การศกษาเพอการสรางสรรค : กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย

ปรญญานพนธ ของ

สมชาย พนจทรพย

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป-ศลปะสมยใหม

มถนายน 2555

การศกษาเพอการสรางสรรค : กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย

ปรญญานพนธ ของ

สมชาย พนจทรพย

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป-ศลปะสมยใหม

มถนายน 2555 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนวโรฒ

การศกษาเพอการสรางสรรค : กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย

บทคดยอ ของ

สมชาย พนจทรพย

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป-ศลปะสมยใหม

มถนายน 2555

สมชาย พนจทรพย. (2555). การศกษาเพอการสรางสรรค : กรณความเสอมในความศรทธาตอ พระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย. ปรญญานพนธ ศป.ม. (ทศนศลป-ศลปะสมยใหม). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ. คณะกรรมการควบคม: รองศาสตราจารย สมศกด ชวาลาวณย, รองศาสตราจารย กมล เผาสวสด, รองศาสตราจารยจตรพ ชวาลาวณย. การศกษาเพอการสรางสรรค : กรณความเสอมในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย มวตถประสงคเพอ 1)เปนการศกษาวเคราะหปญหาดานความเสอมในความเชอและศรทธาตอพมพพระชดเบญจภาค ในสงคมไทยและนาขอมลทไดจากการวเคราะหมาสรางเปนภาพราง จานวน 20 ภาพ แลวไดคดเลอกโดยวธการสมตวอยางแบบเจาะจง(purposive sampling) จากผเชยวชาญ จานวน 5 ภาพ นามาสรางสรรคเปนผลงาน จตรกรรมผสม 2)เพอนาเสนอตอสาธารณะชนโดยมแบบประเมนความคดเหนในการเกบรวบรวมขอมลประกอบการศกษาวจย นาขอมลทไดมาวเคราะหผลจากการหาคารอยละ แบบประเมนแบงคาถามออกเปน 2 ตอนดงน ตอนท 1 เปนคาถามแบบเลอกตอบเกยวกบขอมลทางประชากรศาสตรของผตอบแบบประเมนความคดเหนทมตอภาพผลงานศลปะทผวจยไดจดแสดงจานวนกลมตวอยาง 100 คน ผลการวเคราะหจากแบบประเมนพบวา จากแบบประเมนเพศหญงตอบแบบสอบถาม รอยละ 85 และมการศกษาอยในระดบปรญญาตรมากทสด คดเปนรอยละ 40 ตอนท 2 ผลการประเมนความคดเหนทมตอผลงานศลปะ จานวน 5 ชน ซงภาพผลงานศลปะชอ พระเครองพมพสมเดจ (พมพนยม 2555/1), ผลงานศลปะชอ พระเครองพมพพระกาแพงซมกอ (พมพนยม 2555/3), และ ผลงานศลปะชอ พระเครองพมพพระผงสพรรณ (พมพนยม 2555/5) มความพงพอใจมากทสด รอยละ 40 และมคะแนนเทากนซงเปนคะแนนสงทสด โดยใชเกณฑ 2 ดาน คอดานความงามทางองคประกอบศลป (Composition) มคะแนนเฉลยอยในระดบเกณฑ ด และดานความสาพนธระหวางแนวความคด (Conceptual) กบผลงานศลปะ (Work of Art) มคะแนนเฉลยอยในระดบเกณฑ ดมาก จากผลขอมลทไดจากการทาวจยดงกลาวจะเปนประโยชนดานหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เรอง ”พทธกบความเสอมของสงคมไทย” ในดานการดาเนนชวตประจาวนและสามารถหาทางแกไขปญหาไดในอนาคตใหดยงขนตอไป

EDUCATION FOR THE SAKE OF CREATIVITY : CASE THE DEGENERATION IN THE

FAITH ON THE BUDDHA SERIES FIVE PARTIES IN THAI SOCIETY

AN ABSTRACT BY

SOMCHAI PHINITSAP

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Master of Fine Art Degree in Visual Art: Modern Art

at Srinakharinwirot University June 2012

Somchai Phinitsap. (2012). Education for the sake of creativity : case the degeneration in the faith on the Buddha series five parties in Thai society. Master thesis, M.F.A. (Visual Art: Modern Art). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Assoc. Prof. Somsuk Chawarawan, Assoc. Prof. Kamol Phaosawadi, Assoc. Prof. Jitrapee Chawarawan.

The objective of this research was to analyze the degeneration in the faith on the Buddha series five parties in Thai society for being basic data to perform 20 drawings. The experts used purposive sampling method select 5 drawings from those and then researcher created work of arts of Buddha series five parties with combine painting. Another objective was public presentation these work of arts of Buddha series five parties. Samples was 100 people who visit the exhibition work of arts of Buddha series five parties which created by researcher. The research instrument was the questionnaires of the sample’s opinion. This questionnaires was devided into two parts, first parts question samples’ perspective of aesthetic of the work of arts of Buddha series five parties and second part asked about the relationship of Buddhism concepts and the work of arts of Buddha series five parties in the exhibition. Data was analyzed by using descriptive statistic: percent, mean, and standard deviation. Research finding: 1) Samples are woman 85% and educate in bachelor degree 40%. 2) 40% of samples satisfied in the work of arts named Phra-Kreung-Pim-Somdej (No.2555/1), Phra-Kreung-Pim-Kampang-Soomkor(No.2555/3) and Phra-Kreung-Pim-Phra-Pongsuwan(No.2555/5) equally. 3) In perspective of aesthetic of the work of arts of Buddha series five parties sample agreed at good level and the relationship of Buddhism concepts and the work of arts of Buddha series five parties, at very good level. Recommendations : The study of the degeneration in the faith on the Buddha series five parties in Thai society confirmed that creative work of arts is useful for promoting Buddhism in Thai society and prevent problem of the degeneration in the faith of Buddhism in the future. Key words; the degeneration in the faith, the Buddha series five parties, creative work of art

ปรญญานพนธ เรอง

โครงการวจยเพอการสรางสรรค: กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย

ของ สมชายพนจทรพย

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป-ศลปะสมยใหม

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

..............................................................คณบดบณฑตวทยาลย (ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย สนตวฒนกล) วนท........เดอน..........................พ.ศ.2555

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา ..........................................ประธาน ..........................................ประธาน (รองศาสตราจารย สมศกด ชวาลาวณย) (รองศาสตราจารย กมล เผาสวสด) ..........................................กรรมการ .........................................กรรมการ (รองศาสตราจารย จตรพ ชวาลาวณย) (รองศาสตราจารย สมศกด ชวาลาวณย) ..........................................ประธาน ..........................................กรรมการ

(ดร.รวเทพ มสกะปาน)

ประกาศคณปการ จากการทางานวจยครงนสาเรจลลวงดวยด อนเนองจากไดรบความชวยเหลอจากผม อปการคณทกทาน ขาพเจาขอขอบคณทาน รองศาสตราจารย สมศกด ชวาลาวณย ทไดใหคาแนะนาปรบปรง แกไขรปเลมงานวจยจนสาเรจดวยด ขอขอบคณทาน รองศาสตราจารยกมล เผาสวสด ทไดใหคาแนะนา แกไข ตลอดจนใหแนวคดวธการทางานศลปะใหมความสมบรณมากยงขน ขอขอบคณทานอาจารยทกทานในสาขาวชาทศนศลป-ศลปะสมยใหม ทคอยใหคาแนะนาปรกษาการทางาน และขอบคณมารดา บดาของขาพเจา นางลาเจยก พนจทรพย นายสมหมาย บวราช ตลอดจน นางพรมย พนจทรพย และคณะเพอนรวมงานทกทานทใหความชวยเหลอสนบสนนใหกาลงใจตลอดมา สมชาย พนจทรพย

สารบญ บทท หนา 1 บทนา 1 ภมหลง 1 ความมงหมายของการวจย 7 ความสาคญของการวจย 8 ขอบเขตของการวจย 8 กรอบแนวคดในการวจย 9 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 11 ความหมายของศาสนาพทธ 11 กรรมในพระพทธศาสนา 26 ศาสนาอเทวนยม 57 ความหมายของพระเครองเบญจภาค 65 ประวตพระเครอง พมพสมเดจ 69 ประวตการสรางพระนางพญา วดนางพญา จงหวดพษณโลก 76 ประวตพระซมกอ(พระกาแพงซมกอ)จ.กาแพงเพชร 78 ประวต พระผงสพรรณ วดพระศรมหาธาต 81 ประวตพระรอดกรวดมหาวนจ.ลาพน 87 3 วธการดาเนนการวจย 91 การกาหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง 91 การสรางเครองมอทใชในการวจย 91 วธเกบรวบรวมขอมล 93 การวเคราะหขอมล 93 4 ผลการวเคราะหขอมล 94 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล 94 สรปผล ขอมลความพงพอใจทมตอผลงานศลปะ 103

สารบญ (ตอ) บทท หนา 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ 105 สรปผลการวเคราะหขอมล 105 อภปรายผล 106 ขอเสนอแนะทไดจากงานวจย 107 ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป 108 บรรณานกรม 109 ภาคผนวก 116 ประวตยอผวจย 127

บญชตาราง ตาราง หนา 1 การวเคราะหขอมลทางประชากรศาสตรของผตอบแบบสอบถามความคดเหนทมตอ การสรางสรรคผลงานศลปกรรม 94 2 การวเคราะหขอมลความพงพอใจของผตอบแบบสอบถาม ทมตอภาพผลงาน ศลปกรรม ดานความงาม สนทรยศาสตร จานวนกลมตวอยาง 100 คน 105

บญชภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย 10

บทท 1

บทนา

ภมหลง

ความเชอและศรทธา

คนไทยกเชนเดยวกน ทมความเชอศรทธา ในพระพทธศาสนาเปนสวนใหญ 6

เปนสงทมนษยทกชาตทกภาษามมาแตดกดาบรรพ ฉะนนจง

ปรากฏวา มรปลกษณเครองรางตาง ๆ อยคกบมนษยมาทกยคทกสมยเพราะสงเหลาน เปนเครอง

บารงขวญ และกาลงใจ บางครงคนทอยในทคบขน อยในระหวางอนตราย เมอนกถงสงทตนศรทธา

และยดมน เปนทพง กทาใหมสตมความมงมน ทจะตอสฝาฟนใหพนอปสรรคและอนตราย

ดวยกาลงใจทเกดขน ทาใหบรรลถงความสาเรจ ดวยเหตนนไมวาจะเปนคนอยในสมยใดจงชอบทจะ

มเครองรางไวสาหรบตดตว

6

ความเชอ

และศรทธา ทมอยแตเดมกพฒนา เปนสญลกษณ มรปแบบทเปนศลปะมากขน กลาวเฉพาะผทนบถอ

พระพทธศาสนา ตางนยม ไปบชายงสถานท พระพทธองคประสต ตรสร ปฐมเทศนา และ

ปรนพพาน ไดพากนไปปละมาก ๆ บรรดาพทธศาสนกชน ทไปยงสงเวชนย สถานดงกลาว กชอบ

หาสงทเปนปชนย วตถ นากลบไปบชาทบานเมองของตน แตเดมไมมความประสงค จะสรางเพอ

จาหนายเหมอนดงปจจบน พทธศาสนกชนคนไทย สรางพระพมพขน เพอสบอายพระพทธศาสนา

ใหถาวร จงสรางพระพมพเปนจานวนมาก ฝงไวในพระเจดย โดยถอวาเมอพระเจดยลมสลายหาย

สญไปแลว ภายหลงมใครไปขดพบพระพมพ ทสรางไว กจะไดรวา พระพทธศาสนาเคยประดษฐาน

ในทนนเปนเหตใหนอมราลกถงพระพทธคณสบตอไป

ภายหลงผทสรางพระพมพ เปนผทบาเพญตบะมพลงจต ไดคดสรรหาวตถ ทเปนมงคล

มาทาพระพมพและอธษฐานจต แผพลงใหสถตอยในพระพมพนน ๆ ครนเมอมเหตรายตาง ๆเกดขน

เชน เกดโรคภยไขเจบหรอเกดศกสงครามคนทงหลายทนบถอพระพทธศาสนาระลกถงพระพทธคณ

เปนทพงกหาพระพมพขนาดเลกตดตวไว ทาใหเกดขวญกาลงใจ จงเกดศรทธาเชอถอ เปนพระเครอง

สาหรบคมครองใหพนจากภยนตรายตอมา แมไมไดมงหวง ในเรองคงกะพนชาตรแตพระเครองท

สรางขน เปนสญลกษณ แทนพระพทธเจา และสรางจากสงทเปนมงคล ผทเคารพกราบไหว และ

ปฏบตตามคาสอน ของพระพทธองค กยอมเกดสรมงคล แกตนเองเชนเดยวกน6

ความเชอของคนไทย 8 ความเชอของมนษยสวนใหญ เกดจากความสมพนธระหวางมนษยก บ

ธรรมชาตเมอสงทเก ดขนนนมผลตอวถชวตมนษย ทงใหคณประโยชนและใหโทษแลวมนษย ไม

สามารถคนหาสาเหตมาอธบายได ทาใหเกดความหวาดกลวสาห รบบรบทของสงคมไทยใน ทก

ภาคสวนมความเชอทหลากหลายอนเปนทมาของความเชอและพธกรรมตามประเพณมธรรมเนยมและ

รปแบบการปฏบตทแปลกแตกตางกน ความเชอทปรากฏอยในสงคมไทยสามารถแบงออกเปนกลม

ของความเชอ ดงน 1.

2

ความเชอทางพระพทธศาสนา 8 เนองจากคนไทยนบถอพระพทธศาสนามาตงแต บรรพบรษ

ความเชอจงมงเนนพระรตนตรยหลกธรรมคาสอนทางพระพทธศาสนา คอ

ก) ความเชอเรองกฎแหงกรรม 8 ใครทากรรมใดไว ผลกรรมนนจะตามสนอง ซงมความเชอ

วา ทาดยอมไดด ทาชวยอมไดชว ไมมใครหลกเลยงได

ข) ความเชอเรองตายแลวเกดใหม 8

ค)

สตวโลกทงหลายยอมเวยนวายตายเกดวฏสงสาร

ตามผลแหงกรรมของตน เปนความเชอตามหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา

ความเชอเรองกฎแหงธรรมชาต8

ง)

ความเชอเรองนรกสวรรค 8

2. ความเชอเกยวกบวทยาคม 8 เปนความเชอเรองสงลกลบทเหนอธรรมชาต ไมสามารถ

พสจนทราบไดดวยเหตผลทางวทยาศาสตร แยกออกไดเปน 2 เรอง คอ

ความเชอเรองเวทมนตรคาถา 8เปนจาพวกตวอกษรหรออกข ระทผกเปนขอความถอวาม

อานาจลกลบแฝงเรนอยเมอนาไป ใชตามทกาหนดเชน นาไปบรกรรม เสกเปาหรอสวดเชอวาจะเกด

ความศกดสทธหรอเกดความขลงปจจบนความเชอประเภทนไดลดนอยลงดวยเหตความกาวหนา

ทางเทคโนโลยเขามาแทนท

ความเชอเรองเครองรางของขลง 8เปนความเชอในสงทเกดขนเองตามธรรมชาต ไมใช

สงทมนษยประดษฐข นเชอวาสามารถปองกนอนตราย ยง แทง ฟนไมเข า ตวอยางเชน เหลกไหล

เขยวเสอ

3. ความเชอเรองสงศกดสทธ8

4.

ความเชอประเภทนนาจะเปนสงทอยคกบคนไทยมาแตอดต

สวนมากจะพบเหน ไดจาก พระพทธรปคบานคเมอง รปเหมอนพระสงฆ ทเคารพเลอมใส เปน

พระเกจอาจารย อาจกลาวรวมไปถ ง ศาลปตา ,ศาลหลกเมอง ,ศาลเจาพอ ,ศาลเจาแม ความเชอ

ประเภทนยงคงมปรากฏใหเหนในสงคมไทยยคปจจบน

ความเชอเรองผสางเทวดา 8

5. ความเชอเรองโหราศาสตร หมายถงวชาวาดวยการพยากรณ โดยอาศยดาราศาสตร

เปนหลก ความเชอเชนนปรากฏแพรหลายในทกชนชนของสงคมไทย จนกระทงมการเ รยนการสอน

สบทอดอยางเปนทางการ และยดถอเปนอาชพ (พทธพานช :ผลประโยชนจากความเชอ . 2553 :

ออนไลน)

สงลกลบทมองไมเหนตวตนถอวามอทธฤทธและอานาจ

เหนอมนษย สามารถใหคณใหโทษกได สงเหลาน ทางวทยาศาสตรยงไมสามารถหาบทสรป ไดแนชด

วามจรงหรอไม บางครงในสงทเกดขนกมเหตอนนาเชอถอ

ศรทธาความเชออยางพทธมามกะ ความเชอ อยางพทธมามกะ อาจจะแตกต างจาก

ความเชอ ของชนเหลาอนความเชอของพทธมามกะนนคอ

3

1) พทธมามกะ เชอโดยตรงตอเหตผล และ ดวยความเปน ผอยในอานาจ แหงเหตผล

ขอนยอมทาใหความเชอพอเหมาะพอสม ไมมากเกน ไมนอยเกนไปและ เคยงคกนไปกบปญญา

พทธมามกะ ถอกนเปนแบบฉบบวา การเชองมงายเปนสงทนาอบอายอยางยงพระพทธเจาซงเปน

จดรวม แหงความนบถอของพทธมามกะนน เปนผทรและดาเนนไปตามหลก แหง การใชเหตผล จง

เปนผกาจดความงมงายของโลก

2) พทธมามกะ เชอวาพระพทธเจา เปนผทไดบม พระองคเอง มาเปน เวลาเพ ยงพอ

จนสามารถลถงดวยพระองคเองและทรงชทางใหมนษย มความสะอาด ความสวางและความสงบเยน

ไดจรง เมอไดพจารณาดประวตแหงคาสอนและการกระทาของพระองคแลว คนทกคนแมกระทงผท

ไมนบถอพระองค กยอมเหนไดทนทวาพระองคเปนผทสมบรณดวยความสะอาด ความสวาง และ

ความสงบถงทสดจนสามารถสอนผอนในเรองนธรรมะทพระองคไดทรงบรรลนนเองทาพระองคใหได

นามวาพระพทธเจา

3) พทธมามกะ เชอวาพระธรรมทพระพทธเจา ไดทรงบรรล และนามาสอนนน คอ

ความจรง อนตายตวของสงทงปวงอนมอานาจทจะบนดาลสงทงปวง ใหเปนไปตามกฎนน และ

โดยเฉพาะทมคา ตอมนษยมากทสดกคอกฎความจรงทรแลวสามารถทาผนนใหปฏบตถกในสงทงปวง

และพนทกขสนเชงพระธรรมนมอยสาหรบใหมนษยเรยนรและทาตามจนไดรบผลจากการกระทาเปน

ความพนทกขสนเชงทงทางกายและทางใจ

4) พทธมามกะ เชอวา พระสงฆ คอบรรดามนษย ทมโชคด มโอกาสกอนใครใน

การไดรไดปฏบตและไดรบผลของการปฏบต ในพระธรรมถงขนาดทพนจากทกข ยงกวาคนธรรมดา

ดวยความแนะนาของพระพทธเจาพระสงฆจงเปนผทควรไดรบการนบถอและถอเอาเปนตวอยางและ

เปนทบา เพญบญของผทประสงคจะไดบญ ใครๆกอาจเปนพระสงฆทแทจรงไดไมวา ชายหญง

บรรพชต หรอฆราวาส เดกหรอผใหญ มงมหรอยากจน คนเปนพระสงฆ ไดดวยการประพฤต และ

การบรรลธรรมทมอยในตวเขาไมใชเพราะการเขาพธหรอการเสกเปาตางๆ

5) พทธมามกะ เชอวา โลกนไมมบคคลใดสราง หรอ คอยบงคบ ใหเปนไป หากแต

เปนสงทหมนเวยนไป เองตามกฎของสงขารธรร มคอ กฎธรรมชาต อนประจาอยในสวนตางๆ

ทประกอบกนขนเป นโลก มนเปนกฎธรรมดา หากแตวามบางสงบางอยางลกลบ ซบซอน ประณต

และมหศจรร ย พอทจะทาใหคนบางพวกหลงไปวา มผวเศษค นใดคนหนงเปนผสรางสงตางๆ

เมอมนษย เรามความรเทาทน ความเปนไปของสงเหลานไดมากเพยงใดกสามารถปรบปรงตนเอง

ใหไดรบประโยชนจากสงเหลานน หรออยกนไดดวยความผาสกมากเพยงนน ไมตองมคมภรซง

อางวาสงมาจาก สวรรค คงมแตค มภร ทคนผเขาถงธรรมะแลว รเหนไดอยางไรกบอกไปอยางนน

จนผอนสามารถเขาถงธรรมะไดอยางเดยวกนกพอแลวเราเรยกคนเหลานนวาพระพทธเจาทงหลาย

4

6) พทธมามกะ เชอว ามนษยแตละคน ลวนมกรรม หรอการกระทาของตนเอง เปน

เครองอานวยความสขและความทกข แลวแตวา เขาไดทาไวอยางไร ในขณะทแลวมา ทกคนมกรรม

เปนของตนเอง เปนเครองปรงแตงตวเอง บงคบ ความเปนไปของตวเองโดยเดดขาด จนกลาวไดวา

เรามกรรม นน แหละ เปนตวเราเอง ถาเขาอยากม หรออยากอยในโลกทงดงาม เขากตองทา กรรมด

โดยสวนเดยว ถาเขาเบอ ตอการเปนอยในโลก ทกๆ แบบ เขากมวธทาใหจตใจ ของเขาสงพอทจะ

ไมทาอะไรๆ ใหเปนกรรม อยาง หนงอยางใดขนมาไดและอยเหนอกรรม โดยประการทงปวง ผททา

กรรมชวไวจกตองไดรบโทษ หรอ มการทาคนทสมควรแกกนเสยกอน จงจะ พนจากกรรมชวนน

เวนเสยแตเขาไดทากรรมดไวมากอกทางหนง ถงกบชวยใหเขามจตใจสงพนอานาจของกรรมไปเสย

กอนทมนจะใหผลได

7) พทธมามกะ เชอวา ตวแทของศาสนานน คอ ตวการกระทา ทถกตอง ตามกฎ

แหงความจรง จนไดรบผลของการกระทา เปนความสะอาด ความสวางและความสงบ จรงๆ หาใช

เปนเพยงคมภร หรอ คาสงสอน หรอการสวดรองทองบน วงวอน บวงสรวงไ ม พทธมามกะมศาสนา

ของตนๆอยทกาย วาจา ใจ อนสะอาดของตนเอง ความสะอาด ความสวางแล ะ ความสงบน คอ

ความหมายอนแทจรง ของคาวา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ซงทแท ทงสามองค เปนองค

เดยวกน พทธมามกะ จงทาใจของตน ใหปกดงลงท ความสะอาด ความสวา ง และความสงบ เทานน

ทงหมดนคอความเชอ 7 ประการของพทธมามกะ (พทธทาสภกข. 2498: ออนไลน)

พระเครองเปนปจจย 5 ของชวตประจาวนทกคน เพราะการออกไปดาเนนชวตทาธรกจ

การคา หรอเดนทางไปตางจงหวด คนไทยตองไหวพระกอนทกคน บางคนตองคลองพระนกถงพระ

เพราะพระเครอง ทาใหทกคนมความสขดานจตใจ และพระมพทธคณทคมครอง ผทนบถอและ

ศรทธาทานจรงๆ (คณเสมอ งวงาม หรอปอง สพรรณ สดยอดแฟนพนธแทพระเครอง 2 ปซอน

(2545/2546)) กลาวถงคณคาของพระเครองในบรบทของสงคมไทยกลมคนเลนพระ แบงออกเปน

4 กลม

กลมแรก เลนพระเปนธรกจการคา โดยมากจะเลนชดสากลนยม เชน เบญจภาค

ชดเนอชนยอดนยม,สมเดจจตรลดาเปนตน

กลมสอง สะสมพระเพราะความศรทธาเชอถอ ชนชอบและหลงใหล ในพทธศลปะของ

วตถมงคล ซงกลมนเชาพระมาแลวจะไมขาย แตเกบไวใหครอบครวลกหลานและผหลกผใหญเชน

เบญจภาค จะสะสมใหครบทงหาองค (วดระฆง,พระรอด,ซมกอ,นางพญา,ผงสพรรณ) ผทอยในกลมน

ชอบสะสมเกจอาจารยดงของเมองไทย เชน พระหลวงปทม วดละหารไร, หลวงพอพรหม วดชองแค,

หลวงปบญวดกลางบางแกว,หลวงปโตะเปนตน

กลมสาม สะสมเพอเปนสมบตหรอทรพยสนทมมลคาเพม โดยเปรยบการสะสมพระ

เหมอนเปนกองทนมองเปนธรกจเพอเกงกาไรกลมนจะสะสมพระชดใหมรนใหมอาท พระชดใหมจาก

วดโสธร ,วดสทศน ,วดบวร โดยพระเครองทออกจากวดใหมๆ ราคาจะไมแพง รวมถงเกจดงทราคา

ยงไมสงในปจจบน

5

กลมส สะสมพระเครองเพออวดอางในสงคมของตน ไมไดมงหวงกาไร โดยกลมนเปน

ลกคนมเงนโดยอาจชอบเครองราง เชน เขยวเสอหลวงพอปาน วดคลองดาน หรอ หมวดพระ เชน

พระนาคปรก,หลวงปศขวดปากคลองมะขามเฒา,พระปดตาหลวงพอแกววดเครอวลยเปนตน

กลมสดทายจะสะสมพระเหมอนนาฬกา แตพระเปรยบกบวตถอยางอนไมได เนองจาก

พระเครองเปนวตถมงคลของบรรพบรษทไดสรางไว จงมมลคาทางดานจตใจมาก การหอยพระเปน

ความสบายใจใหความมนใจตอช วตประจาวนสะสมแลวจงตองใช ในสงคมคนเลนพระทง 4 กลม

กลมคนทเลนพระเครองเพอลงทนแสวงหากาไรมประมาณ40% ของคนเลนพระทงหมดและอก 60%

เปนกลมคนทมความศรทธาพระเครอง พระทกรนดหมด อยทความชอบและศรทธาของแตละทาน

จะเปนเกจรนใหมหรอเกากได คนสะสมพระเขามาเลนใหมๆ ไมตองเชาองคละเปนลาน หลกหมน

หรอหลกพนบาทกม สะสมไวจะสรางมลคาเพมตลอด ผานไป1-2 ป มลคาพระกเพมเพราะจานวน

การสรางพระมจากด

การสะสมพระจงเทากบเปนการสะสมความมงคง การเพมมลคาของพระเครอง

ยงเวลาผานไปนานเทาใด ราคาพระยงเพมขน เนองจากพระมจานวนการสรางทจากด ไมมการสราง

เสรมเพมขนมาเหมอนของเกาและทาเลยนแบบพระรนเกาไมได พระรนเกามจดจบ เกจอาจารย

รนเกามโคด มตาหนทไมมทางลอกเลยนได มลคาพระ เพมขนมา เพราะค นไทยมความตองการ

พระเครองเยอะ เชน พระเครองรน 25 ศตวรรษทองคา สรางขนมา 2,500 องค ในป พ .ศ. 2500

ออกมาในราคา 2,500 บาท ลดเหลอ 1,250 บาท แตในปจจบนมราคาสงถง 500,000-600,000 บาท

เปนตน เนองจากมคานยมและมจานวนจากด

แมพระเครองจะมจานวนจากด แตคนทเลนพระเครองมไมจากด ทงอายและเพศ

คนรนใหมเดยวนกเลนพระ สะสมพระ ลกนกธรกจ หรอเดกรนใหมนกศกษาหลายคนกเลนพระ มา

หาเพอเอาไปคลองคอ เพราะมความศรทธา กลมสะสมพระเปนกลมใหญมาก ไมมหดหายไป มแต

เพมขนมา บางครงยงมผหญงเขามาสะสมพระดวย ไมเคยคดวาจะมวยรนและผหญงเขามาใน

วงการพระ แตตอนนมเขามามาก อยางไรกตามตลาดพระเครอง กมความสมพนธทแยกไมอ อก

กบภาวะเศรษฐกจ จนกลาวไดวา ตลาดหนเปนดชนชวดของตลาดพระถาตลาดหนด เศรษฐกจใน

การปลอยใหเชาพระจะดตามตลาดหน แตตอนนเศรษฐกจซบเซาลงไป ตลาดหนไมด ตลาดพระ

กโดนผลกระทบบาง แตกยงมคนกลมหนงทยงสะสม เดนเชาหาและราคาพระไมไดถกลงอยางทคด

สวนกระแส และเปนเครอง บงบอกวา วตถมงคลเปนคานยมทางดานจตใจและความเชอ ถอศรทธา

มมลคาทกาหนดไมไดซอดวยเงนไมได พระเครองเปรยบเหมอนวตถมงคลอนศกดสทธท บรรพบรษ

ไดสรางใหคนไทยสะสมและใชคลองคอกนจรงๆ (ดวงหทย ออยบารง . 2008 . กองเผยแพรและ

ประชาสมพนธ กองคมครองผบรโภคและโฆษณา. ออนไลน)

6

ทสดพระเครอง 10 อนดบ (สนนราคาหลกลานบาทขนไ ปทกองคแตตองเปนพระเครอง

ทมสภาพด-สวย)

1) สมเดจจตรลดา (พระกาลงแผนดน ) เปนพระเครองทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงสรางดวยพระหตถของพระองคเอง พระราชทานแกทหาร ตารวจ ขาราชการและพลเรอน โดยม

เอกสารสวนพระองค(ใบกากบพระ)ซงแสดงชอ นามสกลวนทรบพระราชทานหมายเลขกากบทกองค

2) พระเบญจภาค (สมเดจวดระฆง , พระรอด กรมหาวน , พระซมกอ กรกาแพงเพชร ,

พระนางพญาพษณโลกและพระผงสพรรณ)

3) พระรวงรางปน

4) พระชนราชใบเสมา

5) พระมเหศวรกรวดพระศรรตนมหาธาตสพรรณบร

6) พระทากระดานกรศรสวสดกาญจนบร

7) พระหยานลพบร

8) สมเดจเจดชนพมพนยมวดไชโยวรวหารอางทอง

9) พระขนแผนเคลอบกรวดใหญไชยมงคลอยธยา

10) เหรยญหลวงพอโสธร 2460 ฉะเชงเทรา

(BrandAge พยงศกด วรยะบณฑตกล. 2552: Top Story)

พระเครองคออะไร เชาพระเครอง บชาพระเครอง เปนเรองงมงายหรอไม 6 พระเครอง

หรอ “พระพมพ” นนจรงๆ แลวเกดขนมา ประมาณ 1,000 กวาป รวม 2,000 ปแลว พระเครององค

แรกๆนน จะเปน “พระกรง” หรอ พระไภสชยคร หรอพระพทธเจาหมอ นนเองแตในประเทศไทยนน

เรมนยมพระเครองกนในสมยรชกาลท5 โดยมการนาพระเครองมาแขวนคอหรอหอยคอ พกตดตว

กนแลว ในปจจบนคนไทย นยมพระเครอง กนมากและสราง พระเครอ งกนมากเชนกน เราสรางและ

ม (สะสม) พระเครอง เพอประโยชน เพอความสข ดงตอไปน

6

1. สรางพระเครอง เพอ เปนท ระลก ใหกบผบรจาคทรพย หรอ สมทบทนฯ ในโอกาส

ตางๆ เชน สรางโบสถ สรางวหาร สรางสงกอสรางทเปนสาธารณปโภค ตางๆ ชวยเหลอผประสพภย

ตางๆ เปนตน ทงนและทงนน เพอใหผบรจาค ไดสามารถจบตองและระลกถง ผลบญ ททาในครงนนได

2. สรางพระเครองเพอ ใหเปนขวญ และกาลงใจ ในการทางาน ในการประกอบอาชพท

สจรต เชน ตารวจ ทหาร อาชพทตองเสยงภยตางๆ ไมเวน แมการเสยงขาดทน จากการลงทนใน

ธรกจตางๆ

3. สรางพระเครอง ไวเพอสบทอด พระพทธศาสนา การสรางพระเครองในลกษณะน

มมานานมากรวม 1,000 ป กอนหนานแลวโดยการสราง พระเครองจานวนหนง (สวนใหญเปนเลข

มงคล ) เชน 84,000 องค แลวนา พระเครอง หรอ พระพมพ นน ไปบรรจไวในเจดยหรอใตฐาน

พระพทธรปบชาองคใหญ หรอใตหลงคาอโบสถ แลวปลอยไว อยางนน เมอระยะเวลาผานไปนานๆ

7

หลายสบปหรอหลายรอยป แลวเกดเหตใหเจดยแตก (กแตก) หรอมการเคลอนยายพระพทธรปบชา

องคใหญหรอโบสถเกาชารด ทรดโทรมเสยหาย เมอมผคนมาพบเจอ พระเครอง ทเกบไวนนอยาง

นอยๆ กตองนาไปศกษา หาทมาทไป และ เหนคณคาวาเปนของเกา ของโบราณ ทาใหผนนตองร

พระศาสนาตอไปอก จากผลของทง 3 ขอ นนทาใหปจจบน มการ เสาะแสวงหาพระเครอง เกาและ

พระเครองทมเจตนาการสรางทดมาครอบครองกน ทาไมตองหามาครอบครองกนดวย ทงๆ ท6

พระเครองบางองคแพงมาก ราคาเชาหาบชาระดบ 10 ลานบาท สาเหตทเปนเชนนนกเพราะวา

1. พระเกจอาจารย ผสราง พระเครอง นนๆ ทานเกง เปนพระผปฏบตด ปฏบตชอบ

ทานไดมรณภาพ (เสยชวต)ไปกวา 100-600 ป แลวและพระเครองคอสวนหนงเพอให ระลกถงทาน

2. การสรางโบสถ สรางวหาร สรางสงกอสรางทเปน สาธารณปโภค ตางๆ ร วมทง

ชวยเหลอผประสพภยตาง นๆน ใชวาจะทาหรอเกดขนกนไดบอยๆ โบสถ วหาร และสรางสงกอสรางตาง ๆ

ในแตละวดแตละท ใชวาจะพงทรดโทรมกนงายๆ อยางนอยๆ กกนเวลา 80-200 ป กนเลยทเดยว

3. ถารกชอบ พระเกจอาจารย ทานใด กเกบของททานสรางไ วเปนทระลก เมอทาน

มรณะภาพ ไปแลวของทระลกนนๆ กเปนตวแทนหากหายหรอไมมแลว กเหมอนลมทาน สรปกคอ

พระเครองมไวเพอความ ความสบายใจ เพอระลกถงสงดๆ ของตนทไดกระทาไว 4(เซยนเจง.

2007:

สดยอดพระเครอง แหงวงการพระของเมองไทย. ออนไลน)

ความมงหมายของการวจย

การวจยครงน ผวจยไดตงความมงหมายไวดงน

6

6

1. เพอศกษาประวตพระเครอ งชดเบญจภาคและขนบธรรมเนยมประเพณทมผลตอ

ความเชอและความศรทธาจนกลายเปนความเสอมในพระพทธศาสนา

2. เพอถายทอดจนต นาการสงทรบรปรบประยกตและทดลองเทคนค ผานผลงานดาน

ทศนศลป (6Visual Art)6

ทสอถงความเสอมในพระพทธศาสนา ในยคปจจบน

3. เพอเปนแนวทางการสรางสรรคศลปะ แกผสนใจ ซงจะนาไปสการพฒนาการเรยน

การสอนศลปะตอไป

ขอตกลงเบองตน

พฤตกรรมการดาเ นนชวตของชาวพทธในยคปจจบน ความเชอและความ ศรทธา ใน

วตถมงคล ขนบธรรมเนยม ประเพณ อนงดงาม ทบรรพบรษและพระอร ยะสงฆ ไดสรรคสรางไวใน

อดตถ กปรบเปลยน คาความศรทธา ถกแทนดวยคาของเงน (ปจจย ) หลกธรรมคาสอน ใน

พระพทธศาสนา เหลอเพยงส วนประกอบ พทธศลปกลายเปนพทธพานชย ความเสอมถอยของ

สงคมไทย การประพฤตปฏบต ของพระสงฆบางรปตลอดจนผคนบางกลม สงผลให พทธศาสนาและ

วตถมงคลอนสงคา ลดคาความศรทธาลงไป

8

ความสาคญของการวจย

1. เพอใหตระหนกถงความสาคญในหลกคาสอนของพทธศาสนาทแทจรง

2. สามารถนาหลกคาสอนของพทธศาสนาไปประยกตใชเพอใหเกดประโยชนตอตนเอง

และสงคม

3. เปนประโยชนตอการศกษาพฒนาศลปะรวมสมยทมเนอหาเกยวของกบศาสนาพทธ

ขอบเขตของการวจย

เพอใหการว จยครงนบรรลตามความมงห มายทต งไว ผวจยจงไดกาหนดขอบเขตของ

การวจย ดงน

ประชากรทใชในการวจย

ประชากร คอ ภาพรางผลงานจานวน 10 ชนจากแนวความคดเรอง “กรณความเสอม

ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย ” โดยผวจยใชขอมลทงภาคทฤษฎและ

ขอมลทางกายภาพทปรากฏตามเอกสารสงพมพและงานวจย

กลมตวอยางทใชในการวจย

กลมตวอยางทใชในการวจย คอ ผลงานศลปะทผเชยวชาญดานทศนศลปคดเลอกแบบ

เจาะจง (Purposive Sampling) จานวน 1 ชด คอแนวตนแบบจาก พระเครองชดเบญจภาค โดยเปน

ผลงานศลปะททา ดวยเทคนคจตรรม ผสม จานวน 5 ชนงาน โดยมขนาด 150 เซนตเมตร x 200

เซนตเมตร ตามแนวตนแบบจากพระเครองยอดนยม คอ 6 พระเครอง พมพสมเดจ 6 , 6

พระ

เครองพมพนางพญา , พมพพระกาแพงซมกอ , พมพพระผงสพรรณ , พมพพระรอด และปรบ

ประยกต สอดแทรกเรองราวตามแนวทางทถนดเฉพาะตว

นยามศพทเฉพาะ

1. ธรรมะ หมายถง ความจรงอนประเสรฐทพระพทธเจาตรสร คออรยสจ 4 ไดแก ทกข

สมทย นโรธ มรรค

2. ขอธรรมะ หมายถง หวขอธรรมะทพระพทธเจาไดอธบาย จาแนกแจกแจงออกมา

ใหเหน เชน อรยสจ 4 มรรคองค 8

3. กเลส หมายถงความชวรายภายในจตใจ มทงกเลสอยางหยาบ เชนโลภะ(ความโลภ)

โทสะ(ความโกรธ) และกเลสอยางละเอยด เชน อนสย (คอกเลสอนเปนเชอรายทนอนนงในสนดาน

4. ศลธรรม หมายถง ความดงาม ความถกตองทเปน กฎเกณฑ หรอระเบยบทคนใน

สงคมหรอชมชนนนยอ มรบนบถอและมความเขาใจตรงกน ซงแตละสงคมหรอชมชนอาจม

หลกศลธรรมทแตกตางกนได

9

5. สจธรรม หมายถงความจรงแทแนนอน ไมสามารถมใครมาเปลยนแปลงได เปนสงท

เกดขนและดบไปตามเหตตามปจจยทางธรรมชาต เชน ความเกด ความแก ความเจบ และความตาย

6. พระพทธศาสนา หมายถงหลกคาสอนของพระพทธเจาซงทงหมดของคาสอนนน

เปนหลกปฏบตเพอความดบทกขอยางสนเชง ซงหลกการปฏบตนนมหลายระดบตามกาลงและจรต

ของผปฏบต เพอยกระดบจตใจของคนธรรมดาใหกลายเปนมนษยผมจตใจสง จนกระทงสามารถจต

ของตนเองใหอยเหนอโลก หรอมสภาวะทไมผกพนกบสงใดๆในโลกเลยในขณะทตนเองยงมชวตอย

7. การปฏบตธรรม หมายถงการปฏบตตนทงทางกายและทางจตตามหลกการและวธการ

ปฏบตทางพ ทธศาสนาทพระพทธเจาไดวางไว จดประสงคเพอการบรรลธรรมทมหลายระดบตาม

กาลงของผปฏบต เชน สตปฏฐาน 4 เปนตน

8. พทธศลป หมายถง งานศลปะทไดแรงบนดาลใจหรอแนวคดทางพทธศาสนา

โดยผลงานไมไดจากดเฉพาะทอยภายในวดหรอโบสถ แตรวมไปถงงานศลปะรวมสมยทเปนงาน

ดานทศนศลป เชนจตรกรรม ประตมากรรม ภาพพมพ สอผสม และผลงานศลปะจดวาง หรอ ศลปะ

ตดตง (Installation art)

9. ผลงานศลปะ (Work of Art) หมายถง ชดผลงานศลปะทงหมดทนาเสนอ

10. วตถ ( Object of Art) หมายถง ชนงานหนง ๆ ในผลงานศลปะทงหมด

กรอบแนวคดในการวจย

การวจยครงน ผวจยมกรอบแนวคด ดงน

1. การศกษาขอมล และเอกสารเบองตน เกยวกบ

- พทธศาสนา จากพระไตรปฎกและหนงสอธรรมะทมเนอหาเกยวกบวตถมงคล

- ประวตศาสตรงานพทธศลปในประเทศไทย และงานพทธศลปรวมสมย

- แนวทางการสรางสรรคงานศลปะสมยใหมทงจากในประเทศและตางประเทศ

- งานวจยทมเนอหาเกยวกบพทธศาสนาโดยนาขอมลเอกสารด งกลาวมาวเคราะห

เพอนามาใชเปนเครองมอในการวจย

2. ออกแบบภาพราง

ทาการรางแบบครงท 1 จากนนนาเสนอใหผเชยวชาญวเคราะหและปรบปรงรปแบบ

จากนนจงทาการพฒนาแบบรางครงท 2 ปรบปรงแกไขแบบรางโดยผเชยวชาญ

3. สรางเครองมอทใชในการวจย

สรางเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอม ลเพอประกอบการศกษาวจยไดแก แบบ

ประเมนผลจากผชมผลงานซงแบงแบบประเมนเปน 2 สวน คอ

1. แบบประเมนในสวนของตวผลงานกบความงามทางทศนศลป

2. แบบประเมนความเ ขาใจของผชมระหวาง แนวความคดกบ ตวผลงานท

นาเสนอ นาแบบประเมนเสนอตอผเชยวชาญเพอตรวจสอบความถกตองและปรบปรงแกไข

10

สรางสรรค

ผลงานศลปะ

(ทศนศลป)

4. สรป และประเมนผล

จากการวเคราะหแบบประเมนของผชมผลงานและนาเสนอตอคณะกรรมการ

ผควบคมปรญญานพนธ

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการวจย

ออกแบบราง

ครงท 1

ปรบปรงแกไขแบบราง

โดยผเชยวชาญ

สรป

แบบราง

สรปผลการวเคราะหขอมล

และประเมนผล

จากแบบประเมนของผชมผลงานศลปะและ

นาเสนอตอคณะกรรมการผควบคมปรญญานพนธ

พฒนาแบบราง

ครงท 2

จดแสดง

ผลงานศลปะตอ

สาธารณชน

สรางเครองมอทใชในการวจย

ครงท 1

ปรบปรงแกไขเครองมอโดย

ผเชยวชาญ

พฒนาเครองมอในการวจย

ครงท 2 เพอใชในการประเมนผล

ศกษาขอมลจากเอกสารเบองตนเชน

1.พระไตรปฎกและหนงสอธรรมะ

2.งานพทธศลปในประเทศไทย และงานพทธศลปรวมสมย

3.การสรางสรรคงานศลปะสมยใหมทงจากในประเทศและตางประเทศ

4. งานวจยเกยวกบพทธศาสนา

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจย เรองการศกษาเพอการสรางสรรค: กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครอง

ชดเบญจภาคในสงคมไทย ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และไดนาเสนอตามหวขอ

ตอไปน

1. ความหมายของศาสนาพทธฃ

2. กรรมในพระพทธศาสนา

3.

4. ความหมายของพระเครองเบญจภาค

ศาสนาอเทวนยม

56

66

. ประวตพระเครอง พมพสมเดจ

6

. ประวตการสรางพระนางพญา วดนางพญา จงหวดพษณโลก

86

7. ประวตพระซมกอ(พระกาแพงซมกอ)จ.กาแพงเพชร

96

. ประวต พระผงสพรรณ วดพระศรมหาธาต

. ประวตพระรอดกรวดมหาวนจ.ลาพน

1. ความหมายของศาสนาพทธ

ศาสนาพทธ หรอท ราชบณฑตยสถาน 8และราชการไทยเรยกวา พระพทธศาสนา

เปนศาสนาทม พระพทธเจา 8เปนศาสดา 8 มพระธรรม 8ทพระพทธองคตรสสอนไว เปนหลกคาสอน

สาคญ มพทธบรษท8

ศาสนาพทธ เปนศาสนา

เปนชมชนของผนบถอศาสนาและศกษาปฏบตตนตามคาสงสอนของพระศาสดา

และเพอสบทอดพระธรรมแหงพทธศาสนา

อเทวนยม8 และเชอในศกยภาพของมนษยวาทกคนสามารถพฒนา

จตใจไปสความเปนมนษยท สมบรณไดดวยความ เพยรของตน กลาวคอ ศาสนาพทธสอนใหมนษย

บนดาลชวตของตนเอง ดวยผลแหงการกระทาของตน มไดมาจากการออนวอนขอจากพระเปนเจา

และสงศกดสทธนอกกาย คอ ใหพงตนเอง เพอพาตวเองออกจากกองทกข มจดมงหมายคอการสอน

ใหมนษยหลดพนจากความ ทกข 8ทงปวง ในโลก ดวยวธการสราง "ปญญา" 8 ในการอยกบความทกข

อยางรเทาทนตามความเปนจรง 8 วตถประสงคสงสดของศาสนา คอ การหลดพนจากความทกขทง

ปวง 8 เชนเดยวกบทพระศาสดา ทรงหลดพน 8

ไดดวยกาลงสตปญญาและความเพยรของพระองคเอง

ในฐานะทพระองคกทรงเปนมนษย มใชเทพเจาหรอทตของพระเจาองคใด

12 พระศาสดาของศาสนาพทธ คอ พระโคตมพทธเจา 8 พระนามเดมวา เจาชายสทธทถะได

ทรงเรมออกเผยแผคาสอน ใน ชมพทวป 8 ตงแตสมยพทธกาล 8 แตหลงปรนพพาน 8ของพระพทธเจา

พระธรรมวนยทพระองคทรงสงสอน ไดถกรวบรวมเปนหมวดหม ดวย การสงคายนาพระ ธรรมวนย

ครงแรก 8 จนมการรวบรวมขนเปน พระไตรปฎก 8

ปจจบนศาสนาพทธไดเผยแผไปทวโลก โดยมจานวนผนบถอสวนใหญอยใน

ซงเปนหลกการสาคญทไมมการเปลยนแปลงมา

ตลอดของ นกา ยเถรวาส ทยดหลก ไมยอมเปลยนแปลง คาสงสอนของพระพทธเจา แตในการ

สงคายนาพระธรรมวนยครงทสอง ไดเกดแนวคดทเหนตางออกไป วาธรรมวนยสามารถปรบปรง

เปลยนแปลงได ตามเวลาและสถานการณเพอความอยรอดของพทธศาสนา แนวคดดงกลาวจงได

เรมกอตวและแตกสายออกเปนนกายใหม ในชอของ นกายมหายาน ทงสองนกายไดแตกนกายยอย

ไปอก และเผยแพรออกไปทวดนแดนเอเชยและใกลเคยง

ทวปเอเชย 8

ทงใน เอเชยกลาง 8 เอเชยตะวนออก 8 และเอเชยตะวนออกเฉยงใต 8 โดยเฉพาะใน ประเทศไทย 8

ซง

ประชากรสวนใหญเปนพทธศาสนกชน ปจจบนศาสนาพทธไดมผ นบถอกระจายไปทวโลก หากนบ

จานวนรวมกนแลวอาจมากกวา 500 ลานคน

องคประกอบของพระพทธศาสนา

สงเคารพสงสด ทพง 8อนประเสรฐของศาสนาพทธ คอ พระรตนตรย 8 อนประกอบดวย

พระพทธ 8 พระธรรม 8 และพระสงฆ 8 โดย "พระพทธเจา" ทรงตรสร 8 "พระธรรม" แลวทรงสงสอนให

พระสาวกไดรธรรมจนหลดพนตามในทสด ทรงจดตงชมชนของพระสาวกใหอยรวมกนอยางผาสก

ดวยการบญญตพระวนย เพอเปนกตกาในการอยรวมกนระหวาง ศกษาพระธรรม 8 และฝกฝนตนเอง

ใหหลดพน 8

สรณะ คอทพงในพระพทธศาสนาหมายถง สงทใหศาสนกชนถอเอาเปนแบบอยาง

หรอใหเอาเปนตวอยาง มไดหมายความวาเมอเคารพแลวจะดลบนดาลสงตางๆ ตามตองการได

ถาอยากไดสงใดตองลงมอทาเอง พฒนาปรบปรง ใชปญญาแกไข แลวลงมอทาเอง ตามเหตปจจย

สรณะ คอพระพทธเจา เปนผทบาเพญสงสมบารม มาหลายภพชาตจนชาตสดทาย เกดเปนมนษย

แลวอาศยความเพยรพยายามและสตปญญาปฏบตจน ไดบรรลส งทตอง การคอธรรมอนเปนเครอง

ออกจากทกข มใชบรรลไดดวยการดลบนดาลของ

เรยกว า "พระสงฆ " แลวทรงมอบหมายใหพระสงฆทงหลายเผยแผพระธรรม เพอ

ประโยชนสขของสตวโลกทงปวง

เทพเจา 8หรอพระเจา 8องคใดๆ แลวชแนะหรอชทาง

ใหคนอนทาตาม พระธรรมคอคาสอนวาดวยธรรมชาตทพระพทธเจาทรงคนพบแลวทาใหพนทกข

และเปนเครองมอนาออกจากทกข พระสงฆคอหมชนหรอชมชนของพระสาวก ไมวาม นษยหรอ

เทวดา8

ททาตามคาแนะนา ของพระพทธเจาแลว ประสบผลสาเรจพนทกขตามพระพทธเจา

13 การปฐมเทศนาของพระโคตมพทธเจา

ศาสดาของศาสนาพทธ คอ พระโคตมพทธเจา 8 ทรงมพระนามเดมวา เจาชายสทธตถะ

ทรงประสตในดนแดนชมพทวป 8 ตรงกบวนขน 15 คา เดอน 680 ป กอนพทธศกราช ณ สวน ลมพน

วน 8 เจาชายสทธตถะผเปนพระราชโอรส ของ พระเจาสทโธทนะ 8และพระนางสรมหามายา 8 ทรงดารง

ตาแหนงรชทายาท ผสบทอดราชบลลงก กรงกบลพสด 8 แหงแควนศากยะ 8 และเมอพระชนมาย

16 ชนษา ทรงอภเษกสมรสกบ เจาหญงยโสธรา 8แหงเมองเทวทหะ ตอมาเมอพระชนมาย 29 ชนษา

ทรงมพระโอรสกบเจาหญงยโสธรา 8 1 พระองคพระนามวา ราหล ในปเดยวกนนเอง ท พระองคทรง

ตดสนพระทย ออกผนวชเปนสมณะ เพอแสวงหาทางหลดพน 8อนนาไปสการบรรล ความหลดพน 8จาก

ทกข คอ ความแก เจบ และตาย ในปเดยวกนนน ณ รมฝ งแมนาอโนมานทและหลงจากออกผนวช

มา 6 พรรษา ทรงประกาศการคนพบ วาการหลดพนจากทกข ทาไดดวย การฝกจต ดวยการเจรญ

สต 8 ประกอบดวย ศล 8 สมาธ8 และปญญา 8 จนสามารถรทกสงตามความเปนจรงวา เปนทกข เพราะ

สรรพสงไมสมบรณ 8 ไมแนนอน 8 และบงคบใหเปนดงใจไมได 8 จนไมเหนสงใดควรยดมนถอมน 8 หลด

พนจากกเลส 8ทงปวง จวบจนไดทรงบรรล พระอนตตรสมมาสมโพธญาณ 8 คอ การตรสร อรยสจ 4

ขณะมพระชนมายได 35 ชนษา ทใตตนศรมหาโพธ ตาบลอรเวลาเสนานคม 8 จากนนพระองค ได

ออกประกาศสงทพระองคตรสร ตลอดพระชนมชพ เปนเวลากวา 45 พรรษา ทาใหศาสนาพทธดารง

มนคงในฐานะ ศาสนาอนดบหนงอยในชมพทวป 8ตอนเหนอ จวบจนพระองคไดเสดจ ปรนพพาน 8 เมอ

พระชนมายได 80 พระชนษา ณ สาลวโนทยาน 8 (ในวนขน 15 คาเดอน 6) หลกธรรมคาสอนทาง

พทธศาสนา ในยคกอนจะบนทกเปนลายลกษณอกษร ใชวธทองจา (มขปาฐะ) โดยใชวธการแบงให

สงฆหลาย ๆ กลมรบผดชอบทองจาในแตละเลม เปนเครองมอชวยในการรกษาความถกตองของ

หลกคาสอน จนไดมการบนทกพระธรรมและพระวน ยเปนลายลกษณอกษรเปน ภาษาบาล 8 รกษาไว

ในคมภรเรยกวา "พระไตรปฎก8

1.

