สารพษจากเชอรา: ภยเงยบในอาหาร

รศ.น.สพ.ดร. อ ำนำจ พวพลเทพ นำยกสมำคมสำรพษจำกเชอรำ

ภำควชำเภสชวทยำ คณะสตวแพทยศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร

สารพษจากเชอรา (mycotoxins)

เ ปนสารประกอบทตยภ ม (secondary

metabolites) ทสรางจากเชอราชนดทสราง

สารพษ (toxin producing fungi) ไดแก เชอ

ร า ใ น ต ร ะ ก ล Aspergillus, Penicillium,

Fusarium, Clavicep, Alternaria แ ล ะ

Stachybotyrs ภายใตอณหภมความชนและ

สภาพแวดลอมทเหมาะสมซงการผลตและ

การปนเปอนสารพษจากเชอราเกดขนไดทง

ในแปลงเพาะปลกการเกบเกยว การเกบ

รกษา ตลอดจนการบรรจและการขนสง การ

ปนเปอนของสารพษจากเชอราพบมรายงาน

ในผลผลตทางการเกษตรหลากหลายชนดท

ใชเปนอาหารของมนษยและสตว องคการ

อาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต

(Food and Agriculture Organization of the

United Nations หรอ FAO) ระบวากวา 25

เปอรเซนตของผลผลตทางการเกษตรทว

โลกพบการปนเปอนของสารพษจากเชอรา

การปนเปอนทเกดขนเปนทางเชอมโยงเขาส

หวงโซอาหาร แลวสงผลกระทบทง ตอ

สขภาพของมนษยและสตว ตลอดจน

ผลกระทบตอเศรษฐกจและการสงออกได

อยางมหาศาล ซงการปนเปอนทเกดขน

กอใหเกดความเสยหายทงทางตรงและ

ทางออมตอมนษยและสตวเปนวงกวาง ดง

รายละเอยดทแสดงไวในตารางท 1

ตารางท 1 ผลกระทบทเกดขนจากการ

ปนเปอนสารพษจากเชอราในผลผลตทาง

การเกษตร

ผลกระทบ ลกษณะของ

ผลกระทบ

ปญหา ผไดรบ

ผลกระทบ

มนษย

ทางตรง ผลผ ลต เ ส ยหา ย

ไ ม ไ ด ค ณ ภ า พ

ราคาผลผลตตกต า

เศรษฐกจ เกษตรกร

ทางตรง ผ บ ร โ ภ ค ไ ด ร บ

สารพษจากเชอรา

ท ป น เ ป อ น ใ น

อ า ห า ร ส ง ผ ล

กระทบตอสขภาพ

ทอาจรนแรงถงแก

ช ว ต แ ล ะคว า ม

เ ส ยง ตอการ เ ก ด

มะเรงเพมมากขน

สขภาพ ม น ษ ย

(ผบรโภค)

ทางออม ข อ ก ด ก น ท า ง

การคา กระทบการ

เศรษฐกจ เ ก ษ ตร ก ร

หนวยงานท

สงออก และมลคา

ทางการตลาดของ

ผลผลตลดลง

เ ก ย ว ข อ ง

แ ล ะ

เ ศ รษ ฐ ก จ

ข อ ง

ประเทศ

สตว

ทางตรง อ ต ร า ก า ร

เจรญเตบโตและ

การใหผลผลตต า

กวาปกต ไวตอการ

เกดโรค อตราการ

ป ว ย แ ล ะ ต า ย

เพ ม ขน ผลผ ลต

ไ ม ไดมาตรฐาน

ม ล ค า ผ ล ผ ล ต

ลดลง ตนทนการ

ผลตเพมสงขน

สขภาพ สตว

เศรษฐกจ เกษตรกร

ทางออม กา รตกคา ง ขอ ง

สารพษจากเชอรา

และเมตาบอไลทท

มความเปนพษใน

ผลตภณฑจากสตว

ท ม น ษ ย น า ไ ป

บรโภค

สขภาพ ม น ษ ย

(ผบรโภค)

เหตใดสารพษจากเชอราจงเปนปญหา

ส าคญดานสาธารณสข

ความตองการอาหารเพมสงขนตามจ านวนประชากรโลกทเพมขน จงสงผลใหการดแลคณภาพผลผลตไมเพยงพอและคณภาพของอาหารลดลง

