ปญหาสขภาพและโรค

ทพบในกระบอโคเนอโคนมในเขตสสอ. 4

นายสตวแพทย ดร. สาทส ผลภาค

ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทย

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน จ.ขอนแกน

drsatis@yahoo.com

หวขอในการบรรยาย

• แนวคดการพฒนางานดานสขภาพสตว

• สาเหตการเกดและการแพรกระจายโรค

• การแบงกลมโรคและลาดบความสาคญ

• รายงานการพบโรคตาง ใๆน

ภาคต/น(ตอนบน)

• ปจจยตาง ทๆทาใหเกดโรค

• รายละเอยดสาคญของแตละโรค

ทพบบอย

• อาการ/ กลมอาการสาคญทพบ

ในสตวปวย

• การขาดแรธาตในโค

• การเกบตวอยางในสตวปวย

• แนวทางการควบคมและปองกน

โรค

แนวคดการพฒนางานดานสขภาพสตว

มหภาค(Macro_view)

ศกษาจากฐานขอมลการผลตหลายๆดาน

พจารณาจากศกยภาพการผลตปศสตวในแตละพนทจงหวด

รายไดจากปศสตวเปนรอยละเทาไหรของรายไดรวมของครอบครว

แบงตามชนดสตว จานวนและการกระจายตวใหชดเจน จานวนประชากรสตว / รายฟารม / ครอบครว

เปนฟารมขนาดใหญ - กลาง - เลก - ยอย

แบงเปนฟารมเอกชนรายใหญ(สงออก) รายยอย(พอเพยง) สดสวน

สภาพภมศาสตรทราบ ทสง เสนทางคมนาคม อณหภมอากาศ ปรมาณนาฝน แหลงนา เขตตดตอชายแดน

ดานสงคมศาสตร ประเพณ ศาสนา ความเชอ การรวมกลม แหลงการเรยนรภายในชมชน

และอนๆ.......................................

ดานจลภาค(Micro_view)

ปญหาสขภาพสตว ขนพนฐาน โรคระบาด โรคสตวตด

คน โรคอบตใหม รปแบบการบนทก สงรายงาน

ขอมลฐานประชากรปจจบน อตราการเกด อตราการปวย

อตราการตาย จาแนกตามชนดสตว

โครงสรางกลมผลตสตวและเลยงสตว สหกรณ และอนๆ

ระบบการประสานงานกบองคกรสวนทองถน

การประชาสมพนธและการใหความร รปแบบ ความถ

เนอหา

การใหบรการดานสขภาพสตว รปแบบ ความถ เนอหา

การสรางกลมใหเกดการพงพาตนเอง เรยนรซงกนและกน

โรคระบาด โรคพนฐานประจาถน โรคนาน ๆเกดท

- Haemo

- FMD

- -Brucellosis

- -(Para TB)

- -(TB)

- -(Melioidosis)

โรคพยาธในทางเดนอาหาร

- GI-nematode

- Fasciola.gigantica

- Schistosoma spindale

โรคพยาธในเลอด

- Babesiosis

- Anaplasmosis

- Trypanosomosis infection

- Theileriosis

- Trichinosis

- Rabies

- Tetanus

- Black leg

- Anthrax

- Tetanoid syndrome

- Salmonellosis

- Clostridium infection

-Mineral deficiency

-Feed contamination*****

รายชอโรคและลาดบความสาคญของการเกดโรคในสตวใหญ

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

โรคคอบวม(Haemorrhagic septicemia)

เกดจากการตดเชอแบคทเรยชนดหนง(เชอ Pasteurella multocida)

อาการสาคญของโรค

ซม หายใจดง อาปากหายใจ ไขสง

บวมบรเวณลาคอ และรอบดวงตา

ทองอด ลาไสอกเสบ อจจาระมมกเลอดปน

ตายไว

อาการและวการสาคญของโรค

การเพาะแยกเชอพาสเจอเรลลาและหาชนดยาตานเชอ

การปองกนโรค

ฉดวคซนปองกนโรคปละ

ครง โดยเฉพาะในชวงเวลาท

สตวเกดความเครยดเชน ตน

ฤดฝน หรอกอนการ

เคลอนยายสตวอยางนอย 2

อาทตย

ไมชาแหละซากสตวทตาย

โดยไมทราบสาเหตแบงขาย

การรกษาโรค

ฉดยาปฎชวนะกลม Oxytetracyclin หรอ Penstep รวมกบกลม Sulfatrimetroprim 3 -5 วนตดตอกน

ฉดยาลดการอกเสบ(Dexamethasone)

