ความจริงของชีวิต (the truth of life)€¦ · web viewเค...

ความจรงของชวต (The Truth of Life)

หนวยท ๒ ชวตเปนอยางไรเคาโครงเนอหา ๑. สามญญลกษณะ หรอไตรลกษณ ๓ ๒. สงทปดบงไมใหเหนไตรลกษณ ๓. ประโยชนของการศกษาไตรลกษณ ๔. คณคาทางจรยธรรม ๕. ความสนไปแหงชวตว ต ถ ป ร ะ ส ง ค เ ช ง พ ฤ ต ก ร ร ม เมอศกษาหนวยท ๒ จบแลวนกศกษาสามารถ ๑. อธบายความหมายของคำาไตรลกษณ ธรรมนยามและ ธรรมฐตไดถกตอง

๒.อธบายความหมายอนจจตา ทกขตา และอนตตาไดถกตอง ๓.ยกตวอยางไตรลกษณไดอยางนอย ๒ ไตรลกษณ ๔.จำาแนกอนจจลกษณะไดอยางนอย ๓ ประการ ๕.จำาแนกทกขลกษณะไดอยางนอย ๔ ประการ ๖.จำาแนกอนตตลกษณะไดอยางนอย ๒ ประการ ๗.สรปคณประโยชนการศกษาไตรลกษณไดอยางนอย ๒ ขอ ๘.สรปคณคาทางจรยธรรมของอนจจง ทกขง อนตตาไดอยางถกตอง ๙.ระบสาเหตแหงความสนไปแหงชวตไดอยางนอย ๑ อยาง

หนา 19


หนวยท ๒ชวตเปนอยางไร

๑. สามญญลกษณะ หรอไตรลกษณ ๓

๑.๑. ความหมายของสามญญลกษณะ หรอไตรลกษณ ๓หลวงพอพทธทาสกลาววา “...ในฐานะทเปนทฤษฎทวๆ ไป เกยวกบ

เร องความทกขกคอ เร องสามญญลกษณะ ไดแก ลกษณะแหงความไมเทยง ๑ ความเปนทกข ๑ความเปนอนตตา ๑ ของสงขารทวๆ ไป นอกจากจะเรยก สามญญลกษณะ แลว ยงเรยกวา ไตรลกษณ หรอ ธรรมนยาม หรอ ธรรมฐต ไดอกทวา เปนทฤษฎเกยวกบ เร องความทกขนน หมายถง การทลกษณะทง ๓ อยางน เปนลกษณะทแสดงใหเหนวา สงทงปวงเปนทกข ทงในความหมายทวาทนทรมาน ความหมายทวาพจารณาดแลว นาอดหนาระอาใจ และความหมายทวาวางอยางนาเกลยด ยงกวานน ผทจะเบอหนายในความทกขได กตองอาศยการพจารณาในลกษณะเหลาน ทผปฏบตเพอความดบทกข กคอ ผทกำาลงพจารณา อยในลกษณะเหลาน ยงๆ ขนไป เมอมความเหนแจงแทงตลอด ในลกษณะเหลานแลว ยอมเกดญาณ ซงเปนเคร องทำาลายอวชชา และดบทกขได เพราะฉะนนจงถอวา หลกธรรมเรอง สามญญลกษณะ น เปนทฤษฎทวๆ ไป เกยวกบความทกขทเรยกวา สามญญลกษณะ หมายถง ลกษณะทสามญ คอ ทวไป แกสงขารทงปวงไมวา สงขารทมวญญาณครอง หรอ ไมมวญญาณครอง ยอมประกอบอยดวย ลกษณะทง ๓ น ในฐานะเปน กฎของธรรมชาต สงขารทงหลาย จะมลกษณะอนตางกนอยางไรกตาม แตตองมลกษณะเหมอนกนอยางหนง ค อ ล ก ษ ณ ะ ท ก ล า ว น เพราะฉะนน จงไดนามวา สามญญลกษณะ

