บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

สามเณรด มปญญาสรางสรรค

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต)

ธรรมทานเพอการศกษาธรรม

คณะโยมศรทธา

สงหาคม ๒๕๖๐

ISBN............................

- , -

: . – ( ) . – .

:

- คณะโยมศรทธา ๒,๐๐๐ เลม

- ทนพมพหนงสอวดญาณเวศกวน ๓,๐๐๐ เลม

บรษท พมพสวย จำกด

๕/๕ ถนนเทศบาลรงสฤษฎเหนอ

แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐

โทร. ๐-๒๙๕๓-๙๖๐๐

www.pimsuay.com

พมพท

๕,๐๐๐

© สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต)

ISBN 978-616-445-407-1

พระครวนยธร (ชยยศ พทธวโร)

( . . )

ISBN 974-87948-7-3

: ( , “ ”)

( - , . - . . )

: ( , - )

( ) – . . , – –

: ( . . )

: ( )

อนโมทนา

คณะโยมศรทธามกลยาณฉนทะจดพมพหนงสอธรรมเผยแพรเปนธรรมทานเรอยมา เพอขยายประโยชนทางธรรมทางปญญาใหแผไพศาล

บดน คณะโยมศรทธาแจงบญเจตนาวาจะจดพมพหนงสอ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา – สามเณรด มปญญาสรางสรรค เพอแจกจายเผยแพรแกผสนใจ และประชาชนทวไป

ขออนโมทนาคณะโยมศรทธา ทดาเนนการเผยแพรธรรมเพอความเจรญธรรมเจรญปญญาของประชาชนครงน ขอกศลจรยาเพอประโยชนทางการศกษา จงเปนปจจยแหงความแผไพศาลของพระพทธศาสนาธรรม เพอความเกษมศานตแหงมหาชน ตลอดกาลยาวนานสบไป

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๑๗ สงหาคม ๒๕๖๐

สารบญ

อนโมทนา ..................................................................................................... ก

บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา .................................... ๑

“บวช” ตวเองทาบญ แถมพาคนอนมากมายใหไดทาบญดวย ..... ๑ แคฝกใหรจกใชกาย-วาจา การศกษากกาวหนาไปไกล .......... ๔ จะใหสมความเปนมนษย ตองพฒนาใหถงจตใจ .................. ๖ วรชนเพยรฝกตน ไมยนตอความยาก ................................ ๑๐ คนทเขมแขงจรง ใจตองสดใสเปนสขดวย ......................... ๑๓ ปญญามา ปญหาหมด อสรภาพมา ทกขไมม ................... ๑๔ บวชเณรไดผล คนหนงพฒนา พาใหทกคนเปนสขดวย ........ ๑๖

สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย ... ๑๙ เกงอยางมคณคา จะคงอยยนยง ............................. ๑๙

ตงฐาน เตรยมทน ............................................................. ๒๐

สงคมมอะไรทาทายปญญา ทจะเขาถงรทน ............... ๒๔ หนนวนย โดยรจกใชประเพณ ......................................... ๒๔

 

บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา∗

“บวช” ตวเองทาบญ แถมพาคนอนมากมายใหไดทาบญดวย แบม คอภาสวชญ ไดนาผากาสาวพสตรเขามา กลาวคา

ขอบรรพชา โดยมอบผากาสาวพสตรน ขอใหบวชให การบวชใหในทนหมายถง บวชเปนสามเณร หรอพดงายๆ วาบวชเณร เรยกเปนทางการวาบรรพชา

การบวชนนเปนคากลางๆ มบวชเณร กบบวชพระ ถาบวชเปนสามเณร เรยกวาบรรพชา ถามอายครบ ๒๐ ปบรบรณแลว บวชเปนพระภกษ เรยกวาอปสมบท แตถงจะบวชเปนพระภกษ คอจะอปสมบท กตองผานการบรรพชา คอบวชเปนสามเณรกอน เปนอนวาถงอยางไรกตองบรรพชาอยด แตสาหรบคราวน แบมคอภาสวชญ จะบรรพชา คอบวชเปนสามเณร

การบรรพชาเปนสามเณรน ถอวาเปนการทาบญสาคญ คาวา “บญ” นน เปนคากวางๆ ถาพดภาษางายๆ กคอทาความดนนแหละ แตลกลงไป ทาบญ หมายความวาสรางคณสมบตทด สรางความดงามขนในชวตของเรา                                                             ∗ พธบรรพชา (บวชเปนสามเณร) ของ ภาสวชญ (แบม) เพมพกล ทหนองนอย จ.นครราชสมา ๒๑ เมษายน ๒๕๖๐

๒ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

ไดฟงแบมวามวตถประสงคในการบวชน เ พอจะไดมประสบการณ อนนกถก กเขากบหลกพระศาสนา

แตจดหมายสาคญทเราตงไวเปนขอหลกในวนนกคอ แบมบวชใหคณยา ขอนสาคญมาก พดใหชดอกหนอยวา บวชอทศกศลใหคณยา บวชอทศกศลกคอ ทบวชครงน ใจของแบมนกถงคณยา ตงใจวาทแบมไดทาบญกศลในการบวชน ขออทศใหแกคณยา ขอใหคณยาไดอนโมทนา

ทวาใหทานอนโมทนากคอ ใหทานรบทราบแลวชนชมชนใจ พลอยยนดดวย นคอทานไดทาบญกศลรวมกบเรา แลวทานกมความสข ขอสาคญกคอเราตงใจปรารถนาดใหทานมความสข

ถามตอไปวา ทาไมคณยาจงอนโมทนา กเพราะคณยามเมตตา คอมความรกความปรารถนาดอยากใหหลานทาความดและมความสขความเจรญ เมอหลานทาความดทาบญกศล ทานเหนทานร ทานกชนชมอนโมทนา แลวทานกมความสข นกเปนธรรมดาทวา เรารกเราปรารถนาดตอใคร เมอเขาทาดมความสข เราเหนเราร เรากชนชมอนโมทนา และใจเรากดมความสข

ตรงนขอใหตงไวในใจใหด เพราะเมอเราตงใจมจดหมายชดเจนมงไปทคณยา พอนกถงคณยา คณพอคณแมคณปานาอาทกทานทเกยวของ กมารวมใจกนหมดเลย คณยาเลกคณยานอยกพลอยอยในวงทแบมนกถงทเดยวหมดทงนน เพราะผใหญทกคนนนมใจรวมกนทคณยา และมารวมทแบมทกาลงจะบวชใหคณยา ทกทานนนมเมตตารกและปรารถนาดตอแบม มใจสนบสนน กชนชมชนใจอนโมทนาดวย และทกทานกมความสข

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๓

 

ฉะนน การบวชของแบมวนนจงสาคญมาก มผรวมใจมากมาย โดยทานผใหญทงหลายมใจมารวมกนอยทแบมวนน ดวยความรกความมใจเมตตาปรารถนาด แบมจงเปนศนยกลางทรวมใจ และเปนศนยกลางของการทาบญกศล แลวกเหมอนกบเปนผททาใหทกทานไดทาบญ คอผใหญทกทานนนจะไดทาบญไดบญครงน กไดอาศยแบมนแหละชวยใหทานไดทาบญ ไดบญ ไดมความสขมากขน

ทวานรวมตอไปถงเมอบวชแลวดวย พอบวชเปนเณรแลว ใจของผใหญเหลานนกรออย กดวยความปรารถนาดมเมตตารกอยนนแหละ กอยากใหการบวชของแบมไดผลด บวชเปนเณรแลว กเปนเณรด มศลมวนย ตงใจประพฤตปฏบตด ขยนหมน เพยรเลาเรยนศกษาฝกตนไดผลด เปนประโยชนแกชวตตอไปขางหนา

นคอทานรอความหวงอย พอไดรไดเหนวาแบมบวชเปนเณรแลว ไดผลดอยางทวา ทกทานกสมหวงสมใจ ยงปลมใจไดชนชมชนใจ เปนบญกศล และมความสขมากขนตอไปอก

