เอกสารประกอบการสอน

วชาวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต

(Science for Quality of Life)

ทพยอบล ทพเลศ

ปร.ด. (สงแวดลอมศกษา)

ส านกวชาศกษาทวไป

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2560

ก

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอนนจดท าข นเพอใชประกอบการเรยนการสอนรายวชาวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต รหสวชา GE40002 กลมวชาคณตศาสตร วทยาศาสตร และเทคโนโลย ตามหลกสตรวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ในเอกสารประกอบการสอนนไดแบงเนอหาออกเปน 5 บท ไดแก วทยาศาสตร และเทคโนโลยกบคณภาพชวต สขภาพกบชวตประจ าว น การสงเสรมสมรรถภาพรางกาย กบคณภาพชวต พลงงานกบชวต และความกาวหนาของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงเปนเนอหา ทสงเสรมใหผเ รยนเกดความรความเขาใจเกยวกบกระบวนคด การวเคราะห การแกปญหา ตามหลกการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร ตลอดจนตระหนกถงความเจรญกาวหนา และผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยท ม ตอตนเองและสงคม ซงจะท าใหผเ รยนเกด องคความรทจะน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนและพฒนาคณภาพชวตตนเองไดอยางสรางสรรค พรอมทงสามารถปรบตวใหเขากบวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเปลยนแปลงไดอยางกลมกลน และมความสข

ทพยอบล ทพเลศ

9 กรกฎาคม 2560

ข

ค

สำรบญ

หนา

ค ำน ำ ก

สำรบญ ค

สำรบญภำพ ช

สำรบญตำรำง ฎ

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำวชำ ฐ

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 1 1

บทท 1 วทยำศำสตรและเทคโนโลยกบคณภำพชวต 3

1. วทยาศาสตรและเทคโนโลย 3

2. ธรรมชาตของวทยาศาสตร 5

3. สาขาของวทยาศาสตร 6

4. ความรทางวทยาศาสตร 8

5. กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร 13

6. คณภาพชวต 29

7. ความส าคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอคณภาพชวต 33

8. สรปประจ าบทท 1 36

9. แบบฝกหดทายบทท 1 37

10. เอกสารอางอง 38

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 2 41

บทท 2 สขภำพกบชวตประจ ำวน 43

1. สขภาพ 43

2. อาหารและโภชนาการ 54

3. ยา 64

4. สมนไพร 71

5. ไอควและอคว 76

6. การคมครองผบรโภค 81

7. โรคในศตวรรษท 21 85

8. สรปประจ าบทท 2 90

ง

สำรบญ (ตอ)

หนา

9. แบบฝกหดทายบทท 2 91

10. เอกสารอางอง 93

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 3 97

บทท 3 กำรสงเสรมสมรรถภำพรำงกำยกบคณภำพชวต 99

1. สมรรถภาพรางกาย 99

2. การออกก าลงกายเพอสขภาพ 114

3. นนทนาการ 132

4. สรปประจ าบทท 3 139

5. แบบฝกหดทายบทท 3 140

6. เอกสารอางอง 142

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 4 147

บทท 4 พลงงำนกบชวต 149

1. ความหมายของพลงงาน 149

2. รปแบบของพลงงาน 150

3. แหลงของพลงงาน 153

4. พลงงานทใชแลวหมดไป 154

5. มลพษจากการใชเชอเพลงฟอสซล 168

6. พลงงานทใชแลวไมหมด 175

7. ผลกระทบจากพฤตกรรมการบรโภคพลงงาน 194

8. สรปประจ าบทท 4 196

9. แบบฝกหดทายบทท 4 197

10. เอกสารอางอง 198

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 5 203

บทท 5 ควำมกำวหนำของวทยำศำสตรและเทคโนโลย 205

1. นาโนเทคโนโลย 205

2. จเอมโอ 213

จ

สำรบญ (ตอ)

หนา

3. โคลนนง 219

4. สเตมเซลล 226

5. ลายพมพ DNA 230

6. เทคโนโลยการเจรญพนธ 234

7. สรปประจ าบทท 5 241

8. แบบฝกหดทายบทท 5 242

9. เอกสารอางอง 244

บรรณำนกรม 249

ฉ

ช

สำรบญภำพ

ภำพท หนำ

1-1 ปรากฏการณดาวตก 4

1-2 ตวอยางนกวทยาศาสตรบรสทธ และนกวทยาศาสตรประยกต 7

1-3 ความสมพนธของขอเทจจรง มโนมต และหลกการ 9

1-4 ความหมายและการน าทฤษฎไปใชประโยชน 11

1-5 กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร 13

1-6 การสอความหมายขอมล “วฏจกรของน า” 20

1-7 หยดน าเกาะอยขางแกว 21

1-8 ตวอยางแนวทางในการพฒนาคณภาพชวต 33

2-1 สขภาวะทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณทเกอหนนกนไปมาอยางสมดล 44

2-2 ผปวยโรคธาลสซเมย 45

2-3 ตวอยางสงแวดลอมทางกายภาพทมผลตอสขภาพ 47

2-4 ตวอยางสงแวดลอมทางเคมทมผลตอสขภาพ 48

2-5 ตวอยางสงแวดลอมทางชวภาพทมผลตอสขภาพ 49

2-6 ตวอยางสงแวดลอมทางสงคมทมผลตอสขภาพ: สงครามกลางเมองในประเทศซเรย 49

2-7 ปฏกรยาการเกดน าตาลซโครส 56

2-8 สวนประกอบของฮโมโกลบนในเซลลเมดเลอดแดง 57

2-9 ธงโภชนาการ 62

2-10 ตนระยอม 65 2-11 ขอความทปรากฏบนแผงยา “ยาสามญประจ าบาน” 66 2-12 ขอความทปรากฏบนกลองยา “ยาอนตราย” 66

2-13 ขอความทปรากฏบนแผงยา “ยาควบคมพเศษ” 67

2-14 ตวอยางยาบรรจเสรจ 67

2-15 มอรฟน “ยาเสพตดใหโทษ” 68

3-1 การฝกเพอพฒนาความแขงแรงของกลามเนอ 102

3-2 การฝกเพอการพฒนาความอดทนของกลามเนอระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหต 103

3-3 การฝกเพอพฒนาความออนตว 103

3-4 แบบบนทกผลการทดสอบสมรรถภาพทางกายส าหรบประชาชนไทย อาย 19-59 ป 105

ซ

สำรบญภำพ (ตอ)

ภำพท หนำ

3-5 การทดสอบความแขงแรงของกลามเนอ 106

3-6 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป (แรงบบมอ) 106

3-7 เครองวดความแขงแรงของกลามเนอแขน 107

3-8 เครองวดและการวดก าลงหลงและขา 107

3-9 การทดสอบความอดทนของระบบหายใจและไหลเวยนโลหต: กาวขน-ลง 3 นาท 108

3-10 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป (กาวขน-ลง 3 นาท) 109 3-11 การวดหาคาการใชออกซเจน 109 3-12 การวดความออนตวและเครองวดความออนตว Sit and Reach 110

3-13 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป (ความออนตว) 110

3-14 การวดความหนาของผวหนงโดยใชเครองมอวดความหนาของผวหนง 111

3-15 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

(ความหนาไขมนใตผวหนง) 111

3-16 การวดรอบเอวและสะโพกเพอค านวณคา WHR 113

3-17 ชนดของกลามเนอ 116

3-18 ตวอยางการออกก าลงกายโดยการตอสแรงตานทานดวยความเรวคงท 118

3-19 พระมดการเคลอนไหวรางกาย 127

3-20 การแบงรปรางของมนษย 128

3-21 การจบชพจรเพอวดอตราการเตนของชพจร 130

3-22 กจกรรมนนทนาการ 134

4-1 รปแบบของพลงงานจลนและพลงงานศกย 150

4-2 การเปลยนพลงงานงานแสงเปนพลงงานไฟฟา 152

4-3 การเปลยนแปลงรปพลงงานในรปแบบตางๆ 153

4-4 แหลงทมาของปโตรเลยม 155

4-5 ขอมลการส ารวจปโตรเลยมดวยคลนไหวสะเทอน 156

4-6 การกลนน ามนดบโดยการกลนล าดบสวน 157

4-7 กระบวนการเกดถานหน 161

4-8 ลกษณะและการเผาไหมของถานหน 162

ฌ

สำรบญภำพ (ตอ)

ภำพท หนำ

4-9 รปแบบการท าเหมองถานหน 165

4-10 การเผาไหมหนน ามน และน ามนทสกดได 166

4-11 ลกษณะของทรายน ามน 167 4-12 ทรายน ามนอลเบอรตา (Alberta tar sands) ของประเทศแคนาดา 168

4-13 ตวอยางภยธรรมชาตทเกดจากภาวะโลกรอน 169

4-14 การเกดปรากฏการณเรอนกระจก 170

4-15 แหลงก าเนดและการเกาะของคารบอนมอนอกไซดกบฮโมโกลบน 171

4-16 แหลงปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด 173

4-17 สารมลพษทกอใหเกดฝนกรด 174

4-18 ตวอยางการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอน 177

4-19 ตวอยางการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟา 178

4-20 เครองก าเนดไฟฟา 180

4-21 ขนตอนการเปลยนแปลงพลงงานศกยเปนพลงงานไฟฟาของพลงงานน า 180

4-22 พลงงานจากน าขน-น าลง 181

4-23 กงหนลม: อปกรณทเปลยนพลงงานลมเปนพลงงานไฟฟา 182 4-24 ทงกงหนลมผลตไฟฟาหวยบง จงหวดนครราชสมา 183

4-25 บอหมกกาซชวภาพ 187

4-26 แหลงพลงงานความรอนใตพภพ 189

4-27 กระบวนการผลตไฟฟาจากความรอนใตพภพ 190

4-28 การเกดปฏกรยานวเคลยรฟชชน 191 4-29 โรงไฟฟาจากปฏกรยานวเคลยร 192

4-30 เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน าเดอด 192

4-31 การเกดปฏกรยานวเคลยรฟวชน 193

4-32 ปายเตอนอนตรายจากรงส 193

5-1 การเปรยบเทยบขนาดของนาโนเทคโนโลยจากธรรมชาตและมนษยสรางขน 206

5-2 โครงสรางของทอนาโนคารบอน 207

5-3 เทคโนโลยจากลางขนบน 208

ญ

สำรบญภำพ (ตอ)

ภำพท หนำ

5-4 ปายชอบรษทไอบเอมทมขนาดเลกทสดในโลก 209

5-5 หนยนตขนาดจว 209

5-6 ถงเทานาโนปราศจากกลนและเชอรา 210

5-7 การน านาโนเทคโนโลยมาพฒนาแผนแปะรกษาสว 211

5-8 ครมกนแดดผสมอนภาคนาโนซงคออกไซด (ZnO) 211

5-9 DNA chip 212

5-10 การน าดเอนเอเขาไปในสงมชวตเปาหมายโดยใชปนยงยน 213

5-11 การท าพชจเอมโอใชแบคทเรยเปนพาหะและปนยงยน 214

5-12 การผลตฮอรโมนอนซลนจากแบคทเรย 215

5-13 การผลตขาวโพดบทโดยใชยนจาก Bacillus thuringensis 216

5-14 เปรยบเทยบขาวโพดกอนหลงท าจเอมโอ และหนอนเจาะฝก 217

5-15 การเปรยบเทยบขาวปกตกบขาวสทอง และตนแดฟโฟดล (Daffodil) 218

5-16 การโคลนนงแครอท 220

5-17 การเพาะเลยงเนอเยอพช 221

5-18 การโคลนนงแกะโดยวธการถายโอนนวเคลยส 223

5-19 ดร.เอยน วลมต ผท าการโคลนนงแกะ Dolly 223

5-20 รปปสนขเรองแสง 224

5-21 อง (ตวสด า) ลกโคโคลนนงตวแรกของประเทศไทย 225

5-22 เซลลตนก าเนดจากตวออนมคณสมบตกลายเปนเซลลอนไดหลายชนด 226 5-23 ตวออนในระยะเอมบรโอ 228

5-24 Teratoma cyst พบทรงไขของมนษยทภายในบรรจเซลลผวหนงและเสนผม 228

5-25 รปรางของดเอนเอ (DNA) 231

5-26 การเปรยบเทยบลายพมพ DNA ของผตองสงสยกบฆาตกร 233

5-27 การท าเดกหลอดแกว 236 5-28 การเคลอนยายเซลลไขและอสจเขาสทอน าไขโดยการสองกลองทางหนาทอง 237

5-29 ระยะของตวออน 239

5-30 การท าอกซ 240

ฎ

สำรบญตำรำง

ตำรำงท หนำ

1-1 การจ าแนกสตวชนดตางๆ ตามเกณฑทก าหนด 18

1-2 ระยะเวลาทปลกกบความสงของตนไม 22

1-3 การสงเกตความชดเจนขอปลองของล าตนและลกษณะใบของพชชนดตางๆ 27

2-1 ชนดเชอทท าใหเกดโรค 48

2-2 แหลงอาหาร ความส าคญ และอาการเมอขาดเกลอแรชนดตางๆ 57

2-3 แหลงอาหาร ความส าคญ และอาการเมอขาดวตามนชนดตางๆ 59

2-4 กลมอาการ/โรคทแนะน าใชสมนไพร 73

2-5 ไอควและอควตอความส าเรจในดานตางๆ 77

2-6 การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางไอควและอคว 78

2-7 การจ าแนกระดบสตปญญาตามระดบไอคว 79

2-8 แนวทางการแปลผลแบบประเมนความฉลาดทางอารมณ (ส าหรบวยรน อาย 12-17 ป) 80

2-9 แนวทางการแปลผลแบบประเมนความฉลาดทางอารมณ (ส าหรบวยรน อาย 18-60 ป) 80

2-10 โรคตดตออนตรายและอาการส าคญ 86

3-1 สมรรถภาพทางกายทสมพนธกบสขภาพ 114

3-2 ชนดและประโยชนของการออกก าลงกาย 122

4-1 ผลตภณฑตางๆ ทไดจากการกลนล าดบสวนน ามนดบ 158

4-2 การจดหาและการใชน ามนดบและคอนเดนเสทในประเทศไทย 159

4-3 การใชกาซธรรมชาตรายสาขาในปทแตกตางกนในประเทศไทย 160

4-4 สมบตของถานหนชนดตางๆ 163

ฏ

ฐ

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำวชำ

รำยวชำ วทยำศำสตรเพอคณภำพชวต

Science for Quality of Life

รหสวชำ GE40002

จ ำนวนหนวยกต 2(1-2-3)

ค ำอธบำยรำยวชำ

ศกษา วเคราะหธรรมชาตของวทยาศาสตร กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร การแกปญหาโดยใชวธทางวทยาศาสตร ทกษะ กระบวนการทางวทยาศาสตร เจตคตทาง -

วทยาศาสตร มจตวทยาศาสตร น าความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใช และสรางเสรม สขภาวะแบบองครวม เพอเปนการพฒนาคณภาพชวตใหด ารงอยอยางเปนสข

วตถประสงค เพอใหผเรยนมควำมสำมำรถดงตอไปน 1. วเคราะหธรรมชาตของวทยาศาสตรได

2. อธบายกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตรและน ามาแกปญหาในชวตประจ าวนได

3. ตระหนกถงความเจรญกาวหนาและผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. มจตวทยาศาสตร และสามารถน าความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาพฒนาคณภาพชวตไดอยางเหมาะสม

เนอหำ

บทท 1 วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบคณภาพชวต 12 ชวโมง

1. วทยาศาสตรและเทคโนโลย

2. สาขาของวทยาศาสตร

3. ความรทางวทยาศาสตร

4. กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร

5. คณภาพชวต

6. ความส าคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอคณภาพชวต

7. สรป

แบบฝกหด

เอกสารอางอง

ฑ

บทท 2 สขภาพกบชวตประจ าวน 9 ชวโมง

1. สขภาพ

2. อาหารและโภชนาการ

3. ยา 4. สมนไพร

5. ไอควและอคว

6. การคมครองผบรโภค

7. โรคในศตวรรษท 21

8. สรป

แบบฝกหด

เอกสารอางอง

บทท 3 การสงเสรมสมรรถภาพรางกายกบคณภาพชวต 6 ชวโมง

1. สมรรถภาพรางกาย

2. การออกก าลงกายเพอสขภาพ

3. นนทนาการ

4. สรป

แบบฝกหด

เอกสารอางอง

บทท 4 พลงงานกบชวต 9 ชวโมง

1. ความหมายของพลงงาน

2. รปแบบของพลงงาน

3. แหลงของพลงงาน

4. พลงงานทใชแลวหมดไป

5. มลพษจากการใชเชอเพลงฟอสซล

6. พลงงานทใชแลวไมหมด

7. ผลกระทบจากพฤตกรรมการบรโภคพลงงาน

8. สรป

แบบฝกหด

เอกสารอางอง

ฒ

บทท 5 ความกาวหนาของวทยาศาสตรและเทคโนโลย 9 ชวโมง

1. นาโนเทคโนโลย

2. จเอมโอ

3. โคลนนง

4. สเตมเซลล

5. ลายพมพ DNA

6. เทคโนโลยการเจรญพนธ

7. สรป

แบบฝกหด

เอกสารอางอง

กจกรรมกำรเรยนกำรสอน

1. การบรรยายเนอหาประกอบสอตางๆ เชน Power point วดทศน ฯลฯ

2. อภปรายรวมกนระหวางผสอนกบนกศกษา

3. ใชค าถามดวยวาจาระหวางผสอนกบนกศกษา

4. ปฏบตการทดลองและตอบค าถามทายการทดลอง

5. น าเสนอผลงานเปนรายกลม

6. วเคราะหสถานการณ/กรณศกษา

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอน “วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต” 2. การน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint วดทศน ฯลฯ

3. ต ารา หนงสอเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. บทปฏบตการทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

5. ใบงาน 6. แบบฝกหด

ณ

กำรวดผล

1. ระหวำงภำค 60 คะแนน

1.1 ความสนใจและพฤตกรรมในชนเรยน 10 คะแนน

1.2 กจกรรม/งานทไดรบมอบหมาย 10 คะแนน

1.3 การทดสอบระหวางเรยน 20 คะแนน

1.4 แบบฝกหด 5 คะแนน 1.5 สอบกลางภาค 15 คะแนน

2. สอบปลำยภำค 40 คะแนน

กำรประเมนผล

คะแนนระหวาง 80-100 ไดระดบ A คะแนนระหวาง 75-79 ไดระดบ B+ คะแนนระหวาง 70-74 ไดระดบ B คะแนนระหวาง 65-69 ไดระดบ C+ คะแนนระหวาง 60-64 ไดระดบ C คะแนนระหวาง 55-59 ไดระดบ D+ คะแนนระหวาง 50-54 ไดระดบ D คะแนนระหวาง 0-49 ไดระดบ F

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1

วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบคณภาพชวต

หวขอเนอหาประจ าบท

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. วทยาศาสตรและเทคโนโลย

2. ธรรมชาตของวทยาศาสตร

3. สาขาของวทยาศาสตร

4. ความรทางวทยาศาสตร

5. กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร

6. คณภาพชวต

7. ความส าคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอคณภาพชวต

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

หลงจากทไดศกษาบทเรยนน นกศกษาสามารถ 1. บอกความหมายของค าวา วทยาศาสตร เทคโนโลย และคณภาพชวตได

2. จ าแนกสาขาของวทยาศาสตรได

3. จ าแนกประเภทของความรทางวทยาศาสตรได

4. อธบายกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตรได

5. บอกความหมายและความส าคญของคณภาพชวตได

6. บอกความส าคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอคณภาพชวตได

7. ปฏบตการทดลองเรองทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธการสอน

1.1 บรรยาย

1.2 อภปราย

1.3 พดถามตอบ

1.4 ทดลอง

2

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 ผสอนบรรยายประกอบเอกสารการสอนในหวขอตางๆ 2.2 อภปรายรวมกนระหวางผสอนกบนกศกษา

2.3 ใชค าถามดวยวาจาระหวางผสอนกบนกศกษา

2.4 ใหนกศกษาปฏบตการทดลองและตอบค าถามทายการทดลอง

2.5 ใหนกศกษาท าแบบฝกหด

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน “วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต”

2. การน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

3. ต ารา หนงสอเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. บทปฏบตการทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

5. แบบฝกหด

การวดผลและการประเมนผล

1. การวดผล

1.1 พฤตกรรมของผเรยน

1.2 การซกถาม-ตอบค าถาม

1.3 การอภปรายรวมกน

1.4 รายงานของใบงาน

1.5 ปฏบตการทดลองและตอบค าถามทายการทดลอง

1.6 การตอบค าถามจากแบบฝกหดทายบท

2. การประเมนผล

2.1 เขาเรยนและสงงานตรงตามเวลาทก าหนด

2.2 มการอภปรายแสดงความคดเหน

2.3 ท าใบงานถกตองสมบรณ

2.4 ปฏบตการทดลองไดถกตอง

2.5 ตอบค าถามทายการทดลองถกตอง ไมนอยกวารอยละ 80

2.6 ท าแบบฝกหดถกตอง ไมนอยกวารอยละ 80

3

บทท 1

วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบคณภาพชวต

ในโลกยคปจจบนวทยาศาสตรและเทคโนโลยมบทบาทส าคญอยางยงในการพฒนาคณภาพชวต วทยาศาสตรท าใหมนษยไดพฒนาวธคด ทงความคดเปนเหตเปนผล คดสรางสรรค คดวเคราะหวจารณ มทกษะทส าคญในการคนควาหาความร มความสามารถในการแกปญหาอยางเปนระบบ ชวยใหสามารถตดสนใจโดยใชขอมลหลากหลายและตรวจสอบได วทยาศาสตรจงเปนวฒนธรรมของโลกสมยใหมซงเปนสงคมแหงความ ร ( Knowledge based society ) ดงน น ทกคนจงจ าเปนตองไดรบการพฒนาใหรวทยาศาสตร เพอใหมความรความเขาใจโลกธรรมชาต และเทคโนโลยทมนษยสรางสรรคขน สามารถปรบตวไดเทาทนการเปลยนแปลงและด าเนนชวต ไดอยางมความสข

1. วทยาศาสตรและเทคโนโลย 1. ความหมายของวทยาศาสตร

ค าวา วทยาศาสตร ตรงกบค าภาษาองกฤษวา Science ซงมาจากศพทภาษาลาตนวาScientia หมายถง ความรทวไป ซงเปนความหมายทกวางมากทใชในอดต ปจจบนมบคคลและหนวยงานตางๆ ไดใหความหมายไวหลากหลาย เชน

สวฒก นยมคา (2531: 110) ไดใหความหมายวา วทยาศาสตร หมายถง องคความร ของธรรมชาตซงจดรวบรวมไวอยางมระบบแบบแผน และวธการทางวทยาศาสตรทใชในการสบเสาะหาความรนน ตงอยบนพนฐานการสงเกต

ภพ เลาหไพบลย (2540: 2) ไดใหความหมายวา วทยาศาสตร หมายถง วชาทสบคนหาความจรงเกยวกบธรรมชาต โดยใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร ไดแก วธการ ทางวทยาศาสตร และเจตคตทางวทยาศาสตร เพอใหไดมาซงความรทางวทยาศาสตรทเปนทยอมรบโดยทวไป ราชบณฑตยสถาน (2542: 1075) ไดใหความหมายวา วทยาศาสตร หมายถง ความรทไดโดยการสงเกต และคนควาจากปรากฏการณธรรมชาตแลวจดเขาเปนระเบยบ

วรรณา กอสกล (2550: 3) ไดใหความหมายวา วทยาศาสตร หมายถง องคความรทมระบบ และจดไวอยางมระเบยบแบบแผน สามารถพสจนได

4

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2553: 4) ไดใหความหมายวาวทยาศาสตร หมายถง ความรของโลกธรรมชาตหรอความรในสงทเกดขนหรอทมอยในธรรมชาตซงสามารถอธบายไดดวยหลกฐานและความเปนเหตและผลทางวทยาศาสตร นอกจากน วทยาศาสตรยงหมายถง วธการและขนตอนในการคนหาความรหรอทเรยกวา กระบวนการหาความรซงเปนกระบวนการทนกวทยาศาสตรใชเพอใหไดมาซงความรนนเอง

จากทกลาวมาสรปไดวา วทยาศาสตร หมายถง ความรทไดจากการคนควาหาความจรงเกยวกบธรรมชาต ซงตองพสจนไดวาเปนจรง โดยใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรแลวน าความรมาจดหมวดหม

ภาพท 1-1 ปรากฏการณดาวตก

(ทมา: http://www.thaiwbi.com/topic/star)

ประจกษพยานมาพสจนได จงไมใชวทยาศาสตร สวนเรองของดาวตกเปนเรองทสามารถหาหลกฐานและอธบายไดบนพนฐานของความเปนจรง จงถอวาเปนวทยาศาสตร

2. ความหมายของเทคโนโลย

ค าวา เทคโนโลย ตรงกบค าภาษาองกฤษวา Technology ซงมาจากภาษากรกวา Technologia หมายถง การกระท าอยางมระบบ ปจจบนมบคคลและหนวยงานตางๆ ไดใหความหมายไวหลากหลาย เชน

การไดมาซงความรท เกดจากญาณพเศษ ค าท านาย การนมต สงศกดสทธตางๆ หรอจากผบอก ไมถอวาเปนวทยาศาสตร เพราะไมมกระบวนการของการหาความร ไมสามารถอธบายไดในเชงวทยาศาสตร อยางไรกตาม ความรดงกลาวตอมาสามารถพสจนไดวา เ ปนจรงโดยกระบวนการ ทางวทยาศาสตร หรออธบายไดอยางวทยาศาสตร ก ถอไดวา เปนความ รทางวทยาศาสตรได เ ชน คนสมยกอนเชอวาแสงทพงมาจากทองฟายามค าคนเปนแสงของผพ งไต แต ปจจบนการศกษาทางวทยาศาสตรท าใหเราทราบวาแสงดงกลาว คอ ดาวตก ซงเรองผพงไต ไมสามารถหาหลกฐานหรออปปปแ

5

ราชบณฑตยสถาน (2542: 406) ไดใหความหมายวา เทคโนโลย หมายถง วทยาการ ทน าเอาความรทางวทยาศาสตรมาใชใหเกดประโยชนในทางปฏบตและอตสาหกรรม

ศร ดวงพร (2542: 7) ไดใหความหมายวา เทคโนโลย หมายถง การน าความรทางวทยาศาสตรซงเปนกฎ หลกการ หรอทฤษฎของวทยาศาสตรไปประยกตใชใหเกดประโยชนในชวตของมนษยเพอประโยชนของการใชงาน การผลตสนคา การใหบรการตางๆ ซงเปนการประหยด ทนแรง ลดทนการผลต ลดเวลา และมประสทธภาพสงสด คณาจารยมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (2548: 1) ไดใหความหมายวา เทคโนโลย หมายถง การน าความรทางวทยาศาสตรมาสรางสรรคประดษฐสงตางๆ ตามความตองการของมนษย

ไพฑรย ชมแวงวาป (2549: 5) ไดใหความหมายวา เทคโนโลย หมายถง การน าความรทไดจากการคนควาตางๆ มาประยกตใชตามความตองการของมนษยเพอแกปญหาทเกดขนและชวยอ านวยความสะดวกในการด ารงชวต

พวงทอง เพชรโทน (2555: 7) ไดใหความหมายวา เทคโนโลย หมายถง การน าวทยาศาสตร และความรทไดจากการคนควาตางๆ มาประยกตใชตามความตองการของมนษย เพอแกปญหาทเกดขน และชวยอ านวยความสะดวกในการด ารงชวต การน าไปใชจะตองมการพจารณาอยางรอบคอบ และเหมาะสมสอดคลองกบวฒนธรรมในทองถนและตองใหความร แกบคลากรในทองถน เพอน าเทคโนโลยตางๆ ไปใชไดอยางถกตอง

จากทกลาวมาสรปไดวา เทคโนโลย หมายถง กระบวนการหรอวธการทน าเอาความรทางวทยาศาสตรและศาสตรสาขาอนๆ มาผสมผสานประยกตหรอใชงานเพอใหเกดประโยชนตอมนษย หรอกลาวไดวาความรทางวทยาศาสตรเปนจดเรมตนของการพฒนาสงทเรยกวา เทคโนโลย แตในขณะเดยวกนเทคโนโลยเองกสามารถกลบมาพฒนาวทยาศาสตรไดเชนกน

2. ธรรมชาตของวทยาศาสตร

ธรรมชาตของวทยาศาสตร (Nature of science) หมายถง ลกษณะเฉพาะของวทยาศาสตร แบงออกเปน 3 ดาน ไดแก 1. ดานโลกทศนทางวทยาศาสตร (Scientific world view) หมายถง ความเชอ เจตคตพนฐาน วธศกษาเกยวกบงานทนกวทยาศาสตรท าซงสวนใหญเกยวของกบธรรมชาตของโลก และลกษณะของความรวทยาศาสตร

2. ดานการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร (Scientific inquiry) หมายถง วธการและคณลกษณะทนกวทยาศาสตรใชในการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร

6

3. ดานกจการทางวทยาศาสตร (Scientific enterprise) หมายถง การด าเนนงาน ทางวทยาศาสตรซงมความสมพนธกบ สงคม วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ และเกยวของ กบเรองของจรรยาบรรณ เปนกจกรรมททกคนไมวาจะเพศใดเชอชาตใด กสามารถเขารวมได (กาญจนา มหาล และชาตร ฝายค าตา, 2553: 799)

3. สาขาของวทยาศาสตร

วทยาศาสตรเปนความรทไดจากการศกษาปรากฏการณตางๆทเกดขนในธรรมชาต ซงความรตางๆ เหลานมอยอยางมากมาย ดงนน เพอความเปนระเบยบจงตองมการจดความรตางๆ ออกเปนหมวดหมตามแตละสาขา เชน ถาเปนความรเกยวกบสงไมมชวตจ าพวกดน จดอยในสาขาธรณวทยา สวนเรองทเกยวกบสงมชวตขนาดเลก เชน สงมชวตเซลลเดยวหรอเชอจลนทรย จดอยในสาขาจลชววทยา เปนตน อยางไรกตาม ความรทางวทยาศาสตรสามารถแบงออกอยางกวางๆ เปน 2 สาขา ตามจดประสงคของการแสวงหาความร ดงน

1. วทยาศาสตรบรสทธ (Pure science) หรอวทยาศาสตรธรรมชาต (Natural science) คอ ความรทางวทยาศาสตรทกลาวถงเรองราวและสงตางๆ ทเกดอยในธรรมชาตทวไป ซงเกยวของกบสงมชวตและไมมชวต อนประกอบไปดวย ขอเทจจรง หลกการ ทฤษฏ กฎ และสตรตางๆ เปนความรพนฐานของนกวทยาศาสตรซงไดมาเพอสนองความตองการอยากร อยากเหน โดยไมค านงถงประโยชนของการน าไปใช วทยาศาสตรบรสทธแบงออกเปน 3 กลม ไดแก 1.1 วทยาศาสตรกายภาพ (Physical science) เปนวทยาศาสตรทวาดวยเรองราวตางๆ ของสงไมมชวต เชน เคม ฟสกส อตนยมวทยา ธรณวทยา เปนตน 1.2 วทยาศาสตรชวภาพ (Biological science) เปนวทยาศาสตรทวาดวยเรองราวตางๆ ของสงมชวต เชน สตววทยา พฤกษศาสตร จลชววทยา นเวศวทยา เปนตน

1.3 วทยาศาสตรสงคม (Social science) เปนวทยาศาสตรทศกษาหาความรเพอจดระบบใหมนษยมการด ารงชวตอยดวยกนอยางมแบบแผนเพอความสงบสขของสงคม เชน จตวทยา การศกษา รฐศาสตร เศรษฐศาสตร เปนตน

บคคลทศกษาหาความรและขอเทจจรงตาง ๆ แลวน าความรทไดมารวบรวมเปนขอมล ขอเทจจรง มโนมต หลกการ กฎ ทฤษฎ เพอจะน าไปเปนความรพนฐานพฒนาสรางสรรค สงใหมๆ ใหเปนประโยชนตอมนษย เรยกวา นกวทยาศาสตรบรสทธ (Pure scientist)

ตวอยางนกวทยาศาสตรบรสทธทมชอเสยง เชน อารคมดส (Archimedes) ผคนพบวธการหาปรมาตรของวตถโดยการแทนทน า เซอร ไอแซก นวตน (Sir Isaac Newton) ผต งกฎของความโนมถวง กฎการเคลอนทของวตถ เปนตน

7

2. วทยาศาสตรประยกต (Applied science) คอ วทยาศาสตรทวาดวยเรองราวตางๆ ทมงประโยชนในทางปฏบตยงกวาทฤษฎ ดงนน วทยาศาสตรประยกตจงเปนวทยาศาสตรทน าเอาความรจากวทยาศาสตรบรสทธมาประยกตเพอใหเกดประโยชนตอสงคม สนองความตองการของมนษยในดานตางๆ เชน แพทยศาสตร สตวแพทยศาสตร เกษตรศาสตร วศวกรรมศาสตร เภสชศาสตร ทนตแพทยศาสตร วนศาสตร เปนตน

บคคลทน าทฤษฎความรมาเปนพนฐานในการตอยอด ประดษฐ ดดแปลง หรอสรางขนมาเพอใหเกดสงอ านวยความสะดวกและพฒนาศกยภาพของชวตความเปนอยของมนษย เรยกวา นกวทยาศาสตรประยกต (Applied scientist)

ตวอยางนกวทยาศาสตรประยกตทมชอเสยง เชน ทอมส แอลวา เอดสน (Thomas

Alva Edison) ผประดษฐหลอดไฟฟา, ไมเคล ฟาราเดย (Michael Faraday) ผประดษฐเครองก าเนดไฟฟา, หลยส ปาสเตอร (Louis Pasteur) ผคดท าเซรมส าหรบฉดแกพษง และพษสนขบา เปนตน

(ก) (ข) (ค) (ง)

ภาพท 1-2 ตวอยางนกวทยาศาสตรบรสทธ และนกวทยาศาสตรประยกต

(ก) อารคมดส (ข) เซอร ไอแซก นวตน

(ค) ทอมส แอลวา เอดสน

(ง) หลยส ปาสเตอร

(ทมา: https://www.takieng.com/wp-content/uploads/2017/08/archimedes-1.jpg

https://comicvine.gamespot.com/sir-isaac-newton/4005-39872/images/

https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Edison

และ https://www.lshtm.ac.uk/aboutus/introducing/history/frieze/louis-pasteur)

8

4. ความรทางวทยาศาสตร

ความรทางวทยาศาสตร (Scientific Knowledge) เปนสงทไดจากการศกษาปรากฏการณตางๆ ในธรรมชาต โดยใชกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร ซงแบงเปน 6 ประเภท ไดแก ขอเทจจรง มโนมต หลกการ สมมตฐาน กฎ และทฤษฎ

1. ขอเทจจรง (Fact) เปนความรพนฐานเบองตนทางวทยาศาสตรทเกดจากการสงเกตปรากฏการณธรรมชาตและสงตางๆ โดยใชประสาทสมผสทงหา ไดแก ตา ห จมก ลน และผวกาย หรอจากการตรวจวดโดยวธการอยางงายๆ โดยผลทไดจากการสงเกตและการวดตองเหมอนเดม ไมวาจะกระท ากครงกตาม (ขอเทจจรงในธรรมชาตยอมถกตองเสมอ แตการสงเกตขอเทจจรงอาจผดพลาดได) ตวอยางขอเทจจรง เชน - มนษยม 2 ขา - น าตาลมรสหวาน - สะเดามรสขม

- น าจะเดอดทอณหภม 100 องศาเซลเซยส ทระดบน าทะเล

- เกดเหตระเบดในกรงเทพฯ บรเวณสแยกราชประสงค เมอวนท 17 สงหาคม พ.ศ. 2558 2. มโนมต หรอความคดรวบยอด (Concept) เปนความรความเขาใจเกยวกบวตถหรอปรากฏการณตางๆ ซงเกดจากการน าความรตางๆ มารวมกนเกดเปนความเขาใจของตนเอง เพอแยกลกษณะรวมกบลกษณะทแตกตางของวตถออกจากกน ซงแตละคนอาจมมโนมตแตกตางกนขนอยกบประสบการณ ความรเดม เหตผล และวฒภาวะของบคคล ตวอยางมโนมต เชน - แมลงเปนสตวทม 6 ขา

- สมองเปนอวยวะทส าคญทสด

- ลมเกดจากการเคลอนทของอากาศ

- อาหารส าคญตอมนษยมากกวาอากาศ

- สสาร คอ สงทมตวตน มมวล ตองการทอย และสมผสได

3. หลกการ (Principle) เปนความจรงท เกดจากการน ากลมมโนมตท เ กยวกบความสมพนธกน ซงผานการตรวจสอบแลววาเปนจรงมาสรป แลวน าไปใชอางอง พยากรณเหตการณ หรอปรากฏการณทเกยวของได หลกการตองเปนความจรงทสามารถทดสอบได และไดผลเหมอนเดม มความเปนปรนย และเปนทเขาใจตรงกน

9

ตวอยางของหลกการ เชน “โลหะเมอไดรบความรอนจะขยายตว” เกดจากมโนมตทมความสมพนธกนดงน

- ทองค าเมอไดรบความรอนจะขยายตว - เหลกเมอไดรบความรอนจะขยายตว - สงกะสเมอไดรบความรอนจะขยายตว “ขวแมเหลกชนดเดยวกนจะผลกกน ขวตางกนจะดดกน” เกดจากมโนมตทมความสมพนธกนดงน

- แมเหลกขวลบกบขวลบจะผลกกน

- แมเหลกขวบวกกบขวบวกจะผลกกน

- แมเหลกขวลบกบขวขวบวกจะดดกน

ภาพท 1-3 ความสมพนธของขอเทจจรง มโนมต และหลกการ

(ทมา: เพยร ซายขวญ, 2536: 11)

4. กฎ (Law) เปนความรทสามารถพสจนไดวาถกตองทดสอบแลวไดผลเหมอนเดมเหมอนกบหลกการแตเนนความสมพนธกนระหวางเหตกบผล และอาจเขยนในรปสมการแทนได เชน กฎของบอยส (Boyle's Law) ซงกลาววา “ปรมาตรของกาซจะเปนสดสวนผกผนกบความดน ถาอณหภมคงท” สามารถเขยนสมการได คอ V

กฎมกจะเปนหลกการหรอขอความจรงทางวทยาศาสตรทไดรบการพสจนมาเปนเวลายาวนานในระดบหนงจนมหลกฐานสนบสนนมากเพยงพอ ไมมหลกฐานอนทค ดคานจนกระทงขอความนนเปนทยอมรบวาถกตองสมบรณ ขอความนนกจะเปลยนจากหลกการหรอ

p

1

หลกการ

มโนมต

มโนมต

ขอเทจจรง

ขอเทจจรง

ขอเทจจรง

ขอเทจจรง

10

ทฤษฎกลายเปนกฎ อยางไรกตาม แมกฎจะถกตงมาจากขอความทไดรบการยอมรบมานานกตาม แตในยคตอมาเมอความรทางวทยาศาสตรเจรญขนซงอาจท าใหมความรใหมๆ เกดขน และขดแยงกบกฎเดมๆ และหากพสจนไดวาความรใหมนนมความถกตอง กฎนนกตองถกยกเลกไป

ตวอยางกฎ เชน กฎการเคลอนทของนวตน (Newton's Laws) ซงเปนกฏทกลาวถงความสมพนธระหวางแรงและการเคลอนท ดงน

กฏขอท 1 ถาไมมแรงภายนอกมากระท า วตถยงคงหยดนงหรอเคลอนทเปน แนวตรงดวยความเรวคงตวตลอดไป

กฏขอท 2 แรงลพธทไมเปนศนยกระท าตอวตถ ท าใหวตถเคลอนทดวยความเรงในทศทางเดยวกบแรงลพธทมากระท า

กฏขอท 3 ทกแรงกรยาทกระท าตอวตถ จะตองเกดแรงปฏกรยาขนาดเทากน แตอยในทศทางตรงกนขามและเกดขนพรอมกนเสมอ

กฎของโอหม (Ohm’s Law) กลาววา “ถาอณหภมคงตว กระแสไฟฟาทผานตวน าจะแปรผนตรงกบความตางศกยระหวางปลายของตวน านน” ซงสามารถเขยนไดในรปของสมการ ดงน

V = IR หรอ R =

เมอก าหนดให

I แทน กระแสไฟฟา

V แทน ความตางศกย

R แทน ความตานทาน

5. ทฤษฎ (Theory) เปนความรทางวทยาศาสตรประเภทหนงทไดจากสมมตฐาน ทผานการตรวจสอบหลายๆ ครง ใชอางองได หรอท านายปรากฏการณทคอนขางกวางขวาง สามารถใชอธบายขอเทจจรง หลกการ และกฎตางๆ หรอกลาวไดวา ทฤษฎเปนขอความทใชอธบายปรากฏการณทงหลายนนเอง (ทฤษฎ เปนความคดของนกวทยาศาสตรอาจจะถกหรอผดกได ซงมการเปลยนแปลงไดเมอไดรบขอเทจจรงเพมขน)

I

V

11

ภาพท 1-4 ความหมายและการน าทฤษฎไปใชประโยชน

(ทมา: https://sites.google.com/site/missphakarat/home/karban-khrang-thi-1)

ในการแสวงหาความจรงของนกวทยาศาสตรนน นกวทยาศาสตรใชการสงเกต การคาดคะเน การสรปรวมขอมล ซงท าใหเกดความรวทยาศาสตรตางๆ ตงแตขอเทจจรง หลกการ สมมตฐาน และกฎ แตการจะรแตเพยงวาขอเทจจรงหรอหลกการเกยวกบสงใดสงหนงเปนอยางไร เทานนยงไมพอ นกวทยาศาสตรจะตองสามารถอธบายขอเทจจรง หรอหลกการนนไดดวยวาท าไมจงเปนเชนนน ดงนน นกวทยาศาสตรจงพยายามสรางแบบจ าลอง (Model) ขน และเขยนค าอธบายกวางๆ เกยวกบสงนน โดยทคดวาแบบจ าลองทสรางขนจะใชอธบายขอเทจจรงยอยในขอบเขตทเกยวของนนได และสามารถท านายปรากฏการณทยงไมเคยพบ ในขอบเขตของแบบจ าลองนนได เราเรยกแบบจ าลองทสรางข นนวาทฤษฎ (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2542: 30) เชนความสมพนธระหวางทฤษฎกบกฎ กฎนนอธบายโดยใชความสมพนธระหวางเหตกบผลเปนหลก คอ บอกไดแตเพยงวาผลทปรากฏใหเหนนมสาเหตอะไรหรอเหตกบผลสมพนธกนอยางไร แตไมสามารถอธบายไดวาท าไมจงเปนเชนนน สวนทฤษฎนนสามารถอธบายความสมพนธในกฎได เชน “ถาเอาขวแมเหลกทเหมอนกนมาวางใกลกนมนจะผลกกนแตถาขวตางกนมนจะดดกน” นคอความสมพนธทอยในรปของกฎ ถาจะถามวาท าไมขวแมเหลกเหมอนกนจงผลกกน การอธบายความสมพนธนตองใชทฤษฎโมเลกลแมเหลกมาอธบายจงจะเขาใจ (เพยร ซายขวญ, 2536: 15) ซงทฤษฎโมเลกลของแมเหลก อธบายวา “สารแมเหลกทกชนดจะมโมเลกลซงมอ านาจแมเหลกอย แตละโมเลกลจะประกอบดวยขวเหนอและใต หากโมเลกลแมเหลกเหลานเรยงตวกนอยางเปน

ใชพยากรณปรากฏการณ

ทฤษฎ

ขอเทจจรง

ขอเทจจรง

ขอเทจจรง

ขอเทจจรง

ใชอธบาย

ขอเทจจรง

หลกการ

กฏ

12

ระเบยบขวเหนอจะชไปทางปลายหนงของแทงแมเหลก สวนทางขวใตจะชไปอกปลายดานหนงจงเกดมขวอสระทปลายทงสองขาง”

ตวอยางทฤษฎ เชน ทฤษฎจลนของแกส (Kinetic Theory of Gases) กลาววา

1. แกสประกอบดวยอนภาคจ านวนมากทมขนาดเลกมาก จนถอไดวาอนภาคของแกสไมมปรมาตรเมอเทยบกบขนาดภาชนะทบรรจ

2. โมเลกลของแกสอยหางกนมากท าใหแรงดงดดและแรงผลกระหวางโมเลกลนอยมาก จนถอไดวาไมมแรงกระท าตอกน

3. โมเลกลของแกสเคลอนทอยางรวดเรวในแนวเสนตรง เปนอสระดวยอตราเรวคงทและไมเปนระเบยบ จนกระทงชนกบโมเลกลอนๆ หรอชนกบผนงภาชนะจงจะเปลยนทศทางและอตราเรว

4. โมเลกลของแกสทชนกนเองหรอชนกบผนงภาชนะ จะเกดการถายโอนพลงงานใหแกกนได แตพลงงานรวมของระบบคงท 5. ณ อณหภมเดยวกน โมเลกลของแกสแตละโมเลกลเคลอนทดวยอตราเรว ไมเทากน แตจะมพลงงานจลนเฉลยเทากน โดยทพลงงานจลนเฉลยของแกสจะแปรผนตรงกบอณหภมเคลวน

ทฤษฎการคดเลอกโดยธรรมชาต (Natural selection) ของชารล ดารวน (Charles

Darwin) กลาววา “ความแปรผนทเหมาะสมกบสงมชวตใดๆ กตามยอมมสวนชวยใหสงมชวตสามารถด ารงชวตไดในสงแวดลอมนนๆ สวนความแปรผนทไมเหมาะสมท าใหสงมชวตถกก าจดไปดวย เหตนเมอเวลาลวงเลยไปนานขน ลกษณะทเหมาะสมกจะสะสมไปนานขน สงผลใหเกดสงมชวตทแตกตางจากเดมมากมาย จนในทสดกเกดสงมชวตสปชสใหม”

6. สมมตฐาน (Hypothesis) เปนค าอธบายหรอค าตอบทต งไวลวงหนา เพอเปนแนวทางในการทดสอบหรอหรอหาขอมลตอไป เนองจากปญหาทางวทยาศาสตรหลายปญหาอาจตอบไมไดตรงๆ ทเดยว นกวทยาศาสตรมกจะตองตงค าอธบายหรอค าตอบของปญหาไวลวงหนาวาเปนเพราะสาเหตนนหรอสาเหตน เมอตงค าตอบไวลวงหนาแลวกจะมการทดสอบวาค าอธบายหรอค าตอบทตงไวนนเปนจรงหรอไม ถาทดสอบพบวาเปนจรงค าอธบายหรอค าตอบนนกเปนทยอมรบสามารถน าไปใชเปนขอสรปตอไป แตถาทดสอบแลวพบวาไมจรงกตองยกเลกแลวตงค าถามใหมเพอทดสอบกนตอไป

13

อยางไรกตาม สมมตฐานทเปนทยอมรบในสมยหนง อาจตองมการเปลยนแปลงหรอยกเลกไป เมอมผคนพบหลกฐานทคดคานสมมตฐานนน และกมบางสมมตฐานทตงขนเปนเวลานานโดยไมมผลการสงเกตหรอผลการทดลองมาคดคานได สมมตฐานน นกจะไดรบ การยอมรบ และเปลยนไปเปนหลกการ ทฤษฎ และกฎตอไป

ตวอยางสมมตฐานเชน

- เมอพชไดรบแสงมากขน พชจะเจรญเตบโตเพมขน

- ถาเพมตวท าละลาย จดเดอดของสารละลายจะเพมขน

- แสงสเหลองมอทธพลตอการเจรญเตบโตของพชมากกวาแสงสแดง

- ถาราเพนนซลเลยมมผลยบย งการเจรญของแบคทเรย ดงน น แบคทเรย จะไมเจรญ เมอมราเพนนซลเลยมขนรวมอยดวย

- ถาฮอรโมนมผลตอสของปลาสวยงาม ดงนน ปลาทเลยงโดยใหฮอรโมน จะมสสวยงามกวาปลาทเลยงโดยไมใหฮอรโมน - ถาแมลงวนเปนสาเหตทท าใหเกดโรคตาแดงในฝงวว ดงนน ฝงววทอยในบรเวณทมแมลงวนจะมโอกาสเกดโรคตาแดงมากกวาฝงววทไมไดอยในบรเวณทมแมลงวน

5. กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร กระบวนการทางวทยาศาสตร หรอกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร (Scientific

process) เปนวธการและขนตอนทใชในการคนควาหาความรทางวทยาศาสตร โดยมการวางแผน การท างานอยางเปนระบบ มขนตอน และมประสทธภาพ ซงสามารถแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก วธการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตทางวทยาศาสตร

ภาพท 1-5 กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร

กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร วธการทางวทยาศาสตร เจตคตทางวทยาศาสตร

14

1. วธการทางวทยาศาสตร (Scientific method) เปนวธการทนกวทยาศาสตรใชในการแสวงหาความร หรอหาความจรง หรอใชในการแกปญหาตางๆ จากการศกษาต าราหลายเลมพบวามการก าหนดจ านวนขนตอนของวธการทางวทยาศาสตรไวไมเทากน บางต าราแบงเปน 3 บางก 4 หรอ 5 หรอบางต ารา 6 ขนตอน อยางไรกตาม หากศกษาในรายละเอยดจะพบวาวธการทางวทยาศาสตรทอยในต าราแตละเลมมแนวทางเดยวกน เพยงแตมการเรยกชอขนตอนทแตกตางกนหรอลดขนตอนตางๆ ใหนอยลงซงการจะแบงอยางไรนนมไดมการเจาะจงตายตวลงไป แตส าหรบในทนไดพจารณา และแบงวธการทางวทยาศาสตรทใชในการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรไว

5 ขนตอน ดงน

1.1 ขนก าหนดปญหา (State problem) วธการทางวทยาศาสตรมกจะเรมตน จากการสงเกตปรากฏการณตางๆ ทอยรอบตวเรา เมอไดขอสงเกตบางอยางทเราสนใจกจะท าใหไดมาซงปญหานนเอง การก าหนดปญหาทดจะท าใหผต งปญหาเกดความเขาใจและมแนวทางของการคนหาค าตอบเพอแกไขปญหาทตงขนไดเปนอยางด

โดยทวไปแลวการต งปญหามกนยมต งในรปของค าถาม ปญหา คอ สงทตองการค าตอบ ซงมกจะถามดวย อะไร (What) ท าไม (Why) และอยางไร (How) ค าถามทขนตนดวย “อะไร” และ “ท าไม” เปนการถามหาสาเหต หรอ ความสมพนธของสวนทเปนเหตกบสวนทเปนผล มค าอธบาย สวนค าถามทถาม “อยางไร” เปนการถามหาค าตอบในเชงอธบายทฤษฏ ดงนน การตงปญหาทดจะท าใหผต งปญหาเกดความเขาใจและมองเหนลทางของการคนหาค าตอบเพอแกปญหาทตงขน ตวอยางการก าหนดปญหา เชน

- ปรมาณป ยมผลตอการเจรญเตบโตของพชหรอไม

- แสงแดดมสวนเกยวของกบการเจรญงอกงามของตนหญาหรอไม

- แบคทเรยในจานเพาะเชอเจรญชา ไมงอกงาม ถามราสเขยวอยในจานเพาะเชอนน

1.2 ขนการตงสมมตฐาน (Hypothesis) คอ การคาดคะเนค าตอบทอาจเปนไปไดหรอการคดหาค าตอบลวงหนาบนฐานขอมลทไดจากการสงเกตปรากฏการณ และการศกษาเอกสารตางๆ โดยค าตอบของปญหาทไดอาจยงไมเปนทยอมรบ จนกวาจะมการทดลองเพอตรวจสอบอยางรอบคอบเสยกอนจงจะทราบวาสมมตฐานน นถกตองหรอไม ดงน น นกวทยาศาสตรจงควรตงสมมตฐานไวหลายขอ และทดลองเพอตรวจสอบสมมตฐาน โดยจดเรยงล าดบสมมตฐานทคาดวาจะถกไวอนดบตนๆ แลวท าการทดสอบสมมตฐานแรกเสยกอน ถาผลการทดลองไมสนบสนน กจะไดเลอกสมมตฐานอนตอไปและควรจะเปนอยางนเรอยๆ

15

การตงสมมตฐาน เปนขนตอนทส าคญของการท างานตามกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตรอกขนตอนหนง ผศกษาจะตองเขาใจปญหาทจะศกษาใหถองแท จนทราบวาตนตองการจะศกษาอะไรจงจะสามารถตงสมมตฐานไดเหมาะสม และด าเนนการตรวจสอบไดถกแนวทาง ดงนน การตงสมมตฐานควรมลกษณะดงน

1. เขาใจงาย มกนยมขนตนดวยค าวา “ถา....ดงนน....” 2. แนะแนวทางทจะตรวจสอบได

3. อธบายปญหาตางๆ ไดอยางชดเจน 4. ตรวจสอบไดโดยการทดลอง 5. สอดคลองและอยในขอบเขตของขอเทจจรงและสมพนธกบปญหา ทตงไว

ตวอยางการตงสมมตฐาน เชน

- ถาเพมปรมาณป ยใหกบพชมากเกนไปจะท าใหพชเฉาตาย

- ถาแสงแดดมผลตอการเจรญเตบโตของตนไม ดงนน ตนไมบรเวณทไดรบแสงแดดจะเจรญเตบโตกวาบรเวณทไมไดรบแสงแดด

- ถาอณหภมมผลตอการเจรญเตบโตของแบคทเรย ดงนน แบคทเรยทอยในอณหภมพอเหมาะจะเจรญเตบโตมากกวาแบคทเรยทอยในอณหภมไมเหมาะสม

1.3 ขนตรวจสอบสมมตฐาน (Testing hypothesis) เปนกระบวนการรวบรวมขอมลเพอท าการตรวจสอบวาสมมตฐานทตงไวถกหรอผด ซงสามารถกระท าไดโดยการสงเกต และการรวบรวมขอเทจจรงจากปรากฏการณธรรมชาต หรออกวธหนงคอการทดลอง ซงเปน วธทนยมกนเปนอยางมาก โดยการทดลองจะประกอบไปดวยกจกรรม 3 ขนตอน ดงน 1.3.1 การออกแบบการทดลอง หมายถง การวางแผนการทดลองกอนลงมอทดลองจรง

1.3.2 การปฏบตการทดลอง หมายถง การลงมอปฏบตการทดลองจรง โดยด าเนนการตามขนตอนทไดออกแบบไว และควรจะทดลองซ าหลายๆ ครงเพอใหแนใจวาไดผลเชนนนจรง

1.3.3 การบนทกผลการทดลอง หมายถง การจดบนทกขอมลทไดมาจาก การทดลองไดอยางถกตอง ซงอาจอยในรปตารางหรอการเขยนกราฟ โดยทวไปจะแสดงคาของ ตวแปรตนบนแกนนอนและคาของตวแปรตามบนแกนตง โดยเฉพาะในแตละแกนตองใชสเกล ทเหมาะสม พรอมทงแสดงใหเหนถงต าแหนงของคาตวแปรทงสองบนกราฟดวย

16

1.4 ขนวเคราะหขอมล (Data analysis) เปนขนทน าขอมลทไดจากการสงเกต การคนควา การทดลองหรอการรวบรวม หรอขอเทจจรง มาท าการวเคราะหผลแลวน าไปเปรยบเทยบ กบสมมตฐานทตงไววาสอดคลองกบสมมตฐานขอใด

1.5 ขนสรปผล (Conclusion) เปนขนสรปผลทไดจากการทดลอง การคนควารวบรวมขอมลทไดจากการสงเกตวาสมมตฐานขอใดถกตอง การลงขอสรปอาจเปนการยอมรบหรอปฏเสธสมมตฐาน ถาหากสมมตฐานใดทถกปฏเสธหรอยกเลกไปกใหเรมตนตงสมมตฐานใหม หากยอมรบสมมตฐานนนกสามารถน าไปสรางเปนหลกการ กฎ หรอทฤษฎ ส าหรบใชเปนแนวทางในการอธบายขอเทจจรงหรอเหตการณตางๆ ได 2. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร (Science process skills) คอ ความช านาญและความสามารถในการใชการคดเพอคนหาความรรวมทงการแกปญหา ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรเปนทกษะทางปญญา (Intellectual skills) ไมใชทกษะการปฏบตดวยมอ (Psychomotor

skills/Hand on skills) เพราะเปนการท างานของสมอง การคดมทงการคดพนฐานหรอการคดในระดบต า เชน ทกษะการสงเกต ทกษะการสอความหมาย นอกจากการคดพนฐานแลว ยงมการคดระดบสงหรอการคดทซบซอน เชน ทกษะการตงสมมตฐาน เปนตน ซงทกษะการคดดงกลาวขางตนมจ านวนมาก ลวนแลวแตมความส าคญทผเรยนตองไดรบการฝก (พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข, 2548: 9)

สมาคมอเมรกนเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตร (American Association for

the Advancement of Science-AAAS) ได ก าหนดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรไว 13

ทกษะประกอบดวยทกษะขนพนฐาน (Basic science process skills) 8 ทกษะและทกษะขนผสม หรอบรณาการ (Integrated science process skills) 5 ทกษะ รวม 13 ทกษะ (ภพ เลาหไพบลย, 2540:

15-29; วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต, 2542: 3-6); และสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2550: 1-16) ดงน

2.1 ทกษะการสงเกต (Observing) หมายถง ความสามารถในการใชประสาทสมผสอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน ไดแก ห ตา จมก ลน และผวกาย เขาไปสมผสโดยตรงกบวตถหรอเหตการณ โดยมจดประสงคทจะหาขอมล ซงเปนรายละเอยดของสงนนๆ โดยไมใสความคดเหนของผสงเกตลงไป ขอมลทไดจากการสงเกตจดเปนขอมลทมความส าคญมากเพราะเปนขอมลความรขนพนฐานทจะน าไปพฒนาเปนความรชนสงตอไป อยางไรกด ขอมลทไดจากการสงเกตทเปนขอมลทางวทยาศาสตร จะมความละเอยดและมประโยชนเพยงใดขนอยก บประสบการณ และความช านาญของผสงเกตเปนหลกดวย ขอมลทไดจากการสงเกตม 3 ประเภท คอ

17

2.1.1 ขอมลเชงคณภาพ เปนขอมลทเกยวกบลกษณะและคณสมบตของสงทสงเกต เชน รปราง กลน รสเสยง การสมผส ตวอยางเชน - ดนสอสขาว - ทเรยนมกลนฉน - น ามนเมอจบแลวลน 2.1.2 ขอมลเชงปรมาณ เปนขอมลทบอกรายละเอยดเปนตวเลข เชน จ านวน

ขนาด มวล อณหภม ตวอยางเชน

- วตถมวล 1 กโลกรม

- แหวนวงนหนกประมาณ 10 กรม

- น าในหมอตมมอณหภม 100 องศาเซลเซยส

2.1.3 ขอมลเกยวกบการเปลยนแปลง เปนขอมลทไดจากการสงเกต และ การปฏสมพนธของสงนนกบสงอน เชน เมอใสลกอมในแกวทมน าบรรจอยทอณหภมหอง ลกอมนนจะมขนาดเลกลงเรอยๆ และในทสดจะละลายหายไปในเวลา 10 นาท ในการสงเกตวตถหรอปรากฏการณแตละครงนน ผสงเกตตองพยายามสงเกตตามวตถประสงคทต งไว ควรสงเกตอยางละเอยดถถวนหลายๆครง ควรใชประสาทสมผสมากกวาหนงอยางและควรใหมากทสดเทาทจะท าได โดยไมตองใชประสบการณหรอความคดเหนสวนตว

2.2 ทกษะการวด (Measuring) หมายถง การเลอกใชเค รองมอและการใชเครองมอนนท าการวดหาปรมาณของสงตางๆ ออกมาเปนตวเลขทแนนอนไดอยางเหมาะสมกบสงทวด แสดงวธใชเครองมอวดอยางถกตองพรอมทงบอกเหตผลในการเลอกเครองมอ รวมทงระบหนวยของตวเลขทไดจากการวดได ซงในการวดปรมาณตางๆ จะตองก าหนดคาของปรมาณนนๆ คาหนงไวส าหรบเปรยบเทยบกบปรมาณทตองการวด จงจะทราบไดวาปรมาณทตองการวดนนมคามากนอยเพยงไร คาทไดก าหนดไวนเรยกวา หนวยมาตรฐาน (Standard units) เครองมอทใชในการวดมสเกล (Scale) ทสามารถอานคาไดละเอยดแตกตางกน ดงนน ในการใชจะตองเลอกใหเหมาะสมวาตองการคาทวดไดละเอยดเพยงใด ซงการวดอาจ ม ความคลาดเคลอนเกดขนได 2 ประเภท คอ

2.2.1 ความคลาดเคลอนโดยบงเอญ เปนความคลาดเคลอนทเกดขนจาก การอานคาทวดไดผดพลาดหรอคาทอานไดถกตองแตบนทกผดพลาด

2.2.2 ความคลาดเคลอนเปนระบบ ซงเกดข นจากการใชวธการวดไมถกตอง

18

2.3 ทกษะการค านวณ (Using numbers) หมายถง การนบจ านวนของวตถและการน าตวเลขทแสดงจ านวนทนบไดมาคดค านวณโดยการบวก ลบ คณ หาร หรอ การหาคาเฉลย

ความสามารถทแสดงใหเหนวาเกดทกษะน ไดแก การนบจ านวนสงของไดถกตอง เชน ใชตวเลขแทนจ านวนในการนบได ตดสนไดวาวตถในแตละกลมมจ านวนเทากนหรอแตกตางกน เปนตน

การค านวณ เชน บอกวธค านวณ คดค านวณ และแสดงวธค านวณไดอยางถกตอง และประการสดทายคอ การหาคาเฉลย เชน การบอกและแสดงวธการหาคาเฉลยไดถกตอง ทกษะการค านวณแตกตางจากทกษะอนตรงทสวนใหญสอนและเรยนกนในวชาคณตศาสตร แลวน ามาใชในวชาวทยาศาสตร ผทมทกษะการค านวณจะเปนผทสามารถจดกระท ากบตวเลขไดด

2.4 ทกษะการจ าแนกประเภท (Classifying) หมายถง ความสามารถในการจดจ าแนกหรอเรยงล าดบวตถ หรอสงทอยในปรากฏการณตาง ๆ ออกเปนหมวดหม โดยมเกณฑในการจดจ าแนก เกณฑดงกลาวอาจใช ความเหมอน ความแตกตาง หรอความสมพนธอยางใดอยางหนงกได โดยจดสงทมคณสมบตบางประการรวมกนใหอยในกลมเดยวกน การจดจ าแนกวตถหรอสงใดๆ ออกเปนหมวดหมนน เรมตนดวยการตงเกณฑขนมาอยางหนงแลวใชเกณฑนนแบงวตถออกเปนกลมยอยๆ โดยทวไปแลวมกเลอกเกณฑทท าใหวตถแบงออกเปน 2 กลมหลกๆ กอน แลวจงคอยเลอกเกณฑอนแบงกลมหลกนนออกเปนกลมยอยไปอก

ตารางท 1-1 การจ าแนกสตวชนดตางๆ ตามเกณฑทก าหนด

พวกท 1 พวกท 2

ไก สงโต

หาน หมาปา

เปด จระเข

นก เสอ

จากตารางท 1-1 สามารถจ าแนกสตวออกเปน 2 พวก โดยใชเกณฑจ านวนขา คอ พวกท 1 ม 2 ขา ไดแก ไก หาน เปด และนก พวกท 2 สตว ม 4 ขา ไดแก สงโต หมาปา จระเข และเสอ

19

2.5 ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส และสเปสกบเวลา (Space/Space Relationship and Space Time Relationship) สเปส (Space) หม ายถ ง ลกษณะเกยวกบระยะทาง ขนาด ความกวาง ความยาว ความหนา รปราง ต าแหนงทอย การเคลอนท เปนตน

สเปสของวตถ หมายถง ทวางทวตถนนครอบครองอยซงจะมรปรางลกษณะเชนเดยวกบวตถ ม 3 มต คอ ความกวาง ความยาว ความสง ดงนน ทกษะการหาความสมพนธทเกยวกบสเปส หมายถง ความสามารถหรอความช านาญในการหาความสมพนธระหวางรป 2 มต และรป 3 มต รวมไปถงความสามารถ ในการระบรปทรง ขนาด ต าแหนง ทศทางการเคลอนทของวตถทเวลาตางๆ ดวย ความสมพนธเกยวกบสเปส ม 2 ประเภท ดงน

2.5.1 ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสของวตถ ไดแก ความสมพนธระหวางรป 2 มตและรปทรง 3 มต บคคลทมทกษะความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสของวตถจะตองมความสามารถในการกระท าสงตอไปนได (1) วาดรป 3 มต โดยไมมความช านาญมากอน เชน วาดรป 3 มต ของสมดแกวน า ดนสอ เปนตน (2) ระบจ านวนเสนทแบงรป 2 มต ออกเปน 2 สวนทเหมอนกนได เรยกวา “เสนสมมาตร”

(3) ระบจ านวนระนาบทแบงรป 3 มต ออกเปน 2 สวนทเหมอนกนได เรยกวา “ระนาบสมมาตร”

(4) บอกความสมพนธระหวาง 2 มตกบ 3 มต ประกอบดวย - ระบรปทรง 3 มต ทเหนจากการหมนรป 2 มตได

- เมอเหนเงารป 2 มต ของวตถแลวสามารถบอกรปทรง 3 มต ของวตถตนก าเนดเงานนได

- เมอเหนวตถรปทรง 3 มต สามารถบอกเงา 2 มต ทจะเกดขนได

- บอกรปของรอยตด 2 มต ท เกดขนจากการตดวตถรปทรง 3 มต ออกเปน 2 สวนได

(5) บอกสงทอยหนากระจกเงากบรปปรากฏในกระจกเงาวาเปนซาย-ขวา ของกนและกนอยางไร

2.5.2 ความสมพนธระหวางสเปสกบเวลา ไดแก ความสมพนธระหวาง การเปลยนต าแหนงของวตถกบเวลา ประกอบดวย การหาต าแหนง ระยะทาง ความเรว และทศทาง การเคลอนทของวตถ ในการหาสงดงกลาวจะตองเทยบกบสงอางอง ดงนน เมอสงอางองเปลยนไป

20

ต าแหนงระยะทาง ความเรว และทศทางของวตถกจะเปลยนไปดวย เชน ขณะนงรถโดยสาร เรามองเหนผโดยสารทนงอยบนรถคนเดยวกนอยนง ทงนเพราะรถโดยสาร ตวเรา และผโดยสารอนเคลอนทดวยความเรวเทากน แตคนทยนอยบนถนนจะเหนทงรถโดยสาร ตวเรา และผโดยสารอนเคลอนทเพราะเขาใชตวเขาหรอถนนหรออาคารบานเรอนเปนสงอางอง

ความสมพนธของสเปสกบเวลาจะชวยใหเราไมถกรถชนตอนขามถนน เนองจากเราสามารถก าหนดต าแหนงของตวเราและต าแหนงของรถเมอเวลาเปลยนไปได นอกจากน ยงน ามาใชบอกเวลาไดโดยใชลกษณะสเปส เชน การบอกเวลาโดยดจากเงาของเสาธง การทจะบอกเวลาไดตองทราบวา เงานนทอดไปในทางตรงขามกบ ตนก าเนดแสงเสมอ และตองทราบทศตะวนออกวาอยดานใดเพอทจะประมาณวาเมอดวงอาทตยอย ณ ต าแหนงนน ควรจะเปนเวลาเทาใด 2.6 ทกษะการจดกระท า และสอความหมายของขอมล (Organizing and

Communicating data) หมายถง ความสามารถในการน าขอมลทไดจากการสงเกต การวด หรอแหลงอนๆ ทมขอมลดบอยแลวมาจดกระท าใหมโดยอาศยวธการตางๆ เชน เรยงล าดบ หาความถ หาคาเฉลย เปนตน จากนนจงน าขอมลทผานการจดกระท ามาแลวน ามาเสนอหรอแสดงใหบคคลอนเขาใจโดยอาจน าเสนอในรปแบบตางๆ เชน ตาราง วงจร แผนภาพ แผนภม เปนตน

ภาพท 1-6 การสอความหมายขอมล “วฏจกรของน า”

(ทมา: http://www.survivalworld.com/water/water-cycle.html#.WoEk6LOkLIU)

21

2.7 ทกษะการลงความเหนจากขอมล (Inferring) หมายถง ความสามารถในการอธบาย ความหมายและขอบเขตของขอมลทมอยอยางมเหตผล โดยอาศยความรหรอประสบการณเดมเขาชวย ขอมลทมอยอาจไดมาจากการสงเกต การวด หรอการทดลอง ค าอธบายนนเปนสงทได จากความรหรอประสบการณเดมของผสงเกตทพยายามโยงบางสวนของความรหรอประสบการณใหมาสมพนธกบขอมลทตนเองมอย อยางไรกตามการลงความเหนจากขอมลนน จะตองเปนไปอยางสมเหตสมผลกบปรากฏการณทเกดขนหรอขอมลทสงเกตได สวนการทจะตดสนใจวาขอมลใดถกตองหรอสมเหตสมผลทสดกจะตองมการตรวจสอบหาหลกฐานหรอขอมลอนมาประกอบ

ภาพท 1-7 หยดน าเกาะอยขางแกว

(ทมา: https://icaschool.com/2016/07/15/dewpoint-affect-inspections/)

2.8 ทกษะการพยากรณ (Predicting) หมายถง ความสามารถในการท านาย หรอคาดคะเนสงทจะเกดขนลวงหนาโดยอาศยการสงเกตสงทเกดขนซ าๆ หรอความรทเปนหลกการ กฎ หรอทฤษฎในเรองนนๆ มาชวยในการท านาย เชน ประสบการณเดมทผานมาเราเหนเมฆสด าคล าลอยต าตอมาฝนจะตก หากวนนเราเหนเมฆสด าคล าลอยต าอกจะพยากรณไดวาวนนฝนตองตก การพยากรณมประโยชนมากในทางวทยาศาสตร เนองจากโดยทวไปเรา ไมสามารถท าการทดลองไดทกเงอนไขตามทตองการอาจเปนเพราะมขอมลจ ากดหรอเพราะเหตผลบางประการในทางปฏบตอาจท าการทดลองไดเฉพาะบางเงอนไขเทานน การทดลองทไดจงใหขอมลเพยงบางสวน ดงนน จงตองอาศยผลทไดจากการทดลองเพอใชในการท านายใหใกลเคยงกบสงทตองการอยางมเหตผล

การพยากรณ ม 2 ประเภท ดงน

2.8.1 การพยากรณภายในขอบเขตของขอมล คอ การคาดคะเนค าตอบ หรอคาของขอมลทอยภายในขอบเขตของขอมลทสงเกตได วดได

ตวอยางของทกษะการลงความเหนจากขอมล เชน “เมอน ำน ำ เยนใสแกวทงไวสกคร จะสงเกตเหน หยดน ำเกำะอย ขำงแกว” ซงสามารถลงความเหนไดวา “หยดน าท เกาะอยข างแกวมาจากไอน า ในอากาศ ” (ไอน าในอากาศเมอกระทบความเยนของแกวจะเกด การควบแนนเปลยนสถานะจากแกสเปนของเหลว)

แกวน าไดรบความเยน

หยดน า

22

2.8.2 การพยากรณภายนอกขอบเขตของขอมล คอ การคาดคะเนค าตอบ หรอคาของขอมลทมากกวาหรอนอยกวาขอบเขตของขอมลทสงเกตได วดได

ตวอยางของทกษะการพยากรณ

ตารางท 1-2 ระยะเวลาทปลกกบความสงของตนไม

ระยะเวลา (สปดาห) ความสง (เซนตเมตร) 1 3.5

3 6.5

5 9.5

จากขอมลในตารางท 1-2 สามารถพยากรณขอมลไดดงน

1. การพยากรณภายในขอบเขตของขอมล

- เมอเวลาผานไป 2 สปดาห ตนไมสง 5 เซนตเมตร

- เมอเวลาผานไป 4 สปดาห ตนไมสง 8 เซนตเมตร

2. การพยากรณภายนอกขอบเขตของขอมล

- เมอเวลาผานไป 6 สปดาห ตนไมสง 11 เซนตเมตร

- เมอเวลาผานไป 7 สปดาห ตนไมสง 12.5 เซนตเมตร

2.9 ทกษะการตงสมมตฐาน (Formulating hypotheses) หมายถง การคดหาค าตอบลวงหนากอนจะท าการทดลอง เปนค าตอบทรอการพสจน สมมตฐานไดมาโดยอาศย การสงเกต ความร หรอประสบการณเดมเปนพนฐาน ค าตอบทคดลวงหนานยงไมทราบหรอ ยงไมเปนหลกการ กฎ หรอทฤษฎมากอน สมมตฐานทดตองแสดงความสมพนธระหวางตวแปรไวอยางชดเจน เขาใจงาย และเปนแนวทางเพอน าไปสการทดลองได

เมอท าการทดลองหรอตรวจสอบสมมตฐานหากขอมลทไดตรงกบสมมตฐานใดกแสดงวาสมมตฐานนนเปนจรงและน าไปใชได แตหากขอมลขดแยงกบสมมตฐาน สมมตฐานนนกจะถกยกเลกไป แตถาขอมลสนบสนนเพยงบางสวนสมมตฐานนนกจะถกปรบปรงแกไขแลวน าไปทดลองครงตอๆ ไป

23

หากจะเปรยบเทยบการต งสมมตฐานกบการพยากรณ การต งสมมตฐาน ถอเปนการท านายผลลวงหนาโดยไมมหรอไมทราบความสมพนธเกยวของระหวางขอมลมากอน แตการพยากรณ เปนการท านายผลลวงหนาโดยการมหรอทราบความสมพนธระหวางขอมลทเกยวของในการท านายลวงหนา

2.10 ทกษะการก าหนดและควบคม ตวแปร (Identifying and controlling

variables) ในการทดลองทางวทยาศาสตรผทดลองจะตองควบคมปจจยทมผลตอการทดลอง ปจจยทมผลตอการทดลอง เรยกวา ตวแปร (Variable) เพอใหผลการทดลองไมคลาดเคลอน ตวแปรในการทดลองทางวทยาศาสตร แบงออกเปน 3 ชนด คอ

2.10.1 ตวแปรตน หรอ ตวแปรอสระ (Independent variable) คอ ตวแปรทมการจดกระท าเพอใชหาเหตทท าใหเกดผลตางๆ หรอสงทเราตองการทดลองดวาเปนสาเหตทกอใหเกดผลเชนนนจรงหรอไม เปนตวแปรทก าหนดขนมาทไมอยในการควบคมของตวแปรใดๆ

2.10.2 ตวแปรตาม (Dependent variable) คอ ตวแปรทเปนผลสบเนองมาจาก ตวแปรตนหรอตวแปรอสระ ซงไมมความเปนอสระหากตวแปรตนเปลยนแปลงไปตวแปรตาม กจะเปลยนแปลงตามไปดวย

2.10.3 ตวแปรควบคม (Control variable) คอ ตวแปรอนๆ ทอยนอกเหนอจาก ตวแปรตนทสงผลกระทบตอผลการทดลอง จงตองควบคมใหคงทตลอดการทดลองเพอไมให ผลการทดลองเกดการคลาดเคลอน

ดงน น ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร หมายถง ความสามารถใน การจ าแนกและบงชวาในการศกษาเรองใดเรองหนงปจจยใดเปนตวแปรตน ตวแปรตาม และ ตวแปรควบคม เชน หากตองการศกษาวา “อตราการเจรญเตบโตของสตวจะเปนอยางไร ถาอาหารสตวมปรมาณโปรตนมากขน” จะมตวแปรทเกยวของ ดงน

ตวแปรตน ไดแก ปรมาณของโปรตนในอาหารสตว

ตวแปรตาม ไดแก อตราการเจรญเตบโตของสตว

ตวแปรควบคม ไดแก 1. ปรมาณอาหารและน าทใหสตวแตละครง

2. ชนดของสตว

3. ขนาดของสตว

4. อายและเพศของสตว

5. ระยะเวลาทใชในการทดลอง

6. บรเวณทเลยงสตว

24

2.11 ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (Defining operationally) เปนความสามารถในการก าหนดความหมายและขอบเขตของค า หรอตวแปรตางๆ ทมอยในสมมตฐานทจะท าการทดลองใหเขาใจตรงกน และสามารถสงเกตไดและวดได เชน ค าวา “การเจรญเตบโตของพช” สามารถวดไดหลายอยาง เชน วดจากการทพชมความสงเพมขนกได มจ านวนใบมากขนกได หรอ มขนาดล าตนใหญขนกได ซงในการทดลองหากพจารณาการเปลยนแปลงทเกดขนทงหมดจะท าใหเกดความสบสน ดงน น จงควรก าหนดเปนนยามเชงปฏบตการวาในการทดลองน น การเจรญเตบโตของพชหมายความวาอยางไร ใหเขาใจตรงกนจะไดไมสบสน เชน “การเจรญเตบโตของพช หมายถง การทพชมการเพมความสง”

2.12 ทกษะการทดลอง (Experimenting) หมายถง ความสามารถในการออกแบบการทดลองเพอตรวจสอบสมมตฐานทต งไว โดยเรมจากการวางแผนขนตอนการทดลองใหสอดคลองกบสมมตฐานทตองการตรวจสอบ สามารถเลอกใชอปกรณไดอยางถกตอง บนทกขอมลทไดไวอยางครบถวนเปนระเบยบ ตลอดจนสามารถแกไขปญหาทอาจเกดขนระหวางการทดลองไดอยางถกตองและเหมาะสม ในการทดลองประกอบดวยกจกรรม 3 ขนตอน คอ

2.12.1 การออกแบบการทดลอง หมายถง การวางแผนกอนการทดลองจรง เพอก าหนดวธด าเนนการทดลอง การออกแบบการทดลองจะตองสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว และครอบคลมถงการก าหนดและควบคมตวแปรและวสดอปกรณทตองใชในการทดลอง

