ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวย โรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

The Outcomes of Empowerment Program in Uncontrolled Hypertension Patients

เนตรนภา จนตระกลชย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

พ.ศ. 2557 ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

 

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ไดรบการพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ วนท 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2557

………………………………………………….

นางเนตรนภา จนตระกลชย ผวจย

…………………………………………………. รองศาสตราจารย ดร.วภาว พจตบนดาล ศบ. (เศรษฐศาสตร) เกยรตนยมด, ศม. (เศรษฐศาสตร) มหาวทยาลยธรรมศาสตร, พบ.ด. (ประชากรและการพฒนา) สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ

…………………………………………………. ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม วท.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) วท.ม. (พยาบาลศาสตร) , Ph.D. (Health Science) กรรมการสอบวทยานพนธ

………………………………………….. อาจารย ดร. เสาวนย กานตเดชารกษ ค.บ. ( พยาบาลศกษา ) ค.ม. ( การบรหารการพยาบาล) ค.ด. (การอดมศกษา) คณบดบณฑตวทยาลย

…………………………………………………. ผชวยศาสตราจารย ดร.วนเพญ ภญโญภาสกล วท.บ. (พยาบาล) Master of Nursing Studies, Ph.D.(Nursing) กรรมการสอบวทยานพนธ …………………………………………………. รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. ประธานกรรมการกากบมาตรฐานการศกษาของหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

 

 

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

…………………………………………………. นางเนตรนภา จนตระกลชย ผวจย

…………………………………………………. ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม วท.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) วท.ม. (พยาบาลศาสตร) Ph.D. (Health Science) ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ

…………………………………………………. รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. กรรมการทปรกษาวทยานพนธ

…………………………………………….. อาจารย ดร. เสาวนย กานตเดชารกษ ค.บ. ( พยาบาลศกษา ) ค.ม. ( การบรหารการพยาบาล) ค.ด. ( การอดมศกษา ) คณบดบณฑตวทยาลย

…………………………………………………. รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. ประธานกรรมการกากบมาตรฐานการศกษาของหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

 

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงได ดวยผวจยไดรบความกรณาจาก รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ อาจารย ดร. เสาวนย กานตเดชารกษ รองศาสตราจารย ดร.วภาว พจตบนดาล ผชวยศาสตราจารย ดร.วนเพญ ภญโญภาสกล คณะกรรมการสอบวทยานพนธ ทไดใหขอเสนอแนะความคดเหนตางๆ รวมทงใหกาลงใจตลอดระยะเวลาในการทาวทยานพนธ ผวจยรสกซาบซง และขอขอบพระคณในความกรณาของอาจารยทกทานเปนอยางยง ขอขอบพระคณ แพทยหญงพมพพงศ วองตระกล อาจารยจนทรฉาย มณวงษ นางสาวพจนา ลาภยง นางสาวนตยา ทาวปราบภย และนางธมภร ขนจนทรด ผทรงคณวฒทใหความกรณาในการตรวจสอบเครองมอสาหรบการวจย

ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารยสปราณ แตงวงษ อาจารยอรวรรณ สมบรณจนทร อาจารยกลสรา เฟองมะนะกล เจาหนาทบณฑตวทยาลยทกทานทตรวจแกไขและปรบปรงขอบกพรองตางๆ และเปนกาลงใจใหโดยตลอด ขอขอบพระคณ ผอานวยการโรงพยาบาลอทอง หวหนากลมการพยาบาล พๆนองๆโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานโคก หนองโอง ดอนคา และพลบพลาไชย ทใหความรวมมอในการทาวจย อานวยความสะดวกดานการตดตาม และการสงขอมลการมารบรการของผเขารวมวจย

ขอขอบพระคณ ผปวยโรคความดนโลหตสงทเขารวมการวจย ทใหขอมลและมารบบรการไดตรงตามเวลาทกาหนดนดหมายไว

ขอขอบพระคณ พๆนองๆหองฉดยาโรงพยาบาลอทอง ทแบงเบาภาระงานชวยสงเสรมสนบสนน ตลอดระยะเวลาทผานมา ขอขอบพระคณพๆนองๆในหลกสตรพยาบาลศาสตรมหา-

บณฑต ทกทานทใหการชวยเหลอและเปนกาลงใจเสมอมา

ทายทสดขอขอบพระคณ บดา มารดา และครอบครว ทเปนกาลงใจ ใหการชวยเหลอ สงเสรมสนบสนน จนประสบความสาเรจในการศกษา และทขาดไมไดคอ ขอกราบขอบพระคณมหาวทยาลยครสเตยนใหการสนบสนนเปนอยางดตลอดระยะเวลาการศกษา วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดดวยบคคลหลายฝาย ซงผวจยซาบซงและขอขอบพระคณเปนอยางยง คณประโยชนอนเกดจากการวจยครงนขอมอบแดบพการ คณาจารย และผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทกทาน   

 

552004 : สาขาวชา : การพยาบาลผใหญ ; พย.ม.(การพยาบาลผใหญ) คาสาคญ : โรคความดนโลหตสง / การเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคม ไมได เนตรนภา จนตระกลชย : ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได (The Outcomes of Empowerment Program in Uncontrolled Hypertension Patients) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ : ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม, Ph.D., รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน, M.S., 108 หนา การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง เพอศกษาผลของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอคาความดนโลหตและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได กลมตวอยางคอผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทมาตรวจตามนดและตองรบประทานยาลดความดนโลหตเพมทหองสงเกตอาการโรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร เกบรวบรวมขอมลชวงเดอน กรกฎาคม ถง กนยายน 2556 เลอกกลมตวอยางโดยการสมแบบงาย (Simple random sampling) จานวน 60 ราย โดยแบงเปน 2 กลม คอ กลมควบคม 30 ราย ไดรบการพยาบาลตามปกตและกลมทดลอง 30 ราย ไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจซงผวจยสรางขนจากแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของกบสน วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป โดยวเคราะหดวยสถตเชงพรรณนาหาคารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยกลมทดลองกบกลมควบคมกอนและหลง

การใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ โดยใชสถต Mann-Whitney U test. ผลการศกษาครงนพบวา หลงการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองและคาระดบความดนโลหตอยในเกณฑปกตมากกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 จากผลการศกษาครงนแสดงใหเหนวาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ เปนสงทชวยใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได สามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตและมพฤตกรรมการดแลตนเองดขน ดงนนจงเปนโปรแกรมททมสขภาพสามารถนาไปประยกตใชในการใหบรการแกผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดอยางตอเนอง            

 

552004: MAJOR: Adult Nursing; M.N.S. (Adult Nursing) KEYWORDS : HYPERTENSION / EMPOWERMENT/ UNCONTROLLED HYPERTENSION PATIENT Nednipa Chantrakoolchai: The Outcomes of Empowerment Program in Uncontrolled Hypertension Patients. Thesis Advisors: Asst. Prof. Dr. Sakul Changmai, Ph.D., Assoc. Prof. Sompan Hinjiranan, M.S., 108 pages. The purpose of this quasi experimental research was to study the outcomes of empowerment program on the level of blood pressure and self care behaviors in uncontrolled hypertension patients in the observation room at U-Thong Hospital in Suphanburi province. Data were collected from July to September 2013. Simple random sampling with inclusion criteria was used to select 60 patients who were divided into the control group (n=30) and experimental group (n=30). The control group received the regular nursing care while the experimental group received empowerment program developed by the researcher, based on Gibson’s empowerment concept (1995). Data were analyzed by using percentage, mean and Mann-Whitney Utest. The result of this study revealed that patients in experimental group had higher score of self care behaviors and lower blood pressure than those in the control group with a statistically significant level of 0.05. In conclusion, the empowerment program can help uncontrolled hypertension patients control blood pressure and perform good self care behaviors. This program should be continuously implemented in uncontrolled hypertension patients.                

 

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………… ค บทคดยอภาษาไทย…………………………………………………………………………… ง บทคดยอภาษาองกฤษ……………………………………………………………….……….. จ สารบญ……………………………………………………………………………….………. ฉ สารบญตาราง………………………………………………………………………………… ซ สารบญแผนภม………………………………………………………………….…………… ฌ บทท 1 บทนา……………………………………………………………………………… 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา……………………………….…….…….. 1

คาถามของการวจย……………………………………………………….……….. 4

วตถประสงคของการวจย……………………………………………..………....... 5

สมมตฐานของการวจย………………………………………………...………....... 5

ขอบเขตของการวจย……………………………………………………………...... 5

กรอบแนวคดในการวจย…...……………………………………...……………….. 6

นยามตวแปร…………………………………………………...…………………... 7 บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ………………………………………………… 9 โรคความดนโลหตสง…………………………………………………………….... 9

การดแลผปวยความดนโลหตสงทควบคมไมได………………………....………… 22

แนวคดทฤษฎการเสรมสรางพลงอานาจ….…………………………..…….……… งานวจยทเกยวของ…………………………………………………….…………… สรปทบทวนวรรณกรรม..........................................................................................

24 30 32

บทท 3 วธดาเนนการวจย……………………………………………………….…..……… 34 ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล…………………………………………. 34

ประชากรและกลมตวอยาง………………………………………...………………. 34

เครองมอทใชในการวจย………………………………………………………….... 35

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ….……………………………………………. 39

 

สารบญ (ตอ)

หนา

การพทกษสทธผเขารวมวจย……………………………………………….….. 40

การเกบรวบรวมขอมล……..………………………………………………….. 40

การวเคราะหขอมล……………………………………………………………. 47 บทท 4 ผลการวจย………………………………………………………………….….. 48 บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ................................................... 57 บรรณานกรม ......................................................................................................................... 63 ภาคผนวก................................................................................................................................ 69 ก รายนามผทรงคณวฒ………………..………………………………………. 71

ข เอกสารชแจงผเขารวมวจย…………………………………………………... ค หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย…………………………………

73 76

ง เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล……………………………………….……. 78

จ ผลการตรวจสอบคณภาพเครองมอ…………………………………….……. 84

ฉ คมอความดนโลหตสงกบการดแลสขภาพตนเอง………………….……….. 89

ช แผนการสอนสขศกษาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ ………………... ซ เปรยบเทยบคาเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองกอนและหลงเขารวมโครงการ ฌ การแจกแจงขอมลแบบโคงปกตโดยวธKomogorov-Sminov test…………..

94 101 106

เอกสารการพทกษสทธจากคณะกรรมการพจารณาจรธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยครสเตยน............................................................................................................ ประวตผวจย…………………………………………………………………………………

107 108

           

 

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 จานวนรอยละของกลมตวอยางจาแนกตาม เพศ สถานภาพสมรส อาย ของกลมทดลองและกลมควบคม………………………………………………………..

49

2 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตาม ระดบการศกษา รายไดเฉลยตอเดอน อาชพ.......................................................................................................

50

3 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตาม ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสงประวตการเปนโรคความดนโลหตสงของญาตสายตรง ประวตโรครวมอนๆของผปวย………………………………………………………..........

53 4 เปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความ

ดนโลหตสงทควบคมไมไดกอนการทดลองระหวาง กลมทดลองและกลมควบคมกอนการไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ……………………

53 5 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง

ทควบคมไมไดกอนการทดลองระหวาง กลมทดลองและกลมควบคมการกอนไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ……………………………………..

54 6 เปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความ

ดนโลหตสงทควบคมไมได ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ…………………………………………..

55 7 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง

ทควบคมไมไดหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ……………………………………

56             

 

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา

1 2 3 4 5

กรอบแนวคดของการวจย……………………………………………………... ความสมพนธของ Renin-Angiotensin-Aldosterone กบความดนโลหตสง…… หลกการใชยาเพอควบคมความดนโลหตใหถงระดบความดนโลหตเปาหมาย... ขอแนะนาของการใชยาลดระดบความดนโลหตตางชนดรวมกน...................... ขนตอนการดาเนนการวจย..............................................................................

7 13 19 20 45

   

บทท 1

บทนา

ความสาคญของปญหา

ปจจบนสภาวะความเปนอยและวถชวตของประชากรทวโลกเปลยนไปทาใหผปวยโรคไมตดตอเรอรงมจานวนมากขน ทกประเทศจงใหความสาคญกบการจดการโรคกลมน จากรายงานสถตสขภาพทวโลก พ.ศ. 2555 ขององคการอนามยโลก พบวา 1 ใน 3 ของประชาชนในวยผใหญมภาวะความดนโลหตสงทงนสถตจากประเทศตางๆ พบวาผปวยความดนโลหตสงสวนใหญยงไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมคอ นอยกวา 140/90 mm.Hg. (พระ บรณะกจเจรญ, 2556: 1) สาหรบประเทศไทยรายงานจากการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551 – 2552 พบความชกของโรคความดนโลหตสงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 21.4 โดยพบรอยละ 60 ในเพศชาย และรอยละ 40 พบในเพศหญง ซงเปนผทไมเคยไดรบการวนจฉยมากอน และรอยละ 8-9 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรบการรกษา ทงนสถตจากการรายงานดงกลาวยงพบวา รอยละ 20.9 ของผปวยความดนโลหตสงสวนใหญยงไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมได การทผปวยสวนใหญไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนตางๆ ตามมา ขอมลจากสานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขใน พ.ศ. 2551 ทงนพบวาอตราการเขาพกรกษาตวในโรงพยาบาลของผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงมแนวโนมเพมมากขนจาก 169.6 เปน 760.5 ตอประชากรแสนคน (สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2556: 2) โรคความดนโลหตสงทไมไดรบการดแลรกษาอยางถกตองและตอเนองกอใหเกดภาวะแทรกซอนในหลายระบบของรางกายทงภาวะแทรกซอนแบบเฉยบพลนและแบบเรอรงของ

2  

ผปวยและครอบครว รวมทงเมอเกดภาวะแทรกซอนทาใหเสยคาใชจายในการรกษาในสถานพยาบาลเพมมากขน ดงนนแนวทางการรกษา และการปองกนโรคความดนโลหตสงจงควรมการสงเสรม สนบสนนการเผยแพรองคความรและขอมลทจาเปนในการดแลตนเองแกผปวยและครอบครว เพอรณรงคสรางกระแสและปรบเปลยนพฤตกรรมในผปวยโรคความดนโลหตสง (สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2556: 9) จากการศกษาสถตและขอมลเบองตนของผวจยในฐานะพยาบาลวชาชพทรบผดชอบดแลผปวยทหองสงเกตอาการพบวาผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเปนโรคทพบมากเปนลาดบตนของสถตรายเดอนของหองสงเกตอาการโดยเรมเกบรวบรวมขอมลตงแตเดอนมกราคม พ.ศ. 2556 พบผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดจานวน 78 ราย เดอนกมภาพนธ พบผปวย 38 ราย เดอนมนาคม พบผปวย 46 ราย เดอนเมษายน พบผปวย 40 ราย เดอนพฤษภาคม พบผปวย 37 ราย และเดอนมถนายนพบผปวย 50 ราย และจากสถตของโรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรพบวา จานวนของผปวยโรคความดนโลหตสงมแนวโนมสงขนตอเนองคอ พ.ศ. 2553พบผปวย 5,938 ราย, พ.ศ. 2554 พบผปวย 6,675 ราย และ พ.ศ. 2555 พบผปวย 7,661 ราย ซงในแตละปยงพบภาวะแทรกซอนตางๆ ทเกดขนระหวางการรกษาดงน พ.ศ.2553 พ.ศ.2554 พ.ศ.2555 ภาวะแทรกซอนทางหวใจ 123 99 14 ภาวะแทรกซอนทางไต 70 862 576 ภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดสมอง 232 183 7 ภาวะแทรกซอนหลายอยาง 77 67 100 นอกจากนยงพบวาในแตละปผปวยโรคความดนโลหตสงจานวนมากทไมสามารถควบคม ระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมคอนอยกวา 140/90 mm.Hg. ดงน พ.ศ.2553 พ.ศ.2554 พ.ศ.2555 จานวนผปวยทสามารถควบคมระดบความดนโลหต ใหอยในเกณฑปกต (รอยละ)

59.2 58.1 66.3

จานวนผปวยทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต (รอยละ)

40.80 42.77 33.73

จากสถตทงหมดของโรงพยาบาลอทอง แสดงใหเหนวาผปวยโรคความดนโลหตสงมจานวนเพมขนอยางตอเนองและยงมผปวยซงไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตไดเปนจานวนมากจงทาใหเกดภาวะแทรกซอนทสาคญไดแก ภาวะแทรกซอนทางไตซงเปนภาวะแทรกซอนทพบจานวนมากและเปนปญหาทสาคญ เนองจากเมอผปวยเกดภาวะแทรกซอน ดงกลาวจะกอใหเกดการสญเสยคณภาพชวต และเสยชวตกอนวยอนควรรวมทงเสยคาใชจาย ในการ

3  

ในการรกษาในสถานบรการเพมขน การทผปวยโรคความดนโลหตสงตองไดรบการรกษาตลอดชวตจงมความจาเปนทผปวย ตองมความร ความเขาใจ ในการปฏบตตนเพอควบคมระดบความดนโลหตใหได นอกจากนน การไดรบคาแนะนาหรอไดรบการดแลเอาใจใสและการไดรบการสนบสนนในดานตางๆ จากครอบครว ญาตและเพอนบาน ทาใหผปวยไดรบรความคาดหวงจากครอบครว คนใกลชด ซงเปนแรงจงใจใหปฏบตพฤตกรรม และมสวนรวมทาใหเกดพฤตกรรมการดแลตนเองมากขนดวย (ปฐญาภรณ ลาลน, 2554: 102) ดงนนจงจาเปนตองใหการดแลรกษาผปวยอยางตอเนองเพอปองกนการเกดผลกระทบตางๆ ทอาจเกดขนท งตอตวผปวย ครอบครว และสงคม นนคอการเกดภาวะแทรกซอนทสาคญและพบบอยคอโรคของหลอดเลอดสมอง ซงกอใหเกดความทกขทรมาน ตอจตใจจากการทตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลบอยครง ทาใหสญเสยบทบาทในสงคมและบทบาทในการทางานและความรสกมคณคาในตนเองลดลง เนองจากรสกเปนภาระของบคคลอนและครอบครว (White, Richlo & Fry, 1992: 211-214) รวมทงผปวยบางรายทปวยเรอรงจะเกดการสญเสยทสะสมมาตลอดไมวาจะเปนดานรางกายจตใจและสงคมทาใหผปวยเกดความสญเสยพลงอานาจ (Powerlessness) (Miller, 1992) การเกดภาวะสญเสยพลงอานาจจงสงผลใหผปวยไมสามารถรบรบทบาทของตนเองอยางเหมาะสม ขาดความสามารถในการตดสนใจ รสกโดดเดยว ออนเพลย และไมสามารถควบคมการดแลสขภาพตนเองได จงจาเปนทพยาบาลวชาชพทมความเชยวชาญเฉพาะ ในการดแลผปวยกลมนตองหาวธการปองกนไมใหผปวยเกดภาวะไรพลงอานาจหรอสงเสรม พลงอานาจเกยวกบการดแลตนเองใหกบผปวยในกลมน กระบวนการเสรมสรางพลงอานาจตามแนวคดของกบสน (Gibson, 1995: 1201-1210) เปนอกวธหนงทมความสาคญเนองจากการเสรมสรางพลงอานาจเปนการกระตนใหผปวยคนพบ และยอมรบสภาพความจรงทเปนอยเกยวกบความเจบปวยของตนเอง สะทอนคดอยางมวจารณญาณในสถานการณน น ตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมดวยตนเอง และคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ (Gibson, 1995: 1201-1210) อนจะนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรม และชวยเหลอ ใหผปวยควบคมปจจยตางๆ ทมผลตอสขภาพและชวต ทาใหผปวยมพลง มความผาสกและตระหนกในศกยภาพของตนเพอการรกษาสขภาพ และการพฒนาความสามารถของตนเองจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของพบวา ไดมผวจยนาแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของกบสนไปประยกต ในการแกไขปญหาดานสขภาพในกลมผปวยโรคเรอรงตางๆโดยจดสรางเปนโปรแกรมการบาบดทางการพยาบาลเพอชวยใหผปวยหรอผดแลในครอบครวเกดการรบรถงความสามารถของตนเอง ในการจดการและควบคมสถานการณทมผลกระทบตอสขภาพดงเชนการวจยของศรรตนคมสน (2546: 85-86) ทศกษาในกลมผดแลผสงอายโรคหลอดเลอดสมองพบวา ผดแลมการรบรพลงอานาจหลงการทดลองเสรจสนทนทและหลงการทดลองเสรจสน 1 เดอนสงกวากอนการทดลองในทกชวงเวลา เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม และมความเครยดหลงการทดลองเสรจสนทนท และหลงการทดลองการ

4  

เสรจสน 1 เดอนตากวากอนการทดลองในทกชวงเวลาเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคมการวจยของณฐสรางค บญจนทรและคณะ (2551: 94-102) ศกษาผลของการพฒนาศกยภาพการดแลตนเองของผสงอายทมโรคความดนโลหตสง โดยใชแนวปฏบตทสรางขนตามแนวคดการเสรมสราง พลงอานาจของกบสน พบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองโดยรวมและรายดานของ กลมตวอยางหลงเขาโครงการสงกวากอนเขาโครงการ คาเฉลยความดนโลหตซสโตลค และ ไดแอสโตลคหลงเขาโครงการลดลงตากวากอนเขาโครงการ นอกจากนนการวจยของสพรรณ คมคาย (2552: 46) ศกษาในกลมผดแลผปวยโรคความดนโลหตสงพบวาหลงการเสรมสรางพลงอานาจผดแลสามารถดแลผปวยในดานการใชยาการรบประทานอาหาร การออกกาลงกายการผอนคลายความเครยดและทสาคญคอสามารถจดการใหผปวยไปตรวจตรงตามแพทยนดไดเชนเดยวกนจากงานวจยดงกลาวจะเหนไดวาการนาแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจไปประยกตในการจดโปรแกรมการบาบดทางการพยาบาลสามารถเพมการรบรพลงอานาจของกลมเปาหมายตางๆทาใหมความสามารถในการมสวนรวมกบทมสขภาพทจะควบคมสถานการณตางๆ ทสงผลกระทบตอสขภาพได ซงนาไปส การปรบเปลยนความรทศนคตทกษะและพฤตกรรมสขภาพทาใหประชาชนมคณภาพชวตทด ผวจยในฐานะพยาบาลวชาชพทตองรบผดชอบดแลผปวยโรคความดนโลหตสงตระหนกถงความสาคญของการควบคมระดบความดนโลหตของผปวยใหอยในเกณฑทเหมาะสม โดย มเปาหมายเพอลดและชะลอภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนกบผปวยได และจากการทบทวน วรรณกรรมผวจยพบวาผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมจานวนเพมขนอยางตอเนอง และพบวายงไมมการศกษาการใชแนวคดทางการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยกลมโรคความดนโลหตสง ทควบคมไมได ผ วจยจงมความสนใจศกษาและพฒนาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ โดยนาทฤษฎการเสรมสรางพลงอานาจของกบสนมาประยกต เพอชวยเพมการรบรพลงอานาจ ใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดคนพบแนวทางการดแลตนเองและใชศกยภาพหรอความสามารถของตนเองในการปรบพฤตกรรมสขภาพของตนเองใหถกตอง เหมาะสม และสงผล ใหผปวยโรคความดนโลหตสงสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑใกลเคยงคาปกต และทาใหผปวยรสกมคณคาในตนเอง เกดแรงจงใจในการปฏบตตวเพอรบผดชอบตอชวตตนเอง และมคณภาพชวตทดขน คาถามของการวจย อะไรเปนผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

5  

วตถประสงคของการวจย

1. ศกษาผลล พธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ทควบคมไมได 2. ศกษาผลล พธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ตอคาระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง ทควบคมไมได

สมมตฐานของการวจย 1. คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดภายหลงไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสงกวากลมทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ 2. คาระดบความดนโลหตของกลมผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ ตากวากลมทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง (Quasi–experimental research) แบบ 2 กลม ทดสอบกอนและหลงการทดลอง (Two group pre-test and post-test design) เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจของผปวยโรคความดนโลหตสงตอพฤตกรรมการดแลตนเองและคาระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสง กลมตวอยางเปนผปวยโรคความดนโลหตสงทตองมารบประทานยาลดความดนโลหตเพมทหองสงเกตอาการในวนทมาตรวจตามนดทคลนค โรคเรอรง แผนกผปวยนอกโรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร จานวน 60 ราย แบงเปนกลมควบคม 30 ราย และกลมทดลอง 30 ราย กลมควบคมเปนกลมทไดรบการพยาบาลตามปกตสวนกลมทดลองเปนกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจซงเปนกระบวนการ ทผวจยสรางขนโดยประยกตแนวคดการเสรมพลงอานาจของกบสน (Gibson, 1995: 1201-1210)