" ซงสามารถแยกออกไดเปน 3 หมวดหลก ไดแก

วนยปฎก8

2.

วาดวย วนยหรอศล ของภกษ ภกษณ

สตตนตปฎก8

3.

วาดวย พระธรรมทวไป และเรองราวตาง ๆ

อภธรรมปฎก 8

ผสบทอดในทางศาสนาพทธ ไดแก

วาดวยธรรมะทเปนปรมตถธรรมหรอธรรม ะทแสดงถงสภาวะลวนๆ

ไมมการสมมต

พทธบรษท 4 อนหมายถง พทธศาสนกชน พทธมามกะ8

ผนบถอศาสนาพทธทไดบวชเพอศกษา ปฏบตตามคาสอน (ธรรม) และคาสง (วนย) และ

มหนาทเผยแผพระธรรมของพระพทธเจา เรยกวา

พทธสาวก อนเปนกลมผรวมกนนบถอ รวมกนศกษา และรวมกนรกษาพทธศาสนาไว

พระภกษสงฆ 8 ในกรณทเปนเพศชาย

และ พระภกษณสงฆ8

สาหรบผบวชทต งแตอายยงไ มถงเกณฑ 20 ป จะเรยกวาเปน

ในกรณทเปนเพศหญง

สามเณร 8 สาหรบเดกชาย

และ สามเณร 8และสกขมานา 8 (สามเณรทตองไมผดศล 6 ขอตลอด 2 ป) สาหรบเดกหญง ลกษณะ

การบวชสาหรบภกษหรอภกษณ จะเรยกเปนการ อปสมบท 8 สาหรบสามเณรหรอสามเณรและ

สกขมานา จะเรยกเปนการ บรรพชา8

14 สวนผนบถอทไมไดบวชจะเรยกวา "ฆราวาส " หรออบาสก 8 ในกรณทเปนเพศชาย และ

อบาสกา8

หลงจากพระพทธเจาตรสรแลว ไดเสดจไปโปรดพระปญจวคคย ณ

ในกรณทเปนเพศหญง

ปาอสปตนมฤคทายวน8

แขวงเมองพาราณส 8 พระองคไดทรงแสดงปฐมเทศนา ธมมจกกปปวตตนสตร 8 แกพระปญจวคคย

พระโกณฑญญะ 8

ภายหลงการปรนพพานของพระพทธเจา ไดเกดความขดแยง อนเกดจากการตความ

พระธรรมคาสอนและพระวนยไมตรงกน จงมการแกไข โดยมการจดทาสงคายนา รอยกรอง

พระธรรมวนยทถกตองไวเปนหลกฐาน สาหรบ ยดถอ เปนแบบแผนตอไป จงนาไปสการ

บรรล เปนพระโสดาบน และกราบทลขอบวช นบเปนพระสงฆองคแรกในโลก

ในสมยพทธกาล พระองคไดเสดจไปเผยแผพทธศาสนาตามทตาง ๆ ในชมพทวปเปนเวลานานกวา

45 พรรษา จนกระทงปรนพพาน

ทา

สงคายนาพระไตรปฎก 8 ในการทาสงคายน าพระไตรปฎกครงท 2 นเองทพระพทธศาสนา

แตกออกเปนหลายนกายกวา 20 นกาย และในการทาสงคายนาพระไตรปฎกครงท 3 ในรชสมย

พระเจาอโศกมหาราช 8

ศาสนาพทธมความเจรญรงเรองและความเสอมถอ ยสลบกน เนองจากการสงเสรมของ

ผมอานาจปกครองในแตละทองถน แตในภาพรวมแลว พทธศาสนาในอนเดยเรมออนแอลง

หลงพทธศตวรรษท 15 เปนตนมา โดย

พระองคไดทรงแตงสมณทต 9 สายออกไปเผยแผพทธศาสนา จนกระทง

พทธศาสนาแผขยายไปอยางกวางขวาง

ศาสนาฮนด 8ไดเขามาแทนท เชนเดยวกบการเสอมถอยของ

พทธศาสนาในเอเชยกลาง จน เกาหล 8

ตอมาในพทธศตวรรษท 25 ชวงหลง

ในขณะทศาสนาพทธไดเขาไปตงมนอยในญปน และประเทศ

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สงครามโลกครงทสอง 8

ศาสนาพทธสอนวา การเกด แก เจบ และตาย ลวนเปนทกข แมจะไมไดยอมรบการมอย

แตกไมไดปฏเสธการมอยของ

เปน ตนมา ศาสนาพทธเรม

เปนทดงดดใจของชาวตะวนตกมากขนและไดมการตงองคกร ทางพทธศาสนา ระดบโลกโดยชาวพทธ

จากเอเชย ยโรป และอเมรกาเหนอรวม 27 ประเทศทศรลงกาเมอ พ.ศ. 2493 ใน ชอ "องคกรพทธ

ศาสนกสมพนธแหงโลก"

พระเจา 8 และเชอวาโลกนเกดขนจาก กฎแหงธรรมชาต 8 5 ประการ

อนม กฎแหงสภาวะ (อตนยาม) มธาตทง 5 คอ ดน นา ลม ไฟ และอากาศ ทเปลยนสถานะเปนธาต

ตาง ๆ กลบไปกลบมา กฎแหงชวต (พชนยาม) คอ กฎสมตา (ปรบสมดล) กฎวฏฏตา (หมนวนเวยน)

และกฎชวตา (มปฏสมพนธตอกน ) ททาใหเกดชวตนทรย รวมทงกฎแหงวญญาน (จตนยาม ) คอ

นามธาตทกลายเปน ธรรมธาต 87 ทเปนไปตาม กฎแหงเหตผล (กรรมนยาม) และกฎไตรลกษณ

(ธรรมนยาม) กฎไตรลกษณเปนสงททาใหมการสราง ดารงรกษาอย แ ละทาลายไปของทกสรรพสง

เมอยอกฎทง 3 แลว จะเหลอเพยง ทกขเทานนทเกดขน ทกขเทานนทดบไป

วฏสงสารหรอ สงสารวฏ หรอ สงสารวฏ คอภพภมทมนษยทกคนตองเวยนวายตายเกด

ขนมาในตามหลกของพทธศาสนาซงบญญตไววามทงสน 31 ภมดวย

15 ความหมาย สงสาร หรอ สงสาร แปลวา ความทองเทยวไป ในทาง พทธศาสนา 8หมายถง

การเวยนวายตายเกด มใชหมายถงความรสกหวนไหวดวยความกรณาเมอเหนผอนไดรบความทกข8

สงสารวฏ แปลวา ความทองเทยวไปในอาการทเปนวฏฏะ การหมนวนอยในการเวยนวาย

ตายเกด เรยกอกอยางหนงวา วฏสงสาร

สงสารวฏ หมายถงการเวยนวายตายเกดอยในภพภมตางๆ ของสตวโลกดวยอานาจกเลส 8

กรรม8 วบาก8

หมนวนอยเชนนนตราบเทาทยงตดกเลส กรรม วบากไมได

รปภวจกร หรอสงสารจกรของ ทเบต 8

แสดงถงผลของการขาดปญญาในการรทนเหต

เกดแหงทกข (สมทย) ทาใหตองจมเวยนวายตายเกดอยในกองทกขทงปวงไมจบสน

นรกภมตามความเชอทางศาสนา ประกอบดวยมหานรก เปนนรกขมหลก ม 8 ขม แตละ

ชนหางกนประมาณ 15,000 โยชน 8จาก นนจะม ยมโลกนรก 320 ขม อยรอบ 4 ทศๆ ละ 10 ของ

มหานรกแตละขม อสสทนรก 128 ขม อยรอบๆ 4 ทศ ๆ ละ 4 ของมหานรกแตละขม และนรกขม

ทลกทสดเรยกวา โลกนตนรก เปนนรกขมใหญ อยนอกจกรวาล 8 มดมนไมมแสง มองไมเหนอะไรเลย

และเตมไปดวย 8ทะเลนากรดเยน ทต งอยระหวางโลกจกรวาล 3 โลก เหมอนกบวงกลม 3 วงตดกน

บรเวณชองวางของวงทง 3 สตวนรกทมาเกดตองรบทกขเวทนาเปนเวลา 1 พทธนดร 8

จากผลกรรม

ชว เชน ทรมานประทษรายตอบดามารดา และผทรงศล ทรงธรรมห รอทาปาณาตบาต เปนอาจณ

ฆาตวตาย เปนตน

16 มหานรก 8 ขม ประกอบดวย

1. สญชวนรก นรกทสตวนรกอาย 500 ปอายกป (1 วนนรกเทากบ 9 ลานปมนษย)

2. กาฬสตตนรก นรกทลงโทษ ดวยเสนเชอกสดา แลวกถากหรอตดดวยเครอง

ประหาร อาย 1,000 ป อายกป (1 วนนรก เทากบ 36 ลานปมนษย)

3. สงฆาฏนรก นรกทมภเขาเหลกใหญมไฟลกโพลงบดขยสตวนรก อาย 2,000 ป

อายกป (1 วนนรก เทากบ 144 ลานปมนษย)

4. โรรวนนรก (ธมโวรวหรอจฬโรรว) นรกทเตมไปดวยเสยงรองไหครวญครางดงของ

สตวนรกทถกควนไฟอบอาว อาย 4,000 ปอายกป (1 วนนรก เทากบ 576 ลานปมนษย)

5. มหาโรรวนรก (ชาลโรรว) นรกทเตมไปดวยเสยงรองไหครวญครางดงกวาโรรวนรก

อาย 8,000 ปอายกป (1 วนนรก เทากบ 2,304 ลานปมนษย)

6. ตาปนนรก (จฬตาปน) นรกททาใหสตวเรารอน ดวยการใหนงตรงตดอยในหลาว

เหลกอนรอนแดง แลวใหไฟไหมอย อาย 16,000 ปอายกป (1 วนนรก 9,216 ลานปมนษย)

7. มหาตาปนนรก (ปตาปน) นรกทเตมไปดวยความเรารอนอยางมากมายเหลอ

ประมาณ อาย ครงอนตรกปของมนษย

8. อเวจนรก นรกทปราศจากคลนคอความบางเบาแหงความความทกข อาย ประมาณ

1 อนตรกปของมนษย

ยมโลกนรก ประกอบดวย

1. โลหกมภนรก เปนหมอเหลกขนาดใหญ เทาภเขา8

2. สมพลนรก เตมไปดวยปา

เตมไปดวยนาแสบรอน เดอดพลาน

ตลอดเวลา สตวนรกถกตมเคยวในหมอเหลกนรกนนจนกวาจะสนกรรมชวทตนไดทามา

งว8

3. อสนขะนรก สตวนรกทเกดมามรปรางแปลกพกล เชน เลบมอเลบเทาแหลมยาว

กลบกลายเปนอาวธ

นรก มหนามแหลมคมเปนกรดลกเปนเปลวไฟอยเสมอ

สตวนรกทมาเกดตองปนปายตนงว

หอก 8 ดาบ 8 จอบ 8 เสยม 8

4. ตามโพทะนรก มหมอเหลกตมนา

เอาเลบมอถากตะกยเนอหนงของตนกนเปนอาหาร

ตลอดเวลา

ทองแดง 8

5. อโยคฬะนรก เตมไปดวยกอนเหลกแดงเกลอนกลาดไปหมด สตวนรกเห นกอน

เหลกแดงเปนอาหาร เมอกนเขาไปแลวเหลกแดงนนกเผาไหมไสพง

ปนดวยหนกรวด รอนระอตลอดเวลา

สตวนรกโดยการถกกรอกดวยนาทองแดง และกรวดหนเขาไปทางปาก

6. ปสสกปพพตะนรก มภเขาใหญ 4 ทศ เคลอนทไดไมหยดหยอน กลงไปมาบดขย

สตวนรกทมาเกดใหบแบนกระดกแตกปนละเอยดจนตายแลว ฟนขนมาอก ถกบดขยอกจนตาย

เรอยไป

17 7. ธสะนรก สตวนรกทมาเกดมความกระหายนามาก เมอพบสระมนาใสสะอาดกดม

กนเขาไป นานนกลายเปนแกลบ เปนขาวลบลกเปนไฟเผาไหมทองและลาไส

8. สตโลสตะนรก เตมไปดวยนาเยนยะเยอก เมอสตวนรกทมาเกดตกลงไปกจะตาย

ฟนขนมากถกจบโยนลงไปอกเรอยไป

9. สนขะนรก เตมไปดวยสนขนรก และยงมฝงแรงกา นกตะกรม สตวนรกทเกดจะถก

สนข แรง กา ไลขบกด ตรงลกตา ปากและสวนตางๆ

10. ยนตปาสาณะนรก มภเขาประหลาด 2 ลก เคลอนกระทบกนตลอดเวลา สตวนรก

ทมาเกดจะถกภเขาบบกระแทก ไดรบทกขเวทนาแสนสาหส ตายแลวกกลบเปนขนมา

อสสทนรก ประกอบดวย

1. คถนรก สตวนรก อยในนรกอจจาระเนา ถกหนอนกดกนทงเนอและกระดกตลอดจน

อวยวะภายในทงหมด จนกวาจะสนกรรมชวของตน

2. กกกฬนรก สตวนรกถกเผาดวยขเถารอนระอ รางกายไหมยบยอยละเอยดเปนจณ

จนกวาจะสนกรรมชวของตน

3. สมปลวนนรก สตวนรก ทยงมเศษอกศลกรรม เหลออย เมอพนจากนรก ขเถา

รอนแลวตองเสวยทกขจากนรกปาไมงวตอไปจนกวาจะสนกรรมชว

4. อสปตตวนนรก สตวนรก ทมาเกดไดรบทกข จากปาไมใบดาบ เชน ใบมะมวงซง

กลายเปนหอกดาบ และมสนข แรงคอยทรมานขบกดกนเลอดเนอจนกวาจะสนกรรม

5. เวตรณนรก สตวนรกทมาเกดไดรบทกขจากนาเคมแสบ ทมเครองหวายหนาม

เหลก ใบกลบบวหลวงเหลก ตงอยกลางนา ซงคมเปนกรด มเปลวไฟลกโชนตลอดเวลาจนกวาจะสน

กรรมชวของตน

ตรจฉานภม (โลกเดรจฉานอยในโลกมนษย ) สตวเดรจฉาน 8 โลกของสตวทมความยนดใน

เหต 3 ประการ คอ การกน การนอน การสบพนธ แบงเปน 4 ประเภท คอ อปทตรจฉาน (ไมมเทา

ไมมขา ) เชน ง 8 ปลา 8 ไสเดอน 8 ฯลฯ ทวปทตรจฉาน (ม 2 ขา) เชน นก 8 ไก 8 ฯลฯ จตปทตรจฉาน

(ม 4 ขา) เชน วว 8 ควาย 8 ฯลฯ พหปทตรจฉาน (มมากกวา 4 ขา) เชน ตะขาบ 8 กงกอ 8 ฯลฯ อาย ไม

แนนอน แลวแตกรรมทนาไปเกดในสตวประเภทตางๆ ตามอายขยของสตวประเภทนนๆ บพกรรม

เปนมนษยจตไมบรสทธ ประพฤตอกศลกรรมอนหยาบชาลามกทงหลาย หรอเพราะอานาจของเศษ

บาปอกศลกรรมทตนทาไวใหผล หรอเปนเพราะเมอเปนมนษย ไมไดกอกรรมทาชวอะไร แตเวลา

ใกลจะตายจตประกอบดวยโมหะ หลงผด ขาดสต ไมมสรณะเปนทพงจะยดใหมนคง คตนมต นมตท

ชบอกถงโลกเดรจฉานทตนจะไป เชน เหนเปนทงหญา ปาไม ดงหญา เชงเขา ชายนา แมนากอไผ

และภเขา เปนตน บางทเหนเปนรปสตวทงหลาย เชน ชาง เสอ วว ควาย หม หมา เปด ไก แรง กา

เหย นก หน จงจก ฯลฯ หากภาพเหลานมาปรากฏทางใจแลวจตยดหนวงเปนอารมณเมอ ดบจตตาย

ขณะนน ตองเกดเปนสตวเดรจฉานอยางแนนอน

18 เปตตวสยภม (โลกเปรต) โลกทอยของสตว ผหางไกลจากความสข มมหทธกเปรต เปน

เจาปกครองดแล อาย ไมแนนอนแลวแตกรรม ไดแก เปรต 12 ชนด คอ

1. วนตาสเปรต กนนาลาย เสมหะ อาเจยน เปนอาหาร

2. กณปาสเปรต กนซากศพคน หรอสตวเปนอาหาร

3. คถขาทกเปรต กนอจจาระตางๆ เปนอาหาร

4. อคคชาลมขเปรต มเปลวไฟลกอยในปากเสมอ

5. สจมขาเปรต มปากเทารเขม

6. ตณหฏฏตเปรต ถกตณหาเบยดเบยนใหหวขาว หวนาอยเสมอ

7. สนชฌามกเปรต มลาตวดาเหมอนตอไมเผา

8. สตถงคเปรต มเลบมอเลบเทายาวและคมเหมอนมด

9. ปพพตงคเปรต มรางกายสงใหญเทาภเขา

10. อชครงคเปรต มรางกายเหมอนงเหลอม

11. เวมานกเปรต ตองเสวยทกขในเวลากลางวน แตกลางคนไดไปเสวยสขในวมาน

12. มหทธธกเปรต มฤทธมาก ทอย เชงภเขาหมาลยในปาวฌาฏว

เปรต 4 ประเภท คอ

1. ปรทตตปชวกเปรต มการเลยงชวตอยโดยอาศยอาหารทผอ นให

2. ขปปปาสกเปรต ถกเบยดเบยนดวยการหวขาว หวนา

3. นชฌามตณหกเปรต ถกไฟเผาใหเรารอนอยเสมอ

4. กาลกญจกเปรต (ชอของอสรกายทเปนเปรต ) มรางกายสง 3 คาวต มเลอดและ

เนอนอยไมมแรง มสสนคลายใบไมแหง ตาถลนออกมาเหมอนตาป และมปากเทารเขมตงอยกลาง

ศรษะ เปรต 21 จาพวก คอ

มงสเปสกเปรต มเนอเปนชนๆ ไมมกระดก

กมภณฑเปรต มอณฑะใหญโตมาก

นจฉวตกเปรต เปรตหญงทไมมหนง

ทคคนธเปรต มกลนเหมนเนา

อสสเปรต ไมมศรษะ

ภกขเปรต มรปรางสณฐานเหมอนพระ

สามเณรเปรต มรปรางสณฐานเหมอนสามเณร ฯลฯ

19 บพกรรมประพฤตอกศลกรรมบถ 10 ประการ เมอขาดใจตาย จากมนษยโลก หาก

อกศลกรรมสามารถนาไปสนรยภมได ตองไปเสวยทก ขโทษในนรกกอน พอสนกรรมพนจากนรก

แลว เศษบาปยงมกไปเสวยผลกรรมเปนเปรตตอภายหลง หรอมอกศลกรรมทเกดจากโลภะนามา

เกด คตนมต นมตทบงบอกถงโลกเปรต เชน เหนหบเขา ถาอนมดมดทวงเวงและปลอดเปลยว หรอ

เหนเปนแกลบและขาวลบมากมาย แลวรสกหวโหยและกระหายนาเปนกาลง บางทเหนวาตนดมกน

เลอดนาหนองทนารงเกยจสะอดสะเอยน หรอเหนเปนเปรตมรางกายผายผอมนาเกลยดนากลว

เนอตวสกปรก รกรงรง ฯลฯ หากภาพเหลานมาปรากฏทางใจแลวจตยดหนวงเปนอารมณ เมอดบ

จตตายขณะนน ตองบงเกดเปนเปรตเสวยทกขเวทนาตามสมควรแกกรรมอยางแนนอน

อสรกายภม (โลกอสรกาย)

ภมอนเปนทอยของสตว อนปราศจากความเปนอสระและสนกรนเรง แบงเปน 3

ประเภท คอ เทวอสรา เปตตอสรา นรยอสรา เทวอสรา ม 6 จาพวก คอ 1.เวปจตตอสรา 2.สพลอส

รา 3.ราหอสรา 4.ปหารอสรา 5.สมพรตอสรา 6.วนปาตกอสรา 5.จาพวกแรก เปนปฏปกษตอเทวดา

ชนตาวตงสา อยใตภเขาสเนร สงเคราะหเขาในพวกเทวดาชนตาวตงสา สวน วนปาตกอสรา ม

รปรางสณฐานเลกกวา และอานาจนอยกวาเทวดาชนตาวตงสา เทยวอาศยอยในมนษย โลกทวไป

เชน ตามปา ตามเขา และศาลทเขาปลกไว ซงเปนทอยของ ภมมฏฐเทวดาทงหลาย แตเปนเพยง

บรวารของภมมฏฐเทวดาเทานน สงเคราะหเขาในจาพวกเทวดา ชนจาตมหาราชกา เปตตอสรา ม

3 จาพวก คอ 1.กาลกญจกเปรตอสรา 2.เวมานกเปรตอสรา 3.อาวธกเปรตอสรา เปนเปรตท

ประหตประหารกนและกน ดวยอาวธตางๆ นรยอสรา เปนเปรตจาพวกหนง ทเสวยทกขเวทนา อย

ในนรกโลกกนตร นรกโลกกนตร ตงอยระหวางกลางของจกรวาลทงสามอสรกายน หมายเอาเฉพาะ

กาลกญจกเปรตรอสรกาย เทานน อายและบพกรรม เชนเดยวกนกบโลกเปรต

เทวภม 6 กบโลกมนษย 1 (แตละชนหางกนประมาณ 42,000 โยชน)

โลกมนษย

มนษยภม เปนทอาศยของสตวผมใจสงในเชงกลาหาญท จะประกอบกรรมตางๆ

ทงทเปนกศลกรรมและอกศลกรรม แบงเปน 4 จาพวก คอ

1. ผมดมาแลวมดไป บคคลทเกดในตระกลอนตา ยากจน ขดสน ลาบาก ฝดเคอง

อยางมากในการหาเลยงชพ มปจจย 4 อยางหยาบ เชน มอาหารและนานอย มเครองนงหมเกา

รางกายมอซอ หมนหมองหรอมรางกายไมสมประกอบ บาใบ บอด หนวก หาทนอน ทอยอาศย

ยารกษาโรค ไมใครได และเขากลบประพฤตทจรตทางกาย วาจา ใจเมอตายไปยอมเขาถงทคตอบาย

2. ผมดมาแลวสวางไป บคคลทเกดในตระกลตา ผวพรรณหยาบ ฯลฯ แตเขาเปน

คนมศรทธา ไมมความตระหน เปนคนมความดารประเสรฐ มใจไมฟงซาน ยอมใหทาน ยอมลกรบ

สมณะชพราหมณ หรอวณพกอนๆ ยอมสาเหนยกในกรยามารยาทเรยบรอย ไมหามคนทกาลงจะให

ทาน เมอตายไปยอมถงสคตโลกสวรรค

20 3. ผสวางมาแลวมดไป เปนบคคลผอบตเกดในตระกลสง เปนคนมงคงมงม มโภค

สมบตมาก เปนผมปจจย 4 อนประณต ทงเปนคนรปรางสมสวน สะสวย งดงาม ผวพรรณดนาชม

แตกลบเปนคนไมมศรทธา ตระหน ไมมความเออเฟอ กรณาอาทร มใจหยาบชา มกขงโกรธ ยอมดา

ยอมบรภาษบคคลตางๆ ไมเวนแมกระทงมารดาบดา สมณะชพราหมณ ยอมหามคนทกาลงให

โภชนาหารแกคนทขอ เมอตายไปยอมเขาถงทคตอบาย

4. ผสวางมาแลวสวางไป เปนบคคลทอบตเกดในตระกลสง มผวพรรณงามและ

เขายอมประพฤตสจรตทางกาย วาจา ใจ เมอตายไปยอมเขาถงสคตโลกสวรรค

บพกรรม กรรมของมนษยททาในกาลกอน สงผลใหมปฏปทาตางกน เชน บางคนเปนคนด

บางคนบา บางคนรวย บางคนจน บางคนมปญญา บางคนเขลา ฯลฯ เพราะเหตปจจยตางๆ อาท

ปฏปทาใหมอายสน เพราะเปนคนโหดเหยมดราย มกคราชวตสตว ปฏปทาใหมอายยน เปนผเวน

ขาดจากการทาชวตสตวใหตกลวงไป มความละอาย เอนดอนเคราะหดวยความเกอกลสรรพสตว

และภตอย ปฏปทามโ รคมาก เปนผมปกตเบยดเบยนสตวดวยมอ ทอนไม กอนดน กอนหน หรอ

ศาสตราอาวธตางๆ ปฏปทามโรคนอย ไมเบยดเบยนสตวดวยมอ หรอศาสตราอาวธตางๆ มมด

ขวาน ดาบ ปน เปนตน ปฏปทาใหมผวพรรณทราม เปนคนมกโกรธ มากไปดวยความแคนเคอง

ถกเขาวาเลกนอยกขดใจโกรธเคอง พยาบาทมาดราย ทาความโกรธ ความราย และความขงเคยดให

ปรากฏ ปฏปทาใหมผวพรรณงาม เปนคนไมมกโกรธ ไมพยาบาท ไมมาดราย ไมทาความโกรธ

ความรายและความขงเคยดใหปรากฏ ปฏปทาใหเปนคนมศกดานอย คอเปนคนมใจรษยา มงราย

ผกใจในการอจฉารษยา ในลาภสกการะ ความเคารพ ความนบถอ การไหวและการาบชาของคนอน

ปฏปทาใหเปนคนมศกดามาก เปนคนไมมใจรษยา ไมมงราย ยนดดวยในลาภสกการะ ความเคารพ

ความนบถอ การไหวและการบชาของคนอน ปฏปทาใหมโภคะนอย เปนผไมใหขาว นา ผา ยาน

ทนอนทอาศย เปนตน ปฏปทาใหมโภคะมาก ชอบใหทาน มอาหาร นา เครองนงหม ของหอม

ทนอนทอาศย เครองตามประทปแกสมณะหรอชพราหมณ เปนตน ปฏปทาใหเกดในตระกลตา เปน

คนกระดาง เยอหยง ไมกราบไหวคนทควรกราบไหว ไมลกรบคนทควรลกรบ ไมใหอาสนะแกคน

ทควรให ไมใหทางแกคนทควรใหทาง เปนตน ปฏปทาใหเกดในตระกลสง เปนคนออนนอมถอมตน

วจไพเราะ สงเคราะหเออเฟอ รจกยนเคารพ ยนรบ ยนคานบ ผเฒา ผใหญ สกการะแกคนทควร

สกการะ เคารพคนทควรเคารพ นบถอคนทควรนบถอ บชาคนทควรบชา เปน ตน ปฏปทาทาใหม

ปญญาทราม คอ เปนผไมเคยเขาไปหาบณฑต สมณะหรอชพราหมณแลวสอบถามวาอะไรเปนกศล

อะไรไมเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ เปนตน ปฏปทาทาใหม

ปญญาหลกแหลม เปนผมกเขาไปสอบถาม บณฑตสมณะหรอชพราหมณ แลวสอบถามวา อะไรเปน

กศล อะไรเปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรเมอทาลงไปแลว ยอมเปนไปเพอความไมเปน

ประโยชนเกอกล เพอความทกขสนกาลนาน อะไรเมอทาไปแลวยอมเปนไปเพอประโยชนเกอกลเพอ

ความสขสนกาลนานดงน(สมเดจพระญาณสงวร8 (สวฑฒนมหาเถระ) สมมาทฏฐ ออนไลน; อางองจาก

พระเถราธบายของทานพระสารบตรเถระ)

21 เทวภม 6

จาตมหาราชกาภม (สวรรค ชนท 1)

เปนทอยของเทพยดาชาวฟา มทาวมหาราช 4 พระองคปกครอง คอ ทาวธตรฐ

มหาราช ,ทาววรฬหกมหาราช ,ทาววรปกษมหาราช ,ทาวเวสสวณมหาราช (ทาวกเวร) อาย 500 ป

ทพย (9 ลานปมนษย)

บพกรรม เมอเปนมนษย ชอบทาความด สนโดษ ยนดแตของๆ ตน ชกชวนใหผอน

ประกอบการกศล ชอบใหทาน ในการใหทาน เปนผมความหวงใหทาน มจตผกพนในผลแหงทาน

แลวใหทาน มงการสงสมใหทานใหทานดวยความคดวา “เราตายแลวจกไดเสวยผลแหงทานน ” และ

เปนผมศล ฯลฯ

ตาวตงสาภม (สวรรค ชนท 2)

ทเรยกวา ไตรตรงษหรอดาวดงส เปนเมองใหญม 1,000 ประต มพระเกศจฬามณ

เจดย มไมทพย ชอ ปารชาตกลปพฤกษ สมเดจพระอมรนทราธราช เปนผปกครอง อาย 1,000 ป

ทพย (36 ลานปมนษย) บพกรรม เมอเปนมนษย มจตบรสทธยนดในการบรจาคทาน ในการใหทาน

เปนผไมมความหวงใหทาน ไมมจตผกพนในผลแหงทานแลวให ไมมการสงสมใหทาน ไมไดใหทาน

ดวยความคดวา “ตายแลวเราจกไดเสวยผลทานน ” แตใหทานดวยความคดวา “การใหทานเปนการ

กระทาด” งดงามดวยพยายามรกษาศล ไมดหมนผใหญในตระกล ฯลฯ

ยามาภม (สวรรค ชนท 3)

เปนทอยของ เทพยดา ผมแตความสขอนเปนทพย มทาวสยามเทวราชเปน

ผปกครอง อาย 2,000 ปทพย (144 ลานปมนษย) บพกรรม เมอเปนมนษยมจตบรสทธ พยามสราง

เสบยง ไมหวนไหวในการบาเพญบญกศล ในการใหทาน เปนผไมมความหวงใหทาน ไมมจตผกพน

ในผลแหงทานแลวใหทาน ไมไดใหทานดวยความคดวา “การใหทานเปนการกระทาทด ” แตใหทาน

ดวยความคดวา “บดา มารดา ป ยา ตา ยาย เคยให เคยทามา เรากไมควรทาใหเสยประเพณ ”

รกษาศล มจตขวนขวายในพระธรรม ทาความดดวยใจจรง

ตสตาภม (สวรรค ชนท 4)

เปนทอยของ เทพเจา ผมความยนดแชมชนเปนนจ มทาวสนดสตเทวราชปกครอง

อาย 4,000 ปทพย (576 ลานปมนษย) บพกรรม เมอเปนมนษยมจตบรสทธ ยนดมากในการบรจาค

ทาน ในการใหทาน เปนผไมมความหวงใหทาน ไมมจตผกพนในผลแหงทานแลวใหทาน ไมมงการ

สงสมใหทาน ไมไดใหทานดวยความคดวา “บดา มารดา ป ยา ตา ยาย เคยให เคยทามา เราไมควร

ทาใหเสยประเพณ ” แตใหทานดวยความคดวา “เราหงหากน แตสมณะหรอพราหมณทงหลายไมได

หงหากน เราหงหากนได จะไมใหทานแกสมณะหรอพราหมณผไมหงหากน ยอมเปนการไมสมค วร”

ทรงศล ทรงธรรม ชอบฟงพระธรรมเทศนา หรอเปนพระโพธสตวรธรรมมาก ฯลฯ

22 นมมานรตภม (สวรรค ชนท 5)

เปนทอยของ เทพเจา ผยนดในกามคณอารมณ ซงเนรมตขนมาตามความพอใจ

มทาวสนมมตเทวราชปกครอง อาย 8,000 ปทพย (2,304 ลานปมนษย) บพกรรม เมอเปนมนษยม

จตใจบรสทธ ยนดยงในการบรจาคทาน ในการใหทานเปนผไมมความหวงใหทาน ไมมจตใจผกพน

ในผลแหงทานแลวให ไมมงการสงสมใหทาน ไมไดใหทาน ดวยความคดวา “เราหงหากนได แต

สมณะหรอพราหมณทงหลายไมไดหงหากน เราหงหากนได จะไมใหทานแกสมณะหรอพราหมณ

ผไมหงหากน ยอมเปนการไมสมควร ” แตใหทานดวยความคดวา “เราจกจาแนกแจกทาน

เชนเดยวกบฤๅษทงหลายในกาลกอน ” ประพฤตธรรมสมาเสมอ พยามรกษาศลไมใหขาดได มใจ

สมบรณดวยศล และมวรยะอตสาหะในการบรจาคทา นเปนอนมาก เพราะผลวบากแหงทาน และ

ศลอนสงเทานน จงอบตเกดในสวรรคชนนได

ปรนมมตวสวตตภม (สวรรค ชนท 6)

เปนทอยของ เทพเจา ซงเสวยกามคณอารมณ แบงเปน ฝายเทพยดา มทาวปรนม

มตเทวราช ปกครอง กบ ฝายมารมทาวปรนมตวสวตต มาราธราชเปนผปกครอง อาย 16,000 ป

ทพย (9,216 ลานปมนษย) บพกรรม เมอเปนมนษยมจตบรสทธ อตสาหกอสรางกองการกศลให

ยงใหญเปนอกฤษฎ อบรมจตใจสงสงไปดวยคณธรรม เมอจะใหทานรกษาศลกตองบาเพญกนอยาง

จรงๆ มากไปดวยความศรทธาปสาทะอยา งยงยวดถกตอง ในการใหทาน เปนผไมมความหวงให

ทาน ไมมจตผกพนในผลแหงทานแลวใหทาน ไมมงการสงสมใหทาน ไมไดใหทานดวยความคดวา

“เราจกเปนผจาแนกแจกทาน เชนเดยวกบฤๅษทงหลายแตกาลกอน ” แตใหทานดวยความคดวา

“เมอเราใหทานอยางน จตของเราจะเลอมใส จะเกดความปลมใจและโสมนส ” เพราะวบากแหงทาน

และศลอนสงสงยงเทานน จงอบตเกดในสวรรคชนนได

ปฐมฌานภม 3 ทตยฌานภม 3 ตตยฌานภม 3 และ พรหมภมตงแตชนท 10 – 20 (แตละชน

หางกนประมาณ 5,508,000 โยชน) อสงไขยปเทากบ เลข 1 ตามดวยเลขศนยอก 140 ตว 1 รอบ

อสงไขยป เทากบ 1 อนตรกป

พรหมปารสชชาภม พรหมโลก ชนท 1 ภมอนเปนทอย แหงพระพรหม ผเปนบรษททาว

มหาพรหม พระพรหม อาย 21 อนตรกปเศษ บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาสาเรจปฐมฌานไดอยาง

สามญ

พรหมปโรหตาภม พรหมโลก ชนท 2 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผทรง

ฐานะอนประเสรฐ คอเปนปโรหตของทานมหาพรหม พระพรหม อาย 32 อนตรกป บพกรรม ผเจรญ

สมถภาวนาสาเรจไดปฐมฌานอยางปานกลาง

มหาพรหมาภม พรหมโลก ชนท 3 ภมอนเปนทอยแห ง พระพรหมผย งใหญทงหลาย

พระพรหม อาย 1 มหากป บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาสาเรจปฐมฌานไดอยางประณต

23 ปรตรตาภาภม พรหมโลก ชนท 4 ภมอนเปนทอยแหง ทานพระพรหมทงหลาย ผมรศม

นอยกวาพระพรหมทศกดสงกวาตน พระพรหม อาย 2 มหากป บพกรรม ผทจะมาอบตบงเกดใน

ชนนไดตองสาเรจ ทตยฌาน ไดอยางสามญ

อปปมาณาภาภม พรหมโลก ชนท 5 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผมรศม

รงเรองมากมายหาประมาณมได พระพรหม อาย 4 มหากป บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาสาเรจ

ทตยฌาน ไดอยางปานกลาง

อาภสราภม พรหมโลก ชนท 6 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผมประกาย

รงโรจนแหงรศมนานาแสง พระพรหม อาย 8 มหากป บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาสาเรจ ทตยฌาน

ไดอยางประณต

ปรตตสภาภม พรหมโลกชนท 7 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผมความสงา

สวยงามแหงรศมเปนสวนนอย พระพรหม อาย 16 มหากป บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาสาเรจ

ตตยฌาน ไดอยางสามญ

อปปามาณสภาพภม พรหมโลก ชนท 8 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผม

ความสวยงามแหงรศมมากมายไมมปร ะมาณ พระพรหม อาย 32 มหากป บพกรรม ผทจะมาอบต

บงเกดในชนนไดตองสาเรจ ตตยฌาน ไดอยางปานกลาง

สภกณหาภม พรหมโลก ชนท 9 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผมความสงา

สวยงาม แหงรศมทออกสลบปะปนไปอยเสมอตลอดสรระกาย พระพรหม อาย 64 มหากป บพกรรม

ผทจะมาอบตบงเกดในชนนได ตองสาเรจ ตตยฌาน ไดอยางประณต

เวหปผลาภม พรหมโลก ชนท 10 ภมอนเปนทอยแหง พระพรหมทงหลาย ผไดรบผล

แหงฌานกศลอยางไพบลย พระพรหม อาย 500 มหากป บพกรรม ผทเจรญสมถภาวนาสาเรจ

จตตถฌาน

อสญญสตตาภม พรหมโลก ชนท 11 ภมอนเปนทอยแหงพระพรหมทงหลาย ผไมม

สญญา (พรหมลกฟก) อาย 500 มหากป บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาสาเรจจตตฌาน และเปนผม

สญญาวราคภาวนา (ยดมนวารปมสาระ นามไมมสาระ ) เหลอเพยงหนงขนธคอรปขน ธ ไมมนาม

ขนธทงส (เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ) เหลอเพยงธรรมธาตสาม คอ จต มโน ภวงค อนทาใหม

ชวตนทรย (มชวต) อย

อวหาสทธาวาสภม พรหมโลก ชนท 12 ภมเปนทอยอนบรสทธแหงพระอนาคาม อรยบคคล

ทงหลายผไมเสอมคลายในสมบตของตน พระพรหมอนาคาม อาย 1,000 มหากปบพกรรม ผเจรญ

สมถภาวนาไดจตตถฌานและเจรญวปสสนาภาวนาจนสาเรจเปนพระอนาคาม อารยบคคล โดยม

สทธนทรยแกกลา

24 อตปปาสทธาวาสภม พรหมโลก ชนท 13 ภมอนเปนทอยอนบรสทธ แหงพระอนาคาม

อรยบคคลทงหลาย ผไมมความเดอดรอน พระพรหมอนาคาม อาย 2,000 มหากป บพกรรม ผเจรญ

สมถภาวนาไดจตตถฌานและเจรญวปสสนาภาวนาจนสาเรจเปนพระอนาคาม อรยบคคลโดยม

วรยนทรยแกกลา

สทสสาสทธาวาสภม พรหมโลก ชนท 14 ภมเปนทอยอนบรสทธแหงพระอนาคาม

อรยบคคลทงหลาย ผมความเหนอยางแจมใส พระพรหมอนาคาม อาย 4,000 มหากป บพกรรม

ผเจรญสมถภาวนาไดจตตถฌานและเจรญวปสสนาภาวนาจนสาเรจเปนพระอนาคาม อรยบคคลโดย

มสตนทรยแกกลา

สทสสสทธาวาสภม พรหมโลก ชนท 15 ภมเปนทอยอนบรสทธแหงพระอนาคามอารย

บคคลทงหลาย ผมความเหนอยางแจมใสมากกวา พระพรหมอนาคาม อาย 8,000 มหากป บพกรรม

ผเจรญสมถภาวนาไดจตตถฌาน และเจรญวปสสนาภาวนาจนสาเรจ เปนพระอนาคามอรยบคคล

โดยสมาธนทรยแกกลา

อกนฎฐาสทธาวาสภม พรหมโลก ชนท 16 ภมเปนทอยอนบรสทธแหงพระอนาคาม

อรยบคคลทงหลาย ผทรงคณวเศษโดยไมมความเปนรองกน พระพรหมอนาคาม อาย 16,000 มหากป

บพกรรม ผเจรญสมถภาวนาไดจตถฌานและเจรญวปสสนาภาวนาจนสาเรจ เปนพระอนาคาม

อรยบคคล โดยมปญญนทรยแกกลา

อากาสานญจายตนภม พรหมโลก ชนท 17 ภมเปนทอยแหงพระพรหมผวเศษ ผเกด

จากฌานทอาศยอากาสบญญต ซงไมมทสดเปนอารมณ อรปพรหม อาย 20,000 มหากป บพกรรม

โยคฤๅษผจตตถฌานแลว และสาเรจอากาสานญจายตนฌาน มนามขนธส แตไมรปขนธ

วญญาณญจายตนภม พรหมโลก ชนท18 ภมเปนทอยแหงพระพรหมผวเศษ ผเกดจาก

ฌานทอาศยวญญาณอนไมมทส นสดเปนอารมณ อรปพรหม อาย 40,000 มหากป บพกรรม โยค

ฤๅษผไดอากาสานญจายตนฌานและสาเรจวญญาณญจายตนฌาน มนามขนธส แตไมรปขนธ

อากญจญญายตนภม พรหมโลก ชนท 19 ภมเปนทอยแหงพระพรหมผวเศษ ผเกดจาก

ฌานทอาศยนตถภาวนาบญญตเปนอารมณ อรปพรหม อาย 60,000 มหากป บพกรรม เปนโยค

ฤๅษผวญญาณญจายตนฌานและสาเรจอากญจญญายตนฌาน มนามขนธส แตไมรปขนธ

เนวสญญานาสญญายตนภม พรหมโลก ชนท 20 ภมเปนทอยแหงพระพรหมผวเศษ

ผเกดจากฌานทอาศยความประณต เปนอยางยงมสญญากไมใช ไมมสญญากไมใช อรปพรหม

อาย 84,000 มหากป บพกรรม โยคฤๅษผไดอากญจญญายตนฌานและสาเรจเนวสญญานา

สญญายตฌาน มนามขนธส แตไมรปขนธ

25 โสดาบนโลกตรภม (ภมพนโลก ชนท 1)

ถงภมนไดชอวาพระอรยบคคลโสดาบน แบงเปน

1. เอกพชโสดาบน จะเกดอกชาตเดยว แลวกบรรลพระอรหตผล ปรนพพาน

2. โกลงโกลโสดาบน จะเกดอก 2-6 ชาต เปนอยางมากแลวกบรรลพระอรหตผล

ปรนพพาน

3. สตตกขตตปรมโสดาบน จะเกดอกอยางมากไมเกน 7 ชาต แลวบรรลพระอรหตผล

ปรนพพาน

สกทาคามโลกตรภม (ภมพนโลก ชนท 2)

ผถงภมนไดชอวาพระอรยบคคลสกทาคาม ซงจะเกดอกเพยงชาตเดยว แบงเปน

5 ประเภทคอ

1. ผถงภมนในมนษยโลก และบรรลอรหตผลในมนษยโลก

2. ผถงภมนในมนษยโลกแลวไปบรรลพระอรหตผลในเทวโลก

3. ผถงภมนในเทวโลกแลวมาบรรลพระอรหตผลในเทวโลก

4. ผถงภมนในเทวโลกแลวมาบรรลพระอรหตผลในมนษยโลก

5. ผถงภมนในมนษยโลกแลวจตไปเกดในเทวโลกแลวกลบมาบรรลพระอรหตผลใน

มนษยโลก

อนาคามโลกตรภม (ภมพนโลก ชนท 3)

ผถงภมนไดชอวาพระอนาคาม จะไมกลบมาเกดในกามภมอก แบงเปน 5 ประเภท คอ

1. อตราปรนพพาย สาเรจเปนพระอรหนต ปรนพพานภายในอายครงแรกของ

สทธาวาสภมพรหมโลกทสถตอย

2. อปหจจปรนพพาย สาเรจเปนพระอรหนต ปรนพพานภายในอายครงหลงของ

สทธาวาสภมพรหมโลกทสถตอย

3. อสงขารปรนพพาย สาเรจเปนพระอรหนต ปรนพพานในพรหมโลกทสถตอยโดย

สะดวกสบายไมตองใชความเพยรมาก

4. สสงขารปรนพพาย สาเรจเปนพระอรหนต ปรนพพานในพรหมโลก โดยตอง

พยายามอยางแรงกลา

5. อทธงโสตอกนฏฐคาม ไปเกดในสทธาวาสพรหมโลก ชนตาทสด (อวหาสทธาวาส

พรหมโลก) แลวจงจตไปเกดชนสงขนไปตามลาดบ คอ อวหา อตปปา สทสสา สทสส แลวสาเรจเปน

พระอรหนตปรนพพานในอกนฏฐพรหมโลก

26 อรหตโลกกตรภม (ภมพนโลก ชนสงสด) ม 2 ประเภท

1. เจโตวมตต เปนผปฏบตสมถกรรมฐานไดฌานกอน แลวเจรญวปสนากรรมฐานตอ

จนสาเรจพระอรหนต หรอ ผทปฏบตเฉพาะวปสนากรรมฐาน เมอไดมรรคผลนนพรอมกบไดวชชา 3

อภญญา 6 สามารถแสดงฤทธได

2. ปญญาวมตต สาเรจพรอรหนต ดวยการปฏบตวปสสนากรรมฐานลวน ๆ ไมได

บาเพญสมถกรรมฐานมากอนเลย เรยกวา สกขวปสสกพระอรหนต คอ ผปฏบตทาใหฌานแหงแลง

ผถงภมน เปนผทสมควรแกการบชา ของเหลาเทพยดาและมนษยทงหลาย เพราะสนกเลสโดยตด

สงโยชน 10 ประการได สามารถเขาอรหตผลสมาบต เสวยอารมณพระนพพานไดต ามปรารถนา

และไมตองเวยนวายตายเกดอกในวฏสงสาร เมอถงอายขยกดบขนธปรนพพาน (พระธรรมกตตวงศ 8

(ทองด สรเตโช) ป.ธ. 9 ราชบณฑต 8 พจนานกรมเพอการศกษาพทธ ศาสน ชด คาวด , วดราชโอรสา

ราม8

กรงเทพฯ พ.ศ. 2548)