ใหสารละลายนาเกลอเขมขนเขาเสน

อนๆแลวแตอาการทพบ

โรคปากเทาเปอย

เกดจากการตดเชอไวรสเอฟ

เอมด ในประเทศไทยพบ 3

ไทปคอ โอ เอ เอเชยวน

อาการสาคญคอ ไข ซม

เบออาหาร

นาลายไหล เดนกะเผลก

พบตมทลน ชองกบ ไรกบ

วการของโรคบรเวณลนและรองกบ

การปองกนโรค ฉดวคซนปองกนโรคปละ 2 ครง

ควรตองครอบคลมใหทวถงใหได

รอยละ 80 ประชากรของสตวใน

แตละพนท

ระมดระวงการระบาดของเชอ

จากการนาสตวใหมเขาฝงหรอ

เชออาจตดมากบคน เสอผา

ยานพาหนะทเขาออกจากแหลง

โรคระบาด หรอตลาดนดคาสตว

ควบคมการเคลอนยายสตว

Black leg (Clostridium chauvoei)

ในโค กระบอ อ.เมอง จ.นครพนม

ทงหมด ปวย ตาย ทงหมด ปวย ตาย ทงหมด ปวย ตาย

โค เมย 8 ป - 16 เม.ย. 49 sudden death 13 2 1 15 1 1 28 3 2

กระบอ เมย 6 เดอน 18 เม.ย. 49 18 เม.ย. 49 hindlimb swelling

โค เมย 10 เดอน 18 เม.ย. 49 - depress, lateral recumbency, left forelimb lameness

2 นางเรยน พรมชย 15 โค เมย 8 เดอน 17 เม.ย. 49 18 เม.ย. 49 depress, lameness , เลอดออกจมก 8 1 1 2 10 1 1

3 นายประยร ไมตร 48 กระบอ เมย 6 เดอน - 18 เม.ย. 49 sudden death 10 6 1 1 16 1 1

4 นายสงหทอง หลาบา 52 โค ผ 8 เดอน 19 เม.ย. 49 19 เม.ย. 49 depress , salivation, dyspnea, stiffness 6 1 1 6 1 1

5 นายสมบรณ หมอมบาว 66 โค เมย 1 ป 19 เม.ย. 49 - depress , left hindlimb lameness 5 1 5 1 0

6 นายปราสาททอง ธนอตร 49 โค เมย 4 ป 19 เม.ย. 49 20 เม.ย. 49 dypsnea, bloat 30 1 1 30 1 1

7 นายลวน ทาด 35 โค ผ 2 ป 22 เม.ย. 49 - depress, lateral recumbency, left forelimb lameness 8 1 8 1 0

8 นายฉลาด พรมอนทร 8 กระบอ ผ 1 ป ครง 22 เม.ย. 49 - depress , inappetite, 11 1 11 1 0

9 นายทน หลาบา 18 โค ผ 2 ป 22 เม.ย. 49 23 เม.ย. 49 depress , right hindlimb lameness-swelling, ด 7 1 1 7 1 1

โค เมย 8 เดอน 23 เม.ย. 49 - depress lateral recumbency 21 2 1 21 2 1

โค เมย 3 เดอน - 25 เม.ย. 92 sudden death

เพศวน เดอน ป

ทตายลาดบท ชอ-สกล เลขท

การสารวจและเฝาระวงโรค ณ วนท 29 เมษายน 2549

ทองท บานชะโนดนอย หมท 9 ต.ขามเฒา อ.เมอง จ.นครพนม

วน เดอน ปท

เรมปวยอาการ

ชนด

สตว

ปวย/ตาย

อาย โค กระบอ รวม

จานวนสตว (ตว)

นายละมล โคตขวา10 2

1 นายสดใจ พรหมบน 10

ขอสงเกตการเกดโรค

Black leg (Clostridium chauvoei)

ในโค กระบอ พบพบในโคมากกวาในกระบอ

อายนอยพบมากกวาอายมาก

แสดงอาการทางระบบทางเดนหายใจ ทางเดนอาหาร(ทองอด)

พบโรคมากในชวงตนฤดฝน มพาย

การระบาดเกดจากการชาแหละซากสตวตายทไมทราบสาเหตและแบงชนสวนไปยงบานขางเคยง

สตวไปกนหญาบรเวณทชาแหละซากสตว

มกพบการระบาดบรเวณพนทตดชายแดน ตย. เลย นครพนม มกดาหาร

ตวอยางกรณศกษาบางโรคในภาคต/นตอนบน

โรคพยาธภายใน ภายในเลอด และอนๆ

ไวใชรายงานดานคณภาพนอกจากปรมาณงาน

อบตการณการตดเชอทรปปาโนโซมในปศสตวใน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยใน

ป 2551มาณวกา ผลภาค สาทส ผลภาค* รงสดา ผกพน

ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน ต.ทาพระ อ.เมอง จ.ขอนแกน 40260