6  

กรอบแนวคดในการวจย

การเสรมสรางพลงอานาจเปนวธการทาใหผปวยไดมองเหน และรบรปญหาของตนเอง สะทอนเหตการณและสามารถแกไขปญหาโดยมครอบครวในฐานะแรงสนบสนนทางสงคมชวยเหลอใหเกดบรรยากาศในการเสรมสรางพลงอานาจ โดยพยาบาลเปนผใหขอมลและความรเพอใหผปวยไดเกดการสะทอนคดและวเคราะหปญหาทเกดขน และมสวนรวมในการกาหนดเปาหมายในการแกไขปญหาซงการศกษาครงนผวจยศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตามแนวคดทฤษฎการ เสรมสรา งพลงอานาจ ( Empowerment) ของก บส น (Gibson, 1995: 1201-1210) โดยเชอวาจะทาใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมการดแลตนเองอยางตอเนองเหมาะสมกบบรบทของตนเองและมประสทธภาพ รวมทงทาใหเกดความเชอมนในคณคาของตนเอง กระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ (Empowerment) ของกบสนม 4 ขนตอนคอ ขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรงเปนการตอบสนองดานอารมณ การรบร โดยพจารณาไตรตรองสงทเผชญอย การคนหาขอมลเกยวกบโรคความดนโลหตสง การรกษาและปจจยตางๆ ทเกยวของกบโรคความดนโลหตสง ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณโดยการชแนะใหวเคราะหและคนหาปญหาทเกดขนกบตนเอง มการสะทอนคดถงอาการของโรคความดนโลหตสงทตนเองประสบอย ซงเปนระยะของการพฒนาพลงอานาจในตวบคคลมผลนาไปสการปรบเปลยนมมมอง แนวคดและเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามมา ขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตและลงมอปฏบตโดยใหคาปรกษาและจดสงแวดลอมและมมเรยนรใหผปวยเกดการเรยนรอยางตอเนองและใชเหตผลในการคดวเคราะหตดสนใจเลอกเรยนรและจดจาวธปฏบตทตนเองคดวาเหมาะสมและดทสด ขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพโดยใหการสนบสนนผปวย เปดโอกาสใหผปวยซกถามปญหาและขอคาปรกษาเมอผปวยไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจครบ 4 ขนตอน แลวจะชวยใหผปวยมความรและพฤตกรรมในการดแลตนเองมากขนทงดานการดแลรกษาสขภาพอนเนองมาจากโรคความดนโลหตสง การดแลดานชวตความเปนอยทวไป และชวยใหความดนโลหตตาลง ตามกรอบแนวคดการวจยดงแผนภมท 1

7  

แผนภมท 1 กรอบแนวคดในการวจยสรางขนตามกรอบแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของกบสน (Gibson, 1995: 1201-1210)

นยามตวแปร

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ (Empowerment program) หมายถงกระบวนการพยาบาลในรปแบบการเสรมสรางพลงอานาจทผวจยสรางขนโดยใชแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจ ของกบสน (Gibson, 1995: 1201-1210) มาประยกตเพอใชเปนแนวทางในการดาเนนกจกรรม การพยาบาลผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดโดยเนนการมปฏสมพนธทางบวกระหวางพยาบาลกบผปวยโดยพยาบาลเปนผสงเสรมใหผปวยเกดกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ ดวยตนเองมวตถประสงคเพอสงเสรมและปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองโดยจดใหผปวย ไดมโอกาสรบรเรยนรและตดสนใจแกไขปญหาดวยตนเองโดยผวจยทาหนาทเปนพยาบาลผชวยเหลอผใหการสนบสนนใหคาปรกษาใหความรแนะนาจดหาแหลงประโยชนอานวยความสะดวกสงเสรมและพทกษสทธเพอใหสามารถควบคมระดบคาความดนโลหตได ประกอบดวย 4 ขนตอนไดแกขนตอนท 1 การคนหาสภาพการณจรงของผปวยขนตอนท 2 การสะทอนคด ขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตและลงมอปฏบตและขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ

- คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองสงขน

- คาระดบความดนโลหตลดตาลง

ผปวยโรคความดนโลหตสงท ควบคมไมได

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคม

ไมได

ขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรง ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ ขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมกบตนเองและลงมอปฏบต ขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ

8  

ผลลพธของการใชโปรแกรม หมายถง ผลทคาดวาจะเกดขนหลงจากการนาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจไปทดลองใชในกลมเปาหมายคอกลมผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดซง ประกอบดวย พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง หมายถง การปฏบตกจกรรมของผปวยโรคความดนโลหตสงในดานการบรโภค การผอนคลายความเครยด การรบประทานยา เพอลดและควบคมความดนโลหตใหเขาสเกณฑปกต (สมณฑา หวงทอง, 2553: 7) ประเมนโดยใชแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจย ทเกยวของ ประกอบดวยพฤตกรรมดานการรบประทานอาหาร ดานการออกกาลงกาย การจดการความเครยด การพกผอน ดานการรกษาสขภาพการใชยาและตดตามโดยการวดคาระดบความดนโลหต ความดนโลหตทควบคมไมได คอ คาความดนโลหตทไมสามารถควบคมเพอใหถงความดนโลหตเปาหมายของผปวยโรคความดนโลหตสง ซงเปาหมาย คอ นอยกวา 140/90 mm.Hg. (พระ บรณะกจเจรญ, 2556: 1)

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ การวจยครงนเปนการศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสาหรบผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได เพอสงเสรมใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสม ซงผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ครอบคลมหวขอตามลาดบดงน

1. โรคความดนโลหตสง 2. ความดนโลหตทควบคมไมได 3. แนวคดเกยวกบการเสรมสรางพลงอานาจ 4. งานวจยทเกยวของ

โรคความดนโลหตสง ความดนโลหต คอ แรงดนทหวใจบบตวสงเลอดออกจากหวใจไปตามหลอดเลอดแดง เพอเลยงสวนตางๆ ของรางกาย เชน สมอง ไต แขน ขารวมทงตวกลามเนอหวใจเองดวย โดยทวไปใชการวดความดนโลหตทแขนในทานงพก หนวยทใชวด ความดนโลหตคอ มลลเมตรปรอท คาความดน โลหตทวดไดจะม 2 คาโดยคาความดนโลหตตวบน เปนแรงดนเลอดทวดไดขณะทหวใจบบตว (Systolic) สวนคาความดนโลหตตวลางเปนแรงดนเลอดขณะทหวใจคลายตว (Diastolic) ความดนโลหตสง คอ โรคหรอภาวะทแรงดนเลอดในหลอดเลอดแดงมคาสงกวา คามาตรฐานขนกบการวดโดยถาวดทสถานพยาบาลคาความดนโลหตตวบนสงกวาหรอเทากบ140 มลลเมตรปรอท และ/หรอความดนโลหตตวลางสงกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท อยาง

10  

นอย 2 ครง แตถาเปนการวดความดนโลหตเองทบานคาความดนโลหตตวบนสงกวาหรอเทากบ 135 มลลเมตรปรอท และ/หรอความดนโลหตตวลางสงกวาหรอเทากบ 85 มลลเมตรปรอท(สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย, 2555: 15) การประเมนความรนแรงของโรคความดนโลหตสง การจาแนกระดบโรคความดนโลหต (มลลเมตรปรอท) ตามความรนแรงในผใหญอาย 18 ปขนไป สามารถสรปไดดงน (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2555: 3)

Category SBP (มลลเมตรปรอท)

DBP (มลลเมตรปรอท)

Optimal < 120 และ < 80 Normal 120 -129 และ/หรอ 80 - 84 High normal 130 -139 และ/หรอ 85 - 89 Grade 1 hypertension (mild) 140 - 159 และ/หรอ 90 - 99 Grade 2 hypertension (moderate) 160 - 179 และ/หรอ 100 - 109 Grade 3 hypertension (severe) ≥ 180 และ/หรอ ≥ 110 Isolated systolic hypertension ≥ 140 และ < 90

หมายเหต: SBP = systolic blood pressure, DBP = diastolic blood pressure ความดนโลหตคอแรงดนของเลอดตอผนงเสนเลอดแดงทเกดจากหวใจสบฉดเลอดไปเลยงทวรางกายซงม 2 คา คอ คาความดนตวบน (Systolic blood pressure) เปนความดนขณะทหวใจบบตวสงเลอดออกจากหวใจ และคาความดนตวลาง (Diastolic blood pressure) เปนคาความดนขณะหวใจคลายตวความดนโลหตมหนวยเปนมลลเมตรปรอท ในคนปกตจะมคาความดนโลหตไมเกน120/80 มลลเมตรปรอท ถาตวเลขความดนโลหตขณะพกมคาสงวาคาปกต (ตงแต 120/80 – 139/89 มลลเมตรปรอท) ถอวาเปนกลมเสยง แตถาวดความดนโลหตตงแต 140/90 มลลเมตรปรอทขนไปใหสงสยวามภาวะความดนโลหตสงและไปพบแพทยเพอยนยนผล (นตยา พนธเวทย และธดารตนอภญญา, 2554: 1) โรคความดนโลหตสงแบงไดเปน 2 ชนด คอ โรคความดนโลหตสงปฐมภม (Essential หรอ Primary hypertension) ซงไมมสาเหตทชดเจน พบรอยละ 90 - 95 ของผปวยความดนโลหตสงทงหมด และโรคความดนโลหตสงทตยภม (Secondary hypertension) ซงเกดจากสาเหตทชดเจนพบรอยละ 5- 10 (พระ บรณะกจเจรญ, 2555: 33)

11  

โรคความดนโลหตสงปฐมภม (Essential hypertension) เปนกลมทไมทราบสาเหตท แนชด แตกพบวามความสมพนธกบภาวะบางอยางไดแก (จกรพนธ ชยพรหมประสทธ, 2550: 177) 1. ปรมาณเกลอทรบประทานมหลกฐานบงบอกถงความสมพนธระหวางปรมาณโซเดยมทไดรบเขาสรางกายกบโรคความดนโลหตสงปฐมภม (Essential hypertension) โดยโซเดยม ทเพมปรมาณขนจะมสวนสาคญททาใหเกดภาวะความดนโลหตสง แตปรมาณโซเดยมเพยงอยางเดยวไมไดทาใหเกดโรคความดนโลหตสง 2. การดมสรามากมการศกษาหลายฉบบทไดแสดงถงความสมพนธอยางชดเจนของการดมสราจานวนมากกบการเกดโรคความดนโลหตสง 3. ประวตโรคความดนโลหตสงในครอบครวมอบตการณเปนสองเทาในบคคลทบดาหรอมารดาคนใดคนหนงหรอทงสองคนเปนโรคความดนโลหตสงนอกจากนยงมผลการศกษาในทางระบาดวทยาหลายฉบบทสนบสนนวาองคประกอบทางกรรมพนธมสวนถงรอยละ 30 ในการกาหนดคาความดนโลหตในบคคลตางๆโดยทมลกษณะเปนชนด Polygenic และ Multifactorial disorder ทมปฏกรยาตอกนในกลม Gene หลายๆตวในขณะทสภาพแวดลอมกมสวนสาคญททาใหแสดงภาวะความดนโลหตสงออกมามหลกฐานทสนบสนนวา Gene ทอาจจะมสวนเกยวของจะเปนทมผลตอRennin-angiotensin-aldosterone system, Kallikrein-kinin system, Sympathetic nervous system 4. อวน และน าหนกเกนจะพบอบตการณของคนอวนในกลมคนทมความดนโลหตสงมากกวาในกลมคนทมความดนปกต นอกจากนการทมน าหนกเกนกจะมสวนสาคญในการเพมขนของความดนโลหต โดยเฉพาะในคนสงอาย 5. เชอชาตในสหรฐอเมรกาพบวาในชาวผวดาจะมอบตการณของโรคความดนโลหตสงมากกวาและมความรนแรงมากกวาเมอเปรยบเทยบกบชาวผวขาว ทงนในแตละประเทศมอตราของผปวยของความดนโลหตสงแตกตางกน พยาธสรรภาพ ความดนโลหตสงชนดนไมทราบกลไกการเกดแนนอน แตมการศกษาหลายทฤษฎพยายามอธบายดงน 1. ความผดปกตทางยน (Genetic defect) สงทพบคอมความผดปกตของไตตงแตกาเนด ทาใหไมสามารถขบโซเดยม และนาออกมาได 2. ระบบประสาทซมพาเธตก (Sympathetic nervous system) มการทางานมากกวาปกตทาใหเพมการหลงของสาร Adrenaline และNoradrenaline มากกวาปกต 3. ระบบเรนนแองจโอซน (Renin angiotensin system) ปจจยนไดมผพยายามศกษาระดบเรนนในพลาสมาของผปวยทมความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต โดยแบงตามระดบเรนน วาสง ปกต หรอตา พบวากลมทมระดบเรนนตามรอยละ 27 สวนกลมเรนนปกตมรอยละ 57 และก

12  

กลมเรนนสงมรอยละ 16 ไดมผหาความสมพนธของระดบเรนนกบความรนแรงจากความดนโลหตสง พบวาในกลมเรนนสงโอกาสเกดพยาธสภาพของระบบหวใจและหลอดเลอดจะมมากกวาพวกเรนนตา (สจนดา รมศรทอง และคณะ, 2552: 53) โรคความดนโลหตสงทตยภม (Secondary hypertension) คอโรคความดนโลหตสงทเกดจากสาเหตทชดเจน ไดแก 1. โรคไตอกเสบปฐมภม (Primary renal disease) โรคความดนโลหตสงมกพบในผทเปนAcuteหรอChronic renal diseaseโดยเฉพาะกลมทมความผดปกตของ Glomerular หรอ Vascular ของไต 2. ยาคมกาเนด (Oral contraceptives) ยาเมดคมกาเนดมกจะเพมระดบความดนโลหตในผทใชยา แตระดบความดนโลหตทเพมขนมกจะอยในระดบทไมเกนคาปกต (นอยกวา 140/90 มลลเมตรปรอท) อยางไรกตามกจะมบางรายทถกกระตนจนเกดโรคความดนโลหตสงได หลงไดรบยา และจะดขนหลงหยดยา 3. เนองอกตอมหมวกไต (Pheochromacytoma) ในผปวยทเปนโรค Pheochromacytomaครงหนงจะมภาวะ Paroxysmal hypertension ในขณะทสวนใหญของทเหลอจะมภาวะ Essential hypertension 4. กลมอาการทเกดจากการสรางฮอรโมน aldosterone ทมากกวาปกตจากตอมหมวกไตสวนชนนอก (Primary hyperaldosteronism) ในภาวะทม Primary mineralocorticoidexcess (aldosterone เปนสวนใหญ และ Deoxycorticosterone เปนสวนนอยจะเปนทมาของ Major endogenous mineralocorticoids) อาจจะกอใหเกดภาวะ Hypertension, Unexplained Hypokalemia, Metabolic alkalosis ดงนนในผปวยทมครบทงสามอยางกควรจะคดถงในผปวยบางคนอาจมระดบ Plasma potassium อยในเกณฑปกตได 5. ภาวะทมสเตยรอยดเกดขนมากผดปกตในรางกาย (Cushing’s syndrome) จะพบวาผปวยทเปน Cushing’s syndrome มความดนโลหตสงระดบ moderate เปนสาเหตทสาคญทกอใหเกดการพการและตายในผปวยกลมน 6. ภาวะทมการตบตนของ aorta (Coarctation of the aorta) เปนสาเหตทสาคญททาใหเกดโรคความดนโลหตสงในผปวยเดก 7. ความผดปกตในการหายใจขณะนอนหลบ (Sleep apnea syndrome) ความผดปกตในการหายใจขณะนอนหลบจะเปน independent risk factor ตอการเกดความดนโลหตสง 8. โรคตอมไรทออนๆ โรคความดนโลหตสงอาจพบไดในกลมผปวยทเปน Hypothyroidism หรอ Hyperthyroidism (จกรพนธ ชยพรหมประสทธ, 2550: 175-201)

13  

พยาธสรรภาพ หลายระบบของรางกายทางานสมพนธกนในการควบคมความดนโลหต ดงน นตวกาหนดระดบความดนโลหตทสาคญ คอ ปรมาณเลอดทหวใจสบฉดใน 1นาท (cardiac output) และแรงตานของหลอดเลอด (peripheral resistant) ดงน BP = CO x PR (BP = Blood Pressure, CO = Cardiac Output, PR = Peripheral Resistant) เมอมการเพมของ cardiac output และ/หรอการเพมแรงตานของหลอดเลอดจะทาใหความดนโลหตสงขนการทไตถกทาลายหรอหลอดเลอดแดงไปเลยงไตตบ จะกระตน rennin angiotensin aldosterone system กลาวคอ rennin enzyme ถกหลงออกมาจาก Juxtagglomerular cell ของ renal afferent arteriole มากขน ทาปฏกรยาตอ Renin substrate จากตบเปน Angiotensin I Angiotensin coverting enzyme จากปอดจะเปลยน Angiotensin I เปน Angiotensin II ซงเปนตวทาใหหลอดเลอดหดตว และ Angiotensin ยงกระตนให Adrenal gland หลง Aldosterone ซงเปน hormone ทเพมความสามารถในการดดซมโซเดยมและนาท distal tubule เพอแลกเปลยน Potassium ทาใหมการเพมปรมาณในระบบไหลเวยนโลหตเพมขนมผลใหความดนโลหตสงขน ดงภาพ

Renin Substrate Renin enzyme Angiotensin I Angiotensin converting enzyme Angiotensin II Aldosterone Vasoconstriction Sodium retention Raised Blood Pressure แผนภมท 2 ความสมพนธของ Renin - Angiotensin - Aldosterone กบความดนโลหตสง (ทมา : สจนดา รมศรทอง และคณะ, 2552: 54)

14  

การทมความผดปกตของ ตอมหมวกไต (Adrenal gland) ในสวนชนอดรนลเมดลลา (Adrenalmedulla) หรอมการกระตนระบบซมพาเธตกทาใหมการหลงของ Epinephine และNorepinephine มผลให arteriole หดตว ความดนโลหตจงสงขน ความผดปกตของตอมหมวกไตในสวนชนนอก (Adrenal cortex) มผลให ACTH (Adrenocorticotrophic hormone) สงขน ทาใหมการหลงของ Cortisol มากขนเกดการดดซมกลบของ Sodium เพม Blood Volume และ Vasoconstriction ความดนโลหตจงสงขน ความผดปกตของระบบประสาทเมอม Ischemia ของ brain จะมการกระตนของสวนกลางของ Pons และ medulla ซงจะสง impulse ไปท sympathetic nervous system ของ spinal cord และ sympathetic nerve ทไปยงหลอดเลอด ทาใหหลอดเลอดหดตว ความดนโลหตสงขน (สจนดา รมศรทอง และคณะ, 2552: 54-55) ปจจยทอาจมสวนเกยวของกบความดนโลหตสง ปจจยทเปลยนแปลงไมได 1. ประวตครอบครวการถายทอดทางกรรมพนธไมชดเจนเขาใจวามปจจยดานสงแวดลอมทเหมอนกนมากกวา 2. เพศชายจะมอตราการเกดความดนโลหตสงมากกวาเพศหญงและเกดในอายนอยกวาเพศหญงจนกระทงอาย 60 ปขนไปและเพศชายจะมอตราการตายหรอความพการจากโรคหวใจและหลอดเลอดมากกวาเพศหญงแตจะตอบสนองตอการรกษาดวยยาไดดกวาเพศหญงสวนเพศหญงจะมปจจยททาใหความดนโลหตสงไดแกการรบประทานยาคมกาเนดการตงครรภการทดแทนฮอรโมนเอสโตรเจนในวยหมดประจาเดอนเปนตน 3. อายมกขนอยกบปจจยเสยงในแตละชวงอายเชนผหญงวยสาวซงรบประทานยาคมกาเนดหรอในผสงอายมการแขงตวของหลอดเลอดจากกระบวนการเสอมหรอมความดนโลหตสงจากความเจบปวยเชนโรคเบาหวานโรคไตเปนตน 4. เชอชาตพบวาชาวผวดาในสหรฐอเมรกาเปนโรคความดนโลหตสงมากกวาชาวผวขาวตลอดจนเรมเปนอายนอยกวาและมความรนแรงของการเกดภาวะแทรกซอนมากกวาเชน โรคหลอดเลอดสมอง โรคไตวายระยะสดทาย หวใจวาย เปนตน ปจจยดานสงแวดลอมและการดาเนนชวต 1. ภาวะเครยดเนองจากความเครยดมผลกระทบตอระบบประสาทสวนกลางทาใหมการเปลยนแปลงของระบบหวใจและหลอดเลอดความเครยดสามารถเพมแรงตานของหลอดเลอดเพมปรมาตรเลอดทสบฉดจากหวใจและกระตนการทางานของซมพาเทตกซงความเครยดนมกจะสมพนธกบอาชพระดบเศรษฐกจและบคลกภาพดวย 2. อาชพ อาชพทตองเผชญกบความเครยดบอยๆ หรอตองตดสนใจเกยวกบภาวะคกคาม

15  

ตอชวตของบคคลอนมความเสยงตอการเปนโรคความดนโลหตสง 3. อาหาร เชน การขาดสารอาหารแคลเซยม โปแตสเซยม วตามนเอ วตามนซ และการรบประทานโซเดยมมากเกนไป 4. แบบแผนการดาเนนชวต เชน การดมเครองดมทมแอลกอฮอล การสบบหร การดมกาแฟ การออกกาลงกาย บคลกภาพ ฐานะทางเศรษฐกจ การรกษา จดมงหมายรวมกนของแพทยและพยาบาลในการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงคอการลดระดบความดนโลหตไมใหสงขนเพอปองกนภาวะแทรกซอนจากโรคหวใจและหลอดเลอด ตลอดจนอวยวะเปาหมายอนๆมใหเสยหายจนกลบคนสปกตไมได (สมจต หนเจรญกล, 2536: 129-162) จดมงหมายในการลดความดนโลหตสงกเพอทจะปองกนการเกดการเสยชวต และพการจากโรคหวใจและหลอดเลอด และพยายามยดชวตทมความสขไปใหยนยาว โดยทวไประดบความดนโลหตทตองการคอ ความดนโลหตขณะหวใจบบตวนอยกวา 140 มลลเมตรปรอท และความดนโลหตขณะหวใจคลายตวนอยกวา 90 มลลเมตรปรอท (จกรพนธ ชยพรหมประสทธ, 2550: 175-201) 1. การรกษาความดนโลหตสงโดยไมใชยา (Non pharmacologic treatment) การรกษาความดนโลหตสงโดยไมใชยาหรอการปฏบตตนของผปวยความดนโลหตสงเปนวธทองคการอนามยโรคและ Joint Committee for the Detection; Evaluation and Treatment of Hypertensionพจารณาใหเปนวธการรกษาทตองปฏบตเปนประจาสมาเสมอ ในการรกษาผปวยความดนโลหตสงระดบนอยและใชวธนรวมกบวธการรกษาดวยยาในการรกษาผปวยความดนโลหตสงระดบปานกลางและรนแรงซงวธการดงกลาวมประโยชนคอทาใหลดการใชยา ลดอาการขางเคยงของยา และลดคาใชจาย (สมจต หนเจรญกล, 2542: 10-15) การปฏบตตนของผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงเพอใหสามารถควบคมระดบความดนโลหตไดประกอบดวย 1.1. การลดน าหนกการลดน าหนกในคนอวนทน าหนกตวเกนรอยละ 10 – 20 ของนาหนกมาตรฐานในผปวยความดนโลหตสงระดบนอยหากลดนาหนกไดมากกวา 4.5 กโลกรมทาใหความดนโลหตลดลงมาอยในระดบปกตไดการลดน าหนกใหไดตองมการปรบเปลยนแบบแผนนสยการรบประทานอาหารผปวยจงควรไดรบการแนะนาเรองอาหารการเลอกแคลอรของอาหารและจานวนแคลอรทตนเองตองการในแตละวนการเรยนรเกยวกบอาหารทมแคลอรตา และอาหารทมไขมนอมตวตา 1.2. การลดอาหารเคมการลดอาหารเคมจากดปรมาณโซเดยมทรบประทานมผลดตอผปวยความดนโลหตสงโดยเฉพาะผปวยสงอายทเปนความดนโลหตสงเฉพาะซสโตลกการจากด

16  

อาหารเคมจะชวยลดระดบความดนโลหตลงไดปรมาณโซเดยมทรบประทานในวนหนงๆใหประมาณ 2,000 มลลกรมหรอตากวา ซงในทางปฏบตทาไดยากเนองจากอาหารสวนใหญจะมโซเดยมอยมาก การลดปรมาณอาหารและลดการรบประทานอาหารสาเรจรปจะชวยลดทงโซเดยม แคลอร และไขมน ผปวยจงตองเรยนรตระหนกและคานงถงการเลอกรบประทานอาหารและควรพบนกโภชนาการเพอปรกษาเรองอาหารทควรรบประทาน 1.3. การลดอาหารทมไขมนอมตวเพอลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอดเนองจากการทมระดบโคเลสเตอรอลสงสงเสรมใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจไดดงนนผปวยควรตองเรยนรเรองอาหารจากนกโภชนาการเพอลดระดบโคเลสเตอรอลใหนอยกวา 200 มลลกรม/เดซลตร ลดระดบไขมนไมดในเลอด (Low Density Lipoprotein/ LDL) นอยกวา 140 มลลกรม/เดซลตร และเพมระดบไขมนทดในเลอด (High Density Lipoprotein / HDL) มากกวา 40 มลลกรม/เดซลตร 1.4. ลดการดมแอลกอฮอลการดมแอลกอฮอลเกยวของกบระดบความดนโลหต คนทดมสรามากจะทาใหระดบความดนโลหตทงซสโตลก และไดแอสโตลกสงขน และถาดมเปนประจาจะทาใหยาลดความดนโลหตไมมประสทธภาพการดมสรามากในคนทเปนโรคความดนโลหตสงเสยงตอการเกดอมพาต (stroke) ผปวยความดนโลหตสงตองจากดการดมแอลกอฮอลใหไมเกน 1 ออนซ/วนในผปวยชายและไมเกนครงออนซ/วนในผหญง 1.5. การเลกสบบหรเนองจากการสบบหรจะทาใหหลอดเลอดหดตวทาใหหวใจเตนเรวขนและเลอดไปเลยงหวใจไดนอยลงรวมทงผปวยความดนโลหตสงทใชยากนเบตาและสบบหรจะทาใหประสทธภาพของยาลดลง 1.6. การออกกาลงกายการออกกาลงกายแบบแอโรบคมผลในการลดระดบความดนโลหตซงพบวาการออกกาลงกายทาใหระดบ Catecholamine ลดลงจงลดการกระตนระบบประสาทซมพาเธตกการออกกาลงกายแบบแอโรบคชวยเพมการเผาผลาญไขมนจงชวยเสรมการลดน าหนกในคนอวนทมระดบความดนโลหตสงและชวยเพมระดบไขมนทดในเลอดดวย 1.7. การจดการกบความเครยดเนองจากความเครยดเปนสาเหตทาใหเพมระดบความดนโลหตใหสงขนการเรยนรทกษะในการจดการกบความเครยดจงเปนสงทสาคญของผปวยโรคความดนโลหตสง 2. การรกษาความดนโลหตสงโดยการใชยา (Pharmacologic treatment) 2.1. การเลอกใชยาลดความดนโลหตแนวทางการรกษาใหมนยนยนหลกการตามแนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสง 2007 ESH/ESC ทวาประโยชนของการรกษาโรคความดนโลหตสงเกดจากการลดระดบความดนโลหตเปนหลกและยนยนวายาลดระดบความดนโลหตตงแตยาขบปสสาวะ (thiazide, chorthalidone และ indapamide, ß-blocker (BB), calcium antagonist (CA), angiotensin converting enzyme inhibitor (ACEI) และ angiotensin receptor blocker (ARB) สามารถ