2.12.2 การปฏบตการทดลอง หมายถง การลงมอปฏบตการทดลองจรงตามขนตอนทไดมการวางแผนไว

2.12.3 การบนทกผลการทดลอง หมายถง การจดบนทกขอมลทไดมาจาก การทดลอง ซงอาจเปนผลของการสงเกต การวด และอนๆ ไดอยางคลองแคลวและถกตอง การบนทกผลการทดลองอาจอยในรปตารางหรอการเขยนกราฟ ซงโดยทวไปจะแสดงคาของ ตวแปรตน หรอตวแปรอสระบนแกนนอนและคาของตวแปรตามบนแกนตง โดยเฉพาะในแตละแกนตองใชสเกลทเหมาะสม พรอมทงแสดงใหเหนถงต าแหนงของคาตวแปรทงสองบนกราฟดวย

ในการทดลองแตละครงจ า เปนตองอาศยการวเคราะหตวแปรตางๆ ทเกยวของ คอ สามารถทจะบอกชนดของตวแปรในการทดลองวา ตวแปรใดเปนตวแปรตน ตวแปรตาม หรอตวแปรควบคม ในการทดลองหนงๆ จะตองมตวแปรตวหนงเทานนทมผลตอ การทดลอง และเพอใหแนใจวาผลทไดเกดจากตวแปรนนจรงๆ จ าเปนตองควบคมตวแปรอนไมใหมผลตอการทดลองซงเรยกตวแปรนวา ตวแปรควบคม

25

ตวอยางของทกษะการทดลอง เพอตรวจสอบสมมตฐาน “ถาชนดของดนมผลตอปรมาณน าทอมไว ดงนน ดนเหนยวจะอมน าไวไดมากกวาดนรวนและดนรวนจะอมน าไวไดมากกวาดนทราย” ซงสามารถออกแบบการทดลองไดดงน (วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต, 2542: 146-147)

ตวแปรในการทดลอง

(1) ตวแปรตน ไดแก ชนดของดน

(2) ตวแปรตาม ไดแก ปรมาณน าทดนอมไว

(3) ตวแปรควบคม ไดแก - ปรมาณน า (ทเทลงในดนทง 3 ชนด) - ปรมาณดน - ขนาดของกระปองนม - ขนาดและจ านวนรของกระปองนม - ระยะเวลาในการทดลอง

วสดทใชในการทดลอง (1) ดนเหนยว ดนรวน และดนทราย อยางละ 1 กโลกรม

(2) น า อปกรณทใชในการทดลอง (1) กระปองนมรปรางและขนาดเดยวกน จ านวน 6 ใบ (โดยท 3 ใบเจาะร ทกนกระปอง ประมาณ 30 ร)

(2) กระบอกตวงขนาด 100 cm3

(3) บกเกอรขนาด 250 cm3 จ านวน 3 ใบ

(4) ผาขาวบางขนาด 15 x 15 cm3 จ านวน 3 ผน

(5) นาฬกาจบเวลา

วธการทดลอง

(1) น าดนแตละชนด ไดแก ดนเหนยว ดนรวน และดนทราย มาใสในกระปองนมทเจาะรแตละใบ ในปรมาณ 2 ใน 3 ของกระปอง

(2) น ากระปองทใสดนเหลานวางซอนบนกระปองทไมไดเจาะรแตละใบ โดยมผาขาวบางกนไวระหวางกระปองทงสอง

(3) ตวงน าปรมาตร 100 cm3 ลงในบกเกอรขนาด 250 cm3 แตละใบ แลวเทลงในกระปองนมทใสดนแตละชนดพรอมพรอมกน

26

(4) สงเกตความเรวของน าทไหลจากกระปองใบบนลงสใบลาง (5) ปลอยใหน าไหลจากกระปองใบบนลงสใบลาง ประมาณ 2 นาท จากนน น าน าในกระปองใบลางแตละใบไปตรวจหาปรมาตร บนทกผล

(6) ท าการทดลองซ าตามขอ 1-5 อก 2 ครง บนทกผลการทดลอง

ตารางบนทกผลการทดลอง

ตาราง ปรมาตรน าทเหลอในกระปองทมดนชนดตางๆ เมอปลอยน าใหไหลผาน

ชนดของดน

ในกระปอง

ปรมาตรน า กอนเท (cm

3)

ปรมาตรน าทไหลผานดน

(cm3)

ปรมาตรน าทเหลอในกระปองดน

(cm3)

ครงท 1

ครงท 2

ครงท 3

เฉลย ครงท 1

ครงท 2

ครงท 3

เฉลย

ดนเหนยว 100

ดนรวน 100

ดนทราย 100

2.13 ทกษะการตความหมายขอมลและการลงขอสรป (Interpreting data and

Conclusion) หมายถง ความสามารถในการบอกหรอสอความหมายของขอมลทไดจดกระท าและอยในรปทใชในการสอความหมายแลว ซงอาจอยในรปตาราง กราฟ แผนภมหรอรปตางๆ รวมถงความสามารถในการบอกความหมายขอมลเชงสถตและสามารถลงขอสรปดวย โดยการน าเอาความหมายของขอมลทไดท งหมดสรปใหเหนความสมพนธของขอมลทเกยวของกบตวแปร ทตองการศกษาภายในขอบเขตของการทดลองนนๆ ตวอยางดงตารางท 1-3

27

ตารางท 1-3 การสงเกตความชดเจนขอปลองของล าตนและลกษณะใบของพชชนดตางๆ

ชนดของพช ความชดเจนของขอ-ปลอง ลกษณะเสนใบ

เหนชด ไมชด ไมเหนเลย

ออย ขนาน

ไผ ขนาน

ชบา รางแห

ถว รางแห

ขาวโพด ขนาน

มะมวง รางแห

(ทมา: ดดแปลงจาก วรวฒน ทพจอย, 2557: 31)

จากขอมลในตารางท 1-3 จะเหนความสมพนธของการสงเกตขอปลองของล าตนกบลกษณะใบของพช กลาวคอ พชทสงเกตเหนขอปลองของล าตนชดเจนจะมล กษณะเสนใบแบบขนาน เชน อ อย , ไผ, ข าวโพด สวนพชทสง เกตเหนข อปลองของล าต น ไมช ดเจนหรอไมเหน จะมลกษณะเสนใบแบบรางแห เชน ชบา, ถว, มะมวง ท าใหสรปจากขอมลไดวา “พชทสงเกตเหนขอปลองของล าตนชดเจนจะมเสนใบแบบขนาน สวนพชทสงเกตเหนขอปลองของล าตนไมชดเจนหรอไมเหนจะมเสนใบแบบรางแห” 3. จตวทยาศาสตร/เจตคตทางวทยาศาสตร (Scientific mind/Scientific attitude)

เปาหมายส าคญของนกการศกษาวทยาศาสตรนอกจากความพยายามในการพฒนาทกษะ กระบวนการทางวทยาศาสตรแลวยงพยายามทจะพฒนาเจตคตทางวทยาศาสตร (Scientific

attitude) ไปพรอมกนดวย แตมการใชค าเรยกแตกตางกนไป เชน “Scientific mindedness” “The habit of scientific thinking” หรอ “The spirit of scientific” (ปรชาต เบญจวรรณ , 2551: 10)

ค าวา จตวทยาศาสตร หรอเจตคตทางวทยาศาสตร มนกการศกษาและหนวยงานทางการศกษา ไดใหความหมายไวหลากหลาย เชน

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2556: 9) ไดใหความหมายของ จตวทยาศาสตร หมายถง คณลกษณะ หรอลกษณะนสยของบคคล ท เกดจากการศกษา หาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร จตวทยาศาสตรประกอบดวยคณลกษณะตางๆ ไดแก ความสนใจใฝร ความมงมนอดทน รอบคอบ ความรบผดชอบ ความซอสตย ประหยด การรวมแสดงความคดเหน และยอมรบฟงความคดเหนของผอน ความมเหตผล การท างานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค

28

กรมวชาการ (2545: 143) ไดใหความหมายของ จต วทยาศาสตร หมายถง คณลกษณะ หรอลกษณะนสยของบคคลทเกดขนจากการศกษาหาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร

จากทกลาวมาสรปไดวา จตวทยาศาสตร หมายถง คณลกษณะทเกดจากการการศกษาหาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรของบคคล เชน ความชางสงเกต ความละเอยดรอบคอบ ความเพยรพยายาม ความซอสตย และมใจเปนกลาง เปนตน

วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต (2542: 6) ไดใหความหมายของ เจตคตทางวทยาศาสตร หมายถง ลกษณะ หรอทาท หรอพฤตกรรมทบคคลแสดงออกมา ซงขนอยกบความร ประสบการณ หรอความรสกของแตละบคคล ลกษณะของผมเจตคตทางวทยาศาสตรถอเปนคณสมบตท เ ออตอการเปนนกคด หรอมทกษะการคด หรอมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนตน

ในการแสวงความรทางวทยาศาสตรนน นอกจากตองอาศยวธการทางวทยาศาสตร และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแลว ยงตองใชเจตคตทางวทยาศาสตร ซงเปนพฤตกรรม ทแสดงออกถงความมคณสมบตของการเปนนกวทยาศาสตร บคคลทมเจตคตทางวทยาศาสตร ยอมมคณลกษณะทส าคญดงน (พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข, 2548: 13-14)

3.1 มเหตผล

3.1.1 เชอในความส าคญของเหตผล

3.1.2 ไมเชอโชคลาง ค าท านาย หรอสงศกดสทธตางๆ ทไมสามารถอธบายได ตามวธการทางวทยาศาสตร

3.1.3 แสวงหาสาเหตของเหตการณตางๆ และหาความสมพนธของสาเหตนน กบผลทเกดขน

3.1.4 ตองการทจะรวาปรากฏการณตางๆ นนเปนอยางไร และเหตใดจงเปนเชนนน

3.2 มความอยากรอยากเหน

3.2.1 มความพยายามทจะแสวงหาความรในสถานการณใหมๆ ซงไมสามารถอธบายไดดวยความรทมอยเดม

3.2.2 ตระหนกถงความส าคญของการแสวงหาขอมลเพมเตม

3.2.3 ชางซก ชางถาม ชางอาน เพอใหไดค าตอบเปนความรทสมบรณยงขน

3.2.4 ใหความสนใจในเรองทเกยวกบวทยาศาสตรทก าลงเปนปญหาส าคญในชวตประจ าวน

29

3.3 มความใจกวาง

3.3.1 ยอมรบค าวพากษ วจารณ และยนดใหมการพสจนตามเหตผลและขอเทจจรง

3.3.2 เตมใจทจะรบรความคดใหมๆ

3.3.3 เตมใจทจะเผยแพรความรและความคดเหนแกคนอน

3.3.4 ตระหนกและยอมรบขอจ ากดของความรทคนพบในปจจบน

3.4 มความซอสตยและมใจเปนกลาง

3.4.1 สงเกตและบนทกผลตางๆ โดยปราศจากความล าเอยงหรออคต 3.4.2 ไมยอมใหความชอบหรอไมชอบสวนตวมามอทธพลเหนอการตดสนสงใดๆ

3.4.3 มความมนคง หนกแนน ตอผลทไดจากการพสจน 3.4.4 เปนผทซอตรง อดทน ยตธรรม และละเอยดรอบคอบ

3.5 มความเพยรพยายาม

3.5.1 ท ากจกรรมทไดรบมอบหมายอยางสมบรณ

3.5.2 ไมทอถอยเมอการทดลองมอปสรรคหรอลมเหลว

3.5.3 มความตงใจ

3.6 มการพจารณารอบคอบกอนตดสนใจ

3.6.1 ใชวจารณญาณกอนทจะตดสนใจใด ๆ

3.6.2 ไมยอมรบสงใดสงหนงวาเปนความจรงทนท ถายงไมไดมการพสจนทเชอถอได

3.6.3 หลกเลยงการตดสนใจและการสรปทรวดเรวเกนไป

นอกจากน ผมเจตคตวทยาศาสตรนอกจากมคณสมบตดงกลาวขางตนแลว ยงตองเปนผมความสนใจ พอใจ ชนชมในวทยาศาสตรอกดวย

เจตคตทางวทยาศาสตรไมเพยงแตเปนสงจ าเปนส าหรบนกวทยาศาสตรเทานน แมบคคลทวไปหากเปนผมเจตคตทางวทยาศาสตรกจะเปนประโยชนตอการท างาน และการด าเนนกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน

6. คณภาพชวต 1. ความหมายของคณภาพชวต

ค าวา คณภาพชวต ตรงกบค าภาษาองกฤษวา Quality of life ซงมบคคล และ หนวยงานตางๆ ไดใหความหมายไวหลากหลาย เชน

30

ยเนสโก (UNESCO, 1978: 89) ไดใหความหมายของ คณภาพชวต หมายถง ความรสกของการอยอยางพอใจ มความสข ความพอใจตอองคประกอบตางๆ ทมสวนส าคญตอบคคลนนๆ ไดแก อาหาร สขภาพอนามย โภชนาการ การศกษา สงแวดลอม รายได ทอยอาศย และทรพยากร

องคการอนามยโลก (WHO, 1998: 17) ไดใหความหมายของ คณภาพชวต หมายถง การรบรหรอความเขาใจของปจเจกบคคลทม ตอสถานภาพชวตของตนเอง ตามบรบทของวฒนธรรมและคานยมทใชชวตอย และสมพนธกบเปาประสงค ความคาดหวง มาตรฐาน และ ความกงวลสนใจทมตอสงตางๆ คณภาพชวตเปนมโนมตทมขอบเขตกวางขวาง ครอบคลม เรองตางๆ ทสลบซบซอน ไดแก สขภาพทางกาย สภาวะทางจต ระดบความเปนตวของตวเอง

ความสมพนธตางๆ ทางสงคม ความเชอสวนบคคล และสมพนธภาพทมตอสงแวดลอม

สนนท บราณรมย และคณะ (2542: 11) ไดใหความหมายของ คณภาพชวต หมายถง การด ารงชวตในระดบทเหมาะสมของมนษยตามสภาพความจ าเปนพนฐานในสงคม ซงสนองตอสงทตองการทางรางกาย ทางจตใจ ทางอารมณ ทางสงคม และทางความคดอยางเพยงพอ จนกอให เกดความมสขภาพกายและสขภาพจตด

อมรรกษ สวนชผล (2554: 69) ไดใหความหมายของ คณภาพชวต หมายถง ความสข หรอความพงพอใจในชวตของตน อนเกดจากการไดรบการตอบสนองความตองการตามความจ าเปนพนฐานทงทางดานรางกาย ทางดานจตใจ และทางดานสงคม

จากทกลาวมาสรปไดวา คณภาพชวต หมายถง สภาพความเปนอยของมนษยทด มความสขทงทางรางกายและจตใจ ซงเปนความพงพอใจภายในตวบคคลตอการด ารงชวตทงในดานความตองการขนพนฐาน สขภาพแขงแรง ครอบครวอบอนความพงพอใจในการท างาน การอยรวมกนในสงคม ธรรมชาต และสงแวดลอม มความพอเพยงและพงตนเอง 2. องคประกอบของคณภาพชวต

องคประกอบของคณภาพชวตทสงผลใหมนษยมความเปนอยทดสามารถแบงออก เปนดานตางๆ ไดดงน (The WHOQOL Group, 1995; อางถงใน ศรนนท กตตสขสถต, เฉลมพล แจมจนทร, กาญจนา ตงชลทพย และจรลพร โหล ายอง (2557: 18-19)

2.1 ดานรางกาย (Physical domain) คอ การรบรสภาพทางดานรางกายของบคคล ซงมผลตอชวตประจ าวน เชน การรบรสภาพความสมบรณแขงแรงของรางกาย การรบรถงความรสก สขสบาย ไมมความเจบปวด การรบรถงความสามารถทจะจดการกบความเจบปวด ทางรางกายได การรบรถงพละก าลงในการด าเนนชวตประจ าวน การรบรถงความเปนอสระท ไมตองพงพาผอน การรบรถงความสามารถในการเคลอนไหวของตน การรบรถงความสามารถ

31

ในการปฏบตกจวตรประจ าวนของตนการรบรถงความสามารถในการท างาน การรบรวาตนไมตองพงพายาตางๆ หรอการรกษาทางการแพทยอนๆ เปนตน

2.2 ดานจตใจ (Psychological domain) คอ การรบรสภาพทางจตใจของตนเอง เชน การรบรความรสกทางบวกทบคคลมตอตนเอง การรบรภาพลกษณของตนเอง การรบรถงความรสก ภาคภมใจในตนเอง การรบรถงความมนใจในตนเอง การรบรถงความคด ความจ า สมาธการตดสนใจ และความสามารถในการเรยนรเรองราวตางๆ ของตนการรบรถงความสามารถใน การจดการกบความเศราหรอกงวล การรบรเกยวกบความเชอตางๆ ของตนทมผลตอการด าเนนชวต เชน การรบรถงความเชอดานวญญาณ ศาสนา การใหความหมายของชวต และความเชออนๆ ทมผลในทางทดตอการด าเนนชวตมผลตอการเอาชนะอปสรรค เปนตน

2.3 ดานความสมพนธทางสงคม (Social relationships) คอ การรบรเรองความสมพนธ ของตนกบบคคลอน การรบรถงการทไดรบความชวยเหลอจากบคคลอนในสงคม การรบรวาตนไดเปนผใหความชวยเหลอบคคลอนในสงคมดวย รวมทงการรบรในเรองอารมณทางเพศ หรอ การมเพศสมพนธ

2.4 ดานสงแวดลอม (Environment) คอ การรบรเกยวกบสงแวดลอมทมผลตอ การด าเนนชวต เชน การรบรวาตนมชวตอยอยางอสระไมถกกกขง มความปลอดภยและมนคง ในชวต การรบรวาไดอยในสงแวดลอมทางกายภาพทดปราศจากมลพษตางๆ การคมนาคมสะดวก มแหลงประโยชนดานการเงน สถานบรการทางสขภาพและสงคมสงเคราะห การรบรวาตนมโอกาสทจะไดรบขาวสารหรอฝกฝนทกษะตางๆ การรบรวาตนไดม กจกรรมสนทนาการ และ มกจกรรมในเวลาวาง เปนตน

3. ความส าคญของคณภาพชวต คณภาพชวตมความส าคญทงตอบคคลและสงคม คณภาพชวตเปนสงทมนษยก าหนดขนและขวนขวายใหไดมาดวยตวของมนษยเอง นอกจากนนยงเปนเกณฑ หรอมาตรฐานทจะท าใหมนษยไดมการพฒนาตนเองไปสเปาหมายทพงปรารถนา บคคลและครอบครวทมคณภาพชวตทดยอมมเปาหมายการด าเนนชวตใหดขนในทกๆ ดานอยตลอดเวลา เชน ดานการศกษา อาชพ รายได สขภาพอนามย คณธรรม จรยธรรม เปนตน ในลกษณะเชนนเขายอมจะมความสามารถในการปรบปรงทงตนเอง สงคม และสงแวดลอมใหเกดคณคา หรอประโยชนสงสด ปญหาตางๆ ในสงคมกจะลดลงหรอหมดไปได เชน ปญหาครอบครว ปญหาเศรษฐกจ ปญหาอาชญากรรม ปญหาสงแวดลอม ฯลฯ สวนประเทศทมประชากรไมมคณภาพชวตจะประสบกบปญหาความลาชา หรอความลมเหลวในการพฒนาประเทศ ซงจะเปนปญหาตอเสถยรภาพความมนคงและความปลอดภยของประเทศดวย ดงนน ประเทศทงหลายจงใชความพยายามกนอยางเตมท ในการทจะปรบปรง

32

พฒนาประชากรทดอยคณภาพใหมคณภาพชวตทสงขนจนถงระดบมาตรฐานทสงคมตองการ ทงนเพอชวยใหบคคลและสงคมเกดความเจรญ กาวหนา มความสขสมบรณ และเกดความมนคงปลอดภยไปพรอมๆ กน (นศารตน ศลปะเดชา, 2540: 65-67)

4. การพฒนาคณภาพชวต การพฒนาคณภาพชวตเปนกระบวนการวางแผนและกระท าเพอใหบคคลไดรบ การตอบสนองทงทางดานรางกาย จตใจ สงคม และสงแวดลอม เพอใหสามารถด ารงชวตไดอยางมความสข ดงน น หากมปญหาเรองใดเรองหนงเกยวกบคณภาพชวตจงตองใชความพยายาม และเวลานานพอสมควร จงจะสามารถพฒนาคณภาพชวตใหดขนได ซงแนวทางในการแกปญหา มดงน (ศภลกษณ วฒนาวทวส, เตมศกด เศรษฐวชราวนช, ทพยวลย สจนทร, ฐตกร ศรสขเจรญพร, อมรรตน วระสมฤทธ, และทพยวมล กตตวราพล, 2542: 25-26)

4.1 ตองทราบปญหา โดยทราบปญหาและเขาใจปญหาของตนเองวาสงทตองการจะท าหรอพฒนานนคออะไร เพอจะไดท าการคนหาสาเหตทแทจรงของปญหาโดยคนหาแนวทางหรอวธการทจะใชแกปญหาดวยความรวดเรวอยางมประสทธภาพ การทราบปญหาจะชวยใหสามารถก าหนดแนวทางและเปาหมายทจะพฒนาคณภาพชวตใหชดเจนได

4.2 สรางความมนใจ โดยใหความเชอวาปญหาทจะพฒนานนสามารถกระท าใหส าเรจไดหรอบรรลเปาหมายได ทงนอาจมสงจงใจโดยการกระตนดวยวธการใหก าลงใจหรอรางวล ในขนตอนนจ าเปนตองศกษาความปญหาทจะพฒนานน มอปสรรคอะไรบางแลวพยายามหลกเลยงหรอก าจดอปสรรคนนใหหมดไปกจะท าใหมความมนใจวาสามารถพฒนาปญหาดงกลาวใหบรรลเปาหมายได

4.3 ก าหนดเปาหมาย กอนทจะลงมอกระท าสงใดๆ จ าเปนจะตองมการวางแผน และก าหนดเปาหมายเอาไว ส าหรบเปาหมายทก าหนดนนอยางก าหนดใหสงเกนไปจนอาจไมมความเปนไปไดในการปฏบตการพฒนาคณภาพชวต

4.4 ลงมอท า ในขนตอนนอาจตองมการเตรยมความพรอมในเรองตางๆ เชน เครองมอ อปกรณตางๆ ทจะเปนและวธการทจะน ามาใชในปญหาทตองการจะพฒนา ในขนตอนนกท าไปตามแผนทวางไวแลวเลอกวธการทเหมาะสมมาใชในปญหาทตองการจะพฒนาเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดเอาไว

4.5 พยายามท าตอ เนองจากพฤตกรรมหรอสงใดทค นเคยท าอยเปนประจ า จนกลายเปนนสย หากมความเหนวาเปนสงไมด ไมเหมาะ สมควรทจะตองพฒนาปญหาเรองน เพอคณภาพชวตจะไดดขน กจ าเปนตองใชวธการทเหมาะสมมาเปลยนแปลงนสยเดมใหเปนนสยใหม ทยงไมมความคนเคยจงตองอาศยเวลา ความพยายาม และสงกระตน เชน ก าลงใจ หากกลบไป

33

ปฏบตเหมอนเดมอยางเกาครงแลวครงเลา เนองจากเกดความทอถอยกอาจจะท าใหไมสามารถพฒนาคณภาพชวตในเรองนนๆ ได

4.6 ประเมนแลวแกไข ในกรณทลงมอท าแลวไมสามารถบรรลเปาหมายทก าหนดไวได อาจจะเปนเพราะวา ไดก าหนดเปาหมายเอาไวจนสงเกนไปไมอาจปฏบตได ทงนเพราะ มปจจยตางๆ ไมเอออ านวย เชน อาชพ สขภาพ สภาพครอบครว เปนตน จงจ าเปนตองก าหนดเปาหมายเสยใหมใหเปนเปาหมายทเปนไปได หากยงไมบรรลเปาหมายอกกตองแกไขเปลยนแปลงอกโดยอาจจะเปนการคดแบบยดหยนใหมทางท าใหบรรลเปาหมายใหจงได

ภาพท 1-8 ตวอยางแนวทางในการพฒนาคณภาพชวต

(ทมา: วรวฒน ทพจอย, 2557: 39; ดดแปลงจาก ศภลกษณ วฒนาวทวส และคณะ, 2542: 27)

7. ความส าคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอคณภาพชวต

วทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนปจจยหนงทมความส าคญตอการพฒนาคณภาพชวต ดวยเหตผลทวาวทยาศาสตรเปนองคความรทสามารถน าไปใชสรางเทคโนโลย หรอใชเพอให เกดประโยชนในดานอนๆ เพอการด ารงชวตของมนษย ทงน วทยาศาสตรและเทคโนโลยสามารถ ชวยพฒนาคณภาพชวตของมนษยในลกษณะตางๆ ไดมากมายซงสามารถสรปไดดงน (วรวฒน ทพจอย, 2557: 41-43) 1. ชวยใหมความสามารถในสงคม มนษยตางกเปนสวนหนงของสงคมบคคลทอย ในสงคมยอมเปนองคประกอบส าคญทจะท าใหสงคมดขนหรอเลวลงได เปนทแนนอนวาบคคลทมความรทางวทยาศาสตร ยอมจะมความสามารถดกวาบคคลทไมรวทยาศาสตร เมอคดโดยสวนรวมแลวสงคมทมความสามารถทางวทยาศาสตรยอมดกวาสงคมทต าตอยในดานวทยาศาสตร ในปจจบนมประเทศทมความสามารถทางวทยาศาสตรมาก เชน สหรฐอเมรกา องกฤษ ญป น เปนตน

ปญหาทจะพฒนา นสย ความคด หรอความรสก

เลอกสบบหร

เปาหมายทก าหนดไว

- มเงนเหลอมากขน

- รางกายแขงแรง

- ครอบครวมความสข

วธการ

- การใหก าลงใจจากครอบครว

- ขจดอปสรรค ทขดขวาง

34

ประเทศเหลานจงมฐานะเปนผน าโลกเพราะสามารถใชเทคโนโลยในการผลตสงของไดมากมาย ท าใหประชาชนมรายไดและมาตรฐานในการครองชพสง

2. ชวยแนะแนวอาชพ บคคลทเรยนวทยาศาสตรอาจมความพอใจและสนใจทจะศกษาเพมเตมอยเรอยๆ เมอเรยนวชาวทยาศาสตรสาขาใดสาขาหนงและมความถนดในสาขาน นๆ จะเลอกเรยนเปนอาชพของตนเองได แตเดมมนษยสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม แตเมอวทยาศาสตรและเทคโนโลยเจรญกาวหนามากข นจงมอตสาหกรรมเกดข นตามมา เชน วชาแมเหลกไฟฟาท าใหเกดอตสาหกรรมและอาชพเกยวกบไฟฟามากขน อาท มโรงงานผลตเครองใชไฟฟา โรงงานผลตกระแสไฟฟา โรงงานผลตหลอดไฟฟา ชางไฟฟาตางๆ ตลอดจน พอคาขายอปกรณไฟฟา

3. ชวยใหเกดความเจรญทางรางกายและจตใจ ความเจรญทางรางกายสวนมาก จะเกยวกบสขภาพ อนามย อาหาร การกนและการอย การเรยนวทยาศาสตรทสงเสรมใหผเรยน ไดเรยนรทงทฤษฎและปฏบตจะชวยใหผเรยนมพฤตกรรมการปฏบตตนในการสงเสรมดแลสขภาพรางกายใหดขนและถกสขลกษณะ เมอรางกายแขงแรงสมบรณจตใจกจะเจรญตามไปดวย 4. ชวยใหเปนผบรโภคทมความสามารถ นนคอสามารถตดสนใจโดยอาศยหลกวชาความรวาเราควรใชสนคาชนดใดถงจะด จะทน และราคาถก ไมตกเปนเหยอของค าโฆษณาใดๆ และไมใชจายสรยสราย บางคนนยมใชของแพงประดบเกยรต เชน ใชโทรศพทมอถอราคาแพงๆ ใชรถยนตยหอหรๆ ซงความจรงแลวความดหรอมเกยรตของคนไมไดอยทสงของเครองใช หากแตอยทความดของตวผนน ไมควรทจะหลงเขาใจผด 5. ชวยใหรจกใชเวลาวาง การใชเวลาวางใหเปนประโยชนนนท าไดหลายวธดวยกน การใชเวลาวางในทางวทยาศาสตรกเปนวธทดวธหนงซงเราอาจใชเวลาวางในการศกษาคนควา ในงานดานวทยาศาสตรหรอคดประดษฐสงของเครองใชตางๆ ทเปนประโยชนในชวตประจ าวน เมอท าไดดกอาจยดเปนอาชพสงขายยงสถานทตางๆ นอกจากท าใหมรายไดเพมขนแลวยงชวยพฒนาบานเมองใหดขนอกดวย

6. ชวยใหเกดปรชญาในการด ารงชวต การด ารงชวตอยางเลอนลอยโดยปราศจากเครองน าทางหรอปรชญาแหงชวตนนเปรยบไดกบขอนไมทลอยในมหาสมทร ลอยไปตามกระแสลมกระแสน าปราศจากทศทาง ดงนน เราทกคนควรด ารงชวตอยอยางมแนวทาง เชน เราตงใจจะด ารงชวตโดยยดถอเอาศล 5 เพยงเทานกพดไดวาเราตางจากขอนไมแลว การรวทยาศาสตรจะท าใหไดรบปรชญาไปใชในการด ารงชวต เชน เจตคตทางวทยาศาสตร หรอวธการทางวทยาศาสตร จะท าใหเปนคนมเหตผล ไมดวนตดสนใจอะไรงายๆ ไมเชอโชคลาง สงผลใหเปนคนทเชอถอได

35

รจกวธท างานทด มความซอสตยสจรต ซอตรงตอหลกวชา สงผลท าใหบานเมองนาอยเพราะคน ในสงคมมคณธรรม จรยธรรม ด ารงชวตอยบนทางทถกตอง

7. ชวยใหปลอดภย ในสมยทโลกมความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย อบตเหตมกเกดขนบอยๆ ท าใหมนษยไดรบอนตรายเปนจ านวนมากโดยไมจ าเปน คนทวงหรอเดนตดหนารถทก าลงแลนอาจไดรบอนตรายเพราะฝากชวตไวกบเบรกหามลอของรถ ดวยเหตน การรถงเหตและผลในเรองความปลอดภยตางๆ จะท าใหแตละคนไดระมดระวงอนตรายตางๆ ทจะเกดขน เชน หากขบรถเรวมากจะเสยงตอการเกดอบตเหตไดงายเพราะหามลอไมทน อบตเหตทงหลายมเหตผลเปนไปตามหลกของวทยาศาสตรทงสน การรวทยาศาสตรทมากพอจะ ท าใหทราบถงสาเหตของอบตเหตตางๆ รวมทงวธการทจะปองกนอบตเหตนนดวย

8. ชวยแกปญหาตางๆ ในการด ารงชวตของมนษยยอมมปญหาอยมากมาย เชน ปญหาดานสาธารณสข การคมนาคม การสอสาร การรวทยาศาสตรจะท าใหทราบสาเหตทมาของปญหาและด าเนนการแกไขไดอยางมระบบ

36

สรปประจ าบทท 1

วทยาศาสตร เปนความรท เปนจรงและพสจนไดโดยใชกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตร อนประกอบดวย วธการทางวทยาศาสตร ซงเปนวธการทนกวทยาศาสตรใชในการแสวงหาความร หรอหาความจรง หรอใชในการแกปญหาตางๆ ประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก การก าหนดปญหา ตงสมมตฐาน ตรวจสอบสมมตฐาน วเคราะห และสรปผล ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนความช านาญและความสามารถในการใชการคดเพอคนหาความร รวมทง การแกปญหา ประกอบดวยทกษะขนพนฐานและทกษะขนบรณาการ และเจตคตทางวทยาศาสตร ซงกคอลกษณะ ทาท หรอพฤตกรรมทบคคลแสดงตอเนอหาวชาและกจกรรมทางวทยาศาสตร หรออนๆ ซงตอง ใชความร ประสบการณ หรอหลกการทางวทยาศาสตรมาประกอบการพจารณา

ลกษณะของผมเจตคตทางวทยาศาสตรถอเปนคณสมบตทเออตอการเปนนกคด หรอมทกษะการคด

หรอ มทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนตน ความรทางวทยาศาสตรสามารถออกเปน 6 ประเภท ไดแก ขอเทจจรง มโนมต หลกการ กฏ ทฤษฎ และสมมตฐาน โดยกระบวนการ หรอวธการทน าเอาความรทางวทยาศาสตรมาใชประโยชน เรยกวา เทคโนโลย เมอมนษยน าเอาเทคโนโลยมาใช ยอมเกดผลกระทบตอคณภาพชวตของมนษยทงดานบวกและดานลบ ดงน น ทกคนจ าเปนตองรวทยาศาสตรเพอใหสามารถน ามาใชประโยชนในการด ารงชวตไดอยางมคณภาพ

37

แบบฝกหดทายบทท 1

ตอนท 1 จงตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. วทยาศาสตร เทคโนโลย และคณภาพชวต คออะไร

2. วทยาศาสตร และเทคโนโลย มความสมพนธกนอยางไร

3. วศวกรรมศาสตร แพทยศาสตร เภสชศาสตร เปนวทยาศาสตรสาขาใด เพราะเหตใด

4. ใหนกศกษาคนหาประวตของนกวทยาศาสตรทนกศกษาชนชอบมา 1 ทาน พรอมทงบอกผลงานมาโดยสงเขป

5. ความรทางวทยาศาสตรแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง

6. “ราหอมจนทร” กบ “จนทรปราคา” สงใดเปนวทยาศาสตร เพราะเหตใด

7. จงยกตวอยางการใชวธการทางวทยาศาสตรในการแกปญหาในชวตประจ าว น มา 1 ตวอยาง พรอมทงอธบายเหตผลประกอบ

8. “ถาพนทผวของของเหลวมผลตอการระเหยของของเหลว ดงนน ของเหลวทมพนทผวตางกนจะระเหยไดไมเทากน” จากขอความดงกลาว จงระบตวแปรตน ตวแปรตาม และตวแปรควบคมใหถกตอง

9. หากนกศกษามขอสงสยวา อณหภมของน ามผลตอการละลายของน าตาลหรอไมนกศกษาจะมวธการแสวงหาความรหรอหาค าตอบของปญหานนอยางไร 10. วทยาศาสตรและเทคโนโลยมผลตอคณภาพชวตของนกศกษาอยางไร

ตอนท 2 จงระบวาขอความทก าหนดใหเปนความรทางวทยาศาสตรประเภทใด

1. E = mc2

2. น าแขงลอยน าได 3. สสารเปลยนสถานะไดถาเราเพมหรอลดพลงงาน

4. เมอขนาดของยางรถยนตใหญขน ความเรวของรถยนตจะลดลง

5. คลนเปนผลจากการเปลยนแปลงสนามไฟฟา และการเปลยนแปลงสนามแมเหลก

ในทวางหรอในอวกาศ

38

เอกสารอางอง

กรมวชาการ. (2545). เอกสารประกอบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 คมอการ จดการเรยนรสาระการเรยนรวทยาศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา.

กาญจนา มหาล และชาตร ฝายค าตา. (2553). ความเขาใจธรรมชาตวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1. วารสารสงขลานครนทร ฉบบมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. 16 (5), 795-810.

คณาจารยมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. (2548). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. กรงเทพฯ:

เสมาธรรม.

ปรากฏการณฝนดาวตก. (Online). สบคนเมอ 12 มกราคม 2560 จาก http://www.thaiwbi.com/topic

/star/

ปรชาต เบญจวรรณ. (2551). ปจจยเชงสาเหตทสงผลตอจตวทยาศาสตรของนกเรยนชวงชนท 4

สงกดส านกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานครเขต 2. ปรญญานพนธการศกษา มหาบณฑต สาขาวชาการวจยและสถตทางการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พวงทอง เพชรโทน. (2555). เอกสารประกอบการสอนรายวชาวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. อดรธาน: มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข. (2548). วธวทยาการสอนวทยาศาสตรทวไป. กรงเทพ: พฒนาคณภาพวชาการ.

เพยร ซายขวญ. (2536). วทยาศาสตรกบสงคม. หนวยศกษานเทศก กรมการฝกหดคร: จดพมพตาม

โครงการแปลเอกสารต าราทางวชาการ และขอมลพนฐานเพอการพฒนา.

ไพฑรย ชมแวงวาป. (2549). ชวตกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย. บรรมย: คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบรรมย.

ภพ เลาหไพบลย. (2540). แนวการสอนวทยาศาสตรระดบอดมศกษา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

ไทยวฒนาพานช.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2542). เอกสารการสอนชดวชาวทยาศาสตร 3 หนวยท 1-9.

พมพครงท 4. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ราชบณฑตยสถาน. (2542). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพ: นานมบคส พบลเคชนส.

39

เอกสารอางอง (ตอ)

วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต. (2542). การพฒนาการคดของครดวยกจกรรม

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรษทเดอะมาสเตอรกรป เมเนจเมนท จ ากด.

วรรณา กอสกล. (2550). วทยาศาสตรพนฐาน. กรงเทพฯ: แมค.

วรวฒน ทพจอย. (2557). เอกสารประกอบการสอนรายวชาวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. อดรธาน: มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. วทยาศาสตร. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://sites.google.com/site/

missphakarat/home/karban-khrang-thi-1

ศร ดวงพร. (2542). วทยาศาสตรเพอพฒนาคณภาพชวต.โครงการต าราวชาการราชภฏเฉลมพระ

เกยรตเนองในวโรกาสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเจรญพระชนมพรรษา 6 รอบ.

อดรธาน: คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สถาบนราชภฏอดรธาน.

ศรนนท กตตสขสถต, เฉลมพล แจมจนทร, กาญจนา ตงชลทพย และจรลพร โหล ายอง. (2557).

คณภาพชวต การท างาน และความสข. พมพครงท . นครปฐม: สถาบนวจยประชากร

และสงคม มหาวทยาลยมหดล. ศภลกษณ วฒนาวทวส, เตมศกด เศรษฐวชราวนช, ทพยวลย สจนทร, ฐตกร ศรสขเจรญพร,

อมรรตน วระสมฤทธ, และทพยวมล กตตวราพล. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต.

กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2550). การอบรมครดวยระบบทางไกลสาระ

การเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตน. กรงเทพฯ: องคการคาครสภา. . (2553). วทยาศาสตร เลม 2. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

. (2556). คมอการใชหลกสตรวทยาศาสตร ชวภาพ ชนมธยมศกษาปท 4-6. กรงเทพฯ:

องคการคาครสภา. สนนท บราณรมย, นพพร แกวมาก, สระบร ไชยมงคล, มาลน อทธเสน, และอมพาพรรณ พงศผลาดสย. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. โครงการพฒนาสอการศกษา

เพอสงเสรมการเรยนรดวยตนเองของนกศกษา. กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

สวฒก นยมคา. (2531). ทฤษฎและทางปฏบตในการสอนวทยาศาสตรแบบสบเสาะหาความร. กรงเทพฯ: เจเนอรล บค เซนเตอร.

40

เอกสารอางอง (ตอ)

อมรรกษ สวนชผล. (2554). การพฒนากระบวนการเรยนรดวยการน าตนเอง เรอง การพฒนา คณภาพชวต ส าหรบนกศกษาการศกษานอกโรงเรยนหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ.

ปรญญานพนธ กศ.ด. (การศกษาผใหญ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. Archimedes. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://www.takieng.com/wp-content/

uploads/2017/08/archimedes-1.jpg

Louis Pasteur. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://www.lshtm.ac.uk/aboutus/

introducing/ history/frieze/louis-pasteur

Sir Isaac Newton. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://comicvine.gamespot.com/

sir-isaac-newton/4005-39872/images/

Thomas Edison. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://en.wikipedia.org/wiki/ Thomas_Edison

UNESCO. (1978). Indicator of Environment Quality and Quality of life. Research and Social

Science. No 38. Paris: UNESCO.

Water cycle. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก http://www.survivalworld.com/water/

water-cycle.html#.WoEk6LOkLIU

What is Dewpoint and How Does it Affect Your Inspections?. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://icaschool.com/2016/07/15/dewpoint-affect-inspections/

World Health Organization. (1998). Health Promotion Glossary. Geneva: World Health

Organization.

41

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2

สขภาพกบชวตประจ าวน

หวขอเนอหาประจ าบท

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. สขภาพ

2. อาหารและโภชนาการ

3. ยา 4. สมนไพร

5. ไอควและอคว

6. การคมครองผบรโภค

7. โรคในศตวรรษท 21

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

หลงจากทไดศกษาบทเรยนน นกศกษาสามารถ

1. ระบปจจยทมผลตอสขภาพในชวตประจ าวนได

2. บอกแนวทางการเสรมสรางสขภาพสวนบคคลและชมชนได

3. บอกประโยชนและความส าคญของอาหารประเภทตางๆ ได

4. บอกผลทเกดจากการขาดสารอาหารประเภทตางๆ ได

5. จ าแนกประเภทของยาและหลกการใชยาได

6. บอกขอแนะน าเบองตนเกยวกบการใชสมนไพรได 7. อธบายความสมพนธและความแตกตางระหวางไอควและอควได

8. บอกสทธของผบรโภคและหนวยงานทเกยวของกบการคมครองผบรโภคได

9. อธบายรายละเอยดของโรคตดตอในศตวรรษท 21 ได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธการสอน

1.1 บรรยาย

1.2 อภปราย

42

1.3 พดถามตอบ

1.4 น าเสนอหนาชนเรยน

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 ผสอนบรรยายประกอบเอกสารการสอนในหวขอตางๆ 2.2 อภปรายรวมกนระหวางผสอนกบนกศกษา 2.3 ใชค าถามดวยวาจาระหวางผสอนกบนกศกษา 2.4 ใหนกศกษาน าเสนอผลงานเปนรายกลม

2.5 ใหนกศกษาท าแบบฝกหด

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน “วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต”

2. การน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

3. ต ารา หนงสอเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. แบบฝกหด

การวดผลและการประเมนผล

1. การวดผล

1.1 พฤตกรรมของผเรยน

1.2 การซกถาม-ตอบค าถาม

1.3 การอภปรายรวมกน

1.4 การน าเสนอหนาชนเรยน

1.5 การตอบค าถามจากแบบฝกหดทายบท

2. การประเมนผล

2.1 เขาเรยนและสงงานตรงตามเวลาทก าหนด

2.2 ตอบค าถามไดถกตอง

2.3 มการอภปรายแสดงความคดเหน

2.4 น าเสนอหนาชนเรยนได

2.5 ท าแบบฝกหดถกตอง ไมนอยกวารอยละ 80

43

บทท 2

สขภาพกบชวตประจ าวน

คณภาพชวตเปนปจจยหนงทชวยเสรมสรางใหประเทศชาตพฒนา ดงนน การสงเสรมใหประชาชนมภาวะสขภาพทดจงเปนมาตราการหนงทจะชวยยกระดบคณภาพชวตของประชาชน ในชาตใหดข นได การทบคคลมสขภาพดจะน ามาซงศกยภาพตางๆ ท งในดานสตปญญาและความคดสรางสรรคอนกอใหเกดองคความรใหมๆ เพอใชประโยชนในการพฒนาประเทศใหประสบความส าเรจ ซงจะท าใหประชาชนในประเทศนนมความสมบรณทงกายใจและอยในสงคมไดอยางมความสข ตรงกนขามหากประชาชนมสขภาพกายใจทไมด รางกายเจบปวยบอย ไมสามารถด ารงชวตประจ าวนไดปกต กจะสงผลใหสนเปลองคาใชจายในการรกษาพยาบาล แมวาในปจจบนประชาชนจะไดรบบรการทางการแพทยและสาธารณสขอยางเทาเทยมกนจากนโยบายหลกประกนสขภาพของรฐ แตนนกหมายความวาภาครฐตองแบกรบภาระคาใชจายเพมมากขนดวยเชนกน ดงนน การทบคคลในชมชนมความรความเขาใจเกยวกบสขภาพ สามารถปฏบตตนในการดแลสขภาพกายใจใหสมบรณแขงแรงอยเสมอ มคณภาพชวตทด สามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข กชวยเสรมสรางใหชมชนและประเทศชาตมความสข และมการพฒนาอยางย งยน

1. สขภาพ 1. ความหมายของสขภาพ

สขภาพ (Health) เปนความส าคญเบองตนทจะท าใหบคคลสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข การด ารงชวตอยไดอยางมความสขไมใชเปนเพยงสภาพทปราศจากโรคเทานน แตยงเกยวของกบความสมบรณแขงแรงของรางกาย และจตใจอกดวย ซงองคการอนามยโลก (WHO:

World Health Organization) ทกอตงขนเมอป ค.ศ. 1948 โดยมเปาหมายสงสดในการพยายามจะใหเกดสขภาพดสงสดของประชากรโลก (องคการอนามยโลก, 2556: 3) ไดใหความหมายของค าวา สขภาพ หมายถง ภาวะทสมบรณของรางกาย จตใจ และสงคม รวมทงไมมความเจบปวยหรอออนแอทางสขภาพ นอกจากน พรมเพรา ผลเจรญสข (2545: 3) ไดใหความหมายของค าวา สขภาพ หมายถง ภาวะทเกดขนกบบคคลตงแตแรกเกดจนถงวยชรา และเปนภาวะทมความสมบรณสมดล หรอปรบตวไดของบคคลทงดานกาย จต สงคม ซงท าใหบคคลสามารถทจะปฏบตหนาทได ด าเนนชวตไดตามวตถประสงค และประเวศ วะส (2543; อางถงใน พรมเพรา ผลเจรญสข, 2545: 3) ยงได

44

ใหความหมายของค าวา สขภาพ หมายถง สขภาวะทสมบรณทางกายทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณ ซงเชอมโยงกนเปนองครวมอยางสมดล ดงภาพท 2-1

ภาพท 2-1 สขภาวะทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณทเกอหนนกนไปมาอยางสมดล

(ทมา: http://sukkosociety.blogspot.com/2010/09/blog-post_04.html)

1. สขภาวะทสมบรณทางกาย หมายถง รางกายทสมบรณ แขงแรง คลองแคลว มก าลง ไมมโรคหรอพการ มเศรษฐกจหรอปจจยทจ าเปนพอเพยง มสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ

2. สขภาวะทสมบรณทางจต หมายถง จตใจทมความสข รนเรง คลองแคลว ไมตดขด มความเมตตา สมผสกบความงามของสรรพสง มสต มสมาธ มปญญา รวมถงการลด การเหนแกตวลงไปดวย เพราะตราบใดทยงมความเหนแกตว กจะมสขภาวะทสมบรณทางจตไมได

3. สขภาวะทสมบรณทางสงคม หมายถง การอยรวมกนดวยด มครอบครวทอบอน ชมชนเขมแขง สงคมมความยตธรรม มความเสมอภาค มระบบบรการทด และระบบบรการเปนกจการทางสงคม

4. สขภาวะทสมบรณทางจตวญาณ หมายถง สขภาวะทเกดขนเมอท าความด หรอจตสมผสกบสงทมคณคาอนสงสง เชน การเสยสละ การมเมตตากรณา การเขาถงพระรตนตรย หรอการเขาถงพระผเปนเจา เปนตน ความสขทางจตวญาณเปนความสขทเกดขน เมอมนษยหลดพนจากการมตวตนจงมอสระภาพ มความผอนคลายอยางยง

สขภาวะ ทางจตวญาณ

สขภาวะทางสงคม

สขภาวะทางจต

สขภาวะทางกาย

45

จากทกลาวมาสรปไดวา สขภาพ หมายถง ภาวะของมนษยทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณ เชอมโยงกนเปนองครวมอยางสมดล ดงนน สขภาพสวนบคคล หมายถง ภาวะทรางกายมนษยมความสมบรณทงรางกายและจตใจ ปราศจากโรค และความพการ สามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข เมอบคคลเปนสวนหนงของชมชน หากบคคลสขภาพด ชมชนกสขภาพดตามไปดวย จงเกดค าวา สขภาพสวนชมชน ซงหมายถง ภาวะแหงการรวมเอาสขภาพของบคคลตางๆ ในชมชนเขาไวดวยกน เนองจากชมชนเปนกลมคนทอาศยอยในละแวกเดยวกน มการพงพาอาศยซงกนและกน และเกดกจกรรมในชมชนรวมกนนนเอง

2. ปจจยทมอทธพลตอสขภาพ

สขภาพของบคคลมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การเปลยนแปลงของสขภาพขนอยกบปจจยหลายอยางท งปจจยภายในและปจจยภายนอก ซงปจจยเหลานอาจท าใหสขภาพเปลยนแปลงไปในทางทดข นหรอเลวลงกได ปจจยทมอทธพลตอสขภาพสามารถแบงเปนองคประกอบตางๆ ไดดงน

2.1 ปจจยภายใน ประกอบดวย 2.1.1 พนธกรรม เปนลกษณะทไดรบการถายทอดจากรนหนงไปสรนตอๆ ไป ซงเปนปจจยภายในตวบคคลทส าคญตอการเกดโรคหรอความผดปกตทไมสามารถหลกเลยงได โรคหรอความผดปกตบางอยางทสามารถถายทอดทางพนธกรรมได เชน โรคตาบอดส โรคเบาหวาน โรคธาลสซเมย (Thalassemia) โรคฮโมฟเลย (Hemophilia) โรคจตเภท (Schizophrenia) เปนตน

ภาพท 2-2 ผปวยโรคธาลสซเมย

(ทมา: http://facultyofmedicine1.blogspot.com/2010/12/what-is-your-medical-diagnosis-256.html,

http://www.stepwards.com/?page_id=877 และ http://www.atgenes.com/140320-thalassaemia/)

46

2.1.2 เชอชาต เปนปจจยหนงทสมพนธกบสขภาพท าใหมโอกาสหรอแนวโนมตอการเกดโรคบางชนดไดงาย เชน คนผวด ามความตานทานตอโรค ไขมาลาเรย (Malaria) ไขเหลอง ไดดกวาคนผวขาว โรคโลหตจางบางชนดเปนในคนผวด ามากกวาผวขาว หรอคนจนจะมภมตานทานตอโรคซฟลส (Syphilis) ไดดกวาคนชาตอน เปนตน 2.1.3 เพศ โรคทมกพบไดบอยในเพศหญง เชน โรคมะเรงเตานม โรคกระดกผ โรคขออกเสบรมาตอยด (Rheumatoid arthritis) สวนโรคทมกพบไดบอยในเพศชาย เชน โรคนว ในถงน าด โรคปอดบวม มะเรงตบ โรคเอดส เปนตน

2.1.4 อายและพฒนาการในวยตางๆ โรคทเกดในแตละกลมอายนนจะมความแตกตางกน เชน โรคอสกอใส โรคหด โรคอจจาระรวง พบมากในวยเดก โรคหวใจ โรคหลอดเลอด

มกพบมากในวยกลางคน สวนในวยสงอายพบวามความเสอมของความสามารถตอการรบรสงแวดลอมมากกวาคนวยอนๆ เชน สายตา ห ความจ า และอาจจะพบภาวะซมเศราดวย

2.1.5 ความรความเชอ การทบคคลมความรเรองการเลอกแบบแผนการปฏบต เพอดแลสขภาพอนามย ท าใหสามารถเลอกวธการปฏบตตนในการดแลรกษาสขภาพเพอใหเกดความสมบรณแขงแรงของรางกายและจตใจ สามารถแกไขปญหาอปสรรคทท าใหเกดความเครยดในชวตได ตลอดจนมความสามารถและศกยภาพในการปฏบตหนาทการงานใหประสบผลส าเรจสงสดในชวต

2.1.6 มตดานจตวทยา เกยวของกบการท างานของจตใจ จตส านก อารมณความรสก บคลกภาพ ระดบเชาวปญญา การรบร การคด การจดการและควบคมอารมณ และพฤตกรรมตางๆ ซงหากบคคลสขภาพจตดจะสงผลใหสามารถพฒนาตนเพอดแลสขภาพกายใจใหสมบรณอยเสมอ ตรงกนขามหากบคคลมความเครยดจนท าใหเสยสขภาพจต วตกกงวล จะท าใหเบอหนาย ทอแทสนหวงในชวต หรออาจสงผลตอสขภาพอนๆ เชน เกดโรคกระเพาะอาหาร โรคหวใจ ปวดศรษะ ความดนโลหตสง เปนตน 2.2 ปจจยภายนอกหรอปจจยดานสงแวดลอม ประกอบดวย

2.2.1 สงแวดลอมทางกายภาพ (Physical environment) เปนสงแวดลอมทเกยวกบสงทไมมชวต รวมทงสงทเกดขนเองโดยธรรมชาตและสงทมนษยสรางขน สงแวดลอมทเกดขนโดยธรรมชาต ไดแก ความรอน ความเยน ความกดดนของบรรยากาศ ดน น า ลม เปนตน

สงแวดลอมทางดานกายภาพบางอยางเปนอนตรายตอสขภาพของรางกายได เชน อากาศทรอนเกนไปจะท าใหรางกายออนเพลยเนองจากรางกายสญเสยเกลอและน าในรางกายไปมาก บางคนอาจจะเปนลมได

47

(ก) (ข)

ภาพท 2-3 ตวอยางสงแวดลอมทางกายภาพทมผลตอสขภาพ

(ก) รงสความรอนจากดวงอาทตย

(ข) สนามในประเทศไทยหลงแผนดนไหวในประเทศอนโดนเซย

ณ เกาะสมาตรา 26 ธนวาคม 2547 ขนาดแรงสนสะเทอน 9.1-9.3

ตามมาตรารกเตอร

(ทมา: http://cupsniper.yolasite.com/%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%A3

%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%99.php และ http://oknation.nationtv.tv/blog/home/blog_data/15/6015/images/clock/Tsunami.jpg)

2.2.2 สงแวดลอมทางเคม (Chemical environment) เปนสงแวดลอมทเกยวของกบสารเคมตางๆ เชน กาซคารบอนมอนนอกไซด ตะกว ปรอท สารหน ฝ น ควน ฯลฯ สารเคมเหลานเปนอนตรายตอสขภาพของคน หากสมผสดวยการสดดม บรโภค หรอมการดดซม ผานผวหนง ยอมท าใหบคคลมอาการตางๆ อนเกดจากพษของสารเคม เชน ถาคนสดดม กาซคารบอนมอนอกไซด (CO: Carbon monoxide) เปนปรมาณมากจะท าใหรางกายขาดออกซเจน เกดอาการวงเวยน หนามด เปนลม และอาจเสยชวตได

48

ภาพท 2-4 ตวอยางสงแวดลอมทางเคมทมผลตอสขภาพ

(ทมา: http://www.meepanda.com/top10-polution-country/

2.2.3 สงแวดลอมทางดานชวภาพ (Biological environment) เปนสงแวดลอม ทเกยวกบสงมชวต เชน พช สตว จลนทรย ไวรส พยาธ เปนตน ปจจยสงแวดลอมดานชววทยานเปนตวกระตนท าใหเกดปญหาสขภาพและเกดโรคภยในมนษยได ดงตารางท 2-1

ตารางท 2-1 ชนดเชอทท าใหเกดโรค

ชนดเชอทท าใหเกดโรค ตวอยางของโรค

ไวรส ท าใหเกดโรค พษสนขบา ตาแดงจากไวรส ไขเลอดออก สกใส ไขหวดนก ไขหวดใหญ ซารส (SARS) เม รส (MERS) หดเยอรมน หด อโบลา (Ebola)

แบคทเรย ท าใหเกดโรค แอนแทรกซ (Anthrax: โรคมอเปอยเทาเปอยจากการตดเ ชอ Bacillus anthracis) อ หวาตกโรค ตาแดงจากแบคทเรย ซฟลส (Syphilis) วณโรค ฉหน (เลปโตสไปโรซส)

เชอรา ท าใหเกดโรค กลากเกลอน ปอดอกเสบจากเชอรา สมองอกเสบจากเชอรา

ปรสต ท าใหเกดโรค ไขมาลาเรย บดมตว ฝในตบ

49

(ก) (ข)

ภาพท 2-5 ตวอยางสงแวดลอมทางชวภาพทมผลตอสขภาพ

(ก) โรคแอนแทรกซผวหนงบรเวณคอ

(ข) โรคมอเทาปาก (ทมา: https://sites.google.com/site/contagionadj/-anthrax

และ https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hand_foot_and_mouth_disease_on_child_feet.jpg)

(ก)

(ข)

ภาพท 2-6 ตวอยางสงแวดลอมทางสงคมทมผลตอสขภาพ: สงครามกลางเมองในประเทศซเรย

(ก) ผมสวนเกยวของกบสงครามกลางเมอง

(ข) ผเสยชวตจากสงครามกลางเมอง

(ทมา https://hilight.kapook.com/view/90189 และ http://time.com/3798528/the-2013-pulitzer-

prize-winners-associated-press-coverage-of-syria/)

2.2.4 สงแวดลอมทางดานสงคม (Social environment)

เปนสงแวดลอมทเกยวกบมาตรฐานการด าเนนชวตของบคคลในชมชนทรวมเปนโครงสรางของสงคม เชน การศกษา เศรษฐกจ การเมอง ประเพณ ศาสนา ลทธ ความเชอตางๆ เปนตน การอยอาศยของคนในสงคม เมอมการรวมกนหนาแนนมากขนจนเกดเปนชมชนแออด ยอมกอใหเกดปญหาตางๆ เชน สงแวดลอม เปนพษ ปญหาสขภาพ ปญหายาเสพตด อาชญากรรม สงคราม เปนตน

50

สงแวดลอมสามารถทจะใหประโยชนและโทษตอบคคลได โดยสงแวดลอมทเปนบวกทสงเสรมใหคนมสขภาพด และถาสงแวดลอมไมดหรอใหผลลบ กจะสงผลในทศทาง ตรงขาม เชน การปลกตนไมท าใหรมรน เกดความชมชน อากาศบรสทธ แตถาตดตนไม กจะท าใหเกดความแหงแลง อากาศรอนอบอาว เปนตน (พรมเพรา ผลเจรญสข, 2545: 36) 2.3 ปจจยดานคณภาพการบรการสขภาพ การสงเสรมคณภาพชวตทดของบคคลจ าเปนจะตองมการพฒนาแบบองครวมโดยบรณาการการพฒนาปจจยตางๆ ทมความสมพนธ และมผลกระทบตอภาวะสขภาพรวมกบระบบบรการสาธารณสข โดยมงเนนใหคนมความรใน การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การดแลตนเองและครอบครวควบคไปกบการพฒนาดานจตใจ

คณภาพการบรการสขภาพเปนการจดบรการสาธารณสขในรปแบบตางๆ เพอแกไขปญหา และความตองการของประชาชนในเรองสขภาพอนามย เพอยกระดบสขภาพอนามยของคนในชาต ใหอยบนรากฐานของการมสขภาพอนามยทด โดยท งภาครฐและเอกชนมหนาทรวมกนใน การจดบรการสขภาพใหประชาชนไดอยางทวถง อยางไรกตาม การบรการสาธารณสขในปจจบนนนยงไมเพยงพอตอความตองการของประชาชน เนองจากขาดบคลากรและเครองมอทางการแพทย ประชาชนสวนหนงยงไมสามารถเขาถงระบบการบรการสขภาพทมคณภาพ ท าใหการแกไขปญหาสขภาพของประชาชนยงไมครอบคลมทกพนท ดงนน ระบบบรการและคณภาพการบรการสขภาพจงเปนอกปจจยหนงทมความส าคญตอการพฒนา แกไขปญหาสขภาพสวนบคคลและชมชนได เปนอยางด

จะเหนไดวาปจจยทง 3 ประการ กอใหเกดผลกระทบหรออทธพลตอสขภาพสวนบคคลนนมความเชอมโยงกนอยางแยกไมออก นอกจากน ปจจยดงกลาวยงมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนน ภาครฐจ าเปนจะตองใหความสนใจและเฝาระวงอยางใกลชดในการคาดการณแนวโนมการเปลยนแปลงเพอทจะปรบกรอบแนวทางในการดแลสขภาพของประชาชนไทย ใหมสขภาพดขน

3. การเสรมสรางสขภาพสวนบคคล

ปจจบนแนวคดในเรองการดแลสขภาพไดเปลยนแปลงไป จากการดแลสขภาพเมอเจบปวยมาเปนการดแลสขภาพกอนเจบปวย เพราะคารกษาพยาบาลทเพมสงขนเปนปจจยหนงทสนบสนนใหเราหนมาดแลสขภาพกนมากขนซงท าไดงาย เสยคาใชจายนอยหรอบางครงแทบจะไมเสยเลย ดงนน เพอใหเราสามารถดแลตนเองใหมสขภาพดปองกนมใหเจบปวย มหลกในการดแลตนเองทส าคญเรยกวา สตร 9 อ. (คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล, ม.ป.ป.) ไดแก

51

3.1 อาหาร หมายถง การบรโภคอาหารทถกตองเหมาะสม เชน

- การรบประทานอาหารใหครบ 5 หมดวยปรมาณและสดสวนทเหมาะสมกบความตองการของรางกายแตละวย

- รบประทานผกและผลไมเพมขน

- ลดอาหารจ าพวกไขมน กะท อาหารรสจด

- หลกเลยงการรบประทานเนอรมควน ปงยาง หรอทอดจนไหมเกรยม

3.2 ออกก าลงกาย การออกก าลงกายชวยใหสขภาพรางกายแขงแรง กระปรกระเปรา และเสรมสรางภมคมกนโรค จงสามารถปองกนและรกษาโรคตางๆ ได เชน โรคหวด โรคภมแพ โรคความดนโลหตสง โรคอวน เปนตน จงควรออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 วน วนละ 30

นาท เชน เดนเรว วงเหยาะๆ ขจกรยาน วายน า เปนตน

3.3 อารมณ หมายถง การฝกฝนใหมจตใจและอารมณทด ลดความวตกกงวล ความทกขใจ โดยใชวธการคลายเครยดทเหมาะสมกบตนเอง เชน ดหนง ฟงเพลง เตนร า วาดรป ปลกตนไม นอกจากนอาจใชการสวดมนต หรอเจรญสต เปนตน

3.4 อากาศ หมายถง การอยในททอากาศบรสทธ ถายเทสะดวก รมรน และพยายามอยใกลชดธรรมชาต หลกเลยงฝ นละออง ควนรถยนต ควนบหร เปนตน

3.5 อนามย หมายถง การดแลรกษาความสะอาดรางกาย สงแวดลอม รวมทง การปองกนโรค เชน

- การรกษาความสะอาดของรางกายและเสอผา - รบประทานอาหารทสกสะอาด

- การวางแผนครอบครวและการเตรยมตวกอนมบตร

- การไปรบวคซนตามระยะเวลาทก าหนด

- จดสภาพทอยอาศยและสงแวดลอมใหสะอาดปลอดภย

- การมเพศสมพนธทปลอดภย รจกวธการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

3.6 อบายมข หมายถง การหลกเลยงการพนนและสงเสพตดใหโทษ เชน เหลา บหร ยาเสพตด ซงลวนแตบนทอนสขภาพและน ามาซงโรครายตางๆ

3.7 อบตเหต หมายถง เปนสาเหตการตายของคนไทยทมากเปนอนดบแรกๆ และสรางความเสยหายตอสขภาพ ทรพยสนเงนทองอยางมากมาย ดงนนจงควรหาวธการปองกน เชน

- ภายในบาน ควรระวงเรองไฟฟา น ารอน เตาไฟ บนได หองน า ยาและสารเคม โดยเฉพาะอยางยงเดกเลกอาจไดรบภยจากสงเหลาน

52

- การเดนทาง ควรขามถนนตรงทางมาลายหรอขามสะพานลอย สวมหมวกกนนอคขณะขบขรถจกรยานยนต รดเขมขดนรภยขณะขบรถ อยาขบรถขณะมนเมาหรอรบประทานยาทท าใหงวง

- ในทท างานและโรงงาน ควรจดมาตรการความปลอดภยตางๆ รวมทง การใชอปกรณปองกนภยใหเหมาะสม

3.8 อรยาบถ หมายถง การพยายามรกษาอรยาบถขณะ นง ยน เดน ท างาน เชน ขณะท างานใหนงหลงตรง หยบของบนทสงไมควรเออม หรอเอยวตวหรอเขยงปลายเทา เพราะจะท าใหปวดหลงได ควรใชอปกรณ ชวยใหหยบถง เชน เกาอ เพอปองกนอาการปวดเอว ปวดหลง เปนตน

3.9 โอสถ หมายถง การรจกใชวคซนปองกนโรคตางๆ และรจกการใชยาท เหมาะสมในการรกษาอาการเจบปวยเลกนอย ไมซอยารบประทานเอง อยางผดๆ

หากนกศกษาอยากมความสขและมคณภาพชวตทด มอายยนยาว เราควรปฏบตตามหลกสรางเสรมสขภาพดวย 9 อ. ไดอยางจรงจงและสอดแทรกในกจวตรประจ าวนอยางสม าเสมอ 4. การเสรมสรางสขภาพชมชน

การเสรมสรางสขภาพชมชนตองเรมจาก 3 องคประกอบ ดงน (พรสข หนนรนดร,

ประภาเพญ สวรรณ, สรยพนธ วรพงศธร, และอนนต มาลารตน, 2551: 20-21)

4.1 คน เปนปจจยส าคญทสดเพราะคนกคอสมาชกของชมชน การทชมชนมสมาชกในชมชนทมสขภาพด ยอมจะสงผลใหชมชนมสขภาพดตามไปดวย 4.2 สถานท เ ปนปจจ ยท มความเ กยวข องก บ สงแวดลอมในชมชน โดยชมชนทมสงแวดลอมทดกจะท าใหสมาชกในชมชนมสขภาพด แตถาหากสมาชกในชมชนอยในสภาพแวดลอมทไมด มความเสอมโทรม แออด มแหลงแพรพนธของเชอโรคตางๆ กจะสงผลใหสมาชกภายในชมชนเกดการเจบปวยไดงาย 4.3 ระบบสงคม เปนปจจยเสรมทเกยวของกบภาวะสขภาพของคนในชมชน เชน ระบบทางดานเศรษฐกจ ระบบทางดานการศกษา ระบบบรการสขภาพ เปนตน โดยชมชนทมระบบทางสงคมทดจะมสวนชวยใหการประกอบกจกรรมทางดานตางๆ เปนไปอยางราบรนและเหมาะสมกบคนในชมชน

หากพจารณาถงปจจยทท าใหชมชนมสขภาพดอนประกอบดวยคน สถานท และระบบทางสงคม สามารถก าหนดแนวทางการเสรมสรางสขภาพชมชนไดดงน

(1) เสรมสรางสขภาพสวนบคคล สขภาพชมชนจะเปนอยางไรลวนถกก าหนดขนจากสขภาพสวนบคคลของสมาชกทกคนในชมชน ดงนน แตละบคคลจงควรค านงอยเสมอวา

53

ภาวะสขภาพของตนและการสรางเสรมสขภาพของตนเองเปนหนาทและความรบผดชอบทจะตองท า เพอตนเองและสวนรวม

(2) เสรมสรางสขภาพสงแวดลอม สงแวดล อมของชมชนท ท าใหเกดสขภาพชมชนจ าเปนตองค านงถงสงแวดลอมทงในดานปรมาณและคณภาพ เนองจากปญหาสงแวดลอมของชมชนมสาเหตส าคญมาจากประชากร การขยายตวทางเศรษฐกจและความกาวหนาทางเทคโนโลย ดงนน การสรางเสรมสขภาพสงแวดลอมในชมชนจงเปนหนาทของทกคน

(3) การบรการสาธารณสขททวถงและมคณภาพ การบรการสาธารณสขท งปองกนโรค การสงเสรมสขภาพ การรกษาโรค และการฟนฟสภาพ เปนบรการทจ าเปนส าหรบทกคน ทงในภาวะสขภาพปกตและเจบไขไดปวย การจดบรการสาธารณสขใหประชาชนทกคนสามารถ ใชบรการไดอยางสะดวกตามความตองการ และไดรบบรการทมคณภาพจะเปนสงส าคญประการหนง ทชวยท าใหชมชนมสขภาพด แตเนองจากขอจ ากดทางทรพยากรสาธารณสขและภาวะสงคมปจจบน รฐไมสามารถจดบรการไดกระจายอยางทวถงและมคณภาพดเทาทควร ประชาชนจงควรรบผดชอบสขภาพของตนเองใหดทสดเพอตนเองและสวนรวม

(4) สรางระบบความสมพนธระหวางบคคลทเอออ านวย เปนทยอมรบกนวาระบบความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย ไดแก ระบบการเมอง ระบบเศรษฐกจ ระบบการศกษา ระบบสงคม วฒนธรรม ฯลฯ ไดถกก าหนดขนเพอการอยรวมกนนน แตละระบบมความสมพนธเชอมโยงกนอยางแนนแฟนและมอทธพลตอสขภาพอยางยง การทจะท าใหชมชนมสขภาพ จ าเปนตองท าใหระบบตางๆ ทเกยวพนกบวธการด าเนนชวตประจ าวน เอออ านวยตอสขภาพ ดงนน บคคลในชมชนจงตองมสวนรวมก าหนดแนวทางการอยรวมกนทเอออ านวยตอสขภาพทงของตนเองและสวนรวม

(5) การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาสขภาพชมชน บคคลในฐานะสมาชกหนงของชมชน ควรมสวนรวมในการพฒนาชมชนในทกดาน การพฒนาสขภาพเทาทสามารถจะท าไดตามความเหมาะสมของตน เชน การเสยสละแรงงาน ก าลงทรพย เสนอความคดเหน รวมสนบสนนใหก าลงใจในสงทถกตอง เผยแพรความรทางสขภาพ รวมพลงด าเนนกจกรรมดานการพฒนาสขภาพดวยจตส านกในความรบผดชอบตอสวนรวม หากสมาชกในชมชนทกคน รวมแรงรวมใจกนพฒนาสขภาพยอมสงผลใหสขภาพของชมชนดขนได

เมอพจารณาถงแนวทางในการเสรมสรางสขภาพจะพบวาปจจยหรอองคประกอบ ทเกยวกบสขภาพของบคคลและชมชนมมากมาย ในเอกสารเลมนจะกลาวถงเฉพาะปจจยทส าคญบางประการ ไดแก อาหารและโภชนาการ ยา สมนไพร ไอควและอคว การคมครองผบรโภค และโรคในศตวรรษท 21 ดงรายละเอยดตอไปน

54

2. อาหารและโภชนาการ

1. อาหารและสารอาหาร

อาหาร คอ สงทรบประทานแลวกอใหเกดประโยชนตอรางกาย อาหารจงจ าเปนส าหรบการเจรญเตบโตของสงมชวต โดยเปนวตถดบในการเสรมสรางเนอเยอและซอมแซมสวนทสกหรอ นอกจากนยงเปนแหลงของพลงงานส าหรบรางกายในการด าเนนกจกรรมตางๆ อาหารแบงออกเปน 5 หม คอ

หมท 1 เนอสตว ผลตผลจากสตว นม ไข และถว

หมท 2 ขาว แปง น าตาล เผอก มน และผลตผลจากแปง

หมท 3 น ามน ไขมนจากพชและสตว

หมท 4 ผกใบเขยวและพชผกอน ๆ

หมท 5 ผลไมตาง ๆ

ในอาหาร มสวนประกอบทเปนสารเคมอยหลายประเภท ไดแก โปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน วตามน เกลอแร และน า สารเคมเหลาน เรยกวา สารอาหาร ซงสามารถจ าแนกเปนสารอาหารทใหพลงงาน และไมใหพลงงาน ดงน

1.1 สารอาหารทใหพลงงาน

1.1.1 โปรตน (Protein) เปนสารอาหารประกอบดวยกรดอะมโน (Amino acid)

หลายๆ ชนดมาเรยงตอกน กรดอะมโนแตละโมเลกลประกอบดวยธาตหลก ไดแก คารบอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O) และไนโตรเจน (N) บางชนดยงมก ามะถน (S) หรอฟอสฟอรส (P)

เปนสวนประกอบอยดวย โปรตนเปนสวนประกอบส าคญของเซลลทกเซลล ชวยเสรมสราง การเจรญเตบโต และซอมแซมเซลลตางๆ ของรางกาย โปรตนหลายชนดเปนเอนไซม บางชนด ท าหนาทควบคมระบบตางๆ ใหท างานไดเปนปกต โปรตนจงมความส าคญอยางยง โดยอาหารทมโปรตนมาก ไดแก เนอสตวตางๆ ไข นม ถวเมลดแหง และผลตภณฑจากถว เชน เตาห นอกจากน แมลงบางชนดกเปนแหลงโปรตนเชนกน หากเรารบประทานโปรตน 1 กรม รางกายจะไดรบพลงงาน 4 กโลแคลอร โปรตนแบงออกเปน 3 ประเภท คอ (1) โปรตนชนดสมบรณ หรอโปรตนทมคณภาพด หมายถง โปรตนทมชนดและปรมาณกรดอะมโนจ าเปนครบถวนตามทรางกายตองการ เมอบรโภคโปรตนชนดน ในปรมาณทเพยงพอตอความตองการของรางกาย จะท าใหรางกายเจรญเตบโต มความตานทานโรค มน าหนกตวทเปนปกตเหมาะสมกบสวนสง โปรตนประเภทนมอยในอาหารประเภทเนอสตว และผลตภณฑจากสตว เชน ไข นม เนยแขง เปนตน

55

(2) โปรตนชนดกงสมบรณ หมายถง โปรตนทประกอบดวยกรดอะมโน จ าเปนในปรมาณเพยงพอตอการด ารงชวต แตไมเพยงพอส าหรบการเจรญเตบโตและซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย เชน โปรตนจากพช ผก และถวตางๆ ยกเวน ถวเหลอง และลกนท (Nut)

(3) โปรตนชนดไมสมบรณ หมายถง โปรตนทขาดกรดอะมโนทจ าเปนตอรางกายหลายชนด ท าใหไมมผลตอการเจรญเตบโตและซอมแซมสวนทสกหรอไดเลย และไมมผลชวยใหรางกายด ารงชวตอยได เชน เจลาตน (Gelatine) ในเสนเอนของสตว เซอน (Zein) ในขาวโพด เปนตน

จะเหนวา โปรตนในพช สวนใหญเปนโปรตนทไมสมบรณเพราะมกรด อะมโน (Amino acid) ทจ าเปนตอรางกายไมครบทกชนด พชทมโปรตนสง ไดแก พวกถวเมลดแหง

โดยเฉพาะถวเหลองจะมคณภาพใกลเคยงกบโปรตนในเนอสตว มขอสงเกตวาพชทมน ามาก เชน

แตงโม แตงกวา หวผกกาด มกจะมโปรตนอยนอย

สวนโปรตนจากสตวนนเปนโปรตนทมคณภาพด เพราะมกรดอะมโน ทจ าเปนตอรางกายอยอยางครบถวน โดยเฉพาะไขและนม นบวาเปนอาหารโปรตนชนเยยม สามารถยอยและดดซมไดด การยอยโปรตนในรางกายขนสดทายจะไดกรดอะมโน ซงเปนสารทรางกาย จะน าไปใชประโยชนตอไป ในแตละวนเราควรบรโภคอาหารโปรตนในปรมาณ 1 กรม ตอ น าหนก

1 กโลกรม เดกทารก และหญงมครรภตองรบประทานเพมขนจงจะเพยงพอกบความตองการของรางกาย

1.1.2 คารโบไฮเดรต (Carbohydrate) เปนสารอาหารหลกทใหพลงงานแกรางกาย 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร สวนใหญมนษยไดรบคารโบไฮเดรตจากอาหารจ าพวกแปงและน าตาล คารโบไฮเดรตประกอบดวยธาตหลก ไดแก คารบอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซเจน (O) หนวยยอยของคารโบไฮเดรต คอ น าตาล โดยน าตาลทเราคนเคยและมกน ามาประกอบอาหาร คอ น าตาลทรายหรอซโครส คารโบไฮเดรต แบงออกเปน 3 ประเภท ดงน (1) น าตาลโมเลกลเดยว หรอโมโนแซกคารไรด (Monosaccharides)

เปนคารโบไฮเดรตทมขนาดเลกทสดรางกายไมสามารถยอยไดอก เมอรบประทานเขาไปไมตองผานการยอย สามารถดดซมไปใชไดทนท มรสหวาน ละลายน าไดงาย ไดแก กลโคส (Glucose) พบมากในองน น าผง ผกและผลไมทวไป ฟรกโทส (Fructose) พบมากในน าผง ผลไมทรสหวาน เชน มะมวงสก กาแลกโทส (Galactose) พบเปนองคประกอบของน าตาลแลกโทส (Lactose) ในนม

(2) น าตาลโมเลกลคหรอไดแซกคารไรด (Disaccharides) ประกอบดวยน าตาลโมเลกลเดยว 2 โมเลกล มาเชอมตอกน มรสหวาน ละลายน าได เชน ซโครส เกดจากกลโคส

56

รวมกบฟรกโทส นอกจากนยงม มอสโทส (Maltose) ซงพบไดในขาวมอลต (Malt) เมลดขาว ทก าลงงอก แลกโทส (Lactose) พบในน านมและในปสสาวะหญงมครรภ

ภาพท 2-7 ปฏกรยาการเกดน าตาลซโครส

(ทมา: http://biology-for-everyone.blogspot.com/2014/09/)

(3) คารโบไฮเดรตโมเลกลใหญ (Polysaccharides) เปนคารโบไฮเดรต ทมโมเลกลซบซอนประกอบดวยน าตาลโมเลกลเดยวมากกวาสองโมเลกลมารวมกน ไมมรสหวานละลายน าไดยาก เมอยอยหรอแตกตวขนสดทายจะไดน าตาลโมเลกลเดยว พชและสตวมกเกบคารโบไฮเดรตในรปตางๆ เชน แปงในพช ไกลโคเจนในสตว เซลลโลสในพช และพวกทมลกษณะกงเซลลโลส เชน แยม วน เยลล เปนตน