การเปลยนแปลงของสงแวดลอมทวโลกทเพมมากขน สงเสรมการเจรญของเชอราและการผลตสารพษจากเชอรา

การปนเปอนของสารพษจากเชอราพบไดในทกๆระยะของกระบวนการผลต ตงแตแปลงเพาะปลก จนถงภายหลงการเกบเกยว

ปจจยทเกยวของกบการผลตสารพษจากเชอรามหลากหลายท าใหการควบคมการปนเปอนเปนไปไดยาก

รายงานพบการปนเปอนสารพษจากเชอราในผลผลตเกษตรนานาชนดทวโลก

สารพษจากเชอรามความทนทานสง ความรอนจากการประกอบอาหารไมสามารถท าลายสารพษจากเชอราใหหมดไปอยางสมบรณได

การปนเปอนของสารพษจากเชอราสามารถพบไดแมวาจะขจดเชอราออกจากผลผลตแลว

การปนเปอนของสารพษจากเชอราสามารถเกดรวมกน มากกวาหนงชนดในผลผลตทางการเกษตร และผลจากการปนเปอนรวมกนนสามารถเหนยวน าใหเกดความเปนพษและผลกระทบตอสขภาพทเพมมากขน

ผลกระทบตอสขภาพทเกดจากสารพษจากเชอรามหลายดาน โดยสารพษจากเชอราหลายชนดเปนพษตอเซลลและระบบภมคมกนของรางกาย ขณะท

สารพษจากเชอราบางชนดเปนสารกอมะเรง

การไดรบสารพษจากเชอราทปนเปอนในอาหารในปรมาณนอยแตตอเนองเปนเวลานาน สามารถสงผลกระทบตอสขภาพและท าใหเกดความเจบปวยขนได

การปนเปอนของสารพษจากเชอราในอาหารสตวกอใหเกดการตกคางของสารพษจากเชอราหรอสารเมตาบอไลทของสารพษจากเชอราทมความเปนพษในผลตภณฑจากสตว เชน เนอ นมหรอไข ทมนษยน าไปบรโภค และกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยได

ยงคงมสารพษจากเชอราอกหลายชนดนอกจากสารพษจากเชอราชนดทมการศกษา รายงานและมขอก าหนดมาตรฐานการปนเปอนแลว โดยปจจบนมรายงานการพบสารพษจากเชอรากลมอบตใหม (emerging mycotoxins) ซงปนเปอนในผลผลตทางการเกษตรหลายชนด ดวยความถของการตรวจพบทมากขนตามล าดบ ซงสารพษจากเชอรากลมน ม ค ว า ม เ ป น พ ษ แ ล ะ ก อ ใ ห เ ก ดผลกระทบตอสขภาพได โดยทยงไมมขอก าหนดปรมาณการปนเปอน

ทางในการรบสมผสสารพษจากเชอรา

ร างกายของมนษยและสตวไดรบ

สารพษจากเชอราผานทางตางๆ ได 3 ทาง

ไดแก ทางการกน ทางการสมผสโดยตรง

และทางการหายใจ รายละเอยดดงน

การไดรบทางการกน ถอเปนทางหลก

ของการไดรบสารพษจากเชอราเขาส

รางกายของทงมนษยและสตว โดย

สารพษจากเชอราจะปนเปอนในอาหาร

ส าหรบมนษยและสตว

การไดรบทางการสมผสโดยตรง ซงเปน

ทางของการไดรบสารพษจากเชอราท

สามารถดดซมไดดเมอสมผสกบผวหนง

หรอเยอบเมอก สารพษจากเชอราชนด

หลกทสามารถเขาสรางกายทางการ

สมผสนไดแก สารพษจากเชอรากลมไตร

โคทซน โดยเฉพาะอยางยง ทททอกซน

เปนตน

การไดรบทางการหายใจ การไดรบ

สารพษจากเชอราจากการหายใจน า

สารพษจากเชอราทอยในอากาศเขาส

รางกาย ซงพบมรายงานในผทท างาน

กบผลผลตทมการปนเปอนสารพษจาก

เชอรา

ชนดของสารพษจากเชอรา

สารพษจากเชอราสามารถจดแบง

ตามชนดของเชอราทผลตได 4 กลม ไดแก

สารพษจากเชอรากลมแอสเปอรจลลส(Aspergillus toxins)