17  

ใชเปนยาเรมแรกและยาทใหตอเนองไดเปนยาขนานแรกหรอใหรวมกนกไดสาหรบ direct renin inhibitor (DRI) สามารถใชลดความดนโลหตขนานเดยวหรอรวมกบยาอนได เชน ยาขบปสสาวะ RAS blockade ชนดอนหรอ CA และมหลกฐานวาการใหยารวมกบยาลดความดนโลหตอนเปนเวลานานสามารถลดปรมาณโปรตนในปสสาวะไดและทาให biomarker สาหรบภาวะหวใจลมเหลวแตพบวาไมมผลในการลดอตราตายและอตราการรกษาในโรงพยาบาลเมอใชยานเพมเตมจากยาทใชรกษาภาวะหวใจลมเหลวทเปนมาตรฐานนอกจากนจากการศกษาในผปวยโรคเบาหวานทมโรคไตเรอรงทมคา eGFR<60 มล./นาท/1.73 ม2 การใหยานในผปวยดงกลาวทได RAS blockade 1 ขนานอยแลวเทยบกบการใหยาหลอกพบวามอบตการณของฤทธไมพงประสงค เชน ESRD และตายจากโรคไตระดบโปแทสเซยมสงในเลอด และระดบความดนโลหตตาเพมขนจนตองหยดการศกษากลางคนจงหามใชยานรวมกบ RAS blockade อนในผปวยดงกลาว Centrally active drug และα -blocker กสามารถใชไดแตมกใชรวมกบยาอนในรายทดอตอการรกษายาลดความดนโลหตบางชนดจะมประสทธผลดกวายาอนในผปวยทมบางภาวะหรอ OD (organ damage) บางอยางซงมการศกษายนยนเหมอนแนวทางการรกษา 2007 ESH/ESC โดยมการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยเทานน (พระ บรณะกจเจรญ, 2256: 21-23)

แนวทางการรกษาและการเลอกใชยา ภาวะ

ชนดของยา

มการทาลายอวยวะแตยงไมมอาการ LVH ACEI, CA, ARB Asymptomatic atherosclerosis CA, ACEI Microalbuminuria ACEI, ARB Renal dysfunction ACEI, ARB มโรคหวใจและหลอดเลอด Previous stroke ยาใดกไดทลด BP ไดอยางมประสทธผล Previous MI BB, ACEI, ARB Angina pectoris BB, CA Heart failure Diuretic, BB, ACEI,ARB, MR antagonist Aortic aneurysm BB AF, prevention Consider ARB, ACEI, BB or MR antagonist AF, ventricular rate control BB, non-DHP CA ESRD/proteinuria ACEI, ARB Peripheral artery disease ACEI, CA

18  

อนๆ ISH (elderly) Diuretic, CA Metabolic syndrome ACEI, ARB, CA DM ACEI, ARB Pregnancy Methyldopa, BB, CA Blacks Diuretic, CA

หมายเหต: MR antagonist: mineralocorticoid receptor antagonist Non-DPH CA: non-dihydropyridine calcium antagonist 2.2 การเรมยาขนานเดยวหรอมากกวารวมกนสามารถเลอกการเรมยาขนานเดยวหรอใหยารวมกนตามความรนแรงของความดนโลหตสงและระดบความเสยงของผปวยสามารถปรบยาหากคมระดบความดนโลหตไมไดดงแผนภมท3และการพจารณาเลอกชนดของยาหลกการเลอกใชชนดของยารวมกนดงแผนภมท 4 (พระ บรณะกจเจรญ, 2256: 21-23)

19  

แผนภมท 3 หลกการใชยาขนานเดยวหรอยาหลายขนานรวมกนเพอใหถงระดบความดนโลหตเปาหมาย

20  

แผนภมท 4 ขอแนะนาของการใชยาลดระดบความดนโลหตตางชนดรวมกน

possible combination (but less well tested): useful combination (with some limitation); p preferred combination; :not recommended combination

อาการขางเคยงของยารกษาความดนโลหตสง (Side effects) การเลอกใชยาในตอนเรมแรกรกษาผปวยความดนโลหตสงนอกจากคานงถงเรองการเลอกใชยาชนดเดยวทไดผลดในการลดระดบความดนโลหตสะดวกในการรบประทานปรบขนาดของยางายเสรมฤทธยาอกชนดเกดการดอยาทไมจรง (Psuedotolerance) ในระดบตาและราคาไมแพงแลวยงตองคานงถงอาการขางเคยงของยา (Friedman, Stuart and Benson,1992: 9) อาการขางเคยงของยาทาใหผปวยทนรบประทานยาตอไปไมไดจงหยดรบประทานยาทาใหการรกษาไมมประสทธภาพอาการขางเคยงของยาทใชบอยไดแก (JointNational Committee, 1993) ยาขบปสสาวะ (Diuretics) ยาในกลมนเชน Thiazide อาการขางเคยงคอทาใหมความผดปกตของของอเลคโตรลยทเกดภาวะโปตสเซยมแมกนเซยมโซเดยมในเลอดตาและแคลเซยมในเลอดสง มความผดปกตในการเผาผลาญไขมนทาใหเกดไขมนในเลอดสงความผดปกตในการเผาผลาญกลโคสทาใหเกดนาตาลในเลอดสงมโอกาสเกดเกาทไดเนองจากมยรกในเลอดสงนอกจากนยงทาใหมความผดปกตในเรองเพศสมพนธ (Sexualdysfunction) และทาใหออนเพลย ยากนเบตา (Beta blockers) อาการขางเคยงทพบไดคอ ภาวะหลอดลมตบทาใหหายใจลาบากออนเพลยนอนไมหลบถามภาวะหวใจวายรวมดวยเมอใชยานภาวะหวใจวายจะรนแรงขนทาให มน าตาลในเลอดตาจงตองระวงในผปวยทใชอนซลนรวมดวยไขมนไตรกลเซอไรดในเลอดสง ลดระดบไขมนทดในเลอด (high-density lipoprotein cholesterol) และผปวยทใชยากนเบตามกจะ

21  

ทนตอการออกกาลงกายไดนอย ACE inhibitor ทาใหมอาการไอผนขนและเกดภาวะโปตสเซยมในเลอดสงไดโดยเฉพาะผปวยทไตทาหนาทพรองลงและทาใหมอาการความดนโลหตตาในระยะเรมแรกทใชยาโดยเฉพาะในผปวยทมระดบเรนนในเลอดสงหรอผปวยทไดรบยาขบปสสาวะรวมดวย ยาตานแคลเซยม (Calcium antagonist) กลม Dihydropyridines เชน nifedipine ทาใหมอาการปวดศรษะมนงงบวมตามขาสวนปลายหวใจเตนเรวและ gingival hyperplasia ตองระวงการใหยากลมนในผปวยหวใจวายและอาจทาใหผปวยทมอาการเจบหนาอกกลามเนอหวใจขาดเลอดมอาการรนแรงขนยาตานแคลเซยมพวก Diltiazem และ Verapam ทาใหมอาการปวดศรษะมนงง Gingival hyperplasia และทองผกโดยเฉพาะในผปวยทใช verapamil มอาการ Atrioventricular block และหวใจเตนชาจงตองใชอยางระมดระวงในผทมหวใจวายและหามใชในผปวยทม heart block ระดบ 2 หรอระดบ 3 หรอม Sick sinus syndrome ยาขยายหลอดเลอด (Vasodilators)ไดแก Hydralazine, Minoxidil ทาใหมอาการขางเคยงจากฤทธของยาคอปวดศรษะหวใจเตนแรงและมการคงของน ายากลมนอาจกระตนใหเกดอาการเจบหนาอก (anginapectoris) ในผปวยทมโรคหลอดเลอดหวใจอยกอนโดยเฉพาะเมอใชคกบยาขบปสสาวะและยากนเบตา การรบประทานยาลดความดนโลหตกอใหเกดความไมสขสบายเพราะฤทธขางเคยงของยาการศกษาเปรยบเทยบผปวยความดนโลหตสงทรบประทานยาลดความดนโลหต 374 คน กบผทไมไดเปนความดนโลหตสง 78 คนโดยการใหตอบแบบสอบถามเกยวกบอาการพบวาผปวยความดนโลหตสงมอาการความดนโลหตตาเวลาเปลยนทา (Postural hypotension) ปากแหงปสสาวะบอยตอนกลางคนทองเดนรสกงวงนอนตอนกลางวนเดนชาและในเพศชายมสมรรถภาพทางเพศลดลง (Impotence) และมความลมเหลวในการหลงน ากามซงอาการดงกลาวนมมากกวาผทไมไดเปนความดนโลหตสงอยางมนยสาคญทางสถตสวนอาการทไมแตกตางกนคอความซมเศราปวดหวตอนตนนอนตาพราแขนขาออนแรงความถในการมเพศสมพนธชวโมงการนอนหลบและความถของการถายอจจาระตอวนนอกจากนอาการทแตกตางกนยงขนอยกบเพศอายและเชอชาต (Bulpitt, Dolleryand Carne, 1974 อางในสมจต หนเจรญกล และอรสา พนธภกด, 2542: 21) การศกษาอาการขางเคยงหรออาการไมพงประสงคจากการใชยาลดความดนโลหตสงในผปวยทมารบการรกษาทแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลรามาธบดจานวน 1,348 คนโดยสมภาษณผปวยอยางนอย 2 ครงหลงการไดรบยาโดยใชคาถามปลายเปดและใหเลอกวาตนมอาการขางเคยงตามรายการทระบไวหรอไมพบวาผปวยทไดรบยาลดระดบความดนโลหตเปนผหญงรอยละ 57 อายระหวาง 41-70 ปรอยละ 83.6 ความดนโลหตสงระดบนอย (ไดแอสโตลก < 105 มม.ปรอท) มรอยละ79.7 ไดยาลดความดนโลหต กลมยาขบปสสาวะรอยละ 49.9 ยาทออกฤทธทสมองสวนกลางรอยละ

22  

16.8 ยาปดกนตวรบแอดรเนจกรอยละ 16.3 ยาลดการทางานทปมประสาทรอยละ 9.1 ยาขยายหลอดโลหตรอยละ 7.8 และยาทมฤทธยบย งการทางานของระบบแอนจโอเทนซนรอยละ 0.1 พบวารอยละ 42 ของผปวยเกดอาการขางเคยงทพบบอยทสด ไดแก อาการทางประสาทสวนกลาง เชน ปวดศรษะ มนงง ไมปรากฏวามอาการขางเคยงซงจดไดวาอยในขนรนแรง (กตตมา มกรานนท, ภกด โพธศร กาพล ศรวฒนกล, และคณะ, 2528 อางในสมจต หนเจรญกล และอรสา พนธภกด, 2542: 21-22) การรกษาผปวยความดนโลหตสงดวยยาทาใหมอาการขางเคยงของยาเกดขนซงอาจกระทบคณภาพชวตของผปวยจงมผสนใจสมนไพรทมฤทธลดความดนโลหตสงเชนกระเทยมเปนสมนไพรทมบทบาทในการรกษาโรคหลายชนดโดยนบตงแตป ค.ศ.1954 ไดมรายงานถงฤทธทางเภสชวทยาของกระเทยมคอเปน Antiseptic antispasmodic และสามารถรกษาโรคหดรมาตซมความดนโลหตสงและปองกนภาวะหลอดเลอดแขงตว (atherosclerosis) ได (สทธลกษณ ปทมราช, 1995: 244)

การดแลผปวยความดนโลหตสงทควบคมไมได

ความดนโลหตสงทควบคมไมได คอ ความดนโลหตทไมสามารถควบคมเพอใหถงระดบความดนโลหตเปาหมายของผปวยโรคความดนโลหตสง ซงเปาหมาย คอ นอยกวา 140/90 มลลเมตรปรอท (พระ บรณะกจเจรญ, 2556: 1) ซงการรกษาเพอการควบคมความดนโลหตของผปวยใหอยในเกณฑเปาหมายไดมปจจย 3 ดานคอ 1. บทบาทของทมสขภาพทมสขภาพตองสงเสรมใหผปวยมความมงมน ความสนใจทจะควบคมความดนโลหต แนะนา ชแนะใหผปวยทราบถงความสาคญของการรกษาและควบคมระดบความดนโลหต บอกคาความดนโลหตทวดไดใหผปวยทราบทกครงทมาตรวจ ถามอาการขางเคยงของยาลดความดนโลหตกบผปวยอยางเฉพาะเจาะจง แนะนาและใหยาผปวยใหสอดคลองกบการปฏบตกจกรรมประจาวนของผปวย บอกใหผปวยทราบถงความรบผดชอบในสวนของผปวยเพอบรรลเปาหมายในการควบคมความดนโลหต (Clark, 1991 อางในสมจต หนเจรญกล และอรสา พนธภกด, 2542: 41) 2. บทบาทของผปวย ผปวยตองมงมนทจะควบคมความดนโลหตใหได มาตรวจตามนด ปฏบตตนในเรองควบคมน าหนก ลดการรบประทานอาหารเคม เลกการดมสรา และบอกใหแพทยทราบถงปญหาทเกดจากการใชยา เชน อาการขางเคยงทไมพงประสงค เหตผลทไมสามารถรบประทานยาไดตามแผนการรกษา 3. การจดการรกษาผปวยโรคความดนโลหตสง บคลากรสขภาพควรลดอานาจของตนเองและยอมรบใหผปวยมอานาจมากขน เปดโอกาสใหผปวยเขามามสวนรวมในการรกษา เปนการs ปรกษาหารอรวมกนในการวางแนวปฏบตเพอควบคมความดนโลหตใหอยในระดบปลอดภยตอ

23  

ผปวย และผปวยสามารถจดการกบเรองของตนเองอยางปลอดภยและอสระมากขน ปจจยทง 3 ดานในการรกษาผปวยความดนโลหตสง มความสาคญเพราะทาใหการรกษาผปวยกลมนประสบความสาเรจ อยางไรกตาม หากขาดปจจยดานใดดานหนงยอมทาใหผปวยมโอกาสเกดภาวะแทรกซอนได ภาวะแทรกซอน ภาวะแทรกซอนตอหวใจการทมความดนโลหตสงเรอรงทาใหหวใจตองทาการบบตวตานตอความดนโลหตทสงผลตามมาคอจะทาใหกลามเนอหวใจปรบตวใหมความหนามากขนเกดภาวะหวใจหองซายโต (Concentric left ventricular hypertrophy) ถาผปวยยงคงไมไดรบการรกษาทเหมาะสม Left ventricular ทหนากจะเรมขยายตวออก กลามเนอทเคยหนากจะเรมบางตวลง เกดชองวางในหวใจหองซาย (Left ventricle cavity), End diastolic volume เพมขนจนในทสดกจะเกดภาวะ Systolic heartfailure ตามมา (จกรพนธ ชยพรหมประสทธ, 2550: 175-201) ความดนโลหตทสงขนจะทาใหกลามเนอหวใจขาดเลอดไดจากภาวะ Accelerated atherosclerosis มผลให Coronary artery เกดการตบเกดภาวะกลามเนอหวใจขาดเลอด (Myocardial ischemia) ตามมา ในขณะทภาวะหวใจหองลางซายโต (Left ventricular hypertrophy) มผลใหความตองการออกซเจนเพมขนทงสองปจจยนจะเปนไปอยางตอเนองและจะนาไปสโรคหวใจโคโรนารตอไป ในผปวยกลมนจะมโอกาสทจะเกดกลามเนอหวใจตาย (Myocardial infarction) ไดงายกวาคนปกต ซงจะเปนสาเหตการเสยชวตทสาคญในผปวยกลมน ภาวะแทรกซอนตอสมองผลของการทมภาวะความดนโลหตสงเปนระยะเวลานานจะกอใหเกดความผดปกตของระบบประสาทสวนกลาง ซงเปนความผดปกตทมาจากหลอดเลอดแดงทตบแคบลงจนอดตนเกดสมองตาย (Cerebral infraction) หรออาจจะเกดเลอดออกในสมอง(Cerebral hemorrhage) ในกรณของผปวยทมความดนโลหตสงอาจจะมอาการ (Hypertensive encephalopathy) ได ซงจะเกดในผปวยทมความดนโลหตสงมาก (Severe hypertension) รวมกบความผดปกตของระดบความรสกตว ผปวยอาจจะสบสน เปนลมชก ซม หรอหมดสตได ตรวจรางกายกจะพบวามลกษณะของความดนในกระโหลกศรษะสง (Increased intracranial pressure)รวมกบขวประสาทตาบวม (Papilledema) บางครงอาจพบพยาธสภาพของสมอง (Focal neurological sign) รวมดวย ซงตองการการรกษาอยางรวดเรว ภาวะแทรกซอนตอไตภาวะความดนโลหตสงเรอรงจะทาใหเกดพยาธสภาพของหลอดเลอดแดง (Atherosclerotic lesions) ทสวนของเสนเลอดทเขามาในโกลเมอรรส (afferent arteriole) เสนเลอดทนาเลอดออกจากโกลเมอรลส (Efferent arteriole) และเสนเลอดฝอย

(Glomerular capillary) ซงจะทาใหเกดการลดลงของอตราการกรองของหนวยไต (Glomerular filtration rate tubular dysfunction) รวมถงความผดปกตของกลมของเสนเลอดฝอย (Glomerular) ซง

24  

จะทาใหเกดภาวะโปรตนในปสสาวะ (Proteinuria) เมดเลอดแดงในปสสาวะ (Microscopic hematuria)ตามมา การเสอมลงของไตจะทาใหเกดปญหาไตวายเรองรง (Chronic renal failure) ซงผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงจะเสยชวตจากปญหานถงรอยละ 10 (จกรพนธ ชยพรหมประสทธ, 2550: 175-201) แนวคดเกยวกบการเสรมสรางพลงอานาจ กบสน (Gibson,1991: 354) ไดกลาววาการเสรมสรางพลงอานาจเปนกระบวนการชวยเหลอบคคลในการควบคมปจจยตางๆทมผลตอการดาเนนชวตซงทาใหบคคลตระหนกในความรบผดชอบตอสขภาพของตนเองและสามารถเขาถงแหลงประโยชนตางๆทงในสวนของสถาบนองคกร (Rodwell, 1996: 305 - 313) ใหนยามการเสรมสรางพลงอานาจวาเปนกระบวนการของการใหความชวยเหลอการมสวนรวมในการประเมนความมคณคาของตนเองและผอนการตดสนใจรวมกนและความอสระในการเลอกและยอมรบความรบผดชอบ คองเกอร และคานนโก (Conger and Kanungo, 1988: 471 - 482)ไดใหคานยามการเสรมสรางพลงอานาจวาเปนกระบวนการของการเพมความรสกถงประสทธภาพของตนในฐานะสมาชกขององคการดวยการพจารณาสภาวการณททาใหสญเสยพลงอานาจและจากดความรสกสญเสยพลงอานาจดวยการสนบสนนขอมลทมประสทธภาพขององคการทงทเปนทางการและไมเปนทางการ สาหรบนกวชาการทางการพยาบาลไทยดารณ จามจร (2545: 32) ใหคาจากดความของการเสรมสรางพลงอานาจดานสขภาพวาเปนการเพมความสามารถ และสงเสรมใหบคคลมโอกาสในการกาหนดแนวทางการดแลและควบคมสขภาพของตนเองในฐานะหนสวนของระบบบรการสขภาพดวยการชวยใหบคคลตระหนกถงจดแขงความสามารถและอานาจในตนการไดรบการยอมรบใหมสวนรวมแบบเทาเทยมกนในการคนหาปญหาพฒนาการดแลสขภาพของตนรวมถงการดาเนนการการประเมนผลลพธและการตดสนใจเกยวกบสขภาพของตนภายใตการสนบสนนขอมลและทกษะอยางเพยงพอจากพยาบาลและเจาหนาทสขภาพอนๆ การสนบสนนใหครอบครวและชมชนไดมสวนรวมในการดแลและชวยเหลอบคคลรวมถงการใหขอมล และ/หรอสงเสรมการใชแหลงทรพยากรในชมชนใหกบบคคลซงจะเอออานวยและสนบสนนการตดสนใจเกยวกบการดาเนนชวต และดแลรกษาการ เจบปวยทเผชญอยเพอใหบคคลสามารถสรางทางเลอกสาหรบดแลสขภาพของตนเองและมความมงมนทมเททจะเขารวมกจกรรมการรกษาพยาบาลและดแลสขภาพของตนเองตามแนวทางทไดกาหนดขน ดงนนกลาวไดวาการเสรมสรางพลงอานาจเปนกระบวนการทางสงคมทมลกษณะเฉพาะ

25  

บคคลเนนทพฤตกรรมโดยการสงเสรมสนบสนนใหบคคลมพลงอานาจสามารถเขาใจและตระหนกถงปญหาตางๆทสงผลกระทบตอชวตของตนเองสามารถดาเนนการแกไขปญหาโดยใชความรทกษะความสามารถสวนตนรวมถงความสามารถในการเขาถงทรพยากรทจาเปนเพอการมสวนรวมในการตดสนใจรวมกบผเชยวชาญพรอมลงมอปฏบตใหปญหาสาเรจลลวงไปดวยตนเองสงผลใหบคคลสามารถควบคมปจจยหรอสถานการณตางๆในชวตเกดการพฒนาตนเองในการดแลสขภาพเพอคณภาพชวตทดและสามารถดารงอยอยางมคณคาตนเองพงพอใจ กระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ กระบวนการเสรมสรางพลงอานาจเกด ขนบนพนฐานจากการมความคบของใจความขดแยงการมปญหาอปสรรคผนวกกบความรสกผกพนความรกเปนปจจยนาทผลกดนใหบคคลเกดพลงมกาลงใจสามารถกระทาทกวถทางในการแกไขปญหาอปสรรคเพอใหไดมาซงสงทดทสดสงผลใหบคคลพยายามทจะกระทาพฤตกรรมตางๆเพอแกไขปญหาทเกดขนใหไดตามแนวคดของกบสนและกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ (Gibson, 1993: 267-268) ประกอบดวย 4 ขนตอนไดแก 1) การคนพบสภาพการณจรง (Discovering reality) 2) การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (Critical reflection) 3) การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมกบตนเอง (Taking charge) และ 4) การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ (Holding on) การทบคคลจะสามารถเขาสกระบวนการการเสรมสรางพลงอานาจไดมากนอยเพยงใดขนอยกบปจจยซงมสวนเกยวของหรอมอทธพลตอกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจของบคคลนนประกอบดวยปจจยภายในบคคล (Intrapersonal factor) และปจจยระหวางบคคล (Interpersonal factor) ผลลพธทเกดขนคอความสามารถในการมสวนรวมสงผลใหสงทตามมาของการเสรมสรางพลงอานาจคอการรบรถงความสาเรจในสถานการณของตนเองความพงพอใจในตนเองการพฒนาตนเองและการมเปาหมายและความหมายในชวตอยางไรกตามผลทตามมาจากการเสรมสรางพลงอานาจอาจทาใหเกดผลในทางลบไดคอการไมไดรบการยอมรบมภาระรบผดชอบมากเกนไปหรอไดรบการสนบสนนนอย ขนตอนการเสรมสรางพลงอานาจ กระบวนการในการเสรมสรางพลงอานาจอยบนพนฐานของการมปฏสมพนธซงกนและกนมการทางานรวมกนและการมสวนรวมโดยเนนใหบคคลมความตระหนกในการปกปองสงเสรมสขภาพตนเองประกอบดวย 4 ขนตอน (ดารณจามจร, 2546: 56-69,Gibson, 1993: 268-289) ดงน 1. ขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรง (Discovering reality) การคนพบสภาพการณจรงเปนขนตอนแรกของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจเปนการพยายามทาใหบคคลยอมรบเหตการณและสภาพการณทเกดขนตามสภาพทเปนจรงทาความเขาใจขอมลขาวสารทถกตองในขนนจะมการตอบสนองของบคคล 3 ดานคอดานอารมณ (Emotion) ดานสตปญญาการรบร (Cognition)