หนา 20


คำาวา สงขาร แปลวา ปรง (สง = พรอม + ขร = กระทำา) ในทน หมายถง สงทถกสงอนปรง และพรอมกนนน มนกปรงสงอนตอไปอก ตวอยางเชน อาหารทเรารบประทาน ยอมถกปรงจากธาตตางๆ ขนดวย อำานาจตางๆ แลวตวมนเอง กปรง สงอนตอไป เชน ปรง รางกาย ของม น ษ ย แ ล ะ ส ต ว เ ป น ต น ฉะนน ควรกำาหนดใหไดวา สงทเรยกวา สงขาร คอสงท ถกสงอนปรง แลวกปรง สงอนตอๆไป พรอมกน ไปในตว ในขณะเดยวกน, เปรยบเหมอนอฐทซอนกนอย หลายๆ แผน อฐแผนหนง ยอมถกหนนอย โดยอฐอกแผนหนง พรอมกนนนกถกทบอยโดยอฐอกแผนหนง เรยกวา เปนไปในขณะเ ด ย ว ก น ฉนใดกฉนนน โดยเหตทสงขารเปนสงทเพยงแตถกปรงขนดวยของหลายสง มนจงตองเปลยนแปลงไปตาม สงทปรงแตงมนขนมา จงเปลยนแปลงอยเสมอ มนตองชำารดทรดโทรมไปตามการทรดโทรมของสงทปรงแตงมน และมลกษณะไมเปนตวของตวเอง เพราะถกสงอนปรงแตงอยเร อยดงทกลาวแลว สงขารทงหลาย จงมลกษณะเปลยนแปลงทเรยกวา อนจจลกษณะ มลกษณะแหงการทนทรมาน ซงเรยกวา ทกขลกษณะ และ มลกษณะแหงความไมเปนตวของตว หรอ เปนตวของใครอน เรยกวา อนตต ล ก ษ ณ ะ ซ งเรยกรวมๆ กนวา ลกษณะททวไปแกสงขารทงปวง ทเรยกอกอยางหนงวา ไตรลกษณนน ใชเรยกกนในภาษาไทยเพอความสะดวก แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง ซงหมายถงลกษณะทกลาวแลวขางตน แตควรจะสงเกตวา คำาวา ๓ อยางในทน เปนคำาบญญตเฉพาะ ซงทานหมายถงลกษณะแหง อนจจง ทกขง อนตตา เทานน ควรจะจบใจความสำาคญใหไดวา เพราะลกษณะทง ๓ น ม ค ว า ม ส ำา ค ญ อ ย า ง ย ง จ ง ย อ มใหเอาจำานวนเลข ๓ น ไปเปนชอของลกษณะทง ๓ นโดยเฉพาะ เพราะฉะนน ความหมายของคำาวา สาม จงมไดอยท เพยงแตเปนจำานวนนบแตมนไปอยท ค ว า ม ส ำา ค ญ ข อ ง ล ก ษ ณ ะ ท ง ๓ น น บ ว า เ ป น ส ง ท ค ว ร

หนา 21


สนใจอยางยงโดยแทจรง ทำานองเดยวกบคำาวา แกวสามดวง แตเราหมายถง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ฉนใดกฉนนน

ทเรยกวา ธรรมนยาม แปลวา บทนยายของธรรม ซงในทนไดแก ธรรมชาต คำาวา นยาม แปลวา เครองกำาหนด, ลกษณะทง ๓ อยางน เปนลกษณะเครองกำาหนดใหทราบไดวา เปน กฎของธรรมชาต ทปรากฏอยในสงทงปวง, เราควรจะกลาววา สงใดเปนไปใน กฎทง ๓ น สงนนควรเรยกวา เปนไปตามกฎของธรรมชาต แตเราไมอาจ หรอ มโอกาส ทจะกลาวขอความประโยคนเพราะวา ไมมสงใด ทไมเปนไปตามกฎน ทกสงทกอยาง ทมเหตปจจย ปรงแตง ลวนแตเปน อนจจง ทกขง อนตตา ฉะนน ทานจงกลาวลกษณะทง ๓ น วา เปน บทนยามแหงธรรม

ทเรยกวา ธรรมฐต ซงแปลวา การตงอยแหงธรรมนน หมายความวา การตงอย หรอมอย หรอ ปรากฏอย แหงธรรมชาตทงปวงนน ไมมอะไรอน นอกจาก ความเปน อนจจง ทกขง อนตตา อธบายวา ถาธรรม หรอ ธรรมชาต อยางใดอยางหนง ตงอย ตวความตงอยท แทจรงนน กคอ ความเปน อนจจง ทกขง อนตตา นนเอง กลาวอยางหนง กวา ถามองเหน ตวธรรม หรอ ตวธรรมชาตทแท อยางถกตอง และสมบรณ กคอ การมองเหน ความเปน อนจจง ทกขง อนตตา นนเอง”

๑.๒ไตรลกษณ หรอ สามญญลกษณะ ๓

ชวตเมอเกดขนมาตงแตกำาเนดในครรภจนกระทงวาระสดทายยอมตกอยใตอำานาจของกฎธรรมชาต ๓ อยาง ไดแก อนจจตา (ความไมเทยง) ทกขตา (ความถกกดดน) และอนตตตา (ความหาสภาพทเปนตวตนแทจรงไมได) หรอกลาวตามภาษาทคลองปากกนวา ชวต เปนอนจจง ทกขง อนตตาทง ๓ ประการนมช อเรยกตามภาษาธรรมะวา ไตรลกษณ หรอ สามญญลกษณะ ดงน

หนา 22


๑.๒.๑ อนจจตา (Impermanence) ความไมเทยง ไมคงท ไมอยในสภาพเดมตลอดไป ภาวะทเกดขนแลวเสอมและสลายไปกลาวคอ ทกสงทกอยางมการเปลยนแปลงอยเสมอ ไมมสงใดทจะคงอยในสภาพเดมตลอดชวนรนดร เพยงแตบางสงอาจจะเปลยนแปลงเรว แตบางสงอาจเปลยนแปลงชาเทานน แตสงตาง ๆ ทงหมดกจะถกกาลเวลาเปลยนแปลงอยางแนนอน

