บทท 4 สอการเรยนการสอน

สอเปนสงทมบทบาทส าคญมากในการเรยนการสอน เพราะสอเปนตวกลางทชวยใหการสอสารระหวางผสอนและผเรยนด าเนนไปอยางมประสทธภาพ ชวยใหผเรยนเขาใจความหมายของเนอหาบทเรยนไดถกตองตรงตามทผสอนตองการ ในการใชสอการเรยนการสอนนนผสอนจ าเปนตองศกษาถงลกษณะเฉพาะและคณสมบตของสอแตละชนด เพอเลอกสอใหตรงกบวตถประสงคของการเรยนการสอนและสามารถจดประสบการณเรยนรใหแกผเรยนโดยมการวางแผนการใชสออยางเปนระบบ สอทใชในการเรยนการสอนบางทานเรยนวา สอการสอน บางทานเรยกวาสอการเรยนการสอนแตในทนเรยกวาสอการเรยนการสอน ความหมายของสอการเรยนการสอน สอการเรยนการสอนตรงกบภาษาองกฤษวา Instructional Media นกเทคโนโลยการศกษาหลายทานไดใหความหมายของสอการเรยนการสอนไว ดงน เปรอง กมท (2519 : 1) ไดใหความหมายไววา สอการเรยนการสอน หมายถง สงตาง ๆ ทใชเปนเครองมอหรอชองทางส าหรบท าใหการสอนของครถงผเรย น และท าใหผเรยนไดเรยนรตามวตถประสงคหรอจดมงหมายทครวางไวไดเปนอยางด ชยยงค พรหมวงศ (2543 : 111) ไดใหความหมายไววา สอการเรยนการสอน หมายถง วสด (สงสนเปลอง) อปกรณ (เครองมอทไมผพงไดงาย) และวธการ (กจกรรม ละคร เกม การทดลอง ฯลฯ) ทใชเปนสอกลางใหผสอนสามารถสงหรอถายทอดความร เจตคต (อารมณ ความรสก ความสนใจ ทศนคต และคานยม) และทกษะไปยงผเรยนไดอยางมประสทธภาพ บราวน และคนอน ๆ (Brown and Others, 1985 : 32) ไดกลาวไววา สอการเรยนการสอนไดแก อปกรณทงหลายทชวยเสนอความรใหแกผเรยนจนเกดผลการเรยนทด ทงนมความหมายรวมถงกจกรรมตางๆ ทไมเฉพาะแตสงทเปนวตถหรอเครองมอเทานน เชน การศกษานอกสถานท การแสดงบทบาทสมมต นาฏการการสาธต การทดลอง ตลอดจนการสมภาษณ และการส ารวจ เปนตน จากนยามดงกลาว สอการเรยนการสอนจงหมายถง วสด อปกรณ หรอเทคนควธ ทเปนตวกลางชวยน าและถายทอดเนอหาสาระความรตาง ๆ จากผสอนหรอจากแหลงความรไปยงผเรยน เปนสงทชวยใหเนอหาบทเรยนมความกระจางชด ท าใหผเรยนสามารถเขาใจเนอหาไดงายขน

52

การจ าแนกประเภทของสอการเรยนการสอน การจ าแนกประเภทของสอการเรยนการสอน มการแบงไวแตกตางกนขนอยกบแนวคดและหลกการของนกการศกษาแตละคน ในทนจะพจารณาการจ าแนกประเภทของสอการเรยนการสอนออกเปน 3 มมมอง ดงน

ก. การจ าแนกประเภทสอการเรยนการสอนตามทรพยากรการเรยนร ข. การจ าแนกประเภทสอการเรยนการสอนตามลกษณะใชงาน ค. การจ าแนกประเภทสอการเรยนการสอนตามระดบประสบการณเรยนรทผเรยนไดรบ

ก. การจ าแนกประเภทของสอตามทรพยากรการเรยนร ทรพยากรการเรยนร (Learning resources) หมายถง ทกสงทมอยในโลก ไมวาจะเกดขนเองโดย

ธรรมชาต หรอมนษยประดษฐขนเพอน ามาใชในการเรยนการเรยนร โดนลด พ. อล (Ely, 1972 : 36-43) ไดจ าแนกสอการเรยนการสอนตามทรพยากรการเรยนร เปน 5 แบบ ดงน

1. คน (People) หมายถงบคคลทเกยวของอยในระบบการเรยนการสอน ไดแกบคลากรในสายงานการบรหารการศกษา บคลากรทท าหนาทสอน และวทยากรผเชยวชาญตาง ๆ ฯลฯ

2. วสด (Material) หมายถง วสดในรปแบบตาง ๆ ทใชบรรจเนอหาบทเรยน เชน หนงสอแผนซด สไลด แผนเกม ฯลฯ

3. อาคารสถานท (Setting) หมายถง อาคาร พนทวาง สงแวดลอมทใชในการเรยนการสอน ไดแก อาคารเรยน อาคารประกอบ และบรเวณในสถานศกษา เชน หองเรยน หองสมด หองประชม สวนหยอม ฯลฯ หรอสถานทอนในชมชนทน ามาใชประโยชนในการเรยนการสอน เชน วด โรงละคร พพธภณฑ ฯลฯ

4. เครองมอและอปกรณ (Tools and Equipment) หมายถง เครองมอ อปกรณทชวยในการผลตหรอใชรวมกบสอการเรยนการสอนอน ๆ เชน เครองฉายภาพขามศรษะ คอมพวเตอร เครองถายเอกสาร ตะป ไขควง ฯลฯ

5. กจกรรม (Activities) หมายถง การด าเนนงานทจดท าขนเพอวตถประสงคเฉพาะทางการเรยนการสอน หรอเปนเทคนควธการพเศษเพอการเรยนการสอน หรอเปนการด าเนนงานทจดขนเพอกระท ารวมกบทรพยากรอน ๆ เชน เกม การสมมนา การจดทศนศกษา การจดนทรรศการ ฯลฯ

ข. การจ าแนกประเภทสอการเรยนการสอนตามลกษณะการใชงาน การจ าแนกสอการเรยนการสอนลกษณะน เปนแนวความคดของเดอ คฟเฟอร

(De Kieffer,1965 : 1)ยดลกษณะการใชงานมาเปนเกณฑในการพจารณาจ าแนกประเภท โดยแบงสอการเรยนการสอนออกเปน 3 ประเภท เรยกวา “โสตทศนปกรณ” (Audio – Visual Aids) ประกอบดวย

53

1. สอประเภทใชเครองฉาย(Projected Aids) ไดแก เครองฉายขามศรษะ เครองฉาย -ภาพยนตร เครองฉายสไลด เปนตนนอกจากนยงอาจรวมถงเครองแอลซดทใชถายทอดสญญาณจากคอมพวเตอรหรอเครองเลนวซดเขาไวในประเภทเครองฉายดวย เนองจากน าสญญาณภาพจากอปกรณเหลานนขนจอ 2. สอประเภทไมใชเครองฉาย (Nonprojected Aids)ไดแก แผนภม รปภาพ ของจรง ของจ าลอง กระดานผาส าล กระดานแมเหลกกจกรรมตาง ๆ เปนตน 3. สอประเภทเครองเสยง (Audio Aids) ไดแก เครองบนทกเสยง เครองเลนซด วทย แผนซด เทปบนทกเสยง เปนตน

ค. การจ าแนกประเภทสอการเรยนการสอนตามประสบการณเรยนรทผเรยนไดรบ การจดประเภทสอการเรยนการสอนลกษณะนเปนแนวความคดของเอดการเดล (Dale, 1969 :