26  

และดานพฤตกรรม (Behavior) 1.1 การตอบสนองดานอารมณ (Emotional responses) เมอบคคลรบรและตระหนกถงปญหาทเกดขนกจะเกดความรสกสบสนไมแนใจตอตานวตกกงวลกระวนกระวายกลวโกรธซงอาการทงหมดเกดจากการทบคคลไมสามารถยอมรบกบปญหาทเกดขนในสภาพของความเปนจรงความรสกเจบปวดทจะตองเผชญประกอบกบความไมเขาใจในสภาพและความยงยากซบซอนของปญหาความไมสามารถคาดเดาเหตการณลวงหนาไดรวมทงการขาดความรความเขาใจในการดแลตนเองทจะเกดขนตอไปในระยะนบคคลจะรสกคบของใจทจะคดวาตนเองไมสามารถกลบคนสภาวะสขภาพทดไดแตบคคลจะรสกดขนหากเปลยนวธคดและมความหวงวาตนเองมโอกาสทจะดขนไดแตอาจจะตองอาศยระยะเวลาเปนตวชวยซงการคดในลกษณะนจะชวยใหบคคลมกาลงใจดขนพยายามคนหาสาเหตทเกดขนตามสภาพทเปนจรงเพอสามารถดแลตนเองไดอยางถกตองเหมาะสม 1.2 การตอบสนองทางสตปญญาการรบร (Cognitive responses) เมอบคคลรสกสญเสยความสามารถหรอไมมนใจในการดแลตนเองระยะนบคคลจะแสวงหาความชวยเหลอจากสงรอบขางโดยการหาขอมลความรใหไดมากทสดเทาทจะเปนไปไดไมวาจะเปนการอานหนงสอวารสารทางวชาการการถามจากแพทยพยาบาลบคคลคนอนๆซงประสบกบเหตการณทคลายคลงกนเพอชวยใหเกดความเขาใจเหตการณและสถานการณทงหมดทเกดขนในระยะนบคคลจะใชขอมลความรทงหมดทไดจากการแสวงหาจากแหลงตางๆมาใชประกอบการตดสนใจในการแกปญหาและสถานการณตางๆ 1.3 การตอบสนองทางพฤตกรรม (Behavioral responses) โดยบคคลจะรบรและตระหนกวาการดแลตนเองเปนหนาทและความรบผดชอบของตนการทบคคลคดวาสงทไดทาเปนสงทดทสดทสามารถทาไดในขณะนมองสถานการณทเกดขนในแงดและพยายามทาความเขาใจกบปญหาและสถานการณทเกดขนจนสามารถรชดเจนวาสงทตนเองตองการอยางแทจรงคออะไรจนเกดความเขาใจและตระหนกถงความสาคญของตนเองใชประสบการณการแกปญหาทผานมาประยกตกบสถานการณใหมในขนนการกระทาของบคคลจงทาใหไดรบขอมลยอนกลบจากบคคลทเกยวของวาการวตกกงวลจนเกนไปจะทาใหรสกสบสนคบของใจและไมมนใจจนในทสดบคคลจะตระหนกไดเองถงสภาพปญหาทเกดขนจากการกระทาของตนและจะเรมเปลยนความคดวาถาเปลยนมาคดในแงดปญหาทกอยางกจะสามารถแกไขไดดกวาดงนนบคคลจะพยายามปรบตวโดยคดในแงดและพรอมกระทาทกสงทกอยางเพอใหการดแลตนเองเปนไปอยางมประสทธภาพ 2. ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (Critical reflection) การสะทอนคดอยางมวจารณญาณเปนการพยายามทบทวนเหตการณสถานการณอยางรอบคอบเพอตดสนใจและจดการกบปญหาไดอยางเหมาะสมเปนการฝกทกษะในการทาความเขาใจกบสถานการณการแสวงหาทางเลอกการพจารณาอยางมวจารณญาณเพอใหเกดมมมองใหมเมอบคคลสามารถคนพบปญหา

27  

ตามสภาพการณจรงและเกดความรสกคบของใจในการดแลตนเองจะสงผลใหบคคลไดพฒนาตนเองขนชวยใหกลบมาประเมนปญหาและคดพนจพเคราะหถงสถานการณหรอสงทเกดขนทงหมดในแงมมตางๆใหเกดความเขาใจชดเจนเพอนาไปสการแกปญหาและการเปลยนแปลงทดขนในขนนจะชวยใหเกดการพฒนาความรสกมอานาจในการควบคมตนเอง (A sense of personal control) จนกระทงมความคดวาทกสงทกอยางสามารถเปลยนแปลงไดตนไมไดไรความสามารถสงทไดกระทาเปนสงทมความสาคญทจะชวยใหบคคลมศกยภาพบคคลจะไดมาซงทางเลอกตางๆในการปฏบตหลงจากการคดวเคราะหอยางละเอยดแลวจะชวยใหบคคลมการพฒนาขนตระหนกถงความเขมแขงของตนเองความสามารถการตดสนใจมทกษะในการดแลตนเองมากขนจงกลาวไดวาขนตอนนมความสาคญทจะนาไปสการตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและชวยใหบคคลมการรบรถงพลงอานาจในตนเองเมอผานขนตอนนบคคลจะมความรสกเขมแขงมความสามารถและมพลงมากขน 3. ขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมกบตนเอง (Taking charge) หลงจากผานสองขนตอนดงกลาวขางตนในขนนบคคลจะตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและดทสดเพอควบคมและจดการกบปจจยตางๆทเกยวของมการเผชญหนาเพอแลกเปลยนขอมลกบผอนเพอเปนสงทชวยประกอบการตดสนใจดวยตนเอง (Self-determination) ซงบคคลจะมทางเลอกหลายวธการขนอยกบการแสวงหาแนวทางแกไขปญหาของแตละบคคลโดยใชเหตผลของแตละบคคลซงอาจจะมความแตกตางกนโดยทการตดสนใจจะอยภายใตเงอนไขคอ 1) เปนวธทแกปญหาใหแกตนเองได 2) สอดคลองกบการดแลของทมสขภาพ 3) บคคลไดรบความเอาใจใสและสามารถตอบสนองความตองการของตนเอง 4) ผานการรวมปรกษาและไดรบการยอมรบจากทมสขภาพและ 5) เปนวธทสรางความยอมรบและความสามารถเปดกวางในการทบคคลอนๆจะนาไปใชเพอนาไปสเปาหมายทวางไวโดยในขนตอนนบคคลจะมพนธะสญญากบตนเองดงน 3.1 การปกปองสทธ (Avocating for) โดยคดวาการใหตนเองไดรบการดแลเปนสงทถกตองเปนภาระหนาทและความรบผดชอบของตนดงนนสงทคดวาปฏบตแลวเปนผลดกบตนเองกมแนวโนมทจะปฏบตตามสงนนๆ 3.2 การเรยนรในการแกปญหา (Learning the ropes) เปนการเรยนรทจะแกปญหาจากการใชประสบการณเดมและการเรยนรรวมกบบคคลอน ดงนนความต งใจในการดแลตนเองของผปวยโดยพยายามกระทาสงทดทสดใหแกตนเองการเจรจาตอรองเกยวกบการรกษาในสถานบรการ (Driving negotiation in the hospital setting) โดยคดวาตนเปนบคคลสาคญและเปนสวนหนงในการดแลการไดนาศลปะความเขาใจมาผสมผสานกบความรทมอยมาใชในการดแลการไดนาปญหาของบคคลอนๆมาแลกเปลยนความคดเหนกบทมสขภาพเปนสงสาคญหากการกระทาดงกลาวเปนทยอมรบและสงผลใหตนเองดขนจะทาใหบคคลเกดความรสกมพลงอานาจ (Sense of power)

28  

การสรางความรสกมสวนรวม (Establishing partnership) การตองการมสวนรวมอยางจรงจงในการดแลตนเองจะทาใหบคคลพยายามแสวงหาขอมลททนสมยเปนประโยชนจากบคคลอนๆจากการแสวงหาขอมลความรดวยตนเองการสรางสมพนธภาพและการมสวนรวมอภปรายปญหากบบคคลอนการไดรบความชวยเหลอสนบสนนจากบคคลตางๆ จะชวยใหการตดสนใจแกปญหาเปนไปอยางมประสทธภาพทาใหบคคลเกดความเชอมนในตนเองมากขน 4. ขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ (Holding on) การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพถอวาเปนขอผกพนในการปฏบตในระยะนเมอพบปญหาในการปฏบตตามทางเลอกแลวพยาบาลและผปวยจะรวมมอแกไขปญหาซงเปนขนตอนสดทายของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจเมอนาวธการทเลอกใชไปปฏบตแลวเกดประสทธภาพหรอประสบความสาเรจผปวยจะรสกมนใจรสกมพลงอานาจมความสามารถและจะคงไวซงพฤตกรรมการแกปญหานน การเสรมสรางพลงอานาจทง 4 ขนตอนตามแนวคด (Gibson, 1995: 1201-1210) เปนกระบวนการระหวางบคคลซงในแตละขนตอนของการเสรมสรางพลงอานาจจะมความตอเนองกนและสามารถเกดสลบไปมาไดในแตละบคคลและการทบคคลจะสามารถผานขนตอนแตละขนตอนไดตองใชพลงใจพลงความคดรวมทงความสามารถในระดบสงทงนขนตอนตางๆ จะเกดขนไดอยางมประสทธภาพเพยงใดยอมขนอยกบปจจยนาและปจจยทเกยวของดงจะไดกลาวถงตอไป ปจจยทเกยวของกบกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ ปจจยทเกยวของกบกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆดงตอไปน (ดารณ จามจร, 2546: 51-52; Gibson, 1993: 294-298) 1. ปจจยภายในบคคล (Intrapersonal factor) 1.1 ความเชอ (Beliefs) ความเชอเปนปจจยทมอทธพลอยางมากในการทจะชวยใหบคคลสามารถจดการกบปญหาอปสรรคและความยากลาบากในการดแลสขภาพทเกดขนการทบคคลมความเชอทดตอการดแลสขภาพจะสงผลใหบคคลเกดความหวงมความคดทจะสงเสรมใหตนเองเกดความเชอในความสามารถของตนเองวาสามารถดแลตนเองไดความเชอเกยวกบสขภาพจะทาใหบคคลมความรสกเกดพลงในการทจะพยายามแสวงหาวธการตางๆ เพอใหสามารถดแลตนเองได 1.2 คานยม (Values) คานยมของตนเองการมความรกในตนเองนบวาเปนปจจยภายในตวบคคลทเปนพนฐานของความรบผดชอบในการทจะดแลตนเอง 1.3 ประสบการณ (Experience) ประสบการณทผานมาเปนสงสาคญตอกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจซงรวมถงประสบการณในสถานการณตางๆทผานมาและประสบการณทไดรบจากการศกษาอานจากตาราวารสารวชาการซงจะชวยใหบคคลมแนวทางสาหรบการจดการควบคมสถานการณ

29  

1.4 เปาหมายในชวต (Determination) เปาหมายในชวตของตนเองเกดจากการทบคคลมพลงความเขมแขงและแรงจงใจ (Strong and Motivation) ทจะกระทาพฤตกรรมตางๆเพอไปสเปาหมายโดยจะพยายามทาทกอยางเพอใหตนเองไดรบสงทดทสดแมจะมอปสรรค 2. ปจจยระหวางบคคล (Interpersonal factor) ไดแกการสนบสนนทางสงคม (Social support) จากทกฝายทเกยวของไมวาจะเปนคสมรสบตรหลานญาตหรอบคลากรทางสขภาพซงบคคลเหลาน มสวนสนบสนนใหความรใหคาแนะนาใหกาลงใจใหการประคบประคองและใหความมนใจในการทจะดแลตนเองนอกจากนการไดรบการสนบสนนจากผรบบรการดวยกนเองเชนการพดคยแลกเปลยนประสบการณระหวางกนการไดเรยนรจากบคคลอนๆแหลงสนบสนนตางๆ เหลานเปนสงทชวยใหบคคลมการเสรมสรางพลงอานาจไดผลดยงขน ผลลพธของการเสรมสรางพลงอานาจ การเสรมสรางพลงอานาจทง 4 ขนตอนเปนกระบวนการระหวางบคคล ซงในแตละขนตอนจะมความตอเนอง เมอบคคลสามารถผานกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจทง 4 ขนตอนไดอยางมประสทธภาพ บคคลจะเกดความรสกถงความสามารถในการควบคมตนเอง เกดความรสกมสวนรวม (Participatory competence) ซงจะนาไปสการเกดผลลพธของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจโดยผลลพธทตามมาอาจเปนผลในทางบวกหรอทางลบกได ผลลพธทางบวกคอ 1. การพฒนาตนเอง (Self development) หมายถง การทบคคลรบรถงการปรบปรงเปลยนแปลงลกษณะสวนบคคลในดานตางๆไปสสงทด เหมาะสม และถกตองมากขน ซงจะชวยให บคคลมความสามารถเพมขน 2. ความสามารถในการควบคมหรอจดการสถานการณได (Sense of mastery) หมายถงการทบคคลมการรบรในศกยภาพและความสามารถของตนเองในการเผชญสถานการณปญหาตลอดจนสามารถดาเนนการไดสาเรจบรรลตามเปาหมายทามกลางอปสรรคทเกดขนโดยอาศยสถานการณปญหาซงจะทาใหบคคลเกดการเรยนรประกอบกบการนาความรและประสบการณทมอยเดมมาผสมผสานเพอนาไปสการเปลยนแปลงทดขน 3. ความรสกพงพอใจ (Sense of satisfaction) หมายถงการทบคคลมความรสกทดมความมนใจในความสามารถของตนเองและมกาลงใจสงผลใหการปฏบตงานบรรลความสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไว 4. การมเปาหมายและความหมายในชวต (Purpose and meaning in life) หมายถงความรสกของบคคลทเกดขนในตนเองเกยวกบการยอมรบนบถอตนเองเหนคณคาภายในตนมเปาหมายในชวตมความภาคภมใจในตนเองและมองเหนความสาคญของตนเองตองานในความรบผดชอบและตอผอนซงผลลพธทางบวกเปนสงทผวจยคาดหวงและตองการใหผปวยสามารถผานกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจทง 4 ขนตอนไดอยางมประสทธภาพ อยางไรกตามเมอนาไปใช

30  

ในสภาพการณจรงอาจเกดผลลพธในทางลบ ไดแก 1. การไมไดรบการยอมรบ (Reject) หมายถงการททมสขภาพไมยอมรบฟงเหตผลหรอขอมลตางๆจากบคคลและไมมการถายโอนพลงอานาจ 2. การมความรบผดชอบเกนจาเปน (Responsibility overload) หมายถงการททมสขภาพมองเหนถงศกยภาพของบคคลจงปลอยใหบคคลมอานาจในการตดสนใจและรบบทบาทการดแลสขภาพชวตของตนเองแตเพยงผเดยวซงอาจทาใหเกดความเครยดแกบคคลไดเมอเผชญกบสถานการณทไมคนเคย 3. การขาดการสนบสนนทเพยงพอ (Less support) หมายถงการทบคคลไมไดรบการชวยเหลอจากบคคลหรอหนวยงานตางๆหรอไมสามารถเขาถงบรการทจาเปนได (Gibson, 1995: 1203) ซงผลลพธทางลบทง 3 ขอ จะเปนผลลพธสงสดทพบไดเมอผปวยสามารถดแลตนเองไดด ควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสม ทมสขภาพอาจลดการสนบสนนทางสขภาพของผปวย เชน ผปวยไมไดรบเลอกเขารวมโครงการสขภาพตางๆ ทเกยวของกบโรคความดนโลหตสงเนองจากผปวยมพฤตกรรมสขภาพด สามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสมได การประเมนผลลพธของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ ผวจยประเมนผลลพธโดยการตดตามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงในสปดาหท 4ของการเขารวมโครงการ (Post test) โดยใชแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงซ งประย กต แบบสอบถามจากกองสขศกษากรมสน บสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข (กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2553) และจากการทบทวนงานวจยและงานวทยานพนธทเกยวกบพฤตกรรมของผปวยโรคความดนโลหตสง การประเมนระดบความดนโลหตของผปวยทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจประเมนโดยการตดตามความดนโลหตสปดาหท 2 สปดาหท 3 และสปดาหท 4 ซงในสปดาหท 3 ผวจยตดตามผานทางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของผเขารวมโครงการ บนทกผลการตดตามในแบบสอบถามดงกลาวขางตน งานวจยทเกยวของ งานวจยทนาแนวคดการเสรมสรางพลงอานาจของกบสนไปประยกตใชในการแกไขปญหาดานสขภาพในกลมผดแลผปวยและผปวยโรคเรอรงตางๆ จะนาไปสโปรแกรมการบาบดทางการพยาบาลเพอชวยให ผปวยหรอ ผดแลผปวยไดพฒนาการมสวนรวมในการดแลผปวยและตนเองเกดการรบรถงความสามารถของตนเองในการจดการและควบคมสถานการณทมผลกระทบตอสขภาพดงเชนการวจยของสมคด ปณศร (2552: 47-51) ทศกษาผลของการใชโปรแกรมการเสรมสราง

31  

พลงอานาจตอความสามารถในการดแลของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองพบวาผดแลมคะแนนเฉลยความสามารถในการดแลผปวยดานรางกายและมคะแนนเฉลยความสามารถในการดแลดานจตสงคมมากกวากอนไดรบการเสรมสรางพลงอานาจ การวจยของสกลยา นาด (2553: 1-10) ศกษาอาการเหนอยลาในกลมผสงอายโรคปอดเรอรง พบวากลมผสงอายโรคปอดเรอรงทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ มคาเฉลยคะแนนอาการเหนอยลาตากวากอนไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ และกลมผสงอายโรคปอดเรอรงทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคาเฉลยคะแนนอาการเหนอยลาตากวากลมผสงอายโรคปอดเรอรงทไดรบการดแลตามปกตในระยะหลงการศกษา การวจยของเลศศลปะ เอยมพงษ (2553: 65-74) ศกษาเรองผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอการฟนสภาพหลงผาตดและความรเรองการปฏบตตวของผปวยทไดรบการผาตดเปลยนขอเขาเทยมวธเนอเยอบาดเจบนอยพบวา ผปวยทไดรบการพยาบาลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ มการฟนสภาพหลงการผาตดดกวาผปวยทไมไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจและภายหลงการผาตดผปวยทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมความรเรองการปฏบตตว ดกวาผปวยทไมไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ การวจยของประทมพร รจเจรญวรรณ (2553: 77) ทไดศกษาในกลมผปวยไตวายเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมความรในการดแลตนเองในการปองกนและควบคมภาวะแทรกซอนสงกวาผปวยไตวายเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทไดรบการพยาบาลตามปกตการวจยในกลมผสงอายทเปนโรคขอเขาเสอม พบวาผสงอายโรคขอเขาเสอมในกลมทดลองมพฤตกรรมการดแลตนเองหลงการทดลองดกวากอนทดลองและพบวากลมทดลองมคะแนนความเจบปวดขอเขาตากวากอนทดลองและตากวากลมควบคมแสดงใหเหนวาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสงผลใหกลมตวอยางมแรงจงใจสามารถปรบพฤตกรรมการดแลตนเองได (สกญญา มาลยมาตร, 2555: 53) การวจยในกลมผดแลผปวยเบาหวานชนดท 2 พบวาภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในครอบครว ผลของ HbA1c ของผปวยโรคเบาหวานมคาลดลง ผดแลมระดบความรสกสญเสยพลงอานาจลดลงและพบวากลมเปาหมายมความสามารถในการดแลตนเองดขนสามารถปองกนภาวะแทรกซอนเฉยบพลนซงเปนสาเหตหนงของการกลบมารกษาซ าในโรงพยาบาล (ภศราพร เจรญศกดขจร, 2550: 65) จากการวจยของวาสนา บษบกแกว (2555: 52-59) ศกษาในผปวยโรคเบาหวานพบวาภายหลงการใชโปรแกรมกาเสรมสรางพลงอานาจ ผปวยโรคเบาหวานมความรความสามารถในการดแลตนเองและควบคมระดบนาตาลในกระแสเลอดได การวจยของเยาวภา พรเวยง (2555: 85-96) ซงศกษาผลการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมตอพฤตกรรมการดแลเทาและคณภาพชวตในผเปนเบาหวานชนดท 2 ทมแผลทเทาพบวา กลม

32  

ทดลองทเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลมมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลเทาสงกวากลมผเปนเบาหวานชนดท 2 ทมแผลทเทา ทไดรบการพยาบาลตามปกตและ พบวากลมทดลองทเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจแบบกลม มคณภาพชวตสงกวากอนไดรบการทดลองและสงกวากลมควบคม นอกจากนยงมงานวจยตางประเทศไดแก ชาง (Chang, 2011: 118-128) ไดศกษาวจยกงทดลองทกรงโซล ประเทศเกาหล เกยวกบการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรค ความดนโลหตสงทมภาวะการเผาผลาญผดปกตรวมดวย โดยใชแนวคดการศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจของ ฟอลค ลาฟาเอล (Falk Rafael, 2001) โดยใหโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง เชนสงเสรมการออกกาลงกาย การจดกลมแลกเปลยนความรในกลมผปวยทเปนกลมทดลองและใหการพยาบาลตามปกตในกลมผปวยทเปนกลมควบคม ผลการศกษาพบวา กลมผปวยทไดโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมพฤตกรรมการดแลตนเองดขนและภาวะการเผาผลาญทผดปกตลดลงอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) การวจยของแอบโดไล (Abdoli, 2007: 289-298) ซงเปนงานวจยเชงคณภาพ ใชการสมภาษณเชงลก ผลการวจยพบวาผปวยเบาหวานในอหรานมความเชอวาการเปนโรคเบาหวานเปนเพราะพระประสงคของพระเจา เชอวารางกายเปนของขวญจากพระเจา จงจาเปนตองไดรบการดแล ซงจากความเชอนจะชวยใหทมแพทย พยาบาลของประเทศอหรานเขาใจมมมองของผปวยแตละคน และใหความชวยเหลอโดยใชกระบวนเสรมสรางพลงอานาจเพอเพมขดความสามารถการดแลตนเองใหเหมาะสมกบผปวยแตละคน (Self-empowerment) จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมกมสาเหตจากพฤตกรรมสขภาพทไมถกตอง เชน การรบประอาหารทมรสเคม มน หวาน การรบประทานยา และการมาตรวจตามนดไมสมาเสมอ จากปญหาทพบผวจยจงสรางโปรแกรมการพยาบาลในรปแบบการเสรมสรางพลงอานาจโดยใชการเสรมสรางพลงอานาจของกบสน (Gibson, 1995: 1201-1210) ประยกตใชเพอเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเพอใหผปวยดงกลาวมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองและตรงกบบรบทของตนเอง สรปการทบทวนวรรณกรรม สรปการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา มการนาเอากระบวนการเสรมสรางพลงอานาจตามแนวคดของกบสนมาใชในผปวยโรคเรอรงตางๆ ไดแก ผปวยโรคขออกเสบรมาตอยด ผปวยอมพาตครงซก ผปวยโรคเบาหวาน ผปวยมะเรง และผปวยจตเภท ซงผลลพธทไดจากกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจดงกลาว ทาใหผปวยมการรบรพลงอานาจเพมขน ความรสก

33  

สญเสยพลงอานาจลดลง มการปรบตวตอการเจบปวยและมการดแลตนเองดขนผวจยจงมความสนใจทจะนากระบวนการเสรมสรางพลงอานาจตามแนวคดของกบสนมาประยกตเปนโปรแกรมเพอใชเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ทงนผวจยเชอวากระบวนการเสรมสรางพลงอานาจน จะสามารถทาใหผปวยโรคความดนโลหตสงรบรถงพลงอานาจในตนเอง รบรในศกยภาพและความสามารถของตนเองเพมมากขน สงผลใหผปวยโรคความดนโลหตสงสามารถนาความรมาใชในการคดวเคราะห พจารณา และตดสนใจเลอกวธปฏบตทดเหมาะสมกบตนเองเพอใหผปวยสามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดเปนปกตและมคณภาพชวตทด

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลองแบบสองกลมทดสอบกอนและหลงการทดลองเพอศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอพฤตกรรมการดแลตนเองและ คาระดบความดนโลหตระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล

สถานททใชในการเกบขอมลคอหองสงเกตอาการซงเปนสวนหนงของงานผปวยนอกโรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร โดยมรายละเอยดการใหบรการดงนโรงพยาบาลอทองมคลนกโรคความดนโลหตสงเปดใหบรการ วนจนทรและวนศกรมแพทยทวไป 2 คน อายรแพทย 1 คน พยาบาลวชาชพประจาคลนก 3 คน เจาหนาทนดหมาย 2 คน อตราผปวยโรคความดนโลหตสงมารบบรการเฉลย 200 รายตอวนโดยในการวจยครงนศกษาและเกบขอมลในวนทผปวยมารบบรการตรวจตามนดทคลนกโรคความดนโลหตสง โดยการพยาบาลปกตทผปวยโรคความดนโลหตสงไดรบ คอ การตรวจประเมนคาความดนโลหต การซกประวตอาการ และอาการผดปกต การใหคาแนะนาการดแลตนเองเรอง การรบประทานอาหาร การออกกาลงกาย การรบประทานยา การมาตรวจตามนดอยางสมาเสมอ อาการผดปกตทควรพบแพทยทนท และการสงตรวจทางหองปฏบตการ เชน การคดกรองเบาหวาน การคดกรองไตวาย เปนตน ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรคอผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสงมากกวา 1 ปขนไป ทมารบบรการทมารบบรการทแผนกผปวยนอกคลนกโรคความดนโลหตสงทโรงพยาบาลอทอง

35  

  