1.1.3 ไขมน (Lipid) เปนสารอาหารทใหพลงงานแกรางกาย 1 กรม ใหพลงงาน 9 กโลแคลอร ไขมนประกอบดวยธาตหลก ไดแก คารบอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซเจน (O) รางกายจะสะสมไขมนในบรเวณใตผวหนงและรอบอวยวะภายในตางๆ เพอใหมแหลงพลงงานไวใชในยามตองการ ไขมนเปนฉนวนปองกนการสญเสยความรอนจากรางกาย และปกปองอวยวะภายในจากความกระทบกระเทอน และเปนสวนส าคญของเยอหมเซลล นอกจากนยงชวยละลายวตามนบางชนดอกดวย อาหารทมไขมนสง เชน เนย น ามนพช กะท เปนตน ไขมนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ (1) ไขมนชนดอมตว (Saturated lipid) เปนไขมนทโมเลกลรวมตวกนอยางหนาแนน แมในอณหภมปกตกจะจบกนเปนกอนแขง เชน น ามนหม ไขมนวว น ามนมะพราว

น ามนปาลม ไขมนชนดอมตวจะใหกรดไขมนอมตวซงมประโยชนตอรางกายนอย ถาเปนไขมนจากสตวกมกจะมสารคอเลสเตอรอล (Cholesterol) ซงจะท าใหเกดไขมนจบเกาะและอดตนในเสนเลอดเปนสาเหตของหวใจวายได

กลโคส กลโคส ซโครส ฟรกโทส

57

(2) ไขมนชนดไมอมตว (Unsaturated lipid) เปนไขมนทโมเลกลเกาะกนอยอยางหลวมๆ หากแกสออกซเจนท าปฏกรยากบไขมนจะท าใหเกดการเหมนหนขนได ไขมนชนดไมอมตวสวนใหญจะพบในน ามนพช เชน น ามนดอกค าฝอย น ามนเมลดทานตะวน น ามนขาวโพด

น ามนถวเหลอง น ามนร าขาว น ามนปลา และสตวทะเลทวๆ ไป อาหารไขมนทควรบรโภค ไดแก

น ามนเมลดดอกค าฝอย น ามนเมลดทานตะวน น ามนขาวโพด น ามนถวเหลอง น ามนร าขาว

น ามนงา สวนไขมนจากสตวควรหลกเลยง รวมทงน ามนมะพราว น ามนปาลม กะท เพราะไขมนเหลาน จะมการอมตวสง

1.2 สารอาหารทไมใหพลงงาน

1.2.1 เกลอแร (Minerals) เปนสารอาหารทไมใหพลงงาน รางกายจงตองการในปรมาณทนอยเมอเปรยบเทยบกบโปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรต แตกไมสามารถขาดได มนษย มแรธาตอยประมาณรอยละ 4 ของน าหนกตว เกลอแร เปนสวนประกอบของสารหลายชนดทมความส าคญตอการท าหนาทของเซลลและอวยวะตางๆ ตลอดจนเปนองคประกอบของเนอเยอ ในรางกาย เชน เหลกเปนองคประกอบของฮโมโกลบน (Hemoglobin) ในเซลลเมดเลอดแดง เปนตน

ภาพท 2-8 สวนประกอบของฮโมโกลบนในเซลลเมดเลอดแดง

(ทมา: http://www.thaibdlab.com/info/images/stories/cbc_img_8.jpg)

ตารางท 2-2 แหลงอาหาร ความส าคญ และอาการเมอขาดเกลอแรชนดตางๆ

เกลอแร แหลงอาหาร ความส าคญ ผลของการขาด

แคลเซยม

(Ca)

ปลาไสตน ปลาตวเลกๆ กงแหง เนยแขง นมสด ไข ผก

- เปนสวนประกอบของกระดกและฟน

- ชวยในการแขงตวของเลอด - ชวยในการท างานของกลามเนอและระบบประสาท

- โรคกระดกออนกระดกเปราะและหกงาย

- ฟนผ

- เลอดแขงตวชา

เมดเลอดแดง โปรตนฮโมโกลบน ธาตเหลกในฮโมโกลบน

ธาตเหลก

58

ตารางท 2-2 (ตอ) เกลอแร แหลงอาหาร ความส าคญ ผลของการขาด

ก ามะถน

(S)

เนอสตว ไข นม ถว กะหล าปล

- จ าเปนตอการสรางโปรตนในรางกาย

- ก าจดสารพษในรางกาย

- การสรางโปรตนผดปกต

- สารพษตกคาง

ฟอสฟอรส

(P)

กง ปลาไสตน ไข นมสด นมถวเหลอง ผกใบเขยว

- เปนสวนประกอบของกระดกและฟน

- สรางเซลลสมองและประสาท

- เปนองคประกอบของ DNA

- มอาการคลายกบขาดแคลเซยม เชน กระดกออน

- ออนเพลย โพแทสเซยม

(K)

เนอสตว นม กลวย ผกใบเขยว สม ถว ขาว เหด ไข

- ควบคมระดบของเหลวในเซลล

- ชวยในการหดตวของกลามเนอ

- การท างานของระบบประสาท

- การท างานของกลามเนอและระบบประสาทผดปกต

- เบออาหาร ซมเศรา

เหลก

(Fe)

ตบ เนอสตว ไขแดง มะเขอ ผกใบเขยว งาด า

- เปนสวนประกอบของฮโมโกลบนในเมดเลอดแดง

- เปนสวนประกอบของเอนไซมบางชนด

- โรคโลหตจาง

- ออนเพลย - เหนอยงาย

ไอโอดน

(I) เกลอแกง นม ไข อาหารทะเลทกชนด

- ปองกนโรคคอพอก

- ชวยในการเจรญเตบโต

- เปนสวนประกอบของฮอรโมนไทรอกซน (Thyroxin)

- โรคคอพอก

- ในเดกจะท าให แคระแกรน

สตปญญาเสอม

โซเดยม

(Na)

น าปลา เกลอแกง ไข นม เนย

- ควบคมปรมาณน าในเซลล ใหคงท

- ควบคมการท างานของกลามเนอและระบบประสาท

- เบออาหาร เปนตะครว ชก หมดสต

- คลนไส ความดนต า

แมกนเซยม

(Mg)

ร าขาว ผกใบเขยว ถว นม งา อาหารทะเล

- ควบคมการท างานของกลามเนอและระบบประสาท

- ควบคมการสรางโปรตน

- เปนสวนประกอบของเลอด และกระดก

- ออนเพลย

- ความดนโลหตสง

- เกดอาการชกกระตกไดงาย

59

ตารางท 2-2 (ตอ) เกลอแร แหลงอาหาร ความส าคญ ผลของการขาด

สงกะส

(Zn)

เครองในสตว เนอสตว หอยชนดตางๆ

- เปนสวนประกอบของฮอรโมนอนซลน (Insulin) และเอนไซม (Enzyme) บางชนด

- มอาการคลายกบขาดแคลเซยม เชน กระดกออน

(ทมา: พทธนนท ศรมวง, 2554: 255-287; และปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ ,

2538: 85-88)

1.2.2 วตามน (Vitamin) เปนสารอาหารทไมใหพลงงานแกรางกาย รางกาย ตองการในปรมาณทนอยมากแตขาดไมได ถาขาดจะมผลใหอวยวะตางๆ ในรางกายท างานผดปกตโดยจะท างานรวมกบเอนไซมในปฏกรยาตางๆ ภายในเซลล ดงนน หากขาดวตามนจะสงผลท าใหรางกายผดปกตและเกดโรคตางๆ ได เชน โรคลกปดลกเปด จากการขาดวตามนซ เปนตน วตามนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ (1) วตามนทละลายในไขมน ไดแก วตามนเอ ด อ และวตามนเค

(2) วตามนทละลายในน า ไดแก วตามนบตางๆ และวตามนซ

ตารางท 2-3 แหลงอาหาร ความส าคญ และอาการเมอขาดวตามนชนดตางๆ

วตามน แหลงอาหาร ความส าคญ ผลของการขาด

วตามนเอ

(A)

เครองในสตว นม เนย ไขแดง ผกผลไมสเขยว และเหลอง

- ชวยในการเจรญเตบโต

- บ ารงสายตา

- บ ารงผวพรรณ

- เดกไมเจรญเตบโต

- มองไมเหนในทสลว

- ผวหนงหยาบกราน

วตามนด

(D)

นม เนย ไข ตบ น ามนตบปลา

- ชวยเพมอตราการดดซมแคลเซยมและฟอสฟอรส

ทล าไสเลก

- โรคกระดกออน ฟนผงาย

- เจรญเตบโตชา - ภมคมกนลดลง

วตามนอ

(E)

น ามนจากพช

ผกใบเขยว เมลดพช

- ท าใหเมดเลอดแดงแขงแรง

- ควบคมการท างานของระบบ สบพนธ

- ชวยสรางเอนไซม

- โรคโลหตจาง

- หญงมครรภอาจท าใหแทงได ผชายอาจเปนหมน

60

ตารางท 2-3 (ตอ) วตามน แหลงอาหาร ความส าคญ ผลของการขาด

วตามนเค

(K)

ตบ ไขแดง น ามน ถวเหลอง ผกใบเขยว

- สรางสารทจ าเปนในการแขงตวของเลอด

- เลอดแขงตวชากวาปกต

วตามนบ 3

(B3)

เนอสตว ตบ ถว

ขาวกลอง ยสต

- ชวยในการท างานของระบบประสาท กระเพาะอาหาร และล าไส

- บ ารงผวหนง และลน

- ผวหนงหยาบแหง มสด า ลนบวม

- ระบบยอยอาหารท างานผดปกต

วตามนบ 6

(B6)

เนอสตว ตบ ผก ถว ขาวซอมมอ

- บ ารงผวหนงและระบบประสาท

- ชวยในการท างานของระบบยอยอาหาร

- ประสาทเสอม บวม คนตามผวหนง

- การท างานของกลามเนอผดปกต

วตามนบ 12

(B12)

ไข เนยแขง ตบ เนอสตว

- ชวยในการสรางเมดเลอดแดงทไขกระดก

- ชวยในการท างานของระบบประสาท

- โรคโลหตจาง

- ประสาทเสอม

วตามนซ

(C)

ผลไมและผกตางๆ เชน มะขามปอม สม ฝรง มะเขอเทศ มะนาว

- ชวยใหผนงหลอดเลอดฝอยเหนยวและแขงแรง

- รกษาสขภาพของเหงอก และฟน

- เสรมสรางภมคมกน

- โรคลกปดลกเปด (เลอดออกตามไรฟน)

- หลอดเลอดฝอยเปราะ แตกงาย

- เปนหวดงาย

(ทมา: พทธนนท ศรมวง, 2554: 192-248; และปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ,

2538: 91-95)

1.2.3 น า (Water) เปนสารอาหารทไมใหพลงงานเชนเดยวกบแรธาตและวตามน น าเปนสารอาหารทมมากทสดในรางกาย คอ ประมาณ 3 ใน 4 ของน าหนกตว หรอประมาณ รอยละ 60-70 ของน าหนกตว น าจงเปนสารอาหารทส าคญตอรางกายมาก ในแตละวนหากรางกายขาดน าอาจสงผลใหมอาการออนเพลย ปากแหง ผวแหง ปวดศรษะ หงดหงดงาย ปสสาวะมสเขม

61

ดงนน เราจงไมควรใหรางกายขาดน าและควรดมน าอยางนอยวนละ 8-10 แกว หรอประมาณ 2 ลตรตอวน เพอใหกลไกรางกายท างานไดอยางมประสทธภาพ

หนาทของน า - ควบคมอณหภมของรางกายใหคงท - ชวยในการน าของเสยออกจากรางกาย

- เปนสวนประกอบของเซลลทกเซลลในรางกาย

- ชวยรกษาความเปนกรดดางของเลอด และสมดลของเกลอแร ในรางกาย

- เปนตวท าลายทด ละลายสารตางๆ ในเซลล และในรางกาย ท าใหรางกายน ามาใชประโยชนไดเตมท - จ าเปนส าหรบการท างานของเซลลและปฏกรยาเคมในรางกาย เอนไซมตางๆ จะหยดท างาน ถารางกายขาดน าจะท าใหกระบวนการยอยอาหาร การดดซม และกระบวนการเคมอนๆ หยดชะงกไปดวย

- ขนสงสารตางๆ ในรางกาย เชน ขนสงออกซเจนและสารอาหารไปยงเซลล ขนสงของเสยและคารบอนไดออกไซมออกจากเซลลไปสอวยวะขบถายตางๆ ในรางกาย

2. โภชนาการและการเลอกบรโภคอาหาร

โภชนาการ (Nutrition) หมายถง การรบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย ครบ 5 หม เพยงพอกบความตองการในแตละวนเพอสงเสรมการมสขภาพทด หลกเลยงอาหารทมไขมนสง เคมจด เผดจด หวานจด อาหารทปงหรอยางจนเกรยม อาหารแตละชนดจะมสารอาหาร ในสดสวนทแตกตางกน ไมมอาหารชนดใดจะใหสารอาหารครบถวนทกประเภทตามทรางกายตองการ ดงนนการทจะรบประทานอาหารใหไดสารอาหารครบถวนจงตองเลอกรบประทานอาหารหลากหลายชนดในแตละมอ ไมเชนน นกอาจท าใหรางกายไดรบสารอาหารไมครบถวน และ เกดภาวะบกพรองโภชนาการ (Malnutrition) ซงอาจเปนสาเหตของการเกดโรคภยไขเจบตามมา อกมากมาย

2.1 การเลอกบรโภคอาหาร นกโภชนาการจากกองโภชนาการ กรมอนามย และหนวยงานทเกยวของ จงไดเสนอแนวคดการก าหนดการเลอกบรโภคอาหารใหครบตามสดสวนโดยมฐานมาจาก ขอปฏบตการบรโภคอาหารเพอสขภาพทดของคนไทยในรปแบบของ ธงโภชนาการ (Nutrition flag) ซงเปนเครองมอทชวยอธบายและท าความเขาใจโภชบญญต 9 ประการ เพอน าไปสการปฏบต โดยก าหนดเปนภาพธงปลายแหลม แสดงกลมอาหารและสดสวนการกนอาหารในแตละกลม

62

มากนอยตามพนท สงเกตไดชดเจนวาฐานใหญดานบนเนนใหกนมาก และปลายธงขางลางบอกใหกนนอยๆ เทาทจ าเปน ดงน (คณะท างานจดท าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย,

2555: 2-3)

1) กนอาหารใหครบ 5 หม

2) กลมอาหารทบรโภคจากมากไปหานอย แสดงดวยพนทในภาพ

3) อาหารหลากหลายชนดในแตละกลมสามารถเลอกกนสลบเปลยนกนไดภายในกลมเดยวกน ทงกลมผก กลมผลไม และกลมเนอสตว ส าหรบกลมขาว แปง ใหกนขาว เปนหลก อาจสลบกบผลตภณฑทท าจากแปงบางมอ

4) ปรมาณอาหาร บอกจ านวนเปนหนวยครวเรอน เชน ทพพ ชอนตกขาว แกว และผลไมก าหนดเปนสวน

5) บางชนดของอาหารทควรกนนอยๆ เทาทจ าเปน คอ กลมน ามน น าตาล เกลอ

ภาพท 2-9 ธงโภชนาการ

(ทมา: คณะท างานจดท าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย, 2555: 5)

ชนท 1 กลมขาว แปง (วนละ 8-12 ทพพ) บรโภคปรมาณมากทสดเพราะเปนแหลงพลงงาน

ชนท 2 กลมพช ผก และผลไม (ผก วนละ 4-6 ทพพ,

ผลไม วนละ 3-5 สวน) บรโภคปรมาณรองลงมา เพอใหไดวตามน แรธาต และใยอาหาร

ชนท 3 กลมเนอสตว ถว นม (นม วนละ1-2 แกว, เนอสตว ไข วนละ 6-12 ชอนโตะ บรโภคปรมาณพอเหมาะ

เพอใหไดโปรตนคณภาพด ไขมน ธาตเหลก และแคลเซยม

ชนท 4 กลมน ามน น าตาล เกลอ บรโภคแตนอยเทาทจ าเปน

63

จะเหนไดวา ธงโภชนาการถอเปนรปแบบทบอกวาในแตละวนเราควรบรโภคอาหารทหลากหลายชนดในปรมาณและสดสวนทเหมาะสมกบความตองการของรางกาย เชน การรบประทานขาวกลองกบน าพรกปลาทผกจม แกงจดเตาหหมสบใสต าลง และมฝรงเปนผลไมหลงอาหารถอวาถกตองตามหลกโภชนาการเพราะไดบรโภคอาหารครบทง 5 หม ในการรบประทานอาหารแตละมอนอกจากจะไดความเพลดเพลนอรอยจากรสชาตอาหารแลวเรายงไดรบพลงงานจากอาหาร และไดรบสารอาหารทน าไปใชประโยชนในรางกาย เราจงควรรบประทานอาหารใหไดปรมาณและสดสวนทเพยงพอกบความตองการของ แตละวย แตละเพศ และสภาพของแตละบคคล โดยอาหารทรบประทานจะตองปรงสก สะอาด ปลอดภย ปราศจากวตถเจอปนทปนเปอนในอาหาร และปราศจากสารพษในอาหาร การรบประทาน อาหารใหไดปรมาณและสดสวนทเหมาะสมนน เพอปองกนภาวะการขาดสารอาหาร หรอภาวะโภชนาการเกน

ภาวะการขาดสารอาหาร สวนใหญแลวจะเกดกบคนยากจนกลมผทมรายไดนอย เนองจากอาหารและคาครองชพสวนใหญมราคาแพงขน ท าใหไมไดรบสารอาหารครบหรอไดรบในปรมาณไมเพยงพอกบความตองการของรางกาย สวนมากจะไดรบแตสารอาหารพวกคารโบไฮเดรตและไขมน และมกขาดสารอาหารกลมโปรตน มกพบในเดกทารกและเดกกอน วยเรยน จงท าใหรางกายเจรญเตบโตชา ตดโรคงาย สตปญญาเสอม การเจรญของสมองหยดชะงก

นอกจากนยงพบวาเดกๆ มกขาดวตามน เชน ขาดวตามนเอ บ 1 บ 2 เปนตน

ภาวะโภชนาการเกน มกเกดกบผทไดรบสารอาหารบางอยางมากเกนไป เชน

สารอาหารพวกไขมนซงมแคลอรสง ท าใหเปนโรคอวน และโรคอนๆ เชน เบาหวาน ความดน-

โลหตสง โรคหวใจ ไดงาย

2.2 การประเมนภาวะทางโภชนาการ

การประเมนภาวะทางโภชนาการ (Assessment of Nutritional Status) สามารถด าเนนการได 5 วธ ดงน (ภาควชาโภชนวทยา คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล , 2536:

2-3)

(1) การประเมนทางสดสวนของรางกาย ไดแก การชงน าหนกตว การวดสวนสง การวดเสนรอบศรษะ เสนรอบอก เสนรอบกงกลางแขน และการวดความหนาของไขมน ใตผวหนง

(2) ดชนมวลกาย (BMI: body mass index) คอ คาดชนทค านวณไดจากน าหนกตว และสวนสง เพอใชเปรยบเทยบความสมดลระหวางน าหนกตวกบความสงของบคคล (3) การวดระดบสารตางๆ ในรางกายทางชวเคม

64

(4) การตรวจสขภาพโดยแพทย บคลากรทางสาธารณสข นกโภชนาการ

(5) การส ารวจการบรโภคอาหาร

การรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการและครบท ง 5 หม จะท าใหรางกายไดรบสารอาหารทเพยงพอกบความตองการ หากไดรบสารอาหารมากเกนไปอาจเกดภาวะโภชนาการเกน หากรบสารอาหารนอยเกนไปอาจเกดภาวะขาดสารอาหารได ดงนน เราจงควรเลอกรบประทานอาหารทดมประโยชนในปรมาณและสดสวนทเหมาะสม จะเปนการเสรมสรางสขภาพรางกายใหสมบรณแขงแรง ปราศจากโรค อกทงยงชวยใหมอายทยนยาวอกดวย

3. ยา

ยาเปนสงทมนษยน ามาใชในการรกษาหรอบรรเทาโรคภยไขเจบตางๆ ทเกดขน ยามทงคณและโทษ เมอใชอยางถกวธจะเกดประโยชน แตถาใชไมถกวธอาจท าใหเกดโทษหรออนตรายถงแกชวตได ดงนน เราซงเปนผใชยาจงควรเรยนรเรองยาและใชยาอยางถกวธเพอชวยลดอตราเสยงจากโทษทเกดจากการใชยา เชน การตดยา การดอยา การแพยา เปนตน พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตยา ฉบบท 3 พ.ศ. 2522 ไดใหความหมายของค าวา ยา หมายถง 1. วตถทรบรองไวในต ารายาทรฐมนตรประกาศ

2. วตถทมงหมายใชในการวนจฉย บ าบด บรรเทา รกษา หรอปองกนโรค หรอความเจบปวยของมนษยหรอสตว

3. วตถทเปนเภสชเคมภณฑ หรอเภสชเคมภณฑกงส าเรจรป หรอ

4. วตถทมงหมายส าหรบใหเกดผลแกสขภาพ โครงสราง หรอการกระท าหนาทใดๆ ของรางกายมนษยหรอสตว

ซงวตถในขอ 1-4 ไมหมายความรวมถง

1. วตถท มงหมายส าหรบใชในการเกษตรหรอการอตสาหกรรมตามทรฐมนตรประกาศ

2. วตถทมงหมายส าหรบใชในหองวทยาศาสตรส าหรบการวจย การวเคราะห หรอการชณสตรโรคซงมไดกระท าโดยตรงตอรางกายมนษย

3. วตถทมงหมายส าหรบใชเปนอาหารส าหรบมนษย เครองกฬา เครองมอ เครองใชในการสงเสรมสขภาพ เครองส าอาง หรอเครองมอและสวนประกอบของเครองมอทใชในการประกอบโรคศลปะหรอวชาชพเวชกรรม (พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510, 2510: 1-2)

65

จากทกลาวมาสรปไดวา ยา หมายถง สารหรอวตถทมผลตอสขภาพของมนษยหรอสตว ทไมใชอาหาร ไมใชสารเสพตด โดยมจดมงหมายส าคญเพอใชในการวนจฉย บ าบด บรรเทา รกษา เสรมสรางสขภาพ หรอปองกนโรคจากความเจบปวยตางๆ ซงไดมาจากการสงเคราะหหรอมาจากจากธรรมชาต 1. แหลงก าเนดของยา

ยาประเภทตางๆ ในชวตประจ าวนไมวาจะเปน ยาสามญประจ าบาน ยาควบคมพเศษ หรอแมกระทงยาอนตราย ยาเหลานลวนมแหลงก าเนดมาจากธรรมชาตหรอมาจากการสงเคราะหแทบทงสน

1.1 แหลงก าเนดยาจากธรรมชาต ไดแก พวกสมนไพร ซงไดมาจาก

ภาพท 2-10 ตนระยอม

(ทมา : https://medthai.com/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B9%88%E0% B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A2/)

1.2 แหลงก าเนดยาจากการสงเคราะห ในสมยโบราณยาทใชรกษาโรคสวนใหญไดมาจากธรรมชาต แตในปจจบน มประชากรเพมขนอยางตอเนอง ตวยาชนดตางๆ ทอยในธรรมชาตอาจไมเพยงพอกบความตองการ

ดงน น ยาในปจจบนสวนใหญจงไดมาจากการสงเคราะหทางเคม โดยอาจเปนยาสงเคราะหเลยนแบบสารทไดจากธรรมชาต เชน ยาคลอแรมเฟนคอล (Chloramphenicol) หรอเปนอนพนธของสารทไดจากธรรมชาต เชน ยาปฏชวนะ หรอยาสงเคราะหทมไดปรากฏในธรรมชาต เชน

1.1.1 พช ไดจากสวนตาง ๆของพช เชน รเซอฟน (Reserpine) สกดจากรากของตนระยอม ใชลดความดนเลอดสง หรอมอรฟน (Morphine) สกดจากยางของฝน ใชเปนยาระงบปวด หรอควนน (Quinine) สกดจากเปลอกตนซงโคนา (Cinchona) ใชรกษามาลาเรย 1.1.2 สตว ไดจากอวยวะตางๆ ของสตว เชน อนซลน (Insulin) จากตบออนของหมและวว 1.1.3 แรธาต เชน คาโอลน (Kaolin) ใชรกษาอาการ ทองเสย การอกเสบของผว ลดรอยดางด า ไอโอดน (Iodine) เปนสวนผสมในทงเจอรไอโอดนส าหรบฆาเชอโรค

66

ยาอะลมเนยมไฮดรอกไซด (Aluminium hydroxide) ซงอาจมคณสมบตใกลเคยง หรอแตกตางจากสารทไดจากธรรมชาตกได

2. ประเภทของยา

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไดจ าแนกยาออกเปนประเภทตางๆไดดงน (สนนท บราณรมย และคณะ, 2542: 85)

ภาพท 2-11 ขอความทปรากฏบนแผงยา “ยาสามญประจ าบาน”

(ทมา: http://livewithdrug.com/2017/06/19/which-drug-can-buy-at-grocery-stores/)

2.2 ยาอนตราย เปนยาสวนใหญทใชในการรกษาโรคแผนปจจบนทขางขวดหรอกลองใสยาจะม ค าวา “ยาอนตราย” ก ากบอย ยาประเภทนอาจกอใหเกดโทษแกรางกายไดหากใช ไมถกตองจงควรใชภายใตค าแนะน าของแพทยหรอเภสชกรเทานน

ภาพท 2-12 ขอความทปรากฏบนกลองยา “ยาอนตราย”

(ทมา: http://livewithdrug.com/2017/06/19/which-drug-can-buy-at-grocery-stores/)

2.1 ยาสามญประจ าบาน เปนยาทมอนตรายนอยทสด เหมาะส าหรบเลอกใชเปนตวแรกเมอมอาการเจบปวย ยาเหลาน มขายทวไปในทองตลาดโดยไมตองมใบอนญาตขาย ในการสงเกตยาเหลาน คอทข างขวดหรอกลองใสยาจะมค าวา “ยาสามญประจ าบาน” ก ากบอยเสมอ

67

2.3 ยาควบคมพเศษ เปนยาทมอนตรายสง แพทยจะจายใหกบผปวยเฉพาะเมอ มความจ าเปนเทานน หากมยาอนทมพษหรอโทษนอยกวาใชทดแทนไดแพทยจะไมตดสนใจใช ยาประเภทน ยาเหลานจงจ าหนายไดตอเมอมใบสงแพทยเปนหลกฐานเทานน การสงเกตยาเหลาน คอทขางขวดหรอกลองใสยาจะมค าวา “ยาควบคมพเศษ” ก ากบอย

ภาพท 2-13 ขอความทปรากฏบนแผงยา “ยาควบคมพเศษ”

(ทมา: http://livewithdrug.com/2017/06/19/which-drug-can-buy-at-grocery-stores/)

ภาพท 2-14 ตวอยางยาบรรจเสรจ

(ทมา: http://livewithdrug.com/2017/06/19/which-drug-can-buy-at-grocery-stores/)

2.5 วตถทออกฤทธตอจตและประสาท เปนยาทมผลตอระบบประสาท และอาจกอใหเกดการเสพตดได กฎหมายจงตองควบคมการซอขายยาประเภทนอยางเครงครดเชนเดยวกบยาเสพตดใหโทษ

2.4 ยาบรรจเสรจ เปนยาแผนปจจบนทผลตแลวบรรจอยในภาชนะปดผนก มฉลากแจงชอยา ปรมาณตวยาส าคญ วธใช ตลอดจนวนทผลต และวนหมดอายของยา ดงภาพท 2-14 ซงเปนตวอยางของ ยาคมก าเนด

68

ภาพท 2-15 มอรฟน “ยาเสพตดใหโทษ”

(ทมา: http://www.rutanrok.com/use-morphine-correctly/)

3. หลกการใชยา

หลกส าคญทสดในการใชยาอยางปลอดภย คอ อานฉลากใหถถวนกอนใชยา ท าความ-

เขาใจกบค าสงบนฉลากยา เพอใหสามารถใชยาไดถกตอง ดงน (ชวพร ลลาเวทพงษ, 2557: 32-34)

3.1 ใชยาถกโรค ตองทราบกอนวาอาการนนเกดจากสาเหตใดและเลอกใชยาใหถกกบอาการ หรอโรคทเปนอย 3.2 ใชยาถกขนาด การใชยาของแตละคนมขนาดยาทใชไมเทากน เชน ทารก

เดกเลก เดกโต ผใหญ ผสงอาย ตองปฏบตตามค าสงทเขยนไวบนฉลากยาตามทแพทยและเภสชกรแนะน าอยางเครงครด อยาเพมหรอลดขนาดยาดวยตนเอง เพราะอาจจะท าใหโรคไมหายหรออาจเปนอนตรายได

3.3 ใชยาใหถกขนาน เปนการใชยาใหตรงกบโรคทเปน ซงจะเลอกใชยาชนดใด ในการรกษานนควรใหแพทยหรอเภสชกรผรเปนผจดยาให ไมควรซอยาหรอใชยาตามค าบอกเลาของคนอนหรอหลงเชอค าโฆษณาเพราะหากใชยาไมถกกบโรคแลว อาจท าใหไดรบอนตราย จากยานน หรอไมไดผลในการรกษาและอาจเกดโรคอนแทรกซอนได

3.4 ใชยาถกเวลา

3.4.1 กอนอาหาร หมายถง รบประทานยากอนเวลาครงถงหนงชวโมงจงจะรบประทานอาหารได เพอปองกนยาถกท าลายโดยกรดในกระเพาะอาหาร

3.4.2 หลงอาหาร หมายถง รบประทานยาหลงจากการรบประทานอาหารแลวเสรจ 15-30 นาท 3.4.3 หลงอาหารทนทหรอพรอมอาหาร หมายถง รบประทานยาหลงอาหารทนทหรอพรอมอาหาร เพอลดการระคายเคองตอกระเพาะอาหาร การดมน าตามมากๆ กเปนวธหนงทชวยได

2.6 ยาเสพตดใหโทษ เปนยาทผใชอาจเกดการเสพตดได กฎหมายจงตองควบคมการซอขายยาประเภทนอยางเครงครด แพทยทตองการใชจะตองขออนญาตซอจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข เทานน

69

3.4.4 หลงอาหาร 1 ชวโมง มกจะพบในค าสงวธการใชยาลดกรด หลงรบประทาน อาหารประมาณ 1 ชวโมง จะมกรดหลงออกมาในกระเพาะอาหารเปนจ านวนมาก การรบประทานยาในชวงเวลานจะไปท าลายฤทธ ของกรดไดอยางมประสทธภาพ

3.4.5 กอนนอน หมายถง รบประทานยากอนนอนตอนเวลากลางคนวนละครงเดยว ไมใชรบประทานยาทกครงทเขานอน หรอหลงจากอาหารมอเยนเสรจแลว ประมาณ 3-4

ชวโมง

3.5 ใชยาถกทางหรอถกวธ ยาชนดตางๆ มวธใชทไมเหมอนกน ดงน

3.5.1 ยาเมดหรอแคปซล โดยปกตใหกลนทงเมดหรอแคปซลพรอมน า และมยาบางชนดหามบดเคยว หรอแบงเมดยา เพราะจะท าใหรปแบบยาเสยไปและเกดอนตราย เชน ยาทมชอลงทาย CR หรอ SR เปนตน

3.5.2 ยาน า เขยาขวดกอนใชทกครงเพอใหตวยากระจาย และเมอรนยาออกมาแตละครง จะไดรบยาเทาๆ กน ควรใชชอนตวงยาทมขนาดมาตรฐาน 1 ชอนชา เทากบ 5 ซซ และ

1 ชอนโตะ เทากบ 15 ซซ อาจใชกระบอก ฉดยาหรอหลอดดดยาทมขดบอกปรมาตรเปนซซ

3.5.3 ยาผง ปกตตองละลายน ากอนรบประทาน หามรบประทานในลกษณะ ผงแหง เพราะอาจท าใหเกดการอดตนทหลอดอาหารได ส าหรบยารกษาอาการทองผก เมอผสมยาใหละลายในน าพอสมควรแลวจงรบประทานยาทนท หลงจากน นใหดมน าตามอก 1-2 แกว

เพอปองกนอจจาระแขง เปนตน

3.5.4 ยาใชภายนอก หามรบประทานโดยเดดขาด เชน ยาข ผ ง ครม หรอเจล

วธใช ทาทผวหนงควรทาบางๆ หรอรอบๆ บรเวณทเปน ยาบางชนดระบใหทา ถ นวดไดเพอชวยเรงการดดซม ท าใหออกฤทธ ไดเรวขน

3.5.5 ยาอม ใหอมละลายในปากชาๆ ไมตองเคยว ยาอมใตลนทใชรกษาอาการเจบหนาอกใหวางไวใตลน ปดปากโดยไมกลนน าลาย ยาอมบางชนดใชอมระหวางลนกบเพดานปากกได ขนอยกบรปแบบและจดประสงคในการใชยา 3.5.6 ยาหยอดตา กอนใชยา ตองลางมอใหสะอาด นอนราบ หรอนงพงศรษะเอนไปขางหลง แลวดงหนงตาลางลงใหเปนกระเปาะแลวหยอดยาลงไปในกระเปาะ โดยระวงไมใหปลายหลอดถกตา แลวหลบตา 2 -3 นาท ใหยากระจายไปทวตา กรณตองใชยา 2 ชนดในเวลาเดยวกน

ใหหยอดหางกน 5 นาท 3.5.7 ยาหยอดห ตะแคงศรษะเอาหทจะหยอดไวดานบน ดงใบหไปขางหลงแลวหยอดยาลงชองห โดยระวงไมใหปลายหลอดยาถกห ตะแคงอยในทาเดมประมาณ 5 -10 นาท

70

3.5.8 ยาหยอดจมก กอนหยอดยาควรสงน ามกใหหมด แลวนงใหศรษะเอนไปขางหลง หยดยาลงโดยอยาใหปลายทหยดยาถกผนงจมก สดยาเขาจมกเบาๆ ขณะบบยาเขาในจมก ตองบบขวดยาไวตลอดเวลา จนกระทงดงออกจากจมก เพอปองกนไมใหเยอจมกหรอเชอแบคทเรย

ถกดดกลบเขาไปในขวดยา 3.5.9 ยาเหนบ เปนยาทใชสอดทวารหนกหรอสอดเขาไปในชองคลอด เพอใหยาถกดดซมเขาสรางกาย หรอใหยาออกฤทธ บรเวณทเหนบยานน กอนใชยาตองแกะกระดาษท หมยาออกแลวจมน าสะอาดกอนใหลน สอดยาเขาไปในชองทตองการใหลกทสด หากเปนไปไดควรอยในทานอนอยางนอย 15 นาท เพอใหยาละลาย และถกดดซมเขาไปตามทตองการ

3.6 ถกตามค าแนะน า ยาบางชนดทฉลากจะมค าแนะน าการใชเพมเตม ไดแก

3.6.1 เคยวยาใหละเอยดกอนกลน ซงมกจะใชในยาลดกรดชนดเมด หรอยา- ขบลม

3.6.2 ดมน าตามมากๆ มกใชในยาทเกดการตกตะกอนในทอไต การดมน า ตามมากๆ หลงรบประทานยา จะชวยขบยาใหออกทางปสสาวะไดดขน

3.6.3 รบประทานยาตดตอกนทกวนจนหมด เปนค าแนะน าทมกพบใน ยาปฏชวนะ ซงตองรบประทานยาตดตอกนทกวนจนยาทไดรบหมด แมวาอาการจะดขนแลวกตาม

หากเลกรบประทานยากลางคนอาจท าใหเกดภาวะเชอดอตอยาท าใหกลบเปนซ า ตองเรมตนรกษาใหมและอาจตองเปลยนชนดยาใหมทมประสทธภาพ มากกวาเดม

4. อนตรายจากการใชยา

การใชยาตองรวายานนมฤทธ อยางไร ใชขนาดเทาไหร มผลขางเคยงหรอไม ดงนน

จงควรเลอกใชเฉพาะเวลาจ าเปน ไมใชพร าเพอ เพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนจากการใชยา จากสาเหตดงตอไปน (ชวพร ลลาเวทพงษ, 2557, 34)

4.1 แพยา เปนเรองเฉพาะคนกบเฉพาะตวยาใดตวหนงไมไดเกดกบทกคนทใชยา บางคนเกดปฏกรยาตอยาบางตว สงผลใหเกดอาการผดปกต เชน ผนแดง คน หรอหายใจไมออก

ชอค หมดสต อาจเปนอนตรายถงชวตได

4.2 อาการขางเคยงของยา ยาแตละชนดมฤทธ ขางเคยงอาจมากบางนอยบาง เชน

ยาแกปวดทมฤทธ ระคายเคองกระเพาะอาหาร จะมค าแนะน าใหรบประทานหลงอาหารทนท และดมน าตามมากๆ ยาแกแพบางชนดท าใหเกดอาการมนซม งวงนอน เปนตน

4.3 อนตรกรยาระหวางยา หรอคนทวไปมกเรยกวายาตกน การรบประทานยาหลายๆ อยางพรอมกน ยาอาจเสรมฤทธ กนท าใหเกดอนตรายจากยาได หรอยาทตานฤทธ กนท าให มฤทธ ต าลงหรอหมดฤทธ ไมไดผลการรกษา

71

4.4 ใชยาไมถกตอง รบประทานยาไมถกเวลา ไมถกขนาด ไมถกวธ ท าใหการรกษาไมไดผล หรออาจเกดอนตรายได จะเหนไดวา ยาเปนปจจยส าคญอยางหนงในการรกษาหรอบรรเทาความเจบปวยของมนษยหรอแมกระทงสตวกตาม แตทกสงในโลกยอมมทงคณและโทษอยในตวเอง ดงนน การใชยาทกครงจะตองมความรความเขาใจในการใชยาชนดนนๆ เสยกอน เพอเกดประโยชนสงสดและ มโทษตอรางกายนอยทสด

4. สมนไพร

สมนไพร หมายถง ผลตผลธรรมชาต ไดจาก พช สตว และแรธาต ทใชเปนยา หรอผสมกบสารอนตามต ารบยา เพอบ าบดโรค บ ารงรางกาย หรอใชเปนยาแกพษ เชน กระเทยม น าผง รากดน (ไสเดอน) เขากวางออน ก ามะถน ยางนอง โลตน (ราชบณฑตยสถาน, Online) สวนค าวา ยาสมนไพร ตามพระราชบญญตยา พทธศกราช 2510 หมายถง ยาทไดจากพฤษชาต สตว หรอแร ซงมไดผสม ปรง หรอแปรสภาพ (พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510, 2510: 4)

1. ขอแนะน าในการใชสมนไพร การใชสมนไพรตองปฏบตตามขอแนะน า ดงน (คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยพะเยา, ม.ป.ป.; ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, Online; และอลสรา คประสทธ , Online)

1.1 ใชใหถกตน สมนไพรมชอพองหรอซ ากนมาก และบางทองถนเรยกชอ ไมเหมอนกนจงตองรจกสมนไพรและใชใหถกตอง การใชชอวทยาศาสตร (Scientific name)

ซงประกอบดวยชอสกล (Genus) และชอชนด (Species) เชน ตะไครแกง มชอวทยาศาสตรวา Cymbopogon citratus Stapf. จะชวยลดการใชสมนไพรผดตนได

1.2 ใชใหถกสวน พชมสวนตางๆ หลายสวน เชน ราก ตน ใบ ดอก ผล และเมลด เปนตน เนองจากในแตละสวนของพชมสารส าคญทมฤทธ ทางยาตางกน จงใชรกษาโรคแตกตางกน เชน ชมเหดไทย (Cassia tora Linn.) ใบใชเปนยาระบาย สวนผลใชแกฟกบวม นอกจากนน ผใชควรมความรเกยวกบลกษณะของสวนตางๆ ของพช เชน เหงา ตา หว และรจกศพทเทคนคทใช เรยกสวนตางๆ ของพชดวย

1.3 ใชใหถกขนาด สมนไพรถาใชนอยไปกรกษาไมหาย แตถามากไปกอาจจะ เปนอนตรายหรอเกดพษตอรางกายได เชน ตนยโถ มสารพวกคารดแอกไกลโคไซด (Cardiac

glycoside) มากจงมฤทธ ตอหวใจ ถาใชขนาดพอเหมาะกมฤทธ บ ารงหวใจ แตถาใชเกนขนาดจะ มพษเกดอาการคลนไส อาเจยน ชพจรเตนไมสม าเสมอ มานตาขยาย และหมดสตได

72

1.4 ใชใหถกวธ สมนไพรบางชนดตองใชสด บางชนดใชตม บางชนดตองปนกบเหลา จะตองรวธใชใหถกตอง เชน มนส าปะหลง ทมสารไซยาโนเจนคไกลโคไซด (Cyanogenic

glycoside) จงตองท าใหสกเสยกอนสารดงกลาวจงจะไมเกดภาวะเปนพษ ถาบรโภคมนส าปะหลงดบ

สารดงกลาวจะถกยอยเปนไซดยาไนดท าใหเกดอาการคลนไส อาเจยน มนงง หมดสต หวใจหยดท างานได และหยดหายใจได

1.5 ใชใหถกกบโรค เชน ทองผกตองใชยาระบาย อาท มะขามแขก ถาใชยาทมฤทธ ฝาดสมาน อาท ใบฝรง จะยงท าใหทองผกยงขน

2. กลมอาการ/โรคทแนะน าใชสมนไพร กลมโรค/อาการเบองตนทแนะน าใหใชสมนไพรม 18 โรค ดงน (ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร, Online)

1. อาการทองผก

2. อาการทองอด ทองเฟอ แนนจกเสยด

3. อาการทองเสย (แบบไมรนแรง) 4. พยาธล าไส

5. บด

6. อาการคลนไส อาเจยน (เหตจากธาตไมปกต) 7. อาการไอ ขบเสมหะ

8. อาการไข

9. อาการขดเบา (คอปสสาวะไมสะดวก กะปรบกะปรอยแตไมมอาการบวม) 10. โรคกลาก

11. โรคเกลอน

12. อาการนอนไมหลบ

13. ฝ แผลพพอง (ภายนอก) 14. อาการเคลดขดยอก (ภายนอก) 15. อาการแพ อกเสบ แมลงสตวกดตอย (ภายนอก) 16. แผลไฟไหม น ารอนลวก (ภายนอก) 17. เหา

18. ชนนะต

73

ตารางท 2-4 กลมอาการ/โรคทแนะน าใชสมนไพร

กลมอาการ/โรค รายการสมนไพร

อาการทองผก ชมเหดเทศ มะขาม มะขามแขก แมงลก ข เหลก คน

อาการทองอด ทองเฟอ แนน จกเสยด

ขมน ขง กานพล กระเทยม กะเพรา ตะไคร พรกไทย ดปล

ขากระชาย แหวหม กระวาน เรว มะนาว กระทอ

อาการทองเสย (แบบไมรนแรง) ฝรง ฟาทะลายโจร กลวยน าวา ทบทม มงคด สเสยดเหนอ

พยาธล าไส มะเกลอ เลบมอนาง มะหาด ฟกทอง

บด กระชาย กระทงลาย

อาการคลนไส อาเจยน (เหตจาก ธาตไมปกต)

ขง ยอ

อาการไอ ขบเสมหะ ขง ดปล เพกา มะขามปอม มะขาม มะนาว มะแวงเครอ มะแวงตน

อาการไข ฟาทะลายโจร บอระเพด

โรคกลาก เกลอน กระเทยม ขา ชมเหดเทศ ทองพนชง พล

อาการนอนไมหลบ ข เหลก

อาการขดเบา (คอปสสาวะ ไมสะดวก กะปรบกะปรอย แตไมมอาการบวม)

กระเจยบแดง ขล ตะไคร สบปะรด หญาคา ออยแดง

ฝ แผลพพอง (ภายนอก) ขมน ชมเหดเทศ เทยนบาน วานหางจระเข

วานมหากาฬ ฟาทะลายโจร

อาการเคลดขดยอก (ภายนอก) ไพล

อาการแพ อกเสบ แมลงสตวกดตอย (ภายนอก)

ขมนชน ต าลง ผกบงทะเล พญายอ เสลดพงพอน

แผลไฟไหม น ารอนลวก (ภายนอก) วานหางจระเข เหา นอยหนา ชนนะต ประค าดควาย

(ทมา: คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล, Online)

74

หากเปนโรค/อาการดงตาราง 2-4 ใหใชสมนไพร และหยดใชเมอหายไป แตถาอาการยงไมดขนภายใน 2-3 วน ควรไปปรกษาศนยบรการสาธารณสขหรอโรงพยาบาล

ถาผ ปวยมอาการโรค/ อาการดงกลาว แตเปนอาการท รนแรง ตองน าผ ปวยสงโรงพยาบาลทนท ไมควรรกษาดวยการซอยารบประทานเองหรอใชสมนไพร อาการทรนแรงมดงน

1. ไขสง (ตวรอนจด) ตาแดง ปวดเมอยมาก ซม บางทพดเพอ (อาจเปนไขหวดใหญหรอไขปาชนดขนสมอง) 2. ไขสงและดซาน (ตวเหลอง) ออนเพลยมาก อาจเจบในแถวชายโครง อาจเปนโรคตบอกเสบ ถงน าดอกเสบ ฯลฯ

3. ปวดแถวสะดอ เวลาเอามอกดเจบปวดมากขน หนาทองแขง อาจทองผกและ มไขเลกนอยหรอมาก (อาจเปนโรคไสตงอกเสบอยางรนแรง หรอล าไสสวนอนอกเสบ) 4. เจบแปลบในทองคลายมอะไรฉกขาด ปวดทองรนแรงมาก อาจมตวรอนและคลนไสอาเจยนดวย บางทมประวตปวดทองบอยๆ มากอน (อาจมการทะลของกระเพาะอาหาร หรอล าไส) 5. อาเจยนเปนโลหต หรอไอเปนโลหต (อาจเปนโรครายแรงของกระเพาะอาหารหรอปอด) ตองใหคนไขนอนพกนงๆ กอน ถาแพทยอยใกลควรเชญมาตรวจทบาน ถาจ าเปนตองพาไปพบแพทยควรรอใหเลอดหยดเสยกอน และควรพาไปโดยมการกระทบกระเทอนนอยทสด

6. ทองเดนอยางแรง อจจาระเปนน า บางทมลกษณะคลายน าซาวขาว บางท ถายพง ถายตดตอกนอยางรวดเรว คนไขออนเพลยมาก ตาลก หนงแหง (อาจเปนอหวาตกโรค) ตองพาไปพบแพทยโดยดวน ถาไปไมไหวตองแจงแพทยหรออนามยทใกลทสดโดยเรว

7. ถายอจจาระเปนมกและเลอด บางทเกอบไมมเนออจจาระเลย ถายบอยมาก อาจจะตงสบครงในหนงชวโมง คนไขเพลยมาก (อาจเปนโรคบดอยางรนแรง) 8. ส าหรบเดก โดยเฉพาะอายภายใน 12 ป ไขสง ไอมาก หายใจมเสยงผดปกต คลายๆ กบมอะไรตดอยในคอ บางทกมอาการหนาเขยวดวย (อาจเปนโรคคอตบ) ตองรบพาไปพบแพทยโดยดวนทสด

9. อาการตกเลอดเปนเลอดสดๆ จากทางไหนกตาม โดยเฉพาะทางชองคลอด ตองพาไปพบแพทยโดยเรวทสด

3. กลมอาการ/โรคทไมควรใชสมนไพร กลมอาการ/โรคทไมควรใชสมนไพรในการรกษา ไดแก โรครายแรง โรคเรอรง หรอโรคทยงพสจนไมไดแนชดวารกษาดวยสมนไพรได เชน งพษกด สนขบากด บาดทะยก กระดกหก มะเรง วณโรค กามโรค ความดนโลหตสง เบาหวาน โรคเรอน ดซาน หลอดลมอกเสบเรอรง

75

ปอดบวม (ปอดอกเสบ) อาการบวม ไทฟอยด โรคตาทกชนด (ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, Online)

4. อาการแพทเกดจากสมนไพร สมนไพรมคณสมบตเชนเดยวกบยาทวไป คอ มทงคณและโทษ บางคนใชแลวเกดอาการแพได แตเกดขนไดนอย เพราะสมนไพรมใชสารเคมชนดเดยวเชนยาแผนปจจบน ฤทธ จงไมรนแรง (ยกเวนพวกพชพษบางชนด) แตถาเกดอาการแพขนควรหยดยาเสยกอน ถาหยดแลวอาการหายไป อาจทดลองใชยาอกครงโดยระมดระวง ถาอาการเชนเดมเกดขนอกแสดงวาเปนพษของ ยาสมนไพรแน ควรหยดยาและเปลยนไปใชยาอนหรอถาอาการแพรนแรง ควรไปรบการรกษา ทศนยบรการสาธารณสขและโรงพยาบาล

อาการทเกดจากการแพสมนไพร มดงน (ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพช อนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, Online)

1. ผนขนตามผวหนง อาจเปนตมเลกๆ ตมโตๆ เปนปนหรอเปนเมดแบบคลายลมพษ อาจบวมทตา (ตาปด) หรอรมฝปาก (ปากเจอ) หรอมเพยงดวงสแดงทผวหนง

2. เบออาหาร คลนไส อาเจยน (หรออยางใดอยางหนง) ถามอยกอนกนยาอาจเปน เพราะโรค

3. หออ ตามว ชาทลน ชาทผวหนง

4. ประสาทความรสกท างานไวเกนปกต เชน เพยงแตแตะผวหนงกรสกเจบ ลบผมกแสบหนงศรษะ ฯลฯ

5. ใจสน ใจเตน หรอรสกวบวาบคลายหวใจจะหยดเตน และเปนบอยๆ

6. ตวเหลอง ตาเหลอง ปสสาวะสเหลอง เขยาเกดฟองสเหลอง (เปนอาการของ ดซาน) อาการนแสดงถงอนตรายรายแรง ตองรบไปพบแพทย

การใชสมนไพรท มมากมายในทองถนมาเปนยา เปนอกทางเลอกหนงทใหผล ในการรกษาไมแพยาขนานอนๆ เพยงแตผใชตองรจกหลกและขอค านงในการใช และเลอกใชยาด มคณภาพไดมาตรฐานควบคไปกบการดแลบ าบดรกษาสขภาพทไมมองแบบแยกสวน แตมอง ทกมตทเกยวของแบบองครวม

76

5. ไอควและอคว

1. ความหมายของไอควและอคว

การทบคคลสามารถใชชวตรวมกบผอนไดอยางมความสข นอกจากตองมสขภาพกาย ทสมบรณแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบแลว สขภาพจตถอเปนอกปจจยหนงทชวยสงเสรมใหบคคลสามารถปรบตวใหเขากบสงคมและสงแวดลอมไดอยางมความสข รจกใชปญญา และเหตผลในการควบคมอารมณและแกไขปญหาทเกดขนไดอยางชาญฉลาด หากบคคลใดมพฤตกรรมดงกลาวจะถอวาบคคลนนเปนผทมความสมบรณพรอมทงรางกายและจตใจ ซงหมายความวาเปน ผทมสขภาพดนนเอง ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต (2549: 16) ไดใหความหมายของ ค าวา ไอคว (IQ: Intelligence quotient) หมายถง ความฉลาดทางเชาวนปญญา เปนความสามารถในการเรยนร การจ า การคดอยางมเหตผล การคดวเคราะห และการคดเชอมโยงสงตางๆ แลวสรปเปนความหมาย สวนค าวา อคว (EQ: Emotional quotient) หมายถง ความฉลาดทางอารมณ เปนความสามารถในการรจก เขาใจ ควบคมอารมณ และปรบจตใจ อารมณของตนเองใหสอดคลองกบวย มสมพนธภาพทราบรน และมความประพฤตปฏบตตนในการอยรวมกบผอนอยางเหมาะสม และมความสข ความฉลาดทางอารมณเปนคณลกษณะพนฐานทส าคญทจะน าไปสความเปนผใหญทงความคด อารมณ และพฤตกรรม 2. องคประกอบของไอคว สตปญญาเปนสงทท าไดลกกวา เปนความเขาใจความสมพนธทงหมดของสงตางๆ รอบๆ ตวเรา และความสามารถส าหรบจดการการเรยนรและเขาใจวชาการอยางเชยวชาญ ดงนนโครงสรางของความสามารถทางสตปญญาหรอเชาวปญญา ประกอบดวยองคประกอบ 2 สวน ดงน(กรมสขภาพจต, 2554: 22) 2.1 องคประกอบทวไป (General หรอ g. factor) ถอวาสตปญญา คอ ความสามารถของบคคลโดยสวนรวมทวๆไป เชน ความสามารถในการฟง ความสามารถในการอาน และความสามารถในการวางแผนการท างาน เปนตน

2.2 องคประกอบเฉพาะ (Specific หรอ s. factor) ไดแก ความสามารถพเศษเฉพาะของแตละคน เชน ทกษะทางดนตร ทกษะทาง ศลปะ หรอทกษะทางเครองยนตกลไก เปนตน

3. องคประกอบของอคว กรมสขภาพจต (2556: 4-5) ไดจ าแนกองคประกอบของอควเปน 3 องคประกอบ ดงน 3.1 ด หมายถง ความสามารถในการควบคมอารมณและความตองการของตนเอง

รจกเหนใจผอน และมความรบผดชอบตอสวนรวม ซงมรายละเอยดดงตอไปน

77

3.1.1 ความสามารถในการควบคมอารมณและความตองการของตนเอง

3.1.2 ความสามารถในการเหนใจผอน

3.1.3 ความสามารถในการรบผดชอบ

3.2 เกง หมายถง ความสามารถในการรจกตนเอง มแรงจงใจ สามารถตดสนใจ

แกปญหา และแสดงออกไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนมสมพนธภาพทดกบผอน

3.2.1 ความสามารถในการรจกและสรางแรงจงใจใหตนเอง

3.2.2 ความสามารถในการตดสนใจและแกปญหา 3.2.3 ความสามารถในการมสมพนธภาพกบผอน

3.3 สข หมายถง ความสามารถในการด าเนนชวตอยางเปนสข มความภมใจ ในตนเองพอใจในชวต และมความสขสงบทางใจ

3.3.1 ความภมใจในตนเอง

3.3.2 ความพงพอใจในชวต

3.3.3 ความสงบทางใจ

4. ความสมพนธระหวางไอควและอคว

ไอคว และ อคว เปนความฉลาดทเกอหนนกน คนทมเชาวนปญญาดจะสามารถเรยนรทกษะการควบคมและการจดการกบอารมณไดรวดเรว ในขณะเดยวกนคนทมความฉลาดทางอารมณสงจะชวยสนบสนนใหบคคลสามารถใชความฉลาดทางเชาวนปญญาไดอยางเตมท ดงนน ความฉลาดทางเชาวนปญญา (ไอคว) และความฉลาดทางอารมณ (อคว) จงมความส าคญตอกจกรรมตางๆ ของชวต และทง 2 ปจจย จะสงเสรมซงกนและกนในการท ากจกรรมตางๆ แตจะมบทบาทส าคญมากนอยแตกตางกน ดงตารางท 2-5

ตารางท 2-5 ไอควและอควตอความส าเรจในดานตางๆ

ความส าเรจ ปจจยทมบทบาทส าคญ

การแกปญหาเฉพาะทาง ไอคว

การเรยน ไอคว

การงาน ไอคว+อคว

การปรบตว อคว

การครองคน อคว

การใชชวตครอบครว อคว

(ทมา: ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต, 2549: 17-18)

78

จากตารางท 2-5 จะพบวาสตปญญาเปนปจจยส าคญทท าใหบคคลประสบความส าเรจในการเรยนและมโอกาสไดรบเลอกใหเขาท างาน แตการประสบความส าเรจในวชาชพ หรอความส าเรจในชวตนนขนอยกบการพฒนาทางอารมณมากกวา หากไอควสงอยางเดยว อาจไมประสบความส าเรจเทาทควร ไอควธรรมดา+อควสง ท าใหประสบความส าเรจ และไอควสง+อควสง ยงประสบความส าเรจมากขน ดงนน ควรใหความส าคญกบการพฒนาไอควและอควควบคกนไปเพอใหสามารถด ารงตนอยในสงคมไดอยางมความสข

5. ความแตกตางระหวางไอควและอคว

ไอคว และ อคว แตกตางกนทไอควเปนศกยภาพทางสมองทตดตวมาแตก าเนดท าใหเปลยนแปลงแกไขไดยาก และสามารถวดออกมาเปนตวเลขได สวนอควถงแมจะเปนศกยภาพ ทางสมองเหมอนกนแตกสามารถปรบเปลยนเรยนรและพฒนาขนได แตไมสามารถวดออกเปนตวเลขได ดงแสดงในตารางท 2-6

ตารางท 2-6 การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางไอควและอคว ไอคว อคว

เปนระดบเชาวนปญญาทเกยวของกบการคด

วเคราะห การใชเหตผล การค านวณ การเชอมโยงเหตผลความสมพนธ

เปนความสามารถในการรบรและเขาใจอารมณ

ทงของตวเองและผอน ตลอดจนสามารถปรบ

หรอควบคมไดอยางเหมาะสมกบสภาวะการณ

เปนศกยภาพทางสมองทตดตวมาแตก าเนด

เปลยนแปลงแกไขไดยาก และพฒนาเพมขน

จนอาย 20-25 ป

สามารถปรบเปลยนเรยนรและพฒนาใหดขนได

และสามารถพฒนาไดตลอดชวต

ไอควสงไมไดท านายวาจะตองเปนผประสบ

ความส าเรจในชวต

อควดเปนตวท านายทดทจะบงบอกวาบคคลนน

มแนวโนมทจะประสบความส าเรจทงชวตสวนตวและการท างาน

(ทมา: กรมสขภาพจต, 2556: 3)

6. การวดไอคว การวดไอควหรอเชาวนปญญา สามารถใชแบบทดสอบวดความสามารถทางสตปญญามาตรฐาน ม 2 กลมใหญ คอ

79

6.1 ใชภาษา ประกอบดวยคะแนนภาคภาษาและภาคการกระท า ไดเปนคะแนนรวม = IQ แบบทดสอบทนยมใชกนในกลมน ม 2 กลมทไดรบความนยม คอ สแตนฟอรด บเนต (Stanford Binet) กบ เดวด เวคสเลอร (David Wechsler)

6.2 ไมใชภาษา เปนแบบทดสอบทมความเสมอภาคทางวฒนธรรม (Free culture,

culture - fair) มหลายฉบบและมกสลบกน แบบทดสอบทไดรบความนยม เชน โปรแกรสชพ เมตรซส/คทเทล (Progressive Matrices/Cattell)

ตารางท 2-7 การจ าแนกระดบสตปญญาตามระดบไอคว ไอคว ระดบสตปญญา

มากกวา 130 อจฉรยะ ฉลาดมากทสด (Very superior)

120-129 ฉลาดมาก (Superior)

110-119 เฉลยวฉลาดกวาสามญ (Brightnormal)

90-109 ฉลาดปานกลาง หรอระดบปกต (Average)

80-89 ทบ (Dullnormal)

70-79 คาบเสน (Borderline)

นอยกวา ปญญาออน (Mentaldefective)

(ทมา: กรมสขภาพจต, 2554: 26)

7. การวดอคว การวดอคว สามารถกระท าไดโดยใชแบบประเมนความฉลาดทางอารมณ ซงแบงเปน

2 กลมอาย คอ

1. แบบประเมนความฉลาดทางอารมณส าหรบวยรน (อาย 12-17 ป)

2. แบบประเมนความฉลาดทางอารมณส าหรบผใหญ (อาย 18-60 ป)

จากนนน าคะแนนจากการท าแบบประเมนมาแปลผล ซงผลจากการประเมนตนเองไมใชการตดสนวาปกต หรอผดปกต เปนเพยงการประเมนโดยสงเขป ณ ปจจบน ใชส าหรบ การพฒนาผทไดคะแนนแตกตางจากเกณฑปกต ไมไดหมายความวาผดปกตในดานนน แตคะแนนทแตกตางจากเกณฑปกตถอเปนขอเตอนใจใหหาแนวทางในการพฒนาความฉลาดทางอารมณ ในดานนนๆ เพราะความฉลาดทางอารมณดานตางๆ เปนสงทมการพฒนาและเปลยนแปลงไดตลอดเวลา โดยมรายละเอยดดงน

80

7.1 กรณคะแนนการประเมนอยในชวงปกต บงบอกวามความฉลาดทางอารมณดานนนๆ อยในเกณฑด ควรสงเสรมและรกษาคณลกษณะนใหคงไว

คาชวงคะแนนเกณฑเฉลยของแบบประเมน แสดงในตารางท 2-8 และ 2-9

ตารางท 2-8 แนวทางการแปลผลแบบประเมนความฉลาดทางอารมณ (ส าหรบวยรน อาย 12-17 ป) ดาน ดานยอย ชวงคะแนนเกณฑเฉลย

ด 1.1 ควบคมตนเอง 13 - 18

1.2 เหนใจผอน 16 - 21

1.3 รบผดชอบ 17 - 23

เกง 2.1 มแรงจงใจ 15 - 21

2.2 ตดสนใจและแกปญหา 14- 20

2.3 สมพนธภาพ 15 - 20

สข 3.1 ภมใจในตนเอง 9 - 14

3.2 พอใจในชวต 16 - 22

3.3 สงบทางใจ 15 - 21

(ทมา: กรมสขภาพจต, 2556: 5)

ตารางท 2-9 แนวทางการแปลผลแบบประเมนความฉลาดทางอารมณ (ส าหรบวยรน อาย 18-60 ป) ดาน ดานยอย ชวงคะแนนเกณฑเฉลย

ด 1.1 ควบคมตนเอง 14 - 18

1.2 เหนใจผอน 16 - 21

1.3 รบผดชอบ 18 - 23

เกง 2.1 มแรงจงใจ 16 - 22

2.2 ตดสนใจและแกปญหา 15 - 21

2.3 สมพนธภาพ 15 - 21

สข 3.1 ภมใจในตนเอง 10 - 14

3.2 พอใจในชวต 16 - 22

3.3 สงบทางใจ 16 - 22

(ทมา: กรมสขภาพจต, 2556: 8)

81

7.2 กรณคะแนนการประเมนแตกตางจากคาปกต

7.2.1 คะแนนต ากวาคาปกต บงบอกวาจ าเปนตองไดรบการพฒนาความฉลาดทางอารมณในดานนนๆ ใหดยงขน

7.2.2 คะแนนสงกวาคาปกต ตองพจารณาเปนดานยอย เพราะบางดานคะแนนสงกไมบงบอกวามความฉลาดทางอารมณดานนนๆ อยในเกณฑดหรอดมากกวาผอน หรอบางดานการแปลผลอาจตองพจารณารวมกบดานอนๆ ทมความเชอมโยงและเกยวของกน ไมสามารถพจารณาเฉพาะดานนนๆ ดานเดยวได

จะเหนไดวา อควเปนความสามารถอกสวนหนงของมนษยทเกยวของกบอารมณความรสกซงควรไดรบการพฒนาหรอสงเสรมไปในทศทางทดขน เเตทงนอควควรไดรบการพฒนาควบคไปกบไอควเพอพฒนาประชากรของประเทศใหเปนคนเกง ด และมความสข ประสบ-

ความส าเรจในดานตางๆ สามารถน าความรและประสบการณทไดมาใชในการพฒนาประเทศชาตใหเจรญกาวหนาตอไปได

6. การคมครองผบรโภค

บรโภค ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 หมายถง กน เสพ ใชสนเปลอง

ใชสอย จบจาย (ราชบณฑตยสถาน, Online) ดงนน ค าวา บรโภค จงหมายถง การกน การจบจาย ใชสอย การซอสนคา และการใชบรการตางๆ เชน บรการทางการแพทย การโดยสารรถประจ าทาง

การบรการเสรมความงาม การบรการสอสาร เปนตน ส าหรบผซอหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจ หรอผซงไดรบการเสนอหรอการชกชวนจากผประกอบธรกจเพอใหซอสนคาหรอรบบรการ และหมายความรวมถงผใชสนคาหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจโดยชอบแมมไดเปนผเสยคาตอบแทนกตาม เรยกวา ผบรโภค (พระราชบญญตคมครองผบรโภค, 2541: 2) หรอกลาวไดวา ผบรโภคคอผใชจายเงนเพอซอสนคาและบรการเพอตอบสนองความตองการทางรางกาย และ เพอความพงพอใจของตนเอง

ในปจจบน มการแขงขนกนในเชงธรกจอยางมากท าใหผผลตแขงกนผลตและบรการ เพอตอบสนองตอความตองการของผบรโภค แตพบวามผผลตจ านวนไมนอยทไมค านงถงความปลอดภยของผบรโภค ดวยเหตนรฐบาลจงตองท าหนาทดแล และก ากบแกไข โดยมจดมงหมาย ในการคมครองผบรโภค ดงน

1. เพอคมครองผบรโภค ไมใหเสยเปรยบผผลต

2. เพอคมครองผบรโภค ไมใหตกเปนเหยอของการโฆษณา 3. เพอควบคมสนคาทไมไดมาตรฐาน ไมปลอดภย หรอเปนอนตรายตอผบรโภค

82

4. เพอใหเกดความเปนธรรม ระหวางผซอ และผขาย

จะเหนไดวา การคมครองผบรโภค ถอเปนการปกปองดแลผบรโภคใหไดรบความปลอดภย เปนธรรม และประหยด จากการบรโภคสนคาและบรการ

1. สทธผบรโภค 5 ประการ

พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงแกไขเพมเตมโดย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2541 ไดบญญต สทธของผ บรโภคทจะไดรบความคมครองตามกฎหมาย 5 ประการ ดง น

(พระราชบญญตคมครองผบรโภค, 2541: 9)

1.1 สทธทจะไดรบขาวสารรวมทงค าพรรณนาคณภาพทถกตองและเพยงพอเกยวกบสนคาหรอบรการ ไดแก สทธทจะไดรบการโฆษณาหรอการแสดงฉลากตามความเปนจรงและปราศจากพษภยแกผบรโภครวมตลอดถงสทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบสนคาหรอบรการอยางถกตองและเพยงพอทจะไมหลงผดในการซอสนคาหรอรบบรการโดยไมเปนธรรม

1.2 สทธทจะมอสระในการเลอกหาสนคาหรอบรการ ไดแก สทธทจะเลอกซอสนคาหรอรบบรการโดยความสมครใจของผบรโภคและปราศจากการชกจงใจอนไมเปนธรรม

1.3 สทธทจะไดรบความปลอดภยจากการใชสนคาหรอบรการ ไดแก สทธทจะไดรบสนคาหรอบรการทปลอดภยมสภาพและคณภาพไดม าตรฐานเหมาะสมแกการใช ไมกอใหเกดอนตรายตอชวต รางกาย หรอทรพยสน ในกรณใชตามค าแนะน าหรอระมดระวงตามสภาพของสนคาหรอบรการนนแลว

1.4 สทธทจะไดรบความเปนธรรมในการท าสญญา ไดแก สทธทจะไดรบขอสญญาโดยไมถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ 1.5 สทธทจะไดรบการพจารณาและชดเชยความเสยหาย ไดแก สทธทจะไดรบ การค มครองและชดใชคาเสยหายเมอมการละเมดสทธของผบรโภคตามขอ 1), 2), 3) และ 4)

ดงกลาว

2. ความหมายค าจ ากดความเกยวกบสทธผบรโภค

ตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงแกไขเพมเตมโดย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2541 (พระราชบญญตคมครองผบรโภค, 2541: 1) มความหมายของค าจ ากดความบางค าทนาสนใจดงน

ซอ หมายความรวมถง เชา เชาซอ หรอไดมาไมวาดวยประการใดๆ โดยใหคาตอบแทน เปนเงนหรอผลประโยชนอยางอน

ขาย หมายถง ใหเชา ใหเชาซอ หรอใหไปไมวาดวยประการใดๆ โดยไดรบคาตอบแทนเปนเงนหรอผลประโยชนอยางอน

83

สนคา หมายถง สงทผลตหรอมไวเพอขาย

บรการ หมายถง การรบจดท าการงาน การใหสทธใดๆ หรอการใหใชหรอใหประโยชนในทรพย หรอกจการใดๆ โดยเรยกคาตอบแทนเปนเงนหรอผลประโยชนอน แตไมรวมถงการจางแรงงานตามกฎหมายแรงงาน

ผลต หมายถง ท า ผสม ปรง ประกอบ ประดษฐ และหมายความรวมถงการเปลยนรป การดดแปลง การคดเลอก หรอการแบงบรรจ

ผประกอบธรกจ หมายถง ผขาย ผผลตเพอขาย ผสงหรอน าเขามาในราชอาณาจกรเพอขาย หรอผซอเพอขายตอซงสนคาหรอผใหบรการ และหมายความรวมถงผประกอบกจการโฆษณาดวย

3. การปกปองสทธผบรโภคดวยตนเอง

บคคลทมความส าคญมากทสดในการปกปองสทธผบรโภคคอ ผบรโภคเอง ผบรโภคควรมแนวทางการปฏบตตนเพอมใหตนถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ ไดรบสนคาและบรการทไมเปนธรรม และไมปลอดภยตอสขภาพ โดยปฏบตดงน 3.1 สนใจศกษาหาความรและขอมลเกยวกบสนคาและบรการทจะบรโภค เชน การอานฉลากสนคากอนการบรโภค

3.2 หมนตดตามความกาวหนาของผลตภณฑทตองการบรโภค

3.3 สอบถามขอมลตางๆ เกยวกบสนคาและบรการทตองการจากหลายๆ ราน จากผร หรอคนทรจก

3.4 กอนซอควรเปรยบเทยบดประโยชน ปรมาณ และราคา 3.5 มการวางแผนในการซอสนคาและบรการ โดยซอสนคาและบรการดวยความประหยดค านงถงประโยชนทไดรบเปนส าคญ ไมควรซอสนคาเพราะเหนแกของแถมหรอลดราคา 3.6 รจกใชสนคาและบรการทดแทนเมอสนคาและบรการนนมราคาแพง

3.7 ตรวจสอบใบเสรจทกครงเมอจายเงน เพอความถกตองทงปรมาณ จ านวนสนคา และราคา และเกบหลกฐานทเกยวของกบการบรโภคไว เพอใชประกอบการรองเรยน

หากไดรบอนตรายหรอไมไดรบความเปนธรรมจากการใชสนคาและบรการ

3.8 ไมควรซอหรอใชบรการจากผประกอบกจการทเอาเปรยบผบรโภค

3.9 อยาเพกเฉยหรอนงเงยบเมอถกเอารดเอาเปรยบ ควรรองเรยนไปยงหนวยงาน ทเกยวของและควรบอกตอใหผอนไดทราบ เพอทเขาจะไดไมเปนเหยอรายตอไป

84

4. การคมครองผบรโภคโดยภาครฐ

การด าเนนงานของรฐเกยวกบการคมครองผบรโภคในประเทศไทยนนมหลายองคกร ทรบผดชอบ ซงเเตละองคกรกมกรอบการด าเนนงานเฉพาะตามกฎหมาย ระเบยบ เละเเนวทางปฎบตทเเตกตางกนไป ซงองคกรหรอหนวยงานทด าเนนงานเกยวกบการคมครองผบรโภคมหลายหนวยงาน เชน 4.1 ส านกงานคณะกรรมการคมครองผ บรโภค ส านกงานนายกรฐมนตร โทร. 0-2282-1661, 0-2282-4579

4.2 ส านกงานคณะกรรมการอาหารเเละยา กระทรวงสาธารณสข โทร. 0-2590-

7154, 0-2591-8447

4.3 ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม โทร. 0-2202-3428-9, 0-2202-3431

4.4 กองชงตวงวด กรมทะเบยนการคา กระทรวงพาณชย โทร. 0-2622-0585-6,

0-2622-0535

4.5 กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย โทร. 0-2222-4953, 0-2222-0578, 0-2221-

0847

4.6 คณะอนกรรมการคมครองผบรโภคประจ าจงหวด ศาลากลางจงหวดทกจงหวดทวประเทศ

5. การคมครองผบรโภคโดยภาคประชาชน

การคมครองผบรโภคโดยภาคประชาชนเกดขนตามแนวคดการเกดประชาสงคม (Civil

society) โดยประชาชนมสวนรวมในการก าหนดมาตรการทางสงคมในดานการคมครองผบรโภคเพอใหเปนแนวทางในการปฏบตรวมทงเผยแพรขอมลขาวสารใหแกประชาชน เพอคมครองใหกระจายไปในทกพนท ตวอยางเชน

5.1 ชมรมอาสาสมครผบรโภค จงหวดเชยงใหม โทร. 053-872731

5.2 ชมรมเพอนผบรโภค จงหวดบรรมย โทร. 0-4461-2562

5.3 ชมรมผบรโภคไทย จงหวดนนทบร โทร. 0-2952-5060-2

5.4 ชมรมมสลมคมครองผบรโภค กรงเทพฯ โทร. 0-2539-4693

5.5 โครงการบรโภคเพอชวต จงหวดสงขลา โทร. 0-7423-0292

5.6 โครงการทางการเลอกเพอเกษตรกรและผบรโภค (กรนเนท) กรงเทพฯ โทร. 0-2615-9044-6

85

ในปจจบนมองคกรและหนวยงานทเกยวของกบการคมครองผบรโภคทงในสวนของภาครฐ เอกชน และประชาชน นอกจากน หนวยงานทเกยวของไดมการก าหนดแนวทางการปกปองสทธผบรโภคผลตภณฑสขภาพในชมชนในรปแบบตางๆ อยางไรกตาม บคคลทมความส าคญทสดในการปกปองสทธผบรโภคกคอตวผบรโภคเอง (กสสมา ค าเกลยง, ปรชา ไวโภคา, ก าไลทพย ระนอย, ศรรตน สเหลอง, วชาญ มะวญธร และประภาพร บญมา, 2554: 88) ดงนน ผบรโภคจงตองศกษาแนวทางการปฏบตตนเพอใหเกดความปลอดภยและไมถกเอารดเอาเปรยบ และรจก การปกปองสทธของตนเมอถกละเมด ทงนเพอประโยชนตอผบรโภคเองทงในปจจบนและอนาคต

7. โรคในศตวรรษท 21

โรค (Disease) หมายถง ความเจบปวยหรอภาวะทท าใหเกดการเปลยนแปลงหรอขดขวางการท างานตามปกตของรางกายสวนใดสวนหนง อวยวะใดอวยวะหนง หรอระบบใดระบบหนง จนปรากฏอาการ หรออาการแสดงตอสงทท าใหเกดโรคนน สามารถจ าแนกตามปจจยทท าให เกดโรคไดเปน 2 ประเภท คอ โรคตดตอ และโรคไมตดตอ แตในเอกสารเลมนจะกลาวถงโรคตดตออนตรายตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข หรอโรคในศตวรรษท 21 เนองจากเปนโรคตดเชออบตซ าทมแนวโนมจะกลบมาระบาด และโรคตดเชอทเกดขนใหม โดยเฉพาะโรคตดเชอจากสตว สคนทเปนอนตรายรายแรงทมการแพรกระจายไปอยางรวดเรว สงผลกระทบรนแรงตอคณภาพชวตของคนในชมชนได

โรคไมตดตอ หรอโรคไรเชอ (Non - communicable disease) หมายถง โรคทไมไดเกดจากเชอโรค หรอจลนทรยมากระท าตอรางกาย เชน แสง ความรอน เสยง สารเคม รงส สารอาหาร สงเหลานเมอรบเขาไปในรางกายในปรมาณมากท าใหไปขดขวางการท างานตามปกตของอวยวะ ในรางกายจนกอใหเกดโรค เชน โรคเบาหวาน โรคมะเรง โรคทางพนธกรรม โรคหวใจ โรคนว

โรคพษสราเรอรง โรคไขมนในเลอดสง โรคแผลในกระเพาะอาหาร โรคขาดสารอาหาร โรคคอพอก

และความแปรปรวนทางจตใจ เปนตน สาเหตสวนใหญทท าใหเกดโรคไมตดตอ คอ การเสอม ของเซลลตามอาย การขาดสารอาหาร ความผดปกตในการใชพลงงานของรางกาย (Metabolism)

การท างานผดปกตของอวยวะ ความผดปกตทางพนธกรรม เชน โรคตาบอดส โรคพการแตก าเนด เชน ปากแหวงเพดานโหว เปนตน

โรคตดตอ (Communicable disease) หมายถง โรคทเกดขนกบคนหรอสตวโดยเกดจากเชอโรค เชน ไวรส แบคทเรย ปรสต และเชอรา ซงพษของเชอโรคสามารถถายทอดจากแหลงโรค เชน คน สตว แมลง หรอสงไมมชวต เมอบคคลสมผสเชอโรค เชอโรคสามารถแพรกระจายจากคนไปสอกคนหนง หรอจากสตวไปสคน การแพรกระจายหรอการตดตอของโรคมได 2 ลกษณะ ดงน

86

7.1 การตดตอโดยตรง เปนการแพรกระจายเชอจากแหลงแพรเชอสคน หรอสตว โดยไมตองผานสอหรอพาหะน าโรค เชน การมเพศสมพนธ การแตะตองกน การจาม เปนตน โดยโรคทพบบอย เชน เอดส เรม หนองใน ซฟลส ไวรสตบอกเสบบ กลาก เกลอน หด เปนตน

7.2 การตดตอโดยออม เปนการตดตอโดยผานสอหรอพาหะน าโรค เชน อาหาร

อาหารเปนพษเกดจากเชอโรคจากการปรงอาหาร การปนเปอนของอาหาร การเกบอาหาร น า

โรคตดตอจากทางเดนอาหารสวนใหญตดตอทางน า เชน ตบอกเสบ อหวาตกโรค ไทฟอยด เปนตน อากาศ โรคตดตอทางเดนหายใจสวนใหญมอากาศเปนพาหะ เชน การสมผสเชอโรค จากละอองน าลาย หรอ เสมหะ จากการ ไอ จาม ดน โรคฉหน โรคแอนแทรกซ โรคบาดทะยก มดนเปนพาหะน าโรค เปนตน