พระพทธโฆษาจารยผรจนาพระคมภรวสทธมรรค ไดกลาวอธบายเกยวกบความจรงของชวตตามหลกไตรลกษณไวดงน (เดอน คำาด : ๒๕๓๔: ๑๑๒)

อนจจลกษณะ ๑๐ ประการ(๑) ชวตไมเทยง เพราะไมเปนอยตลอดไป และเพราะมเบองตนและเบอง

ปลาย (การเกดและการตาย)(๒)ชวตยอมหวนไหว เพราะหวนไหวดวยพยาธ ชรา มรณะ และดวย

โลกธรรมทงหลาย มลาภและเสอมลาภ (การไดมาและการเสยไป) เปนตน(๓) ชวตยอมพงทลาย เพราะพงไปดวยพยาธ ชรา และมรณะ(๔)ชวตยอมแตกสลาย เพราะมความเปนปกตเขาถงการแตกสลาย

โดยการกระทำาของตนเองบาง คนอนบาง และเปนเองบาง(๕)ชวตไดชอวาไมคงทน เพราะมความเปนปกตตกไปไดทกรนทกวย

(ตายไดทกระยะแหงชวต)(๖)ชวตไดชอวาแปรปรวนไปเปนธรรมดา เพราะมความเปลยนแปลง

ไปเปนปกต เพราะอาการ ๒ อยาง คอ ชรา และมรณะ(๗)ชวตไดชอวา ไมมแกนเพราะเปนสงออนแอ และเพราะเปนสงหก

พงไดงายเหมอนไมกระพ(๘)ชวตไดชอวาเสอม เพราะปราศจากความเจรญและเพราะเปนตว

เสอม(๙)ชวตไดชอมความตายเปนธรรมดา เพราะมความเกด ความแก

ความเจบเปนปกต

หนา 23


(๑๐) ชวตไดชอวาเปนสงขตะ เพราะเปนสงทเหตปจจยปรงแตงขนเหตผลทง ๑๐ ประการนแสดงถงความเปนอนจจลกษณะของชวต

คอ ความไมเทยง ไมคงท ไมมนคง และจะตองแปรไปตามเหตปจจย เปนตน

๑.๒.๒ ทกขตา (Suffering) ความเปนทกข ภาวะทถกบบคนดวยการเกดขนและสลายตว ภาวะทกดดน ฝนและขดแยงอยในตว เพราะปจจยทปรงแตงใหมสภาพเปนอยางนนเปลยนแปลงไป จะทำาใหคงอยสภาพนนไมได ภาวะทไมสมบรณอนมความบกพรองอยในตว

ทกขลกษณะ ๒๕ ประการ(๑) ชวตไดชอวาเปนทกข เพราะถกความเกดความเสอมบบคนและ

เพราะเปนพนทตงสำาหรบทกข(๒)ชวตไดชอวาเปนอบาทว เพราะเปนพนททตงสำาหรบอบาทวทง

ปวงเพราะเปนเหตนำามาซงอนตถผลทรไมไดกลาวคอ ไมไดคาดคดไวกอนเลยวาจะเกดขน

(๓) ชวตไดชอวาเปนภย เพราะเปนบอเกดแหงภยทงปวง(๔)ชวตไดชอวาอปสรรค เพราะถกอนตถผลพวพน เพราะถกสงท

เปนโทษขดขวาง และเพราะควรแกการไมพงรบเอาสงทเปนตวอปสรรค(๕) ชวตไดช อวาไมมท ตานทาน เพราะไมมทค มครองและเพราะ

หาความปลอดภยมได(๖)ชวตไดชอวาไมมกำาบง เพราะไมมทลบทจะหลบซอนได และเพราะ

ไมทำาหนาทกำาบงใหแมแกสตวทงหลายผซอนตวอย(๗) ชวตไดชอวาไมมทพง เพราะไมมความเปนทก ำาจดภยใหแกผ

อาศยทงหลายได(๘) ชวตไดชอวาเปนจญไร เพราะนำาโชครายมาใหเปนอเนก(๙) ชวตไดช อวามชาต (การเกด) เปนธรรมดา เพราะมความแก

ความเจบ และความตายเปนปกต

หนา 24


(๑๐) ชวตไดชอวามชรา (ความแก) เปนธรรมดา เพราะมความเกดและความเจบเปนปกต

(๑๑)ชวตไดชอวามพยาธ (ความเจบไข) เปนธรรมดา เพราะมความตาย ความเกด และความแกเปนปกต

(๑๒)ชวตไดชอวามความเศราหมองเปนธรรมดา เพราะมความเกด ความแก ความเจบ และความตายเปนปกต

(๑๓)ชวตไดชอวา เปนอาทนพ (โทษ) คอเปนผลราย เพราะมทกขเปนทไปโดยชวตทำาใหทกขเกด และทกขนนเองเปนตวโทษ

