บันทึกเทปถวายพระพรoffice.dpt.go.th/iprd/images/nui/41-56.pdf ·...
TRANSCRIPT
อธบดและผบรหารกรมโยธาธการและผงเมอง
บนทกเทปถวายพระพร
เนองในวโรกาสวนมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา
๑๒ สงหาคม พทธศกราช ๒๕๕๖
สรวมชพ ถวายบงคม บรมนาถ
แทบเบองบาท พระปกเกศ พเศษสมย
ปนธาน จกรวงศ ทรงอ�าไพ
ครองใจไทย ทกผ อยอาจณ
เจดจรส หตถศลป ทรงสบสาน
น�าพระทย ดงสายธาร ไหลทวถน
พระโอบเออ เกอหลา ทวธานนทร
โลกยลยน พระเกยรตคณ การณยไทย
สบสองสง หาคม บรมมาส
วโรกาส เฉลมพระชนม มงคลสมย
เชญพระศร ตรรตน พพฒชย
สขสวสด นรตศย นรนดร เทอญ
บทอาเศยรวาท
ผประพนธ นายรงสรรค ศรหน
นกประชาสมพนธช�านาญการ กองเผยแพรและประชาสมพนธ
กรมโยธาธการและผงเมอง
สถานวทยโทรทศนโมเดรนไนนทว กรมประชาสมพนธ
ออกแบบและจดพมพ
บรษท มตชน จ�ำกด (มหำชน)
โทร ๐ ๒๕๘๙ ๐๐๒๐, ๐ ๒๕๘๐ ๐๐๒๑ ตอ ๒๔๐๒, ๒๔๑๒
โทรสำร ๐ ๒๕๙๑ ๙๐๐๒, ๐ ๒๙๕๔ ๓๑๖๔
จดท�ำโดย
ฝำยเผยแพรและประชำสมพนธ
กองเผยแพรและประชำสมพนธ
กรมโยธำธกำรและผงเมอง
๒๑๘ / ๑ ถนนพระรำมท ๖ เขตพญำไท กรงเทพฯ ๑๐๔๐๐
โทร. ๐ ๒๒๙๙ ๔๔๖๙-๗๒ โทรสำร ๐ ๒๒๙๙ ๔๔๘๖
วตถประสงค๑. เพอเผยแพรประชำสมพนธนโยบำย ภำรกจ ขำวสำรควำมรดำนโยธำธกำรและ
ผงเมอง และสำระประโยชนทนำสนใจ ตอบคลำกรภำยในองคกร และสำธำรณชน
๒. เพอเปนสอกลำงแลกเปลยนควำมคดเหนและประสบกำรณ ระหวำงกรมโยธำธกำร
และผงเมองกบประชำชนทวไป
ทปรกษา๑. นำยมณฑล สดประเสรฐ อธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง
๒. นำยเชตวน อนนตสมบรณ รองอธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง
๓. นำยวรวทย สำยสพฒนผล รองอธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง
๔. นำยชนนทร ทพยรตน รองอธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง
๕. นำยเกยรตศกด จนทรำ วศวกรใหญ
๖. นำยสนย อภรกษธำธำร สถำปนกใหญ
๗. นำงสำวปรำณ นนทเสนำมำตร ทปรกษำดำนกำรผงเมอง
กองบรรณำธกำร
๑. นำยสจจำ พกสขสกล ผอ�ำนวยกำรกองเผยแพรและประชำสมพนธ
๒. นำงปรยำ แสงนำค หวหนำฝำยเผยแพรและประชำสมพนธ
๓. นำยวรวทย สงเกตด นกประชำสมพนธช�ำนำญกำร
๔. นำงสำวนงรก ไวยวฒโท นกประชำสมพนธช�ำนำญกำร
๕. นำงสำวพวงพลอย ศำสตรำภย พนกงำนโสตทศนศกษำ
‘ กรมโยธาธการและผงเมอง ขอเชญผสนใจสงความคดเหน และบทความ
เพอเผยแพรขาวสาร เรองทไดรบการพจารณาลงพมพ ขอสงวนสทธ
ในการปรบปรงขอความเพอความเหมาะสมในการจดพมพ
ทงนบทความหรอความเหน ทปรากฏในวารสาร เปนความคดเหนสวนตว
ของผเขยน ’
๕ โครงการผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง
๙ นวตกรรมการเกบน�าทวมหลากในชนน�าใตดนของประเทศไทย
๑๖ บทวเคราะห การผงเมองกบการแกไขปญหาน�าทวมในพนทตนน�ายม (ตอจากฉบบท ๔๐)
๒๓ ทศนะเรองการใชพลงงาน ในอาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทย
๒๙ ความเปนมาและความส�าคญของการอนรกษ
๓๕ การตงรบภยพบตเมอง (ตอนท ๒)
๓๙ เรองควรรเกยวกบอาเซยน
๔๑ ภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง
๓๕
๙
๕
๑๖
๒๓๒๙
๓๙
๔๑
บทบรรณำธกำร
รฐบาลมนโยบายสำาคญในการพฒนาระบบคมนาคมขนสง เพอใหประชาชนในสวน
ภมภาคไดรบความสะดวก ปลอดภย สามารถเดนทางดวยความรวดเรว โดยการ
คมนาคมททนสมย จงไดเรมดำาเนนการโครงการรถไฟความเรวสง ๔ เสนทาง ไดแก
เสนทางสายกรงเทพ - เชยงใหม เสนทางสายกรงเทพ - นครราชสมา เสนทางสายกรงเทพ - หวหน
และเสนทางสายทาอากาศยานสวรรณภม - ชลบร ระยอง
โดยมสำานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร (สนข.) เปนหนวยงานบรหารโครงการ
ศกษา ออกแบบโครงการรถไฟความเรวสง และกรมโยธาธการและผงเมอง มสวนรวมในการ
เสนอแนวคดการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง โดยวธการจดรปทดนซงเปนวธหนง
ในการพฒนาทดน และโครงสรางพนฐานใหแกเมอง ทำาใหเกดการเพมมลคาทดน โดยไมตองใช
วธการเวนคนทดน
ในวารสารฉบบนยงไดนำาเสนอบทความนาร เกยวกบ นวตกรรมการเกบนำาทวมหลาก
ในชนนำาใตดนของประเทศไทย บทวเคราะหการผงเมองกบการแกไขปญหานำาทวมในพนทตนนำายม
ซงตอจากฉบบทแลว ทศนะเรองการใชพลงงานในอาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทย
ความเปนมาและความสำาคญของการอนรกษสถาปตยกรรม ตลอดจนบทความเรองการตงรบ
ภยพบตเมองทอาจจะเขามาเกยวของกบทกคนไดตลอดเวลา หรอเรองควรรเกยวกบอาเซยน และ
งานวจยภาพลกษณกรมโยธธาการและผงเมอง ในทศนะของบคลากรภายในกรม สำาหรบ
ฉบบหนาจะนำาเสนอบทความทเปนประโยชนตอทาน ในเรองใดบางขอใหโปรดตดตามตอไป
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๕
โดย คณะท�างานโครงการผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง
โครงการผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง
HIGH
SPEED
RAIL
๖ วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING
เสนทางรถไฟความเรวสง (ระยะแรก)สายเหนอ กรงเทพฯ – พษณโลก
สายใต กรงเทพฯ –หวหน
สายตะวนออกเฉยงเหนอ
กรงเทพฯ – นครราชสมา
สายตะวนออก กรงเทพฯ – ระยอง
แนวทางการด�าเนนโครงการโครงการน�ารอง : เสนทางสายใต กรงเทพฯ-หวหน๑. ก�าหนดทตงสถาน
๒. ประกาศ พ.ร.ฏ.เวนคนทดนบรเวณทตงสถาน
รถไฟ
๓. จดท�าผงพนทเฉพาะเพอพฒนาพนท
๔. ด�าเนนการจดรปทดนบรเวณโดยรอบสถาน
รถไฟ
๕. จดท�าผงเมองรวมเมอง/ชมชนเพอพฒนาเมอง
และสงเสรมศกยภาพพนท ตามหลกการดาน
ผงเมอง
ตามนโยบายสำาคญของรฐบาลในการพฒนาระบบคมนาคมขนสง เพอใหประชาชนในภมภาคตางๆ ของประเทศไดรบความสะดวก
ปลอดภย มการเดนทางททนสมยรวดเรว สรางโอกาสในการเตบโต ทางเศรษฐกจ กระทรวงคมนาคมไดเรมดำาเนนการโครงการรถไฟ
ความเรวสง ๔ เสนทาง ไดแก เสนทางกรงเทพ - เชยงใหม เสนทางกรงเทพ - นครราชสมา เสนทางกรงเทพ - หวหน และเสนทาง
ทาอากาศยานสวรรณภม - ชลบร ระยอง โดยมสำานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร (สนข.) เปนหนวยงาน บรหารโครงการศกษาและ
ออกแบบโครงการรถไฟความเรวสง ตอมาหนวยงานทเกยวของ ไดแก กระทรวงคมนาคม สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม
แหงชาต (สศช.) สำานกงานนโยบายและแผนการขนสง
และจราจร (สนข.) การรถไฟแหงประเทศไทย (รฟท.)
และกรมโยธาธการและผงเมอง กระทรวงมหาดไทย
ไดมการประชมหารอรวมกน เรองการพฒนาพนทรอบ
สถานรถไฟความเรวสง โดยกรมโยธาธการและผงเมอง
ไดจดทำาตวอยางการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟ
ซงนำาเสนอแนวทางการพฒนาเมอง การจดทำาผงเมอง
ซงแสดงองคประกอบพนทกจกรรมตามขนาดสถาน
เพอนำารองการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง
ทงสเสนทาง โดยนำาเสนอแนวคดการพฒนาเมอง
โดยวธการจดรปทดน ซงเปนวธหนงในการพฒนาทดน
และโครงสรางพนฐานใหแกเมอง ทำาใหเกดการเพม
มลคาทดน โดยไมตองใชวธการเวนคนทดน นอกจากน
การพฒนาเมองตามวธการจดรปทดนทำาใหมพนท
สำาหรบรฐนำาไปพฒนา จดหาประโยชนอกดวย
๗วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING
โครงการจดรปทดนเพอพฒนาพนทพนทโครงการรวม ๑๐๐ %
อตราการปนสวนทดน ๒๕ % พนท ๗๕ %
- ถนนในพนทโครงการ ๑๔ %
- พนทสเขยว/พนทเปดโลง ๒ %
- พนทสาธารณปการ ๓ %
- พนทจดหาประโยชน ๖ %
ปจจยการพจารณาความเหมาะสมของทตงสถาน• ดานกายภาพของทตงสถาน
: รศม 1 – 5 กม./การเขาถงสะดวก/ตอบสนอง
กลมเปาหมายได
• ดานการพฒนาสถานและระบบราง
: มความเหมาะสมดานวศวกรรม/คากอสรางนอย/
คาชดเชยและคาสงปลกสรางตำา
• ดานการพฒนาเมองและขนาดเมอง
: มพนทวางโลง/รองรบการพฒนาสง/
มผลกระทบตอประชาชนนอย
การพฒนาเมองทเปนทตงสถาน HSR• เมองขนาดใหญ : พษณโลก นครราชสมา พทยา
• เมองขนาดกลาง : พระนครศรอยธยา นครสวรรค
นครปฐม หวหน ระยอง ชลบร ศรราชา
• เมองขนาดเลก : สระบร ลพบร พจตร ราชบร
เพชรบร ปากชอง ฉะเชงเทรา
ขอบเขตโครงการจดรปทดนโครงขายถนน ตามผงแมบทโครงการ
โครงขายถนน ตามถนนผงเมองรวม
นอกจากตวอยางการจดทำาผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง กรมโยธาธการและผงเมองไดนำาเสนอตำาแหนงทตง
สถาน เพอพจารณารวมกบกระทรวงคมนาคม สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) สำานกงานนโยบายและ
แผนการขนสงและจราจร (สนข.) การรถไฟแหงประเทศไทย (รฟท.) การกำาหนดตำาแหนงทตงและขนาดสถานไดพจารณาปจจยดานตางๆ ไดแก
๘ วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING
ปจจยดานกายภาพ ดานการพฒนาสถานและ
ระบบราง ดานการพฒนาเมองและขนาดเมอง
โดยคำานงถงการพฒนาเศรษฐกจเมอง ควบคกบ
การพฒนาคณภาพชวตประชาชน และการบรการ
สงคม โดยจดหาพนทรองรบการเจรญเตบโต
และการขยายตวเมองอยางคมคาและเหมาะสม
โดยกำาหนดทตงสถาน เปน ๒ แนวทาง คอ
๑. กำาหนดทตงสถานรถไฟความเรวสง
บรเวณทตงสถานรถไฟเดม และพฒนาพนทเมอง
บรเวณ โดยรอบสถานรถไฟเดม หรอพฒนาเมอง
ในพนทใหม
๒. กำาหนดทตงสถานรถไฟความเรวสงใน
พนทแหงใหม (ยายจากทตงสถานรถไฟเดม) และ
พฒนาพนทเมองขนใหม
เมอวนท ๗ สงหาคม ๒๕๕๖ กระทรวงคมนาคมไดจดใหมการ
ประชม เรองนโยบายการพฒนาโครงการรถไฟความเรวสง เพอตดตาม
ความกาวหนาและรบฟงความคดเหนจากหนวยงาน ทเกยวของ โดยม
รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคม (นายชชชาต สทธพนธ) เปนประธาน
จากการประชม เหนควรพจารณา
นำาทดนราชพสดมาพฒนาให เกด
ประโยชน (ถามทดนราชพสด) และ
ใหนำาวธการจดรปทดนมาใชเพอให
ไดพนทโดยไมตองดำาเนนการเวนคน
ทดน และใหแตงตงคณะอนกรรมการ
พจารณาทตงสถาน ประกอบดวย
สำานกงานนโยบายและแผนการ
ขนสงและจราจร กรมโยธาธการและ
ผงเมอง กรมธนารกษ และการรถไฟ
แหงประเทศไทย เพอสรปทตงสถาน
และพนทเมองใหมแตละแหง ตอไป
เราคงยงไมลมเหตการณนำาทวมเมอป ๒๕๕๔ ท ๒ ใน ๓
ของพนท เหนออาวไทยมนำาทวมขงนานหลายเดอน
นำาทวมเปนเหตการณประจำาทเกดขนในประเทศไทย เทาท
คนขอมลพบวาลมนำาเจาพระยาตอนลางโดยเฉพาะตงแต
ทกรงเทพมหานครเรมเปนเมองหลวงของไทย สมยรชกาลท ๑
ทเรยกกนวา นำาทวมใหญปมะเสง พ.ศ. ๒๓๒๘ หลงจากนน
กมนำาทวมในป ๒๓๖๒, ๒๓๗๔, ๒๔๐๒, ๒๔๒๒, ๒๔๖๐,
๒๔๘๕, ๒๔๙๓ หลงจากนำาทวมใหญในป ๒๔๘๕ แลว
เหตการณนำาทวมไดวางเวนมานานถง ๓๓ ป จงไดเกดนำาทวม
กรงเทพอกครง ซงตรงกบป ๒๕๑๘ และหลง ป ๒๕๑๘ น
เหตการณนำาทวมไดเกดขนอยางมความถมากขน อาจกลาว
ไดวาในรอบ ๔๐ ป (ป ๒๕๑๘ ถง ๒๕๕๘) เราพบปทนำาทวม
หนกถงอยางนอย ๖ ครง (๒๕๑๘, ๒๕๒๑, ๒๕๒๓, ๒๕๒๖,
๒๕๓๘, ๒๕๕๔) มนกวชาการหลายท านได กล าวถง
เหตผลของความถทมากขนและรนแรงขนของนำาทวมและ
ภยแลง เนองจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก
(climate change) ททำาใหปรากฎการณเอลนโน (El Nino) และ
ลานนา (La Nina) เกดในวงรอบทคาดหมายไดยากมากขน
นนอาจหมายความวาปญหาภยแลงและนำาทวมในอนาคตม
แนวโนมทจะมผลกระทบทรนแรงมากขน
เหตการณนำาทวมในป ๒๕๕๔ ผลกดนใหเกดการ
เปลยนแปลงลกลงไปถงขนพนฐานของสงคม และระบบ
จดการนำาของไทย รฐบาลเรมดำาเนนการหลายเรองทเปน
การแทรกแซงระบบจดการนำาทเปนอยเดมทมองคกรเกยวของ
จำานวนมาก ไดแก การจดตงคณะทปรกษาจดทำาแผนแมบท
การบรหารจดการนำา การเชญชวนภาคเอกชนเขาเสนอ
รบงานออกแบบและกอสรางโครงการจดการนำาทมงบประมาณ
จำานวนมากจนถอไดวาเปนอภมหาโปรเจกต โดยมงเนนเรอง
การเพมศกยภาพการระบายนำา ไปพรอมกบการสรางแนว
ปองกน และดวยขอจำากดของศกยภาพการระบายนำาดานทาย
นำาทไมเพยงพอ จงจำาเปนตองมมาตรการเสรมเพอลดอตรา
การไหลทสงเกนศกยภาพดวยมาตรการตางๆ เชน การปลกปา
และการจดหาอางเกบนำา แตในทสด คอการหาทางระบายนำา
ลงทางใตสอาวไทยใหไดเรวมากขน
นวตกรรมการเกบน�าทวมหลากในชนน�ำใตดนของประเทศไทย
๙วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING
นายวจารณ ตนตธรรม
ส�ำนกควบคมและตรวจสอบอำคำร
วศวกรโยธำช�ำนำญกำร
บทน�า
รฐบาลไดนำาเสนอวาตองการประยกตหลกการบรหาร
จดการนำาตามแนวพระราชดำารทมอย ๗ ประการ ทอาจดเหมอน
จะทำาได แตเอาเขาจรงกยงยากทจะทำาไดอยางสมบรณ คอ
๑. สรางสมดลระหวางการอนรกษ และการพฒนา
๒. คำานงถงความสมพนธระหวางปา ดน นำา
๓. คำานงถงภมสงคม
๔. มการรกษาความมนคงของนำา
๕. นำาตองมทอย
๖. การระบายนำาและการกกเกบนำาตองสอดประสานกน
๗. ตองพฒนาบนพนฐานเดมทมอย
ประเดนสำาคญทควรตระหนกถง คอกระบวนการทาง
กฎหมายของไทยทมกใชเวลานาน อาจนานหลายปกวากฎหมาย
หรอขอบงคบสกฉบบจะผลตออกมาได และมผลบงคบใช
ซงรวมถงขอบงคบทางกฎหมายดานการบรหารจดการนำา
และปองกนนำาทวมดวย นอาจเปนเหตผลหนงทรฐบาลให
ความสนใจกบมาตรการกอสราง เชน การสรางกำาแพงเขอน
ปองกนนำาทวมทสามารถทำาใหเหนเปนผลงานไดในทนท และ
เปนการตอบสนองคำามนสญญาทรฐบาลทจะแกปญหาได
อยางรวดเรว รฐบาลไดอนมตงบประมาณการกอสรางกำาแพง
เขอนปองกนนำาทวมหลายแหง ทมการดำาเนนการอยางเรงดวน
และมกำาหนดแลวเสรจกอนหนาฝนทจะมาถงในป ๒๕๕๕
ผลจากการดำาเนนการของรฐบาลทผานมา เราจะพบ
กำาแพงเขอนคอนกรตสง ทถกสรางอยางรวดเรวลอมรอบนคม
อตสาหกรรม ซงคดเปนมลคาสงถง ๙๕% ของงบประมาณ
ทงหมดในโครงการ มการตรวจรบงานโครงสรางเขอนปองกน
นำาทวมรอบนคมอตสาหกรรมหลายแหงทอยในพนทนำาทวม
ป ๒๕๕๔ ซงทำาใหเหนชดวาในมมมองของรฐบาล ภาคสวน
อตสาหกรรมเปนสวนทตองใหความสำาคญเปนอนดบแรก
ทำาใหตองกลบไปทบทวนวาจะขดกบหลกการของการบรหาร
จดการนำาเพอความเปนธรรมของประชาชนทงประเทศทควร
จดลำาดบความสำาคญในการจดสรรนำาจากสำาคญมากไปนอย
ตามลำาดบคอ นำาอปโภคบรโภคของชมชน นำาเพอระบบนเวศ
นำาเพอการเกษตรกรรม และลำาดบสดทายเปนนำาเพอการ
อตสาหกรรม หรอไม อยางไร
EL Nino Southern Oscillation (ENSO) linked
to Climate change
Source : Climatic Data Center/NESDIS/NOAA
EL Nino nad La Nina alternates more frequently.