โรคในศตวรรษท 21 เปนโรคตดตออนตรายตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข เมอวนท 3 มถนายน พ.ศ. 2559 เรอง ชอและอาการส าคญของโรคตดตออนตราย พ.ศ. 2559 มจ านวน 12 โรค ไดแก กาฬโรค ไขทรพษ ไขเลอดออกไครเมยนคองโก (CCHF: Crimean-Congo

hemorrhagic fever) ไขเวสตไนล (West Nile Fever) ไขเหลอง โรคไขลาสซา (Lassa Fever) โรคตดเชอไวรสนปาห (Nipah) โรคตดเชอไวรสมารบวรก (Marburg) โรคตดเชอไวรสอโบลา (Ebola) โรคตดเชอไวรสเฮนดรา (Hendra) โรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง หรอโรคซารส (SARA) และโรคทางเดนหายใจตะวนออกกลาง หรอโรคเมอรส (MERS) รายละเอยดชอและอาการส าคญดงตารางท 2-10

ตารางท 2-10 โรคตดตออนตรายและอาการส าคญ

ล าดบ ชอโรคตดตออนตราย อาการส าคญ

1. กาฬโรค กาฬโรค แบงไดเปน 3 ประเภท ดงน

ประเภททหนง กาฬโรคตอมน าเหลอง (Bubonic plague)

มอาการไขสง หนาวสน เจบคอ ปวดศรษะ ตอมน าเหลองบรเวณขาหนบหรอรกแรโตและมหนองหรอมามโตและ มหนอง

ประเภททสอง กาฬโรคชนดโลหตเปนพษ (Septicemic

plague) มอาการของโลหตเปนพษ ไขสง ปวดศรษะ อาเจยน

คอหอยและทอนซลอกเสบ อาจมเยอหมสมองอกเสบ และจ าเลอดตามผวหนง

87

ตารางท 2-10 โรคตดตออนตรายและอาการส าคญ (ตอ) ล าดบ ชอโรคตดตออนตราย อาการส าคญ

ประเภททสาม กาฬโรคปอด (Pneumonic plague) มอาการไขสง หนาวสน ไอมเสมหะปนเลอด หอบ เมอถายภาพเอกซเรย ทปอดจะพบลกษณะของปอดอกเสบ

2. ไขทรพษ

อาการของโรคจะมไขสง ปวดตามตว ปวดศรษะ ปวดหลง ออนเพลย อาจมอาการปวดทองรวมดวย ระยะกอนทจะมผนข น จะมอาการคลายไขหวดใหญ หลงจากไขสงแลวจะปรากฏผนขน ตอมาจะกลายเปนตม ตมใส ตมหนอง และตกสะเกด ซงจะกนเวลานานประมาณ 3-4 สปดาห โดยผนจะปรากฏทบรเวณใบหนา และแขน ขา มากกวาบรเวณล าตว โดยเฉพาะทไดรบการเสยดสบอยๆ แผลทตกสะเกด เมอหายแลวอาจใหเกดผลเปนรอยบม และยงอาจท าใหเกดความพการจนถงตาบอดได

3. ไขเลอดออก ไครเมยนคองโก

อาการจะเรมอยางเฉยบพลน โดยมไข ปวดกลามเนอ มนงง

ปวดคอรวมกบคอแขง ปวดหลง ปวดศรษะ เจบตา ใบหนาแดง และกลวแสง บางรายอาจพบอาการคลนไส อาเจยน และเจบคอในระยะแรก ซงมกพบรวมกบทองรวงและปวดทอง

ตอมา จะมอารมณแปรปรวน สบสน กาวราว จากนนอาจมอาการงวง ซมเศรา หวใจเตนเรว ตอมน าเหลองโต เลอดออกใตผวหนงและเยอบตางๆ เชน ปาก เพดานปาก ล าคอ และพบเลอดออกจากสวนตางๆ ของรางกาย เชน เลอดออกในกระเพาะอาหาร มเลอดปนในปสสาวะ มเลอดก าเดา และเลอดออกจากเหงอก ในบางรายอาจพบอาการของตบอกเสบ

4. ไขเวสตไนล มอาการไข ปวดศรษะ หนาวสน มเหงอออก มผนทผวหนง

ออนเพลย ตอมน าเหลองอกเสบ ซม ปวดขอ และมอาการคลายไขหวดหรอไขหวดใหญ บางรายมอาการคลนไส อาเจยน ในรายทมอาการรนแรงจะมอาการทางสมองรวมดวย เชน สมองหรอเยอหมสมองอกเสบ มไขสง คอแขง ซม

ชก และหมดสต

88

ตารางท 2-10 โรคตดตออนตรายและอาการส าคญ (ตอ) ล าดบ ชอโรคตดตออนตราย อาการส าคญ

5. ไขเหลอง

มอาการไขสงเฉยบพลนเปนระยะเวลา 5-7 วน ปวดศรษะ ปวดหลง ออนเพลย คลนไส อาเจยน อาจมเลอดก าเดา เลอดออกในปาก และถายเปนเลอด จะมอาการตวเหลอง หรอตาเหลองในระยะแรก อาจมอาการมากข นในระยะตอมา และอาจถงขนเสยชวตได

6. โรคไขลาสซา มไข ปวดศรษะ เจบคอ ไอ อาเจยน ทองรวง เจบหนาอก และปวดบรเวณชองทอง อาการไขจะยงคงมอยตลอด หรออาจไขสงเปนระยะ มอาการตาอกเสบ คออกเสบ และเปนหนอง บางรายทมอาการรนแรงจะมอาการเลอดออก ชอก มอาการบวมทหนาและคอ จะมปรมาณเกลดเลอดลดลงและการท างานของเกลดเลอดผดปกต บางรายอาจมอาการหหนวกจากพยาธสภาพทเสนประสาทสมองคท 8

7. โรคตดเชอไวรสนปาห มอาการคลายเปนหวด มไขสง ปวดเมอยกลามเนอ สมองอกเสบ บางรายอาจมอาการของระบบทางเดนหายใจรวมดวย หรออาจมอาการไขรวมกบอาการทางระบบประสาท

เชน วงเวยนศรษะ เดนโซเซ ซม สบสน หรอชก มการเคลอนไหวของลกตาผดปกต แขนและขามการกระตก ความดนโลหตและชพจรแปรปรวน และอาจถงขนเสยชวตได

8. โรคตดเชอไวรส มารบวรก

มอาการไขสงเฉยบพลน ออนเพลย ปวดกลามเนอและปวดศรษะมาก ตามมาดวยอาการเจบคอ อาเจยน ทองเสย มผนนนแดงตามตว มอาการเลอดออกงายซงมกเกดรวมกบภาวะตบถกท าลาย ไตวาย มอาการทางระบบประสาทสวนกลางชอก อวยวะหลายระบบเสอมหนาท อาจถงขนเสยชวตได

9. โรคตดเชอไวรสอโบลา มอาการไข ออนเพลย ปวดกลามเนอ ปวดศรษะ เจบคอ ตามดวยอาการอาเจยน ทองเสย มผนขน ในรายทมอาการรนแรงจะพบวา มตบวายหรอไตวาย ในบางรายจะมเลอดออกทงในอวยวะภายในและภายนอก จนกระทงเสยชวตในทสด สวนใหญมกมประวตสมผสกบผปวยหรอสตวปวยหรอตาย

89

ตารางท 2-10 โรคตดตออนตรายและอาการส าคญ (ตอ) ล าดบ ชอโรคตดตออนตราย อาการส าคญ

ดวยโรคตดเชอไวรสอโบลา 10. โรคตดเชอไวรสเฮนดรา มอาการไขสง ปวดศรษะ เจบคอ วงเวยน ซม และสบสน

หรออาการคลายไขหวดใหญ ในระยะแรกมกจะพบอาการปอดอกเสบ ในรายท มอาการรนแรงจะมอาการระบบทางเดนหายใจลมเหลว และอาจถงขนเสยชวตได

11. โรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง

หรอโรคซารส

มอาการไขสง ปวดตามตว ปวดศรษะ บางรายอาจมอาการของระบบทางเดนหายใจเลกนอย อาจมอาการถายเหลว

อาการปอดอกเสบ และอาจถงขนเสยชวตได

12. โรคทางเดนหายใจตะวนออกกลาง

หรอโรคเมอรส

มอาการไข ไอ หอบ บางรายมอาการในระบบทางเดนอาหาร

เชน ทองเสย อาเจยน ในรายทมอาการรนแรงมกมอาการแสดงของโรคปอดอกเสบ ระบบทางเดนหายใจลมเหลว

อวยวะลมเหลว โดยเฉพาะไตวาย และอาจถงขนเสยชวตได

(ทมา: ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง ชอและอาการส าคญของโรคตดตออนตราย, 2559: 3-5)

จะเหนไดวา โรคตดตอในศตวรรตท 21 มทงโรคตดเชออบตซ าทมแนวโนมจะกลบมาระบาด และโรคตดเชอทเกดขนใหม โดยเฉพาะโรคตดเชอจากสตวสคนทเปนอนตรายรายแรง เชน โรคซารส โรคไขหวดนก และโรคไขสมองอกเสบนปาห ดงนน การปองกนและควบคมโรค จงไมใชเปนหนาทของคนใดคนหนงแตเปนหนาทของทกคน ดงน น ทกภาคสวนของสงคม ทงระดบชมชน ระดบหนวยงานสาธารณสขชนตน และระดบหนวยงานสาธารณสขสวนกลาง จงตองรวมมอกนในการเฝาระวงไมใหมการระบาดของโรคตดตอซงถอเปนมาตราการเบองตน ในการปองกนการระบาดของโรค อนน าไปสการมคณภาพชวตทดในอนาคต

90

สรปประจ าบทท 2

สขภาพเปนภาวะทรางกายมความสมบรณแขงแรง ปราศจากโรคและความพการ มสขภาพจตด สามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข จ าแนกไดเปน 2 ประเภท ไดแก สขภาพสวนบคคล คอ ภาวะความสมบรณของรางกาย จตใจ สามารถด ารงชวตและปรบตวอยในสงคมอยางมความสขของแตละบคคล ซงเปนผลมาจากปจจยดานตางๆ เชน พนธกรรม เชอชาต

อายและพฒนาการในวย เพศ ความรความเชอ สงแวดลอม และสขภาพสวนชมชน ซงเปนภาวะแหงการรวมเอาสขภาพของบคคลตางๆ ในชมชนเขาไวดวยกน หากบคคลในชมชนมสขภาพด จะสงผลใหชมชนมสขภาพดตามไปดวย การทบคคลหรอชมชนจะมสขภาพทดนนจะประกอบดวย อาหาร เปนสงทมนษยรบเขาสรางกายแลวไมเกดโทษและกอใหเกดประโยชน ชวยใหรางกายเจรญเตบโต ซอมแซมเนอเยอของรางกาย และชวยใหอวยวะตางๆ ของรางกายท างานไดเปนปกต

ยา คอสารหรอวตถทมผลตอสขภาพของมนษยหรอสตวทไมใชอาหาร ไมใชสารเสพตด โดยมจดมงหมายส าคญเพอใชในการวนจฉย บ าบด บรรเทา รกษา หรอปองกนโรคจากความเจบปวยตางๆ สมนไพร คอผลตผลธรรมชาต ไดจาก พช สตว และแรธาต ทใชเปนยา หรอผสมกบสารอนตามต ารบยา เพอบ าบดโรค บ ารงรางกาย หรอใชเปนยาพษ การคมครองผบรโภค คอการปกปอง

ดแล ผบรโภคใหไดรบความปลอดภย เปนธรรม และประหยด จากการบรโภคสนคาและบรการ ไอคว (I.Q.) เปนศกยภาพทางสมองทตดตวมาแตก าเนดสามารถวดออกมาเปนตวเลขได อคว (E.Q.) เปนความสามารถในการรจก เขาใจ ควบคมอารมณ สามารถปฏบตตนในการอยรวมกบผอนอยางเหมาะสมไมสามารถวดออกเปนตวเลขได โรคในศตวรรษท 21 เปนโรคตดตออนตรายตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข เชน กาฬโรค ไขทรพษ ไขเวสตไนล ไขเหลอง โรคไขลาสซา เปนตน

91

แบบฝกหดทายบทท 2

ตอนท 1 จงตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. จงระบปจจยทมผลตอสขภาพ และแนวทางการเสรมสรางสขภาพของตนเองและบคคลในชมชน

2. จงบอกประโยชน ความส าคญ และผลทเกดจากการขาดสารอาหารประเภทตางๆ ลงในตารางใหถกตอง

วตามน แหลงอาหาร หนาทและความส าคญ ผลของการขาด

3. หากนกศกษาเปนเภสชกรจะแนะน าผปวยเกยวกบหลกและวธการใชยาอยางไร

4. จงบอกวธการใชสมนไพรในทองถนเบองตนมาพอสงเขป

5. จงอธบายความสมพนธระหวางอควและไอคว และยกตวอยางบคคลทมอควและไอควสง ทสามารถพบไดในชวตประจ าวน

6. สทธ 5 ประการของผบรโภค มอะไรบาง

7. จงบอกชอโรคตดตอในศตวรรตท 21 พรอมระบรายละเอยดลงในตารางใหถกตอง อยางนอย 5 โรค

ชอโรค รายละเอยด

92

แบบฝกหดทายบทท 2 (ตอ)

8. ยาสามญประจ าบานและยาอนตรายมความเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

9. จงยกตวอยางโรคหรอกลมอาการทไมควรรกษาดวยสมนไพรมา 5 โรคหรอกลมอาการ

10. จงวาดรป และอธบายหลกการบรโภคอาหารตามรปแบบของธงโภชนาการ (Nutrition

flag) มาพอสงเขป

ตอนท 2 จงเขยนเครองหมาย หนาขอความทเหนวาถกตอง และเครองหมาย หนาขอความ ทผด ถาผดใหแกไขขอความนนใหถกตอง

…….…1. วตามนทละลายในไขมน ไดแก วตามน A D E และ K

………………………………………………………………….……………………………………

…….…2. โรคทางเดนหายใจตะวนออกกลาง หรอโรคเมอรส (MERS) เปนโรคไมตดตอซงเกดจาก เชอแบคทเรย

………………………………………………………………….……………………………………

…….…3. ยากอนอาหาร ตองรบประทานกอนอาหารอยางนอยครง-1 ชวโมง เพอใหยาถกดดซมเขาสกระแสเลอดไดด

………………………………………………………………….……………………………………

…….…4. สมนไพรเปนผลตผลธรรมชาตไดจากพช ทใชเปนยาหรอผสมกบสารอนตามต ารบยาเพอบ าบดโรค บ ารงรางกาย หรอใชเปนยาพษ ………………………………………………………………….……………………………………

…….…5. การเลอกซอสนคาและบรการ ผบรโภคควรเลอกซอโดยค านงถงราคาและความพงพอใจเปนส าคญ ………………………………………………………………….……………………………………

93

เอกสารอางอง

กรมสขภาพจต. (2554). สมองเดกไทย…รอไมไหวแลว. กรงเทพฯ: กระทวงสาธารณสข

. (2556). คมอคมอการจดกจกรรม “ฝกคดแกปญหา พฒนา EQ” ส าหรบอาสาสมคร/แกนน าศนยเพอนใจ TO BE NUMBER ONE ฉบบปรบปรง ป 2556. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

กรมสขภาพจต ส านกพฒนาสขภาพจต. (2549). คมอวทยากร หลกสตรการเสรมสรางไอควและ อควเดกวยแรกเกด-5 ป. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

จ ากด. กสสมา ค าเกลยง, ปรชา ไวโภคา, ก าไลทพย ระนอย, ศรรตน สเหลอง, วชาญ มะวญธร และ

ประภาพร บญมา. (2554). สขศกษา 6. กรงเทพฯ: บรษท ส านกพมพเอมพนธ จ ากด. คณะท างานจดท าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย. (2555). ขอแนะน าการบรโภค

อาหารเพอสขภาพทด: การทบทวนและวเคราะห. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. (ม.ป.ป.). เสรมสรางสขภาพดวย 9อ (แผนพบ). สบคนเมอ 12 มกราคม 2560, จาก https://med.mahidol.ac.th/sdmc/sites/

default/files/public/pdf/9.pdf

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. (Online). สมนไพรในงานสาธารณสขมล-

ฐาน. สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก http://www1.si.mahidol.ac.th/km/sites/default/

files/82_1.pdf

คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยพะเยา. (ม.ป.ป.). พชอาหารและสมนไพรพนบานสวนรกขชาตบานถ า. พะเยา: มหาวทยาลยพะเยา.

ชวพร ลลาเวทพงษ. (2557). หลกการใชยาอยางปลอดภย. กรงเทพฯ: โรงพยาบาลเจรญกรงประชา-

รกษ.

ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง ชอและอาการส าคญของโรคตดตออนตราย. (2559, 3

มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 133 ตอนพเศษ 128 ง หนา 1-3.

ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ. (2538). ชววทยา 1. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

94

เอกสารอางอง (ตอ)

พรสข หนนรนดร, ประภาเพญ สวรรณ, สรยพนธ วรพงศธร, และอนนต มาลารตน. (2552). สขศกษา. กรงเทพฯ: บรษท อกษรเจรญทศน จ ากด.

พระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท 2) พ.ศ. 2541. (2541, 24 มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 115 ตอนท 15ก หนา 1-2.

พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตยา ฉบบท 3 พ.ศ. 2522. (2510, 20

ตลาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 84 ตอนท 101 หนา 1-2.

พรมเพรา ผลเจรญสข. (2545). เอกสารประกอบค าสอน วชา สข 312: สขภาพสวนบคคล. กรงเทพฯ: คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พทธนนท ศรมวง. (2554). โภชนศาสตร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอ มหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสต. ภาควชาโภชนวทยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2536). เอกสารประกอบ

การอบรมการประเมนภาวะโภชนาการ. นครปฐม: มหาวทยาลยมหดล.

เมดเลอดแดง (Red Blood Cell: RBC หรอ Erythrocyte). (Online). สบคนเมอ 12 มถนายน

2560 จาก http://www.thaibdlab.com/info/images/stories/cbc_img_8.jpg

ไมตองกลวความเจบปวด หากใชมอรฟนอยางถกตอง จะมชวตอยไดสบาย. (Online). สบคนเมอ 12

มถนายน 2560 จาก http://www.rutanrok.com/use-morphine-correctly/

ระยอม สรรพคณและประโยชนของตนระยอมนอย 22 ขอ. (Online). สบคนเมอ 12 มถนายน 2560 จาก https://medthai.com/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%

B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%A

D%E0%B8%A2/

ราชบณฑตยสถาน. (Online). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. สบคนเมอ 20

มถนายน 2560 จาก http://www.royin.go.th/dictionary/

รหรอไม? ยาประเภทไหนขายไดในรานสะดวกซอบาง. (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก http://livewithdrug.com/2017/06/19/which-drug-can-buy-at-grocery-stores/

โรคแอนแทรกซ (Anthrax). (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://sites.google.com/

site/contagionadj/-anthrax

95

เอกสารอางอง (ตอ)

วยรนพนธใหมใสใจสงแวดลอม. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://cupsniper.

yolasite.com/%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B9%89%

E0%B8%AD%E0%B8%99.php

สงครามซเรย...ยอนปมความขดแยงสสมรภมเลอด. (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก https://hilight.kapook.com/view/90189

ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร. (Online). หลกการใชสมนไพร. สบคนเมอ 12 มถนายน 2560

จาก http://www.rspg.or.th/index_sub.html

สขภาพคอสขภาวะทสมบรณ ทงทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางปญญา. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://sukkosociety.blogspot.com/2010/09/blog-post_04.html

สดยอด 10 อนดบประเทศทมมลพษทางอากาศมากทสดในโลก. สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.meepanda.com/top10-polution-country/

สนนท บราณรมย, นพพร แกวมาก, สระบร ไชยมงคล, มาลน อทธเสน, และอมพาพรรณ พงศผลาดสย. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. โครงการพฒนาสอการศกษา เพอสงเสรมการเรยนรดวยตนเองของนกศกษา. กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

สนวตกรรมการวนจฉยและรกษา โรคโลหตจางธาลสซเมย. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://www.atgenes.com/140320-thalassaemia/

องคการอนามยโลก. (2556). CBR Guidelines ขององคการอนามยโลก (ฉบบภาษาไทย). กรงเทพฯ: พรเมยม เอกซเพรส.

อลสรา คประสทธ . (Online). ขอควรระวงในการใชสมนไพร. สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://www.tistr.or.th/tistrblog/?p=909

Biology For Everyone. (Online). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560 จาก http://biology-for-

everyone.blogspot.com/2014/09/

Diagnosis: Thalassemia. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://facultyofmedicine1. blogspot.com/2010/12/what-is-your-medical-diagnosis-

256.html

96

เอกสารอางอง (ตอ)

Hand foot and mouth disease on child feet.jpg. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hand_foot_and_mouth_disease_on_child_

feet.jpg

The 2013 Pulitzer Prize Winners: Associated Press Coverage of Syria. (Online). สบคนเมอ 20

มถนายน 2560 จาก http://time.com/3798528/the-2013-pulitzer-prize-winners-

associated-press-coverage-of-syria/

Tsunami. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/home

/blog_data/15/6015/images/clock/Tsunami.jpg β-Thalassemia. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://www.stepwards.com

/?page_id=877

97

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3

การสงเสรมสมรรถภาพรางกายกบคณภาพชวต

หวขอเนอหาประจ าบท

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. สมรรถภาพรางกาย

2. การออกก าลงกายเพอสขภาพ

3. นนทนาการ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

หลงจากทไดศกษาบทเรยนน นกศกษาสามารถ

1. บอกความหมายของสมรรถภาพรางกายได

2. จ าแนกองคประกอบและวธการทดสอบสมรรถภาพรางกายได

3. บอกวธการเสรมสรางสมรรถภาพรางกายในชวตประจ าวนได

4. อธบายหลกการออกก าลงกายทเหมาะสมกบสภาพรางกายของบคคลได

5. บอกความสมพนธระหวางการลดน าหนกกบการออกก าลงกายแบบ T25 ได

6. ค านวณหาคาดชนมวลกาย สดสวนรอบเอวตอรอบสะโพก อตราการเตนสงสดของหวใจ และอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายได

7. จ าแนกประเภทของการออกก าลงกายและนนทนาการได 8. บอกประโยชนและความส าคญของการออกก าลงกาย และนนทนาการได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธการสอน

1.1 บรรยาย

1.2 อภปราย

1.3 พดถามตอบ

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 ผสอนบรรยายประกอบเอกสารการสอนในหวขอตางๆ 2.2 อภปรายรวมกนระหวางผสอนกบนกศกษา

98

2.3 ใชค าถามดวยวาจาระหวางผสอนกบนกศกษา 2.4 ใหนกศกษาชมวดทศน 2.5 ใหนกศกษาท าแบบฝกหด

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน “วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต”

2. การน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

3. ต ารา หนงสอเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. ใบงาน 5. วดทศน 6. แบบฝกหด

การวดผลและการประเมนผล

1. การวดผล

1.1 พฤตกรรมของผเรยน

1.2 การซกถาม-ตอบค าถาม

1.3 การอภปรายรวมกน

1.4 รายงานของใบงาน

1.5 การตอบค าถามจากแบบฝกหดทายบท

2. การประเมนผล

2.1 เขาเรยนและสงงานตรงตามเวลาทก าหนด

2.2. ตอบค าถามไดถกตอง

2.3 มการอภปรายแสดงความคดเหน

2.4 ท าใบงานถกตองสมบรณ

2.5 ท าแบบฝกหดถกตอง ไมนอยกวารอยละ 80

99

บทท 3

การสงเสรมสมรรถภาพรางกายกบคณภาพชวต

คณภาพชวตทดนบเปนสงส าคญและเปนเปาหมายของบคคล ชมชน และประเทศชาต โดยสวนรวม ประเทศใดหากประชากรในชาตโดยสวนรวมดอยคณภาพกไมอาจท าใหประเทศเจรญและพฒนาใหทนหรอเทาเทยมกบประเทศทมประชากรทมคณภาพได คณภาพของประชากรจงเปนปจจยทส าคญและชวา การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศใดจะเจรญกาวหนากวาอกประเทศ การด าเนนชวตของบคคลตองประกอบกจกรรมมากมายในแตละวน เชน การท ากจวตรประจ าวนสวนตว การท างาน การออกก าลงกาย เราจะท ากจกรรมเหลานนไดดนน รางกายตอง มสมรรถภาพรางกาย และสขภาพจตทด เพอประกอบกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนไดอยาง มประสทธภาพและมคณภาพชวตทด ในบทนจงกลาวถงการเสรมสรางสมรรถภาพรางกาย การออกก าลงกาย เพอสขภาพและเสรมสมรรถภาพรางกาย รวมถงกจกรรมนนทนาการเพอลดความตงเครยดในระหวางด าเนนกจกรรมทเปนหนาทหลก การออกก าลงกายเพอสงเสรมสขภาพประกอบกบการผอนคลายความเครยดโดยกจกรรมนนทนาการนนท าใหสขภาพรางกายของบคคลสมบรณพรอมทงกายใจ สามารถปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพของบคคล ดงนน จะเหนวาคณภาพชวตมความส าคญตอตนเอง ครอบครว ชมชนและประเทศชาต ทกคนจงควรรจกและเขาใจในเรองตางๆ ทเกยวของกบคณภาพชวตใหถกตองและชวยกนพฒนาปรบปรงตนเอง รกษาสขภาพกาย สขภาพจต ใหสมบรณแขงแรง ปฏบตหนาทพลเมองท ดอยางมประสทธภาพ รวมท งรจก ผอนคลายความเครยดปรบตวเขากบสงคมและสงแวดลอมไดอยางมความสข กจะเปนการพฒนาครอบครว ชมชน ประเทศชาตและสงแวดลอมใหดขน ซงจะน าไปสการมคณภาพชวตทดรวมกนไดในทสด

1. สมรรถภาพรางกาย

1. ความหมายของสมรรถภาพรางกาย

สมรรถภาพรางกาย หรอสมรรถภาพทางกาย (Physical performance or Physical

fitness) เปนความสามารถของคนแตละคนในการปฏบตภารกจในชวตประจ าว นอยางมประสทธภาพ กระฉบกระเฉง โดยไมแสดงอาการออนเพลยใหปรากฏ หรอปรากฏนอยและรางกายยงสามารถฟนตวไดอยางรวดเรว การมสมรรถภาพทางกายทดท าใหเรามสขภาพด หางไกลจากโรคตางๆ เชน โรคหวใจ ความดนโลหตสง ลดไขมนในเลอด ชวยควบคมน าหนก ท าใหรางกายม

100

สดสวนด กลามเนอแขงแรง ขอตอเคลอนไหวคลองตว และเมอรวมกบการมสขภาพจตทดปรบตวเขากบสงคมและสงแวดลอมทด จะสงผลใหบคคลนนเปนประชากรทมคณภาพ เปนคนดของครอบครวและสงคม มประสทธภาพในการท างาน ครอบครวและชมชนมความสข และเพมรายไดใหกบครอบครวและสงคมอกดวย ซงปจจบนมบคคล และหนวยงานตางๆ ไดใหความหมายไวหลากหลาย เชน

วรศกด เพยรชอบ (2540: 98) ไดใหความหมายวา สมรรถภาพรางกาย หมายถง ความสามารถของรางกายทจะปฏบตหนาทประจ าในสงคมไดอยางมประสทธภาพ โดยไมมความเหนอยออนจนเกนไป สามารถสงวนและถนอมก าลงไวใชในยามฉกเฉน และใชเวลาวางเพอความสนกสนานและความบนเทงของตวเองดวย

สพตร สมาหโต (2548: 1) ไดใหความหมายวา สมรรถภาพรางกาย หมายถง สภาวะของรางกายทอยในสภาพทด เพอทจะชวยใหบคคลสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ ลดอตราความเสยงของปญหาทางสขภาพทเปนสาเหตมาจากขาดการออกก าลงกาย สรางความสมบรณ และแขงแรงของรางกายในการทจะเขารวมกจกรรมการออกก าลงกายไดอยางหลากหลาย บคคลทมสมรรถภาพทางกายดจะสามารถปฏบตภารกจตางๆ ในชวตประจ าวน การออกก าลงกาย การเลนกฬา และการแกไขสถานการณตางๆ ไดเปนอยางด สมรรถภาพทางกายสามารถแบงไดเปน 2 ชนด คอ

สมรรถภาพทางกายทสมพนธกบสขภาพ (health–related physical fitness) และสมรรถภาพทางกายทสมพนธกบทกษะ (skill–related physical fitness)

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2551: 59) ไดใหความหมายวา สมรรถภาพรางกาย หมายถง ความสามารถของระบบตางๆ ของรางกายในการท างานอยางมประสทธภาพและประสทธผล บคคลทมสมรรถภาพทางกายดนนจะสามารถประกอบกจกรรมในชวตประจ าวนไดอยางกระฉบกระเฉงโดยไมเหนอยลาจนเกนไปและยงมพลงงานส ารองมากพอ ส าหรบกจกรรมนนทนาการหรอกจกรรมฉกเฉน

อทย สงวนพงศ ( 2555: 66) ไดใหความหมายวา สมรรถภาพรางกาย หมายถง ความสามารถในการท างานของระบบตางๆ ในรางกายมนษย ทท างานไดอยางมประสทธภาพ คนทมสมรรถภาพทางกายทดยอมสามารถประกอบกจกรรมในชวตประจ าวนไดอยางกระฉบกระเฉง ไมเมอยลาเกนไป และยงมพลงเพยงพอในการเขารวมกจกรรมอนๆ ไดอกดวย จอหนสน และสโตรเบอรก (Johnson and Stolberg, 1971: 9-10) ไดใหความหมายวา สมรรถภาพรางกาย หมายถง ความสามารถในการประกอบกจกรรมหนกๆ ไดเปนอยางด และรวมถงคณลกษณะตางๆ ของการมสขภาพและความเปนอยทดของบคคล ซงมองคประกอบตางๆ ไดแก

101

1. สมรรถภาพของระบบไหลเวยนโลหต และหายใจ (Cardio-Respiratory fitness)

2. ความอดทน (Endurance)

3. ความแขงแรง (Strength)

4. ความออนตว (Flexibililty)

5. สดสวนของรางกายทพอเหมาะ (Body composition)

จากทกลาวมาสรปไดวา สมรรถภาพรางกาย หมายถง ความสามารถของรางกายทเคลอนไหวในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพโดยเกดความเหนอยนอยและมพลงงานเหลอในรางกายทจะประกอบกจกรรมอนไดอก

2. องคประกอบของสมรรถภาพรางกาย

สมรรถภาพรางกาย เปนความสามารถในระบบของรางกายเชงสรรวทยาดานตางๆ ทชวยปองกนบคคลจากโรคทมสาเหตจากภาวการณขาดการออกก าลงกาย สมรรถภาพรางกาย เปนตวบงชส าคญของการมสขภาพด การออกก าลงกายอยางสม าเสมอสามารถปรบปรงพฒนา และคงสภาพได โดยสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพมองคประกอบ ดงน

2.1 ความแขงแรงของกลามเนอ (Muscular strength) หมายถง ความสามารถสงสดทเกดจากหดตวครงหนงของกลามเนอ เพอเคลอนน าหนกหรอตานน าหนกเพยงครงเดยว โดยไมจ ากดเวลา เชน การดงขอ แรงบบมอ

2.2 ความอดทนของกลามเนอ (Muscular endurance) หมายถง ความสามารถของกลามเนอทสามารถท างานซงมความหนกพอประมาณ และตดตอกนเปนเวลานาน โดยไมเสอมประสทธภาพ เชน การลกนง (Sit up) 30 วนาท ดนพน (วดพน) 2.3 ความออนตว (Flexibility) หมายถง ความสามารถในการเคลอนไหวสงสด ใหไดมมและองศาของการเคลอนไหวอยางเตมทของขอตอ เชน การพบ งอ บด ดดตว ซงเปนความสามารถในการยดของเนอเยอ (Tissue) เอน (Ligament) และกลามเนอ (Muscle) โดยมโครงสรางทางสรรวทยาของขอตอ ชวยใหเราสามารถก าหนดองศาของการยดหยนได การยดหยนหรอออนตวทมากกวาปกตคอความสามารถพเศษทเกดจากการฝกฝนของคนแตละคน เชน ความยดหยนและความออนตวของนกกายกรรมหรอนกยมนาสตก ซงเปนการกระท าทคนปกต ท าไมได

2.4 ความอดทนของระบบไหลเวยนโลหตและการหายใจ (Cardio-Respiratory

endurance) หมายถง ประสทธภาพสงสดในการท างานของระบบไหลเวยนโลหตและระบบหายใจทสามารถท าใหรางกายปฏบตงานขนาดกลางตดตอกนเปนระยะเวลานาน เชน การวง 12 นาท การวง 100 เมตร หรอวงระยะไกล สวนใหญเปนกจกรรมทใชกลามเนอมดใหญ

102

2.5 สดสวนรางกาย (Body composition) คนทจะมสมรรถภาพทางรางกายด ตองมสดสวนปรมาณไขมนทเหมาะสม ปรมาณไขมนในรางกายจะคดเปนเปอรเซนตตอน าหนกตว ปรมาณไขมนทพอเหมาะของรางกาย หญงไมควรเกน 23% ชายไมเกน 16% ส าหรบนกกฬาหญงไมควรเกน 15% ชายไมควรเกน 10%

3. การเสรมสรางสมรรถภาพรางกาย

การเสรมสรางสมรรถภาพของรางกาย คอ การฝกหรอการออกก าลงในรปแบบตางๆ เพอเนนองคประกอบตาง ๆ ของสมรรถภาพทางกายใหเกดการพฒนาขนยกตวอยางเชน

3.1 การฝกเพอพฒนาความแขงแรงของกลามเนอ

3.1.1 การดนพน (Push-up) 3.1.2 การลก - นงเรวภายใน 30 วนาท 3.1.3 การฝกวงเรวในระยะไมเกน 100 เมตร

3.1.4 การฝกโดยการใชเครองมอ Isokinetic Weight

3.1.5 ดงขอของชายหรอการงอแขนหอยตวของหญง

3.1.6 การยกน าหนกโดยใชน าหนกมากจ านวนครงนอย

(ก) (ข)

ภาพท 3-1 การฝกเพอพฒนาความแขงแรงของกลามเนอ

(ก) ดนพน

(ข) เครองมอ Isokinetic Weight

(ทมา: https://health.kapook.com/view153550.html

และ http://www.teksaust.com/products/product_view/12)

103

3.2 การฝกเพอการพฒนาความอดทนของกลามเนอ ระบบหายใจ และระบบไหลเวยนโลหต

3.2.1 วงระยะไกล (Distance run) การวงระยะไมเกน 800 เมตร ส าหรบหญง หรอ 1,000 เมตร ส าหรบชาย หรอวง 6 นาทขนไป (ส าหรบ ชาย-หญงทอายตงแต 12 ปขนไป) 3.2.2 วงจอกกง คอการวงในระดบความเรวเทากนทกระยะความเรวประมาณ

10 - 12 กโลเมตร ตอชวโมง เปนเวลา 10 - 25 นาท 3.2.3 การวายน าระยะไกล

3.2.4 การเตนแอโรบค

3.2.5 การยกน าหนกทใชน าหนกนอยจ านวนครงมาก

3.3 การฝกเพอพฒนาความออนตว

3.3.1 การยดกลามเนอในทาตาง ๆ

3.3.2 การกายบรหารทมการเคลอนท หรอหมนขอตอในรางกาย

ภาพท 3-3 การฝกเพอพฒนาความออนตว

(ทมา: http://www.solitarytrees.net/index.php/pl/blog/135-krem-i-inne-specyfiki-ktore-lecza-

tradzik-rozowaty)

ภาพท 3-2 การฝกเพอการพฒนาความอดทนของกลามเนอระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหต

(ทมา: https://www.honestdocs.co/what-

is-aerobic-exercise)

104

3.4 การควบคมปรมาณไขมนในรางกายใหมปรมาณทเหมาะสม

3.4.1 ควบคมการรบประทานอาหารใหไดรบไขมนพอด ไมมากจนเกนไป

3.4.2 ออกก าลงกายทรางกายใชพลงงานจากไขมน คอการออกก าลงกายเบา แตใชเวลานาน เชน วงจอกกง เตนแอโรบค การวายน าระยะไกล เปนตน เพอขจดพลงงานทเหลอใหหมดไปในรางกาย แทนทจะเปลยนเปนไขมนสะสมในรางกาย

4. ขอปฏบตในการทดสอบสมรรถภาพรางกาย

ในการทดสอบสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป ผท าการทดสอบ และผทเกยวของจะตองใหความส าคญเรองความปลอดภยของผเขารบการทดสอบ ความแมนตรง และความนาเชอถอของผลการทดสอบเปนส าคญ ดงนน จะตองปฏบตตามหลกการตอไปน

4.1 กอนเขารวมโปรแกรมการทดสอบสมรรถภาพทางกาย ผเขารบการทดสอบ ทกคนจะตองผานการตรวจรางกาย หรอไดรบความเหนชอบจากแพทยหรอผเชยวชาญดาน การทดสอบสมรรถภาพทางกายวาสามารถเขารบการทดสอบได

4.2 กอนการทดสอบตองไดรบการตรวจวดคาความดนโลหตขณะพก และอตราการเตนของหวใจขณะพก

4.3 ใหผเขารบการทดสอบงดดม ชา กาแฟ อาหาร และยาทมผลตออตราการเตนของหวใจ อยางนอย 6 ชวโมง

4.4 หากผเขารบการทดสอบมโรคประจ าตว หรอภาวะผดปกตทางรางกาย ท เกยวของกบการเคลอนไหวและการออกก าลงกายจะตองไดรบการรบรองจากแพทยหรอผเชยวชาญเฉพาะทางทเกยวของวาสามารถท าการทดสอบสมรรถภาพทางกายได

4.5 การทดสอบสมรรถภาพทางกายในรายการทผเขารบการทดสอบตองออกแรง (รายการวดแรงบบมอ (Grip Strength)) ในขณะทออกแรงอยากลนหายใจ ใหหายใจออกในทขณะเกรงกลามเนอ

4.6 การทดสอบสมรรถภาพทางกายในรายการทตองมการยดเหยยดกลามเนอและขอตอ (รายการนงงอตวไปขางหนา (Sit and Reach)) ใหผเข ารบการทดสอบท าการยดเหยยดกลามเนอและขอตอทเกยวของ กอนท าการทดสอบจรง และหามท าอยางรวดเรว

4.7 ใหผเขารบการทดสอบท าการทดสอบเตมความสามารถสงสดของตนเอง และอยาหกโหมจนเกดการบาดเจบ

4.8 เพอใหไดผลการทดสอบทมความนาเชอถอ และแมนตรง ควรท าการทดสอบสมรรถภาพทางกายในทกรายการใหเสรจสนภายใน 1 วน หากผเขารบการทดสอบสมรรถภาพ ทางกาย ไมสามารถท าการทดสอบไดครบทกรายการภายในวนเดยวกนใหท าการทดสอบใน

105

รายการทเหลอไดในวนตอมา ทงนหากมความจ าเปนใหพจารณาตามความเหมาะสมโดยชวงระยะเวลาไมควรเวนหางเกน 3 วน

5. การทดสอบสมรรถภาพรางกาย

การทดสอบสมรรถภาพรางกาย เปนการทดสอบเพอไดมาถงขอมลในการออกก าลงกายวาสมรรถภาพของรางกายผทดสอบอยในระดบ ต า ปานกลาง (ปกต) หรอสง เมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน สมรรถภาพรางกายดานตางๆ ของเราเปนทนาพอใจหรอไม การออกก าลงกาย มจดบกพรองทจะแกไขและพฒนาอยางไร การทดสอบมแบบทดสอบและวธการหลายอยางปจจบนน าเอาเครองมอทางวทยาศาสตรและการประยกตใชอปกรณทหางายมาใชงาน เพอใหทราบระดบสมรรถภาพรางกายทง 5 ดาน คอ ความแขงแรงของกลามเนอ ความทนทานของกลามเนอ ความทนทานของระบบทางเดนหายใจและไหลเวยนโลหต ความยดหยนตว และองคประกอบของรางกาย โดยมวธการดงน

5.1 แบบทดสอบความแขงแรงของกลามเนอ

ภาพท 3-4 แบบบนทกผลการทดสอบสมรรถภาพทางกายส าหรบประชาชนไทย อาย 19-59 ป

(ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 20)

106

5.1.1 วดแรงบบมอดวยเครองวดแรงบบมอ (Grip Strength dynamometer) เพอวดความแขงแรงของแขนและมอ 5.1.2 ยกน าหนกเพอทดสอบความแขงแรงของแขน

(ก) (ข) (ค)

ภาพท 3-5 การทดสอบความแขงแรงของกลามเนอ

(ก) เครองวดแรงบบมอ (Grip Strength dynamometer)

(ข) และ (ค) การวดความแขงแรงของกลามเนอแขน

(ทมา: https://www.lifestyleupdated.com/shop/fitness-sports/strength-equipment/hand-

strengtheners/camry-digital-hand-dynamometer-grip-strength-measurement-meter-auto-

capturing-hand-grip-power-200-lbs-90-kgs/ และสพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 11)

ภาพท 3-6 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป (แรงบบมอ) (ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 22)

เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพทางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

107

5.1.3 ลก-นง (Sit up) 30 วนาท วดความแขงแรงของกลามเนอหนาทอง

5.1.4 ดงขอชาย (Pull up) งอแขนหอยตวหญง (Flexed-arm Hang) วดความ-

แขงแรงของกลามเนอแขน

(ก) (ข)

ภาพท 3-7 การวดความแขงแรงของกลามเนอแขน

(ก) ดงขอชาย

(ข) งอแขนหอยตวหญง

(ทมา: http://www.jintana.mns.ac.th/pontape/p6-4.html)

5.1.5 วดความแขงแรงของกลามเนอหลง และขา ดวยเครองวดก าลงหลง และขา (Back and Leg dynamometer)

(ก) (ข)

ภาพท 3-8 เครองวดและการวดก าลงหลงและขา (ก) เครองวดความแขงแรงของกลามเนอหลง และขา (ข) การวดความแขงแรงของกลามเนอหลง และขา

(ทมา: http://www.maudesport.com/back_and_leg_dynamometer-7115031-20886 และ http://www.mucomplex.ss.mahidol.ac.th/fitnesstest/manual/exam08.jsp;jsessionid=

8B902E30BFF3291AEB791958D3D5F313)

108

5.2 แบบทดสอบความอดทนของกลามเนอ

5.2.1 ลก-นง (Sit up) นบจ านวนครงจนหมดแรง ไมสามารถยกตวขนได

5.2.2 ดนพน (วดพน) นบจ านวนครงจนหมดแรง ไมสามารถดนล าตวขนได 5.2.3 วงทางไกลจบเวลาหรอวงก าหนดเวลาแลวนบระยะทางทท าได

5.3 แบบทดสอบความอดทนของระบบหายใจและไหลเวยนโลหต

5.3.1 กาวขน-ลง 3 นาท (Three-minute step test) หลงท าการทดสอบนไปแลว 1 นาท บคคลทมชพจรเตนชามสมรรถภาพของระบบไหลเวยนเลอด

(ก) (ข) (ค)

ภาพท 3-9 การทดสอบความอดทนของระบบหายใจและไหลเวยนโลหต: กาวขน-ลง 3 นาท

(ก) ยนหนากลองไม

(ข) กาวขาขนกลองไม

(ค) ยนบนกลองไม

(ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 18)

109

เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

ภาพท 3-10 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

(กาวขน-ลง 3 นาท) (ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 27)

ภาพท 3-11 การวดหาคาการใชออกซเจน

(ทมา: http://www.sc.psu.ac.th/Department/ PHYSIO/service/fitness/VO2max.htm)

5.3.2 การวดหาคาการใชออกซเจน (VO2 Max) ตามวธการของ P.O. Astrand ซงบคคลใดกตามท มสมรรถภาพการใชออกซ เจนมากจะสามารถ ออกก าลงกาย เ ลนกฬา หรอประกอบภารกจประจ าวนอยางมประสทธภาพ

5.3.3 การวง 12 นาท หาระยะทางทท าได ตามวธของจาซา 5.3.4 การวง 1,000 เมตร ส าหรบชาย 800 เมตร ส าหรบหญง จบ เวลาของแบบทดสอบ สมรรถภาพทางกายมาตรฐานระหวางประเทศ

110

5.4 แบบทดสอบความออนตว

5.4.1 การนงกม เหยยดแขนบนเครองวดความออนตว

(ก) (ข)

ภาพท 3-12 การวดความออนตวและเครองวดความออนตว Sit and Reach

(ก) นงตวตรง เหยยดขาตรงไปขางหนา (ข) กมล าตวไปขางหนา เหยยดแขนไปวางไวบนกลองวดความออนตว

(ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 14)

เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

ภาพท 3-13 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป (ความออนตว) (ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 25)

111

5.5 แบบทดสอบไขมนในรางกาย

5.5.1 การวดความหนาของผวหนง โดยใชเครองมอวดความหนาของผวหนง (Skinfold calipers)

ภาพท 3-14 การวดความหนาของผวหนงโดยใชเครองมอวดความหนาของผวหนง

(ก) บรเวณตนแขนดานหลง (Triceps)

(ข) บรเวณทอง (Abdominal)

(ค) บรเวณเหนอเชงกราน (Suprailiac)

(ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 8)

เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

ภาพท 3-15 เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพรางกายส าหรบประชาชนทวไป อาย 19-59 ป

(ความหนาไขมนใตผวหนง) (ทมา: สพตร สมาหโต และคณะ, 2556: 22)

(ก) (ข) (ค)

112

5.5.2 การวดคาไขมนดวยเครองคอมพวเตอร

5.5.3 BMI หรอ ดชนมวลกาย (Body Mass Index) เปนว ธหนงของการประเมนปรมาณไขมนในรางกายทนยมใชกนทวไป เพอประเมนภาวะอวนผอมในบคคลอายตงแต 20 ป ขนไป โดยใชสตร

BMI = เมตร สวนสง

กโลกรม น าหนกตว2

โดยทมเกณฑ ดงน

นอยกวา 18.5 = ผอม ระหวาง 18.5-24.9 = สมสวน ระหวาง 25-29.9 = น าหนกเกน มากกวา 30 = อวน มากกวา 40 = อวนอนตราย

BMI เปนดชนทมความสมพนธกบระดบไขมนทสะสมอยใตผวหนง ในรางกายของคนเราคอนขางดทสด และสามารถค านวณไดงายๆ ดวยตวเอง

5.5.4 การค านวณอตราสวนเอวตอสะโพก (Waist to Hip Ratio: WHR) จากสตร

อตราสวนเอวตอสะโพก = นว รอบสะโพก

นว รอบเอว

ซงอตราสวนทสงกวา 0.80 ในผหญงหรอ 1.0 ในผชายหมายความวาคนๆ นน มความอวนแบบลกแอปเปลและจะมความเสยงตอโรคสงขน

113

ภาพท 3-16 การวดรอบเอวและสะโพกเพอค านวณคา WHR

(ทมา: http://www.sc.psu.ac.th/department/PHYSIO/service/fitness/WHR.htm)

5.5.5 การวดน าหนกมาตรฐาน (Ideal Weight) จากสตร

ผชาย น าหนกมาตรฐาน = (0.67 ความสงเปนเซนตเมตร) - 52.61

ผหญง น าหนกมาตรฐาน = (0.69 ความสงเปนเซนตเมตร) - 56.67

นอกจากน ยงมวธค านวณหาน าหนกมาตรฐานอยางงายอกสตรหนง ดงน

ผชาย น าหนกมาตรฐาน = สวนสง - 100

ผหญง น าหนกมาตรฐาน = สวนสง - 110

จะเหนไดวา การออกก าลงกายชวยเสรมสรางสมรรถภาพทางกายสงผลใหรางกายสามารถประกอบกจกรรมตางๆในชวตประจ าวนดวยความกระฉบกระเฉง บคคลสามารถทดสอบสมรรถภาพทางกายไดหลายวธดงกลาวมาแลว และบคคลจะมสขภาพทสมบรณแขงแรง หรอเปนผทสขภาพดนน จะตองเปนไปตามค านยามขององคการอนามยโลก คอ เปนผทมสขภาพรางกายสมบรณแขงแรง ไมมโรค รวมทงสขภาพจตด สามารถด าเนนชวตในสงคมไดอยาง มความสข ดงนน บคคลนอกจากสขภาพกายแขงแรงแลวจงตองมการผอนคลายความเครยดดวยกจกรรมนนทนาการดงจะไดกลาวในรายละเอยดตอไป

วธการ

(ก) วดสวนเวาทสดของเอว (มกอยเหนอสะดอเลกนอย) แตถาไมมสวนเวาใหวดรอบตามแนวสะดอ (ข) หามแขมวทองหรอเบงทองตง

(ค) วดรอบบรเวณกงกลางสะโพก หรอแนวของหวกระดกตนขา

(ก) (ข)

(ค)

114

ตารางท 3-1 สมรรถภาพทางกายทสมพนธกบสขภาพ

สขภาพ การออกก าลงกาย

ระบบไหลเวยนโลหต (หวใจ+ปอด) อดทน ออกก าลงกายแบบแอโรบค

ความแขงแรง, อดทนของกลามเนอ ออกก าลงกายดวยแรงตาน

ความออนตว การยดเหยยดกลามเนอ

องคประกอบรางกาย ออกก าลงกายแบบแอโรบค + แรงตาน+ยด เหยยดกลามเนอ

(ทมา: กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2546: 13)

2. การออกก าลงกายเพอสขภาพ

การออกก าลงกายเพอสขภาพ คอ การกระตนใหรางกายไดมโอกาสเคลอนไหว หรอเคลอนทและออกแรงมากกวาปกต ดวยกจกรรมการออกก าลงกายรปแบบใดรปแบบหนงดวยความหนกและความนานทถกตองเหมาะสมกบตนเองอยางสม าเสมอ ตามหลกการและ วธการอยางเปนระบบ เพอน าไปสเปาหมายของสขภาพในแตละดานทตองการ ดวยเหตน ผทสนใจและประสงค จะออกก าลงกายเพอสขภาพใหบงเกดผลดตอตนเองอยางถกตอง จงควรตระหนกถง เปาหมายและวตถประสงคของการออกก าลงกายทตนเองตองการดวย การพจารณาเลอกรปแบบ วธการ และกจกรรมทจะน ามาใชในการออกก าลงกายใหสมพนธสอดคลองกบเปาหมายและวตถประสงค ทตนเองตองการ มากกวาทจะออกก าลงกายตามกระแสสงคมหรอออกก าลงกายเลยนแบบผอน ซงนอกจากจะท าใหไมไดผลตรงตามเปาหมายทตนเองตองการแลว ยงไมชวย ใหเกดประโยชน ตอสขภาพ รวมทงไมกอใหเกดแรงบนดาลใจหรอแรงจงใจทจะน าไปสการออกก าลงกายทย งยน ดงนน การออกก าลงกายเพอชวตและสขภาพทดมคณคา และกอใหเกดประโยชนตอสขภาพของตนเองอยางแทจรง จงควรตงอยบนพนฐานของการออกก าลงกายแบบพฒนาและเสรมสราง ความแขงแรงอดทนของ ระบบไหลเวยนเลอดและระบบหายใจ (Cardio-Respiratory Endurance)

การออกก าลงกายประเภทพฒนาและเสรมสรางความแขงแรงอดทนของกลามเนอ (Muscular

Strength and Endurance) การออกก าลงกายประเภทพฒนาและเสรมสรางความออนตวหรอยดหยนตวของกลามเนอและขอตอ (Muscular Flexibility and Elasticity) (เจรญ กระบวนรตน, 2553: 6)

115

1. ความหมายของการออกก าลงกาย

ค าวา การออกก าลงกาย ตรงกบค าภาษาองกฤษวา Exercise ซงมบคคลและหนวยงานตางๆ ไดใหความหมายไวหลากหลายเชน

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2546: 2) ไดใหความหมายของ การออกก าลงกาย หมายถง การกระท าใดๆ ทท าใหรางกายมการเคลอนไหวรางกายหรอสวนตางๆ ของรางกายเพอการสรางเสรมสขภาพ เพอความสนกสนาน เพอสงคม โดยใชกจกรรมงายๆ หรอกตกางายๆ เชน การกระโดดเชอก การบรหารรางกาย การยกน าหนก เปนตน (ยกเวนการเคลอนไหวรางกายในอาชพ และในชวตประจ าวน) หมวดวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยมหาสารคาม (2558: 2) ไดใหความหมายของ การออกก าลงกาย หมายถง การเคลอนไหวรางกายหรอการกระตนใหสวนตางๆของรางกายท างาน หรอ การเคลอนไหวรางกายตามรปแบบทก าหนดเพอสรางเสรมสขภาพ หรอท าธ ารงสขภาพ ทางกายโดยค านงถงความเหมาะสมของ เพศ วย และสภาพรางกายของแตละบคคลเปนส าคญ จนสงผลใหรางกายมความสมบรณแขงแรงและนอกจากนยงท าใหมสขภาพกายสขภาพจตดอกดวย

กรมพลศกษา (2534: 84) ไดใหความหมายของ การออกก าลงกาย หมายถง การใชแรงกลามเนอและรางกายใหเคลอนไวเพอใหรางกายแขงแรง มสขภาพด โดยจะใชกจกรรมใดเปนสอ กได เชน กายบรหาร เดนเรว วงเหยาะ หรอการฝกกฬาทไมไดมงการแขงขน การกฬาแหงประเทศไทย (2544: 43) ไดใหความหมายของ การออกก าลงกาย หมายถง การกระท าใดๆ ทมการเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกายเพอสขภาพ เพอความสนกสนาน และ เพอสงคม โดยใชกจกรรมงายๆ เชน วง กระโดดเชอก การบรหารรางกาย การยกน าหนก แอโรบกดานซ วายน า ขจกรยาน เกม และการละเลนพนเมอง เปนตน

จากทกลาวมาสรปไดวา การออกก าลงกาย หมายถง การปฏบตทท าใหระบบอวยวะตางๆ ของรางกายท างานหนกขน การเคลอนไหวโดยใชกจกรรมเปนสอ เชน กายบรหาร เดนเรว วงเหยาะ หรอการฝกกฬาทไมไดมงการแขงขนและไมเปนกจวตรประจ าวนและไมเปนอาชพ 2. กลามเนอกบการออกก าลงกาย

กลามเนอรางกาย สามารถแบงตามโครงสรางและหนาทไดเปน 3 ประเภท ดงน 2.1 กลามเนอลาย หรอกลามเนอโครงราง (Skeletal muscle) เปนกลามเนอทเกาะ ตดกบโครงกระดกมเอนยด เชน กลามเนอแขน กลามเนอขา จงท าหนาทเกยวกบการเคลอนไหวของรางกายโดยตรง กลามเนอจะท างานประสานกนคอ ถากลามเนอมดหนงหดตว กลามเนออกมดหนงจะคลายตวท าใหกระดกสามารถเคลอนไหวได เชน การงอแขนหรอเหยยดแขนได เนองมาจากการหดตวและคลายตวของกลามเนอทองแขนดานใน เมอน าเซลลกลามเนอเหลานมาศกษาดวย

116

กลองจลทรรศนจะมองเหนเปนแถบลาย เซลลกลามเนอนมลกษณะเปนทรงกระบอกยาว แตละเซลลมหลายนวเคลยส กลามเนอชนดนรางกายสามารถบงคบไดหรออาจกลาววาอยในอ านาจจตใจ

2.2 กลามเนอหวใจ (Cardiac muscle) เปนกลามเนอชนดพเศษพบเฉพาะในหวใจเทานน การท างานของกลามเนอชนดนจะมการหดตวคลายตวเปนจงหวะดวยตวเอง กลามเนอหวใจจะมการหดตวและคลายตวเวลาทมนษยยงมชวตอย การท างานของกลามเนอหวใจรางกายไมสามารถบงคบไดจงเปนกลามเนอทอยนอกอ านาจจตใจ เมอน าเซลลกลามเนอเหลานมาศกษาดวยกลองจลทรรศนจะมองเหนเปนเซลลมรปรางเปนทรงกระบอก แตสนกวาเซลลกลามเนอยดกระดก และเหนเปนลายเชนเดยวกน แตตอนปลายของเซลลมการแตกแขนง และเชอมโยงตดตอกบเซลลขางเคยง

2.3 กลามเนอเรยบ (Smooth muscle) เปนกลามเนอทพบอยตามอวยวะภายใน เชน

ผนงกระเพาะอาหาร ผนงล าไส ผนงหลอดเลอด และมานตา เปนตน กลามเนอเหลานประกอบดวยเซลลทมลกษณะยาว หวทายแหลม แตละเซลลม 1 นวเคลยส ไมมลายพาดขวาง การท างานของกลามเนอเรยบถกควบคมโดยระบบประสาทอตโนมตซงไมอยในอ านาจจตใจ

กลามเนอทง 3 ชนด มสวนเกยวของกบการออกก าลงกายโดยเฉพาะกลามเนอ โครงราง และกลามเนอหวใจ ซงกลามเนอดงกลาวจะท างานไดดขนเมอมการออกก าลงกาย อยเสมอ

ภาพท 3-17 ชนดของกลามเนอ

(ทมา: http://www.wangchan.ac.th/teacher_issue/t712/unit43.html)

กลามเนอหวใจ

กลามเนอลาย

กลามเนอเรยบ

117

3. ประเภทของการออกก าลงกาย

การออกก าลงกายในปจจบนมหลายประเภท จ าเปนอยางยงทผจะออกก าลงกายตอง มความรความเขาใจ เกยวกบการออกก าลงกายในแตและประเภทใหดเสยกอนเพอประโยชนในการ เลอกประเภทการออกก าลงกายไดถกตอง เนองจากการการออกก าลงกายผดนอกจากจะไมไดประโยชนยงอาจกอใหเกดโทษไดอกดวย การออกก าลงกายแบงตามลกษณะวธฝก สามารถจ าแนกได 5 ประเภท ไดแก

3.1 แบบเกรงกลามเนอโดยไมเคลอนไหวอวยวะ (Isometric exercise หรอ Static

Exercise) เปนการออกก าลงกายโดยวธการเกรงกลามเนอโดยทความยาวของกลามเนอคงทท าใหอวยวะสวนตางๆ ไมมการเคลอนไหว เชน การจบยดถอสงของ ยนผลกก าแพง การยกน าหนก การแบกของ ใชมอยนกระดกแกมและพยายามดนศรษะเอยงไปขางๆ เปนตน การออกก าลงกายแบบเกรงกลามเนอโดยไมเคลอนไหว ถาไดมการท าบอยๆ จะถอวาเปนการบรหารรางกายอยางหนงซงมผลตอความแขงแรงและขนาดของกลามเนอมดนนๆ แตจะไมเกดประโยชนตอระบบหวใจและหลอดเลอด นอกจากน การเกรงกลามเนอจะท าใหความดนเลอดสงขนซงจะเปนอนตรายตอผทเปนโรคหวใจหรอความดนโลหตสง ดงน น แพทยจงแนะน าใหผปวยท มความดนเลอดสงหรอโรคหวใจงดออกก าลงกายหรอการออกก าลงกายแบบ เกรงกลามเนอ (สนนท บราณรมย และคณะ,

2542: 148)

Isometric exercise ใชพนทในการออกก าลงกายนอย สามารถออกก าลงกายไดเกอบทกสถานท เคลอนไหวอวยวะบางสวนไมเตมท จงไมเปนอนตรายตอขอตอ เหมาะกบผท ไมคอยมเวลาออกก าลงกาย ผทมปญหาเกยวกบขอตอ เชน ขออกเสบ ขอเสอม มการบาดเจบทขอ หรอหลงการผาตด ขอควรระวงคอไมเบงลมหายใจเขาและออกแรงโดยไมสดหายใจเขาเตมทแลวกลนไวเพราะจะท าใหแรงดนเลอดและอตราการเตนของหวใจสงขนมากอยางรวดเรว อนเปนการเพมความดนในทรวงอกและชองทอง ซงถาผปฏบตมความบกพรองของอวยวะทเกยวของกนอยแลวโดยทยงไมรตวอาจเกดอนตรายขนมาทนททนใดได เชน เสนเลอดในสมองแตก หวใจวาย ถงลมปอดแตกได

3.2 แบบเกรงกลามเนอพรอมกบมการเคลอนไหวของขอตอ หรอ การออกก าลงกายแบบตานน าหนก (Isotonic exercise หรอ Dynamic exercise) เปนการออกก าลงกายทมการเกรงของกลามเนอพรอมกบการเคลอนไหวขอตอ แขน ขา เชน การยกน าหนก การดนพน การลกนง เปนการเสรมสรางความแขงแรงใหกบกลามเนอมดนนๆ ไดโดยตรง แตพฒนาระบบหวใจและหลอดเลอดนอยมาก

118

3.3 แบบตอสแรงตานทานดวยความเรวคงท หรอแบบตานความเรวคงท (Isokinetic exercise) ตองใชอปกรณเครองมอในการออกก าลงกายทมความเรวและแรงตานมาผสมกบการออกก าลงกายในประเภทท 2 โดยมการยกขนหรอยกลง การดงหรอปลอย การออกแรงดงเขาหาตวหรอดนออกจากตวดวยความเรวคงท การออกก าลงกายแบบนเปนการออกก าลงกายทตองลงทนเพราะอปกรณแตละชนดทจะใชปฏบตมราคาสง เชน การวงบนลทปรบความเรวได ดงนน การออกก าลงกายประเภทนจงเหมาะส าหรบบคคลทมฐานะความเปนอยทด แตกยงมการออกก าลงกายประเภทอนๆ ทไมตองลงทนอกมากมายใหเลอกปฏบตไดตามความเหมาะสม

ภาพท 3-18 ตวอยางการออกก าลงกายโดยการตอสแรงตานทานดวยความเรวคงท (ทมา: http://www.biodex.com/sites/default/files/imagecache/product_landing_large/850-

000_1_knee_extension_flexion_0.jpg)

3.4 แบบไมใชออกซเจน (Anaerobic exercise) เปนการออกก าลงกายทกลามเนอไมไดใชออกซเจนมาสนดาปพลงงานจากสารอาหาร (คารโบไฮเดรตและไขมน) แตไดพลงงาน มาจากสารกลมฟอสเฟตในกลามเนอและการแตกตวของไกลโคเจน (Hermansen, 1969: 33) หรอกลาวอกนยหนงวาในขณะทออกก าลงกายแทบไมตองหายใจเอาอากาศเขาสปอดเลย เปนการออกก าลงกายทกลามเนอมการท างานในรปแบบของการออกแรงอยางมากในทนท ใชเวลาสนๆ ไมเกน 2 นาท และตามดวยการหยดพก ซงการออกก าลงกาย เชน รบสงสงของระยะใกล วายน า 100 เมตร ยกน าหนก วงอยางเรวในระยะการวงเตมทเพอเขาไปรบลกเทนนสทข ามตาขายมา กระโดดสง กระโดดไกล ขวางจกร พงแหลน ทมน าหนก เปนตน ถอเปนการออกก าลงกายทรนแรง (หนก) และรวดเรว ซงพลงงานทกลามเนอไดรบสงสดจากการออกก าลงกายแบบแอนแอโรบก

119

จะอยในชวงเวลา 1-3 นาท แรกของการออกก าลงกาย โดยใน 10 วนาทแรกของการออกก าลงกายนน จะไดรบพลงงานถง 85% ภายในเวลา 1 นาท ไดรบ 65-70% แลวคอยๆ ลดลงเรอยๆ ตามเวลา ของการออกก าลงกายทเพมขน (Astrand and Rodahl, 1970: 303) เนองจากเปนการออกก าลงกาย แบบไมใชออกซเจน ดงนน ผลทเกดขนจากการออกก าลงกายประเภทนจะท าใหเกดกรดแลคตค (Lactic acid) สะสมทกลามเนออนเปนสาเหตท าใหเกดอาการเมอยลา นอกจากน ยงท าใหความดน-

โลหตสงขน ชพจรจะไมเพมมากขน ชวยเสรมสรางความแขงแรงของกลามเนอมากกวาระบบหวใจและหลอดเลอด

3.5 แบบใชออกซเจน (Aerobic exercise) เปนการออกก าลงกายทรางกายตองใชออกซเจนจ านวนมากและตองท าตอเนองเปนเวลานาน จนไปกระตนใหรางกายใชพลงงานจากกระบวนการสนดาปออกซเจนเพมขนมากกวาปกตจนสามารถเพมใหปอด ระบบไหลเวยนโลหต และ หวใจท างานเตมท กระบวนการทรางกายจะน าออกซเจนไปใชในการสรางพลงงานโดยการสนดาปสารอาหาร (คารโบไฮเดรตและไขมน) ซงเปนแหลงพลงงานหลกของรางกายตามสดสวนของระดบความหนกของการออกก าลงกายและระยะเวลาทนานพอ สงผลใหรางกายมการเผาผลาญไขมนสวนเกนไดอยางมประสทธภาพ การออกก าลงกายประเภทนตองท าตดตอกนอยางนอย 20 นาทขนไป เชน การวง การเตนแอโรบก วายน า ขจกรยาน เปนตน

ในขณะทออกก าลงกายแบบใชออกซเจนหวใจจะเตนเรวขน อตราการเตนของหวใจ จะอยทระดบ 60 - 70% ของอตราการเตนสงสดของหวใจเปนเวลานานกวา 20 นาท (ส านกวทยาศาสตรการกฬา, 2548: 8) ซงเปนผลดตอระบบหลอดเลอดและหวใจรวมถงการควบคมน าหนกตวดงทกลาวขางตน

4. หลกการออกก าลงกาย

การออกก าลงกายใหเกดประโยชนสงสดควรเลอกการออกก าลงกายทเหมาะสมกบสภาพรางกายของบคคลและควรค านงถง ความชอบ ความเขากบวถชวตประจ าวนของตนเอง ค านงถงเพศ อาย อาการบาดเจบ อาการเจบปวย ของผออกก าลงกาย จงจะท าใหการออกก าลงกายเปนไปอยางสม าเสมอและคงทน แนวคดในการออกก าลงกาย (FITT) มรายละเอยดดงน

F = Frequency (ความถหรอความสม าเสมอ) จ านวนครงทมการออกก าลงกาย ใชหนวยเปนครงทปฏบตตอสปดาห ความถคอ 3-5 วนตอสปดาห

I = Intensity (ความหนก) คอ ระดบความเขมขนหรอความเหนอยจากการปฏบตกจกรรมทางกาย เหนอยใหพอดตามเปอรเซนต 60% - 85% ของอตราการเตนสงสดของหวใจ (220 - อาย)

120

T = Time or duration (ความนานหรอระยะเวลา) คอ ระยะเวลาในการออกก าลงกาย

นนใชหนวยเปนนาท ความนานคอ 20 นาทตอเนองกน พบวา เวลารวมของการออกก าลงกายชนดไมหนกมาก หรอการใชชวตประจ าวนแบบกระฉบกระเฉง (Active lifestyle) มความส าคญมากกวาการออกก าลงกายแบบแอโรบค ตดตอกนครงเดยว ดงนนจงมการแนะน าวาทกคนควรมกจกรรมการใชชวตประจ าวนทมความหนกปานกลาง (Moderately intense activities) เชน การเดนประมาณ

1,600 เมตร ในเวลา 15 - 20 นาท สปดาหละ 5 วน หรออาจเดนชวงสนๆ หลายๆ ครงใน 1 วน

โดยรวมเวลาใหได 20 นาทขนไป กพบวาไดผลดเชนเดยวกนกบการเดนตดตอกนรวดเดยว 20 นาท T = Type (ชนด) คอ รปแบบการออกก าลงกายทหลากหลาย โดยแบงตามลกษณะกจกรรมและประโยชน ไดแก แบบแอโรบค แบบแอนแอโรบค แบบสรางความแขงแรง แบบสรางความออนตว และแบบสรางความสมดล/การทรงตว

ความหนกของการออกก าลงกายหากผออกก าลงกาย ไมมอปกรณวดอตราการเตนของหวใจหรอชพจร สามารถใชหลกการประเมนอยางงาย ดงตอไปน

4.1 การออกก าลงกายในระดบเบา คอ ทผออกก าลงกายยงสามารถรองเพลงไดในขณะทมการออกก าลงกาย การเคลอนไหวทนอยในการออกแรง เนนกจกรรม ทท าใหรสกเหนอยนอย เปนการเคลอนไหวทเกดขน ในชวตประจ าวน เชน การยน งานบาน การเดนระยะทางสนๆ

เปนตน

4.2 การออกก าลงกายในระดบปานกลาง คอ การออกก าลงกายทผออกก าลงกาย ยงสามารถพดไดแตไมสามารถรองเพลงไดในขณะออกก าลงกาย เชน การเดนเรว ปนจกรยาน วงเหยาะๆ หรอการท างานบาน ตดตอกนอยางนอย 20 นาท เปนตน หากวดอตราการเตนหวใจ จะมระดบชพจรอย ระหวาง 120-150 ครงตอนาท ไมหอบเหนอย สามารถพดคยได 4.3 การออกก าลงกายในระดบหนก คอ การออกก าลงกายทผออกก าลงกายไมสามารถพดไดในขณะทมการออกก าลงกายนน รสกหอบเหนอย เชน การวง การเดนขนบนได การออกก าลงกาย การเลนกฬา โดยทระหวางท ากจกรรมไมสามารถพดเปนประโยคได หรอหาก วดอตราการเตนหวใจจะม ระดบชพจร 150 ครงตอนาทขนไป

นอกจากน ในการออกก าลงกายควรค านงถงระยะเวลาการออกก าลงกาย โดยควร ออกก าลงกายตอเนองประมาณ 30 - 45 นาท ขนอยกบความหนกของการออกก าลงกาย

121

5. ล าดบและขนตอนการออกก าลงกาย

การออกก าลงกายทมผลดตอสขภาพและไมเกดโทษมล าดบขนตอนในการออกก าลงกายดงน

5.1 การอบอนรางกาย (Warm up) คอ การเคลอนไหวรางกายคลายกบการออกก าลงกายแตท าแบบชาๆ อยางนอยประมาณ 5-10 นาท ถาอากาศเยนกควรอบอนรางกายใหนานกวานน เพอเปนการปรบอณหภมรางกายและกลามเนอใหอนขน

5.2 การยดเหยยดกลามเนอ คอ การยดเหยยดกลามเนอเฉพาะกลามเนอมดทใชงานมากๆ ดงนนเราจงควรทราบวาเราจะออกก าลงกายแบบไหน กลามเนอมดไหนทไดใชมากทสด ในการออกก าลงกายแบบน เชน การวง เราควรยดเหยยดกลามเนอนอง กลามเนอตนขาดานหลง กลามเนอหลงสวนลาง ควรยดเหยยดกลามเนอทงสองขางของรางกายเพอความสมดลและควร ยดเหยยดกลามเนอแตละมดครงละประมาณ 30 วนาท รวมแลวแตละมดควรยดเหยยดอยางนอย 1 นาท 5.3 การออกก าลงกายตามระยะเวลาทเหมาะสมตามความหนกเบา ตามความฟตหรอสภาพของรางกายของแตละบคคล

5.4 การคลายอน (Cool down) คอ การเคลอนไหวรางกายคลายกบการออกก าลงกายอยางชาๆ อยางนอยประมาณ 5 นาท เพอเปนการชวยใหเลอดทไหลเวยนทกลามเนอ หรอตดคางทกลามเนอ ไหลกลบเขาสระบบหวใจและหลอดเลอดชวยปองกนอาการหนามดและเปนลมหลงการออกก าลงกาย

5.5 การยดเหยยดกลามเนอ คอ การยดเหยยดกลามเนอทรสกเหนอยลา ปองกนอาการการเจบปวดกลามเนอและการเกดตะครว กลามเนอทลามกจะอยในสภาพทคลายตว ไมสมบรณหดสนกวาปกต

6. การลดน าหนกกบ T25

T25 หรอ Focus T25 ออกแบบโดย Shaun T. เทรนเนอรเจาของโปรแกรมการออกก าลงกายแบบอนแซนนต (Insanity) เปนการออกก าลงกายแบบ High-Intensity Interval Training

(HIIT) ทเนนการออกก าลงกายระดบหนกสลบกบการพก หรอออกก าลงกายระดบเบา-ปานกลาง โดยใชเวลา 25 นาท/วน 5 วน/สปดาห ม 3 เฟส หรอ3 ระดบ คอ Alpha Beta และ Gamma เรมจาก เฟส Alpha เปนเวอรชนส าหรบออกก าลงเสรมสรางกลามเนอทกสดสวนโดยพนฐานกอนเปนเวลา 5 สปดาห เพอเตรยมพรอมรางกายใหแขงแรง ตอมาทอนดบ 2 เฟส Beta จะเนนออกก าลงสวนกลางของล าตว ซงกคอ สวนหนาทองนนเอง และสดทาย เฟส Gamma เ ปนการรวบรวมท ง 3 เฟสเขาดวยกน (วทพงศ สนสงสด, Online)

122

ขอจ ากดของ T25 คอ ผเลนตองไมมโรคประจ าตว โดยเฉพาะโรคความดนสง-ต า เพราะ T25 มทาการเตนทคอนขางเรวและตอเนอง ตางจากการเตนแอโรบคทมการไลทาตามล าดบหนกเบา โดยค าแนะน าของการเลน T25 ผเลนควรมสภาพรางกายทพรอม พกผอนใหเพยงพอ มการวอรมอพกอนออกก าลงกาย การลดน าหนกกบ T25 การออกก าลงกายใหเกดผลตามทตงไว ตองอาศยความมวนยและความสม าเสมอของตนเอง เราตองรความกาวหนาของตนเองและปรบระดบความหนก-เบา ของการออกก าลงกายใหเหมาะสมกบสภาพรางกาย โดยพฒนาอยางคอยเปนคอยไป รบประทานอาหารทมประโยชนเพยงพอตอความตองการของรางกาย รบประทานอาหารตามความตองการ ของรางกายไมรบประทานอาหารตามความอยากของตนเอง หลกการรบประทานอาหารทงายทสดในการลดน าหนกคอรบประทานอาหารใหไดพลงงานนอยกวา (ไมควรนอยเกนกวา 500 กโลแคลอร) หรอเทากบทรางกายตองการในแตละวนในสดสวนทเหมาะสม พกผอนเพยงพอ การนอนหลบ ในชวงเวลาและระยะเวลาทเหมาะสมจะสงเสรมใหรางกายฟนตวไดเรวขน และสามารถเผาพลาญไดดขน

การออกก าลงกายเพอลดน าหนก ควรออกก าลงกายแบบแอโรบค (Cardiorespiratory

training) ความหนกปานกลาง-หนก อยางนอยวนละ 45 นาทขนไป อยางนอย 5 วน/สปดาห รวมกบ การออกก าลงกายแบบมแรงตาน (Resistance training) ทกกลมกลามเนอมดใหญ 8-12 กลมกลามเนอ/วน ความถ 2-3 วน/สปดาห 7. ประโยชนของการออกก าลงกาย

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2546: 22) ไดสรปประโยชนของการออกก าลงกายจากหลกฐานสนบสนนทชดเจนวา การออกก าลงกายหรอการเคลอนไหวออกก าลงกายทสม าเสมอ

มประโยชนตอสขภาพ ความสมบรณแขงแรงของรางกาย และความสขสบาย ดงแสดงในตาราง

ตารางท 3-2 ชนดและประโยชนของการออกก าลงกาย

ชนดการออกก าลงกาย ประโยชนของการออกก าลงกาย

การออกก าลงกาย/การเคลอนไหวรางกายทวไป

1. ลดอตราเสยงตอการเสยชวตกอนวยอนควร

2. ลดอตราเสยงตอการเกดและการเสยชวตจากโรคหลอดเลอดหวใจ

3. ลดอตราเสยงตอการเกดภาวะความดนโลหตสงและชวยควบคมความดนโลหตสงได

123

ตารางท 3-2 ชนดและประโยชนของการออกก าลงกาย (ตอ) ชนดการออกก าลงกาย ประโยชนของการออกก าลงกาย

4. ลดอตราเสยงตอการเกดภาวะไขมนในเลอดสง

และชวยควบคมระดบไขมนในเลอดได

5. ลดอตราเสยงตอการเกดโรคมะเรง โดยเฉพาะมะเรงล าไสใหญและมะเรงเตานม

6. ลดอาการเสยงตอการเกดโรคเบาหวาน

7. ชวยเสรมสรางความแขงแรงของระบบกลามเนอกระดกและขอ

8. ลดภาวะซมเศราและวตกกงวล

9. เพมสมรรถภาพในการท างานการเลนกฬาและนนทนาการ

10. ปองกนหรอชะลอการเกดภาวะกระดกบางกระดกพรนขอเขาเสอมและปวดหลง

11. เสรมหรอท าใหภาวะจตใจดขน

การออกก าลงกายแบบแอโรบค 1. เพมอตราการใชออกซเจนสงสด

2. เพมสมรรถภาพของระบบไหลเวยนหวใจและปอด

3. เพมปรมาณเลอดในการบบตวของหวใจแตละครง

4. เพมปรมาณเลอดในการบบตวของหวใจตอนาท 5. เพมสมรรถภาพในการคนและแลกเปลยนกาซ

6. ลดอตราการใชออกซเจนของหวใจโดยการลดการท างาน

7. เพมปรมาณเลอดไปเลยงกลามเนอและประสทธภาพการใชออกซเจนของกลามเนอ

8 ลดอตราการเตนของชพจรและระดบความดนโลหตในขณะท างานของหวใจ

9. เพมความทนตอระดบกรดแลคตกในรางกาย

10. เพมระดบไขมนในเลอดชนดความหนาแนนสง

11. ลดสดสวนไขมนและควบคมน าหนกรางกาย

12. ลดระดบไตรกลเซอไรด (Triglycerrides)

124

ตารางท 3-2 ชนดและประโยชนของการออกก าลงกาย (ตอ) ชนดการออกก าลงกาย ประโยชนของการออกก าลงกาย