เมอมองเหนอยางนแลว แบมกตงใจวาในการบวชคราวน จะบวชใหดทสด ใหสมความมงหมายทวาบวชอทศใหคณยา แล ว ก ใ ห ไ ด ต าม ว ตถ ป ร ะส งค ข อ ง ก า รบวชตามห ล กพระพทธศาสนาดวย ทงสองอยางมาประสานกน

๔ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

แคฝกใหรจกใชกาย-วาจา การศกษากกาวหนาไปไกล ท น ก า ร บ ว ช ท เ ป น ไ ป ต า ม ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ข อ ง

พระพทธศาสนานน คออยางไร เราเรยกกนมาวา “บวชเรยน” ไมวาบวชพระหรอบวชเณร กคอเรยนนนแหละ เรยนกคอศกษา การบวชจงเปนการศกษา

แลวทแบมบอกวาจะไดมประสบการณ ซงอาจเปนประสบ การณใหมแปลกไปจากทเคยอยเคยเปนคฤหสถหรอเปนนกเรยนในโรงเรยนขางนอก ทวาไดประสบการณนแหละกคอเรยน เปนสวนหนงของการเรยน เพราะฉะนนทแบมบอกเมอกวา บวชจะไดประสบการณใหม จงถกตอง กคอเขาหลกทวาจะไดเรยน

การเรยนในทน เราเขาใจความหมายไดกวางขวางมาก เรยนคอศกษา ศกษากคอฝกฝน แลวกทาใหคณสมบต ใหคณลกษณะ ใหความดงาม ความสามารถอะไรตางๆ เกดมขนในตวเรา ในชวตของเรา การเรยนจงมคาเรยกแยกออกไป เรยกวา ศกษา ฝก หด พฒนา ไดทงนน มทงเรยนร คอเรยนใหรเขาใจ และเรยนทา คอฝกทาใหไดทาใหเปน

พอเราฝก เรากพฒนาตวเรา เราฝกอะไร เรากทาอนนนไดอยางนน พอทาไดอยางนน ตวเรากพฒนาขนไป คณสมบตตางๆ ในตว กเพมพนขนมา นกคอพฒนาชวต

ทวาเราศกษา ฝกหดพฒนาชวตนน อยางไร เอางายๆ กใชวธแบงชวตออกไปเปนดานตางๆ วธงายๆ กแบงเปนกาย วาจา ใจ แลวกปญญา การทมาบวชน จะไดศกษา ทงฝกกาย วาจา ขางนอก แลวลกเขาไป กฝกจตใจ ขนไปจนถงปญญา

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๕

 

ถาเราบวช โดยเขาใจหลกการและความมงหมายของการบวช เรากคดหมายแลวตงใจจะทาใหไดใหครบ

ฝกกายวาจาอยางไร? เราฝกกายวาจาอยางงายๆ คอใหเปนกายวาจาทดงาม ไมเบยดเบยน ไมกอความเสยหาย แตเปนกายวาจาซงทาการทชวยเหลอเกอกลกน และทภาษาสมยใหมเรยกวาทาการสรางสรรค หมายความวา ใชกายวาจาในทางสรางสรรค ไมเบยดเบยน ไมทาใหเกดความเสยหายอะไรทงนน ถาฝกไดอยางน กเรยกวาไดเรมฝกเรมเรยนแลว นคอ การศกษา

การบวชนนเนนมากตงแตเรมแรก คอฝกกายวาจา ใหอยในความดงาม อยางนอยไมกอความเสยหาย ไมเบยดเบยนใคร นคอทเรยกไดสนๆ คาเดยววา “ศล”

แมแตพวกสตวเลกสตวนอยตางๆ วาโดยทวไป เขากเทยวหากนเปนอยของเขา ไมไดเปนภยอนตรายอะไรแกเรา เรากไมตองไปยง ไมไปทารายเขา และควรจะมเมตตาอยากใหเขาอยเปนสข อยเปนเพอนรวมโลกกนใหด

ยงถาเปนเพอนมนษยดวยกน ตงแตพระเณรคนในวด และญาตโยมทมาวด นอกจากวาไมเอากายไปเบยดเบยนเขาแลว กมนาใจไมตรมเมตตา ตงใจตอนรบ และชวยเหลอเกอกลแกเขาใหเหมาะดวย รจกใชวาจาทสภาพออนโยน เชนถามวามอะไรจะใหชวยบาง โยมลงโยมปาจะไปไหนตรงไหน แลวชวยบอกให เรยกวาปฏสนถาร นอกจากพดไมเทจ ไมปด ไมหยาบคาย ไมเสยหายแลว กพดนาฟง เจรญไมตร เปนการศกษาคอฝกกายวาจาของเรา ทาใหนาดนาชม เปนมตร เกอกลกน ทาใหมความสขดวยกน

๖ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

เวลามงานการสวนรวม หรอมงานวด กแสดงนาใจได เชนถามพระวา มอะไรใหผมชวยบางครบ การอาสาชวยกจธระการงานอยางน ภาษาพระเรยกวาเปนไวยาวจมย กอยในศลนแหละ เปนการฝกกายวาจาในการสรางสรรค นอกจากทาความดแลว กเปนการพฒนาในการอยรวมสงคม ใหมสงคมทดมความสข

เอาละนะ การฝกกายวาจาอยางนอยใหรจกใชกายวาจาในการชวยเหลอกน เกอกลกน ทาสงทดงามสรางสรรคทงหลาย มอะไรทเปนประโยชน กเขารวมชวยเหลอ เปนอนไดความแลว

จะใหสมความเปนมนษย ตองพฒนาใหถงจตใจ ทน ลกลงไปกฝกจตใจ ดานจตใจน ทพดถงกนมากกคอ

ฝกคณธรรม สรางจตใจทดงาม หรอสรางความดงามขนในจตใจ อยางทพดขางตนเมอกน กยกมายาอกทวา ในพธบวชเณร

วนน คณพอคณแมเปนเจาของงานมาแนอยแลว ทนคณยายกมาดวย คณยายกเหมอนมาเปนประธานให แลวกมคณยานอย และทานผใหญอนๆ หลายทาน ซงมาอนโมทนา

แบมกมานกถงทานผใหญเหลานวา ทานรกเรา ทานมเมตตา มความรกมความปรารถนาด นเปนคณธรรมของทาน เมอเราระลกนกถงมองเหนความดของทาน กเรยกวา กตญ แลวเรากตงใจวาเราจะประพฤตปฏบตด จะเปนสามเณรทด ใหสมความหวงของทาน ใหทานไดอนโมทนาชนใจมความสข นเปนความกตญกตเวท และนกเปนการพฒนาจตใจแลว เปนตวอยางทเหนไดงายๆ

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๗

 

ดานจตใจนมอะไรๆ ทตองฝกตองพฒนามากมาย แคฝกคณธรรมกเยอะแยะ แตกไมใชวาจะยาก จะบอกวธฝกคณธรรมความดอยางงายๆ ไวขอหนง

จะเหนวาคนเราน วาโดยทวไป กมงจะหาความสขใหแกตวเอง แตทนเมอเขามาอยในวด เราไมใชมงมาหาความสขใหแกตวเอง แตเรามาบวชเรยน เพอใหไดประสบการณใหมๆ ทเปนประโยชนแกชวต คอเรามงมาฝกตน เพราะฉะนนเรากเรมตนชวตบวชเรยนน หรอเรมตนชวตในวด ดวยการตงใจอยากทาใหคนอนมความสข ความตงใจอยางนเปนการเรมตนทสาคญมาก

เมอเราอยากใหคนอนเปนสข พอตงใจอยากทาอยากชวยใหคนอนเปนสขเทานนแหละ ตวเราจะมกาลงขนมาทนท

ตรงขามกบคนทอยากหาความสข พอตงใจอยากหาความสข เดยวมองไปทนน อนนนกไมตรงกบทใจอยาก กขดใจ มองมาทน อนนกเกะกะกดขวางไมใหความสขแกเรา อะไรๆ กไมเปนอยางทฉนชอบ ไมไดอยางใจ เลยกลายเปนยงใจ ไดทกขมากกวาเปนสข