*ผรบผดชอบ e-mail : drsatis@yahoo.com

รายงานการพบเชอT. evansi (Steel,1985)ในสตวชนด

ตางๆในประเทศไทย กระบอ

โคนม

โคเนอ

มา ลา ฬ อ

สกร

กวาง

ชาง

สนข

ประวตการพบเชอT. evansiในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ

กระบอ (Lohr et al.,1985,1986)

กระบอ โคนม โคเนอ มา สนข (Kasemsant et al.,1989)

โคนม (Kashiwasaki et al.,1998 ; Pholpark et al.,1989)

ตารางท 1 จานวน case ทตรวจพบเชอ T. evansi แยกตาม

ชนดสตวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนระหวางป 2548 -

2550 *

ปงบประมาณชนดสตว

รวมกระบอ โคนม โคเนอ

2548 4 0 0 4

2549 4 1 1 6

2550 3 0 5 8

รวม 11 1 6 18

*รายงานประจาป ศวพ. ขอนแกน

อาการตาง ใๆนสตวทตรวจพบเชอ Trypanosoma evansi

โลหตจาง เลอดใสเปนนา

ตวแขงหลงแขง

บวมตามขอ ตาอกเสบ

ไขสง – ปานกลาง – ตา ไขลอย

ขน ๆลง ๆ(103 – 1080 F)

Low semen quality

แทงลกระยะกลาง – ทาย

(มากกวา 6 เดอน – ใกลคลอด)

Abor tion storm***

อาการทางประสาท ชก ดราย

เดนวน วงชนคอก

โคนม: นมลด กระทนหน /

เรอรง(Acute/Chronic)

Trypanosoma evansi

อาการชกจากเชอขนสมอง

อาการปวยในสตวชนดตางๆ

อาการปวยในสตวชนดตางๆ(ตอ)

แมลงดดเลอดชนดตางๆเปนพาหะนาโรค(Mechanical

vectors)

Factors for disease outbreak

Flies density: interupted feeding habbit.

Animal stress: Ploughling season , calving, milking, population density

Species susceptibility : โคนม > โคเนอ > กระบอ

Location: Forest area (Comfor t Breeding place). Flooding area.

Etc………………………..

ป 2004 มรายงานแลววาเปนโรคทตดตอถงคนได

HUMAN TRYPANOSOMIASIS CAUSED BY TRYPANOSOMA

EVANSI IN INDIA: THE FIRST CASE REPORT

PRASHANT P. JOSHI, VIJAY R. SHEGOKAR, RAJARAM

M. POWAR, STEPHANE HERDER, RAHUL KATTI,HARSHA R.

SALKAR, VIBHAWARI S. DANI, ARADHANA BHARGAVA,

JEAN JANNIN, AND PHILIPPE TRUC*

Am. J. Trop. Med. Hyg., 73(3), 2005, pp. 491–495

วตถประสงคการศกษา

ศกษาการกระจายของเชอในจงหวดตางๆในภมภาค

ชนดสตวทตรวจพบเชอ

ฤดกาลทพบเชอ

อาการปวยจากสตวแตละชนดทตรวจพบเชอ

การเลอกชนดตวอยางในการตรวจหาเชอ

วธการศกษา

ทาการศกษายอนหลงโดยรวบรวม case ประวตสตวปวยตลอด

ป 2551 ทตรวจพบเชอ T. evansi จากการตรวจตวอยางหาเชอ

จากเลอดปายสไลด อวยวะปายสไลดดวยวธการยอมสยมซา

และเลอดในEDTA ตรวจดวยวธ Hematocrit centrifugal

technique: Woo’s method (Woo,1970)

นาประวตแตละcase มาวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา

ดวยการจาแนกความถ แยกตาม จงหวด ชนดสตว ฤดกาลทพบ

เชอ อาการปวย และชนดตวอยางทตรวจพบเชอ

วธการตรวจหาเชอพยาธในเลอดเบองตน

ผลและวจารณ

ตารางท 2 การตรวจพบเชอT.evansi ในแตละจงหวดจาแนกตามชนดสตวในป 2551

จงหวดชนดสตว

รวมกระบอ โคนม โคเนอ สกร

ขอนแกน 1 0 10 0 11

สกลนคร 0 1 2 0 3

นครพนม 1 0 1 0 2

อดรธาน 1 0 1 0 2

หนองบวลาภ 0 0 2 0 2

เลย 0 0 0 2 2

มหาสารคาม 0 0 1 0 1

หนองคาย 0 0 1 0 1

บรรมย 0 1 0 0 1

รวม 3 2 18 2 25

ตารางท 3 การตรวจพบเชอรายเดอนในแตละจงหวด

เดอน ขก สน นพ อด หภ เลย มส หค บร รวม

มค. - มย. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

กรกฏาคม 0 1 0 0 0 0 0 1 0 2

สงหาคม 1 0 0 0 1 1 0 0 0 3

กนยายน 4 2 0 2 1 1 1 0 0 11

ตลาคม 6 0 0 0 0 0 0 0 0 6

พฤศจกายน 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

ธนวาคม 0 0 2 0 0 0 0 0 1 3

รวม 11 3 2 2 2 2 1 1 1 25

ตารางท 4 ชนดและจานวนตวอยางทตรวจพบเชอ T. evansi แยกตามชนด

สตว

ชนด

ตวอยาง

ชนดสตวรวม

โคเนอ โคนม กระบอ สกร

จานว

นตย.