13.ลดสดสวนไขมนและควบคมน าหนก

14. เพมสมรรถภาพการท างานของกลโคส และลดความดอตออนซลนของรางกาย

15. ลดหรอควบคมระดบความดนโลหต

การออกก าลงกายดวยการยกน าหนกหรอมแรงตาน

1. เพมความแขงแรงของกลามเนอ

2. เพมความแขงแรงของเอน

3. เพมความยดหยนของกลามเนอและขอตอ

4. ชวยลดสดสวนไขมนในรางกายและเพมมวล ไรไขมนของรางกายกลามเนอ

5. เพมก าลงการทรงตวและสมรรถภาพในการควบคมการเคลอนไหวในผสงวย

7. อาจจะชวยเพมสมรรถภาพการท างานของกลโคสและลดความดอตออนซลนของรางกาย

8. มแนวโนมในการชวยควบคมระดบไขมน และความดนโลหตสง

(ทมา: กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2546: 23-24)

8. ผลเสยของการขาดการออกก าลงกาย

ความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตร และเทคโนโลยในยคปจจบน มผลใหการใชแรงงานและการออกก าลงกายในชวตประจ าวนนอยลง เนองจากมเครองมอเครองใชทนแรงเพอความสะดวกสบายในชวตมากขน อกทงในสงคมปจจบนเปนสงคมแหงการแขงขน ทงดานรายได ดานการคา ดานการศกษา ดานขอมลขาวสาร ท าใหพฤตกรรมของคนในสงคมเปลยน ใหความสนใจในเรองการออกก าลงกายนอยลง จนท าใหรางกายขาดการออกก าลงกายจนท าใหมผลเสย ตอรางกาย

125

การขาดการออกก าลงกายจะเกดผลเสยตอรางกาย ทแตกตางกนแบงตามชวงอายไดดงน

8.1 การขาดการออกก าลงกายในเดก วยเดกเปนวยทมการเจรญเตบโตดานรางกาย จตใจ การท างานของอวยวะตางๆ ความคดความจ า การออกก าลงกายมอทธพลตอการเจรญเตบโตดงกลาว หากขาดการออกก าลงกายจะเกดผลเสย ดงน

8.1.1 การเจรญเตบโตไมสมกบวย แคระแกรน รปรางทรวดทรงไมสมสวน กระดกจะเลกและเปราะ จนท าใหรปรางผดปกต เชน ขาโกง เขาชดกน หลงโกง ตวเอยง 8.1.2 สมรรถภาพทางกายต า สขภาพทวไปไมสมบรณ ภมตานทานโรคต า เจบปวยไดงายและหายชามโรคแทรกไดงาย ปญหาสขภาพจงสงผลถงความพรอมในการศกษาดวย

8.1.3 สมฤทธผลทางการศกษาต า เนองการเจรญเตบโตชา สขภาพทวไป ไมสมบรณ เจบปวยงาย ขาดเรยนบอย จงสงผลตอสภาพจตใจและผลการเรยนตกต า 8.1.4 การเขาสงคม เดกทออกก าลงกายสม าเสมอจะสามารถท างานรวมกน เปนหมคณะ มทกษะทางสงคมสงกวาเดกทไมออกก าลงกาย

8.2 การขาดการออกก าลงกายในวยหนมสาว วยหนมสาวสวนใหญมกจะค านง ถงการออกก าลงกายเพอควบคมน าหนก ดงนน หนมสาวทน าหนกตวปกตจงไมคอยไดออกก าลงกาย

จนท าใหสมรรถภาพทางกายต า สขภาพทวไปไมด มผลเสยทางสงคม ทางจตใจและทางบคลกภาพ จนสงผลกระทบตอการศกษา การประกอบอาชพและความสขในครอบครว

8.3 การขาดการออกก าลงกายในวยกลางคนและวยชรา มผลเชนเดยวกบวยหนมสาว และยงเกดผลเสยตอสขภาพและสมรรถภาพทางกาย เปนสาเหตของโรครายแรงหลายชนด อกดวย เชน

8.3.1 โรคประสาท เสยดลยภาพ เชน ทองอดเฟออาหารไมยอยทองผก เปนประจ า เปนลม มอสน ใจสน นอนไมหลบ เปนตน 8.3.2 โรคความดนโลหตสง หลอดเลอดเลยงหวใจตบตน อาจจะมอาการ เจบหนาอกอยนานและหวใจหยดท างานได

8.3.3 โรคเบาหวาน การออกก าลงกายสม าเสมอ ชวยใหการเผาผลาญอาหารใหเปนพลงงาน สามารถชวยควบคมระดบน าตาลในเลอดได 8.3.4 โรคของขอตอและกระดกเสอม

8.3.5 โรคอวน เนองจากการเผาผลาญอาหารเปนพลงงานนอยลง อาหารสวนเกนจงถกสะสมไวในสภาพของไขมน ระดบไขมน 15% ของน าหนกตว ถอวาเปนโรคอวน

126

จากทกลาวมาแลว ไมวาจะเปนวยเดก วยหนมสาว วยกลางคน และวยชรา ถาขาดการออกก าลงกายกจะมผลเสยหรอมโทษทงตอรางกาย จตใจ อารมณ สงคม เศรษฐกจ รวมทงการศกษา โดยเฉพาะผลเสยตอรางกายจะแสดงความรนแรงมากหรอนอยจะตางกน ขนอยกบปรมาณการขาดการออกก าลงกาย ระยะเวลา และสภาพรางกายของวยตางๆ ดงนน เพอเปนการเพมสมรรถภาพทางกายและสขภาพทด เราจงควรออกก าลงกายอยางสม าเสมอ อยางนอย 3 ครง/สปดาห และแตละครงควรออกก าลงกายไมต ากวา 30 นาท โดยการออกก าลงกายตองค านงถงสภาพรางกาย อาการเจบปวย เพศ อาย กอนออกก าลงกายเพอเพมสมรรถภาพรางกายและคณภาพชวตทดดวย

9. ขอหามในการออกก าลงกาย

ในภาวะทสภาพรางกายไมพรอม การออกก าลงกายจะท าใหเกดอนตรายหรออาการเจบปวยขนได ดงนน ควรงดการออกก าลงกายในภาวะตางๆ ดงน

9.1 ขณะเจบปวยเปนไข หรอมการอกเสบ การบาดเจบของอวยวะสวนใดสวนหนงของรางกาย

9.2 หลงจากระยะพกฟนจากการเจบปวย

9.3 หลงรบประทานอาหารใหมๆ หลง 4 ชวโมง เปนตนไป

9.4 ผทมโรคประจ าตว เชน ผปวยโรคหวใจ ความดนโลหตสง ฯลฯ การออกก าลงกาย ควรไดรบค าแนะน าจากแพทย และปฏบตตามค าแนะน าของแพทยอยางเครงครด

9.5 ถารสกเหนอยมาก ใจสน หนามด หายใจขด เวยนศรษะ ขณะออกก าลงกาย ตองหยดออกก าลงกายทนท นงพก หรอนอนราบจนหายเหนอย ควรใหแพทยไดตรวจรางกาย เสยกอนทจะออกก าลงกายตอไป

จากทกลาวมาจะเหนไดวา การออกก าลงกายเปนประจ าสม าเสมอเปนการเพมสมรรถภาพทางกายของบคคลทกคน ทกเพศ ทกวย ตรงกนขามหากเราออกก าลงกายนอย ไมเคลอนไหว ไมใชรางกายและอวยวะตางๆ เทาทควร รางกายกจะเสอมสภาพซงเขากบกฎ

“การใชและไมใช” หรอ “Law of use and disuse” กลาวคอ อวยวะใดทใชอยเปนประจ ากจะแขงแรง อวยวะใดไมไดใชกจะลบและหมดสภาพไป

การออกก าลงกายเปนวธการตามธรรมชาตทจะท าใหสวนตางๆ ของรางกายท างานไดเปนปกตมประสทธภาพ สขภาพรางกายสมบรณและแขงแรง การออกก าลงกายยงท าใหชะลอ การเสอมสภาพของอวยวะตางๆ ในรางกาย จงเปนผลดตอสขภาพสวนบคคล เมอสขภาพของบคคลด สมรรถภาพรางกายด กอจะเกดผลดทงตอตนเอง ชมชน และตอประเทศชาตอกดวย

127

10. พระมดการเคลอนไหวรางกาย

การเคลอนไหวรางกายอยางสม าเสมอสงเสรมใหมสขภาพดและสรางเสรมความสมบรณแขงแรงของรางกาย การเคลอนไหวรางกายออกก าลงใหเหนอยพอประมาณทกวน

หรอเกอบทกวนใหไดอยางนอยวนละ 30 นาท พอเพยงทจะปองกนโรคตางๆ เชน หวใจ ความดน โลหตสง เบาหวาน มะเรงล าไสใหญ

ภาพท 3-19 พระมดการเคลอนไหวรางกาย

(ทมา: กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2546: 13)

11. รปรางมนษย

วลเลยม เอช เซลดอล (William H. Sheldon) มความเชอวาบคลกภาพแตละบคคล มสวนสมพนธกบคณสมบตรปรางของบคคล เซลดอนไดท าการวเคราะหรปรางชายหนมจ านวนหลายพนคน เปนทฤษฏบคลกภาพตามรปรางของบคคล (Types personality theory) และสรปไดวารปรางแบบพนฐานแบงเปน 3 แบบ ดงน (วรยา บญชย, 2529: 246)

11.1 รปรางผอม (Ectomorph) มลกษณะดงน ผอม แบบบาง กระดกเลก มกลามเนอนอย แขนขายาว ทองและสะโพกราบเรยบ ไหลแคบและไมมกลามเนอ คนในกลมนถารจก ออกก าลงกายอยางถกตอง และท าเปนประจ าจะสามารถพฒนารปรางใหดได การเลนกฬา หรอ ออกก าลงกาย ควรเปนกจกรรมทใชความทนทานคลองแคลววองไว เชน บาสเกตบอล วอลเลยบอล กระโดดสง กระโดดขามรว

128

11.2 รปรางปานกลาง (Mesomorph) มลกษณะดงน กลามเนอเปนมดๆ เหนไดชดเจน โครงกระดกใหญ มกลามเนอแขงแรง ไหลกวางล าตวตรง อกใหญ เอวเลก ขา ล าตว และแขนแขงแรง มกลามเนอโดยตลอดแขนชวงลางหนา ขอมอ มอ และนวมอแขงแรง รปรางเหมาะส าหรบเลนกฬาและออกก าลงกายไดทกชนด จดอยในกลมผทมรปรางดทงหญงและชาย

11.3 รปรางอวน (Endomorph) มลกษณะดงน อวน ศรษะใหญ คอหนาและสน

มไขมนกระจายอยท วรางกาย จะพบมากบรเวณทอง หนาอก โคนขา มใบหนากลม อกกวางมไขมน

แขนสน สวนของทองมากกวาหนาอก โครงรางไมมกลามเนอ หนาอกเจรญขนเนองจากการพอกพนของไขมน ผวหนงออนนมหรอเปนคนประเภทลงพง มไขมนตามแขนขา การเลนกฬา หรอ การออกก าลงกายไมควรเปนประเภททตองใชความทนทานและความคลองแคลวสง เชน ทมน าหนก มวยปล า ยงธน กฬาเพอสขภาพ วายน า เดนเรว และการวง

(ก) (ข) (ค)

ภาพท 3-20 การแบงรปรางของมนษย

(ก) Ectomorph

(ข) Mesomorph

(ค) Endomorph

(ทมา: https://www.shutterstock.com/fr/image-illustration/3d-standing-male-body-type-

illustration-662568910)

129

12. ชพจรกบการออกก าลงกาย

ชพจร (Pulse หรอ Pulse rate หรอ Heart rate หรอ Heart beat) คอ คลนทเกดจากการขยายตวและหดตวของหลอดเลอดแดงสลบกน ซงตรงกบอตราการเตนของหวใจ หรอการนบอตราการเตนของหวใจโดยนบผานการเตนของหลอดเลอดแดงในระยะเวลา 1 นาท ชพจรสามารถน ามาใชในการประเมนสขภาพและบอกประสทธภาพการท างานของหวใจ ซงอาจเกดผดปกตจากโรคหวใจ หรอจากภาวะรางกายผดปกตอนๆ เชน โรคของปอด การมไข เปนตน ชพจรสามารถวนจฉยการท างานของหวใจได เชน เมอมความดนโลหตสง ชพจรจะเตนแรง แตเมอมความดนโลหตต า ชพจรจะเตนแผวเบา เปนตน นอกจากน ชพจรสามารถน ามาใชในการจดปรมาณความเขมของการออกก าลงกาย โดยเฉพาะการออกก าลงกายแบบบรหารหวใจและระบบไหลเวยนโลหตหรอ Cardiovascular การวดชพจรสามารถชวยพจารณาความเหมาะสม ความหนกเบาในการออกก าลงได เมอระดบชพจรเตนสงกวาปกตอาจเปนสญญาณใหหยดพกเพราะอาจจะเขาสสภาวะ การออกก าลงกายทหนกหกโหมเกนไป (Overtraining) กลบกนหากระดบชพจรหรอระดบการเตนของหวใจเตนต ากวาทควรจะเปนจงตองออกแรงมากขนเทาใด เพอใหการออกก าลงกายนนเปนไปอยางมประสทธผลอยางเตมท ระดบชพจรขณะพกผอน Resting heart rate หรออตราการเตนชพจรขณะพก เปนตวก าหนดความหนกเบาในการออกก าลงกาย การทเรามสขภาพด พกผอนเพยงพอ รบประทานอาหารอยางถกสขอนามย จะชวยใหระบบสบฉดโลหตภายในรางกายสามารถท างานไดด การหา คาชพจรขณะพกผอนท าไดโดยการวดคาชพจรหลงจากตนนอนทนทกอนจะลกออกจากเตยง ท าตดตอกน 5 วนเพอใหไดคาเฉลยน ามาหาร 5

เราสามารถจบชพจรไดในต าแหนงตางๆทหลอดเลอดแดงขนาดกลางอยตดกบผวหนง จงสามารถคล าพบไดงาย เชน บรเวณขาพบดานนวหวแมเทา ดานในของขาหนบ ทล าคอสวนทตดกบลกกระเดอก โดยวธการจบชพจรทงายทสด สะดวกทสด และใชกนทวไป คอ การจบชพจรบรเวณขอมอ และขางล าคอ โดยจะจบนาน10 วนาท แลวคณดวย 6 กจะไดจ านวนครงทหวใจเตนตอนาท หรอจบนานประมาณ 15 วนาท แลวคณดวย 4 กไดเชนกน โดยปกตชพจรผใหญจะเตน 60 - 100 ชาย 60 - 70 หญง 70 - 80 ครง/นาท ทงนชพจร เปน 1 ใน 4 ของสญญาณชพ ชพจรของแตละคน หรอคนเดยวกนแตอยในสถานการณและเวลาทตางกนกจะไมเทากน เชน ขณะพก ชพจรจะเตนชากวาขณะเคลอนไหว ผใหญชพจรชากวาเดก อารมณเศราชพจรเตนชากวาตนเตน (พวงทอง ไกรพบลย, ม.ป.ป.)

130

(ก) (ข)

ภาพท 3-21 การจบชพจรเพอวดอตราการเตนของชพจร

(ก) จบชพจรบรเวณขอมอ (ข) จบบรเวณขางล าคอ

(ทมา: https://www.quora.com/Which-artery-will-you-choose-for-taking-pulse-in-an-

emergency-situation-Why)

ความหนกของการออกก าลงกาย ตองหนกพอทจะท าใหหวใจเตนเรว ถงอตรา เปาหมาย (Target Heart Rate) 65 - 80% ของอตราการเตนชพจรสงสด (Maximum Heart Rate หรอ MaxHR)

สตร อตราการเตนชพจรสงสด = 220 - อาย ตวอยาง

อาย 30 ป จะมอตราการเตนชพจรสงสด = 220 - 30

= 190 ครง/นาท อาย 40 ป จะมอตราการเตนชพจรสงสด = 220 - 40

= 180 ครง/นาท

131

การหาอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมาย

สตรท 1 อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมาย = 65 - 80% ของอตราการเตนสงสดของหวใจ โดยท 65% เปนอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายต าสด และ 80% เปนอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายสงสด

ตวอยาง จงหาอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายของพโปป อาย 20 ป

อาย 20 ป จะมอตราการเตนชพจรสงสด = 220 - 20

= 200 ครง/นาท รอยละ 65 ของอตราการเตนชพจรต าสด = 0.65 x 200

= 130 ครง/นาท รอยละ 80 ของอตราการเตนชพจรสงสด = 0.80 x 200

= 160 ครง/นาท ดงนน อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายของพโปป อาย 20 ป จะอยระหวาง 130 - 160 ครง/นาท ส าหรบการออกก าลงกายแตละครงจงจะเพยงพอทจะพฒนาสมรรถภาพรางกาย โดยเฉพาะความอดทนของระบบหายใจ และไหลเวยนของเลอด

สตรท 2 อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมาย = (อตราการเตนสงสดของหวใจ-อตราชพจรขณะพก) + อตราชพจรขณะพก

ตวอยาง จงหาอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายของนายเจมส อาย 30 ป มอตราการเตนของชพจรขณะพก 70 ครง/นาท หาอตราการเตนสงสดของหวใจ = 220 - อาย

= 220 - 30 = 190 ครง/นาท แทนคาในสตร

อตราชพจรเปาหมาย = (2

70-190) + 70

= 60 + 70 ครง/นาท ดงนน อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายของนายเจมส อาย 30 ป มคาเทากบ130 ครง/นาท

2

132

สตรท 3 อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายต าสด = 170 - อาย

อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายสงสด = 200 - อาย

ตวอยาง จงหาอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายของนายด า อาย 19 ป แทนคาในสตร

อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายต าสด = 170 - 19 = 151 ครง/นาท อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายสงสด = 200 - 19 = 181 ครง/นาท ดงนน อตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมายของนายด า อาย 19 ป จะอยระหวาง 151 - 181 ครง/นาท

3. นนทนาการ

1. ความหมายของนนทนาการ

ค าวา นนทนาการ เปนค าใหมทบญญตขนเพอใชแทนค าวา สนทนาการ ตงแต พ.ศ. 2519 ตรงกบค าภาษาองกฤษวา Recreation ซงมาจากค า Create แปลวา สรางขนหรอท าขนใหม บวกกบค าอปสรรค Re- เปน Recreate เมอเปนค านามกกลายเปน Recreation แปลวา การสรางใหมหรอท าใหเกดขนใหม หมายถง การท าใหรางกายสดชนแจมใสหลงจากเหนดเหนอยจากการท างาน ปจจบนไดมบคคลและหนวยงานตางๆ ใหความหมายขอค าวา นนทนาการ ไวหลากหลายเชน

ศภลกษณ วฒนาวทวส และคณะ (2542: 201) ไดใหความหมายของ นนทนาการ หมายถง กจกรรมยามวางททกคนตองเขารวมดวยความสมครใจและกจกรรมนนจะกอใหเกดความพงพอใจตอผเขารวมในทนททนใด ทงนกจกรรมนนตองไมขดตอวฒนธรรมทดงามของสงคมนนๆ

เสนห ใจเออย (2555: 13) ไดใหความหมายของ นนทนาการ หมายถง กจกรรมยามวาง โดยทบคคลท าดวยความสมครใจ เกดความพอใจในการปฏบตกจกรรมนน อกทงยงชวยผอนคลายความตงเครยด ชวยพฒนาตนเอง พฒนาความสมพนธระหวางบคคล และทส าคญยงพฒนาบคคลใน 4 ดาน คอ รางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา กรมพลศกษา กระทรวงการทองเทยวและกฬา (2557: 2) ไดใหความหมายของ นนทนาการ หมายถง กจกรรมเวลาวางทสรางสรรค เปนประโยชน มคณคาส าหรบบคคลทเขารวมกจกรรมดวยความสมครใจและสงผลโดยตรงตอผเขารวม ชวยพฒนาคณภาพชวตของบคคล ซงเปนเปาหมายของนนทนาการ คอ การกระท าใหชวตมคณภาพ หมายถง การมคณภาพชวตทดกวาทเปนอย นนคอ มความสขทสมบรณ ประกอบดวย 2 สวน ไดแก สขภาพทางกายและสขภาพจตใจ นอกจากนนยงมผลพลอยไดอนๆ อกมากมาย

133

จากทกลาวมาสรปไดวา นนทนาการ หมายถง กจกรรมสรางสรรค ทท าในยามวาง ตามสมครใจ เพอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนและผอนคลายความตงเครยด

2. ลกษณะของนนทนาการ

กรมพลศกษา (2534: 26) ไดกลาวถงหลกในการพจารณากจกรรมนนทนาการ วาจะตองมลกษณะดงน

2.1 กจกรรมนนทนาการน นตองเปนกจกรรม (Activity) กลาวคอ ตองมการกระท า รางกาย กลามเนอ หรออวยวะสวนใดสวนหนงไดมการกระท า หากอยเฉย ๆ เชน นอนหลบ

ถอวาไมเปนกจกรรมนนทนาการ 2.2 การเขา รวมในกจกรรมน น ตอง เปนการกระท าดวยความสมครใจ (Voluntarity) ความตองการและการเลอกทจะเขารวมในกจกรรมนนตองท า ดวยความสมครใจ 2.3 กจกรรมทท านนตองกระท าในเวลาวาง (Free time) ไดแก เวลาทนอกเหนอ

จากการนอนหลบ เวลาท างาน หรอเรยนหนงสอ เวลาในการเดนทางไปประกอบภารกจประจ าวน รบประทานอาหารและภารกจสวนตวตาง ๆ เชน อาบน า ลางหนา แปรงฟน เปนตน

2.4 เปนกจกรรมทพงประสงคของสงคม ไมเปนไปในทางอบายมข แตเปนกจกรรมทกอใหเกดประโยชนทางการศกษา (Educational activities)

2.5 กจกรรมนนตองน ามาใหเกดความพงพอใจในทนททนใด และโดยตรงตอ

ผเขารวมกจกรรมนน

2.6 กจกรรมทเลอกกระท า นนตองเปนกจกรรมทไมเปนอาชพ เชน การตกปลาของชาวประมง ซงการตกปลานนเปนอาชพของเขา การกระท านจงไมถอวาเปนนนทนาการ

จะเหนไดวา กจกรรมนนทนาการนนเปนกจกรรมการแสดงออกทสรางสรรคในวนวาง

ตามความถนดความสนใจ และท าตามความสมครใจ ผกระท ากจกรรมนนทนาการเกดความสขกายสขใจ และเพลดเพลนใจท งในปจจบนและอนาคตหรอเปนผลดแกบคคล ชมชน สงคม และประเทศชาตในทสด

134

(ก) (ข)

ภาพท 3-22 กจกรรมนนทนาการ

(ก) วงจอกกง (ข) เตนซมบา

(ทมา: http://pe.swu.ac.th/ และ https://www.sanook.com/health/5001/)

3. ประเภทของนนทนาการ

กจกรรมนนทนาการมอยหลายประเภทซงคนเราควรเลอกใหเหมาะสมกบตนเองอนจะกอใหเกดความพอใจ ความสนกสนาน และเกดประโยชนทสรางสรรคตอตนเองและสงคม อนจะน าไปสการมคณภาพชวตทด กจกรรมนนทนาการแบงเปนประเภทตางๆ ไดดงน

3.1 กจกรรมเกม กฬา และการละเลน เปนกจกรรมการออกก าลงกายสงเสรมสขภาพ และเพอความสนกสนานเพลดเพลน มลกษณะเปนกจกรรมททาทายความสามารถผเลน ซงใชรางกายเปนสอแสดงออกในการเขารวมกจกรรม และจะสงผลตอการพฒนาการทางรางกาย

จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา 3.2 กจกรรมศลปะ หตถกรรม และงานฝมอ เปนกจกรรมทมคณคามาก ใหความ สขใจ เกดสนทรยแกผปฏบตและผมสวนรวม ไดผลงานทเปนรปธรรมในสงทประดษฐหรอสรางสรรคขนมา ท าใหเกดความภมใจ อกทงยงมประโยชนในการฝกสภาพจตใจบคคลในดานตางๆ ไดดกจกรรมหนง ศลปะถอเปนมรดกของมวลมนษย สะทอนถงแนวทางวถของมนษย

3.3 กจกรรมการรองเพลงและดนตร เปนกจกรรมบนเทงใจทสามารถรวมกจกรรมไดงาย และสะดวก สามารถเปนไดทงผปฏบตหรอผชมซงตางกมความสข เปนกจกรรมทจด แบบงายๆ ไดจนถงขนทมความยงใหญ ซงกจกรรมการรองเพลงและเลนดนตรยงแสดงออกถงพนฐานความเปนมาของบคคลและเชอชาต แสดงถงความมอารยธรรมและความแตกตางของ ชนชาตตางๆ

135

3.4 กจกรรมเขาจงหวะและการเตนร า เปนกจกรรมเคลอนไหวประกอบจงหวะ ดนตร เสยงเพลง หรอเสยงทก าหนดขน เปนกจกรรมทแสดงออกดวยทาทางลลาตางๆ สะทอนความรสกภายในของบคคลไดเปนอยางด นอกจากน กจกรรมประเภทกจกรรมเขาจงหวะยงชวยสงเสรมระบบประสาทสงงานของกลามเนอสวนตางๆ ใหเคลอนไหวตามการสงการ ใหลงจงหวะ เปนการฝกการควบคมระบบสงการของกลามเนอทท าใหเกดการเคลอนไหวรางกาย เมอมองยอนกลบไป กจกรรมเขาจงหวะในอดตของบคคล จะเปนกจกรรมแสดงถงการถายทอดบางสวนของวถการด ารงชพของคนแตละบคคล แตละเชอชาตได

3.5 กจกรรมดานภาษาและวรรณกรรม ภาษาแสดงถงความเปนชาต กจกรรมดานภาษา จงเปนกจกรรมทสะทอนถงความแตกตางทางวฒนธรรมของแตละชาตและภาษา เปนสง บงบอก ความเปนเอกราช อสระ มอารยธรรม ลกษณะกจกรรมดานภาษาและวรรณกรรม จงเปนกจกรรมทสงเสรมปญญาความคด ใหความรสกสนทรยทางอารมณ เปนเอกลกษณของแตละชาต

แตละภาษา โดยเฉพาะของไทยมกจกรรมดานวรรณกรรม อานเขยนมาชานาน และการแตงบทประพนธตาง ๆ โดยเปนกลอน วรรณคด เรองสน ปรศนาค าทาย ฯลฯ

3.6 กจกรรมการแสดงและการละคร การแสดงและการละคร เปนศลปะแขนงหนงทมความเปนมาตามอารยธรรมของมนษยทงในอดตและปจจบน สถานบนเทงเปนทสรางสรรค ลลาของบคคลใหแสดงออกดวยความสนทรย ชวยใหบนเทงตลอดจนผอนคลาย แสดงออกซง ยคสมยของการใชชวตของกลมคน หรอความเปนอยของชมชนในขณะน น ลกษณะกจกรรม การแสดง ไดแก ภาพยนตร ละคร รวมถงการแสดงการเลนตางๆ ทน ามาเสนอหรอแสดงใหชม เชน มายากล การแสดงนานาชาต เปนตน

3.7 กจกรรมงานอดเรก เปนกจกรรมของบคคลหรอกลมบคคล ทใชเวลาวางท ากจกรรมเพอผอนคลายเพลดเพลนซงสงผลตอคณคาทางจตใจของผกระท า อกทงยงสงผลพลอยได

เปนชนงาน หรอเปนรปธรรมดวยลกษณะของงานอดเรกขนอยกบความสนใจของแตละบคคล ถาจะน ากจกรรมใดมาใชกบตนเอง เชน งานฝมอและงานประดษฐ การปลกตนไม ท าสวน เลยงสตว อานหนงสอ ฟงเพลง เลนดนตร การสะสม ฯลฯ โดยทวไปมกจะคดวาการท างานอดเรกเปนกจกรรมเฉพาะคนวยผใหญหรอวยสงอายเทานน แตทจรงแลวงานอดเรกนนเปนกจกรรม ของบคคลทกๆ วย

3.8 กจกรรมทางสงคม เปนกจกรรมทท ารวมกบผอนทงบคคลในครอบครว และบคคลนอกครอบครว เปนงานสงสรรคกจกรรมตามประเพณ หรอกจกรรมของชมชน โดยมกจะรวมกบพธกรรมตางๆ เชน งานแตงงาน งานบวช งานคลายวนเกด งานเลยงในโอกาสตางๆ

136

3.9 กจกรรมกลางแจง หรอนอกสถานทหรอนอกเมอง เปนกจกรรมแสดงออก ซงความตองการของมนษยทต องการอสระ ทาทาย คนหาสงแปลกใหม และเขาหาธรรมชาต ลกษณะกจกรรมกลางแจง ไดแก กจกรรมคาย การทองเทยว กจกรรมผจญภย กฬากลางแจง ฯลฯ

3.10 กจกรรมพเศษ เปนกจกรรมทจดขนหรอกระท า เปนพเศษ แลวแตกรณ เพอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลน หรอจดขนในโอกาสตางๆ เชน กจกรรมทจดในวนส าคญตางๆ การจดกจกรรมขนโดยเฉพาะเพอจดมงหมายใดจดมงหมายหนงเพอใหทกคนมสวนรวม

สามารถจดไดทงเปนกจกรรมบคคล กจกรรมของหนวยงานหรอองคกร เปนกจกรรมของชาต

หรอนานาชาต 3.11 กจกรรมอาสาสมครและบรการ เปนกจกรรมทกระท าเพอบ าเพญประโยชน การบรการสาธารณะเปนความพงพอใจ สมครใจของผปฏบตในการชวยเหลอชมชนหรอประเทศชาต ตลอดจนสากลนานาชาต สงผลตอความสขใจทไดกระท า ชวยใหสภาพสงคมด มน าใจ เออเฟอเผอแผ กจกรรมอาสาสมคร ไดแก กจกรรมพฒนาสถานท พฒนาชมชน อาสาบรรเทา สาธารณภย ตลอดจนกจกรรมของชาตและนานาชาต โดยมากมกจะเปนบคคลหรอองคกรเอกชน เปนผด าเนนการ เชน ชมรม สมาคม มลนธตางๆ เปนตน

3.12 กจกรรมทองเทยวทศนศกษา เปนกจกรรมกลางแจงกจกรรมหนงซงเปน การเดนทาง การยายไปสถานทใหมชวคราว เปนการเปลยนจากทเปนเพอความเพลดเพลน สขใจ และไดพบ สงใหมชวยใหมโลกทศนกวางไกลตางกบการอยคาย คอทรปเปนการด าเนนการตางกน คอ การทองเทยว ไมจ าเปนตองเปนกจกรรมทเขาใกลกบธรรมชาตเหมอนกบการอยคาย ลกษณะ

การทองเทยวอาจมจดมงหมาย โดยจดมงหมายหนงหรอหลายจดกได ยกเวนการทองเทยว เชงอนรกษ (Biotourism) จะมลกษณะเขาหาธรรมชาตเชนเดยวกบกจกรรมคาย

3.13 กจกรรมกลมสมพนธ มนษยสมพนธเปนกจกรรมทสรางสรรคเพอใหเกดความสมพนธระหวางบคคลกบบคคล เปนกจกรรมทมคณคาในดานมนษยสมพนธ รจกการอยรวมกน อยางมความสข โดยมากมกจะสอดแทรกจดประสงคหรอเปาหมายอนๆ ทเปนประโยชนตอผรวมกจกรรม เชน วธการท า งานรวมกน การพฒนาบคคลและองคกร เปนตน

3.14 กจกรรมเพอความสงบสขและพฒนาจตใจ เปนกจกรรมทชวยใหบคคล มความสขทางใจเปนส าคญ เปนกจกรรมพฒนาจตใจผรวมกจกรรมซงในสถานการณปจจบน การใชชวตของบคคลมความวนวาย สงคมสบสน ผคนเอารดเอาเปรยบ ขาดความเอออาทร กจกรรมเพอความสงบสขและพฒนาจตใจจะชวยใหรจกการด ารงชวตอยางเปนสขมความพอเพยงได เชน

การเขาวดฟงธรรม ปฏบตสมาธ

137

3.15 กจกรรมพฒนาสขภาพและสมรรถภาพ เปนกจกรรมทสงเสรมใหบคคล มสขภาพท ดในรปแบบของการออกก าลงกาย ซงนอกเหนอจากกจกรรมกฬาแลว ยงมท ง การออกก าลงกาย หรอบรหารรางกายโดยใชอปกรณและไมใชอปกรณ เชน ตามสถานบรการ บางกจกรรมออกก าลงกายเพอสขภาพ บางกจกรรมใชการก าหนดลมหายใจ การใชสมาธประกอบการออกก าลงกาย ไดแก โยคะ ชกง การเตนแอโรบก กจกรรมประกอบจงหวะ ฯลฯ

3.16 กจกรรมบนเทงและสนทนา เปนกจกรรมทมมาแตดงเดมของมนษย เพอการสอสาร ซงการสนทนาทเกดความสขสนกเพลดเพลนไดสาระจงนบเปนนนทนาการ ซงรวมถง การเลาเรองตางๆ เชน การเลานทาน เลาเรองข าขน หรอเรองราวใหแงคด ฯลฯ

4. ประโยชนของนนทนาการ

ประพนธศร สเสารจ (2541: 7-9) ไดกลาวถงประโยชนของนนทนาการไวดงน

4.1 รจกใชเวลาวางใหเกดประโยชน ในแตละวนเราจะมเวลาวางประมาณ 5 - 6 ชวโมง ซงเวลาดงกลาวเราสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนดวยการเขารวมกจกรรมนนทนาการได

4.2 ชวยสงเสรมสขภาพจต ในภาวะสงคมปจจบนคนมความเครยดมากข น สงเหลานเปนหนทางน าไปสโรคจต คนทประกอบกจกรรมนนทนาการท าใหมสขภาพด สดชนแจมใส

4.3 ชวยปองกน ลดปญหาอาชญากรรม และความประพฤตเกเรของเดก ปญหาน มความส าคญมากซงสาเหตเกดจากการไมรจกใชเวลาวางในทางนนทนาการ

4.4 สงเสรมความเปนพลเมองด โดยการจดกจกรรมใหประชาชนรจกบ ารงรกษาสขภาพ รจกใชเวลาวางใหเปนประโยชน รกความยตธรรม รกหมคณะ ไมเหนแกตว ชวยเหลอสงคม มน าใจ เออเฟอเผอแผ เสยสละชวยเหลอกน

4.5 ชวยในการพกฟนคนปวย สรางเสรมสมรรถภาพทางกายและจตใจ

4.6 ชวยเสรมสรางความรกความอบอน และความเขาใจอนดภายในครอบครว ซงจะเกดผลดตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต 4.7 ชวยสงวนรกษาทรพยากรธรรมชาต ความสวยงามของสถานทซงจดเพอนนทนาการโดยการปลกปา รวมมอจดกจกรรมอนรกษธรรมชาต นบเปนการสงวนทรพยากร ธรรมชาตทด

4.8 ชวยสรางสนทรยภาพในดานความงาม ดานคณธรรม และจรยธรรมใหกบประชาชนเปนการยกระดบจตใจของประชาชนใหเกดความรก ซาบซง และชนชมในความงดงามของศลปะทงหลาย เชน กจกรรมทางศลป ดนตร การทองเทยว เปนตน

138

4.9 สงเสรมใหเกดความสข ความพอใจ ผทจะเขารวมในกจกรรมนนทนาการ ยอมพอใจในกจกรรมนนๆ ฉะนนผลทไดท าใหเขามความสข เปนผลใหครอบครวเกดความสข

4.10 ชวยผอนคลายความเครยดใหกบบคลากรภายในองคกร โดยการจดกจกรรมนนทนาการ เชน การจดแขงขนกฬา การจดงานเลยง การจดดนตร เปนตน

จะเหนไดวา กจกรรมนนทนาการมประโยชนอยางมากตอบคคลเมอมเวลาวางเพราะนอกจากจะชวยผอนคลายความเครยดจากการท ากจกรรมในชวตประจ าวนแลว ยงชวยเสรมสรางสขภาพกายและจตทด รวมทงยงชวยใหรจกใชเวลาวางใหเกดประโยชนตอตนเอง ครอบครว สงคม

และประเทศชาตอกดวย

139

สรปประจ าบทท 3

สมรรถภาพรางกาย เปนความสามารถของรางกายทเคลอนไหวในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ โดยเกดความเหนอยนอยและมพลงงานเหลอในรางกายทจะประกอบกจกรรมอนไดอก การทดสอบสมรรถภาพรางกาย จะทดสอบในองคประกอบตางๆ ไดแก ความอดทนของระบบไหลเวยนโลหตและหายใจ ความอดทนของกลามเนอ ความแขงแรงของกลามเนอ ความออนตว และสดสวนของรางกายทพอเหมาะ สมรรถภาพรางกายสามารถเสรมสรางไดดวยการออกก าลงกาย ซงเปนการเคลอนไหวของรางกายโดยใชกจกรรมเปนสอโดยไมไดมงเนนการแขงขน ไมเปนกจวตรประจ าวน และไมเปนอาชพ การออกก าลงกาย แบงได 5 ประเภท ไดแก การออกก าลงกายแบบ Isometric, Isotonic, Isokinetic, Aerobic และ Anaerobic ซงการออกก าลงกายในแตละครงสามารถใชการวดชพจรพจารณาความเหมาะสมความหนกเบาในการออกก าลงได นนทนาการ เปนกจกรรมสรางสรรคทท าในยามวางตามสมครใจเพอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนและผอนคลายความตงเครยด สรางความสมพนธอนดตลอดจนสงเสรมลกษณะนสยของการเปนพลเมองทด แบงออกเปน 16 ประเภท ไดแก กจกรรมเกมกฬา กจกรรมศลปะหตถกรรมและงานฝมอ กจกรรมการรองเพลงและดนตร กจกรรมเขาจงหวะและการเตนร า กจกรรมดานภาษาและวรรณกรรม กจกรรมการแสดงและการละคร กจกรรมงานอดเรก กจกรรมทางสงคม กจกรรมกลางแจง กจกรรมพเศษ กจกรรมอาสาสมครและบรการ กจกรรมทองเทยวทศนศกษา กจกรรมกลมสมพนธ กจกรรมเพอความสงบสขและพฒนาจตใจ กจกรรมพฒนาสขภาพและสมรรถภาพ

และกจกรรมบนเทงและสนทนา

140

แบบฝกหดทายบทท 3

ตอนท 1 จงตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

วน เดอน ปเกด........................................................ อาย...................ป เพศ......................... สง................เซนตเมตร น าหนก................กโลกรม รอบเอว.............นว รอบสะโพก................นวชพจรขณะพก................ครง/นาท

1. จงค านวณหาน าหนกมาตรฐาน (2 สตร) 2. จงค านวณหาคาดชนมวลกาย (BMI) และสดสวนรอบเอวตอรอบสะโพก (WHR)

3. จากขอ 2 รปรางของนกศกษาเปนแบบใด และหากจะเลนกฬาควรเลอกกฬาประเภทใด

4. จงค านวณหาอตราการเตนสงสดของหวใจ

5. จงค านวณหาอตราการเตนของชพจรทเปนเปาหมาย (3 สตร)

ตอนท 2 จงตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. จงบอกความหมายของสมรรถภาพรางกาย 2. จงอธบายวธการเสรมสรางสมรรถภาพรางกายในชวตประจ าวน มาพอสงเขป

3. จงบอกความสมพนธระหวางการลดน าหนกกบการออกก าลงกายแบบ T25 4. จงจ าแนกประเภทของการออกก าลงกาย นนทนาการ พรอมยกตวอยางมาพอเขาใจ

5. จงบอกประโยชนและความส าคญของการออกก าลงกาย และนนทนาการ

ตอนท 3 จงจบคความสมพนธตอไปนใหถกตอง

องคประกอบของสมรรถภาพรางกาย

………..1. ความแขงแรงของกลามเนอ ก. การลกนง (Sit up) 30 วนาท ………..2. ความอดทนของกลามเนอ ข. การยดเหยยดรางกาย ………..3. ความออนตว ค. การวง 12 นาท ………..4. ความอดทนของระบบหายใจและไหลเวยนโลหต ง. แรงบบมอ

………..5. สดสวนรางกาย (Body composition) จ. BMI หรอ ดชนมวลกาย

141

แบบฝกหดทายบทท 3 (ตอ)

ประเภทของการออกก าลงกาย

………..1. Isometric exercise ก. การวงบนลทปรบความเรวได ………..2. Isotonic exercise ข. การโหนรถเมย

………..3. Isokinetic exercise ค. ทมน าหนก

………..4. Anaerobic exercise ง. การเตนแอโรบก

………..5. Aerobic exercise จ. การลกนง (Sit up)

142

เอกสารอางอง

กรมพลศกษา กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2557). คมอผน านนทนาการ. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.

กรมพลศกษา. (2534). แนวทางการพฒนาวทยาศาสตรการกฬาของประเทศไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพกรมการศาสนา.

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2546). การออกก าลงกายเพอสขภาพ. นนทบร:

กระทรวงสาธารณสข. การกฬาแหงประเทศไทย. (2544). แผนพฒนากฬาแหงชาต ฉบบท 3 (2545-2549). กรงเทพฯ:

ไทยมตรการพมพ.

การทดสอบสมรรถภาพทางกาย. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.jintana.

mns.ac.th/pontape/p6-4.html

คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. (Online). เกยวกบคณะพลศกษา. สบคนเมอ 2

พฤษภาคม 2560 จาก http://pe.swu.ac.th/

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (Online). การวดสมรรถภาพการใชออกซเจน.

(Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.sc.psu.ac.th/Department/

PHYSIO/service/fitness/VO2max.htm

. (Online). สดสวนรอบเอวตอรอบสะโพก. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560

จาก http://www.sc.psu.ac.th/ department/PHYSIO/service/fitness/WHR.htm

เจรญ กระบวนรตน. (2553). การออกก าลงกายเพอสขภาพ: ความรทยงตองการความเขาใจ. นนทบร: ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. ซมบาแดนซ เผาผลาญพลงงานเทาไร?. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.sanook.com/health/5001/

ประพนธศร สเสารจ. (2541). นนทนาการส าหรบคร. กรงเทพฯ: ภาควชาหลกสตรและการสอน

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. พวงทอง ไกรพบลย. (ม.ป.ป.) . ชพจรหรออตราการเตนของหวใจ (Pulse). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://haamor.com/th/

ระบบกลามเนอ. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.wangchan.ac.th/ teacher_

issue/t712/unit43.html

143

เอกสารอางอง (ตอ)

วรศกด เพยรชอบ. (2540). หลกการพลศกษา. กรงเทพฯ: กรมวชาการ.

วดแรงเหยยดขา. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.mucomplex.ss.

Mahidol.ac.th/fitnesstest/manual/exam08.jsp;jsessionid=%208B902E30BFF3291AEB

791958D3D5F313

วทพงศ สนสงสด. (Online). การลดน าหนกกบ T25. สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://med.mahidol.ac.th/atrama/sites/default/files/public/pdf/column/@Rama16

_E02.pdf

วรยา บญชย. (2529). การทดสอบและวดผลทางพลศกษา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. ศภลกษณ วฒนาวทวส, เตมศกด เศรษฐวชราวนช, ทพยวลย สจนทร, ฐตกร ศรสขเจรญพร,

อมรรตน วระสมฤทธ, และทพยวมล กตตวราพล. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต.

กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

ส านกวทยาศาสตรการกฬา. (2548). ฐานขอมลสมรรถภาพทางกายของประชาชนในเขตพนทภาค กลาง. กรงเทพฯ

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา. (2551). ตวชวดและสาระแกนกลาง กลมสาระการเรยนร

สขศกษาและพลศกษา ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551.

กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

สนนท บราณรมย, นพพร แกวมาก, สระบร ไชยมงคล, มาลน อทธเสน, และอมพาพรรณ พงศผลาดสย. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. โครงการพฒนาสอการศกษาเพอ

สงเสรมการเรยนรดวยตนเองของนกศกษา. กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

สพตร สมาหโต. (2548). การสรางแบบทดสอบสมรรถภาพทางกายทสมพนธกบสขภาพส าหรบ

ผสงอาย. กรงเทพฯ: ศนยวจยและพฒนาวทยาศาสตรการกฬา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สพตร สมาหโต และคณะ. (2556). แบบทดสอบและเกณฑมาตรฐานสมรรถภาพทางกาย ส าหรบ

ประชาชนไทย อาย 19-59 ป. กรงเทพฯ: กรมพลศกษา กระทรวงการทองเทยวและกฬา. เสนห ใจเออย. (2555). การใชเวลาวางในการประกอบกจกรรมนนทนาการของนกเรยน

ชนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนในเขตบางรก กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การจดการนนทนาการ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

144

เอกสารอางอง (ตอ)

หมวดวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยมหาสารคาม (2558). การออกก าลงกายเพอสขภาพ. มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม. ออกก าลงกายแบบแอโรบค คออะไร แคไหนจงจะด. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://www.honestdocs.co/what-is-aerobic-exercise

อทย สงวนพงศ. (2555). สขศกษา. กรงเทพฯ: บรษท พฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จ ากด. Astrand, P.O., & Rodahl, K. (1970). Textbook of Work Physiology. New York: McGraw-Hill

Book Company.

Back and leg dynamometer. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.maudesport.

com/back_and_leg_dynamometer-7115031-20886

Camry Digital Hand Dynamometer Grip Strength Measurement Meter Auto Capturing

Hand Grip Power 200 Lbs / 90 Kgs.. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://www.lifestyleupdated .com/shop/fitness-sports/strength-equipment/

hand-strengtheners/camry-digital-hand-dynamometer-grip-strength-measurement-

meter-auto-capturing-hand-grip-power-200-lbs-90-kgs/

Hermansen, L. (1969). Anaerobic Energy Release. Medicine and Science in Sports.1(1): 32-38

Johnson, P.D. and W.J. Stolberg. (1971). Conditioning. New Jersey: Prentice-Hall, Inc.

Knee Machine. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.teksaust.com/

products/product_view/12

Push. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://health.kapook.com/view153550.html

Standing male body type illustration. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก

https://www.shutterstock.com/fr/image-illustration/3d-standing-male-body-type-

illustration-662568910

Stretching. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.solitarytrees.net/index.php/pl

/blog/135-krem-i-inne-specyfiki-ktore-lecza-tradzik-rozowaty

System 4 Pro™. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.biodex.com/physical-

medicine/products/dynamometers/system-4-pro

145

เอกสารอางอง (ตอ)

Which artery will you choose for taking pulse in an emergency situation? Why?. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://www.quora.com/Which-artery-will-you-choose-

for-taking-pulse-in-an-emergency-situation-Why

146

147

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4

พลงงานกบชวต

หวขอเนอหาประจ าบท

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. ความหมายของพลงงาน

2. รปแบบของพลงงาน

3. แหลงของพลงงาน

4. พลงงานทใชแลวหมดไป

5. มลพษจากการใชเชอเพลงฟอสซล

6. พลงงานทใชแลวไมหมด

7. ผลกระทบจากพฤตกรรมการบรโภคพลงงาน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

หลงจากทไดศกษาบทเรยนน นกศกษาสามารถ 1. บอกความหมายของพลงงานได

2. จ าแนกประเภทของแหลงพลงงานได

3. บอกทมาและความส าคญของพลงงานทใชแลวหมดไปได

4. บอกทมาและความส าคญของพลงงานทใชแลวไมหมดได

5. ระบผลกระทบทเกดจากการใชฟอสซลทงทางตรงและทางออมได

6. บอกผลกระทบจากพฤตกรรมการบรโภคพลงงานในชวตประจ าวนได

7. อธบายแนวทางการอนรกษและประหยดพลงงานได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธการสอน

1.1 บรรยาย

1.2 อภปราย

1.3 พดถามตอบ

1.4 น าเสนอหนาชนเรยน

148

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 ผสอนบรรยายประกอบเอกสารการสอนในหวขอตางๆ 2.2 อภปรายรวมกนระหวางผสอนกบนกศกษา

2.3 ใชค าถามดวยวาจาระหวางผสอนกบนกศกษา

2.4 ใหนกศกษาน าเสนอผลงานเปนรายกลม

2.5 ใหนกศกษาท าแบบฝกหด

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน “วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต”

2. การน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

3. ต ารา หนงสอเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. ใบงาน 5. แบบฝกหด

การวดผลและการประเมนผล

1. การวดผล

1.1 พฤตกรรมของผเรยน

1.2 การซกถาม-ตอบค าถาม

1.3 การอภปรายรวมกน

1.4 รายงานของใบงาน

1.5 การน าเสนอหนาชนเรยน

1.6 การตอบค าถามจากแบบฝกหดทายบท

2. การประเมนผล

2.1 เขาเรยนและสงงานตรงตามเวลาทก าหนด

2.2 ตอบค าถามไดถกตอง

2.3 มการอภปรายแสดงความคดเหน

2.4 ท าใบงานถกตองสมบรณ

2.5 น าเสนอหนาชนเรยนได

2.6 ท าแบบฝกหดถกตองไมนอยกวารอยละ 80

149

บทท 4

พลงงานกบชวต

ในการสรางความเจรญทางเศรษฐกจ การพฒนาประเทศ พลงงานถอเปนรากฐานส าคญในการพฒนา เนองจากเปนพนฐานการผลตในดานอตสาหกรรมการผลตทกชนดและการด าเนนกจกรรมทางธรกจตางๆ ไมวาจะเปนดานอาคารส านกงาน ดานการตดตอทางธรกจ การเดนทาง การทองเทยว และการขนสง รวมทงการด ารงชวตประจ าวนของมนษย เพราะทกกจกรรมของมนษย ลวนแตตองใชพลงงานทงสน โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนพลงงานทใชเปนพลงงานหลกในการด าเนนกจกรรมดานตางๆ นน เชน น ามน กาซธรรมชาต หนน ามน และถานหน ซงเปนกลมพลงงานสนเปลอง น ากลบมาใชใหมไมได ใชแลวหมดไปเรอยๆ และมผลกระทบตอสงแวดลอม คอ ท าใหสงแวดลอมเกดมลภาวะ เราจงควรใชพลงงานอยางประหยดและเรงพฒนากลมพลงงานทหมนเวยนไดมาใชทดแทน พลงงานจงถอวาเปนเปนปจจยพนฐานทส าคญตอการด ารงชวตเพอการตอบสนองความตองการขนพนฐานในการด ารงชวตประจ าวนของมนษยทกคน ซงอาจกลาวไดวาพลงงานเปนปจจยท 5 ในยคปจจบนและอนาคตอยางแทจรง

1. ความหมายของพลงงาน พระราชบญญตการสงเสรมการอนรกษพลงงาน พ.ศ. 2535 ไดใหความหมายของ พลงงาน (Energy) หมายถง ความสามารถในการท างานซงมอยในตวของสงทใหพลงงานได ไดแก พลงงานหมนเวยน และพลงงานสนเปลอง และใหหมายความถงสงทอาจใหงานได เชน เชอเพลง ความรอน และไฟฟา เปนตน โดยพลงงานหมนเวยนหมายความรวมถงพลงงานทไดจากไม ฟน แกลบ กากออย ชวมวล น า แสงอาทตย ความรอนใตพภพ ลม และคลน เปนตน และพลงงานสนเปลองหมายความรวมถงพลงงานทไดจากถานหน หนน ามน ทรายน ามน น ามนดบ น ามนเชอเพลง กาซธรรมชาต และนวเคลยร เปนตน (พระราชบญญตการสงเสรมการอนรกษพลงงาน พ.ศ. 2535, 2535: 1) หรอกลาวไดวา สงใดๆ ทท าใหวตถเคลอนท หยดนง หรอเปลยนแปลงทศทางไดยอมมพลงงานอยภายในนนเอง

150

2. รปแบบของพลงงาน

พลงงานทมนษยน ามาใชประโยชนมอยหลายรปแบบ เชน พลงงานเสยง พลงงานกล พลงงานไฟฟา พลงงานเคม เปนตน ซงรปแบบของพลงงานในเอกสารตางๆ ไดจ าแนกไวแตกตางกน อยางไรกตามในเอกสารนไดจ าแนกรปแบบของพลงงานเปน 7 รปแบบ ไดแก

1. พลงงานกล (Mechanical energy) เปนพลงงานทเกยวของกบแรงและการเคลอนทของวตถ เชน กอนหนทอยบนยอดเนนจะมพลงงานศกยอยจ านวนหนง ขณะทกอนหนกลงลงมาตามทางลาดของเนนพลงงานศกยจะลดลงและเกดพลงงานจลนของการเคลอนทขนแทนสงมชวตอาศยพลงงานรปนในการท างานทตองมการเคลอนไหวเปนประจ า เชน การเดน การขยบแขนขา การหยบวตถเปนตน (กระทรวงพลงงาน, ม.ป.ป.: 1-3) 1.1 พลงงานศกย (Potential mechanical energy หรอ P.E.) เปนพลงงานทสะสมอยในวตถทหยดนงและพรอมทจะเคลอนท เชน น าหนกทตอกเสาเขม ของตกจากทสง น าหนาเขอน เปนตน

1.2 พลงงานจลน ( Kinetic mechanical energy หรอ K.E.) เปนพลงงานทอยในวตถทก าลงเคลอนท เกยวของกบความเรวของวตถทก าลงเคลอนท โดยคาพลงงานจลนทไดจะมคามากหรอนอยขนกบความเรวการเคลอนทของวตถและมวลของวตถ น าทไหลออกจากเขอนหรอน าหนกทตกลงมา ท าใหเกดงานเนองจากน าและน าหนกท าใหวตถเคลอนท เมอวตถเคลอนท พลงงานทเกดจากความเรวกคอพลงงานจลน เชน กอนหนทกลง รถทก าลงวง ธนทพงออกจากแหลง คนเดน นกบน รถแลน จกรยานทก าลงเคลอนท เปนตน

(ก) (ข)

ภาพท 4-1 รปแบบของพลงงานจลนและพลงงานศกย

(ก) จกรยานก าลงเคลอนท (ข) ปลอยลกบอลจากทสงสทต า

(ทมา: https://www.ryansearch.net/blog/march_2015/kinetic-vs-potential-leadership)

151

2. พลงงานเสยง (Sound energy) เปนพลงงานทท าใหอนภาคของอากาศเคลอนทในลกษณะทเกดเปนสวนอด-สวนขยาย เมอการเคลอนทของอนภาคอากาศในลกษณะดงกลาวเดนทางมาถงหมนษยกท าใหเยอแกวหเกดการสนในความถของการสนทตางกน แลวสงไปยงสมองซงแปลความออกมาเปนเสยงทเราไดยน

3. พลงงานแสง (Light energy) เปนพลงงานทท าใหอนภาคเคลอนทในลกษณะของคลนแมเหลกไฟฟา หนงสอบางเลมไดจดพลงงานแสงเปนพลงงานแมเหลกไฟฟาเพราะชวงของแสงจดเปนคลนแมเหลกไฟฟาชนดหนง

4. พลงงานความรอน (Heat energy หรอ Thermal energy) เปนพลงงานทท าใหอนภาคของสสารเกดการสนสะเทอน (ในกรณซงเปนของแขง) หรอมการเคลอนทเรวมากขน (ในกรณซงเปนของเหลวหรอกาซ) อนจะท าใหเกดผลทตามมา เชน การเปลยนสถานะ

5. พลงงานไฟฟา (Electrical energy) เปนพลงงานทเกยวของกบการเคลอนทของอเลกตรอนหรอประจไฟฟาในตวน าไฟฟา โดยผานเครองก าเนดไฟฟา เชน ไดนาโม หรอเซลลสรยะ หรอเกดจากแบตเตอร หรอถานไฟฉาย ซงสามารถเปลยนพลงงานเคมเปนพลงงานไฟฟาได

6. พลงงานเคม (Chemical energy) เปนพลงงานทสะสมอยในสาร ไดแก ไม น ามนเชอเพลง ถานหน และอาหาร เมอสารเหลานเกดปฏกรยาเคมกจะใหพลงงานออกมา เชน การเผาไหม ของไมหรอถานหนจะใหพลงงานออกมาในรปความรอนและแสงสวาง การหายใจและการเผา-

ผลาญอาหารในรางกายกจะใหพลงงานในการเจรญเตบโต และท ากจกรรมตางๆ ทงยงใหพลงงานความรอนท ารางกายอบอนอยเสมอ

7. พลงงานนวเคลยร (Nuclear energy) พลงงานนวเคลยรถกปลอยออกมาจากสารกมมนตรงสตามธรรมชาต มนษยดดแปลงน าไปใชในโรงไฟฟา หรอใชในเครองยนต ในระเบดปรมาณ

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาพลงงานในชวตประจ าวนมหลายรปแบบ ไมวาจะเปน พลงงานความรอน พลงงานเคม พลงงานกล พลงงานไฟฟา พลงงานนวเคลยร เปนตน ซงพลงงานแตละรปแบบไมสามารถสรางขนใหมหรอท าใหสญหายไปได แตสามารถเปลยนจากรปหนง ไปเปนพลงงานอกรปหนงไดตามกฎการอนรกษพลงงาน (law of conservation of energy) ซงในชวตประจ าวนเราสามารถน าความรเกยวกบกฎการอนรกษพลงงานไปใชประโยชนมากมาย ดงตวอยางเชน

1. การเปลยนพลงงานศกยโนมถวงเปนพลงงานจลน เชน น ากกเกบไวในเขอนจะ มพลงงานศกยโนมถวงสะสมอย เมอปลอยใหน าไหลจากเขอนไปหมนกงหนจะมการเปลยนแปลงพลงงานศกยไปเปนพลงงานจลนเพอน าไปผลตกระแสไฟฟา

152

2. การเปลยนพลงงานแสงไปเปนพลงงานเคม เชน กระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช ซงเปลยนพลงงานแสงเปนพลงงานเคมในรปสารอาหารแลวเกบสะสมไวในเนอเยอ

3. การเปลยนพลงงานแสงเปนพลงงานไฟฟา เชน การน าพลงงานแสงมาผานเซลลสรยะ (Solar cell) เพอใชในการผลตกระแสไฟฟา

ภาพท 4-2 การเปลยนพลงงานงานแสงเปนพลงงานไฟฟา

(ทมา: https://sites.google.com/site/khxnglenkhxngchififa/prayochn-laea-thos-khxng-phlangngan-

fifa/thos-khxng-phlangngan-fifa และ https://www.google.com/search?biw=1366& bih =654&tbm=isch&sa=1&ei=sKXfWrK1M4XwvASi0ZjIAg&q=solar+cell&oq=solar&gs_l=psyab

.1.0.0i67k1j0l4j0i67k1l2j0l3.250408.261650.0.263836.25.16.8.1.1.0.358.2830.0j1j5j4.10.0....0...1

c.1.64.psyab..6.15.2040...0i24k1j0i30k1j0i10i24k1.0.t6XKGsQeSYQ#imgdii=XcpZjSGZrEGIn

M:&imgrc=9C_qdRk3HmEYDM:)

4. การเปลยนพลงงานเคมเปนพลงงานความรอน เชน การเผาไหมเชอเพลงทมพลงงานเคมสะสมอยจะไดพลงงานความรอนเกดขน

5. การเปลยนพลงงานไฟฟาเปนพลงงานความรอน เชน เตารดทมขดลวดนโครมเปนสวนประกอบ เมอไดรบกระแสไฟฟาจะท าใหมพลงงานความรอนเกดขน

153

รปท 4-3 การเปลยนแปลงรปพลงงานในรปแบบตางๆ

(ทมา: http://www.kmutt.ac.th/hynae/%E0%B8%A7%E0%B8%B1% E0%B8%AA% E0%B8%94

%E0%B8%B8%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B

8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%87/)

3. แหลงของพลงงาน

มนษยสามารถน าพลงงานมาใชจากสงทใหพลงงานหรอสงทมพลงงานสะสมอย ซงเรยกวา แหลงของพลงงาน โดยทวไปพลงงานสามารถจ าแนกประเภทได 2 ประเภท คอ

1. แหลงพลงงานทใชแลวหมดไปหรอพลงงานสนเปลอง (Non-renewable energy) เปนแหลงพลงงานทเกดขนเองตามธรรมชาตโดยการทบถมกนของซากพชซากสตวทจมอยใตพนดนเปนเวลานานหลายพนลานปดวยแรงอดของเปลอกโลกและความรอนใตผวโลก ท าให ซากพชซากสตวเปลยนสภาพไปเปนสารเชอเพลงทมลกษณะเปนทงของแขง ของเหลว และกาซ (วรนช แจงสวาง, 2553: 7) จงเรยกอกอยางหนงวา พลงงานจากซากดกด าบรรพ (Fossil fuel) แหลงพลงงานนไมสามารถน ากลบมาหมนเวยนใชใหมไดอก เมอน ามาใชแลวจะหมดสนไปเรอยๆ ตองใชเวลานานหลายลานๆ ป จงสามารถเกดขนอก เชน น ามนดบ กาซธรรมชาต ถานหน หนน ามน และทรายน ามน เปนตน

154

2. แหลงพลงงานท ใ ชแลวไมหมดหรอพลงงานหมนเวยน (Renewable energy) เปนแหลงพลงงานทสามารถน ามาใชไดใหมไมรจบ เชน พลงงานแสงอาทตย ลม น า ชวมวล (เชน ฟน ไม แกลบ กากออย ซากพช ซากสตว และมลสตว) ความรอนใตพภพ พลงงานนวเคลยร เปนตน โดยแหลงพลงงานกลมนสามารถน ากลบมาใชได เชน น าจากธรรมชาตเกบไวในเขอนแลวปลอยน าจากเขอนมาปนไฟ แลวไหลลงแมน าล าคลอง กลายเปนไอน า ควบแนน และกลนตว เปนฝนตกลงมาสโลกอก ตามวฐจกรของน า (Water cycle) หรอแสงอาทตยทไดรบจากดวงอาทตย อยางไมมวนหมดสน เราสามารถเรยกพลงงานกลมนเรยกอกอยางวา พลงงานยงยน (Sustainable

energy)

เมอพจารณาการน าพลงงานจากแหลงพลงงานหลกมาใชในปจจบน พบวามนษยใชมากทสดมกเปนแหลงพลงงานสนเปลองหรอกลมทหมนเวยนไมได ซงพลงงานเหลานมแตจะหมดไปเรอยๆ และกอใหเกดปญหาดานมลพษมากมาย เชน กอใหเกดมลพษทางอากาศท าใหเกดภาวะเรอนกระจก (Greenhouse effect) ซงเปนปจจยส าคญประการหนงในการท าใหเกดภาวะโลกรอนหรออณหภมอากาศโลกรอน (Global warming) ขน ในทสดจะสงผลกระทบตอคณภาพชวตมนษยและมผลตอการเปลยนแปลงวถการด ารงชวตของสงมชวตอนๆ อกมากมาย จงตองมการพฒนาแหลงพลงงานอนๆ มาใชทดแทนเพอลดความเปนมลพษ และหาพลงงานอนมาทดแทนใหเพยงพอกบความตองการ

4. พลงงานทใชแลวหมดไป

พลงงานทใชแลวหมดไปไดจากแหลงพลงงานจากซากดกด าบรรพ หรอแหลงพลงงานจากฟอสซล (Fossil) ซงเกดจากการทบถมกนของซากพชซากสตวขนาดเลกในทะเลเมอประมาณ

500 ลานปกอน การทบถมและตกตะกอนเปนชนหนานบพนเมตรจนกลายเปนชนหนใตผวโลก ท าใหไดรบความรอนจากใตพภพและเกดการสลายตวของอนทรยสารท าใหซากพช ซากสตวเหลานนสลายตวกลายเปนวตถทสามารถเปนเชอเพลงและใหพลงงาน แหลงพลงงานทใชแลวหมดไป ไดแก ปโตรเลยม (น ามนดบและกาซธรรมชาต) ถานหน หนน ามน และทรายน ามน

1. ปโตรเลยม (Petroleum) คอ สารไฮโดรคารบอน (CH) ทเกดขนเองตามธรรมชาต มธาต 2 ชนดเปนองคประกอบหลก คอ คารบอน (C) และไฮโดรเจน (H) โดยอาจมธาตอโลหะชนดอน ในทางวทยาศาสตรรกนดวาพช และสตวรวมทงคนประกอบดวยเซลลเลกๆ มากมาย เซลลเหลานประกอบดวยธาตไฮโดรเจน และธาตคารบอนเปนหลก เมอซากพช ซากสตวทบถม และเปลยนรปเปนน ามนดบ หรอกาซธรรมชาต จงมองคประกอบของสารไฮโดรคารบอน (คอ ธาตไฮโดรเจนรวมกบธาตคารบอน) เปนสวนใหญ และไฮโดรคารบอนนแหละเมอน าไปเผาจะให

155

พลงงานออกมาแบบเดยวกบทเผาฟน เพยงแตน ามนใหความรอนมากกวาฟน นอกจากน ยงมองคประกอบสอดแทรกอนๆ บาง เชน ก ามะถน เปนตน

ภาพท 4-4 แหลงทมาของปโตรเลยม

(ทมา: http://li158wuttinan.blogspot.com/2015/10/blog-post_9.html.)

เนองจากปโตรเลยมเกดจากพชและสตวทอาศยอยในทะเลตายลง และถกทบถมอยใตทรายและโคลนตมภายใตทองทะเลเปนเวลานบรอยลานป ซากพชซากสตวเหลานถกยอยสลายเปนธาตคารบอนและไฮโดรเจนถกทบถมอยใตเปลอกโลก ทมความดนและอณหภมสงเปนเวลานานและรวมตวกนเปนสารประกอบไฮโดรคารบอนซงมหลายชนดปะปนกน เชน น ามนดบ (Crude Oil) หรอน ามนปโตรเลยมคอสวนทเปนของเหลว กาซธรรมชาต (Natural Gas) คอสวนทเปนกาซ และกาซธรรมชาตเหลว (Condensate) โดยทวไปจะพบปโตรเลยมในชนหนดนดานทระดบลกประมาณ 1 ถง 3 กโลเมตร ชนหนทสามารถกกเกบปโตรเลยมไวไดประกอบดวยชนหนทบซงชวยปองกนการระเหยของปโตรเลยม และชนหนทมความพรนสามารถอมน ามนไว ประเทศไทยพบแหลงน ามนดบเปนครงแรกทอ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม เมอป 2464 ตอมาไดพบท แหลงสรกต จงหวดก าแพงเพชร

ปจจบนกระบวนการและขนตอนในการส ารวจหาแหลงปโตรเลยม ตองใชวชาความรดานธรณวทยา (Geology) และธรณฟสกส (Geophysics) การส ารวจหาขอมลทเกยวของกบรปทรงทางเรขาคณตขนาด ของแหลงปโตรเลยม รวมทงระดบความลกจากพนผวเพอประเมนคณภาพของปโตรเลยมและปรมาณส ารอง นอกจากน ยงตองส ารวจหาขอมลทางดานชนดของปโตรเลยมในแหลงสะสมตว อตราการไหลของปโตรเลยม ความสามารถในการผลตปโตรเลยม ทงนรวมไปถงความกดดนของแหลงปโตรเลยม

156

ภาพท 4-5 ขอมลการส ารวจปโตรเลยมดวยคลนไหวสะเทอน (ก) ขอมลคลนเคลอนไหวสะเทอน

(ข) การแปลความหมายขอมลโครงสรางทางธรณวทยา

(ทมา: http://www.geothai.net/wp-content/uploads/2012/10/GT_Seismic_Songkhla-BAsin.png.)