2. กรรมในพระพทธศาสนา

ภาษาสนสกฤต 8 : กรม, ภาษาบาล 8 : กมม) แปลวา "การกระทา" ไดแก กระทาทางกาย

เรยก กายกรรม8 ทางวาจา เรยก วจกรรม และทางใจ เรยก มโนกรรม8

กรรม แบงเปน 2 ประเภท คอ

กรรมด เรยกวา กศลกรรม8

กรรมชว เรยกวา

หรอ บญกรรม

อกศลกรรม8

หรอ บาปกรรม

กรรม 2 (การกระทา , การกระทาทประกอบดวยเจตนา ทางกายกตาม ทางวาจากตาม

ทางใจกตาม Kamma: action; deed)

1. อกศลกรรม (กรรมทเปนอกศล , กรรมชว, การกระทาทไมด ไมฉลาด ไมเกดจาก

ปญญา ทาใหเสอมเสยคณภาพชวต หมายถง การกระทาทเกดจากอกศลมล คอ โลภะ โทสะ หรอ

โมหะ Akusala-kamma: unwholesome action; evil deed; bad deed)

2. กศลกรรม (กรรมทเปนกศล, กรรมด, การกระทาทด ฉลาด เกดจากปญญา สงเสรม

คณภาพของชวตจตใจ หมายถง การกระทาทเกดจากกศลมล คออโลภะ อโทสะ หรออโมหะ

Kusala-kamma: wholesome action; good deed)

กรรมด หรอ กรรมชวกตาม กระทาทางกาย วาจา หรอทางใจกตาม สามารถจาแนกอก

เปนประเภทตาง ๆ ไดหลายแบบ ดงน

กรรมจาแนกตามเวลาการใหผลของกรรม (ปากกาลจตกะ) 4 อยาง

กรรมจาแนกตามหนาทของกรรม (กจจตกะ) 4 อยาง

กรรมจาแนกตามลาดบการใหผลของกรรม (ปากทานปรยายจตกะ) 4 อยาง

กรรมจาแนกตามฐานทใหเกดผลของกรรม (ปากฐานจตกะ) 4 อยาง

27 จาแนกตามเวลาการใหผลของกรรม การกระทาทางกาย วาจา ใจ ทงทเปนฝายด

หรอไมดกตาม ยอมตอบสนองแกผกระทา ไมเรวกชา เวลาใดเวลาหน ง กรรมจาแนกตามเวลาการ

ใหผลของกรรม (ปากกาลจตกะ) แสดงกาหนดเวลา แหงการใหผลของกรรม ม 4 อยาง คอ

ทฏฐธรรมเวทนยกรรม หมายถง กรรมทใหผลในปจจบน คอในภพน

อปปชชเวทนยกรรม หมายถง กรรมทใหผลในภพทจะไปเกด คอในภพหนา

อปราปรเวทนยกรรม หมายถง กรรมทใหผลในภพตอๆไป

อโหสกรรม หมายถง กรรมเลกใหผล ไมมผลอก

จาแนกตามหนาทของกรรม กรรมจาแนกตามหนาทการงานของกรรม (กจจตกะ) กรรม

มหนาท ทจะตองกระทาสอยาง คอ

ชนกกรรม หมายถง กรรมทเปนตวนาไปเกด กรรมแตงใหเกด

อปตถมภกกรรม หมายถง กรรมสนบสนน กรรมทชวยสนบสนนหรอซาเตม ตอจาก

ชนกกรรม

อปปฬกกรรม หมายถง กรรมบบคน กรรมทมาใหผล บบคนผลแหงชนกกรรมและ

อปตถมภกกรรมนน ใหแปรเปลยนทเลาลงไป บนทอนวบาก8

อปฆาตกกรรม หมายถง กรรมตดรอน กรรมทแรงฝายตรงขามกบชนกกรรมและ

อปตถมภกกรรม เขาตดรอนการใหผลของกรรมทงสองอยางนน ใหขาดไปเสยทเดยว

มใหเปนไปไดนาน

จาแนกลาดบการใหผลของกรรม

กรรมจาแนกตามลาดบการใหผลของกรรม (ปากทานปรยายจตกะ ) จาแนกตามความ

ยกเยอง หรอ ลาดบความแรงในการใหผล 4 อยาง

ครกกรรม 8 (หนงสอพทธธ รรมสะกดครกกรรม หนงสอกรรมทปนสะกดครกรรม )

หมายถง กรรมหนก ใหผลกอน เชน ฌาน8สมาบต 8 หรอ อนนตรยกรรม8

พหลกรรม หรอ อาจณกรรม หมายถง กรรมททามาก หรอ ทาจนเคยชน ใหผลรอง

จากครกรรม

อาสนนกรรม หมายถง กรรมจวนเจยน หรอ กรรมใกลตาย คอกรรมททาเมอจวนจะ

ตาย จบใจอยใหมๆ ถาไมมสองขอกอน กจะใหผลกอนอน

กตตตากรรม8 หรอ กตตตาวาปนกรรม หมายถง กรรมอนทเคยทาไวแลว นอกจาก

กรรม 3 อยางขางตน , ฏกากลาววา กรรมนใหผลในชาตท 3 เปนตนไป (กตตตา-สงทเคยทาไว ,

วา ปน-กหรอวา , กมม-กรรม) กตตตากรรมน ในตาราทางพทธศาสนาหลายแหง (เชน หนงสอกรร

รมทปน พจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลธรรม และหนงสอพทธธรรมฉบบขยายความ ) ได

บรรยายไววา หมายถง กรรมสกแตวาทา กรรมททาไวดวยเจตนาอนออน หรอมใชเจตนาอยางนน

โดยตรง ตอเมอไมมกรรมอนอนใหผลแลว กรรมนจงจะใหผล

28 จาแนกตามฐานทใหเกดผลของกรรม

กรรมจาแนกตามฐานทใหเกดผลของกรรม (ปากฐานจตกะ ) แสดงทต งแหงผลของ กรรมส

อยาง เปนการแสดงกรรมโดยอภธรรม8นย (ขออนๆขางตนเปนการแสดงกรรมโดยสตตนต8

นย)

อกศลกรรม , กามาวจรกศลกรรม , รปาวจรกศลกรรม , อรปาวจรกศลกรรม ,

กรรมดา-กรรมขาว

นอกจากเรองของกรรมดกรรมชวแลว ยงมการอธบายกรรมอกนยหนง โดยอธบายถง

กรรมดากรรมขาว จาแนกเปนกรรม 4 ประการ คอ

กรรมดามวบากดา ไดแก บคคลบางคนในโลกน ยอมปรงแตงกาย วาจา ใจ อนม

ความเบยดเบยนบคคลอน ยอมไดเสวย เวทนา 8ทมความเบยดเบยน เปน ทกข 8

กรรมขาวมวบากขาว ไดแก บคคลบางคนในโลกน ยอมปรงแตงกาย วาจา ใจ อนม

ไมความเบยดเบยนบคคลอน ยอมไดเสวยเวทนาท ไมมความเบยดเบยน เปนสขโดยสวนเดยว เชน

เปนผงดเวนจากการฆาสตว จากการลกทรพย จากการประพฤตผดในกาม จากการพดเทจ จากการ

พดสอเสยด จากการพดคาหยาบ จากการพดเพอเจอ ไมมากไปดวยความเพงเลงอยากได มจตไม

พยาบาท มความเหนชอบ

โดย สวนเดยว เชน

เปนผฆามารดา ฆาบดา ฆาพระอรหนต มจตประทษรายตอพระตถาคต ยงพระโลหตใหหอขน

ทาลายสงฆใหแตกกน ฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ ดมนาเมา

กรรมทงดาทง ขาวมวบากทงดาทงขาว ไดแก บคคลบางคนในโลกน ยอมปรงแตงกาย

วาจา ใจ อนมความเบยดเบยนบคคลอนบาง ไมความเบยดเบยนบคคลอนบาง ยอมไดเสวยเวทนาท

มความเบยดเบยนบาง ไมความเบยดเบยนบาง มทงสขและทงทกขระคนกน

กรรมไมดาไมขาวมวบากไมดาไมขาว ไดแก เจตนาใดเพอละกรรมดาอนมวบากดา

เจตนาใดเพอละกรรมขาวอนมวบากขาว และเจตนาใดเพอละกรรมทงดาทงขาวมวบากทงดาทงขาว

ยอมเปนไปเพอความสนกรรม เชน ผปฏบตตามมรรค8มองคแปด โพชฌงค8

กฎแหงกรรม คอ กฎธรรมชาต ขอหนง ทวาดวยการกระทา และผลแหงการกระทา

ซง การกระทาและ ผลแหงการกระทานน ยอมสมเหต สมผลกน เชน ทาด ยอมไดรบผลด ทาชว

ยอมไดรบผลชว เปนตน

เจด

กรรมใดใครกอ ตนเองเทานนทจะไดรบผลของสงทกระทา

กรรมในปจจบน8เปนผลมาจากการกระทาในอดต8

กรรมด-กรรมชว ลบลางซงกนและกนไมได

และกรรมทกอไวในปจจบนเปนเหตท

จะสงผลสบเนองตอไปยงอนาคต

29 ถงแมวาการทากรรมดจะลบลางกรรมชวเกาทมอยเดมไมได แตมสวนชวยใหผลจากกรรม

ชวทมอยเดมผอนลง คอ การผอนหนกใหเปนเบา (ขอน อปมาไดกบ การทเรามนาขนขนอยแกว

หนง หากเตมนาบรสทธลงไปแลว มสามารถทาใหนาขนกลบบรสทธได แตทาใหนาขนขนนนกลบ

เจอจางลงและใสยงขนกวาเดม)

สตวทงหลายมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม ม กรรมเปนกาเนด มกรรมเปน

เผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กรรมยอมจาแนกสตวใหเลวและประณตได (จฬกมมวภงคสตร :

ออนไลน อางองจาก พระอภธมมตถสงคหะและอภธมมตถวภาวนฎกา พระไตรปฎก เลมท 14

(20/445/131,551/338))

อรยสจ หรอจตรารยสจ หรออรยสจ 4 เปนหลกคาสอนหนงของ พระโคตมพทธเจา 8

แปลวา ความจรงอนประเสรฐ ความจรงของพระอรยะ หรอความจรงททาใหผเขาถงกลายเปนอรยะ

มอยส ประการ คอ

ทกข 8 คอ สภาพททนไดยาก ภาวะททนอยในสภาพเด มไมได สภาพทบบคน ไดแก

ชาต (การเกด) ชรา (การแก การเกา ) มรณะ (การตาย การสลายไป การสญสน ) การประสบกบสง

อนไมเปนทรก การพลดพรากจากสงอนเปนทรก การปรารถนาสงใดแลวไมสมหวงในสงนน กลาว

โดยยอ ทกขกคออปาทานขนธ8 หรอขนธ 5

ทกขสมทย 8 คอ สาเหตททาใหเกด ทกข ไดแก ตณหา 3 คอ กามตณหา-ความทะยาน

อยากในกาม ความอยากไดทางกามารมณ , ภวตณหา ความทะยานอยากในภพ ความอยากเปน

โนนเปนน ความอยากทประกอบดวยภวทฏฐ8หรอสสสตทฏฐ 8 และ วภวตณหา ความทะยานอยากใน

ความปราศจากภพ ความอยากไมเปนโนนเปนน ความอยากทประกอบดวยวภวทฏฐ8หรออจเฉททฏฐ8

ทกขนโรธ8

คอ ความดบทกข ไดแก ดบสาเหตททาใหเกดทกข กลาวคอ ดบตณหาทง

3 ไดอยางสนเชง

ทกขนโรธคามนปฏปทา 8 คอ แนวปฏบตทนาไปสหรอนาไปถงความดบทกข ไดแก

มรรค8อนมองคประกอบอยแปดประการ คอ 1.สมมาทฏฐ8-ความเหนชอบ 2.สมมาสงกปปะ 8-ความดาร

ชอบ 3.สมมาวาจา 8-เจรจาชอบ 4.สมมากมมนตะ 8-ทาการงานชอบ 5.สมมาอาชวะ 8-เลยงชพชอบ 6.

สมมาวายามะ8-พยายามชอบ 7.สมมาสต8-ระลกชอบ และ 8.สมมาสมาธ8

มรรคมองคแปดนสรปลงใน

-ตงใจชอบ ซงรวมเรยกอกชอ

หนงไดวา "มชฌมาปฏปทา" หรอทางสายกลาง

ไตรสกขา 8

ไดดงน 1.อธสลสกขา ไดแก สมมาวาจา

สมมากมมนตะ และสมมาอาชวะ 2.อธจตสกขา ไดแก สมมาวายามะ สมมาสต และสมม าสมาธ และ

3.อธปญญาสกขา ไดแก สมมาทฏฐ และสมมาสงกปปะ

30 อรยสจ 4 น เรยกสน ๆ วา ทกข สมทย นโรธ และมรรค

กจในอรยสจ คอสงทตองทาตออรยสจ 4 แตละขอ ไดแก

กจในอรยสจ 4

ปรญญา-ทกข ควรร คอการทาความเขาใจปญหาหรอสภาวะทเปนทกขอยาง

ตรงไปตรงมาตามความเปนจรง เปนการเผชญหนากบปญหา

ปหานะ - สมทย ควรละ คอการกาจดสาเหตททาใหเกดทกข เปนการแกปญหา

ทเหตตนตอ

สจฉกรยา-นโรธ ควรทาใหแจง คอการเขาถงภาวะดบทกข หมายถงภาวะทไร

ปญหาซงเปนจดมงหมาย

ภาวนา -มรรค ควรเจรญ คอการฝกอบรมปฏบตตามทางเพอใหถงความดบ

แหงทกข หมายถงวธการหรอทางทจะนาไปสจดหมายทไรปญหา

กจทงสนจะตองปฏบตใหตรงกบมรรคแตละขอใหถกตอง การรจกกจในอรยสจนเรยกวา

กจญาณ กจญาณเปนสวนหนงของญาณ 3 หรอ ญาณทสสนะ (สจญาณ, กจญาณ, กตญาณ) ซง

หมายถงการหยงรครบสามรอบ ญาณทงสามเมอเขาคกบกจในอรยสจทงสจงไดเปนญาณทส นะม

อาการ 12 ดงน

สจญาณ หยงรความจรงสประการวา

1. นคอทกข

2. นคอเหตแหงทกข

3. นคอความดบทกข

4. นคอทางแหงความดบทกข

กจญาณ หยงรหนาทตออรยสจวา

5. ทกขควรร

6. เหตแหงทกขควรละ

7. ความดบทกขควรทาใหประจกษแจง

8. ทางแหงความดบทกขควรฝกหดใหเจรญขน

กตญาณ หยงรวาไดทากจทควรทาไดเสรจสนแลว

9. ทกขไดกาหนดรแลว

10. เหตแหงทกขไดละแลว

11. ความดบทกขไดประจกษแจงแลว

12. ทางแหงความดบทกขไดปฏบตแลว

(ราชบณฑตยสถาน. (2548 : 65-66)

31 ทกข ในทางศาสนาพทธคอ ไตรลกษณ เปนลกษณะสภาพพนฐานธรรมชาตอยางหนง

จากทงหมด 3 ลกษณะ ทพทธศาสนาไดสอนใหเขาใจถงเหตลกษณะแหงสรรพ สงทเปนไปภายใต

กฎ ไตรลกษณ อนไดแก

อนจจง (ความไมเทยงแท)

ทกขง (ความทนอยอยางเดมไดยาก)

อนตตา (ความไมมแกนสาระ)

เหตแหงทกข (สมทย) ไดแก ปฏจจสมปบาท (หลกศรทธาของพทธศาสนา ) พทธศาสนา

สอนวา ความทกข ไมไดเกดจากสงใดดลบนดาล หากเกดแตเหตและปจจยตางๆ มาประชมพรอมกน

โดยมรากเหงามาจากความไมรหรอ อวชชา ทาใหกระบวนการตางๆ ไมขาดตอน เพราะนามธาตท

เปนไปตามกฎนยาม ตามกระบวนการทเรยกวา มหาปฏฐาน ทาใหเกดสงขารเจตสกกฎเกณฑการ

ปรงแตงซงเปนขอมลอนเปนดจพนธกรรมของจต ววฒนาการเปน ธรรมธาตอนเปนระบบการทางาน

ของนามขนธทประกอบกนเปน จต (อนเปนสภาวะทรบรและเปนไปตามเจตสกของนามธาต ) และ

เปนวญญาณขนธ ทพระพทธเจาตรสวาเปนธาตแสง (รงสโยธาต ) อนเกดจากการทางานของนาม

ธาตอยางเปนระบบ จนสามารถประสานหรอกาหนดกฎเกณฑรปขนธ ของชวตนทรย (เชนไวรส

แบคทเรย ตนไม เซลล ทมชวตขนมาเพราะกฎพชนยาม ) ทาใหเหตผลของร ปขนธเปนไปตาม

เหตผลของนามขนธดวย (จตเปนนายกายเปนบาว) ทาใหรปขนธทเปนชวตนทรยพฒนามรางกายท

สลบซบซอนมระบบการทา งานจนเกดมปสาทรป 5 รวมการรบรทางมโนทวารอก 1 เปนอายตนะ

ทง 6 และเกดเปนปจจยาการ 9 คอ

1. เมออายตนะกระทบกบสรรพสงทมากระทบจนเกดผสสะ

2. จนเกดเวทนา คอ ความสขบาง ทกขบาง ไมสขไมทกขบาง

3. เมอไดสขมาเสพกตดใจ

4. อยากเสพอก ทาใหเกดความทะยานอยาก (ตณหา)

5. จงเกดการแสวงหาความสขมาเสพ

6. จนเกดการสะสม

7. นามาซงความตระหน

8. หวงแหน

9. จนในทส ดกออกมา ปกปองแยงชงจนเกดการสรางกรรม และยดวาสงนนๆ

เปนตวก (อหงการ) ของก (มมงการ)

32 ทาใหมอปาทาน (ความยดมนถอ มน) และจตเมอประสบทกข กสราง สญญาอน เปน

ภมคมกนทางจตขนมาเพอใหพนทกข (สมตา) เพราะมสญญาการสมมตวาเปนสงนนเปนสงนจงม

เชน คนตาบอดแตเกด เมอมองเหนภาพตอนโตยอมตองอาศยสมมตวาภาพทเหนเปนสงนนสงน แต

เกดการสาคญผดในมายาการของสญญาเพราะจตมอวชชา จงมความคดเหนเปรยบเทยบแบงสรรพ

สงออกเปนควาเปนโลกและบญญตวา ตนเองเปนนนเปนน จงเกดจตใตสานก (ภพ) และสรางกรรม

ขนมา เพราะจตตองการพนทกขพบสข ตามสตปญญาทมของตน นนเอง สการเวยนวายตายเกด

ของจตวญญาณทงหลายนบชาตไมถวน ผานไประหวาง ภพภมทง 31 ภม ( มตตางๆ ตงแตเลวราย

ทสด (นรก) ไปจนถงสขสบายทสด (สวรรค)) ในโลกธาตทเหมาะสมในเวลานนทสมควรแกกรรม น

เรยกวา สงสารวฏ สาหรบการเวยนวายของจตวญญาณมเหตมาจาก "อวชชา" คอความทจตไมรถง

ความเปนจรง ไปหลงผดในสงสมมตตางๆซงเปนรากเหงาของ กเลสทง หลาย เมอจตยงมอวชชา

สตวโลกยอมเวยนวายตายเกด และประสบพบเจอพระไตรลกษณอนเปนเหตใหประสบทกขมความ

แกและความตาย เปนตน ไมสนสด จนกวาจะทาลายทตนเหตคออวชชาลงได ศาสนาพทธเปน

ศาสนาแหงอสระเสรภาพ ดวยการสราง "ปญญา" ในการอยกบความทกขอยางรเทาทน เพอบรรล

วตถประสงค อนสงสดคอ นพพาน คอการไมมความทกข อยางทสด หรอ การอยในโลกอยางไมม

ทกข คอกลาววา ทกขทงปวงลวนเกดจากการยดถอ ตอเมอ "หมดการยดถอ" จงไมมอะไรจะใหทกข

(แกทตนเหตของทกขทงหมด)

ความดบทกข (นโรธ) คอ นพพาน (เปาหมายสงสดของพทธศาสนา ) อนเปน แกนของ

ศาสนาพทธ เปนความสขสงสด หรอเรยกอกอยางวา

วราคะ ปราศจากกเลส

วโมกข พนไปจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ

อนาลโย ไมมความอาลย

ปฏนสสคคายะ การปลอยวาง

วมตต การไมปรงแตง

อตมมยตา ไมหวนไหว

และสญญตา ความวาง

33 เนองจากธรรมดาของสตวโลกมปกตทาความชวมากโดยบรสทธใจในความเหนแกตว ทาด

นอยซงไมบรสทธใจ ซาหวงผลตอบแทน จงมปกตรบทกขมากกวาสข ดงนน ถาเปนผมปญญาหรอ

เปนพอคาทฉลาดยอมรวาขาดทนมากกวาไดกาไร และ สขทไดเปนเพยงมายา ยอมปรารถนาใน

พระนพพาน เมอ ขนธ 5 แตกสลาย เจตสกทประกอบกน ใหเกดเปนจตนน แตกสลายตาม

เชนเดยวกน เพราะไมมเหตปจจยจะประกอบกนใหเกดเปนจตนน กรรมยอมไมอาจใหผลไดอก

(อโหสกรรม ) เหลอเพยงแตพระคณความด เมอมผบชายอมสงผลกรรมดใหแกผบชาเหมอนคนต

กลอง กลองไมรบรเสยง แตผตไดรบอานสงสเสยงจากกลอง

วถทางดบทกข (มรรค) คอ มชฌมาปฏปทา (หลกการดาเนนชวตของพทธศาสนา ) ทาง

ออกไปจากสงสารวฏมทางเดยว โดยยดหลกทางสายกลาง อนเปนอรยมรรค คอ การฝกสต (การทา

หนาทของจตคอตวรใหสมบรณ) เปนวธฝกฝนจตเพอใหถงซงความดบทกขหรอ มหาสตปฏฐาน โดย

การปฏบตหนาททกชนดอยางมสตดวยจตวางตามครรลอ งแหงธรรมชาต มสตอยกบตวเองในเวลา

ปจจบน สงทกาลงกระทาอยเปนสงสาคญกวาทกสรรพสง ทาสตอยางมศลปะคอรวาเวลาและ

สถานการณเชนน ควรทาสตกาหนดรกจใดเชนไรจงเหมาะสม จนบรรลญาณตลอดจน มรรคผล เมอ

จาแนกตามลาดบขนตอนของการบาเพญเพยรฝกฝนทางจต คอ

1. ศล ( ฝกกายและวาจา ใหละเวนจากการเบยดเบยน ตนเองและผอน รวมถงการ

ควบคมจตใจไมใหตกอยในอานาจฝายตา ดวยการเลยงชวตอยางพอเพยง )

2. สมาธ ( ฝกความตงใจมนจนเกดความสงบ (สมถะ) และทาสตใหรบรส งตางๆ ตาม

ความเปนจรง) (วปสสนา) ดวยความพยายาม

3. ปญญา (ใหจตพจารณาธรรมชาตจนรวาสงทงปวงเปนเชนน นเอง (ตถตา) และตน

จากมายาทหลอกลวงจตเดมแท (ฐตภตง))

ปฏจสมปบาท (สนสกฤต : ปรตตยสมตปาทะ ) เปนหลกธรรม ขอหนงใน พทธศาสนา

อธบายถง การเกดขนพรอมแหงธรรมทงหลายเพราะอาศยกน , การทส งทงหลายอาศยกน จงเกดม

ขน การททกขเกดขนเพราะอาศยปจจยตอเนองกนมา มองคหรอหวขอ 12 ดงน คอ อวชชา สงขาร

วญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะ เวทนา ตณหา อปทาน ภพ ชาต ชรามรณะ

เพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงม

เพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม

เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม

34 เพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงม

เพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม

เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม

เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม

เพราะตณหาเปนปจจย อปทานจงม

เพราะอปทานเปนปจจย ภพจงม

เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม

เพราะชาตเปนปจจย ชรามรณะจงม

ความโศก ความคราครวญ ทกข โทมนส และความคบแคนใจ กมพรอม

ความเกดขนแหงกองทกขทงปวงน จงม

อนโลม-ปฏโลม การเทศนาปฏจสมปบาท ดงแสดงไปแลวขางตน เรยกวา อนโลมเทศนา

หากแสดงยอนกลบจากปลายมาหาตน จากผลไปหาเหตปจจย เชน ชรามรณะเปนตน มเพราะชาต

เปนปจจย ชาตมเพราะภพเปนป จจย ฯลฯ สงขารมเพราะอวชาเปนปจจย ดงนเรยกวา ปฏโลม

เทศนา ลาดบแหงปฏจสมปบาท ฝายดบทกข ความทกข 8 จะดบไปไดเพราะดบ ชาต (การเกดอตตา

"ตวตน" คดวาตนเปนอะไรอย ) ชาต จะดบไปไดเพราะดบ ภพ 8 (การมภาระหนาทและภาวะทางใจ )

ภพ8 จะดบไปไดเพราะดบ อปาทาน8 (ความยดตดในสงตางๆ) อปาทาน 8 จะดบไปไดเพราะดบ ตณหา 8

(ความอยาก) ตณหา 8 จะดบไปไดเพราะดบ เวทนา 8 (ความรสกในทางทก ขหรอสขหรอความรสก

เฉยๆ ไมสขไมทกข ) เวทนา 8 จะดบไปไดเพราะดบ ผสสะ 8 (การสมผสดวยประสาทตาง ๆ ) ผสสะ 8

จะดบไปไดเพราะดบ อายตนะ 8 ( ตา ห จมก ลน กาย ใจ ) อายตนะ 8จะดบไปไดเพราะดบ นามรป 8

(รางกายและจตใจ ) นามรป 8 จะดบไปไดเพราะดบ วญญาณ 8 (การรบรดวยตา ห จมก ล น กาย ใจ)

วญญาณ 8 จะดบไปไดเพราะดบ สงขาร 8 ( การนกคดหรอการปรงแตงของใจ ) สงขาร 8 จะดบไปได

เพราะดบ อวชชา8

(ความโงเขลาหรอความไมร :ไมรทกขอยางแจมแจง)

35 สมทยวาร-นโรธวาร การแสดงหลกปฏจสมปบาท เปนการแสดงใหเหน ความเกดขนแหง

ธรรมตางๆ โดยอาศยปจจยสบทอดกนไปอยางน เปน สมทยวาร คอฝายสมทย 8 ใชเปนคาอธบาย

อรยสจจ 8ขอทสอง (สมทยสจจ 8) คอ แสดงใหเหนความเกดขนแหงทกข ปฏจสมปบาททแสดงแบบน

เรยกวา อนโลมปฏจสมปบาท (ดงแสดงสองตวอยางทผานไป เปน อนโลมเทศนา และ ปฏโลม

เทศนา ของอนโลมปฏจสมปบาท ตามลาดบ ) การแสดงตรงกนขามกบขางตนน เรยกวา นโรธวาร

คอฝายนโรธ 8 ใชเปนคาอธบาย อรยสจจขอทสาม (นโรธสจจ 8

) เรยกวา ปฏโลมปฏจสมปบาท แสดง

ใหเหนความดบไปแหงทกข ดวยอาศยความดบไปแหงปจจยทงหลาย สบทอดกนไป เชน เพราะ

อวชชาสารอกดบไปไมเหลอสงขารจงดบ เพราะสงขารดบวญญาณจ งดบ ฯลฯ เพราะชาต ดบชรา

มรณะ (จงดบ) ความโศก ความคราครวญ ทกข โทมนส ความคบแคนใจ กดบ ดงนเรยกวา อนโลม

เทศนา ของ ปฏโลมปฏจสมปบาท สวนปฏโลมเทศนา ของ ปฏโลมปฏจสมปบาท กพงแสดงยอนวา

ชรามรณะเปนตน ดบเพราะชาตดบ ชาตดบเพราะภพดบ ฯลฯ สงขารดบเพราะอวชชาดบ

3 อทปปจจยตา ธรรมนยาม ปจจยาการ 3

อทปปจจยตา

ปฏจสมปบาทนมชอเรยกอยางอนอกทสาคญคอ

(ภาวะทมอนนๆเปนปจจย) และปจจยาการ (อาการทส งทงหลายเปนปจจยแกกน)

(มหานทานสตร. ม.ป.ป.: ออนไลน; 3อางอง3

จาก พระไตรปฎก เลมท 10)

ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรย ไมเคยมมา ขาแตพระองคผเจรญ ปฏจสมบาทนลกซง

สดประมาณ และปรากฏเปนของลก กแหละถงจะเปนเชนนน กยงปรากฏแกขาพระองค เหมอนเปน

ของตนนก ฯ พระผมพระภาคตรสวา เธออยาพดอยางนน อานนท เธออยาพดอยางนนอานนท

ปฏจสมบาทน ลกซงสดประมาณและปรากฏเปนของลก ดกรอานนทเพราะไมรจรง เพราะไมแทง

ตลอด ซงธรรมอนน หมสตวน จงเกดเปนผยงประดจดายของชางหก เกดเปนปมประหนง

กระจกดาย เปนผเกดมาเหมอนหญามงกระตายและหญาปลอง จงไมพนอบาย ทคต วนบาต สงสาร 8

ดกรอานนท 8

เพราะอวชชาเปนปจจยจงเกดสงขาร เพราะสงขารเปนปจจยจงเกดวญญาณ เพราะ

วญญาณเปนปจจยจงเกดนามรป เพราะนามรปเปนปจจยจงเกด สฬายตนะ เพราะสฬายตนะเปน

ปจจยจงเกดผสสะ เพราะผสสะเปนปจจยจงเกดเวทนา เพราะเวทนาเปนปจจยจงเกดตณหา เพราะ

ตณหาเปนปจจยจงเกดอปาทาน เพราะอปาทานเปนปจจยจงเกดภพ เพราะภพเปนปจจยจงเกดชาต

เพราะชาตเปนปจจยจงเกด ชรามรณะ โสกปรเทวทกขโทมนสอปายาส ฯ ความเกดขนแหงกองทกข

ทงมวลนยอมมดวยประการฉะน ฯ

(ปจจยสตร. ม.ป.ป.: ออนไลน; 3อางอง3

จาก พระไตรปฎก เลมท 16)

36 ภกษทงหลาย ความจรงแท ความไมคลาดเคลอน ความไมเปนอยางอน มลเหตอน

แนนอนในธาตอนนน ดงพรรณนามาฉะนแล เราเรยกวาปฏจสมปบาท

(ภกขเว ยา ตตร ตถตา อวตถตา อน��ญ�ถตา อทปปจจยตา อย� วจจต ภกขเว ปฏจจสมปปาโท)

(ถาเขยนทบศพทจะไดวา ภกษทงหลาย ตถตา 8 อวตถตา อนญญถตา หลก อทปปจจยตา 8

ดงพรรณนามาฉะนแล เรยกวาปฏจสมปบาท ) (พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต ).ออนไลน; อางอง

จากพจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม8

ไตรลกษณ เปนธรรมะททาใหเปนพระอรยะ (

)

อรยกรธรรม 8

ไตรลกษณ แปลวา "ลกษณะ 3 อยาง" หมายถงสามญลกษณะ หรอลกษณะทเสมอกน

หรอขอกาหนด หรอสงทมประจาอยในตวของสงขารทงปวงเปนธรรมท

) แปลวา ลกษณะ 3 ประการ

หมายถงสามญลกษณะ คอ กฎธรรมดาของสรรพสงทงปวง อนไดแก อนจจลกษณะ ความไมเทยง

ทกสงในโลกยอมมการแปรเปลยนไปเปนธรรมดา ทกขลกษณะ ความเปนทกข คอ มความบบคน

ดวยอานาจของธรรมชาตทาใหทกสงไมสามารถทนอยในสภาพเดมไดตลอดไป และ อนตตลกษณะ

ความททกสงไมสามารถบงคบบญชาใหเปนไปตามตองการได เชน ไมสามารถบงคบใหชวตยงยน

อยไดตลอดไป ไมสามารถบงคบจตใจใหเปนไปตามปรารถนา เปนตน

พระพทธเจา 8

ไดตรสร 3 อยาง

ไดแก

อนจจตา 8

(อนจจลกษณะ ) อาการไมเทยง อาการไมคงท อาการไมยงยน อาการท

เกดขนแลวเสอมและสลายไป อาการทแสดงถงความเปนสงไมเทยงของขนธ

ทกขตา8

(ทกขลกษณะ) อาการเปนทกข อาการทถกบบคนดวยการเกดขนและสลายตว

อาการทกดดน อาการฝนและขดแยงอยในตว เพราะปจจยทปรงแตงให มสภาพเปนอยางนน

เปลยนแปลงไป จะทาใหคงอยในสภาพนนไมได อาการทไมสมบรณมความบกพรองอยในตว

อาการทแสดงถงความเปนทกขของขนธ

อนตตตา8 (อนตตลกษณะ) อาการของอนตตา อาการของสงทไมใชตวตน อาการทไมม

ตวตน อาการทแสดงถงความไมใชใคร ไมใชของใคร ไมอยในอานาจควบคมของใคร อาการทแสดง

ถงไมมตวตนทแทจรงของมนเอง อาการทแสดงถงความไมมอานาจแทจรงในตวเลย อาการทแสดง

ถงความดอยสมรรถภาพโดยสนเชงไมมอานาจกาลงอะไรตองอาศย พงพงสงอนๆมากมายจงมขน

ไดลกษณะ 3 อยางน เรยกอกอยางหนงวา สามญญลกษณะ คอ ลกษณะทมเสมอกนแกสงขารทง

ปวง และเรยกอกอยางหนงวา ธรรมนยาม 8

คอกฎธรรมดาหรอขอกาหนดทแนนอนของสงขารคาวา

ไตรลกษณ นมาจากภาษาบาลวา "ตลกขณ" มการวเคราะหศพทดงตอไปน (ต แปลวา สาม, 3)

ลกขณ 8 แปลวา เครองทาสญลกษณ , เครองกาหนด , เครองบนทก , เครองทาจดสงเกต ,

ตราประทบ เปรยบไดกบภาษาองกฤษในคาวา (Marker)

37 ตลกขณ จงแปลวา "เครองกาหนด 3 อยาง" ในแงของความหมายแลว ตามคมภรจะพบ

ไดวา มธรรมะทอาจหมายถง ตลกขณ อยางนอย 2 อยาง คอ สามญญลกษณะ 3 และ สงขตลกษณะ 3

ในคมภรชนฏกา พบวามการอธบายเพอแยก ลกษณะทง 3 แบบนออกจากกนอยดวย สวนในทน

กคงหมายถงสามญญลกษณะตามศพทวา ตลกขณ นนเอง อนง นกอภธรรมชาวไทยนยมเรยกคาวา

สงขตลกษณะ โดยใชคาวา "อนขณะ3" คานมทมาไมชดเจนนก เนองจากยงไมพบในอรรถกถาและ

ฏกาของพระพทธโฆสาจารย 8และพระธรรมปาลาจารย 8

สามญญลกษณะ 3 หมายถง เครองกาหนดทมอยท วไปในสงขารทงหมด ไดแก อนจจ

ลกษณะ เครองกาหนดความไมเทยงแท , ทกขลกษณะ เครองกาหนดความบบคน , อนตตลกษณะ

เครองกาหนดความไมมตวตน สามญญลกษณะ ยงมชอเรยกอกวา

, และทพบใชกเปนควา มหมายอน อาจเปน

ศพทใหม ทนามาใชเพอ ใหสะดวกตอการศกษา กเปนได อยางไรกตาม โดยความหมายแลวคาวา

อนขณะนนกไมไดขดแยงกบคมภรรนเกาแตอยางใด

ธรรมนยาม 8 คอกฎแหงธรรม

หรอ ขอกาหนดทแนนอนของสงขาร และบางอยาง คอ อนตตลกษณะยงเปนขอกาหนดของวสงขาร

(พระนพพาน ) เปนตนอกดวย อนง ควรทราบวา อนจจ กบ อนจจตา เปนตน เปนศพททใชคนละ

ความหมายกน ซงจะไดอธบายไวในตอนทายของบทความนดวย

อนจจะ กบ อนจจลกษณะ ไมเหมอนกน 3

ตามคมภรฝายศาสนาทานใหความหมายของ

ขนธ กบ ไตรลกษณไวคกน เพราะเปน ลกขณวนตะ และ ลกขณะ ของกนและกน ดงน

อนจจง 8 (อนจจ 8) หมายถงขนธ 5 ทงหมดเปนปรมตถ เปนสภาวะธรรม มอยจรง คาวา

"อนจจง" เปนคาไวพจน8

ชอหนงของขนธ 5

อนจจลกษณะ 8 (อนจจตา 8,อนจจลกขณ 8

อนจจลกษณะทาใหเราทราบไดวาขนธ 5 เปนของไมเทยง ไมคงท ไมยงยน ซงไดแก

อาการความเปลยนแปลงไปของขนธ 5 เชน อาการทขนธ 5 เคยเกดขนแลวเสอมสนไปเปนขนธ 5

อนใหม อาการทขนธ 5 เคยมขนแลวกไมมอกครง เปนตน ใน

) หมายถง เครองกาหนดขนธ 5 ทงหมดซงเปน

ตวอนจจง

วสทธมรรค 8 ทานไดยก อนจจลกษณะ

จากปฏสมภทามรรค8มาแสดงไวถง 25 แบบ เรยกวา โต 25 และในพระไตรปฎกยงมการแสดงอนจจ

ลกษณะไวในแบบอนๆอกมากมาย . แตคมภรทรวบรวมไวเปนเบองตนเห มาะสาหรบเปนคมอ

สาหรบปฏบต ธรรมไดแก คมภรปฏสมภทามรรค 8

เพราะสามารถจะจาคาทคนโบราณใชกาหนดกน

จากคมภรนแลวนาไปใชไดทนท ดงททานแสดงไวเปนตนวา "จกข อหตวา สมภต หตวา น ภวสสต

ต ววตเถต" นกปฏบตธรรมยอมกาหนดวา "จกขปสาท ทยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลว ตอไปก

จะกลายเปน ไมมไปอก " เปนตน (ใหเพงเลงถงลกษณะอาการทเปลยนไป จะเปนการกาหนดอนจจ

ลกษณะ) (อฏฐสาลน อรรถกถาธมมสงคณปกรณ .อภธรรมปฎก เลม 34 ฉ. มหามกฏราชวทยาลย :

620)

38 3

ทกข กบ ทกขลกษณะ ไมเหมอนกน

ทกขง8 (ทกข8) หมายถง ขนธ 5 ทงหมด เปนปรมตถ เปนสภาวะธรรม มอยจรง , คาวา"ทก

ขง"เปนคาไวพจน8

ชอหนงของขนธ 5

ทกขลกษณะ (ทกขตา8,ทกขลกขณ8

) หมายถง เครองกาหนดขนธ 5 ทงหมดซงเปนตวทกขง

กขลกษณะ ทาใหเราทราบไดวาขนธ 5 เปนทกข บบคน นากลวมาก ซงไดแก อาการ

ความบบคน บงคบใหเปลยนแปลงไปอยเปนเนองนจของขนธ 5 เชน อาการทขนธ 5 บบบงคบตน

จากทเคยเกดขน กตองเสอมสนไปเปนขนธ 5 อนใหม อาการทขนธ 5 จากทเคยมขน กตองกลบไป

เปนไมมอกครง เปนตน ใน วสทธมรรค 8 ทานไดยกทกขลกษณะจาก ปฏสมภทามรรค 8มาแสดงไวถง

10 แบบ เรยกวา โต 10 และในพระไตรปฎกยงมการแสดงทกขลกษณะไวในแบบอนๆอกมากมาย

แตคมภรทรวบรวมไวเปนเบองตนเหมาะสาหรบเปนคมอสาหรบปฏบต ธรรมไดแก คมภร

ปฏสมภทามรรค 8 เพราะสามารถจะจาคาทคนโบราณใชกาหนดกนจากคมภรนแลวนาไปใชไดทนท

ดงททานแสดงไวเปนตนวา "จกข อหตวา สมภต หตวา น ภวสสตต ววตเถต " นกปฏบตธรรมยอม

กาหนดวา "จกขปสาท ทยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไมม ไปอก " เปนตน

(ใหเพงเลงถงลกษณะทบบบงคบตวเองใหตองเปลยนไป กจะกลายเปนการกาหนดทกขลกษณะ)

อนตตา กบ อนตตลกษณะ ไมเหมอนกน 3อนตตา กบ อนตตลกษณะ เปนคนละอยางกน

เพราะเปน ลกขณวนตะ 8 และ ลกขณะ 8 ของกนและกน อนตตลกษณะทาใหเราทราบได วาขนธ 5

ไมมตวตน ไรอานาจ ไมมเนอแทแตอยางใด ไดแก อาการทไรอานาจบงคบตวเองใหไมเปลยนแปลง

ไปของขนธ 5 เชน อาการทขนธ 5 บงคบตนไมใหเกดขนไมได ไมใหเสอมสนไปเปนขนธ 5 อนใหม

ไมได อาการทขนธ 5 บงคบตนไมใหมข นไมได ไมใหกลบไปไมมอกครงไมได (บงคบใหไมหมดไป

ไมได) เปนตน ในวสทธมรรค 8 ทานไดยกอนตตลกษณะจาก ปฏสมภทามรรค 8มาแสดงไว 5 แบบ

เรยกวา โต 5 และในพระไตรปฎกยงมการแสดงอนตตลกษณะไวในแบบอนๆอกมากมาย แตคมภร

ทรวบรวมไวเปนเบองตนเหมาะสาหรบเปนคมอสาหรบปฏบต ธรรมไดแก คมภร ปฏสมภทามรรค 8

เพราะสามารถจะจาคาทคนโบราณใชกาหนดกนจากคมภรนแลวนาไปใชไดทนท ดงททานแสดงไว

เปนตนวา "จกข อหตวา สมภต หตวา น ภวสสตต ววตเถต " นกปฏบตธรรมยอมกาหนดว า

"จกขปสาท8

ทยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปน ไมมไปอก" เปนตน (ใหเพงเลงถง

ลกษณะ ทไรอานาจบงคบตวเองใหไมเปลยนไปไมได กจะกลายเปนการกาหนดอนตตขลกษณะ)

39

ไตรลกษณแบบสามญญลกษณะน ไมไดแสดงตวของมนเองอยตลอดทกเวลา เพราะ

เมอใดทจตไมไดเขาไปคดถงขนธ 5 เทยบเคยง สงเกต ไตรตรอง ใหรอบคอบ ตามแบบททานวางไว

ใหใน

หลกการกาหนดไตรลกษณ

พระไตรปฎก 8 เชน "จกข อหตวา สมภต หตวา น ภวสสตต ววตเถต " นกปฏบตธรรมยอม

กาหนดวา "จกขปสาท 8ทยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไมมไปอก " เปนตน

ไตรลกษณกจะไมปรากฏตวขน โดยเฉพาะอนตตลกษณะ ทท งใน พระไตรปฎก และอรรถกถา ระบ

ไวในหลายแหงวาพระพทธเจาเทานน ทจะสามารถทาความเขาใจ เองแลวเอามาบอกสอน ใหคนอน

เขาใจตามได

สงทปดบงไตรลกษณแบบสามญญลกษณะ 3อยางไรกตาม แมจะพจารณาใครครวญตาม

พระพทธพจน แตไตรลกษณกอาจจะยงไมชดเ จนไดเหมอนกนทงน อาจเปนเพราะ นวรณ 8

อกศล

ธรรมตางๆเกดกลมรม รมเรา และอาจเปนเพราะ ยงพจารณาไมมากพอ จงไมมความชานาญ

เหมอนเดกเพงท องสตรคณยงไมแมนนนเอง . และนอกจากน ในคมภรทานยงแสดงถงสงททาให

พจารณาไตรลกษณไดไมชดเจนไวอก 3 อยาง คอ สนตต อรยาบถ และฆนะ

3

สนตตปดบงอนจจลกษณะ

สนตต8 คอ การสบตอเนองกนไปไมขาดสายของขนธ 5 โดยสบตอเนองจากจตดวงหนงท

ดบไป จตดวงใหม กเกดขนตอกนในทนท หรอรป ๆ หนงดบไป รปใหม ๆ กเกดตอกนไปในทนท

หรอบางทรปเกายงไมดบรปใหมกเกดขนมาสาทบกนเขาไปอก สนตตเปนกฎธรรมชาต เปนนยาม

หามไมได เวนแตจะดบขนธปรนพพานแลวเทานน สนตตจงจะไมเปนไป แมในอสญญสตตภพ 8 และ

ผเขานโรธสมาบต8 ทานกยงจดวามสนตตของจตอยนนเอง สนตตทเกดขนสบตอกนไปอยางร วดเรว

ไมขาดสายน จะทาใหเรารสกเหมอนกบวา ขนธ 5 ไมเกดไมดบ ทงทความจรงแลวเกดดบตอกน

วนาทละนบครงไมได ในคมภรทานจงกลาววา "สนตตปดบงอนจจลกษณะ " เพราะอนจจลกษณะ

เปนเครองกาหนดความไมสบตอของขนธ 5 ทมขอบเขตของเวลา ในการ ดารงอยจากดมาก

ซงตรงกนขามกบสนตต ทตอกนจนดราวกบวาไมเปลยนแปลงอะไรเลย การทยงพจารณา

อนจจลกษณะวา "ขนธ 8ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไมมไปอก " เปนตน

ไมบอย ไมตอเนอง หรอเพงเรมกาหนด จงยงไมเกดความชานาญ อนจจลกษณะทกาหนดอยกจะไม

ชดเจน ไมเขาใจกระจางเทาไหรสนตตจงยงมอานาจรบกวนไมใหกาหนดอนจจลกษณะ ไดชดเจน

แจมแจง สาหรบวธก ารจดการกบสนตตไมใหมผลกบการกาหนดอนจจลกษณะนนไมม วธจดการ

กบสนตตโดยตรง เพราะสนตตเปนธรรมชาต เปนธรรมดาของขนธไปหามกนไมได . แตทานก

ยงคงใหพจารณาอนจจลกษณะแบบเดมเปนตนวา "ขนธ 8ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปก

จะกลายเปนไมมไปอก "ดงน ตอไป โดยทาใหมาก ใหตอเนอง ใหบอยครงเขา อนจจลกษณะกจะ

ปรากฏชดขน และสนตตแมจะยงมอยตามเดม แตกจะไมมอานาจปกปดอนจจลกษณะ หรอ ทาให

อนจจลกษณะไมชดเจนอกตอไป อนง สนตตไมไดปดบงอนจจง เพราะอนจจง กคอ ขนธ 5 ซงขนธ

40 5 ทเปนโลกยะ8โดยมากแลวใครๆ แมทไมไดศกษาคาสอนของพระสมมาสมพทธเจากสามารถจะเหน

ได ดงททานกลาวไวใน อรรถกถามหาสตปฏฐานสตร 8วา "กา ม อตตานเสยยกาป ทารกา ถ�ญป

วนาทกาเล ส ข เวทยมานา สข เวทน เวทยามาต ปชานนต น ปเนต เอวรป ชานน สนธาย วตต

ความจรงแลว แมแตพวกทารกแบเบาะมความสขอยในเวลาขณะทดมนม กยอมรชดอยวา เรามสข

เวทนา (คอ รตววากาลงมความสข) อย ดงน แตการรอยางนทานไมไดประสงคเอ า (ในการเจรญสต

ปฏฐาน)" ดงน ดงนนแมเราจะดทวซงมการขยบเขยอน มสเปลยนไปมาอยมากมายกตาม แตหาก

ไมมนสการ8ถงอนจจลกษณะวา" ขนธ8

ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไมมไป

อก" เปนตน เรากจะไมเหน สามารถ อนจจลกษณะไดเลย และความจรงหากยงดทวอย กคงจะ

พจารณาไตรลกษณไดไมด หรอไมไดเลยดวย เพราะอกศลจตนนเองจะเปนตวขดขวางการพจารณา

ใครครวญ คนคดธรรมะ

อรยาบถปดบงทกขลกษณะ

อรยาบถ 8 คอ รปแบบกรยาการกระทาตาง ๆ เชน การยน การเดน การนง การนอน การ

แล การเหลยว เปนตน .การเปลยนอรยาบถนนบางครงกอาจทาเพอบรรเทาความเจบปวด แต

โดยมากแลว เราเปลยนเพอทากจกรรมตาง ๆ โดยทยงไมตองเกดความทกขความเจบปวดขนมา

กอนกได เชน นงสมาธ เดนจงกรม เปนตน อรยาบถเปนการเปลยนแปลงของรปคลายกบ วญญตต

รป 8 ดงนน ทานจงระบไวในตอนทายของ อรรถกถามหาสตปฏฐานสตร 8และฏกาวา "ไมพงพจารณา

ตงแตเพงเรมตนกาหนด " สวนเหตผลทานกใหไวเหมอนกบ อสมมสนรป 8 นนคอ เพราะเปนเพยง

ความเปลยนแปลงของรป ไมใชสภาวธรรมโดยตรงจงไมควรกาหนดนนเอง อรยาบถทเปลยนแปลง

ไปอยตลอดทงวนน จะทาใหเรารสกเหมอนกบวา ขนธ 5 ไมไดบบคนบงคบตวเองใหตองเปลยแปลง

ไปแตอยางใด ทงทความจรงแลว แมขณะทเราเปลยนอรยาบถอยโดยไมไดเปนเพราะความเจบปวด

เชน เดนจงกรม นงสมาธ เปนตน ตอนนนขนธ 5 กลวนบบคน บงคบตนเองให ตองเปลยนแปลง

แตกดบเสอมสลายไปเปนปกตทง สน ในคมภรทานจงกลาวไววา "อรยาบถปดบงทกลกษณะ "

เพราะทกขลกษณะเปนเครองกาหนดความบบคนใหเปลยนไปของขนธ 5 ทลวนบบคนบงคบตวเอง

อยเปนนจ ซงตรงกนขามกบอรยาบถทเมอเปลยนแลว กทาใหสขตอกนไปจนไมรตวเลยวา ขนธ 5

กาลงบบคนขนธเองวนาทละนบครงไมได การทยงพจารณาทกขลกษณะวา "ขนธ8ท ยงไมเกดกเกด

มขน พอมข นแลวตอไปกจะกลายเปนไมมไปอก " เปนตน (โดยมงถงความเบยดเบยนบบคน )

ไมบอย ไมตอเนอง หรอเพงเรมกาหนด จงยงไมเกดความชานาญ ทกขลกษณะ ทกาหนดอยกจะ

ไมชดเจน ไมเขาใจกระจางเทาไหร อรยาบถจงยงมอานาจรบกวนไมใหกาหนดทกขลกษณะ ได

ชดเจนแจมแจง สาหรบวธการจดการกบอรยาบถไมใหมผลกบการกาหนดทกขลกษณะนนไมม

วธการโดยตรง เพราะถาไมเปลยนอรยาบถ หรอ อรยาบถไมสมาเสมอกอาจปวยได ซงจะกลายเปน

การซารายลงไปอก ทงยงจะทาใหไมสามารถดาเนนชวตไดตามปกต ทาใหอยรวมกบสงคมไมไดไม

วาจะสงคมโยม8 หรอสงคมพระภกษ8 กอยไมไดเหมอนๆ กน แตทานกยงคงใหพจารณาทกขลกษณะ

41 แบบเดมเปนตนวา "ขนธ 8ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกล ายเปนไมมไปอก "ดงน

โดยมงถงความเบยดเบยนบบคน ตอไป โดยทาใหมาก ใหตอเนอง ใหบอยครงเขา ทกขลกษณะกจะ

ปรากฏชดขน และอรยาบถแมจะยงมอยตามเดม แตกจะไมมอานาจปกปดทกขลกษณะ หรอ ทาให

ทกขลกษณะไมชดเจนอกตอไป อนง อรยาบถไมไดปดบงปดบงทกขง เพราะทกขง คอ ขนธ 5 ซง

ขนธ 5 ทเปนโลกยะ8โดยมากแลวใคร ๆ แมทไมไดศกษาคาสอนของพระสมมาสมพทธเจากสามารถ

จะเหนได ดงททานกลาวไวใน อรรถกถามหาสตปฏฐานสตร 8วา "กา ม อตตานเสยยกาป ทารกา

ถ�ญปวนาทกาเล สข เวทยมานา สข เวทน เวทยามาต ปชานนต น ปเนต เอวรป ชานน สนธาย

วตต - ความจรงแลว แมแตพวกทารกแบเบาะมความสขอยในเวลาขณะทดมนม กยอมรชดอยวา

เรามสขเวทนา (คอ รตววากาลงมความสข ) อย ดงน แตการรอยางนทานไมไดประสงคเอา (ในการ

เจรญสตปฏฐาน )" ดงน ดงนนไมวาเราจะขยบตวเปลยนอรยาบถ หรอจะไมกระดกกระดกเปลยน

อรยาบถ ใดๆเลยกตาม แตหากไมมนสการ 8ถงทกขลกษณะวา "ขนธ 8ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขน

แลวตอไปกจะกลายเปนไมมไปอก "เปนตน (โดยมงถงความเบยดเบยนบบคน ) เรากจะไมสามารถ

เหนทกขลกษณะไดเลย ฉะนนในวสทธมรรคฏกา 8

ทาน จงกลาวไววา "อรยาบถเหมอนปดบงทกข "

เทานน ไมกลาววา "อรยาบถปดบงทกข " เพราะอรยาบถทาใหสขเวทนาเกดตอเนอง จงไมไดรบ

ทกขเวทนาเทานน แตอรยาบถไมไดปดบงทกขคอขนธ 5 แตอยางใด สวนสงทปดบงทกข คอ ขนธ

5นนกคอ อวชชานนเอง (พทธโฆสาจรโย , วสทธมคค-อฏฐกถา , อปกกเลสวมตตอทยพพยญาณ

กถา, ปฏปทาญาณทสสนวสทธนทเทโส, วสทธ. 2 ขอ 739.)