105-135) ยดประสบการณเรยนรทผเรยนไดรบเปนตวแบง โดยเรมตนจากสอการเรยนการสอนทผเรยนเปนผมสวนรวมในเหตการณจรงของการสอนซงถอวาเปนรปธรรมมากทสด ไปสระดบทผเรยนเปนเพยงผสงเกตการณและเรยนรจากสญลกษณซงถอวาเปนนามธรรม เดล (Edgar Dale, 1969 : 107) ใหหลกการวา มนษยจะเรยนรจากประสบการณทเปนรปธรรมไดดกวาการเรยนรจากประสบการณทเปนนามธรรม และไดจดสอตามล าดบประสบการณในลกษณะภาพกรวยคว า เรยกวา กรวยประสบการณ (Cone of Experiences) เขาไดก าหนดใหประสบการณทเปนรปธรรมมากทสดไวทฐานและความเปนรปธรรมจะคอย ๆ ลดลงจนมความเปนนามธรรมมากทสดจะอยทสวนยอดของกรวย แบงไดเปน 11 กลม ดงน

1. ประสบการณตรง (Direct or Purposeful Experiences)เปนสอการเรยนการสอนทเปนรปธรรมมากทสด โดยใหผเรยนไดลงมอปฎบตกจกรรมดวยตนเอง เขาไปอยในสถา นการณจรง และไดสมผสดวยตนเองจากประสาทสมผสทงหา เชน การฝกท าอาหาร การทดลองผสมสารเคม การฝกตดเยบเสอผา การนงรถไฟใตดน การรบประทานพรกเพอรบรรสเผด ฯลฯ เปนตน

2. ประสบการณรอง(Contrived Experiences) เปนสอการเรยนการสอนทใหผเรยนไดเรยนรจากสงทใกลเคยงความเปนจรงมากทสด แตไมใชความเปนจรง เนองจากไมสะดวกหรอไมสามารถเรยนรจากของจรงหรอเหตการณจรงได จงใหเรยนรจากสงของจ าลองหรอสถานการณจ าลองแทน เชน หนจ าลองแสดงอวยวะภายในรางกายมนษย การฝกหดขบเครองบนดวยเครอง Flight Simulatorเปนตน

3. ประสบการณนาฏการ (Dramatized Experiences) เปนการใหผเรยนไดเรยนรจากการแสดงบทบาทสมมตหรอการแสดงละคร นยมใชสอนในเนอหาทมขอจ ากดเรองยคสมยหรอเวลา เชน ใหผเรยนแสดงละครหรอบทบาทสมมตเกยวกบเหตการณในประวตศาสตร

4. การสาธต (Demonstration)เปนการใหผเรยนไดเรยนรจากการดการแสดงหรอการกระท าประกอบค าอธบายใหเหนล าดบขนตอนของการกระท านนๆ เชน การสาธตการท าดอกไมกระดาษ การสาธตการแกะสลกผลไม เปนตน

54

5. การศกษานอกสถานท(Field Trip) เปนการใหผเรยนไดเรยนรและรบประสบการณตาง ๆ จากภายนอกชนเรยน อาจเปนการทองเทยว หรอเยยมชมสถานทตาง ๆ โดยมการจดบนทกสงทพบเหน ค าสมภาษณของบคคลตาง ๆ ทเกยวของ เปนตน

6. นทรรศการ (Exhibits) เปนการจดแสดงสงของตาง ๆ หรอการจดปายนเทศเพอใหความร เนอหา สาระ แกผเรยน

7. โทรทศน (Television)เปนการใชโทรทศนเปนสอในการเรยนการสอน ทงโทรทศนการศกษาและโทรทศนเพอการสอน เพอใหความรแกผเรยนหรอผชมทอยในหองเรยนหรออยทางบาน ทงระบบวงจรปดและวงจรเปด ซงอาจเปนการสอนสดหรอบนทกลงวดทศนกได

8. ภาพยนตร (Motion Picture)เปนการใชภาพยนตรซงเปนภาพเคลอนไหวทบนทกเรองราวลงบนฟลมมาเปนสอในการสอน ผเรยนจะไดรบประสบการณจากภาพและเสยง หรออาจเปนภาพอยางเดยวในกรณทเปนภาพยนตรเงยบไมมเสยงพากย

9. การบนทกเสยง วทย ภาพนง (Recording, Radio, and Still Picture) เปนการน าสอดานการบนทกเสยง เชน ซด แผนเสยง เทปบนทกเสยง หรอวทย และภาพนง เชน รปภาพ สไลด ภาพวาด ภาพลอ หรอภาพเหมอนจรง มาใหผเรยนไดเรยนร สอเหลานเปนสอทผเรยนสามารถสมผสไดเพยงดานเดยว โดยทสอบนทกเสยง และวทย ผเรยนจะเรยนรจากการฟง สวนภาพนง ผเรยนจะเรยนรจากการดภาพ แมผเรยนจะอานหนงสอไมออกกสามารถเขาใจเนอหาเรองราวทสอนได เนองจากเปนการฟงหรอดภาพเทานนไมตองอาน

10. ทศนสญลกษณ (Visual Symbols) เปนสอการเรยนการสอนประเภท วสดกราฟก เชน แผนภม แผนภาพ แผนสถต แผนท เครองหมาย และสญลกษณรปแบบตาง ๆ ซงผเรยนจะรบรทางตา และตองมพนฐานในการท าความเขาใจในสงทน ามาสอความหมายกอนจงจะชวยใหเขาใจไดด

11. วจนสญลกษณ (Verbal Symbols) เปนสอการเรยนการสอนทอยในรปของตวหนงสอ ตวเลข สญลกษณพเศษตาง ๆ ทใชในภาษาเขยน และเสยงของค าพด ค าบรรยาย ทใชในภาษาพด ซงประสบการณทผเรยนไดรบในขนนถอวาเปนนามธรรมมากทสด

การจ าแนกสอการเรยนการสอน ไมวาจะอยในรปแบบใดกตาม ถาจ าแนกไดครอบคลมสอทก

ประเภทกถอวาถกตองทงสน แตในทศนของผเขยนซงเปนนกเทคโนโลยคนหนงมความเหนวา ในทางเทคโนโลยการศกษาอาจจ าแนกสอการเรยนการสอนไดเปน 3 ประเภท ไดแก

1. เครองมอ อปกรณ (Hardware) ซงเปนสอใหญ (Big Media)มเครองกลไกตาง ๆ เปนสวนประกอบส าหรบการท างานภายในตวสอ เชน เครองฉายประเภทตาง ๆ เครองรบวทย และโทรทศน เครองบนทกเสยง เครองเลนซด ดวด เครองมอ อปกรณเหลานตองใชรวมกบสอประเภท วสด เพอน าสารในวสดนน ๆ สงออกไปสผรบสาร

55

2. วสด(Software) เปนสอเลก (Small Media) เกบความรอยในตวเอง ซงจ าแนกยอยไดเปน 2 ลกษณะ คอ

2.1 วสดทสามารถถายทอดความรไดดวยตวเองโดยไมจ าเปนตองอาศย เครองมอ อปกรณอนชวย เชน แผนท ลกโลก รปภาพ หนจ าลอง ฯลฯ เปนตน

2.2 วสดทไมสามารถถายทอดความรไดดวยตวเอง จ าเปนตองอาศย เครองมอ อปกรณอนชวย เชน แผนซด ดวด ฟลมภาพยนตร สไลด ฯลฯ เปนตน

3. เทคนคหรอวธการ (Techniques or Methods) เปนแนวความคด กจกรรม หรอรปแบบขนตอนทใชในการเรยนการสอน โดยสามารถน าสอ วสด อปกรณ มาชวยในการจดการเรยนการสอนได เชน เกม สถานการณจ าลอง การทดลอง การสาธต การสอนแบบจลภาค ฯลฯ เปนตน คณคาของสอการเรยนการสอน สอการเรยนการสอนมคณประโยชนตอผเรยนและผสอน ดงน คณคาของสอการเรยนการสอนตอผเรยน