สารพษจากเชอรากลมนสรางมา

จ าก เ ช อ ร าต ร ะก ล Aspergillus spp.ซ ง

เจรญเตบโตไดดในสภาพอากาศทรอนชน

และมชวงอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญ

และผลตสารพษระหวาง 25-39๐C สารพษ

จากเชอรากลมน มกพบการปนเป อนใน

วตถดบอาหาร เชน ขาวโพดธญพชตางๆ พช

น ามน กากถวเหลอง ขาวสาล ขาวโอต

ขาวบารเลย ขาวฟาง ถวชนดตาง ๆ และ

เครองเทศเปนตน ซงสารพษจากเชอราใน

กลมนทส าคญและมผลกระทบตอสขภาพ

ของมนษยและสตว ไดแก อะฟลาทอกซน

(aflatoxins) แ ล ะ อ อ ค ร า ท อ ก ซ น

(ochratoxins) เปนตน

สารพษจากเชอรากลมฟซาเรยม (Fusarium toxins)

สารพษจากเชอรากลมนสรางมา

จาก เช อ ร าตระกล Fusariumspp. ซ ง ม

มากมายหลายชนดและพบมากกวา 20

ชนดทสามารถผลตสารพษจากเชอราได

ทงยงมสารเมตาบอไลทมากกวา 150 ชนดท

ถกสรางจากเชอรากลมน โดยเชอรามกจะ

ผ ล ต ส า ร พ ษ ใ น ช ว ง ท ธ ญ พ ช ก า ล ง

เจรญเตบโตและเปนชวงกอนการเกบเกยว

ผลผลต ซงเชอราสามารถเจรญไดดใน

สภาพแวดลอมทมความชนสงและอณหภม

ต าในชวงระหวาง 5-15๐C จงท าใหพบการ

ปนเปอนของสารพษจากเชอรากลมนไดงาย

มากยงขน ส าหรบสารพษจากเชอรากลมนท

มความส าคญและสงผลกระทบตอสขภาพ

อนามยของคนและสตว ไดแก สารพษจาก

เชอรากลมไตรโคทซน ( trichothecenes)

เชน ทททอกซน (T-2 toxin), ดออกซนวาล

นอล (deoxynivalenol) และ น ว าลนอล

(nivalenol) นอกจากนยงมสารพษจากเชอ

ราซราลโนน (zearalenone) และ ฟโมนซน

(fumonisins) เปนตน

สารพษจากเชอรากลมเพนนซเรยม (Penicillium toxins)

สารพษจากเชอรากลมนจะสราง

เชอราตระกล Penicillium spp. ซงสามารถ

กอโรคทงในสตวและคน สวนใหญพบการ

ปนเปอนของสารพษในเมลดธญพช ขาว

ขาวโพด ถวลสง เมลดกาแฟ เปนตน และ

สารพษทเกดจากการสรางของเชอรากลมน

ทส าคญ คอ ochratoxinsซไตรนน (citrinin)

และ พาทลน (patulin) เปนตน

สารพษจากเชอรากลมอนๆ (Miscellaneous toxins)

นอกจากสารพษจากเชอรา 3 กลม

ทส าคญทกลาวขางตนแลว ยงมรายงานถง

การปนเปอนและอนตรายทเกดจากสารพษ

จากเชอรากลมอน เชน สารพษ ergot

alkaloids ซงสรางจากเชอรา Clavisep spp.