Expect higher climate variability
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๐
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๑
ป ร ะ เ ท ศ ท เ จ ร ญ แ ล ว ไ ม ว า จ ะ เ ป น ป ร ะ เ ท ศ
ในยโรป และสหรฐอเมรกา เคยไดรบบทเรยนนมาแลว
เ ขา เคยทำ า อย า งท เ ร าทำ า กนท กวนน ค อ สร า ง เข อน
กนรมแม นำาเพอป องกนนำาล นเข าเขตชมชนเศรษฐกจ
ซงในทสดเขากพบวาหลงกนกำาแพงเขอนสงมากขน ระดบนำา
กเออสงขนตามมา แตจะสงเทาไรกไมอาจมนใจไดวาจะ
เพยงพอ สดทายจงกลบมาพบความจรงวาถาเขาไมฝน
ธรรมชาต เอากำาแพงเขอนออก และจดรปทดนใหม ใหพนท
รมฝ งแมนำาเปนพนทนำาหลากทวมไดตลอดแนว กจะม
พนทใหนำาอยไดมากเพยงพอ คอทำาใหนำามพนทใหอย และ
ทอย นนอกจากจะเกบนำาไดแลวยงเปนพนททซมลงใตดน
ไดเพม ทจะกระจายความชมชนอดมสมบรณไปในพนลมนำาได
อกมาก ดวยวธการน ระดบนำาในลำานำาทเคยเออสงเกดไดยาก
มากขน ทำาใหนอกจากจะแกปญหานำาทวมไดแลว ยงม
นำาสำารองไวใชในหนาแลงอกดวย
แนวทางทรฐบาลไดใหไว นจงดท าจะยากทจะม
ความเปนไปไดจรง ดวยมาตรการตางๆ ทกลาวขางตน ไมใช
เปนเรองทเพงคด หรอเพงเรมทำากนในรฐบาลน คอไดม
ความพยายามทจะทำากนมาในทกๆ รฐบาล แตปญหาภยแลง
และอทกภยกลบไมไดลดลง คำาถามคอ เปนไปไดหรอไม
ทการปลกปา กบการจดหาอางเกบนำาจะทำาไดมากกวาทเคย
เปนมาในอดต และถงแมจะทำาไดแลวจะแกปญหาไดจรงหรอไม
ขอเทจจรงททกคนทราบคอ ในหนาฝนเรามนำาฝนมากเกนพอ
จนเกดนำาทวมขงเปนอทกภย ทผานมาในชวงหนาฝนนเราก
พยายามระบายนำาทงออกใหเรวทสด ซงเปนเหตใหนำาทไดใน
หนาฝนเราเกบไดนอยมาก พอเขาหนาแลงไมกเดอนเรากไมม
นำาใชกลายเปนประสบภยแลง
ถาเรามอางเกบนำามากขน เรากจะมทเกบนำาเพมขน
ไดกจรง แตตองเขาใจความเปนจรงดวยวา การบกรกพนท
สาธารณะ พนทปาตนนำา และแหลงนำาตามธรรมชาตของชมชน
และพนทการเกษตรทผานมา มผลใหเราไมอาจกำาหนดพนท
สรางอางเกบนำาไดในตำาแหนงทเหมาะสมตามหลกวชาการ
ไดเสมอไป หลายอางเกบนำาทสรางไปแลวอาจกลายเปน
อ างแหงทไม มนำาไหลเขามาเตมได เราบงคบฝนทกป
ใหตกเหมอนกนไมได บงคบใหตกลงในล มนำา
ท ม ท า ง นำ า นำ า นำ า เ ข า เ ต ม ใ น อ า ง เ ก บ นำ า ใ น
ทกคร งทมฝนไม ได ส งท เ ราทำาได ดทสดคอ
ก า ร จ ด ใ ห ม แ ห ล ง นำ า ข อ ง ท ก ช ม ช น ห ร อ ใ น
ทกกล มนำาย อยๆ ทกระจายอย ทวไป และทำา
ระบบทางนำาใหสามารถไหลเชอมโยงถงกนได
(ถาทำาได) เพอเปนการเพมโอกาสการใชประโยชน
ร วมกนของอางเกบนำาใหมประสทธภาพสงสด
และแมวาเราจะสามารถทำาระบบอางเกบนำาได
ดแลวปรมาณนำาทกกเกบใชงานไดจรงนนกมอย
อยางจำากด นำาสวนเกนทเกบในอางเกบนำาไมได
สวนหนงจะไหลลงทะเล ระเหย และอกสวนจะซม
ลงใตดน
วถชวตเดมของคนไทยตงแตโบราณมา
นนอาศยอย กบนำา แตวถชวตปจจบนของคน
ไทยจำานวนมากไดเปลยนไป อาคารบานเรอน
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๒
ไดเปลยนไปจากเดมจากบานใตถนสงไปเปนอาคารทสราง
พนตดดน ซงเปนการเปลยนไปในทางททำาใหง ายตอความ
เสยหายเมอเกดนำาทวม ความจรงทถกละเลย คอกรงเทพ
และปรมณฑลทอดตเคยเป นทะเล และเกดเป นแผ นดน
จากดนตะกอนทบถม จงเป นเมองท เคยถกนำ าท วมหลาก
เปนทางทนำาเหนอไหลหลากผานลงทะเลมาหลายศตวรรษ
โดยเฉพาะพนทส วนทตดรมแมนำาจะมนำาท วมเปนประจำา
ปรมาณนำาฝนทตกในประเทศไทยมมากเกนพอความตองการ
นำาทงหมด ดงนนปญหาจรงๆ ของเราจงไมใช เราขาดนำา
แตนำาทเรามอยตามแหลงนำาสวนมากนน นอกจากจะไมเพยง
พอสำาหรบใชในหนาแลง
แลว ยงถกปนเปอน หรอ
สกปรกจนใชประโยชนไมได
หรอใช แลวไมปลอดภย
ประสบการณป ๒๕๕๔
ท ผ า น ม า ค ง ย ง จำ า ก น
ไดทหลายคนตองทนใช
ชวตอย กบนำาเน าเหมน
ร อ บ ๆ บ า น แ ล ะ ห ล ง
นำาลดทกคนตองเหนอย
กบการทำาความสะอาดบาน
หลายรอบกวากลนเหมน
จะหมดไป ดงนนในเบองตน
เราจำาเป นต องเรมจาก
ก า ร ม ว ส ย ท ศ น ท ว า
“ ใช น� าอย างร คณค า
อยาปลอยทง”
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๓
จากวสยทศนน น�าส ๔ พนธกจหลก ทสามารถแกไขปญหาน�าทวม-น�าแลงไปพรอมกน คอ
๑. ทำาใหพนทรบนำาสามารถรกษานำา
ฝนทตกลงมาไวในพนทใหไดมากทสด โดยไม
กอความเสยหาย
๒. จดการใหนำาไหลนองไหลไปตาม
สภาพภมประเทศตามธรรมชาตสอางเกบนำา
หรอพนทชมนำาทมอย
๓. จดการนำาสวนเกนทเกบในอางเกบนำา
หรอพนทรบนำา ใหมแรงดนเพยงพอทจะสง
นำาซมลงเกบในชนนำาใตดน
๔. เพมโอกาสการนำานำาจากชนนำาใตดน
มาใชในชวงหนาแลง
ภยแลง ทวโลกมพนทประสบภยแลงอยทกหนทกแหง และเกดไดบอย มทงทไมรนแรงมากและทรนแรงมาก ประเทศไทย
กประสบภยแลงในลกษณะเดยวกนนเช นกน จากขอมลสถตภยแลงของไทย พบวามแนวโนมประสบภยแลงในชวง
ฤดแลงมากขน (ปกตฤดแลงจะเรมในเดอนธนวาคม ไปจนถงเดอนมถนายน) พนทการเกษตรจะถกประกาศเปนพนท
ผลกระทบจากภยแลงทกป ขอมลจากกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ชสถตสถานการณภยแลงของประเทศไทย
ตงแต พ.ศ. ๒๕๓๒-๒๕๕๓ มพนทเกษตรเสยหายตอปตงแตประมาณ ๐.๑ ถง ๑๗.๙ ลานไร คดเปนมลคาความเสยหาย
รวมกวา ๑๔,๗๐๐ ลานบาท ลาสดเมอวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๖ กรมชลประทานสรปขอมลจงหวดทประสบภยแลง
ฝนทงชวง จำานวนมากถง ๕๔ จงหวด อางเกบนำาขนาดใหญทมนำานอยกวารอยละ ๓๐ จำานวน ๑๔ อาง และอางเกบนำา
ขนาดกลางทมปรมาณนำานอยกวารอยละ ๓๐ จำานวน ๘๗ อาง ในชวงฤดแลง จะไมมฝน และระดบนำาในแมนำา ลำาคลองจะตำามาก
เกษตรกรตองสบนำาจากบอนำาตนใตดนมาใชเพาะปลก และพบวาการใชนำาใตดนจำานวนมากนมผลทำาใหนำาใตดนบางแหง
ลดระดบตำาลงประมาณ ๑๐-๒๕ เซนตเมตร ตอป ซงเปนเรองทรกนโดยทวไป ตงแตรฐบาลไดสงเสรมใหเพมผลผลตทางการเกษตร
ทงขาว และพชไร เชนโครงการจำานำาขาวยงสงผลใหเกษตรกร “กระหายน�ามากขน” อยางไมตองสงสย
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๔
ตอฉบบหนา (๔๒/๒๕๕๗)
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๕
การเชอมโยงอทกภยกบภยแลง การเชอมโยงระหวางอทกภยกบภยแลง นำาไปส
แนวคดทจะเกบนำาในชวงทมนำาไหลหลากไวในชนนำาใตดน
การเตมนำาลงในชนนำาตนทอย ใตดนจะชวยลดการลดลง
ของระดบนำาใตดน และชวยใหเกดการไหลโดยแรงโนมถวง
ของนำาลงส ชนนำาใตดนทลกลงไป นำาใตดนทเกบไวนจะ
สามารถใชเมอภาคการเกษตรมความตองการนำาในฤดแลง
และยงชวยใหภาคอตสาหกรรมมนำาใชในกระบวนการผลต
และยงบรรเทาปญหาการทรดตวของดน ข อเรยกร อง
ทตองใสใจและมกจกรรมเพม คอเสยงเรยกรองใหเกบนำาไวใกล
กบบรเวณทมฝนตกลงผวดนใหมากทสด แทนทจะมงระบายนำา
เหลานลงทะเล นนคอพนทตนนำาทางเหนอทมอย ควรให
ความใสใจทจะเกบนำาในพนทใหไดมากทสด
บทวเคราะห การผงเมองกบการแกไขปญหำน�ำทวมในพนทตนน�ำยม
ภาพจ�าลองลกษณะภมประเทศ และล�าน�าสาขาในพนทชมชนปง
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๖
นายอดศร เรอลม
นกผงเมองช�ำนำญกำร ส�ำนกงำนโยธำธกำรและผงเมองจงหวดพะเยำ
(ตอจำกฉบบท ๔๐ / ๒๕๕๖)
ล�ำน�ำ ต�ำแหนง คำ nควำมลำดชน(๑: ) ควำมลก
(m.)
ควำมกวำง (m.) A
(sq.m.)
P
(m.)
R
(m.)
V
(m./s.)