พบ

เชอ

จานว

นตย.

พบ

เชอ

จานว

นตย.

พบ

เชอ

จานว

นตย.

พบ

เชอ

จานว

นตย.

พบ

เชอ %

EDTA_

blood 21 10 8 3 5 1 0 0 34 14 41.2

Blood

smear 42 7 18 1 5 4 16 4 81 16 19.8

Organ

smear 8 8 0 0 1 1 1 1 10 10 100

ตารางท 5 อาการตาง ทๆพบจากประวตสตวทตรวจ

พบเชอ T. evansi แยกตามชนดสตว

อาการชนดสตว

รวมโคเนอ โคนม กระบอ สกร

ตาย

กระทนหน 3 1 0 1 5

ปวยเรอรง 3 0 0 0 3

โลหตจาง 3 0 0 0 3

ทางประสาท 2 0 1 0 3

แทง 0 1 1 0 2

บวมนา 1 0 0 0 1

ระบบหายใจ 1 0 0 0 1

ออนเพลย 1 0 0 0 1

ไข 1 0 0 0 1

ไมแสดง

อาการ 3 0 1 1 5

18 2 3 2 25

ประเภท

ฟารม

ชนด

สตวรวม

โคเนอ โคนม กระบอ สกร

รฐบาล 2 0 0 0 2

เกษตรกร 16 2 3 2 23

ตารางท 6 ประเภทฟารมและชนดสตวทตรวจพบเชอ T. evansi

Blood smear and organ smear ยอมสยมซา

การทา Blood smear

เลอดปายสไลดจากอวยวะ(หวใจ สมอง)

Impression(organ) smear

Hematocrit centrifugal technique.(Woo’s method)

วดทศนดการเคลอนไหวของเชอ T.evansi & T. theileri

สรปผลการศกษา

เชอพบไดในสตว 4 ชนดคอโคเนอ โคนม กระบอ และสกร

พบเชอกระจายทวไปในจงหวดตาง ใๆนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอนบนและบางจงหวดในภาคต/นตอนลาง

การตดเชอเรมจากเดอนกรกฎาคมและพบจานวนครงการตดเชอ

สงสดในเดอนกนยายน

พบเชอไดในสตวทงทแสดงและไมแสดงอาการปวย

ในสตวทมประวตการตายกระทนหนตรวจพบเชอได

(Frozen)Organ smear (หวใจ)เปน specimen ทนาสนใจในการ

ตรวจหาเชอชนดนในสตวทตายแลว

รายงานเพมเตมในป 2552

พบเชอแลวในกวางจากสถานวจยและเพาะพนธสตวปาเขาเขยว จ.

ชยภม โดยกวางปวยแสดงอาการทางระบบประสาท

พบเชอในโคเนอ จ.อดรธาน จ.กาฬ สนธ ไมมบนทกประวต

พบโรคเรวขนกวาปทแลว มนาคม(กวาง)และมถนายน(โคเนอ)