แตถาเราอยากเหนอยากใหคนอนมความสข พอเราตงใจอยางน ตวเราจะมกาลงขนมาทนท แลวกเขากระบวนการของการฝกตน จะไดใชกาย ใชวาจา ใชคณธรรมในใจ และใชปญญา ในทางสรางสรรค เปนการพฒนาความด โดยเรมทความอยากใหคนอนเปนสข และอยากทาใหเขามความสข

ทวาตงใจอยากใหคนอนเปนสขนน เรมทไหนด กเรมดวยการอยากใหคณพอคณแมมความสข ทาไมเรมทน กเพราะใจพรอมอยแลว และอยใกลตว เรมงาย ทดสอบกสะดวก

๘ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

ขอยอนกลบไปขางตนอกท วาเฉพาะในการบวชวนน ความตงใจอยากใหคนอนเปนสข ไมใชเรมทคณพอคณแมเทานน แตขยายออกไปกวางไกลแลว

อยางทพดเมอก ทานผใหญทงหลายมใจรวมดวยเตมท มากนไกลๆ พากนมารวมเพอจะสนบสนนแบม ในการบวชครงนใจของทกทานมาอยรวมกนหมด เพราะฉะนนแบมกไดกาลงใจมาก กนกถงความดมเมตตาของทาน อยางทวามความกตญเกดขนแลว กตงใจอยากใหทกทานมความสข การททานมากนน กโดยอยากใหแบมมชวตดงาม มความสขความเจรญ เราระลกถงความดของทานน เรากตงใจอยากใหทกทานมความสข

เมอเราอยากใหทานผใหญเหลานนมความสข เรากตองทาสงทดงาม ใหสมใจของทานทมงหมาย อยางคณพอคณแม อยากใหลกเจรญงอกงามมความสข กอยากใหลกศกษากาวหนาและทาความด ไมวาจะนกอะไรไดวาจะทาใหลกดงามมความสขความเจรญ พอแมกทา กเพยรพยายามทกอยาง ทนลกบอกวาจะทาอะไรทดงาม พอแมกเอาดวย กสนบสนน เพราะใจทานอยกบเรา แมแตความสขของทานกฝากไวกบเรา เพราะฉะนน เมอเราอยากใหทานมความสข เรากตองพยายามทาใหทานสมหวงสมใจในเรองททานปรารถนาดตอลก เมอทานอยากใหเราศกษาด ประพฤตด มความกาวหนา เรากมใจมงทจะทาใหไดอยางนน

เมอตวเรามความมงหมายตงใจทาอยางนน คณพอคณแมและทานผใหญทงหลายทมเมตตาปรารถนาด พอไดเหนไดเจอกนแตละวน ทานกปลมใจไดความสขทนททกท

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๙

 

พอเหนแบม กลายเปนเณรแบม เปนสามเณรภาสวชญ เดนออกมารบบณฑบาต หรอเดนมาพบ มาตอนรบโยม นงหมจวรเรยบรอย พดจาสงบงามสมเปนสามเณร โยมพอโยมแมเหนกปลมใจ เกดมปต แคนทานกไดบญแลว เณรแบมกไดทาบญดวย เพราะทาดใหทานผใหญตงแตพอแมไดดใจ ไดเหนลกบวชแลวเปนเณรด ทานกเลยดใจ ปลมใจ แลวกมความสข

นแหละคอเราไดทาบญ ดวยการทาใหทานผใหญทานผมพระคณตงแตพอแมเปนตนไป ไดสมใจทมเมตตา ทาใหทานมจตใจดงามผองใส มความสข ไดทาบญและไดบญไปดวย

เพราะฉะนนกขอใหตงใจไวอยางน ซงเปนการทาความด คอไดทาบญนนเอง เพราะวาความตงใจทวาน กคอเจตนาทเปนกศล ในการฝกตวฝกใจ ใหตงใจอยากใหผอนมความสข

เมออยากใหผอนมความสข เรากพยายามทาใหทานมความสข เมออยากใหทานมความสข เราจะทาอยางไร กทานมความปรารถนาดอยางไรตอเรา เรากพยายามทาใหไดอยางนน เชน เรยนใหกาวหนา ประพฤตใหดงาม เปนตน เมอทาไดอยางนทานกสมใจหวง มความสข นกถงลกเมอไร กยมในใจทกท

เปนอนวา ขอใหตงใจไววาในการบวชครงนจะทาใหดทสด ใหคณพอคณแมสมใจหวงและมความสข เณรแบมจะทาบญททาใหโยมพอโยมแมโยมญาตพนองปยาตายาย ไดบญมากมความสขมาก ดวยการตงใจศกษาประพฤตปฏบตดงาม โดยฝกจตใจเรมตงแตตงใจอยากใหคนอนมความสข ตอจากนนกจะไดพฒนาคณธรรมอนๆ ตามมาอกมากมาย

๑๐ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

วรชนเพยรฝกตน ไมยนตอความยาก ดานตอไปคอความเขมแขงของจตใจ คนทจะอยในโลกได

ด ตองมจตใจทเขมแขง ความเขมแขงของจตใจเรมดวยมความเพยรพยายาม เจออะไรทจะทา กใจเอา ไมถอย เจอการเรยนทหนก อยางแบมจะไปเรยนเปนแพทย เขาบอกวาเรยนยาก แตเราไมกลว เรารก เราอยากเรยน ทเขาวายาก เรากยอมรบ แตใจเราส

พระทานถอวาชวตของคนน ตองฝก มนษยเปนสตวพเศษทประเสรฐดวยการฝก สตวอนไมตองฝกไมตองเรยน กอยไดดวยสญชาตญาณ ถาจะฝกบาง กแคถกคนฝกเพอเอามาใชงาน แตคนนฝกตวเองได จะใหเปนอะไรอยางไร กฝกไดฝกเอา แมแตคนทวาเปนพระโพธสตว กคอฝกตนจนกวาจะเปนพระพทธเจา

ฉะนนจงตองถอหลกวา มนษยเปนสตวทประเสรฐดวยการฝก ไมใชเกดมาประเสรฐทนท แตประเสรฐดวยการฝก เราอยากเปนอะไร กฝกเอา จะใหดแคไหน ถาไมเกนวสย ฝกไดทงนน

ทน คนเราเจออะไรทจะทาหรอตองทา บางทกเปนงานทยาก พอเจองานยาก คนกมกไมอยากทา บางคนถงกบพยายามหนหรอหลบเลยง อยากทาแตงานทงาย ทจรงนน ถาเราทาอะไรทงาย เรากไมไดฝก หรอแทบไมไดฝก จรงไหม ถาใครจะเอาแตเรองงายๆ อยากทางานทงาย เขากไมไดฝกตน กอยแคนน ไมไดกาวไปไหน

มคตสาคญในการฝกตนวา “ยงยาก ยงไดมาก” คองานยงยาก เรากยงไดฝกตนมาก เมอเราจะฝกตว เรากทางานทยากนแหละ เพราะฉะนน ถาจะเปนนกเรยน นกฝก นกศกษา กถอคตทวา “ยงยาก ยงไดมาก” เอาไว

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๑๑

 

อะไรทยาก ถาเราส เราจะฝกตวเราไดมาก แตอะไรทงาย กคอไมไดเรอง ไมไดอะไรเลย แหม... งานน เรองน เราชอบจง มนงายด เราทาไดเลย แตแลวกคอเราไมไดอะไรเลย กเราทาไดอยแลว จะไปไดอะไรละ ถาทาอยางนอยเรอย กจะไดอยางหนง คอไดความขเกยจ แถมดวยความออนแอ

คนทมจตใจอยางน เรยกวาคนไมมสานกในการศกษา ไมมสานกในการฝก พอเจออะไรยาก กทอ นกทกขทหนงแลว และเมอจาเปนตองทา กฝนใจ กจาใจทา กทกขอก แลวเมอทาโดยฝนใจ กทาไดไมด ไมคอยไดผล หรออาจจะทาไมสาเรจ กทกขอก คราวนทกขไปนานเลย ดงนน คนทไมมจตสานกในการฝกตน จงกาวหนายาก