(๑๔) ชวตไดชอวาเปนรากเหงาแหงความลำาบาก เพราะเปนเหตแหงความทกขยาก

(๑๕) ชวตไดชอวาเปนผฆา เพราะมกทำาลายความไววางใจเสยดจศตรผมหนาทเปนมตร

(๑๖) ชวตไดชอวาเปนโรค เพราะประทงอยดวยปจจยและเพราะเปนมลเหตใหเกดโรค

(๑๗)ชวตไดชอวาเปนฝ เพราะความเปนสงทประกอบดวยความเจบปวด คอความเปนทกขทรมาน เพราะเปนทไหลออกแหงหนอง คอ กเลส

(๑๘)ชวตไดชอวาเปนลกศร เพราะเปนสงทกอใหเกดความเจบปวดเพราะทมแทงอยภายใน และเพราะพงชกออกไดยาก

(๑๙)ชวตไดชอวาเปนของชว เพราะเปนทตงแหงความตเตยนของอรยชน เพราะนำาความไมงอกงามมาใหและเพราะเปนพนทสำาหรบของชว

(๒๐)ชวตไดชอวาอาพาธ (เจบปวย) เพราะเปนสงทยงความไมเปนเสรใหเกด และเพราะเปนปทสถานแหงความเจบไข

(๒๑)ชวตไดช อวามความคร ำาครวญเปนธรรมดา เพราะมชาตชรา พยาธ มรณะ และความเศราใจเปนปกต

(๒๒)ชวตไดชอวามความคบแคนใจเปนธรรมดา เพราะมความเกด ความแก ความเจบ ความตาย และความครำาครวญเปนปกต

หนา 25


(๒๓) ชวตไดชอวาเปนไปกบอาสวะ (กเลส) เพราะเปนปทสถานแหงอาสวะ

(๒๔)ชวตไดชอวาเปนเหยอของมาร เพราะเปนเหยอของกเลสมาร (มารคอกเลส) และมจจมาร (มารคอความตาย)

(๒๕)ชวตไดชอวาเปนสงทมความเศราหมองเปนธรรมดา เพราะมความเปนวสยแหงสงกเลส คอ ตณหา ทฎฐ และทจรตเปนธรรมดา

๑.๒.๓ อนตตตา (Non-Self) ความมใชตวตน ความมใชตวตนทแทจรงของสงทงหลายทงทเปนฝายรปธรรมและนามธรรม หมายความวาชวตรางกายนมใชตวทแทจรงของเราทเรามองเหนเปนรปรางกเพราะการรวมกนของขนธ ๕ คอ เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ เมอสวนประกอบทงทเปนรปขนธและนามขนธมารวมกนเขาแลว มนกคมกนอยไดเพยงชวคราวเทานน มนกจะเปลยนแปลง เสอม คร ำาครา ทรดโทรม ในทสดมนกจะแยกออกจากกน ดงนนตวตนทแทจรงของเราจงไมม สงทเราเรยกวาตวตนกเปนเพยงเรยกอาการรวมกนของขนธ ๕ เทานน

อนตตลกษณะ ๕ ประการ(๑) ชวตไดชอวาเปนฝายอน ๆ (ปรปกษ) เพราะไมอยในอำานาจและ

ไมเชอฟง(๒) ชวตไดชอวาวาง เพราะวางจากความยงยน ความงามและความ

สขตามทคนเขาคาดคด(๓) ชวตไดชอวาเปลา เพราะความเปนของวางนนเอง(๔) ชวตไดชอวาสญ เพราะวางจากเจาของผครอง ผสราง ผเสวย

(ผล) และผดแลรกษา(๕) ชวตไดช อวามใชตน เพราะแมแตตนเองกมไดเป นเจาของ

เปนตน

๒.สงทปดบงไมใหเหนไตรลกษณ

หนา 26


การทคนทงหลายมองไมเหนไตรลกษณโดยชดแจงน เพราะมสงปดบงไมใหมองเหน สงทปดบงไตรลกษณมใหมองเหนไดโดยงาย ไดแก

๒.๑ สนตตปดบงอนจจลกษณะคำาวา สนตต แปลวา ตอเนอง คอ ตดตอกนไปไมขาดสาย เหมอนนำา

ทไหลในลำาธาร นำาเกาไหลไปนำาใหมไหลเขามาแทนท แตดแลวเปนสายนำาเดยวกนหากมองเจาะเขาไปลก ๆ นำาแตละอะตอมตางกเปนอสระแกกน ชวตของเรากเชนเดยวกน เพราะมไดมนสการ จงดประหนงวาไมมการเปลยนแปลงใด ๆ ทง ๆ ทชวตนนเกดดบเกดดบอยทกขณะหรอตายเกด ๆ อยทกเมอ แตเพราะความไวของการเกดดบจงดเปนการตอเนองและไมเหนการเปลยนแปลงทเปนอนจจง หากชวตมการขาดตอนเมอไรความตายยอมมาถงเขา และทกชวตกจะหลกเลยงสงนไมไดไมวนใดกวนหนงดงทไดกลาวมาแลว ลกษณะเชนนเรยกวา สนตต