จงหวดสพรรณบร กลมตวอยาง การคดเลอกกลมตวอยางทใชในการวจย คดเลอกตามคณสมบตทกาหนด เปนกลมควบคม 30 คน กลมทดลอง 30 คนโดยการสมแบบงายคอการจบสลากจากผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทถกสงมารบประทานยาลดความดนโลหตเพมในวนทมาตรวจนดทหองสงเกตอาการ ตามเกณฑทกาหนด ทาการสมโดยสปดาหแรกทเรมโปรแกรมใชการจบสลากแบงเปนกลมท 1 และกลมท 2 ถาจบไดกลมท 1 หมายความวาในวนจนทร และวนศกรของสปดาหแรกผปวยจดเปนกลมทดลอง สปดาหตอไปเปนกลมควบคม เพอปองกนการพบกนระหวางกลมควบคมและกลมทดลองและชวยลดการไดรบขอมลทไมจาเปนระหวางทงสองกลม ทงนคานวณขนาดของกลมตวอยาง (Sample size) ตามแนวคดของ Polit and Hungler ทกาหนดวาจานวนกลมตวอยางในงานวจยทดลองหรอกงทดลองควรมอยางนอยกลมละ 20-30 ราย (Polit&Hungler,1987: 220) ดงนนในการวจยครง นเปนการวจยกงทดลองจงไดกาหนดขนาดกลมตวอยางกลมละ30 รายทงนกาหนดใหกลมทดลองไดรบการพยาบาลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจและกลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกต โดยมเกณฑในการคดเลอกผปวยเขารวมวจยกบเกณฑคดออก ดงน

1. เกณฑการคดเลอกผปวยเขารวมในการวจย (Inclusion criteria) 1.1. เปนผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได(คาความดนโลหตวนทมาตรวจ

ตามนด มากกวา 140 / 90 มลลเมตรปรอท) 1.2. ระยะเวลาทปวยตงแต 1 ปขนไปไมมภาวะแทรกซอนหรออาการรนแรง 1.3. มอายระหวาง 35-70 ป 1.4. สามารถอานและเขยนภาษาไทยได 1.5. ไมมประวตการวนจฉยวาปวยดวยอาการทางจตประสาท 1.6. มโทรศพททสามารถตดตอได 2. เกณฑการคดผปวยออกจากการวจยออก (Exclusion criteria) 2.1. ผปวยไมไดอยรวมในการวจยตลอดชวงของการศกษา 2.2. ผปวยมภาวะแทรกซอนหรอตองนอนพกรกษาตวในระหวางชวงการศกษา ซงในการวจยครงน ไมมผปวยหรอกลมตวอยางรายใดทตองออกจากการวจย เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงนม 2 สวนไดแก 1. เครองมอทใชในการทดลอง 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

36  

  

1. เครองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจเปนกระบวนการพยาบาลในรปแบบการเสรมสรางพลงอานาจทผวจยสรางขนโดยประยกตทฤษฎการเสรมสรางพลงอานาจของกบสน (Gibson, 1991, 1995) ซงประกอบดวย แผนการสอนเรองโรคความดนโลหตสง และคมอการดแลตนเองสาหรบผปวยโรคความดนโลหตสง โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได จากผลการวจยทมนกวจยนาแนวคดและกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจไปใชในประชากรผปวยกลมตางๆ และไดผลด กลาวคอทาใหเกดผลลพธดานบวก และทาใหผปวยมพฤตกรรมทเหมาะสมและควบคมระดบความดนโลหตไดจงทาใหผวจยนาแนวคดดงกลาวมาจดทาเปนโปรแกรมเพอดาเนนการในกลมประชากรเปาหมาย โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงสาหรบการวจยครงนผวจยประยกตตามกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจของกบสนโดยผวจยเปนผดาเนนการเสรมสรางพลงอานาจอยางมระบบเปนขนตอนตามทกบสนไดกาหนดไวในกลมประชากรเปาหมายคอผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทมารบประทานยาลดความดนโลหตเพมทหองสงเกตอาการ โรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดประกอบดวยกจกรรมการเสรมสรางพลงอานาจจานวน 3 ครง ครงละประมาณ 30 นาทใชระยะเวลาตามโปรแกรมทงสน 4 สปดาห การเสรมสรางพลงอานาจครงท 1 (สปดาหท 1) ใชระยะเวลาในการดาเนนกจกรรมประมาณ 30 นาทมรายละเอยดของกจกรรมดงตอไปน ผวจยเขาพบผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดดาเนนการสรางสมพนธภาพเพอสรางความไววางใจและเรมกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจเปนรายบคคลครงท 1 เรมดาเนนการขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรงขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณและขนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตและลงมอปฏบตโดยใหผปวยแสดงการรบรทาความเขาใจยอมรบเหตการณและสภาพการณทเกดขนกบตนตามสภาพทเปนจรงผวจยและผปวยรวมกนประเมนปญหาของผปวยในการจดการดแลตนเอง รวมทงใหผปวยทบทวนสงทปฏบต แสดงความรสกตอสงทปฏบตในกจกรรมนนๆใหครอบคลมทงทางดานรางกายจตใจสงคมและจตวญญาณมการแลกเปลยนความรประสบการณรวมกนทาความเขาใจขอมลขาวสารทถกตอง โดยการใชแผนการสอนชนดภาพพลกเพอใหความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง รวมกนคดวเคราะหสาเหตของปญหาจดหมวดหมของปญหาการพนจพจารณาอยางมวจารณญาณจะทาใหเกดมมมองใหมสงผลใหผปวยไดพฒนาตนเองขน ชวยใหกลบมามองปญหาประเมนและ คดวเคราะหมากขนถงสถานการณหรอสงทเกดขนทงหมดในแงมมตางๆทาใหผปวยเขาใจมากขนนาไปสการแกปญหาหรอการเปลยนแปลงทดขน ในขนนจะชวยใหเกดการพฒนาความรสกมพลงอานาจในการควบคมตนเอง (Sense of personal control)

37  

  

ถาผปวยผานขนตอนนไปไดจะทาใหผปวยรสกเขมแขงมความสามารถและมพลงเพมขนโดยผวจยทาหนาทเปนผสนบสนนใหคาปรกษาและกระตนผปวยใหเกดกระบวนการคดวเคราะหในการหาแนวทางการแกปญหาหลงจากนนผวจยจดบนทกขอมลทวไปของผปวย และคาระดบความดนโลหต พรอมทงมอบคมอโรคความดนโลหตสงกบการดแลสขภาพดวยตนเอง เพอใชประกอบการดแลตนเองไดอยางถกตองดงนนในขนตอนนทงผวจยและผปวยตองรวมมอกนหาขอมลมการพดคยแลกเปลยนความคดเหนและรวมกนตดสนปญหาอยางมประสทธภาพทาใหผปวยเกดความเชอมนในตนเองมากขน การเสรมสรางพลงอานาจครงท 2 (สปดาหท 2) ผวจยเขาพบผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดโดยมการนดผปวยมาทหองสงเกตอาการ ผวจยดาเนนการกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจเปนรายบคคลครงท 2 โดยดาเนนการขนตอนการประเมนผลการแกไขปญหาในการดาเนนการเสรมสรางพลงอานาจครงแรกและการคงไวซงการปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองอยางเหมาะสมและตอเนองดวยการตดตามจากบนทกของผปวยตามแผนการแกปญหาทวางไว พรอมทงคนหาปญหาและพฒนาแนวทางการแกปญหาใหมกรณผปวยนาวธการทเลอกใชไปปฏบตแลวเกดประสทธภาพหรอประสบความสาเรจผปวยกรสกมนใจรสกมพลงอานาจมความสามารถและถอวาเปนขอผกพนในการปฏบตทจะคงไวซงพฤตกรรมการแกปญหานนสาหรบใชในครงตอไปกรณผปวยปฏบตการดแลไดดผวจยใหแรงเสรมทางบวกดวยการกลาวชมเชยทาใหผปวยรสกมนใจรสกมพลงอานาจมความสามารถผวจยทาหนาทใหคาปรกษาเปนผสนบสนน จากนนผวจยแนะนาใหผปวยตรวจวดความดนโลหต ในสปดาหท 3 ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใกลบาน และใหเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบนทกคาความดนโลหตทไดลงในคมอการดแลตนเองของผปวย ทงนในระหวางสปดาหท 3 ผวจยตดตามเยยมผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทางโทรศพทเพอสอบถามอาการการปฏบตตวและคาระดบความดนโลหตหลงจากการปรบพฤตกรรม การเสรมสรางพลงอานาจครงท 3 (สปดาหท 4) ผวจยเขาพบผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดโดยนดผปวยมาทหองสงเกตอาการ ผวจยดาเนนการตดตามประเมนผลและการคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพดวยการใหผปวยปฏบตกจกรรมการดแลดวยตนเองตดตามประเมนผลจากการสอบถามและการบนทกผลการปฏบตกจกรรมของผปวยตามแผนทวางไวรวมทงมการใหแรงเสรมบวกดวยการกลาวชมเชยใหกาลงใจเมอผปวยปฏบตกจกรรมไดดและถกตองในขนนเมอผปวยนาวธการทเลอกใชไปปฏบตแลวเกดประสทธภาพหรอประสบความสาเรจผปวยจะรสกมนใจรสกมพลงอานาจมความสามารถและจะคงไวซงพฤตกรรมการแกปญหานนสาหรบใชในเหตการณครงตอไป เมอสนสดกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดผลลพธทคาดหวง คอ ผปวยเกดความเชอมนรบรถงพลง

38  

  

อานาจทตนเองมอยและสามารถควบคมปจจยตางๆ ทงภายในและภายนอกบคคลทมผลตอสขภาพของผปวยทงทางดานรางกายจตใจสงคมและจตวญญาณไดอยางเหมาะสมทสดสงผลใหสามารถดแลสขภาพตนเองไดครอบคลมทกมต 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย 2.1 แบบสมภาษณขอมลสวนบคคลไดแก เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา อาชพ รายได ประวตการเจบปวยในครอบครว ระยะเวลาเจบปวย ประวตโรคแทรกซอนสทธการรกษา 2.2 แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงเปนแบบสอบถามทผวจยประยกตแบบสอบถามจากกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสขและจากการทบทวนงานวจยและงานวทยานพนธทเกยวกบพฤตกรรมของผปวยโรคความดนโลหตสง (กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2553) โดยมความเชอมโยงกบพฤตกรรมปกตของผปวย เชน การควบคมอาหาร และน า การรบประทานยา การออกกาลงกายการพกผอนการทาจตใจใหผอนคลายการสารวจสขภาพตนเองอยางสมาเสมอเพอใหสอดคลองกบวตถประสงคการวจยซงรปแบบของการวดเปนคาแบบลเคอรท (Likert scale) 4 ระดบโดยคะแนนยงสงแสดงวามพฤตกรรมการดแลตนเองดและถอเกณฑในการเลอกตอบดงน

ลกษณะของการใหคะแนนเปนมาตราสวนประมาณคาโดยระดบคะแนนแตละขอมคาคะแนนคาตงแต 1 ถง 4 คะแนน มความหมายดงน ระดบคะแนน 1 หมายถง ไมเคยปฏบตเลย ระดบคะแนน 2 หมายถง ปฏบตไดเปนบางครง ระดบคะแนน 3 หมายถง ปฏบตไดบอยครง ระดบคะแนน 4 หมายถง ปฏบตไดเปนประจา ในการแปลความหมายของขอมล กระทาโดยอาศยขอบเขตของคะแนน 1, 2, 3 และ 4แลวแปลความหมายตามเกณฑทกาหนดดงตอไปน (วชต ออน, 2550: 114)

ความกวางของแตละอนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด ชวงคะแนน = 4 – 1 4 = 0.75

ไมเคยปฏบต ปฏบตไดเปนบางครง ปฏบตไดบอยครง ปฏบตไดเปนประจา

เมอไมเคยทากจกรรมในเรองนนได เมอสามารถทากจกรรมในเรองนนได1-2 ครงตอสปดาห เมอสามารถทากจกรรมในเรองนนได 3-4 ครงตอสปดาห เมอสามารถทากจกรรมในเรองนนได5 ครงขนไปตอสปดาห

39  

  

ทงน ความหมายของคาระดบคะแนนในแตละชวงคอ ระดบ 4 คาเฉลย 3.26 – 4.00 หมายถง ระดบทปฏบตไดดมาก ระดบ 3 คาเฉลย 2.51 – 3.25 หมายถง ระดบทปฏบตไดด ระดบ 2 คาเฉลย 1.76 – 2.50 หมายถง ระดบทปฏบตไดพอใช ระดบ 4 คาเฉลย 1.00 – 1.75 หมายถง ระดบทปฏบตไดไมด 2.3 เครองวดความดนโลหตชนดอตโนมตรน MEC-1200 บรษท Shenzhen Mindray Bio Medical Electronics CO.LTD ซงผานการตรวจสอบมาตรฐานจากศนยเครองมอแพทยเขต 5 เปนประจาทกป การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 1. การหาความตรงตามเนอหา (Content validity) ผวจยนาเครองมอทใชในการทดลองไดแก โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได คมอการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ภาพพลกการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงและเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามขอมลพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง และเครองวดความดนโลหตชนดอตโนมต ปรกษาอาจารยทปรกษาวทยานพนธพจารณาเนอหา และความครอบคลมตรวจแกไขเนอหาและภาษาทใชแลวนาไปตรวจสอบความตรงตามเนอหาความสอดคลองกบวตถประสงคความชดเจนความเหมาะสมของภาษาทใชโดยผทรงคณวฒ ดงน แพทยผเชยวชาญดานโรคอายรกรรม 1 ทาน อาจารยพยาบาลดานการพยาบาลผใหญ 1 ทาน พยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสงดานการพยาบาลผใหญ 2 ทาน พยาบาลวชาชพชานาญการดานการพยาบาลผใหญ 1 ทาน โดยดาเนนการตรวจสอบความตรงของแบบสอบถาม (Content Validity) และการใชภาษาความชดเจน เพอใหตรงตามเนอหา ครอบคลม และปรบปรงตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒโดยวธการหาคา CVI (Content Valid Index) (บญใจ ศรสถตยนรากล, 2550: 224-226) ทงนแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมคา CVI = 0.93 2. การหาความเชอมนของเครองมอ (Reliability) ผวจยนา แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง เพอประเมนสขภาพกอนเขาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจทไดปรบปรงตามคาแนะนาขอผทรงคณวฒ แลวนาไปทดลองใช (Try out) กบผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทหองสงเกตอาการซงมคณสมบตเชนเดยวกบกลมตวอยางจานวน 15 ราย นาขอมลทไดตรวจสอบคณภาพดานความเชอมนของเครองมอดวยวธหาคาสมประสทธ

40  

  

แอลฟาครอนบาค (Cronbach's Alpha) ไดคาความเชอมนของเครองมอ (Reliability coefficient) = 0.79 การพทกษสทธผเขารวมวจย การวจยครงน ผวจยไดคานงถงสทธมนษยชนของกลมตวอยางเปนสาคญ จงไดดาเนนตามขนตอนของการพทกษสท ธจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการว จยในมนษย มหาวทยาลยครสเตยน (หมายเลข 132) และทาการพทกษสทธผเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจของผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได โดยการทาเอกสารชแจงถงวตถประสงค ขนตอนการเกบขอมล และผวจยแนะนาตวชแจงวตถประสงคในการวจยขนตอนการเกบรวบรวมขอมลระยะเวลาของการวจยและขอความรวมมอในการทาวจย พรอมทงแจงสทธในการปฏเสธหรอยอมรบเขารวมงานวจยโดยใหกลมตวอยางเปนผตดสนใจดวยตนเองวาจะยนยอมเขารวมการวจยหรอไมเขารวมกได ซงจะไมมผลตอการพยาบาลหรอการบาบดรกษาของแพทยแตอยางใดในกรณทกลมตวอยางยนดเขารวมการวจยจะมเอกสารใหกลมตวอยางเซนยนยอมเขารวมวจย โดยไมมการบงคบคาตอบหรอขอมลทกอยางจะถอเปนความลบไมมการเปดเผยกบผไมเกยวของ และจะนาไปใชเพอวตถประสงคของการทาวจยในครงนเทานน ผลการวจยจะนาเสนอในภาพรวมหากในระหวางการวจยกลมตวอยางตองการออกจากการวจย เมอใดกไดโดยไมตองใหเหตผลหรอคาอธบายใดๆและจะไมสงผลกระทบตอการรกษาพยาบาลทไดรบแตอยางใด และหากมอาการผดปกตจะมการดแลตามมาตรฐานวชาชพทนท ซงในการวจยครงน ไมมกลมตวอยางรายใดออกจากการวจย หรอมอาการผดปกตขณะอยในขนตอนการวจย การเกบรวบรวมขอมล ผวจยดาเนนการเกบขอมลตงแตเดอนมถนายน พ.ศ. 2556 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2556 โดยแบงผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเปน 2 กลม คอ กลมควบคมไดรบการพยาบาลd ตามปกตและกลมทดลองไดรบการพยาบาลโดยใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจทผวจยสรางขนการคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลอง และกลมควบคมใชวธสมอยางงายดวยการจบสลากโดยมขนตอนตอไปน

41  

  

ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยขออนญาตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยจากบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยครสเตยนถงผอานวยการโรงพยาบาลอทอง เพอขออนญาตเกบขอมลโดยชแจงเหตผลวตถประสงครวมทงขนตอนการดาเนนการวจยและขอความรวมมอในการดาเนนการวจย 2. เมอไดรบหนงสออนมตจากผอานวยการโรงพยาบาลอทองแลว ผวจยเขาพบหวหนากลมการพยาบาลโรงพยาบาลอทอง เพอชแจงเหตผลวตถประสงครวมทงขนตอนการดาเนนการวจยและขอความรวมมอในการดาเนนการวจย 3. เมอหวหนากลมการพยาบาล โรงพยาบาลอทอง อนญาตแลวผวจยเขาพบหวหนาแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลอทองตามลาดบ เพอชแจงเหตผลวตถประสงครวมทงขนตอนการดาเนนการวจยและขอความรวมมอในการดาเนนการวจย 4. ผวจยดาเนนการทดลองดงน กลมควบคม : เมอผปวยเขามารบบรการทหองสงเกตอาการ ผวจยใหการพยาบาลตามปกต คอ ใหผปวยนอนพก 10 นาท ตรวจวดระดบความดนโลหตโดยเครองวดความดนโลหตชนดอตโนมต หากพบระดบความดนโลหตสงคอ มากกวา 140/90 มลลเมตรปรอท ผวจยใหผปวยรบประทานยาลดความดนโลหตเพมตามแผนการรกษาของแพทย จากนนใหผปวยนอนพก 15 นาท ผวจยจงสรางสมพนธภาพแนะนาตวและชแจงวตถประสงคขนตอนของการวจยและการพทกษสทธผปวยโดยอธบายใหผปวยเขาใจวาในการเขารวมวจยครงนผปวยสามารถปฏเสธหรอถอนตวจากการวจยไดตลอดเวลาทตองการ และไมมผลกระทบใดๆ ตอการรกษาพยาบาลเมอผปวยทสมครใจยนดเขารวมในการศกษาวจย ใหผปวยลงชอในใบยนยอมเขารวมการวจยหลงจากนนผวจยจงดาเนนการวจยตอไปโดยใหผปวยตอบแบบสอบถาม (Pre-test) โดยใชแบบสอบถาม 2 สวน คอ แบบสอบถามขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได และแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง เมอไดขอมลครบ ผวจยใหคาแนะนาการดแลตนเองเมอเปนโรคความดนโลหตสงโดยใชเวลาประมาณ 30 นาท เมอระดบความดนอยในเกณฑปกต ผวจยจาหนายผปวยตามแผนการรกษา และแจงผปวย จะมการตดตามอาการ และคาระดบความดนโลหตในสปดาหท 2 ทหองสงเกตอาการและในสปดาหท 4 จะมการประเมนคาระดบความดนโลหต และพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโดยใชแบบสอบถามชดเดม (Post test)

กลมทดลอง : ผวจยเขาพบผปวยทสมไดเพอสรางสมพนธภาพแนะนาตวและชแจงวตถประสงคและขนตอนของการวจยการพทกษสทธผปวย โดยอธบายใหผปวยเขาใจวาในการเขารวมวจยครงนผปวยสามารถปฏเสธหรอถอนตวจากการวจยไดตลอดเวลาทตองการโดยไมมผลกระทบใดๆตอการรกษาพยาบาลทผปวยจะไดรบตามปกตใหผปวยทสมครใจและยนดเขารวมในการศกษาวจยลงชอในใบยนยอมเขารวมการวจย หลงจากนนผวจยจงดาเนนการวจยตอไปใหผปวย

42  

  

ตอบแบบสอบถามเปนการเกบขอมลความรและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย (Pre-test) โดยใชแบบสอบถาม 2 สวน คอ แบบสอบถามขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษาอาชพ รายได และแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง หลงจากนนกลมทดลองไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ 4 ขนตอนดาเนนการเปน 4 กจกรรมดงน กจกรรมครงท 1 (สปดาหท 1) เปนการดาเนนการในขนตอนท 1-2-3 ของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ ไดแก การคนพบสภาพการณจรง การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ และการตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและลงมอปฏบต การดาเนนกจกรรมในครงท 1 โดยจดกจกรรมในชวงเวลาทผปวยเขามารบบรการทหองสงเกตอาการ เนองจากตรวจพบวามความดนโลหตสงทควบคมไมได และเพอรบประทานยาลดระดบความดนโลหตเพม โดยกจกรรมดงกลาวเกดขนภายหลงผปวยรบประทานยาตามแผนการรกษาของแพทย และนอนพกได 15 นาท กจกรรมนใชเวลาประมาณ 30 นาทตอครง เปนกจกรรมทจดใหกบผปวยเปนรายบคคลโดยมผวจยเปนผดาเนนกจกรรมดงน 1. ดาเนนการสรางสมพนธภาพเพอใหเกดบรรยากาศทเปนกนเอง และผปวยเกดความรสกไววางใจ ซงสมพนธภาพทดจะชวยใหผปวยรสกผอนคลาย มความเตมใจทจะเปดเผยความรสก ความคดในใจ และสภาพปญหาสขภาพทเกดขนกบตน จากนนดาเนนการเกบขอมลทวไปและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง 2. กลาวทบทวนการยนยอมเขารวมโปรแกรมเพอประเมนและยนยนความเตมใจในการเขารวมกจกรรมอกครง และกลาวแนะนาการเขารวมโปรแกรมชแจงรายละเอยดของการดาเนนกจกรรมในแตละขนตอนของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ ทาใหผปวยยอมรบและเตมใจเขารวมกจกรรม หลงจากนนผวจยจงดาเนนการตามขนตอนของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ 3. ผวจยและผปวยทเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจทบทวนความร ความเขาใจเกยวกบโรคความดนโลหตสงรวมกน ครอบคลมถงความหมาย อาการของโรค สาเหต โดยวธการสอนและแลกเปลยนความร ความเขาใจตามการรบรของผปวยแตละคน ซงกจกรรมนเปนการคนพบสภาพปญหาทเกดขนโดยสงเสรมใหผปวยเกดการรบรทาความเขาใจและยอมรบสภาพปญหาของตนเองเปดโอกาสใหผปวยไดระบายความรสกบอกเลาถงปญหาและความตองการของตนการดาเนนกจกรรมในขนตอนนจงเปนการกระตนและเปดโอกาสใหผปวยคนพบสภาพปญหาทเกดขนจรงไดดวยตนเอง 4. ทบทวนการดแลตนเองทจาเปนสาหรบผปวยโรคความดนโลหตสงโดยวธการแลกเปลยนความร ความเขาใจตามการรบรของแตละบคคล ผวจยทบทวนถงการดแลตนเองของผปวยทผานมาโดยใหผปวยวเคราะหการดแลตนเอง ผวจยนาแบบสอบถามทผปวยทาในขอ 1 มาพจารณา

43  

  

รวมกนโดยใหผปวยรบทราบวาพฤตกรรมการดแลตนเองใดทยงไมเหมาะสมพรอมทงบอกเหตผลในพฤตกรรมการดแลตนเองดานตางๆดงน 1) การควบคมอาหาร 2) การรบประทานยาตามแพทยสง 3) การออกกาลงกายสมาเสมอ 4) การพกผอนใหเพยงพอ 5) การมาตรวจตามนดอยางสมาเสมอ กจกรรมในขอนเปนการสงเสรมใหผปวยไดใชความสามารถในการเรยนรและสะทอนคดพจารณาไตรตรองสงทตนเองกระทาหรอมพฤตกรรมในการดแลตนเองเพอทาความเขาใจสาเหตของปญหาของแตละบคคล 5. กจกรรมเรยนรโดยใหผเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจอานผลการทบทวนเกยวกบปญหาทเกดขนของตน แนวทางแกปญหาหรอวธปฏบตทเหมาะสมของแตละบคคลและใหผปวยพจารณาเลอกวธการทเหมาะสมสาหรบตนเองในการมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองในเบองตน 6. แจกคมอการดแลตนเองสาหรบผปวยโรคความดนโลหตสงกบการดแลสขภาพดวยตนเองซงมเนอหาเกยวกบความหมาย สาเหต อาการ ภาวะแทรกซอน การรกษา และการปฏบตตวของผปวยโรคความดนโลหตสง แนะนาใหผปวยพกตดตวเพองายตอการทบทวนการดแลตนเอง กจกรรม ครงท 2 (สปดาหท 2) เปนการดาเนนการในขนท 3 ของกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจ คอการตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและลงมอปฏบตอกครงตอเนองจากกจกรรมครงท 1 ผวจยทบทวนการดแลตนเองของผปวย ใหผปวยความดนโลหตสงทควบคมไมได รวมกนกบผปวยในการพฒนาทกษะในการแกไขปญหาพฒนาความสามารถและความเขมแขงของจตใจ ทาใหผปวยเกดการพฒนาความรสกเชอมนในตนเองและรสกวาตนเองมพลงอานาจทสามารถจดการกบปญหาและตอบสนองความตองการของตนได การดาเนนกจกรรมในขนตอนนจงเปนการเสนอทางเลอกกระตนและเปดโอกาสใหผปวยไดเรยนรตดสนใจเลอกวธปฏบตและลงมอปฏบต โดยผวจยเปนผทคอยใหความชวยเหลอสนบสนนและชแนะอยางเหมาะสมเพอใหผปวยสามารถปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองอยางเหมาะสมและตอเนอง การดาเนนการ มขนตอนดงน 1. ผวจยคงไวซงสมพนธภาพอนดเพอใหเกดความรวมมอในกจกรรมมประสทธภาพมการจดบรรยากาศและสงแวดลอมใหเหมาะสมและเปนกนเอง 2. อภปรายปญหาของผปวยรวมกนระหวางผวจยกบผปวยใชเทคนคการกระตนใหมการวเคราะหปญหาการหาทางเลอกในการแกปญหาและสงเสรมการมสวนรวมในการตดสนใจในการเลอกแนวทางปฏบต ผวจยมสวนชวยในการใหขอมลเพมเตมในสงทผปวยยงไมเขาใจและเปดโอกาสใหซกถามไดจากผวจยและเสนอเปาหมายทปรารถนารวมกนททาไวกบสงทปฏบตไดจรงผปวยเกดความรสกมนใจในวธปฏบตทไดผานการตดสนใจเลอกเปนอยางดแลวเพอใหคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพตอไป 3. ผวจยนดกลมตวอยางเพอการพดคยครงถดไปอก 2 สปดาห ทหองสงเกตอาการ และ