1. ชวยกระตนและเราความสนใจของผเรยน 2. ชวยใหผเรยนเขาใจเนอหาบทเรยนทยงยากซบซอนไดงายขนในระยะเวลาอนสน และเกด

ความคดรวบยอดในเรองนนไดถกตอง เชนใชหนจ าลองแสดงใหเหนถงลกษณะและต าแหนงทตงของอวยวะภายในรางกายมนษย

3. ชวยแกปญหาดานความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน เชน บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ท าใหผเรยนไดเรยนรไปตามความสามารถของตนเอง

4. ชวยใหเกดปฏสมพนธระหวางครกบผเรยนและผเรยนกบผเรยน ท าใหบรรยากาศใน การเรยนการสอนมชวตชวาขน

5. ชวยท าใหน าเนอหาทมขอจ ากดมาสอนในชนเรยนได เชน เนอหาทมอนตรายหรอเหตการณในอดต กบนทกเปนวดทศนมาใชสอนได

6. ชวยใหผเรยนมความกระตอรอรนในการเรยน 7. ชวยใหผเรยนเรยนรอยางสนกสนานเพลดเพลนไมรสกนาเบอหนาย

คณคาของสอการเรยนการสอนตอผสอน 1. ชวยใหผสอนมความมนใจในการสอนมากขน 2. ชวยสรางบรรยากาศทดในการสอน 3. ชวยลดภาระของครผสอนในดานการบรรยายลง เพราะบางครงอาจใหผเรยนศกษาเนอหา

จากสอดวยตนเอง 4. ชวยกระตนใหครผสอนตนตวอยเสมอ ตงแตขนเตรยมผลตสอการเรยนการสอน การเลอก

สอการเรยนการสอนหรอการจดหาสอการเรยนการสอน ตลอดจนการแสวงหาเทคนคใหม ๆ มาใชสอน

56

หลกการเลอกสอการเรยนการสอน

สอการสอนมอยหลากหลายรปแบบหลากหลายประเภท การเลอกสอการสอนมความส าคญมากตอกระบวนการเรยนการสอน อยางไรกตามในการเลอกสอการสอนพงระลกไวเสมอวา "ไมมสอการสอนอนใดทใชไดดทสดในทกสถานการณ" ในการตดสนใจเลอกใชสอการสอนตองพจารณาถงปจจยหลายๆ อยางรวมกน ผใชสอไมควรยกเอาความสะดวก ความถนด หรอความพอใจสวนตวเปน

ปจจยส าคญในการเลอกสอการสอนเพราะอาจเกดผลเสยตอกระบวนการเรยนการสอนได แนวคดเกยวกบการเลอกสอการสอนกเปนอกประเดนหนงทมผใหความสนใจและใหค าแนะน าไวหลากหลายมมมอง ในทนจะน าเสนอเฉพาะแนวคดของโรมสซอวสก และแนวคดของเคมพและสเมลไล ซงมรายละเอยดดงน 1.1 แนวคดการเลอกสอการสอนของโรมสซอวสก

A. J. Romiszowski (1999) ไดเสนอแนวทางอยางงายในการพจารณาเลอกใชสอการสอนไววา ในการเลอกสอการสอนนนมปจจยหลายอยางทมผลตอการเลอกสอทจ าเปนตองน ามาพจารณา ปจจยเหลานน ไดแก

1. วธการสอน ( Instructional Method) การเลอกวธการสอนเปนปจจยแรกทควบคมการเลอกสอ หรออยางนอยทสดกเปนสงทจ ากดทางเลอกของการใชสอการสอนในการน าเสนอ เชน ถาเลอกใชวธการสอนแบบอภปรายกลม ( Group Discussion) เพอแบงปนประสบการณซงกนและกนระหวางผเรยน ยอมเปนสงทเหนไดชดวา การเลอกใชเทปเสยง หรอ ใชโทรทศนยอมไมเหมาะสม ทงนเนองจากสอดงกลาวมขอจ ากดในเรองของการใหผลยอนกลบ หรอการแลกเปลยนความคดเหน เปนตน

2. งานการเรยนร (Learning Task) สงทมอทธพลตอทางเลอกในการเลอกสอการสอนอกประการหนงคอ งานการเรยนรส าหรบผเรยน เพราะสงนจะเปนสงทจ ากดหรอควบคมการเลอกวธการสอน ตวอยางเชน การฝกอบรมผตรวจการ หรอทกษะการบรหารงาน ซงมกจะนยมใชวธการสอนแบบการอภปรายกลม เพอผตรวจการแตละคนแบงปนประสบการณของตนกบผเขารบการอบรมอนๆ การใชกรณศกษาซงน าเสนอดวยภาพยนตร กเปนตวอยางทางเลอกหนงทถกก าหนดใหเลอกจากวธการสอน

3. ลกษณะของผเรยน ( Learner Characteristics) ลกษณะพเศษเฉพาะของผเรยนกเปนปจจยหนงทมอทธพลโดยตรงตอการเลอกสอการสอน ตวอยางเชน การสอนผเรยนทเรยนรไดชา โดยการใชหนงสอหรอเอกสารเปนสอการสอน จะเปนสงทยงท าใหเกดปญหาอนๆ ตามมาในกระบวนการเรยนการสอน ผเรยนกลมนควรเรยนรจากสออนๆ ทท าการรบรและเรยนรไดงายกวานน

4. ขอจ ากดในทางปฏบต ( Practical Constrain) ขอจ ากดในทางปฏบตในทนหมายถง ขอจ ากดทงทางดานการจดการ และทางดานเศรษฐศาสตร ซงเปนปจจยทมอทธพลตอทางเลอกในการเลอกใชวธการสอนและสอการสอน เชน สถานทใชสอการสอน สงอ านวยความสะดวก ขนาดพนท งบประมาณ เปนตน

57

5. ผสอนหรอคร ( Teacher) สอการสอนแตละชนดไมวาจะมขอดอยางไร แตอาจไมถกน าไปใชเพยงเพราะผสอนไมมทกษะในการใชสอนนๆ นอกจากประเดนในเรองทกษะของผสอนแลว ประเดนในเรองทศนคตของผสอนกเปนสงทมอทธพลตอการเลอกสอการสอนเชนกน 1.2 แนวคดการเลอกสอการสอนของเคมพและสเมลไล

Jerrold E. Kemp และ Don C. Smellie (1989) เสนอวา นอกจากงานการเรยนรหรอสถานการณการเรยนรซงเปนสงส าคญทก าหนดถงสอทจะเลอกใชแลว สงส าคญประการตอมาในการพจารณาเลอกใชสอการสอนคอ คณลกษณะของสอ ซงผสอนควรศกษาคณลกษณะของสอแตละชนดประกอบในการเลอกสอการสอนดวย

คณลกษณะของสอ ( Media Attributes) หมายถง ศกยภาพของสอในการแสดงออกซงลกษณะตางๆ เชน การเคลอนไหว ส และเสยง เปนตน ค าถามพนฐานในการเลอกสอคอ "คณลกษณะของสอแบบใดทจ าเปนส าหรบสถานการณการเรยนรในแบบทก าหนดให" คณลกษณะของสอทส าคญ ไดแก