3

ฆนะปดบงอนตตลกษณะ

ฆนะ 8

สนตตฆนะ คอ ขนธ 5 ทเกดดบสบเนองกนไปไมขาดสาย ซงเรวจนดเหมอนกบวา

ขนธ 5 ไมมอะไรเกดดบ

คอ สงทเนองกนอย ทานไดแบงฆนะ ออกเปน 4 อยาง คอ สนตตฆนะ สมหฆนะ

กจจฆนะ อารมมณฆนะ

สมหฆนะ คอ ขนธ 5 ทเกดรวมกนสมพนธอาศยซงกนและกน จนดราวกะวา ขนธทง 5

เปนกลมกอน เปนหนงเดยวกน

กจจฆนะ คอ ขนธ 5 ทมกจหนาทมากหลายรบรเขาใจไดงายและยากโดดเดนแตกตางกน

ไป ซงหากไมมปญญากอาจดเหมอนกบวา ขนธ 5 มกจอยางใดอยางหนงเพยงกจเดยว

อารมมณฆนะ คอ ขนธ 4 ทรบรอารมณมากมาย หลากหลายใหมๆ ไปเรอย แตหากเรา

เองไมมความรพอทจะสงเกต จะไมทราบเลยวา จตใจของเรา แบงออกตามการรอารมณ ไดมาก

ทเดยวการเนองกนเหลานจะมหรอไมม ขนอยกบ ปจจย 8ของธรรม ทรวมกนเกดอยนน เปนกฏ

ธรรมชาต เปนธรรมดา หากเหตพรอมมลกไมมใครไปหามไมใหผลเกดไดเลย ฆนะทงหมด

โดยเฉพาะ 3 อยางหลงทเนองกนตดกนอยตลอดเวลาอยางน จะทาใหเรารสกเหมอนกบวา ขนธ 5

บงคบบญชาตวเองได ไมตองอาศยปจจยอะไ รเลย ราวกะมตวตนแกนสาร ทงทความจรงแลว

42 ขนธไมเคยอยเดยว ๆ เลย มแตจะตองแวดลอมไปดวยปจจย 8และปจจยปบน 8ท ทงเกดกอน เกดหลง

และเกดรวมมากมายจนนบไมถวน (ถานบละเอยด ) ในคมภรทา นจงกลาวไววา "ฆนะปดบงอนจจ

ลกษณะ " เพราะอนจจลกษณะเปนเครองกาหนดความไมมตวตนอานาจทเปนแกนสารมนคง

ของขนธ 5 ซงตรงกนขามกบฆนะทเนองกนจนทาใหเขาใจผดไปวา ขนธเปนหนง มเหตคอเรา คอ

เขาเพยงหนงทเปนตวตนมนคงบงคบสงตา งๆได ทงทกอนหนานน และขณะนนเองมเหต

ใหเกดขนธเหลานนเกดอยมากมาย หลงจากนนโดยทวไปกยงมผลทจะเกดสบตอไปอกมากมาย

การทยงพจารณาอนตตลกษณะวา "ขนธ8ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไม

มไปอก"เปนตน (โดยมงถงความไมมอานาจสวนตว เปนไปตามหมปจจยเปนอเนกอนนต ) ไมบอย

ไมตอเนอง หรอเพงเรมกาหนด จงยงไมเกดความชานาญ อนตตลกษณะทกาหนดอ ยกจะไมชดเจน

ไมเขาใจกระจางเทาไหร ฆนะจงยงมอานาจรบกวนไมใหกาหนดอนตตลกษณะได ชดเจนแจมแจง

สาหรบวธการจดการกบฆนะไมใหมผลกบการกาหนดอนตตลกษณะนนไมม วธการโดยตรง

เพราะฆนะเหลานมอยเปนปกต หากธรรมตางๆไมมความสมพนธกนเนองกนแลว กเทากบ

นพพานไป แตทานกยงคงใหพจารณาอนตตลกษณะแบบเดมเปนตนวา "ขนธ 8ท ยงไมเกดกเกด

มขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไมมไปอก "ดงน โดยมงถงความไมมอานาจสวนตว เปนไป

ตามหมปจจยเปนอเนกอนนต ตอไป โดยทาใหมาก ใหตอเนอง ใหบอยครงเขา อนตตลกษณะกจะ

ปรากฏชดขน และฆนะตาง ๆ แมจะยงมอยตามเดม แตกจะไมมอานาจปกปดอนตตลกษ ณะ หรอ

ทาใหอนตตลกษณะไมชดเจนอกตอไป อนง ฆนะไมไดปดบงอนตตา เพราะอนตตา คอ ขนธ 5

ซงขนธ 5 ทเปนโลกยะ 8โดยมากแลวใคร ๆ แมทไม ไดศกษาคาสอนของพระสมมาสมพทธเจาก

สามารถจะเหนได ดงททานกลาวไวใน อรรถกถามหาสตปฏฐานสตร 8วา "กา ม อตตานเสยยกาป

ทารกา ถ�ญปวนาทกาเล สข เวทยมานา สข เวทน เวทยามาต ปชานนต น ปเนต เอวรป ชานน

สนธาย วตต ความจรงแลว แมแตพวกทารกแบเบาะมความสขอยในเวลาขณะทดมนม กยอมรชด

อยวา เรามสขเวทนา (คอ รตววากาลงมความสข ) อย ดงน แตการรอยางนทานไมไดประสงคเอา

(ในการเจรญสตปฏฐาน ) "ดงน ดงนนแมเราจะหนหมเปนชน ๆ จนไมเหลอสภาพความเปนหม

อวนๆใหเหนเลยกตาม หรอ จะเปนนกวทยาศาสตรแยกอะตอม (atom) ออกจนสนเหลอแตควาก

(quark) กบกลออน (gluon) หรอแยกไดมากกวานนกตามท แตหากไม มนสการ 8ถงอนจจลกษณะวา

"ขนธ 8ท ยงไมเกดกเกดมขน พอมขนแลวตอไปกจะกลายเปนไมมไปอก " เปนตน (โดยมงถงความ

เบยดเบยนบบคน ) เรากจะไมสามารถเหนอนตตลกษณะไดเลย เพราะความสาคญของการเจรญ

วปสสนาอยทการนก อาวชชนาการ 8ถง ไตรลกษณอยางละเอยดบอย ๆ เพอเปลยนวปลลาสทาง

ทฏฐ จต และ สญญา, ไมใชการทาลายขนธ 5 เปนชน ๆ ดวยนามอของขนธนนเองแตอยางใดเลย

อนจจง กบ อนจจตา เปนตน ไมเหมอนกน 3 ชาวพทธไทยมกสบสนระหวางคาวา อนจจง

อนจจตา และ อนจจลกษณะ เปนอยางมาก. เรองนควรทาความเขาใจวา ปกตแลวในคมภรชนอรรถ

กถา อนจจง หมายถง ตวขนธ 5 สวนอนจจตานน หมายถง อาการความเปนไปของขนธ 5 ไดแก

อนจจลกษณะ นนเองในทกขง ทกขตา และทกขลกษณะ กใหกาหนดศพทตามนเหมอนกน ตวอยาง

ของ ทกขง อนจจง กบ ทกขตา อนจจตา เปนตนทใชไมเหมอนกนในวสทธมรรค อานาปานกถา พบ

43 ขอความวา "อนจจนต ป�จกขนธา . กสมา อปปาทวย�ญถตตภาวา อนจจตาต เตสเยว อปปา

ทวย�ญถตต , หตวา อภาโว วา , นพพตตาน เตเนวากาเรน อฏฐตวา ขณภงเคน เภโทต อตโถ

ทชอวา อนจจ ไดแก ขนธ 5 ถามวา ทาไม ตอบวา เพราะเปนของมความเ กดขนแลวแปรเปนอน .

ชอวา อนจจตา ไดแก ความแปรเปนอนของขนธนนนนเทยว หรอ อาการมแลวกไมม กได อธบาย

วา การไมตงอยดวยอาการทเคยเกดขนนนแลว แตกไปดวยภงคขณะ " ดงน ซงขอความคลายกนน

พบอกในปฏปทาญาณทสสนวสทธ แตเปลย นจาก อนจจตา เปน อนจจ ดงน "อนจจนต

ขนธป�จก. กสมา อปปาทวย�ญถตตภาวา , หตวา อภาวโต วา อปปาทวย�ญถตต อนจจลกขณ

หตวา อภาวสงขาโต วา อาการวกาโร ทชอวา อนจจง ไดแก ขนธ 5 ถามวา ทาไม ตอบวา เพราะ

เปนของมความเกดขนแลวแปรเปนอน หรอ เพราะเปนสงเคยมแลวกไมมกได อนจจลกษณะ ไดแก

ความเกดขนแลวแปรเปนอน หรอ ความเปลยนแปลงแหงอาการ ซงเปนความเปลยนแปลงทเรยก

กนวา มแลวกไมม" ดงน จะเหนไดวา ทานอธบาย อนจจง แยกออกจาก อนจจตาและอนจจลกษณะ

แตใชสองคาหลงนในความหมายเดยวกน

เวทนา ตห ทกขตาห อวนมตตโต ทกขาต ส�ญาสงขารา อวเธยยโต อนตตาต ว�ญาณ

อทยพพยธมมโต อนจจนต ทฏฐพพ พงทราบวา "เวทนา ชอวา ทกข เพราะไมพนไปจากทกขตา

สญญาและสงขาร ชอวา อนตตา เพราะไมไดมอานาจเลย วญญาณ ชอวา อนจจง เพราะมปกต

เกดขนและดบไป "ดงน จากขอความนจะเหนไดวา มทงคาวา ทกข และ ทกขตา ทงนเนองจาก

เวทนา (ซงความจรงกรวมขนธทง 5 ไปดวยตามลกขณหาระ 8 นน เอง) เรยกวา ทกข เพราะมทกข

ตา ไดแก เรยกวาทกขเพราะมทกขลกษณะนนเอง กลาวคอ เรยกวา เปนตวทกข เพราะมอาการท

บงบอกถงความเปนตวทกข ไดแก อาการบบคน บงคบ เปนตน ไมไดแปลวา เรยกวาทกข เพราะม

ทกข แตอยางใด ในบางทกมการใช ทกขตาศพท น ทง 2 ความหมาย คอ ทงเปนทกขลกษณะดวย

และเปนทงทกขดวย เชน ทกขตาต ทกขภาโว ทกขเยว วา ยถา เทโว เอว เทวตา คาวา ทกขตา

หมายถง ทกขภาวะ (ทกขลกษณะ) หรอ ทกขงนนแหละกได เหมอนคาวา เทวตา กหมายถง เทวะ

(เทพ) นนเอง แตกเปนการใชในบางทเทานน และเพราะในคาอธบายทนอรรถกถากใชทง 2

ความหมายจรง .สวนโดยทวไป ใหสงเกตวา ทานกลา วถง อนจจง ทกขง อนตตา เปนลกขณวนตะ

(สงมเครองกาหนด ) กบ อนจจตา ทกขตา อนตตตา เปนลกขณะ (เครองกาหนด ) เหมอนกบททาน

แยกอนจจงเปนตนใหเปนลกขณวนตะสวนอนจจลกษณะเปนตน กใหเปนลกขณะ นนกเพราะ

อนจจตาโดยทวไปกหมายถงอนจจลกษณะน นเอง เพราะเปนลกขณะสาหรบกาหนดตวอนจจง คอ

ขนธ 5 นนเอง เชน ในคมภรอนฏกาจงกลาวแยก อนจจะ กบ อนจจตาไววา "ยถา อนจจาทโต

อนจจตาทน วตตนเยน เภโท เอว อนจจตาทนมป สตป ลกขณภาวสาม�เญ นานาญาณโคจรตาย

นานาปฏปกขตาย นานนทรยาธกตา ย จ วโมกขมขตตยภตาน อ�ญม�ญเภโทต ทสเสนโต

“อนจจนต จ คณหนโต ”ตอาทมาห ทานอาจารยเมอไดแสดงอยวา ” การจาแนกอนจจตาเปนตนจาก

อนจจะเปนตนโดยนยตามทกลาวไปแลวนนวาไว ฉนใด การจาแนกกนและกนออกเปน

วโมกขมข 3 โดยความเปนอารมณของญาณตางๆ โดยความเปนปฏปกขตอธรรมตางๆ โดยความ

ยงดวยอนทรยตางๆ ในลกษณภาวะทสามญญทวไปแมของอนจจตาเปนตนทแมมอย กวาไป

44 ตามนนเหมอนกน " ทานจงกลาวคาเปนตนวา "อนจจนต จ คณหนโต "ดงนเปนตน จากประโยค

คาวา "อนจจาทโ ต อนจจตาทน " (ตว หนา) จะเหนไดวา ทานไมกลาว อนจจง กบ อนจจตาไว

ดวยกน แตจะกลาวใหอนจจงมอนจจตา หรอ อนจจตาเปนของอนจจง เปนตน อนจจตา กบ อนจจง

ทานใชตางกนดงยกตวอยางมาน อกประการหนง ใหสงเกตวา ทานจะขยาย "อนจจตา" วา "อนจจ

ตาต หตวา อภาวตา-คาวา อนจจตา หมายถง ความเปนสงทมแลวกไมม " เปนตน แตขยาย อนจจ

วา "อนจจนต ป�จกขนธา เต ห อปปาทวยฏเฐน อนจจา คาวา อนจจ หมายถง ขนธ 5 จรงอย ขนธ

5 ชอวา อนจจะ เพราะมสภาพทเกดขนและสนไป (ธมมปาลาจรโย , ปรมตถม�ชสา-ฏกา, อปกกเลส

วมตตอทยพพยญาณกถาวณณนา ปฏปทาญาณทสสนวสทธนทเทสวณณนา วสทธมคคมหาฏกา ,

วสทธ.มหาฏ. 2 ขอ 739)

การแยกอนจจง กบ อนจจตาเปนตนอยางน เวลาศกษาควรกาหนดใชใหเปนรปแบบศพท

แนวนไว จะทาใหเวล าอานพระไตรปฎก 8 อรรถกถา 8 ฏกา 8 เกยวกบเรองนแลว ไมเกดความง นงง

เนองจากคมภรชนอรรถกถา-ฏกานนเปนคมภรทตองการเนนอธบาย เนอหาทชดเจน ฉะนนภาษาท

ใชจงมรปแบบทชดเจน คอนขางตายตวอยพอสมควร สวนรปแบบการจดวางเนอหานน จะมการ

ปรบเปลยนไปบาง ในแตละคมภร ทงนกปรบตามรปแบบคมภรอรร ถกถารนเกาทสบกนมาตงแต

ครง พทธกาล หรอ ปรบตามททานผรจนา8เหนวาเหมาะสมกบเนอหา เพราะประเดนทเนนใน แตละท

จะมเนอหาไมเหมอนกน เชน ในอรรถกถาของขทกปาฐะ8 เขยนเรอง ทวตตงสาการ8ไว ไมเหมอนกบ

ทวตตงสาการ 8 ในวสทธมรรค 8

อทปปจจยตา เปนหลกการทาง

ทงนกเพราะอรรถกถาขททกปาฐะมงเนนทการเขยนเปนทางเลอก

สาหรบพระ ภกษผยงไมแนนอนวาจะเลอกระหวาง อาการ 32 หรอ จตธาตววตถาน 42 จงเขยนไว

ทง 2 กรรมฐานสลบกน ซงกตรงตามจดประสงคของคมภรขทกปาฐะทเนนการเรมตนศกษาไปตาม

ลาดบ สาหรบแนะแนวการเรมปฏบตและแนะแนวการสอนปฏบต สวนในวสทธมรรค เนนอธบาย

อาการ 32 โดยเฉพาะ ซงกเปนไปตามเนอหาของคมภรวสทธมรรคทเนนอธบายไปทละอยางทละ

ประเดนสาหรบปฏบตอยางละเอยดในแตละเรองนน ๆ วธเขยนจงแตกตางกนตามคมภรไปอยางน

เปนตน ไมใชเขยนเอาเองตามใจแตอยางใด

พทธศาสนา 8

อทปปจจยตา ถอเปนหวใจของ

กลาว ถงความเกยวเนองกนของเหตและผล

เมอมเหตยอมมผล และเมอเหตดบผลกดบคอเมอสงนมสงนยอมม เพราะความเกดขนแหงสงน สงน

จงเกดขนเมอสงน ไมมสงนยอมไมมเพราะความดบไปแหงสงน สงนจงดบไป

ปฏจจสมปบาท 8

อทปปจจยตา หลกอทปปจจยตาซมซานอยในเหตปจจยแหงการกอ เกด การดารงอย

การมปฏสมพนธ และเสอมสลาย ของสรรพสงในจกรวาล รวมถงเปนวธคด ทางทฤษฎวทยาศาสตร

ทกสาขาดวย ครอบคลมทงปจจยสวนวตถ จตใจ สงคมและอนๆ ทงหมด สวนปฏจจสมปบาท

หมายถง แตสงมชวตทม

เปน กฎเหนอกฎทงปวง เปนพทธธรรม

อนตมะหรอสจธรรมความจรงแท ทสดของพทธศาสนา และเชอมโยงคาสอนทงปวง ของพระพทธเจา

วา ลวนเปนไปตามหลกธรรม หรอกฎของอทปปจจยตาทงสน

จต8

45 อทปปจจยตา ในทางพทธศาสนามกใชในการอธบายในรปแบบ ปรชญา 8

ตถตา เปนคาสรปรวมของเรอง

ใช อธบายสง

ตางๆ แบบเชอมโยง เชน เสาเปนปจจยของหลงคา ถาไมมเสา หลงคากอยไมได ถาไมมหลงคา เสา

กไมมประโยชน ทงเสาและหลงคาเปนปจจยของกนและกน คอ ไมมสงใดเกดขนมาลอยๆ โดยไมม

เหตผล บางเหตการณประกอบดวยหลายเหตปจจย เชน รองใหเพราะเจบ เจบเพราะหวแตก

หวแตกเพราะหกลม หกลมเพราะถนนลน ถนนลนเพราะฝนตก (อทปปจยตา ของ พระธรรมโกศา

จารย (พทธทาส อนทป�โญ)2516 พทธทาสภกข (พ.ศ. 2449-2536))

ปฏจจสมปบาท 8 หรอ อทปปจจยตา 8

ซงครอบโลกให

เหลออยเพยงวา ตถตา-เปนอยางนน ซงแบงยอยออกเปนดงน

อวตถตา ไมผด ไปจากความเปนอยางนน

อนญญถตา ไมเปนไปโดยประการอนจากความเปนอยางนน

ธมมฏฐตตา เปนความตงอยโดยความเปนธรรมดาของธรรมชาต

ธมมนยามตา เปนกฎตายตวของธรรมดา

"ตถตา" คาเดยวพอ แปลวา เปนเชนนน เปนเชนนนเอง การเหน อนจจง 8 ทกขง 8 อนตตา 8

คอเหนเชนนนเอง หรอจะแยกออกไปเปนวา มนปรงแตงกนออกไปเปนสายยาว เปนปฏจจสมปบาท

กระทงวามอายตนะ 8 มผสสะ 8 มเวทนา 8 มตณหา 8 มอปาทาน 8 มทกข 8

ทกขขนมา เรากเหนเชนนนเองของความทกข แลวกหาเชนนนเองของความดบทกขทมน

เปนคปรปกษกน เขามาซ "เชนนนเอง" อยางนมนเปนทกข "เชนนนเอง" ทมนดบทกขกเอาเขามา

มาฟดกนกบ "เชนนนเอง " เชนนนเองกบเชนนนเองมนกฆากนเอง ในทสดความทกขมนกดบไป

เพราะเรามเชนนนเอง ฝายดบทกข หรอฝายพระ

มนกคอเชนนนเอง ท ตองทกข

กเพราะวาเปนเชนนนเองอยางนน ขณะใดไมตองทกข เพราะวา มนเปนเชนนนเองอยางนน ฉะนน

เรามเชนนนเองไวเปนเครองดบทกขเถอะ อะไรเกดขนมากเหนเปนเชนนนเองไวกอน แลวกจะไมรก

จะไมเกลยด จะไมโกรธ จะไมกลว ไมวตกกงวลอะไรหมด เพราะมนเชนนนเอง

นพพาน8 พทธศาสนาเรยนไดในพรบตาเดยว กดวย

คาวา "เชนนนเอง" หวใจของ ปฏจจสมปบาท สรปอยทคาวา เชนนนเอง ปฏจจสมปบาท คอคาสอน

ทงหมดในพระพทธศาสนา คอสอนวาทกขเกดขนอยางไรและดบไปอยางไร สมตามทพระพทธเจา

ทานตรสวา "ฉนไมพดเรองอน ฉนพดแตเรองความทกข และความดบทกข8

เทา นน เดยวนกด ตอไป

ขางหนากด" คอใหความทกขและความดบทกขน มนรวมอยในคาวา "เชนนนเอง" เรยกวา "ตถตา"

กได "ตถาตา" กได "ตถา" เฉยๆ กได หมายถงสงทงปวงเกดขนเองตามธรรมชาต ตามเหตปจจย

ไมมใครสราง ใครบนดาล ใหมใหเกดขน แตเปนเชนนนขนมาเอง

46 ในพระไตรปฎก 8

ม อยท ง 3 คา ทงตถา ทงตถตา ทงตถาตา ฉะนนใครถงตถา คนนนคอ

ตถาคต ตถา คตะ ตถา แปลวา เชนนนเอง คตะแปลวา ถง ผใดถง ตถา ผนนชอวา ตถาคต คอวา

ถงความสงสดของสงทมนษยควรจะไดจะถง คอ ถงเชนนนเอง และ "เชนนนเอง" ตวใหญทสด คอ

พระนพพาน"

3(อางอง3จาก3:

ปจจยสตร พระไตรปฎก เลมท 16)

พระผมพระภาคไดตรสวา ดกรภกษทงหลาย กปฏจจสมปบาทเปนไฉน ดกรภกษทงหลาย

เพราะชาต8เปน ปจจย จงมชราและมรณะ พระตถาคตทงหลายเสดจอบตข นกตาม ไมเสดจอบตข นก

ตาม ธาตอนนน คอ ธมมฐต ธมมนยาม อทปปจจย กยงดารงอย พระตถาคตยอมตรสร ยอมตรสร

ทวถงซงธาตอนนน ครนแลว ยอมตรสบอก ทรงแสดง บญญต แตงตง เปดเผย จาแนก กระทาใหตน

และตรสวา ทานทงหลายจงด ดงน เพราะชาตเปนปจจ ย จงม ชราและมรณะ เพราะ ภพ 8เปนปจจย

จงมชาต เพราะอปาทาน8เปนปจจย จงมภพ ... เพราะตณหา8เปนปจจย จงมอปาทาน เพราะ เวทนา 8

เปนปจจย จงมตณหา เพราะ ผสสะ 8เปนปจจย จงมเวทน า เพราะสฬายตนะ 8 เปนปจจย จงมผสสะ

เพราะ 8นามรปเปนปจจย จงมสฬายตนะ เพราะ วญญาณ 8เปนปจจย จงมนามรป เพราะ สงขาร 8เปน

ปจจย จงมวญญาณ เพราะ อวชชา 8

เปน ปจจย จงมสงขาร พระตถาคตทงหลายเสดจอบตข นกตาม

ไมเสดจอบตข นกตาม ธาตอนนน คอ ธมมฐต ธมมนยาม อทปปจจย กยงดารงอย พระตถาคตยอม

ตรสร ยอมตรสร ทวถงซงธาตอนนน ครนแลวยอมตรสบอก ทรงแสดง บญญต แตงตง เปดเผย

จาแนก กระทาใหตน และตรสวา ทานทงหลายจงด ดงน เพราะอวชชาเปนปจจยจงมสงขาร ภกษ

ทงหลาย ความจรงแท ความไมคลาดเคลอน ความไมเปนอยางอน มลเหตอนแนนอนในธาตอนนน

ดงพรรณนามาฉะนแล เราเรยกวาปฏจจสมปบาท

(ภกขเว ยา ตตร ตถตา อวตถตา อน�◌�ถตา อทปปจจยตา อย� วจจต ภกขเว ปฏจจสมปปาโท)

(ถาเขยนทบศพทจะไดวา ภกษทงหลาย ตถตา อวตถตา อนญญถตา หลกอทปปจจยตา

ดงพรรณนามาฉะนแล เรยกวาปฏจจสมปบาท)

3(อางองจาก: ปจจยสตร พระไตรปฎก เลมท 16)

สญญตา เปนคาศพทภาษาบาล 8

แปลวา ความวางเปลา , ความเปนของสญ คอความไมม

สาระ ถอเอาเปนสาระไมได เขยนวา สญตา กม ภาษาสนสกฤตใชวา "ศนยตา"

47 สญญตา หมายถงสภาวะทวางจากความเปนตวตนหรอ อตตา 8 ไดแกเบญจขนธ 8 ธาต 8

อายตนะ 8 ซงเปนอนตตา 8 ไมมสาระทพงยดถอวาเปนสตว เปนบคคล , สภาวะทวางหรอปราศจาก

กเลสเครองรอยรดทงปวง คอ ราคะ 8 โทสะ 8 โมหะ 8 เปนตน ไดแกพระ นพพาน 8

สญญตา สวนใหญใชประกอบคา ทเปนคณธรรมอนสาเรจ มาจากการพจารณาสญญตา

เชน สญญตสมาธ สญญตสมาบต สญญตวโมกข สญญตวหาร

, สภาวะทวางเปลาไมม

อะไร (นตถกญจ) ทจตกาหนดหมายไวในใจ ในการเจรญอากญจญญายตนฌาน คอก ารทาใจใหวาง

ไมเกาะเกยวอารมณอน เปนการพกผอนทสาคญ

เพราะมอวชชา ถานามพนนาม กสสภาวะนพพาน จตเมอมวปสสนาญาณ จะพนรปยอม

เปนอสระจากรป ยอมรแจงในรป ดจคนมองโลกในทสง เมอจตพนจต ดวยอาสวกขยญาณ ยอมเปน

อสระจากนาม ยอมรแจงในนาม ดจอยในกระแสแตทวนกระแสพบความวางแหงกระแส

(พระธรรมกตตวงศ 8 (ทองด สรเตโช ) ป.ธ. 9 ราชบณฑต 8 พจนานกรมเพอการศกษาพทธศาสน ชด

คาวด, วดราชโอรสาราม8

กรงเทพฯ พ.ศ. 2548)

นพพาน หมายถง สภาพทดบ กเลส 8และกองทกขแลว ภาวะทเปนสขสงสด เพราะไรทกข

เปนอสรภาพสมบรณ "นพพาน" จากบาล ประกอบดวยศพท น (ออกไป, หมดไป, ไมม) วานะ

(พดไป รอยรด) รวมเขาดวยกนแปลวา ไมมการพดไป ไมมสงรอยรด คาวา "วานะ" เปนชอเรยก

กเลสตณหา กลาวโดยสรป นพพาน คอการไมม8กเลสตณหาทจะรอยรดพดกระพอใหกระวนกระวาย

ใจ อนเปนจดหมายสงสดของพระพทธศาสนา 8 พระอนรทธาจารย 8 ผรจนาคมภรอภธมมตถสงคหะ 8

ไดพรรณนาคณของนพพานวา ปทมจจต มจจนต อสงขตมนตตร นพพานมต ภาสนต วานมตตาม

เหสโย "พระพทธเจาทงหลาย ผแสวงหาคณอนยงใหญ ผพนแลวจาก ตณหา 8เครองรอยรด ทรงตรส

ถงสภาวะธรรมชาตหนงทเขาถงได เปนธรรมชาตทไมจต พนจาก ขนธ 5 ไมถกปรงแตงดวยปจจย

ใดๆ เลย หาสภาวะอนเปรยบเทยบไมได วาสภาวธรรมนนคอพระนพพาน"

คมภรพระไตรปฎก ขททกนกาย8

สอปาทเสสนพพานธาต นพพานธาตยงมอปาทเหลอ ยงเกยวของกบ

อตวตตกะกลาวถงนพพาน 2 ประเภท คอ

เบญจขนธ 8

อนปาทเสสนพพานธาต นพพานธาตทไมมอปาทเหลอ หรอนพพานทไมเกยวของ

กบ

กลาวคอดบกเลสแตยงมเบญจขนธเหลอ

เบญจขนธ8

กลาวคอดบกเลสไมมเบญจขนธเหลออยอก

สภาวะของนพพานจากหลกฐานในพระไตรปฎก

48 "นพพาน" เปนคาทใชกนในปรชญา 8หลายระบบในอนเดย 8 โดยใชในความหมายของ

ความหลดพน แตการอธบายเกยวกบสภาวะของนพพานนนแตกตางกนออกไป ในปรชญา อปนษท 8

เชอ วา นพพานหรอโมกษะ คอการทอาตมนยอยหรอชวาตมนเขารวมเปนเอกภาพกบพรหมน

แตในพระพทธศาสนาอธบายวา นพพานคอการหลดพนจากอวชชา ตณหา ซงแสดงออกในรปของ

โลภะ โทสะ และโมหะ มไดหมายความวาเปนการหลดพนของอตตาหรอตวตนในโลกน ไปสสภาวะ

ของนพพานเชนเดยวกบคาสอนอปนษท แตหมายถงความดบสนทแหงความเรารอนและเครอง

ผกพนรอยรดทงปวง ซงเรยกวาเปนความทกข คมภรพระพทธศาส นาโดยเฉพาะของฝาย เถรวาท 8

ระบไวชดเจนวา "นพพานอนวางจากตน" "นพพานเปนอนตตา " เชน ในคมภรพระวนยปฎก 8 ปรวาร

ระบวา อนจจา สพพสงขารา ทกขานตตา จ สงขตา นพพาน�เจว ปณณตต อนตตา อต นจฉยา

"สงขารทงปวงอนปจจยปรงแตง ไมเทยง เปนทกข เปนอ นตตา นพพานและบญญตเปนอนตตา

วนจฉยมดงน "(ว.ป.บาล 8/257/194) นพพานกอยใน อรยสจจ 4 ดวย คอเปนจดหมายของ

พระพทธศาสนา ไดแก อรยสจจขอ 3 ทเรยกวา "นโรธ" คาวานโรธนเปน ไวพจน คอใชแทนกนได

กบ "นพพาน" พระไตรปฎกเลม 31 ระบวาอรยสจจ 4 ทงหมดซงรวมทงนโรธ คอนพพาน ดวยนน

เปนอนตตา ดงน อนตตฏเฐน จตตาร สจจาน เอกปฏเวธาน นโรธสส นโรธฏโฐ อนตตฏโฐ (ข.ปฏ.

31/546/450) แปลวา "สจจะทง 4 (ทกข สมทย นโรธ มรรค ) มการตรสรดวยกนเปนอนเดยว (คอ

ดวยมรรค ญาณเดยวกน ) โดยความหมายวาเปนอนตตา นโรธมความหมายวาดบ (ทกข) กม

ความหมายวา เปนอนตตา " อรรถกถาอธบายวา อนตตฏเฐนาต จตนนมป สจจาน อตตวรหตตตา

อนตตฏเฐน (ปฏส.อ.2/229) ในพระสตตนตปฎก 8 สงยตตนกาย ขนธวารวรรคระบวา "สงขารทงปวง

ไมเทยง ธรรมทงปวงเปนอนตตา " และในองคตตรนกาย ตกนบาตมระบวา "สงขารทงปวงไมเทยง

สงขารทงปวงเปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา " ซง "ธรรม" ในทนพระอรรถกถาจารยอธบายตอวา

"หมายรวมถงนพพานดวย " นอกจากน ยงมขอความในคมภร พระไตรปฎก 8อก หลายแหงทงทระบ

โดยตรงและโดยออมทมนยบอกวา "นพพานเปนอนตตา " คาวา "อนตตา " มความหมายระดบ

ปรมตถ มนยทตองไขความตออก โดยเฉพาะในคมภรชนหลงจะบอกวา "ทชอวาเปนอนตตา เพราะ

เกดขนจากองคประกอบตาง ๆ มาประชมกน ไมมตวตนทเปนแกนเปนแกนอย ไมมตวตนทคงท ไม

มผสราง ไมมผเสวย ไมมอานาจในตวเอง บงคบใหเปนไปในอานาจไมได แยงตอ อตตา 8" ในคมภรม

ลนทปญหา พระนาคเสน 8ทลแกปญหาของพระยามลนทททรงถามวา ถานพพานไ มมทต งอาศย

นพพานกยอมไมม โดยกราบทลวา "ขอถวายพระพรมหาบพตร โอกาสอนเปนทต งของนพพานหาม

ไม แตนพพานนนมอย พระโยคาวจรผปฏบตชอบ ยอมทาใหแจงนพพาน ดวยการพจารณาโดย

อบายอนแยบคาย มหาบพตร เหมอนดงวาชอวาไฟยอมมอย แตโอกาสอนเปนทต งของไฟนนหาม

ไม เมอบคคลเอาไมสองอนมาขดสกนกยอมไดไฟขนมาฉนใด มหาบพตร นพพานกมอยฉนนนนน

แล โอกาสอนเปนทต งของนพพานนนไมม (แต) พระโยคาวจรผปฏบตชอบ ยอมทานพพานใหแจง

ดวยการพจารณาโดยอบายอนแยบคาย "(มลนท.336) ในคมภรรน อรรถกถา 8 ยงมขอความแสดง

สภาวะของนพพานอกหลายแหง เชนในปฏสมภทามรรค มอธบายวา นพพานธมโม อตตสเสว

49 อภาวโต อตตส�โญ "ธรรมคอนพพาน วางจากอตตา เพราะไมมอตตา " (ข.ป.อ.2/287) นอกจากน

ในวสทธมรรค พระพทธโฆสะ 8พยายาม อธบายใหเหนถงความไมมตวตนของผไดชอวาบรรล

นพพาน ซงเทากบวาไมมอตตา และนพพานกมใชสงทจะตองมอตตาถงจะมอยได ดงทพระพทธโฆ

สะกลาววา "นพพานมอย แตไมมผเขาถง นพพาน มรรคามอย แตปราศจากผดาเนนไป " (วสทธ.

3/101) ขอความนแสดงใหเหนวา ไมมตวตนบคคลใด ๆ ทปฏบตตาม มรรค 8 แลวบรรลนพพาน

เมอปราศจาก "ตวตน" ของผเขาถงนพพาน นพพานกยอมไมใชอตตา8

ความมอยของพระนพพาน มใชสภาวะทเกดจากการสรางสรรคของจต แตมอยโดยตวของ

ตวเอง คอเปนความจรงขนปรมตถสจ ทตรงขามกบสมมตสจในโลกแหงปรากฏการณ มสภาวะท

เทยง ไมใชสงทเกดดบสลบกนไปแบบสงตางๆ ในโลก นพพานจงเปน

ไปดวย

อสงขตธรรม 8ทพนไปจาก

ปจจยปรงแตง ในสภาวะของนพพานทงนาม (จต) และรป ยอมดบไมเหลอ ดงพทธวจนะในเกวฏฏ

สตร ทฆนกาย สลขนธวรรค ไดกลาวถงนพพานวาเปน "ธรรมชาตทรแจง ไมมใครชได ไมมทสด

แจมใสโดยประการทงปวง ปฐวธาต อาโปธาต เตโชธาต และวาโยธาต ยอมตงอยไมไดในธรรมน

อปาทยรปทยาวและสน ละเอยดและหยาบ ทงามและไมงาม ยอมตงอยไมไดในธรรมน นามและรป

ยอมดบไมมเหลอในธรรมชาตน เพราะวญญาณดบ นามและรปยอมดบ ไมมเหลอในธรรมชาต ดงน "

(ท.ส.14/350) เพราะฉะนน นพพานจงไมใช จต 8 หรอสมปชญญะบรสทธ ซงนนเปนลกษณะของ

พรหมมนหรออาตมน 8ของปรชญาฮนด 8 ทงยงไมใชเจตสก 8ทอาศยจตเกดขน เพราะทงจตและเจตสก

นนลวนเปนสงขตธรรม 8 ซงตองอาศยปจจยปรงแตง มธรรมชาตเกดดบ มการเปลยนแปร เกดขน

ตงอย และดบไป เชนเดยวกบสงอนๆ แตนพพา นอยเหนอสภาพเชนน และวางเปลาจากสงเหลาน

ขณะเดยวกน นพพานกไมใชความดบสญอยางสนเชง ซงเปนลกษณะของ อจเฉททฏฐ 8

พระพทธเจาไมเคยทรงอธบายวา พระอรหนตผบรรลนพพานเมอ

การ ใชภาษา

อธบายนพพานเปนสงทตองกระทาอยางรดกม เพอปองกนการเขาใจผดวาเปนอ ตตาเทยงแท

(สสสตทฏฐ) หรอวาเปนความขาดสญ (อจเฉททฏฐ) ซงเปนทศนะทคลาดเคลอนจากพระบาลทงสน

ดบขนธ 8แลวจะ อยใน

สภาพเชนใด การอธบายทาไดในลกษณะเพยงวา นพพานคอการดบทกข สนตณหา เหมอนไฟทดบ

จนสนเชอไมสามารถทจะลกลามขนมาไดอก สาหรบพระอรหนตทปรนพพานแลวนน พระพทธองค

ไมทรงตรสยนยนถงความมอยหรอความดบสญ พระองคตรสแตเพยงวา เมอพระองคปรนพพาน 8

แลว ทงเทวดาและมนษยจะไมสามารถเหนพระองคอกตอไป "ดกร ภกษ 8ทงหลาย กายของตถาคต

มตณหา 8อนนาไปสภพขาดแลว ยงดารงอย เทวดาและมนษยทงหลายจกเหน ตถาคต 8ชวเวลาทกาย

ของตถาคตยงดารงอย เมอกายแตกสนชพแลว เทวดา 8และมนษย 8ทงหลายจกไมเหนตถาคต " (ท.ส.