ภาวะโลกรอน การเปลยนแปลงสงแวดลอม มลภาวะ

พาหะนาโรคทมจานวนและปรมาณเพมขน เปนปจจย

สาคญทเสรมใหมโอกาสพบเชอมากขน

การศกษาสภาวะโรคพยาธใบไมในตบโค-กระบอ

ใน 10 จงหวดภาคต/นตอนบนในป 2551

ตารางท 1 จานวนและรอยละของโคเนอทตรวจพบไขพยาธ

ใบไมตบในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

จงหวด พนทมแหลงนา พนทไมมแหลงนา รวม

ตวอยาง พบไข

พยาธ

รอยละ ตวอยาง พบไข

พยาธ

รอยละ ตวอยาง พบไข

พยาธ

รอยละ

กาฬสนธ 150 10 6.67 150 12 8.00 300 22 7.33

ขอนแกน 150 5 3.33 150 12 8.00 300 17 5.67

นครพนม 140 42 30.00 133 14 10.53 273 56 20.51

มหาสารคาม 82 5 6.10 126 7 5.56 208 12 5.77

มกดาหาร 151 14 9.27 149 27 18.12 300 41 13.67

เลย 175 2 1.14 125 2 1.60 300 4 1.33

สกลนคร 150 28 16.67 150 9 6.00 300 37 12.33

หนองคาย 150 36 24.00 150 2 1.33 300 38 12.67

หนองบวลาภ 116 1 0.86 178 8 4.49 284 9 3.06

อดรธาน 150 17 11.33 150 2 1.33 300 19 6.33

รวม 1,414 160 11.32 1,461 95 6.5 2,875 255 8.87

ตารางท 2 การเปรยบเทยบพนทขอบเขตจงหวดกบการ

ตดพยาธใบไมตบโค-กระบอ

ชนดปจจย จานวนตวอยาง %โคทเปนโรค OR 95%CI p-value

จงหวด 0.95 0.917 ถง 1.00 0.059กาฬสนธ 300 7.33ขอนแกน 300 5.67นครพนม 273 20.51

มหาสารคาม 208 5.77มกดาหาร 300 3.67

เลย 300 1.33สกลนคร 300 12.33หนองคาย 300 12.67

หนองบวลาภ 294 3.06อดรธาน 300 6.33รวม 2875 8.87

ตารางท 3 การเปรยบเทยบปจจยพนทการมและไมมแหลงนากบการตดพยาธ

ใบไมตบโค-กระบอ

ชนดปจจย จานวนตวอยาง %โคทเปนโรค OR 95%CIp-

value

พนท 1.83 1.4 ถง 2.39 0.000

มแหลงนา 1414 11.32

ไมมแหลงนา 1461 6.5

วงจรชวตพยาธใบไมตบFasciolosis

ในโค - กระบอ

เนอตาย+จดเลอดออกทตบสตวเปนโรค

พยาธตวแกในถงนาด

วงจรชวตพยาธใบไมตบระยะตวออนไชผานเนอตบแบบเฉยบพลน

ปพ.ศ. จงหวดทสารวจ ชนดสตว จานวนตย. ตรวจพบ % Fasciola % GI-nematode % Param %2547 หนองบวลาภ โคนม 15 8 53.3 0 0 5 33.33 4 26.7

โคเนอ 114 73 64 1 0.88 59 51.75 29 25.4กระบอ 24 8 33.3 0 0 5 20.83 4 16.7

2547 นครพนม โคเนอ 256 191 74.6 17 6.64 93 36.33 153 59.8กระบอ 223 147 65.9 22 9.87 36 16.14 119 53.4

2547 อดรธาน โคเนอ+นม 315 171 54.3 14 4.44 59 18.73 68 21.62544 กาฬสนธ โคเนอ+กระบอ 510 0 69 13.5 0 02548 กาฬสนธ โคเนอ 236 185 78.4 28 11.9 145 61.44 81 34.3

รวม ทกชนด 1693 783 46.2 151 8.92 402 23.74 458 27.1

การสารวจโรคพยาธภายในโค-กระบอในภาคต/น ตอนบน ป2544-2548

หมายเหต:ใชขอมลจากผลงานวชาการจากวารสารปศสตวเขต4และสตวแพทยสาร

อาการปวยและพยาธภายในระบบทางเดนอาหาร

ผลเสยของการท สตวตดโรคพยาธ ทาให สตวเจรญเตบโต

ชา

ภมคมกนตา โรคแทรก

ซอนไดงายและทาให

การทาวคซ นปองกนโรค

ไมไดผล

แทงลก ทาใหผลผลต

ลกสตวท ควรจะไดท กป

ลดลง

ผสมไมตด ไมเปนสด

ปวยเรอรง ตองเสยคารกษาพยาบาล

ปวยรนแรง อาจถงตายได

สตวขายไมไดราคา

โปรแกรมถายพยาธกลมโค กระบออายตากวา 6 เดอน

ครงแรก อาย 3 อาทตย

ครงทสอง อาย 6 อาทตย

โปรแกรมถายพยาธกลมโคกระบออายมากกวา 6 เดอน ขนไป

ถายพยาธ กลมตวกลมในกระเพาะลาไส อยางนอยปละ 2 ครง

ในชวงตนฤดฝนและปลายฝน

ถายพยาธใบไมตบปละ 2 ครง

ครงแรก เดอนมนาคม – เมษายน

ครงท 2 เดอนกนยายน – ตลาคม

หมายเหต : ควรสมเกบตวอยางอจจาระประมาณ 10 – 20 % ของฝงเพอตรวจจาแนกชนดพยาธ เพอหาชนดยาถายทถกตองเหมาะสมตอไป

พยาธใบไมตบFasciolosis

ในแพะ

พยาธตวกลมในกระเพาะลาไส

Mecistocirrus spp.(abomasum) วงจรชวตพยาธปากขอ

โคทองเสย

พยาธเสนดาย ตวกลมในกระเพาะลาไสและเชอบด

อาการกลมโรคพยาธ ภายในทางเดนอาหาร

• ทองผก / ทองเสยเรอรง

• ขป น /ขเทา(กระบอ :โรคพยาธ ไสเดอน )