ทน เรารหลกแลว ถามนยาก เราจะไดฝกมาก เพราะฉะนน อะไรยาก เราไมกลว ใจเรารบ พอตกลงวาใจเรารบ ใจเราเอา เรากมความสข แลวกทาดวยความสข เมอทาดวยความสข กตงใจทา กยงทาไดผลด จนกระทงทาเสรจ กสขไปตลอด ทาเสรจแลว กยงสข งานกไดผล คนกเปนสข งานทาใหมสขภาพจตด

ในการศกษา จตสานกนสาคญมาก การศกษากคอเรองของการฝก เพราะฉะนนตอไปน แบมเจออะไร ไมตองกลว ยงยาก ฉนยงไดมาก ถาผานเรองนไปไดละก ไมตองกลวแลว ตอไปอะไรๆ กมแตจะงายขนๆ

เรองพฒนาจตใจ พดมาได ๒ อยาง คอ พฒนาคณธรรม เ ร ม ทฝก เมตตา อยากทาให เขามความสข และพฒนาสมรรถภาพ ความเขมแขงของจตใจ เรมดวยฝกความเพยรพยายาม ใหมใจรกใครใฝศกษาชอบฝกวา ยงยาก ยงไดมาก

๑๒ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

ความเพยร แปลวา แกลวกลา ไมถอย เดนหนา คานคนไมคอยรความหมาย ตองมองใหถงตวศพท ความเพยร มาจาก “วระ” ทแปลวา กลา เชนในคาวา วรชน วรสตร วรบรษ

จาก “วระ” นแหละ กมาเปนวรยะ หรอวรยะ เปนไดอยางไร? คออยางน “ วระ” แกลวกลา เปนคณศพท เปน adjective เราทาใหมนเปน noun กเปน “วรยะ” หรอ “วรยะ” แผลงอกทเปนคาไทย กกลายเปนความ “เพยร” จงแปลวาความเปนผแกลวกลา เหนของยากวาทาทาย ใจเอา ใจส

ความเปนผแกลวกลา หมายความวา ไมวาจะเจออะไร เชนเจองานทตองทา หรอเรองทตองฝก ถงจะยาก กไมกลว ใจส แกลวกลา เดนหนา เขาหา บกฝาได คนมความเพยรมลกษณะทวาจะเดนหนา ไมถอย เปนสมรรถภาพของจตใจอยางแรก

ตอจากความเพยร กมสต ซงเปนตวจบ ดง ตรง คม ทาใหตงหลกได ไมเผลอ ไมพลาด ไมประมาท ไมขาด ไมพรอง ไมเลอนลอย ถกจงหวะ สมาเสมอ เปนตน

ในความเขมแขง คอดานสมรรถภาพของจตใจน ตอจากมสต กมสมาธ คอใจทเรยบสงบ แนวแน อยตว เขาท รวมไดเปนหนงเดยว ดงไปในวตถในวถทตองการ ไมวาจะทาอะไร ใจกอยกบเรองนน ไมฟงซาน ไมวอกแวก ไมวาวน ไมหวนไหว ไมกระวนกระวาย ไมพลงพลาน ใจอยกบเรองทตองการไดตามตองการ เมอไรทาไดอยางน กคอมสมาธ

ตองถามตวเองวา เราทาอะไร ใจอยกบเรองททาตามทเราตองการไดไหม ถาคนทใจเปนสมาธ กอยได ใจไมไปอน จะทาอะไร ใจกอยทนน นคอเรองความเขมแขงของจตใจ ไปบวชเณร กไดฝกอนนดวย

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๑๓

 

คนทเขมแขงจรง ใจตองสดใสเปนสขดวย ดานจตใจยงพฒนาไมครบ ดานท ๑ คอคณธรรมทงหลาย

เชน เมตตา อยากใหเขามความสข ดานท ๒ คอความเขมแขงหรอสมรรถภาพของจตใจ เชน ความเพยรพยายาม วาไปแลว

คราวนกถงดานท ๓ ไดแก ความราเรงเบกบานใจ ความอมใจ ปลมใจ ความผอนคลาย และความสข ดานน จะพดนดหนอยเทานน สาคญทการปฏบต คอทาใหไดจรง

พดสนๆ วา เอาสตมาใช โดยบอกตวเองวา ทาใจใหราเรงเบกบานใจสดใสสดชนอยเสมอ ทางพระเรยกวามปราโมทยประจาใจ สดชนแจมใส เจอใครกยมได เจออะไรๆ กสบายใจ แลวกมปต คออมใจ ปลมใจ ตามมาดวยปสสทธ คอผอนคลาย ไมมความเครยด แลวกมความสข ใจปลอดโปรงโลงเบาแชมชนรนใจ ถาไดอยางน สมาธกจะมาไดงาย

คนทใจไมสบาย ไมมความสข เปนทกข กคอเอาอะไรมากดทบ กดดน หรอบบคนจตใจไว จตมนกตองดนรน มนกตงตวสงบนงไมได จงเปนสมาธไดยาก ตางกบคนทผอนคลายใจสงบสบายมความสข ใจไมตองดนรน กพรอมทจะเปนสมาธ

เอาละ นเรองจต เมอบวชเปนเณรเปนพระ กจะเนนเรองฝกจตใจ อยางนอยบรรยากาศในวด อนเปนรมณย กเปนสภาพทเออตอการฝกจตใจ ชวนใหสงบ สดชน นกถงสงทดงาม ขอใหนกถงพระพทธเจา เดมทรงอยในวง แลวออกบรรพชา มาอยตามปาตามเขา ชวยใหรจกชวตของเราวาแทจรงกคออยางน เราอยทไหน กปรบตวได อยกบธรรมชาตกด อยในสงคมมนษยกได อยกบวตถอะไรๆ กทาใหด ทงแกตว และแกทวทกสงทกคน

๑๔ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

ปญญามา ปญหาหมด อสรภาพมา ทกขไมม ตอจากดานจตใจ กถงดานปญญา การฝกฝนพฒนา

ปญญานเปนเรองใหญมาก ถอวาสงสด ปญญาทาใหเกดอสรภาพ เราไปทไหนทเราไมรจก เรากไม

รวาจะทาอะไรอยางไร เอ... เราอยทไหนนะ ทนมคนรายมสตวรายหรอเปลา มทางไปทางมาอยางไร ฯลฯ เราจะทาอะไร จะทาตวอยางไรด นคออดอด สญเสยอสรภาพแลว กายวาจากตดขดทาอะไรไมได เคลอนไหวไมถก ใจกอดอด ถกบบคน

แตพอรวาอะไรเปนอะไร เราจะตองทาอะไรอยางไร รวธแกปญหา เขาใจสถานการณแลว นคอปญญามา กแกปญหาได ใจกโลง เปนอสระ ปญญามา ปญหากหมด

ถาไมมปญญา กเจอปญหามากมาย และปญหากจะบบคนเรา อาการทถกกดดนบบคนนน เรยกวาทกข เราจงตองสรางปญญา จะไดแกปญหาได ทาทกขใหหายไป ทาใหมอสรภาพ เพราะฉะนนปญญาจงเปนธรรมทสาคญมาก ไมวาเราจะเรยนอะไร จะทางานอะไร ถามปญญา กทาไดหมด แตถาปญญาบอกไมได คอยงขาดปญญา ไมมปญญาจะบอก เรากตด

เปนอนวา ตอนนตองฝกปญญา พฒนาความร และความร นน กมมากมายสารพด ทงเรองธรรมชาตรอบตวเรา ความเปนไปของสงทงหลาย กฎธรรมชาต คอความเปนไปตามเหตปจจย เรองของสงคมมนษย การอยรวมกน เรองของวชาการตางๆ เลาเรยนใหเกดปญญา จดหมายโดยตรงอยทปญญา