1. การแสดงแทนดวยภาพ (เชน ภาพถาย ภาพกราฟก) 2. ปจจยทางดานขนาด (เชน การใช/ไมใชเครองฉายเพอขยายขนาด) 3. ปจจยทางดานส (เชน สสนตางๆ ขาว-ด า) 4. ปจจยทางดานการเคลอนไหว (เชน ภาพนง ภาพเคลอนไหว) 5. ปจจยทางดานภาษา (เชน ขอความ/ตวอกษร เสยงพด) 6. ความสมพนธของภาพและเสยง (เชน ภาพทม/ไมมเสยงประกอบ) 7. ปจจยทางดานการจดระเบยบขอมล (ก าหนดใหดทละภาพตามล าดบ หรอตามล าดบท

ผชมเลอก) นอกจากน Kemp และ Smellie ไดแนะน าอกวา ในการเลอกสอการสอน อาจเรมตนจาก

การตอบค าถาม 3 ขอดงตอไปน (Kemp และ Smellie 1989) 1. วธการสอนแบบใดจงจะเหมาะสมทสดกบวตถประสงคการเรยนรและลกษณะของ

ผเรยน เชน ควรใชการน าเสนอ การเรยนรดวยตนเองตามจงหวะการเรยนรของผเรยนแตละคน หรอการเรยนแบบกลมยอย เปนตน

2. ประสบการณการเรยนรแบบใดเหมาะสมทสดกบวตถประสงคการเรยนร เชน ประสบการณตรง ฟงค าบรรยาย อานเอกสาร/ต ารา

3. ถามการเลอกใหผเรยนมประสบการณการเรยนรโดยผานการรบรหรอการรบสมผส ตองใชสอทมคณลกษณะอยางไรจงจะเหมาะสมกบการรบรหรอการรบสมผสนนๆ มากทสด อยางไรกตามจากค าแนะน าขางตนในการตดสนใจเลอกใชสอการสอน ควรเปนการตดสนใจในการใชสอการสอนส าหรบการเรยนรในแตละหลกการหรอแตละหวขอ หรอแตละประเดนของบทเรยน ไมควร

58

เปนการตดสนใจเพอการเรยนรในภาพโดยรวมทงหมดของเนอหาทงหลกสตร เพราะเนอหาแตละหวขอหรอแตละสวนยอมมลกษณะธรรมชาตของเนอหาแตกตางกนออกไป

โดยสรป การเลอกสอการสอนตามค าแนะน าของ โรมสซอวสก และ เคมพและสเมลไล นนควรเรมตนจากการพจารณางานการเรยนรหรอสถานการณการเรยนร และน ามาพจารณาเลอกคณลกษณะของสอการสอนทเหมาะสมจะใชกบงานการเรยนร/สถานการณเรยนรนนๆ เมอไดก าหนดคณลกษณะของสอทเหมาะสมแลว จะเปนสงทบงบอกถงกลมหรอประเภทของสอการสอนทสามารถเลอกมาใชงานได

จากแนวคดของผเชยวชาญตางๆ สามารถสรปเปนหลกการอยางงายในการเลอกสอการเรยนการสอนไดดงน

1. เลอกสอการสอนทสอดคลองกบวตถประสงคการเรยนร ผสอนควรศกษาถงวตถประสงคการเรยนรทหลกสตรก าหนดไว วตถประสงคในทน

หมายถงวตถประสงคเฉพาะในแตละสวนของเนอหายอย ไมใชวตถประสงคในภาพรวมของหลกสตร เชน หลกสตรก าหนดวตถประสงคไววา หลงการเรยนผเรยนควรจ าแนกรสเปรยวและรสหวานได ดงนนงานการเรยนรควรเปนประสบการณตรง ผสอนควรพจารณาวาสอการสอนทเหมาะสมจะใชกบการใหประสบการณตรงไดแกอะไรบาง ซงจากตวอยาง อาจเลอกใชผลไมทมรสเปรยว กบขนมหวานใหผเรยนไดชมรสดวยตนเอง เปนตน

2. เลอกสอการสอนทตรงกบลกษณะของเนอหาของบทเรยน เนอหาของบทเรยนอาจมลกษณะแตกตางกนไป เชน เปนขอความ เปนแนวคด เปน

ภาพนงภาพเคลอนไหว เปนเสยง เปนส ซงการเลอกสอการสอนควรเลอกใหเหมาะสมกบลกษณะของเนอหา ตวอยางเชน การสอนเรองสตางๆ สอกควรจะเปนสงทแสดงออกไดถงลกษณะของสตางๆ ตามทสอน ดงนนควรเลอกสอการสอนทใหเนอหาสาระครอบคลมตามเนอหาทจะสอน มการใหขอเทจจรงทถกตอง และมรายละเอยดมากเพยงพอทจะใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนดไว

3. เลอกสอการสอนใหเหมาะสมกบลกษณะของผเรยน ลกษณะเฉพาะตวตางๆ ของผเรยนเปนสงทมอทธพลตอการรบรสอการสอน ในการ

เลอกสอการสอนตองพจารณาลกษณะตางๆ ของผเรยน เชน อาย เพศ ความถนด ความสนใจ ระดบสตปญญา วฒนธรรม และประสบการณเดม ตวอยางเชน การสอนผเรยนทเปนนกเรยนระดบประถมศกษาควรใชเปนภาพการตนมสสนสดใส ในขณะทการสอนนกเรยนระดบมธยมศกษาอาจใชเปนภาพเหมอนจรงได ซงขอมลเกยวกบการเลอกสอใหเหมาะสมกบลกษณะผเรยนนนควรศกษาจากผลงานวจย

4. เลอกสอการสอนใหเหมาะสมกบจ านวนของผเรยน และกจกรรมการเรยนการสอน ในการสอนแตละครงจ านวนของผเรยนและกจกรรมทใชในการเรยนสอน ในหองก

เปนสงส าคญทตองน ามาพจารณาควบคกนในการใชสอการสอน เชน การสอนผเรยนจ านวนมาก

59

จ าเปนตองใชวธการสอนแบบบรรยาย ซงสอการสอนทน ามาใชอาจเปนเครองฉายตาง ๆ และเครองเสยง เพอใหผเรยนมองเหนและไดยนอยางทวถง สวนการสอนผเรยนเปนรายบคคล อาจเลอกใชวธการสอนแบบคนควา สอการสอนอาจเปนหนงสอบทเรยนแบบโปรแกรม หรอบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เปนตน

5. เลอกสอการสอนทเหมาะสมกบสภาพแวดลอม สภาพแวดลอมในทนอาจไดแก อาคาร สถานท ขนาดพนท แสง ไฟฟา เสยงรบกวน

อปกรณอ านวยความสะดวก หรอ บรรยากาศ สงเหลานควรน ามาประกอบการพจารณาเลอกใชสอการสอน ตวอยางเชน การสอนผเรยนจ านวนมากซงควรจะใชเครองฉายและเครองเสยง แตสถานทสอนเปนลานโลงมหลงคา ไมมผนงหอง มแสงสวางจากภายนอกสองเขามาถง ดงนนการใชเครองฉายทตองใชความมดในการฉายกตองหลกเลยง มาเปนเครองฉายประเภททสามารถฉายโดยมแสงสวางได เปนตน

6. เลอกสอการสอนทมลกษณะนาสนใจและดงดดความสนใจ ควรเลอกใชสอการสอนทมลกษณะนาสนใจและดงดดความสนใจผเรยนได ซง

อาจจะเปนเรองของ เสยง สสน รปทรง ขนาด ตลอดจนการออกแบบและการผลตดวยความประณต สงเหลานจะชวยท าใหสอการสอนมความนาสนใจและดงดดความสนใจของผเรยนได อาจกอใหเกดบรรยากาศการเรยนรทสนกสนาน นาสนใจ หรอสรางความพงพอใจใหแกผเรยน