1.1 น ามนดบ ประกอบดวยธาตไฮโดรเจนและคารบอนรวมตวกน ซงสวนใหญจะมจ านวนตงแต 4 อะตอมขนไป นอกจากนยงมธาตหรอสารอนๆประกอบอยดวย เชน ไนโตรเจน ออกซเจน ก ามะถน วานาเดยม เหลก และนกเกล น ามนดบทเกดขนในแหลงก าเนดทตางๆกน อาจมคณสมบตแตกตางกน น ามนดบสวนมากมสด าหรอน าตาลสวนใหญประกอบดวยคารบอนรอยละ 85 ถง 90 ไฮโดรเจนรอยละ 10-15 นอกจากนนยงมก ามะถนออกซเจนไนโตรเจนและโลหะอนๆ เ มอจะน ามาใชประโยชนจะตองน ามาผานกระบวนการกลนล าดบสวน (Fractional

distillation) เพอแยกเอาผลตภณฑตางๆ ออกจากกนโดยอาศยหลกการ คอ ใหความรอนแกน ามนดบ (เพอแยกสารทมจดเดอดใกลเคยงกน) จนมอณหภมสงประมาณ 350 ถง 400 องศาเซลเซยส แลวฉดเขาทางดานลางของหอกลนทมอณหภมลดหลนกนตามล าดบ โดยหอกลนล าดบสวนจะไดรบความรอนทมสวนฐานและหลอเยนทสวนบนโมเลกลสารหนดและหนกจะคงอยทฐาน สวนโมเลกลทเบาและระเหยงายจะข นไปถงยอดและควบแนนทสวนทเยนทสดดานบน ผลผลตจากเคมตางๆ จะถกดดเกบมาจากระดบตางๆ (บโซน เพยซ, 2555: 74)

(ก) (ข)

ความลกแสดงตามระยะเวลาในหนวยวนาท

157

ภาพท 4-6 การกลนน ามนดบโดยการกลนล าดบสวน

(ทมา: http://www.pttplc.com/th/About/PublishingImages/Graphics/A40%20international-

unit3/img-refined.png)

จะเหนไดวา การกลนน ามนดบเปนการยอยสลายสารประกอบไฮโดรคารบอนทเปนสวนประกอบของปโตรเลยมออกเปนกลม (Groups) หรอออกเปนสวน (Fractions) ตางๆ โดยใชหลกการแยกสารทม จดเดอด (Boiling point) ใกลเคยงกนหรอการกลนล าดบสวน ท าใหไดผลตภณฑแตกตางกนตามชวงอณหภมของจดเดอด โดยเรยงจากจดเดอดต าสดไปหาสงสด ดงน กาซ แนฟทา น ามนกาด น ามนเครองบน แกสออยด น ามนเตา น ามนหลอลน และยางมะตอย ตามล าดบ

158

ตารางท 4-1 ผลตภณฑตางๆ ทไดจากการกลนล าดบสวนน ามนดบ

ผลตภณฑตางๆทไดจากการกลนน ามนดบ

จ านวนอะตอมของคารบอน

ชวงของ จดเดอด (C)

สถานะทอณหภม 25 C

ประโยชน

กาซปโตรเลยม C1-C4 ต ากวา30 กาซ ท าสารเคมวสดสงเคราะห และเปนเชอเพลง

แนฟทาเบา C5-C6 0-65 ของเหลว ใชท าน ามนเบนซน

แนฟทาหนก C6-C10 65-170 ของเหลว ใชท าน ามนเบนซน เปนตวท าละลาย

น ามนกาด C10-C14 170-250 ของเหลว ใชท าเชอเพลงเครองบนไอพน และตะเกยง

น ามนดเซล C14-C35 250-340 ของเหลว ใชท าเปนเชอเพลงส าหรบเครองยนตดเซล

น าหมนหลอลน C19-C35 340-500 ของเหลว ใชเปนน ามนเครอง น ามนหลอลน

ไข C19-C35 340-500 ของแขง ใชท าเทยนไข เครองส าอาง ยาขดมน และวตถดบใน การผลตผงซกฟอก

น ามนเตา มากกวา C35 สงกวา 500 ของเหลว ใชเปนเชอเพลงเครองจกร

บทเมน มากกวา C35 สงกวา 500 ของแขง ใชท าวสดกนซม ใชท ายางมะตอยราดถนน

(ทมา: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, Online)

สถานการณการผลตน ามนดบและคอนเดนเสท (Condensate) หรอกาซธรรมชาต-

เหลว การผลตน ามนดบและคอนเดนเสทมปรมาณ 258 พนบารเรลตอวน คดเปนรอยละ 24 ของปรมาณความตองการใชในโรงกลน เพมขนรอยละ 3.9 โดยการผลต น ามนดบเพมขนรอยละ 7.3 เนองจากมแหลงน ามนดบเขาใหมชวงตนป และแหลงไพลนกลบมาผลตน ามนดบอกครง ในเดอนมถนายน ขณะทการผลตคอนเดนเสทลดลงรอยละ 0.9 การน าเขาและสงออกน ามนดบ การน าเขาน ามนดบลดลงรอยละ 2.4 โดยลดลงทกแหลงทงการน าเขาจากกลมประเทศตะวนออกกลาง ตะวนออกไกลและแหลงอนๆ ทงนป 2559 ไดเรมมการสงออกน ามนอกครง จากแหลงวาสนา แหลงสงขลา แหลงนงเยาว แหลงมโนราหและแหลงบวหลวง เนองจากคณภาพน ามนจากแหลงดงกลาวไมตรงกบความตองการของโรงกลนน ามนในประเทศ หลงหยดการสงออกมาตงแตปลายป 2557 ตามนโยบายรฐบาล ก าลงการกลนน ามนดบมความสามารถในการกลนรวมทงสน 1,235

159

พนบารเรลตอวน โดยมการใชน ามนดบเพอการกลน 1,096 พนบารเรลตอวน คดเปนสดสวน รอยละ 89 ของความสามารถในการกลนทวประเทศ ซงลดลงรอยละ 3.2 เนองจากมโรงกลนน ามนหลายแหงปดซอมบ ารง (ส านกนโยบายและแผน กระทรวงพลงงาน, 2560: 2-3)

ตารางท 4-2 การจดหาและการใชน ามนดบและคอนเดนเสทในประเทศไทย

หนวย : พนบารเรลตอวน

ป การจดหา การใช

น ามนดบ คอนเดนเสท

รวม น าเขา รวมทงสน สงออก ใชในโรงกลน

2556 149 91 241 868 1,109 25 1,078

2557 139 94 233 805 1,038 7 1,029

2558 152 96 248 875 1,123 1 1,132

2559 163 94 258 852 1,110 31 1,096

อตราการเปลยนแปลง%

2557 -7.3 3.5 -3.2 -7.3 -6.4 -73.1 -4.6

2558 10.0 1.4 6.5 8.8 8.3 -88.2 10.1

2559 7.3 -0.9 3.9 -2.4 -1.2 3,818.4 -3.2

(ทมา: ส านกนโยบายและแผน กระทรวงพลงงาน, 2560: 2)

1.2 กาซธรรมชาต เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนเชนเดยวกบน ามนปโตรเลยม และเปนผลตภณฑปโตรเลยม กาซธรรมชาตเปนกาซทไมมส ไมมกลน ไมมพษ เมอเผาไหมจะเกดการเผาไหมคอนขางสมบรณ มกาซพษออกมานอย จงถอวาเปนเชอเพลงสะอาดกวาเชอเพลงฟอสซลอนๆ กาซธรรมชาตสวนใหญเปนกาซมเทน (C1) นอกจากนยงมกาซอเทน (C2) โพรเพน (C3) บวเทน (C4) ในอตราสวนมเทน : อเทน : โพรเพน : บวเทน ประมาณ 85 : 8 : 4 : 1.5 ซงอาจ มก ามะถนและคารบอนไดออกไซดปะปนดวยเลกนอย โดยสามารถแยกกาซธรรมชาตออกตามประโยชนการใชงาน ดงน

1.2.1 กาซมเทน (C1) ใชเปนเชอเพลงผลตกระแสไฟฟา เปนเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม และเมอน ามาอดใสถงความดนสง เรยกวา กาซธรรมชาตอด (CNG: Compressed natural

gas) เปนกาซธรรมชาตส าหรบยานยนต (NGV: Natural gas for vehicles) 1.2.2 กาซอเทน (C2) และโพรเพน (C3) ใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคม ชนตน ผลตเมดพลาสตก เสนใยพลาสตก

160

1.2.3 โพรเพน (C3) + บวเทน (C4) เรยกรวมกนวา กาซปโตรเลยมเหลว (LPG:

Liquefied petroleum gas) โพรเพน + บวเทน ผสมกนในอตราสวน 70:30 ไดคาความรอนสง ใชเปนเชอเพลงในการหงตมในครวเรอน และในอตสาหกรรมตางๆ เชน อตสาหกรรมผลตเหลกกลา ซเมนต ไฟฟา ใชในรถยนต และเชอมโลหะ

1.2.4 กาซธรรมชาตเหลว (LNG: liquefied natural gas) หรอกาซโซลนธรรมชาต (NGL: natural gassoline) หรอ คอนเดนเสท (Condensate) เปนไฮโดรคารบอนทเปนของเหลวทอณหภมและความดนบรรยากาศปกต เปนตวท าละลาย สามารถล าเลยงขนสงทางเรอทางทอเขาสกระบวนการกลนเปนน ามนส าเรจรป รวมทงเปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคม

1.2.5 กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) เมอผานกระบวนการแยกแลวจะท าใหเปนของแขง (น าแขงแหง) ใชถนอมอาหาร เบยร เปนวตถดบท าฝนเทยม สรางควนในคอนเสรต

ตารางท 4-3 การใชกาซธรรมชาตรายสาขาในปทแตกตางกนในประเทศไทย

หนวย : ลานลกบาศกฟตตอวน

2557 2558 2559 อตราการเปลยนแปลง%

ผลตไฟฟา 2,740 2,859 2,793 -2.0

อตสาหกรรม 653 651 694 6.9

โรงแยกกาซ 960 950 948 0.1

เชอเพลงสาหรบรถยนต

(NGV)

317 304 278 -8.2

การใช 4,669 4,764 4,714 -0.8

(ทมา: ส านกนโยบายและแผน กระทรวงพลงงาน, 2560: 2)

ปจจบนสถานการณการจดหากาซธรรมชาต รวมทงประเทศอยท ระดบ 5,015 ลานลกบาศกฟตตอวน ลดลงรอยละ 1.6 โดยลดลงทงการผลตในประเทศและการน าเขาจากตางประเทศ

ทงนการผลตภายในประเทศ ซงคดเปนสดสวนรอยละ 75 ลดลงรอยละ 1.9 เนองจากบรษทผไดรบสมปทานแหลงกาซเอราวณและบงกชทใกลหมดอายชะลอการลงทน และการน าเขาจากตางประเทศ สดสวนรอยละ 25 ลดลง รอยละ 0.8 เนองจากแหลงยาดานา เยตากน และซอตกา ของพมาหยดจายกาซเพอซอมบ ารงอปกรณในชวงตนป การใชกาซธรรมชาต อยทระดบ 4,714 ลาน ลกบาศกฟต ตอวน ลดลงรอยละ 0.8 จากการใชผลตไฟฟาทลดลงรอยละ 2.0 เ นองจากชวงทพมาหยด จายกาซโรงไฟฟาฝงตะวนตก ไดแก โรงไฟฟาพลงความรอนราชบร และโรงไฟฟาพลงความรอนรวมราชบรเปลยนไปใชเชอเพลงอนในการผลตไฟฟาแทน เชนเดยวกบการใช NGV ลดลงรอยละ

161

8.2 เนองจากผใชรถยนตหนไปใชน ามนแทน ขณะทการใชในภาคอตสาหกรรม และการใชใน โรงแยกกาซเพมขนรอยละ 6.9 และรอยละ 0.1 ตามล าดบ การผลตกาซโซลนธรรมชาต (NGL) อยทระดบ 19,104 บารเรลตอวน เพมขนรอยละ 2.3 โดยน าไปใชในอตสาหกรรมตวท าละลาย (Solvent)

ภายในประเทศรอยละ 91 ทเหลอสงออกไปจ าหนายตางประเทศรอยละ 9

2. ถานหน (Coal) เปนแรเชอเพลงธรรมชาต ตดไฟได เปนหนตะกอน และเปนฟอสซลชนดหนงทมสน าตาลออน-ด า มสวนประกอบทส าคญคอสารประกอบของคารบอน ซงจะมอยประมาณไมนอยกวารอยละ 50 โดยปรมาณ ถานหนเกดจากการทบถมของซากพชในแองตะกอนน าตน เปนเวลาประมาณ 225 - 350 ลานป ซากพชเหลานจะถกแรงอดและทบถมอยตามลมน า กนน า หรอปากแมน าทมอากาศรอนเนองจากความรอนทไดรบจากดวงอาทตย ความดนของบรรยากาศและแรงอดเนองจากแรงโนมถวงของโลกรวมท งการเกดแผนดนไหว ภเขาไฟระเบด หรอมการทบถมของตะกอนมากขน ท าใหแหลงสะสมตวนนไดรบความกดดนและความรอนทมอยภายในโลกเพมขนท าใหซากพชเปลยนแปลงไปเปนถานหนชนดตางๆ

ภาพท 4-7 กระบวนการเกดถานหน

(ทมา: http://www.grantowngrammar.highland.sch.uk/subjects/Peak%20Oil%20web%20

site/images/coal-formation.jpg)

ประมาณ 300 ลานป โลกปกคลมดวยตนไมใหญจ านวนมาก เมอตนไมตายลงจะกลายเปนพต

พตอยระหวางชนหนตะกอนแปรสภาพเปนลกไนต

ไดรบความรอนกลายเปนซบบทมนสและบทมนส

กลายเปนแอนทราไซต

162

(ก) (ข)

ภาพท 4-8 ลกษณะและการเผาไหมของถานหน

(ก) ลกษณะชองถานหน

(ข) การเผาไหมถานหน

(ทมา: http://www.mining.com/coking-coal-prices-are-on-a-roll-up-more-than-80-in-six-months/

และ http://www.westcumbriamining.com/what-is-the-plan/what-is-coking-coal/)

2.1 ประเภทของถานหน

ถานหนสามารถแบงตามความสมบรณทางธรณวทยาทกลายเปนถานหน และแยกประเภทตามล าดบชนไดเปน 5 ประเภท คอ

2.1.1 พต (Peat) เปนขนแรกในกระบวนการการเกดถานหนในระดบต าสด ประกอบดวยซากพช ซงบางสวนสลายตวไปแลว บางสวนยงไมสลายตว สามารถมองเหนเปนล าตน กง หรอใบ มสน าตาลถงสด า มปรมาณออกซเจนและความชนสงแตสามารถใชเปนเชอเพลงได

2.1.2 ลกไนต (Lignite) เปนถานหนทมคณภาพต าสด มสน าตาลผวดาน ยงคง มซากพชหลงเหลออยเลกนอย เมอตดไฟมควนและเถาถานมาก มความชนมาก เนองจากถานหน มความชนสงถงรอยละ 30-70 คาความจพลงงาน 17,000 กโลจลตอกโลกรม เปนถานหนทพบมากทสดในประเทศไทย เกดการเผาไหมเองไดงาย เปนถานหนทใชเปนเชอเพลงส าหรบผลตกระแสไฟฟา บมใบยาสบ

2.1.3 ซบบทมนส (Subbituminous) มสน าตาลถงสด าทงดานและเปนมน มทงเนอออนและเนอแขง ใหคาความจพลงงาน ระหวาง 24,900 กโลจลตอกโลกรม เปนเชอเพลงทมคณภาพเหมาะสมในการผลตกระแสไฟฟาและงานอตสาหกรรม และเถาทเหลอจากการเผาไหมแลวตองไมจบตวเปนกอน

163

2.1.4 บทมนส (Bituminous) เนอแนน แขง สน าตาลถงสด าสนท ประกอบดวย ชนถานหนสด ามนวาว เปนถานหนทใหคาความจพลงงาน 30,450 กโลจลตอกโลกรม เชนเดยวกบแอนทราไซต แตมคารบอนคงทรอยละ 75 เปลวไฟสเหลอง ควนมาก ใชเปนเชอเพลงเพอการถลงโลหะ และเปนวตถดบเพอเปลยนเปนเชอเพลงอนๆ

2.1.5 แอนทราไซต (Anthracite) มลกษณะด าเปนเงา มนวาวมาก มรอยแตกเวา แบบกนหอย คาความรอนสงตดไฟยาก เมอตดไฟใหเปลวไฟสน าเงน ไมมควน เปนถานหนทมคณภาพดทสด คาความจพลงงานประมาณ 32,870 กโลจลตอกโลกรม โดยมคาคารบอนคงทรอยละ 92 - 93 เปลวไฟสน าเงน มควนนอย ใชเปนเชอเพลงในอตสาหกรรมตางๆ

ตารางท 4-4 สมบตของถานหนชนดตางๆ ชนดถานหน คาความรอน คาความชน ปรมาณขเถา ปรมาณก ามะถน

แอนทราไซด สง ต า ต า ต า

บทมนส สง ต า ต า ต า

ซบบทมนส ปานกลาง-สง ปานกลาง ปานกลาง ต า-สง

ลกไนต ต า-ปานกลาง สง สง ต า-สง

พต ต า สง สง สง

(ทมา: ส านกงานคณะกรรมการนโยบายแหงชาต, 2544: 19)

ประเทศไทยจดเปนประเทศหนงทมการใชประโยชนจากถานหนโดยเฉพาะลกไนต ซงในป 2559 การจดหาลกไนตอยทระดบ 17,895 พนตน เทยบเทาน ามนดบ เพมขนจาก ป 2558 รอยละ 2.0 โดยการผลตลกไนตเพมข นจากป 2558 รอยละ 11.6 จากการเพมการผลต ของเหมองแมเมาะของ กฟผ. ซงคดเปนสดสวนรอยละ 95 ของการผลตลกไนตในประเทศ ขณะท การน าเขาถานหนลดลง รอยละ 0.7 การใชลกไนต/ถานหน 2559 อยทระดบ 17,900 พนตน เทยบเทาน ามนดบ เพมขนจากป 2558 รอยละ 1.9 ทงนการใชลกไนตเพมขนรอยละ 11.0 จากการใชในการผลตไฟฟาทเพมขน ขณะทการใชในภาคอตสาหกรรมลดลง ดานการใชถานหนน าเขาลดลงรอยละ 0.7 จากการใชในภาคอตสาหกรรมทลดลง 2.2 เทคโนโลยถานหนสะอาด เทคโนโลยถานหนสะอาด (Clean Coal Technology) เปนการพฒนาดานเทคโนโลย การก าจดหรอลดมลพษเพอน าถานหนมาใชเปนเชอเพลงใหเกดประโยชนสงสด โดยใหม

164

ผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด ซงปญหามลพษทเกดจากการเผาไหมของถานหน ไดแก ฝ นละออง ซลเฟอรไดออกไซด ไนโตรเจนออกไซด และคารบอนไดออกไซด เปนตน ปจจบนเทคโนโลยถานหนสะอาดไดรบการพฒนาและสามารถก าจดปญหามลพษทเกดจากการเผาไหมของถานหนไดอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะปญหาฝ นละออง กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซไนโตรเจนออกไซด แตส าหรบปญหากาซคารบอนไดออกไซด ยงอยระหวางการพฒนาเทคโนโลยในการควบคมใหเกดประสทธภาพ (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, Online) ในตางประเทศ เชน ประเทศญป นในฐานะประเทศผน าในการพฒนาเทคโนโลย ถานหนสะอาดในภมภาคเอเชย ไดด าเนนการพฒนาการใชเชอเพลงถานหนควบคไปกบเทคโนโลยถานหนสะอาดเพอแกไขปญหาสงแวดลอมโดยเฉพาะในภาคการผลตไฟฟา

เทคโนโลยถานหนสะอาดสามารถจ าแนกเปนเปนเภทตางๆ ไดดงน

(1) เทคโนโลยถานหนสะอาดกอนการเผาไหม (Pre-combustion technology) เปนการก าจดสงเจอปนตางๆ ออกจากถานหน เชน ฝ นละออง เศษดน เศษหน และสารประกอบ อนนทรย เชน Pyritic Sulfur เพอลดปรมาณเถาและก ามะถน ซงจะชวยเพมคาความรอนของถานหนกอนน าไปเผาไหมเปนเชอเพลงตอไป (2) เทคโนโลยถานหนสะอาดขณะการเผาไหม (Combustion technology)

เปนการปรบปรงเตาเผาและหมอไอน า เพอเพมประสทธภาพในการเผาไหมถานหนและลดมลพษทเกดระหวางการเผาไหม ซงจะควบคมไมใหมการปลอยกาซมลพษ (Zero emission)

(3) เทคโนโลยถานหนสะอาดหลงการเผาไหม ( Post-combustion technology)

เปนการก าจดมลพษทเกดจากการเผาไหมและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม ซงจะเกยวของกบกระบวนการทเกดขนหลงจากถานหนเผาไหมแลว (4) เทคโนโลยถานหนสะอาดโดยแปรสภาพถานหน (Coal conversion) มการพฒนา ดงน

(4.1) Coal gasification technology คอ การแปรสภาพถานหนใหเปนกาซ ซงเปนกระบวนการออกซเดชนถานหนเพยงบางสวน โดยถานหนท าปฏกรยากบกาซออกซเจนหรออากาศและไอน าภายใตอณหภมและความดนสง แลวแปรสภาพใหกาซเชอเพลง (Fuel Gas)

(4.2) Coal liquefaction technology คอ การแปลงถานหนใหอยในสภาพของเหลว ซงเปนการแปรรปถานหนใหอยในรปเชอเพลงเหลว (liquid fuel)

165

(4.3) Dimethyl ether (DME) คอ เทคโนโลยสงเคราะหเชอเพลงสะอาด โดยน ากาซมเทนซงมาจากเหมองถานหน น ามาผานกระบวนการสงเคราะหท าใหไดผลตภณฑ คอ DME ซงคณสมบตเปรยบเสมอน LPG (liquefied petroleum gas) คารบอนไดออกไซด และ เมธานอล

(ก) (ข)

ภาพท 4-9 รปแบบการท าเหมองถานหน (ก) การท าเหมองเปดแบบบอ

(ข) การท าเหมองถานหนแบบเหมองใตดน

(ทมา: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, Online)

3. หนน ามน (Oil shale) เปนหนดนดานชนดหนง มสน าตาลออน เกดจากการสะสมของสารอนทรยจ าพวกพชและสตวในบรเวณทเหมาะสม ดวยเวลานบลานปโดยอนทรยสารเหลานน ถกเปลยนสภาพเปนสารอนทรยทเรยกวา คโรเจน (kerogen) ซงคลกเคลากบตะกอนกลายเปนหนน ามน ซงเปนสารน ามนอมอยในเนอหน น ามากลนเอาน ามนเชอเพลงออกได หนน ามนมสารคโรเจน (kerogen) ปนอยมกมการเรยงตวเปนชนบางๆ เมอกลนจะใหปโตรเลยมเหลวและกาซ เรยกวา น ามนหน (Shale 0il) หนน ามนมสน าตาลไหมถงด า แขงและเหนยว มอตราสวนของสารอนทรยตอสารอนนทรยไมเกน 1 ตอ 4 และ อตราสวนคารบอนตอไฮโดรเจนต ากวาถานหน สของหนน ามน อาจมสเขยวออกน าตาล เมอเอาไฟลนจะไดกลนน ามนระเหยออกมา หนน ามนทนาสนใจในเชงพาณชยนนควรใหน ามนมากกวา 10 ถง 15 แกลลอนตอ 1 ตน (หนน ามนทสกดไดมคณสมบตและลกษณะเชนเดยวกบน ามนดบ) ทงนยงขนอยกบสภาวะเศรษฐกจและเชอเพลงส ารองอนๆ ของแตละประเทศดวย (ววฒน โตธรกล, 2547: 1-2)

166

3.1 แหลงหนน ามนในประเทศไทย การส ารวจหนน ามนในประเทศเรมมาตงแตป พ.ศ. 2478 โดยเรมส ารวจแหลง หนน ามนทอ าเภอแมสอด จงหวดตาก ซงเปนแหลงหนน ามนทใหญทสดในปจจบน แหลงหนน ามนทส ารวจพบแลวมหลายแหลงดวยกนสวนมากพบวาเกดรวมกบถานหน ยคเทอรเทยร

(Tertiary) แหลงหนน ามนทนาสนใจในเชงพาณชยและมการศกษาอยางมาก คอ แหลงหนน ามน ในแองแมสอดบรเวณ อ าเภอแมสอด และอ าเภอแมระมาด จงหวดตาก นอกจากแหลงดงกลาวแลวยงพบทแหลงล จงหวดล าพน อ าเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม อ าเภอแจหม และอ าเภอแมทะ จงหวดล าปางรวมทงบรเวณ อ าเภอวเชยรบร จงหวดเพชรบรณ ซงแหลงเหลานมขนาดเลกๆ

3.2 การใชประโยชนจากหนน ามน

ส าหรบการใชประโยชนจากหนน ามนสามารถน ามาเปนเชอเพลงโดยตรง คอ การน าหนน ามนมาบดเปนผงแลวพนเขาไปในเตาทไดรบการออกแบบโดยเฉพาะ เมอพนเขาไปแลวจะเกดการเผาไหมโดยตรง พลงงานความรอนทไดรบจากการเผาไหมนสามารถน าไปผลตกระแสไฟฟาได การใชประโยชนอกขอคอการน าหนน ามนมาสกดเพอใหไดน ามนหนออกมา และน าไปใชประโยชนได สวนกากทเหลอจากการน าหนน ามนมาบดและเผาไหมสามารถน ามาพฒนาเปนผลตภณฑวสดกอสราง เชน ผสมปนซเมนต หรออฐกอสราง เปนตน

(ก) (ข)

ภาพท 4-10 การเผาไหมหนน ามน และน ามนทสกดได

(ก) การเผาไหมหนน ามน น ามนทสกดได (ข) น ามนทสกดได

(ทมา: Miller and Spoolman, 2012: 371-372 และ http://oildoc.ir/3171/%D8%B1%D9%88%D8%

B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%B1

%D8%A7%D8%AC-%D9%86%D9%81%D8%AA-%D8%B4%DB%8C%D9%84.html)

167

4. ทรายน ามน (Tar sands) เปนทรายทประกอบดวยสารประกอบไฮโดรคารบอนและอนทรยสารอนๆ รวมกนอยในลกษณะน ามนหนก (Heavy oil) ทแทรกอยระหวางเมดทราย และ ท าหนาทเชอมและประสานเมดทรายใหเปนเนอเดยวกน นอกจากน ยงมสวนประกอบของอนนทรย สารเจอปนอย เชน วาเนเดยม เหลก ทองแดง ทรายน ามนเกดจากน ามนบางสวนของโลกไหลเขาไปในชนของหนทรายทอยใกลเคยง ซงเราสามารถสกดน ามนออกจากทรายน ามนได เรยกวา น ามนทราย (Tar oil) มลกษณะหนดคลายยางมะตอย การสะสมตวของทรายน ามนมในหลายประเทศแตทส าคญไดแก ทรายน ามน ทรฐอลเบอรตา (Alberta) ประเทศแคนาดา นอกจากน ยงมทประเทศคาซกสถาน และรสเซย ปรมาณส ารองหนน ามนทวโลกมอยประมาณ 2 ลานลานบาเรล หรอประมาณ 320,000 ลานลกบาศกเมตร รวมถงปรมาณทยงไมคนพบดวยแลว ปจจบนทรายน ามนทคนพบแลวมปรมาณส ารองประมาณ 100,000 ลานบาเรล ในจ านวนนเปนแหลงในรฐอลเบอตา ประมาณ 70% หรอประมาณ 176.8 จกกะบาเรล (28.11×109 m3) สวนประเทศไทยส ารวจพบทอ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม แตยงไมไดน าขนมาใช (กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร, ม.ป.ป.)

ภาพท 4-11 ลกษณะของทรายน ามน

(ทมา: http://www.ecolab.com/nalco-champion/about/industries-we-serve/energy-exploration-and-

production/oil-sands)

168

ภาพท 4-12 ทรายน ามนอลเบอรตา (Alberta tar sands) ของประเทศแคนาดา

(ทมา: https://philebersole.wordpress.com/2015/03/03/the-death-throes-of-alberta-tar-sands/)

5. มลพษจากการใชเชอเพลงฟอสซล

แหลงพลงงานทใชแลวหมดไปถอเปนเปนแหลงพลงงานหลกทมการน ามาใชอยางแพรหลาย แตการเผาไหมแหลงเชอเพลงดงกลาวโดยเฉพาะอยางยงน ามนและถานหนไดกอให เกดสารมลพษซงถอเปนสาเหตส าคญของปญหาสงแวดลอมทโลกก าลงเผชญอยในปจจบน โดยสารมลพษจากการเผาไหมเชอเพลง หรอพลงงานของมนษยมดงน

1. กาซคารบอนไดออกไซด (CO2: Carbondioxide) เปนกาซทถอวาเปนองคประกอบปกตของอากาศและเปนสวนหนงของวฏจกรคารบอนในชวาลย (Biosphere) มความสามารถในการดดซบแสงแดดไดด เมอมการเผาไหมเชอเพลงเกดขนมาก ปรมาณกจะมมากตามขนไปดวย ท าใหมคารบอนไดออกไซดหนาแนนในบรรยากาศสงผลท าใหอณหภมของโลกสงขนจนเกดปรากฏการณเรอนกระจก (ชมพนท สงกลาง, 2559: 108) ซงมผลตออณหภมเฉลยของโลกสงขน เกดภาวะโลกรอน ความแตกตางระหวางอณหภมบรเวณเสนศนยสตรกบขวโลกลดนอยลง แนวปะทะระหวางอากาศรอนและเยนเปลยนไปมาก เกดความผกผนของภมอากาศ เชน ภาวะความกดอากาศต า มากขน มรสมพดแรงและบอย เกดพายโซนรอน ไตฝ น ดเปรสชน ทอรนาโด ฝนตกหนกผดปกต อทกภยเฉยบพลน น าทะเลมหาสมทรขยายตวน าทวมเฉยบพลน เกาะบางแหงจมหาย เปนตน

169

(ก) (ข)

(ค)

ภาพท 4-13 ตวอยางภยธรรมชาตทเกดจากภาวะโลกรอน

(ก) ความแหงแลง

(ข) ไฟปา

(ค) น าทวม

(ทมา: https://www.schoolofchangemakers.com/knowledge/9937 และ https://www.google.com/

search?q=%E0% B8%99% E0%B9%89% E0%B8%B3%E0%B8%97%E0%B9%

88%E0%B8%A7%E0%B8% A1&source=lnms&tbm= isch&sa=X&ved=0ahUKEwiZ

96q3zdnaAhUEG5QKHeDoDtYQ_AUICigB&biw=1366&bih=654#imgrc=wivbg9fuQBuPXM:)

170

ภาพท 4-14 การเกดปรากฏการณเรอนกระจก

(ทมา: https://sites.google.com/site/nick25012542/hna-ced)

สถานการณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในปจจบนจากภาคการใชพลงงานของประเทศไทยป พ.ศ. 2559 พบวา เพมขนรอยละ 1.4 สอดคลองกบการใชพลงงานของประเทศ ท เพมข นรอยละ 4.4 โดยการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเพมข นทกภาคเศรษฐกจ ไดแก ภาคการผลตไฟฟา ภาคการขนสง และภาคเศรษฐกจอนๆ (ภาคธรกจและภาคครวเรอน) ยกเวนภาคอตสาหกรรม ทงน ภาคการผลตไฟฟาเปนภาคทมสดสวนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากท สด และน ามนเปนเชอเพลงหลกท มการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากท สด การเปรยบเทยบดชนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในภาคพลงงานของประเทศไทยกบตางประเทศพบวา ประเทศไทยยงคงมอตราการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดตอการใชพลงงานต ากวาคาเฉลยของโลกและมแนวโนมคอยๆ ลดลง ในขณะทอตราการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ตอหนวยการผลตไฟฟา (kWh) ใกลเคยงกบคาเฉลยของโลกและมแนวโนมคอยๆ ลดลงเชนกน (ศนยพยากรณและสารสนเทศพลงงาน กระทรวงพลงงาน, 2559: 2)

171

2. กาซคารบอนมอนอกไซด (CO: Carbonmonoxide) เปนกาซไมมส ไมมรส และกลน

เบากวาอากาศเลกนอย แหลงก าเนดทส าคญของกาซคารบอนมอนอกไซดคอ การเผาไหมของน ามน เชอเพลงจากเครองยนตของยานพาหนะตางๆ โรงงานอตสาหกรรมทใชเครองยนตทมการเผาไหมไมสมบรณ และการเผาไหมเชอเพลงจากอาคารบานเรอน กาซคารบอนมอนอกไซดไมกอใหเกดการระคายเคองแตเปนกาซทมอนตรายตอสขภาพมาก เพราะเมอหายใจเขาไปสงผลท าใหรางกายขาดออกซเจนไปเลยงสวนตางๆ อาจหมดสตจนถงขนเสยชวตได ในบรเวณทมยวดยานสญจรไปมาอยางคบคง หรอการจราจรตดขดจะมปรมาณของกาซคารบอนมอนอกไซดสง ซงจะฟงกระจายปะปนอยในอากาศ เมอมนษยหายใจเอากาซคารบอนมอนอกไซดเขาไปจะรวมกบฮโมโกลบน ในเลอดเกดเปนคารบอกซฮโมโกลบน ท าใหเมดเลอดแดงไมสามารถรบออกซเจนไปเลยงเซลลตางๆ ไดตามปกต (เกาะไวกวาออกซเจน 250-300 เทา) โดยเฉพาะเซลลสมองจะเกดอาการเวยนศรษะ หายใจอดอด คลนไสอาเจยน ถารางกายไดรบเขาไปมากทนทอาจท าใหเสยชวตได

(ก) (ข)

ภาพท 4-15 แหลงก าเนดและการเกาะของคารบอนมอนอกไซดกบฮโมโกลบน

(ก) ควนจากการเผาไหมของน ามนเชอเพลงจากเครองยนต (ข) การเกาะของคารบอนมอนอกไซดกบฮโมโกลบน

(ทมา: https://auto.mthai.com/news/tips/34105.html และhttp://uvahealth.com/services/plastic-

surgery/conditions-treatments/11982)

ฮโมโกลบนขนสงออกซเจน และคารบอนไดออกไซด

ฮโมโกลบน เมดเลอดแดง

คารบอนมอนอกไซด

เกาะกบฮโมโกลบน อยางหนาแนน

ออกซเจน และคารบอนไดออกไซด

ไมสามารถเกาะได

172

คารบอนมอนอกไซดไมใชกาซเรอนกระจกแตมอทธพลตออตราสวนผสมของ กาซเรอนกระจกโดยกอใหเกดอนมลไฮดรอกซล (OH) อตราสวนผสมทละตจดสงๆทางตอนเหนอเพมขนตงแตกลางศตวรรษท 19 คาเฉลยอตราสวนผสมทวโลกอยท 94 สวนในพนลานสวนในป ค.ศ. 2006 อตราสวนผสมจะมคาสงในซกโลกเหนอและต าในซกโลกใต อยางไรกตามการเพมขนของอตราสวนผสมของคารบอนมอนอกไซดมการกวดแกวงในป ค.ศ. 1997-1999 อตราการเพมในซกโลกเหนอกลบมาเพมอกครงในป ค.ศ. 2002 อตราสวนผสมเฉลยรายเดอนมการกวดแกวงทางซกโลกเหนอมากกวาทางซกโลกใต ทงนตวขบเคลอนการเปลยนแปลงไดแก การปลอยกาซจากอตสาหกรรม การเผาไหมมวลชวภาพ การเคลอนยายและการผนแปรของอนมลไฮดรอกซล เปนตน

(ศนยตรวจวเคราะหโอโซนและรงส กรมอตนยมวทยา, Online) 3. กาซมเทน (CH4: Methane) เปนกาซทเกดขนเองตามธรรมชาต เกดจากของเสยจากสตวเลยง เชน วว ควาย การท านาทลมน าทวมขง การเผาไหมเชอเพลงถานหนกาซธรรมชาต และการท าเหมองถานหน มเทนเปนกาซเรอนกระจกทมความส าคญเปนอนดบสองรองจากกาซคารบอนไดออกไซดแหลงก าเนดของกาซมเทนมอยมากมายทงในธรรมชาต และทเกดจากฝมอมนษย เชน จากแหลงนาขาว จากการยอยสลายซากสงมชวต จากการเผาไหมเชอเพลงประเภทถานหน น ามน และกาซธรรมชาต โดยเฉพาะการเผาไหมทเกดจากธรรมชาต และเกดจากการเผาไหมเชอเพลงตางๆ สามารถท าใหเกดกาซมเทนในบรรยากาศสงถง 20% ของกาซมเทนในชนบรรยากาศทงหมด นอกจากนยงมรายงานการศกษาของ คณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC:) วาพนทการเกษตรประเภทนาขาวในประเทศแถบเอเชย และออสเตรเลย ปลดปลอยกาซมเทนสชนบรรยากาศในปรมาณทมาก และมปรมาณแตกตางกนในแตละบรเวณ ขนกบชนดและคณภาพของดนในแตละพนท แมวา การปลอยกาซมเทนสชนบรรยากาศ จะมมากกวากรณของกาซคารบอนไดออกไซด แตกาซมเทน มอายสะสมเฉลยประมาณ 11 ป นอยมากเมอเทยบกบคารบอนไดออกไซด จงเปนสาเหตใหผลกระทบโดยตรง อนเนองจากภาวะเรอนกระจกโดยกาซมเทนมนอยกวาผลกระทบ อนเกดจากกาซคารบอนได ออกไซด แตกมผลกระทบมากเปนอนดบสองรองจากกาซคารบอนไดออกไซด มรายงานวาพลงงานเฉลยรวม ทเกดจากผลกระทบโดยตรงของกาซมเทนประมาณ 0.47 วตตตอตารางเมตร (ศนยตรวจวเคราะหโอโซนและรงส กรมอตนยมวทยา, Online) 4. กาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2: Sulphurdioxide) มก ามะถนเจอปนอยประมาณ 3-7 เปอรเซนตโดยเฉลย เมอมการเผาไหมเชอเพลงทมก ามะถนเปนสวนประกอบ เชน ถานหน ก ามะถนจะรวมตวกบออกซเจนกลายเปนก ามะถนออกไซดระเหยออกมาสบรรยากาศท าใหอากาศเปนพษ ซลเฟอรไดออกไซดเปนกาซทไมมส ไมตดไฟ มกลนฉน หากเราอยในททมกาซชนดน

173

จะรสกแสบจมก เมอหายใจเขาไปจะท าใหเยอบทางเดนหายใจอกเสบ หลอดลมหดแคบท าใหอากาศระบายเขาออกไดนอยลงเปนอาการทเกดมากแกผทเปนโรคหอบหดหรอโรคปอดอยแลว ซลเฟอรไดออกไซดทลองลอยอยในอากาศ เมอถกแสงแดดจะกลายเปนซลเฟอรไตรออกไซด (SO3) ไดงาย เมอรวมตวกบละอองน าจะกลายเปนกรดก ามะถน หรอกรดซลฟรค ตกลงมากบฝนท าใหน าฝนมฤทธเปนกรด เรยกวา ฝนกรด ซงเปนอนตรายตอสงแวดลอมมาก คอท าใหสงกอสราง ทท าดวยหนปน และโลหะสกกรอน ตนไมตาย และแหลงน ามความเปนกรดสงจนสตวน าไมอาจอาศยอยได ในเมองใหญทมการจราจรหนาแนน และการผลตทางอตสาหกรรมทมการเผาไหมเชอเพลง หรอการใชเครองยนตประเภทสนดาปภายในจะมปญหาอากาศเสย เนองจากกาซซลเฟอร-

ไดออกไซดอยเสมอ (วรวฒน ทพจอย, 2557: 178)

(ก) (ข) (ค)

ภาพท 4-16 แหลงปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด

(ก) เหมองถานหน

(ข) การระเบดของภเขาไฟ

(ค) การเผาไหมเชอเพลงทมถานหนเปนองคประกอบ

(ทมา: http://trendintech.com/2016/06/13/nasa-reveal-39-new-sources-of-man-made-sulphur-

dioxide-pollution/, https://assetsstock.com/business/global-sulfur-dioxide-market.html

และ http://thehill.com/policy/energy-environment/272738-epa-11-states-have-failed-to-write-

sulfur-dioxide-pollution-plans)

5. กาซไนโตรเจนออกไซด (NOX: Nitrogenoxide) กาซไนโตรเจนออกไซดหรอออกไซดของไนโตรเจน เปนแกสพษทเกดจากการเผาไหมเชอเพลงประเภทถานหนหรอน ามน ทอณหภมสง ออกไซดของไนโตรเจน ไดแก ไนตรสออกไซด (N2O) ไนตรกออกไซด (NO)

ไนโตรเจนไดออกไซด (N2O) ไนโตรเจนไตรออกไซด (N2O3) และไนโตรเจนเพนตะออกไซด (N2O5) เปนตน พบวา กาซไนตรกออกไซด และไนโตรเจนไดออกไซด เปนมลพษทางอากาศ

174

ทส าคญกวาออกไซดของไนโตรเจนอนๆ เนองจากไนตรกออกไซดเปนกาซทไมมส ไมมกลน หากท าปฏกรยากบออกซเจนจะเปลยนเปนกาซไนโตรเจนไดออกไซด ซงเปนกาซสน าตาลแดง มกลนฉนคลายคลอรน ละลายน าไดด เมอกาซไนโตรเจนไดออกไซดท าปฏกรยากบละอองน า ในอากาศท าใหเกดเปนกรดไนตรก (HNO3) ซงเปนสารทท าใหเกดฝนกรด (ธนยา เกาศล, 2554: 15) ออกไซดของไนโตรเจนทกชนดถอไดวามพษรายแรงมาก หากทดลองกบสตวจ าพวกแมว หนหรอกระตายโดยใหหายใจเอาอากาศทมออกไซดของไนโตรเจนมากกวา 100 สวนในอากาศลานสวนเขาไป สตวเหลานนจะตายเนองจากอาการปอดบวม และคนเราทหายใจเอาแกสชนดนเขาไปกจะท าใหเยอบหลอดลมและปอดอกเสบ หากหายใจเขาไปมากๆ กจะถงแกความตายเชนเดยวกน นอกจากน ออกไซดของไนโตรเจนจะท าใหพชเตบโตชาลงอกดวย อยางไรกตามในอากาศทวไป ยงไมมกาซชนดนมากจนเปนอนตรายตอมนษย นอกจากในบรเวณทมการเผาไหมเชอเพลงมาก เชน ในถนนบรเวณทมจราจรคบคงรถยนตจ านวนมากอาจพนกาซชนดนออกมาจนเกดอนตรายขนไดโดยท าใหเกดอาการระคายเคองแกระบบทางเดนหายใจ เมอหายใจเขาไปตดตอกนนานๆ กจะเกดอนตรายมากขน (วรวฒน ทพจอย, 2557: 179)

ภาพท 4-17 สารมลพษทกอใหเกดฝนกรด

(ทมา: Brennan and Withgott, 2005: 344; อางถงในวรวฒน ทพจอย, 2557: 179)

6. ไฮโดรคารบอน (HC: Hydrocarbon) เปนสารอนทรยทเกดจากการเผาไหมเชอเพลง โดยเฉพาะไอเสยรถยนตเนองจากการเผาไหมไมสมบรณ เปนสารประกอบทมคารบอนและไฮโดรเจนเปนองคประกอบหลก กลมทมคารบอนตงแต 1 ถง 4 อะตอม จะมสถานะเปนกาซเมออยในอณหภมปกต เชน มเทน (CH4) โพรเพน (C3H8) บวเทน (C4H10) เปนตน สวนพวกทมคารบอนตงแต 5 ขนไปจะอยในสภาวะของเหลวหรอของแขงทมอณหภมปกต เชน เบนซน (C6H6) ทาร (Tar)

ไนตรกออกไซด (NO)

ซลเฟอรไดออกไซด (SO2)

น า, ออกซเจน

กรดซลฟรก (H2SO4)

กรดไนตรก (HSO3)

175

แอสฟลส (Asphalts) เปนตน ซงโพรเพนและบวเทนเปนองคประกอบหลกในกาซปโตรเลยมเหลว

อนตรายไมมากนก แตรวมกบไนโตรเจนออกไซด และโอโซนจะท าใหเกดหมอกควน (Smog) เปนอนตรายกบคนและสตว มแหลงก าเนดจากการสนดาปเชอเพลงในเครองยนตของยานพาหนะตางๆ การเผาไหมถานหน ควนจากบหร อตสาหกรรมกลนน ามน สถานบรการน ามน เปนตน

7. กาซโอโซน (O3) โมเลกลโอโซนประกอบดวยอะตอมออกซเจน (O) 3 อะตอม

เปนกาซทเกดจากการแตกตวของโมเลกลออกซเจน (O2) เปนอะตอมอสระ (O) โดยพลงงาน จากดวงอาทตย และเกดการรวมตวกบโมเลกลออกซเจน (O2) เกดเปนโอโซน (O3) ดวยปฏกรยา ทเรยกวา โฟโตเคมคอลออกซเดชน (Photochemical oxidation reaction) โอโซนเปนกาซทไมมสหรอมสฟาออน มกลนฉน ละลายน าไดเลกนอย สามารถใชในอตสาหกรรมเพอก าจดเชอโรค กาซโอโซนสามารถเกดขนไดทงในระดบชนบรรยากาศผวโลกทใกลพนดนคอชนบรรยากาศ โทรโพสเฟยร และในระดบบรรยากาศชนทสงจากผวโลกคอชนสตราโตสเฟยร โอโซนทอยใน ชนบรรยากาศสตราโตสเฟยรเปนโอโซนทมประโยชนคอชวยหอหมโลกและกรองรงสจาก ดวงอาทตยในชวงความยาวคลนระหวาง 240 ถง 320 นาโนเมตร รงสพลงงานสงขนาดนสามารถกอใหเกดมะเรงผวหนงและท าอนตรายพชพนธหลายชนด กาซโอโซนในชนบรรยากาศทมนษยอาศยอยหรอโทรโพสเฟยรในธรรมชาตนนมอยแลวในปรมาณทเหมาะสม แตเมอมปรมาณสงขนจะสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอม ปจจบนกาซโอโซนในชนบรรยากาศน มแนวโนมสงขนเนองจากปฏกรยาระหวางกาซออกไซดของไนโตรเจน กาซคารบอนมอนอกไซด และสารประกอบอนทรยระเหยงาย โดยมแสงแดดเปนตวเรงปฏกรยา (ชมพนท สงกลาง, 2559:

109)

6. พลงงานทใชแลวไมหมด พลงงานทใชแลวไมหมดหรอแหลงพลงงานหมนเวยน ก าเนดมาจากแหลงพลงงานทได จากธรรมชาตซงสามารถหมนเวยนน ากลบมาใชใหมได ใชแลวไมหมดไป หรอสรางทดแทนได ในชวงเวลาสนๆ เปนพลงงานส าคญทน ามาทดแทนเชอเพลงจากฟอสซลไดสวนหนง เนองจากอตราการใชพลงงานจากเชอเพลงจากฟอสซลอยในอตราสงมากและเพมขนทกป แหลงพลงงานหมนเวยนสวนใหญมก าเนดจากพลงงานแสงอาทตย โดยอาจจะน าพลงงานแสงอาทตยมาใชโดยตรง เชน พลงงานงานความรอน หรอน าพลงงานแสงอาทตยมาใชทางออม เชน พลงงานลม พลงงานจากชวมวล (ชวมวลเปนพลงงานทไดจากการเกษตรและกสกรรม เชน ฟน แกลบ ชานออย และมลสตว) เปนตน พลงงานทใชแลวไมหมด ไดแก พลงงานจากแสงอาทตย พลงงานจากน า

พลงงานลม พลงงานชวมวล พลงงานจากความรอนใตพภพ และพลงงานจากปฏกรยานวเคลยร

176

1. พลงงานจากแสงอาทตย ดวงอาทตยถอเปนดาวฤกษขนาดใหญอยใกลโลกมากทสด เปนแหลงก าเนดพลงงานทส าคญยง ถอเปนพลงงานทสะอาด ปราศจากมลพษ และเปนพลงงาน ทมศกยภาพสง ดวงอาทตยหอหมดวยกาซโฮโดรเจน (H2) เปนองคประกอบมากทสด 3 ใน 4

รองลงมา คอ กาซฮเลยม (He) และธาตอนๆ จ านวนเลกนอย กาซไฮโดรเจนเปนแหลงพลงงานของระบบสรยะและความรอนมหาศาล โดยแกสไฮโดรเจนเมอไดรบความรอนสงจะปฏกรยารวมตวกนกลายเปนกาซฮเลยม เรยกวา ปฏกรยาฟวชน (Fusion reaction) และปลดปลอยพลงงานเทยบเทามวลประมาณ 4 × 1016 กโลกรม พลงงานนถกถายเทออกมาในรปการแผรงสความรอน (Radiative

zone) และการพาความรอน (Convective zone) จากน น จง ถ าย เท สอวกาศมา ถงโลกขอ ง เราในรปการแผรงสความรอนดวยความเขมประมาณ 1,353 วตตตอตารางเมตร (วดทบรรยากาศชนนอกสดของโลก) ประเทศไทยเปนประเทศทตงอยใกลเสนศนยสตรจงไดรบแสงอาทตยคอนขางสง คาความเขมแสงอาทตยรวมเฉลยของประเทศมประมาณ 4 - 4.5 กโลวตตชวโมงตอตารางเมตรตอวน ประกอบดวยพลงงานจากรงสตรง (Direct radiation) ประมาณ 50 เปอรเซนต สวนทเหลอเปนพลงงานรงสกระจาย (Diffused radiation) ซงเกดจากละอองน าในบรรยากาศ (เมฆ) ซงมปรมาณ สงกวาบรเวณทหางจากเสนศนยสตรออกไปทงแนวเหนอ-ใต หากเราสามารถใชพลงงานแสงอาทตย ทสาดสองลงมาของพนททงประเทศเพยงหนงในรอยสวนของพนททงหมด เราจะไดรบพลงงานเทยบเทากบการใชน ามนดบประมาณ 7,000,000 ตนตอป

ในประเทศไทยมการนาพลงงานแสงอาทตยมาใชจ านวน 2 รปแบบ คอ

1.1 กระบวนการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอน (Photo

thermal) เปนการเปลยนพลงงานแสงอาทตยใหอยในรปของพลงงานความรอนโดยใชอปกรณรบแสงดดพลงงานความรอนจากแสงอาทตย กระบวนการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอนมหลกการท างานโดยใชแผงรบแสงอาทตย (Solar collector) กกเกบความรอนใหกบ การไหล เชน อากาศหรอน าทบรรจอยภายใน แลวน าไปเกบไวในถงเกบน ารอนหรอถงเกบ แกสรอน เชน การอบแหง การผลตน ารอน หรอเพออบแหงผลตภณฑทางการเกษตร หรอเพอสรางความอบอนใหแกอาคารบานเรอนในประเทศทอากาศหนาวเยน ถาเรากกเกบความรอนจากแสงอาทตยไดมากพอ (โดยใชระบบทอ ระบบรางพาราโบลก หรอระบบหอคอยรวมแสง) กจะ สามารถน าความรอนนมาผลตกระแสไฟฟาไดเชนเดยวกบการใชเซลลแสงอาทตย

177

ตวอยางการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอน เชน เครองท าความรอนดวยระบบไหลเวยนของน าทใชพลงงานความรอนจากแสงอาทตย (Solar water heaters)

เปนการใชประโยชนจากการดดกลนและคายความรอน (วตถสเขมจะดดกลนแสงหรอความรอนไดมากกวาวตถสออน และวตถสเขมจะคายความรอนไดดกวาวตถสออน พนผวทเรยบเปนมนวาวจะดดกลนความรอนไดนอย เพราะสะทอนแสงไดด)

(ก) (ข)

ภาพท 4-18 ตวอยางการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานความรอน

(ก) เครองท าความรอนทใชพลงงานแสงอาทตย

(ข) สวนประกอบของเครองท าความรอนทใชพลงงานแสงอาทตย

(ทมา: http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31424/044022)

1.2 กระบวนการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟา (Photovoltaic) เปนการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟามหลกการท างานโดยการท าใหเกดการไหลของอเลกตรอนดวยเซลลแสงอาทตย (Solar cell) ซงเปนสงประดษฐทางอเลคทรอนกสทน ามาใช เปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟากระแสตรง สวนใหญท าจากสารกงตวน าจ าพวกซลคอน เจอรมาเนยม หรอสารอนทใหปรากฏการณเกดกระแสไฟฟาอนเนองมาจากแสง (Photovoltaic effect) สามารถใหประสทธภาพในการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟาไดสงถง 22 เปอรเซนต กระบวนการของเซลลแสงอาทตยคอการผลตไฟฟาจากแสง โครงสรางของเซลลแสงอาทตยทนยมใชกนมากทสด ไดแก รอยตอพเอน (P-N junct ion) ของสารกงตวน าทไวตอแสง ซงวสดกงตวน าทราคาถกทสดและมมากทสดในโลก ไดแก ซลคอน (Si) ซงถลงไดจาก

178

แรควอตไซตหรอทราย เมอมแสงอาทตยตกกระทบเซลลแสงอาทตยจะเกดการสรางพาหะ น าไฟฟาทมประจบวกและประจลบขน ไดแก โฮล (Hole) และ อเลกตรอน (Electron) โครงสรางรอยตอพเอนจะท าหนาทสรางสนามไฟฟาภายในเซลลเพอแยกพาหะไฟฟาชนดอเลกตรอนใหไหลไปทข วลบ และท าใหพาหะน าไฟฟาชนดโฮลไหลไปทข วบวก ดวยเหตนท าใหเกดแรงดนไฟฟาแบบกระแสตรง (Direct current) ทข วท งสอง เมอเราตอเซลลแสงอาทตยเขากบเครองไฟฟา (เชน หลอดแสงสวาง มอเตอร ฯลฯ) กจะมกระแสไฟฟาไหลในวงจร ยงแสงสองแรงมากเทาใด ยงเกดไฟฟาไหลมากขน

(ก)

(ข)

ภาพท 4-19 ตวอยางการเปลยนพลงงานแสงอาทตยเปนพลงงานไฟฟา

(ก) การท างานของเซลลแสงอาทตย

(ข) การใชงานเซลลแสงอาทตย

(ทมา: http://www.energyreform-solar.com/th/content/126/5610036.html และ https://www.

greenamerica.org/green-living/try-solar-water-heater)

179

เซลลแสงอาทตยผลตไฟฟากระแสตรงออกมาในชวงกลางวน ไฟฟาทผลตออกมาจากแผงถกเกบไวในแบตเตอรเพอใชในเวลากลางคน ปจจบนเซลลแสงอาทตยมกใช ผลตไฟฟาใหแกเครองใชขนาดเลกแบบพกพา เชน ไฟฉาย นาฬกา เครองคดเลข แบตเตอรโทรศพทส ารอง บานทอยในชนบทหางไกลไฟฟาเขาไมถง สวนการผลตในระดบขนาดใหญเพอทดแทนโรงงานไฟฟาจ าเปนตองใชแผงเซลลแสงอาทตยจ านวนมากในพนทกวางใหญ เพราะประสทธภาพในการเปลยนแสงอาทตยใหเปนไฟฟายงต าอยมากประมาณ 10% - 15% ดงน น การใชเซลลแสงอาทตยจงตองพฒนาเทคโนโลยเพมประสทธภาพหรอการสงเคราะหวสดชนดใหมขนมาเพอใหค มกบการลงทนและใชพนทลดลง อกท งในปจจบนขอจ ากดดานสภาพภมศาสตร ไมแนนอนมผลตออตราการตกกระทบของรงสจากดวงอาทตย เปนอปสรรคในการน าพลงงาน จากแสงอาทตยมาใชประโยชน หากเราสามารถน าพลงงานแสงอาทตยทตกกระทบบนโลกมาใชประโยชนไดอยางเตมท พลงงานแสงอาทตยจะเปนพลงงานหลกของโลกได 2. พลงงานจากน า จากการส ารวจพนผวโลกทงหมดพบวาพนททเปนพนน ามถง 71%

หรอประมาณ 3 ใน 4 สวนของพนผวโลกซงแบงเปนน าในทะเลและมหาสมทรถง 97.6 % อก 2.4%

เปนน าจดทพบเปนน าแขงทงธารน าแขง ภเขาน าแขง รวมทงน าจดทมอยท วไปตามหนอง คลอง บงทะเลสาบ แมน า ล าธาร รวมทงน าทอยใตดนและน าในบรรยากาศ น าทน าไปใชในการอปโภคบรโภคเปนน าจดทไดมาจากแหลงน าจด 3 แหลง คอ น าบนดนหรอน าผวดน น าใตดน หรอ น าบาดาล และไอน าในบรรยากาศ พลงงานจากน าถอเปนพลงงานทสะอาดเพราะไมสรางมลพษ ตอสงแวดลอม และเปนพลงงานหมนเวยนชนดหนงทมการใชกนอยางแพรหลาย คดเปนรอยละ 89.50 ของพลงงานหมนเวยนทใชในการผลตกระแสไฟฟาทวโลก แตขอเสยจากการสรางเขอน กกเกบน า และผลตกระแสไฟฟาจากพลงงานศกยคอ ระบบนเวศเสยความสมดล สตวปาตองอพยพหนน าทวมจากการสญเสยทรพยากรปาไมเปนจ านวนมหาศาล นอกจากน ยงกอใหเกดการขดแยงกบประชาชนทไดรบผลกระทบจากการสรางเขอน ลกลามอาจกลายเปนปญหาสงคมทรนแรงได

2.1 พลงงานน าจากเขอน หรอพลงงานน าตก น าเปนทรพยากรธรรมชาตทมพลงงานสะสมอย เรยกวา พลงงานศกย ซงพลงงานศกยจะมากหรอนอยขนอยกบระดบความสงของน า น ายงถกกกเกบใหมปรมาณมากๆ มระดบสงมากจะยงมพลงงานศกยเพมขน ซงมนษยสามารถน าเอาพลงงานศกยนมาหมนไดนาโมเพอผลตกระแสไฟฟาได เขอนผลตกระแสไฟฟาส าคญทควรรจกไดแก

(1) เขอนภมพล จงหวดตาก มก าลงผลตกระแสไฟฟาได 779,200 กโลวตต สงกระแสไฟฟาใหประชาชนในภาคกลางและภาคเหนอ

180

(2) เขอนสรกต จงหวดอตรดตถ มก าลงผลตกระแสไฟฟาได 500,000

กโลวตต เขอนนใชประโยชนทางการเกษตรไดดวย (3) เขอนศรนครนทร จงหวดกาญจนบร มก าลงในการผลตกระแสไฟฟาได 720,000 กโลวตต

ภาพท 4-20 เครองก าเนดไฟฟา

(ทมา: https://ienergyguru.com/2015/10/hydroelectric-power-plant-configurations/)

ภาพท 4-21 ขนตอนการเปลยนแปลงพลงงานศกยเปนพลงงานไฟฟาของพลงงานน า

(ทมา: https://ienergyguru.com/2015/10/hydroelectric-power-plant-configurations/)

181

2.2 พลงงานจากน าขน-น าลง ใน 1 วน จะมน าขนน าลง 2 ครง ซงเครองก าเนดไฟฟาจะเปนอปกรณทเปลยนพลงงานจลนจากการไหลขน-ลงของน าใหเปนพลงงานไฟฟาได การผลตกระแสไฟฟาจากน าขน-น าลงในทะเลอาศยน าทะเลทมปรมาณมาก ขณะทน าขนและน าลงจะม น าไหลข นและลงปรมาณมหาศาล หากสรางเขอนใหน าปรมาณมหาศาลนผานชองขนาดเลก มาหมนเครองก าเนดไฟฟากสามารถเกดกระแสไฟฟาได

(ค)

ภาพท 4-22 พลงงานจากน าขน-น าลง

(ก) น าขน

(ข) น าลง

(ค) กงหนโรงงานไฟฟาพลงงานน าขน-น าลง

(ทมา: https://sites.google.com/site/tikamporn44647/green-energy/water และ https://sites.google.com/site/energysite0014/2-phlangngan-thdthaen/2-5-phlangngan-na-

khun-nalng

(ก) (ข)

182

2.3 พลงงานจากคลนทะเล ท าใหทนทลอยอยบนผวน าเกดการเคลอนไหวไปผลกเฟองใหหมนไปทละนอยท าใหเชอกทแขวนตมน าหนกมวนไปเรอยๆ จงมการสะสมพลงงานไว เมอปลดทบงคบตมน าหนกกจะดงใหไดนาโมหมนท าใหเกดไฟฟา ทนทยาว 40 กโลเมตรจะใหพลงงานถง 750 เมกะวตต แตในการผลตกระแสไฟฟาโดยอาศยพลงงานจากคลนอาจมผลตอ ระบบนเวศในทะเล และรบกวนการเดนเรอได

3. พลงงานจากลม ลมเกดจากการเคลอนทของมวลอากาศ เนองจากผวโลกแตละสวนไดรบความรอนจากดวงอาทตยไมเทากนจงเปนเหตใหอากาศทมอณหภมสงลอยตวสงขนและอากาศทมอณหภมต ากวาจงไหลเขามาแทนท กงหนลม (Wind turbine) ถอเปนอปกรณทเปลยนพลงงานลมมาใชประโยชนในการผลตกระแสไฟฟา โดยพลงงานจลนจากการเคลอนทของมวลอากาศจะไปหมนใบพดซงมเพลาขบเคลอนตอเขากบเครองก าเนดไฟฟาทตดตงอยบนหอคอย (Tower) สงประมาณ 40 - 100 เมตร ท าใหกงหนลมสามารถผลตกระแสไฟฟาได (Miller and

Spoolman, 2012: 44) ซงปรมาณไฟฟาทผลตไดจะขนอยกบความเรวของลม ความยาวของใบพด และความสงของหอคอย

ภาพท 4-23 กงหนลม: อปกรณทเปลยนพลงงานลมเปนพลงงานไฟฟา

(ก) สวนประกอบภายในตวกงหนลม (ข) สวนประกอบภายนอกตวกงหน

(http://www3.egat.co.th/re/egat_wind/egat_windlamtakhong/wind_lamtakhong.htm)

183

โดยทวไปการน าพลงงานลมมาใชผลตกระแสไฟฟาควรท าในพนททมความเรวลมเหมาะสมในชวง 4 - 10 เมตรตอวนาทขนไป ดงนน ประเทศทสามารถน าพลงงานลมมาใชประโยชนในการผลตกระแสไฟฟาตองอยในพนททมศกยภาพของพลงงานลมสง เชน รฐเทกซส ประเทศสหรฐอเมรกา จดเปนพนททมทงกงหนลม (Wind farm) มากทสดในโลก มก าลงในการผลตกระแสไฟฟาสงถง 278 เมกะวตต (Wright, 2005: 388) ส าหรบประเทศไทยการวจยและพฒนาเทคโนโลยทางดานพลงงานลมยงมคอนขางนอยมาก อาจเปนเพราะศกยภาพพลงงานลมในประเทศเราไมสงมากนกเมอเทยบกบประเทศอนๆ โดยทวไปการเลอกสถานทตดตงทงกงหนลมจะใชขอมลลกษณะทางภมศาสตร ลกษณะพนท คณภาพของลม และปรากฏการณตางๆ ชวยประเมนวาสามารถประยกตใชเทคโนโลยพลงงานลมรวมกบแหลงพลงงานอนๆ เพอความมนคงในการผลตไฟฟาไดหรอไม เชน กงหนลมผลตไฟฟาแหงแรกของประเทศไทยตดตงทสถานไฟฟาแหลม-

พรหมเทพ จงหวดภเกต มความเรวลมเฉลยตลอดป ประมาณ 5 เมตรตอวนาท ไดทดลองใชกงหนลม ผลตไฟฟารวมกบระบบเซลลแสงอาทตย และตอเขากบระบบสายสง นอกจากนยงมหลายพนท ทไดด าเนนการวจยและพฒนาเทคโนโลยทางดานพลงงานลม เชน กงหนลมโครงการสาธต การผลตไฟฟาจากพลงงานลม อ าเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช ทงกงหนลมผลตไฟฟาหวยบง อ าเภอดานขนทด และอ าเภอเทพารกษ จงหวดนครราชสมา ซงเปนโครงการผลตไฟฟาพลงงานลมเวสต หวยบง 2 และเวสต หวยบง 3 ขนาดใหญแหงแรกของประเทศไทย ตงอยบนพนทกวา 10,000 ไร

ซงถอวาเปนก าลงการผลตพลงงานลมสงสดในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ภาพท 4-24 ทงกงหนลมผลตไฟฟาหวยบง จงหวดนครราชสมา

(ทมา: http://www.koratpao.go.th/eventShow.php?id=315)

184

นอกจากขอจ ากดเรองศกยภาพพลงงานลมหรอความไมแนนอนของกระแสลม เนองจากความเรวและทศทางของลมมกเปลยนไปตามฤดกาลและปรากฏการณธรรมชาตแลว ประชาชนบางกลมอาจไมพอใจในการมกงหนลมขนาดใหญตงอยใกลพนทอาศยของตนในชมชน เนองจากเสยงรบกวน และความแปรปรวนของอณหภมโดยรอบบรเวณนนจากการหมนของ กงหนลม อกทงรบกวนการรบสงสญญาณคลนแมเหลกไฟฟาหากวสดทใชท าใบพดของกงหนลมเปนโลหะ รบกวนตอการบนและสญญาณเรดารหากอยใกลสนามบนอกดวย ดงนน การน าพลงงานลมมาใชประโยชนจงตองอาศยความรความเขาใจธรรมชาตและการศกษาเรยนร วจย และพฒนาเทคโนโลยมากพอ พลงงานลมจงจะเปนสวนหนงทจะชวยลดการใชพลงงานซากดกด าบรรพ จะเปนการชวยประเทศไทยลดการน าเขาแหลงพลงงานจากตางประเทศ และเปนการอนรกษพลงงานอยางย งยนในอนาคต (กระทรวงพลงงาน, Online) 4. พลงงานชวมวล เปนพลงงานทไดจากวสดหรอสารอนทรย ทไดจากสงมชวตทงพชและสตว หรอกากจากกระบวนการผลตในอตสาหกรรมการเกษตร เชน ฟางขาว แกลบ ซานออย เศษไม กากใยปาลม กะลาปาลม ทะลายปาลมเปลา กากและเหงามนส าปะหลง ซงขาวโพด กาบมะพราว และกะลามะพราว สาเหลา รวมถงของเสยจากโรงงานอตสาหกรรม แปรรปผลผลตทางการเกษตร ฟารมปศสตว และขยะชมชนตางๆ ซงเกบสะสมพลงงานจาก แสงอาทตยในรป ของพลงงานเคม

พลงงานชวมวล (Biomass energy) หรอเชอเพลงชวภาพ (Biofuel) เปนพลงงานหมนเวยนชนดหนงทไดมาจากแสงอาทตยทางออม เนองจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง ของพชจะเปลยนพลงงานแสงอาทตยใหเปนพลงงานเคมสะสมในรปของสารอนทรยท เปนประโยชนตอการเจรญเตบโตของพช สารอนทรยทเปนประโยชนถกถายทอดเปนอาหารมายงรางกายคนหรอสตวกนพชและถายทอดสสตวกนสตว ดงนน เมอเราน าสารอนทรยจากพชหรอสตวดงกลาวมาผานกระบวนการทเหมาะสมกจะสามารถเปลยนเปนพลงงานทเปนประโยชนได การน าเชอเพลงชวภาพมาใชประโยชนจะใชในรปของพลงงานความรอน แบงออก เปน 2 รปแบบ ไดแก

4.1 พลงงานความรอนจากชวมวลโดยตรง ไดแก ไมฟน ข เลอย ซงขาวโพด ฟางขาว ชานออย มลสตว กาบมะพราว แกลบขาว เปลอกถวลสง เมอความชนลดลงสามารถ น าชวมวลมาใชเปนเชอเพลงเผาไหมไดโดยตรง โรงงานอตสาหกรรมบางโรงทมชวมวลเหลาน อยในบรเวณใกลเคยง หรอเปนวสดเหลอทงจากกระบวนการผลตกน าไม ฟน และชวมวลอน มาใชเปนเชอเพลงเสรมรวมกบน ามนทเปนเชอเพลงหลกชวยใหลดตนทนเชอเพลงไปได ชวมวลบางอยาง เชน ข เลอย หากน ามาผานการแปรรปกสามารถท าเปนเชอเพลงแทงทมคณภาพดได

185

นอกจากน ยงสามารถน าพลงงานความรอนจากการเผาเชอเพลงดงกลาวมาใชผลตกระแสไฟฟา ไดอกดวย 4.2 พลงงานความรอนจากชวมวลทผานการแปรรป คอ การน าชวมวลไปผาน การแปรรปใหอยในรปของของเหลวและอยในรปกาซกอนทจะน าไปใชเปนเชอเพลง ซงแหลงพลงงานชนดนเรยกวา ไฟโตเลยม (Phytoleum) การน ามาใชอยในปจจบน แบงออกเปน 4 กลม ดงน

4.2.1 แอลกอฮอล (Alcohol) เปนสารอนทรยทมสถานะเปนของเหลวระเหยงาย แอลกอฮอลทน ามาใชเปนเชอเพลงชวภาพม 2 ชนด คอ เอทานอล (Ethanol) (แอลกอฮอลรบประทานได) ไดมาจากกระบวนการหมกพชจ าพวกแปงและน าตาล เชน ขาว ขาวฟาง ขาวโพด หวผกกาดหวาน ธญพชตางๆ แตทย งไม เปนท นยมอยางแพรหลายเปนเพราะตนทนสง และเมทานอล (Methanol) (แอลกอฮอลรบประทานไมได) เปนผลพลอยไดจากกระบวนการกลนทางปโตรเคม เอทานอลถอเปนพลงงานทไดรบความสนใจในปจจบนเนองจากน ามาเปนเชอเพลงแทนน ามนส าหรบรถยนตทใชเครองยนตเบนซนและดเซลได ในเมองไทยนยมใชมนส าปะหลงและกากน าตาลจากออยเปนวตถดบ การน าเอทานอลมาใชเปนเชอเพลงสามารถท าได 3 รปแบบ

(1) ใชเปนเชอเพลงโดยตรงทดแทนน ามนเบนซนและน ามนดเซล ทงนเครองยนตของรถยนตตองไดรบการออกแบบมาเปนพเศษ ใหสามารถตานนานการกดกรอนได เนองจากเอทานอลสามารถกดกรอนโลหะ ยาง และพลาสตกบางชนดทใชเปนชนสวนของเครองยนตและอปกรณ

(2) น าไปผสมกบน ามนเบนซนหรอน ามนดเซลในสดสวนตางๆ ตามการเลอกใชของแตละประเทศ เอทานอลทมาผสมเขากบน ามนเบนซนจะนยมผสมในอตราสวนตงแต 10 - 85% ทมอยในทองตลาดโดยทวไปจะผสมในอตรา 15% ใชกบรถยนตน ามนเบนซนไดทกรน น ามนดโซฮอล (Diesohol) คอ เอทานอลผสมกบน ามนดเซลในสดสวนรอยละ 14 โดยปรมาตร น ามนแกสโซฮอล (Gasohol) คอ เอทานอลผสมน ามนเบนซนในสดสวนรอยละ 10 โดยปรมาตร

น ามนอ 20 (E20) คอ เอทานอลผสมน ามนเบนซนในสดสวนรอยละ 20 โดยปรมาตร น ามนอแปด-

สบหา (E85) คอ เอทานอลผสมน ามนเบนซนในสดสวนรอยละ 85 โดยปรมาตร

(3) ใชเปนสารเพมคาออกเทน (Octane) ในน ามนเบนซน โดยคาออกเทน ของน ามนเบนซนจะบอกถงสามารถของน ามนเบนซนทจะเผาไหมโดยปราศจากการนอก (Knock)

ในเครองยนตนนเอง

4.2.2 ไบโอดเซล (Biodiesel) ไดแก น ามนจากพช (พชทใหน ามน เชน ปาลม มะพราว) และสตว ทใชแลวจากการปรงอาหารมาผานกระบวนการเปลยนแปลงทางเคม โดยเตมแอลกอฮอล เชน เมทานอล หรอเอทานอล และตวเรงปฏกรยา เชน โซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH)

186

ภายใตสภาวะทอณหภมสงเพอเปลยนเปนเมทลเอสเตอร (Methyl ester) เอทลเอสเตอร (Ethyl ester)

หรอเรยกอกอยางหนงวา ไบโอดเซล และไดกลเซอรอลเปนผลพลอยได

ปจจบนการใชไบโอดเซลบรสทธ (B100) ในประเทศไทยยงไมเปน ทนยมเนองจากตองดดแปลงเครองยนตเสยกอน แตหากน าไปผสมกบน ามนดเซลในสดสวนตางๆ ประมาณ 5 - 20% จะมชอเรยกแตกตางกนไป เชน ผสมในสดสวนรอยละ 5 โดยปรมาตร เรยกวา น ามนไบโอดเซลบหา (B5) หรอผสมในสดสวนรอยละ 20 โดยปรมาตร เรยกวา น ามนไบโอดเซล บยสบ (B20) ในหลายประเทศทงในยโรปและอเมรกามการพฒนาไบโอดเซลจนถงขนมการรบรองใช และมการก าหนดมาตรฐานของน ามนไบโอดเซลแลวในหลายประเทศ

4.2.3 น ามนจากขยะ (Pyrolysis) เปนการสกดขยะชวมวล (หรอขยะจากสงมชวตท งพชและสตว) มาใชเปนน ามน ซงมคณสมบตทางเคมและกายภาพคลายกบน ามนปโตรเลยม 4.2.4 กาซชวภาพ (Biogas) กาซชวภาพเกดขนจากกระบวนการยอยสลายสารอนทรย หรอของเสยจากชวมวล หรอขยะจากพชและสตวรวมไวในถงหมก ทมเชอจลนทรย อยในสภาวะทไมมออกซเจน (Anaerobic process) จลนทรยจะยอยสลายสารอนทรยในของเสย แลวปลอยกาซมเทนออกมา ซงสามารถน าไปใชเปนเชอในการประกอบอาหารและกระบวนการอนๆ ทตองใชความรอนได

องคประกอบกาซชวภาพจะมกาซมเทน (CH4) ทไดจากการหมกมลสตวหรอของเสยจากโรงเลยงสตว เชน สกร โค กระบอ เปนองคประกอบหลกอยประมาณ 50 - 80 เปอรเซนต มคาความรอน 39.4 เมกะจล/ลกบาศกเมตร สามารถใชทดแทนน ามนเตาได 0.67 ลตร

ซงเทยบเทาพลงงานไฟฟา 9.7 kWh นอกจากนยงมกาซคารบอนไดออกไซด (C02) และไฮโดรเจนซลไฟต (H2S) ไนโตรเจน (N2) ไฮโดรเจน (H2) อกเลกนอย ปจจบนสารอนทรยทนยมน ามาผานกระบวนการนแลวใหกาซชวภาพ คอ น าเสยจากโรงงานอตสาหกรรม เชน โรงงานแปงมนส าปะหลง โรงงานเบยร โรงงานผลไมกระปอง เปนตน รวมทงน าเสยจากฟารมเลยงสตว ซงจากกระบวนการดงกลาวสงผลใหคา COD ในน าเสยลดลงมากกวา 80 เปอรเซนต และไดกาซชวภาพ

0.3 - 0.5 ลกบาศกเมตร/กโลกรม ของ COD ทถกก าจด ทงนขนกบคณลกษณะของน าเสยแตละประเภท

187

ภาพท 4-25 บอหมกกาซชวภาพ

(ทมา:http://www.erdi.cmu.ac.th/index.php/news/1563?category=11

และ https://www.thairath.co.th/content/338277)

การใชเชอเพลงชวมวล ชวยลดมลพษทางอากาศไดอยางมากเพราะเชอเพลงทงสองเผาไหมไดงายกวาสมบรณกวาน ามนดเซลและเบนซน จงปลอยกาซคารบอนไดออกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซไนโตรเจนออกไซด และอนภาคฝ นผงไฮโดรคารบอนทไหมไมหมดออกมานอยกวา การใชเชอเพลงจากซากดกด าบรรพ จงชวยลดปญหาภาวะเรอนกระจกและปญหาภาวะโลกรอน แตละประเทศจงมการศกษาเกยวกบพลงงานจากชวมวลกนมากขน เพอน ามาใชผลตเปนพลงงานทดแทนเชอเพลงจากซากดกด าบรรพ ไดแก น ามน ถานหน กาซธรรมชาต เปนตน (กระทรวงพลงงาน, ม.ป.ป.) นอกจากน ภายหลงจากการแปรรปชวมวลเปนพลงงานแลว สวนทเหลอย งสามารถน าไปท าป ยใหกบพชไดเนองจากยงคงมแรธาตตางๆ อยางสมบรณ เชน

โพแทสเซยม (K) และฟอสฟอรส (P) ดงนน พลงงานจากชวมวลจดเปนพลงงานสเขยวทมสวนส าคญในการลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกไดและชวยใหเศรษฐกจของโลกมความสมดล มากยงขน เนองจากสงผลใหราคาพชผลทางการเกษตรสงขนและสามารถแขงขนกบราคาน ามน ทสงขนไดท าใหประเทศเกษตรกรรมลดการพงพาเชอเพลงจากซากดกด าบรรพจากประเทศผผลตน ามนได การน าชวมวลมาใชประโยชนโดยไปผสมหรอใชรวมกบน ามนจะสามารถลดการใชพลงงานจากน ามน อกทงยงสามารถน าไปใชในบานเรอนหรอภาคเกษตรกรรมได เชน ใชกบเครองยนตในฟารม ใชในการปมน า การใหแสงสวางและความรอน นอกจากน ยงน าไปใชในอตสาหกรรมขนาดใหญเพอใหความรอนไดอกดวย การน าไปใชในอตสาหกรรมขนาดใหญถอเปนการพฒนาทย งยนใหกบหลายๆ ดาน เชน สงแวดลอม สงคม เศรษฐกจ รวมทงการสรางคณภาพชวตทดใหกบมนษยและสงมชวตอนๆ (ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2553: 2-3)

188

ปจจบนการใชประโยชนจากพลงงานชวมวลในประเทศไทยในกลมตางๆ ไดแก การผลตกระแสไฟฟา กลมการใชความรอน กลมเชอเพลงชวภาพ (เอทานอลและไบโอดเซล) พบวา มปรมาณท เพมข นโดยเชอเพลงกาซชวภาพ (เอทานอลและไบโอดเซล) มปรมาณการใช ผลตกระแสไฟฟา/ใชในรปพลงงานความรอนเพมขนกวาปกอน (2558-2559) รอยละ 16.8/19.6

และกลมชวมวล เพมขนจากปกอน รอยละ 3.2/8.6 และยงพบวาการใชพลงงานกลมเชอเพลงชวภาพ (เอทานอลและไบโอดเซล) มปรมาณการใชเพมขนกวาปกอน (2558 - 2559) รอยละ 2.9 โดยพบวามการใชเอทานอล 5.7 ลานลตร/วน และไบโอดเซล 3.4 ลานลตร/วน และคาดวาจะมปรมาณเพมสงขนเรอยๆ เนองจากจากสถานการณราคาน ามนดบในตลาดโลกทเพมสงขนอยางรวดเรว ท าใหภาครฐมมาตรการและนโยบายทสนบสนนใหมการใชพลงงานทดแทนเพมข นอยางตอเนอง อยางไรกตาม การใชประโยชนจากชวมวลยงคงตองค านงถงปรมาณของชวมวลทผลตไดภายในประเทศ เนองจากจะแปรผนและขนอยกบปรมาณผลผลตทางการเกษตรของประเทศ โดยมปจจยเรองของสภาพภมอากาศมาเปนตวก าหนด นอกจากน ยงมชวมวลอกหลายประเภท ทมการใชอยในวงจ ากดหรอบางประเภทยงไมไดมการน าไปใชอยางเปนรปธรรม เชน ฟางขาว ยอดและใบออย ทะลายปาลมเปลา ทางใบและกานปาลม เปนตน จงจ าเปนอยางยงทตองคนควา หาวธการทจะน าชวมวลเหลานมาใชประโยชนใหมากขน (กระทรวงพลงงาน, 2560: 3) 5. พลงงานความรอนใตพภพ เปนพลงงานธรรมชาตทเกดจากความรอนทถกกกเกบอยภายใตผวโลก โดยปกตอณหภมภายใตผวโลกจะเพมขนตามความลก เมอเปลอกโลกเคลอนทท าใหเกดรอยแตกของชนหน เมอฝนตกน าจะไหลซมลงไปใตผวโลกรบความรอนจากชนหนทรอน จนกลายเปนไอน าและแทรกตวตามแนวรอยแตกขนมาบนผวโลกในลกษณะของบอน ารอน

น าพรอน ไอน ารอน หรอบอโคลนเดอด โดยทวไปแหลงพลงงานความรอนใตพภพมกพบ ในบรเวณทเรยกวา จดรอน (Hot spots) ซงเปนบรเวณทมการไหลหรอแผกระจายของความรอนจากภายใตผวโลกขนมาสผวดนมากกวาปกต ท าใหน าทสะสมตวบรเวณนนไดรบความรอนจนกระทงน ากลายเปนน ารอนและไอน า หรอในบางแหลงความรอนเหลานจะถายเทใหกบแหลงน าใตดนทอยในบรเวณใกลกน

189

(ก) (ค)

ภาพท 4-26 แหลงพลงงานความรอนใตพภพ

(ก) และ (ค) บอน ารอน

(ข) บอโคลนเดอด

(ทมา: https://en.wikipedia.org/wiki/Hot_spring#/media/File:Aerial_view_of_Grand_Prismatic_

(23428929375).jpg, https://freeonlinetutoring.edublogs.org/2017/02/08/all-you-need-to-know-

about-hot-springs/ และ https://matcha-jp.com/th/1804)

การน าพลงงานความรอนใตพภพมาใชใหเกดประโยชน ท าไดโดยการเจาะหลมผลต

ณ แหลงกกเกบทมประสทธภาพสงพอทจะน ามาพฒนาเพอผลตกระแสไฟฟา โดยน าไอน ารอนไปหมนกงหนผลตไฟฟาโดยตรง หรอน าน ารอนทไดสงผานทอเพอน ามาใชในอาคารบานเรอน นอกจากน ยงสามารถน าไปประยกตใชในการอบแหงพชผลทางการเกษตร เปนพลงงานส าหรบหองเยน และเครองปรบอากาศ อกทงยงสามารถน าไปใชเพอการท ากายภาพบ าบดไดอกดวย ปจจบนพลงงานความรอนใตพภพ เปนพลงงานทอยในความสนใจของมนษยทจะน ามาใชงานเนองจากไมกอมลพษหรอปลอยกาซเรอนกระจกออกมา ซงมหลายประเทศพยายามน าเอาพลงงานชนดนไปใชงาน เชน โรงงานไฟฟาพลงงานความรอนใตพภพ ประเทศญป น สหรฐอเมรกา นวซแลนด และประเทศไอซแลนด เปนตน

(ข)

190

ภาพท 4-27 กระบวนการผลตไฟฟาจากความรอนใตพภพ

(ทมา: http://oknation.nationtv.tv/blog/scientificthailand/2009/05/11/entry-1/comment)

ส าหรบประเทศไทยไดมการน าพลงงานความรอนใตพภพมาใชผลตกระแสไฟฟา เชน โรงไฟฟาพลงงานความรอนใตพภพฝาง ตงอยทต าบลมอนปน อ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม อยตดกบบอน าพรอนฝาง ซงการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย กรมทรพยากรธรณ และมหาวทยาลยเชยงใหม ไดด าเนนการส ารวจศกยภาพการพฒนาแหลงพลงงานความรอนใตพภพ

อ าเภอสนก าแพงและอ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม ตงแตป พ.ศ. 2521 เปนตนมา โดยไดรบความรวมมอดานวชาการและผเชยวชาญจากองคการเพอการจดการดานพลงงานประเทศฝรงเศส ตงแตป พ.ศ. 2524 พบวา น ารอนจากหลมเจาะระดบตนของแหลงฝางมความเหมาะสมตอการน ามาผลตกระแสไฟฟา ตอมาในป พ.ศ. 2531 การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยไดจดหาเครองก าเนดไฟฟาระบบสองวงจร ขนาดก าลงผลต 300 กโลวตต มาตดตงเปนโรงไฟฟาสาธตทใชพลงงาน ความรอนใตพภพเปนแหงแรก กระแสไฟฟาทผลตไดประมาณปละ 1.2 ลานกโลวตตตอชวโมง ถกสงเขาสระบบของการไฟฟาสวนภมภาคเพอจายใหผใชไฟฟา น ารอนทน าไปใชในโรงไฟฟาเมอถายเทความรอนใหกบสารท างานแลว อณหภมจะลดลงเหลอ 77 องศาเซลเซยส ซงสามารถน าไปใชในการอบแหง หรอหองเยนส าหรบเกบรกษาพชผลทางการเกษตรได น าอนบางสวน ทปลอยทง จากกระบวนการเปนน าสะอาดทสามารถปลอยลงสแหลงน าธรรมชาตไดโดยตรง

อยางไรกตาม การน าพลงงานความรอนใตพภพมาใชอาจมผลกระทบเชนเดยวกบการใชพลงงานชนดอนๆ เชน ถาน าจากแหลงพลงงานความรอนใตพภพมปรมาณแรธาตอยในระดบสง เมอน าน ามาใชแลวระบายลงในแหลงน าธรรมชาตอาจสงผลตอสงมชวตในแหลงน า ตลอดจนการอปโภค และบรโภคของมนษยได

ความรอน

ไอน าเดอด

น าเยน

ชดควบแนน

กงหน เครองก าเนดไฟฟา

191

6. พลงงานนวเคลยร เปนพลงงานรปแบบหนงทไดจากปฏกรยานวเคลยรโดยการเปลยนแปลงองคประกอบภายในนวเคลยสของธาตกมมนตรงส พลงงานนวเคลยรจะถกปลอยออกมาในลกษณะพลงงานจลนของอนภาคตางๆ เชน อนภาคแอลฟา () อนภาคบตา () นวตรอน (neutron) รงสแกมมา (Gamma Ray) หรอรงสเอกซ (X-ray) นอกจากน ยงมการปลอยพลงงานอนๆ ออกมาดวย เชน พลงงานความรอน พลงงานแสง พลงงานเสยง เปนตน โดยปฏกรยานวเคลยรสามารถจ าแนกออกเปน 2 ประเภท ไดแก

6.1 ปฏกรยานวเคลยรฟชชน (Nuclear fission) เปนปฏกรยานวเคลยรทเปนผลจากการแตกตวของนวเคลยสของธาตหนก โดยกระบวนการทเกดขนจากการยงนวตรอนไปยงนวเคลยสของอะตอมหนก แลวท าใหนวเคลยสแตกออกเปน 2 สวนเกอบเทากน ในปฏกรยานมวลของนวเคลยสบางสวนจะหายไปกลายเปนพลงงานออกมา และเกดนวตรอนใหมอก 2 หรอ 3 ตว

ซงวงเรวมากพอทจะไปยงนวเคลยสของอะตอมอนตอไป ท าใหเกดปฏรยาตอเนองเรอยไป เรยกวา ปฏกรยาลกโซ (Chain reaction) (มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล, Onlone) ธาตหนกดงกลาว เชน ยเรเนยม (U) พลโตเนยม (Pu) และทอเรยม (Th) เปนตน

ภาพท 4-28 การเกดปฏกรยานวเคลยรฟชชน (ทมา: https://www.nuclear-power.net/nuclear-power/fission/basics-of-nuclear-fission/)

192

ภาพท 4-29 โรงไฟฟาจากปฏกรยานวเคลยร

(ทมา: https://sites.google.com/a/phonmuang.ac.th

/fgas101/directory)

ภาพท 4-30 เครองปฏกรณนวเคลยรแบบน าเดอด

(ทมา:http://www.ned.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=101)

ขณะยเรเนยมเกดปฏกรยาแตกตวและปลอยพลงงานความรอนสงออกมานน กจะมสารตวน าเอาความรอนดงกลาวอาจจะเปนน าหรอแกส ผานทอไปยงหมอน าท าใหน าเดอดกลายเปนไอ และมทอผานไอน าไปหมนกงหน (Turbine) เพ อผลตกระแสไฟฟาไอน า เมอหมนกงหนแลวจะผานลงมายงหอกลนทมทอน าหลอเยน ท าใหไอน ากลายเปนน าเยนไหลกลบไปยงหอทมทอน าความรอนมาจากแกนของเตาปฏกรณท าใหกลายเปนน าเดอดกลายเปนไอหมนเวยนไปยงกงหนอก (วรวฒน ทพจอย, 2557: 194)