เปนตน

สารพษจากเชอราและการปนเปอนใน

ผลผลตเกษตรและอาหารตางๆ

การปนเปอนสารพษจากเชอราม

รายงานในผลผลตเกษตรชนดตางๆ โดย

ผลผลตทางการเกษตรชนดหลกทพบวาม

การปนเปอนสารพษจากเชอราแตละชนด

รวบรวมไวในตารางท 2

ตารางท 2 สารพษจากเชอราและผลผลต

ทางการเกษตรชนดหลกทพบการปนเปอน

สารพษ

จากเชอ

รา

เชอราหลกทผลตสารพษ ผลผลตทาง

การเกษตรหลกท

พบการปนเปอน

อะฟลา

ทอกซน

Aspergillus (bombycis,

flavus, nomius,

ochraceoroseus,

parasiticus,

parvisclerotigenus,

pseudotamarii, rambellii,

toxicarius)

ธญพช ผลตภณฑ

จากธญพช ถว เมลด

พชน ามน ผลไม

แหง เครองเทศ นม

และผลตภณฑจาก

นม ไข และเนอสตว

ออครา

ทอกซน

Aspergillus (alliaceus,

auricomus, carbonarius,

cretensis, flocculosus,

glaucus, lacticoffeatus,

meleus, niger, ochraceus,

pseudoelegans,

roseoglobulosum,

sclerotioniger,

sclerotiorum, steynii,

sulphureus, westerdijkiae);

Penicillium (nordicum,

verrucosum)

ธญพช ผลตภณฑ

จากธญพช กาแฟ

และเมลดโกโก

ไวน เบยร ผลไม

แหง เครองเทศ

ไตรโคท

ซน (ทท

ทอกซน

นวาล

นอล ด

ออกซน

วาล

นอล)

Fusarium (acuminatum,

armeniacum, culmorum,

crookwellense, equisetii,

graminearum, kyushuense,

langsethiae, poae,

pseudograminearum,

sambucinum, scirpi,

sporotrichioides,

venamtum)

ธญพชและ

ผลตภณฑจาก

ธญพชชนดตางๆ

ซราล

โนน

Fusarium (crookwellense,

culmorum, equiseti,

graminearum, incarnatum,

pseudograminearum,

semitectum,

sporotrichioides,

verticillioides)

ธญพช ผลตภณฑ

จากธญพชชนด

ตางๆ และกลวย

ฟโมน

ซน

Fusarium (anthophilum,

dlamini, fujikuroi,

globosum, napiforme,

nygamai, oxysporum,

polyphialidicum,

proliferatum,

pseudonygamai, thapsinum,

verticillioides)

ขาวโพด ขาวฟาง

ขาว

พาทลน Penicilliumpatulum, P.

crustosum, P. expansum, P.

roqueforti

ผลไมชนดทมความ

เปนกรดนอย เชน

แอปเปล ลกแพรพช

องนแอปรคอตและ

ผลตภณฑจากผลไม

อยางไรกตาม มรายงานการ

ปนเปอนของสารพษจากเชอราชนดตางๆ

ซงเปนสารพษจากเชอราชนดใหมเพมขน

จากเดม ท าใหในปจจบนมชนดของสารพษ

จากเชอราทพบมรายงานเพมขน โดย

สารพษจากเชอราชนดใหมทมรายงานนรวม

เรยกวา “emerging mycotoxins”

สารพษจากเชอรากลมอบตการณใหม (emerging mycotoxins)

สารพษจากเชอรากลมอบตการณใหม

ห ร อ emerging mycotoxins ห ม า ย ถ ง

สารพษจากเชอราชนดทไมใชสารพษจาก

เชอราชนดหลกทมการศกษาและตรวจ

วเคราะหเพอทราบการปนเปอนในผลผลต

ทางการเกษตร ตลอดจนยงไมมการก าหนด

ระดบการปนเปอนในผลผลตเกษตรท

ยอมรบได ทวาเปนสารพษจากเชอราทม

ความเปนพษและผลกระทบตอสขภาพของ

ผบรโภค โดยปรมาณการปนเปอนทพบม

ความหลากหลายและมบางรายงานทพบ

การปนเปอนในระดบสง อกทงมความถของ

การปนเปอนเพมมากขนตามล าดบ สารพษ

จากเชอราทจ ดอยในกลมอบตการณใหม

และพบมรายงานในปจจบน หากแบงตาม

ชนดของเชอราทผลตจะสามารถจ าแนกได

เปน 4 กลมยอย ประกอบดวย

- สารพษจากเชอราอบตใหมทผลตจากเชอรากลมฟซาเรยม ไดแก บวเวอรซน ( beauvericin; BEA)โ ม น ล ฟ อ ร ม น (moniliformin; MON) ฟ ซ า รก แ อซด (fusaric acid; FA) คลโมรน (culmorin; CUL) และ บ ท โ น ไ ลด ( butenolide;