7. เลอกสอการสอนทมวธการใชงาน เกบรกษา และบ ารงรกษา ไดสะดวก ในประเดนสดทายของการพจารณา ควรเลอกสอการสอนทมวธการใชงานไดสะดวก

ไมยงยาก และหลงใชงานควรเกบรกษาไดงายๆ ตลอดจนไมตองใชวธการบ ารงรกษาทสลบซบซอนหรอมคาใชจายในการบ ารงรกษาสง การสรางสอการเรยนการสอน

การสรางสอการเรยนการสอนจะตองท าดวยความรอบคอบและค านงถงวธการของระบบ (System approach) เพราะวาสอการสอนทดแตละชนดยอมตองมวตถประสงคทหวงผลชดเจนและมประสทธภาพ และยงตองผานการทดสอบ และประเมนสอ กอนทจะน าไปใชหรอเผยแพร ดงนนในขนตอนของการสรางสอจงมความส าคญอยางยง ซงมวธการดงตอไปน

1. ศกษาหลกสตรและผเรยน เพอใหทราบถงรายละเอยดของสาระในรายวชาทก าหนดในหลกสตรวาเนอหาทงหมดเปนอยางไรระดบใดควรใชเวลาในการสอนเทาไรผเรยนมความรพนฐานเพยงใดความพรอมของผเรยนเปนอยางไรนอกจากนอาจตองศกษาประสบการณการสอนวชานนๆของตนเองหรอผสอนคนอนๆเพอเปนขอมลประกอบในการวางแผนการสอนตอไป

2. ก าหนดจดประสงคเชงพฤตกรรม หรอจดประสงคอนๆทสามารถวดไดวาผเรยนเกดการเรยนรแลวหรอไมการก าหนดจดประสงคนนผออกแบบอาจก าหนดวตถประสงคเฉพาะเองเพอใหผล

60

สดทายเกดผลลพธเปนไปตามวตถประสงคทวไปทก าหนดไวในหลกสตรเพอใหผเรยนไดรบความรสอดรบกบมาตรฐานความร (Academic Content Standard) มาตรฐานความสามารถ (Performance Standard)มาตรฐานกระบวนการ (Procedural Standard) และมาตรฐานความรทเปนองครวม(Declarative Standard)

3. เรยบเรยงจดประสงคเชงพฤตกรรม และค าถามน ารองของวตถประสงคเพอใหการเรยนรมความตอเนองและเสรมซงกนและกน

4. วเคราะหเนอหาจดเปนแผนภมขายงาน โดยอาศยวตถประสงคเชงพฤตกรรมและค าถามน ารองทจดท าไวน ามาประกอบในการวเคราะหจดเรยงเนอหาวชาใหมความสมพนธตอเนองกนและเสรมซงกนและกนโดยการจดเรยงหวเรองในรปแผนภมขายงานทสมบรณแสดงล าดบกอนหลงของหวเรองตางๆพรอมทงล าดบทางตรรกะของเนอหาทสมบรณดวย

5. จดซอยเนอหาเปนสวนยอย การซอยเนอหาออกเปนหนวยยอยทมความสมบรณในแตละหนวยยอยพอสมควรจะท าใหสรางสอไดเฉพาะเจาะจงมากขนและผเรยนสามารถเรยนรไดชดเจนมากขนโดยไมสบสนหรอขาดตอน

6. สรางสอตามเนอหาทก าหนด 6.1สวนหลก (Set Frame) เปนขอมลสวนทเปนสอทผเรยนสามารถจะเรยนรในเรองตางๆ

ทไมเคยรมากอน 6.2สวนแบบฝกหดหรอกจกรรม (Practice Frame) เปนกรอบทจะใหผเรยนไดฝกหด

ขอมลทไดจากสวนหลกหรอท ากจกรรมทเสรมความเขาใจมากขน 6.3สวนทดสอบหรอสงทาย (Terminal Frame) เปนสวนทดสอบโดยผเรยนจะตองน า

ความรความเขาใจจากสวนหลกมาตอบ 6.4สวนเสรม (Subterminal Frame ) เปนสวนทจะแกไขความเขาใจผดจากสวนสงทาย

เปนสวนทจะเสรมความเขาใจใหถกตองยงขน 7. ตรวจสอบความเรยบรอยของสอ แกไขปรบปรงบางจดทบกพรอง 8. ทดสอบบทเรยนกบผเรยนเปาหมาย เพอตรวจดวาเปนไปตามเปาหมายหรอไมเพยงใดถา

จ าเปนตองปรบปรงกควรแกไขกอนน าไปใชจรง 9. ทดสอบกบผเรยนเปาหมาย 10. ตดตามผลการเรยนของผเรยนเปาหมาย เปนปจจยทจ าเปนมากเพราะจะท าใหทราบผลการ

เรยนจากกลมเปาหมายตางๆเปนไปตามทคาดหวงไวอยางไรมจดออนหรอขอบกพรองหรอประเดนทควรแกไขอยางไรควรตดตามรวบรวมไวเปนขอมลในการพฒนาสอนใหดขนตอไป

61

การวเคราะหจดเดน จดดอย ของสอการเรยนการสอน สอการเรยนการสอนแตละประเภททน ามาใชในการเรยนการสอนนน มจดเดน(ขอด)และจดดอย(ขอจ ากด) ทแตกตางกนออกไปตามคณลกษณะของสอ ดงนนในการเลอกใชสอจงควรค านงถงจดเดน จดดอยเหลานแลวเลอกใชสอใหเหมาะสม ดงน

ตารางท 4.1 แสดงการวเคราะหจดเดน จดดอย ของสอการเรยนการสอน(ทมา :กดานนท มลทอง, 2548:121-132)

สอการเรยนการสอน ขอด ขอจ ากด สงพมพตาง ๆ เชน หนงสอ ต าราเรยน คมอ วารสาร ฯลฯ

สามารถอานไดตามอตราความสามารถของแตละบคคล

เหมาะส าหรบการอางอง สะดวกในการพกพา ท าส าเนาจ านวนมากไดงาย

ถาจะใหไดสงพมพทมคณภาพด ตองใชตนทนสง

ไมสะดวกในการแกไขปรบปรงเนอหาใหม

ผทไมรหนงสอไมสามารถอานท าความเขาใจได

ของจรง ของตวอยาง

แสดงภาพไดตามความเปนจรง

เปนลกษณะ 3 มต สมผสไดดวยประสาท

สมผสทงหา สามารถจบตองและ

พจารณารายละเอยดได

อาจล าบากในการจดหา ของบางอยางอาจมขนาด

ใหญเกนกวาจะน ามาแสดงได หรอราคาแพงเกนไป

อาจเสยหายงาย เกบรกษาล าบาก

ของจ าลอง หนจ าลอง ขนาดเทา ยอสวน หรอขยายสวน

เปนลกษณะ 3 มต สามารถจบตองเพอ

พจารณารายละเอยดได เหมาะในการน าเสนอทไม

สามารถมองเหนไดดวยตาเปลา เชน ลกษณะของอวยวะภายในรางกาย

สามารถใชแสดงหนาทและสวนประกอบ

ชวยในการเรยนรและ

ตองอาศยความช านาญในการผลต

สวนมากราคาแพง ปกตเหมาะส าหรบการ

แสดงตอกลมยอย ช ารดเสยหายงาย ถาท าไดไมเหมอนของจรง

ทกประการ บางครงท าใหเกดความเขาใจผดได

62

สอการเรยนการสอน ขอด ขอจ ากด ปฏบตทกษะชนดตาง ๆ

วสดกราฟก เชน แผนภม แผนภาพ กราฟ การตน ภาพถาย ภาพวาด ฯลฯ

ชวยในการชใหเหนความสมพนธระหวางเนอหา

ชวยแสดงล าดบของเนอหา สามารถจดหาไดงายจาก

สงพมพตาง ๆ ผลตไดงายและผลตได

จ านวนมาก เกบรกษาไดงายดวยวธ

ผนกภาพ

เหมาะส าหรบการเรยนในกลมเลก

งานกราฟกทมคณภาพด จ าเปนตองใชชางเทคนคทมความช านาญในการผลต

การใชภาพบางประเภท เชนภาพตดสวน หรอภาพการตนอาจไมชวยใหกลมเปาหมายเกดความเขาใจดขนเพราะไมสามารถสมพนธกบของจรงได