Q
(cm.s.)ทองน�ำ ลำดตลง ทองน�ำ ปำกคลอง
น�ำงม SP-๒๓ ๐.๐๒๕ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๕๓.๐๐ ๖๕.๐๐ ๑๗๗.๐๐ ๖๖.๔๒ ๒.๖๗ ๒.๔๓ ๔๓๐.๓๖
น�ำงม SP-๒๑ ๐.๐๒๕ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔๘.๐๐ ๖๐.๐๐ ๑๖๒.๐๐ ๖๑.๔๒ ๒.๖๔ ๒.๑๖ ๓๔๙.๒๘
แมน�ำยม SP-๑๙ ๐.๐๓๐ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔๘.๐๐ ๖๐.๐๐ ๑๖๒.๐๐ ๖๑.๔๒ ๒.๖๔ ๒.๐๑ ๓๒๖.๐๐
แมน�ำยม SP-๑๖ ๐.๐๓๐ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔๓.๐๐ ๕๕.๐๐ ๑๔๗.๐๐ ๕๖.๔๒ ๒.๖๑ ๒.๐๐ ๒๙๓.๔๑
หวยแพะ SP-๔ ๐.๐๓๕ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔.๐๐ ๑๖.๐๐ ๓๐.๐๐ ๑๗.๔๒ ๑.๗๒ ๑.๓๐ ๓๘.๙๕
หวยแพะ SP-๒๕ ๐.๐๓๕ ๑,๐๐๐ ๑.๕๐ ๓.๕๐ ๔.๐๐ ๑๖.๕๐ ๓๙.๓๘ ๑๘.๖๒ ๒.๑๑ ๑.๔๙ ๕๘.๖๑
ล�ำน�ำพนทรบน�ำ
(ตร.กม.)
อตรำกำรไหล (ลบ.ม./วนำท) ทรอบปกำรเกดตำงๆ
๒ ป ๕ ป ๑๐ ป ๒๕ ป ๕๐ ป ๑๐๐ ป
น�ำงม ๕๐๑ ๒๔๗.๙๑ ๓๙๖.๕๖ ๔๙๕.๒๖ ๖๒๐.๐๙ ๗๑๒.๔๕ ๘๐๔.๔๐
น�ำควร ๘๗๐.๙๔ ๒๐๙.๖๖ ๒๘๑.๔๘ ๓๒๙.๐๗ ๓๘๙.๒๒ ๔๓๓.๘๐ ๔๗๘.๑๐
หวยแพะ ๖๐.๖๔ ๔๒.๐๒ ๖๒.๕๘ ๗๖.๒๘ ๙๓.๖๔ ๑๐๖.๔๓ ๑๑๙.๒๒
แมน�ำยม ๑,๔๓๓.๑๗ ๔๙๙.๕๙ ๗๔๐.๖๒ ๙๐๐.๖๑ ๑,๑๐๒.๙๕ ๑,๒๕๒.๖๘ ๑,๔๐๑.๗๒
ล�ำน�ำ ต�ำแหนงระดบน�ำสงสด (ม.รทก.) ทรอบปกำรเกดตำงๆ
๒ ป ๕ ป ๑๐ ป ๒๕ ป ๕๐ ป ๑๐๐ ป
น�ำงม/น�ำยม สะพำนบำนดอนแกว +๒๙๔.๔ +๒๙๔.๙ +๒๙๕.๒ +๒๙๕.๖ +๒๙๕.๘ +๒๙๖.๑
สะพำนบำนเหลำ +๒๙๑.๗ +๒๙๒.๒ +๒๙๒.๖ +๒๙๒.๙ +๒๙๓.๒ +๒๙๓.๔
สะพำนบำนดอนชย +๒๘๙.๘ +๒๙๐.๔ +๒๙๐.๘ +๒๙๑.๒ +๒๙๑.๕ +๒๙๑.๗
ขอมลอทกวทยา ปจจยใหมทนกผงเมองตองวเคราะหรวมกบลกษณะกายภาพของเมอง ภายในพนทชมชนปง เปนตนกำาเนดแมนำายมซงเปน
แมนำาสายหลกของชมชน รองรบนำาจากลำานำาตางๆ ทไหลมา
จากพนทตนนำา มารวมกนเปนแมนำายม จำานวน ๔ สาย คอ
ลำานำางมซงไหลจากพนทดานเหนอของชมชนปง ลำาหวยแพะซง
ไหลจากพนทตนนำาดานตะวนตกเฉยงเหนอ ผานพนทชมชนปง
ลำานำาควร ไหลจากพนทตนนำาดานตะวนออก ไหลมารวมกบ
ลำานำางม บรเวณตอนกลางของพนทชมชนปง กลายเปนตนกำาเนด
แมนำายมและลำานำามาว ทไหลจากพนทตนนำาดานตะวนตก
ผานพนทดานใต ลงสแมนำายม บรเวณดานใตของพนทชมชนปง
ตารางแสดงผลการประเมนความจล�าน�าตางๆ ในพนทโดยรอบชมชนปง
ทมา : ส�านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและออกแบบกอสรางระบบปองกน
น�าทวม พนทชมชนจงหวดพะเยา
ตารางแสดง ผลการวเคราะหปรมาณน�าหลากในล�าน�า
ตารางแสดง ผลการวเคราะหระดบน�าสงสดในน�างม/น�ายม
ทมา : ส�านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและออกแบบกอสรางระบบปองกน
น�าทวม พนทชมชนจงหวดพะเยา
ทมา : ส�านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและออกแบบกอสรางระบบปองกน
น�าทวม พนทชมชนจงหวดพะเยา
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๗
จากสภาพภมประเทศ นกผงเมองจำาเปนตอง
วเคราะหพนทเพอใหเหนภาพความสงตำาของพนทวางผง
ทศทางการไหลของนำาสายหลก และลำานำาสาขา เมอเกดฝนตก
และเมอวเคราะหในเรองทศทางการไหลของระบบลำานำา
ในชมชนปงแลวพบวา การไหลของลำานำาควรเปนลำานำาทม
ปรมาณนำาไหลตลอดทงป ไหลจากทศเหนอ ไปทางทศใต
ผานพนทเกษตรกรรมดานตะวนออก และไหลลงสแมนำายม
สวนการไหลของลำานำามาว เปนลำานำาทมปรมาณนำาไหลตลอด
ทงป ไหลจากทศตะวนตก ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ
จากพนทลาดเชงเขาดานตะวนตกของชมชนปง ซงจะไหล
ลงสแมนำายม และทศทางการไหลของแมนำายมซงเปนลำานำา
สายหลกของชมชน พบวาเปนแมนำาทมปรมาณนำาไหลเชยว
ตลอดทงป ไหลจากทศเหนอ ไปทางทศใต ผานตวชมชนปง
และพนทเกษตรกรรม และรองรบนำาจากลำานำาควรทบรเวณ
ดานตะวนออก และรองรบนำาจากลำานำามาว ทบรเวณดานใต
ของชมชนปง จากนำาจะไหลไปทางทศใตลงสชมชนเชยงมวน
ทตงอยดานทศใต
เมอวเคราะหขอมลทางอทกวทยาของลำานำาทง ๔
สายในพนทโดยรอบชมชนปงสามารถแสดงผลการประเมน
ความจลำานำาตางๆ ชมชนปง เปนตารางไดดงน
จากการศกษาขอมลอทกวทยาพบวา ความสามารถ
ในการรบปรมาณนำาหลากทมปรมาณมากในชวง ๑๐๐ ป
จนถงปจจบน ซงปรมาณนำาหลากลดลดจนเหนไดชด แตความ
สามารถในการรบนำาหลากในพนทกลบลดนอยลง เมอเทยบ
กบการวเคราะหระดบนำาสงสดพบวาระดบนำาสงสดมอตรา
คงท หรอมการเปลยนแปลงนอยมากในระยะ๑๐๐ ป ซงการ
วเคราะหขอมลอทกศาสตรทำาใหทราบไดวาแมวาปรมาณนำา
หลากลดลงเหลอเพยงแค ๑ใน ๓ ของปรมาณนำาหลากในอดต
แตระดบนำากยงคงสงคงท ซงสามารถแสดงใหเหนวา พนทรบ
นำาบางสวนถกเปลยนแปลงเปนพนทอนๆ มผลทำาใหความจ
ของทองนำามความตนเขนมากขน
จากขอมลปรมาณนำาซงมสำารวจทางอทกวทยา
โดยศนย อทกวทยาและบรหารนำ าภาคเหนอตอนบน
กรมชลประทาน จำานวน ๒ จด คอ สถานบานบญเรอง (Y.๔๗)
และสถานบานปาสก (Y.๓๖) พบวา
สถานบานบญเรอง (Y.๔๗) ตรวจระดบนำาในแมนำายม
ชวงเดอนสงหาคม มปรมาณนำาไหลผานเฉพาะในลำานำาสงสด
๓๖๙.๒๒ ลกบาศกเมตรตอวนาท ชวงเดอนมนาคม มปรมาณ
นำาไหลผานตำาสด ๖.๓๘ ลกบาศกเมตรตอวนาท
สถานบานปาสก (Y.๓๖) ตรวจวดระดบนำาใน
ลำานำา ควรชวงเดอนสงหาคม มปรมาณนำาไหลผานเฉพาะใน
ลำานำาสงสด ๒๒๕.๖๓ ลกบาศกเมตรตอวนาท ชวงเดอนเมษายน
มปรมาณนำาไหลผานตำาสด ๑.๙๓ ลกบาศกเมตรตอวนาท
จากตารางยงแสดงใหเหนถงปรมาณนำาในแตละ
เดอนซงจะมปรมาณนำามากในชวงฤดฝน ระหวางเดอน
มถนายน-ตลาคม ระยะเวลา ๕ เดอน ซงประสบปญหา จะตอง
สถำน แหลงน�ำ
ป ๒๕๕๔ปรมำณน�ำ
รำยป
(ลำน
ลบ.ม.)
ปรมำณ
น�ำ
เฉลย
(ลบ.ม./
ว)
เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.
บำนบญ
เรอง
(Y.๔๗)
แมน�ำ
ยม- ๗๐.๑๕ ๑๔๑.๓๒ ๒๑๓.๓๑ ๓๖๙.๒๒ ๒๒๔.๕๑ ๑๒๙.๓๑ ๔๕.๐๔ ๒๔.๕๘ ๑๕.๔๑ ๑๐.๓๑ ๖.๓๘ ๑,๒๔๙.๕๖ ๓๙.๖๒
บำนปำสก
(Y.๓๖)
ล�ำน�ำ
ควร๑.๙๓ ๑๘.๙๗ ๑๑๑.๑๘ ๑๒๒.๑๔ ๒๒๕.๖๓ ๑๖๕.๖๓ ๘๘.๗๖ ๒๙.๗๕ ๑๓.๓๕ ๑๐.๐๓ ๕.๐๖ ๖.๐๔ ๗๙๘.๔๖ ๒๕.๓๒
ตารางแสดงปรมาณน�ารายเดอนของล�าน�าในพนทผงเมองรวมชมชนปง
ทมา : ศนยอทกวทยาและบรหารน�าภาคเหนอตอนบน กรมชลประทาน, ๒๕๕๔
หมายเหต : สถานบานบญเรอง (Y.๔๗) เรมส�ารวจระดบน�าปรมาณน�า เดอน ๒๑ เมษายน ๒๕๕๔
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๘
มแผนการแกปญหาทตรงกบปญหาทเกดขน วธการบงคบ
นำาทศทาง และชะลอนำา ผนนำาเขาพนททเตรยมไว และการ
ปองกนนำาทวมพนทเศรษฐกจดวยหลกการทางวศวกรรม
จะถกนำามาใชรวมกบการวางแผนการใชประโยชนทดนใน
อนาคต
ผลการวเคราะหพนทจากขอมลอทกวทยา พบวา
สาเหตหลกของนำาทวมในพนทชมชนปง คอ นำาไหลหลาก
ในแมนำายมและลำานำาสาขาทมปรมาณมาก ประกอบกบ
มการกดขวางทางนำา โดยเมอเกดฝนตกหนกในพนทตนนำา
นำาจะไหลมาตามแมนำายมและลำานำาสาขาในปรมาณมากและ
รวดเรว ทำาใหนำาหลากและลนตลงเขาทวมพนทเกษตรกรรม
ตลอดลำานำา เมอนำาในลำานำาโดยเฉพาะแมนำายมถกกดขวาง
จากสงกอสรางตางๆ เชน ถนน สะพาน นำาจะเออเขาทวม
พนทชมชนบรเวณรมถนนขนยมและพนทใกลเคยง
สภาพนำาทวม เมอมฝนตกหนกในพนทตนนำามก
ทำาใหเกดนำาปาไหลหลากอยางรวดเรว ตงแตตอนบนของ
พนทของบรเวณชมชนบานดอนแกว จากนนเออเขาทวมพนท
สองฝงแมนำายม เนองจากมถนนวงยมททอดขวางทางนำาใน
ชวงนำาหลากทำาใหนำาเออลน จนขามถนนขนยมเขาทวมพนท
เกษตรกรรมทางตอนลาง ทำาความเสยหายแกสาธารณปโภค
โดยเฉพาะถนนทใชสญจรระหวางสองฝ งลำานำายม เชน
คอสะพานขาดและถนนชำารดทบานบญเรอง นอกจากนอตรา
การไหลของนำาหลากทมความเรวสงกอใหเกดปญหาการ
กดเซาะตลงอยางรนแรง ระยะเวลาทนำาทวมประมาณ ๑-๒ วน
ทศทางและแนวโนมการเจรญเตบโตของชมชนปง พนทชมชนปงทกำาหนดใหวางผงเมองรวมปงนน
มประชากร ๖,๗๙๑ คน มบานจำานวน ๒,๔๐๐ หลงคาเรอน
คดเปนประชากรเฉลย ๒.๘๓ ตอครวเรอน มความหนาแนน
๔๘๖ คนตอตารางกโลเมตร หรอคดเปน ๐.๗๘ คนตอไร
ประชากรในเขตเทศบาลตำาบลปง มประชากร ๖,๕๒๔ คน
เปนชาย ๓,๑๕๖ คน เปนหญง ๓,๓๖๘ คน มบานจำานวน
๒,๓๓๔ หลงคาเรอน คดเปนประชากรเฉลย ๒.๗๖ ตอครวเรอน
มความหนาแนน ๗๑๗ คนตอตารางกโลเมตร หรอคดเปน
๑.๑๕ คนตอไร ประชากรนอกเขตเทศบาลตำาบลปงในพนท
วางผง มประชากรประมาณ ๒๖๗ คน ๖๖ ครวเรอนคดเปน
ประชากรเฉลยตอครวเรอน ๔.๐๕ คนตอครวเรอน และจะม
ความหนาแนน ๕๔ คนตอตารางกโลเมตรหรอคดเปน ๐.๐๙
คนตอไร การคาดประมาณประชากรในเขตผงรวมชมชนปง
ซงใชอตราการขยายตวรอยละ ๑.๓๖ ตอป คาดหมายวา
ประชากรในป พ.ศ.๒๕๗๐ จะมประชากรประมาณ ๘,๘๐๗ คน
(สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๕)
ลกษณะการตงถนฐานของชมชนปง มการตงชมชน
เดมอยบรเวณถนนสายหลกของชมชน บรเวณหนาทวาการ
อำาเภอปง และแนวถนนทางดานทศใต จากการศกษาพบวา
การใชทดนของชมชนปงนนมการกระจายตวของสงปลกสราง
อยบรเวณสแยกทางตอนเหนอของชมชน โดยจะเหนวาบรเวณ
ดงกลาวเปนพนทพาณชยกรรมใหมของชมชน แตพนทชมชน
แสดงสภาพอาคารของชมชนปง บนถนนสายขนยม (ถนนสายหลกของเมอง)
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๙
เดมนนตงอยบรเวณถนนสายหลกของชมชน บรเวณหนาท
วาการอำาเภอปง และแนวถนนทางดานทศใต แตอยางไรกตาม
พบวาพนทชมชนนนมแนวโนมการขยายตวของชมชนนอยกวา
พนทพาณชยกรรมทางตอนเหนอของชมชน ซงปจจบนจะเหน
ไดอยางชดเจนวา พนทพาณชยกรรมบรเวณตอนเหนอนนเปน
NODE ทสำาคญของการสญจรภายในเมองและระหวางเมอง
ซงมแนวโนมของการกระจกตวของชมชนเพมขนหากไมมการ
ควบคม
บรเวณทางทศเหนอของผงเมองรวมชมชนปงพบวา
เปนทตงของโรงพยาบาลประจำาอำาเภอปง และมแนวโนม