BUT) และ เ อน เน ยทน ( enniatins; ENNs) ซงประกอบไปดวยกลมยอยคอ enniatin A, A1, B, B1เปนตน

- สารพษจากเชอราอบตใหมทผลตจากเชอรากลมแอสเปอรจลลสไดแก สเตอรกม าโตซสทน ( sterigmatocystin; STE) และ อโมดน (emodin; EMO) เปนตน

- สารพษจากเชอราอบตใหมทผลตจากเชอรากลมเพนนซเรยมไดแก ไมโคฟโนลกแอซด (mycophenolic acid; MPA) เปนตน

- สารพษจากเชอราอบตใหมทผลตจากเชอรากลมอลเทอรนาเรย ไดแก อลเทอรนารออล (alternariol; AOH, อลเ ท อ ร น า ร อ อ ล โ ม โ น เ ม ธ ล อ เ ธ อ ร ( alternariolmonomethyl ether; AME) เปนตน

ตาราง ท 3 ส า รพษ จ า ก เ ช อ ร า ก ล ม

อบตการณใหมและผลผลตทางการเกษตร

ชนดหลกทพบการปนเปอน

สารพษ

จาก

เชอรา

เชอราหลกทผลตสารพษ ผลผลตทาง

การเกษตรหลกท

พบการปนเปอน

บวเวอ

รซน

Fusarium (acuminatum,

armeniacum, anthophilum,

avenaceum, beomiforme,

dlamini, equiseti, fujikuroi,

globosum, langsethiae, longipes,

nygamai, oxysporum, poae,

ธญพชและ

ผลตภณฑจาก

ธญพชชนดตางๆ

proliferatum,

pseudoanthophilum,

sambucinum, semitectum,

sporotrichioides, subglutinans)

เอนเนย

ทน

Fusarium.(acuminatum,

avenaceum, langsethiae,

lateritium, poae,

proliferatum, sambucinum,

sporotrichioides,

tricinctum)

ธญพชและ

ผลตภณฑจาก

ธญพชชนดตางๆ

โมนล

ฟอร

มน

Fusarium (acuminatum,

avenaceum, culmorum,

equiseti, fujikuroi,

napiforme, nygamai,

oxysporum, proliferatum,

pseudonygamai,

sporotrichioides,

subglutinans, thapsinum,

tricinctum, verticillioides)

ธญพชและ

ผลตภณฑจาก

ธญพชชนดตางๆ

อล

เทอร

นาร

ออล

A. alternata and A.

arborescens

ธญพช

ผลตภณฑจาก

ธญพช ผลไม ผก

ไวน และ

ผลตภณฑจาก

ผลไม เชน ผลไม

อบแหง

ความเปนพษและผลกระทบตอสขภาพ

จากการไดรบสารพษจากเชอรา

สารพษจากเชอราอะฟลาทอกซน

สารพษจากเชอราชนดนผลตขนจากเชอรา

Aspergillus flavus, Aspergillus parasiticus

และAspergillus nomius ซงพบปนเ ปอน

เสมอในในเมลดธญพชทมพลงงานสะสมอย

ม า ก ส า รพษ ใ นก ล มน ท เ กด ข น ต าม

ธรรมชาตมดวยกน 4 ชนดไดแก สารพษ

aflatoxin ชนด B1, ชนด B2, ชนด G1 และ

ชนด G 2 นอกจากนยงมสารพษชนด M1

แ ล ะ M2ซ ง เ ป น ส า ร อ น พ น ธ จ า ก

กระบวนการไฮดรอกซเดชน(hydroxylation)