• โลหตจาง

• เยอเมอกตาซดขาว

• มข ตาเกราะกรง

• ผวหนงอ กเสบ

(โค) Strongyloides papillosus

Toxascaris vitulorum

อาการโรคพยาธ ภายในทางเดนอาหาร (ตอ)

ซบผอม ออนเพลย

ขนหยองคราบดาท สะโพก-ขาหลง

ทองปอง

ซมบวมนาใตคางผสมตดยาก

โรคและปญหาสขภาพในโคนมทควรระวงในชวงหนาฝน

โ รคพยาธในเลอด บาบเซย ทรปปาโนโซม(แทงลก)

โ รคทมสาเหตมาจากอาหาร ขน / หยาบ *****โ รคเตานมอกเสบ

โ รคระบบทางเดนหายใจ ตย. ไข 3 วน

โ รคพยาธตวกลมภายในระบบทางเดนอาหาร โ รคบด

โ รคตาเจบ

โ รคเจบกบ

แนวทางการดแลสขภาพและปองกนโรคในชวงฤดฝน

ถายพยาธภายในระบบทางเดนอาหารแกโคทกตวในชวง

ตนฤดฝน

เฝาระวงอาการในสตวทสงสยวาอาจตดพยาธในเลอด

เชน ไขสง นมลดกะทนหน ปสสาวะสโคลา เยอเมอกซด

ขาว แทงลก

ใหยากาจดพยาธภายนอกและใชมงคลมคอกพกสตวเพอ

ปองกนแมลง

ทาบรเวณคอกพกสตวและคอกรดใหแหง เพอลดการเกด

โรคเตานมอกเสบจากการตดเชอจากสงแวดลอม

เสรมวตามน A และ E ในอาหารโคนมเพอชวยปองกนโรคเตานมอกเสบ

เอาวาสลนทาขอบตาสตวกนแมลงตอมตา

ไมควรผสมอาหารสตวในโรงเกบทงไวนานเกนกวา 1

อาทตยเพอลดจานวนเชอทมโอกาสปนเปอนในวตถดบ

อาหารสตว และเลอกซออาหารโคจากแหลงผลตทเชอถอ

ได

หลกการควบคมโรคพยาธในเลอดในฟารมเกษตรกรรายยอย

ควบคม ปรมาณพาหะนาโรค เชน เหลอบ

และเหบไมใหมปรมาณมากเกนไปโดยใชยา

ฆาแมลงหรอมงชบยาฆาแมลงในชวงฤดฝน

ปรบปรงการจดการดานอาหารใหมปรมาณ

พอเพยงตอความตองการของโค–กระบอ

โดยเฉพาะกลมโคทองและโคหลงคลอดใหม

ๆ

สอนใหเกษตรกรร จกอาการสาคญของโรค

พยาธ ในเลอด

มเวชภณฑทใชรกษาโค – กระบอทตดโรคพยาธในเลอด

พรอมในพนท เชน

เชอทรปปาโนโซม T.evansi - เบรนล

เชอบาบเซย B. bigemina - อมมโซล , เบรนล

B. bovis -เบรนล

เชออนาพลาสมา A.marginale - อมมโซล, Oxy-LA

รปแสดงปญหาสขภาพและโรคตางๆในโคนม

โรคพยาธในเลอดและอาการปวยทพบ

การปองกนแมลงดดเลอดชนดตางๆ

ปญหาสขภาพโรคทมสาเหตมาจากอาหาร

(ขน/หยาบ) Non_infectious_Diseaseพษจากเชอราในวตถดบอาหาร

การปนเปอนของเชอแบคทเรยและพษของมน

ไซยาไนดและไนเตรทใน อาหารหยาบ หวอาหาร

สารพษจากวสดเหลอใชทางการเกษตรและอตสาหกรรมตางๆ

นาเสยและการปนเปอนของสารตกคางตางๆ ในแหลงนา

การปนเปอนของพษของเชอจากซากสตวทตายและปนเปอน

ในบรเวณทผสมอาหาร

แหลงทมาของสารพษในอาหารหยาบ

อาหารสตวทควรระวง

โรคระบบทางเดนหายใจ

ตารางแสดงผลการตรวจสขภาพและผลการทดสอบโรคโคเนอ

ศนยวจยและบารงพนธสตวทาพระในป 2552

ชนดการทดสอบ สารวจเมอ ผเกบตวอยาง จานวนตย.ผลการทดสอบ

ผลบวก(%) ผลลบ

โรคตดเชอจากซรม 20-22 พค.52 ศวพ. ขอนแกน54

- Brucellosis 054

- T.B. ND ND

- Para T.B. ND ND

- Melioidosis 054

- BL (bovine leucosis) รอผลทดสอบ รอผลทดสอบ

พยาธภายในGI-tract 20-22 พค.52 ศวพ. ขอนแกน 55 15 40

-GI_nematode 15(27.3)