เราสามารถน าพลงงานจากปฏกรยานวเคลยรฟชชน มาใชประโยชนในการผลตกระแสไฟฟา โดยอาศยหลกการเกดปฏกรยานวเคลยรในแทง U-235 ทอยภายในแกน ของเตาปฏกรณ ซงจะกอใหเกดพลงงานความรอนสงจากปฏกรยาแตกตว ในอตรา ทพอเหมาะโดยใชแทงแกรไฟต (ตวอยางแกรไฟตในชวตประจ าวน เชน ไสดนสอ)วางลงไปอยระหวางแทงยเรเนยมซงจะท าใหปฏ ก รยาแตกตวชาลง และหากวางแทงแกรไฟตไวเลยกจะเปนการหยดการแตกตวของยเรเนยม

193

6.2 ปฏกรยานวเคลยรฟวชน (Nuclear fusion) ปฏกรยานวเคลยรทเปนผลจาก การรวมตวของนวเคลยสของธาตเบาตงแต 2 นวเคลยสขนไปเปนนวเคลยสของธาตหนก เกดเปนนวเคลยสของธาตชนดใหมพรอมกบมพลงงานปลอยออกมาอยางมหาศาล เชน การรวมตวกนของธาตไฮโดรเจนกลายเปนธาตฮเลยมทเกดบนดวงอาทตย

ภาพท 4-31 การเกดปฏกรยานวเคลยรฟวชน (ทมา: https://www.pinterest.com/pin/44001

5826077149100/)

พลงงานนวเคลยรนอกจากจะน ามาใชในการผลตกระแสไฟฟาแลว ยงสามารถน ามาใชประโยชนในรปแบบอนๆ เชน ใชรงสแกมมาซงเปนรปแบบหนงของพลงงานนวเคลยร ฆาเชอโรคและถนอมอาหาร ควบคมการงอกของผลตผลการเกษตร มการน าเทคนคทางนวเคลยรไปใชประโยชนทางดานการเกษตร เชน การปรบปรงพนธพชและการก าจดศตรพช การผลตสงของทใชในชวตประจ าวน เชน กระดาษ กระเบอง ยางรถยนต ใชอปกรณนวเคลยรเปนองคประกอบในการควบคมคณภาพและลดตนทนการผลต เมอเจบปวยมการตรวจวนจฉยโรค เชน ตรวจฟนและปอด ดวยรงสเอกซ รกษาโรคบางโรค เชน รกษามะเรงดวยรงสแกมมา

ภาพท 4-32 ปายเตอนอนตรายจากรงส

(ทมา: http://www.oap.go.th/services/license)

ขอดของปฏ กรยานวเคลยรฟวชนคอ มกมมนตภาพรงสเกดขนเพยงเลกนอย และอยางออนๆ กากนวเคลยรมไมมาก เชอเพลงทใชอาจเปนน าธรรมดาซงใชไดไมมหมด จงมผลดกวาปฏกรยานวเคลยรฟชชน แตการก าเนดปฏกรยาฟวชนนในทางเทคนคยงไมสามารถควบคมได นอกจาก จะใชเปนระเบดปรมาณ จงยงไมมการน าไปใชประโยชนดานอน เมอใดสามารถควบคมพลงงานจากการรวมตวไดกอาจจะน าไปใชในงานดานอนไดเชนเดยวกบปฏกรยานวเคลยรฟชชน

จากทกลาวขางตนจะเหนไดวา พลงงานนวเคลยรมประโยชนมากมายแตกมโทษเชนกน ถามนษยไดรบรงสมากเกนไปจะท าใหเกดอนตราย เกดโรคตางๆ และเสยชวตได จงจ าเปนตองม การปองกนในการท างานเกยวกบรงสและการใชรงส จงไดมการออกระเบยบขอบงคบตางๆ เพอปองกนอนตรายแกผทท างานในบรเวณทมรงส และสาธารณชน เชน ตองตดปายเตอนอนตรายจากรงสอยางชดเจน

194

7. ผลกระทบจากพฤตกรรมการบรโภคพลงงาน

พฤตกรรมการบรโภคพลงงานของมนษยลวนแลวแตเพอตองการทจะตอบสนองความตองการและคณภาพชวตทดขน ในปจจบนประชากรของโลกไดเพมจ านวนขนอยางรวดเรว รวมทงความกาวหนาทางเทคโนโลย การขยายตวทางเศรษฐกจ ทเปนตวชวยเรงท าใหมนษยสามารถ น าทรพยากรพลงงานมาใชไดงายขนและมากขน สงผลใหมาตรฐานการครองชพสงขน การบรโภคทรพยากรพลงงานเกนความจ าเปนขนพนฐานของชวต ท าใหมการใชทรพยากรพลงงานในการผลตสนคา เครองอปโภคบรโภค การบรการเพอปอนประชากรโลกในปรมาณทสงตามไปดวย ผลทตามมาอาจจะเรยกวาเปนวกฤตการณทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอการคกคาม ความอยรอดของชวาลย (Biosphere) ซงเหตผลดงกลาวสรปไดวา เกดจากการเพมของประชากร

และการขยายตวทางเศรษฐกจ ซงความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยเปนตวเรงท าใหเกดปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทส าคญ 3 ประการ ไดแก

1. การใชอยางไมประหยดท าใหทรพยากรรอยหรอ 2. กอใหเกดมลพษ (Pollution) เชน มลพษอากาศ เสยง น า รวมทงการปนเปอนของสารเคมในอาหาร เปนตน

3. ภยพบตทางธรรมชาต (Natural disaster) เชน ฝนตกหนก พาย การเกดคลนยกษ แผนดนไหว ภยแลง ภเขาไฟระเบด การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกอยางเฉยบพลน เปนตน

ตวอยางผลกระทบของการบรโภคพลงงาน หากมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและอตสาหกรรมอยางตอเนองและรวดเรว ยงท าใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมา เชน ปาไมลดจ านวนลง ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม มลพษสงแวดลอมเพมมากขน และจะท าใหลดความหลากหลายของสงมชวตและระบบนเวศในอนาคต นอกจากนการบรโภคพลงงานยงมสวนท าใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก (Greenhouse effect) หรอภาวะโลกรอน (Global warming) เนองจาก การขยายตวการบรโภคพลงงานและการท าลายปาไม ซงปาไมเปนตวชวยในการเกบกกและใช กาซคารบอนไดออกไซดทเกดจากกจกรรมของมนษย เชน การสนดาปของเครองยนต การเผาไหมน ามนเชอเพลง เปนตน ท าใหปรมาณของกาซคารบอนไดออกไซดรวมตวในชนบรรยากาศเพมสงขนอยางรวดเรว ท าใหความรอนไมสะทอนออกไปนอกโลก อณหภมของโลกจงเพมสงขน ท าใหน าแขงทข วโลกละลายเรวข น น าทะเลเพมระดบสงข น สงมชวตหลายชนดเปลยนแปลงพฤตกรรม เชน การวางไขของปลาผดฤด บรเวณพนททเคยฝนตกกแหงแลง หรอแมแตท าใหเกดเชอโรคอบต-ใหมเกดขนอยเสมอ

195

จากผลกระทบพฤตกรรมการบรโภคพลงงานของประชากรโลกทกลาวไปแลวขางตน มนษยเราจงควรลดการบรโภคพลงงาน เพอเปนการรกษาทรพยากรในระบบนเวศใหสมดล ลดมลพษ ลดการเกดภยพบตทางธรรมชาต ซงสามารถด าเนนการตามมาตรการ และแนวทางการประหยดพลงงาน ดงน

1. ตงอณหภมเครองปรบอากาศท 25 องศาเซลเซยส 2. ตงตเยนหางผนง 15 เซนตเมตร

3. ปดโทรทศนเมอไมมคนด หรอเลอกใชโทรทศนขนาด 14 นว แทน 20 นว

4. ใชหลอดฟลออเรสเซนท 18 วตต แทนหลอดไส 100 วตต

5. ถอดปลกเตารดกอนรดเสอผาเสรจ 2-3 นาท 6. ใชจอคอมพวเตอร 15 นว แทน 17 นว และปดหนาจอเมอไมใช 7. อยาเสยบปลกไฟฟาทงไวเมอไมใชงาน จะสามารถประหยดพลงงานได 3 ลานบาท/ป

8. ขบรถไมเกน 90 กโลเมตรตอชวโมง

196

สรปประจ าบทท 4

พลงงานเปนความสามารถของวตถทท างานได สามารถแบงตามรปแบบทแตกตางกน เชน พลงงานกล พลงงานเคม พลงงานไฟฟา พลงงานนวเคลยร เปนตน ในชวตประจ าวนพลงงานจ าแนกไดเปน 2 ประเภท ไดแก พลงงานทใชแลวหมดไป เปนพลงงานทมอยอยางจ ากดทเกดจากซากพชซากสตวทจมอยใตพนดนเปนเวลานานหลายพนลานปดวยแรงอดของเปลอกโลก และความรอนใตผวโลกท าใหเปลยนสภาพไปเปนสารเชอเพลง เชน น ามนดบ กาซธรรมชาต ถานหน และพลงงานทใชแลวไมหมด ซงเปนพลงงานทเกดขนตามธรรมชาตและมอยอยางไมจ ากดสามารถหมนเวยนกลบมาใชใหมได เชน พลงงานทไดจากแสงอาทตย ลม ความรอนใตพภพ ชวมวล รวมไปถงพลงงานจากปฏกรยานวเคลยร ปจจบนมนษยไดใชพลงงานจากแหลงพลงงานจากฟอสซลเปนอนดบหนงซงกอใหเกดมลพษตางๆ ตามมาจนสงผลกระทบตอมนษยสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม เชน กาซคารบอนไดออกไซด เมอมการสะสมตวในชนบรรยากาศปรมาณมากจะกอใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก (Green House effect) หรอกาซซลเฟอรไดออกไซดซงเปนสาเหตใหเกดฝนกรด เพอลดปญหาและผลกระทบดงกลาวมนษยควรปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคพลงงานโดยใชพลงงานอยางประหยดและรคณคา ตลอดจนจดหาและเพมประสทธภาพของพลงงานทดแทนใหสามารถใชไดอยางแพรหลาย เพอใหมพลงงานเพยงพอตอความตองการ อนน ามาซงความย งยนของพลงงานในอนาคต

197

แบบฝกหดทายบทท 4

ตอนท 1 ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. จงบอกความหมายของพลงงาน

2. พลงงานแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง 3. น ามนแกสโซฮอล E20 และ E85 เหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

4. จงบอกขอดและขอจ ากดของการน าพลงงานจากแสงอาทตย มาใชประโยชนในชวต- ประจ าวน

5. จงวาดรปและอธบายหลกการผลตกระแสไฟฟาของเขอนกกเกบน า มาพอเขาใจ

6. จงบอกวธการอนรกษและประหยดพลงงานในชวตประจ าวนมา 5 ขอ

ตอนท 2 จงเลอกตวเลอกตางๆ ทก าหนดเตมลงในชองวางใหถกตอง

…….…1. มเทน

…….…2. ฝนกรด

…….…3. ยเรเนยม

…….…4. หนน ามน

…….…5. ไฮโดรเจน

…….…6. โพรเพน+บวเทน

…….…7. เเอลกอฮอลผสมเบนชน

…….…8. เเอลกอฮอลผสมน ามนพช

…….…9. แกสทเกดจากการหมกพช

…….…10. รวมตวกบฮโมโกลบนไดมากกวาออกซเจน

เฮกเซน ไฟโตลน ดไซฮอล ไฟโตเลยม ไฟโตเเกส ไบโอดเซล NGV LPG ไฟโตลป CO2

เเกสโชฮอล SO2 CO เเกรไฟต พลงงานกล คโรเจน ลกไนต ถลงโลหะ ฟวชน ฟชชน

198

เอกสารอางอง

กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร. (ม.ป.ป). ทรายน ามน (Tar sands). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.dpim.go.th/

กระทรวงพลงงาน. (2560). รายงานพลงงานทดแทนของประเทศไทย ป 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน. . (ม.ป.ป.). ทฤษฎพลงงาน. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน. กระทรวงพลงงาน ศนยพยากรณและสารสนเทศพลงงาน. (2559). รายงานสถานการณการปลอย กาซคารบอนไดออกไซดจากภาคพลงงานรายป 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน

กาซธรรมชาตมาจากไหน?. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://li158wuttinan.

blogspot.com/2015/10/blog-post_9.html. การจดการของเสยของโรงไฟฟานวเคลยร. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก http://www.ned.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=category&id=9&

Itemid=101

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. (Online). กงหนลมผลตไฟฟาทล าตะคอง อ.สคว จ.นครราชสมา. สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www3.egat.co.th /re/ egat_wind

/egat_windlamtakhong/wind_lamtakhong.htm

ความรเกยวกบ โซลาเซลล (Solar Cell). (Online). สบคนเมอ 11 มกราคม 2560

จาก http://www.energyreform-solar.com/th/content/126/5610036.html

ชมพนท สงกลาง. (2559). มลพษสงแวดลอม. อดรธาน: ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลย

ราชภฏอดรธาน.

ใชความรอน...ลดโลกรอน ดวยพลงงานความรอนใตพภพ. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/scientificthailand/2009/05/11/entry-1/comment

ทะเลนรก. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://matcha-jp.com/th/1804

โทษของพลงงานไฟฟา. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/site/

khxnglenkhxngchififa/prayochn-laea-thos-khxng-phlangngan-fifa/thos-khxng-

phlangngan-fifa

ไทยรฐ. (Online). พลงขวว...กชาต. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560 จาก https://www.thairath.co.th

/content/338277

199

เอกสารอางอง (ตอ)

ธนยา เกาศล. (2554). มลพษทางอากาศและการควบคม. สงขลา: หนวยเทคโนโลยการศกษา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ธรณวทยาอาวไทย. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.geothai.net/

wp-content/uploads/2012/10/GT_Seismic_Songkhla-BAsin.png. บทเรยนออนไลน วชาวทยาศาสตร เรอง พลงงานความรอน. (Online). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31424/044022

บรษท ปตท.จ ากด (มหาชน). (Online). การกลนปโตรเลยม. สบคนเมอ 21 มถนายน 2560

จาก http://www.pttplc.com/th/About/PublishingImages/Graphics/A40%20international-

unit3/img-refined.png

บโซน เพยซ. (2555). คมอทองโลกวทยาศาสตรฉบบสมบรณ (สรพฒน ประโทนเทพ, ผแปล). กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน.

ปรากฏการณเรอนกระจก. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/

site/nick25012542/hna-ced

พระราชบญญตการสงเสรมการอนรกษพลงงาน พทธศกราช 2535. (2535, 23 มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 109 ตอนท 33 ก. หนา 1

พลงงานน าขนน าลง. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/site/

energysite0014/2-phlangngan-thdthaen/2-5-phlangngan-na-khun-nalng

พลงงานนวเคลยร. (Online). สบคนเมอ 10 พฤษภาคม 2560 จาก https://sites.google.com/

a/phonmuang.ac.th/fgas101/directory

พลงงานสเขยว. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/site/

tikamporn44647/green-energy/water

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล. (Online). วสดเพอเปลยนรปพลงงาน. สบคนเมอ 12 มถนายน

2560 จาก http://www.kmutt.ac.th/hynae/%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B8%

E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%81%

E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%87

รถควนด า แกยงไง อยากร มาทางน. (Online). สบคนเมอ 8 มถนายน 2560 จาก https://auto.mthai.

com/news/tips/34105.html

200

เอกสารอางอง (ตอ)

วรนช แจงสวาง. (2553). พลงงานหมนเวยน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วรวฒน ทพจอย. (2557). เอกสารประกอบการสอนวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. อดรธาน:

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ววฒน โตธรกล. (2547). หนน ามน. กรงเทพฯ: กระทรวงอตสาหกรรม. ศนยตรวจวเคราะหโอโซนและรงส กรมอตนยมวทยา. (Online). กาซเรอนกระจก (Greenhouse

gas). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://ozone.tmd.go.th/gg06.htm

สถานการณการจดการน าส าหรบภาคเกษตรในฤดแลง. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://www.schoolofchangemakers.com/knowledge/9937

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (Online). การกลนน ามนดบ. สบคนเมอ 10

มถนายน 2560 จาก http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7088-2017-05-28-03-40-32

. (Online). การส ารวจถานหนและการท าเหมองแรถานหน. สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7201-2017-06-09-13-10-26

. (Online). เชอเพลงซากดกด าบรรพ. สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7088-2017-05-28-03-40-32 สถาบนวจยและพฒนาพลงงานนครพงค มหาวทยาลยเชยงใหม. (Online). แนะน า "วธดแลระบบ

กาซชวภาพ" เมอเจอภาวะวกฤตน าทวม. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560

จาก http://www.erdi.cmu.ac.th/index.php/news/1563?category=11

ส านกงานคณะกรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต. (2544). พลงงานเพอความเขาใจ ใชอยางรคา พฒนาสความยงยน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. ส านกงานปรมาณเพอสนต. (Online). ปายเตอนสตรมครรภ. สบคนเมอ 24 มถนายน

2560 จาก http://www.oap.go.th/services/license

ส านกนโยบายและแผน กระทรวงพลงงาน. (2560). สถานการณพลงงานไทย ป 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน. ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2553). พลงงานจากชวมวล. กรงเทพฯ: กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

201

เอกสารอางอง (ตอ)

องคการบรหารสวนจงหวดนครราชสมา. (Online). ชมทงกงหนลมหวยบง. สบคนเมอ 24 เมษายน 2560 จาก http://www.koratpao.go.th/eventShow.php?id=315

องคประกอบของโรงงานไฟฟาพลงงานน า. (Online). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560

จาก https://ienergyguru.com/2015/10/hydroelectric-power-plant-configurations/

All You Need To Know About Hot Springs. (Online). สบคนเมอ 15 มกราคม 2560 จาก https://freeonlinetutoring.edublogs.org/2017/02/08/all-you-need-to-know-about-hot-

springs/

Basics of Nuclear Fission. (Online). สบคนเมอ 15 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.nuclear-power.net/nuclear-power/fission/basics-of-nuclear-fission/

Coking coal prices are on fire-up more than 80% in six months. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.mining.com/coking-coal-prices-are-on-a-

roll-up-more-than-80-in-six-months/

EPA: 11 states have failed to write sulfur dioxide pollution plans. (Online).

สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://thehill.com/policy/energy-environment/272738-

epa-11-states-have-failed-to-write-sulfur-dioxide-pollution-plans

Formation of coal. (Online). สบคนเมอ 15 มถนายน 2560 จาก http://www.grantowngrammar. highland.sch.uk/subjects/Peak%20Oil%20web%20site /images/coal-formation.jpg Grand Prismatic Spring and Midway Geyser Basin in Yellowstone National Park. (Online).

สบคนเมอ 15 มกราคม 2560 จาก https://en.wikipedia.org/wiki/Hot_spring#

/media/File:Aerial_view_of_Grand_Prismatic_%20(23428929375).jpg

Kinetic vs. Potential Leadership. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก https://www.ryansearch.net/blog/march_2015/kinetic-vs-potential-leadership

Miller, G.T., & Spoolman, S.E., (2012). Living in the Environment. (17thedition). Canada:

Nelson Education, Ltd.

NASA Reveal 39 New Sources of Man-Made Sulphur Dioxide Pollution. (Online).

สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://trendintech.com/2016/06/13/nasa-reveal-39- new-sources-of-man-made-sulphur-dioxide-pollution/

202

เอกสารอางอง (ตอ)

Nuclear fusion. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก https://www.pinterest.com/

pin/440015826077149100/ Nucleus Medical Media. (Online). What makes Carbon monoxide a significant toxic

substance?. สบคน เ มอ 12 ม ถนายน 2560 จาก http://uvahealth.com/services/plastic-

surgery/conditions-treatments/11982

Oil sand. (Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.ecolab.com/nalco-

champion/about/industries-we-serve/energy-exploration-and-production/oil-sands

Oil shale. (Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก http://oildoc.ir/3171/%d8%b1%d9%

88%d8%b4-%d9%87%d8%a7%db%8c%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8% ae%d8% b1%

d8%a7%d8%ac-%d9%86%d9%81%d8%aa-%d8%b4%db%8c%d9%84.html

Solar cell. (Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.google.com/search? biw=

1366& bih=654&tbm=isch&sa=1&ei=sKXfWrK1M4XwvASi0ZjIAg&q=solar+cell&oq

=solar&gs_l=psyab.1.0.0i67k1j0l4j0i67k1l2j0l3.250408.261650.0.263836.25.16.8.1.1.0.

358.2830.0j1j5j4.10.0....0...1c.1.64.psyab..6.15.2040...0i24k1j0i30k1j0i10i24k1.0.t6XK

GsQeSYQ#imgdii=XcpZjSGZrEGInM:&imgrc=9C_qdRk3HmEYDM:

Sulfur Dioxide Global Market 2018- Mitsubishi Electric, FPI, Ecotech. (Online).

สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก https://assetsstock.com/business/global-sulfur-dioxide-

market.html

The death throes of Alberta tar sands?. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://philebersole.wordpress.com/2015/03/03/the-death-throes-of-alberta-tar-sands/

Try A Solar Water Heater. (Online). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560

จาก https://www.greenamerica.org /green-living/try-solar-water-heater

What is coking coal?. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก http://www.westcumbriamining.com/what-is-the-plan/what-is-coking-coal/

Wright, R.T., (2005). Environment Science. (9thedition). United States of America: Pearson

Education, Inc.

203

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5

ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย

หวขอเนอหาประจ าบท

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. นาโนเทคโนโลย

2. จเอมโอ

3. โคลนนง

4. สเตมเซลล

5. ลายพมพ DNA

6. เทคโนโลยชวยการเจรญพนธ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

หลงจากไดศกษาบทเรยนนแลว นกศกษาสามารถ 1. บอกความหมายและผลตภณฑทเกดจากนาโนเทคโนโลยได

2. อธบายเทคนคทใชในการถายฝากยนเขาสสงมชวตเปาหมายได

3. บอกขอดและขอเสยของจเอมโอได

4. อธบายหลกการท าโคลนนงได

5. บอกประโยชนและผลกระทบทเกดจากการโคลนนงได

6. บอกประโยชนและความส าคญของการรกษาและฟนฟดวยสเตมเซลลได

7. ยกตวอยางเหตการณหรอคดทน าเทคโนโลยลายพมพ DNA มาใชประโยชนได

8. บอกประเภทและความส าคญของเทคโนโลยชวยการเจรญพนธได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. วธการสอน

1.1 บรรยาย

1.2 อภปราย

1.3 พดถามตอบ

204

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 ผสอนบรรยายประกอบเอกสารการสอนในหวขอตางๆ 2.2 อภปรายรวมกนระหวางผสอนกบนกศกษา

2.3 ใชค าถามดวยวาจาระหวางผสอนกบนกศกษา

2.4 วเคราะหสถานการณ/กรณศกษา

2.5 ใหนกศกษาชมวดทศน 2.6 ใหนกศกษาท าแบบฝกหด

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน “วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบคณภาพชวต”

2. การน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

3. ต ารา หนงสอเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

4. ใบงาน 5. วดทศน 6. แบบฝกหด

การวดผลและการประเมนผล

1. การวดผล

1.1 พฤตกรรมของผเรยน

1.2 การซกถาม-ตอบค าถาม

1.3 การอภปรายรวมกน

1.4 รายงานของใบงาน

1.5 การตอบค าถามจากแบบฝกหดทายบท

2. การประเมนผล

2.1 เขาเรยนตรงเวลาและสงงานทนตามก าหนด

2.2 ตอบค าถามไดถกตอง

2.3 มการอภปรายแสดงความคดเหน

2.4 ท าใบงานถกตองสมบรณ

2.5 ท าแบบฝกหดถกตอง ไมนอยกวารอยละ 80

205

บทท 5

ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ปจจบนความกาวหนาของวทยาศาสตรและเทคโนโลยมการพฒนาและเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวซงมผลตอคณภาพชวตของมนษยเปนอยางมากโดยเฉพาะเทคโนโลยใหมๆ ทเกดขนซงสงผลกระทบตอมนษยทงทางตรงและทางออม ไมวาจะเปนเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ จเอมโอ นาโนเทคโนโลย หรอแมกระทงการโคลนนง ซงเทคโนโลยเหลานหากมนษยน ามาใชอยางถกวธจะน ามาซงประโยชนอยางมหาศาล แตขณะเดยวกนหากน ามาใชโดยไมค านงถงความเหมาะสม กจะเกดผลกระทบขนอยางมหนตดวยเชนกน อาท การโคลนนงสามารถเพมจ านวนพนธพชหรอสตวทหายาก หรอทใกลทจะสญพนธไดเรวกวาการผสมพนธกนแบบปกต แตขณะเดยวกนกสงผลใหสงมชวตนนขาดความหลายหลายทางชวภาพและมววฒนาการนอยลง ดงนน มนษยจงควร น าวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชอยางถกตองเหมาะสม โดยพงระวงผลกระทบทจะเกดขน ทงตอมนษยเอง พช สตว รวมทงสงแวดลอมทอยโดยรอบในมตตางๆ

1. นาโนเทคโนโลย ค าวา นาโน (Nano) มาจากภาษากรก หมายถง แคระหรอเลก เมอใชกบความหมาย ในทางวทยาศาสตรจงหมายถงหนวยวดความยาวในระบบเมตรก โดย 1 นาโนเมตร มขนาด 1 ในพนลานเมตร (10-9 เมตร) ซงไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา (มนษยสามารถมองเหนได ดวยตาเปลานนมขนาดประมาณ 10,000 นาโนเมตร) หรอกลองจลทรรศนแบบธรรมดา แตตอง ใชกลองจลทรรศนทมก าลงขยายสงมาก เชน กลองจลทรรศนแบบสองกราดในอโมงค (STM:

Scanning Tunneling Microscope) กลองจลทรรศนแรงอะตอม (AMF: Atomic Force Microscope)

กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (SEM: Scanning Electron Microscope) กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองผาน (TEM: Transmission Electron Microscope) รวมถงการใชเครองมอพเศษในการตรวจสอบลกษณะโครงสราง หรอเครองก าเนดแสงซนโครตรอน เปนตน (ณยา วงษพน,

ใจพร พมค า และศรศกด เทพาค า, 2557: 11) ดงนน ค าวา นาโน เมอไปน าหนาหนวยใดจะหมายถงพนลานสวนของหนวยน น เพราะฉะน นจงสรปไดวา นาโนเทคโนโลย (Nanotechnology)

เปนเทคโนโลยทเกยวกบการสรางหรอผลตสงทมขนาดเลกขนาด 1 นาโนเมตร หรอกลาวอกนยหนง นาโนเทคโนโลย เปนวทยาศาสตรประยกตเกยวกบการสราง สงเคราะห การจดการวสดในระดบของอะตอมหรอโมเลกลทมขนาดเลกในชวงนาโนสเกล (Nanoscale) (ประมาณ 1 ถง 100 นาโน

206

เมตร) ท าใหการจดเรยงอะตอมหรอโมเลกลในต าแหนงทตองการมความถกตองแมนย ายงข น สงผลใหโครงสรางของวสดหรออปกรณมคณสมบตทพเศษแตกตางไปจากเดม และสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนไดตามตองการ

ภาพท 5-1 การเปรยบเทยบขนาดของนาโนเทคโนโลยจากธรรมชาตและมนษยสรางขน

(ทมา: https://www2.nanotec.or.th/th/wp-content/uploads/2011/05/Nano-size1.jpg)

1. ความเปนมาเกยวกบนาโนเทคโนโลย เมอป พ.ศ. 2502 (ค.ศ. 1959) ดร.รชารด ไฟนแมน (Richard Feynman) เปนคนแรกทไดกลาวไวในการประชม There’s plenty of room at the bottom เกยวกบความเปนไปไดของ นาโนเทคโนโลยวา “วนหนงเราจะสามารถประกอบสงตางๆ ผลตสงตางๆ ขนมาจากการจดเรยงอะตอมไดดวยความแมนย า ไมมกฎทางฟสกสใดๆ ทขาพเจาทราบ แมแตหลกแหงความไมแนนอน (Uncertainty Principle) ทจะมาขดขวางความเปนไปไดน การจดเรยงอะตอมเปนสงหนงทสามารถจะท าไดในเชงหลกการ เพยงแตในทางปฏบตนนยงท าไมได เปนเพราะวาเครองมอตางๆ ทเรามใช

สงทมนษยสรางขน สงทมในธรรมชาต

207

กนนนมขนาดใหญเกนไป” (ธรเกยรต เกดเจรญ, 2542: 27) ตอมาเมอ ป พ.ศ. 2517 (ค.ศ. 1974) ค าาวา นาโนเทคโนโลย ไดถกบญญตข นเปนครงแรกโดย ศาสตราจารยโนรโอะ ทานกช (Norio

Taniguchi) ชาวญป น (ณยา วงษพน; ใจพร พมค า และ ศรศกด เทพาค า, 2557: 11)

2. เทคโนโลยการผลตระดบนาโน

นาโนเทคโนโลยมพนฐานอยบนการผลตในระดบอะตอมหรอโมเลกลทตองการ โดยน าอะตอมหรอโมเลกลดงกลาวมาวางหรอเรยงในต าแหนงทตองการดวยความแมนย า ดงนน สงทผลตขนมาจะมขนาดเลกหรอใหญกได เทคโนโลยการผลตในระดบนาโนม 2 รปแบบ ดงน

2.1 เทคโนโลยจากบนลงลาง (Top-down technology) เปนการตดแบงวตถขนาดใหญใหมขนาดเลกลงจนถงระดบนาโน โดยใชเทคโนโลยแบบหยาบ (Bulk technology) ซงเปนเทคโนโลยทใชกนมาตงแตสมยโบราณ เปนการจดการกบอะตอมและโมเลกลในลกษณะทเปนกอนดวยวธทางกล เชน ตด บบ อด ตอ งอ หรอวธทางเคมโดยการผสมสารเคมใหเกดการท าปฏกรยา หรอการใชความรอน โดยพยายามควบคมสภาวะตางๆ ใหมความเหมาะสม เชน การผลตทอนาโนคารบอน (Carbon nanotube) ซงเปนวสดทน ากระแสไฟฟาไดเหมอนกบเปนโลหะ มความแขงแรงและเหนยวกวาเหลกกลาประมาณ 100 เทา สามารถผลตไดโดยใหความรอนกบคารบอนบรสทธจนกระทงระเหยกลายเปนไอแลวปลอยใหควบแนนในสญญากาศหรอกาซเฉอยจะไดแผนคารบอนบรสทธ เมอน ามามวนเปนทอใหมขนาดเลกกวาเสนผมของมนษย ประมาณ 50,000 เทา กจะได ทอนาโนคารบอนทสามารถน ามาประยกตใชในเทคโนโลยตางๆ ไดอยางกวางขวาง เชน ใชเปนสายไฟขนาดจวในเครองใชไฟฟา ใชเพมประสทธภาพการเกบกกพลงงานของเซลลแสงอาทตย

เปนตน

ภาพท 5-2 โครงสรางของทอนาโนคารบอน

(ทมา: https://phlebas.co/2015/06/17/a-primer-on-carbon-nanotubes-part-1/)

208

2.2 เทคโนโลยจากลางขนบน (Bottom-up technology) เปนการสรางวตถขนาดใหญ โดยน าชนสวนทมขนาดเลกมาประกอบกน นกวทยาศาสตรสามารถสรางผลตภณฑตางๆ ใหมคณสมบตตามทตองการได เนองจากใชวธการน าอะตอมหรอโมเลกลทมขนาดเลกกวา มาจดเรยงกน ณ ต าแหนงทตองการท าใหเกดโครงสรางทมขนาดใหญขน เชน การใชเขมปลายแหลมของกลองจลทรรศนแบบสองกราดในอโมงค (STM: Scanning Tunneling Microscope) เคลอนยายอะตอมภายในโมเลกลคารบอนมอนอกไซด (CO) จ านวน 50 โมเลกล เขยนลงบนผวของโลหะทองแดง (Cu) เปนพระปรมาภไทยยอ “ภปร” เพอ เทดพระเกยรตพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวฯ ในฐานะทเปนพระบดาแหงเทคโนโลยไทย (เขมปลายแหลมสามารถใชจอ ในระยะใกลอะตอมของคารบอนมอนอกไซดได เมอท าใหเกดแรงดงดดทางไฟฟาระหวางปลายแหลมกบอะตอมของคารบอนมอนอกไซด อะตอมจะโผเกาะตดปลายแหลมท าใหสามารถเขยนอะตอมลงบนผวของโลหะทองแดงทรองรบได) นบเปนครงแรกทอกษรไทยไดถกจารกไวในระดบอะตอม พระปรมาภไทยยอ “ภปร” มขนาดความยาว 14 นาโนเมตร และมความสง 7 นาโนเมตร

(ก) (ข)

ภาพท 5-3 เทคโนโลยจากลางขนบน

(ก) การเคลอนยายอะตอมโดยใชกลองจลทรรศนแบบสองกราดในอโมงค (STM)

(ข) การจดอะตอมเปนพระปรมาภไทยยอ “ภปร”

(ทมา: https://www.cfel.de/sites/sites_cfelgroups/site_cfel/content/e4912/e4916/e18387/e18914/

e18916/Bit_assembly_model_eng.jpg และ http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7081-

nanotechnology)

209

นอกจากน ยงมการเคลอนยายอะตอมของธาตซนอน (Xe) จ านวน 35 อะตอม มาวางเรยงกนลงบนแผนนกเกล (Ni) จนไดเปนปายชอบรษทไอบเอม ซงมขนาดเลกทสดในโลกคอ มขนาดเพยง 0.0000017 เมตร เปนตน

(ก) (ข)

ภาพท 5-4 ปายชอบรษทไอบเอมทมขนาดเลกทสดในโลก

(ก) ดร.ดอน ไอเกลอร (Don Eigler)

(ข) จดเรยงธาตซนอนเปนอกษร IBM

(ทมา: http://www.il.mahidol.ac.th/e-media/nano/Page/Unit1-6.html)

3. ตวอยางนวตกรรมทเกดจากการผลตแบบนาโนเทคโนโลย ปจจบนนาโนเทคโนโลยถกน ามาใชปรบปรง พฒนาวสด และผลตภณฑใหมคณสมบตและประสทธภาพดยงขน เชน

ภาพท 5-5 หนยนตขนาดจว

(ทมา: https://www.youtube.com/watch?

v=ayteOA5VDRI)

3.1 หนยนตขนาดจว เปนหนยนตนาโน จากโปรตนทสามารถตดตามความผดปกตของเซลล ใชหนยนตปองกนเชอโรค รกษาไขมนอดตนใน เสนเลอด ตลอดจนท าลายเชอโรคหรอเซลลมะเรงไดโดยไมตองมการผาตด

3.2 พลาสเตอรนาโน เปนพลาสเตอรส าหรบปดแผลทเกดจากถกไฟไหม และแผลเรอรงตางๆ

โดยการผสมอนภาคนาโนของเงนทมคณสมบต ในการฆาเชอแบคทเรยไดถง 150 ชนด เปนสวน ประกอบของพลาสเตอร สามารถฆาเชอแบคทเรยไดโดยใชเวลาอยางรวดเรวเพยง 30 นาท นบจากทตด พลาสเตอร และมประสทธภาพในการฆา เ ชอแบคทเรยไดอยางตอเนองนานหลายวน

210

โดยใชเวลาอยางรวดเรวเพยง 30 นาท นบจากทตดพลาสเตอรและมประสทธภาพในการ ฆาเชอแบคทเรยไดอยางตอเนองนานหลายวน

3.3 มงนาโน เปนมงทมคณสมบตพเศษคอสามารถปลอยสารทมฤทธฆาแมลงออกมาไดโดยไมเปนอนตรายตอมนษย เมอมแมลงมาเกาะแมลงกจะตาย สามารถน ามาประยกตใชส าหรบปลกผกในโรงเรอนเพอใชในการก าจดแมลงศตรพชไดเปนอยางด

3.4 ถงเทานาโน เปนถงเทาทปราศจากกลนและเชอรา เกดจากการผสมระหวางอนภาคนาโนของธาตเงน (Nano silver) ทมขนาดโครงสรางเพยง 19 นาโนเมตร เขาไปยดตดกบเสนใยพอลเอสเตอรของถงเทา

ภาพท 5-6 ถงเทานาโนปราศจากกลนและเชอรา

(ทมา: http://www.nnin.org/education-training/k-12-teachers/nanotechnology-curriculum-

materials/silver-nanoparticle-socks)

3.5 สทาบานนาโน เปนการเพมโครงสรางระดบนาโนใหกบยางเรซนอะครลก (Resinacrylic) ทอยกบของเหลวภายในเนอส ชวยในการเสรมสรางความแขงแรงใหกบตวบาน ชวยยดอายการใชงานของสไดมากขนจากการชะลางของน าฝนทตกลงมา ปองกนการเกดเชอรา จากสททา ปองกนการเกดคราบรอยเปอน และคราบน ามนบนพนผวผนงบาน ดงนน ดวยคณสมบตพเศษนจงท าใหบานททาสน สามารถทจะท าความสะอาดตวเองไดตลอดเวลาอยางมประสทธภาพ

3.6 แผนแปะสวนาโน (Q-Acnes) เปนการน านาโนเทคโนโลยมาพฒนาแผนแปะรกษาสว ดวยเทคนคการขนรปเสนใยแบบไฟฟาสถตท าใหไดเสนใยขนาดนาโนมพนทผวเปน รพรนรอบทศทางจงระบายอากาศไดด ลดการอบชนไดดกวาแผนแปะสวแบบฟลมทวไป เสนใย

211

แตละชนยงมความพเศษทโดดเดนตางกน ไดแก เสนใยชนกาวมความบางมากแปะไดเนยบกบใบหนา เสนใยชนกลางผสมสารสกดจากเปลอกมงคดท าใหปลดปลอยสารสกดธรรมชาตไปยงผวหนาไดด และเสนใยชนบนสดมความพเศษทมลกษณะเปนสเนอเหมาะกบเฉดสของผวหนา แตละคน โดยผลการทดสอบพบวาจากกลมตวอยางททดสอบการใช Q-Acnes พบวาชวยลด การอกเสบของสวไดภายใน 8 ชวโมง

ภาพท 5-7 การน านาโนเทคโนโลยมาพฒนาแผนแปะรกษาสว

(ก) แผนแปะสวนาโน (Q-Acnes) (ข) ดร.พกลทอง ขอเพมทรพย นกวจยศนยนาโนเทคโนโลยแหงชาต

(ทมา: http://m.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1348028572)

3.7 ครมกนแดดนาโน องคประกอบพนฐานส าคญของสารกนแดด คอ ไททาเนยมไดออกไซด (TiO2) และซงคออกไซด (ZnO) ซงเปนแรทมคณสมบตเฉอยและไมละลายน า ถาบดอนภาคเหลานใหเลกมากๆ ขนาดนาโนเมตร แรจะโปรงใสแตกยงมความสามารถในการสะทอนรงส UV ได อยางมประสทธภาพและไมเกดอาการแพ

ภาพท 5-8 ครมกนแดดผสมอนภาคนาโนซงคออกไซด (ZnO)

(ทมา: http://thai-nano.com/)

212

3.8 ผลตภณฑเคลอบเงารถยนต มองคประกอบพนฐานส าคญของสารกนแดดทไดจากแรชนดเดยวกบทใชในครมกนแดดนาโน คอ ไททาเนยมไดออกไซด (TiO2) มคณสมบตในการกนรงส UV ลดแรงตงผวของน าและสามารถท าลายแบคท เรยหรอมคณสมบต Super-

hydrophilic ซงท าใหน าไมเกาะเปนหยด แตจะเปยกบนแผนกระจกและไหลลงในลกษณะเปนฟลมบางกระจายไปทวพน ผวกระจก ซงจะชวยใหมองเหนทศนยภาพภายนอกไดในขณะทฝนตกนอกจากนยงชวยใหน าสามารถชะลางสงสกปรกออกไดดขนซงถาเคลอบลงบนกระจกจะเรยกวากระจกท าความสะอาดตวเองได (Self cleaning glass)

3.9 ดเอนเอชป (DNA chip) ซงเปนไมโครชปชนดหนงทใชคนหายนของสงมชวต

สรางขนมาโดยใชกระบวนการทใกลเคยงกบการสรางไมโครชปคอมพวเตอร บนผวของดเอนเอชป แตละแผนจะฉาบดวยดเอนเอสงเคราะหทเปนสายเดยวและมลกษณะเหมอนกบดเอนเอสภาพปกต ดเอนเอชปนใชส าหรบวเคราะหขอมลทางพนธกรรม ท าใหสามารถท านายการเกดโรคของบคคลหนงๆ กอนทอาการของโรคจะปรากฏ นอกจากนนยงใชเพอหาการตอบสนองตอยาของผปวย เพอคนหายนทอาจกอใหเกดโรค

ภาพท 5-9 DNA chip

(ทมา: https://www.gettyimages.co.uk/detail/photo/microarray-chips-royalty

-free-image/182146269)

จะเหนไดวา นาโนเทคโนโลยเปนเทคโนโลยทมศกยภาพสงในการสรางวสดและผลตภณฑหลากหลายชนดซงไมสามารถท าไดดวยเทคโนโลยในปจจบน อยางไรกตามสงทเราตองพงระลกไวกคอเทคโนโลยทกประเภทมผลกระทบตอมนษยทงดานบวกและดานลบ ดงนน การใชตองมความสรางสรรคเพอลดความเสยงทจะเกดตอมนษยใหมากทสด

213

2. จเอมโอ

จเอมโอ (GMOs) มาจากค าวา Genetically Modified Organisms หมายถง สงม ชวต ทไดรบการดดแปลงหรอตดแตงพนธกรรมโดยใชหลกของพนธวศวกรรม ซงกระท าไดทงในพช สตว หรอจลนทรย ท าใหเกดสงมชวตสายพนธใหมทมคณสมบตตามทตองการทไมสามารถเกดขนไดจากกระบวนการววฒนาการตามธรรมชาต จเอมโอใชหลกพนธวศวกรรม (Genetic engineering)

เขามาเปลยนแปลงสารพนธกรรมโดยการตดตอยน (Gene) โดยใชหลกการทวายนหรอดเอนเอ (DNA) ควบคมการสงเคราะหโปรตน เมอน ายนไปตดตอจะท าใหการสงเคราะหโปรตนในเซลลเกดการเปลยนแปลง (ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ, 2540: 655) สงผลใหลกษณะของสงมชวตเปลยนแปลงไปดวย จเอมโอถอเปนเทคโนโลยทสามารถท าใหเกดการผสมขามระหวางพช สตว หรอจลนทรยได เชน การผสมขามระหวางปลากบมะเขอเทศ โดยน ายนททน ความหนาวเยนจากปลาขวโลกมาผสมกบมะเขอเทศ เพอใหมะเขอเทศปลกในททอากาศหนาวได น ายนจากแบคทเรยชนดหนงมาใสในยนของถวเหลอง เพอใหถวเหลองทนทานตอยาปราบวชพช

หรอแมกระทงน ายนจากไวรสมาใสในมะละกอ เพอใหมะละกอตานทานโรคไวรสใบดางวงแหวนได เปนตน

1. เทคนคการท าจเอมโอ วธการสรางจเอมโอโดยการน าดเอนเอทมความสามารถในการก าหนดลกษณะตางๆ ใสเขาไปในสงมชวตเปาหมายซงมหลายวธการ (วฑรย เลยนจ ารญ, 2551: 6) เชน

1.1 ใชปนยงยน (Gene gun) ปนทใชเปนปนอดอากาศสวนกระสนท าดวย ทองกอนเลกมากเคลอบดวยดเอนเอสวนมากใชกบการท าจเอมโอพช

ภาพท 5-10 การน าดเอนเอเขาไปในสงมชวตเปาหมายโดยใชปนยงยน

(ทมา: http://grade12biotransgenicplants.blogspot.com/2013/06/the-gene-gun.html)

214

1.2 ใชเขมขนาดเลกฉด (Microinjection) เขมทใชมขนาดเลกมากโดยวธน ดเอนเอจะถกฉดเขาไปในนวเคลยสโดยตรง สวนมากจะใชกบการสรางสตวจเอมโอ 1.3 เคลอบดวยไขมน (Lipofection) ใสดเอนเอทถกเคลอบดวยไขมนลงไปในหลอดทดลองทมเซลลอย

ภาพท 5-11 การท าพชจเอมโอใชแบคทเรยเปนพาหะและปนยงยน

(ทมา: http://stephanieanahilopez.blogspot.com/2012/06/how-are-gmos-created.html)

2. ประโยชนทไดจากจเอมโอ จเอมโอเปนผลผลตจากความกาวหนาของเทคโนโลยชวภาพและชววทยาระดบโมเลกล โดยเฉพาะพนธวศวกรรมทไดพฒนาอยางรวดเรวจนถงระดบสงมาก ปจจบนจเอมโอ ไดถกน ามาใชประโยชนตอมนษยทงทางตรงและทางออมในดานตางๆ ดงน

1.4 กระตนดวยกระแสไฟฟา (Electroporation) ท าให ร ในเยอ หมเซลลเปดกวางใหดเอนเอ ทอยภายนอกเซลลหลดเขาไปไดสวนใหญใชกบแบคทเรย

1.5 กระ ตนดวยความรอน (Heat shock) เ มออณหภมของเซลลเปลยนแปลงอยางรวดเรวจะท าใหรในเนอเยอหมมขนาดแตกตางกนไปดวย ดเอนเอจะสามารถเขาไปได

1.6 ใ ชแบคท เ รยเปนพาหะ (Agrobacterium transformation) โดยใช แบคทเรยทมชอวา อะโกรแบคทเรยม (Agrobacterium) เปนพาหะน าเขาไปโดยวธนใชกนอยางแพรหลายในการท าพชจเอมโอ

ตด DNA ซงมยนทตองการ

เชอมตอเขากบ DNA ของแบคทเรย DNA เกาะบนอนภาคของโลหะ

แบคทเรยน า DNA

ลกผสมเขาสเซลลพช

DNA ลกผสมเขาสเซลลพช

ดวยปนยงยน (Gun gene)

เกดการแบงเซลล เซลลพชเจรญเตบโต เปนตนพชสายพนธใหม

เพาะเลยงในอาหารสงเคราะห

215

2.1 ดานการแพทยและสาธารณสข

2.1.1 ตดตามรกษาผปวยโรคมะเรงเมดโลหตขาวทไดรบการปลกถายไขกระดก

2.1.2 การตรวจแกไขโรคพนธกรรมบางชนด เปนการตรวจสภาวะพนธกรรมของเดกกอนเกดโดยใชน าคร าตรวจหาดเอนเอทผดปกต ทเรยกวา Amniocentesis จากนนกท าการแกไขดเอนเอทผดปกตนน

ภาพท 5-12 การผลตฮอรโมนอนซลนจากแบคทเรย

(ทมา: Brennan and Withgott, 2005: 274)

2.2 ดานสงแวดลอม

2.2.1 ปรบปรงพนธแบคทเรยทท าลายยง แบคทเรยก าจดพลาสตก หรอแบคทเรยทสามารถเปลยนคณสมบตน ามนได เปนตน

2.2.2 ผลตขาวโพดและถวเหลองทมฟอสฟอรสสงและไฟเทท (Phytate) ต าเพอลดปรมาณไฟเทททถกชะลางลงสแหลงน าพรอมกบมลสตวอนกอใหเกดมลพษทางน า เปนตน

2.3 ดานเกษตรกรรม 2.3.1 ปรบปรงพนธสตวใหมขนาดใหญขน หรอใหมน านมมากขน

2.3.2 ผลตพชทมสมบตทใชประโยชนบางดานเปนการเฉพาะ เชน ขาวโพดจเอมโอทใหแปงหรอโพลเมอรส าหรบท าพลาสตก หรอพชทดดซบคารบอนไดออกไซดมากขนกวาเดม

แบคทเรย

ผลตฮอรโมน

อนซลน

แบคทเรย

พลาสมด ดเอนเอ ควบคมการผลตฮอรโมนอนซลน

เซลลตบออน

ดเอนเอลกผสม

2.1.3 ผลตสารและฮอรโมนทใชทาง กา รแ พท ย เ ชน ฮอ รโมน อน ซล น

(Insulin) ใชควบคมโรคเบาหวาน อนเทอร-

เฟ อ รอ น (Interferon) ใช ต อ สกบ ไ ว ร ส

โดยเฉพาะกบมะเรงผวหนงและลวคเมย บางชนด รวมทงชวยรกษาโรครมาตอยด เปนตน เดมฮอรโมนเหลานใชวธสกดจากเ น อ เ ย อ ห ร อ ต อ ม ไ ร ท อ ข อ ง ส ต ว อ น แตปจจบนผลตจากแบคท เรย และยสต ซงท าการปรบปรงพนธโดยใชเทคโนโลยพนธวศวกรรม นอกจากนยงใชผลตวคซนหรอยาชนดตางๆ เชน วคซนปองกนโรค ตบอกเสบ โรคเทาเปอยในสตว โรคกลวน า (ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ, 2540: 655)

216

2.3.3 พฒนาสายพนธใหมลกษณะใหมททนทานตอโรคและแมลง เชน มะละกอจเอม เปนมะละกอทสามารถตานทานโรคไวรสจดวงแหวน โดยน าหนวยพนธกรรมทผลตปลอกหมไวรสตานทานโรคเขาไปในมะละกอ ใหจบไวรสทเปนสาเหตของเชอไวไมใหท างานได การเกดโรคจงไมปรากฏใหเหน นอกจากน จเอมโอยงถกน ามาใชผลตฝายบท (BT cotton) ซงเปนฝายทไดรบยนควบคมการสรางโปรตนทเปนพษตอหนอนผเสอทเปนศตรท าลายสมอฝาย ซงยนนไดมาจาก Bacillus thuringiensis นอกจากฝายแลว ยงน ามาใชผลตขาวโพดบท (BT corn) เพอท าลาย หนอนเจาะฝกอกดวย แลวยนทไดจาก Bacillus thuringensis ท าลายศตรพชไดอยางไร เ ช อ บ .ท . ห รอ Bacillus thuringensis เ ป นแ บค ท เ ร ยช น ดห นง ซ งนกวทยาศาสตรชาวญป นคนพบโดยบงเอญขณะเลยงหนอนไหม อยมาวนหนงปรากฏเหนตวหนอนไหมมล าตวคล าและตายในทสด เมอแยกเชอบรสทธท าใหทราบวาเปนเชอ บ.ท. เนองดวยเชอ บ.ท. มความสามารถสรางผลกพษขนาดเลกจ านวนมาก แลวหอหมไวดวยโปรตนชนดหนง ทตวหนอนผเสอกลางคนรวมทงหนอนไหม ซงมน ายอยเปนดางสามารถยอยโปรตนทหมผลกพษ แลวผลกพษจะเขาท าลายระบบทางเดนอาหารของตวหนอน มผลท าใหหนอนผเสอตายภายใน ไมกชวโมงเมอกนเชอ บ.ท. เขาไป ในทางกลบกนน ายอยในสตวเลอดอน รวมทงมนษยเราดวย ลวนแตมน ายอยมฤทธเปนกรด ไมสามารถยอยโปรตนชนดดงกลาวได เชอ บ.ท. จงไมมอนตรายกบสตวเลอดอนและมนษยเราแตอยางใด (มตชนออนไลน, Online) ดวยเหตผลดงกลาว เชอ บ.ท. หรอ Bacillus thuringensis จงถกท ามาใชในการผลตฝายและขาวโพดบท

(ก) (ข)

ภาพท 5-13 การผลตขาวโพดบทโดยใชยนจาก Bacillus thuringensis (ก) ขาวโพดบท

(ข) ขาวโพดปกต

(ทมา: http://bio1100.nicerweb.com/Locked/media/ch05/Bt.html)

Bacterium

Plant cell Corn genome

BT crystal gene

217

(ก) (ข)

ภาพท 5-14 เปรยบเทยบขาวโพดกอนหลงท าจเอมโอ และหนอนเจาะฝก

(ก) ขาวโพดกอนหลงท าจเอมโอ

(ข) หนอนเจาะฝกท าลายฝกขาวโพด

(ทมา: https://geneticliteracyproject.org/2014/08/06/what-does-gmo-corn-look-like/

และ https://entomology.ces.ncsu.edu/2014/07/impacts-of-corn-earworm-in-bt-corn/)

2.4 ดานอตสาหกรรม 2.4.1 ชวยลดตนทนในการผลตและเพมประสทธภาพของวสด เชน ผลตฝาย ใหมเสนใยสฟาเพอลดคาใชจายในการยอมสผา การท าใหตนยคาลปตสมลกนน (Lignin) นอยลงในอตสาหกรรมกระดาษ

2.4.2 ผลตพชทลดการใชสารเคมและชวยใหไดพชผลมากขนกวาเดม มผลท าใหตนทนการผลตต าลง วตถดบทมาจากภาคเกษตร เชน กากถวเหลอง อาหารสตวจงมราคาถกลง

ท าใหเพมอ านาจในการแขงขน

2.5 ดานการพาณชย

2.5.1 ลดขนตอนและระยะเวลาของการผสมพนธพช ซงหากชวงชวตของพช ทตองการปรบปรงพนธดวยวธเดมยาวนานกวาจะไดผล และตองท าการคดเลอกพนธอยหลายครง การท าจเอมโอ ท าใหขนตอนนเรวและแมนย ายงขนกวาเดมมาก

2.5.2 ท าใหเกดพชพนธใหมๆ ทมประโยชนในการพาณชย เชน ดอกไมหรอพวกไมประดบทมรปรางแปลกกวาเดม มขนาดใหญกวาเดม สสนแปลกไปจากเดม (เชน กหลาบ สน าเงน) หรอมความคงทนกวาเดม

BT corn

Non-BT corn

218

2.6 ดานอาหาร

2.6.1 ท าใหลดการขาดแคลนอาหารได เนองจากการปรบปรงพนธใหมผลผลตและความตานทานตางๆ มากขน ท าใหมผลผลตเพมมากขน ตอบสนองตอความตองอาหารทเพมมากขน

2.6.2 ท าใหเกดพช ผก ผลไม มคณคาทางโภชนาการเพมมากขน เชน สรางสายพนธขาวสทอง (Golden Rice) ทสามารถผลตสารเบตาแคโรทน (Beta carotene) โดยการตดตอยนสงเคราะหเบตาแคโรทน จากตนแดฟโฟดล (Daffodil) และแบคทเรยเออวนเนย ยเรโดวารา (Erwinia uredovara) เขาไปในตนขาวตรงสวนทเกยวของกบเอนโดสเปรม (ในเมลด) จงท าใหขาวทไดมเบตาแคโรทนอยในเมลด ซงขาวปกตจะมการสรางเบตาแคโรทนทใบ

(ก) (ข)

ภาพท 5-15 การเปรยบเทยบขาวปกตกบขาวสทอง และตนแดฟโฟดล (Daffodil)

(ก) ขาวปกตกบขาวสทอง

(ข) ตนแดฟโฟดล

(ทมา: http://www.businessinsider.com/what-is-golden-rice-2014-6 และ http://www.dpic.org/faq/daffodil)

จะเหนไดวา การตดแตงพนธกรรมท าใหไดสงมชวตทมคณลกษณะตามทตองการ อยางไรกตาม จเอมโอกยงเปนทโตแยงและเปนทกงวลวาจะมผลกระทบตอสงมชวตอนๆ หรอไม เชน กงวลวายนหรอสารพนธกรรมทใชในการตดแตงพนธกรรมอาจท าใหเกดการแพรกระจาย และถายทอดไปสสงมชวตอนๆ และเปนภยตอสงแวดลอม อาท ยนทสรางความทนตอยาปฏชวนะ

219

หรอตานทานสารก าจดวชพช กงวลวาสารพษทผลตจากพชจเอมโออาจสงผลใหแมลงศตรพช ดอตอสารชวภาพหรอมผลตอแมลงอนๆ ทมประโยชน กงวลวาการท าจเอมโอทเพมมากขนจะ สงผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวต เปนตน (วรวฒน ทพจอย, 2557: 226)

ส าหรบในประเทศไทย แมมตคณะรฐมนตร ป พ.ศ. 2550 กลบมาอนญาตใหทดลองปลกพชจเอมโอ ไดอกครงแตมเงอนไขวาตองทดลองในพนทของรฐเทานน ตองมขอมลการด าเนนการน าเสนอตอรฐอยางชดเจนและตองยนเสนอเพออนมตกอน อยางไรกตามหลงจากนนกยงมการคดคานระหวางประชาชนและหนวยงานทเหนชอบและไมเหนชอบ ท าใหปจจบนประเทศไทยยงไมอนญาตใหน าเขาพชจเอมโอมาเพาะปลกเพอการคาพาณชย ไมอนญาตใหปลกในแปลงไรนาของเกษตรกร

ยกเวนหนวยงานของรฐทน ามาศกษาวจยเทานน แตพชจเอมทแปรรปเรยบรอยแลวอนญาตใหน าเขามาได

3. โคลนนง

โคลนนง (Cloning) เปนการสรางสงมชวตใหมดวยการสบพนธแบบไมอาศยเพศใหไดลกษณะทางกายภาพ (Phenotype) และทางพนธกรรม (Genotype) เหมอนสงมชวตตนแบบ ทกประการ โดยไมใชเซลลสบพนธเพศผและเพศเมยมาผสมกน ค าวา โคลน (Clone) มาจาก ค าในภาษากรกวา Klone แปลวา แขนง กง กาน ซงใชอธบายการแบงเซลลแบบไมอาศยเพศในพช และสตว ดงนน การโคลนนง จงเปนการท าสงมชวตใหเปนแฝดแท (Identical Twins) ซงมดเอนเอ

(DNA) เหมอนกบตวตนแบบทกประการ จงมผลท าใหมรปรางหนาตาเหมอนกน มเพศเหมอนกน

สผวเหมอนกน หมเลอดเหมอนกน ต าหนเหมอนกน เปนตน ซงในทางธรรมชาตโดยเฉพาะในสตวเกดปรากฏการณการเกดแฝดขนไดนอยมาก (แฝดแทเกดจากการทไข 1 ใบ ผสมกบ ตวอสจ 1 ตว และมการแบงแยกตวออกจากกนภายหลง แตจะมลายนวมอแตกตางกน) 1. การโคลนนงพช การโคลนนงพช เปนการเพมจ านวนของพชทมลกษณะทางพนธกรรมเหมอนเดมกบพชทเปนตนแบบทกประการ มนษยสามารถโคลนนงพชตงแตสมยโบราณมาแลวโดยใชเทคนคอยางงายในการขยายพนธพชโดยไมอาศยเพศทเรยกวา การเพาะช าพช ซงเปนการขยายพนธพช โดยการสบพนธแบบไมอาศย ท าใหมลกษณะทางพนธกรรมเหมอนตนแบบทเอามาทกประการ

เชน พวกการปกช ากงพช การตอนพช ตอมาการโคลนนงพชกไดมการพฒนาโดยน าความร ทางวทยาศาสตรเขามาชวย เชน การเพาะเลยงเนอเยอพช (Plant tissue culture) ซงเปนการรวบรวมเทคนคตางๆ มาใชในการดแลรกษาและการเจรญเตบโตของเซลลพช หรออวยวะชนสวนของพช หรอเนอเยอพช ภายใตสภาวะการปลอดเชอและสภาวะแวดลอมทเหมาะสม โดยมวธการดงน

220

1. น าชนสวนของพชมาเลยงในอาหารสงเคราะห ซงมน าตาล ฮอรโมน และ แรธาตทจ าเปนตอการเจรญเตบโตและการแบงเซลลของเนอเยอ

2. จดสภาพแวดลอมทใชเพาะเลยงเนอเยอใหเหมาะสม สะอาด และปลอดเชอจลนทรย

3. ควบคมอณหภมและความสวางใหเหมาะสมกบชนดของพช ซงอณหภม ทเหมาะสมอยระหวาง 23-28 องศาเซลเซยส ความสวาง 1,000-2,000 ลกซ

4. ตดแบงเนอเยออกเปนชนเพอเพมจ านวน หรอถาเจรญเปนตนกตองแยกไปเลยงในอาหารสงเคราะหใหมทกๆ 1 เดอน

ภาพท 5-16 การโคลนนงแครอท

(ทมา: ประดบ นาคแกว และดาวลย เสรมบญสข, 2551: 25)

จะเหนไดวา ตนแครอททเจรญมาจากเซลลรากภายหลงการเพาะเลยงเนอเยอ ในอาหารสงเคราะหจะมลกษณทางพนธกรรมตรงตามสายพนธเดม นอกจากน ตนแครอททผลตไดจะปลอดจากโรคโดยเฉพาะโรคทมสาเหตจากเชอไวรส แบคทเรย หากตดเนอเยอทเจรญอยบรเณปลายยอดของล าตนซงยงไมมทออาหารอนเปนทางเคลอนยายของเชอโรคดงกลาว (ประดบ นาคแกว และดาวลย เสรมบญสข, 2551: 25; วรวฒน ทพจอย, 2557: 219) นอกจากน ยงสามารถเพมจ านวนตนพนธพชทตองการไดครงละมากๆ ในเวลาอนรวดเรว และตนพชมขนาดสม าเสมอกน และยงมผลตอการเกบรกษาพนธพชพนเมองทมอยเดม พนธพชหายาก พนธพชทใกลสญพนธ

รากของตนแครอท

เนอเยอตดขวางของราก

เนอเยอ

ชนเลกๆ

เพาะเลยงเนอเยอ ชนเลกๆในอาหารสงเคราะห

เซลลเรมแบงตว

เซลลตนออน

เพาะเลยงตนออนเลกๆ

ในอาหารสงเคราะห

ไดพชทโตเตมวยเมอปลกลงในดน

221

ไดอกดวย อยางไรกตาม เทคโนโลยลวนมขอจ ากด การโคลนนงพชตองลงทนในการจดต งหองปฏบตการคอนขางสง ขนตอนในการปฏบตการขยายพนธในพชบางกลมคอนขางยาก เชน พชสมนไพรทมยาง เนองจากยางอาจท าปฏกรยากบอาหารสงเคราะหทใชเลยงตนพชสมนไพร ท าใหพชนนไมเจรญเตบโตไมดดสารอาหาร และอาจตายไดในทสด หรอแมกระทงอาจมการปนเปอนของเชอราและเชอแบคทเรยในขวดเนอเยอพช แตปญหาดงกลาวสามารถแกไขได หากปฏบตตามหลกเกณฑ และใหความส าคญกบเทคนคปลอดเชออยางเครงคด

(ก) (ข) (ค)

ภาพท 5-17 การเพาะเลยงเนอเยอพช

(ก) และ (ค) การเพาะเลยงเนอเยอในหลอดแกว

(ข) ตนออนจากการเพาะเลยงเนอเยอ

(ทมา: http://www.angelfire.com/il/Toddshome/images/angelfirehibiscus.JPG, http://www.asteracelabs.com/plant-tissue-culture.asp

และ https://www.marijuana.com/news/2017/01/plant-tissue-culture-cloning-of-the-future/)

2. การโคลนนงสตว

การโคลนนงสตวเรมมาต งแตป พ.ศ. 2423 โดยการทดลองคนควาวจยเกยวกบ การโคลนนงไดเกดขนมาเปนล าดบซงอาจมการทงชวงไปบาง โดยการเรมตนการท าโคลนนงสตวไดเกดข นเมอประมาณตนทศวรรษท 50 ประมาณป พ.ศ. 2495 (ค.ศ.1952) โดยนกชววทยา ชาวอเมรกน 2 คน คอ โรเบรต บรกกส (Robert W. Briggs) และ โทมส คง (Thomas J. King)

แหงสถาบนการวจยมะเรงในฟลาเดลเฟย โดยการโคลนนงกบดวยวธการถายฝากนวเคลยส (Nuclear transfer) โดยอาศยเทคนคทพฒนามาโดยสเปยรแมน (Sperman) ซงไดกลายเปนวธการ

222

ทท าการโคลนนง (Cloning) ทใชกนทวไป เมอเขาสศตวรรษท 21 (พ.ศ.2540) ดร.เอยน วลมต

(Dr.Ian Wilmut) ไดท าการโคลนนง (Cloning) แกะชอ ดอลล (Dolly) ดวยนวเคลยส (Nucleus) จากเซลลเตานมของแกะซงเปนเซลลรางกาย (Somatic Cell) ไดประสบความส าเรจ ดอลลถอเปนสตวเลยงลกดวยนมทเกดจากการโคลนนงตวแรกของโลกและเปนตนแบบส าหรบการโคลนนงสตวอนๆ ในเวลาตอมา (เทคโนโลยชวภาพ แหลงรวมความรทางเทคโนโลยชวภาพ, ม.ป.ป.) ดอลลสามารถสบพนธไดตามปกต และไดใหก าเนดลกตวแรกชอวา บอนน (Bonny) ปจจบนดอลล ไดเสยชวตแลวในป พ.ศ. 2546 จากการวางยาใหหลบตายไปอยางสงบ ดวยอาย 6 ป 8 เดอน

เนองจากปญหาโรคปอดกบความทกขทรมานจากขอเขาเสอม แมวาธรรมชาตของแกะพนธฟนน-ดอรเซตตามปกตแลวจะมอายอยไดนานราว 10-12 ป จากการตรวจสอบกระดกของแกะดอลล ในพพธภณฑแหงชาตสกอตแลนดดวยการใชรงสเอกซสแกน โดยเปรยบเทยบขอมลจากภาพเอกซเรยโครงกระดกของแกะอก 3 ตว ทเกดทงแบบธรรมชาตและเกดจากการโคลนนงดวยวธอน สรปวาโรคขอเขาเสอมเปนสงทไมผดปกตส าหรบแกะทตงครรภตามธรรมชาตและมอาย 7 - 9 ป นอกจากน พนองของ ดอลล เชน แกะเดบบ เดนส ไดอานา และเดซ ทเกดจากการโคลนนงจาก ตอมน านมเดยวกนในอก 11 ปตอมา ไมมอาการของโรคขอเขาเสอมผดปกตในชวงอายของตน ทงนโรคขอเขาเสอมนนเกดจากขอกระดกมการฉกขาด อาจมสาเหตมาจากตนก าเนดทางพนธกรรม และการมน าหนกตวเกน ดงนน ดอลลจงเปนความส าเรจทจดประกายในการทจะคนพบการสรางมนษยขนมาจากการโคลนนง เพอประโยชนทางการแพทย 3. หลกการเบองตนของการโคลนนงสตว

การโคลนนงสตว เปนกระบวนการสรางสตวตวใหมขนมาใหม รปราง หนาตา เพศลกษณะภายนอก และมพนธกรรมเหมอนกบสตวทเปนเจาของเซลลเดมทกประการโดย ไมตองอาศยการรวมตวกนของไขและสเปรม มวธการท าโดยการน าเซลลไขของสตวเพศเมยทจะโคลนนงมาแลวน านวเคลยสของเซลลไขออกไป แลวน านวเคลยสจากเซลลเตมวยของเซลลรางกายสตวเพศใดกได เรยกวา “เซลลตนแบบ” มาถายโอนลงไปในเซลลไขของสตวเพศเมยแทน เพอใหคลอดออกมา โดยทงเซลลไขและเซลลตนแบบจะตองมาจากสตวชนดเดยวกน เซลลตนแบบนอาจจะมาจากอวยวะสวนไหนกได แตในทางปฏบตเชอกนวาเซลลจากอวยวะแตละแหงจะมความเหมาะสมส าหรบการท าโคลนนงไมเทากน

223

ภาพท 5-18 การโคลนนงแกะโดยวธการถายโอนนวเคลยส

(ทมา: ดดแปลงจาก Miller and Levine, 2010: 427)

ภาพท 5-19 ดร.เอยน วลมต ผท าการโคลนนงแกะ Dolly

(ทมา: https://phys.org/news/2016-07-dolly-sheep.html)

ป พ.ศ. 2550 นกวทยาศาสตรประเทศเกาหลใต ไดท าการโคลนนงสนขเพศเมยพนธบเกล (Beagle) จ านวน 4 ตว เรยกรวมกนวา รปป (Ruppy) ซงมาจากค าวา รบ (Ruby - สแดงทบทม) และพพพ (Puppy - ลกสนข) หรอสนขสแดงทบทม เปนลกสนขทเมอถกแสงอลตราไวโอเลต (UV)

จะเรองแสงสแดงออกมาบรเวณล าตว บรเวณทอง เลบ และดวงตากลวนสแดง แตเมออยทามกลางแสงแดดจะเหนผวและองเทาเปนสชมพ โดยนกวทยาศาสตรเกาหลใตไดน าโปรตนเรองแสงตดตอเขาไปในลกสนขเหลานตงแตยงเปนตวออนอยในหองทดลอง หลงจากนนจงน าตวออนซงเปนลกสนขโคลนนงฝงเขาไปในทองแมสนข จนกระทงลกสนขเกดออกมาเมอเดอน ธ.ค. 2550

เคลอนยายนวเคลยสออก

นวเคลยสของเซลลเตานมสตวตนแบบ

ไซโกต เอมบรโอ แกะอมทอง ดอลล

เซลลไข

224

ภาพท 5-20 รปปสนขเรองแสง

(ทมา: http://wordpress.mrreid.org/2009/06/06/ruppy-the-glow-in-the-dark-puppy/

และ http://www.nydailynews.com/life-style/amazing-animal-kingdom-oddities-gallery-

1.984588?pmSlide=1.984673)

ส าหรบประเทศไทยมการโคลนนงขนพนฐานมายาวนาน โดยการถายฝากตวออน การผสมเทยม การผลตตวออนในหลอดแกว และสามารถท าการโคลนนง (Cloning) ไดส าเรจ ครงแรกโดย ศาสตราจารยมณวรรณ กมลพฒนะ ผอ านวยการโครงการใชนวเคลยรเทคโนโลย เพอสงเสรมกจการผสมเทยมโคนมและกระบอปลก คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

โดยน าเซลลใบหของโคแบรงกสเพศเมยมาเปนเซลลตนแบบ และน าตวออนฝากไวกบแมโคออย ในฟารมของจาสบโทสมศกด วชยกล ทจงหวดราชบร ท าใหเกดลกโคโคลนนงทมชอวา อง เปนลกโคสด า เกดเมอวนท 6 มนาคม พ.ศ. 2543 ซงถอเปนลกโคโคลนนงตวแรกของประเทศไทยและเอเชยอาคเนย รายท 3 ของเอเชย และรายท 6 ของโลก โดยไดท าการโคลนนงตอจากญป น อเมรกา ฝรงเศส เยอรมน และเกาหล

225

ภาพท 5-21 อง (ตวสด า) ลกโคโคลนนงตวแรกของประเทศไทย

(ทมา: http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=40&chap=5&page=t40-5-

infodetail04.html)

4. ประโยชนและผลกระทบจากการโคลนนง

ประโยชน การโคลนนงมประโยชนในการพฒนาอตสาหกรรม การเกษตร และสงแวดลอม เชน การขยายพนธพชหายาก ทมลกษณะด ทนตอโรค การปรบปรงพนธพช การผลตเมลดพนธเทยม ซงสะดวกตอการเกบรกษาและขนสง เปนตน นอกจากนการโคลนนงยงเปนประโยชนตอการปรบปรงพนธสตวไดเรวข น มประโยชนในการอนรกษพนธสตวรวมท งพช หายากและใกลสญพนธใหแพรขยายจ านวนขนไดรวดเรวกวาการผสมพนธกนตามธรรมชาต

สามารถชวยลดจ านวนสตวและพชทใชในการทดลองใหนอยลง เนองจากสตวและพชมลกษณะทางพนธกรรมเหมอนกน จงประหยดคาใชจายส าหรบการทดลอง สามารถผลตยารกษาโรค โปรตน และวคซนได คสมรสทไมมโอกาสใหก า เนดบตรดวยวธอนอาจมโอกาสไดบตรมากข น ลดความเสยงตอการใชยากดภมคมกน เพราะการปลกถายอวยวะอาจไดอวยวะทเขากนได

ผลเสย การโคลนนงท าใหสญเสยความหลากหลายทางชวภาพของสตวและพช ในธรรมชาตอนเปนตนก าเนดของววฒนาการ อกทงการปลกพชชนดเดยวกนจะเสยงตอการถกท าลายโดยธรรมชาต เชน ภาวะน าทวม ความแหงแลง การถกท าลายโดยแมลงและโรค จะมผลตอการลดการปลกพชสายพนธพนเมอง และพนธพชเหลานนจะเกดการสญพนธในทสด การใชพชชนดเดยวกนในการปลก พนธพชทไดจากการโคลนนง อาจมความแขงแรง สมบรณทนตอโรค หรอสามารถปรบตวกบสภาพแวดลอมสงจนกลายเปนวชพชทยากตอการก าจดในทสด การปลกพชชนดเดยวปรมาณมากๆ ยอมกอใหเกดการเปลยนแปลงและเสยสมดลในธรรมชาต รวมทงวฏจกร

226

ของหวงโซอาหารและพลงงาน การโคลนนงยนและถายยนเขาสตนพช ยงเปนประเดนทตองการการศกษาถงผลกระทบตอผอปโภคและบรโภครวมถงผลกระทบตอสงแวดลอม สวนในกรณ การโคลนนงมนษย ยงไมเปนทยอมรบเนองจากกอใหเกดปญหาจรยธรรมตามมามากมาย ปญหาทางกฎหมายใครเปนตวจรงตวปลอม การพสจนบตร การคนหาผกระท าผดในคดตางๆ การจ าแนกคนโดยใชการตรวจ DNA เปนตน

4. สเตมเซลล

สเตมเซลล (Stem cell) หรอเซลลตนก าเนด เปนเซลลออนทมศกยภาพเจรญเตบโต แบงตวเพอเพมจ านวนตวเองได (Self-renew) อยางไมจ ากด และสามารถเปลยนแปลงตวเองไปเปนเซลลทท าหนาทอยางใดอยางหนงจ าเพาะเจาะจงไดเกอบทกชนดในรางกาย เชน เนอเยอ เลอด กระดก หรอเพอซอมแซมเซลลเนอเยอและอวยวะทเสยหาย และเพอการเจรญเตบโตของรางกาย

ภาพท 5-22 เซลลตนก าเนดจากตวออนมคณสมบตกลายเปนเซลลอนไดหลายชนด

(ทมา: https://biologywise.com/advantages-disadvantages-of-stem-cell-research)

227

1. ลกษณะพเศษของสเตมเซลล

สเตมเซลล หรอเซลลตนก าเนดในรางกายคนเรามลกษณะและความพเศษหลายอยางทแตกตางจากเซลลชนดอนๆ ในรางกายซงมลกษณะพเศษ คอ สามารถแบงตวเองขนมาใหมได ไมจ ากดและเปนเวลานาน เปนเซลลทไมไดท าหนาทเฉพาะเจาะจง และสามารถเปลยนไปเปนเซลลทท าหนาทเฉพาะเจาะจงได 2. ชนดของสเตมเซลล

สเตมเซลลแบงแยกไดหลายชนดขนอยกบเกณฑ ในเอกสารฉบบนใชพฒนาการ ของเซลลเปนเกณฑ สามารถแบงไดเปน 2 ประเภท ดงน 2.1 สเตมเซลลผใหญ (Adult stem cell) หรอ (Somatic stem cell) เปนสเตมเซลล ทมอยแลวในรางกายมนษย เปนเซลลตงแตแรกเกดจนถงวยผใหญอยในอวยวะและเนอเยอตางๆ ท าหนาทแบงเซลลในการเจรญเตบโตของรางกาย และซอมแซมเซลลเนอเยอและอวยวะทเสยหาย เชน เลอด ผวหนง สมอง ไขกระดก เนอเยอฟน ตบออน สายสะดอและรก จากการคนควาวจยและการพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย มนษยจงพฒนาสเตมเซลลจากรางกายหรอสเตมเซลลผใหญทมจ านวนมากและพบงายกวาสเตมเซลลจากเอมบรโอใหสามารถเปลยนแปลงเปนเซลลท ท าหนาทหลากหลายชนดได สเตมเซลลชนดใหมนเรยกวา induced pluripotent stem cells หรอ iPS

โดย iPS สรางมาจากสเตมเซลลผใหญ (สเตมเซลลตวเตมวย) ไมไดสรางมาจากตวออน โดยเซลล มคณภาพเกอบเหมอนกบสเตมเซลลตวออน และสามารถสรางไดดวยการใชเซลลของผปวยเอง จงชวยลดปญหาเรองจรยธรรมและปญหาภมคมกนของผปวยจะปฏเสธเซลลของตวเอง ความส าเรจดงกลาวจงเปนความหวงทางการแพทยทจะน ามารกษาโรคทรกษายาก เชน โรคของกลามเนอ

โรคทางสมอง เปนตน จากการศกษายงพบอกวาคณภาพและปรมาณของสเตมเซลลทอยใน ทกอวยวะรางกายคนเราจากเกดจนตาย (สเตมเซลลผใหญหรอสเตมเซลลตวเตมวย) จะแปรผกผนตามอายและสงแวดลอม โดยคนทอายมากขนคณภาพและปรมาณของสเตมเซลลกจะลดลง ดงนน เซลลตนก าเนดทมความจ าเพาะชนดตางๆ กจะมการแบงเซลลและเจรญพฒนาไปซอมแซมเซลลอวยวะนนๆ หากเซลลตางๆในรางกายเราเสอมหรอตายไป 2.2 สเตมเซลลจากตวออนเอมบรโอ (Embryonic stem cell: ES cell) เปนสเตมเซลลทไดจากการผสมของไขกบอสจในหองปฏบตการเพาะเลยงเอมบรโอ หลงการปฏสนธไดประมาณ 5 วน โดยเอมบรโอทใชในการเพาะเลยงสเตมเซลลมทมาจากการท าเดกหลอดแกว (ปกตเซลลทเหลอจากการท าเดกหลอดแกวจะทง) กบการโคลนนง ซงจะเจรญเตบโตเปลยนแปลงเปนเซลลไดหลากหลายชนดขนอยกบสงแวดลอมของเซลลในขณะนน โดยสเตมเซลลจากตวออนเอมบรโอจะพบยากกวาสเตมเซลลผใหญ