14/90) ในคาสอนพระพทธศาสนา ไมมอตตาใดเขาสนพพาน และไมมอตตาดบสญในภาวะแหง

นพพาน แมในโลกแหงปรากฏการณ เบองหลงเบญจขนธ 8อน ไมเทยงนน กมไดมอตตาซงเปนผรบร

หรอเปนพนฐานแหงตวตนทเทยงแทอย ทกสงทกอยางในโลกอยในรปของกระบวนการทเกดขน

ตงอย ดบไป ทงรปธรรม 8และนามธรรม 8 กระบวนการแหงนามรปทสมมตวา เปน ตวตน สตว บคคล

เราเขา น เมอววฒนาการไปจนกระทงถงทสด ความเกดขน ตงอย ดบไปกเปนอนยตลง สภาพ

ความสนสดกระบวนการแหงนามรปทไมเทยงแปรปรวนอยทกขณะน เรยกวานพพาน เมอรปและ

50 นามดบ นพพานจงไมใชท งจตและสสาร 8ซงตองอาศยเหตปจจยในการดารงอย พระนพพานตงอย

โดยไมตองอาศยเหตปจจย จงเรยกวา อสงขตธรรม 8ในพระไตรปฎก 8

นพพานเปนธรรมทพนไปจากโลก การอธบายนพพานโดยอาศยพนฐานในทางโลก

ตลอดจนภาษาทาง

มกเปรยบนพพานวาเหมอนกบ

ไฟทดบแลว ไมสามารถบอกไดวาไฟทดบไปนนหายไปไหนหรออยในสภาพใด

ตรรกวทยา 8

เมอนพพานพนไปจากบญญตในทางโลก การอธบายถงนพพานจงเปนเพยงการ

เปรยบเทยบ เชน เปรยบเทยบกบความวางเปลา หรอไฟทดบไป เปนตน ในวสทธมรรคกลาว วา

"เพราะพระนพพานเปนคาสขมนก เปนธรรมทตองเหนดวยอรยจกษ เปนธรรมอนบคคลผ

เพยบพรอมดวยมรรค (เทานน) จะพงถงได" นพพานจงมใชเรองของการเขาใจ แตอยทการเขาถง

อนเปนผลจากการปฏบตธรรมของตนเอง

จง ไมอาจกระทาได การจากดความจงมกใชการปฏเสธทกสงทก

อยาง เชน ไมใชทงสงนนและสงน ไมมการอ บต ไมมการจต ไมมองคประกอบ ไมมการสรางสรรค

ไมมการแตกทาลาย ไมใชดน นา ไฟ ลม เปนตน ดงปรากฏในพาหยสตร ความวา "ดน นา ไฟ และ

ลม ยอมไมหยงลงในนพพานธาตใด ในนพพานธาตนน ดาวทงหลายยอมไมสวาง พระอาทตยยอม

ไมปรากฏ พระจนทรยอมไมสว าง ความมดยอมไมม กเมอใดพราหมณชอวาเปนมนเพราะร (สจจะ

4) รแลวดวยตนเอง เมอนนพราหมณยอมหลดพนแลวจากรปและอรป จากความสขและความทกข "

(ข.ข.อ.25/50)

3 หลกปฏบต 3

ความไมรความจรงในธรรมชาต

ศาสนาพทธมงเนนเรองการพนทกข และสอนใหรจกทกขและวธการดบทกข

ใหพนจาก อนเปนเหตใหเกดทกขจากกเลสทงปวงคอ ความ โลภ

ความโกรธ ความหลง รวมทงเนนการศกษาทาความเขาใจ การ โยนโสมนสการ ดวยปญญา และ

พสจนทราบขอเทจจรง เหนเหตผลวาสงนมสงนจงม จนเหนตามความเปนจรงวาสรรพสงใน

ธรรมชาตเปนไปตามกฎพระไตร ลกษณ และสตวโลกทเปนไปตามกฎแหงกรรม แลวเลอกใช

หลกธรรมในพทธศาสนาทเหมาะกบผลทจะไดสงทปรารถนาอยาง ถกตอง ดวยความไมประมาทใน

ชวตใหมความสขในทงชาตนและชาตตอ ๆ ไป ตลอดจนปรารถนาในพระนพพานของผมปญญา

ไตรสกขา แปลวา สกขา 3 หมายถงขอสาหรบศกษา, การศกษาขอปฏบตทพงศกษา , การ

ฝกฝนอบรมตนในเรองทพงศกษา 3 อยางคอ

อธสลสกขา คอศกษาเรอง ศล อบรมปฏบตใหถกตองดงาม ใหถกตองตามหลก จลศล

มชฌมศล และมหาศล ตลอดถงปฏบตอยในหลก มชฌมศล และมหาศล ตลอดถงปฏบตอยในหลก

อนทรยสงวร สตสมปชญญะ และสนโดษ

อธจตตสกขา คอศกษาเรองจต อบรมจตใหสงบมนคงเปน สมาธ ไดแกการบาเพญ สม

ถกรรมฐานของผสมบรณดวยอรยศลขนธจนไดบรรลฌาน 4

อธปญญาสกขา คอศกษาเรองปญญาอบรมตนใหเกดปญญาแจมแจง ไดแกการบาเพญ

วปสสนากรรมฐานของผไดฌานแลวจนไดบรรลวชชา 8 คอเปนพระอรหนต

(พระธรรมกตตวงศ 8 (ทองด สรเตโช ) ป.ธ. 9 ราชบณฑต 8 พจนานกรมเพอการศกษาพทธศาสน ชด

คาวด, วดราชโอรสาราม8 กรงเทพฯ พ.ศ. 2548)

51 วสทธ หมายถง ความบรสทธ ความหมดจด ในทางพระพทธศาสนา 8 มการกลาวถง วสทธ

7 ซงหมายถง ความบรสทธทสงขนไปตามลาดบ เปนการทาใหบรสทธ ดวยการฝกฝนตนเองท

เรยกวาไตรสกขา8 ไปโดยลาดบ จนบรรลจดมงหมายคอนพพาน8

ศลวสทธ หรอ ความหมดจดแหง

ม 7 ขน คอ

ศล 8 คอ การรกษาศลใหบรสทธ ตงใจรกษา ทาให

สามารถปฏบตสมาธ 8กบวปสสนา 8ไดอยางมประสทธภาพในคมภรวสทธมรรค 8 ไดกลาวถง ปารสทธ

ศล8

1. ปาฏโมกขสงวรศล หมายถง ศลคอความสารวมในพระ

4 ซงหมายถง ความประพฤตบรสทธทจดเปนศล มสขอ ไดแก

ปาฏโมกข 8 เวนจากขอหาม

และทาตามขออนญาต ตลอดจนประพฤตเครงครดใน สกขาบท 8 (คอ ศลและมารยาททมอยใน

พระไตรปฎก8

2. อนทรยสงวรศล หมายถง ศลคอความสารวม

นนเอง)

อนทรย 8 6 ระวงไมให 8บาปอกศลธรรม

3. อาชวปารสทธศล หมายถง ศลคอความบรสทธ แหงอาชวะ เลยงชพในทางทชอบธรรม

เกดขนได ในขณะทรบรอนทรยทงหก คอ ตา ห จมก ลน กาย และใจ

4. ปจจยสนนสตศล หมายถง ศลทเกยวกบปจจยส คอ การพจารณาใชสอย ปจจย 8

ใหเปนไปตามประโยชนทแทของสงนน ไมบรโภคดวย ตณหา 8

จตตวสทธ หมายถง ความหมดจด แหง

เชน ไมบรโภคดวยความอยาก

รบประทาน ไมบรโภคดวยความอยากอยากใชสอย

จต 8 คอ การฝกอบรมจตจนบงเกดสมาธ ใหได อป

จาระสมาธ 8และอปปนาสมาธ 8 ไดฌาน 8 ไดอภญญาสมาบต อนเปนปทฏฐาน ทสาคญเพราะจะทาให

เกดวปสสนา8

ทฏฐวสทธ หมายถง ความหมดจดแหง

ขนไดงาย ยงสมาธดเทาใดยงบรรลไดงายเทานน

ทฏฐ 8 คอ ความรเขาใจ มองเหน นามรป 8

กงขาวตรณวสทธ หมายถง ความหมดจดแหง

ตาม

สภาวะทเปนจรง เหนรปธาตและนามธาตเปนคนละธาตกนอยางชดเจน เปนเหตขมความเขาใจผด

วารปขนธนเปนเราเสยได เรมดารงในภมแหงความไมหลงผด

ญาณ 8

มคคามคคญาณทสสนวสทธ หมายถง ความหมดจดแหงญาณเปนเครองรเหนวาทาง

หรอมใชทาง จตรบรถงกระแสแหงไตรลกษณได

เปน เครองขามพนความสงสย

ความบรสทธข นททาให กาจดความสงสยได คอ กาหนดรปจจย แหงนามรปไดแลว จงสนสงสย

เหนปฏจจสมปบาท

ปฏปทาญาณทสสนวสทธ หมายถง ความหมดจดแหงญาณอนรเหนทางดาเนน

(วปสสนาญาณ 9)ร ทกขอรยสจจทง 8 ระดบจงรสมทยอรยสจจทง 8 จงรนโรธอรยสจจทง 8 จงร

มรรคอรยสจจทง 8 และพจารณาทงสนพรอมกน (สามคคธรรม)เมอถงสจจานโลมมกญาณ คอหมน

ธรรมจกรทง 8 และพจารณาดจผพพากษาพจารณาเหตทงสน

ญาณทสสนวสทธ หมายถง ความหมดจดแหงญาณทสสนะ คอการปฏบตบรบรณจน

กาวผานภมจตเดมคอโคตรภญาณและวทานะญาณ ไดความรแจงในอรยมรรค8หรอมรรคญาณ ความ

บรรลเปนอรยบคคล 8หรอ ผลญาณ พจารณาธรรมทไดบรรลแลวคอ ปจจเวกขณะญาณ ยอมเกดขน

ในวสทธขอน เปนอนบรรลผลทหมายสงสดแหงวสทธ หรอไตรสกขา หรอการปฏบตธรรมใน

พระพทธศาสนาทงสน

52

วสทธ 7 กบ วปสสนาญาณ

วสทธ7 เปนปจจยสงตอกนขนไปเพอบรรลนพพาน อนหมายถงการปฏบตธรรมนนม

จดมงหมายเพอเขาสพระนพพาน มใชทาเพอบรรลเปนอรยบคคล (ญาณทสสนวสทธ) คอแมแตการ

เปนพระ อรหนตกยงมใชเปาหมายสงสด แตเปนเพยงทางผาน ดงบรรยายในรถวนตสตร (พระสตร

หนงในพระไตรปฎก 8) เปรยบวสทธ 7 กบรถเจดผลด สงตอกนใหบคคลถงทหมาย สามารถ

เปรยบเทยบ ไตรสกขา8 วสทธ 7 ญาณ8 16 ปารสทธศล8

อธศลสกขา : ศลวสทธ

4 และสมาธ ไดดงน

1. ปาฏโมกขสงวรศล

2. อนทรยสงวรศล

3. อาชวปารสทธศล

4. ปจจยสนนสตศล

อธจตตสกขา : จตตวสทธ

อปจารสมาธ

อปปนาสมาธ ในฌานสมาบต

อธปญญาสกขา : ทฏฐวสทธ

1. นามรปปรจเฉทญาณ

: กงขาวตรณวสทธ

2. นามรปปจจยปรคคหญาณ

มคคามคคญาณทสสนวสทธ

3. สมมสนญาณ

4. อทยพพยานปสสนาญาณ ทยงเปนวปสสนาญาณอยางออน (ตรณอทยพพย

ญาณ)

ปฏปทาญาณทสสนวสทธ

5. อทยพพยานปสสนาญาณ ทเจรญขน (พลวอทยพพยญาณ)

6. ภงคานปสสนาญาณ

7. ภยตปฏฐานญาณ

8. อาทนวานปสสนาญาณ

9. นพพทานปสสนาญาณ

53 10. มจจตกมยตาญาณ

11. ปฏสงขานปสสนาญาณ

12. สงขารเบกขาญาณ

13. สจจานโลมกญาณ

ญาณทสสนวสทธ

14. โคตรภญาณ

15. มคคญาณ

16. ผลญาณ

17. ปจจเวกขณญาณ

สต แปลวา ความระลกได ความนกขนได ความไมเผลอ ฉกคดขนได การคมจตไวในกจ

หมายถง อาการทจตนกถงสงทจะทาจะพดได นกถงสงททาคาทพดไวแลวได เปนอาการทจตไม

หลงลม ระงบยบยงใจได ไมใหเลนเลอพลงเผลอ ปองกนความเสยหายเบองตนยบยงชงใจไม

บมบาม เรยกอกอยางหนงวา ความไมประมาท สต เปนธรรมมอปการะมาก คอทาใหตนตวอยเสมอ

เปนเจตสก 8ชนด หนง สตนนหากนามาใชกบทางโลกทวไปกยอมมประโยชนมหาศาลอยแลว ไมวา

จะเปนการงาน ความสมพนธกบบคคลอน ๆ การคดอานยอมเปนระบบ จตยอมมสมาธในการทา

กจการงานใด ๆ อารมณมกจะเปนปกต ไมคอยโกรธ เครยด หรอทกขใจอะไรมาก ๆ กลาวโดยรวม

คอยอมเกอกลชวตประจาวนทางโลกไดอยางดซงเปนประโยชน ทเหนไดชดเจน ถารเนอง ๆ มาก ๆ

เขาจนเปนมหาสต กจะไดประโยชนจากทางธรรมดวย การทเรามสตอยเนอง ๆ รตวบาง ไมรตวบาง

ทาอยางตดตอกนเปนระยะเวลานาน กเพอใหสตเกอกลตอการ “เหนความจรง ” ความจรงนเปนสงท

ใกลตวทสดกคอกายกบใจจดหมายของการรกเพอ ใหเหนความจรง อนไดแกอนจจง ทกขง อนตตา

วากายและใจของเรานนเปนสงไมเทยง เปนทกข และไมใชตวเรา สต เปนคณธรรมท เกดเองไมได

ตอง ทาใหเกดขนดวยการฝกฝนรวบรวมจตใจใหนงแนวดวยวธตางๆ เชนการเจรญ วปสสนา 8คอการ

ฝกตามมหาสตปฏฐานสตร 8 ทาสมาธ 8 สวดมนต ภาวนา 8คอใหมความรสกตวผาน อายตนะ 8ทง 6

หลกการเจรญสต สามารถกระทาไดในทกอรยาบถ การเจรญสต มใชเพอใหจตนงถาวรอนเปนการ

เพงแบบสมาธ คอ จตนนตองรเอง มใชจงใจดกร จตเผลอไปกอนคอยตามรทหลง วาเผลอไปแลวแต

ไมไปบงคบจตใหหายเผลอ รแบบสกวาร รแบบไมเพง ไมเผลอ แตกไมประคอง จตทมสต รตวตอง

นมนวล ออนโยน รตน เบกบาน คลองแคลว ควรแกการงาน รแบบซอๆ รแบบสบายๆ รแลวจบลงท

ร แตไมจงใจใหจบ รดวยใจทต งมนและเปนกลาง แตไมจงใจประคองรกษาความเปนกลาง รโดย

สภาวะ จตมสภาวะใดๆกรทน รแบบไมตองเครง ตองเครยด ซม ทอ แคเพยรทาเหตใหถงพรอมโดย

ไมจาเปนตองหวงผล รตามความจรงทเกดอยางทเปน รสภาวะทเกดจรงๆตามความเปนจรง ไมชวย

สมมตเพม รคอร ไมใชความคด อยาอยากผลกไสความชว อยาอยากรกษา ความด เพราะจะเหนอย

54 และเครยด จงรกายใจตามจรงวาเผลอคดชว คดดกรทน จตทเผลอคด มนกหามไมไดเพราะจต

ทางานเอง ทกสงลวนเปนอนตตา8 คอไมมตวตนไมไดอยในอานาจของเรา จตกเปนอนตตา สตกเปน

อนตตา สตกบงคบใหเกดตามใจอยากไมได สตจะเกดกเพราะมเหต ดวยการฝกตามรมสตบอยๆ

การพยายามจงใจรจงมใชสต แตเปนความโลภอยากไดสต เล ยสรางสภาวะเลยนแบบสต สตเปน

อนจจง8

คอไมเทยง ไมคงท แมสตกตองเสอมเปนธรรมดา แมความนงกเปนอนจจง มเหตกฟง ไมม

เหตกดบ การบงคบจตใหนงเปนการฝนธรรมชาตของจต แมเผลอมอารมณกไมนานเปลยน อารมณ

ใดๆทถกรจะอยไมไดเพราะจะมแตสภาวะรเทานน จงอยาหวงแหนสต จตจะดไมดกจงรอยางทเปน

สตคอการรอยางอสระ ไมยนดยนราย วางใจกลางๆ ยอมรบความจรงในค วามเจรญหรอความเสอม

ของสรรพสง คลายความยดมนถอมน อยางเชนนนเอง

มรรค (ภาษาสนสกฤต : มรค; ภาษาบาล : มคค) คอ หนทางถงความดบ ทกข เปนสวน

หนงของอรยสจ (เรยกวา มคคสจจ หรอ ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ ) และนบเปนหลกธรรม

สาคญอยางหนงในพระพทธศาสนา ประกอบดวยหนทาง 8 ประการดวยกน เรยกวา "มรรคมองค

แปด" หรอ "มรรคแปด" (อฏฐงคกมรรค) โดยมรายละเอยดดงน

1. สมมาทฏฐ คอ ปญญาเหนชอบ หมายถง เหนถกตามความเปนจรงดวยปญญา

2. สมมาสงกปปะ คอดารชอบ หมายถงการใชสมองความคดพจารณาแตในทางกศล

หรอความดงาม

3. สมมาวาจา คอ เจรจาชอบ หมายถง การพดสนทนา แตในสงทสรางสรรคดงาม

4. สมมากมมนตะ คอ การประพฤตดงาม ทางกายหรอกจกรรมทางกายทงปวง

5. สมมาอาชวะ คอ การทามาหากนอยางสจรตชน

6. สมมาวายามะ คอ ความอตสาหะพยายาม ประกอบความเพยรในการกศลกรรม

7. สมมาสต คอ การไมปลอยใหเกดความพลงเผลอ จตเลอนลอย ดารงอยดวยความ

รตวอยเปนปกต

8. สมมาสมาธ คอ การฝกจตใหตงมน สงบ สงด จากกเลส นวรณอยเปนปกต

อรยมรรคมองคแปด เปนทางสายกลาง (มชฌมาปฏปทา ) คอ ทางทนาไปสการพนทกขท

พระพทธองคไดทรงตรสรแลว ดวยปญญาอนยง ทา ญาณใหเกด ยอมเปนไปเพอความสงบเพอ

ความรย ง เพอความตรสร เพอนพพาน

55 มรรคมองคแปด สามารถจดเปนหมวดหมไดเปน ศล สมาธ ปญญา

ขอ 3-4-5 เปน ศล (สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ)

ขอ 6-7-8 เปน สมาธ (สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ)

ขอ 1-2 เปน ปญญา (สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ)

มชฌมาปฏปทา แปลวา ทางสายกลาง หมายถง ทางปฏบตทไมสดโตงไปในทาง

อดมการณใดอดมการณหนงเกนไป มงเนนใชปญญาในการแกปญหา มกไมยดถอหลกการอยางงม

งาย เชน ถอวตถหรอจตใจมคา ยดสทธปจเจกชนหรอสงคมสาคญ ในทางพทธศาสนาหมายถง ทาง

สายกลาง คอ อรยมรรค 8มองค 8 เมอยนยอแลว เรยกวา "ไตรสกขา" ไดแก ศล 8 สมาธ 8 ปญญา 8

ท

ไมใชทางสายกลาง คอ สกแตวากลาง แตไมกาหนดวธทถกตองเ ลย คอ การไมยดถอสดทางทง 2

ไดแก อตตกลมถานโยค คอ การประกอบตนเองใหลาบากเกนไป กามสขลลกานโยค คอ การพวพน

ในกามในความสบาย (อปาทยสตร มญญมานสตร อภนนทมานสตร ขนธ . ส. (139, 140 ,141) ตบ.

17 : 91-94 ตท. 17 : 79-82 ตอ. K.S. 3 : 64-65)

ศาสนสถาน วดอนเปนสถานทยดเหนยวจตใจของชาวพทธ ซงเปนสถานทอยอาศย หรอ

ทจาพรรษา ของ พระ ภกษ สามเณรตลอดจน แมช เพอใชประกอบกจกรรมประจาวนของพระภกษ

สงฆ เชน การทาวตรเชาและเยน และ สงฆกรรมในพระอโบสถ อกทง ยงใชประกอบพธกรรมเชน

การเวยนเทยน เปน ตนในวนสาคญทางศาสนาพทธ และยงเปนศนยรวมในการมารวมกนทา

กจกรรมในทางชวยกนสงเสรมพทธ ศาสนา เชนการมาทาบญในวนพระของแตละทองถนของ

พทธศาสนกชน อกดวย สาหรบประเทศไทย วด จะมองคประกอบพนฐาน คอ พระอโบสถ หรอ

โบสถ ใชเปนททาสงฆกรรมตางๆ กฏ ใชเปนทจาวดของภกษ/สามเณร บางวดอาจม ศาลาการ

เปรยญ เพมเตม สาหรบใชเปนททาบญในวนพระและโรงเรยนพระปรยตธรรมไวใชศกษาธรรมะของ

ภกษ/สามเณร วหาร สถานทเกบพระพทธรปสาคญ มณฑป สถานทเปดใหแสดงการสกการะตอรป

เหมอนพระสงฆทนานบถอ หอสวดมนต สถานททาวตรสวดมนตเชาเยน เมร ทกระทาการฌาปนกจ

ศพ (เผาศพ ) ศาลาธรรมสงเวช สถานทประกอบพธกรรมแกผลางลบ หอไตร ทเกบรกษา

พระไตรปฎกและหนงสอทางพทธศาสนาและหอระฆง เปนตน เจดย,สถป เปน สงเวชนยสถาน เพอ

ราลกถงพระพทธเจา หรอบรรจ พระบรมสารรกธาต ในประเทศไทย มเจดยสาคญๆ หลายๆ แหง

อาท พระปฐมเจดย ทจงหวดนครปฐม

56 พธกรรม 8ตางๆ ในทางศาสนาพทธรวมเรยกวา ศาสนพธ 8ในทางพทธศาสนาพธกรรมทม

บญญต 8ไวเปนอยางเปนหลกการคอ สงฆกรรมของ พระภกษสงฆ และพธกรรม ทมมาตาม

วฒนธรรม 8 คออญชล 8 (การประนมมอ ) วนทา8 (การไหว) และอภวาท 8 (การกราบ) รวมถงการเวยน

ประทกษณ (เดนวนขวาสามรอบหรอการเวยนเทยน 8) และการพรมนามนต เนองจากศาสนาพทธถอ

วาพธกรรมเปนเพยงอบายในการชวยใหเขาสความด ในผทยงไมเขาถงแ กนแททางศาสนา จงไม

จากดหรอเจาะจงแนชดลงไป ดงนนพธกรรมของชาวพทธจงมความยดหยนและเปนไปตาม

วฒนธรรมของชนชาต นนๆตามความชอบของสงคมนน ทาให ประเพณ 8

ลกษณะเดนของพทธศาสนาทสาคญคอ ไมม

ชาว พทธทวโลกจงม

ลกษณะทแตกตางกน อนเนองจากพทธไมถอวาวฒนธรรมตนเปนวฒนธรรมเอกและเหนวฒนธรรม

อน เปนวฒนธรรมรองจนตองทาลายหรอดดกลนวฒนธรรมของชนชาตอนๆ พทธศาสนกชนสวน

ใหญจงเปนผใจกวางในความแตกตางทางวฒนธรรม ยนดในความหลากหลายทางประเพณ ยอมรบ

ในวฒนธรรมทแตกตางของกนและกนไดด

พระผเปนเจา 8และไมมการบงคบศรทธา บาง

คนไมเขาใจในพระพทธศานาอย างถองแท เอาแตออนวอนสงศกดสทธ ศาสนาพทธ เปนศาสนาท

เกดในยคทสงคมอนเดยมสภาพการณหลายอยางทวนวาย เชน มการแบงแยกกดขทางชนชน

วรรณะของศาสนาพราหมณ-ฮนด 8 มความเหลอมลาทางสงคมทชดเจน ถอชนวรรณะอยางเขมงวด

มความแตกตางกนทางฐานะอยางมากมาย (มทงเศรษฐมหาศาลแล ะคนยากขาดแคลน ) และลทธ

ความเชอ ศาสดา อาจารยเกดขนมากมาย ทสอนหลกการยดถอปฏบตอยางผดพลาด หรอสดโตง

เชน การใชสตว 8เปนจานวนมากเพอบวงสรวง บชายญ 8 การบาเพญทกรกรยาของนกบวชบางพวก

การปลอยชวตใหเปนไปโดยไมแกไขถอวาเปนพระ ประสงคของพระเจา รวมถงการกดกนไมใหคน

บางพวก บางกลมเขาถงหลกการ หลกคาสอนของตนได เนองจากขอจากดของชาตกาเนด ฐานะ

เพศ เปนตน แตพทธศาสนาเปดโอกาสใหทกคนเขาถงเปาหมายสงสดไดเสมอกน โดยไมแบงแยก

ตามชนวรรณะ จงเสมอนนาทพยชโลมสงคม อนเดย 8โบราณใหขาวสะอาดมากกวาเดม คาสอนของ

พทธศาสนาทาใหสงคมโดยทวไปสงบรมเยน

ศาสนาแหงเหตผล 3พทธศาสนาเปนศาสนาแหงความร เพราะเปนศาสนาทเกดจากพระ

อจฉรยภาพของพระพทธองคเอง จากปญญาของพระองค ใหเสรภาพในการพจารณา ใหใชปญญา

เหนอศรทธา ในขณะทบางศาสนาสอนวาศาสนกชนตองมศรทธามากอนปญญาเสมอ และตองม

ความภกดตอพระผเปนเจาสงสด ผนบถอจะสงสยในพระเจาไมได ศาสน าพทธเปนศาสนาแหง

การศกษา และการแสวงหาความจรง และสงเสรม (ทาทาย) ใหศาสนก พสจน หลกธรรมนนดวย

ปญญาของตนเอง ไมสอนใหเชองายโดยไมไตรตรองใหรอบคอบกอน เชน หลกกาลามสตร8

ศาสนาแหงอสรภาพและเสรภาพ 3พทธศาสนาไมมการบงคบ ใหคนศรทธา หรอเชอ

แตทาทายใหเขามาเรยนร และพสจนหลกธรรม ดวยตนเอง ศาสนาของพระพทธเจาคอคาสอน ซง

ทรงสอนใหผฟงใชปญญ าพจารณาอยางถองแทกอนจะปลงใจเชอ ไมใชเทวโองการ (Gospel) จาก

พระเจาซงแยงไมได พระสงฆหรอพทธสาวกกมใชมชชนนาร ซงมภารกจหลกคอจารกไปชชวนให

57 ใครตอใครมานบถอพระศาสนา พระสงฆหรอพทธสาวกมหนาทเพยงอธบายคาสอนของพระพทธเจา

ให คนทสนใจฟงเทานน ใครไมสนใจฟง ชาวพทธกไมเคยใชกฎหมายหรอรฐธรรมนญบงคบใหนบ

ถอ ไมเคยตงกฎใหครกศาสนกของตนตองเปลยนศาสนายายมานบถอกอนจงจะให แตงงานได ไม

เคยตงกองทนใหการศกษาฟร แลวสรางเงอนไขใหผรบทนเปลยนมาเปนชาวพทธ ไมเคยสรางทพก

อาศยใหหรอแจกทานใหอาหารฟรๆ แลววางเงอนไขใหคนมาขออาศยตนตองหนมานบถอศาสนาใน

ภาวะจายอม ความใจกวางและมหลกคาสอนทเปนสจธรรม เชญชวนใหมาพสจนดวยการปฏบตเอง

และเนนใหใชปญญาไตรตรองใหรอบคอบ กอนนบถอ ทาใหศาสนาพทธไดรบกา รยอมรบจากวญ�

ชนไปทวโลก นกปราชญทงหลายทงในอดต และปจจบนจงกลาวยกยองวาเปนศาสนาทประกาศ

ความเปนอสระของมนษยให ปรากฏแกโลกยงกวาศาสนาใดๆทมมา ทงจดมงหมายเปนอสระจาก

กเลสตณหาและมายาสงสมมตทงปวง ในอกนยหนง พทธศาสนา สอนวาท กคนมอสระ และเสรทจะ

เลอกทา เลอกเปน เลอกสราง โลก ไดอยางเตมทดวยตนเอง โดยการสรางเหต และเตรยมปจจยให

พรอม ทจะทาใหเกดผลอยางทตองการ (เมอเหตและปจจยพรอม ผลกจะเกดขน ) ซงไมขนอยกบ

การดลบนดาลของใคร หรอกรรมเกา (ทเปนเพยงแคปจจยหนง หรอเงอนไขหนงเทานน)

3.3 ศาสนาอเทวนยม3

เพราะเหตวาศาสนาพทธไมเชอวามพระเจา ไมยอมรบในอานาจการดลบนดาลของ

พระเจา จงจดอยในศาสนาประเภท อเทวนยม ในความหมายทวาไมเชอวา พระเจาบนดาลทกสรรพสง

ไมเชอวาพระเจาสรางโลก พทธศาสนาเปนศาสนาทไมผกตดกบพระผดลบนดาล หรอ

พระเจา 8

อเทวนยมคอเครองบงชความเปนพทธ แมเราจะมพทธศาสนกชนไมตากวา 90%

ของประชากรทงประเทศ แตกจาแนกออกไดยากวา ใครเปนเทวนยมหรออเทวนยม เพราะพธกรรม

ในพทธศาสนกเตมไปดวยการบนบานศาลกลาวการสวดออนวอนรองขอตอสงศกดสทธให

ดลบนดาลเชนเดยวกบศาสนาเทวนยมแตจะนบวาอยในกลมของเทวนยม ศาสนาทนบถอพ ระเจา

ทงหลายกคงลาบากใจเพราะสวนใหญ เขามกฎเหลกหามนบถอบชารปป นทจะใชเอามาเปนตวแทน

ไมได

ผกมดตนเองไวกบพระเจา ไมพงพาอานาจของพระผเปนเจา เชอในความสามารถของมนษยวาม

ศกยภาพเพยงพอ โดยไมตองพงอานาจใด ๆภายนอก เชอวามนษยเองสามารถปลดเปลองความทกข

ไดโดยไมรอการดลบนดาล และพระพทธเจาทรงตรสรโดยไมมใครสงสอน และไมอางวาเปนทตของ

พระเจา แตหากจะเ ปรยบเทยบกบศาสนาอนทมพระเจา ชาวพทธทกคนคอพระเจาของตวเอง

เนองจากตวเองเปนคนกาหนดชะตาชวตของตวเอง วาจะมความเจรญรงเรองในชวตหรอมความตกตา

ในชวต จากการประพฤตปฏบตของตวเอง ดงคาพทธพจนทวา ตนแลเปนทพงแหงตน ซงตางกบ

ศาสนาทมพระเจาผเปนใหญ ทชะตาชวตทงหมดลวนเปนสงทพระเจา กาหนดมาแลวเปลยนแปลง

ไมได ไมวาจะเจอเรองดหรอราย กตองทนรบชะตากรรมอยางหลกเลยงไมได

58 ของศาสดาเพราะคนจะไปตดยดกนแครปป นเลยไมเขาถงพระผเปนเจาเหมอนชาวพทธทม

ความเชอกนวาพระพทธรปทองคามความนาศรทธามากกวาพระพทธรปททาจากอฐ หนดนปน

ธรรมดา เมอพระพทธรปทองคาดกวาพระเนอสมฤทธ พระพทธรปรนทวาราวดสวยกวาพระพทธรป

สมยกรงศรอยธยาหรอพระพทธรปทปลกเสกโดยพระอาจารยรปนนมฤทธเดชมากกวาพระพทธรป

ทปลกเสกโดยหลวงตารปน เลยกอใหเกดการป นหนป นราคากนขนมาจนเกดการคากาไรเกนควรทา

ใหเกดสานวน "พทธพาณชย" ขน แตดเหมอนวาสานวนของทานเจาคณพยอม (พระพศาลธรรมพาท)

จะบงชวาศาสนาพทธทรดหนกเกนกวาพทธพาณชยเปนไสยพาณชยไปแลว ซงทานไดออกมา

สนบสนนในการทสานกงานพทธศาสนาแหงชาต จะออกกฎควบคมการผลตพระเครองพระบชา

หรอการอวดอางคณวเศษตางๆ ซงทานเจาคณไดใหสมภาษณไววา เหนดวยอยางยงกบการ

คมเขมการผลตเพราะทผานมาผลตกนโดยไมตองขออนญาต บางวดกใชวธการตางๆอวดอาง

สรรพคณ อยางวดหนงเอาพระเครองไปแชนา หมากกบนาปสสาวะใหดขลงแลวกไปโฆษณา

ใหประชาชนมาเชา เดยวนวดหลายวดเนนไสยพาณชยมากกวาพทธพาณชยเสยอก ทานเจาคณ

พยอมกลาววา อยากใหวดตางๆเอาธรรมะนาพระเครองไมเชนนนประชาชนกจะเชอความขลง

ของพระเครองมากกวาทจะปฏบตตาม หลกธรรมคาสอนของศาสนาพทธ (หนงสอพมพมตชน .

13 ม.ค. 2547)

"ทกวนนพวกเราเอาแตไหว พอบอกใหประพฤตธรรมกกาห " คอสานวนททานพทธทาส

อธบายพฤตกรรมการดาเนนชวตของชาวพทธในยคปจจบน จงทาใหวถชวตหลดออกมา

ทงอเทวนยมและ เทวนย มแตตกมาอยทไสยนยมแทน ซงชาวบานพรอมทจะไหวอะไรกได ไมวา

เปนตนกลวย ตนไม ปลาไหลเผอก วว 5 ขา บงไฟพญานาค กมารทอง หรอปลดขก ทงวตถมงคล

และอปมงคล จงทาใหชาวพทธทหมายถง ผร ผต น ผเบกบาน กลายเปนผหลง-ผหลบใหล-ผทกขใจ

เขามาแทน สยามเมองยม กลายเปนสยามเมองหบ คตนยมทเชอกนวาทาดไดดถกเปลยนเปน

“ทาดไดดมทไหน ทาชวไดดมถมไป”

ความเปนพทธจะกลบมาผงาดผดผองสดใสอกครงถาชาวพทธตางเชอมนใน "กรรม "

ของตนวา ศกดสทธและยงใหญไมตางจาก "GOD" หรอพระเจาทย งใหญทงหลาย และกรรมหรอ

การกระทาใดๆ ของเรา ไมวาจะเปนกายกรรม วจกรรม หรอมโนกรรม เมอไดกระทาลงไปดวย

เจตนาทกๆ กรรมกจะสงสมลงเปน "ทรพยของตน " ถาทาดกจะเปนทรพยด ถาทาชวกยอมเปน

ทรพยชว ยอมสงผลหรอดลบนดาลใหชว ต เกดวบากดมสข หรอวบากชวทกขรอนแสนสาหส

ไปชวนจนรนดร จนกวา จะปรนพพานนนนนเทยว เมอใดทชาวพทธหนกลบมาพง "กรรม" และ

พง "ตน" (อตตา ห อตตโน นาโถ) เมอใดทพงตนจนเปนทพง ของผอนได เมอนนคอดชนชคาความ

เปนพทธแทๆ นนเทยว

59 นยามของคาวา “พทธมวนสต”

พระพทธเจานนไมใชคอมมวนสตทานทรงเบอหนายการเมอง และอานาจตางๆ จง

ทรงละทงราชบลลงกเพราะความเบอหนายในเรองทางโลก แมพระเจาพมพสารมอบเมองใหกงหนง

ทานกมทรงรบ นแสดงใหเหนวาทรงไมนยม การใชอานาจเหนอผใด ดงคากลาวของพระพทธเจา

เคยตรสไววา “ตถาคต เปนเพยงผบอกเทานน ” ความหมายโดยขยายคอ พระ พทธเจาทรงสอน

ทรงบอกกลาว แตมไดทรงทาใหใครหรอบงคบใหใครทาได นแสดงถงการใหอสรภาพในการปกครอง

อยางเตมทกอน 2,550 ปกวาแลว กอนระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยจะเรมตนขนบนโลกน

เสยอก ความเปนประชาธปไตยของพระพทธเจา การเคารพในสทธมนษยชน ของพระพทธเจานน

แสดงถง จดยนทชดเจน ในการมอบอสรภาพสวนบคคลพรอมปญญา ทจะคอยนาทางบคคลใหเดน

ไปขางหนาได อยางปลอดภยไมทารายใคร ประดจบรษผเดนทางในคนมด ถอคบเพลงนาทางไป

ยอมไมเหยยบยาทารายสตวดวยการมองไมเหนฉะนน ทวาเมอเวลาผา นไป แนวทางคาสอนหรอ

แมแตวธการปกครองหมสงฆของพระพทธเจากถกบดเบอน เลอนหายดวยปจจบน มการปกครอง

พทธบรษทดวยการละเมดสทธมนษยชนมากขน ไมมการสอน แตกลบใชอานาจบงคบ เพอใหหม

สงฆดเรยบรอยสวยงามนาศรทธาในสายตาชาวพทธ โดยหวงเอาลาภสก การะเขาวดมากๆ เรยกวา

“พทธมวนสต” ดงจะใหคาจากดความดงตอไปน

“พทธมวนสต ” คอ กระบวนการใดๆ อนเกดจาก มโนกรรม , วจกรรม , กายกรรม

เพอใหเกดผลทางใดทางหนงทตนตองการดวยวธการทไมใหอสรภาพบคคลอนลดรอนสทธเสรภาพ

ของบคคลอน หรอกร ะทาโดยผถกบงคบไมสมครใจทจะกระทา เชน การบงคบใหสวดมนตทา

สงฆกรรมรวมกน ซงสงฆบางรปอาจทราบวามสงฆอกรปทประพฤตตนไมเหมาะสม เมอทา

สงฆกรรมรวมกนแลวจะกอใหเกดกรรมรวมพวพนกนได เมอสงฆรปนนพงจะเลยงเสย กเลยงไมได

เพราะถกบงคบ จะบอกกลาวกกลาวไมไดเพราะจะกลายเปนการกลาวรายทาลายสงฆรปนนๆ

จาตองทาตามๆ คนสวนใหญไปอยางไมเตมใจ เปนตน

พทธมวนสต เปลอกหนาทปดมดแกนธรรม

หวใจสาคญชดหนงของพระพทธศาสนา ไดแก “ทาน, ศล, ภาวนา” ไดถกบดเบอนและ

เปลยนแปลงโดยพฤตนย เชน ทาน ถกเปลยนเปน “พทธพาณชย ” และไดรบการยอมรบกนอยาง

กวางขวาง เพราะเมอเงนไหลเขาวดมากๆ พระสงฆองคเจากมผลงานเปนทนยมชมชอบไมตางจาก

ส.ส. ผมผลงานฉะนน พวกเขาไดเงนจาก พทธพาณชย มาเพอพฒน าวด ใหดเจรญทางวตถ ทลวน

ไมใชหลกสาคญของพระพทธศาสนา แตพวกเขายงคงวนเวยน อยแตกบการสรางถาวรวตถ อย

อยางไมมทส นสด กลาวถงแนวคดทผดทางจดเปน “มจฉาทฐ ” อกแบบหนงทพบไดใน

พระพทธศาสนาปจจบน คอ การนาศลมาบดเบอนไปใหกลายเป น “พทธมวนสต ” และไดรบความ

นยมอยางมากตอมหาชน ทไมเขาถงธรรมอนแทจรง มองแตเพยงเปลอกนอกกงดงามดวยศลและ

60 จรยา แตหาแกนแทแหงธรรมไมไดเลย แมจะเทศนาธรรมเกงมาก มเปรยญธรรมเปนเครองยนยน

แตนนไมใชหนทางททาใหผฟงเกดปญญาไดเลยกม จงไดตงชอบทความนวา “พทธมวนสต เปลอก

หนาทปดมดแกนธรรม” ดงทจะไดอธบายใหทานสาธชนทงหลายเขาใจตอไป

อนง การบงคบขเขญ หรอเคยวเขญใหทาความดนน ในสมยโบราณ ครบาอาจารยผมใจท

ดงามหวงดตอผอน กเคยใชวธขบงคบใหกระทาความดเหมอนกน แตหากศษยไมเอาดวยแลว ทาน

กตอง “ปลอยวาง ” ไมอาจยดยอ หรอผกจตคดเอาชนะ บงคบใหกระทากนได การบงคบผอน ยอม

ไมใชวสยของพระอรหนตเลย แมวาเปนความด กไมสามารถบงคบใจใหทากนได จาตองรออยาง

อดทน ใหเขามความพรอมเต มใจกอนจงคอยกระทา พระอรหนตแมจะดเครงครดตอลกศษยขนาด

ไหนกตามแตสดทายทานจะรจกปลอยวางกอนลกศษยเสยอก ดงนน สดทายแลวคนทยงยดยออย

จะตองไมใชอาจารยผสอนธรรม

พทธมวนสต กบการบงคบใชศลและการปกครองคณะบคคล

ในพทธศาสน านน เรามศลเพอปกครองคณะสงฆ ใหอยรวมกนอยางสงบสขกจรง

แตในสมยพทธกาลเราพบวาพระอรหนตสาวกบางองคทานกไมไดอยในธรรมวนย เชน ทานสภททะ

ซงบวชใหม ไมทนไดรบพระวนยไปฝกกอน แตสาเรจอรหนตไดในคนวนนนเอง ทานนกปรามาส

ธรรมวนย จนเปนเหตใหพระมหากสสป ตองทาการสงคายนาพระธรรมวนย นอกจากนยงมอกหลาย

ทาน เชน ทานฉนนะ ซงเปนคนเลยงมาของพระพทธเจา ผไมยอมอยในการปกครองของผใด ไมฟง

หมสงฆและทายทสด กไดรบ “พรหมทณฑ” จากพระพทธเจา การบงคบศลนน ตางจากอา นาจทาง

โลก อานาจทางโลก มการบงคบใชกฎหมาย มบทบญญต มบทลงโทษทรนแรงกวา คอ สงสด

ประหารชวต แตในทางธรรม โทษสงสด คอ สนสภาพความเปนนกบวชในพทธศาสนา เดมเปน

อยางไร เขามาบวชแลวหากผดขนสงสด คอ ปาราชก กกลบไปเปนอยางเกา ไมอาจอยในสมณ เพศ

ไดอกเทานนเอง สาหรบปาราชกนนม 4 ประการ คอ ฆาคน , ลกทรพยทมคา 1 บาทขนไป ,

มเพศสมพนธ, และอวดอตรมนษยธรรม การผดศลใดๆ ใน 227 ขอนน หากไมใชผดสประการนกไม

ถงขนปาราชก ไมตองสก ดงน ทานฉนนะ จงไมตองสก แตได รบโทษเปนพรหมทณฑแทน คอ

หมสงฆจกไมยงเกยวดวย เทานนเอง ดวยเหตน ศลหากผดแลวมากมายเทาไรกตาม หากไมผด

ปาราชกสขอ กไมตองสก หากมผวากลาวแลวไมเชอฟง อยางมากกไดรบพรหมทณฑเทานน ไมถง

ขนสก ปจจบน มหลายทานใชหล ก “พทธมวนตส ” จบพระสกเสยมากมาย แมทานไมผดปาราชก

สขอ เชน ทานเมาสงเสยงดง พอชาวบานเหนเขารบไมได ไมพอใจ กบบบงคบใหสกเสย อยางนกม

นไมใชพทธศาสนาเลย ในพระพทธศาสนาของเรา แมโจรอยางองคลมาร กบวชไดถากลบตวกลบใจ

แตทาไมเราหลงลมพระเมตตาของพระพทธเจา เพงจบผด มจตโหดเหยม ลงทณฑกนดวยกฎหมท

หมของตนเองคดวาถกเอามาพพากษาพระสงฆหลายรปถกบบใหออกจาผาเหลองดวยเหตอยางน

คอ “กฎหมของชาวบานทไมไดเขาใจพระพทธศาสนาจรงๆ ” พวกเขาบางคนไมเคยทาบญเลยกม

แตพอเหนพระสงฆทาตวไมงาม กเอาเรอง ทาเปนเรองใหญโต เหยยบพระสงฆทพลาดหลงผดลมลง

ไป เพอกาวขาม เพอยกตนใหสงกวาพระสงฆ เพอจะประกาศกบสงคมวา “ฉนเปนคนด ฉนทาความ

61 ด” ดวยการจบพระสก นกเกดขนแลวจานวนมาก บางวดอยากใหคนศรทธา เจาอาวา สกใชเลห

เหลยม บบบงคบ ใหพระสงฆทอาพาธ หมดประโยชน ออกไปจากวด แลวเลอกพระหนมทม

ประโยชนไวในวดเพอใหวดเจรญมหนามตาแขงขนกบเขาไดนกมเกดขนแลวอยางแนบเนยนเกน

กวาทบคคลภายนอกจะเขาใจไดกระบวนการใชอานาจและการบบบงคบลดรอนสทธของพระสงฆนน

เกดขนอยางทไมมผใดเหลยวแลและคดทจะ ยนมอเขามาชวยเหลอ

คนบางคน มหนาทการงานทางโลกอยดๆ แตเบอหนายทางโลกจรงๆ อยากมอสระ อยาก

หลดพน กคดไดวาอยากบวช แตเมอบวชเขาไปแลว กลบตองตกเปน “ทาส” เปนเชลย เปน “ผนอย”

ตอง แกงแยงแขงขน เพอใหตนเอง หลดพนเปนอสระ ดวยการทาเปรยญใหไดบาง , ทาสมณะศกด

ใหไดบาง , ทาพรรษาใหไดบาง , ทาตาแหนงใหไดบาง ฯลฯ สดทาย กหลงทาง จากเดมคดจะหลด

พนเปนอสระแลวแตกลบถกบวงจบมดไวอยางน จะเขาถงพทธศาสนาได อยางไร ในเมอบวง

มากมาย ถกสรางขนไวจบพระสงฆอยางนไหนจะบวงเปรยญธรรมถาไมมกไมไดสทธอยางนนอยาง

น,บวงสมณะศกด ,บวงพรรษาแกออนฯลฯ พระสงฆบางรปเจาเลหเหมอนจงจอกเกาหาง มกอาศย

ความเกาเกมของตน หลอกลอใหพระสงฆผบวชใหมอยรบ ใชเปนบรวารนานนกหนา ตนไดความ

สบายไดบรวาร แตพระนวกะไดรบบวงจองจา ไมไดรบอสรภาพทแทจรง ไมไดสมผสรสชาตแหง

ความเปนอสระ ความหลดพนจากบวงทกประการอยางแทจรงเลยกม เพราะเหตวายดมนแนวทาง

ของตนวาถกตอง “ตวกของก” คอ “ความถกตอง ” จงเรมตนหวงดใหผอ นถกตองตามแบบฉบบของ

ตน ดวยวธการบบบงคบกด ใชกฎระเบยบตางๆ อางองเพอใหกระทากดฯลฯ สงเหลานเปนเลห

เหลยมทถกนามาใชครอบงาและลดรอนสทธของเพอนมนษยดวยกนทงสนซงแบบนไมใชแนวทาง

คาสอนของพระพทธเจาเลย

การปกครองหมสงฆดวยศลอยางถกตองนนควรทาอยางไร การบงคบเคยวเขญลกศษยให

ไดดนน ทาได ไมหามเลย แตในพระพทธศาสนาของเรานน จะพจารณาอนทรยของศษยกอนวาม

ความกลาแกรงทจะปฏบตเขมมากนอยเพยงใด ในสมยพทธกาล พระพทธเจาเคยเทศนาเขมเ รองอ

ศภกรรมฐาน และยงผลใหมภกษจานวนหนงรบความจรงไมได เพราะอนทรยยงไมแกกลา ถงขนาด

ไปฆาตวตายเลยกม ไมใชรปเดยว ตอนแรกกเรมจากกลมเลกๆ ตอมากถงขนาดจางวาน ให

เพชฌฆาตฆาเลย เพชฌฆาตผนนกหลงผดคดวาตนทาสงทด ตอบสนองความตองกา รของเหลา

ภกษ ถงขนาดถอดาบเขาไปหาหมสงฆบอกวาใครจะใหฆาอกบาง นกเกดขนมาแลว มบนทกไวใน

พระไตรปฎก นคอตวอยางทผดพลาดไปของการถายทอดธรรมแบบเขม ในหลกการถายทอดธรรม

ทดแทจรง ผถายทอดไดชอวาครหรอ “คร” หมายถง “ความหนกแนน ” เหตทใชคาวาหนกแนนเรยก

เปนนามของครนเพอเตอนใจครผถายทอดธรรม วาตองมความหนกแนนอดทน รอรอคอยลกศษย ท

จะมความพรอม เพาะบมอนทรยจนแกกลาพอทจะรบธรรมได ไมใชใชการบงคบขเขญเรงลดแต

อยางใด นคอ แนวทางทถกตองของพทธศาสนาทแ ทจรง อนง เมอหมสงฆทาสงทผดพลาดไป

มชาวบานมารองเรยน พระพทธเจากทรงวากลาวตกเตอนและตราไวเปนธรรมวนย แตพระองคมได

ทรงมานงตรวจดวาตองไมผดศล ตองเครง เลยแตอยางใด พระบางรปอนทรยแกกลาปฏบตเขม

ไดผลด เชน พระมหากสสป พระบางรปยดหยนปรบตวเขากบคนสวนใหญทยอหยอนไดด เชน

62 พระอานนท นกไมมทานใดทผด เพราะหมสงฆมจานวนมาก ความหลากหลายยอมม แตจะบงคบข

เขญ หรอวางมาตรฐานตามทานใดทานหนงนนมได จาตองเคารพความหลากหลายของหมสงฆ

สงฆบางรปสามารถรบ วธบงคบขเขญได สงฆบางรปไมรบวธการบงคบขเขญ ดงน จะเอาหลกวา

วธการบงคบขเขญใหทาความดนน ถกหรอผด กหาไดไม ถารปใดรบไดกใชไป ถารปใดรบไมได

กพงละเวนเสย ปรบตามอนทรยของผเรยนเปนสาคญ ไมมมาตรฐานใดทใชไดกบ หมสงฆทงหมด

แตปญญาของครผสอนธรรมนนแหละทจะสามารถใชจาแนกแยกแยะอนทรยและวธการสอนใหแก

ลกศษย ทหลากหลาย ไดทงหมด สาคญคอ อยาไดตงมาตรฐานกบมนษย แตจงใชปญญาในการ

พจารณามนษยแตละคน อยางน จงคอยหยบใชกฎหรอธรรมวนยภายหลง มา ตรฐานหรอกฎนนเปน

เครองมอใหเราใช ไมใชเปนเจานายทคอยบงคบใชเรา ปญญาของมนษยสาคญกวากฎทตายตว

เพราะปญญาพลกแพลงไดไมตายตว ทงยงยดหยนและแมนยากวากฎ คนจะเปนผนาทดได มใช

ดวยอานาจ การบงคบใชหรอมกฎหมายในมอแลวคนทงหลายจะยอ มจานนกหาไม แตภาวะความ

เปนผนาของเขาตางหาก ทจะโนมนาวจตใจ คนรอบขางใหกระทาตามโดยมตองใชอานาจบงคบ

ขเขญหรอใชกฎบงคบกนเลย หากไมบงคบจะทาใหคนเชอฟงไดหรอ ถาเขาไมเชอฟงแลวจะทา

อยางไร ดง ทกลาวขางตนวาบทความน มความเหนวาพระพทธเจามความเปนประชาธปไตย

มากกวาเผดจการ บางทานอาจสงสยวาแลวจะอยกนอยางมระเบยบเรยบรอยไดอยางไร ถาหากเขา

ไมเชอฟง ดอดานจรงๆ แลวจะแกไขไดอยางไร ลองเจรจาแกปญหาอยางน

1. ยนพรหมทณฑแกเขา คอ หากไมมพระสงฆรปใดทจะคมเขาได เขาไมเชอฟง

ใครเลย กยน “พรหมทณฑ ” แกเขา บอกวาความผดของเขานนไมถงปาราชก จงไมตองสก

ในสมยพทธกาลกมอย คอ พรหมทณฑ ถายนดรบกจะตองอยอยางอสระไป ไมเขารวมกบสงฆ

รปใด หมใด และไมถอเปนสวนหนงของคณะ หากทาผด ชาวบานไมนบถอ กไมนบวาเปนสวนหนง

ของวดใด วดกไมเสยหาย

2. ยนพระสงฆรปอนแกเขา คอ ในเมอเราไมมบารมธรรม ไมมความส ามารถมาก

พอทจะปกครองเขาได กบอกแกเขาวาใหเขาไปอาศยพระสงฆรปอนอย หรออาศยคาสอนจากทาน

อนแทนเรา เราไมมความสามารถทจะสอนเขาไดอก กรณนใชไดเมอเขายงฟงพระสงฆรปอนอยบาง

ทาใหเขาอาจตองยายวดไปอาศยวดอน ซงกแลวแตวาทนนๆ จะตองรบหรอไมอยางไร ปกต วดไมม

เจาของอยแลว ใครจะอาศยกไดทงนน แตการอยรวมกบคนอนในวดนน เลยงการกระทบไมได

(MyLullaby. 2551: พทธพาณชย: ผลประโยชนจากความเชอ. ออนไลน)

สยคธรรมะมารเกตตง เมอถามวา วนนพระยคปจจบนหนมาดาเนนกจเปน ”พทธพาณชย”

มากขน ถอเปนรอยดางของพทธศาสนา ทาน ว .วชรเมธ กลาววา พทธพาณชยจะผด กตอเมอม

เจตนาทไมสจรต ทาเพอเปนประโยชนของปจเจกบคคล “สาหรบสงทอาตมาทาอยน อาตมาเรยกวา

ธรรมะ มารเกตตง หรอ สมมา มารเกตตง ค อ การประยกตกลไกตลาดเปนเครองมอในการเผยแผ

ธรรมะ อาตมามเจตนาทบรสทธ มวธการทชอบธรรม และรายไดทงหมดทได อาตมากนาไปสรางวด

ปาชานเมอง ทจะเปนสถานทเผยแผพทธศาสนาเชงรกแบบครบวงจร เปนรสอรททางจต วญญาณ

ทมความสงบ รมเยน ” (โมไนย พจน. 2552. พทธทนนยม : การระดมทนดวย (วตถ)พทธพาณชย.