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๑๕

 

เมอบวชแลว กจะไดเรยน เดยวพระใหมกจะบวชในไมชา สามเณรกจะไดเขาชนเรยนดวย ไปเรยนกบพระเลย ทานบวชเดอนหนง กไปเรยนดวยเทาทมเวลาจะเรยนได ใหรหลกธรรมคาสอน เดยวจะมอบหนงสอให มเวลากอานบาง พอใหรไดหลกไว

อกอยางหนงทสาคญ คอตองรจกถาม มอะไรสงสยหรอนาจะรเพม กถาม มอะไรๆ ทนาจะถามมากมาย แมแตเรองในชวตประจาวนงายๆ เชนอยางวา เราอยในสงคมนมา กไดยนศพทแสง ถอยคาในพระพทธศาสนา ท พดกนมาจนคนหมากมาย แตฟงแลวเขาใจบาง ไมเขาใจบาง บางทกเลอนรางหรอคลมเครอ ทเพยนกม คราวนไดโอกาสแลว กซกถาม ใหพระอาจารยทมความรอธบาย และไดสนทนาไถถามความรตางๆ ทงอานและฟงเสรมกนไป กจะทาใหเจรญจตใจเจรญปญญา

ปญญาเปนเรองทตองพฒนากนเรอยไป แบมบวชมาเรยนในเพศเปนเณรแลวกยงสบตอไปอก ไมจบแคทบวชเณร การทบวชเณรน เราจะไดพฒนาตวเองขนไปอกขนหนงดานหนง อยางทแบมเองบอกวาจะไดประสบการณ แลวเรากไดประสบการณเหลานเปนฐานเปนทน ทจะสงสมประมวลกนเปนภมปญญาของเรา ทเราจะไดพฒนายงๆ ขนไป แลวกกาวหนาตอไปไมหยด สกไปแลวกอานตอเรยนตอศกษาตอเรอยไป

วนนไดใหหนงสอไปเยอะ ไมใชใหไปอานจบในตอนบวช อานในตอนบวชกสวนหนง ตอจากนนไป เมอมเวลากไปอานตอ

๑๖ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

บวชเณรไดผล คนหนงพฒนา พาใหทกคนเปนสขดวย ในขนตนน กไดทาความเขาใจกนในเรองการบวช เมอ

เขาใจกนแลว เรากจะทาใหไดประโยชนสมตามวตถประสงคของการบวช โดยศกษาปฏบตฝกหดตงแตฝกกายวาจาเปนตนไป

ทน เมอไดบวชเปนสามเณรแลว ชวตในวดจะเปนอกแบบหนง ตางจากทเคยอยทบาน คราวนจะไปอยกบพระกบเณร แตไมใชแคนน วดเปนศนยกลางของชมชน ญาตโยมประชาชนมากน ทงเดกผใหญคนเฒาคนแก นกเปนโอกาสดสาหรบการเรยนรและฝกตว นอกจากเรยนรอยรวมในหมพระเณรแลว กเรยนรและฝกตว ในการปฏสนถารพบปะผคน เชนรจกสงสรรคพดจา ทาใหพรอมทจะกาวหนาไปในสงคมใหญไดอยางด

ในสมยกอนนน เขากใหลกหลานรจกเขาสงคมดวยการบวชเรยนนแหละ คอพอมาบวชอยวด ชวตกเปลยนไป ไมเหมอนอยบานทมเฉพาะคนในครอบครวของตว แตพอบวชมากไดพบปะคนทกชนด ทกเพศทกวย ไดเจอคนหมดทงชมชน แลวกตองรจกทจะสงสรรคพดจาใหเหมาะใหงามกบคนตางรนตางเพศตางวยเหลานน ในแนวทางของการทจะรวมมอชวยเหลอเออเฟอเกอกลกน ทาใหเกดความคลองความชานาญในการอยรวมสงคม พรอมไปกบการพฒนาชวตของตนเองดวยอยางด

รวมแลว มมากมายหลายแงหลายมม ทจะทาใหการบวชนเปนประโยชน ดวยการบวชแลวเรยนอยางทวามา แลวกใหเปนฐานของการศกษาพฒนาชวตตอไปขางหนาดวย กเปนอนวาใหแบมไดเขาใจความมงหมายไว แลวตงใจทาใหไดสมตามทบวชน

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๑๗

 

อยางทวาแตตน เมอทาไดอยางน ผลโดยตรงจะเกดกบชวตของแบมเอง แตพรอมกนนน ผลทพวงโยงกมาดวย คอ ทานผมเมตตารกแบมทงหลาย ทมานงกนอยน ซงมใจรวมอยทแบม กมความหวง ถาแบมทาอะไรทดๆ มความเจรญงอกงาม ทานกพลอยชนชมยนดมความสข ไดอนโมทนา ทานกไดทาบญดวย ทาใหไดทาบญรวมกน และมความสขดวยกน อนเปนความสขทดงาม เปนความสขทชอบธรรม ของมนษยทพฒนาแลว

จะเหนกนชดๆ วา ความสขของมนษยดบๆ ตงแตเกดมา ยงไมมการศกษา ยงไมไดพฒนานน เปนความสขแบบแยงชงกน ซงตองเบยดเบยนกน เราได เขาเสย เขาได เราอด เราสข เขาทกข หรอเขาสข เราทกข

แตเมอคนมการศกษาทถกตอง ไดพฒนาจตใจพฒนาปญญาแลว กจะมความสขทใหแกกน และความสขทไดดวยกน ไดบญ กไดดวยกน เปนสข กสขดวยกน เปนความสขแบบรวมกน

ถาแบมทาบญในการบวชคราวนไดผลด โยมผใหญทงหลาย ตงแตคณพอคณแมกจะมความสขอยางยง แลวกจะเปนความสขทลกซงประทบตดอยในหวใจเรอยไป ไมลมเลย

ในเวลาทสาคญมากน จงขอเอาใจรวมดวยกบแบม ขอใหการบวชของแบมสมฤทธผลอยางด ทจะแผขยายบญกศลและความสขไปใหแกทานผใหญทกคน ตงแตคณพอคณแม เปนตนไป

๑๘ บวชเณร เหนชวตแหงการศกษา

 

บดนถอวาพรอมแลว แตในขณะทบวชน ถอวาผจะบวชยงไมมความร ขอสาคญทวาจะฝกจตใจ กยงไมรวาจะทาอยางไร อยางนอยฝกจตกคอสามารถทาจตใหสงบได แตเราเคยอยบานมเพอนฝงไปเทยวไปเลนอยางโนนอยางน พอมาบวช ยงไมทนตงตว มาอยในวดเงยบๆ กจะนกถงคนโนนคนน ทาใหใจฟงซาน สงบไมได ทานจงใหบอกวธงายๆ ทจะทาใจใหสงบไวเปนขนตนชนหนงกอน เรยกวามลกรรมฐาน แปลวากรรมฐานชนมล คอชนเรมตน คอจะใหใจเรามงานทา จะไดไมฟงซาน กจะอยสงบได

งานทวาจะใหใจทานน เรยกวากรรมฐาน ทนสาหรบผทบวชใหม จะเอาอะไรมาเปนงานของใจ ทานกสอนวา เอางายๆคนทบวชมาอยวด ไมเคยมชวตอยอยางน ใจกจะฟงซานเพราะนกถงคนโนนคนน แลวคดไปตางๆ กตองทาใจใหสงบ เมอยงไมไดเรยน จะทาอยางไร ทานกสอนวธงายๆ กอนวา เวลาเรานกถงคน เรากมองงายๆ แคของทมองเหน คนเรามองเหนกนแค ผม-ขน-เลบ-ฟน-หนง แคนแหละ เรากเอาคาวาผมขนเลบฟนหนง มาทาเปนกรรมฐาน เปนงานของใจ ใหใจทางานนกอยกบคาเหลาน

พอนกถงใคร ใจกวา ผม-ขน-เลบ-ฟน-หนง คนนนกหายไป แตจะวาเปนภาษาบาล เปน เกสา-โลมา-นะขา-ทนตา-ตะโจ เมอวาไป ทงๆ ทกไมใชคาสาคญอะไร แตถาใจของเราอยนงได นนกคอใจสงบ แคนกฝกสมาธไดแลว ถงตอนนจงบอกมลกรรมฐาน ใหแบมเรยนไว เอานะวาตาม: เกสา-โลมา-นะขา-ทนตา-ตะโจ...