ของการตงถนฐานในบรเวณโดยรอบเพมมากขน คาดการณ
วาจะมการกระจกตวของชมชนมากขนในอนาคต บรเวณ
ตอนกลางของชมชนปง เปนทราบลมแมนำายมไหลผานพนท
ในแนวเหนอ-ใต ซงจะมปญหานำาทวมในฤดฝน แตอยางไร
กตามบรเวณตอนกลางของผง พบวายงมการกระจายตวของ
สงปลกสรางในบรเวณรมถนนสายหลกของเมอง และคาดวาจะ
ขยายตวเกาะแนวถนนเพมมากขนในอนาคต ดานทศเหนอทาง
ดานตะวนออก ตงอยอกฝงลำานำาของแมนำายมเปนชมชนขนาด
ใหญกระจายตวอยเปนกลม ซงเปนทตงของชมชนเดม และม
แนวโนมการขยายชมชนในอนาคตเพมขน
แนวคดในการแกไขปญหาน�าทวม ดวยวธการทางผงเมอง แนวคดการการวางผงเมองรวมชมชนปงตองการ
พฒนาชมชนปงสามารถรองรบการขยายตวของประชากรใน
อนาคต โดยกำาหนดใหชมชนปง ซงเปนศนยกลางชมชนในระดบ
อำาเภอ เนองดวยชมชนปงเปนทตงของอำาเภอปงซงใหบรการ
ชมชนรอบขางในดานพาณชยกรรม การบรการ การซอขาย
ผลผลตทางดานการเกษตร และการบรหารการปกครองระดบ
อำาเภอ
โดยลกษณะรปแบบการพฒนาการใชประโยชนทดน
ในเขตผงเมองรวมชมชนปงในอนาคต ๒๐ ปขางหนา ยงคงเนน
ความสำาคญของชมชนเดมอย และยดถอการใชประโยชนทดน
ในปจจบนเปนพนฐานในการกำาหนดรปแบบ ทงนเนองจากม
ความสมพนธทางสงคมกบระบบเกษตรกรรม รวมถงกจกรรม
ตางๆ ในพนท โดยทมชมชนปงเปนชมชนศนยกลางของเมอง
เปนแหลงรวมกจกรรมตางๆ ของชมชนรอบขาง โดยมถนน
สายเดมเปนเสนทางสญจรหลกระหวางชมชน รวมกบถนน
สายเลยงเมองสายใหม โดยกำาหนดใหชมชนปงมทงทอยอาศย
หนาแนนมากและพนทพาณชยกรรม อยบรเวณสแยกดาน
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๐
ทศเหนอของผงเมองรวมชมชนปง บนถนนสายหลกของเมอง
และมพนทอยอาศยหนาแนนปานกลาง และทอยอาศยหนา
แนนนอย
ประเดนสำาคญ การปองกนปญหานำาทวมชมชนซง
ตงอยบรเวณพนทลมแมนำายม ซงจากการประเมนความสามารถ
ในการระบายนำาของลำานำาสายตางๆ พบวาลำานำาหลกในพนท
ไดแก ลำานำางม ลำาหวยแพะ และแมนำายม มความจไมเพยงพอ
ตอการรบปรมาณนำาหลากสงสด ดงนนการแกไขปญหา
ดงกลาวจงจำาเปนตองมการขดลอกทองนำาแมนำายม และ
ลำานำาตางๆในพนท เพอเพมความสามารถในการรบนำาและ
การระบายนำาของลำานำา การสรางพนงปองกนตลงในลกษณะ
ของแผงกนนำา และการบงคบทศทางนำาใหไหลลงสพนทรบนำา
ตามแผนการใชประโยชนทดน
ตามผงเมองรวมทกำาหนดไว รวมทงกำาหนดมาตรการ
ดานผงเมองเพอควบคมการใชทดนใหเหมาะสมตอสภาพนำา
ทวมและกำาหนดพนทรองรบการระบายนำา เพอไมใหเกดความ
เสยหายตอชมชนอยางยงยน
จากรางผงเมองรวมชมชนปง ตามแผนผงการใช
ประโยชนทดนในอนาคต ไดกำาหนดบรเวณไว ๑๓ บรเวณ
ซงเปนการกำาหนดพนทตามหลกการทางผงเมองทเปนสากล
พนทพาณชยกรรม พนทอย อาศย พนทเกษตรกรรม และ
พนทสาธารณปโภคสาธารณปการ รวมถงพนททางศาสนา
แผนผงแสดงแนวคดการวางและจดท�าผงเมองรวมชมชนปงผงเมองรวมชมชนปงเพอพฒนาเมองและการปองกนปญหาน�าทวม
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๑
ใหสามารถรองรบการขยายตวของเมองและประชากรท
คาดการณในอนาคต และการบงคบใหมการตงถนฐานในพนท
ทเหมาะสมและไมขยายตวลงไปในพนทนำาทวมโดยการกำาหนด
เปนสประเภททอยอาศยหนาแนนนอย และทอยอาศยหนาแนน
ปานกลาง สวนบรเวณพนทพาณชยกรรมของเมองไดกำาหนด
พนทไวเปนพนทพาณชยกรรม ซงจะกำาหนดไวในบรเวณท
นำาทวมไมถงรวมถงการกำาหนดมาตรการดานวศวกรรมเพอ
ปองกนนำาทวมในพนทเศรษฐกจของเมอง
สงทสำาคญในแนวคด คอการกำาหนดบรเวณพเศษ
๑-๔ บรเวณเพอปองกนและแกไขปญหาพนทนำาทวมเมอง
โดยมสาระดงน
๑. บรเวณทดนประเภททโลง (ล.๑) สวนสาธารณะ
สนามกฬา สนามเดกเลน นนทนาการและการรกษาคณภาพ
สงแวดลอม ใหใชประโยชนทดนเพอสวนสาธารณะ สนามกฬา
สนามเดกเลน เพอนนทนาการหรอเกยวของกบนนทนาการและ
การรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอสาธารณประโยชนเทานน
๒. บรเวณทดนประเภททโลง (ล.๒) หนองนำา บง
อางเกบนำา เพอนนทนาการและการรกษาคณภาพสงแวดลอม
ใหใชประโยชนทดนเพอหนองนำา บง อางเกบนำา ประมง
เพาะเลยงสตวนำานนทนาการหรอเกยวของกบนนทนาการ
การรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอสาธารณะประโยชนเทานน
๓. ทดนประเภททโลง (ล.๓) การระบายนำา สงวนรกษา
สภาพการระบายนำาตามธรรมชาต ใหใชประโยชนทดนเพอ
ระบายนำา กรณนำาทวม บรเวณทนำาทวมซำาซาก เกษตรกรรมหรอ
เกยวของกบเกษตรกรรม สถาบนราชการ การสาธารณปโภค
และสาธารณปการ สำาหรบการใชประโยชนทดนเพอกจการอน
ใหใชไดไมเกนรอยละหาของทดนประเภทน ในแตละบรเวณ
๔. ทดนประเภททโลง (ล.๔) การรบนำา การกำาหนด
พนทเปนพนทรบนำา และพนทแกมลงตามธรรมชาต ใหใช
ประโยชนทดนเพอระรบนำากรณนำาทวม บรเวณทนำาทวมซำาซาก
เกษตรกรรมหรอเกยวของกบเกษตรกรรม สถาบนราชการ
การสาธารณปโภคและสาธารณปการ สำาหรบการใชประโยชน
ทดนเพอกจการอน ใหใชไดไมเกนรอยละหาของทดนประเภทน
ในแตละบรเวณ
จะเหนไดวา พนทพเศษ ทง ๔ พนท จะเปนมาตรการ
ใหม ของการกำาหนดการใชประโยชนทดนในอนาคตในการรบนำา
บงคบนำา การผนนำา การกกเกบนำา และการระบายใน นำาชวงฤด
นำาหลากของพนท กระบวนการวเคราะหพนท เพอกำาหนดเปน
พนทรองรบปญหานำาทวมพนทชมชน เปนกระบวนการวเคราะห
ลกษณะภมศาสตรของพนทเปนหลก เพอใชพนททมศกยภาพ
เหลานนสามารถแกไขปญหา และเออประโยชนตอประชาชน
ในพนท
กระบวนการตอไปคอกระบวนการสรางความเขาใจ
กบประชาชนในการยอมรบแนวคดการแกปญหาในภาพรวม
ซงการใหโบนสกบพนททถกกำาหนดใหเป นพนทรบนำา
มาตรการการชดเชยเมอประสบภย รวมถงการไดสทธพเศษ
อนๆ จะเปนกระบวนการสรางการยอมรบในการกำาหนดพนท
ทางผงเมองซงเปนกระบวนการทมความสำาคญทสดในการ
วางผงเมอง เพอสดทายคอผลประโยชนตอประชาชนสวนใหญ
แมวาจะตองกระทบตอประชาชนในสวนนอยบาง
เอกสารอางอง
๑. นวลศร วงศทางสวสด, ๒๕๓๐. ภมศาสตรกายภาพ.
ภาควชาภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.
สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๕.
๒. เอกสารประกอบการว เคราะห ผงเมองรวม
ชมชนปง. จงหวดพะเยา. สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด
พะเยา, ๒๕๕๓.
๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและ
ออกแบบกอสรางระบบปองกนน�าทวม พนทชมชนจงหวด
พะเยา. สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๕.
๔. เอกสารประกอบการวางผงเมองรวมชมชนปง.
จงหวดพะเยา ศนยอทกวทยาและบรหารนำาภาคเหนอตอนบน,
๒๕๕๔.
๕ . เอกสารประกอบรายงานประจ� าป ๒๕๕๔
กรมชลประทาน. ศนยอทกวทยาและบรหารนำาภาคเหนอตอนบน,
๒๕๕๔.
๖. รายงานประจ�าป ๒๕๕๔ ปรมาณน�ารายเดอนพนท
จงหวดพะเยา. กรมชลประทาน.
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๒
๑. อาคารในประเทศไทย ยคสถาปตยกรรมแบบดงเดม และการเรมเขาสยคสถาปตยกรรมแบบสมยใหมBuildings in Thailand. The traditional architecture and modern architecture.
ประเทศไทยอยในโซนประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต
ทวปเอเชย ตงอยเขตรอนชน บรเวณเหนอเสนศนยสตร
ซงมอณหภมเฉลยทงปประมาณ ๓๐ องศาเซลเซยส โดยเฉพาะ
อยางยงชวงเดอน มนาคม - พฤษภาคม อณหภมสงถง ๓๕-๓๙
องศาเซลเซยส สมยกอนป พ.ศ. ๒๔๘๐ กอนสถาปตยกรรม
ใหม (ไดรบอทธพลจากประเทศตะวนตกและอเมรกา) เขามา
อาคารในสมยนนแตละประเภท เชน วง, วด และบานอย
อาศย มลกษณะทวไปทสามารถระบายความรอน และปองกน
แดดและฝนไดเปนอยางด ดวยรปแบบทโปรงโลง ลกษณะ
อาคารอยอาศยสวนใหญขนาด ๒ ชน สวนทพกอาศยและ
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๓
ทศนะเรองการใชพลงงาน ในอาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทย
Symposium on the use of energy in buildings and architecture in Thailand.
นายทวเกยรต ศรสกลเมฆ
สถำปนกช�ำนำญกำรพเศษ ส�ำนกสถำปตยกรรม
สถาปตยกรรมทงหมดอยชน ๒ ของอาคาร ชนลางจะมเพยง
เสาและบนไดททอดขนสชน ๒ ใชวสดกอสรางจากธรรมชาต
ทงหมด เชน ไม อฐ และสวนของหลงคาใช ฟาก หรอจาก
ใบไมแหงนำามามดรวมกนใชเปนวสดมง หรอกระเบองดนเผา
รปแบบอาคารในสมยนนมความเหมาะสมตอการระบายความ
รอนสำาหรบอาคาร ไดเปนอยางด
สถาปตยกรรมหลง พ.ศ. ๒๔๙๐ ในประเทศไทย
สถาปตยกรรมยคสมยใหม (Modern Architect) เรมเขามาม
บทบาท จากสถาปนกชาวตะวนตกทกระทรวงโยธาธการวาจาง
ในสมยนน และสถาปนกชาวไทยทจบการศกษาจากประเทศ
อเมรกาและยโรป กลบมาพฒนาประเทศไทย ตามลกษณะ
ของวฒนธรรมและสงคมทเปลยนแปลง สอดคลองกบกจกรรม
รปแบบใหม ในภาคการบรการของรฐและภาคธรกจการ และ
การบรการในภาคเอกชน
ชวงป พ.ศ. ๒๔๙๘- พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ.๒๐๐๐) เกด
สถาบนการศกษา ดานสถาปตยกรรมแหงแรกทจฬาลงกรณ
มหาวทยาลย และไดเพมขนอกอยางตอเนองนบ ๑๐ แหง โดย
สามารถผลตสถาปนก จวบจนถงปจจบน มจำานวนไมนอย
กวา ๑๒,๐๐๐ คน ในปจจบนสถาปนกรนใหมซงไดรบการ
ศกษาและปลกฝงแนวทางสถาปตยกรรมสมยใหม และเดน
ตามแนวโนมของสถาปตยกรรมทเกดขน โดยไดรบอทธพล
ความคดดานสถาปตยกรรมจากอเมรกาและยโรป อยาง
แนวแนและจรงจง รวมถงดานเทคโนโลยทถกพฒนาอยาง
ตอเนอง เพอใชในอาคารทเรยกวา “อาคารสมยใหม ”
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๔
๒. บรบท และการเปลยนแปลงทมผลกระทบตออาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทยContext and changes that affect buildings and architecture in Thailand.