ทไดจากกระบวนการเมตาบอลซมสารพษ

จากเชอราชนด B1และ B2ภายในรางกาย

สตว ตามล าดบ และสามารถตรวจพบไดใน

เนอเยอตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยง น านม

ซ ง ส า รพษ aflatoxin B1 (AFB1) พบม

รายงานการปนเปอนในธรรมชาตสงสดและ

มเปนพษรนแรงมาก คอมความเปนพษตอ

ตบ ไต ระบบภมคมกน อกทงเปนสารกอลก

ว ร ป (teratogen) ส า ร ก อ ก ล า ย พ น ธ

(mutagen) นอกจากนองคกรวจยโรคมะเรง

น า น า ช า ต ( International Agency for

Research on Cancer; IARC) ไ ด จ ด ใ ห

AFB1แ ล ะ AFM1 เ ป น ส า ร ก อ ม ะ เ ร ง

(carcinogen) ในมนษย(IARC กลมท 1) อก

ดวย

สารพษจากเชอราออคราทอกซน

ผ ล ต จ า ก เ ช อ ร า ใ น ต ร ะ ก ล

Aspergillusspp.หลายชนด โดยเฉพาะอยาง

ยงAspergillus ochraceus และสามารถผลต

ไดจากเชอราในตระกล Penicillium spp.เชน

Penicillium verrucosum ไดอกดวย โดยพบ

ปนเปอนของสารพษในวตถทางการเกษตร

เชน ถวชนดตางๆ ขาวโพด ขาวสาล เมลด

กาแฟ และ ผลตภณฑแปรรปเชน ไสกรอก

แฮม เบคอน ไวนและน าองน เปนตน โดย

สารพษในกลมนทพบมการปนเปอนตาม

ธรรมชาตเสมอและมความเปนพษสงสด

ไดแก ออคราทอกซน เอ (ochratoxin A,

OTA) ซงความเปนพษของสารพษจากเชอ

รานจะมผลกระทบหลกตอการท างานของไต

สามารถเหนยวน าใหเกดภาวะไตวายทง

แบบเฉยบพลนและแบบเรอรงขนกบ

ปรมาณของสารพษทไดรบ มรายงานการฝอ

ของเยอบทอไตและพบการรวของโปรตน

ออกทางปสสาวะ อาการอาจเรมจากอาการ

โดยทวไป เชน เบออาหาร ซม ออนเพลย

ปวดศรษะ ความรนแรงของอาการจะ

สมพนธกบเซลลของทอไตทถกท าลาย

ขดขวางการสงเคราะหโปรตน ดเอนเอและ

อารเอนเอ ตลอดจนสงเสรมใหเกดการ

ท าลายเซลลจากสารอนมลอสระซงเปนผล

จากการกระตนใหเกดกระบวนการ lipid

peroxidation อกดวย

ทททอกซน

สารพษชนดนเปนสารพษจาก

เช อ ราก ลม ท ส ร า งขนจ าก เช อ ร า F.