ชวตถกสนตตปดบงจงไมเหนการเปลยนแปลง ตอเมอเวลาผานไประยะหนงจงเหนความแตกตางของชวตปรากฏชดเจนขน เชน เราไมไดพบกนนานเปน ๑๐ ๒๐ ป เมอพบกนตอนทเปนหนมเปนสาว จะเหนวารป–รางหนาตายงเตงตง ๒๐ ปตอมาหนาตาเรมเหยวยน ผมเรมหงอก และยงนานวนเขากยงเปลยนแปลงไปมากบางคนกยงไมไดมอายถงวยกลางคนหรอวยแกชรา แตกไดสนชวตไปเพราะโรคภยไขเจบ หรออบตเหต นคอวามไมเทยง ไมคงท ไมมนคง และไมจรงยงยนตามหลกแหงอนจจตา หรออนจจงในไตรลกษณ

๒.๒ อรยาบถปดบงทกขลกษณะคำาวา อรยาบถ แปลวา การเคลอนไหวทางกาย ไดแก ยน เดน นง

นอน กน ดม ทำา พด เปนตน การเคลอนไหวในอรยาบถตาง ๆ ท ำาให รางกายผอนคลายไมเครยด หากอยในอรยาบถใดอรยาบถหนงนาน ๆ จะเกดความเครยดและรสกหงดหงดไมสบาย เซง เบอหนาย และเกดความปวดเมอยตามมา นนกคอถกความทกขหรอทกขตานนเองครอบงำา ทำาใหเกดการบบคนหรอกดดนชวตผทเคลอนไหวประกอบกจกรรมตาง ๆ อย

หนา 27


ตลอดเวลา จะรสกวาเวลาผานไปอยางรวดเรว บางครงเผลอไปเวลาผานไป ๒ ๓ ชวโมงรสกวาเวลาผานไปอยางรวดเรว ตรงกนขามหากคนเราตก–อยในอรยาบถใดอรยาบถหนงแตเพยงอรยาบถเดม จะรสกวาเวลาผานไปชาเหลอเกน ลกษณะของอาการเชนนกคอถกทกขลกษณะครอบงำานนเอง ดงนน การเปลยนอรยาบถหรอการเคลอนไหวทำาใหคลายทกข ในความหมายทแทจรงกคออรยาบถปดบงทกขไวหากไมมมนสการไตรตรองดอาจมองไมเหนตวทกขไดงาย ทง ๆ ทตวทกขดงกลาวไดมอยในชวตนนอยางมากมาย

๒.๓ ฆนะปดบงอนตตาคำาวา ฆนะ แปลวา กอน คอการรวมกลมกนของอวยวะหรอองคารทก

สวนกลายเปนตวตนขนมาเรยกกนวาคนบาง สตวบาง และมชอเรยกเฉพาะไปอกตาง ๆ กนตามสมมตบญญต เพราะความเปนกลมกอนหรอเปนแทงนเองทำาใหผไมมมนสการมองไมเหนความเปนอนตตา และหลงไปตามสมมตบญญตจนไมสามารถมองเหนความวาง ความเปลา และความตรงกนขามกบสงทเรยกวา อตตา

คำาวา อนตตา แยกศพทออกเปน น + อตตา คำาวา น แปลวา ไม อตตา แปลวา ตวตน เมอรวมกนเขาเปนอนตตา แปลวา สภาพทหาความเปนตวตนแทจรงไมไดโดยความหมายกคอ ไมมตวตนนนเอง กลาวคอชวตนหาความเปนตวตนแทจรงไมม เปนเพยงผลรวมของรป เวทนา สญญา สงขารและวญญาณมาประกอบรวมกนเขา จงกลายเปนชวตขนมา เมอแยกแยะออกความเปนตวตนหรอเปนฆนะกจะหายไป แตผไมมมนสการกมองไมเหนความเปนอนตตาและยดวาเปนตวตนของคนและสตว คอเหนวาเปนตวกและของก แลวยดตดแนนจนเปนเหตใหเกดความหลงงมงาย มองไมเหนความเปนจรงตามสภาพของมน

๓.ประโยชนของการศกษาไตรลกษณ

หนา 28


ผศกษาและเขาใจไตรลกษณ ยอมเขาถงกฎเกณฑแหงธรรมชาตจะไมยดมน ถอมนอยางงมงาย ยอมรวาอะไรจรง อะไรเปนเพยงสงสมมตเมอเกดความสมใจยอมไมดใจจนเกนไป และเมอมความผดหวงยอมรเทาทนถงความเปนไป ไมเศราโศกเสยใจ เพราะพจารณาเหนการไดการเสยเปนเรองธรรมดาของโลกทเรยกกนวา โลกธรรม ม ๘ ประการ ไดแก ลาภ เสอมลาภ ยศ เสอมยศ สข ทกข สรรเสรญ และนนทา ซงเปนค ๆ

ทานพทธทาสภกขกลาววา การทเราใชอนจจง ทกขง อนตตา เปน“เครองกำากบชวตเปนประจำาวนสามารถเหนวา รป เสยง กลน รส สมผสเปนมายาเหมอนอยางทตวกเปนของก เพราะวาตวกของกมนเกดจากอารมณตวกของกทเปนมายา อารมณทงหลายกเปนมายา เหนไดดวยหลกอนจจง ทกขง อนตตา โรคไมเกด ความทกขกไมเกด ” (แกนพทธศาสน: ๒๕๒๕: ๕๙)