บดน เมอวาเองได กเปนอนวาพรอมแลว กจะมอบผา กาสาวพสตรใหไปหมไปครอง แลวมารบไตรสรณคมน และศล ๑๐ ใหสาเรจเปนสามเณรตอไป

 

สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย*1

- ∗ -

เกงอยางมคณคา จะคงอยยนยง

เณรนเปนผมความสามารถยอดเยยม เปนคณสมบตประจาตว ทน คณสมบตประจาตวนเปนของตดตว จะอยยนยาวไปตลอด ดงนน ในระยะยาว ถาเรามทนมาก คณสมบตประจาตวนกจะทาใหสามารถนาเอาทนไปใชไดผลมาก

เวลาน เณรยงอยในวยตน ทเรยกวาปฐมวย ถาเทยบอาย เอาวา เวลานเณรมอาย ๒๐ ป ถาทางานไปถงอาย ๖๐ ตอจากนนเรยกวาแกแลว จะไดพก ถาเอาอาย ๖๐ เปนเกณฑ เณรจะตองทางานอก ๔๐ ป

ระยะ ๔๐ ปนแหละสาคญ จะเกงจะแนจรงหรอไม กดท ๔๐ ปนน ตองทาใหเวลา ๔๐ ปนนปรากฏผลดทแนจรง ตอนนรบรอนไมได

                                                            *1 “สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย” น มาจากคาพดใหกาลงความคดจตปญญาแกสามเณรแบงก เมอวนท ๑๙ มกราคม ๒๕๖๐

๒๐ สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย

 

ตงฐาน เตรยมทน คณสมบตด ความสามารถทยอดเยยมนมอยแลว อยกบ

ตว ทนเราจะตองมฐาน และมทน ทจะใหตวเราเดนไปขางหนาได โดยเอาความสามารถนไปใชทนนนทาประโยชน หรอไปแสดงออกใหไดอยางด ฐานและทนนนตองมอยางนอย ๒ อยาง

ฐานท ๑ คอ ว นย กฎเกณฑ วฒนธรรมประเพณขนบธรรมเนยม ทเปนกตกาสงคม ในการอยรวมกบผอน เรองวนยแบบแผนระเบยบกฎกตกานนรกนอยในสงคม เราตองทาได มฉะนน เรากจะเกงอยในวงแคบ

เรามความสามารถ และไปแสดงออก ไปชวยไปทาอะไรไดอยางเกงกลา กจะมคนจานวนหนง กลมหนงใกลๆ ทนยมนบถอยอมรบความสามารถ

แตคนสวนมากเขามองทกฎกตกา วนย ขนบธรรมเนยมประเพณของสงคม ถาทาอะไรโดยไมเปนไปตามนน เขาไมยอมรบ เรากกาวไปในวงกวางอยางยนยาวไดยาก เพราะฉะนน เราจงตองมทนดานน ใหเปนฐานทมนคง สงคมตองมและตองถอตามกตกา

เมอเราทาไดเกง พรอมกบทาไดถกตองตามกตกาสงคม คอวนย กฎเกณฑ กตกา กฎหมาย ตลอดไปถงวฒนธรรมประเพณตางๆ โดยเฉพาะของพระเณรนนเนนทวนย เมอมวนยเปนฐานทมนของตวแลว ความเกงกลาสามารถทแสดงออกมา กแผขยายออกไปไดโลง

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๒๑

 

พวกประเพณกตกาของสงคมน เราตองเขาใจ ประเพณไหนทไมด ถาเราจะเปลยน กตองใหคนเขาใจและยอมรบ วาเรารจรง แสดงเหตผลชดเจนใหเขาเถยงเราไมได เราตองมความรเขาใจเขาถงวนยน จงจะไปเปลยนกฎกตกาของสงคมได แตตวเองตอนแรกตองทาไดตามกฎกตกานน

อยางเชนในวนงาน เมอเปนเณร จะไปเทยวแสดงตว ไปนงขางหนาทคนเขาชมนมกนแลวโบกไมโบกมอกากบการบญชาคนใหเขานงใหเขายน ใหทาอยางนนอยางน ไมใหทานนทาน คนททาตามนน เขาเกรงใจ แตคนสวนใหญทมองดอย เขาไมเอาดวย เขาไมยอมรบวาเณรจะพงเทยวมาแสดงตวอยางน ในพธอยางนน เณรกควรนงอยางสงบงามสงา ใหเขายอมรบในทางสงคม นคอตองจบคนสวนใหญใหได ไมใชเอาแคคนสวนนอยนดน

มหลกอยวา แมแตเปนผใหญ ถาจะไปแสดงตวอยางนน ตองไดรบมอบหมาย มการยอมรบกน หรอแมแตประชมตกลงกนใหคนนทาหนาทนน คนนนทาหนาทน ถาไมยอมรบกนไว ใครมาเทยวแสดงอยางนน คนจานวนมากกจะไปบนวา อยางนอยเขากไมรบ ไมพอใจ

เพราะฉะนน กโมทนาความสามารถน แต ขนตน ตองปฏบตใหไดตามกตกาสงคม ตามกฎระเบยบประเพณวฒนธรรม ถาประเพณกฎเกณฑกตกาอะไร ไมถกตอง ไมด เรากตองมวธการทจะใหเขายอมรบ ไมใชอยๆ กไปโผลปบปบขนมา

คนทงหมดนนมาพบกนเดยวเดยว ไมทนรเหนกนชด แลวเขาเอาไปพดอยางไร เขากไปบนลบหลงงานวา เออ... งานนจดกนอยางไร ทาไมมเณรออกมาแสดงตวอยางน

๒๒ สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย

 

แลวเขากเลนงานบรรดาผจดงานทงหมด วาผใหญจดงานนไมถกตอง ไปเอาเณรมาแสดงอยางนไดอยางไร

เพราะฉะนน เมอเณรมความสามารถน กดเยยมแลว แตเปนอนวา ขอท ๑ ตองรเขาใจ เขาถง ทาใหถกตองตามกตกาสงคม ถาจะเปลยนแปลง ตองใหใจและปญญาเขายอมรบ นคอเรองกตกาสงคม ตงแตกฎหมาย วฒนธรรมประเพณ วนย และธรรมเนยมอะไรตางๆ นฐานทหนง

ฐานท ๒ คอทนซงมในตว ทจะเอาไปใชในระยะยาว ไดแกวชาชพ วทยาการ ความรตางๆ ซงตองแสดงออกใหเหนวา เรามเปนหลกอย เชนการงานอาชพวา เราทางานอาชพนได เรามเครองมอในการเลยงชวตของตนทคนเขายอมรบ

เราไมไดเปนเดกเปนคนรนใหมอยอยางนตลอดไป ในระยะยาว เราจะพงตวเองได เปนตวของตวเองได คนอนเขากดวา เออ... บคคลผนเปนอยอยางไร มอาชพอยางไหน ทาการงานอะไร เราตองมทนทางดานวชาชพ หรอวทยาการ วชาความร ทนเหลาน ถาเรามพรอมแลว กเปนฐาน เปนทนในตวอยางมนคง

รวมความวา ตองม (๑) การทาไดตามวนย กฎกตกาสงคม และ (๒) มวชาชพ หรอวทยาการ ความร ทเปนหลกเปนฐาน ใหเปนเครองดารงตว ทมนคงมนใจ

ทน เมอเรามความสามารถพเศษอยในตวแลว อยางเณรนมความสามารถบางอยางยอดเยยม กเอาฐานนมารองรบตว และเอาทนออกไปใช ไปแสดง ทนตอไปอก ๔๐ ป กเดนหนาไดสบายเลย