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๕
และในปพ.ศ. ๒๕๕๘ (ค.ศ. ๒๐๑๕) ประชาคม
เ ศ ร ษ ฐ ก จ อ า เ ซ ย น ๑ ๐ ป ร ะ เ ท ศ ( A E C
๒ ๐ ๑ ๕ A S E A N E c o n o m i c C o m m u n i t y )
ทำาให เกดการเป นตลาดเดยวกนของอาเซยน ส งผล
ใหเกดการลงทน การเคลอนยายแรงงาน และการเคลอนยาย
ในภาคธรกจ และการบรการ ของประชากรในกลม AEC ซงม
ประมาณ ๖๐๐ ลานคน คดเปน ๙% ของประชากรโลก และ
มอายเฉลยไมเกน ๒๐ ป ถง ๓๗%
ประเทศไทย ทมขนาดทางเศรษฐกจเปนลำาดบท
๓ ของกลมประชาคมเศรษฐกจ (AEC) รองจากสงคโปรและ
มาเลเซย ประเทศไทยม GNP/ประชากรประมาณ ๕๐๐๐ US/
ประชากร/ป (สงคโปร GNP/ประชากร ประมาณ ๔๔,๐๐๐
US/ประชากร/ป สวนลาว, พมา, กมพชา ๑,๑๐๐ - ๘๐๐ US/
ประชากร/ป) ขณะทประเทศไทยมตำาแหนงทำาเลทตงทาง
ภมศาสตร เปนศนยกลางของประเทศทมขนาดทางเศรษฐกจ
ขนาดเลก อาทเชน เวยดนาม ลาว พมาและกมพชา และ
มแนวโนมการเคลอนยายแรงงานจำานวนมากจากประเทศ
เหลาน เขาสประเทศไทยอยางชดเจน
สำาหรบประเทศไทย จะเหนไดวามอตราความเจรญ
เตบโตของประเทศอยางตอเนอง เฉลยประมาณ ๔-๖% ตอป
แตยงนบวาเปนประเทศทมขนาดเศรษฐกจขนาดเลก เมอ
เปรยบเทยบกบประเทศทางตะวนตกและมความจำาเปนทตอง
พงพาเทคโนโลยอาคารขนสง จากกลมประเทศทพฒนาแลว
เชน กลมประเทศทางตะวนตก และอเมรกา
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๖
๓. บทสรปMain Considerations to Assist Thailand in Energy Efficiency and Environmental Friendly Design.๓.๑) ดานการลงทนในงานอาคารและสถาปตยกรรม
อาคารและสถาปตยกรรม ของประเทศตะวนตก
และอเมรกา (กลมประเทศทพฒนาแลว) เปนไปตามความ
ตองการพนทใชสอยทอยอาศยและภาคธรกจ ไดรบการพฒนา
ทงรปแบบและวธการกอสรางใหเหมาะสมกบบรบทในปจจบน
และอนาคต อาทเชน การเลอกใชวสดอปกรณ วธการและ
เทคโนโลย อยางเหมาะสม คมคากบดานเศรษฐกจ, แรงงาน
เกดเปนรปแบบทางสถาปตยกรรมอาคาร ทใชวสดอปกรณ
แบบ “ส�าเรจรป” หรอ Dry Process มาประกอบเปนตวอาคาร
ซงสามารถลดการใชแรงงานทมราคาสง และลดระยะเวลาใน
การกอสราง เชน การใชเหลก อลมเนยมและกระจก อปกรณ
สำาเรจรปในการปองกนความรอนเปนตน มการศกษาคนควา
และปรบปรงการใชพลงงานภายในอาคาร (การปรบอณหภม
รอน/เยน) ระบบอปกรณไฟฟา และระบบสขาภบาลของเสย
ททนสมยเหมาะสม และเปนมตรตอสงแวดลอมภายนอก
ทมประสทธภาพสง
ในประเทศไทย รปแบบการพฒนาการอาคาร
สถาปตยกรรมและวศวกรรมระบบสำาหรบอาคาร สถาปนก
และวศวกรในประเทศไทย เดนตามแนวโนมในการพฒนาดาน
อาคาร สถาปตยกรรมและเทคโนโลย (Trend of Architectural
and Building) อยางจรงจง และดจะลมคดไปวา ประเทศไทย
เปนเพยงประเทศกำาลงพฒนา (มขนาดเศรษฐกจ ขนาดเลก)
ความคมคาเหมาะสมในการนำาเขาเทคโนโลยการกอสราง
อาคาร และการจดตดตงระบบตางๆ ภายในอาคาร ตามแบบ
ประเทศทพฒนาแลว ถานำามาศกษาพจารณาแลว ผลของ
ประสทธภาพ และความคมคาในการลงทน อาจจะไมคมคา
และไมเหมาะสมเทากบสงทเปนองคความรของอาคาร และ
สถาปตยกรรมทมอยเดม ทสามารถลดคาใชจาย เมอใชระบบ
การกอสราง “แบบกอ และหลอ” หรอ Wet Process โดย
การใชวสด อฐ คอนกรต แบบหลอ และแรงงานราคาไมสง
จะสามารถลดการลงทน อาคารมลกษณะปองกนความรอน
ไดดกวา และเปนมตรกบสงแวดลอม (จากการเปรยบเทยบ
การผลต CO๒ สำาหรบงานกอสรางทง ๒ ระบบ)
๓.๒) ดานแรงงานการกอสรางอาคาร
อาคารและสถาปตยกรรมในเมองไทย มความพรอม
ดานแรงงาน ราคาถกทม รวมถงการเคลอนยายของแรงงาน ท
จะเขามาสประเทศไทย ของประเทศสมาชกประชาคมเศรษฐกจ
(AEC ๒๐๑๕) ประเทศไทยจะมแรงงานราคาถก เขามา
เสรมระบบการกอสรางอาคารอก เปนจำานวนมาก
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๗
๓.๓) ดานการพฒนารปแบบอาคาร และสถาปตยกรรม
ในเมองไทย
รปแบบของอาคาร และสถาปตยกรรม “แบบกอ
และหลอ” หรอ Wet Process ยงมความเหมาะสมสำาหรบ
ประเทศไทย และสามารถพฒนาโดยประยกตรวมกบการ
ใชวสดสำาเรจรป และเทคโนโลยททนสมยสำาหรบอาคาร
เปนอาคาร และสถาปตยกรรมทเหมาะสม สวยงาม และม
อตลกษณเฉพาะ นอกจากนผอภปรายเหนวา สถาปนกใน
เมองไทย จำาเปนตองพจารณารปแบบ และความเหมาะสมและ
องคความรของสถาปตยกรรมดงเดม อาทเชน การจดการ
ดานการระบายอากาศ Ventilation ความโปรงโลง การใชวสด
กอสราง นำามารวมในการพฒนาอาคารและสถาปตยกรรม
ใหมลกษณะเฉพาะตว เปนแบบอยางทนาภมใจตอไป
๓.๔) ดานการเลอกรบเทคโนโลยส�าหรบอาคาร
อาคารและสถาปตยกรรมในเมองไทย จำาเปนตอง
ซอสนคาเทคโนโลยสำาหรบอาคาร (ดานประหยดพลงงาน
และเปนมตรกบสงแวดลอม) ในราคาสงกวาประเทศผผลต
เทคโนโลย ดงนน สถาปนกและวศวกรในเมองไทยควรเลอก
เทคโนโลยทเหมาะสม มากกวาความทนสมย และพจารณา
ศกษา คนคดและพฒนาเทคโนโลยสำาหรบอาคารทราคา
ไมแพง อยางตอเนอง เพอใชในประเทศตอไป
๓.๕) ดานการขอรบการสนบสนนจากประเทศผน�าดาน
เทคโนโลยดานการประหยดพลงงาน และเปนมตร
กบสงแวดลอมส�าหรบอาคาร
ประเทศผนำาดานเทคโนโลยสำาหรบอาคาร(ประเทศ
พฒนาแลว) สมควรใหความชวยเหลอตอประเทศกำาลงพฒนา
โดยจำาหนายสนคาดานเทคโนโลยใหโดยไมหวงกำาไร หรอ
ใหการสนบสนนสงเสรมการศกษาวจยเทคโนโลยดานการ
ประหยดพลงงาน และเปนมตรกบสงแวดลอมสำาหรบอาคาร
ใหกบประเทศกำาลงพฒนา เนองจากการทอยในสงคมโลก
เดยวกน ทจำาเปนตองดแลสภาพแวดลอมโลก ใหดำารงอยกบ
มนษยชาตสบตอไป
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๘
หลายแหงในโลก โดยเฉพาะอยางยงประเทศใน
ยโรป ลวนมสถาปตยกรรมเกาแกอนทรงคณคา ทม
ความโดดเด นและมความสำ าคญท ง ในด าน
ของอารยธรรมทบงบอกถงความเปนมาและความสามารถ
ของคนในอดตทสามารถคดและถ ายทอดจนตนาการ
ออกมา สามารถคดคำานวณสงกอสรางทงอาคารและปราสาท
ราชวงตางๆ ไดอยางวจตรพสดาร งดงามอลงการ โดยท
ผลงานหลายชนแมในยคทววฒนาการตางๆ มความกาวหนา
อยางในปจจบนกยงไมสามารถทำาไดยงใหญอลงการเทา
สถาปตยกรรมจงเปนดชนหนงทบงบอกความเจรญรงเรอง
ในอดตไดเปนอยางด โดยแตละประเทศกจะมแนวทางและ
วธการในการอนรกษหรอเกบรกษาสงกอสรางทมคณคา
ทางสถาปตยกรรมแตกตางกนออกไป สถาปตยกรรมใน
ซกโลกตะวนออก โดยเฉพาะในประเทศกำาลงพฒนานน
มสวนนอยมากทจะไดรบการดแลรกษาใหคงอย ในสภาพ
ใกลเคยงกบของเดม และสวนใหญมกถกกนไวเปนสถานท
หวงหาม อนเปนผลมาจากนโยบายหรอมาตรการตางๆ
ทกำาหนดใหแยกพนททมคณคาทางประวตศาสตร ออก
จากชมชน ในขณะทแนวทางอนรกษสถาปตยกรรมของ
ประเทศในกลมซกโลกตะวนตกจะกำาหนดใหชมชนสามารถ
อย ร วมกนกบสถานทหร อส งก อสร างท ม คณค าทาง
สถาปตยกรรมได โดยม งเนนใหชมชนมสวนรวมใน
การอนรกษ ซงเปนการตอยอดจากการ
ปลกฝงใหชมชนมจตสำานกรกและ
ภาคภมใจในถนทอย เหนคณคา
ในสงทคนรนเกาไดสรางไว และ
เกบรกษาไวใหคนร นหลงได
ศกษาและภาคภมใจตอไป ตลอดจนความใสใจของภาครฐใน
การตระหนกถงคณคา รวมไปจนถงหนวยงานซงมหนาทกำากบ
ดแลและบรณะสถาปตยกรรมตางๆ ใหมความคงทนถาวร
จงจำาเปนตองมวธการและกระบวนการในการเกบรกษาเพอให
มสภาพใกลเคยงกบของเดมมากทสด
มการตงขอสงสยกบความเสยหายทเกดขนกบ
โบราณสถานหลายแหงในประเทศไทย การมขอจำากดตางๆ
ทงในดานการศกษารวบรวมขอมลและเทคนควธการทไม
สามารถเขาถงองคความรทางดานชางเพยงพอทจะเขาใจถง
กรรมวธและการเลอกใชวสดทเปนภมปญญาของคนสมยกอน
ซงอาจเปนผลมาจากความไมพรอมทางดานบคลากรทมความ
รความเขาใจในศาสตรของการอนรกษ หรออาจมขอจำากดดาน
งบประมาณ อนจะเหนไดจากปฏกรยาเชงลบในแวดวงวชาการ
ตามมามากมายภายหลงจากการเขาไปดำาเนนการปรบปรง
ซอมแซมแลว สงทสำาคญทสดประการหนงของแนวทาง
การอนรกษคอ จตสำานกของคนในชมชน โดยคนในชมชน
ตองมความรสกภาคภมใจในรากเหงาความเปนมาของตน
ตระหนกถงคณคาและร สกหวงแหนในสงทบรรพบรษได
ความเปนมาและความส�าคญของการอนรกษสถาปตยกรรม
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๙
นายภานวฒน โทนบล
สถำปนกช�ำนำญกำร ส�ำนกสถำปตยกรรม
รงสรรไวให มความรสกมสวนรวมในการเปนเจาของรวมกน
โดยการปฏบตตนใหเปนเยยงอยาง และปลกฝงใหคนรนใหม
มความภาคภมใจในชาตและประวตศาสตรของชมชนดงเดม
ตงแตอดตจนถงปจจบน ตลอดจนมการถายทอดองคความร
ตางๆ ซงเปนมรดกทางวฒนธรรมอนทรงคณคาอนเปนวถ
ชวตดงเดมของชมชนใหลกหลานไดสบสานตอ ซงนอกจาก
จะเปนการสบสานการอนรกษสถาปตยกรรมดงเดมใหเปน
รปธรรมแลว ยงเปนการอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณ
วฒนธรรมเกยวกบวถชวตความเปนอยและการประกอบอาชพ
ดงเดม อกทงยงเปนหลกฐานสำาคญทบงชถงเหตและปจจยท
ในกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมของชมชนอกดวย
จากทกลาวขางตนเพอใหเหนความเปนมาและ
ความสำาคญของ “การอนรกษ” มรดกทางสถาปตยกรรม
ในแตละประเทศนน จะใหค�านยามหรอมความหมายแตกตาง
กนออกไป ขนอย กบนโยบาย แนวทาง และวธการของ
ประเทศนนๆ ซงการอนรกษ (Conservation) โดยทวไปจะ
หมายถง “การกระท�าเพอปองกนการเสอมสภาพ และจดการ
กบความเปลยนแปลงตามธรรมชาตอนอาจสงผลตอมรดก
ทางวฒนธรรมนน” ในเชงสถาปตยกรรม จะเปนการปฏบต
ทกวถทางเพอเกบรกษาอาคารนนใหคงอย ปองกนการ
ผกรอน เสยหาย หรอสญสลายไปตามกาลเวลา เพอใหคนรน
หลงไดใชประโยชนและประจกษในคณคาทงทางดานความ
งดงาม และความหมายตางๆ ทอาคารนนตองการสอออกมา
ซงสงทดทสดในการอนรกษ
คอการรบกวนตวอาคารให
นอยทสด กลาวคอ สามารถ
นำาเอาวสดทนำามาซอมแซม
นนออก หรอสามารถปรบ
เปลยนวธการ กรณพบวสด
หรอวธการทดกว าในการ
บรณะปรบปรงซอมแซมใน
อนาคต โดยไมส งผลกระ
ทบตอตวอาคารเดม และ
ไมสงผลใหการซอมแซมใน
อนาคตมปญหาย งยากขน
โดยมาตรการทดทสดสำาหรบ
การอนรกษคอการบงคบใช
เปนกฎหมาย ซงจะตองมการ
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๐
จดทำาบญชรายชอหรอแผนงานการอนรกษโบราณสถาน ตอง
มแผนงานในการตรวจสอบ และมการทบทวนเอกสารเกยว