กลาวโดยสรปแลวประโยชนของการเรยนรเร องไตรลกษณมดงตอไ ป น

๑.ประโยชนของการเรยนรเร องอนจจง เมอไดเรยนรความไมเทยงข อ ง ส ง ท ง ป ว ง แ ล ว จ ะ ไ ด ป ร ะ โ ย ช น ห ล า ย ป ร ะ ก า ร ด ง น ก.ความไมประมาท ทำาใหคนไมประมาทมวเมาในวยวายงหนมสาว ในความไมมโรคและในชวต เพราะความตายอาจมาถงเมอไรกไดไมแนนอน ทำาใหไมประมาทในทรพยสน เพราะคนมทรพยอาจกลบเปนคนจนได ทำาใหไมดหมนผอน เพราะผทไรทรพย ไรยศ ตำาตอยกวาภายหนาอาจมทรพย มยศ และเจรญรงเรองกวากไดเมอคดไดดงนจะทำาใหสำารวมตน ออนนอม ถ อ ม ต น ไ ม ย โ ส โ อ ห ง ว า ง ท า ใ ห ญ ย ก ต น ข ม ท า น ข. ทำาใหเกดความพยายาม เพอทจะกาวไปขางหนา เพราะรวาถาเราพยายามก าวไปข างหน าแล วช ว ตยอมเปล ยนแปลงไปในทางท ด ค. ความไมเทยงแท ทำาใหรสภาพการเปลยนแปลงของชวต เมอประสบกบสงไมพอใจ กไมสนหวงและเปนทกขไมปลอยตนไปตามเหตการ ณ น น ๆ จ น เ ก น ไ ป พ ย า ย า ม ห า ท า ง ห ล ก เ ล ย ง ส ง ท ไ ม ด

หนา 29


๒.ประโยชนของการเรยนรเร องทกขง เมอผใดไดเรยนรเร องความทกขแลว จะรวา ความทกขเปนของธรรมดาประจำาโลก อยางหนงซงใคร ๆ จะหลกเลยงไดยาก ตางกนกแตเพยงรปแบบของทกขนน เมอความทกขเกดขนแกชวต ผมปญญาตรองเหนความจรงวาความทกขเปนสจจธรรมอยางหนงของชวต ชวตยอมระคนดวยทกขเปนธรรมดา เมอเหนเปนธรรมดา ความยดมนกมนอย ความทกขสามารถลดลงไดหรออาจหายไปเพราะไมมความยดมนความสขทเกดจากการปลอยวางยอมเปนสขอนบ ร ส ท ธ ๓.ประโยชนของการเรยนรเร องอนตตา การเรยนรเร องอนตตา ทำาใหเรารคามจรงของสงทงปวง ไมตองถกหลอกลวงจะทำาใหคลาย ตณหา มานะ ทฏฐ ทำาใหไมยดมน เบากาย เบาใจ เพราะเรองอนตตาสอนใหเรารวา สงขารทงปวง เปนไปเพออาพาธ ฝนความปรารถนา บงคบบญชาไมไดอยางนอยทสดเราจะตองยอมรบความจรงอยางหนงวา ตวเราเองจะตองพบกบธรรมชาตแหงความเจบปวด ความแกชรา และความตายจากครอบครวและญาตพนองตลอดจนทกสงทกอยาง

จงเหนไดวาการศกษาไตรลกษณ ทำาใหผศกษาสามารถปลอยวางความยดมนถอมนในอปาทาน ไมวาจะเปนกามปาทาน (ความถอมนในรป เสยง กลน รส สมผส) ทฏฐปาทาน (ความถอมนในความคดเหนหรอทฤษฎตางๆ) และสลพพตปาทาน (ความถอมนในศลวตรทผดๆ) รเทาทนถงสงทเปนมายาแลวพฒนาตนใหเขาถงสจจะและสามารถบรรลคณธรรมชนสงในพระพทธศาสนาได

๔. คณคาทางจรยธรรม๓.๑ หลกอนจจตาในทางจรยธรรม หลกอนจจตาอาจใชใหเปนประโยชนไดเปนอนมาก

โดยเฉพาะทเปนหลกใหญ๒ประการ

หนา 30


๑) มชวตซงเปนอยดวยปญญาทดานนอกไมประมาท เรงขวนขวายทำาการปรบปรงแกไขดวยความรทตรงตอเหตปจจย

๒) มชวตซงเปนอยดวยปญญา ทดานในจตใจอสระ เปนสขผองใสปลอยวางไดดวยความรเทาทนเหตปจจย

๓.๒ หลกทกขตาในหลกทกขตา มเกณฑสำาคญสำาหรบกำาหนดคณคาทางจรยธรรม

อย๒ อยาง คอ๑) ทกขทเปนธรรมดาของสงขาร ตองรทนไมยดฉวยเอามาใสตวให

เปนทกขของเรา แตเปนภาระทตองจดการดวยปญญาทรเหตปจจย๒) หลกอรยสจบอกหนาทกำากบไววา ทกขสำาหรบปญญารทนและ