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๒๓

 

เพราะฉะนน ตอนนจงเปนเวลาทเณรมโอกาสเตรยมตงฐาน แลวกกอทนขนมาในตว สองอยางนใหพรงพรอมมนคง มฉะนน ตอไปขางหนา ในระยะยาว กจะเกดความขาดแคลนในตวเอง ถงจะมความสามารถมาก แตกทาไมไดเตมท เพราะไมมฐาน ขาดแคลนทน ไมมเนอในและเครองมอทจะไปใช

เปนอนวา ตอนนเปนเวลาสาหรบเณรจะมองในแงทวา เราอยในวยตน หรอปฐมวย เปนเวลาทเราจะเตรยมตงฐานแลวกสรางทนใหพรอมทง ๒ อยาง เรมดวยวาเราจะรทนประเพณ กตกาสงคม และวนยตางๆ

เมอขณะนอยในเพศเปนเณร ถงแมเณรรวาตวเองมความสามารถพเศษเกงยอดเยยม แลวจะไปแสดงออกอะไรตางๆ และคนพวกหนงยอมรบ แตนนกเฉพาะใกลๆ ตว สวนคนอนมากมายมองมารอบๆ เขาไมยอมรบ เพราะฉะนนตองใหความสามารถของเราเปนทประจกษแกคนจานวนมาก ใหเขายอมรบได กคอตองมทนทจะเอาไปใช

เมอมทนนนแลว เรากเอาความสามารถนไปเอาทนออกมาใช จงตอง ตงฐาน-เตรยมทน ใหด

 

สงคมมอะไรทาทายปญญา ทจะเขาถงรทน

หนนวนย โดยรจกใชประเพณ แถมอกหนอย ทวาทาใหไดตามวนยกฎเกณฑกตกาสงคม

รวมทงขนบธรรมเนยมประเพณทเปนมาตรฐานในการอยรวมสงคม ไมใชแคทจะไปอยรวมกบคณะเลกๆ ทเปนกลมยอยๆ ใกลๆ เทานน

ตรงน เราตองรดวยวา ในบางเรอง เราจะไปอานจากตารา เชนวนยของพระเณรเทานน ยงไมพอ ตองรลกลงไปไกลกวานนอกวา การปฏบตบางอยางมเหตผลเบองหลงอยางไร จงมาจดเปนกตกาของหมคณะเสรมเขาไปอก วนยวาอยางนแลว ยงมกตกาสงฆตอไปอก

อยางพระเณรน จะโกนคว หรอไมโกนคว ตามวนยกไมไดบญญตไววาตองโกนคว ไมโกนกได แตโกนกไมผด พระสงฆไทยไดวางกตการวมกนวาใหโกนคว สวนวามเหตผลอยางไร เราตองไปหาความรเพม ซงอาจจะเปนเกรด

เมอพระไทยไดตกลงวางกตกากนวาใหโกนคว การทจะเปนหมคณะทเรยบรอย มระเบยบ เปนอนหนงอนเดยวกน กตองโกนควเหมอนกนหมด ไมใชวาองคหนงโกน องคหนงไมโกน

ดตอไป บนศรษะ วนยใหพระเณรมผมยาวไมเกน ๒ องคล หรอไมเกน ๒ เดอน ทน ถาพระทกองคถอแคตามน พระโกนผมครงแรกไมตรงกน ผมทยาว ๒ องคล กไมตรงวนกน องคนโกนวนหนง องคนนโกนอกวนหนง อยางพระพมาพระลงกาจะโกนวนไหนกได ผมกยาวบาง สนบาง ลกลนกนไป

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๒๕

 

ทน พระไทยมาเหนวา เออ... เรานาจะรวมตวพรอมกนไดใหเปนอนหนงอนเดยว และเราอยกบชาวบาน เวลาไปสวดมนตสวดพร กจะไดเหมอนกน จะงาม จะนาด พระไทยกมการตกลงกนทงประเทศวาใหโกนผมในวนขน ๑๔ คา แลวกถอเปนวนโกนขนมาทจะปลงผม พระไทยทงประเทศกเลยเหมอนกนหมด

พระไทยมองวาทาอยางนด ใครจะไปอางวาพระไทยผดวนย ทานไมไดบอกวาจะตองโกนผมในวนโกน นฉนเพงบวชได ๒ วน ๕ วน ๑๐ วน พอถงวนโกน ผมยงสนนดเดยว กตองโกนดวย ไมเอาละ ฉนไมยอมโกน ฉนไมผดวนย อยางนเรยกวาไมรจกกตกาสงคม กตกาสงฆไมใชขดวนย แตมาหนนวนย

ดอกตวอยางหนง พระไทยนเวลารบของจากโยมผหญง ตางจากพระศรลงกาทรบดวยมอเลย แตพระไทยไดตกลงกนไวใหใชผากราบรบประเคน

ผากราบนเปนผาสงสด ใชกราบรบหนาผาก นคอถอวาตองใหเกยรตแกโยมผหญง ไมใชเอาผาเชดมอเชดหนาสกปรกอะไรมารบ ทานใหเอาผาสะอาดเอยมทรองรบหนาผากเวลากราบอยางดทสดมารบ

ทาไมพระไทยตกลงกนไวอยางน นกเพอปองกนเผลอไผล คนมากๆ เดยวมอพลงพลาดไปโดนกน กเลยตกลงกนวาใชผากราบรบ กทาใหงามด และแนใจดวย

นกไมใชไปอางวนยวา เออ...ทานไมไดบญญตไวสกหนอยวาใหใชผาหรออะไรรบน พระไทยทาไมถกตามวนย ฉนกรบประเคนดวยมอเสยเลย

๒๖ สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย

 

การเอาผากราบรบประเคนผดวนยทไหน ไมผดหรอก อยางนเรยกวาเปนประเพณหนนวนย ยาวนยใหมน หมายความวา เมอรบดวยผากราบ กไมมทางผดวนย แตกลบเปนเครองปองกนผดพลาดพลงเผลอ ทาใหปฏบตตามวนยไดแนนอน

เปนอนวา การโกนผมในวนโกนขน ๑๔ คา กด การใชผากราบรบประเคนของจากโยมผหญง กด นเปนประเพณหนนวนย หมายความวาชวยเปนหลกประกนใหการปฏบตตามวนยนนไดผลแนนอน ถาปฏบตตามน กไดผลแนนอนจรงๆ กเทานเอง

เพราะฉะนน เราตองเขาใจ อยาเพงไปดวนวา การทเขาทาอยางน เขามเหตผลอยางไร เราตองศกษา ตองรวาประเพณนนมเหตผลอะไรอยเบองหลง

สาหรบพระไทยกเหมอนกลายเปนระเบยบวาใหใชผากราบรบของจากญาตโยมผหญง แตทจรง จะรบของจากผชาย กรบดวยผาได แตไมมเหตวาจะตองกนพลาดกนเผลออะไร และผชายกมาชวยยกของได ถาของบางอยางหนกนก หรอเวลาพระรบของมากๆ จะรบดวยผากราบหมดเลยกได ไมวาผหญงผชาย กรบดวยผากราบทวกน

ออ... สผา ทานใหไวแลวไง วาไมใหใชสทผด นอกจากสตองหามแลว สอนใชไดหมด เณรกถอตามนน แตในเมอพระไทยเราตกลงกนวาใชสนนๆ กเปนกตกาสงฆ เหมอนกบมายาวนย

วนย คอตองการความเปนระเบยบ ความเปนอนหนงอนเดยวกนของหมคณะ เพราะฉะนน บรรดาพระกเอาสทไมผดมาชวยกนเลอกสกสหนง สาหรบหมคณะ หรอสาหรบวดของเรา

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๒๗

 