-Trichuris 1

-Paramphistomum 2

พยาธในเลอด 20-22 พค.52 ศวพ. ขอนแกน 54 18 36

-Theileria spp. 17(31.5)37

การเกบตวอยาง

หลกการเบองตนในการเกบตวอยาง

1. ตองมโรคในใจทคดไว

2. เคยมประสบการณดานโรคทพบมากอน

3. ไดเรยนรมาตอนเรยนหนงสอในสถาบน การฝกอบรม

หรอการประชม

ขอมลบนทกแบงออกไดเปน 3 กลมหลกๆ

การบนทกประวตสตวปวยผสงตวอยางตองใหความสาคญในการเกบบนทกรายละเอยดตาง ๆ ขอมลบนทกแบงออกไดเปน 3 กลมหลก เๆพอชวยในการชนสตรโรค ดงน

1.ประวตตวสตวพนฐาน เชน เพศ พนธ อาย คาคะแนนรปราง สถานะการใหผลผลต ประวตการดแลสขภาพ เชน การทาวคซน ถายพยาธ การรกษา

2. อาการสตวปวยจากการบอกของเจาของและ การตรวจรางกาย

สตวปวย

ตย. วดไข ฟงการทางานของปอดหรอกระเพาะอาหาร สงเกต

อาการซดบรเวณเหงอก ตา ปากชองคลอด ลกษณะ ส อจจาระ

ปสสาวะ อาการหอบ กดฟน เดนวน ชนคอก ขนลกชน ขา

ออน

3. ผลการตรวจจากหองปฏบตการ

................................................................

เพอใหไดขอมลครบตามระบบ

โดยยดหลกงายๆไววา

ใคร ทาอะไร ทไหน เมอไร และอยางไร

การเลอกชนดตวอยางทจะเกบสง

1. มาจากอาการทพบ

- ระบบทางเดนอาหาร : อจจาระ, อาหารทสตวกน

- ระบบทางเดนหายใจ : swab

- ระบบประสาท : สมอง นาไขสนหลง

- ระบบสบพนธ : vaginal swab, ลางมดลก

- ระบบเลอด : EDTA, Serum, Blood smear

- ระบบขบถายของเสย : ปสสาวะ

- ระบบการเคลอนไหว : กลามเนอ นาไขขอ

- ระบบการมองเหน : eye swab

2. มาจากมาตรฐานการเกบตวอยางท สถาบนฯ/ศวพ. กาหนดไว

สตวเปน

EDTA blood

Serum

Blood smear

Feces หรอพชอาหารสตวทกน

สตวตาย

Organ smear

อวยวะ : หวใจ ปอด ตบ มาม ไต สมอง

Rumen content

พชอาหารสตวทกน

ชนดโรคBlood

smearอวยวะภายในและอนๆEDTA Serum อจจาระ

แบคทเรย

Haemo หวใจ ปอด หลอดลม

Black leg กลามเนอและอวยวะอนๆท

ผดปกต

ไวรส

BL:bovine

leukosis.

FMD เยอลน เยอกบ

พษสนขบา สมอง

รายชอโรคและลาดบความสาคญของการเกดโรคในสตวใหญในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

ชนดโรคทตองสงสยBlood

smearอวยวะภายในEDTA Serum อจจาระ

โรคพยาธ

- พยาธภายใน

ระบบทางเดน

อาหาร

ตวพยาธทพบ

- พยาธตวกลม กระเพาะ:Abomasu

m

/ลาไสเลก

- พยาธใบไมใน

ตบ

ตบ/ถงนาด

- พยาธใบไมใน

เลอด (ชสโต

Rectal scrape

ชนดโรคทตองสงสย

วธ การเกบและสงตวอยางตรวจหาโรคตางๆ ในโค

– กระบอ

1. ตกหรอลวงอจจาระ(ควรลวง

จากทวารหนกโดยตรง)ใช

อจจาระ ประมาณ 1 ชอนแกง

เกบใสถงพลาสตกมดปากถง

และกรอกรายละเอยดตาม

แบบฟอรมทกาหนด

ใสถงซอนทบอ ก1ชน แช

กระตกเยนสงศนยฯ

ลวงเกบอจจาระโค

เจาหนาทกาลงตรวจตวอยางอจจาระ

ภาพแสดงการเกบตวอยางในการสารวจโรคภาคสนาม

เจาะเลอด

เกบอจจาระ

ซองบงคบสตว

ฝงกระบอปวย

2. เลอด แยกเปน 2 สวน

2.1 เลอดใสสารกนแขงตวEDTA ใสถงปลาสตกมดปากแชกระตกเยนสงศนยฯ

2.2 เลอดปายสไลด หอกระดาษใสซองกนกระแทกสงศนยฯ

การเกบและสงตวอยางตรวจยงหองปฎบตการ 1

ตวอยางอจจาระ

การทาเลอดปายสไลด

วดคาเลอด เจาะเลอดทโคนหาง

3. อวยวะสดตาง ๆ จากสตวท สงสยวา

ปวยตายจากโรค3.1 สมอง(ถามอาการทางระบบประสาท)