ทำาใหไมเกดไมม แตสขทคนมงหมายตองทำาใหกลายเปนชวตของเรา ๓.๓ หลกอนตตตา

ความรทหยงถงอนตตตา มคณคาทสำาคญในทางจรยธรรม คอ๑) ในขนตน ทางดานตณหา ชวยลดทอนความเหนแกตน มใหทำาการ

ตางๆ โดยยดถอแตประโยชนตนเปนประมาณ ทำาใหมองเหนประโยชนในวงกวาง ทไมมตวตนมาเปนเครองกดกนจำากดอนง ภาวะทสงทงหลายไมมตวตนของมนเอง เกดจากสวนประกอบและเปนไปตามเหตปจจยนน สอนวา สงทงหลายจะปรากฏรปเปนอยางไร ยอมแลวแตการปรงแตง ดวยการกระทำาทเหตปจจย และชกโยงเชอมความสมพนธใหเปนไปตามความมงหมายและขอบเขตวสยความสามารถโดยนยน จงเปนการยำาขอทวาบคคลควรปฏบตตอสงทงหลายตรงตวเหตปจจย ดวยทาททเปนอสระ ซงเปนวธทดทสดทจะใหไดทงผลสำาเรจตามความมงหมาย และไมเกดทกขเพราะตณหาอปาทาน

๒) ในขนกลาง ทางดานทฏฐทำาใหจตใจกวางขวางขน สามารถเขาไปเกยวของ พจารณา และจด

หนา 31


การกบปญหาและเรองราวตางๆ โดยไมเอาตวตน ความอยากของตน ตลอดจนความเหน ความยดมนถอมนของตนเขาไปขด แตพจารณาจดการไปตามธรรม ตามตวเหตตวผล ตามทมนเปนของมนหรอควรจะเปนแทๆ คอ สามารถตงอเบกขา วางจตเปนกลาง เขาไปเพงตามทเปนจรง งดเวนอตตาธปไตย ปฏบตตามหลกธรรมาธปไตย

๓) ในขนสง การรหลกอนตตตา กคอ การรสงทงหลายตามทมนเปนอยางแทจรง คอ รหลกความจรงของธรรมชาตถงทสด ความสมบรณถงขนนทำาใหลดความยดมนถอมนเสยได ถงความหลด พนบรรลอสรภาพโดยสมบรณอนเปนจดหมายของพทธธรรม อยางไรกดความรแจมแจงในหลกอนตตตา ตองอาศยความเขาใจตามแนวปฏจจสมปบาท และการปฏบตตามแนวมรรค ซงจะกลาวตอไป

๔) กลาวโดยทวไป หลกอนตตตา พรอมทงหลกอนจจตา และหลกทกขตาเปนเครองยนยนความถกตองแทจรง ของหลกจรยธรรมอนๆ โดยเฉพาะหลกกรรม และหลกการปฏบตเพอความหลดพน เชน เพราะสงทงหลายไมมตวตน ความเปนไปในรปกระแสแหงเหตปจจย ทสมพนธสบตอเ น อ ง อ า ศ ย ก น จงเปนไปไดกรรมจงมไดและเพราะสงทงหลายไมมตวตน ความหลดพนจงมไดดงนเปนตน

๒.ความสนไปแหงชวตความสนไปแหงชวตหรอความตายเปนธรรมดาสำาหรบทกชวต ความ

ตายเปนความจรงทอยเบองหลงของสรรพสง เพราะธรรมชาตทกอยางตกอยภายใตกฎไตรลกษณดงทไดกลาวมา การตายจงเปนสภาพทใคร ๆ หลกเลยงไมได ในมชฌมนกาย อปรปณณาสก สจจวภงคสตร พระไตรปฎกเลมท ๑๔ พระสารบตรไดใหความหมายของมรณะวา มรณะ“ คอ ความจต ความเคลอนไป จากหมสตวนน ๆ ความทำาลายไป ความหายไป ความตายกลาวคอมฤตย การทำากาละ ความแตกแหงขนธ ความ

หนา 32


ทอดทงรางกาย ความขาดสญแหงชวตนทรยของสตวเหลานนๆ นเรยกวา มรณะ”

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ไดกลาวถงความตายไวในหนงสอภาษาคน-ภาษาธรรมไววา “ความตายภาษาคน คอ ความตายชนดทจะตองเอาใสโลง ไปเผา ไปฝง แตความตายภาษาธรรมนนหมายถง ความสลายไปแหงความรสกทวาเมอตะกนนเอง คอ ความรสกทเกดขนวาเปนตวฉน ตวก นนแหละสลายลงไป นเรยกวา ความตายในภาษาธรรม”

ความหมายของความตายในพระพทธศาสนาจงม ๒ อยางคอ ความตายตามภาษาคนและความตายตามภาษาธรรม ในปรมตถโชตกะ ปฏจจสมปปาททปนไดอธบายถงลกษณะของความตายโดยแบงออกเปน ๙ ชนด คอ

๑. สมมตมรณะ คอ ความตายของสตวททอดทงรางกายไว๒ . สนตต มรณะ ค อ การสบต อก นของนามร ป ซ งมการ