การจดทศนศกษานอกสถานท

ผเรยนสามารถสงเกตการณและมสวนรวมไดดวยตนเอง

เปดโอกาสใหผเรยนรวมท างานเปนกลมและสรางสรรคความรบผดชอบรวมกน

สามารถจงใจเปนรายบคคลไดด

ตองใชเวลาและคาใชจายในการเดนทาง

จดเฉพาะผเรยนกลมยอย ตองเตรยมการและ

วางแผนโดยละเอยดรอบครอบ

เกม ดงดดความสนใจใหสนกกบการเรยน

สรางบรรยากาศใหรสกพอใจและผอนคลายแกผเรยน

ผเรยนบางคนไมชอบเกมการแขงขน

เกดความไขวเขวในการเลนเกมไดงายจงตองอธบายกฎเกณฑวธเลนใหชดเจน

แผนโปรงใส และเครองฉายขามศรษะ

สามารถใชไดในทมแสงสวาง

ถาจะผลตแผนโปรงใสทมลกษณะพเศษตองลงทนสง

63

สอการเรยนการสอน ขอด ขอจ ากด เหมาะส าหรบผเรยนกลม

ใหญ ผสอนสามารถหนหนาเขา

หาผเรยนได ผสอนสามารถเตรยมแผน

โปรงใสไวใชลวงหนา หรอสามารถเขยนลงไปพรอมท าการบรรยายเพอเสรมสรางความเขาใจ

แผนโปรงใสบางประเภทสามารถแสดงใหเหนการเคลอนไหวไดบาง

เครองวชวลไลเซอร

สามารถใชในการเสนอวสดไดทกประเภททง วสดทบแสง 3 มต กงโปรงแสงและโปรงใส

ใหภาพทชดเจน สามารถขยายภาพและขอความจากสงพมพใหอานไดอยางทวถง

ใชเปนกลองโทรทศนวงจรปดเพอเสนอภาพเคลอนไหวของวตถและการสาธตภายในหองเรยนได

เปนอปกรณทมราคาสง การตดตงตองตอพวงกบ

เครองแอลซด หรอจอมอนเตอรจงจะเสนอภาพได

ตองใชความระมดระวงในการตดตงและเกบเครองอยางด

เครองวดโอโปรเจคเตอร หรอเครองแอลซด

ใชตอเชอมกบอปกรณไดหลายประเภทเพอฉายขนจอ เชน คอมพวเตอร

ตองมความรในการตอสายเขากบเครองใหถกตอง

ตองระมดระวงในการใชงานและการปดเปดเครองเพอถนอมหลอดฉาย

64

สอการเรยนการสอน ขอด ขอจ ากด วดทศน สามารถใชไดกบผเรยน

กลมเลกและกลมใหญ สามารถฉายซ าเมอผเรยน

ไมเขาใจหรอทบทวน แสดงการเคลอนไหวของ

ภาพประกอบเสยงทใหความรสกใกลเคยงของจรงมาก

ตนทนอปกรณและการผลตทมคณภาพดมราคาสง และตองใชชางเทคนคในการผลต

ตวอกษรทปรากฏบนจอโทรทศนมขนาดเลกอานยาก

แถบเทปเสอมสภาพงาย แผนวซด

คณภาพของภาพบนแผน วซดใหความคมชดมากกวาแถบวดทศน

ไมมการยดเหมอนแถบ วดทศน

เครองเลนแผนวซดสามารถเลนแผนซดไดดวย

ท าความสะอาดไดงายหากเกดความสกปรกบนแผน

ผใชอาจไมสะดวกในการบนทกภาพยนตรลงแผนไดเองเหมอนการใชแถบวดทศน

วทย

สามารถใชกบผเรยนกลมเลก กลมใหญ หรอรายบคคล

สามารถใหความรแกผทไมสามารถอานเขยนไดเนองจากใชทกษะในการฟงเพยงอยางเดยว

กระจายเสยงไดกวางขวางและถายทอดไดในระยะไกล ๆ

ดงดดความสนใจไดด สามารถใชรวมกบสออน เชน สงพมพ

ตองใชหองทท าขนเฉพาะเพอการกระจายเสยง

เปนการสอสารทางเดยวท าใหผบรรยายไมสามารถทราบปฏกรยาสนองกลบของผฟง

65

สอการเรยนการสอน ขอด ขอจ ากด เทปบนทกเสยง

เหมาะกบการเรยนรดวยตนเองหรอกบกลมยอย

ใชไดในหลากหลายสภาวการณ เชน ใชประกอบสไลด ใชบนทกเสยงทไมสามารถฟงไดทวถง เชนฟงการเตนของหวใจ

การบนทกเสยงทมคณภาพดจ าเปนตองใชหองและอปกรณทดมคณภาพสง

ตองมความช านาญในการตดตอเทป

ตองระมดระวงในการเกบรกษา

แผนซด

บนทกเสยงประเภทตาง ๆ ในระบบดจตอลทใหความคมชดสง

ไมมการเผลอลบเสยงทบนทกไว

มความคงทนในการใชงาน เรยกคนขอมลเสยงไดรวดเรว

แผน CD-R ทใชทวไปไมสามารถบนทกทบได ตองใชแผน CD-RW

บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน (CAI)

ผเรยนมปฏสมพนธโตตอบกบบทเรยนตามความสามารของตนเอง

สามารถใหผลปอนกลบไดทนท

มรปแบบบทเรยนใหเลอกใชมากมาย เชน การสอน ทบทวน เกม การจ าลอง

เสนอบทเรยนไดทงลกษณะตวอกษร ภาพ และเสยง

ตองอาศยผเชยวชาญในการเขยนโปรแกรมบทเรยน

โปรแกรมซอฟตแวรบางประเภทมราคาสงพอควร

อนเทอรเนต

คนควาขอมลไดทวมมโลก ตดตามขาวสารความรและ

ความเคลอนไหวตาง ๆ ไดอยางรวดเรว

ขอมลทไดอาจไมถกตองเนองจากไมมผใดรบรอง

ผเรยนอาจเขาไปคนหาขอมลทไมเหมาะสมตอง

66

สอการเรยนการสอน ขอด ขอจ ากด

สนทนากบผทอยหางไกลไดทงในลกษณะขอความ ภาพ และเสยง

รวมกลมอภปรายกบผทสนใจในเรองเดยวกนเพอขยายวสยทศน

รบสงไปรษณยอเลกทรอนกสในรปแบบขอความ ภาพ และเสยงได

ใชในการเรยนการสอนไดมากมายหลายรปแบบ เชน การสอนบนเวบ การศกษาทางไกล

ควบคมดแลใหด ตองมการศกษาการใชงาน

เพอการสบคนขอมล บางพนทมจ านวน

คอมพวเตอรและการวางสายโทรศพทยงไมทวถง ท าใหไมสามารถเชอมตออนเทอรเนตได

การวางแผนการใชสอการเรยนการสอนอยางเปนระบบ สอการเรยนการสอนจะมคณคามากถาหากครผสอนไดวางแผนการใชสอการเรยนการสอนอยางเปนระบบ ซงวธระบบจะชวยท าใหการวางแผนการใชสอการเรยนการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยจะน าสงทเกยวของมาพจารณาไดอยางครบถวน และสามารถตรวจสอบจดบกพรองเพอน ามาซงการปรบปรงพฒนาการใชสอการเรยนการสอนใหมประสทธภาพยงขน การวางแผนการใชสอการเรยนการสอนอยางเปนระบบนน เราสามารถใชรปแบบจ าลองทเรยกวา “ASSURE MODEL” (Heinich and others, 1999 : 32-59) ซงไดรบความนยมมากมาเปนแนวทางในการวางแผนการใชสอการเรยนการสอน ตามขนตอนดงน