ออนไลน)

63 ศาสนาพทธไมใชศาสนาแหงการขอ แตเปนศาสนาแหงการลงมอทา

บทสมภาษณพระมหาวฒชย (ว.วชรเมธ) ในรายการวดดเกดมาคย ทางรายการทาใหเรา

รวบรวมสรป สาระและแกน พระพทธศาสนา อาจจะไมไดลงรายละเอยดในทกขอแตเปนใจความ

สาคญททานเนน

1. วาถงเรองการดนดนตามไหวพระวดดงๆ ของชาวพทธบางกลม ทานสอนวา "ไหว

พระตามแนวพทธไหวดวยใจ"

2. เรองการ ฆาสตวเลกๆ ทเราไมเองไมรตว ทานสอนวา " กรรมไมม บาปไมม หาก

ไมไดเจตนาใหดทเจตนาเปนสาคญ"

3. เรองการ ดหมอ ทานกลาววา "คนทรจกตวเอง ไมจาเปนตองหาหมอด ดชวอยท

ตวทา สงตาอยททาตว " ทานไมเชอเรองหมอด แตทานเชอ กฎแหงกรรม กฎแหงการกระทา กฎท

บอกวา ชวตเราจะเปนอยางไรขนอยกบตวเรา

4. การหอยพระ ทานกลาววา "กฎแหงกรรมของพระพทธเจากเปนหมน เพราะงางกบ

กฎแหงกรรม " โยงถงเรอง ธรกจพมพพระ ซงทานกลาววา "บาปไมบาปใหวดทเจตนา หากม

เจตนาเพอเปนสญลกษณแหงพระธรรมคาสอนของพระพทธเจากไมบาป"

5. การแกกรรม ทานกลาววา "คนไทยชอบแกกรรม เหมอนเราถกมดไวแลวตองมานง

แก กรรมคอตวความคดของเรา งายนดเดยวคอการเปลยนความคด " และทานเสรมวา หลายสง

หลายอยางพสจนไมไดในห องแลป ของพวกนไมไดเหนดวยตาแตเหนดวยปญญา สงสาคญไมใช

โลกหนามรไมมแตโลกนมอยจรงและเราใชชวตอยางไร

6. พทธพาณชย ทานกลาววา "ใหวดทเจตนา หากทานพมพคาเทศน คาสงสอนเปน

หนงสอ อานกนไดทวโลก กาไรคอสต ปญญา การหายโง ง มงาย ไมใชพทธพาณชย หาวดกาไร

เปนเมดเงนนนแหละคอพทธพาณชย"

7. เรองคาตวทานในการนมนตเทศน ทานกลาววา "ทาน เปนพระ ไมมตนสงกด ไมม

คาย ทานเปนตนสงกดของตวทานเอง เวลานมนตอยาถามราคา ถาทานวางและเหนวาเปน

ประโยชน ทานกไปให"ทานยงเสรมอกวาถาคณเปนคนดนนกบรรลวตถประสงคของการมวดวดอยท

ใจคณแลว

8. คาถามจากผชมทางบาน

8.1. ถาเราไมเคารพพระทเราไมชอบ เพราะประพฤตมชอบ บาปไหม ทานตอบวา

"ถา ไมมความดใหเราเคารพ กไมควรเคารพ ไมเสยหายอะไร คนเราจ ะเคารพคนทสงกวาเรา ดกวา

เรา เปนเรองปกตถาเราไปเคารพคนทไมควรเคารพอนนบาป"

8.2. ถานาแกนนาเหลอง- แดงมาใหทานเทศนทานจะเทศนอยางไรทานฝากไว

สองขอวา

8.2.1. อยาเหนแกตวจนไมเหนหวประเทศไทย

8.2.2. ตองยอมถอยเพอทจะกาวไปขางหนา

64 9. คนเรา จตตก จะมวธแกอยางไร ทานสอนวา "จตตก กยกจต ตองออกจาก

สภาพแวดลอมแบบนน หาหนงสอธรรมอาน " ทานยง เสรมถงเรองกลยาณมตร คอเพอนแท ทคน

จตตกควรมและสรางใหมไดสวนปาปะมตรคอเพอนเลวทดงชวตเราใหตาลง

10. มาหาพระพทธเจาอยาขอ แตบอกวา พระพทธองคจะเปนตนแบบของเรา ทานม

หนาทสรางแรงบนดาลใจ พระพทธศาสนาไมใชศาสนาแหงการขอ เปนศาสนาแหงการลงมอทา การ

ลงมอทาเปนสงทสาคญทสดตนเปนทพงแหงตน

11. บคคลตนแบบของทานว.วฒชย

11.1. พระพทธเจา

11.2. ทานพทธทาสภกข เปนแรงบนดาลใจในการคดนอกกรอบ กลาคดกลาทา

ยนดทจะพดความจรงโดยไมกลววาตวเองจะตองตาย

11.3. พระพรหมคณาภรณ มความแมนยาในพระธรรมวนย ทานเปนพระท

ไมไดจบจากนอก แตทานสามารถสอนทม.Harvard

11.4. ทานดาไล ลามะ ความรท งทางโลกและทางธรรมดเลศ ทานเปนพระทอย

รวมทกขรวมสขกบชาวโลกจนชาวโลกรสกได

11.5. ทานตชนทฮนทพระชาวเวยดนาม

12. พดถงกเลสททาให เกดความอยาก ทานกลาววา ความอยากม 2 อยาง หนงอยาก

เพราะถกกดดนดวยตวกเลสและสองอยากเพราะถกผลกดนโดยปญญา อยางหลงเปนความอยากท

ถกตอง

13. เรองการระงบอารมณทางเพศของพระ

ความสขทมนษยบอกวาสขถงทสดและกทกขถงทสดกเพราะความสขชนดน คอ

สขเพราะกามารมณน พระอาจารยอยากจะบอกวามนเปนแคความสขขนตาทสด จดสดยอดใน

วงการพทธศาสนาคอการเปนพระอรหนตการบรรลสมมาสมโพธญาณเหมอนทพระพทธเจาบรรล

เพราะฉะนนถาเราไปถงทสดทกขเราบรรลมรรคผลนพพานเราววฒนาการถงจดสงสดแหงความเปน

มนษยและเรามความส ขตลอดกาล ยงม ขนทสอง ปญญาสข สขจากการแสวงหาปญญา ขนทสาม

สมาธสข สขจากการทหลบตานงนงๆตามดลมหายใจพอจตสงบรางกายกสดชนเบกบานหลงสาร

เอนโดรฟนซงเปนสารแหงความสข ออกมาเทานนแหละจะรสกวา ตนชมเยนมนเบกบาน ไปทงเนอ

ทงตว พระพทธเจาทานตรสเอาไววา เวลาสารแหงความสขมนหลงออกมานะ ไมมทไหนตงแต

หวจรดเทาทรงสแหงความสขแผไปไมถง นเรยกวาสมาธสขนะวนหลงลองนงสมาธนานๆนะ

ซกครงละครงชวโมงนะ แลววดดจะเหนวาสขจากกามารมณทตวเองเคยผานพบน ะมนเปนแคอะไร

ทเลกทสด ตา ตอยทสด แลวเธอจะหนไปมองความสขชนดนนเหมอนกบคนทถมนาลายทงแลว

ไมเสยดายเลย แลว คณจะรวาคณมนหลงอยตรงนนซะตงนาน สขสงกวานนกมอยทาไมไมมอง

ไมเพยงแตไมมองบางครง มนดถกดวยนะ เหนมยนกแคข นทสามนะ สมาธสขนนะ สขจนนาหนาตา

ไหลนแคข นทสาม สขทส สขทสดทายปลายทางชวตมนษยทกคนควรไปใหถง นพพานสข เปน

ความสขทเรา เปนอสระจากกเลสอยางสนเชง 6 (หะ-เหมยว. 2553. อางองจาก ว .วชรเมธ.ในรายการ 6

วดดเกดมาคย. ออนไลน)

65

ในกระบวนการนกคดของโลก ศาสนาพทธไดรบการยกยองจากทวโลกวา เปนศาสนาแหง

สนตภาพอยางแทจรง เพราะไมปรากฏวามสงครามศาสนาเกดขนในนามของพทธศาสนา หรอเผย

แผศาสนาโดยการบงคบผอนใหมานบถอ สอนใหมความรกตอสรรพชวตใดๆไมใชเพยงแคมนษย

รวมถงสรรพสตวทงหมด ทรวม เกด แก เจบ ตาย รกสข-เกลยดทกขเชนเดยวกบเรา สอนใหเมตตา

ทงผอนและตวเอง สอนใหรกษาปกปองสทธของตนเองและไมใหละเมดสทธของผอน สหประชาชาต

จงยกยองใหวน

ศาสนาแหงสนตภาพ

วสาขบชา8

ศาสนาพทธ แบงออกเปนนกายใหญได 2 นกายคอ

เปนวนสนตภาพโลก

เถรวาท 8 และมหายาน 8

นอกจากนแลว

ยงมการแบงทแตกตางออกไปแบงเปน 3 นกาย เนองจากวชรยานไมยอมรบวาตนคอมหายาน

เนองจาก มหายานมตนเคามาจากทานโพธธรรม (ปรมาจารยตกมอ ) สวนวชรยานมตนเคามาจาก

ทานครปทสมภวะ

เถรวาท 8 (เดมเรยกอกชอวา 'หนยาน ' แปลวา ยานเลก ) หมายถง คาสงสอนของ

พระพทธเจา ซงคาสงสอน และ หลกปฏบต จะเปนไปตาม พระไตรปฎก 8 แพรหลายอยใน ประเทศ

ไทย 8 ศรลงกา 8 พมา 8 ลาว 8 กมพชา 8 และ บางสวนของ ประเทศเวยดนาม 8สวนมากเปนชาวเขมร

บงกลาเทศ8 และ มาเลเซย8

สวนมากเปนชาวไทย

มหายาน 8 (ยานใหญ) หรอ อาจารยวาท 8 แพรหลายใน จน 8 ญปน 8 มองโกเลย 8 ภฏาน 8

ไตหวน 8 เกาหลเหนอ 8 เกาหลใต 8และ สงคโปร 8 และบางสวนของ อนเดย 8 อนโดนเซย 8 มาเลเซย 8

สวนมากเปนชาวจน เนปาล8 บรไน8สวนมากเปนชาวจน ฟลปปนส 8สวนมากเปนชาวจน อซเบกสถาน 8

และ ทาจกสถาน8

วชรยาน8 หรอ มหายานพเศษ ปจจบนมใน อนเดย 8บรเวณลาดก 8ในรฐชมมและกษมร 8 และ

ในรฐสกขม8 ประเทศเนปาล8 ภฏาน8 ปากสถาน8 มองโกเลย8

4. ความหมายของพระเครองเบญจภาค

ความหมายท 1

พระชดเบญจภาค คาวา เบญจ แปลวา 5 ภาค แปลวา ผมสวนรวม หมายความวา

การนาเอาพระ 5 องคมารวมกนอนไดแก

พระสมเดจวดระฆงจงหวดกรงเทพมหานคร

พระรอดมหาวนจงวดลาพน

พระผงสวรรณจงหวดสพรรณบร

พระนางพญาจงหวดพษณโลก

พระซมกอจงหวดกาแพงเพชร

66 ความหมายท 2

หมายถงสงศกดสทธ 5สมย อนไดแกสมยทวาราวด ผสมลพบร ไดแกพระรอดเจา

สรางโดยฤๅษนารอดจดเปนพระเครองทม ความเกาเปนท 1 ในพระชดพระเบญจภาค และมความ

สวยงาม ไดสดสวนเปนหนงในดานสนทรยภาพและศลปะชนสงคลาสสก เสมอนจะมชวต

มความรสก ประกอบไปดวยมวลสารอนประกอบไปดวย ดนศกดสทธในการสรางอนไดแก

ดนศลาธคณ อนมคณสมบตพเศษ ในการสมานเนอวาน พระธาตกายสทธ และวาน 108 ประการ

ทมความหมายในตวเอง มงไปในทางคงกระพนชาตร ทมความขลงอยางลกซงจากประสบการณครง

แลวครงเลาในสงครามอนโดจน ,สงครามเวยตนาม ,ภหนรองกลา ททหารไทยไดใชมประสบการณ

อยามากมายจนมคาพดทวา ใครไดครอบครองพระรอดถอเปนผมบญบารมสงสง จงเกดนยายตางๆ

นาๆของเซยนพระ และ การปลอมพระรอดกนอยางแพร หลาย เพอหลอก คนท ไมเคยเหนพระรอด

แท การสรางพระรอดนน ยงแฝงดวยปรชญาทจารกบนองคพระเชนเครองหมายพระราชลญจก ร

ทบรเวณ พระอระดานขวา ของพระรอดวดจามเทว ทแสดงถงอาณาจกรอนยงใหญของจามเทววงศ

แหงหรภญชยนคร พระรอดถอเปนเพชรนาหนงของเมองลาพน มพมพหลกๆ คนพบ ม 5 พมพทรง

อนไดแกพมพใหญ ,พมพกลาง , พมพเลก , พมพตอ , พมพตน แตละพมพท รง กแยกไปอกหลาย

บลอก แตดภาพรวมๆ แลวจะเหมอนกนในตาหนและพมพทรงและอยในตระกลใหญๆ 3 กลมดงน

1. กลมพระสงค อนไดแก นอยหมา และอดตเจาอาวาสวดมหาวน พระญาณชมพล

กลมนจะมพระรอดมากเพราะเปนพระยคแรกทไปบรณะวดมการกอสรางบอยครง

2. กลมชางโยธา เทศบาลนครลาพน ในการไปกอสรางบรณะ กฏหอระฆงศาลา

เอนกประสงค พระวหาร เหลาน ลวนตองใชเครองมอหนกเขาไปทางานอนไดแก รถแบคโฮ ขดได

ลกวาแรงคน กลมนจะพบพระรอดมากกวากลมแรกพระรอดมกอยในหมอดนเผาโบราณ

3. กลมคนงานทไปทางานกอสรางของเทศบาล และชางรบเหมา กลมนจะไดพระรอด

แตไดจานวนไมมา เทาสองกลมทกลาวมาขางตน พระรอดสวนใหญจะเปนพระรอดทกระจายออกมา

นอกหมอดนเผาจะเปนพระรอดทมดนขกรและดนชนวนตดมากวาพระรอดทบรรจในหมอ

สมยอทอง ไดแก พระผงสพรรณ สรางโดยฤๅษพราลยพระมหาธรรมราชาลไทย ผทรง

เลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ไดแผอาณาจกรจากกาแพงเพชร มายงสพรรณบร ดงความใน

ศลาจารกไววา ในแผนใบลานทองจารกอกษรขอมโบราณ ถงประวตการสรางพระวดมหาธาต

สพรรณบร ไววา “พระราชาผย ง ใหญกวาพระราชาทงหลาย ในอโยธยาทรงพระนามวาจกรพรรด

โปรดใหสรางพระสถปองคนขนไวและทรงบรรจ พระบรมธาตของพระพทธเจาไวภายใน แตสถปของ

พระองคชารดทรดโทรมไปตามกาลเวลา พระราชโอรสของพระองค ผทรงเปนพระราชา เหนอ

พระราชาทงหลายในแผนดนทงมวล และเป นราชาธราชผประเสรฐโปรดใหปฏสงขรณใหกลบคนด

และทรงบรรจพระธาตของพระพทธเจาไวในสถปนน”พงสนนษฐานดงน

67 (1) พระทงสองมอายของเนอดนมความใกลเคยงกนหมายถงพระกาแพงกบพระผง

สพรรณ

(2) มวลสารทวเคราะหและใกลเคยงกนเพยงแตพระผงส พรรณนนมความละเอยด

กวาบางพมพทรงเทานน

(3) ศลปะในการสรางนนบางพมพมศลปะสโขทยผสมผสานเขาไปดวย เชน พมพ

พระผงสพรรณ หนาสโขทย (Sukhothai.stye) และสรางโดยพระฤๅษเชนเดยวกนพทธศลป ศลปะอ

ทอง เปนพระพทธรปปางมารวชยเนอพระแกวานห นกนมสวยงาม มเสนหแกผทไดพบเหน นบวา

เปนหนงในเรองของมวลสารและความหมาย ทมความสรมงคล มอทธฤทธปาฏหารยดงไดพบบนทก

ในลานทอง ซงเปนสงประเสรฐยงนกถอเปนเพชรนาหนงของเมองสพรรณบร

สมยสโขทย ไดแก พระซมกอ สรางโดย พระมหาธรรมราชาลไทย กษตรยกรงสโขทย

พระองคมความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ทรงโปรดใหสรางพระกาแพงเพชรหลายพมพ

ทรงไดรบการยอมรบเปนศลปะสโขทยทมความสวยงามพทธศลปเปนพระปางสมาธนงอยในซม

ประภามณฑล (คลายรปตวก) ดานในเปนลายกนกลวดลายท ลงตว มวลสารในการสรางความหมาย

ลกซงททรงคณคาในเรองของความคงกระพนชาตร โชคลาภ เงน ทอง ปรากฏในลานทอง บนทกไว

วา มกแลวไมจน ถอเปนเพชรนาหนงของเมองกาแพงเพชรและสรางโดย พระฤๅษ กถอวาเปนเลศ

ในเรองของอทธฤทธ

สมยอยธยา ไดแก พระนางพญา สรางโดยกษตรยอยธยา (พระวสทธกษตรย และสมเดจ

พระนเรศวร ) ยคกลาง พ.ศ. 200 – 2173 เปนพระทสรางแมพมพททาจากไมมงคลจากพมพ

พระองคทชดเจนจะปรากฏ เสยนไมชดเจน ทสาคญสรางโดยเชอสายหรอราชวงศกษตรยนกรบ

คอ พระวสทธกษตรยเปนรา ชธดา ทาวศรสรโยทย และเปนพระมารดาสมเดจพระนเรศวร สมเดจ

พระนเรศวรไดทรงซอมแซมปฏสงขรณ สรางพมพพระแจกใหทหารนกรบ ทเหลอนาบรรจกร

วดนางพญาวดราชบรณะ และวดศรรตนมหาธาต พระทสรางโดยกษตรย ทเปนนกรบซงกอบกเอก

ราชชาตไทยน ใครไดครอบครองถอวาไดพระบารมกษตรยทเปนนกรบ ทชนะศกทกครงทมการรบ

นบเปนเพชรนาหนงของเมองพษณโลก

สมยรตนโกสนทร ไดแก พระสมเดจวดระฆง สรางโดยสมเดจพฒาจารย (โต พรหมรงส)

ไดบรรจงสรางพระสมเดจ ดวยมวลสารทเปนสรมงคล เชน พระธาต ไมมงคลชนดตาง ๆ เกสร

ดอกไม และพระกรตางๆ ทเจาประคณสมเดจไดพบเมอธดงคไปตามสถานทสาคญๆ ในตางจงหวด

ซงเปนเชอพระราชวงศทมความเปนอจฉรยะ และเปนทปรกษาพระมหากษตรย ทาใหประเทศไทย

พนรอดปลอดจากเลหกลโกงของตางชาตและเปนไทย เชน ปจจบน และทานยงมความแตกฉานใน

เรองของธรรมะและทางฤทธอยางลกซง ดงเชนททานไดคนพบพระคาถาชนบญชร ซงถอวาเปนเลศ

68 ในการปลกเสกสรางพระสมเดจวดระฆงทมชอเสยงโดง ดงจากอดตจนถงปจจบน นบเปนเลศทได

อญเชญมาเปนพระประธานในพระชดเบญจภาคท ลงตว ทงในดาน ความสมดล และสวยงามในดาน

สนทรยภาพ พระสมเดจวดระฆงเปนพทธศลปสมยรตนโกสนทร ปางสมาธ ในซมหวายโคง ภายใน

กรอบสเหลยมทมความสมานกลมกลนเปนเพชรนาหนงแหงเมองสยาม

ความหมายท3

อนไดแก พระเจา 5 พระองค เพราะประกอบไปดวย พระ 5 องค ซงเปนของดในแตละ

ทองถน บางคนมความเชอวา นาไปแกอาถรรพ ภตผปศาจ นาไปเสรมบารม สวมใสแลวรารวยเงน

ทอง มสงาราศ พระบางองค มคณสมบต 3 ประการครบอนไดแก คงกระพนชาตร , โภคทรพย,

เมตตามหานยม นาไปสะสม อนรกษศลปวฒนธรรมทองถน บางคนนาไปแลกเปลยนเพอหวงผล

ทางกาไร ทงน ขนอยกบความเชอและความศรทธา ของแตละคน แตละกลม เชน ปจจบนแบงกน

เปน 3 กลม หรอทางสามแพงไดแก กลมพระแท , กลมพระเซยน , กลมพระตลาด แลวแตทศนวสย

พงเลอกไดของแตละกลม

ความหมายท4

เชอใน อทธฤทธ อภนหาร ความศกดสทธเชอในพระพทธคณในองพระ จาก

ประสบการณครงแลวครงเลาจากอบตเหตทเกดขนจนมความเชอวา

พระสมเดจวดระฆงมพทธคณทางคลาดแคลว,เมตตามหานยม

พระรอดมหาวนมพทธคณทางคงกระพนชาตร,คลาดแคลว

พระผงสพรรณมพทธคณทางคงกระพนชาตร,เมตตามหานยม

พระซมกอมพทธคณทางคงกระพนชาตร,โชคลาภ,เงนทอง

พระนางพญามพทธคณทางคลาดแคลว,โชคลาภ,เงนทอง

ความหมายท5

มความเชอวาการรวมตวของธาตทง5อนไดแก,ดน,นา,ลม,ไฟและทอง

1. ดนไดแกพระสมเดจความหมายคงกระพนชาตร,ความมนคงความหนกแนน

2. นาไดแกพระรอดความหมายแคลวคลาด,เมตตา

3. ลมไดแกพระผงสพรรณความหมายแคลวคลาด,เมตตา,คงกระพนชาตร

4. ไฟไดแกพระนางพญาความหมายแคลวคลาด,แกอาถรรพ

5. ทอง ไดแก พระซมกอ (ทองมาจากดน) ความหมาย คงกระพนชาตร ,มนคง

69

65. ประวตพระเครอง พมพสมเดจ

สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรงส) "สมเดจโต" โดยทสมเดจพระพฒาจารย (โต พรหม

รงส) ไดเคยเปนเจาอาวาสวดระฆงโฆสตารามเมอ พ .ศ. 2395 และวดระฆงเปนวดทอยในพนท

เขตบางกอกนอย ชาวบางกอกนอยจงถอทานเปนเสมอนเพชรประดบในเรอนใจของชาวบางกอกนอย

ชาตะวนพฤหสบดท 17 เมษายน พ .ศ. 2331 ตรงกบเดอน 5 ขน 12 คา ปวอก จ .ศ. 1150 เวลา

พระบณฑบาต 06.45 น. ยารง 9 บาท) มารดาชอ งด เกศ บดาไมปรากฏแนชด บางแหง อางวา

เปนราชวงศจกกร

บวชเปนสามเณร เมออายได 13 ป ณ วดใหญเมองพจตร ตอมายายมาศกษาพระปรยต

ธรรม ณ เมอง ชยนาทพออายได 18 ป กยายมาศกษากบอาจารยแกว วด บางลาพ กรงเทพฯ และ

ยงได ศกษาพระปรยตธรรมกบเสมยนตราดวง ขนพรมเสนา ปลดเสนา ปลดกรมนท เสมยนบญ

และพระกระแสรตอมาไดเขาเฝาสมเดจพระลกยาเธอเจาฟากรมหลวงอดศรสนทร พระบรมโอรสาธ

ราชใหทรงโปรดมาอยกบสมเดจพระสงฆราช วดมหาธาต

บวชเปนพระภกษ พอถง พ .ศ. 2351 อาย 21 ป สมเดจเจาฟาพระบรมราชโอรสทรง

รบภาระบรรพชาเปน นาคหลวงโดยใหไปบวชทวดตะไกร จงหวดพษณโลก ซงโยมแมและญาต ม

ภมลาเนาอยทนน แลวมาประจาอยกบพระสงฆราชวดมหาธาตตอไป

เปนเจาอาวาสวดระฆงฯ เมอพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 สวรรคตลง

เจาฟาทลกระหมอม ซงบวชตลอดรชกาลท 3 ทวดบวรฯ กลาสขาบทขนเสวยราชย เปนรชกาลท 4

แหงราชวงศจกกร กไดทรงมพระบรมราชโองการใหเปน "พระธรรมกตต" ดารงตาแหนงเจาอาวาส

วด ระฆง เมอ พ .ศ. 2395 ไดดารงตาแหนงเจาอาวาสไดไมนาน พอถง พ .ศ. 2397 กโปรด เกลาฯ

ใหเปน "พระเทพกว" ตอมาเมอ พ.ศ. 2407 กโปรดเกลาฯ ใหเปน "สมเดจพระ พฒาจารย " ชาวบาน

ทวๆ ไปเรยกกนวา "สมเดจพฒาจารยโต วดระฆง" เรยกไปเรยกมา เหลอเพยง "สมเดจโต" ในทสด

ขณะทโปรดเกลาฯ เปนสมเดจนน มอายได 78 ป อาย พรรษาได 56 พรรษาแลว

มรณภาพ สมเดจโต จะอาพาธดวยโรคอะไรไมปรากฏ มรณภาพเมอวน เสาร แรม 2 คา

เดอน 8 (ตน) ปวอก จ.ศ. 1234 ตรงกบวนท 22 มถนายน 2415 เวลาประมาณ 24.00 น.เศษ บน

ศาลา ใหญวดอนวรวหาร บางขนพรหม

สมเดจโตมสรรวมชนมายของทานได 85 ป ดารงตาแหนงเจาอาวาสวดระฆงโฆสตาราม

ได 20 ป บรบรณ ดารงฐานนดรศกด สมเด จพระพฒาจารยโตมาได 7 ป เศษ 65 พรรษา สมเดจโต

ทรงถวายความจงรกภกดตอพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวเปนทย ง ไมวาจะเปนทางตรง

และทางออม ทกประการ

70

6

อจฉรยะและภมปญญา

ทานสมเดจโตนน เปนคนทเกดอายได 5 รชกาล ตงแตรชกาลท 1 จนถงรชกาลท 5 ม

แมเปนชาวบานธรรมดา ชอใดนนตามประวตหลายตอหลายเลมมไดกลาวอาง สมเดจทานเปนคน

อจฉรยะภมปญญาแตกฉาน ตงแตสมเดจโตขนบวชเณรกมผอปถมภคาชมาโดยตลอด ไมเคยยง

เกยวทางดานโลกย หญงใด ๆ มาชอบพอไมเคยสน เปนเดกวานอนสอนงาย มกไมเชออะไรงาย ๆ

ชอบด เหตผล ชอบคดวเคราะหสตปญญาจงแตกฉาน พอโตขนมาอายไดครบบวชเปนพระ ทานก

บวชสละเณร เปลยนบวชเปนพระตอไปเลย การบวชเปนพระนนเปนทฮอฮาชอบพอรกใครของผ

หลกผใหญจนถงกษตรย จดเปนนาคหลวง เมอบวชเปนพระเสรจ ท านไดเทยวสญจรไปมาตามท

ตาง ๆ ตามนสยของทานทของคนควาหาความรจงมงศกษาหาอาจารยตางๆทคงแกเรยนดาน

วปสสนากรรมฐานสมถะ จากอาจารยตาง ๆ ขอเดนธดงคพงไพรไปดวย

ขณะนนยศของทาน ยงไมไดยศเปนสมเดจ เปนพระธรรมดา อาศยทานแตกฉาน ดาน

ปญญา พระไตรปฎกทานรอยางด จตใจทานมงแตบชาพระศาสนาใหเจรญรงเรอง ทานจงรเรมสราง

พระขนมา สมยทขณะนนยศยงไมไดเปนสมเดจ ทานสรางขนตามใจของทาน รปแบบพมพพระ

สมเดจททานสรางตอนนน มใชเปนรปสเหลยมผนผาทเรากาลงแสวงหาพระสมเด จกน รปทรงพมพ

สมเดจขณะนนเปนรปคดหอย จบผงมาป นเปนกอน ๆ ยาว ๆ แลวกวนเปน คดหอย ปลกเสกแจก

ชาวบาน บางพมพกเปนรปปกม แสดงใหเหนวา ทานสมเดจเรมสรางพระสมเดจตงแตยงไมไดยศ

สมเดจจากในหลวงแตงตง วดททานไดไปอยกหลายตอหลายวด แตในทนเราจะเอาเฉพาะวดท

สาคญในตระกลพระสมเดจทเลนกนอย นนคอ วดเกศไชโย วดบางขนพรหม และวดระฆง ทงสาม

วดน ทานไดสรางพระสมเดจขนมาจนทกวนนเรากตางเสาะแสวงหากนอย การสรางนนทานสมเดจ

จะปลกเสกเดยวแตเพยงผเดยว เพราะฉะนนพลงจตในพระสมเดจทกรนทกพมพจงเปนพลงจตของ

ทาน

หลงจากททานไดราเรยนจนสาเรจวปสสนาญาณกรรมฐานชนสง มอาจารยอยทาน

หนง อาจารยทานนนคอ สมเดจพระสงฆราชสกไกเถอน เหตทเรยกวาสงฆราชสกไกเถอน เพราะม

ไกปา ทานสงฆราชเอามาเลยงจนเชองเลนกนได จงไดฉายาวาสงฆราชสกไกเถอน พระสงฆราชนน

เปนอาจารยของสมเดจโต พราสอนวชาตาง ๆ ใหจนสมเดจโตเกงแตกฉานท กอยาง สมยนนสมเดจ

พระสงฆราชสกไกเถอนไดสรางพระสมเดจวดพลบขนมาปลก เสกเอง ซงสมเดจโตกร จากนนมาไม

นาน ทานสมเดจโตกไดมาเปนเจาอาวาสวดระฆง

จากการทไดรบยศเปนถงสมเดจนน ทานจาใจยอมรบ เพราะตอนนนในหลวงเปนเจา

ฟา ซงหลกเลย งไมได เพราะฟานนปกคลมพนดนไปหมด จะหนฟากไมพน แตถาเปนเจาแผนดน

สมเดจโตทานมความรยอมหนพนจงไมรบยศ หนออกนอกแผนดน โดยเดนธดงคไปหลายเดอนเพอ

หนยศ แตนกษตรยเปนยศถงเจาฟาไมพนจงจาใจรบยศสมเดจ และเปนเจาอาวาสตงแตนนมา

71 6

มคราวหนง ทานสมเดจโตไดสรางพระสมเดจขนมาพมพหนง โดยผมอชางหลวงชวย

แกะพมพให พอสรางเสรจปลกเสกเสรจทานโตกไดถวายพระสมเดจทรงพมพน ให รชกาลท 5 ทาน

ไดนาพระสมเดจทสมเดจโตสรางตดตวไปประเทศเยอรมนพอถงเยอรมน กษตรยเยอรมนพบ เขาก

แปลกใจ แลเหนทหนาอกของ รชกาลท 5 มแสงสวาง ประกายออกมา จงกราบบงคมทลถามวา ใน

พระวรกายมอะไร รชกาลท 5 กนกขนมาไดวา มพระสมเดจองคหนงททานสมเดจโตใหตดตวมา จง

ถวายใหกบกษตรยเยอรมนไป เรยกสมเดจทรงพมพนวา ทรงพมพไกเซอร

6

วาดวยอภนหาร

เจาประคณสมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรงส) ไดศกษาเชยวชาญ ทงในทางคนถธระ

และวปสสนาธระดงกลาวมา นบวาทานเปนอจฉรยะบรษผหนงทหาไดยากในโลก (ดวยปรากฎวาม

แตผชานาญเฉพาะธระเดยวทชานาญทงสองธระน นหายาก ) เหนจะเปนเพราะทานเชยวชาญ

ในสองธระประกอบกน จงเกดเสยงเลองลอกนวา ทานทรงคณในวทยาคณานภาพศกดสทธวา

เครองวทยาคมของทาน มคณานภาพศกดสทธคอ แกโรคตาง ๆ ปองกนสรรพภย คาขายด

ทางเมตตามหานยมกวาดนก อน งวากนวา ทานทรงคณวเศษถงสามารถทาสงซงเหลอวสยมนษย

สามญใหสาเรจได อาทเชน ทาใหคลนลมสงบ หามฝน ยนหนทาง เปนตน ดงจะยกมาสาธกเปน

อทาหรณตอไป ในรชกาลท 4 โปรดใหสรางพระราชวง พระทนง และพระเจดยวหารทบนเขา

มหาสมณะ จงหวดเพชรบร พระราชทานนามเรยกรวมกนวา "พระนครคร" (และเขามหาสมณะนนพระ

ราชทานนามใหมวาเขามไหศวรรย ) ในจดหมายเกตของหมอบรดเล (พมพไวในประชมพงศาวดาร

ภาคท 120 หนา 52) วา โปรด ใหเฉลมพระราชมณเฑยรทพระนครคร พรอมกบบรรจพระบรมธาต

ในพระเจดยศลา เมอเดอนพฤษภาคม ปจอ พ.ศ.2405 ดงน กลาวกนวา เจาประคณสมเดจโต ไดไป

ในงานพระราชพธนนดวย ขากลบทานออกเรอจากปากอาวบานแหลมจะขามมา อาวแมแลอง เวลา

นนคลนลมจดมาก ชาวบานหามทานกไมฟง วาทานไดออกมายนทหนาเกงเรอโบกมอไปมา ไมชา

คลนลมกสงบราบคาบ คราวหนงมการกอพระเจดยทรายทในวดระฆง ประจวบกบวนนนมเมฆฝนตง

มดคลม คนทงหลายเกรงฝนตก จงไปกราบเรยนปรารภกบเจาประคณสมเดจโต ทานไดกลาวพรอม

กบโบกมอวา "ตกทอน ๆ" วานาประหลาดทในวนนนปรากฎวาฝนไปตกทอนหาไดตกทใน ตาบลศร

ราชพยาบาลไม คราวหนงเขานมนตเจาประคณสมเดจโต ไปในงานพธโกนจกทจงหวดอางทอง

ทานไดเรมออกเดนทางกอนถงกาหนดเวลาเพยง 3 ชวโมง มผสงสยวาทานจะไปทนเวลากาหนดได

อยางไร ถงกบไดสอบถามไปยงเจาภาพในภายหลงตอมากไดรบคาตอบวาทานไปทน เวลาตาม

ฎกาทกประการ (วาวชานทานไดเรยนตอพระอาจารยแสง ทจงหวดลพบร )กลาวกนวา เจาประคณ

สมเดจโต ไมมเงนตดตว เพราะทานเปนผมอธยาศยมกนอยไมเกบสะสม แตนาประหลาดททาน

สามารถสราง ปชนยวตถสถานใหญๆ โตๆ สาเรจหลายแหง (บางแหงสรางคางไว เชน พระโตวด

อนทรวหาร ทานประสงคจะใหผอ นสรางตอบาง ) มผไดพยายามสงเกต กนแลวแตกไมทราบวา

ทานเอาเงนมาแตไหน พระเทพราชแสนยา วาคราวหนง ชางปนไปขอเงนคาจาง กอสรางจาก

เจาประคณสมเดจโต 1 ชง (80 บาท) ทานบอกใหหลวงวชตรณชยหลายชาย ไปเอาเงนทใตทนอน

72 ของทาน หลวงวชต ฯ กลบมากราบเรยนวา ไดไปคนหาดแลวไมเหนมเงนอยเลย ทานสงใหไป

คนหาใหม กไดเงน 1 ชง เรองนหลวงวชต ฯ วานาประหลาดนกหนา มสงหนง ทเจาประคณสมเดจ

โต ไดทาไวทวดระฆง คอนามน ต มคาเลากนวา เจาประคณสมเดจโต ไดปลกเสกลงเลขยนต

ศลา 3 กอน กอนหนง เอาไปไวทในสระหลงวด (สระนตนเขนนานแลว ) กอนหนงเอาไวในสระกลาง

นา (สระนยงมปรากฏอย ) อกกอนหนงเอาไวในแมนาตรงหนาวด (หางเขอนราว 2 วา ประมาณวา

อยตรงกลางโปะทาเรอ ) วานาในทท งสามแหงนน มคณานภาพศกดสทธตางกน คอนาทสระหลงวด

อยคงกระพนชาตร นาทสระกลางวด ทางเมตตามหานยม นาทหนาวดทาใหเสยงไพเราะ (เหมาะกบ

นกรอง ) และวาเมอจะตกนาทหนาวดนาใหตกตามนา (หามตกทวนนา ) ถานานงใหตกตรงไป

อภนหารของเจาประคณสมเดจโต นบถอกนสบมาจนเมอทานถงมรณภาพแลว ดงปรากฎวามผคน

ไปบนบานปดทองทรปหลอของทานเนองๆ วากนวาเพยงแตตงจต ระลกถงทาน กยงใหเกด

ประสทธผล อยางนามหศจรรย จะยกมาอางเปนอทาหรณ ดงเชนเจาคณธรรมกต (ลมล สตาคโม ป .

6) วดระฆงกลบไมทนรถไฟ ตองเดนมาลงเรอเมลโดยสารททาเรอ พอยางเขาชานสถานเรอ มชาย

คนหนง ในเครองแตงกายชดดา เดนออกจากทกาบงตรงเขามาขวางทาง ถามวา "ทานจะไปไหน "

ตอบวา จะไปหาเจาประคณสมเดจโต ขอใหชวยคมภย ทานวา แลวชายคนนนกออกเดนหลกทางไป

โดยไมไดพดอะไร และอกคราวหนง (ดราว พ.ศ.2485) ทานไปเทศน ทวดอนทา- ราม แขวงจงหวด

พระนครศรอยธยา ใหเรอจางสงทแพหนาวดสวรรณเจดย (ตาบลหวเวยง ) ดวยหมายจะขนไปพก

วดนนกอน แตขนวดไมไดเพราะนาท วม เวลานนดกมาก ผคนนอนหลบกนหมดแลว ทงฝนกตก

พรา ๆ ทานมรจะทาอยางไร เลยนงพกอยบนตมปนทขางแพนน สกครหนงมชาย 2 คน พายเรอ

ทวนนขนไปทางเหนอ ทานจงเอาไฟฉายสองทตวทานเองใหรวาเปนพระ พรอมกบรองเรยกใหชวย

รบสงขนทว ด ชาย 2 คนนนจะไดยนหรอไมไมทราบ แตหาไดนาพาตอคาขอรองของทานไม คงเรง

พายเรอตอไป ทานจงตงจตระลกถงเจาประคณสมเดจโต วา เวลานลกลาบาก ขอใหหลวงพอชวยลก

ดวย ทานวา นาประหลาดทตอมาสก 4-5 นาท ชาย 2 คนนนไดพายเรอมารบทาน สงขนวด สวรรณ

เจดยตามประสงค พระอาจารยขวญวสฎโฐ เลาเรองหนงวา คราวหนง มงานฉลอง สพรรณบฎ

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ม.ร.ว.เจรญ อศรางกร ณ อยธยา) ทวดระฆงในงานนนมอาจารยมา

ประชมกนหลายรป พอตกบายฝนตงเคามดครม เสมยน (ตรา) เหมอน บานหลงตลาดบ านขมน

จงหวดธนบร ผซงมความเคารพในเจาประคณสมเดจโต มาก ไดกลาวขนในทประชม วาทานผใดจะ

สามารถหามไมใหฝนตกได ทประชมตางนงไมมใครวาขานแตอยางไร เสมยน (ตรา) เหมอน กลาว

ตอไปวา (สมเดจโตถงจะหามฝนได ) แลวผนหนาไปทางรปหลอเจาป ระคณสมเดจโต จดธปเทยน

บชาสกการะตงสตยาธษฐานขออยาใหฝนตกทวด วาวนนนฝนตกเพยงแคโรงหลอ หาตกถงท

วดระฆงไม คนทงหลายตางเหนอศจรรยยงนก พรรณาวาดวยอภนหาร พระพทธรปทเจาประคณ

สมเดจโต สรางตอไป จะกลาวงถงพระโตกอน อนพระโต (หรอเรยกกนวา "หลวงพอโต ")

ทเจาประคณสมเดจโต สรางไวน ดเหมอนจะมอภนหารศกดสทธท งนน ขอนจะพงสงเกตเหนได

ดวยมประชาชนไปปดทองบนบาน ศาลกลาวและเซยมซเสยงทายกนเนองๆ บางแหงถงจดใหมงาน

ประจาป มพทธศาสน กชนจากแหลงตางๆ ทวประเทศมาชมนมกนในคราวหนง ๆ นบแสน

73 วาเฉพาะพระโตวดไชโย ปรากฎในหนงสอ "ลลตพายพ " พระราชนพนธ ในรชกาลท 6 วาเมอป

มะเสง พ .ศ.2448 พระบาทสมเดจพระมงกฎกลาเจาอยหว แตยงดารงคพระยศเปนสมเดจพระบรม

โอรสาธราช เสดจประพาสหวเมองมณฑลพายพ ขากลบกรงเทพ เสดจทางชลมารคถงวดไชโย

ไดเสดจขนนมสการ ดงททรงพระราชนพนธเปนโคลงไวดงน

6

“ถงไชโยหยดยง นาวา พระเสดจขนอรา วาสนน

นมสการปฏมา กรเกต คณพระฉตรกน เกศขา ทงปวง”

อภนหารพระโตวดอนทรวหาร เปนนทศนทาหรณ พระโตองคนเปนพระพทธรปท

ศกดสทธมาก วาสามารถคมกนสรรพภยพบตและใหเกดสขสวสด ลาภผลอยางมหศจรรย ดง

พรรณนาไวในเรองประวต พมพเมอวนท 31 มนาคม พ.ศ.2490 ตอไปน อภนหารของหลวงพอโต

ศกดสทธมาก ดงเปนทประจกษอยแลวโดยทวกน เปนสกขพยานซงไดเหนกนอยในระหวางท

บานเมองกาลงอยในระหวางศก สงคราม (พ.ศ.2484-2487) หลวงพอโตหาไดกระทบเทอนอยางใด

ไม คงอยเปนมงขวญ เปนทสกการะของชาวเราอยตลอดไป ไดมผกลาวสรรเสรญถงอภนหารความ

ศกดสทธของทานอยเสมอมไดขาด ในยามสงครามประชาชนในเขตอนๆ อพยพกนเปนจาระหวนแต

ในบรเวณเขตหลวงพอโต มใครจะมใครอพยพกน ซงมบางทานกล าววา จะไมยอมไปไกลจากองค

หลวงพอโตเปนอนขาด แตมบางทานจะตองอพยพ ไดไปลาสมเดจพระสงฆราช (แพ ตสสเทว )

วดสทศน มรบสงวาอยาไปเลย ในบรเวณวดอนทรวหารเหมาะและปลอดภยแลว เพราะหลวงพอโต

ทานกคมครองอย คงจะปดเปาภยนตรายไปไดและสมเดจพระพฒ าจารย(โต) ทานเปนผสรางไดทา

ไวดแลว ประชาชนสวนมากในวดอนทรวหารจงไมใครอพยพจากไป นอกจากนนเมอมภยทาง

อากาศเกดขนในคราวใด ประชาชนในเขตอนๆ ยงพลอยหลบภยเขามาอาศยอยในบรเวณวดอนทร

วหารเปนจานวนมาก ปรากฎวามเครองบนมาทงลกระเบดทบร เวณวดอนทรวหาร เปนลกระเบด

เพลงรวมดวยกน 11 ลกแตไมระเบด และไมเกดเพลงอยางใด ตอมาไดมเครองบนมาทงระเบดท

ตาบลเทเวศร โดยเฉพาะองคหลวงพอโตวดอนทรวหารใกลกบจดอนตรายมากแตหาเปนอนตราย

แมแตนอยไมซงประชาชนสวนมากทหลบภยเขามาในบร เวณหนาหลวงพอโตมองเหนฝงเครองบน

มาทงระเบดบายโฉมหนามงตรงมายงหลวงพอโต ครนมาถงในระยะใกลเครองบนฝงนนกลบวกมง

ไปทางทศอนเสย ซงดประหนงหลวงพอโตทานโบกหตถใหไปทางทศอนประชาชนและบานเรอน

ในเขตบรเวณหนาหลวงพอโตวดอนทรวหารจ งหาเปนอนตราย แตประการใด เรองทกลาวมาน

นบวาเปนสงศกดสทธอยมใชนอย แสดงใหเหนแลววา ลวงพอโตวดอนทรวหาร านมอภนหาร

ความศกดสทธมากเพยงใดจนกระทงในทกวนนประชาชนกพากนมานมสการสกการะบชามไดขาด

ชาวตางประเทศทเดนทางเขามาชมพระนคร กยงเลยมานมสการหลวงพอโตเสมอ ตามปกต

ประชาชนนยมนามนตของทานมาก มผมาขอ นามนตของทานไมเวนแตละวน นามนตของทาน

เมออธษฐานแลวใชไดตามความปรารถนา เปนมหานยมดดวย เวลาทจะไปหาผใดผนนกมความ

เมตตากรณา กอนทจะใชนามนตของทานใหไดสมความปรารถนาแลว ควรจะทราบวธใชดวย คอ

74 เมอผใดจะเอานามนตของหลวงพอไปใชค วรหาเครองสกการบชาเชนธปเทยนดอกไมบชา เสยกอน

แลวตงจตใหแนวแนนอมระลกถงองคหลวงพอโตตลอด จนสมเดจพระพฒาจารย (โต) ผสรางใหชวย

ตามความปรารถนาแลวนานามนตไปใหรบประทานและอาบตามความ ประสงค ผนนจะประสบแต

โชคชย เคราะหรายกอาจจะกลบกลา ยเปนดได พระพมพของเจาประคณสมเดจโต หรอเรยกวา

"พระสมเดจ" นน เจาประคณสมเดจไดสรางขนไวดวยมงหมายจะใหเปนการ สบตออายพระศาสนา

เปนขอสาคญ แตนาประหลาดอย ทคนทงหลายตางนบถอพรสมเดจเปนเครองรางททรงคณานภาพ

เปนอยาง วเศษ วาใ นบรรดาพระเครองราง พระสมเดจเดนอยในความนยม องสงคมในทกยค

ทกสมย ละวาจะหาซอไดดวย เงนตราในราคาแพงมาก อนเรองเกยวกบอภนหารพระสมเดจนน ได

ฟงเลากนมากมายหลายเรอง กลาวกนวา ภายหลงแตเจาประคณสมเดจโต ถงมรณะภาพ

พระสมเดจทใสบาตร สด และกระบงตงไวทหอสวดมนตนน ไดขนยายเอาไปไวทในพระวหารวด

ระฆง (บนเพดานพระวหารกม ) โดยมไดมการพทกษรกษากนอยางไร เปนตนวาประตวหารกไมได

ใสกญแจ ในปหนงเปนเทศกาลตรษสงกรานต มทหารเรอหลายคนมาเลนการพนนทหนาวด เช น

หยอดหลม ทอยกอง เปนตน จะเนองดวยเหตใดไมปรากฏ ทหารเรอเหลานนไดเกดววาทถงชกตอย

ตรนกนเปนโกลาหล ทหารเรอคนหนงไดเขาไปเอาพระสมเดจในพระวหารมาอมไวองคหนงแลว

กลบมาชกตอยตรน กนตอไปทสดปรากฎวาทหารเรอคนนไมไดรบบาดเจบอยางไร แม รอยฟกชา

กไมม สวนทหารเรอคนอน ๆ ตางไดรบบาดเจบ ทรางกายมบาดแผลมากบางนอยบางทกคน

อกเรองหนงวา คราวหนงมชายคนหนงอยบานตาบลไชโย จงหวดอางทอง ปวยเปนโรคอหวาต คน

หนงฝนวา เจาประคณสมเดจโต มาบอกวา "ยงไมตายใหไปเอาพระสมเดจทบนเพดานพระวหารวด

ระฆงมาทานามนตกนเถด" พวกญาตไดพยายามแจวเรอกนมา อาพระสมเดจไปอธษฐาน นามนตให

กน หายจากโรคนน พระอาจารยขวญ วสฎโฐ เลาวา มหญงคนหนง ชอจน ภมลาเนาเดมอย

จงหวดอางทอง คนเคยสนทสนมกบเ จาประคณสมเดจโต แตยงเยาววย ตอมานางจนไดยายมา

ประกอบอาชพตงรานคาอยทางแขวงจงหวดนนทบร ภายหลงยากจนลงเพราะการคาขาดทนนางจน

ไดยนกตตศพทเลองลอถง คณวเศษของเจาประคณสมเดจโต วนหนงจงเขาไปหาทาน สนทนากน

ในตอนหนง นางจนกลาววา "เวลานดฉนยากจนมาก " ทานวา "มาทนไมจนหรอกแมจน " แลวทาน

หยบพระประจาวนใหนางจนองคหนง บอกใหอาราธนาทานามนตอธษฐานตามปรารถนา และวา

"ถาแมจนรวยแลวอยามาหาฉนอกนะ" นางจนกราบเรยนถามวา "เปนยงไรหละเจาคะ?" ทานตอบวา

"ฉนไมชอบคนรวย ฉนช อบคนจน" วานางจนไดพระมาแลวทาตามททานบอก แตนนการคากเจรญ

ขนโดยลาดบ ทสดนางจนกตงตวไดเปนหลกฐานผหนงในถนนน นางจนทอายออนกวาเจาประคณ

สมเดจโต เรยกเจาประคณสมเดจโต วา "หลวงพ" มคนถามนางจนวา "รวยแลวทาไมจงไมไปหา

สมเดจโต อกเลา" นางจนตอบวา "เพราะหลวงพโตสงไววา ถารวยแลวหามไมใหไปหา หลวงพโตน

แหละศกดสทธนก พดคาไหนตองเปนคานน " รอยเอกหลวงวจารณพลฉกรรจ (แสวง ผลวฒนะ )