เปลยนแปลงเปนระยะ ๆ ไมตงอยคงท เชน เมอเสยใจผานไป ความดใจกเกดขน เปนตน

๓. ขณกมรณะ คอ ความดบไปแหงนามรปทก ๆ ขณะ๔. สมจเฉทมรณะ คอ ปรนพพานของพระอรหนตทไมมการเกดอก

ตอไป๕. ชาตกขยมรณะ คอ ความตายทสดสนในภพหนง ๆ๖. อปกกมมรณะ คอ การกำาหนดอายยงไมสน กรรมกยงไมสน

แตถงความตายโดยอาศยความพยายามของตนเองและของคนอน๗. สรสมรณะ คอ ความตายทกำาหนดอายและกรรม๘. อายกขยมรณะ คอ ความตายทถงกำาหนดอาย แมวายงไมสน

กรรม๙. ปญญกขยมรณะ คอ ความตายทถงกำาหนดของบญและกรรม

แมวายงไมสนอายกตาม

หนา 33


ในมรณะทง ๙ ขอนสามารถแบงออกเปน ๒ อยางคอ ขอ ๒, ๓, เปนความตายทเปนนามธรรม สวนขอทเหลอเปนความตายทคอนขางเปนรปธรรม

สาเหตแหงความสนไปแหงชวตในปรมตถโชตกะ มหาอภธมมตถสงคหฎกา ปรจเฉทท ๕ เลม ๒

ไดกลาวถงเหตทใหความตายปรากฏขนวาม ๔ อยาง คอ

๑. อายกขยมรณะ ตายเพราะสนอาย หมายถงแกตาย เปนสภาพทเปนเหมอนผลไมทสดเตมทแลวหลนจากตนไปเอง

๒. กมมกขยมรณะ ตายเพราะสนกรรม หมายถงตายเพราะกรรมทสนบสนนใหสามารถบงเกดและดำาเนนชวตในโลกนสนสดลง ซงกคออปตถมภกกรรมหมดไป ทำาใหตองสนชวต ความตายประเภทนเกดขนไดทงในเดก วยหนมสาวและวยชรา

๓.อภยกขยมรณะ ตายเพราะสนทงอายและกรรม หมายถง ตายเพราะสนอายและกรรมทจะสนบสนนใหมชวตอยตอไป

๔.อปจเฉทกกมมกขยมรณะ ตายเพราะกรรมเขาตดรอน หมายถง ตายเพราะความพยายามของตนเองและตายดวยความพยายามของคนอน เชน ฆาตวตาย ตายเพราะถกฆา ตายเพราะอบตเหต เปนตน

การพจารณาถงความตายดงทกลาวมาน มจดประสงคเพอใหทกคนตระหนกวาทกชวตมจดจบเชนกนคอความตาย ความตายเปนธรรมชาตอยางหนงทคกบการเกด เมอมเกดกตองมตายตดตามมาอยางแนนอน เมอชวตจะดำาเนนไปถงจดสดทายเชนนน เรากควรจะพจารณาดวาเราจะเลอกทำาสงใดชวตจงจะไดชอวามคณคาและมความหมายระหวางสงทเรยกวาความชวกบความด เพราะทง ๒ อยางนมผลทแตกตางกนอยางไมตองสงสย

หนา 34


“กาวไปขางหนา ดกวายนแตะทาอยกบท”

คำาถามประจำาบทท ๒ชวตเปนอยางไร

.....................................................................................

๑.ไตรลกษณคออะไร มเทาไหร อะไรบาง มความเกยวของกบชวตมนษยอยางไร จงอธบายโดยละเอยด..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

หนา 35


.................................................................

.................................................................

.................................................................

.............................................................

.................................................................

.................................................................

.....................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

...............................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

..........................................๒.พระพทธโฆษาจารยผรจนาพระคมภรวสทธมรรค ไดกลาวอธบายเกยวกบความไมเทยงไววาอยางไรบาง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

หนา 36


.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

........................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

..........................................๓.สงทบทบงไมใหเหนไตรลกษณมเทาไร อะไรบาง จงอธบาย.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................

หนา 37


.................................................................

..........................................๔.นกศกษาจงอธบายประโยชนการเรยนรหลกไตรลกษณ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................๕.นกศกษาพบเหนคนเสยชวตดวยสาเหตตางๆ แลวมความคดอยางไร จงอธบายถงความรสกนน............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................๖.ในพระอภธรรมไดแบงลกษณะของความตาย (มรณะ) ไวกอยาง อะไรบาง

หนา 38


.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

...................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

...............................................................

๗.การพจารณาถงความตาย นกศกษาคดวา เปนสงทมประโยชนหรอไม เพราะเหตใด..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

หนา 39


.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

...................๘.จงอธบายคำาดงตอไปนใหไดใจความ (สามญญลกษณะ,ธรรมนยาม, ธรรมฐต).................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

หนา 40


.................................................................

.................................................................

.....................

หนา 41

ความจริงของชีวิต (the truth of life)€¦ · web viewเค...

Documents