44  

  

แจงวาจะมการตดตามเยยมทางโทรศพทในสปดาหท 3 หลงกจกรรมครงท 2 เพอเปนการตดตามเยยมและชวยเหลอ ใหคาแนะนากรณทผปวยตองการความชวยเหลอนดหมายเพอการประเมนผลและยตโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในสปดาหท 4 กจกรรมครงท 3 (สปดาหท 4) การประเมนผลและยตโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจดาเนนการในสปดาหท 4 ใชเวลาประมาณ 30 นาท เปนกจกรรมรายบคคลการดาเนนกจกรรมมขนตอนดงน 1. เกบขอมลทวไปและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย (Post-test) โดยใชแบบสอบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง 2. เปดโอกาสใหกลมผปวยประเมนขนตอนตางๆของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ และขอเสนอแนะ 3. ผวจยกลาวขอบคณและยตโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ

45  

  

ขนตอนการเกบขอมลวจย แผนภมท 5 ขนตอนการดาเนนการวจย

ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

กลมควบคม กลมทดลอง

เกบขอมลทวไปและพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย

กจกรรมครงท 1 สปดาหท 1 (รายบคคล)

- ส ร า งส มพนธภ าพ อธบายขอตกลง

- แจกแบบสอบถามขอมลทวไป และแบบประเ มนพฤตกรรม (Pre- test)

- ทบท วน เ ร อ ง โ ร คคว ามดน โล ห ต ส ง การดแลตนเอง

- แจกคมอโรคความดนโลหตสงกบการดแลสขภาพดวยตนเอง

กจกรรมครงท 1 สปดาหท 1 (รายบคคล) ขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรง ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ ขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและลงมอปฏบต

- สรางสมพนธภาพ อธบายขอตกลง - แจกแบบสอบถามขอมลทวไปและแบบประเมน

พฤตกรรม - ทบทวนเรองโรคความดนโลหตสง การดแล

ตนเอง - รวมกนวเคราะหปญหาของผปวย - ผปวยเสนอทางเลอกในการแกปญหา - แจกคมอโรคความดนโลหตสงกบการดแล

สขภาพดวยตนเอง - ขอเบอรโทรศพทของผปวย

46  

  

ขนตอนการเกบขอมลวจย (ตอ) แผนภมท 5 ขนตอนการดาเนนการวจย (ตอ)

ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

กลมควบคม กลมทดลอง

สปดาหท 2 - ตดตามผปวยเมอมาตรวจ ตามนดโดยการประเมน อาการ ระดบความดน โลหต - ใหคาแนะนาเกยวกบการ ดแลตนเอง

กจกรรมครงท 2 ( สปดาหท 2 / การตรวจตามนดครงท 1 ) ขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรง ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ ขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสม และลงมอปฏบต ขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ - ตดตามเมอผปวยมาตรวจตามนด ประเมน อาการ ระดบความดนโลหต ทบทวน การดแลตนเอง - แจงใหผปวยทราบถงการตดตามเยยมทาง โทรศพทอก 1สปดาห

กจกรรมครงท 3 (สปดาหท 4 / การตรวจตามนดครงท 2) - ตรวจวดระดบความดนโลหต และประเมน พฤตกรรมโดยการตอบแบบสอบถามชดเดม (Post - test) - สรป ประเมนผลและยตโปรแกรม

กจกรรมครงท 3 (สปดาหท 4 / การตรวจตามนดครงท 2) - ตรวจวดระดบความดน โลหต และประเมน พฤตกรรมโดยการตอบ แบบสอบถามชดเดม (Post- test)

47  

  

การวเคราะหขอมล เมอสนสดการทดลอง ผวจยนาขอมลทไดทงหมดในกลมทดลองและกลมควบคมมาตรวจสอบความถกตอง ซงกาหนดคาความเชอมนทางสถตทระดบนยสาคญเทากบ 0.05 เปนเกณฑในการยอมรบสมมตฐาน จากนนนาขอมลมาวเคราะหดวยคอมพวเตอรโดยใชโปรมแกรมสาเรจรป ซงมรายละเอยดวเคราะหแยกตามลกษณะของขอมลดงน 1. แจกแจงความถ รอยละของขอมลสวนบคคลขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรสระดบการศกษา อาชพ รายได ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง ประวตครอบครว และประวตโรครวม 2. เปรยบเทยบขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง ประวตครอบครว และประวตโรครวม ดวยสถตไคสแควร 3. แจกแจงขอมลคะแนนพฤตกรรม และระดบความดนโลหต โดยใช Kolmogorov Smirnov Test พบวาขอมลไมไดมการแจกแจงแบบปกตจงใชสถตนอนพาราเมตรกในการทดสอบขอมล 4. เปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง และคาเฉลยของระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดกอนการทดลอง ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกตดวยสถต Mann-Whitney U-test 5. เปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองและคาเฉลยของระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดหลงการทดลอง ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกตดวยสถต Mann-Whitney U-test  

บทท 4

ผลการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลมทดสอบกอนและหลงการทดลอง (Two group pre-test and post-test design) เพอศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจตอพฤตกรรมการดแลตนเองและระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดโดยท าการศกษาและเกบรวบรวมขอมลทหองสงเกตอาการโรงพยาบาลอทองจงหวดสพรรณบรจ านวน 30 ราย เปนกลมควบคมซงไดรบการพยาบาลตามปกตและกลมทดลองจ านวน 30 ราย ไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจทหองสงเกตอาการโรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบรผลการศกษาไดน าเสนอตามล าดบ ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางแบงเปน ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส และเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอนและเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง ประวตการเปนโรคความดนโลหตสงในครอบครว ประวตโรครวมอนๆของผปวย และเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร

สวนท 2 ทดสอบการกระจายตวของขอมล (ดงภาคผนวก ฌ) สวนท 3 การเปรยบเทยบคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรค

ความดนโลหตสงและระดบความดนโลหตกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 5 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบความดนโลหตคาบน / คาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดระหวางกลมทดลอง และกลมควบคมกอนไดรบโปรแกรมการ

49

เสรมสรางพลงอ านาจ สวนท 4 การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรม และระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดหลงการไดรบโปรแกรมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 6 เปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 7 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบความดนโลหตคาบน/คาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดระหวางกลมทดลอง และกลมควบคมหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจ สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ตารางท 1 จ านวนรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส และเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร (n = 60)

ลกษณะของกลมตวอยาง

กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) p-Value

จ านวน(คน) รอยละ จ านวน(คน) รอยละ เพศ ชาย หญง

13 17

43.30 56.70

12 18

40.00 60.00

.069 .793

อาย 30 -40ป 41 -50 ป 51 -60ป 61 -70 ป

4 9 9 8

13.30 30.00 30.00 26.70

1 7 13 9

3.33 23.30 43.30 30.00

2.83 .418

สถานภาพ สมรส โสด ค หมาย/ หยา/แยก

0 27 3

0.00 90.00 10.00

2 26 2

6.70 86.70 6.70

2.21 .330

50

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางมจ านวน 60 ราย แบงเปนกลมทดลองจ านวน 30 รายคดเปนรอยละ 100.00 ซงเปนผหญงคดเปนรอยละ 56.70 และเปนผชายคดเปนรอยละ 43.30 กลมทดลองมอายอยในชวง 41-50 ป และ 51 - 60 ป จ านวนอยางละ 9 ราย คดเปนรอยละ 30.00 รองลงมาอยในชวง 61 - 70 ป จ านวน 8 ราย คดเปนรอยละ 26.70 สวนใหญมสถานภาพสมรสค จ านวน 27 ราย คดเปนรอยละ 90.00 กลมควบคมจ านวน 30 รายสวนใหญสถานภาพสมรสค จ านวน 26 ราย คดเปนรอยละ 86.70 กลมควบคมมอายอยในชวง 51 - 60 ป จ านวน 13 ราย คดเปนรอยละ 43.30 เปนผหญงคดเปนรอยละ 60.00 และ เปนผชายคดเปนรอยละ 40.00 เมอเปรยบเทยบความแตกตางของลกษณะทวไปของกลมตวอยางทงสองกลมทอาจมความเกยวของกบผลการวจยดวยสถตไคสแควร ไดแก เพศ อาย และสถานภาพสมรส ผลการวเคราะหพบวาทงกลมทดลองและกลมควบคมไมมความแตกตางกนในลกษณะทวไปดงกลาว ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอนและเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร (n = 60)

ลกษณะกลมตวอยาง

กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30) p-Value

จ านวน (คน)

รอยละ จ านวน (คน)

รอยละ

ระดบการศกษา 2.07 .557 ไมไดเรยนหนงสอ 1 3.30 - - ประถมศกษา 25 83.30 27 90.00 มธยมศกษา

ปวช./ปวส./อนปรญญา 3 1

10.00 3.30

3 -

10.00 -

อาชพ

ปรญญาตรขนไป ไมไดท างาน/แมบาน เกษตรกร กจการสวนตว/คาขาย รบจาง รบราชการ/รฐวสาหกจ

- 9 8 6 6 1

-

30.00 26.70 20.00 20.00 3.30

- 7 10 3 10 -

-

23.30 33.30 10.00 33.33

-

3.47

.482

51

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอนและเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร (n = 60) (ตอ)

ลกษณะกลมตวอยาง กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30) p-Value

จ านวน (คน)

รอยละ จ านวน (คน)

รอยละ

รายไดเฉลยตอเดอน (บาท) 9.45 .092 ไมมรายได

ต ากวา 5,000 3 7

10.00 23.30

2 7

6.70 23.30

5,001-10,000 10,001-15,000 15,001-20,000 มากกวา20,001

7 8 1 4

23.33 26.70 3.30 13.30

16 2 2 1

53.30 6.70 6.70 3.30

จากตารางท 2 พบวา กลมทดลองสวนใหญมระดบการศกษา เปนระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 83.30 ไมไดประกอบอาชพหรอเปนแมบาน รอยละ 30 รายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาท คดเปนรอยละ 26.70 กลมควบคมมรายไดเฉลยตอเดอน 5,000-10,000 บาท คดเปนรอยละ 53.30 ประกอบอาชพเกษตรกรราชมและรบจางเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 33.30 มระดบการศกษาเปนระดบประถมศกษาคดเปนรอยละ 90.00

เมอเปรยบเทยบความแตกตางของลกษณะทวไปของกลมตวอยางทงสองกลมทอาจมความเกยวของกบผลการวจยดวยสถตไคสแควร ไดแก ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอน ผลการวเคราะหพบวาทงกลมทดลองและกลมควบคมไมมความแตกตางกนในลกษณะทวไปดงกลาว

52

ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง ประวตการเปนโรคความดนโลหตสงของญาตสายตรง และประวตโรครวมอนๆของผปวยและเปรยบเทยบความแตกตางดวยสถตไคสแควร (n = 60)

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง (n = 30) กลมควบคม (n = 30) จ านวน(คน)

รอยละ จ านวน(คน)

รอยละ p-value

ระยะเวลาทเปน โรคความดนโลหตสง

2.79 .424

1-2 ป 6 20.00 5 16.70 3-4 ป

5-6 ป มากกวา 6 ป

8 4 12

26.70 13.30 40.00

4 8 13

13.30 26.70 43.30

ประวตครอบครว 1.07 .301 ม โ ร ค ค ว า ม

ดนโลหตสง 16 53.30 12 40.00

ไมมโรคความดนโลหตสง

14 46.70 18 60.00

ประวตโรครวมอนๆ 0.30 .58 ม

ไขมนในเสนเลอดสง เบาหวาน เบาหวานกบไขมนในเสนเลอดสง โรคหวใจ โรคไต

21 9 1 12 1 1

70.00 30.00

3.30 40.00

3.30 3.30

19 5 6 7 1 -

63.30 16.70

20.00 23.30

3.30 100

ไมม 9 30.00 11 36.70

53

จากตารางท 3 พบวา กลมทดลองสวนใหญมระยะเวลาทเปนโรคความดนโลหตสงมากกวา 6 ป คดเปนรอยละ 40.00 ประวตการเปนโรคความดนโลหตสงของญาตสายตรง รอยละ 53.30 และพบวาผปวยมประวตโรครวมอนๆ รอยละ 70.00 กลมควบคมพบวาผปวยมระยะเวลาทเปนโรคความดนโลหตสงมากกวา 6 ปคดเปน รอยละ 43.30 ประวตการเปนโรคความดนโลหตสงของญาตสายตรง รอยละ 60.00 และพบวาผปวยมประวตโรครวมอนๆ รอยละ 63.30 เมอเปรยบเทยบความแตกตางของลกษณะทวไปของกลมตวอยางทงสองกลมทอาจมความเกยวของกบผลการวจยดวยสถตไคสแควร ไดแก ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง ประวตการเปนโรคความดนโลหตสงของญาตสายตรง และประวตโรครวมอนๆของผปวย ผลการวเคราะหพบวาทงกลมทดลองและกลมควบคมไมมความแตกตางกนในลกษณะทวไปดงกลาว สวนท 2 ทดสอบการกระจายตวของขอมล (ดงภาคผนวก ฌ) สวนท 3 ตารางคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงและระดบความดน โลหตกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 4 เปรยบเทยบคากลางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ลกษณะของกลม

ตวอยาง พฤตกรรมการดแลตนเอง Z p-value

x Mean Rank Q.D.

กลมทดลอง 2.28 33.38 0.29 1.28 .200 กลมควบคม 2.15 27.62 0.35

เมอพบวาลกษณะทวไปของกลมตวอยางทงกลมทดลองและกลมควบคมไมมความแตกตางกนผวจยจงท าการทดสอบคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของทงสองกลมกอนการทดสอบ ซงจากตารางท 4 พบวา กลมทดลองมคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเทากบ 2.28 คากลางของระดบคะแนนเฉลย a

54

เทากบ 33.38 สวนเบยงเบนควอไทล 0.29 ในกลมควบคมมคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเทากบ 2.15 คากลางของระดบคะแนนเฉลยเทากบ 27.62 สวนเบยงเบนควอไทลเทากบ 0.35 เมอเปรยบเทยบคากลางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได พบวา คากลางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดของกลมทดลองและกลมควบคมกอนการทดลองมคาไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (Z= 1.28, p= .200) จงท าใหสามารถน ามาเปรยบเทยบระดบคะแนนพฤตกรรมภายหลงการทดลองระหวางกลมไดในตารางท 6 ตารางท 5 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดระหวางกลมทดลอง และกลมควบคมกอนไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจ

ลกษณะกลมตวอยาง

กลมตวอยาง

กอนทดลอง SBP (mmHg)

กลมทดลอง กลมควบคม Z p-value x Mean

Rank Q.D. x Mean

Rank Q.D.

181.76

26.55

14.58

188.50

34.45

16.66

1.76

.79

DBP (mmHg) 140.26 27.73 9.45 108.43 33.27 12.81 1.24 .22 SBP =Systolic blood Pressure, DBP = Diastolic Blood Pressure จากตารางท 5 พบวาคาเฉลยระดบความดนโลหตคาบนของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได กอนการไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจในกลมทดลองมคาเฉลยเทากบ 181.76 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหตคาบนเทากบ 26.55 สวนเบยงเบนควอไทล14.58 กลมควบคมคาเฉลยเทากบ 188.50 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหตคาบนเทากบ 34.45 สวนเบยงเบนควอไทลเทากบ 16.66 และคาเฉลยระดบความดนโลหตคาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได กอนการไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจในกลมทดลองมคาเฉลยเทากบ 140.26 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหตคาลางเทากบ 27.73 สวนเบยงเบนควอไทล 9.45 กลมควบคมคาเฉลยเทากบ 108.43 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหตคาลางเทากบ 33.27 สวนเบยงเบนควอไทลเทากบ 12.81 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบ

55

ความดนโลหตคาบน/คาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ในกลมทดลองกบกลมควบคมกอนการไดรบโปรแกรม พบวา กอนการไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจกลมทดลองมคาเฉลยของระดบความดนโลหตคาบน/คาลางไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (Z=1.76, p= .79 และ Z=1.24, p= .22) จงท าใหสามารถน ามาเปรยบเทยบระดบความดนโลหตภายหลงการทดลองระหวางสองกลมไดในตารางท 7 สวนท 4 ตารางคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง และระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดหลงการไดรบโปรแกรมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ตารางท 6 เปรยบเทยบคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ลกษณะของกลม

ตวอยาง พฤตกรรมการดแลตนเอง Z p-value

x Mean Rank Q.D. กลมทดลอง 3.09 45.48 0.14 6.65 .000*** กลมควบคม 2.19 15.52 0.34 *** p-value < 0.001 จากตารางท 6 หลงการทดลอง กลมทดลองมคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเทากบ 3.09 คากลางของระดบคะแนนเฉลยเทากบ 45.48 สวนเบยงเบนควอไทล เทากบ 0.14 ในกลมควบคมมคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเทากบ 2.19 คากลางของระดบคะแนนเฉลยเทากบ 15.52 สวนเบยงเบนควอไทล เทากบ 0.34 เมอเปรยบเทยบคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได พบวา คาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดของกลมทดลองดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (Z = 6.65, p = .000)

56

ตารางท 7 เปรยบเทยบคาเฉลยของระดบความดนโลหตคาบน/คาลาง ของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดระหวางกลมทดลอง และกลมควบคมหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจ ลกษณะกลมตวอยาง

กลมตวอยาง

หลงทดลอง SBP (mmHg)

กลมทดลอง กลมควบคม Z p-value x Mean

Rank Q.D. x Mean

Rank Q.D.

132.36

15.78

7.60

162.50

44.24

14.97

6.55

.000***

DBP (mmHg) 79.03 16.85 6.59 94.63 44.15 7.17 6.12 .000*** SBP = Systolic Blood Pressure, DBP = Diastolic Blood Pressure *** p-value < 0.001 จากตารางท 7 พบวาคาเฉลยระดบความดนโลหตคาบนของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได หลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจในกลมทดลองมคาเฉลยเทากบ 132.36 คากลางของระดบความดนโลหตคาบนเทากบ 15.78 สวนเบยงเบนควอไทล 7.60 กลมควบคมมคาเฉลยเทากบ 162.50 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหตคาบนเทากบ 44.24 สวนเบยงเบนควอไทล 14.97 และคาเฉลยระดบความดนโลหตคาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได หลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจในกลมทดลองมคาเฉลยเทากบ 79.03 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหตคาบนเทากบ 16.85 สวนเบยงเบน ควอไทล 6.59 กลมควบคมคาเฉลยเทากบ 94.63 มลลเมตรปรอท คากลางของระดบความดนโลหต คาบนเทากบ 44.15 สวนเบยงเบนควอไทล 7.17 เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคาเฉลยระดบความดนโลหตคาบน/คาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ในกลมทดลองกบกลมควบคมหลงไดรบโปรแกรม พบวา หลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจกลมทดลองมคาเฉลยของระดบความดนโลหตต ากวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (Z =6.55, p= .000 และ Z =6.12, p= .000)

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง แบบสองกลม ทดสอบกอนและหลงการทดลอง เพอศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอพฤตกรรมการดแลตนเองและคาระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได โดยทาการศกษาและเกบขอมลทหองสงเกตอาการ งานผปวยนอก โรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร จานวน60รายโดยแบงเปน กลมควบคม ซงไดรบการพยาบาลตามปกต 30 ราย และอก 30 ราย เปนกลมทดลอง ไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ เกบรวบรวมขอมลตงแตเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2556 ถง เดอนกนยายน พ.ศ. 2556 ซงสามารถสรปผลการวจยไดดงน

สรปผลการวจย

1. คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดภายหลงไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสงกวากลมทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

2. คาระดบความดนโลหตของกลมผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ มคาตากวากลมทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

อภปรายผล

การวจยครงน เปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลม ทดสอบกอนและหลงการทดลอง (Two group pre-test and post-test) เพอศกษาผลลพธของการใช

58  

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอพฤตกรรมการดแลตนเองและคาระดบความดนโลหตของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทมาตรวจตามนดและตองรบประทานยาลดความดนโลหตเพมทหองสงเกตอาการโรงพยาบาลอทอง อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ซงผวจยได อภปรายผลตามวตถประสงคและสมมตฐานของการวจย ดงน ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง จากการวเคราะหลกษณะทวไปของกลมตวอยางจานวน 60 คน โดยเปนกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ จานวน 30 คน และกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต จานวน 30 คน พบวา กลมตวอยางทงสองกลมสวนใหญเปนเพศหญง มสถานภาพสมรสคและมอายเฉลยระหวาง 51–60 ป ซงสอดคลองกบองคการอนามยโลก (2556: 1) ทพบวา ประชากรวยผใหญทวโลก 1 คนใน 3 คนมภาวะความดนโลหตสง กลมตวอยางทงสองกลมสวนใหญมระยะเวลาทเปนโรคความดนโลหตสงมากกวา 6 ปขนไป เฉลยรอยละ 41.65 และพบประวตโรครวมอนๆ เชน เบาหวาน ไขมนในเสนเลอดสงรวมดวยรอยละ 70 และ รอยละ 63.30 ตามลาดบและยงพบวา ทงสองกลมตวอยางมการศกษาอยในระดบประถมศกษา อาชพรบจางและเกษตรกรเปนสวนใหญ มรายไดเฉลยอยท 5,001 – 10,000 บาทตอเดอน จากขอมลเบองตนทงหมด แสดงใหเหนวา กลมทดลองและกลมควบคมมคณลกษณะทางประชากร สถานภาพทางเศรษฐกจและการศกษาคลายกน มคณสมบตและความพรอมในการเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจได นอกจากนยงพบวากลมตวอยางสวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษาและรายไดใน ระดบตา ในกลมทดลองมรายไดเฉลยตอเดอน 10,000 - 15,000 บาท และกลมควบคมมรายไดเฉลยตอเดอน 5,001-10,000 บาท จงมโอกาสในการแสวงหาสงทมประโยชนในการดแลตนอง และมโอกาสเขาถงขอมลขาวสารและบรการทางสขภาพไดนอยกวาผทมรายไดสง (Pender.et al., 2006: 305-306) สงผลใหมพฤตกรรมการดแลตนเองเมอปวยเปนโรคความดนโลหตสงไมถกตองทาใหเกดภาวะความดนโลหตสงทควบคมไมไดดงนน ในการวจยครงนผวจยไดพฒนาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได เพอชวยใหผปวยมสวนรวมในการคนหาปญหา การสะทอนคด การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและลงมอปฏบตตามวธทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของผปวยแตละบคคลโดยมพยาบาลเปนผใหคาแนะนาและใหคาปรกษา ซงจะสงผลใหผปวยรสกวาตนเองมความสามารถ มพลงอานาจในการดแลตนเองได วตถประสงคของการวจย ศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไม ได จากการศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดสามารถอภปรายผลตามสมมตฐานทตงไว ดงน

59  

สมมตฐานท 1 คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ทควบคมไมไดภายหลงไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสงกวากลมทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ ผลการวจยพบวาผปวยกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคาระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองดกวาผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทไดรบ การพยาบาลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p = .000) ซงคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคาเฉลย (Mean) เทากบ 3.09 และคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต มคาเฉลย (Mean) เทากบ 2.19 เมอเปรยบเทยบคากลางของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองระหวาง กลมควบคมและกลมทดลอง พบวากลมทดลองมคากลางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองสงกวากลมควบคมซงสนบสนนสมมตฐานท 1 ทงนอธบายไดวาผเขารวมโปรแกรมสามารถรบรขอมลเกยวกบการดแลตนเองและนาความรทไดไปคดวเคราะหในขนตอนท 1 การคนพบสภาพการณจรงซงเปนการพยายามทาใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได รบรทาความเขาใจและยอมรบปญหาทเกดขนกบตนตามความเปนจรงทาใหผปวยมการเปลยนแปลงความคดใหมและรบรวาตนเองอาจจะมภาวะแทรกซอนเกดขนไดหากมพฤตกรรมในการดแลตนเองทไมเหมาะสมตอมาในขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณชวยใหผปวยเกดการพฒนาความรความสามารถในการดแลตนเองซงเปนการวเคราะหเกยวกบปญหาทมอยใหดยงขน ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของวาสนา บษบกแกว (2555: 54-55) ทพบวาผปวยโรคเบาหวานโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดเพชรบรในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมความรและความสามารถในการดแลตนเองดขนหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสอดคลองกบการศกษาของประทมพร รจเจรญวรรณ (2553: 72-73) ทศกษาผลลพธการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจตอความรและพฤตกรรมการดแลตนเองในการปองกนและควบคมภาวะแทรกซอนของผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทพบวาผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจของกบสนมคาเฉลยของคะแนนความรและคากลางของระดบคะแนนเฉลยพฤตกรรมในการดแลตนเองในการปองกนและควบคมภาวะแทรกซอนดกวาผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทไดรบการพยาบาลตามปกตและสอดคลองกบการศกษาของ เอ คง ชาง (Change, 2011: 118-128) ซงศกษาวจยกงทดลองเกยวกบการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทกรงโซล ประเทศเกาหล ทมภาวะการเผาผลาญผดปกตรวมดวย โดยใชแนวคดการศกษาเพอเสรมสรางพลงอานาจของ ฟอลค ลาฟาเอล (Rafael, 2001) โดยใหโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง

60  

เชน สงเสรมการออกกาลงกาย การจดกลมแลกเปลยนความรในกลมผปวยทเปนกลมทดลอง และใหการพยาบาลตามปกตในกลมผปวยทเปนกลมควบคม ผลการศกษาพบวา กลมผปวยทไดโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมพฤตกรรมการดแลตนเองดขนและภาวะการเผาผลาญทผดปกตลดลงอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) การวจยของแอบโดไล (Abdoli, 2007: 289-298) ซงเปนงานวจยเชงคณภาพ ใชการสมภาษณเชงลก ผลการวจยพบวาผปวยเบาหวานในอหรานมความเชอวาการเปนโรคเบาหวานเปนเพราะพระประสงคของพระเจา เชอวารางกายเปนของขวญจากพระเจา จงจาเปนตองไดรบการดแล ซงจากความเชอนจะชวยใหทมแพทย พยาบาลของประเทศอหรานเขาใจมมมอง ของผปวยแตละคน และใหความชวยเหลอโดยใชกระบวนเสรมสรางพลงอานาจเพอเพมขดความสามารถการดแลตนเองใหเหมาะสมกบผปวยแตละคน (Self empowerment)

สมมตฐานท 2 คาระดบความดนโลหตของกลมผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ ตากวากลมทไมไดเขารวมโปรแกรมการเสรมสราง พลงอานาจ ผลการวจยพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดทไดรบการดแลตามโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคาความดนโลหตตากวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (p =.000) ซงคาเฉลยของความดนโลหตซสโตลค (Systolic blood pressure: SBP) ในผปวยกลม ทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคาเฉลยเทากบ 132.32 mm.Hg. และคาเฉลยของความดนโลหตซสโตลค (Systolic blood pressure: SBP) ของผปวยกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกตมคาเฉลยเทากบ 162.50 mm.Hg. และคาเฉลยของความดนโลหตไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure: DBP) ในผปวยกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคาเฉลยเทากบ 79.03 mm.Hg. และคาเฉลยของความดนโลหตไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure: DBP) ของผปวยกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกตมคาเฉลย เทากบ 94.63 mm.Hg. เมอเปรยบเทยบคาเฉลยของความดนโลหตซสโตลค (Systolic blood pressure: SBP) และความดนโลหตไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure: DBP) ระหวางกลมควบคมและกลมทดลองภายหลงการทดลองพบวากลมทดลองมคาเฉลยของความดนโลหตซสโตลค (Systolic blood pressure: SBP) และความดนโลหตไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure: DBP) ตากวากลมควบคม ซงสนบสนนสมมตฐานท 2 แสดงวาการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจเปนการสงเสรมใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองดขนโดยเฉพาะการดาเนนการวจยในขนตอนท 3 ทกาหนดใหผปวยตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและลงมอปฏบตผปวยจงตดสนใจเลอกวธการปฏบตทตนเองคดวาเหมาะสมและดทสดวธการทผปวยเลอกน นขนอยกบการแสวงหาแนวทางแกไขปญหาของผปวยซงไดจากผวจยสอใหความรตางๆและการแลกเปลยนขอมลกบผปวย

61  

อนๆ เพอประกอบการตดสนใจดวยตนเองในขนตอนนผวจยแจกคมอการดแลตนเองและการใชภาพพลกในการใหความรและขนตอนท 4 การคงไวซงวธทผปวยปฏบตไดดและมประสทธภาพผวจยใหการชวยเหลอสนบสนนตดตามทางโทรศพทสอบถามถงปญหาอปสรรคในการปฏบตตนและในวนทผปวยมาตรวจตามนดใหผปวยเลาประสบการณความสาเรจปญหาอปสรรคในการดแลตนเองใหกาลงใจในการปฏบตการดแลตนเองโดยกลาวชนชมผปวยดวยความจรงใจและสนบสนนใหปฏบตตอเนองซงสอดคลองกบการศกษาของมะลวรรณ สงาล (2550: 95) ทศกษาผลของโปรแกรมการใหความรเรองการปรบเปลยนอาหารตอความรในการดแลตนเองของผปวยฟอกเลอดโดยใชสอการสอนทเปนภาพพลกซงพบวาผปวยมความรในการดแลตนเองสงขน ดงนนการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจของกบสนรวมกบการใชสอทชวยกระตนเตอนความจาทาใหผปวยทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมคากลางของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองสงกวากลมควบคมและคาเฉลยของความดนโลหตซสโตลค (Systolic blood pressure: SBP) และความดนโลหตไดแอสโตลค (Diastolic blood pressure: DBP) ตากวาผปวย ทไดรบการพยาบาลตามปกตดวย ขอจากดในงานวจยครงน ในการดาเนนการวจยกจกรรมครงท 1 ในขนตอนท 1 การคนพบสภาพความเปนจรงขนตอนท 2 สะทอนคดอยางมวจารณญาณและขนตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมและลงมอปฏบตซงเปนกจกรรมรายบคคลโดยผวจยเปนผดาเนนการกบกลมตวอยางในระหวางกจกรรมดงกลาวไดมผปวยรายอนทเขามารบการรกษาทหองสงเกตอาการซงเปนสถานทเกบขอมลจงทาใหอาจรบกวนกจกรรมเปนระยะๆเนองจากผวจยเปนผรบผดชอบงานของหองสงเกตอาการดงนนความตอเนองในการใหโปรแกรมจงอาจมความจากด แตผวจยไดดาเนนการในกระบวนการเสรมสรางพลงอานาจจนครบถวนตามขนตอนในโปรแกรมใหกบกลมตวอยางทเปนกลมทดลอง ทกราย ขอเสนอแนะ จากผลการวจยครงนพบวาเมอนาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมาทดลองใชในกลมทดลอง ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจสามารถสงเสรมใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได มพฤตกรรมการดแลตนเองดขน เพมความรสงเสรม สนบสนนใหผปวยสามารถควบคมระดบความดนโลหตของตนเองไดอยางมประสทธภาพดงนนการทจะสงเสรมใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมพฤตกรรมการดแลตนเองดขนไดนน ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน

62  

ดานการปฏบตการพยาบาล ผลการวจย พบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดมอายนอยลง และอยในวยทางานเพมขน ดงนน จงควรนาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจมาปรบใชกบงานคลนกผปวยโรคความดนโลหตสงโดยบคลากรทางการแพทยทกฝายมสวนรวม เนนการดแลลกษณะเชงรก โดยการจดกลมแลกเปลยนเรยนร ตดตามพฤตกรรม ระดบความดนโลหตของผปวยอยางตอเนองและเนนการสงตอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใกลบานเพอตดตามพฤตกรรมและตรวจวดระดบความดนโลหตอยางสมาเสมอ ดานนโยบายการพฒนาคณภาพ อบตการณการเกดภาวะแทรกซอนของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดเปนตวชวดคณภาพการพยาบาลดงนน ฝายบรหารและนโยบายการพฒนาคณภาพควรเลงเหนความสาคญของการปองกน สงเสรมใหผปวยและครอบครวเขามามสวนรวมในการดแลตนเองโดยการสนบสนนใหมโครงการพฒนาและแลกเปลยนเรยนรของผปวยกลมโรคความดนโลหตสงเปนประจาทก 1 เดอนและจดทาอยางตอเนองเพอใหครอบคลมกบผปวยโรคความดนโลหตสงทกราย ดานการศกษาวจย ควรมการศกษาวจยในระยะยาวเพอตดตามประสทธผลดานพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจวาคงความสามารถในการดแลตนเองและควบคมคาความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสม คอ นอยกวา 140/90 มลลเมตรปรอทรวมท งภาวะแทรกซอนของผปวยกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในรายทไมมโรครวมตงแตเขารวมการวจย

69

ภาคผนวก

70

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ

71

รายนามผทรงคณวฒ

แพทยหญง พมพพงศ วองตระกล นายแพทยชานาญการพเศษกลมงานอายกรรม

โรงพยาบาลศนยเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร

อาจารย จนทรฉาย มณวงษ อาจารยประจาภาควชาการพยาบาลผใหญ วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน สพรรณบร จงหวดสพรรณบร

นางสาว พจนา ลาภยง พยาบาลวชาชพชานาญการ กลมงานอายรกรรม โรงพยาบาลศนยเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร

นางสาว นตยา ทาวปราบภย พยาบาลปฏบตการพยาบาลขนสงสาขาอายรศาสตร- ศลยศาสตร โรงพยาบาลนภาลย จงหวดสมทรสงคราม

นาง ธมภร ขนจนทรด พยาบาลปฏบตการพยาบาลขนสงสาขาอายรศาสตร- ศลยศาสตรโรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร

72

ภาคผนวก ข

เอกสารชแจงผเขารวมวจย

73

เอกสารชแจงผเขารวมการวจย (Participant Information Sheet)

ในเอกสารนอาจมขอความททานอานแลวยงไมเขาใจ โปรดสอบถามหวหนาโครงการวจย หรอผแทนใหชวยอธบายจนกวาจะเขาใจด ทานอาจจะขอเอกสารนกลบไปอานทบานเพอปรกษาหารอกบญาตพนอง เพอนสนท แพทย ประจาตวของทาน หรอแพทยทานอน เพอชวยในการตดสนใจเขารวมการวจย ชอโครงการ ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงท ควบคมไมได ชอผวจย นางเนตรนภา จนตระกลชย สถานทวจย โรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร สถานททางาน หองสงเกตอาการ โรงพยาบาลอทอง จงหวดสพรรณบร เบอรโทรศพท 035-551422 ตอ 458 หรอ 081-9814863 ผใหทน - โครงการวจยนทาขนเพอ ศกษาผลลพธของผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ประโยชนทคาดวาจะไดรบคอ 1. เปนแนวทางในการวางแผนการพยาบาล ใหคาแนะนา และเสรมสรางพลงอานาจใหผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดและครอบครว มพฤตกรรมการดแลสขภาพทเหมาะสมกบภาวะสขภาพของผปวยแตละบคคลและไมเกดภาวะแทรกซอนจากโรคความดนโลหตสง 2. สามารถนามาเปนขอมล หรอใชในการกาหนดแนวปฏบตการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได ทานไดรบเชญใหเขารวมการวจยนเพราะ ทานคอผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได การวจยครงนจดทาขนเพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดจะมผเขารวมการวจยนทงสน 60 คน ระยะเวลาทจะทาวจยทงสน 3 เดอน เมอทานเขารวมการวจยแลว สงททานจะตองปฏบต คอ การตอบแบบสอบถามททานไดรบ

74

หากมขอของใจทจะสอบถามเกยวกบการวจยสามารถตดตอได ท นางเนตรนภา จนตระกลชย หองสงเกตอาการ โรงพยาบาลอทอง เบอรโทรศพท 035-551422 ตอ 458 หรอ 081-9814863 ขอมลสวนตวของผเขารวมการวจยจะถกเกบรกษาไว ไมเปดเผยตอสาธารณะเปนรายบคคล แตจะรายงานผลการวจยเปนขอมลสวนรวม ขอมลของผเขารวมการวจยเปนรายบคคลอาจมคณะบคคลบางกลมเขามาตรวจสอบได เชน ผใหทนวจย, สถาบน หรอองคกรของรฐทมหนาทตรวจสอบ, คณะกรรมการจรยธรรมฯ เปนตน ผเขารวมการวจยมสทธถอนตวออกจากโครงการวจยเมอใดกได โดยไมตองแจงใหทราบลวงหนา และการใหเขารวมการวจยหรอถอนตวออกจากโครงการวจยนจะไมมผลกระทบตอการบรการและการรกษาทสมควรจะไดรบแตการใด ขาพเจาไดอานรายละเอยดในเอกสารนครบถวนแลว

ลงชอ.............................................. (.............................................)

วนท..............................  

75

ภาคผนวก ค หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย

76

หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย  

วนท................เดอน..............................พ.ศ. ..................... ขาพเจา.............................................อาย.............ป อาศยอยบานเลขท............................................. ถนน...................................ตาบล............................อาเภอ................................................................... จงหวด.......................รหสไปรษณย..................โทรศพท................................................................... ขอแสดงเจตนายนยอมเขารวมโครงการวจยเรอง ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได โดยขาพเจาไดรบทราบรายละเอยดเกยวกบทมาและจดมงหมายในการทาวจยรายละเอยดขนตอนตาง ๆ ทจะตองปฏบตหรอไดรบการปฏบต ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย โดยไดอานขอความทมรายละเอยดอยในเอกสารชแจงผเขารวมการวจยโดยตลอด อกทงยงไดรบคาอธบายและตอบขอสงสยจากหวหนาโครงการวจยเปนทเรยบรอยแลว ขาพเจาจงสมครเขารวมในโครงการวจยน หากขาพเจามขอของใจเกยวกบขนตอนของการวจย ขาพเจาจะสามารถตดตอกบ นางเนตรนภา จนตระกลชย เบอรโทรศพท 035-551422 ตอ 458 หรอ 081-9814863 ขาพเจาไดทราบถงสทธทขาพเจาจะไดรบขอมลเพมเตมทงทางดานประโยชนและโทษจากการเขารวมการวจย และสามารถถอนตวหรองดเขารวมการวจยไดทกเมอ โดยจะไมมผลกระทบตอการบรการและการรกษาพยาบาลทขาพเจาจะไดรบตอไปในอนาคต และยนยอมใหผวจยใชขอมลสวนตวของขาพเจาทไดรบจากการวจย แตจะไมเผยแพรตอสาธารณะเปนรายบคคล โดยจะนาเสนอเปนขอมลโดยรวมจากการวจยเทานน

ขาพเจาไดเขาใจขอความในเอกสารชแจงผเขารวมการวจย และหนงสอแสดงเจตนายนยอมนโดยตลอดแลว จงลงลายมอชอไว ลงชอ....................................ผเขารวมการวจย/ผแทนโดยชอบธรรม/วนท.......................................(............................................................)

ลงชอ..............................ผใหขอมลและขอความยนยอม/หวหนาโครงการวจย/วนท..........................(...........................................................) ลงชอ.........................................................พยาน/วนท.......................................................(.........................................................)

77

ภาคผนวก ง เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล

78

เครองมอทใชในงานวจย

แบบสอบถาม

การวจยเรอง ผลลพธของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจใน

ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

คาชแจง

1. แบบสอบถามชดนม 2 ตอนดงน ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง 2. โปรดตอบแบบสอบถามใหครบทกตอนและทกขอตามความเปนจรงเพอความสมบรณของ

ขอมล 3. ผวจยจะรกษาคาตอบของทานไวเปนความลบและจะนาไปใชในงานวจยเทานน

ผวจยหวงเปนอยางยงวาจะไดรบความรวมมอจากทานดวยด และขอขอบคณทใหความรวมมอ

79

แบบสอบถามการวจยเรองการดแลตนเองของผปวย โรคความดนโลหตสง คาชแจง โปรดทาเครองหมาย หนาคาตอบ หรอเตมขอความในชองวาง ทกาหนดให

สวนท 1 ขอมลทวไป

1. เพศ ( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง

2. อาย ป

3. สถานภาพ ( ) 1. โสด ( ) 2. ค ( ) 3. หมาย/หยาราง/แยกกนอย

4. ระดบการศกษา ( ) 1. ไมไดเรยน ( ) 2. ประถมศกษา ( ) 3. มธยมศกษา ( ) 4. ปวช/ปวส ( ) 5. ปรญญาตร ( ) 6. สงกวาปรญญาตร

5. อาชพ ( ) 1. ไมไดทางาน / แมบาน ( ) 2. เกษตรกร ( ) 3. ประกอบกจการสวนตว/คาขาย ( ) 4. รบจาง ( ) 5. รบราชการ ( ) 6. รฐวสาหกจ

6. รายได ( ) 1. ไมมรายได ( ) 2. ตากวา 5,000 บาท ( ) 3. 5,001 - 10,000 บาท ( ) 4. 10,001-15,000 บาท ( ) 5. 15,001 - 20,000 บาท ( ) 6. มากกวา 20,001 บาทขนไป

7. ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง ( ) 1. ระยะเวลาการปวย 1 - 2 ป ( ) 2. ระยะเวลาการปวย 3 - 4 ป ( ) 3. ระยะเวลาการปวย 5 - 6 ป ( ) 4. ปวยมาแลวมากกวา 6 ป

8. ทานมญาตพนองสายตรงรวมบดาและ/หรอมารดา (ทงทมชวตอยและเสยชวตแลว) ปวยเปนโรคความดนโลหตสง ( ) ม ระบ

( ) ไมม

9. ทานมโรคประจาตวอนรวมดวยหรอไม ( ) ม ระบ ( ) ไมม

10. คาความดนโลหตแรกรบ mmHg.

11. คาความดนโลหตสปดาหท 4 mmHg.

80

สวนท 2 พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง

คาชแจง โปรดอานขอความแตละขอใหเขาใจ และเตมเครองหมาย ลงในชองขอความ ททานคดวาถกตอง

เกณฑการเลอกตอบ ดงน

ไมเคยปฏบตเลย หมายถง ทานไมเคยมพฤตกรรมนนๆเลย ปฏบตเปนประจา หมายถง ทานมพฤตกรรมนนๆประมาณ 5 – 7 วนใน 1 สปดาห ปฏบตเปนบางครง หมายถง ทานมพฤตกรรมนนๆประมาณ 1 – 4 วนใน 1 สปดาห ปฏบตนานๆครง หมายถง ทานมพฤตกรรมนนๆประมาณ 1 – 2 วนใน 1 เดอน

คาชแจง โปรดอานขอความแตละขอใหเขาใจ และเตมเครองหมาย ลงในชองขอความ ทตรงกบการปฏบต

ขอคาถาม

ปฏบต เปนประจา

ปฏบต เปน

บางครง

ปฏบตนานๆครง

ไมเคยปฏบตเลย

1. ทานรบประทานอาหารรสเคมจดเตมนาปลามากกวา 3 ชอนชาหรอทานเกลอแกงมากกวา 1 ชอนชา/วน

2. ทานเตมนาปลา ซอส ซอว เพมในอาหาร กอนรบประทานหรอระหวางรบประทาน

3. ทานรบประทานอาหารแหง อาหารหมกดอง เชน ผกดอง ผลไมดอง กนเชยง ปลากระปอง ปลารา ปลาเคม เปนตน

4. ทานรบประทานอาหารประเภทเนอสตวตดมน อาหารหรอขนมทมสวนประกอบของกะท เชน แกงกะท ตะโก

5. ทานรบประทานอาหารประเภท ทอด ผด เชน หมทอด ไขทอด ผดผก

81  

ขอคาถาม

ปฏบต เปนประจา

ปฏบต เปน

บางครง

ปฏบตนานๆครง

ไมเคยปฏบตเลย

6. ทานดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชน สรา เบยร มากกวา 30 ซซตอวน (1 เปก) 7. ทานดมชา กาแฟ หรอเครองดมชกาลง

8. ทานรสกเครยดหรอวตก กงวล หงดหงด นอนไมหลบ

9. ทานสบบหรและ/หรอสบจานวนเพมขนเมอ ไมสบายใจ

10. ทานออกกาลงกาย/เคลอนไหวรางกาย วนละ 30 นาทอยางนอย 3วนตอสปดาห

11. ทานปรกษาญาตหรอผทไววางใจได เมอมความเครยด กงวลใจ

12. ทานจดการกบความเครยดโดยการทาใจใหสงบ เชน ปฏบตกจกรรมทางศาสนา ความเชอ หรอวธอนๆตามททานคดวาเหมาะสมกบตนเอง

13. ทานมาพบแพทยตามนด 14. ทานรบมาพบแพทยเมอมอาการผดปกต เชน

ปวดศรษะมาก ตาพรามว แขน/ขาชา หรอ ยาหมดกอนถงวนมาตรวจตามนด

15. ทานลดหรอเพมยารกษาโรคความดนโลหตสงเอง โดยไมปรกษาแพทย

16. ทานซอยารกษาโรคความดนโลหตสงมา รบประทานเอง

17. ทานลมรบประทานยาหรอรบประทานยารกษา โรคความดนโลหตสงไมเปนเวลา

18. ทานใชยาอน อาหารเสรม หรอสมนไพร รวมดวย ในการรกษาโรคความดนโลหตสงโดยไมปรกษาแพทย

82  

ขอคาถามเชงลบ คอ ขอ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 15, 16, 17 และขอ 18

เกณฑใหคะแนน ปฏบตเปนประจาให 1 ปฏบตเปนบางครงให 2 ปฏบตเปนนานๆครงให 3 ไมเคยปฏบตให 4

ขอคาถามเชงบวก คอ ขอ 10, 11, 12, 13 และขอ 14

เกณฑใหคะแนน ปฏบตเปนประจาให 4 ปฏบตเปนบางครงให 3 ปฏบตเปนบางครงให 2 ไมเคยปฏบตให 1

83  

ภาคผนวก จ ผลการตรวจสอบคณภาพเครองมอ

84  

การตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในการทดลอง สวนท 1. การหาความเทยงตรงของแบบสอบถาม (Index of item objective congruence: IOC) พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง คาชแจง โปรดอานขอคาถามแตละขอใหเขาใจ และเตมเครองหมาย ลงในขอความททานปฏบตตามความเปนจรง เกณฑการเลอกตอบ ดงน ไมเคยปฏบตเลย หมายถง ทานไมเคยมพฤตกรรมนนๆเลย ปฏบตเปนประจา หมายถง ทานมพฤตกรรมนนๆ ประมาณ 5-7 วนใน 1 สปดาห ปฏบตเปนบางครง หมายถง ทานมพฤตกรรมนนๆ ประมาณ 1-4 วนใน 1 สปดาห ปฏบตนานๆครง หมายถง ทานมพฤตกรรมนนๆ ประมาณ 1-2 วนใน 1 เดอน

ขอคาถาม

ปฏ บต เ ป นป ร ะจา

ปฏ บ ตเปน บาง ครง

ปฏ บ ตน า นๆครง

ไ มเคย ปฏ บ ตเลย

สาหรบผทรงคณวฒ

1 2 3 4 5 IOC

1. ทานรบประทานอาหารประเภทรสจด เชน เคมจด หวานจด มนจด

1 1 0 1 1 4/5= 0.8

2. ทานเตมนาปลา ซอส ซอว ป ร ง ร ส เ พ ม ใ น อ า ห า ร ก อ นรบประทาน หรอ ระหวางรบประทาน

1 1 1 1 1 5/5= 1

3. ท าน รบประทานอาหารแห ง อาหารหมกดอง เชน ผกกาดดอง ผลไมดอง หนอไมเปรยว กนเชยง ปลากระปอง หมหยอง ไสกรอก

1 1 1 1 1 5/5=1

4. ทานรบประทานอาหารประเภท เนอสตวตดมน อาหารหรอขนมทม สวนประกอบของกะท เชน แกงกะท

1 1 1 1 1 5/5=1

5. ทานรบประทานอาหารประเภททอด ผดเชน หมทอด ไขทอด ผดผก

1 1 1 1 1 5/5=1

85  

ขอคาถาม

ปฏ บต เ ป นป ร ะจา

ปฏ บ ตเปน บาง ครง

ปฏ บ ตน า นๆครง

ไ มเคย ปฏ บ ตเลย

สาหรบผทรงคณวฒ

1 2 3 4 5 IOC

6. ทานดมเครองดมทมสวนผสมของ แอลกอฮอล เชน สรา เบยร ไวน

1 1 1 1 0 4 /5=0.8

7. ทานดมชา กาแฟ หรอเครองดม ชกาลง

1 1 1 1 1 5/5=1

8. ทานออกกาลงกาย/เลนกฬาวนละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห

1 1 1 1 1 5/5=1

9. ทานรสกเครยดหรอวตก กงวล นอนไมหลบ หงดหงด

1 1 1 1 1 5/5=1

10. ทานสบบหร และ/หรอสบจานวนเพมขนเมอไมสบายใจ

1 1 1 1 1 5/5=1

11. ทานปรกษาญาตหรอผทไววางใจได เมอมความเครยด กงวลใจ

1 1 1 1 1 5/5=1

12. ทานจดการกบความเครยดโดยการทาใจใหสงบเชน ปฏบตกจกรรมทางศาสนา ความเชอ หรอวธอนๆตามททานคดวาเหมาะสมกบตนเอง

1 1 1 1 1 5/5=1

13. ทานตองรบประทานยานอนหลบ เพอใหนอนหลบ

1 1 1 1 0 4/5=0.8

14. ทานมาพบแพทยตามนด 1 1 1 1 1 5/5=1

15. ทานรบมาพบแพทยเมอมอาการผดเชน ปวดศรษะ มาก ตาพรามว แขน/ขาชา หรอยาหมดกอนครบนด

1 1 1 1 1 5/5=1

86  

หมายเหต ผทรงคณวฒ 1. พญ.พมพพงศ วองตระกล ผทรงคณวฒ 2. คณพจนา ลาภยง ผทรงคณวฒ 3. อาจารยจนทรฉาย มณวงษ ผทรงคณวฒ 4. คณธมภร ขนจนทรด ผทรงคณวฒ 5. คณนตยา ทาวปราบภย