กบอาคารเหลานอยางสมำาเสมอ รวมถงการนำามาตรการทาง
ดานผงเมองมาใชในการกำาหนดเขตอนรกษดวย (Feilden,
๒๐๐๓, ๑๘)
ความเคลอนไหวของอนรกษสถาปตยกรรมในกลมประเทศยโรปตะวนตก แมองคกรระหวางประเทศเพอการอนรกษจะมจดเรม
ตนมาจากจากประเทศยโรปตะวนตกภายหลงสงครามโลก
ครงทสอง เชน องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรม
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๑
การปรบเปลยนโรงผลตไฟฟาทไมไดใชงานใหเปนพพธภณฑยคใหม คอ Tate Modern ซงมผเขาชมเฉลย ๕ ลานคนตอป (เปนอนดบ ๓ ของประเทศ)
แห งสหประชาชาต (Uni ted
Nations Educational, Scientific
and Cultural Organization) หรอ
ย เ น ส โ ก ( U N E S C O ) แ ล ะ
สภาการโบราณสถานระหวาง
ประเทศ (International Council
on Monuments and Sites) หรอ
อโคโมส (ICOMOS) ซงเกดจาก
การรวมตวกนของนกวชาการใน
ศาสตรทกดานทเกยวของกบการ
อนรกษ แตองคกรเหลานกเกด
ขนภายหลงจากประเทศแตละ
ประเทศในยโรปไดดำาเนนการ
เกยวกบการอนรกษในดานตางๆ
ในชวงครงแรกของศตวรรษท๒๐ ความทาทายใหม
กคอ การอนรกษของสถาปตยกรรมทถกทำาลายหรอเสยหาย
อยางทไมเคยเปนมากอนในชวงสงครามโลกทงสองครง ภายหลง
สงครามการกระทำาทอาจเรยกไดวาเปนการทำาลายใหเลวราย
ยงขนไปอกกคอการรบบรณะ ซอมแซมสถาปตยกรรมเหลาน
หรอการสรางสถาปตยกรรมใหมขนทดแทน ทำาใหเกดการ
เปลยนแปลงอยางรนแรงจากการทำาลายและการเขาสยค
สมยใหมน ทำาใหเกดการตระหนกวาสถาปตยกรรมทสรางขน
ทดแทนของเดมนน ดอยกวาทงฝมอทางชาง ประโยชนใชสอย
และยงไมถงซงสนทรยภาพและความงาม ในชวงกลาง
ทศวรรษท ๑๙๖๐s ไดเกดการเพมขนของปฏกรยาตอตาน
สถาปตยกรรมสมยใหมเหลานไปทวทงยโรปตะวนตก ซงบงบอก
ถงความลมเหลวตอการตอบสนองตอสภาพแวดลอมทาง
ประวตศาสตร
ในประเทศอตาล ฝรงเศส สเปน และโปรตเกส ซงพงพา
งบประมาณของรฐบาลเปนหลกในการอนรกษโบราณสถาน
ในทสดภาคเอกชน ชมชนในสถานทประวตศาสตร รวมถงกลม
NGOs ตางๆ กไดเขามามบทบาทอยางมาก ไดมรวมตวกนเปน
สมาคมหรอมลนธเพอรกษาหรอปองกนไมใหโบราณสถานถก
ทดแทนโดยอาคารสมยใหม หลายครงทมความขดแยงเกดขน
ระหวางนกผงเมอง นกพฒนาอสงหารมทรพย สถาปนก
เจาของอาคาร และสาธารณะชนทวไป หลายประเทศ
ลวนแลวแตประสบปญหาดงกลาวซงผลลพธมกจะออกมา
ในรปแบบของการประนประนอม บางประเทศกประสบ
ความสำาเรจมากกวาในอกหลายประเทศ ปรากฏอยางเชน
ทเหนในปจจบน อยางไรกตามประเทศทางยโรปตะวนตกก
ลวนแลวแตมความกาวหนาในการพฒนาทางดานกฎหมาย
และกระบวนการ รวมถงการสรางความตระหนกรและการสราง
นวตกรรมใหมๆในการอนรกษสถาปตยกรรม
การอนรกษมรดกทางสถาปตยกรรมในสหราชอาณาจกรฯ เพอใหเหนภาพของแนวทางในการอนรกษโดยม
กระบวนการ กลไก และการดำาเนนงานอยางเปนขนตอนท
ชดเจน ในบทความน จงจะขอกลาวถงแนวทางการอนรกษ
ของสหราชอาณาจกรบรเตนใหญและไอรแลนดเหนอเปน
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๒
ไปแลวมากกวาศตวรรษ จากประสบการณของประเทศใน
ยโรป แตละประเทศกจะมมาตรการ และแนวทางในการ
อนรกษทเปนเอกลกษณของตน เชน ในอตาลและเยอรมนนน
การบำารงดแลรกษาอาคารสำาคญๆ ฝงรากลกอยในจตสำานก
ของคน เปนความภาคภมใจทางดานวฒนธรรม อกทงยงเปน
แรงผลกดนในการรวมชาตใหเปนหนงเดยว ในขณะทประเทศ
ฝรงเศสและองกฤษกลบมแนวคดในทางอนรกษทสะทอนให
เหนถงการตอตานผลกระทบทางสงคมซงเปนผลมาจากการ
ปฏวตอตสาหกรรมเนองจากกระแสของทนนยมและกาวเขา
สยคสมยใหม ทำาใหสงผลโดยตรงตอการอนรกษอาคารในยค
กลางซงเปนยคแหงรฐอสระและศาสนจกร เปนการแสวงหา
รากเหงาของสองประเทศนดวย นอกจากน อตาลในฐานะ
ทมประวตศาสตรทยาวนาน กไดพยายามทำาทกวถทางเพอ
รกษาสถาปตยกรรมทงในยคโรมนและยคฟนฟศลปะวทยา
(Renaissance) ซงถอวาเปนรากเหงาของตวเองตลอดชวง
ปลายศตวรรษท ๑๙ ถงตนศตวรรษท ๒๐
ในชวงกลางศตวรรษท ๑๙ น ความเคลอนไหว
ทเรยกวา Unity of Style เปนความคดหลกโดยจดเรมตน
มาจากฝรงเศสโดย Eugene-Emmanuel Viollet-le-Duc
(๑๘๑๔-๑๘๗๙) ซงความคดนไดรวมเอาสนทรยภาพเขา
กบคณคาของสถาปตยกรรมทางประวตศาสตร อกทง
ย งยกระดบเป นทฤษฎทางวทยาศาสตร และวธการ
ในทางปฏบตอกด วย ความคดน ได แผ ขยายออกไป
สถาปนก ศาสนจกร หนวยงานราชการ ตางกรบเอาความคดน
ไปใช ในการบรณะปฏส งขรณ แก ไข และปรบปร ง
โบราณสถาน วธนนบวาเปนวธการทดมากในแงของการ
ซอมแซมงานสถาปตยกรรมทไดรบความเสยหายรายแรง
หรองานทยงสรางไมแลวเสรจ แพรหลายทงยโรปตะวนตก
โดยเหนไดชดในเบลเยยมและเนเธอรแลนด แตแนวคด
ในการอนรกษแบบนกมขอเสยคออาจเกดความเสยหาย
ต อโบราณสถานนนได เพราะแนวคดนสถาปนกใช
ความเปนอดมคตทางสนทรยภาพในการอนรกษ (Stylistic
Restoration) โดยมงเนนความสมบรณของรปแบบ ทำาให
ประวตศาสตรอาจถกละเลย ในขณะททฤษฎและการปฏบต
การอนรกษสถาปตยกรรมแบบรวมสมยในอตาลและสหราช
อาณาจกร ซงแมจะยงคงยดถอแนวคดขางตนอย แตจะมความ
เปนอนรกษนยม (Conservative) มากกวา และมงหวงในการ
ทบทวนปรชญาของการอนรกษในทวปยโรปเองหรอทอนๆ ดวย
ประเทศแรก เนองจากเปนประเทศทไมเพยงแตเปนแมแบบ
ของประชาธปไตย แตยงเปนแมแบบของการอนรกษอกดวย
ความเคลอนไหวทางด านการอนรกษ สถาป ตยกรรม
ในประเทศสหราชอาณาจกร เ ร มต นมาจากนกคด
นกวจารณศลปะ John Ruskin (๑๘๑๙-๑๙๐๐) กบศลปน
นกวพากยสงคม William Morris (๑๘๓๔-๑๘๙๖) ในยค
ปลายศตวรรษท ๑๙ โดยWilliam Morris ไดตงสมาคมเพอ
การคมครองอาคารโบราณสถาน (Society for the Protection
of Ancient Buildings: SPAB) ในป ค.ศ. ๑๘๗๗ ซงเปน
สมาคมทเก าแกทสดในโลกดานการอนรกษ สมาคมฯ
สงเสรมใหเกดความคดทหลากหลายในดานวชาการอนรกษ
โดยเนนไปทการสงวนรกษาไว (Preservation) ตอตานการฟนฟ
(Restoration) ทไมถกตอง โดยมกลไกและวธการตางๆ ทำาให
เกดจตสำานก มความภาคภมใจในรากเหงาทางประวตศาสตร
แมจะมขอเสยกคอมาตรการในการอนรกษทเปนรปธรรม
ไมชดเจน ซงนกวชาการหลายสำานกมองวาความคดนเปด
โอกาสใหคนร นหลงไดนำาเสนอวธการในการอนรกษได
หลากหลายโดยไมยดตด ทำาใหสงผลตอความเคลอนไหว
ในการปกปองมรดกทางสถาปตยกรรมตอเนองมาหลาย
ชวอายคน หลงจากนน National Trust for Places of
Historic Interest or Natural Beauty กไดถกตงขนใน
ป ค.ศ. ๑๘๙๕ องคกรการกศลนมความเชอวาวธทดทสด
ในการอนรกษโบราณสถานไวกคอการเปนเจาของโบราณ
สถานนนเอง เพอจะไดควบคมในทกๆ ขนตอนของการ
อนรกษ ในปจจบน National Trust มอสงหารมทรพยใน
สหราชอาณาจกรเปนรองเพยงทรพยสนสวนพระมหากษตย
เทานน กลาวคอ National Trust เปนเจาของชายฝงทะเล
มรดกโลก Stonehenge ถกคกคามโดยการพฒนาสงอ�านวยความสะดวกส�าหรบนกทองเทยว
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๓ชองแสงStained Glass กวางทสดในโลก
ยาว ๗๐๐ ไมล ทดน ๖๑๐,๐๐๐ เอเคอร (ประมาณ ๑.๕๔
ลานไร) โบราณสถานยคกอนประวตศาสตร ๕,๐๐๐ แหง
และอาคารโบราณสถานอก ๑,๑๐๐ แหง เปนเจาของแม
กระทงมรดกโลกหรอบางสวนของมรดกโลกถง ๘ แหง
รวมถงกำาแพงโรมนโบราณ (Hadrian’s Wall) และ
สโตนเฮนจ (Stonehenge) ทงน National Trust มการ
บรหารจดการท เป นระบบ มการผสมผสานการจดการ
จำาหน ายบตรเข าชมโบราณสถาน ของท ระลก การ
ประชาสมพนธ และแปลเปนหลายภาษาเพอนกทองเทยว
ตางชาตอกดวย อกองคกรเอกชนทแมจะยกเลกไปแลว
มหาวหารนอรช ทไดรบการบรณะยอดวหารดวยการใชลวดเคเบล
มหาวหารยอรคมนสเตอร โบสถโกธคทใหญเปนทสองในยโรปเหนอ
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๔
ในป ค.ศ. ๒๐๐๙ หลงจากกอตงมาเกอบ ๕๐ ปในองกฤษ
แตสงผลตอนโยบายของรฐ ทศนคตของสงคม รวมถงความ
เคลอนไหวของภาคประชาสงคม ไปสการยกระดบมาตรฐาน
การอนรกษ กคอ English Civic Trust เปนองคกรหลก
ในการจดการความรวมมอกบอก ๘๕๐ หนวยงานอาสา
สมครทองถน โดยม งเนนไปทการสรางความตระหนกร
การแกปญหาในทองถน การฟนฟอาคาร และชวยเฝาด
โบราณสถานทไดรบการขนบญชไว ถงแมวาจะถกยกเลกไป
แลวกตาม แตหนวยงานทองถนและภาคประชาสงคมยงคง
มความแขงแกรง และเคลอนไหวในดานการอนรกษอยอยาง
สมำาเสมอ นอกจากนยงมการรวมตวกนเปนสมาคมของมลนธ
ในการอนรกษทเรยกวา UK Association of Preservation
Trusts (APT) ในป ค.ศ. ๑๙๘๙ เปนความพยายามรวมมอกน
ในการแสวงหาแนวทาง และการจดการ ใหคำาปรกษา ใหการ
สนบสนนหนวยงานทองถนในดานการอนรกษภายในสหราช
อาณาจกรฯ โดยไดรบการสนบสนนดานเงนทนหลกๆ มาจาก
Architectural Heritage Fund (AHF) และบางสวนจากทาง
ภาครฐ
ในสกอตแลนด กมมลนธคอ Scottish Civic Trust
ซงตงขนในป ค.ศ. ๑๙๖๗ ทำางานในลกษณะเดยวกนกบ English
Civic Trust โดยรบผดชอบการบรหารจดการโบราณสถานซง
ถกขนบญชอยในภาวะเสยง ถง ๒,๐๐๐ แหง ในสกอตแลนด
นอกจากนยงมอกสองหนวยงานหลกทสำาคญในดานการ
อนรกษสถาปตยกรรมคอ สมาคมโบราณสถาน (Ancient
Monument Society: AMS) ทกอตงในป ค.ศ. ๑๙๒๔ เพอศกษา
ดานการอนรกษโบราณสถานโดยเฉพาะในองกฤษและเวลส
รวมถงการวจยและเผยแพรผลงานทางดานประวตศาสตร
ของสถาปตยกรรมเพอป องกนโบราณสถานไมให เกด
ความเสยหายหรอถกทำาลาย และ SAVE Britain’s Heritage
ซงกอตงในปค.ศ. ๑๙๗๕ ซงมลนธนแตกตางจากหนวยงาน
หลายๆ หนวยงานทผานมาทมงเนนคณคาของความงามและ
คณคาทางประวตศาสตร แตจะมงเนนไปทการอยรวมกนหรอ
ใชประโยชนรวมกนระหวางสถาปตยกรรมกบชมชน นอกจาก
นยงมหนวยงานทคลายกนทำาหนาทนในไอรแลนดเหนอ คอ
Ulster Architectural Heritage Society (UAHS) ทกอตง
ในป ค.ศ. ๑๙๖๗
นอกจากสมาคมและมลนธตามทกลาวขางตนแลว
ยงมองคกรขนาดเลกอกมาก ททำาหนาทในการสงเสรม
และสนบสนนการอนรกษสถาปตยกรรมเฉพาะดานหรอยค
ตางๆ เชน the Council for British Archaeology ซงเนนการ
อนรกษแหลงโบราณคด the Georgian Group ซงเนนการ
อนรกษอาคารในยค Georgian (อาคารทสรางหลงป ค.ศ.