sporotrichioedes และ F.tricinctum ซงเจรญ

ไดดในสภาพอากาศทมความชนสง ฝนตก

ชกและอณหภมคอนขางเยน การปนเปอน

มกพบในขาวโพดและเมลดธญพช ส าหรบ

ความเปนพษของสารพษชนดนจะมสงเมอ

เปรยบเทยบกบสารพษชนดอนๆภายใน

กลม และสามารถกอใหเกดความเปนพษทง

จากการสมผสโดยตรงกบเนอเยอ การสดดม

ผานการหายใจและจากการกน ซงสารพษน

จะมผลตอเซลลทมอตราการเจรญเตบโตสง

และแบงตวอยางรวดเรวเชน เซลลไขกระดก

และเซลลเยอบผนงทางเดนอาหาร ส าหรบ

อาการทเกดขนจากการไดรบสารพษคอ

เบออาหาร คลนไส อาเจยน เกดการอกเสบ

อยางรนแรงและมการหลดลอกของเนอเยอ

ในบรเวณทสมผสกบสารพษ เชน ผวหนง

และภายในชองปาก และพบการเกดเนอ

ตายทล าไสซงสงผลตอการดดซมสารอาหาร

และเกดการทองเสยรนแรงขนตามมา ซง

สารพษชนดน เปนสาเหตทท าใหเกดโรค

alimentary toxic aleukia (ATA) ในคนดวย

ดออกซนวาลนอล

ส า ร พ ษ น ผ ล ต จ า ก เ ช อ ร า

Fusarium graminearum และ F. culmonum

ซงพบมการปนเปอนสงใน ขาวสาล ขาวโพด

ขาวบารเลยและขาวสาล และมรายงานวา

สารพษจากเชอราชนดนเปนสารพษทพบม

อตราการปนเปอนในผลผลตทางการเกษตร

สงทสดในกลมไตรโคทซนโดยความเปนพษ

และผลกระทบทเกดขนมกมความรนแรงอย

ในระดบต าถงปานกลาง ขนกบปรมาณ

สารพษและชนดของสงมชวตทไดรบ ซง

ตามรายงานระบวา สกรเปนสตวทมความไว

ในการเกดพษสงสด ขณะทสตวกระเพาะ

รวมเชน โคและกระบอจะมความทนตอ

สารพษไดด อาการทพบประกอบดวย เบอ

อาหาร คลนไสและอาเจยน กรณทไดรบ

สารพษขนาดต า ตอเน องเปนเวลานาน

ผลกระทบหลกทเกดขนนอกเหนอจากเรอง

ของการใหผลผลตทลดต าลงแลว ยงมผลกด

การท างานของระบบภมคมกน ท าใหเกด

ความสญเสยทางเศรษฐกจจากการไม

ตอบสนองตอการท าวคซนและมการเพมขน

ของอตราการเจบปวยอกดวย

ซราลโนน

สารพษผลตจากเชอราตระกลฟซา

เ รยมหลายชน ด และจ ะถ กผลต จ าก

Fusarium graminearumเ ป น ห ล ก ก า ร

ปนเปอนของสารพษชนดนมกจะในขาวโพด

ขาวสาลและขาวฟางนอกจากนยงพบใน

ผลตภณฑแปรรปจากธญพชเชน ซเรยลได

ในปรมาณทสงอกดวย ความเปนพษของ

สารชนดน ตอเซลลน นมระดบทต ากว า

สารพษในกลมไตรโคทซน แตจะมกลไกการ

ออกฤทธทเกยวกบฮอรโมนเพศหญงกลม

เอสโตรเจน (estrogenic-like substances)

และมผลตอการท างานของระบบสบพนธใน

สตวเลยงลกดวยนมเปนหลก ซงสตวทม

ความไวตอการเกดพษสงสดคอ สกร และม

รายงานความผดปกตในสตวกระเพาะรวม

เชน โค อกดวย โดยอาการความเปนพษท

พบไดแก การบวมหรอขยายใหญของ

อวยวะสบพนธคลายก าลงอยในระยะเปนสด

รวมกบมการบวมน าของเตานม เยอบ

บรเวณปากชองคลอดจะบวมน าและมการ

ขยายตวของเสนเลอด ซงหากการ

บวมมมาก สตวจะแสดงอาการปวดเบงบอย

และจะท าใหชองคลอดโผลยนออกมาดาน

นอกรวมถงอาจมสวนของทวารหนกยนออก

มารวมดวย

ฟโมนซน ฟโมนซนเปนกลมของสารพษจาก

จากเชอราทถกผลตขนตามธรรมชาตจาก

เชอรา Fusarium verticillioides เปนหลก ซง

สารพษในกลมนทพบมการปนเปอนตาม

ธรรมชาตมหลายชนด แตชนดทพบมาก

ทสดและมความเปนพษรนแรงมดวยกน 2

ชนดคอ fumonisin B1 (FB1) และ fumonisin

B2 (FB2) โดยมกตรวจพบในขาวโพดหรอ

อาหารทมขาวโพดเปนสวนประกอบ ความ

เปนพษของสารกลมฟโมนซนเกดจากการท

สารพษมโครงสรางคลายคลงกบสฟงโกซน

(sphingosine) ซงเปนโครงสรางหลกของ

ส ฟ ง โ ก ล ป ด (sphingolipid) แ ล ะ ม

ความจ าเพาะในการยบยงการท างานของ

เอนไซมทเกยวของกบกระบวนการเมตาบอ

ลซมของสฟงโกลปด สงผลใหมสารตงตนใน

กระบวนการเพมสงขนจนกระทบตอการ

ท างานของระบบตางๆเชน ระบบประสาท

ระบบหวใจและหลอดเลอด ซงมาและสกร

เปนสตวทมความไวตอการเกดพษสงสด

โดยสารพษเปนสาเหตของโรค equine

leukoencephalomalacia (ELEM) ใ น ม า

และโรค porcine pulmonary edema (PPE)