A nalyze Learner Characteristics การวเคราะหลกษณะผเรยน S tate Objectives การก าหนดวตถประสงค S elect, Modify, or Design Materials การเลอก ดดแปลง หรอออกแบบสอใหม

Utilize Materials การใชสอ R equire Learner Response การก าหนดการตอบสนองของผเรยน E valuation การประเมนผล

67

ขนท 1 การวเคราะหผเรยน เปนการวเคราะหลกษณะผเรยนเพอผสอนจะไดทราบวา ผเรยนมความพรอมในการเรยนนนมากนอยเพยงใด และจะตองเลอกสอใหมความสมพนธกบลกษณะของผเรยน ซงแยกออกเปนลกษณะทวไปและลกษณะเฉพาะ ลกษณะทวไป ไดแก อาย ระดบความร สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมของผเรยนแตละคน ถงแมวาลกษณะทวไปของผเรยนจะไมมความเกยวของกบเนอหาบทเรยนกตาม แตกเปนสงทชวยใหผสอนสามารถตดสนระดบของบทเรยนและเลอกตวอยางของเนอหาและเลอกเนอหาใหเหมาะสมกบผเรยนได ส าหรบลกษณะเฉพาะของผเรยนแตละคนนน นบวามสวนส าคญโดยตรงกบเนอหาบทเรยนตลอดจนสอการเรยนการสอน และวธทจะน ามาใชสอน สงทตองน ามาวเคราะหไดแก

1. ทกษะทมากอน (Prerequisite Skills) เพอทราบวา กอนทผเรยนจะเรยนเนอหาดงกลาว ผเรยนมพนความรและทกษะดานใดมากอนบาง

2. ทกษะเปาหมาย (Target Skills) การทจะใหผเรยนเรยนรไดตามวตถประสงคทตงไว ผเรยนตองมความร ทกษะในการเรยน (ความสามารถดานภาษา การอาน เขยน ค านวณ ฯลฯ) ตลอดจนทศนคตอยางไรบาง

การวเคราะหลกษณะผเรยนน สามารถน าไปใชในการเลอกสอทเหมาะสม เชนหากผเรยนมทกษะในการอานต ากวาเกณฑ กสามารถชวยไดดวยการใชสอประเภททไมใชสอสงพมพ หรอถาผเรยนในกลมนน มความแตกตางกนมากกสามารถใหเรยนดวยชดการเรยนรายบคคล เปนตน ขนท 2 การก าหนดวตถประสงคการเรยนร วตถประสงค เปนสงทตงขนเพอคาดหวงวาผเรยนจะสามารถบรรลถงสงใด หรอมความสามารถอะไรบางในการเรยนนนท าใหผเรยนทราบวาเมอเรยนบทเรยนแลวจะสามารถเรยนรและท าอะไรไดบาง นอกจากนวตถประสงคท าใหผสอนทราบเปาหมายในการสอนของตนเอง และชวยในการประเมนผลผเรยนเพราะการประเมนผลจะประเมนตามวตถประสงคทตงไว การก าหนดวตถประสงคในการเรยนร นยมตงเปนวตถประสงคเชงพฤตกรรม ซงตามแนวคดของ Instructional Development Institutes (IDI) ของสหรฐอเมรกา ไดเสนอแนะวธเขยนวตถประสงคไวในรปแบบ “ABCD” มสวนประกอบทส าคญ 4 สวน คอ A (Audience) คอ ผเรยน B (Behavior) คอ พฤตกรรมของผเรยนทตองการใหเกดขนหลงจากเรยนแลว

พฤตกรรมเหลานเปนสงทสงเกตได เชนบอกความหมาย อธบายขนตอน วาดรปการตน

68

C (Condition) คอ ขอจ ากด เงอนไข หรอสภาพแวดลอมของการแสดงพฤตกรรมนน เชน โดยไมมตวอยางดภายในเวลา 3 นาท

D (Degree) คอ ระดบของการแสดงพฤตกรรม ซงเปนเกณฑทยอมรบไดวา ผเรยน แสดงพฤตกรรมไดตามวตถประสงค เชนเขยนถกตองอยางนอย10 ค า

วตถประสงคทเขยนขน ไมจ าเปนวาจะตองเรยงล าดบประโยคเปน ABCDเสมอไป แตใหเรยงล าดบแลวไดภาษาทมใจความถกตองเปนทเขาใจ เชน นกเรยนสามารถวาดภาพหนาการตนโดยไมดตวอยางไดอยางนอย 5 หนา นกเรยน = A วาดภาพการตน = B โดยไมดตวอยาง = C ไดอยางนอย 5 หนา = D นกกฬาใชเทาเดาะลกฟตบอลได 50 ครง ภายในเวลา 2 นาท นกกฬา = A ใชเทาเดาะลกฟตบอล = B ได 50 ครง = D ภายในเวลา 2 นาท = C วตถประสงคการเรยนรแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

1. ดานพทธพสย (Cognitive Domain) เปนวตถประสงคทตงไวเพอวดการเรยนรของผเรยนเกยวกบ ความร ความเขาใจ สตปญญา และการพฒนา

2. จตตพสย (Affective Domain) เปนวตถประสงคดานความคด ทศนคต ความรสก คานยม และการเสรมสรางทางปญญา

3. ทกษะพสย (Psychomotor Domain) เปนวตถประสงคทเกยวกบ การกระท า การแสดงออก หรอการปฏบต ขนท 3 การเลอก ดดแปลง หรอออกแบบ การทจะมสอการเรยนการสอนทเหมาะสมในการเรยนการสอน สามารถท าได 3 วธ คอ

1. เลอกจากสอทมอยแลว ในสถาบนการศกษาตาง ๆ มกมทรพยากรทสามารถใชเปนสอไดดอยแลว ผสอนควรตรวจสอบดวามสงใดทพอจะใชเปนสอไดบาง โดยเลอกใหตรงกบลกษณะของผเรยนและวตถประสงคของการเรยน

2. ดดแปลงสอทมอยแลว ใหใชไดดและเหมาะสมยงขน เชน มวดทศนทไมมเสยงบรรยายประกอบ เราอาจปรบปรงโดยบนทกเสยงบรรยายเพมเตมลงไป

69

3. การออกแบบสอใหม เมอไมมสอเดมอยหรอมอยแลวแตไมสามารถน ามาดดแปลงใหใชไดตามความตองการ กตองออกแบบและจดท าสอขนใหม ใหตรงกบวตถประสงคและลกษณะของผเรยน ซงตองค านงถงองคประกอบอน ๆ ประกอบดวย เชน งบประมาณ ผช านาญการในการจดท าสอ เปนตน