๑๗๑๔ เปนตนมา) the Victorian Group ทเนนการอนรกษ
อาคารในยค Victorian และ Edwardian (อาคารทสรางหลง
ป ค.ศ. ๑๗๑๔ เปนตนมา) the Twentieth Century Society
ทม งอนรกษอาคารทสรางหลงจากป ค.ศ. ๑๙๑๔ เปนตน
และสมาคมทมงอนรกษอาคารทางศาสนา เปนตน นอกจากน
สหราชอาณาจกรยงเปนจดเรมตนของการตง NGOs ระหวาง
ประเทศเพอการอนรกษโดยคำานงถงการเปลยนแปลงสภาวะ
อากาศอก โดยทำางานอยในหลายแหงทงโลก ทงในทวปยโรปเอง
ทวปเอเชย และทวปอนๆ อกดวย ตอฉบบหนา (๕๒/๒๕๕๗)
๐๕
กรอบความคดการวางแผนตงรบภยพบตเมอง(Urban
Disaster Resilience Planning Framework) เปน
สวนทสำาคญทสดโดยเฉพาะเมองขนาดใหญ ทม
ประชากรหนาแนน ซงมองคประกอบทางสงคมมากมาย
มระบบสาธารณปโภคสาธารณปการทสลบซบซอน มโครงสราง
ทางกายภาพและทางเศรษฐกจทเชอมโยงหลายระดบจาก
ระดบทองถนสโครงขายระดบสากล เชน โครงขายคมนาคม
และโทรคมนาคม ซงเปนองคประกอบใหมทสำาคญของเมองใน
ปจจบน เหลานทำาใหเมองใหญตองการกรอบความคดอนรวม
สำาหรบนกวชาการทกำาลงกลาวถงมากทสด นนคอระบบนเวศ
(Ecological System) ซงมกถกละเลย และผบรหารสวนใหญ
มกไมใหความสำาคญ และการตดสนใจของผบรหารบางครง
อาจทำาลายระบบนเวศทเปราะบาง และหลายครงถงขนทำาให
สงมชวตบางสายพนธสญพนธอยางถาวร
ดงนนการวางแผนจำาเป นตองสร างความเข าใจ
การจำาแนกองคประกอบ เพอประมวลและจดทำาแผนยทธศาสตร
สำาหรบตงรบภยพบตเมอง ประยกตศาสตรตางๆ หลายสาขา
จากนเวศวทยา วศวกรรม สงคมวทยา ผงเมอง และ ฯลฯ จนถง
หลกการลดความเสยง เพอปรบเมองใหเขากบสภาพภมอากาศ
เปลยนแปลง (Urban Adaptation to Climate Change)
นบตงแตป ๒๐๐๗ องคกรระหวางประเทศหลายแหง
ไดนำาเสนอเรองราวของการตงรบภยพบต ในรปของคมอ
เอกสารแนะนำา และเอกสารทางวชาการตางๆ สำาหรบทองถน
ในประเทศกำาลงพฒนาใหนำาไปปฏบตใช แตพบวายงมจดออน
จากวธการ (Methodology) การลดขนาดแบบจำาลองของสภาพ
ภมอากาศเปลยนแปลงจากระดบโลกมาส การใชงานใน
ระดบทองถน (Downscaled Climate Modeling) ทำาใหเกด
ความคลาดเคลอน (Error) โดยชมชนเมองขนาดเลกลงมา
มกมรปแบบและผลกระทบจากสภาพภมอากาศเปลยนแปลง
แตกตางจากเมองใหญ
นยามของระบบ (System) ถกจำาแนกออกจากกน
จากระบบเมอง (Urban System) ระบบนเวศ (Ecological
System) ระบบองคกร (Institutional System) และระบบอนๆ
ทตองพจารณารวมกน ระบบเหลานมความเปราะบางตางกน
เชน บางเมองมระบบสาธารณปโภคสาธารณปการ และระบบ
องคกรทด แตมความเปราะบางเรองระบบนเวศ โดยเฉพาะ
เมองขนาดใหญทตองการรกษาความมนคงทางเศรษฐกจ
มากกวาการรกษาสภาพแวดลอมทมระบบนเวศเปราะบาง
จนเกดความขดแยงสง ดงนนกรอบความคดการวางแผน
ตงรบภยพบตเมอง จงตองบรณาการหลายมต
การตงรบภยพบตเมอง (ตอนท ๒)Urban Disaster Resilience
ดร.ธงชย โรจนกนนท
สถำปนกช�ำนำญกำรพเศษ
ส�ำนกงำนผประสำนงำนดำนสภำพภมอำกำศเปลยนแปลง
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๕
สำาหรบ “ผปฏบต” มความสำาคญ ครอบคลมบคคล
ทกสาขาอาชพ ทกระดบการศกษา ทงภาครฐและเอกชนทพงพา
อาศยกนและกน แตทวาคนเหลานมมงมนตางกน มความสนใจ
เรองราวไมเหมอนกน โดยเฉพาะอยางยงตางมสวนรวมในการ
ตดสนใจไมเหมอนกน เมอจำาเปนตองรวมมอกนตงรบภยพบต
จงตองการประสานความรวมมออยางดจากทกกลมผปฏบต
แนวความคดตงรบภยพบตในระดบเมองจงถกมองวา
เปนระบบการปรบตวทซบซอน (Complex Adaptive System)
การวางแผนประกอบดวยแนวความคดมากมาย พฤตกรรมทาง
สงคม (Social Behavior) ในชมชนเมอง ถกวเคราะหประกอบ
ดวยในแตละขนตอน หากมความขดแยงทางสงคมสง ไมวา
ดานเชอชาต ดานเศรษฐกจหรอดานใดๆ จกทำาใหการวางแผน
การบรหารตลอดจนการจดการภยพบตประสบปญหาได
ตลอดเวลา โดยเฉพาะการจดแบงบทบาทหนาทใหแกผปฏบต
แตละกลมเมอเกดภยพบต
ทงองคกร (Agents) และผปฏบต (Actors) ตองมตนทน
หรอทรพยากร (Resources) อยางเพยงพอ นนหมายถงตนทนทม
คามากกวางบประมาณทตองการมากขน มากกวาหนวยงานอน
แตความหมายของตนทนสำาคญสำาหรบการวางแผนตงรบภย
พบต ไดแกองคความรทจกตองพฒนาใหกวางขน มากขน
ทกมต และทรพยากรทมคามากกวาสงอนใดคอทรพยากร
มนษย ดงนนในแผนภม
องค ประกอบสำาคญในกรอบความคดน ได แก
องคความร ทงองคความรทองถน (Local Knowledge) และ
องคความรทางวทยาศาสตร (Scientific Knowledge) ทจก
ตองแสวงหาเพมเตมและขยายความรเดมใหมากขน เพอ
ใหทนตอความเปลยนแปลง เมอความรมากขน จกเขาใจ
ปญหา เขาใจความเสยงมากขน และจกสามารถพฒนาปรบ
ตนเองใหเขากบสภาพภมอากาศและภยพบตทจกตามมา
ไดมประสทธภาพมากขน โดยนยสำาคญขององคความรนน
ผ ทเกยวของทงหลายจำาเปนตองพฒนาความร ของตนให
กาวทนความเปลยนแปลง ดงกรณรายงานการวจยตางๆ ดาน
สภาพภมอากาศเปลยนแปลงทนำาเสนอในระดบสากล เชน
ผลกระทบของอณหภมของโลกเพมขน ๒ องศา จกมผลให
กรงเทพมหานครในอก ๒๐ ปขางหนา มปญหานำาทะเลทวมถงเปนตน
นยามสำาคญทถกนำามาประกอบคำาอธบายในงาน
แผนภมแสดงกรอบความคดการวางแผนตงรบภยพบตเมอง
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๖
วชาการดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง ไดรบการขยาย
ความเพอใหเกดความเขาใจตรงกน ดงเชน
การคาดเดา หรอ (Prediction) หมายถงสาระทไม
อาจระบไดชดเจน ถกตองแมนยำา หรอไมอาจมหลกการใด
มาอธบายได เชน การเมองทคาดเดาไมได (Unpredictable
Politics) เปนตน
การพยากรณ หรอ (Forecast) หมายถงสาระทมการ
สรปวเคราะหไดระดบหนง ความถกตองอาศยขอมลทสามารถ
คนหาไดเปนองคประกอบสำาคญ เชน การพยากรณอากาศ
(Weather Forecasting)
การคาดการณ หรอ (Projection) หมายถงสาระทม
การวเคราะหจากองคประกอบตางๆ เพอแสดงการณอนาคต
ทจะเกดขนภายใตเงอนไขทนำามาวเคราะห เชน การวเคราะห
อตราการเกด การตาย การเจรญพนธเพอการคาดการณ
ประชากร (Demographical Projection)
ความนาจกเปนไปได (Probability) หมายถงสาระ
ทอางองจากประสบการณ ความรและความทรงจำา จนทำาให
เกดความเชอวาเหตทำานองเดยวกนจกเกดขนไดอก โดยอาจ
อางองจากแหลงขอมลพนบานทไมเปนวทยาศาสตร แตมผล
ทำาใหบคคลบางกลมสรปวาเรองนนเปนไปได
ความไมแนนอน (Uncertainty) หมายถงสาระทไม
อาจระบไดวา อนาคตจะเปนเชนไร แมมขอมล สถต หรอหลก
วชาการประกอบกตาม สาระหรอเรองราวบางครงอาจเกดขน
ไดโดยไมคาดคด
นยามเหลานถกนำามาใชอธบายปรากฏการณตางๆ
ทเกยวของกบสภาพภมอากาศเปลยนแปลง โดยขนตอน
สำาคญในการวางแผนตงรบภยพบต ตงแตการวเคราะหความเสยง
การวเคราะหความเปราะบาง จนถงการกำาหนดมาตรการตงรบ
ในดานตางๆ ดงกรณกระบวนการปรบตว (Adaptation
Process) เพอรบความเปลยนแปลงทมลกษณะและรปแบบ
การคาดการณทมมากมาย ตามทนกวทยาศาสตรตางสาขา
นำาเสนอในรปแบบของแบบจำาลองสภาพภมอากาศ (Climate
Model) ทมเนอหาสาระเปนวทยาศาสตรมากกวา จนบางครง
เปนปญหาในการสอใหทองถนเขาใจ หากเปนขอมลหรอภาพ
จำาลองอนาคตทประกอบดวยการคาดการณ การคาดเดาทม
ความไมแนนอน จนทำาใหวางแผนไมไดจนถงตดสนใจไมได
ดวยเหตทสภาพภมอากาศเปลยนแปลงจกปรากฏผลกระทบ
ชดนน ใชเวลานานมาก ระหวาง ๓๐-๘๐ ป เทยบกบระยะ
การบรหารงานของผปฏบต หรอองคกร และผทเกยวของ
ตางๆ เพยง ๔-๑๐ ป เทานน ทำาใหผบรหารรรอ และลงเล
บางตองการขอมล และความชดเจนมากกวานเพอตดสนใจ
เหลานเปนสาเหตสำาคญทแผนปฏบตงาน (Action Plan) ในหลาย
ประเทศไมไดรบการอนมต หรอผานการพจารณายากมาก
ขณะเดยวกนฝายวชาการโดยเฉพาะนกวทยาศาสตรกลบไม
คอยมบทบาทหรอโตแยงหรอมสวนรวมในการกำาหนดนโยบาย
จนทศทางและวธปฏบตกลายเปนหนาทของฝายบรหารทผก
กบการเมอง จนเปนประเดนทกลาวถงเรองสภาพภมอากาศ
เปลยนแปลงวาเปนวาระทางการเมองในหลายประเทศ รฐบาล
สหพนธรฐเยอรมนเปนตวอยางชดเจนของการกำาหนดนโยบาย
ดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง (Policy on Climate
Change) บนพนฐานขอมลทางวทยาศาสตร และเปนตวอยาง
ทดของการดำาเนนงานดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง
เปรยบเทยบกบประเทศกำาลงพฒนาสวนใหญแลว
นโยบายเกอบทงหมดเปนนโยบายการเมอง (Political
Policy) ทหวงผลทางการเมอง ไมมการอางองหลกการทาง
วทยาศาสตร ซงเปนองคประกอบสำาคญมากในการตงรบ
ภยพบต ความเปราะบางทางการเมองจงถกพจารณาวาเปน
ปญหาและอปสรรคสำาหรบการตงรบภยพบต ทำาใหหลาย
ประเทศไมสามารถปรบตวและบรรเทาผลกระทบจากภยพบต
ได ซงมกไดรบความเสยหายหนกและสญเสยชวตมากกวาท
ควรจะเปน เชน ประเทศกำาลงพฒนาและมฐานะยากจนทมก
มปญหาทางการเมอง
องคประกอบดานองคกรและผ ปฏบตถกกลาวถง
บอยครง เพราะเปนผขบเคลอนสำาคญ เนองจาก “การตงรบภย
พบตเมองเปนขบวนการตอเนอง” Urban climate resilience
is a continual process. อกนยหนง เปน ขบวนการ (Process)
ไมใชโครงการ (Project) ทเสรจสนแลว มองหาโครงการใหม
โดยมกรอบของการคาดการณสภาพภมอากาศ (Climate
Projection) เพอเตรยมรบภยพบตตลอดเวลา โดยเรมจาก
ความรความเขาใจวทยาศาสตรดานสภาพภมอากาศ (Climate
Science) แลวพฒนาเปนการจำาลองสถานการณ (Scenarios)
ในอนาคต เปนภยอนตราย (Hazard) และผลกระทบ เชน
การตงรบภยพบตจากพายทอาจมหลายลก ดงทเคยเกดใน
ประเทศไทยในป ๒๕๕๔ และอาจสมมตสถานการณกรณม
พายมากกวาในป ๒๕๕๔ เปนตน
เมอพจารณาสาระของการวางแผนตงรบภยพบต
นยามตางๆ และตรรกะของการทำางาน จงเปนองคประกอบ
สำาคญทอย ในงานผงเมองมานาน สอดคลองกบเอกสาร
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๗
และทฤษฏทประยกตใชในดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง
เพยงแตผทเกยวของจำาเปนตองศกษาเพมเตมในศาสตรทเกยวของ
และขอมลทยงไมครบถวน โดยเฉพาะวทยาศาสตรดานสภาพ
ภมอากาศ
หากงานผงเมองเพอการวางแผนตงรบภยพบต
มงเนนการคาดเดา และการพยากรณมากเกนไป ความผดพลาด
จกมากตามไปดวย การวางผงเมองและวางแผนแตละดาน
บนพนฐานการคาดการณ และความน าจะเป นไปได
จงเปนสาระสำาคญในการวางแผน ทสามารถลดและปดชองวาง
ของการวเคราะหความเสยงภยพบตเมอง (Urban Disaster)
ไดดกวา โดยเงอนไขความไมแนนอนเปนปญหาทนาเปนหวง
มากทสด ดงกรณผลการศกษาของนกวทยาศาสตรชนนำา
ของโลกทประเมนแตเดมและเสนอองคการสหประชาชาตวา
อณหภมโลกจะสงขน ๒ องศา แตผลการศกษาตอมาพบความ
ไมแนนอนวา อณหภมโลกอาจสงกวา ๔ องศาในศตวรรษน
นนหมายถงการเพมปรมาณฝนตกในเขตรอนชน (Tropical Zone)
จกมปรมาณมากกวาปกตรอยละ ๓๐ ถง ๕๐ ในกรณสภาพภม
อากาศเปลยนแปลงแบบสดก (Climate Change Extreme)
ซงจกทำาใหเกดพายหมนขนาดใหญมากขน และรนแรงมากขน
กอใหเกดภยพบตรายแรงตามมามากมาย
สถานการณทผนแปรและองคประกอบในการทำางาน
ทเพมมากขน ทำาใหจำาเปนตองทบทวนการทำางาน โดยเฉพาะ
ขนตอนการวเคราะหความเสยงภยพบต (Disaster Risk
Analysis) ซงเปนขนตอนทยากทสด
เอกสารอางอง ๑. Black M. & King J. (๒๐๐๙), The Atlas of Water;
Mapping the World’s most critical Resource, University
of California Press, California, USA
๒. Moench M., Tyler S. & Lage J. (๒๐๑๑), Cata-
lyzing Urban Climate Resilience, Applying
๑ กรกฎาคม ๒๕๕๖ (ตอตอนท ๓)
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๘
อาเซยนกบประเทศ ‘คเจรจา’
๑๐ ประเทศสมาชกอาเซยน ไดตงอยในภมภาคท
เรยกวาเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดเสรมสรางความ
สมพนธอนดผานกรอบความรวมมอตางๆ และ
อาเซยนยงมโครงการความรวมมอในสาขาตางๆ กบประเทศ
‘คเจรจา’ ซงเปนเพอนของอาเซยน อาเซยนมเปาหมาย คอ
การขอใหประเทศ ‘คเจรจา’ ทมสถานะทดกวา ใหความ
ชวยเหลอทางดานการพฒนาแกอาเซยน โดยอาเซยนเรมม
ความสมพนธกบประเทศนอกกลมเปนครงแรกกบ ‘สหภาพ
ยโรป’ ในปพ.ศ.๒๕๑๕ หรอประมาณ ๕ ปภายหลงจากการกอ
ตงอาเซยน ตอมาอาเซยนมเพอนประเทศ ‘คเจรจา’ เพมมากขน
จนถงปจจบน มจำานวน ๙ ประเทศ กบ ๑ องคกร ไดแก จน
ญปน เกาหลใต สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย นวซแลนด แคนาดา
อนเดย รสเซย และสหภาพยโรป
ตอมาอาเซยนพยายามหาความเชอมโยงกบประเทศ
และองคกรตางๆ ในดานเศรษฐกจ การคา และการลงทน
เช นความร วมมอเฉพาะทางในบางสาขากบองค การ
สหประชาชาตและปากสถาน รวมถงกล มภมภาคอนๆ
เชน ความรวมมอของรฐอาวอาหรบ (องคกรของประเทศ
ทมนำามนเปนสนคาสงออกหลก ไดแก บาหเรน กาตาร
คเวต โอมาน ซาอดอาระเบย และสหรฐอาหรบเอมเรตส),
สมาคมความร วมมอแหงภมภาคเอเชยใต (มอนเดย
ปากสถาน และบงกลาเทศเปนสมาชก), องคกรของกลม
ประเทศในทวปอเมรกาหลายองคกร เชน เขตการคาเสร
อเมรกาเหนอ (North American Free Trade Agreement:
NAFTA) และตลาดรวมอเมรกาตอนลาง ซงประกอบไป
ดวยอารเจนตนา บราซล ปารากวย อรกวย ชล เปร โบลเวย
โคลอมเบย และเอกวาดอร เปนตน
ความสมพนธระหวางอาเซยนกบประเทศ ‘คเจรจา’ ทผานมา ไดกอใหเกดผลบวกในดานตางๆ เชน
การเสรมสรางความไวเนอเชอใจระหวางกนเพอปองกน
ขอพพาททอาจมขน, ประเทศ ‘คเจรจา’ ใหความชวยเหลอ
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๙
เรองควรรเกยวกบอาเซยน
รวบรวมและเรยบเรยงโดย
ส�านกงานวเทศสมพนธ
ดานการเงนและเทคนคเพอการพฒนาของอาเซยน เปนการ
ลดชองวางระดบการพฒนาระหวางประเทศสมาชกอาเซยน
ดงเดมกบประเทศกมพชา ลาว พมา และเวยดนาม ซงเปน
สมาชกทเพงเขารวมอาเซยน, ความพยายามในการจดตงเขต
การคาเสรรวมกนระหวางอาเซยนกบประเทศคเจรจาหลาย
ประเทศ เชน จน ญปน เกาหลใต ออสเตรเลย และนวซแลนด หรอ
สหภาพยโรป อนจะสงผลใหประชาชนอาเซยน ซงรวมประชาชน
คนไทย นนไดใชสนคาทมคณภาพดในราคาทถกลง เปนตน
นอกจากน อาเซยนยงไดเปนแกนหลกในการ
จดใหมการประชมสดยอดเอเชยตะวนออก ซงเปนการ
ประชมระดบผนำาของประเทศสมาชกอาเซยน ๑๐ ประเทศ, ทมา: สมาคมอาเซยน ประเทศไทย, http://www.aseanthailand.