228

ภาพท 5-23 ตวออนในระยะเอมบรโอ

(ก) เอมบรโอ 6 สปดาห (ข) เอมบรโอ 12 สปดาห

(ทมา: https://sites.google.com/site/itsstemcells/2-stem-cell/2)

อยางไรกตาม แมวาสเตมเซลลจากตวออนเอมบรโอจะเจรญเตบโตเปลยนแปลงเปนเซลลไดหลากหลายชนด แตเซลลตวออนไมสามารถเจรญเตบโตเปนตวเตมวยได เมอน าเซลลออกมาจงเปนปญหาดานจรยธรรม อกท งการวจยพบวาเซลลตนก าเนดจากตวออนเอมบรโอสามารถเจรญเปนเนองอกชนด Teratoma ได ดงนน ในปจจบนจงนยมใชเซลลตนก าเนดทไดจากตวเตมวยแทนเซลลตนก าเนดจากตวออน

ภาพท 5-24 Teratoma cyst พบทรงไขของมนษยทภายในบรรจเซลลผวหนงและเสนผม

(ทมา: https://radiopaedia.org/cases/mature-cystic-teratoma-of-the-ovary)

229

จากทกลาวมาจะเหนไดวา ความแตกตางระหวางสเตมเซลลจากผใหญกบสเตมเซลลจากเอมบรโอคอสเตมเซลลของผใหญมพฒนาการไปตามเนอเยอตนก าเนด เชน สเตมเซลลจากสมองพฒนาไปเปนเซลลประสาทได แตไมอาจเปลยนเปนเซลลตบหรอเซลลกระดกได ในขณะทสเตมเซลลจากเอมบรโอสามารถพฒนาไปเปนเซลลชนดใดกได (ณฐยา บญภกด, 2550:

13) ปจจบนมนษยน าเทคโนโลยจากเซลลตนก าเนด หรอสเตมเซลลมาใชในชวตประจ าวนเปนอยางมากโดยเฉพาะดานทางการแพทย โดยโรคทแพทยนยมน าสเตมเซลลมารกษาอาการของผปวยมทงโรครายแรงและไมรายแรง ไดแก โรคจากภมคมกนบกพรองแตก าเนด โรคทาลสซเมย มะเรงไต โรคไขกระดกฝอทเกดภายหลง ภาวะเมดเลอดแดงแตก มะเรงเตานม โรคเอสแอลอ เปนตน

3. ขอดและขอเสยของสเตมเซลล

เทคโนโลยสเตมเซลลหรอเซลลตนก าเนดทมนษยน ามาใชในชวตประจ าวน มทงดานการแพทย สขภาพ ความงาม ซงเทคโนโลยทกมทงขอดขอเสยดงน

ขอด 1. การรกษาโรคดวยสเตมเซลลจะใหผลลพธในระยะยาวซงสวนใหญผทรกษาจนหายขาดแลวจะไมกลบมาเปนโรคเดมอก

2. สเตมเซลลสามารถแบงตวและเปลยนแปลงตวเอง ไปแทนท เซลล ในรางกายชนดตางๆอยางดโดยไมตองใชสารเคมใดมากระตน 3. สเตมเซลลทไดรบการพฒนาแลวจะสามารถน ามาใชเพอชะลอความแกความเสอมของอวยวะได

4. สเตมเซลลชวยเพมโอกาสในการมบตรส าหรบผทมบตรยากหรอมปญหาสขภาพทเปนอปสรรคตอการมบตร ชวยรกษาภาวะความพการแตก าเนด

5. ใชรกษาโรคไดหลายชนด เชน โรคจากภมคมกนบกพรองแตก าเนด มะเรงไต โรคทาลสซเมย และอนๆ

6. ชวยใหมนษยไดเรยนรถงการพฒนาและเตบโตของเซลล

7. สเตมเซลลทมาจากคนไขเอง ชวยลดความเสยงในการทรางกายปฏเสธ การยอมรบ เพราะเซลลนนมาจากตวคนไขเอง

ขอเสย

1. การจะรกษาดวยสเตมเซลลใชงบประมาณสงมาก 2. มความเสยงตอการผดพลาดสงมากจงตองใชบคลากรทางการแพทยทมความช านาญเฉพาะ

230

3. ปญหาดานจรยธรรมเนองจากสเตมเซลลจากตวออนทน ามาไมสามารถเจรญเตบโตเปนตวเตมวยไดเมอน าเซลลออกมา (การวจยสเตมเซลลท าลายตวออนระยะ Blastocyst

จากการเพาะเลยงไขของมนษยในหองปฏบตการ) 4. ดานสขภาพจากการใชเซลลตนก าเนดจากตวออนเอมบรโอ สามารถเจรญเปนเนองอกบางชนดได

5. ยงไมทราบผลขางเคยง (Side effects) ในระยะยาว

6. รางกายอาจปฏเสธการรกษาหากใชสเตมเซลลจากคนละคน

7. สเตมเซลลใหมอาจแบงตวจนควบคมไมได กลายเปนเนองอกหรอเปนมะเรง

8. สเตมเซลลทเกดจากการเพาะในหองปฏบตการ อาจมความเสยหายทางดานพนธกรรม

ปจจบนมการน าสเตมเซลลมารกษาโรคทเกยวกบเลอดเปนสวนใหญ แตการน าเทคโนโลยสเตมเซลลหรอเซลลตนก าเนดมาใชยงอยในขนตอนการวจยคนควา มนษยจงยง ไมสามารถใชประโยชนไดเตมท อยางไรกตาม การน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชในชวตประจ าวนนน ไมเพยงค านงถงประโยชนทไดรบเพยงอยางเดยว แตควรจะค านงถงความเสยงหรอผลกระทบดานไมดตอมนษย และสงมชวตอนรวมทงสงไมมชวตในโลกใบนดวย

5. ลายพมพ DNA

DNA หรอ Deoxyribonucleic acid เปนสารพนธกรรมของสงทมชวต (มนษย พช สตว) ทไดรบการถายทอดมาจากพอ-แม อยางละครงและเปลยนแปลงไมได DNA อยในนวเคลยสของเซลลตางๆ เชน เซลลเมดเลอดโลหตแดง เซลลเมดเลอดขาว เซลลผวหนง เยอกระพงแกม เสนผมหรอขน กระดก เปนตน ลกษณะทปรากฏในสงมชวตเปนผลมาจากชนดของโปรตนทท าหนาท ทางชวภาพทหลากหลาย เนองจากโปรตนแตละชนดมล าดบการเรยงตวของกรดอะมโนแตกตางกน ซงถกก าหนดโดยล าดบการเรยงตวของเบสในดเอนเอ ล าดบของเบสจงเปนรหสทบรรจอยในดเอนเอ ซงสามารถถายทอดไปยงรนตอๆ ไปได ท าใหเรยกดเอนเอวา สารพนธกรรม (รตนา สมพนธชต,

2548: 420)

231

ภาพท 5-25 รปรางของดเอนเอ (DNA)

(ทมา: https://biodifferences.com/difference-between-deoxyribonucleic-acid-dna-and-ribonucleic-

acid-rna.html)

DNA จะเปนตวก าหนดขอมลในการสรางสารชวโมเลกล ทงสงมชวตชนสงและชนต า จงม DNA เปนรหสหรอแบบพมพในการสราง และมจด DNA เปนรหสเฉพาะตว ซงจะมความแตกตางกนออกไปแลวแตสายพนธ จงไมมสงมชวตใดทมชด DNA ทเหมอนกนทงหมด ยกเวน ฝาแฝดทเกดมาจากไขใบเดยวกนอสจตวเดยวกน และสงมชวตโคลนนง (Cloning) เทานน ดงนน ลายพมพ DNA (DNA fingerprint) จงหมายถง ความจ าเพาะทมอยในชด DNA แตละคนทแตกตางกน (ความแตกตางกนทล าดบของคเบส ซงมจ านวนหลายลานคในดเอนเอของมนษยแตละคน) ซงเปนลกษณะเฉพาะของแตละบคคล โดยลายพมพดเอนเอไมสามารถเปลยนแปลงได และไมมใครทมลายพมพดเอนเอเหมอนกนยกเวนแฝดรวมไข (แฝดแท) เทานน เปนคณลกษณะทใชบงชเอกลกษณเฉพาะบคคลท าใหสามารถบอกความแตกตางของบคคล ซงไดรบถายทอดจากพอแมอยางละครงและเปลยนแปลงไมได DNA เราจงน ามาใชประโยชน ในดานตางๆเชนการพสจนความสมพนธทางสายเลอด การพสจนยนยนตวบคคลในทางคด การตรวจสอบทางนตเวชศาสตรเพอชตวผกระท าผด เปนตน

1. ขนตอนการตรวจลายพมพ DNA 1.1 การเกบวตถพยาน โดยวตถพยานหรอหลกฐานทน ามาใชตรวจพสจนตองม ดเอนเอทมคณภาพ ไมเสอมสลาย ปรมาณเพยงพอทจะใชตรวจ DNA ไดครบทง 10 ต าแหนง โดยสามารถเกบ DNA โดยตรง เชน ตดเสอผาทมคราบเลอด คราบเลอดบนพน คราบอสจ ตดชน

232

เนอจากศพ หรอตองมการเคลอนยายวตถ เชน พบคราบเลอดในผนงหองน าตองใชมดขด หรอพรมน าลงไปแลวใชผาพนแผลหรอส าลทไมมสารเคมซบ Cotton bud ทมขายตามทองตลาดทวไป มสารเคมอนจงใชเกบ DNAไมได การเกบ DNA ตองใชวธทถกตองสะอาดและตองโปรงใส (ปจจยทจะท าใหดเอนเอเสอมสลาย คอ เชอโรค สารเคมความชน อณหภมสง ระยะเวลา รงส เปนตน) 1.2 การสงตรวจวตถพยาน วธเกบรกษาทดทสด คอ เกบในทเยนและแหง โดยการสงตรวจวตถพยานตองระวงการเสอมสลายและการปนเปอนวตถพยาน 1.3 การสกด DNA สามารถสกดแยกไดจากหลกฐาน หรอตวอยางทน ามาตรวจ ซงใชวธแตกตางกนขนอยกบชนดของตวอยาง ระยะเวลาสกดวตถพยานแตกตางกนขนอยกบชนดของวตถพยาน ในกรณเปนกระดก หรอชนเนอตองสกดโปรตนอนๆ ทงจงใชเวลาสกด DNA นานขามคนเปนอยางนอย สวนคราบอสจ คราบเลอด จะใชเวลาสกดประมาณหนงหรอสองชวโมง

1.4 การตรวจสอบคณภาพและปรมาณ DNA หากไมสามารถตรวจ DNA ครบ 10 ต าแหนง จะตองมการเพมจ านวน DNA เพราะปรมาณดเอนเอนอยเกนไป (ปจจบนหนวยงาน FBI ของอเมรกาก าหนด เกณฑตรวจถง 13 ต าแหนง และก าลงจะปรบเปลยนเปน 16 ต าแหนง) 1.5 การตรวจลายพมพ DNA วธตรวจมสองวธ คอ การตรวจดวยมอ (Manual) และการตรวจดวยเครองอตโนมต (Automatic) ทงสองวธมหลกการเหมอนกน คอ ตรวจลายพมพ

DNA เพยงบางต าแหนงของโครโมโซม โดยเลอกตด DNA ในสวนทแสดงเอกลกษณเฉพาะ ของบคคลโดยใชเอนไซมตดจ าเพาะ (Restriction enzyme) จากนนน าชนสวนของ DNA ทถกตด มาวเคราะห โดยมาตรฐานสากลก าหนดใหตรวจอยางนอย 10 ต าแหนงขนไป

1.6 แปลผลลายพมพ DNA การแปรผลลายพมพ DNA แบงออกเปน 3 ประเภท ดงน

1.6.1 Conclusive เปนการสรปผลวา DNA เปนของบคคลเดยวกน หรอเปนลกจะตองประเมนจากผลการตรวจทง 10 ต าแหนง โดยไมมขอขดแยงเลยทง 10 ต าแหนง หากพบวา มแถบ DNA ของลกทแตกตางแมเพยงแถบเดยว กสามารถสรปไดวาไมมความสมพนธกนทางสายเลอด

1.6.2 Exclusive เปนการสรปผลวา DNA ของวตถพยานเปนของบคคลคนละคน หรอไมใชลก

1.6.3 Inconclusive เปนการแปรผลวา ยงสรปผลการตรวจไมได อาจเกดจากการปนเปอนของวตถพยาน มการเสอมสลายของวตถพยาน การตรวจมความผดพลาดของเครองหรอคน เชน น ายาตรวจหมดอาย ท าใหการตรวจ DNA ไดผลไมครบ 10 ต าแหนง

233

ภาพท 5-26 การเปรยบเทยบลายพมพ DNA ของผตองสงสยกบฆาตกร

(ทมา: http://www.rmutphysics.com/charud/specialnews/3/DNA/DNA1.htm)

จากภาพท 5-26 จะเหนไดวา ลายพมพดเอนเอ (เสนกลาง) จากรอยเลอดทพบในสถานทเกดเหต เปรยบเทยบกบดเอนเอของผตองสงสยอก 7 คน พบวาเสนทใกลสดทางซายมอ มลกษณะตรงกนทกอยาง สวนเสนอนมบางอยางคลายกนเทานน ดงนน จงระบตวผกระท าผดไดอยางแนชด หรอผล Conclusive สวนอก 6 คนนนเปนผบรสทธ (มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล, Online)

2. ประโยชนของการตรวจลายพมพ DNA การตรวจลายพมพ DNA ไดถกน ามาใชประโยชนในกระบวนการทางการแพทยและวทยาศาสตรมากมาย เชน การวนจฉยโรคทางพนธกรรม การวเคราะหยนมะเรง ตรวจพสจนการตดเชอ HIV ตดตามการปลกถายไขกระดกเพอรกษาโรคมะเรงเมดเลอดขาวกบธาลสซเมย รวมถงการตรวจทางนตเวชวทยา เชน การตรวจในคดขมขนกระท าช าเรา การตรวจในคดฆาตกรรม การตรวจพสจนบดา มารดา และบตร การตรวจพสจนซากโครงกระดก หรอชนสวนของมนษย นอกจากน ยงมประโยชนดานอน เชน การตรวจ DNA ของพชหรอสตว กรณการละเมดลขสทธ การขโมยพชหรอสตวทมราคาแพง ใชตรวจสอบเอกลกษณทางพนธกรรมของพชและสตวเพอใชในการจดทะเบยนพนธพชและพนธสตว ใชพสจนความบรสทธของพนธแทเพอใชในการปรบปรง-พนธ หรอใชในการตรวจสอบความหลากหลายทางพนธกรรมของประชากรเพอหาความสมพนธ เชงววฒนาการ แมแตคดปาไมตางๆ กอาจท าการตรวจดเอนเอของตอไมได (เพยงแตจะคมหรอไม) หรอการโจรกรรมทรพยสนกอาจน ามาใชได เชน การพบวตถพยานใบมะมวงของบานผเสยหาย

234

หรอพบขนสนขซงเปนสตวเลยงในบานผเสยหาย แตไปปรากฏอยในบานของผตองสงสย ซงจะเปนหลกฐานทดกวาค ารบสารภาพ จะเหนไดวาประโยชนของการตรวจดเอนเอนอกจากจะใชในการวนจฉยโรคแลวในกระบวนการยตธรรมกสามารถน ามาใชไดซงแมนย าและนาเชอถอทสดเพยงแตตองเลอกใชเนองจากตนทนสงรวมทงตองควบคมมาตรฐานการตรวจใหไดทกหนวยงาน

(พรทพย โรจนสนนท, 2545: 9) ปจจบนประเทศไทยมหนวยงานทมหองปฏบตการทตรวจลายพมพดเอนเอ เชน สถาบนนตเวช สงกดส านกงานต ารวจแหงชาต โรงพยาบาลศรราช โรงพยาบาลรามาธบด และสถาบนนตวทยาศาสตรกระทรวงยตธรรม หรอหองปฏบตการเอกชนหลายแหง เชน พาเทอนต เทสตง คอรปอเรชน (พทซ) แลบบอราทอร (PTC labsthailand) เปนตน

6. เทคโนโลยการเจรญพนธ

เทคโนโลยชวยการเจรญพนธ (ART: Assisted Reproductive Technologies) เปนเทคนค ทน ามาใชเพอการรกษาคสมรสทมบตรยาก โดยความรพนฐานดานวทยาศาสตรการแพทยเกยวกบเซลลสบพนธไมวาจะเปนในดานไขหรอเชออสจรวมทงตวออนทเกดขน และรวมถงความสมพนธระหวางตวออนกบเยอบโพรงมดลกดวย เทคโนโลยชวยการเจรญพนธจะท าใหเกดการตงครรภไดมหลกการ คอ น าเซลลสบพนธของฝายหญง (เซลลไข) ออกมาจากรางกาย แลวผสมกบอสจ ทเตรยมไว หรอน ากลบเขาสรางกายและเกดการปฏสนธในรางกาย เชน กฟท (GIFT) หรอท าใหเกดการปฏสนธนอกรางกาย แลวจงท าการยายไขทไดรบการผสมแลว หรอตวออนกลบเขาสรางกาย เชน การท าเดกหลอดแกว เปนตน

เทคโนโลยชวยการเจรญพนธทนยมใชในปจจบน มดงน

1. เดกหลอดแกว เดกหลอดแกว (IVF: In Vitro Fertilization) หมายถง การกระตนไขในรงไขใหเจรญเตบโตครงละหลายๆ ฟอง (ปกตผหญงจะเกดการตกไขครงละฟองหรอเดอนละฟอง) แลวใชเครองมอเจาะดดเอาไขมาปฏสนธกบอสจทเตรยมไวในหลอดแกวในหองทดลองจนตวออน

(Embryo) แบงตวในระยะทเหมาะสม กน ากลบไปในโพรงมดลกของแม ผานทางปากมดลกท าใหเกดการตงครรภและเจรญคลอดออกมาเปนทารก การท าเดกหลอดแกวมขนตอนดงน

1.1 กระตนรงไข เพอใหไขในรงไขเจรญหลายๆ ฟองโดยใชยาหรอฮอรโมน

(FSH: Follicle-Stimulating Hormone) จากตอมใตสมองสวนหนามากระตน (ตามธรรมชาตจะมการเจรญขนคราวละฟองเดยวในรางกายผหญง) เมอมการตกไขและไขสกในรงไขหลายๆ ฟองพรอมกนจะสามารถท าใหเกดการปฏสนธใหเกดตวออนไดหลายตวออนในคราวเดยวกน และ

235

สามารถใสตวออนในโพรงมดลกไดคราวละมากกวา 1 ตวออน ปกตจะใชตวออน 3 - 4 ตวออน ตอการท า 1 ครง เพอเพมโอกาสการตงครรภ และเกบแชแขงตวออนทเหลอไวใชตอไดดวย

1.2 การเกบไข โดยใชเขมยาวทท าขนมาเฉพาะเจาะเกบไขทางหนาทองหรอทางชองคลอด สวนใหญเจาะเกบไขผานทางชองคลอดเพราะสามารถมองเหนไขไดโดยตรงจาก การใชอลตราซาวนดคอยบอกวาถงไขและปลายเขมทเจาะรงไขอยต าแหนงใด แลวดดเอาน าใน ถงไขซงมไขอยดวยออกมา ขนตอนนจะใชเวลาประมาณ 15-20 นาท แพทยกจะใหยาสลบหรอยาชา แกผปวยในขณะเกบไข 1.3 การเกบและเตรยมอสจ ในชวงเกบไขจากฝายหญง สามกจะเกบน าอสจออกมาโดยการชวยตวเอง โดยกอนถงวนสาม - ภรรยา ตองงดการหลบนอนดวยกนและหามฝายชาย มการหลงน ากาม 3 - 5 วน แตไมเกน 7 วน หลงจากเกบน าเชอไดกจะถกสงไปหองปฏบตการเพอ คดเตรยมเอาเฉพาะเชออสจทแขงแรงออกมาผสมกบไขใหเกดการปฏสนธ

1.4 การใสเชออสจในไขและการเลยงตวออน จะท าการปฏสนธในหองปฏบตการจากไขทงหมดทกฟองเพอใหไดจ านวนตวออนมากทสด โดยตวออนทเหลอจากการใสในโพรงมดลกในครงแรก จะถกแชแขงไวแลวน ากลบมาใสใหมในครงตอไป

1.5 การใสตวออนกลบเขาไปในโพรงมดลก ตวออนจะถกใสกลบเขาไปในโพรงมดลกในวนท 3 หรอวนท 5 หลงจากเจาะดดออกมาจากรงไข ขนอยกบการเลยงตวออน (ตวออนกอนทจะใสกลบเขาไปในโพรงมดลกสวนใหญจะอยในระยะ Blastocyst ซงเปนตวออนในระยะสดทายกอนการฝงตวในโพรงมดลก) ตวออนจะถกใสเขาในโพรงมดลกโดยใสผานทอพลาสตกเลกๆ สอดเขาทางปากมดลก

การท าเดกหลอดแกวถอเปนวธการรกษาผมบตรยากทเกาแกและท ากนมากทสดความส าเรจในการตงครรภแตละครงมประมาณรอยละ 20 - 50 แลวแตสภาพสาเหตและความส าเรจในการเลยงตวออน โดยแพทยจะเลอกท าเดกหลอดแกวใหในกรณทฝายชายมเชออสจไมแขงแรง

ฝายหญงมทอน าไขอดตนทง 2 ขาง มพงผดในองเชงกราน

236

ภาพท 5-27 การท าเดกหลอดแกว

(ทมา: ดดแปลงจาก http://momabc.net/in-vitro-fertilization/)

2. กฟท การท ากฟท (GIFT: Gametes intrafallopian transfer) หมายถง การน าเอาไขและอสจไปใสไวททอน าไขเพอใหเกดการปฏสนธหรอรวมตวกนตามธรรมชาต หลงจากนนหากไขและอสจสามารถปฏสนธกนได กจะมการเจรญเตบโตเปนตวออนและเดนทางมาฝงตวในโพรงมดลก

เกดเปนการตงครรภในทสด การท ากฟทมขนตอนดงน (โรงพยาบาลเจตนน, Online)

2.1 กระตนรงไข จะเรมท าเมอมรอบเดอนมาโดยใหยากระตน ซงอาจเปนชนดรบประทาน ฉด หรอพนเขาจมก และอนๆ โดยแพทยจะพจารณาเปนรายๆ ไป ระยะทใหยากระตนรงไขนน ประมาณ 7 - 10 วน และสามารถตรวจดการตอบสนองของรงไขไดดวยการอลตราซาวด รวมทงการตรวจเลอดดระดบฮอรโมนรวมดวยจนเมอไดไขทมขนาดใหญจ านวนมากพอแลว จงท าการเจาะไข 2.2 การเจาะไข สามารถท าไดโดยใชเขมเจาะถงไข แลวดดเอาไขภายในถงดงกลาว ออกมา วธทนยมในปจจบนม 2 วธคอ

2.2.1 การเจาะผานทางผนงหนาทอง โดยวธการนจะอาศยกลองตรวจชองทอง ซงสามารถเหนรงไขไดชดเจน แลวใชเขมเจาะดดไขโดยตรง

2.2.2 การเจาะผานผนงชองคลอด โดยการอาศยเครองอลตราซาวดซงมเขมเจาะ และดดไขตดอยทหวตรวจทางชองคลอด

ไข อสจ

กระตนรงไข

เกบไข

ตวออน ทอพลาสตก

เคลอนยายตวออน กลบสโพรงมดลก

เลยงตวออน

237

2.3 การยายเซลลไขและอสจเขาสทอน าไข สวนใหญมกจะใชการสองกลอง ทางหนาทอง (Laparoscopy) เปนวธหลก โดยไขทถกเลอกไวแลวจะถกดดเขามาในสายยางทใชส าหรบการยายเซลลสบพนธเขาทอน าไขรวมกบเชออสจทเตรยมไว ส าหรบวธการอนๆ อาจท าโดย การผาตดทางหนาทองเปนแผลเลกๆ แลวน าทอน าไขขนมา จากนนจงฉดไขและอสจทเตรยมไวเขาทอน าไขโดยตรง แตวธนไมเปนทนยมมากนกในปจจบน

ภาพท 5-28 การเคลอนยายเซลลไขและอสจเขาสทอน าไขโดยการสองกลองทางหนาทอง

(ทมา: http://www.medicthai.com/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0

%B8%B3%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%9F%E0%B8%97%E0%B9%8C/)

2.4 การใหฮอรโมนในระยะหลงการท ากฟท โดยแพทยจะใหฮอรโมนชวยในการฝงตวของตวออน

2.5 การทดสอบการตงครรภ โดยการตรวจระดบ hCG ในกระแสเลอดประมาณ 12 วน หลงจากการท ากฟท

จากขนตอนดงกลาวจะเหนไดวาการท ากฟทจะส าเรจได ตองมทอน าไขทปกตอยางนอยหนงขาง เยอบในทอน าไขตองไมเสยหาย ทอน าไขตองไมตบตน การเคลอนตวของทอน าไขตองดเพอบบสงตวออนเขาสโพรงมดลกไดส าเรจ โดยอตราการตงครรภมประมาณ รอยละ 30 - 40 ตอรอบการรกษา ขนอยกบปจจยและขอจ ากดหลายอยาง เชน อาย พยาธสภาพในองเชงกรานของฝายหญง คณภาพความแขงแรงของอสจในฝายชาย การท ากฟทจะใหผลด

238

ในคสมรสมบตรยากโดยไมทราบสาเหต หรอในกรณทมภาวะเยอบโพรงมดลกเจรญผดทแบบไมรนแรง ขอดอยของการท ากฟท คอ ถาไมตงครรภกจะไมสามารถใหค าอธบายไดวาเกดจากความผดปกตของการปฏสนธ หรอการฝงตว 3. ซฟต การท าซฟต (ZIFT: Zygote intrafallopian transfer) หมายถง การรกษาภาวะมบตรยากในคสมรสทไขและอสจไมสามารถพบกนเองไดตามธรรมชาต ซงอาจมสาเหตมาจากทอน าไข ท างานผดปกต มภาวะเยอบมดลกเจรญผดท มพงผดในองเชงกรานมาก ฝายชายมจ านวนตวอสจนอยกวาปกต หรอในบางรายทหาสาเหตไมพบ วธการท าซฟทจะคลายกบการท ากฟรวมกบการท าเดกหลอดแกว คอ มการเจาะเกบไขและน ามาปฏสนธกบอสจภายนอกรางกาย แลวเลยงตวออน(Zygote) อก 1-2 วน จากนนแพทยจะท าการน าตวออนใสกลบเขาไปในทอน าไขโดยการเจาะผานทางหนาทอง ดงนน ฝายหญงจะตองมทอน าไขปกตอยางนอย 1 ขาง ขอดของการท าซฟท คอ สามารถแนใจไดวาไขและอสจมการปฏสนธกนแลว อตราความส าเรจของวธนประมาณรอยละ 30 - 40 ตอรอบการรกษา การท าซฟตมขนตอนดงน (โรงพยาบาลเจตนน, Online)

3.1 ใชยาเพอกระตนใหมการเจรญของไขครงละหลายๆ ฟอง

3.2 ควบคมการสกของไข ควรไดอยางนอย 3 - 4 ฟอง

3.3 ท าการเกบไขทสกแลว โดยใชเขมดดผานทางผนงชองคลอด

3.4 น าอสจทเตรยมแลวผสมกบไข 3.5 เกบไวในตเลยงตวออนนาน 16-18 ชวโมง ดผลการปฏสนธ

3.6 ประมาณ 48 - 72 ชวโมงหลงเกบไข ตวออนจะมการแบงตวและพรอมทจะใสกลบเขาไปทางทอน าไขเพอรอการฝงตว

3.7 หลงจากการทยายตวออนแลว จะมการฉดฮอรโมนโปรเจสเตอโรนเพอชวย ในการฝงตว

3.8 ประมาณ 2 สปดาหจากทยายตวออนจะท าการตรวจเลอดเพอดการตงครรภ

239

(ก) (ข)

ภาพท 5-29 ระยะของตวออน

(ก) ไซโกต (Zygote)

(ข) บลาสโตซสต (Blastocyst)

(ทมา: http://johnfriedmann.com/biogloss/ZygotesBlastocysts.htm)

4. อกซ การท าอกซ (ICSI: Intracytoplasmic sperm injection) มขนตอนตางๆ เหมอนกบการท าเดกหลอดแกวทกอยาง ยกเวนในสวนของการปฏสนธเทานนทจะใชวธฉดตวอสจ 1 ตว เขาไปในเซลลไข 1 ใบ โดยตรง โดยไมรอใหเกดการปฏสนธตามธรรมชาตเพอเพมอตราการปฏสนธ โดยท าผานกลองจลทรรศนชนดพเศษทมก าลงขยาย 200 - 400 เทา มอปกรณเฉพาะ ทเรยกวา Micromanipulator ชนดสามมต ตดตงอย โดยดานซายจะยดไขใหอยกบทดวยเขมยด ทางดานขวาใชเขมทดดอสจรอไว 1 ตว เจาะใสเขาไปในไขดวยความระมดระวง ไขทผานการท า อกซแลวจะถกน ามาเพาะเลยงตวออน และการยายตวออนกเปนเชนเดยวกบการท าเดกหลอดแกว อกซชวยใหเกดการปฏสนธระหวางไขและอสจทใหผลส าเรจสงมากถงรอยละ 80 อตราการตงครรภประมาณรอยละ 40 - 50 แมวาเชออสจจะมนอยมากและแทบไมเคลอนทเลย คสมรสทเหมาะกบการท าอคซ ไดแก

4.1 กรณทเชออสจฝายชายคณภาพไมดและออนแออยางมาก ทงดานรปราง จ านวนอสจ และความสามารถในการเคลอนทต า

4.2 ไขกบอสจไมสามารถปฏสนธกนเองในหลอดทดลองดวยวธเดกหลอดแกว 4.3 สตรอายมากเปลอกไขหนาเหนยวจงท าใหเกดการปฏสนธนอย

240

(ก) (ข)

ภาพท 5-30 การท าอกซ

(ก) การท าท าอกซผานกลองจลทรรศน (ข) วธฉดอสจเขาไปในเซลลไข (ทมา: http://www.jetanin.com/th/service/technology_detail/13

และ http://blog.gcr.org/understanding-ivf-icsi-method/)

จากขอมลขางตนจะเหนไดวา เทคโนโลยชวยการเจรญพนธเปนวธการรกษาภาวะมบตรยาก ทตองมการน าเซลลสบพนธของทงสองฝายออกมาจากรางกาย ทส าคญคอตองมการเจาะดดไขออกจากรงไขของฝายหญง โดยอาจท าใหเกดการปฏสนธนอกรางกาย หรอยายกลบเขาสทอน าไขเพอใหเกดการปฏสนธตามธรรมชาต ซงอาจกอใหเกดภาวะแทรกซอนได เชน การกระตนรงไขมากเกนไปอาจท าใหปรมาณน าเลอดในหลอดเลอลดลง เนองจากน าในหลอดเลอดรวออกมาภายนอกและเขาไปอยในชองทองหรอชองปอด หรอแมกระทงการยายตวออน อาจท าใหเกดการอกเสบ ตดเชอในโพรงมดลกจากเชอทอยทปากมดลก หรอจากน ายาเลยงตวออนทมการตดเชอ ดงนน การรกษาดวยวธนตองอาศยเทคโนโลยทซบซอน มความสนเปลองสง และมความเสยง จากภาวะแทรกซอนจากการรกษา การคดเลอกผปวยทเหมาะสม การด าเนนการรกษาตามขนตอนอยางถกตอง รวมทงเฝาตดตามผลการรกษาและภาวะแทรกซอนอยางตอเนองจงจะท าใหการรกษาเกดประสทธภาพสงสด

241

สรปประจ าบทท 5

วทยาศาสตรและเทคโนโลยในปจจบน มความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวตลอดเวลา ซงความเจรญกาวหนาดงกลาว หากน ามาใชโดยไมมการควบคมหรอเกนพอดอาจสงผลกระทบรายแรงตอมนษยและสงมชวตอนๆ ในทางตรงขามกสามารถสรางคณประโยชนอยางมหาศาลตอมนษยไดเชนกน ดวยเหตนมนษยจงควรน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชอยางถกตองเหมาะสม พงระวงผลทจะเกดขนทงตอมนษยและสงแวดลอม ไมวาจะเปนนาโนเทคโนโลย ซงเปนเทคโนโลยเกยวกบการสราง สงเคราะห หรอจดการวสดในระดบของอะตอมหรอโมเลกลใหมคณสมบตแตกตางไปจากเดม GMOS เปนเทคโนโลยทน ามาใชเปลยนแปลงลกษณะทางพนธกรรมของสงมชวต โคลนนง เปนการสบพนธแบบไมอาศยเพศโดยสรางสงมชวตใหมใหไดลกษณะทางกายภาพและทางพนธกรรมเหมอนกบตนแบบทกประการ สเตมเซลล เปนเซลลออนทพรอมแบงตวเองขนมาใหม ซงมศกยภาพ ทจะพฒนาไปเปนเซลลชนดตางๆ ของรางกาย เพอท าหนาทอยางใดอยางหนงในรางกายของมนษย ลายพมพ DNA เปนคณลกษณะทใชบงชเอกลกษณเฉพาะบคคล ท าใหสามารถบอกความแตกตางระหวางบคคลได จงน ามาใชประโยชนในดานตางๆ เชน การพสจนความสมพนธทางสายเลอด การพสจนยนย นตวบคคล เทคโนโลย ชวยการเจรญพน ธ ถอเทคนคทน ามาใชเพอการรกษาคสมรสทมบตรยากโดยความรพนฐานดานวทยาศาสตรการแพทยเกยวกบเซลลสบพนธไมวาจะเปนในไขหรออสจรวมทงตวออนทเกดขน และรวมถงความสมพนธระหวางตวออนกบเยอบโพรงมดลกดวย เชน GIFT ZIFT ICSI เปนตน

242

แบบฝกหดทายบทท 5

ตอนท 1 ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. จงบอกขอดและขอเสยของการน าสเตมเซลลมาใชประโยชนในปจจบน

2. จงยกตวอยางขอดและเสยของการท า GMOs ในดานตาง ๆ มาพอสงเขป

3. จงบอกความหมายของนาโนเทคโนโลย พรอมยกตวอยางผลตภณฑมา 3 ชนด

4. จงอธบายลกษณะส าคญและความแตกตางระหวาง IVF และ GIFT มาพอสงเขป

5. จงบอกคณสมบตของคารบอนนาโนทวบ พรอมทงอธบายประโยชนการใชงาน มาพอสงเขป 6. จงอธบายหลกการโคลนนงสตว พรอมยกตวอยางสตวทเกดจากการโคลนนง มา 3 ชนด และวเคราะหขอดและขอเสยจากการโคลนนงมาพอเขาใจ 7. จงยกตวอยางเหตการณหรอคดทมการน าลายพมพ DNA มาใชประโยชนในการพสจนขอเทจจรงมา 1 กรณ

8. ถาตองการปรบปรงพนธขาวใหมคณลกษณะเฉพาะตามตองการ เชน ทนตอโรคและแมลง ทนความแหงแลง นกศกษาจะเลอกน าเทคโนโลยใดมาใชในการปรบปรง และมวธการด าเนนการอยางไร

ตอนท 2 จงเลอกตวเลอกตางๆ ทก าหนดเตมลงในชองวางใหถกตอง

…….…1. ดอลล

…….…2. GMOs

…….…3. ไซโกต

…….…4. บลาสโตซส

…….…5. เซลลตนก าเนด

…….…6. ผาทมคณสมบตพเศษ

Bt toxin Stem cell ZIFT IVF GIFT ICSI Conclusive Exclusive Carbon nanotube

Top-down technology Bottom-up technology Cloning Genetic engineering Nanotechnology

243

แบบฝกหดทายบทท 5 (ตอ)

…….…7. Bacillus thuringiensis …….…8. DNA ของบคคลเดยวกน …….…9. ใชเขมฉดอสจเขาไปในเซลลไข

…….…10. การตดแบงวตถขนาดใหญใหมขนาดเลก

244

เอกสารอางอง

การท ากฟท (GIFT). (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://www.medicthai.com/

%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B3%E0%B8%81

%E0%B8%B4%E0%B8%9F%E0%B8%97%E0%B9%8C/

ความส าเรจของการโคลนนงในประเทศไทย. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=40&chap=5&page=t40-5-

infodetail04.html

เทคโนโลยชวภาพ แหลงรวมความรทางเทคโนโลยชวภาพ. (ม.ป.ป.). ประวตการโคลนนง (History of Cloning). สบคนเมอ 25 มถนายน 2560 จาก https://www.thaibiotech.info/

history-of-cloning.php

ธรเกยรต เกดเจรญ. (2542). นาโนเทคโนโลย ความเปนไปไดและทศทางในอนาคต. วารสาร เทคโนโลยวสด. 5(17), 27-30. นาโนเทคโนโลยในครมกนแดด. (Online). สบคนเมอ 25 มถนายน 2560

จาก http://thai-nano.com/%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%99%

E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%84%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%82%E0

%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B5%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%84%E0

%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99/

ประชาชาตธรกจ. (Online). นาโนเทคเจง วจยแผนแปะสว"หายใจได" แบบแรกของโลก. สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://m.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1348028572

ประดบ นาคแกว และดาวลย เสรมบญสข. (2551). วทยาศาสตร 3. กรงเทพฯ: แมค. ประวตวทยาศาสตรระดบนาโน. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.il.mahidol.

ac.th /e-media/nano/Page/Unit1-6.html

ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ. (2540). ชววทยา 2. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณยา วงษพน, ใจพร พมค า และศรศกด เทพาค า. (2557). ความรทวไปเกยวกบนาโนเทคโนโลย. วารสารอาหารและยา. 21 (2), 10-13.

ณฐยา บญภกด. (2550). การวจยสเตมเซลลในมมมองสตรศกษาในผหญงกบเทคโนโลยสรางลก. กรงเทพฯ: มลนธสรางความเขาใจเรองสขภาพผหญง (สคส.).

245

เอกสารอางอง (ตอ)

พรทพย โรจนสนนท. (2545). ความรเบองตน เรอง DNA Fingerprint. วารสารศนยบรการวชาการ. 10 (2), 4-12.

มตชน. (Online). อนาคตพชตดแตงพนธกรรม ของไทย จะไปทางไหนกน. สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://m.matichon.co.th/readnews.php?newsid=1413864782มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล. (Online). ลายพมพ DNA. สบคนเมอ 23 มถนายน 2560

จาก http://www.rmutphysics.com/charud/specialnews/3/DNA/DNA1.htm

รตนา สมพนธชต. (2548). ชวเคม: โครงสรางและหนาทของสารชวโมกล. กรงเทพฯ: ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. โรงพยาบาลเจตนน. (Online). การท ากฟท (GIFT). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560

จาก http://www.jetanin.com/th/service/archive_detail/21

. (Online). การท าอกซ (ICSI). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560 จาก http://www.jetanin.com/

th/service/technology_detail/13

วรวฒน ทพจอย. (2557). เอกสารประกอบการสอนวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. อดรธาน:

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. วฑรย เลยนจ ารญ. (2551). ความจรงเรองจเอมโอ. กรงเทพฯ: พมพด ศนยนาโนเทคโนโลยแหงชาต. (Online). นาโนเทคโนโลยคออะไร. สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://www2.nanotec.or.th/th/wp-content/uploads/2011/05/Nano-size1.jpg

Amazing Animal Kingdom oddities. (Online). สบคนเมอ 28 มถนายน 2560

จาก http://www.nydailynews.com/life-style/amazing-animal-kingdom-oddities-gallery-

1.984588?pmSlide=1.984673

A Miracle Rice Could Save Millions Of Lives. (Online). สบคนเมอ 8 มถนายน 2560

จาก http://www.businessinsider.com/what-is-golden-rice-2014-6

A Primer on Carbon Nanotubes – Part 1. (Online). สบคนเมอ 11 มถนายน 2560

จาก https://phlebas.co/2015/06/17/a-primer-on-carbon-nanotubes-part-1/

Brennan, S., & Withgott, J., (2005). Environment. United States of America: Pearson

Education, Inc.

246

เอกสารอางอง (ตอ)

BT Corn. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก http://bio1100.nicerweb.com/Locked/media/

ch05/Bt.html

Daffodil. (Online). สบคนเมอ 11 มถนายน 2560 จาก http://www.dpic.org/faq/daffodil

Difference between Deoxyribonucleic acid (DNA) and Ribonucleic acid (RNA). (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก https://biodifferences.com/difference-between-

deoxyribonucleic-acid-dna-and-ribonucleic-acid-rna.html

DNA microarray chips. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก https://www.gettyimages.co.

uk/detail/photo/microarray-chips-royalty-free-image/182146269

How much do you know about Dolly the Sheep?. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก https://phys.org/news/2016-07-dolly-sheep.html

Impacts of Corn Earworm in Bt Corn. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560

จาก https://entomology.ces.ncsu.edu/2014/07/impacts-of-corn-earworm-in-bt-corn/ In vitro fertilization: a relief for all the childless couples. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://momabc.net/in-vitro-fertilization/

Mature cystic teratoma of the ovary. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก https://radiopaedia.org/ cases/mature-cystic-teratoma-of-the-ovary

Miller, K.R., & Levine, J.S., (2010). Biology. United States of America: Pearson Education, Inc.

Nanotechnology (นาโนเทคโนโลย). (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.scimath.

org/lesson-chemistry/item/7081-nanotechnology?start=3

PLANT TISSUE CULTURE. (Online). สบคนเมอ 17 มถนายน 2560 จาก http://www.asteracelabs.

com/plant-tissue-culture.asp

Plant Tissue Culture: Cloning of the Future?. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก https://www.marijuana.com/news/2017/01/plant-tissue-culture-cloning-of-the-

future/

Research Review: Can holiday stress change your DNA?. (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก https://www.precisionnutrition.com/can-holiday-stress-change-your-dna

247

เอกสารอางอง (ตอ)

Ruppy, the glow in the dark puppy. (Online). สบคนเมอ 30 มถนายน 2560

จาก http://wordpress.mrreid.org/2009/06/06/ruppy-the-glow-in-the-dark-puppy/

Silver Nanoparticle Socks. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก http://www.nnin.org/

education-training/k-12-teachers/nanotechnology-curriculum-materials/silver-

nanoparticle-socks

Stem Cell หลากประเภท. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/

site/itsstemcells/2-stem-cell/2

The Little-known Advantages and Disadvantages of Stem Cell Research. (Online). สบคนเมอ 21 มถนายน 2560 จาก https://biologywise.com/advantages-disadvantages-of-stem-cell-

research

The Nanorobot Surgeon You Can Swallow. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://www.youtube.com/watch?v=ayteOA5VDRI

Tissue Culture Pomegranate Plant. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560

จาก http://www.angelfire.com/il/Toddshome/images/angelfirehibiscus.JPG

Transgenic Plants. (Online). สบคนเมอ 7 มถนายน 2560 จาก http://grade12biotransgenicplants.

blogspot.com/2013/06/the-gene-gun.html

Understanding IVF – ICSI method. (Online). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560

จาก http://blog.gcr.org/understanding-ivf-icsi-method/

What are GMO'S ?. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก http://stephanieanahilopez.

blogspot.com/2012/06/how-are-gmos-created.html

What does GMO corn look like?. (Online). สบคนเมอ 8 มถนายน 2560

จาก https://geneticliteracyproject.org/2014/08/06/what-does-gmo-corn-look-like/

World's smallest magnetic data storage unit. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560

จาก https://www.cfel.de/sites/sites_cfelgroups/site_cfel/content/e4912/e4916 /e18387/e

18914/e18916/Bit_assembly_model_eng.jpg

248

เอกสารอางอง (ตอ)

Zygotes and Blastocysts. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://johnfriedmann.

com/biogloss/ZygotesBlastocysts.htm

249

บรรณานกรม

กรมพลศกษา. (2534). แนวทางการพฒนาวทยาศาสตรการกฬาของประเทศไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพกรมการศาสนา.

กรมพลศกษา กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2557). คมอผน านนทนาการ. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.

กรมสขภาพจต. (2554). สมองเดกไทย…รอไมไหวแลว. กรงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสข

. (2556). คมอคมอการจดกจกรรม “ฝกคดแกปญหา พฒนา EQ” ส าหรบอาสาสมคร/แกน

น าศนยเพอนใจ TO BE NUMBER ONE ฉบบปรบปรง ป 2556. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

กรมสขภาพจต ส านกพฒนาสขภาพจต. (2549). คมอวทยากร หลกสตรการเสรมสรางไอควและอควเดกวยแรกเกด-5 ป. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

จ ากด. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2546). การออกก าลงกายเพอสขภาพ. นนทบร:

กระทรวงสาธารณสข. กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร. (ม.ป.ป). ทรายน ามน (Tar sands). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.dpim.go.th/

กระทรวงพลงงาน. (2560). รายงานพลงงานทดแทนของประเทศไทย ป 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน. . (ม.ป.ป.). ทฤษฎพลงงาน. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน. กระทรวงพลงงาน ศนยพยากรณและสารสนเทศพลงงาน. (2559). รายงานสถานการณการปลอย กาซคารบอนไดออกไซดจากภาคพลงงานรายป 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน

กาซธรรมชาตมาจากไหน?. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://li158wuttinan.

blogspot.com/2015/10/blog-post_9.html. การกฬาแหงประเทศไทย. (2544). แผนพฒนากฬาแหงชาต ฉบบท 3 (2545-2549). กรงเทพฯ:

ไทยมตรการพมพ.

การจดการของเสยของโรงไฟฟานวเคลยร. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.ned.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=category&id=9&

Itemid=101

250

บรรณานกรม (ตอ)

การทดสอบสมรรถภาพทางกาย. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.jintana.

mns.ac.th/pontape/p6-4.html

การท ากฟท (GIFT). (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://www.medicthai.com/

%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B3%E0%B8%81

%E0%B8%B4%E0%B8%9F%E0%B8%97%E0%B9%8C/

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. (Online). กงหนลมผลตไฟฟาทล าตะคอง อ.สคว จ.นครราชสมา. สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www3.egat.co.th /re/ egat_wind

/egat_windlamtakhong/wind_lamtakhong.htm

กสสมา ค าเกลยง, ปรชา ไวโภคา, ก าไลทพย ระนอย, ศรรตน สเหลอง, วชาญ มะวญธร และประภาพร บญมา. (2554). สขศกษา 6. กรงเทพฯ: บรษท ส านกพมพเอมพนธ จ ากด.

คณะท างานจดท าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย. (2555). ขอแนะน าการบรโภคอาหารเพอสขภาพทด: การทบทวนและวเคราะห. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. (Online). เกยวกบคณะพลศกษา. สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://pe.swu.ac.th/

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. (ม.ป.ป.). เสรมสรางสขภาพดวย 9อ (แผนพบ). สบคนเมอ 12 มกราคม 2560, จาก https://med.mahidol.ac.th/sdmc/sites/

default/files/public/pdf/9.pdf

คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. (Online). สมนไพรในงานสาธารณสขมล-

ฐาน. สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก http://www1.si.mahidol.ac.th/km/sites/default/

files/82_1.pdf

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (Online). การวดสมรรถภาพการใชออกซเจน.

(Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.sc.psu.ac.th/Department/

PHYSIO/service/fitness/VO2max.htm

. (Online). สดสวนรอบเอวตอรอบสะโพก. สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560

จาก http://www.sc.psu.ac.th/ department/PHYSIO/service/fitness/WHR.htm

251

บรรณานกรม (ตอ)

คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยพะเยา. (ม.ป.ป.). พชอาหารและสมนไพรพนบานสวนรกขชาตบานถ า. พะเยา: มหาวทยาลยพะเยา.

คณาจารยมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. (2548). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. กรงเทพฯ:

เสมาธรรม.

ความรเกยวกบ โซลาเซลล (Solar Cell). (Online). สบคนเมอ 11 มกราคม 2560

จาก http://www.energyreform-solar.com/th/content/126/5610036.html

ความส าเรจของการโคลนนงในประเทศไทย. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=40&chap=5&page=t40-5-

infodetail04.html

เจรญ กระบวนรตน. (2553). การออกก าลงกายเพอสขภาพ: ความรทยงตองการความเขาใจ. นนทบร: ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. ชมพนท สงกลาง. (2559). มลพษสงแวดลอม. อดรธาน: ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลย

ราชภฏอดรธาน.

ชวพร ลลาเวทพงษ. (2557). หลกการใชยาอยางปลอดภย. กรงเทพฯ: โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ.

ใชความรอน...ลดโลกรอน ดวยพลงงานความรอนใตพภพ. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/scientificthailand/2009/05/11/entry-1/comment

ซมบาแดนซ เผาผลาญพลงงานเทาไร?. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.sanook.com/health/5001/

ทะเลนรก. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://matcha-jp.com/th/1804

โทษของพลงงานไฟฟา. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/site/

khxnglenkhxngchififa/prayochn-laea-thos-khxng-phlangngan-fifa/thos-khxng-

phlangngan-fifa

เทคโนโลยชวภาพ แหลงรวมความรทางเทคโนโลยชวภาพ. (ม.ป.ป.). ประวตการโคลนนง (History of Cloning). สบคนเมอ 25 มถนายน 2560 จาก https://www.thaibiotech.info/

history-of-cloning.php

252

บรรณานกรม (ตอ)

ไทยรฐ. (Online). พลงขวว...กชาต. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560 จาก https://www.thairath.co.th

/content/338277

ธนยา เกาศล. (2554). มลพษทางอากาศและการควบคม. สงขลา: หนวยเทคโนโลยการศกษา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ธรณวทยาอาวไทย. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.geothai.net/

wp-content/uploads/2012/10/GT_Seismic_Songkhla-BAsin.png. ธรเกยรต เกดเจรญ. (2542). นาโนเทคโนโลย ความเปนไปไดและทศทางในอนาคต. วารสาร เทคโนโลยวสด. 5(17), 27-30. นศารตน ศลปเดช. (2540). ประชากรกบการพฒนาคณภาพชวต. กรงเทพฯ : สถาบนราชภฏธนบร

นาโนเทคโนโลยในครมกนแดด. (Online). สบคนเมอ 25 มถนายน 2560

จาก http://thai-nano.com/%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%99%

E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%84%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%82%E0

%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B5%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%84%E0

%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99/

บทเรยนออนไลน วชาวทยาศาสตร เรอง พลงงานความรอน. (Online). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31424/044022

บรษท ปตท.จ ากด (มหาชน). (Online). การกลนปโตรเลยม. สบคนเมอ 21 มถนายน 2560

จาก http://www.pttplc.com/th/About/PublishingImages/Graphics/A40%20international-

unit3/img-refined.png

บโซน เพยซ. (2555). คมอทองโลกวทยาศาสตรฉบบสมบรณ (สรพฒน ประโทนเทพ, ผแปล). กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน.

ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง ชอและอาการส าคญของโรคตดตออนตราย. (2559, 3

มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 133 ตอนพเศษ 128 ง หนา 1-3.

ประชาชาตธรกจ. (Online). นาโนเทคเจง วจยแผนแปะสว"หายใจได" แบบแรกของโลก. สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://m.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1348028572

ประดบ นาคแกว และดาวลย เสรมบญสข. (2551). วทยาศาสตร 3. กรงเทพฯ: แมค.

253

บรรณานกรม (ตอ)

ประพนธศร สเสารจ. (2541). นนทนาการส าหรบคร. กรงเทพฯ: ภาควชาหลกสตรและการสอน

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ประวตวทยาศาสตรระดบนาโน. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.il.mahidol.

ac.th /e-media/nano/Page/Unit1-6.html

ปรากฏการณฝนดาวตก. (Online). สบคนเมอ 12 มกราคม 2560 จาก http://www.thaiwbi.com/topic

/star/

ปรากฏการณเรอนกระจก. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/

site/nick25012542/hna-ced

ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ. (2540). ชววทยา 2. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณยา วงษพน, ใจพร พมค า และศรศกด เทพาค า. (2557). ความรทวไปเกยวกบนาโนเทคโนโลย. วารสารอาหารและยา. 21 (2), 10-13.

ณฐยา บญภกด. (2550). การวจยสเตมเซลลในมมมองสตรศกษาในผหญงกบเทคโนโลยสรางลก. กรงเทพฯ: มลนธสรางความเขาใจเรองสขภาพผหญง (สคส.). พรทพย โรจนสนนท. (2545). ความรเบองตน เรอง DNA Fingerprint. วารสารศนยบรการวชาการ. 10 (2), 4-12.

พรสข หนนรนดร, ประภาเพญ สวรรณ, สรยพนธ วรพงศธร, และอนนต มาลารตน. (2552). สขศกษา. กรงเทพฯ: บรษท อกษรเจรญทศน จ ากด.

พระราชบญญตการสงเสรมการอนรกษพลงงาน พทธศกราช 2535. (2535, 23 มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 109 ตอนท 33 ก. หนา 1

พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตยา ฉบบท 3 พ.ศ. 2522. (2510, 20

ตลาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 84 ตอนท 101 หนา 1-2.

พระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท 2) พ.ศ. 2541. (2541, 24 มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 115 ตอนท 15ก หนา 1-2.

พรมเพรา ผลเจรญสข. (2545). เอกสารประกอบค าสอน วชา สข 312: สขภาพสวนบคคล. กรงเทพฯ: คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พลงงานน าขนน าลง. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/site/

energysite0014/2-phlangngan-thdthaen/2-5-phlangngan-na-khun-nalng

254

บรรณานกรม (ตอ)

พลงงานนวเคลยร. (Online). สบคนเมอ 10 พฤษภาคม 2560 จาก https://sites.google.com/

a/phonmuang.ac.th/fgas101/directory

พลงงานสเขยว. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/site/

tikamporn44647/green-energy/water

พวงทอง ไกรพบลย. (ม.ป.ป.). ชพจรหรออตราการเตนของหวใจ (Pulse). สบคนเมอ 2

พฤษภาคม 2560 จาก http://haamor.com/th/

พวงทอง เพชรโทน. (2555). เอกสารประกอบการสอนรายวชาวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. อดรธาน: มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

พทธนนท ศรมวง. (2554). โภชนศาสตร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอ มหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสต. พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข. (2548). วธวทยาการสอนวทยาศาสตรทวไป. กรงเทพ:

พฒนาคณภาพวชาการ.

เพยร ซายขวญ. (2536). วทยาศาสตรกบสงคม. หนวยศกษานเทศก กรมการฝกหดคร: จดพมพตามโครงการแปลเอกสารต าราทางวชาการ และขอมลพนฐานเพอการพฒนา.

ไพฑรย ชมแวงวาป. (2540). แนวการสอนวทยาศาสตรระดบอดมศกษา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

ไทยวฒนาพานช.

. (2549). ชวตกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย. บรรมย: คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบรรมย.

ภาควชาโภชนวทยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2536). เอกสารประกอบ

การอบรมการประเมนภาวะโภชนาการ. นครปฐม: มหาวทยาลยมหดล.

มตชน. (Online). อนาคตพชตดแตงพนธกรรมของไทยจะไปทางไหนกน. สบคนเมอ 9 มถนายน

2560 จาก http://m.matichon.co.th/readnews.php?newsid=1413864782

มลพษทางน าและอากาศ. (Online). สบคนเมอ 26 เมษายน 2560 จาก http://thaipollutions.blogspot.

com/2013/02/blog-post_7049.html

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล. (Online). ลายพมพ DNA. สบคนเมอ 23 มถนายน 2560

จาก http://www.rmutphysics.com/charud/specialnews/3/DNA/DNA1.htm

255

บรรณานกรม (ตอ)

. (Online). วสดเพอเปลยนรปพลงงาน. สบคนเมอ 12 มถนายน

2560 จาก http://www.kmutt.ac.th/hynae/%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B8%

E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%81%

E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%87

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2542). เอกสารการสอนชดวชาวทยาศาสตร 3 หนวยท 1-9.

พมพครงท 4. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เมดเลอดแดง (Red Blood Cell: RBC หรอ Erythrocyte). (Online). สบคนเมอ 12 มถนายน 2560 จาก http://www.thaibdlab.com/info/images/stories/cbc_img_8.jpg

ไมตองกลวความเจบปวด หากใชมอรฟนอยางถกตอง จะมชวตอยไดสบาย. (Online). สบคนเมอ 12

มถนายน 2560 จาก http://www.rutanrok.com/use-morphine-correctly/

รถควนด า แกยงไง อยากร มาทางน. (Online). สบคนเมอ 8 มถนายน 2560 จาก https://auto.mthai.

com/news/tips/34105.html

ระบบกลามเนอ. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.wangchan.ac.th/ teacher_

issue/t712/unit43.html

ระยอม สรรพคณและประโยชนของตนระยอมนอย 22 ขอ. (Online). สบคนเมอ 12 มถนายน

2560 จาก https://medthai.com/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%

B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%A

D%E0%B8%A2/

รตนา สมพนธชต. (2548). ชวเคม: โครงสรางและหนาทของสารชวโมกล. กรงเทพฯ: ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ราชบณฑตยสถาน. (2542). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพ: นานมบคส พบลเคชนส.

. (Online). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. สบคนเมอ 20

มถนายน 2560 จาก http://www.royin.go.th/dictionary/

โรงพยาบาลเจตนน. (Online). การท ากฟท (GIFT). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560

จาก http://www.jetanin.com/th/service/archive_detail/21

256

บรรณานกรม (ตอ)

. (Online). การท าอกซ (ICSI). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560 จาก http://www.jetanin.com/

th/service/technology_detail/13

รหรอไม? ยาประเภทไหนขายไดในรานสะดวกซอบาง. (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก http://livewithdrug.com/2017/06/19/which-drug-can-buy-at-grocery-stores/

โรคแอนแทรกซ (Anthrax). (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://sites.google.com/

site/contagionadj/-anthrax

วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต. (2542). การพฒนาการคดของครดวยกจกรรม

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรษทเดอะมาสเตอรกรป เมเนจเมนท จ ากด.

วรรณา กอสกล. (2550). วทยาศาสตรพนฐาน. กรงเทพฯ: แมค.

วรนช แจงสวาง. (2553). พลงงานหมนเวยน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วรวฒน ทพจอย. (2557). เอกสารประกอบการสอนวทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. อดรธาน:

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. วรศกด เพยรชอบ. (2540). หลกการพลศกษา. กรงเทพฯ: กรมวชาการ.

วดแรงเหยยดขา. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.mucomplex.ss.

Mahidol.ac.th/fitnesstest/manual/exam08.jsp;jsessionid=%208B902E30BFF3291AEB

791958D3D5F313

วยรนพนธใหมใสใจสงแวดลอม. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://cupsniper.

yolasite.com/%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B9%89%

E0%B8%AD%E0%B8%99.php

วฑรย เลยนจ ารญ. (2551). ความจรงเรองจเอมโอ. กรงเทพฯ: พมพด วทพงศ สนสงสด. (Online). การลดน าหนกกบ T25. สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://med.mahidol.ac.th/atrama/sites/default/files/public/pdf/column/@Rama16

_E02.pdf

ววฒน โตธรกล. (2547). หนน ามน. กรงเทพฯ: กระทรวงอตสาหกรรม. วรยา บญชย. (2529). การทดสอบและวดผลทางพลศกษา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

257

บรรณานกรม (ตอ)

ศร ดวงพร. (2542). วทยาศาสตรเพอพฒนาคณภาพชวต.โครงการต าราวชาการราชภฏเฉลม พระเกยรตเนองในวโรกาสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเจรญพระชนมพรรษา 6 รอบ.

อดรธาน: คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สถาบนราชภฏอดรธาน.

ศรนนท กตตสขสถต, เฉลมพล แจมจนทร, กาญจนา ตงชลทพย และจรลพร โหล ายอง. (2557).

คณภาพชวต การท างาน และความสข. พมพครงท . นครปฐม: สถาบนวจยประชากร

และสงคม มหาวทยาลยมหดล. ศภลกษณ วฒนาวทวส, เตมศกด เศรษฐวชราวนช, ทพยวลย สจนทร, ฐตกร ศรสขเจรญพร,

อมรรตน วระสมฤทธ, และทพยวมล กตตวราพล. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต.

กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

ศนยตรวจวเคราะหโอโซนและรงส กรมอตนยมวทยา. (Online). กาซเรอนกระจก (Greenhouse

gas). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://ozone.tmd.go.th/gg06.htm

ศนยนาโนเทคโนโลยแหงชาต. (Online). นาโนเทคโนโลยคออะไร. สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://www2.nanotec.or.th/th/wp-content/uploads/2011/05/Nano-size1.jpg

สงครามซเรย...ยอนปมความขดแยงสสมรภมเลอด. (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก https://hilight.kapook.com/view/90189

สถานการณการจดการน าส าหรบภาคเกษตรในฤดแลง. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://www.schoolofchangemakers.com/knowledge/9937

สถาบนวจยและพฒนาพลงงานนครพงค มหาวทยาลยเชยงใหม. (Online). แนะน า "วธดแลระบบ

กาซชวภาพ" เมอเจอภาวะวกฤตน าทวม. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560

จาก http://www.erdi.cmu.ac.th/index.php/news/1563?category=11

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2550). การอบรมครดวยระบบทางไกลสาระ การเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตน. กรงเทพฯ: องคการคาครสภา. . (2553). วทยาศาสตรเลม 2. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

. (Online). การกลนน ามนดบ. สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7088-2017-05-28-03-40-32

. (Online). การส ารวจถานหนและการท าเหมองแรถานหน. สบคนเมอ 10 มถนายน 2560 จาก http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7201-2017-06-09-13-10-26

258

บรรณานกรม (ตอ)

ส านกวทยาศาสตรการกฬา. (2548). ฐานขอมลสมรรถภาพทางกายของประชาชนในเขตพนทภาค กลาง. กรงเทพฯ

ส านกงานคณะกรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต. (2544). พลงงานเพอความเขาใจ ใชอยางรคา พฒนาสความยงยน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร. (Online). หลกการใชสมนไพร. สบคนเมอ 12 มถนายน 2560

จาก http://www.rspg.or.th/index_sub.html

ส านกงานปรมาณเพอสนต. (Online). ปายเตอนสตรมครรภ. สบคนเมอ 24 มถนายน

2560 จาก http://www.oap.go.th/services/license

ส านกนโยบายและแผน กระทรวงพลงงาน. (2560). สถานการณพลงงานไทย ป 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงพลงงาน. ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา. (2551). ตวชวดและสาระแกนกลาง กลมสาระการเรยนร

สขศกษาและพลศกษา ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551.

กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2553). พลงงานจากชวมวล. กรงเทพฯ: กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. สขภาพคอสขภาวะทสมบรณ ทงทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางปญญา. (Online). สบคนเมอ

18 มถนายน 2560 จาก http://sukkosociety.blogspot.com/2010/09/blog-post_04.html

สดยอด 10 อนดบประเทศทมมลพษทางอากาศมากทสดในโลก. สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.meepanda.com/top10-polution-country/

สนนท บราณรมย, นพพร แกวมาก, สระบร ไชยมงคล, มาลน อทธเสน, และอมพาพรรณ พงศผลาดสย. (2542). วทยาศาสตรเพอคณภาพชวต. โครงการพฒนาสอการศกษาเพอ

สงเสรมการเรยนรดวยตนเองของนกศกษา. กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน.

สพตร สมาหโต. (2548). การสรางแบบทดสอบสมรรถภาพทางกายทสมพนธกบสขภาพส าหรบ

ผสงอาย. กรงเทพฯ: ศนยวจยและพฒนาวทยาศาสตรการกฬา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สพตร สมาหโต และคณะ. (2556). แบบทดสอบและเกณฑมาตรฐานสมรรถภาพทางกาย ส าหรบ

ประชาชนไทย อาย 19-59 ป. กรงเทพฯ: กรมพลศกษา กระทรวงการทองเทยวและกฬา.

259

บรรณานกรม (ตอ)

สวฒก นยมคา. (2531). ทฤษฎและทางปฏบตในการสอนวทยาศาสตรแบบสบเสาะหาความร. กรงเทพฯ: เจเนอรล บค เซนเตอร. สนวตกรรมการวนจฉยและรกษา โรคโลหตจางธาลสซเมย. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก http://www.atgenes.com/140320-thalassaemia/

เสนห ใจเออย. (2555). การใชเวลาวางในการประกอบกจกรรมนนทนาการของนกเรยน

ชนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนในเขตบางรก กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การจดการนนทนาการ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

หมวดวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยมหาสารคาม (2558). การออกก าลงกายเพอสขภาพ. มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม. องคการบรหารสวนจงหวดนครราชสมา. (Online). ชมทงกงหนลมหวยบง. สบคนเมอ 24 เมษายน 2560 จาก http://www.koratpao.go.th/eventShow.php?id=315

องคการอนามยโลก. (2556). CBR Guidelines ขององคการอนามยโลก (ฉบบภาษาไทย). กรงเทพฯ: พรเมยม เอกซเพรส.

องคประกอบของโรงงานไฟฟาพลงงานน า. (Online). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560

จาก https://ienergyguru.com/2015/10/hydroelectric-power-plant-configurations/

อมรรกษ สวนชผล. (2554). การพฒนากระบวนการเรยนรดวยการน าตนเอง เรอง การพฒนา

คณภาพชวต ส าหรบนกศกษาการศกษานอกโรงเรยนหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ.

ปรญญานพนธ กศ.ด. (การศกษาผใหญ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อลสรา คประสทธ. (Online). ขอควรระวงในการใชสมนไพร. สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก http://www.tistr.or.th/tistrblog/?p=909

ออกก าลงกายแบบแอโรบค คออะไร แคไหนจงจะด. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://www.honestdocs.co/what-is-aerobic-exercise

อทย สงวนพงศ. (2555). สขศกษา. กรงเทพฯ: บรษท พฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จ ากด. All You Need To Know About Hot Springs. (Online). สบคนเมอ 15 มกราคม 2560 จาก https://freeonlinetutoring.edublogs.org/2017/02/08/all-you-need-to-know-about-hot-

springs/

260

บรรณานกรม (ตอ)

Amazing Animal Kingdom oddities. (Online). สบคนเมอ 28 มถนายน 2560

จาก http://www.nydailynews.com/life-style/amazing-animal-kingdom-oddities-gallery-

1.984588?pmSlide=1.984673

A Miracle Rice Could Save Millions Of Lives. (Online). สบคนเมอ 8 มถนายน 2560

จาก http://www.businessinsider.com/what-is-golden-rice-2014-6

A Primer on Carbon Nanotubes – Part 1. (Online). สบคนเมอ 11 มถนายน 2560

จาก https://phlebas.co/2015/06/17/a-primer-on-carbon-nanotubes-part-1/

Archimedes. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://www.takieng.com/wp-content/

uploads/2017/08/archimedes-1.jpg

Astrand, P.O., & Rodahl, K. (1970). Textbook of Work Physiology. New York: McGraw-Hill

Book Company.

Back and leg dynamometer. (Online). สบคนเมอ 2 พฤษภาคม 2560 จาก http://www.maudesport.

com/back_and_leg_dynamometer-7115031-20886

Basics of Nuclear Fission. (Online). สบคนเมอ 15 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.nuclear-power.net/nuclear-power/fission/basics-of-nuclear-fission/

Biology For Everyone. (Online). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560 จาก http://biology-for-

everyone.blogspot.com/2014/09/

Brennan, S., & Withgott, J., (2005). Environment. United States of America: Pearson

Education, Inc.

BT Corn. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก http://bio1100.nicerweb.com/Locked/media/

ch05/Bt.html

Camry Digital Hand Dynamometer Grip Strength Measurement Meter Auto Capturing

Hand Grip Power 200 Lbs / 90 Kgs.. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://www.lifestyleupdated .com/shop/fitness-sports/strength-equipment/

hand-strengtheners/camry-digital-hand-dynamometer-grip-strength-measurement-

meter-auto-capturing-hand-grip-power-200-lbs-90-kgs/

261

บรรณานกรม (ตอ)

Coking coal prices are on fire-up more than 80% in six months. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.mining.com/coking-coal-prices-are-on-a-

roll-up-more-than-80-in-six-months/

Daffodil. (Online). สบคนเมอ 11 มถนายน 2560 จาก http://www.dpic.org/faq/daffodil

Diagnosis: Thalassemia. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://facultyofmedicine1. blogspot.com/2010/12/what-is-your-medical-diagnosis-

256.html

Difference Between Deoxyribonucleic acid (DNA) and Ribonucleic acid (RNA). (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก https://biodifferences.com/difference-between-

deoxyribonucleic-acid-dna-and-ribonucleic-acid-rna.html

DNA microarray chips. (Online). สบคนเมอ มถนายน 2560 จาก https://www.gettyimages.co.

uk/detail/photo/microarray-chips-royalty-free-image/182146269

EPA: 11 states have failed to write sulfur dioxide pollution plans. (Online).

สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://thehill.com/policy/energy-environment/272738-

epa-11-states-have-failed-to-write-sulfur-dioxide-pollution-plans

Formation of coal. (Online). สบคนเมอ 15 มถนายน 2560 จาก http://www.grantowngrammar. highland.sch.uk/subjects/Peak%20Oil%20web%20site /images/coal-formation.jpg Grand Prismatic Spring and Midway Geyser Basin in Yellowstone National Park. (Online).

สบคนเมอ 15 มกราคม 2560 จาก https://en.wikipedia.org/wiki/Hot_spring#

/media/File:Aerial_view_of_Grand_Prismatic_%20(23428929375).jpg

Hand foot and mouth disease on child feet.jpg. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hand_foot_and_mouth_disease_on_child_

feet.jpg

Hermansen, L. (1969). Anaerobic Energy Release. Medicine and Science in Sports.1(1): 32-38

How much do you know about Dolly the Sheep?. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก https://phys.org/news/2016-07-dolly-sheep.html

262

บรรณานกรม (ตอ)

Impacts of Corn Earworm in Bt Corn. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560

จาก https://entomology.ces.ncsu.edu/2014/07/impacts-of-corn-earworm-in-bt-corn/ In vitro fertilization: a relief for all the childless couples. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน

2560 จาก http://momabc.net/in-vitro-fertilization/

Johnson, P.D. and W.J. Stolberg. (1971). Conditioning. New Jersey: Prentice-Hall, Inc.

Louis Pasteur. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://www.lshtm.ac.uk/aboutus/

introducing/ history/frieze/louis-pasteur

Mature cystic teratoma of the ovary. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก https://radiopaedia.org/ cases/mature-cystic-teratoma-of-the-ovary

Miller, G.T., & Spoolman, S.E., (2012). Living in the Environment. (17thedition). Canada:

Nelson Education, Ltd.

Miller, K.R., & Levine, J.S., (2010). Biology. United States of America: Pearson Education, Inc.

Kinetic vs. Potential Leadership. (Online). สบคนเมอ 10 มถนายน 2560

จาก https://www.ryansearch.net/blog/march_2015/kinetic-vs-potential-leadership

Knee Machine. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.teksaust.com/

products/product_view/12

Nanotechnology (นาโนเทคโนโลย). (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.scimath.

org/lesson-chemistry/item/7081-nanotechnology?start=3

NASA Reveal 39 New Sources of Man-Made Sulphur Dioxide Pollution. (Online).

สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก http://trendintech.com/2016/06/13/nasa-reveal-39- new-sources-of-man-made-sulphur-dioxide-pollution/

Nuclear fusion. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก https://www.pinterest.com/

pin/44001582607714910

Nucleus Medical Media. (Online). What makes Carbon monoxide a significant toxic

substance?. สบคนเมอ 12 มถนายน 2560 จาก http://uvahealth.com/services/plastic-

surgery/conditions-treatments/11982

263

บรรณานกรม (ตอ)

Oil sand. (Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.ecolab.com/nalco-

champion/about/industries-we-serve/energy-exploration-and-production/oil-sands

Oil shale. (Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก http://oildoc.ir/3171/%d8%b1%d9%

88%d8%b4-%d9%87%d8%a7%db%8c%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8% ae%d8% b1%

d8%a7%d8%ac-%d9%86%d9%81%d8%aa-%d8%b4%db%8c%d9%84.html

PLANT TISSUE CULTURE. (Online). สบคนเมอ 17 มถนายน 2560 จาก http://www.asteracelabs.

com/plant-tissue-culture.asp

Plant Tissue Culture: Cloning of the Future?. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560

จาก https://www.marijuana.com/news/2017/01/plant-tissue-culture-cloning-of-the-

future/

Push. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://health.kapook.com/view153550.html

Research Review: Can holiday stress change your DNA?. (Online). สบคนเมอ 20 มถนายน 2560 จาก https://www.precisionnutrition.com/can-holiday-stress-change-your-dna

Ruppy, the glow in the dark puppy. (Online). สบคนเมอ 30 มถนายน 2560

จาก http://wordpress.mrreid.org/2009/06/06/ruppy-the-glow-in-the-dark-puppy/

Silver Nanoparticle Socks. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก http://www.nnin.org/

education-training/k-12-teachers/nanotechnology-curriculum-materials/silver-

nanoparticle-socks

Sir Isaac Newton. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://comicvine.gamespot.com/

sir-isaac-newton/4005-39872/images/

Solar cell. (Online). สบคนเมอ 12 พฤษภาคม 2560 จาก https://www.google.com/search? biw=

1366& bih=654&tbm=isch&sa=1&ei=sKXfWrK1M4XwvASi0ZjIAg&q=solar+cell&oq

=solar&gs_l=psyab.1.0.0i67k1j0l4j0i67k1l2j0l3.250408.261650.0.263836.25.16.8.1.1.0.

358.2830.0j1j5j4.10.0....0...1c.1.64.psyab..6.15.2040...0i24k1j0i30k1j0i10i24k1.0.t6XK

GsQeSYQ#imgdii=XcpZjSGZrEGInM:&imgrc=9C_qdRk3HmEYDM:

Standing male body type illustration. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก

https://www.shutterstock.com/fr/image-illustration/3d-standing-male-body-type-

illustration-662568910

264

บรรณานกรม (ตอ)

Stem Cell หลากประเภท. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก https://sites.google.com/

site/itsstemcells/2-stem-cell/2

Stretching. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.solitarytrees.net/index.php/pl

/blog/135-krem-i-inne-specyfiki-ktore-lecza-tradzik-rozowaty

Sulfur Dioxide Global Market 2018- Mitsubishi Electric, FPI, Ecotech. (Online).

สบคนเมอ 24 มกราคม 2560 จาก https://assetsstock.com/business/global-sulfur-dioxide-

market.html

System 4 Pro™. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://www.biodex.com/physical-

medicine/products/dynamometers/system-4-pro

The 2013 Pulitzer Prize Winners: Associated Press Coverage of Syria. (Online). สบคนเมอ 20

มถนายน 2560 จาก http://time.com/3798528/the-2013-pulitzer-prize-winners-

associated-press-coverage-of-syria/

The death throes of Alberta tar sands?. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://philebersole.wordpress.com/2015/03/03/the-death-throes-of-alberta-tar-sands/

The Little-known Advantages and Disadvantages of Stem Cell Research. (Online). สบคนเมอ 21 มถนายน 2560 จาก https://biologywise.com/advantages-disadvantages-of-stem-cell-

research

The Nanorobot Surgeon You Can Swallow. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560

จาก https://www.youtube.com/watch?v=ayteOA5VDRI

Thomas Edison. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://en.wikipedia.org/wiki/ Thomas_Edison

Tissue Culture Pomegranate Plant. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560

จาก http://www.angelfire.com/il/Toddshome/images/angelfirehibiscus.JPG

Transgenic Plants. (Online). สบคนเมอ 7 มถนายน 2560 จาก http://grade12biotransgenicplants.

blogspot.com/2013/06/the-gene-gun.html

Try A Solar Water Heater. (Online). สบคนเมอ 24 มกราคม 2560

จาก https://www.greenamerica.org /green-living/try-solar-water-heater

265

บรรณานกรม (ตอ)

Tsunami. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/home

/blog_data/15/6015/images/clock/Tsunami.jpg

Understanding IVF – ICSI method. (Online). สบคนเมอ 23 มถนายน 2560

จาก http://blog.gcr.org/understanding-ivf-icsi-method/

UNESCO. (1978). Indicator of Environment Quality and Quality of life. Research and Social

Science. No 38. Paris: UNESCO.

Water cycle. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก http://www.survivalworld.com/water/

water-cycle.html#.WoEk6LOkLIU

What are GMO'S ?. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560 จาก http://stephanieanahilopez.

blogspot.com/2012/06/how-are-gmos-created.html

What does GMO corn look like?. (Online). สบคนเมอ 8 มถนายน 2560

จาก https://geneticliteracyproject.org/2014/08/06/what-does-gmo-corn-look-like/

What is coking coal?. (Online). สบคนเมอ 9 มถนายน 2560 จาก http://www.westcumbriamining.com/what-is-the-plan/what-is-coking-coal/

What is Dewpoint and How Does it Affect Your Inspections?. (Online). สบคนเมอ 13 มกราคม 2560 จาก https://icaschool.com/2016/07/15/dewpoint-affect-inspections/

Which artery will you choose for taking pulse in an emergency situation? Why?. (Online). สบคนเมอ 23 เมษายน 2560 จาก https://www.quora.com/Which-artery-will-you-choose-

for-taking-pulse-in-an-emergency-situation-Why

World Health Organization. (1998). Health Promotion Glossary. Geneva: World Health

Organization.

World's smallest magnetic data storage unit. (Online). สบคนเมอ 6 มถนายน 2560

จาก https://www.cfel.de/sites/sites_cfelgroups/site_cfel/content/e4912/e4916 /e18387/e

18914/e18916/Bit_assembly_model_eng.jpg

Wright, R.T., (2005). Environment Science. (9thedition). United States of America: Pearson

Education, Inc.

266

บรรณานกรม (ตอ)

Zygotes and Blastocysts. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://johnfriedmann.

com/biogloss/ZygotesBlastocysts.htm β-Thalassemia. (Online). สบคนเมอ 18 มถนายน 2560 จาก http://www.stepwards.com

/?page_id=877