สสดจงหวดกาญจนบร วา คราวหนงไปราชการทหารทตาบลพนมทวนในจงหวดนน ถกคนรายล อบ

ยงหลายนด แตไมเปนอนตราย วาเพราะมพระสมเดจทบดา (นายอาญาราช อม ซงเมอบวชเปนตน

กฏเจาประคณสมเดจโต ใหไว) นายเปลอง แจมใส วาเมอยงรบราชการในกรมรถไฟ แผนกชางเวลา

75 นนอายราว 25 ป คราวหนงไดขนไปตรวจทางรถไฟสายเหนอซงเพงสรางเสรจขณะยนตรวจการ อย

ทายรถถงทแหงหนง (ตาบลบานแมปน จงหวดแพร ) รถแลนเขาโคง พอนายเปลองประมาทตวนาย

เปลองไดพลดตกจากรถลงไปนอนอยขางทาง (เวลาตกนนรสกตวเบามาก ) แตไมไดรบบาดเจบ

อยางใด เปนเพยงเทาขดยอกบางเลกนอยเทานน นายเปลองวาทตวไมมอะไรนอกจากพระสมเดจ

จงเชอมนวาทไมเปนอนตรายนนเปนเพราะอานภาพพระสมเดจแนนอน พระอาหรภตรพสฐ (เลก

อณหนนท) เลา เรองหนงวา คราวหนงหญงลกจางคนหนงชอรป เกดโรคทองเดนจนตวซด (เขาใจ

วาเปนโรคอหวาต ) ในเวลานนดกมากราว 1.00 น. ไมทราบวาจะไปหายาทไหน นกขนถงพระ

สมเดจทมอย (เปนพระชนดปรกโพธใบ ) คณพระจงอาราธนาทานามนตใหกนบาง เอาตบศรษะบาง

สกครหนงกนอนหลบ เมอตนขนหญงลกจางบอกวา ไดฝนวา มพระสงฆชราภาพ องคหนงมาบอก

วา "ยงไมตาย" ถาไดกนนามนตนนเรอยๆ มาจนอาการโรคคลายหายเปนปกตด เรองหนงวาเมอ

ภรรยาจะคลอดบตรคนสดทอง เจบครรภอยจนถง 3 วนกยงไมคลอด จงจดธปเทยน บชาสกการะ

อาราธนาพระสมเดจลงแชในนา ตงจตอธษฐานตามประสงค แลวเอานานนใหกนบาง ตบศ รษะบาง

วาไมชานกกคลอดอยางงายดาย แขกทพาหรดคนหนง ซงชอบพอคนเคยกบคณพระบอกวา ทเขา

ไดภรรยา 3 คนทอยดวยกนในเวลานนน เพราะเขาเอาพระสมเดจฝนใหกนทกคน (วาพระนนเปน

พระสมเดจกรวดใหมบางขนพรหม ) พระสมเดจงไมขาม คราวหนงมงเล อยมา คณพระไดเอาพระ

เครองเหลานน ทาดงนหลายครง ปรากฏวางมไดเลอยขามพระสมเดจ แมแตเลอยเขามาใกลกไมม

สวนพระเครองชนดอน ๆ งไดเลอยขามบาง เลอยเฉยดไปบาง คณพระอาทรฯ เลาตอไปวา ตวคณ

พระเองไดเคยฝาอนตรายมาหลายครง แตกปลอดภยทกคราว และวานาประหลาดอยางหนง ทคน

กาลงทะเลาะววาทถงจะทารายกน ถาเรามพระสมเดจอยกบตวเขาไปหามปราม คนเหลานนจะเลก

ทะเลาะตางแยกยายกนไปทนท พระสมเดจแกโรคอหวาต เมอประกา พ .ศ.2416 เกดโรคอหวาต

(โรคปวง) ครงใหญ ผคนลมตายกนมาก กลาวในจดหมายเหตบญชนาฝนของ (สมเดจพระมหาสมณ

เจา กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณ (เลม3) ดงน

"ระกาความไข คนตายนบได เกอบใกลสพน เบานอยกวาเกา หาเทาลดกนมะโรงกอนนน

แสนหนงบญช เขาจดหมายไวในสมดปนมมากกวาดงนเปนไป (เดอน 8 ขางขน)

6

เกดไขในวดมวย วนละคน ตงแตสองคาดล หกเวน

6

ศษยพระวอดวายชนม ถงส เทยวนา บางพวกไกลโรคเรน ชพตง ยงเหลอ

6

จบเสรจเผดจสน ประกา โรคปวงเกดมมา ทวดาน

นานอยไมเขานา เสยมาก เทยวแฮ ในทงรวงขาวมาน ไคกลา นาเสย"

6กลาวกนวา ในคราวนนสมเดจพระพทธเจาหลวง ทรงพระราชทานแจกสมเดจ (ชนดปรกเมลดโพธ

ทเรยกกนวา "สมเดจเขยว") วาคนเปนอนมากไดรอดตายเพราะพระสมเดจนน จงเกดกตตศพทเลอง

ลอกนแพรหลายสบมา

76

6

6

6. ประวตการสรางพระนางพญา วดนางพญา จงหวดพษณโลก

1. พมพเขาโคง

พระนางพญา หรอ พระพมพนางพญา ซงนยมกนวาเปน ราชนแหงพระเครอง เปน

พระเครองทพบอยในพระเจดย และบรเวณวดนางพญา จงหวดพษณโลก ไมปรากฏหลกฐานวาผใด

สรางไวในแผนจาลกลานทองขอพระครอนโยค วดราชบรณะ มผคดลอกกนไววา พระนางพญาสราง

ในสมยสมเดจพระมหาธรรมราชาแหงกรงศรอยธยา จากการพจารณาเนอดนและพทธศลปะของ

พระนางพญาแลว มความเกาถงชวงตนๆ ในสมยกรงศรอยธยาเฉพาะพมพเขาโคงชางในสมย

อยธยาไดสรางขนเลยนแบบศลปะสมยสโขทย ซงเหนไดอยางเดนชดนอกจากพมพนพมพเขาตร ง

ยงมลกษณะใกลเคยงกบศลปะสมยพระเจาอทอง 2 จากภมสถานของวดนางพญากอยในสกลชาง

เดยวกน เมอพจารณาถงกษตรยทกพระองคทเคยครองเมองพษณโลกแลวพระบาทสมเดจพระบรม

ไตรโลกนาถครองเมองพษณโลกนานทสดในสมยกรงศรอยธยานบเปนยคทองของพระพทธศาสน า

ในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ เมองพษณโลกเปนราชธานแหงท 2 มความพรงพรอมทงกาลง

พลและกาลงทางเศรษฐกจ พระนางพญาคงสรางขนเมอปลายป พ .ศ.2007 - 2025 ในคราวเดยวกน

กบทสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ กอสรางพระปรางคแบบตนสมยอยธยาทวดพระศรรตนมหาธาต

จงหวดพษณโลกและไดบรณะพระสถปเจดยใหญ ฐานคลายเจดยมอญ ทวดราชบรณะ ซงพระสถป

เจดยองคนยงเปนสงา อยรมฝ งลานานานจนบดน พระนางพญา เปนพระดนเผาทมเนอหยาบทสด

ในบรรดาพระเนอดนชดเบญจภาค มเนอสอฐแดงเหลอง เนอเขยว เนอดา จดเดนของเนอพระนางพญา

คอ มวลดนประเภทเมดทรายทแทรกปนอยในเนอเปนจานวนมากเรยกกนวาเมดแร ขนาดสณฐาน

ของเมดทรายจะตองใกลเคยงกนทวองคพระ เพราะเปนเนอทผานการกรองมาแลวพมพและตาหน

เอกลกษณพระนางพญาม 7 พมพดวยกนคอ

2. พมพเขาตรง

3. พมพเขาตรง (มอตกเขา)

4. พมพอกนนใหญ

5. พมพสงฆาฏ

6. พมพอกนนเลก

7. พมพอกแฟบ (พมพเทวดา)

ตาหนเอกลกษณ

1. พระเกศเหมอนปลกลวย

2. ปรากฏกระจงหนาชดเจน

3. หนาผากดานขวาขององคพระจะยบหรอบบนอยกวาหนาผากดานซายขององคพระ

4. ปลายหดานซายมอขององคพระ จะตดเชอมกบสงฆาฎ

77 5. ปลายหดานขวามอขององคพระ จะแตกเปนหางแซงแซว

6. เสนองสะจะชอนเขาใตรกแร

7. จะมเมดผดขนอยระหวางเสนองสะกบเสนสงฆาฎ

8. ทองขององคพระจะมกลามเนอเปน 3 ลอน

9. ปลายมอพระหตถขางซายขององคพระจะแหลมแตกเปนหางแซงแซว

10. พระหตถทวางบนเขา จะไมมนวมอยนเลยลงมาใหเหน

6

พระนางพญาพษณโลก จดวาเปนพระเนอดน ทมชอเสยงโดงดง เ ปนพระชนนาทสด ของ

เมองพษณโลกและถกจดใหเปนพระในชด ”เบญจภาค” ทถอวาสดยอดของประเทศไทยอกดวย

พระนางพญากาเนดท ”วดนางพญา” พษณโลกความจรงวดนางพญากเปนวดเดยวกบ ”

วดราชบรณะ” ตอมาภายหลงไดสรางถนนผากลางเลยกลางเปน 2 วด การไดชอวา ”วดนางพญา” ก

เพราะไดพบพระนางพญานนเอง ตามการสนนฐาน พระนางพญานนเปนผทสรางคอ ”พระวษสทธ

กษตร ” มเหสของ ”สมเดจพระมหาธรรมราชา ” ผทไดสรางหรอปฏสงขรณวดราชบรณะ ซงเปน

บรเวณทพบพระนางพญานนเอง เขาใจวาการสรางพระนางพญ านนประมาณป พ .ศ. 2090 – 2100

หรอประมาณสรอยกวาป พระนางพญา เปนพระรปทรงสามเหลยมทกพมพนงมารวชยไมประทบบน

อาสนะหรอมฐานรองรบ รปทรงงดงามแทบทกพมพโดยเฉพาะจะเนนบรเวณอกทต งนนเดนและลา

แขนทอด ออนชอยคลายกบ ”ผหญง” จงเรยกพระพมพน วาพระพมพ ”นางพญา” อกประการหนงก

คอผทสรางกคอ ”พระวสทธกษตร” นนเอง พระนางพญาถกคนพบเมอประมาณ พ .ศ. 2444 สมเดจ

พระจลจอมเกลาพระเจาอยหวรชกาลท 5 จะเสดจประพาสเมองพษณโลก ทางจงหวดจงเตรยมการ

รบเสดจทวดนางพญา โดยจดการสรางปรมพธรบเสดจ เมอคนงานขดหลมกเกดพบพระจานาน

มาก กคอพระนางพญานนเอง ทางจงหวดและเจาอาวาสกเกบพระเหลานนไว พอสมเดจ

พระพทธเจาหลวงเสดจ ทางเจาอาวาสและทางจงหวดกไดนาพระขนทลเกลาฯ สมเดจพทธเจาหลวง

กไดทรงแจกจายใหแกราชบรพารทตามเสดจถวนหนา สวนทเหลอกนากลบกรงเทพฯ

พระนางพญา ถกคนพบตอมาอกหลายกร แตกเปนพระพมพเดยวกนกบพระทพบทวด

นางพญาทกอยาง และเนอพระกเนอเดยวกน อาจจะแตกตางกนกเพยงภมประเทศทคนพบ เชน พบ

ทบาน “ตาปาน” บรเวณนนาทวมประจา พระเสยผวมเมดแรลอยมาก จงเรยกวา “กรนา” ในป พ.ศ.

2479 มผพบพระนางพญา ทวด ”อนทรวหาร” บรรจอยในบาตรทเจดยองคเลก ตอมามผคนพบพระ

นางพญาทวดเลยบ (ราชบรณะ) ในกรงเทพฯ พบท ”พระราชวงบวรมงคล ” (วงหนา) พบท ”วดสงฆ

จาย” ฝ งธนบร ครงสดทายพบท ”วดราชบรณะ ” จงหวดพษณโลกอกครง เมอมการทาทอระบายนา

ในบรเวณวดประมาณป พ.ศ. 2532 พระนางพญา เปนพระทสรางจากเนอดน ผสมวาน เกสรดอกไม

108 ตลอดจนแรกรวดทรายตาง ๆ แลวนาไปเผา พระสวนใหญจะมเนอหยาบ ทละเอยดออนจะม

นอยกวามาก มทงหมด 7 พมพดวยกน คอ

78

6

1. พมพเขาโคงถอเปนพมพใหญพมพหนง

2. พมพเขาตรง ถอเปนพมพใหญ โดยเฉพาะพมพเขาตรง แยกออกเปน 2 พมพดวยกน

คอ พมพเขาตรง ”ธรรมดา ” กบพมพเขาตรง ”มอตกเขา ” แตทงสองพมพกถอวาอยในความนยม

เหมอนกนทงค

6

3. พมพอกนนใหญถอเปนพมพใหญ

6

4. พมพสงฆาฏถอเปนพมพกลาง

6

5. พมพอกแฟบ(หรอพมพเทวดาถอเปนพมพเลก)

6

6. พมพอกนนเลกถอเปนพมพเลก

6

7. พมพพเศษ เชน พมพเขาบวง หรอพมพใหญพเศษ

พระนางพญาไมวาพมพไหน ลกษณะของเนอจะเหมอนกนหมด ผดกนแตพมพและทรงเทานน สวน

ทางดานพทธคณนนยอดเยยมทางดานเมตตามหานยม และแคลวคลาดเปนเลศ สมกบเปนหนงใน

หาชดของชดเบญจภาคนนเอง

6

6

7. ประวตพระซมกอ(พระกาแพงซมกอ)จ.กาแพงเพชร

พระกาแพงซมกอ จดเปนพระทสดยอด และเอกของเมองกาแพงเพชร เปนพระทอมตะทง

พทธศลป และพทธคณ ถกจดอยในชดเบญจภาคทสงสดของพระเครองเมองไทย พระกาแพงซมกอ

เปนพระททาจากเนอดนผสมวานและเกสรดอกไม และทาจากเนอชน กมพทธลกษณะของพระซม

กอนนองคพระประตมากรรม ในสมยสโขทย นงสมาธลายกนกอยดานขางขององคพระนงประทบอย

บนบวเลบชางขอบของพมพพระจะโคงมนลกษณะคลายตว ก .ไก คนเกาๆ จงเรยกวา ”พระซม-กอ”

พระกาแพงซมกอ ทคนพบมดวยกน 5 พมพ ประกอบดวย พมพใหญ แยกออกเปน 2 ประเภท คอ

มลายกนกและไมมลายกนก พระทไมมลายกนกสวนใหญมกจะมสดา หรอสนาตาลแกซงเรามกจะ

เรยกวา ”พระกาแพงซมกอดา” พมพกลาง ,พมพเลก ,พมพเลกพดโบก ,พมพขนมเปยะ

พระกาแพงซมกอ ทงมลายกนกและไมมลายกนก เปนพระทมศลปะของสโขทย ปนกบ

ศลปะศรลงกา โดยเฉพาะไมมลายกน กจะเหนวาเปนศลปะศรลงกาอยางเดนชด พระกาแพงซมกอ

เนอขององคพระ ใชดนผสมกบวานเกสรดอกไม จงทาใหเนอของพระซมกอมลกษณะนมมน

ละเอยดเมอนาสาลหรอผามาเชดถจะเกดลกษณะมนวาวขนทนท ลกษณะของเนอทเดนชดอก

ประการหนง คอตามผวขององคพ ระจะมจดสแดง ๆ ซงเราเรยกวา ”วานดอกมะขาม ” และตามซอก

ขององคพระจะมจดดา ๆ ซงเราเรยกวา ”ราดาจบอยตามบรเวณซอกของพระ ” พระกาแพงซมกอ

นนนอกจากเนอดนยงพบเนอชนและชนดทเปนเนอวานลวน ๆ กมแตนอยมาก พระกาแพงซมกอ

ทขดคนพบนนจะปรากฏอยตามบรเวณวดบรมธาต วดพกล วดฤาษและตลอดบรเวณลานทงเศรษฐ

พระกาแพงซมกอ ทไมมลายกนกทมสนาตาลนนจดเปนพระทหาไดยากมาก เพราะสวนใหญจะมสดา

79

6

พระกาแพงซมกอ เปนพระพทธคณนนไมตองพดถง เพราะพระกาแพงซมกอ มครบเครอง

ไมวาเรอง เมตตามหานยม แคลวคลาด ตลอดจนเรองโชคลาภ จนมคาพดทพดตดปากกนมาแต

โบราณกาลวา “มกแลวไมจน ” ประกอบกบพระกาแพงซมกอ ถกจดอยหนงในหาของชดเบญจภาค

ความตองการของนกนยมพระเครองจงมความตองการสงเพราะทกคนตองการแตพระกาแพงซมกอ

ทงนน ราคาเชาหาจงแพงมาก และหาไดยากมากดวย พระกาแพงซมกอ ไมวาจะเปนพมพไหนก

ตามหรอจะเปนเนอดน เนอวาน ตลอดจนเนอชน พทธคณเหมอนกนหมด แลวแตวาทานจะหาพมพ

ไหนมาได

พระกาแพงซมกอ จงจดวาอยในพระอมตะพระกรอนทรงคณคาทควรคาแกการหา และ

นามาเพอเปนศรมงคล เปนอยางมากทเดยว

ประวตความเปนมาของพระซมกอ

พระเครองสกลกาแพงเพชร มตานานปรากฏชดเจน จากการพบจารกบนแผนลานเงน ในกร

ขณะรอพระเจดยองคใหญของวดพระบรมธาต เมองนครชม และเมอ พ.ศ.2392 สมเดจพระพฒาจารยโต

พรหมรงส แหงวดระฆง ซงขนมาเยยมญาตทเมองกาแพงเพชร กไดอานศลาจารกอกษรไทยโบราณ

ทวดเสดจฝ งเมองกาแพงเพชร มอยในจารกไดกลาวถงพธการสรางพระอปเทห การอาราธนาพระ

รวมถงพทธานภาพอยางมหศจรรย ของพระเครองสกลกาแพงเพชรทงหลาย นอกจากนในพระรา ช

นพนธ เรองเสดจประพาสกาแพงเพชร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 5 ซงเขยนในป

พ.ศ. 2449 กไดกลาวถงจารกบนแผนลานทอง อนมขอความเกยวกบการขดพบพระตางๆ ตามกร

ตางๆ หลกฐานชนสาคญอนเกยวกบเมองกาแพงเพชร ไดแกศลาจารกนครชมทกลาวถ งการสราง

เมองโดยพระมหาธรรมราชาลไทในราวปพ.ศ.1279

จากหลกฐานการศกษา เทยบเคยงทงหลายมขอสนนษฐาน ทเชอถอไดโดยสรปวา พระ

ซมกอสรางโดยพระมหาธรรมราชาลไท เมอครงดารงพระยศผครองเมองชากงราว ในฐานะเมองหนา

ดานสาคญของอาณาจกรสโขทย กอนทจะไดทรงรบสถาปนาเปนกษตรยองคท 5 แหงราชวงศ

สโขทย ดงนนอายการสรางของพระซมกอจนถงปจจบน จงมประมาณ 700-800 ป

6 พระซมกอทไดรบความนยมมทงหมด 4 พมพ คอ

พระซมกอ พมพใหญมกนก , พระซมกอ พมพใหญไมมกนก , พระซมกอ พมพกลาง ,

พระซมกอ พมพขนมเปยะ

6

เนอของพระกาแพงซมกอมดงน

เนอดนผสมวานและเกสรดอกไม เปนเนอทไดรบความนยมสงสด ,เนอวาน แบงเปน

เนอวานลวนๆ และเนอวานหนาทองคา เนอวานหนาเงน ,เนอชนเงน ,เนอวานและเนอชนเงน

ปจจบนหาพบยาก

80 6

พมพใหญมลายกนก เปนพมพทพบเหนแพรหลาย เปนพระปางสมาธ บนฐานบว

มซมลายกนกรอบองคพระเปนพระดนเผาผสมวานและเกสรดอกไมตามผวจะมจดแดงๆ เรยกวา

แรดอกมะขาม ซงเปนวตถธาตตะกลเหลกไหล จดดาเรยกรารก จบกระจายเปนหยอมๆ พมพใหญ

ไมมลายกนก คอพระซมกอดา เปนเนอทหายากมาก ราคาแพง พบทกรวดบรมธาต , วดพกลและ

กรนาตาคา พมพกลาง มลกษณะใกลเคยงกบพมพใหญลายกนก เพยงแตบางและตนกวา หายาก

พมพขนมเปยะ ความจรงกเปนพมพตางๆ นนเอง เพยงแตไมไดตดขอบมนออก จ งดคลาย

ขนมเปยะ

6

การคนพบพระกาแพงซมกอ

เมอ พ.ศ.2392 สมเดจพระพฒาจารยโต วดระฆง ไดไปเยยมญาตทเมองกาแพงเพชร

ไดพบศลาจากรก ทวดเสดจ จงทราบวามพระเจดยตงอยรมฝ งแมนาปง ฝ งเมองนครชมเกา ทานจง

ชกชวนเจาเมองออกสารว จ กพบเจดย 3 องค อยใกลๆ กน แตชารดมาก จงไดชกชวนเจาเมองทา

การรอพระเจดยเกาทง 3 องค รวมเปนองคเดยวกน เมอรอถอนจงพบพระเครองซมกอ จานวนมาก

หลวงปจงนาเขากรงเทพฯ สวนหนงพรอมเศษอฐหน และบนทกใบลาน แลวนามาสรางพระสมเดจ

ของทาน จนขนชอลอกระฉอน เพราะสรางตามสตรการสรางพระซมกอ สวนการสรางเจดยยงไมทน

แลวเสรจ เจาเมองกดวนลาลบ ตอมาพระยาตะกา ขนนางพมา จงปฏสงขรณตอ จนเสรจ จงม

รปลกษณเปนเจดยพมา พระกาแพงซมกอ เปนพระศลปะสโขทยยคตน สรางประมาณ พ .ศ.1900

สมยพญาลไท ขดคนพบหลายกร โดยครงแรกพบ ณ วดพระบรมธาต โดยหลวงปโต ตอมา

พ.ศ.2490 และ 2501 กพบอก แตไมมาก ป 2505 และ 2509 พบจากกรวดพกลทอง , วดฤาษ วด

หนองลงกา และวดซมกอ

พระซมกอ พมพมกนก ขดคนพบบรเวณฝ งตะวนตกของลาแมนาป ง จงหวดกาแพงเพชร

เปนบรเวณทงกวางทมชอวา " ลานทงเศรษฐ " หรอโบราณเรยกวา " เมองนครชมเกา " บรเวณลาน

ทงเศรษฐอนกวางใหญน ปรากฎซากโบราณสถานอยมากมาย เปนชอวดนบสบกวาวดดวยกน พระ

ซมกอ พมพใหญ พมพมกนก ขดพบทกรวดมหาธาต กรวดพกล หรอหนองพกล กรฤาษ กรตาพม

กรนาตาคา กรลานดอกไม กรวดหนองลงกา และเจดยกลางทง สวนพระนามของพระซมกอนน เปน

เอกลกษณของซมประภามณฑล ทครอบเศยรองคพระ เปนซมโคงงอเหมอน ก . ไก เลยเรยกตด

ปากมาตงแตโบราณวา " พระซมกอ " พระกาแพงซมกอ สนนษฐานวา จะสรางในสมย พระมหา

ธรรมราชาลไท แหงสโขทย พระพทธศลปะขององคพระจะสงางาม มความลาสน นงขดสมาธราบอย

บนบลลงกบวเลบชางภายใตซมเรอนกนก, พระซมกอ, พมพใหญ, พมพมกนก

81

เปนพระทขดพบ มจานวนคอนขางนอย เนอด นเผา เปนพระทมเอกลกษณเฉพาะ ไม

เหมอนพระเครองดนเผาทวไป เปนพระดนเผาทมเนอคอนขางนม ละเอยด ไมมเมดกรวดเจอปน

เนอขององคพระจะดคอนขางจะเปอยและยยงาย เหมอนพระดนดบ คอเหมอนพระทไมผานการเผา

มา มวานดอกมะขามสแดงปรากฎใหเหนทวองคพระ

ตาหนเอกลกษณ การสงเกตพระซมกอ

พระเกศเปนเกศปล ปลายแหลมสอบเขา ,พระเนตรร ลอยอยในเบา ,พระนาสกเปน

แทงแหลม , พระโอษฐเลก ,พระกรรณโคงเปนแบบหบายศรเบาๆ , ยอดองคใตคอเปนแองกระทะ

เบาๆ ,กนกขางแขนขวาองคพระเปนเลข 6 ฝรง, สงฆาฏเปน ลาเลก , ซอกแขนลก , ชายจวรยาว

เขาไปซอกแขน, พระหตถขวากระดกขนเลกนอย

68. ประวต พระผงสพรรณ วดพระศรมหาธาต

ศลปะแหงองคพระผงสพรรณ จากสาเนาจารกลานทองทคนพบกลาวถงการสรางพระผง

สพรรณไว ความวา ศภมสด 1265 สทธการยะ แสดงบอกไวใหรวา ฤาษทงสตน พระฤาษพมพลา

ไลยเปนประธาน เราจะทาดวยฤทธ ทาดวยเครองประดษฐมสวรรณเปนตน คอบรมกษตรยพระยา

ศรธรรมโศกราช เปนผมศรทธา พระฤาษทงสตนจงพรอมกนนาเอาแตวานทงหลาย พระฤาษจง

อญเชญเทวดามาชวยกนทาพธเปนพระพมพไวสถานหนงแดง สถานหนงดา ใหเอาวานทาเปนผง

กอน พมพดวยลายมอของมหาเถระปยะทสสะส ศรสารบตร คอ เปนใหญเปนประธานในทนน ได

เอาแรตาง ๆ มอานภาพตางกน เสกดวยมนตคาถาครบ 3 เดอน แลวทานใหเอาไปประดษฐไวใน

สถปแหงหนงทเมองพนทม ถาผใดพบเหนใหรบเอาไปไวสกการบชาเปนของวเศษ แมจะมอนตราย

ประการใดกด ใหอาราธนาผกไวทคออาจคมครองภยนตรายไดทงปวงเอาพระลงสรงนามนหอมแลว

นงบรกรรมพทธคณ ธรรมคณ สงฆคณ 108 จบ พาหง 13 จบ ใสชนสมฤทธ นงสน นษฐานเอา

ความปรารถนาเถดใหทาทงหนาและผม คอหนาอก ถาจะใชทางเมตตา ใหมสงา เจรจาใหคน

ทงหลายเชอฟงยาเกรง ใหเอาพระไวในนามนหอม เสกดวยคาถานวหรคณ 13 จบ พาหง 13 จบ

พระพทธคณ 13จบใหเอาดอกไมธปเทยนทาพธในวนเสาร นามนหอมเกบไวใชไดเสมอทารมฝปาก

หนาผาก และผม ถาผใดพบพระตามทกลาวมาน พระวานกด พระเกสรกด ทาดวยแรสงฆวานร

กด อยางประมาทเลย อานภาพพระทง 3 อยางนดจกาแพงแกวกนอนตรายทงปวงแลวใหวาคาถา

ทแยงแกวกนอนตรายทงปวง แลวใหวาคาถาทแยงสนตาจนจบพระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆ

คณจนจบพาหงไปจนจบแลวใหวาดงนอก กะเตสกเกกะระณงมหาไชยงมงคะ สงนะมะพะทะ แลวให

วา กรมต กรมธ เกเรเมเถ กะระมะทะประสทธ และผงสพรรณ

82 กรวดพระศรรตนมหาธาต สพรรณบร นบเปนพระเครองเลองชอ ถกบรรจอยในชด

“เบญจภาค ” ซงมทงเนอดนและเนอชนเงน ทเรยกวา “พระผงสพรรณยอดโถ ” แตสาเหตทเรยกวา

“ผงสพรรณ ” กเนองจากการคนพบจารกลานทอง กลาวถงการสรางจากผงวานเกสรดอกไมอน

ศกดสทธ จงไดรบการเรยกขานกนวา“ผงสพรรณ”เรอยมา โดยสามารถจาแนกออกไดเปน 3 พมพ

1. พระผงสพรรณ พมพหนาแก

6

2. พระผงสพรรณ พมพหนากลาง

3. พระผงสพรรณ พมพหนาหนม

6

6

ศลปะพระผงสพรรณมความสมพนธกบศลปะพระพทธรปประเภทหนง ไดแก พระพทธรป

ศลปะอทอง เนองมาจากแหลงตนกาเนดของพระผงสพรรณอยในบรเวณทเปนศนยกลางของศลปะ

ทางศาสนาทเรยกวา ศลปะอทองประการหนง นอกจากน ลกษณะการแบงแมพมพพระผงสพรรณ

ยงจาแนกและเรยกชอแมพมพตามพทธลกษณะของพระพทธรปอทอง ซงไดแก พมพหนาแก พมพ

หนากลาง และพมพหนาหนม อกดวยในความเปนจรงแลว ศลปะอทองเปนศลปะแหงการปฏสมพนธ

ระหวาง สมยทวาราวดกบสมยขอมหรอเขมร ตอมาชวงหลงไดผสมผสานศลปะของสโขทยเขาไปดวย

จนกลายเปนพทธศลปะทเกดจากการผสมผสานโดยมอายตงแตปลายพทธศตวรรษท 16 จนถง

กลางพทธศตวรรษท 19 กลาวคอ เมอสนยคทวาราวดขอมไดมอานาจในดนแดนทราบลมแมนา

เจาพระยา แตศลปกรรมแหงทวาราวด ยงคงสบทอดตอเนอง โดยผสมผสานศลปะของขอมเขาไป

กอนทสโขทยจะกลายเปนศนยกลางแหงอานาจรฐและความเจรญทางดานพทธศาสนาตอเนองมา

จนถงสมยกรงศรอยธยา ศลปะอทองเดมจงผสมผสานกบศลปะสโขทยอกชนหนง ซงเราอาจแยก

ประเภทศลปะของอทองไดดงน

1. ศลปะอทองยคแรก มอายอยในราวปลายพทธศตวรรษท 16-18 ศลปะจะเปนแบบ

ผสมผสานระหวางศลปะทวาราวดกบศลปะขอมสามารถจาแนกออกเปน

- ศลปะอทอง สกลชางลพบร รจกกนในชอ “อทองเขมร” “อทอง-ลพบร” หรอ

“อทอง-ฝาละม”

- ศลปะอทอง สกลชางสพรรณบร รจกกนในชอ “อทอง-สวรรณภม” มลกษณะ

คลายมนษยมาก ทางดงามสดยอดจะเรยกตามภาษาวงการพระวา“สนแขงคางคน”

2. ศลปะอทองยคทสอง มอายอยในราวตนพทธศตวรรษท 19 ถงกลางพทธศตวรรษ

ท 20 ศลปะจะผสมผสานระหวางศลปะอทองยคแรกกบศลปะสโขทย ชางสมยจะคาบเกยวกน

ระหวางศลปะสโขทยจนถงสมยอยธยาตอนตน รจกกนในชอ “อทอง-อยธยาตอนตน”

3. ศลปะอทองยค ทสาม มอายอยในราว พ .ศ.1952 - 1991 อยในชวงสมย สมเดจ

พระนครนทราชา สมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 2 (เจาสามพระยา ) จนถงตนรชสมยพระบรม

ไตรโลกนาถ ศลปะจะไดรบอทธพลของอยธยามากขน (จากการขดคนทางโบราณคดบรเวณขาง

ศาลาหลวงพอเหยดานทศตะวนตกหางจากองคปรางคประธาน ไปทางทศตะวนตกเฉยงใต 30 เมตร

พบแมพมพพระดนเผา ขนาดกวาง 3 ซ.ม. สง 42 ซ.ม. เปนแมพมพพระผงสพรรณ พมพหนาแก

แตทอนลางหกชารด)

83 6

พทธเอกลกษณพระผงสพรรณ

6

พระผงสพรรณ เปนพระเครองทพบในกรวดพระศรรตนมหาธาต จ.สพรรณบร เปนพระ

เครองเนอดนเผา จาลองพทธลกษณะองคพระสมมาสมพทธเจาในลกษณะการปางมารวชย

แบงแยกแมพมพไดเปนพมพหนาแก พมพหนากลาง และพมพหนาหนม (สมยโบราณเรยกพมพ

หนาหน) องคพระประทบนงปางมารวชย บนฐานเชยงชนเดยว พระเกศคลายฝาละม มกระจงหนา

พระพกตรเครงขรม พระนาสกหนาใหญ พระอระหนา สวนพระการทอดเรยว แสดงออกถงศลปะ

สกลชางอทอง ทเนนความละมายคลายคลงกบมนษยมากทสด ดวยเหตน เมอพบพมพพ ระ

3 ประเภทจงเรยกชอตามลกษณะพระพกตรและตามศลปะสกลชางแหงพระพทธรปทพระพกตร

เหยวยนเหมอนคนแก เรยกวาพมพหนาแก ทพระพกตรอมเอบเรยวเลก ปราศจากรอยเหยวยน

เรยกวาพมพหนาหนมพระผงสพรรณนนปรากฏตามจารกลานทองกลาวถงการ สรางวา “พระฤๅษ

ทงสตนจงพรอมกนนาเอาแตวานทงหลาย พระฤๅษจงอญเชญเทวดามาชวยกนทาพธเปนพระพมพ

ไวสถานหนงแดง สถานหนงดา ใหเอาวานทาเปนผงกอน พมพดวยลายมอของมหาเถระปยะทสสะ

ส ศรสารบตรคอ เปนใหญเปนประธานในทนน ไดเอาแรตางๆ มอานภาพตางกน เสกดวยมนตคาถา

ครบ 3 เดอน แลวทานใหเอาไปประดษฐไวในสถปแหงหนงทเมองพนทม ถาผใดพบพระตามทกลาว

มาน พระวานกด พระเกสรกด ทาดวยแรสงฆวานรกด”

6

ความหมายจากจารกลานทองไดกลาวถงประเภทของพระผงสพรรณไว 2 ชนด ไดแก

พระเนอดนทมสวนผสมจากวานและเกสรตางๆ โดยเปนพระเนอดนเผาตามกรรมวธการสรางพระ

พมพสมยโบราณ สพระผงสพรรณจงเปน “สถานหนงดา สถานหนงแดง” และอกชนดหนงไดแก

6

พระผงสพรรณททาจากแรธาตโลหะซงเรยกตามจารกวา “ไดเอาแรตางๆ มอานภาพตางกนถาผใด

พบพระทาดวยแรสงฆวานรกด ” ซงหมายถงพระผงสพรรณเนอชนทรจกกนในชอ “พระผงสพรรณ

ยอดโถ” สาหรบพระผงสพรรณเนอดนนน เปนพระเครองทมสวนผสมวสดมวลสารจากดนละเอยด

วานและเกสรตางๆ คนโบราณเรยกวา “พระเกสรสพรรณ ” จะสงเกตไดวาเนอดนของพระผงสพรรณ

เปนเนอดนคอนขางละเอยด หากเปรยบเทยบกบพระนางพญากรวดนางพญา จ.พษณโลก แลวจะ

เหนวาเนอพระผงสพรรณจะละเอยดกวา แตไมละเอยดมากเหมอน พระรอด กรวดมหาวน จ.ลาพน ซง

ดนทใชเปนดนในบรเวณจงหวดสพรรณบร ซงดนแตละทจะมเอกลกษณไมเหมอนกน สาหรบปญหา

ทวา หากผสมวานเมอพระผานการเผา มวลสารของวานจะไมสามารถทนอณหภมความรอน

ได ตองยอยสลายไปนน หากพจารณาแลวในองคพระผงสพรรณกไมปรากฏโพรงอากาศอนเกด

จากการยอยสลาย ของเนอวาน แตอยางใดนน ตองพจารณาถงกรรมวธการสรางพระของโบราณา

จารยเปนสาคญวา มหลายวธ ประการหนงซงพบหลกฐาน ในการนาวานผงเกสรมงคล 108 มาเปน

วตถมงคล ในการสรางพระ ไดแก การนาหววานมงคลตางๆ มาคนเอานาวานเปนสวนผสมเขากบ

มวลสารอน ๆ ซงจะพบวาพระผงสพรรณนนม ความหนกนม และซงจด หากไดโดนเหงอโคลนแลว

ยงขนเปนมนเงางามอยางทคนโบราณเรยกวา “แกวาน” ซงไดแกการคนนาวานผสมลงไป ดงนน

เมอผานการเผาจงมไดเกดการยอย สลายของเนอวาน เนองจากพระผงสพรรณเนอดนเปนพระท

ผานการเผาไฟ สสนขององคพระจงเปนเฉกเชนเดยวกบพระเนอดนทผานการเผาประเภทอนๆ คอ

84 มตงแตสเขยวทถกเผาในอณหภมสงและนานทสด สแดง สมอย สนาเงนเขม สเทา ไปจนถงสดา

การสรางพระพมพเนอดนเผา มมาแตสมยโบราณโดยมการพฒนาเทคโนโลยการสรางควบคมากบ

เทคนคการทา เครองป น ดนเผา โดยเฉพาะดนแดนประเทศไทยนน พบพระพมพดนเผาตงแตยค

ทวาราวดเรอยมา ในศลาจารกหลกท 2 วดศรชมซงจารกโดยพระมหาเถรศรศรทธา (พ.ศ. 1890 -

1917) ไดกลาวถงปาฏหารยของพระเกศธาตโดย เปรยบเทยบกบการเผาดนโดยแสดงใหเหนถง

เทคโนโลยในการควบคมอณหภมดง ความวา “พระเกศ ธาตเสดจม หมหนงซดง สายฟาแลบดงแถว

นาแลนในกลางหาวอศจรรย สงหนงเหนตะวนออกเขยวดงสงเผาหมอเผาไห ” ซงจากการวเคราะห

ทางวทยาศาสตรพบวา สของเปลวไฟทออกเปนสเขยว จะตองมอณหภมถง 1,300 - 1,400 องศา

เซนเซยส ซงจะกระทาไดเมอมเทคโนโลยการสรางเตาเผา การใหความรอนและการควบคมอณหภม

อยางดเยยม การเผาเนอดนของพระผงสพรรณ เปนการเผาทควบคมอณหภมอยางสมาเสมอและ

เผาในอณหภมสงโดยใชเทคโนโลย ในการเผาเชนเดยวกนกบการทาเครองป นดนเผา โดยเฉพาะใน

บรเวณแถบ สพรรณบร- สงหบร ปรากฏแหลงเตาเผาทแสดงถงเทคโนโลยชนสงทบานบางปน

จ.สพรรณบรและเตาแมนานอยฝ งตะวนตกของแมนานอยวดพระปรางค อ.ชนสตร สงหบร ซงม

อายในชวงสมยอยธยาตอนตน จนถงรชสมยพระนครนทราชา การเผาโดยวธควบคมอณหภมสงผล

ใหพระผงสพรรณมสภาพความแกรงคมชด ไมหกเปราะงาย แมจะผานกาลเวลาเปนนาน คนโบราณ จะ

ใชวธสงเกตสของเปลวไฟทลกไหม เปนหลกในการควบคมอณหภมการเผาจากการวเคราะหทาง

วทยาศาสตรพบวา

6

- ไฟทมสแดงจดจาอณหภมประมาณ 800 องศาเซนเซยส

6

- ไฟทมสแดงธรรมดา อณหภมประมาณ 880 องศาเซนเซยส

6

- ไฟสสมอณหภมประมาณ 950-1,100 องศาเซนเซยส

6

- ไฟสนวลอณหภมประมาณ 1,300 องศาเซนเซยส

- ไฟสเขยวอณหภมประมาณ 1,300 - 1,400 องศาเซนเซยส

พระผงสพรรณ จะใชวธการเผา โดยควบคมอณหภมท 1,000 – 1,300 องศาเซนเซยส

องคพระจะแกรงสวนใหญจะมสแดง สวนสอนๆ ขนอยกบการถกความรอนมาก - นอย ตางๆ กน

ดงนน พระผงสพรรณ จงเปนพทธปฏมากรดนเผาทแสดงใหเหนถงเทคโนโลยหรอภมปญญาทองถน

ในการเผาพระพมพอยางมคณภาพเอกลกษณประการหนงของพระผงสพรรณกคอ ดานหลงองค

พระ จะมรอยลายนวมอ ซงเปนการกดเมอนาดนใสลงในแมพมพใน จารกลานทองกลาวไววา “ให

เอาวานทาเปนผงกอนพมพดวยลายมอของมหาเถระปยะทสสะส ศรสารบตร คอ เปนใหญเปน

ประธานในทนน ” ลายมอทปรากฏจะเปนลายนวมอหวแมโปงแบบ ”กนหอย” ขนาดใหญ ซงเปน

ลกษณะลายมอของคนโบราณสวนการตดขอบ นนมกจะตดเปนรปตามองคพระดานฐานผาย

กวาง ดานบนสอบเขา โดยเฉพาะขอบขางพระเศยรอาจตดเปนเหลยม มมทาใหกรอบพระผง

สพรรณมหาเหลยมบาง สเหลยมบาง ไมสจะเสมอเหมอนกน

85 6

6

เอกลกษณในแมพมพ

6

แมพมพมความสาคญในการพจารณาพระเครองเปนอยางยง พทธเอกลกษณของแมพมพ

6

นอกจากจะแสดงถงศลป ะของสกลชาง ทปรากฏยงเปนสงพสจน ความแท- เทยม ขององคพระ

6

การแกะสลกแมพมพไมวาจะเปนหนสบ หนชนวน หรอแมพมพดนเผา จะเปน ”ตนแบบ” ทยากจะ

ทาเลยนแบบได หากนาองคพระไปถอดพมพเพอทาพมพใหม องคพระจะมขนาดเลกลง ซงใน

สายตาผชานาญการจะสงเกตได จดสงเกตทภาษานกสะสมพระเรยกวา ”จดตาย ” นนกคอ

เอกลกษณหรอตาหนในแมพมพ โดยเฉพาะสวนลกทสดขององคพระ จะเปนสวนสงทสดของ

แมพมพซงไมคลาดเคลอนไมวาพระองคนนจะกดลก หรอกดตน แตตาหนสาคญกจะคงอย สาหรบ

พระผงสพรรณนน สามารถแยกแมพมพออกเปน 3 แบบดวยกนคอ พมพหนาแก พมพหนากลาง

และพมพหนาหนม

- พระผงสพรรณ พมพหนาแก มเพยงแมพมพเดยว สาเหตทดเผน ๆ แตกตางกนนน

เนองมาจากการผานการเผา ทาใหไดรบความรอนไมเทากน สงผลใหขนาด สสน วรรณะ การหดตว

ไมเทากน นอกจากนการตด การบรรจกร สภาพการใชยงสงผลตอการพจารณาพระผงสพรรณดวย

พระผงสพรรณพมพหนาแก นนเปนพระพมพเนอดนเผา ศลปะอทอง ประทบนงปางมาร

วชย บานฐานเชยง พระพกตรมเคาความเหยวยน คลายคนชราภาพ เปนทมาของชอ “พมพหนา

แก”