3.2 หวใจ ปอด ตบ มาม ไต ลาไส

( เลกและใหญ )

3.3 ตอมนาเหลอง

3.4 ซากลกท แทง รก

3.5 เศษอาหารในกระเพาะหมกกรณสงสย

วาไดรบสารพษ

แยกอวยวะแตละอวยวะออกเปน 2 สวน

สวนหนงแช ในนายาฟอรมาลนอกสวนแบง

ใสถงปลาสตกมดปากถงแชกระตกเยนใส

นาแขงสงศนยฯ

การเกบและสงตวอยางตรวจยงหองปฎบตการ 2

สมอง

ตอมนาเหลองบวมนาจดเลอดออกทหวใจ

ผาซากสตวผาซากสตว

การเกบและสงตวอยางตรวจยงหองปฎบตการ 3

วธ การสงตวอยางตรวจหาโรคในโค – กระบอ (ตอ)4

4. เกบตวพยาธทสงสย

แชนายาแอลกอฮอล 70%

หรอนาเกลอ (normal

saline 0.85%)ใสขวดแกว

ขนาดเลก สงตรวจ เพอ

จาแนกชนดพยาธ

5.เกบอาหาร หญา นาท

สงสยวาสตวกนสงตรวจ

หา สารพษดวย

การเกบและสงตวอยางตรวจยงหองปฎบตการ 5

เตานมอกเสบ

หด

อาหารผสม

พ

ช

อ

าพชอาหารสตว

ผวหนงอกเสบ

การขาดแรธาต

อาการสตวแสดงออกเมอขาดแรธาต

เลยกนปสสาวะหรอเหงอจากสตวตวอนในฝง

กนวตถแปลกปลอม เชน ไม ดน หน เศษกระดก

กดเทาะเลมคอก ( PICA ) ตวอยาง การขาด Na, K, Cl, P

เจรญเตบโตชาใหผลผลตตา

ตวอยาง แมโคใหนมนอย สงผลใหลกเจรญเตบโตชา

ภาวะเจรญพนธชาหรอเกดความผดปกตในระบบสบพนธ

ตวอยาง แทง ไมเปนสด รกคาง ( Se) หรอผสมตดยาก ( P )

ลกคลอดออกมามความผดปกต ( พการ ) ตวอยางการขาด Mn.

ขนรวง ขนเปลยนส ขนสจางลง ผวหนงอกเสบ โลหตจาง

อาการทสตวแสดงออกเมอขาดแรธาต 1

กอนการรกษา 2 เดอนหลงการรกษา

Ca - Def E-Se Def

โคขาดธาตทองแดง Cu - DefCu - Def

มดลกทะลกรกคาง

อาการทสตวแสดงออกเมอขาดแรธาต 2

Tetanoid Syndrome

Hair Faded Mineral Block

Hyaline muscle degeneration

ขนยาวสขนไมสมาเสมอ

เลยแรธาตกอน

ตวแขงจากการขาดธาตซลเนยม

กลามเนอตายสซดขาว

อาการทสตวแสดงออกเมอขาดแรธาต-วตามน 3Abnormalities of Rbc(iron deficiency)

Blindness:Vit A-DefTheileria spp.

Vit A - Def

ตาบอดตาใส

เมดเลอดแดงขนาดโตไมเทากน

ซรมโคขาดวตามนเอ

แรธาตกอน

การตดตามผลการรกษา(Monitor ing)

คาคะแนน รางกาย / คา PCV% เพมขน

ลกสตวเจรญเตบโตอยางรวดเรว

สตวกนอาหารไดมากขน

ระบบสบพนธทางานไดดขน

อาการขาออน ขาเจบ กบอกเสบหายไป

สภาพผวหนง ขน เปนปกต

สรป แนวทางในการปองกนและโรคสาคญในโคเนอ โคนม กระบอ

ทาวคซนปองกนโรค ปากเทาเปอย คอบวมตามเวลาทกาหนด

ถายพยาธสตวตามระยะเวลาทกาหนด

คดโคทใหผลบวกตอการทดสอบโรคสาคญ(บรเซลโลซส ทบ

พาราทบ) ออกจากฝง / ควรเลอกซอโคทผานการทดสอบโรคและม

ใบรบรองแลว

ควบคมการเคลอนยายสตว/ไมชาแหละสตวปวยทตายโดยไมทราบ

สาเหตและแบงขาย*********

กาจดพาหะนาโรค เชน แมลง( ยาฆาแมลง / มง) หอยคน

อบรมใหเกษตรกรรจกอาการสาคญของโรค การแกไขและ

การสงตวอยางเบองตน

ขอบคณครบ