ทเกดในสกร ทงนความรนแรงของโรคจะผน

แปรตามขนาดของสารพษทไดรบ กรณท

ไดรบสารพษในปรมาณมากจะสามารถ

เหนยวน าใหสตวทมความไวทงสองชนด

ตายอยางเฉยบพลนได นอกจากนยงม

รายงานทแสดงความสมพนธเชอมโยง

ระหวางการไดรบสารพษกบการเกดมะเรง

หลอดอาหารในคนอกดวย

สารพษจากเชอรากลมอบตการณใหม

รายงานความเปนพษของ

สารพษจากเชอรากลมอบตการณใหมยงม

อย างจ ากด จากผลการศกษาวจยใน

หองปฏบตการพบวา สารพษกลมนมความ

เปนพษตอเซลล และมผลกดการท างาน

ของระบบภมคมกนเปนหลก นอกจากนยง

พ บ ว า alternariol, beauvericin แ ล ะ

enniatin B มค ว าม เ ป นพษ ต อ ร ะ บบ

สบพนธดวย การศกษาเพมเตมเพอใหมขอ

มลดานความเปนพษ และผลกระทบตอ

สขภาพจากการไดรบสารพษในกลมน

ต ล อ ด จน ก า รป ร ะ เ มน แ ล ะ จ ด ก ล ม

ความสามารถในการกอมะเรงในมนษยของ

สารในกลมน โดยองคกรวจยโรคมะเรง

นานาชาต (IARC) จงเปนสงทจ าเปนอยาง

ยง

เอกสารอางอง

Aidoo, K.E. (2008). Food Quality

Standard-Mycotoxins, natural

contamination in food chain. Avialable

from: http://www.eolss.net/Eolss-

sampleAllChapter.aspx.

Bryden, W.L. (2007). Mycotoxins in

food chain: human health implication.

Asia Pac J Clin Nutr.16 (Suppl 1):95-

101.

Council on Agricultural Science and

Technology (CAST). 2003.

Mycotoxin: Risks in plant, animal and

human systems. Task Force Report

Number 139, Ames, IA, USA, 199 pp.

Food and Agriculture Organization.

(FAO) 2006. Safety evaluation of

certain contaminants in food. Prepared

by the sixty-fourth meeting of the Joint

FAO/WHO Expert Committee on

Food Additives (JECFA). FAO Nutr

Paper 82: 1-778.

Fraeyman, S., Croubels, S., Devreese

M., and Antonissen G., (2017).

Emerging fusarium and alternaria

mycotoxins: occurrence, toxicity and

toxicokinetics. Toxin (Basel), 9(7):

228.

Gruber-Dorninger, C., Novak, B.,

Nagl, V. and Berthiller, F., (2017).

Emerging mycotoxins: beyond

traditionally determined food

contaminants. J. Agric. Food Chem.

65, 7052−7070.

Logrieco, A.F., Miller, J.D., Eskola,

M., Krska, R., Ayalew, A.,

Bandyopadhyay, R., Battilani, P.,

Bhatnagar, D., Chulze, S., De Saeger,

S., Li, P., Perrone, G., Poapolathep, A.,

Rahayu, E.S., Shephard, G.S.,

Stepman, F., Zhang, H., Leslie, J.F.,

(2018). The mycotox charter:

Increasing awareness of, and concerted

action for, minimizing mycotoxin

exposure worldwide. Toxins (Basel),

10(4): 149.

Milićević, D.R., Śkrinjar, M., and

Baltić, T., (2010). Real and perceived

risks for mycotoxin contamination in

food and feeds: challenges for food

safety control. Toxins (Basel), 2: 572-

592.

Smith, M.C., MadecS, Coton E, and

Hymery N., (2016). Natural co-

occurrence of mycotoxins in foods and

feeds and their in vitro combined

toxicological effects. Toxins (Basel).

8(4): 94.

Wild, C.P. and Gong, Y.Y., (2010).

Mycotoxins and human diseases: a

largely ignored global health issue.

Carcinogenesis, 31: 71-82.