ขอคาถาม

ปฏ บต เปนประจา

ปฏ บตเปน บาง ครง

ปฏ บตนานๆครง

ไมเคย ปฏ บตเลย

สาหรบผทรงคณวฒ 1 2 3 4 5 IOC

16. ทานรบประทานยารกษา โรคความดนโลหตสงทกอยางตาม ขนาดทแพทยสง

1 1 1 1 1 5/5=1

17. ทานลดหรอเพมยารกษาโรคความ- ดนโลหตสงเองโดยไมปรกษาแพทย

1 1 1 1 1 5/5=1

18. ทานซอยารกษาโรคความดนโลหตสง มารบประทานเอง

1 1 1 1 1 5/5=1

19. ทานลมรบประทานยารกษา โรคความดนโลหตสง

1 1 1 1 1 5/5=1

20. ทานใชยาอนรวมดวยในการรกษา โรคความดนโลหตสงโดยไมปรกษา แพทย

1 1 1 1 1 5/5=1

87  

สวนท 2. การคดคาคะแนนความสอดคลอง ( Content Validity Index /CVI)

ลาดบ ท

1กบ2 1กบ3 1กบ4 1กบ5 2กบ3 2กบ4 2กบ5 3กบ4 3กบ5 4กบ5

1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 2 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 3 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 4 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 5 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 6 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 7 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 8 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 9 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 10 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 11 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 12 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 13 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 14 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 15 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 16 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 17 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 18 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 19 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 20 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 1/1=1 รวม 20/20

=1 19/20 =0.95

20/20 =1

18/20 =0.9

19/20 =0.95

20/20 =1

18/20 =0.9

19/20 =0.9

17/20 =0.85

18/20 =0.9

CVI = 1+0.95+1+0.9+0.95+1+0.9+0.9+0.85+0.9/10 = 0.935

88  

ภาคผนวก ฉ คมอความดนโลหตสงกบการดแลสขภาพตนเอง

89  

คมอความดนโลหตสง..กบ..การดแลสขภาพดวยตนเอง

 

โรคความดนโลหตสง หมายถง ภาวะทมคาความดนโลหต ขณะทหวใจบบตวมคามากกวา หรอ

เทากบ 140 มลลเมตรปรอท และภาวะทมคาความดนโลหต ขณะทหวใจคลายตวมคามากกวา หรอ เทากบ 90 มลลเมตรปรอท ดงน   คาความดนโลหตตวบน

(มลเมตรปรอท) คาความดนโลหตตว

ลาง (มลเมตรปรอท)

ปกต นอยกวา 140 และ นอยกวา 90 ความดนโลหตสงนอย 140 - 160 และ/หรอ 90 - 95 ความดนโลหตสงกากง 140-180 และ/หรอ 95 ‐ 105 

ความดนโลหตสงปานกลางหรอรนแรง

มากกวาหรอเทากบ 180 และ/หรอ มากกวาหรอเทากบ 105 

ความดนโลหตตวบนสง มากกวาหรอเทากบ 140  และ/หรอ มากกวาหรอเทากบ 90 ความดนตวบนตวบนสงกากง 140-160  และ มากกวาหรอเทากบ 90 คาความดนโลหตแบงตามระดบความรนแรงขององคการอนามยโลก ชนดโรคความดนโลหตสง แบงเปน 2 ประเภท คอ 1. โรคความดนโลหตสงปฐมภม ซงไมมสาเหตทชดเจนพบรอยละ 90-95 ของผปวยโรคความดนโลหตสง 2. โรคความดนโลหตสงทตยภม ซง เกดจากสาเหตทชดเจน เชน เนองอกทตอมหมวกไต พบไดรอยละ 5-10 ของผปวยโรคความดนโลหตสง

90  

อาการของโรคความดนโลหตสง ความดนโลหตสงระดบออน หรอปานกลาง มกจะไมมอาการแสดงทชดเจน แตมการทาลายอวยวะตาง ๆไปทละนอยอยางชา ๆ จนผปวยเกดภาวะแทรกซอน เชน หวใจลมเหลว กลามเนอหวใจขาดเลอด โรคไตวายเรอรง หรอ อมพฤกษ อมพาต โรคความดนโลหตโลหตสง จงมกไดรบการขนาน

นามวา " ฆาตกรเงยบ " ความดนโลหตสงอยางรนแรง ผปวยอาจมอาการแสดง เชน เหนอยงาย เจบหนาอก เลอดกาเดาออก ตาพรามว หรอมองไมเหน

การรกษาโรคความดนโลหตสง ประกอบดวย 1. การรกษาโดยไมใชยา นนคอการปรบเปลยนวถการดาเนนชวต เพอลดปจจยเสยงตอการเกดโรคความดนโลหต สง เ ชน การหลก เ ล ย งอาหารรส เคม เ ค รอง ดม ชกาลง ส ร า เ ปนตน 2. การรกษาดวยยา ซงมหลายกลม แพทยเปนผพจารณาการใชยาเพอใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย ชวคราว ปวดศรษะ เวยนศรษะ เปนตน แตอาการเหลานไมใช ขอบงชแนชด เพราะอาจเกดจากสาเหตอนกได เชน ไข เครยด ไมเกรน เปนตน ดงนน เมอเกดอาการผดปกต จงควรรบพบแพทย เพราะถาพบความดนโลหตสงมากจะไดรกษาไดถกตอง และรวดเรว

ปจจยเสยงในการเปนโรคความดนโลหตสง ปจจยเสยงทควบคมไมได ไดแก ประวตครอบครว ถา บดา มารดาเปนโรคความดนโลหตสง โอกาสทบตรจะเปนความดนโลหตสงมมาก ดงนนทานทมบคคลในครอบครวเปนความดนโลหตสง ควรมนตรวจวดความดนอยาสมาเสมอ อาย และเพศ วย 40-50ป ผชายจะเปนความดนโลหตสงมากกวาผหญง เมอวยหมดประจาเดอนผหญงจะเปนความดนโลหตมากกวาผชาย สวนในคนวยสงอายพบโรคความดนโลหตสงในเพศชาย และเพศหญงไดเทาๆกน

เชอชาต พบความดนโลหตสงในผวดามากกวาผวขาว ปจจยเสยงทควบคมได ไดแก นาหนกตว คนอวนพบความดนโลหตสงมากกวาคนผอม โดยเฉพาะคนทมดชนมวลกายมากกวา 30กก/ตรม2 และพบวาเมอลดนาหนกได ระดบความดนโลหตจะลดลงดวย เกลอ ผทรบประทานอาหารรสเคม มแนวโนมทจะมความดนโลหตสง การขาดการออกกาลงกาย ความเครยด การสบบหร โรคเบาหวาน การรกษาผปวยความดนโลหตสง ประกอบดวย 1. การรกษาโดยไมใชยา คอ การปรบเปลยนวถการดาเนนชวตเพอลดปจจยเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง

91  

2. การรกษาดวยยา ซงมหลายกลมโดยแพทยจะเปนผพจารณาการใชยา เพอใหเหมาะสมกบผปวยแตราย

ทาไมตองรกษาความดนโลหตสง พบวาระดบความดนโลหตสงมความสมพนธกบความเสยง

ตอสมอง มโอกาสเกดภาวะเสนเลอดออกในสมองแตก ตบ ตน โรคอมพฤกษ อมพาต ตอหวใจ มโอกาสเกดโรคหลอดเลอดหวใจตบ กลามเนอหวใจขาดเลอด และมภาวะหวใจวาย

ตอไต เพมความเสยงในการเกดโรคไตวายเรอรง ตอหลอดเลอด เพมความเสยงการเกดโรคหลอดเลอดแขง

ขอแนะนาสาหรบผปวยความดนโลหตสง 1. การควบคมอาหาร การลดนาหนกสามารถชวยลดความดนโลหต และชวยควบคมระดบนาตาลในเลอด หลกเลยง หรอลดการใชเนย ไขมนสตว และนามน ในการปรงอาหาร หลกเลยงอาหารทอด ควรรบประทานอาหารประเภทอบ นง ตม แทน รบประทานอาหารประเภทผก ถว ผลไม ใหมากขน หลกเลยงการดมสรา ชา กาแฟ เครองดมชกาลง เชน ลโพ คาราบาวแดง 2. หลกเลยงอาหารรสเคม หลกเลยงอาหารประเภทของดองเคม เนอเคม อาหารกระปอง อาหาร สาเรจรป เชน บะหมกงสาเรจรป /โจกซอง

หลกเลยงการใชเครองเทศแทนเกลอ เชน ผงชรส นาปลา ซอส ซอว ควรรบประทานทมเครองหมาย "เกลอตา" หรอ "ปราศจากเกลอ" 3. หลกเลยงไมใหเกดอารมณเครยด เมอมความเครยด กงวลใจ ควรปรกษาญาต หรอผทไววางใจได ทาจตใจใหสงบ เชน นงสมาธ ทาบญตกบาตร 4. หยดสบบหร บหร สงเสรมการหดตวของหลอดเลอด ทาใหเพมอตราเสยงตอการเกดอมพาต 5. งด หรอ ลดการดมแอลกอฮอล เครองดมชกาลง 6. การออกกาลงกาย ควรออกกาลงกาย/เลนกฬา วนละ 30 นาท อยางนอย 3วนตอสปดาห

92  

7. รบประทานยาใหสมาเสมอตามแพทยสง รบประทานยาตามแพทยสงควรรบประทานยาใกลเคยงเวลาเดม เพอใหระดบยาในเลอดคงทสมาเสมอ 8. ตรวจวดความดนโลหตสมาเสมอ ในกรณทานมเครองวดความดนโลหตทบานควรปรกษาเจาหนาท เพอเรยนรวธวดความดนโลหตทถกตอง อาจทาการวดความดนโลหตสปดาหละครง หรอเมอมอาการผดปกต เชน ปวดศรษะ มนงง และควรจดบนทก วน เวลา คาความดนโลหตทวดไดทกครง ซงจะเปนประโยชนตอการควบคมระดบความดนโลหตของผปวย

93  

ภาคผนวก ช แผนการสอนสขศกษา โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ

ในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน แผนการสอนสขศกษา โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจในผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได

ชอผสอน นางเนตรนภา จนตระกลชย นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญขนสง

สถานทสอนหองสงเกตอาการ โรงพยาบาลอทอง

วนทสอน.................... เวลา................................รวมเวลา………………………….

ประเภทผเรยน ผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดและตองมารบประทานยาลดระดบความดนโลหตเพมในวนทมาตรวจตามนด

วตถประสงค

1. เพอใหผปวยโรคความดนโลหตสง มความรความเขาใจเรองโรค สาเหตการเกดโรค การรกษาและการดแลตนเองเมอเปนโรคความดนโลหตสง

2. เพอใหผปวยโรคความดนโลหตสง เหนความสาคญและตระหนกถงการดแลตนเอง

3. เพอใหผปวยโรคความดนโลหตสง สามารถปฏบตตนไดอยางถกตองเหมาะสมและสามารถการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เนอหา

กจกรรมการสอน

สอการสอน

เวลา การประเมนผล

วธการประเมนผล ผลการประเมน

1. เพอสรางสมพนธ- ภาพกบผปวยโรคความดนโลหตสงทตองมารบประทานยาลดระดบความดนโลหตเพมในวน ทมาตรวจตามนดเพอสรางความไววางใจ 2. เพอใหผปวยมความรความเขาใจเกยวกบโรคคว ามดน โล หต ส ง ทถกตอง 3. เพอใหผปวยทราบถงปจจยเสยงททาใหเกดโรคความดนโลหตสง

แนะนาตนเอง บทนากอนเขาสเนอหา ความดนโลหตสง คออะไร โรคความดนโลหตสง (Hypertension) หมายถง ระดบความดนโลหตตวบน (systolic blood pressure) ≥ 140 มลลเมตรปรอท และ/หรอ ความดนโลหตตวลาง (diastolic blood pressure) ≥ 90 มลลเมตรปรอท โรคความดนโลหตสงแบงได 2 ชนดคอ 1. โรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต (Primary หรอ Essential Hypertension) 2. โรคความดนโลหตสง ชนดทราบสาเหต (Secondary หรอ Essential Hypertension) ปจจยเสยงของการเกดโรคความดนโลหตสง

1. มประวตบคคลในครอบครวทเปนญาตสายตรงเปนโรคความดนโลหตสง เชน พอ แม

นาส บทเรยนโดยการ บรรยาย

 

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน

สอการสอน

เวลา การประเมนผล

วธการประเมนผล ผลการประเมน 3. เพอใหผปวยทราบถงปจจยเสยงททาใหเกดโรคความดนโลหตสง 4. เพอใหผปวยทราบถงอาการ การรกษาโรคคว ามดน โล หต ส ง ทถกตอง

ปจจยเสยงของการเกดโรคความดนโลหตสง 2. การรบประทานอาหารรสเคม 3. อวน ประเมนไดจากการมดชนมวลกาย หรอ BMI 4. ขาดการออกกาลงกายไขมนในเสนเลอดสง 5. ภาวะเครยด 6. การดมสรา การสบบหร อาการของโรคความดนโลหตสงเปนอยางไร ความดนโลหตสงมกไมมอาการแสดง สวนใหญตรวจพบจากการคดกรอง หรอพบโดยบงเอญจากการมาพบแพทยดวยอาการอน การรกษาโรคความดนโลหตสง เปาหมายของการรกษาโรคความดนโลหตสง คอ การควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑทเหมาะสม คอ คาความดนโลหตท นอยกวา หรอเทากบ 140 /90 มลลเมตรปรอท.

บรรยาย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน

สอการสอน

เวลา การประเมนผล

วธการประเมนผล ผลการประเมน

4. เพอใหผปวยทราบถงอาการ การรกษาโรคความดนโลหตสงทถกตอง

ซงมการรกษา 2 วธ คอ 1. การรกษาความดนโลหตสงทไมใชยา (Non Pharmacologic treatment) ซงเปนการปฏบตตนเพอปรบเปลยนแบบแผนการดาเนนชวต ( lifestyle ) ประกอบดวย การลดนาหนก เพอลดความดนโลหต และลดการทางานของหวใจ การลดนาหนกตองปรบเปลยนแบบแผนนสยการรบประทานอาหาร โดยการแนะนา เรองอาหาร การเลอกอาหาร การลดอาหารเคม การจากดอาหารเคมจะชวยลดความดนโลหตสงได ผปวยจงตองเรยนรและตระหนกถงการเลอกรบประทานอาหาร การลดอาหารทมไขมนอมตว เพอลดโคเลสเตอรอลในโลหตใหนอยกวา 200 มก./ดล. ลดการดมแอลกอฮอลการสบบหร ผทดมสรา หรอสบบหร เกยวของกบความดนโลหต และถาดม หรอสบเปนประจาจะทาใหยาลด ความดนโลหตไมมประสทธภาพ การออกกาลงกาย ควรออกกาลงกายเพอใหหวใจเตนเพมถง 60-70 ครง

97

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน

สอการสอน

เวลา การประเมนผล

วธการประเมนผล

ผลการประเมน

4. เพอใหผปวยทราบถงอาการ การรกษาโรคความดนโลหตสงทถกตอง 5. เพอใหผปวยทราบถงภาวะแทรกซอนและก ารป ฏบ ต ตน เมอเปนโรคความดนโลหตสงไดถกตองเหมาะสม

ของอตราการเตนของหวใจสงสดและใชเวลาครงหนงๆ อยางนอย 30 นาทและควรทาใหได 3-5 ครงตอสปดาห การจดการกบความเครยด ความเครยดทาใหเพมความดนโลหตใหสงขนได การผอนคลาย (relaxation) จะทาใหลดการตอบสนองตอนอรอพเนฟฟรนในโลหต (norepinephrine) จงลดความตองการใชออกซเจน ลดอตราการเตนของหวใจและลดความดนโลหตดวย 2. การรกษาความดนโลหตสงดวยยา (Pharmacologic treatment) จะเรมใหยาลดความดนโลหตในกลมทเสยงสงในการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดโดยแพทยจะเปนผพจารณาในการใหยาเพอใหเหมาะสมกบผปวยแตละรายรวมกบการปรบวถชวต การลดปจจยเสยง ภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดสมองตบ อดตน หรอโรคหลอดเลอดสมองแตก ( อมพฤกษ / อมพาต ) โรคหลอดเลอดหวใจ กลามเนอหวใจตาย โรคไตวายเรอรง จอประสาทตาเสอม

บรรยาย ภาพ พลก

98

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เนอหา กจกรรมการสอน

สอการสอน

เวลา การประเมนผล

วธการประเมนผล ผลการประเมน

5. เพอใหผปวยทราบถงภาวะแทรกซอนและก ารป ฏบ ต ตน เมอเปนโรคความดนโลหตสงไดถกตองเหมาะสม

ขอควรปฏบต 1. ควบคมนาหนกใหอยในเกณฑปกต 2. ออกกาลงกายสมาเสมอ 3. หลกเลยงอาหารเคมจด หวานจด อาหารมนจด 4. การลด ละ เลก การดมสรา การสบบหร 5. การฝกการผอนคลาย 6. รบประทานยา และพบแพทยตามนดสมาเสมอ

99

ภาคผนวก ซ

เปรยบเทยบคาเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง กอนและหลงเขารวม

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอานาจ

101

พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง

(กลมทดลอง)

กอนไดรบโปรแกรม

หลงไดรบโปรแกรม

X

SD

X

SD

1. ทานรบประทานอาหารรสเคมจดเตมนาปลามากกวา 3 ชอนหรอทานเกลอแกงมากกวา 1 ชอนชา/วน

1.00 .00 2.03 .18

2. ทานเตมนาปลา ซอส ซอว เพมในอาหาร กอนรบประทานหรอระหวางรบประทาน

1.53 .50 2.06 .25

3. ทานรบประทานอาหาร แหง อาหารหมกดอง เชน ผก ผลไมดอง กนเชยง ปลากระปอง ปลารา ปลาเคม เปนตน

2.00 .52 2.93 .25

4. ทานรบประทานอาหารประเภทเนอสตวตดมน อาหารหรอขนมทมสวนประกอบของกะท เชน แกงกะท ตะโก

1.90 .60 2.76 .43

5. ทานรบประทานอาหารประเภท ทอด ผด เชน หมทอด ไขทอด ผดผก

1.16 .37 2.06 .25

6. ทานดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชน สรา เบยร มากกวา 30 ซซตอวน (1 เปก)

3.16 1.0 3.60 .67

7. ทานดมชา กาแฟ หรอเครองดมชกาลง 1.90 1.12 2.46 .77 8. ทานรสกเครยดหรอวตก กงวล หงดหงด นอนไมหลบ 2.23 .89 2.93 .44 9. ทานสบบหรและ/หรอสบจานวนเพมขนเมอไมสบายใจ 3.73 .82 3.76 .72 10. ทานออกกาลงกาย/เคลอนไหวรางกาย วนละ 30 นาทอยางนอย 3วนตอสปดาห

1.50 .73 3.76 .72

11. ทานปรกษาญาตหรอผทไววางใจได เมอมความเครยด กงวลใจ

2.56 .67 1.56 .72

12. ทานจดการกบความเครยดโดยการทาใจใหสงบ เชน ปฏบตกจกรรมทางศาสนา ความเชอ หรอวธอนๆตามททานคดวาเหมาะสมกบตนเอง

2.60 .72 2.90 .40

13. ทานมาพบแพทยตามนด 2.93 .86 2.63 .71 14. ทานรบมาพบแพทยเมอมอาการผดปกต เชน ปวดศรษะ มาก ตาพรามว แขน/ขาชา หรอยาหมดกอนถงวนนด

2.63 .85 4.00 .00

102

พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง

(กลมทดลอง)

กอนไดรบโปรแกรมฯ

หลงไดรบโปรแกรม

X

SD

X

SD

15. ทานลดหรอเพมยารกษาโรคความดนโลหตสงเอง 3.16 .94 4.00 .00 16. ทานซอยารกษาโรคความดนโลหตสงมารบประทานเอง

2.83 1.01 4.00 .00

17. ทานลมรบประทานยาหรอรบประทานยารกษา โรคความดนโลหตสงไมเปนเวลา

1.26 .44 4.00 .00

18. ทานใชยาอน อาหารเสรม หรอสมนไพร รวมดวยในการรกษาโรคความดนโลหตสงโดยไมปรกษาแพทย

2.93 1.01 4.00 .00

103

พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง

(กลมควบคม)

กอนไดรบโปรแกรม

หลงไดรบโปรแกรม

X

SD

X

SD

1. ทานรบประทานอาหารรสเคมจดเตมนาปลามากกวา 3 ชอนหรอทานเกลอแกงมากกวา 1 ชอนชา/วน

1.06 .25 1.06 .25

2. ทานเตมนาปลา ซอส ซอว เพมในอาหาร กอนรบประทานหรอระหวางรบประทาน

1.56 .56 1.60 .56

3. ทานรบประทานอาหาร แหง อาหารหมกดอง เชน ผก ผลไมดอง กนเชยง ปลากระปอง ปลารา ปลาเคม เปนตน

1.80 .61 1.93 .69

4. ทานรบประทานอาหารประเภทเนอสตวตดมน อาหารหรอขนมทมสวนประกอบของกะท เชน แกงกะท ตะโก

2.00 .69 2.03 .66

5. ทานรบประทานอาหารประเภท ทอด ผด เชน หมทอด ไขทอด ผดผก

1.26 .58 1.26 .58

6. ทานดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เชน สรา เบยร มากกวา 30 ซซตอวน (1 เปก)

2.93 1.20 2.93 1.20

7. ทานดมชา กาแฟ หรอเครองดมชกาลง 2.16 .98 2.16 .98 8. ทานรสกเครยดหรอวตก กงวล หงดหงด นอนไมหลบ 2.43 .67 2.46 .73 9. ทานสบบหรและ/หรอสบจานวนเพมขนเมอไมสบายใจ 3.06 1.38 3.06 1.38 10. ทานออกกาลงกาย/เคลอนไหวรางกาย วนละ 30 นาทอยางนอย 3วนตอสปดาห

1.20 .40 1.20 .40

11. ทานปรกษาญาตหรอผทไววางใจได เมอมความเครยด กงวลใจ

2.00 .52 2.00 .52

12. ทานจดการกบความเครยดโดยการทาใจใหสงบ เชน ปฏบตกจกรรมทางศาสนา ความเชอ หรอวธอนๆตามททานคดวาเหมาะสมกบตนเอง

1.93 .52 1.93 .52

13. ทานมาพบแพทยตามนด 2.80 1.18 2.83 1.17 14. ทานรบมาพบแพทยเมอมอาการผดปกต เชน ปวดศรษะ มาก ตาพรามว แขน/ขาชา หรอยาหมดกอนถงวนนด

2.40 1.03 2.40 1.03

104

พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง

(กลมควบคม)

กอนไดรบโปรแกรมฯ

หลงไดรบโปรแกรม

X

SD

X

SD

15. ทานลดหรอเพมยารกษาโรคความดนโลหตสงเอง 3.13 1.04 3.16 1.05 16. ทานซอยารกษาโรคความดนโลหตสงมารบประทานเอง

3.00 1.08 3.10 1.06

17. ทานลมรบประทานยาหรอรบประทานยารกษา โรคความดนโลหตสงไมเปนเวลา

1.13 .34 1.23 .50

18. ทานใชยาอน อาหารเสรม หรอสมนไพร รวมดวยในการรกษาโรคความดนโลหตสงโดยไมปรกษาแพทย

2.96 .88 2.96 .88

105

ภาคผนวก ฌ

การแจกแจงขอมลแบบโคงปกตโดยวธ Komogorov-Sminov test

106

สวนท 2 ทดสอบการกระจายตวของขอมล

การทดสอบการแจกแจงขอมลแบบโคงปกตโดยวธ Kolmogorov – Smirnov test ของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง และระดบความดนโลหตคาบน/ คาลางของผปวยโรคความดนโลหตสงทควบคมไมได กอนและหลงการทดลองพบวา การกระจายของขอมลไมเปนโคงแบบปกต จงเปรยบเทยบคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองและระดบความดนโลหตของผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงทควบคมไมไดระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม ดวยสถตทดสอบนอนพาราเมตรก (Nonparametric tests) Komogorov-Smirnova

Statistic df Sig คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองกอนการทดลอง .102 60 .195 คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองหลงการทดลอง .184 60 .000 ระดบความดนโลหตตวบนกอนการทดลอง .128 60 .016 ระดบความดนโลหตตวบนหลงการทดลอง .164 60 .000 ระดบความดนโลหตตวลางกอนการทดลอง .112 60 .059 ระดบความดนโลหตตวลางหลงการทดลอง .144 60 .003

107

ประวตผวจย

ชอ นางเนตรนภา จนตระกลชย

วน เดอน ป เกด 4 กมภาพนธ 2516

สถานทเกด จงหวดสพรรณบร

ประวตการศกษา

มธยมศกษา

โรงเรยนอทองจงหวดสพรรณบร พ.ศ. 2534

ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนราชบร พ.ศ. 2538

ประกาศนยบตรผเชยวชาญการพยาบาลผปวยวกฤต

วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย พ.ศ. 2543

ประกาศนยบตรผเชยวชาญการพยาบาลผปวยโรคหวใจและทรวงอก

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล พ.ศ. 2548

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ

มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ. 2556

ประวตการทางาน

ตาแหนงพยาบาลวชาชพ 3งานหอผปวยหนกอายรกรรม

โรงพยาบาลศนยเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบรพ.ศ.2538

พยาบาลวชาชพชานาญการ งานผปวยนอก

โรงพยาบาลอทอง พ.ศ.2553 – ปจจบน