ในการเลอกสอการเรยนการสอนนนมผเชยวชาญไดเสนอแนวคดในการเลอกไวมากมาย

สามารถสรปเปนหลกการอยางงายในการเลอกสอการเรยนการสอน ไดดงน 1. สอดคลองกบวตถประสงคการเรยนร 2. ตรงกบลกษณะเนอหาของบทเรยน 3. เหมาะสมกบลกษณะของผเรยน 4. เหมาะสมกบจ านวนของผเรยนและกจกรรมการเรยนการสอน 5. เหมาะสมกบสภาพแวดลอมเชน หองเรยน หรอหองปฏบตการ ทท าการสอน 6. มลกษณะนาสนใจและดงดดความสนใจไดด 7. มคณภาพทางเทคนคด เชน ภาพคมชด เสยงชดเจน

ขนท 4 การใชสอ เปนการลงมอใชสอการเรยนการสอนของผสอน ซงควรด าเนนการตามขนตอนดงน

1. เตรยมตวผสอนเอง โดยศกษาและท าความเขาใจสอนนในดานเนอหา องคประกอบ ลกษณะการท างาน และวธการใชสอ เพอจะไดน าไปใชไดถกตอง

2. เตรยมสอ โดยตรวจดสอนนวาอยในสภาพสมบรณพรอมทจะใชหรอไม เตรยมสงทจ าเปน ทจะตองใชควบคกบสอใหพรอม และถาเปนไปไดควรทดลองใชสอนนกอนน าไปใชจรง

3. เตรยมผเรยน การเตรยมผเรยนเปนการอนเครองใหผเรยนมความพรอมในการรบรเนอหาการเรยนทจะน าเสนอจากสอการเรยนการสอน เชน แนะน าภาพรวมของเนอหาบทเรยน การใหเหตผลวาเนอหามความสมพนธกบหวขอการเรยนอยางไร การบอกประโยชนทผเรยนจะไดรบจากการใหความสนใจตอการเรยน ฯลฯ เปนตน

4. การเตรยมสถานทและสภาพแวดลอม ผสอนควรเตรยมสถานทและสภาพแวดลอมใหพรอมกอนใชสอการเรยนการสอน เชน เตรยมทนง ทตดตงสอ สงอ านวยความสะดวกตาง ๆ รวมทงการระบายอากาศและการควบคมแสงสวางใหเหมาะสม เพอใหการน าเสนอสอเปนไปอยางมประสทธภาพ

5. น าเสนอสอ ผสอนจะตองปฏบตตามกระบวนการสอนและขนตอนทไดวางแผนเอาไวและ ควบคมชนเรยนใหด เพอใหผเรยนมความสนใจในสงทน าเสนอนน

70

ขนท 5 การก าหนดการตอบสนองของผเรยน เปนการใหผเรยนไดมสวนรวมในสงทเขาเรยน และเปดโอกาสใหผเรยนตอบสนองออกมาในรปตาง ๆ เชน ตอบค าถาม การเขยน การท าแบบฝกหด และรวมใชสอการเรยนการสอน เปนตน และเมอผเรยนมการตอบสนองแลวผสอนควรใหผเรยนไดรบขอมลยอนกลบ คอใหรผลทนทเพอใหผเรยนทราบวาตนเองมความเขาใจและเกดการเรยนรทถกตองหรอไม ขนท 6 การประเมนผล เปนการประเมนใหทราบถงปญหา อปสรรค ความเหมาะสม ของการจดการเรยนการสอนวาเปนไปตามวตถประสงคมากนอยเพยงไร มอะไรทควรปรบปรงแกไขบาง การประเมนผลสามารถกระท าได 3 ลกษณะ คอ

1. การประเมนความส าเรจของผเรยน เปนการประเมนวาหลงจากทผเรยนไดเรยนรแลว มความสามารถตามวตถประสงคทตงไวหรอไม การวดและประเมนผลกระท าไดดวยการทดสอบขอเขยน การสอบปากเปลา หรอดจากผลงานของผเรยน ตลอดจนสงเกตจากการปฏบตและการแสดงออกของผเรยนนน

2. การประเมนกระบวนการสอน เพอดความเหมาะสมวากระบวนการสอนนนบรรลตามวตถประสงคทตงไวหรอไม ทงในดานครผสอน สอการเรยนการสอน และวธการสอน การประเมนกระบวนการสอนสามารถท าไดทงในระยะกอนสอน ระหวางสอน และหลงการสอน

3. การประเมนผลสอและวธใชสอ เปนการประเมนประสทธภาพ ความเหมาะสม ความคมคา ของสอการเรยนการสอน รวมทงปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเกดขนระหวางการใชสอวามอะไรบาง เปนเพราะสาเหตใด อาจใหผเรยนอภปรายและวจารณการใชสอวาเหมาะสมมากนอยเพยงใด หรอใชวธสงเกตขณะใชสอ เพอน าผลมาปรบปรงสอและวธการใชสอใหเหมาะสมตอไป

จะเหนไดวาแบบจ าลอง ASSURE MODEL เนนการวางแผนอยางเปนระบบในการใช

สอการเรยนการสอนในสภาพแวดลอมทเปนจรงของหองเรยน หากผสอนสามารถด าเนนกระบวนการไดอยางถกตองทกขนตอน จะท าใหผเรยนเกดการเรยนรไดเปนอยางด สรป สอการเรยนการสอนหมายถง วสด อปกรณ หรอเทคนควธ ทเปนตวกลางชวยน าและถายทอดเนอหาสาระความรตาง ๆ จากผสอนหรอจากแหลงความรไปยงผเรยน เปนสงทชวยใหเนอหาบทเรยนมความกระจางชด ท าใหผเรยนสามารถเขาใจเนอหาไดงายขน

ในทางเทคโนโลยการศกษาอาจจ าแนกสอการเรยนการสอนไดเปน 3 ประเภท ไดแก เครองมอ อปกรณ (Hardware) วสด (Software) และเทคนคหรอวธการ (Techniques or Methods)

71

สอการเรยนการสอนมคณประโยชน ทงตอผสอนและตอผเรยนท าใหการเรยนการสอนมประสทธภาพยงขน ซงสอการเรยนการสอนแตละประเภททน ามาใชในการเรยนการสอนนน มจดเดน(ขอด) และจดดอย(ขอจ ากด) ทแตกตางกนออกไปตามคณลกษณะของสอ ดงนนในการเลอกใชสอจงควรค านงถงจดเดน จดดอยเหลานแลวเลอกใชสอใหเหมาะสมสวนการออกแบบและพฒนาสอการเรยนการสอนควรค าถงองคประกอบหลาย ๆ อยาง เชน วตถประสงค เนอหา คณลกษณะของผเรยน คณสมบตของสอ เปนตน และควรมการตรวจสอบคณภาพของสอการเรยนการสอนปรบปรงใหมประสทธภาพตอการเรยนการสอน การน าสอไปใชอยางมประสทธภาพนนตองวางแผนการใชอยางเปนระบบทเรยกวา ASSURE MODELประกอบดวย 6 ขนตอน คอ การวเคราะหผเรยน การก าหนดวตถประสงคการเรยนร การคดเลอก/ดดแปลง/หรอออกแบบ การใช การก าหนดการตอบสนองของผเรยน และการประเมนผล แบบฝกหดทายบท

1. สอการเรยนการสอนหมายความวาอะไร 2. สอการเรยนการสอนจ าแนกตามทรพยากรการเรยนร ไดกประเภท อะไรบาง 3. สอการเรยนการสอนจ าแนกตามลกษณะการใชงาน ไดกประเภท อะไรบาง 4. สอการเรยนการสอนจ าแนกตามประสบการณเรยนรทผเรยนไดรบ ไดกประเภท อะไรบาง 5. สอการเรยนการสอนมคณคาอยางไร 6. จงบอก จดเดน-จดดอย ของสอการเรยนการสอน มา 10 ชนด 7. กระบวนการวางแผนการใชสอการเรยนการสอนอยางเปนระบบมขนตอนอยางไร