org/h2_2.html
จน , เกาหลใต , ญป น , อนเดย , ออสเตรเลย และ
นวซแลนด ซงถอว าเป นเวทของผ นำาทจะแลกเปลยน
ความคด และวสยทศน การพฒนา ตลอดจนแก ไข
ปญหาตางๆ ทเกดขนในภมภาคเอเชยตะวนออกรวมกน
การดำาเนนความสมพนธ ระหว างอาเซยนกบ
ประเทศคเจรจา จงเนนทการประสานความรวมมอระหวาง
กนในกจกรรมและโครงการทสอดคลองกบเปาหมายการเปน
ประชาคมอาเซยน
มกลไกการประชมในระดบตางๆ
เปนกลไกการขบเคลอนความสมพนธระหวาง
อาเซยนกบประเทศคเจรจา เชน การประชม
ระดบรฐมนตรระหวางอาเซยนกบ
ประเทศคเจรจา ซงจดขนเปนประจำาทกป
ในชวงเดอนมถนายนหรอกรกฎาคม
หรอการประชมระดบผนำา
ประเทศของประเทศสมาชกอาเซยน
กบจน ญปน และเกาหลใต ทเรยกวา
‘อาเซยน + ๓’ ซงจดขนเปนเปนประจำา
ทกปเชนกนในชวงเดอนพฤศจกายนหรอธนวาคม
ความสมพนธระหวางอาเซยนกบประเทศ‘คเจรจา’
เรมตนอาเซยน อาเซยนเตบโตและมระดบการพฒนาทดขน ปจจบน
‘หนสวน’ ‘ผรบ’จากประเทศคเจรจา (ผให) ทมสถานะทดกวา
ใหความชวยเหลอทางดานการพฒนาแกอาเซยน
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๐
การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาภาพลกษณ
ปจจบนของกรมโยธาธการและผงเมอง และภาพลกษณ
ทพ งประสงค ของกรมโยธาธการและผง เมอง
ในทศนะของบคลากรภายในกรม ศกษาการเปดรบสอและ
ขาวสารเกยวกบกรมโยธาธการและผงเมอง และการรบรเกยวกบ
กรมโยธาธการและผงเมองของบคลากร ความสมพนธระหวาง
ลกษณะทางประชากรของบคลากรกบภาพลกษณปจจบนของ
กรมโยธาธการและผงเมอง
ผลการวจยพบวา ภาพลกษณปจจบนของกรม
โยธาธการและผงเมองในภาพรวมเปนเชงบวกระดบมาก
ภาพลกษณทพงประสงคของกรมโยธาธการและผงเมอง คอ
การเปน องคกรแกนน�าในดานการผงเมองและโยธาธการ
บคลากรของกรมเปดรบขาวสารเกยวกบกรมโยธาธการและ
ผงเมองทางสออนเทอรเนต/อนทราเนตมากทสด รองลงมา
ไดแกบอรดประชาสมพนธ / ประกาศ / คำาสง / หนงสอเวยน
สวนใหญไดรบขาวสารทางดานนโยบาย วสยทศน พนธกจ
ภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง
นายรงสรรค ศรหน
นกประชำสมพนธช�ำนำญกำร
กองเผยแพรและประชำสมพนธ กรมโยธำธกำรและผงเมอง
และทศทางการดำาเนนงานของกรม รองลงมาคอขาวการจด
กจกรรมภายในองคกร ขาราชการและพนกงานราชการมการ
รบร เกยวกบกรมโยธาธการและผงเมองในภาพรวมอยในระดบ
ปานกลาง ทงนเพศและระยะเวลาการทำางานของบคลากร
มความสมพนธกบภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมองอยาง
มนยสำาคญทางสถต
ความเปนมาและความส�าคญของปญหา กรมโยธาธการและผงเมอง ไดกำาหนดกลมภารกจ
เพอสนองตอบประชาชน ตามแนวนโยบายของรฐบาล และ
กระทรวงมหาดไทย โดยการดำาเนนงานตามยทธศาสตร
๔ ดาน ไดแก ดานการผงเมอง ดานการพฒนาเมอง
บทคดยอ
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๔๑
ดานการอาคาร และการบรการดานชาง ซงการดำาเนนงาน
ดงกลาว เกยวของกบภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนในทก
ภาคสวนของสงคมทจะมสวนผลกดนใหองคกรบรหารงานไปส
ความสำาเรจได ในการดำาเนนงานใหบรรลวตถประสงคอยางม
ประสทธภาพนน จำาเปนทจะตองเผยแพรประชาสมพนธขอมล
ขาวสารตางๆ ไปสกลมเปาหมาย เพอมความรความเขาใจท
ถกตองในการดำาเนนงานขององคกร เกดการยอมรบ สนบสนน
เชอถอ ศรทธา เสรมสรางภาพลกษณทดใหกบกรมโยธาธการ
และผงเมอง
ในโลกยคปจจบน ขอมลขาวสารสามารถเขาถง
ประชาชนไดอยางรวดเรว การดำาเนนงานของหนวยงานตางๆ
ทเกยวของกบประชาชนจงปรากฏเปนขาวทางสอมวลชน
อยางรวดเรว และกอใหเกดภาพลกษณในทางบวก หรอ
พลบพลาพธ ในพระราชพธบวงสรวงสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราช ณ พระทนงอนนตสมาคม
ในโอกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงครองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๒
โครงการน�าสอมวลชนเยยมชมการกอสรางถนนและระบบระบายน�า อ.หวหน จ.ประจวบครขนธโครงการพฒนาตามผงเมองรวมตามยทธศาสตรดานการพฒนาเมอง
ทางลบตอองคกร ตามมมมองของกลมเปาหมายทแตกตางกนไป
เพราะขอมลขาวสารทปรากฏทางสอตางๆ เหลานสงผลตอ
ทศนคตของกลมเปาหมายและการดำาเนนงานขององคกร
ทงน ภาพลกษณอาจจะมาจากชอเสยงของหนวยงาน
ในการดำาเนนงานทสงคมไดรบร จากนโยบายและการปฏบต
งานของเจาหนาท คณภาพของบคคลากร การใชเทคโนโลยท
ทนสมย และการเผยแพรขอมลขาวสารตางๆ เกดเปนลกษณะ
เฉพาะของหนวยงาน
ภาพลกษณเกดขนไดใน ๒ ลกษณะคอ เกดขนเอง
ตามธรรมชาตจากสภาพแวดลอมและเกดขนจากกระบวนการ
สรางภาพลกษณตามทสถาบนหรอองคการตองการจะใหเปน
ภาพลกษณเกดขนจากขอเทจจรงและการประเมนสวนตวของ
แตละบคคล ขอมลทบคคลไดรบนนตองชดเจน มจำานวนมาก
พอและตอเนองอยางสมำาเสมอจนทำาใหเกดการรบรได ซงอาศย
การสอสารทมประสทธภาพผานชองทางตางๆ ททางหนวยงาน
เลอกใช และมระยะเวลายาวนานเพยงพอ
ภาพลกษณเป นรากฐานแหงความมนคงของ
องคกร มความสำาคญตอความสำาเรจของการดำาเนนงาน
ทงในระยะสนและระยะยาว ทำาใหองคกรไดรบความสนใจ
จากสาธารณชน ขาราชการและพนกงานขององคกร เปนผท
ทจะนำานโยบายของหนวยงานมาปฏบตและเกยวของใกลชด
กบประชาชน การมความรความเขาใจทถกตองและมภาพ
ลกษณทดตอหนวยงาน ยอมกอใหเกดความเชอมนภาคภมใจ
เลอมใสศรทธาในองคกรของตน สงผลใหการดำาเนนงานม
ประสทธภาพ นอกจากนบคลากรภายในหนวยงานยงเปน
สอบคคลทจะเปนผถายทอดขอมลขาวสารการดำาเนนงานใน
เชงบวกไปสประชาชนกลมเปาหมาย เพอสรางภาพลกษณท
ดของกรมโยธาธการและผงเมองตอไป
วธด�าเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงสำารวจ ศกษาเฉพาะ
ขาราชการ และพนกงานราชการของ กรมโยธาธการและ
ผงเมองในสวนกลางและสวนภมภาค ใชวธการสมตวอยาง
แบบการจดชนภม ใชแบบสอบถามเปนเครองมอ สถตทใช
วเคราะหขอมล ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย คาสวน
เบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาไคสแควร
ถนนและระบบระบายน�า อ.หวหน จ.ประจวบครขนธ
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๔๓
ผลการวจย ๑. ภาพลกษณทพงประสงคของกรมโยธาธการ
และผงเมอง
• เปนหนวยงานดานโยธาธการและดานการผงเมอง
ทมภารกจหลกทางดานการกอสรางและดานการวางผงเมอง
การพฒนาเมองและการควบคมอาคาร
• เป นหนวยงานทมองค ความร ในงานผงเมอง
การอาคาร และการกอสราง เชน เขอนปองกนตลงฯ
๒. จดเดนกรมโยธาธการและผงเมองทตองการใหเกดขน
• เปนองคกรหลกในการจดรปแบบของเมองใหม
ระบบ เปนระเบยบเรยบรอยสวยงาม ตองการใหพฒนาเมอง
และชนบทโดยคำานงถงสงแวดลอมอยางมอตลกษณ
• เปนองคกรควบคมการกอสรางใหมมาตรฐานทาง
วศวกรรม และตองการใหองคกรเปนเลศในการใหบรการ
ดานชางแกประชาชนและองคกรปกครองสวนทองถน
๓. บคลกลกษณะของกรมโยธาธการและผงเมอง
ทตองการ
• เปนองคกรทมความสงางาม มชวตชวา และมความ
แขงแรง
คนปองกนน�าทวมสามารถพบเกบได เพอไมใหบดบงทศนยภาพโบราณสถานโครงการปองกนน�าทวมโบราณสถานสาธารณะและแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร
บรเวณวดไชยวฒนาราม จงหวดพระนครศรอยธยา
การกอสรางพนงกนน�า บรเวณคลองรงสตประยรศกด
เรอก�าจดผกตบชวาเพอแกปญหาการระบายน�า
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๔
อภปรายผล ภาพลกษณทพงประสงคของกรมโยธาธการและ
ผงเมอง เปนไปตามพนธกจของกรมฯ ไดแก การสนบสนน
กำาหนด กำากบ และพฒนาปรบปรงใหงาน ผงเมองและโยธาธการ
มมาตรฐานวชาการทสามารถสนองตอความตองการทาง
สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม เพอการพฒนาอยางยงยน
เนองจากปจจบนปญหาของเมองและสงแวดลอมเพมมากขน
ทกวน เชน มลพษ ขยะ การจราจร ความแออดของอาคาร
บานเรอน กรมฯสามารถใชองคความรดานชางและดานการ
ผงเมองวางแผนพฒนาทองถนใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม
ทางกายภาพและลกษณะภมประเทศของพนท
ปจจบนปรากฏการณโลกรอนและแผนดนไหวเกด
ขนบอยครง สงผลตอการออกแบบอาคาร จงตองมการทดสอบ
วสดและตรวจสอบอาคาร เชน อาคารสง โรงมหรสพ โรงแรม
โรงงาน ปาย สะพาน ฯลฯ ตองตรวจสอบความแขงแรงอยาง
ตอเนอง และแนวโนมในอนาคตทโครงสรางทางสงคมจะ
เปลยนแปลงไปเปนสงคมทมผสงวยมากขน การออกแบบ
อาคารจะตองสอดรบโดยตองมสงอำานวยความสะดวกให
มากขน และกรมฯมกฎหมายหลายฉบบรองรบการปฏบตงาน
ภาพล กษณ ท พ งประสงค จ งสอดคล องกบ
บคลกลกษณะของกรมโยธาธการและผงเมองทตองการคอ
มความสงางาม มชวตชวา และมความแขงแรง
บานลอยน�าและทจอดรถลอยน�า การวางผงเมองรวมดวยเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตร (GIS)
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๔๕
ขอเสนอแนะ๑. ขอเสนอแนะทวไป
๑.๑ วางกลยทธการประชาสมพนธเพอเสรมสรางภาพ
ลกษณใหสอดคลองกบสถานการณ เนนการประชาสมพนธ
เชงรก บรหารจดการใหเปนระบบอยางตอเนอง จดทำาแผนระยะสน
และแผนระยะยาว ใหครอบคลมทกเครอขายขององคกร
๑.๒ สรางภาพลกษณใหสอดคลองกบความตองการของ
กลมเปาหมาย ดวยขอมลทถกตองชดเจน รวดเรว ทนเหตการณ
ผานสอทสามารถเขาถงได โดยเฉพาะดำาเนนงานทเกดผลกระทบ
เชน การกอสรางเขอนปองกนตลง การวางและจดทำาผงเมอง
รวม เปนตน
๑.๓ สรางอตลกษณขององคกร โดยสรางจตสำานก
รวม เชน คำาขวญ คานยม เครองแบบหรอสสญลกษณประจำา
กรม สอความหมายถงภารกจทนาภาคภมใจ ปลกฝงความเปน
สถาปนกหลวง ชางของแผนดน และนกผงเมองของประชาชน
๑.๔ จดกจกรรมสาธารณะประโยชนเพอสงคม CSR
(Corporate Social Responsibility) และกจกรรมพเศษเพอ
สรางความสมพนธอนดกบผมสวนไดเสย สรางความประทบ
ใจใหเกดขน พรอมทงเผยแพรทางสอมวลชนและสอสมยใหม
๑.๕ ประเมนภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง
อยางสมำาเสมอและตอเนอง เพอวเคราะหทศทางความตองการ
และรบฟงความคดเหนของกลมเปาหมาย ทงภายในและ
ภายนอกองคกร เพอเปนแนวทางในการวางแผนประชาสมพนธ
ในครงตอไป
๒. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป
๑) ศกษาภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง
ในดานอนๆ เพมขน เชนดานการเปนองคกรของประชาสงคม
ภาพลกษณดานสภาพแวดลอมในการทำางาน ภาพลกษณของ
ผบรหารองคกร เจาะลกในแตละองคประกอบโดยตรง
๒) ศกษาการรบร ภาพลกษณกรมโยธาธการและ
ผงเมอง ในทศนของกลมเปาหมายภายนอก เพอการวางแผน
ประชาสมพนธใหเขาถงทกๆ กลมเปาหมาย เสรมสรางภาพ
ลกษณทดใหแกองคกร ตอไป
*งานวจยน เป นสวนหนงของการศกษา หลกสตร
นเทศศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช
เอกสารอางอง
๑. กรมโยธาธการและผงเมอง (๒๕๕๓) อำานาจหนาท
กรมโยธาธการและผงเมอง นครปฐม กองเผยแพรและ
ประชาสมพนธ
๒. (๒๕๕๒) ค มอการวางแผนยทธศาสตร/กลยทธ
นครปฐม กองแผนงาน
๓. (๒๕๕๒) แผนปฏบตงาน ๒๕๕๓ ACTION PLAN
๒๕๕๓ นครปฐม กองแผนงาน
๔. กรรณการ อศวดรเดชา (๒๕๔๔) สอเพอการ
ประชาสมพนธ พมพครงท ๕ กรงเทพมหานคร พมพครงท
๓ กรงเทพมหานคร โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร
๕. วรช ลภรตนกล (๒๕๔๔) การประชาสมพนธฉบบ
สมบรณ (พมพครงท ๙) กรงเทพมหานคร สำานกพมพ
จฬาลงกรณมหาวทยาลย
๖. วมลพรรณ อาภาเวท (๒๕๔๖) การวางแผนการ
ประชาสมพนธและการรณรงค กรงเทพมหานคร บรษท
บคพอยท จำากด
๗. สมควร กวยะ (๒๕๔๗) การประชาสมพนธใหม
กรงเทพมหานคร โอ.เอส.พรนตงเฮาส
๘. Bernays, Edward L.(๑๙๖๑), Your Future in Public
Relations. New York : Richard Rosen Press, Inc.
๙. Cutlip, Scott M., and Center, Allen H. (๑๙๗๘)
Effective Public Relations ๕th ed. Englewood Cliff, N.J.
: Prentice-Hall.
๑๐. Good,Cater V. (๑๙๗๓) Dictionary of education.
New York :Mc Graw-Hill Book.
๑๑. Schramm Wibur (๑๙๗๓) “Channels and Audi-
ences.” In Handbook of Communication.
๑๒. Chicago : Rand McNally College Publishing
Company.
วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง
JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๖
โครงการผงเมองเพอการพฒนา
พนทรอบสถานรถไฟความเรวสง
สายกรงเทพ – เชยงใหม
สายกรงเทพ – หวหน
สายกรงเทพ – นครราชสมา
สายกรงเทพ – ระยอง