ยกตวอยาง เชนวาอยวดเดยวกน กควรจะเปนสเดยวกน ไมแตกตางเหมอนดางแดงดา ไมลกลน มฉะนน สายตามองด กไมงาม เวลาญาตโยมมามากมาย ในวดเดยวกน พระออกไปนง ไปเขาแถวรบสงฆทาน หรอไปนงสวดมนต องคนสนน องคนนสน อางวาไมผดวนย แตไมงาม บางทนาหวเราะเลย

เมอทาตามวนย ไดความเปนระเบยบเรยบรอย กงดงาม บางทสงางาม ทานใหไวชนหนงแลววา ใหใชสทไมผดวนย แลวสไมผดวนยกมให เลอกตง ๕-๖ ส เมอเรามาอยหมอยกลมเดยวกน ในสทไมผดวนยนน กมาเลอกกนอกท ตกลงกนในหมของเราวาจะเอาสไหน แลวหมคณะของเรากเปนอนเดยวกน

ในประเทศไทยน อยางทในหลวงกไดทรงพยายามจะใหพระใชสเดยวกนหมด ถงไดม “สพระราชนยม” แตพระกยอมเฉพาะเวลาเขาวง ยงไมใชทวไป ยงถอสวดของตวเอง ไดสเดยวกนเฉพาะในวด

แตทนบางวดไมรเรองอยางน กปลอยใหพระใชสตางๆ ลกลนกน นกเพราะวา พระนนไมเอาหลก หรอไมรหลกวาม ๒ ชน วนย แลวกกตกาสงฆ

วนยกไดอยางกวางในขนทวไป คณอยาไปละเมด กเปนใชได ทนกมกตกาสงฆ หมายความวา หมหรอกลมนนอยดวยกน กวางกตกา เชนวาจะตระฆงเวลาเทาไร กตกลงกนวางกาหนดไว

แตถาจะเอาแคอางวาไมผดวนย องคนมาต ๘ โมงเชา อกองคหนง วนรงขนมาต ๙ โมง แลวอกองคมาตระฆงต ๕ กไมผดวนยสกองค แตกยงกงงกหลงกนไป ดงนน เมอไมผดวนยแลว กมกตกาวดมาหนนอกชนหนง

๒๘ สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย

 

พระมาอยดวยกน กประชมกนวา เออ... ทวดเราน จะฉนภตกนกโมง และจะใชสญญาณอะไรเปนเครองหมาย จะตกลอง หรอตระฆง หรอตฆอง หรอจะกดกรง หรออะไร กวาไปใหชด เมอตกลงวาจะฉนเวลาเทานน จะตอนนนๆ เวลาเทานน กจดเวรกนอก อยางนเรยกวาเปนกตกาสงฆ หรอกตกาวด เปนเรองของกลมของหมนนทจะใหอยกนเรยบรอยดงาม นคอไมผดวนย แตหนนเสรมใหมนในวนยนนอยางมนคง

ใครจะมาอางวา เอะ... วนยไมไดบญญตไวนวาตองตระฆง และตองตในเวลาเทาน แลวกไมเอาไมรวมกบเขา กเลยเสยเรอง ทาใหหมคณะแตกแยกในระยะยาว ทาลายสามคค วนยนมไวเพอสรางสามคค กลายเปนแตกตาง แลวกแตกแยก ถาถกวนย ตองใหแตกตางทไมกลายเปนแตกแยก

เรองเณรหมผารดอกนน วนยไมไดบงคบหรอก แตเมอมาอยในหมคณะนแลว เราอยดวยกน ทากนอยางนจะไดอยด และเปนระเบยบเรยบรอย

เขากมเหตผลนะวา เณรนมทงองคเลกองคนอย ซนบางไมซนบาง และจวรนกหลดลยงาย เพราะฉะนนกจงเอาผารดมดไว พอเณรเอาผารดจวรมดไวกบตว มนกไมหลด เณรหมดองกคอแนนด และถงจะหมดอง กดงชายผาออกมาคลมไดตงเยอะ แตทสาคญคอมนมนคง

ระเบยบ กฎ กตกามไวเพอประโยชนแกหมคณะ แกวด เปนเรองของสวนรวม วาจะอยกนอยางไร จงจะอยรวมกนดวยด

ถาถออยางสลพพตปรามาส กคอไมมเหตผลอยางน สกแตวายดถอตามทวากนมาวากนไป เชน ถอแบบโชคลาง

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป. อ. ปยตโต) ๒๙

 

เปนอนใหเรารเขาใจวา หนง ตองไมผดวนยใหญทเปนหลก สอง แลวกรกษากตกาของหมคณะทจะทาสงฆใหเรยบรอยสามคค ทเปนความมงหมายสาคญอนหนงของวนย แลวกจะไดมความเปนอนหนงอนเดยวกน เปนเอกภาพ

สามคค เอกภาพ แลวกไมทะเลาะววาทกน โดยยดเหนยวกนไว แลวกหนนใหรวมมอชวยเหลอกน เปนการทาใหหมคณะมความสข อยกนดวยความสข

ทน ถาเราไปทาอะไรแปลกแยกออกไป คนอนบางทกเรมใจไมด พอเขาวด เหนในวดนพระหมจวรสและใชวธหมไมเหมอนกน โยมทเคยคนมา กเรมแปลกใจวามอะไรเกดขน

ทานเปรยบไว เหมอนดอกไมทวางไวกระจดกระจาย พอมลมมา กพดปลวไปบาง พลดหายไปบาง ระเกะระกะไปบาง เราเอาเชอกมารอยเขาเปนพวงมาลย หรอจดใหเปนพาน อะไรอยางน มเครองยด ลมพดมา กไมกระจดกระจายไป และดงดงาม

ยอนไปสรปอกท เณรตองเตรยมฐานเตรยมทน ๒ อยาง หนง คอวนย หรอกฎกตกาสงคม ตลอดจนวฒนธรรม

ประเพณ สาหรบการอยรวมกน ใหเขากบเขาได เมอเราจะนาเขา ถาเขาผด เรากคอยๆ ทาใหเขาเขาใจกอน ไมใชจะไปแหวกออกเฉยๆ

ตอจากวนยใหญ กตกายอยกมเหตผลเพอเสรมเขามาหนนอกชนหนง คอ ไมผดวนยแลว กตงกตกาขนมาหนนใหแนน กตกาสงฆกเปนสวนปลกยอยในวนยนนเอง สวนแยกยอย กบสวนกวางใหญ กมารบกน

๓๐ สามเณรด มปญญาสรางสรรค บนฐานทมนของวนย

 

กตกาสงฆทานกอนญาตไวแลว หมายความวา เมอมวนยแลว กอนญาตกตกาสงฆ ซงกเปนเรองของสงฆทอยในวนยนนเองมาตงขนยอยลงไปอกชนหนง โดยทวาวนยทงคลมไวและเปนฐานให

ในเมอวนยกาหนดกวางๆ ไวแลว แตละหมกตงกตกาเพอใหปฏบตไดแนใจตามวนยนน ใหไดทงสามคค และมเอกภาพ

แตกตองระวงเหมอนกนวาบางทจะกลายเปนกตกาของเจาอาวาสองคเดยว ทเอาแตตวเองเปนหลก

กตกาสงฆ กหมายความวา ถาทาใหถก เมอมาอยรวมกน กมาประชมกน พจารณารวมกนวา เออ...เพอใหหมคณะของเราอยกนเรยบรอยดวยด เปนอนหนงอนเดยวกน ทกคนอยเปนสข แลวกสมพนธกบญาตโยมอยางดงามเกอกล กจดวางขอปฏบตใหเปนระบบ ใหทกอยางเขาท เกดผลด นามาซงประโยชนสขแกทกคน

วนย ซงมกฎกตกาตางๆ นน ไมใชเพอสงคมเทานน แตมนเปนเครองฝกคน ทาใหเขมแขงมนคง ทจะแนใจวาสามารถบงคบจดการตนเองใหแนวไปในทาง และเปนฐานทมนซงสงใหถงจดหมายได

สวนทนอยางทสอง ทตองเตรยมไวใหพรอม คอ วทยาการ วชาชพ ความรตางๆ อยางทไดพดไวขางตนแลว