ซงมจดสงเกตดงน

6

6

- พระเนตรดานซายขององคพระยาวรลก ปลายพระเนตรตวดขนสงกวาพระเนตร

ดานขวา

- พระนาสกหนาใหญ สองขางมรองลกลงมารบพระโอษฐซงแยมเลกนอย

6

- พระกรรณขวาขององคพระจะขมวดคลายมนมวยผม ไรพระศกทอดยาวลงมา

มากกวา พระกรรณดานซาย

6

- เกอบบนสดของพระกรรณขวามรองลก เหมอนรองห และพระกรรณดานบนเหนอ

รองจะหนาใหญโคงคลายใบหมนษย

6

- ดานในของพระกรรณซายจะมเมดผดคลายเมลดขาวสารวางสลบไปสลบมาเร อยมา

ถงปลายพระกรรณ

6

- พระอระใหญกอนจะคอดกวมาทางพระนาภคลายหวชาง

6

- ระหวางพระอระกบพระองสะซายขององคพระเวาลกปรากฏเปนรอยสามเหลยม

- มเสนบางๆ ลากผานเหนอพระองสะซาย ไปจรดขอบนอกพระอระดานซาย ปลาย

เสนปรากฏเมดผดเลกๆ ขนเรยงรายใตราวนมซาย

86 6 - พระหตถซายหนาใหญอยกงกลางลาพระองค ปลายพระหตถไมจรดพระกรขวา เหมอน

พมพหนากลาง มองเหนรองพระหตถชดเจน

- ขอพระกรขวาขององคพระดานในเวาลก

6 พระผงสพรรณ พมพหนากลาง มพทธลกษณะเนอหาทรวดทรงสณฐานเชนเดยวกบ

พระผงสพรรณ พมพหนาแก- แตเคาพระพกตร จะไมเครงขรมเหยวยน เหมอนพมพหนาแก ด

อมเอบ สดใส คลายหนาหนมทไมสงวยมาก และจะมแมพมพเพยงพมพเดยว

มลกษณะทนาสงเกตดงน

- พระพกตรอมเอบ ไมเหยวยนชราภาพเหมอนพมพหนาแก

- พระเนตรทงสองขางไมจมลกเทาพมพหนาแก ปลายพระเนตรดานซายขององคพระ

ตวดเฉยงขนเลกนอย หากพจารณาใหดจะเหนไดวารปพระพกตร ระหวางพระเนตรทงสองขางวาง

ได ระดบเทากนทงสองขางไมเอยงเหมอนพมพหนาแก

6

- พระกรรณทงสองขางจะเปนเสนเ อยงลง ตามเคาพระพกตรและมความยาวเกอบ

เทากน ทงสองขาง

6

- ในองคทตดพมพชด ปลายพระกรรณขวาขององคพระจะเรยวยาวคลายจงอยท

ปลายงอเขาหาดานในเลกนอย สวนปลายพระกรรณซายขององคพระจะแตกเปนหางแซงแซว

- พระอระผายกวางและสอบเพรยวตรงพระนาภดคลายหวชาง

6

- พระหตถซายวางทหนาตก แตใหสงเกตปลายพระหตถกจะยาวยนไป เกอบชน

ลาพระกรขวาขององคพระ ซงจะแตกตางจากพมพหนาแกและพมพหนาหนม

6

- ขอพระกรขวาเวาลกอยางเหนไดชด

- ในองคทตดชดขางฝาพระหตถขวามตง เนอเกนเลก ๆ วงจากโคนนวขนดานบน

พระผงสพรรณพมพหนาหนม เปนพมพทมความลก คมชดเปนอยางยง ดจากสภาพ

องคพระทปรากฏจะเหนลกษณะการถอดออกจากแมพมพคอนขางยากกวา พระผงสพรรณ

พมพอน เหตเพราะแมพม พมความลกมากเปนพเศษ ดงนน จงพบองคสภาพสมบรณนอยมา ก

พระพกตรจะดออนเยาว สดใสและเรยวเลกกวาพมพอน สมยโบราณเรยกวา ”พมพหนาหน ” ซง

พระผงสพรรณ พมพหนาหนมนมแมพมพเดยวมขอสงเกตดงน

- พระพกตรดออนเยาว สดใส แตกตางจากพมพหนาแกและพมพหนากลางอยางเหน

ไดชด

6

- พระเนตรทงสอขางอยในระนาบเดยวกน ปลายพระเนตรซายขององคพระ ยกเฉยง

ขนเลกนอย

6

- พระนาสกหนาใหญตงเปนสน

- รมพระโอษฐหนา

87 6

- พระกรรณจะแตกตางจากพมพหนาแกและพมพหนากลาง กลาวคอ ตงขนเปนสน

แนบชดกบพระพกตรและยาวลงมาเกอบจรดพระองสะทงสองขาง

6

6

9. ประวตพระรอดกรวดมหาวนจ.ลาพน

พระรอด เปนนามทผสนทดรนกอนเชอกนวาเรยกตามนามพระฤาษผสราง คอ พระฤาษ

“นารทะ” หรอพระฤาษ “นารอด” พระรอดคงเรยกตามนามพทธรป ศลา องคทประดษฐอยในวหาร

วดมหาวน ทชาวบานเรยกวา “แมพระรอด ” หรอ พระ “รอดหลวง ” ในตานานวา คอ พระพทธ

สขปฏมา ทพระนางจามเทว อนเชญมาจากกรงละโว พระนามนเรยกกนมากอนทจะพบพระรอด

พระพทธรปองคนทพนผนงมกลมโพธใบคลายรศมปรากฏดานขางทงสองดาน

พระรอด มการขดพบครงแรกราวตนรชกาลท 5 แตทสบทราบมาไดจากการบนทกไว ของ

ทานอธการทา เจาอาวาสวดพระคงฤาษในขณะนน และอาจารยบญธรรม วดพระมหาธาตหรภญไชย

วาในป พ .ศ. 2435 พระเจดยวดมหาวนไดชารดและพงทลายลงบางสวน ในสมยเจาหลวงเหม

พนทไพจตร ทางวดไดมการปฏสงขรณองคพระเจดยข นใหม ในครงนนไดพบพระรอดภายใน

กรเจดยมากทสด พระรอดมลกษณะของผนงใบโพธคลายพระศลา ในพระวหารวดมหาวน ผพบ

พระรอด ในครงนนคงเรยกตามนามพระรอดหลวง แตนนมากไดนาพระรอดสวนหนงทพบในครงน

นาเขาบรรจไวในองคพระเจดยตามเดมอกประมาณหนงบาตร

พระรอด ขดคนพบในป พ .ศ. 2451 ในครงนนฐานพระเจดยใหญ วดมหาวนชารด ทางวด

ไดรอออกเสยและปฏสงขรณขนใหม ไดพบพระรอดทบรรจไวใน พ .ศ. 2435 ไดนาออกมาทงหมด

และนาออกแจกจายแกขาราชการและผรวมงานในขณะนน เปนการพบพระรอดจานวนมาก

พระรอด กรนถอเปนพระกรเกาและตกทอดมาจนบดนและทางวดมหาวน ไดจดพธสรางพระรอด

รนใหม บรรจไวแทน เขาใจวาคงเปนรนพพระครบากองแกว เปนผสรางไว เพราะมบางสวนนา ออก

แจกใหประชาชนในขณะนนเรยกวาพระรอดครบากองแกว

จากนนชวงเวลาผานมาจนถง ป พ .ศ. 2498 ไดขดพบพระรอดดานหนาวด และใตถน

กฏพระไดพบพระรอดจานวนเกอบ 300 องค มทกพมพทรง กรนถอวาเปนกรพระรอดกรใหม ท

หมนเวยนอยในปจจบนนถงป พ .ศ. 2506 ทางวดมหาวนไดรอพนพระอโบสถ เพอปฏสงขรณใหม

ไดพบพระรอดครงสดทายทมจานวนมากถง 300 องคเศษ พระรอดรนนมผนามาใหเชา ในกรงเทพ

จานวนมาก พระรอดสวนใหญจะคมชด และงดงามมากเปนพระรอดกรใหมรนสอง หลงจากนนตอมา

กมผขดหาพระรอด ในบรเวณลานวด แทบทกซอกทกมมทวพนทในวด นานๆ ถงจะไดพบพระรอด

ขนมาองคหนง เปนเวลาผานมาจนถงปจจบน จนกระทงทางวดไดระงบการขดพระรอด นอกจาก

พระรอดแลว วดมหาวน ยงขดพบพระเครองสกลลาพน เกอบทกพมพ ทพเศษคอ ไดพบพระแผน

ดนทองคา เงนแบบเทรดขนนกมากทสดในลาพนดวย

88 6 พระรอดไดขดคนพบทวดมหาวนเพยงแหงเดยว เทานนเนอดนเผาละเอยดหนกนมมาก

องคพระประทบนงขดเพชรปางมารวชยประกอบดวยพนผนงใบโพธท งสองดาน มศลปะโดยรวม

แบบทวาราวด ศรวชย เปนรปแบบเฉพาะของสกลชวงสมยหรภญไชย ในชวงพทธศตวรรษท 17

แบงลกษณะแบบได 5 พมพทรง คอ พมพใหญ , พมพกลาง , พมพเลก , พมพตอ และพมพตนนน

มลกษณะจดตาหนโดยรวมทเปนสญลกษณปรากฏทกพมพ ในพมพใหญ กลาง เลก

เรมจากดานบนของทงสาม พมพมจดโพธตง ทงสามพมพนม 3 ใบ ปรากฏทเหนอปลาย

เกศ และดานขางพระเศยร 2 ใบ กลมใบโพธแถวนอกจะใหญกวาแถวใน และโพธคทง 3 พมพนม

ระดบสงเกอบเสมอกน เสนรอยพมพแตกมเฉพาะพมพใหญเทานน มรปคลายตวหนอนปรากฏเสน

ขางพระกรรณดานซา ยขององคพระ เหนอเขาดานซายขององคพระมเสนนาตกเปนเสนนนเลกมาก

วาดจากใตขอศอกพระรอดใตฐานชนบน เฉพาะพมพใหญมฐาน 4 ชน พมพกลาง เลก ตอ ตน ม

ฐาน 3 ชน พมพใหญ ,พมพกลาง พมพตนมเนอดนยนจากใตฐานลางทสดเรยกวา ฐาน 2 ชน พมพ

เลก พมพตอไมม กลมโพธแถวนอกของทกพมพจะคลาย ๆ กนเพราะทามาจากชางคนเดยวกน

นอกจากนนพมพตอกบพมพตนกลบไมคอยมใบโพธในพมพตนมพนผนง โพธแถวใน ใบ

โพธตดชดกบองคพระแลวลาดเอยงลงทกลมโพธแถวนอก ตรงแสกหนามรอยพมพแตกเปนจ ด

สงเกต ในพมพตอไมปรากฏโพธแถวใน พนผวตดองคพระสงลาดเอยงลงมา ทกลมโพธแถวนอก

เฉพาะตรงปลายเสน ชนนสงทสดเปนจดสาคญ นอกจากนประการสาคญทสดของพระรอด ทของ

ปลอมจะทาเลยนแบบไดยากคอ การจารปแบบพมพทรง และความเกาของเนอเฉพาะพมพใหญจะ

ปรากฏพระโอษฐ (ปาก) เมมจคลายปากปลากด มรอยหยกพบทรมฝปากบนชดเจนมาก เปนจดลบ

ทควรสงเกตไว และกลมโพธแถวนอกของพมพใหญดานซาย ขององคพระ มระดบลาดเอยงเหนได

ชดเจนมาก เปนจดสงเกตทของปลอมจะทาไดยาก

พระรอดวดมหาวนลาพน ลกษณะ:พระเนอดน เปนพระพมพขนาดเลก ชอพระรอดนนม

ขอ-สนนษฐาน 3 ทางไดแก

6

1. ออกเสยงตามผทสรางขนคอพระฤาษนารอดซงออกเสยงตามภาษามอญ

6

2. ผทสกการะบชา และนาตดตวไปยงทตางๆสามารถรอดพนจากอนตรายเปนอยางด

จงเรยกวาพระรอด

6

3. เนองจากเปนพระเครองทมขนาดเลกกวาพมพอนๆจงไดชอวาพระลอด และเพยน

มาเปนพระรอด

ลกษณะทวไปของพระรอด เปนพระปางมารวชย มฐานอยใตทนง และมผานสทนะ

(ผานงป) รองรบปไวบนฐานขางหลงองคพระมลวดลายกระจง ชาวพนเมองเหนอเรยกกนวา ใบโพธ

เพราะกระจงนนดคลายๆ ใบโพธมกงกานไมอยในเรอนแกว พระพกตรจะปรากฏพระเนตร (ตา)

พระกรรณ (ห) ยาวลงมาเกอบจรดพระองสะ (บาหรอไหล ) ทงสองขาง สวนดานหลงนนไมม

ลวดลายอะไรนอกจากรอยนวมอเปนเนอดนทง หมดบางองคมลกษณะนนบางแบนบาง สามารถ

แบงได 5 พมพ

89

6

1. พมพใหญ

6

2. พมพกลาง

6

3. พมพเลก

6

4. พมพตอ

6

5. พมพตน

นอกจากนยงมสสนและวรรณะตางๆของพระรอด ซงมอย 6 สดวยกนคอ

1. สเขยว

6

2. สพกล(สเหลอง)

6

3. สแดง

6

4. สเขยวคราบเหลอง

6

5. สเขยวคราบแดง

6. สเขยวหนครก

6

สาหรบสของพระรอด ทง 6 ส นเปนสของพระรอดทก พมพทง 5 พมพจะมสสนวรรณะ

แตกตางกนไป ตามสทง 6 และนอกเหนอจากทงส 6 ส นพระรอดจะไมมสอนๆ ไปโดยเดดขาด

นอกจากนพระรอดทกพมพ (ทง 5 พมพ) พระกรรณ หรอใบหของพระองค จะตองตดชดทกพมพ

และฝาพระหตถดานขวา ทวางควาบนพระชาน (เขา) ดานขวาจะตองม 6 พมพ และทกองค

โดยเฉพาะองคทมความคมชดจะเหนไดชดเจน

พระรอดวดมหาวนพมพใหญ

พระรอดพมพนตองเรยกวาพมพใหญ กเพราะวาลกษณะขององคพระจะมฐาน 4ชน ซงม

มากกวาพระรอดพมพ อนๆ (ทมเพยง 3 ชนเทานน) ดงนนถาพระรอดมฐาน 4 ชนกจะตองเปนพระ

รอดพมพใหญเทานน ซงฐาน 4 ชน ของพระรอดพมพใหญจะตองประกอบดวย ฐานชนท 1, ชนท 2,

ชนท 3, และชนท 4 โดยฐานชนท 3 และชนท 4 จะตดกน สวนดานลางสด เปนเนอเกนทลนพมพ

และจะกดพบขนมาชนกบฐานชนท 4 นอกจากนยงมแอกลกษณ ทเปนพระพมพใหญอก ซงจะได

กลาวตอไป และจะไดพจารณาถงเอกลกษณทเปนพมพใหญ ซงเปนหลกในการพจารณาพมพของ

พระรอดพมพใหญ

6

ตาหนเอกลกษณ การสงเกตพระรอด

6

1. พระเกศและพระเมาลคลายฝาช

6

2. พระพกตรสอบเสยมองคตดชดๆ พระเนตรโปนโตพระนาสกสนโตพระโอษฐเจอ

6

3. มเสนแตกพาดเฉยงจากพระเนตรมาชนใบโพธ

4. ปลายพระกรรณซายมอองคพระจะแหลมเปนตวว

90 6

6

5. พระพมพใหญโดยมากจะมขอบปกพระ

6

6. นวหวแมมอขวาองคพระจะขาดสวนปลายนว4นวทเหลอมกตดชด

6

7. แขนซายองคพระแบงเปน3สวนสวนกลางมกเหนเปนกลาม

8. เสนนาตกใตแขนซายองคพระ มาโผลทใตเขาอกจด และในรองใตฐานอาสนะชน

บนสด อาจม-เสนนาตกแผวๆ ในแนวเดยวกน

6

9. รองใตฐานอาสนะชนบนสดจะมเสนแซมบางๆ หนงเสน

10. ฐานอาสนะชนลางสดม3ชนชน2และ3บางทตดกนโดยมรองตนๆ คนกลาง

6

11. กนฐานพระมรอยบและมรอยนวมอตดอย เกดจากตอนดนพระออกจากพมพ เปน

แบบนทกองค

12. ตนแขนขวาองคพระคอกเลกนอยคลายพระคงแตอาการนอยกวา

13. พระพมพใหญสวนใหญจะเหนปลายพระบาทซายองคพระคลายหวงมรองปากเลกๆ

ปรากฏ

พทธคณ : พระอานภาพของพระรอด มความเชอกนวา พระรอด มความศกดสทธ หรอ

ความขลงในดานแคลวคลาด ปราศจากภยอนตราย และความวบตตางๆ มเสนหเมตตามหานยม ได

ลาภผล และคงกระพนชาตร

91

บทท 3

วธดาเนนการวจย

ในการทาวจย การศกษาเพอการสรางสรรค: กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครอง

ชดเบญจภาคในสงคมไทย ผวจยมวธดาเนนการวจย เพอทจะนาเสนอใหเหนถงกระบวนการของ

การปฏบตงานเพอการสรางสรรคผลงานอยางมเหตและผล เพอทจะนามาซงการทางานในสวนท

เกยวของกบแนวความคดและเนอหาของผลงาน

ในสวนของวธการวจยนน ผวจยไดกาหนดขนตอนในการดาเนนการวจยไว ดงน

1. การกาหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง

2. การสรางเครองมอทใชในการวจย

3. วธเกบรวบรวมขอมล

4. การวเคราะหขอมล

5. ผลการวเคราะหขอมล

1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการวจยครงนคอ ภาพรางผลงานจานวน 20 ชนจากแนวความคดเรอง

กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย โดยผวจยใชขอมลทง

ภาคทฤษฎและขอมลทางกายภาพทปรากฏตามเอกสารสงพมพและงานวจย

กลมตวอยางทใชในการวจยครงนคอ ผลงานศลปะทผเชยวชาญดานทศนศลปคดเลอก

แบบกลมตวอยางทใชในการวจยคอผลงานศลปะทผเชยวชาญดานทศนศลปคดเล อกแบบเจาะจง

(Purposive Sampling) จานวน 1 ชด คอแนวตนแบบจาก พระเครองชดเบญจภาค โดยเปนผลงาน

ศลปะททาดวยเทคนคจตรรม และ สอเทคนคผสม จานวน 5 ชนงาน โดยมขนาด 150 เซนตเมตร x

200 เซนตเมตร ตามแนวตนแบบจากพระเครองยอดนยม คอ 6พระเครองพมพสมเดจ 6, 6

พระ

เครองพมพนางพญา , พมพพระกาแพงซมกอ , พมพพระผงสพรรณ , พมพพระรอด และปรบ

ประยกต สอดแทรกเรองราวเกยวกบหลกปฏบตความด ความงามและความไมด ไมงาม ตามหลก

คาสอนในพระพทธศาสนา ตามแนวทางทสรางสรรคทมความถนดเฉพาะตว

2. การสรางเครองมอทใชในการวจย

ในการศกษาครงน ผวจยไดสรางเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเพอประกอบการ

ศกษาวจย ไดแก แบบประเมนผลจากผชมผลงาน

92

ขนตอนสรางเครองมอ มดงน

ผวจยทาการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอเปนความรพนฐานสาหรบการ

สรางเครองมอ เครองมอในทนคอ แบบประเมนผลจากผชมผลงาน ซงแบงแบบประเมนเปน 2 ดาน

คอ 1. ดานของการรบรความงาม /สนทรยศาสตร (Aesthetics) กบผลงานศลปะ และ 2. ดานความ

สมพนธระหวางแนวความคด (Concept) กบ ผลงานทนาเสนอ (Work of Art)

แบบประเมน ผวจยดาเนนการสรางแบบประเมนความเขาใจและความรสกรวมของ

ผชมประมาณ 100 คน ทมตอผลงานศลปะททาดวยเทคนคจตรรม ผสม จานวน 5 ชนงานท 6

สอดแทรกเรองราวเกยวก บหลกปฏบตความด ความงามและความไมด ไมงาม ตามหลกคาสอนใน

พระพทธศาสนา6

1. ดานของการรบรความงาม/สนทรยศาสตร(Aesthetics) กบผลงานศลปะ

โดยแบบประเมนมประเดนดงตอไปน

- สถานทในการจดแสดงผลงานศลปะ(Exhibition)

- วธการนาเสนอทางทศนศลป (Representation)

- คณลกษณะของผลงานกบความเขาใจของผชม

- บรรยากาศและสภาพแวดลอมโดยรอบของผลงานศลปะ(Work of Art)

- แสงสวางโดยรอบทใชในการจดแสดงผลงาน

- พนทสาหรบเดนชมผลงานศลปะโดยรอบ

2. ดานความสมพนธระหวาง แนวความคด (Concept) กบ ผลงานศลปะ

(Work of Art) ทนาเสนอ

- การสรางสรรคผลงานกบแนวความคด

- รปแบบผลงานกบแนวความคดการนาเสนอ

- สสนของผลงานกบแนวความคด

- จานวนและผลงานศลปะกบแนวความคด

- ขนาดของผลงานศลปะกบแนวความคด

- ความสมพนธของแนวความคดกบการนาเสนอผลงานศลปะ

วธการตรวจสอบคณภาพเครองมอ

การตรวจสอบแบบประเมน มวธดาเนนการดงตอไปน

1. นาแบบประเมนเสนอตอผเชยวชาญเพอตรวจสอบความถกตองและปรบปรงแกไข

เบองตน

2. ปรบปรงแกไข ตรวจสอบความถกตองจดทาเปนฉบบทสมบรณ และนาไปเกบ

รวบรวมขอมล

93

3. การเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดดาเนนการตมขนตอนดงน

1. นาผลงานไปจดแสดง

2. แจกแบบประเมนใหกบผมาเขารวมชมงาน

3. ตรวจสอบจานวนและความถกตองของแบบประเมนทไดรบคน เพอนามาใชใน

การวเคราะหขอมลตอไป

4. การวเคราะหขอมล

ในการวเคราะหขอมลครงน ผวจยวเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละจากจานวนของผชม

ทไดจากการดผลงานและแบบประเมนความเขาใจและความรสกรวมทมตอผลงานศลปะตาม

แนวความคดจากหลกธรรมเรอง กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคใน

สงคมไทย โดยกาหนดเกณฑการใหคะแนน และเก ณฑการแปลผล ซงกาหนดคาคะแนน (Weight)

แบงออกเปน 5 ระดบ ดงน

5 หมายถง ผลการประเมน ในระดบมากทสด

4 หมายถง ผลการประเมน ในระดบมาก

3 หมายถง ผลการประเมน ในระดบปานกลาง

2 หมายถง ผลการประเมน ในระดบนอย

1 หมายถง ผลการประเมน ในระดบนอยทสด

กาหนดเกณฑการแปลความหมายขอมลทเปนคาเฉลยตางๆ ดงน

คาเฉลยระหวาง ความหมาย

4.51-4.50 ผลการประเมน ในระดบมากทสด

3.51-4.50 ผลการประเมน ในระดบมาก

2.51-3.50 ผลการประเมน ในระดบปานกลาง

1.51-2.50 ผลการประเมน ในระดบนอย

1.00-1.50 ผลการประเมน ในระดบนอยทสด

วธการการวเคราะหขอมล

วธการวเคราะหขอมล (แบบประเมนความคดเหนของผชมงานศลปะ ) ใชสถตในการ

วเคราะหขอมล ซงประกอบดวยสถต ดงน

1. ขอมลพนฐานใชสถตรอยละในการวเคราะห

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลทางการวจยเรอง กรณความเสอม ในความศรทธา

ตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย ผวจยไดกาหนดสญลกษณและอ กษรยอในการวเคราะห

ขอมล ดงน

การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลทางการวจยเรอง กรณความเสอม ในความศรทธา

ตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย ผวจยไดทา การวเคราะหและนาเสนอในรปแบบตาราง

ประกอบคาอธบายโดยเรยงลาดบคอ

ขนตอนท 1 ผวจยดาเนนการสรางแบบสอบถามจานวน 100 ชด เพอสอบถามความพง

พอใจของผชมทมตอผลงานศลปะทผวจยไดสรางสรรคขน จานวน 5 ชน โดยแบงแบบสอบถามเปน

2 ตอน ไดแก

ตอนท 1 เปนคาถามแบบเลอกตอบเกยวกบขอมลทางประชากรศาสตรของผตอบ

แบบสอบถามปรากฏผลการวเคราะหแบบสอบถาม ดงตาราง 1

ตาราง 1 การวเคราะหขอมลทางประชากรศาสตรของผตอบแบบสอบถามความคดเหนทมตอ

การสรางสรรคผลงานศลปกรรม

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

1.1 เพศของผตอบแบบสอบถาม

เพศชาย 15 15

เพศหญง 85 85

รวม 100 100

95

ตาราง 1 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

1.2 ชวงอายของผตอบแบบสอบถาม

นอยกวา 25 ป 30 30

26 – 35 ป 35 35

36 – 45 ป 25 25

46 – 55 ป 10 10

มากกวา 55 ป - -

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

1.3 การศกษา

ตากวามธยมศกษา - -

มธยมศกษาตอนตน - -

มธยมศกษาตอนปลาย / ปวช. 5 5

อนปรญญา 25 25

ปรญญาตร 40 40

สงกวาปรญญาตร 30 30

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

1.4 อาชพ

กาลงศกษา 30 30

ขาราชการ / รฐวสาหกจ 20 20

หนวยงานเอกชน 20 20

ธรกจสวนตว 15 15

อนๆ 15 15

รวม 100 100

96

ตาราง 1 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

1.4 รายไดตอเดอน

ตากวา 10,000 บาท 35 35

10,001 – 20,000 บาท 35 35

20,001 – 30,000 บาท 10 10

30,001 บาท ขนไป 20 20

รวม 100 100

สรปผลขอมลทางประชากรศาสตรของผตอบแบบสอบถาม ดงน

1. เพศชาย คดเปนรอยละ 15

2. เพศหญง คดเปนรอยละ 85

3. ชวงอาย 26 – 35 ปมากทสด คดเปนรอยละ 35

4. ระดบการศกษา ระดบปรญญาตรมากทสด คดเปนรอยละ 40

5. อาชพ กาลงศกษา มากทสด คดเปนรอยละ 30

6. รายไดตอเดอนตากวา 10,000 บาท และ 10,001 – 20,000 บาท มากทสดเทากนคอ

รอยละ 35

จากแบบสอบถามเพศหญงตอบแบบสอบถาม รอยละ 85 และอยในชวงอาย 26-35 ป

มากทสดและกาลงศกษาในระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 40 รายไดตอเดอนอยในระหวาง 10,000

– 20,000 บาท

ตอนท 2 เปนคาถามแบบเลอกตอบเพอประเมนความพงพอใจทมตอภาพผลงาน

ศลปกรรม ดานความงาม สนทรยศาสตร ผลปรากฏดง ตาราง 2

97

ตาราง 2 การวเคราะหขอมลความพงพอใจของผตอบแบบสอบถาม ทมตอภาพผลงานศลปกรรม ดานความงาม สนทรยศาสตร จานวนกลมตวอยาง 100 คน

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.1 สถานทในการจดแสดงผลงานศลปะ พงพอใจนอยทสด 3 3 พงพอใจนอย 2 2 พงพอใจปานกลาง 20 20 พงพอใจมาก 65 65 พงพอใจมากทสด 10 10

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.2 วธการนาเสนอทางทศนศลป พงพอใจนอยทสด 1 1 พงพอใจนอย 4 4 พงพอใจปานกลาง 10 10 พงพอใจมาก 30 30 พงพอใจมากทสด 55 55 รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.3 รปแบบของผลงานศลปะ พงพอใจนอยทสด 3 3 พงพอใจนอย 7 7 พงพอใจปานกลาง 20 20 พงพอใจมาก 30 30 พงพอใจมากทสด 40 40 รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.4 ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพสมเดจ6

พงพอใจนอยทสด 6 6 (พมพนยม 2555/1)

พงพอใจนอย 4 4 พงพอใจปานกลาง 20 20 พงพอใจมาก 30 30 พงพอใจมากทสด 40 40

รวม 100 100

98

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.5 ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพนางพญา6

พงพอใจนอยทสด 2 2

(พมพนยม 2555/2)

พงพอใจนอย 8 8

พงพอใจปานกลาง 25 25

พงพอใจมาก 35 35

พงพอใจมากทสด 30 30

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.6 ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระกาแพงซมกอ6

พงพอใจนอยทสด 5 5

(พมพนยม 2555/3)

พงพอใจนอย 10 10

พงพอใจปานกลาง 15 15

พงพอใจมาก 30 30

พงพอใจมากทสด 40 40

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.7 ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพมพพระรอด 6

พงพอใจนอยทสด 5 5

(พมพนยม 2555/4)

พงพอใจนอย 15 15

พงพอใจปานกลาง 10 10

พงพอใจมาก 40 40

พงพอใจมากทสด 30 30

รวม 100 100

99

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.8 ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระผงสพรรณ6

พงพอใจนอยทสด 5 5

(พมพนยม 2555/5)

พงพอใจนอย 5 5

พงพอใจปานกลาง 10 10

พงพอใจมาก 40 40

พงพอใจมากทสด 40 40

รวม 100 100

ดานพทธศลป คอ การใชทกษะทางศลปะ (ทศนศลป ) นาเสนอโดยอาศยแนวความคด (Concept)

ทางพระพทธศาสนา เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย” เพอสอสารกบผดผลงาน

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.9 การสรางรปแบบของผลงานกบแนวความคด

พงพอใจนอยทสด 5 5

พงพอใจนอย 5 5

พงพอใจปานกลาง 10 10

พงพอใจมาก 50 50

พงพอใจมากทสด 30 30

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.10 ขนาดของชนงานกบแนวความคด

พงพอใจนอยทสด - -

พงพอใจนอย - -

พงพอใจปานกลาง 20 20

พงพอใจมาก 45 45

พงพอใจมากทสด 35 35

รวม 100 100

100

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.11 สสนของชนงานกบแนวความคด

พงพอใจนอยทสด - -

พงพอใจนอย 10 10

พงพอใจปานกลาง 30 30

พงพอใจมาก 35 35

พงพอใจมากทสด 25 25

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.12 จานวนผลงานศลปะกบแนวความคด

พงพอใจนอยทสด - -

พงพอใจนอย 5 5

พงพอใจปานกลาง 35 35

พงพอใจมาก 35 35

พงพอใจมากทสด 25 25

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.13 ขนาดของผลงานศลปะกบแนวความคด

พงพอใจนอยทสด - -

พงพอใจนอย - -

พงพอใจปานกลาง 30 30

พงพอใจมาก 35 35

พงพอใจมากทสด 35 35

รวม 100 100

101

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.14 ความสาพนธของแนวความคดกบการนาเสนอผลงานศลปะ

พงพอใจนอยทสด - -

พงพอใจนอย 5 5

พงพอใจปานกลาง 25 25

พงพอใจมาก 35 35

พงพอใจมากทสด 35 35

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.15 มความเขาใจเรองพทธกบความเสอมผานผลงานศลปะ

พงพอใจนอยทสด - -

พงพอใจนอย 10 10

พงพอใจปานกลาง 25 25

พงพอใจมาก 25 25

พงพอใจมากทสด 40 40

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.16 หลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาสามารถแสดงออกหรอนาเสนอไดในรปแบบของผลงาน

ศลปะ

พงพอใจนอยทสด 5 5

พงพอใจนอย 15 15

พงพอใจปานกลาง 20 20

พงพอใจมาก 30 30

พงพอใจมากทสด 30 30

รวม 100 100

ดานหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย” กบการดาเนนชวต

102

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.17 แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย ” เปนแนวทางปฏบตเพอลดความ เสอมของ

สงคมไทย

พงพอใจนอยทสด 5 5

พงพอใจนอย 20 20

พงพอใจปานกลาง 25 25

พงพอใจมาก 25 25

พงพอใจมากทสด 25 25

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.18 แนวคด เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย ” สามารถนาไปใช เพอลดความเสอมทาง

พระพทธศาสนาไดจรงในชวตประจาวน

พงพอใจนอยทสด 10 10

พงพอใจนอย 10 10

พงพอใจปานกลาง 35 35

พงพอใจมาก 20 20

พงพอใจมากทสด 25 25

รวม 100 100

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.19 แนวคด เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย ” เปนประโยชนตอตนเองและคนรอบขาง

สาหรบการดาเนนชวตในปจจบน

พงพอใจนอยทสด 5 5

พงพอใจนอย 5 5

พงพอใจปานกลาง 25 25

พงพอใจมาก 20 20

พงพอใจมากทสด 45 45

รวม 100 100

103

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะพฤตกรรมและความคดเหน ความถ รอยละ

2.20 แนวคด เรอง “พทธกบความเสอมของสง คมไทย ” สามารถลดปญหาความทกขทางใจของ

ตนเองได

พงพอใจนอยทสด 5 5

พงพอใจนอย 5 5

พงพอใจปานกลาง 15 15

พงพอใจมาก 20 20

พงพอใจมากทสด 55 55

รวม 100 100

สรปผล ขอมลความพงพอใจทมตอผลงานศลปะ ชด กรณความเสอม ในความศรทธาตอ

พระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย จานวน 5 ชนงาน จากผตอบแบบสอบถามจานวน 100 ชด

ดงน

1. ดานความงาม/ สนทรยศาสตร (Aesthetics) กบผลงานศลปะ

1.1 สถานทในการจดแสดงผลงานศลปะ (Exhibition) มความพงพอใจมากทสด

รอยละ 10

1.2 วธการนาเสนอทางทศนศลป (Representation) มความพงพอใจมากทสด

รอยละ 55

1.3 บรรยากาศและสภาพแวดลอมโดยรอบของผลงานศลปะ (Work of Art) มความ

พงพอใจมากทสด รอยละ 40

1.4 ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพสมเดจ 6

1.5 ผลงานศลปะชอ 6

(พมพนยม 2555/1) มความพงพอใจ

มากทสด รอยละ 40

พระเครองพมพนางพญา 6

1.6 ผลงานศลปะชอ 6

(พมพนยม 2555/2) มความพงพอใจ

มากทสด รอยละ 30

พระเครองพมพพระกาแพงซมกอ 6

1.7 ผลงานศลปะชอ 6

(พมพนยม 2555/3) มความ

พงพอใจมากทสด รอยละ 40

พระเครองพมพพมพพระรอด 6

1.8 ผลงานศลปะชอ 6

(พมพนยม 2555/4) มความพง

พอใจมากทสด รอยละ 30

พระเครองพมพพระผงสพรรณ 6 (พมพนยม 2555/5) มความพง

พอใจมากทสด รอยละ 40

104

2. ดานพทธศลป คอ การใชทกษะทางศลปะ (ทศนศลป) นาเสนอโดยอาศยแนวความคด

(Concept) ทางพระพทธศาสนา เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย” เพอสอสารกบผดผลงาน

2.1 การสรางรปแบบของผลงานกบแนวความคด มความพงพอใจมากทสด รอยละ 30

2.2 ขนาดของชนงานกบแนวความคด มความพงพอใจมากทสด รอยละ 35

2.3 สสนของชนงานกบแนวความคด มความพงพอใจมากทสด รอยละ 25

2.4 จานวนและผลงานศลปะกบแนวความคด มความพงพอใจมากทสด รอยละ 25

2.5 ขนาดของผลงานศลปะกบแนวความคด มความพงพอใจมากทสด รอยละ 35

2.6 ความสมพนธของแนวความคดกบการนาเสนอผลงานศลปะ มความพงพอใจ

มากทสด รอยละ 35

2.7 มความเขาใจเรองพทธกบความเสอมผานผลงานศลปะ มความพงพอใจมากทสด

รอยละ 40

2.8 หลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาสามารถแสดงออกหรอนาเสนอไดใน

รปแบบของผลงานศลปะ มความพงพอใจมากทสด รอยละ 30

3. ดานหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย ” กบ

การดาเนนชวต

3.1 แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย ” เปนแนวทางปฏบตเพอลด

ความเสอมของสงคมไทย มความพงพอใจมากทสด รอยละ 25

3.2 แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย” สามารถนาไปใชเพอลดความเสอม

ทางพระพทธศาสนาไดจรงในชวตประจาวน มความพงพอใจมากทสด รอยละ 25

บทท 5

สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

งานวจยเรอง กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย

เพอออกแบบและผลตชนผลงานศลปกรรมดวยเทคนค ปะตดกระดาษหนงสอพมพแชนาผสมกาวลา

เทกซ เกบรองรอยในสวนละเอยดใหดมลกษณะคลายผคนกาลงเคลอนไหวทาสงใดสงหนง ไปโดย

ทวทงผนภาพและสอสารถงผชมภาพผลงานใหไดรบรถงแนวคดของผวจย ซงมวธดาเนนการดงน

1. ประชากรทใชในการวจยครงนไดแกภาพผลงานศลปะ จานวน 5 ชน จานวน 1 ชด คอ

แนวตนแบบจาก พระเครองชดเบญจภาค โดยเปนผลงานศลปะททาดวยเทคนคจตรรม และ สอ

เทคนคผสม จานวน 5 ชนงาน โดยมขนาด 150 เซนตเมตร x 200 เซนตเมตร ตามแนวตนแบบจาก

พระเครองยอดนยม คอ 6พระเครองพมพสมเดจ 6, 6

2. เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลแบงออกเปน 6 ตอน ไดแก

พระเครองพมพนางพญา , พมพพระกาแพงซมกอ,

พมพพระผงสพรรณ, พมพพระรอด

ตอนท 1 กระบวนการสรางแบบสอบถามความคดเหนความนยม กลมนกสะสม

และเชาบชาพระเครอง บชา

ตอนท 2 กระบวนการออกแบบชนงานจานวน 20 แบบ โดยใชตนแบบของ พระ

เครองบชา ชดเบญจภาค

ตอนท 3 กระบวนการคดเลอกแบบ โดยใหผเชยวชาญทางพระเครองบชา ประเมน

รปแบบ โดยอางอง พมพพระ เปนเกณฑ

ตอนท 4 คดเลอกแบบรางผลงาน โดยใหผเชยวชาญทางดานศลปกรรม ใหเหลอ

10 ชน เพอนนามาสรางสรรค เปนภาพผลงานศลปกรรม

ตอนท 5 นาแบบรางผลงานทผานการคดเลอกมาสรปแบบ ใหเหลอแบบทเหมาะสม

จานวน 5 ชน มาสรางสรรคเปนผลงานจรง

ตอนท 6 กระบวนการวดค ณภาพ โดยประเมนผลจากการสรางและการสารวจ

แบบสอบถามความคดเหนดานความงามและสนทรยศาสตร จากภาพผลงานจรง

สรปผลการวเคราะหขอมล

ชดท 1 ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลแบบสอบถามสารวจความ คดเหนตอการชมภาพ

ผลงานศลปกรรม ชด เบญจภาค ผวจนดาเนนการเกบขอมลดวยตนเองพรอมอธบายแนวความคด

ประกอบ เมอมคาถามจากผกรอกแบบสอบถาม โดยไดรบแบบสอบถา มคนครบสมบรณ คดเปน

100 % จานวน 100 ชด

106

ผลจากแบบสอบถาม สารวจความคดเหนตอการชมภาพผลงานศลปกรรม ชด เบญจภาค

พบวา จากแบบสอบถามเพศหญงตอบแบบสอบถามคดเปนรอยละ 85 และอยในชวงอาย 26 – 35 ป

มากทสด และกาลงศกษาในระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 40 รายไดตอเดอนอยในระหวาง 10,000 –

20,000 บาท

ตอนท 2 ผลการวเ คราะหขอมลแบบสอบถามสารวจความ คดเหนตอการชมภาพผลงาน

ศลปกรรม ชด กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครองชดเบญจภาคในสงคมไทย ผลงาน

ศลปะทมความพงพอใจมากทสด ไดแก ภาพผลงานศลปะ จานวน 3 ชน ซงมคะแนนเทากน ไดแก

ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพสมเดจ 6 (พมพนยม 2555/1), ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระ

กาแพงซมกอ6 (พมพนยม 2555/3), และ ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระผงสพรรณ 6 (พมพนยม

2555/5) มความพงพอใจมากทสด รอยละ 40 เนองจากเปนผลงานทคอนขางโดดเดน ลงตวในการ

จดวางองคประกอบ สสนไมฉดฉาด แตสะดดตา ในการจดวางรปรางและรปทรง อนดบความพงพอใจ

รองลงมาคอภาพผลงานศลปะ ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพนางพญา 6 (พมพนยม 2555/2), และ

ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพมพพระรอด6

(พมพนยม 2555/4) ซงมคะแนนเทากน มความพงพอใจ

มากทสด รอยละ 30 เนองจากเปนผลงานทคอนขางโดดเดนนอยกวา ลงตวในการจดวางองคประกอบ

นอยกวา สสนไมฉดฉาด แตสะดดตา ในการจดวางรปรางและรปทรง อาจไมลงตวเทาใดนก

อภปรายผล

ผลการวดความพงพอใจทมตอผลงานศลปะ ชด กรณความเสอม ในความศรทธาตอพระเครอง

ชดเบญจภาคในสงคมไทย จานวน 5 ชนงาน หลกเกณฑดานความงาม /สนทรยศาสตร (Aesthetics)

กบผลงานศลปะ คาเฉลยอยในระดบดมาก รวม 3 ชนงาน ไดแกภาพผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพ

สมเดจ6 (พมพนยม 2555/1), ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระกาแพงซมกอ6 (พมพนยม 2555/3),

และผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระผงสพรรณ 6 (พมพนยม 2555/5) มความพงพอใจมากทสด

รอยละ 40 และมคะแนนเทากนซงเปนคะแนนสงทสด สอดคลองกบ วรลพชร แสงวชรมรกต (2553

:ออนไลน ) 11 ผสรางสรรคนนตองมความรเบองตนดานศลปะมากอน และศกษาถงหลกการ

องคประกอบทสาคญ การจดวางองคประกอบเหลานน รวมถงการกาหนดส ในลกษณะตางๆ

เพมเตมใหเกดความเขาใจ เมอ 11สรางผลงานศลปะ จะไดผลงานทมคณคา ความหมายและความงาม

เปนทนาสนใจ แกผพบเหน หากสรางสรรคผลงานโดยขาดองคประกอบศลป ผลงานนนอาจดดอยคา

หมดความหมายหรอไมนาสนใจไปเลย จะเหนไดวาองคประกอบศลปนนมความสาคญอยางมากในการ

สรางงานศลปะ 11 สอดคลองกบ วกพเดย สารานกรมเสร (2553: ออนไลน)11 สนทรยศาสตร ทวาดวย

ความสวย ความงาม และความไพเราะ สามารถรบรไดดวยประสาทสมผส เกดความรสกปตยนด อม

เอมใจ พอใจ และชนชมในสงตาง ๆ ทเขามาปะทะอาจจะเปนในธรรมชาตเอง หรอทมนษยผลต

คดคนขนโดยมจดประสงคใหมความงาม ”สนทรยภาพ” ประสบการณทางความงามเกดขนจากการ

ไดสมผสกบสงทมความงาม ความไพเราะ แลวทาใหเกดอารมณสนทรย เกดความปตสขเพลดเพลน

107

ในดานหลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาสามารถแสดงออกหรอนาเสนอไดในรปแบบของ

ผลงานศลปะ มความพงพอใจมากทสด รอยละ 30 ซงสอดคลองกบ พระไพศาล วสาโล (2553 :

ออนไลน ) ศลปะเปนเรองของ ความงาม ซงสามารถสรางความตนตาตนใจจนเกดอาการตะลงงน

หรอสะกดใจใหเกดความลมหลง

อยากชดใกลใครครอบครอง (พทธศาสนาเรยกวาราคะ ) แตในอกดานหนง ศลปะสามารถเปนสอให

เราเขาถงความดและความจรงได กลาวคอบนดาลใจใหเกดศรทธาในสงดงาม หรอนอมใจใหเกด

ความสงบ เกดกาลงใจใฝฝนอยางมนคงในอดมคต อกทงสามารถเปดเผยความจรงของชวตใหเรา

ไดประจกษ รเทาทนมายาจนละวางได ศลปะชนครยงสามารถยกจตสสภาวะเหนอโลกเหนอสามญ

(transcendence) คอสภาวะทจตไดสมผสกบความจรงขนสงส ดหรอปรมตถ เชน ความรสกเปน

หนงเดยวกบธรรมชาตและจกรวาล สภาวะทอตตาตวตนไดเลอนหาย ไมมเสนแบงระหวางฉนกบ

โลกอกตอไป อยเหนอสมมตบญญตหรอความจรงแบบทวนยม (dualism) เปนสภาวะทจตเปยม

ดวยเมตตากรณาอยางไมมประมาณ มองในแงนศลปะมใชสงตรงขามกบศาสนา แตสามารถเปนสอ

นาผคนเขาถงมตทลกซงสงสดในทางศาสนธรรมได แมจะเปนแคประพมพประพายกตาม ตรงนเอง

คอจดบรรจบระหวางศลปะกบพทธศาสนา และเปนทมาของพทธศลปทงปวง เมอคน ๆ หนงซงม

ความทกขใจ ทอแทในชวต ไดมานงอยเบองหนาพระพทธรปในวหาร เพยงแคไดเหนพระพกตร

อนสงบนง เปลงประกายแหงความเมตตา ทามกลางความเงยบ ความรมรอนใจกพลนหาย ราวกบม

นาเยนมาชโลมใจ เกดความสงบรางบ นคออานภาพแหงพทธศลปทสามารถเสรมสรางพลงดานบวก

ในใจเราได ในดานหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา กบการดาเนนชวต มความพงพอใจมากทสด

รอยละ 25 ซงสอดคลองกบ 5นางสาว ฤทยรตน วรกจโจดม5

(2551: ออนไลน) หลกธรรมในพทธศาสนา

เปนหนทางหนงทจะชวยสงเสรมการพฒนาตนเองใหเปนบคคลทมสขภาพรางกายและจตใจทแขงแรง

สามารถดาเนนชวตอยบนโลกแหงความวนวายแบบนไดอยางไมทกขรอนและสามารถทจะมอายทยน

ได โดยการปฏบตตนเองใหถกทาง ใชหลกธรรมในการดาเนนชวต การจะเปนบคคลทมอายยนยาว

ไดนนเราจะตองปฏบตดวยตนเอง เหมอนทพทธพจนกลาวไววา ”ตนแลเปนทพงแหงตน” ผลทไดก

จะเกดกบตนเองนนคอมสขภาพทด รางกายและจตใจดแขงแรง สามารถแยกแยะสงถกผดไดดวย

ตนเอง

ขอเสนอแนะทไดจากงานวจย

1. เปนประโยชนตอผทกาลงศกษาและคนควา ดานศลปกรรมและดานพทธศลปซง

สามารถนามาผสานรวมกนไดอยางลงตว นอกเหนอจากการวาดลงไปบนระนาบพนอยางเดยว

2. สามารถพฒนารปแบบ สสน การจดองคประกอบศลป และชนาดานศาสนาพทธ

กอใหเกดกระบวนการคด สการกระทาความดงามใหกบตนเองและสงคม

108

ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

1. ควรศกษาแบบอยางทางดานพทธศลป และปรบใช สอดแทรกในภาพผลงานศลปะให

มากขน

2. ควรศกษาคนควาหาวสดตางๆ มาเพมในชนงานเพอใหเกดความนาสนใจตอผชมภาพ

ผลงานศลปกรรมมากขน

3. หนวยงานภาครฐควรใหการสนบสนนกระบวนการทางานศลปะและวฒนธรรมใหเปน

รปธรรมและขยายวงกวางตอไป

บรรณานกรม

110

บรรณานกรม

ขททกนกาย ปฏสมภทามรรค. (2539). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

ขนธวภงโค - กมาทวนจฉยกถา -35- สมโมหวโนทน วภงค-อฏฐกถา (พทธโฆส) - อภ.อฏ. 2 ขอ 26

สบคนเมอ 21 กมภาพนธ 2554, จาก http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=91

จฬกมมวภงคสตร พระไตรปฎก เลมท 14: ออนไลน อางองจาก"พระอภธมมตถสงคหะ".และ"

อภธมมตถวภาวนฎกา".พระพทธโฆษาจารย. "คมภรพระวสทธมรรค".พระธรรมปฎก

(ประยทธ ปยตโต). "พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม".พระพรหมโมล (วลาศ

ญาณวโร). "กรรมทปน"."อฏฐสาลนอรรถกถา".องคตตรนกาย จตกกนบาต กรรมวรรค 8.

จฬกมมวภงคสตร8.จฬกมมวภงคสตร8.วาเสฏฐสตร8.พระอภธรรมออนไลน 8.อง.ตก.

20/445/131,551/338;ข.อต.25/208/248;242/272.พระอภธรรม. ออนไลน8

ฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

.

[9]. เขาถงเมอ 9-6-52

ฉนนสตร สงยตตนกาย ขนธวารวรรค พระไตรปฎก เลมท ๑๗8

เซยนเจง. (2007). สดยอดพระเครอง แหงวงการพระของเมองไทย. สบคนเมอ 21 พฤศจกายน

2553,จาก http://www.kaejiarjan.com/kaejiarjan/kaeji-pra-kreung/32-pra-kreung.html

.

ดวงหทย ออยบารง. (2008). กองเผยแพรและประชาสมพนธ. กองคมครองผบรโภคและโฆษณา.

กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

ทฆนกาย สลขนธวรรค. (2500). กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา.

ธมมปาลาจรโย, ลนตถวณณนา-ฏกา, อายตนวภงคนทเทสวณณนา สตตนตภาชนวณณนา อภ

ธมม-อนฏกา, อภ.อนฏ. 2 ขอ 154.9. มหาสตปฏฐานสตตวณณนา - เวทนา

นปสสนาวณณนา -10- สมงคลวลาสน-อฏฐถกถา 2 มหาวคค-อฏฐกถา (ท.) (พทธโฆส) -

ท.อฏ. 2 ขอ 3809.

ธรรมปฎก,พระ. (2538). พทธธรรม. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

--------------. (2546). พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรม. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย.

ธาตสตร ขททกนกาย พระไตรปฎก เลมท ๒๕8.

ปรวาร พระไตรปฎก เลมท ๘8

พจนานกรมศพทศาสนาสากลองกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

ราชบณฑตยสถาน. 2548. น. 581-582.

.

พระเครอง : อทธปาฏหารย พระเครอง. (ม.ป.ป.). สบคนเมอ 21 กมภาพนธ 2554,

จาก http://www.ittipatihan.com

พระไพศาล วสาโล. (2553). ศลปะกบพทธศาสนา11. สบคนเมอ 5 ธนวาคม 2554, จาก

http://www.visalo.org/article/PosttoDay255308.html

111

พระธรรมกตตวงศ8 (ทองด สรเตโช). (2548). ป.ธ. 9 ราชบณฑต 8

พทธศาสน ชด คาวด,

พจนานกรมเพอการศกษา

วดราชโอรสาราม 8

พทธคณ แบบพทธพาณชย. (ม.ป.ป.). สบคนเมอ 21 พฤศจกายน 2553, จาก

8

. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

http://www.ocpb.go.thphysigmund_foid. (2552).

พทธทาสภกข8. (ม.ป.ป.). ตวก-ของกฉบบยอความ 8

. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553, จาก

http://www.larnbuddhism.com/visut/3.11.html-20)http://palungjit.com/tripitaka/search.

php?kword=% CD%B9%D4%A8%DA%A8%C5%D1%A1%DA%A2%B3%ED

พทธโฆสาจรโย, วสทธมคค-อฏฐกถา , อปกกเลสวมตตอทยพพยญาณกถา, ปฏปทาญาณทสสนว

สทธนทเทโส, วสทธ. 2 ขอ 739.ธมมปาลาจรโย, ปรมตถม�ชสา-ฏกา, อปกกเลสวมตต

อทยพพยญาณกถาวณณนา ปฏปทาญาณทสสนวสทธนทเทสวณณนา วสทธมคคมหาฏ

กา, วสทธ.มหาฏ. 2 ขอ 739.

พทธโฆสาจรโย, สมโมหวโนทน-อฏฐกถา, อายตนวภงคนทเทสวณณนา สตตนตภาชนวณณนา อภ

ธมม-อฏฐกถา,อภ.อฏ. 2 ขอ 154.ธมมปาลาจรโย, มลฏกา, อายตนวภงคนทเทสวณณนา

สตตนตภาชนวณณนา อภธมม-มลฏกา,อภ.มลฏ. 2 ขอ 154.

พระไตรปฎก เลมท7 พระวนยปฎก เลมท7จลวรรค ภาค2ปญจสตกขนธกะ (เรองพระมหากสสปเถระ

สงคายนาปรารภคาของพระสภททวฑฒบรรพชต ). พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน].

เขาถงไดจาก [5]. เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท7,ระวนยปฎกเลมท7,ลวรรคภาค2,รองพระสมภตสาณวาสเถระ. พระไตรปฎก

ฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก <[6]>. เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท7 พระวนยปฎก เลมท7จลวรรค ภาค2สตตสตกขนธกะ ท12ถามและแกวตถ 10

ระการ).พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [7].เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท9พระสตตนตปฎก เลมท1ทฆนกาย สลขนธวรรค กฏทนตสตร. พระไตรปฎก

พระไตรปฎก เลมท10ระสตตนตปฎก เลมท2ทฆนกาย มหาวรรค มหาปทานสตร. พระไตรปฎก

ฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [8]. เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท10ระสตตนตปฎก เลมท2ทฆนกาย มหาวรรค มหาปรนพพานสตร.

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [13]. เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท11ระสตตนตปฎก เลมท3ทฆนกาย ปาฏกวรรค ปาสาทกสตร . พระไตรปฎก

ฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [12]. เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท13ระสตตนตปฎก เลมท5มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก สคารวสตร.

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [11]. เขาถงเมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท15ระสตตนตปฎก เลมท7สงยตตนกาย สคาถวรรค วชราสตรท ๑๐.

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [14]. เขาถงเมอ 6-6-52

พระไตรปฎก เลมท17ระสตตนตปฎก เลมท9สงยตตนกาย ขนธวารวรรค อตตทปวรรคท5อตตทป

สตร. พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [2]. เขาถงเมอ 9-6-52

112

พระไตรปฎก เลมท19 ระสตตนตปฎก เลมท11งยตตนกาย มหาวารวรรค เจลสตร (วาดวยการม

ธรรมเปนเกาะเปนทพง). พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [3]. เขาถง

เมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท20 ระสตตนตปฎก เลมท12งคตตรนกาย เอก-ทก-ตกนบาต ทกนบาต องคตตร

นกาย ปฐมปณณาสก. พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [4]. เขาถง

เมอ 9-6-52

พระไตรปฎก เลมท 25ระสตตนตปฎก เลมท 17ททกนกาย ขททกปาฐะ- ธรรมบท-อทาน-อตวตตกะ-

สตตนบาต คาถาธรรมบท อตตวรรคท12.ระไตรปฎกฉบบสยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงได

จาก [1]. เขาถงเมอ 9-6-52.

พระไตรปฎก เลมท ๓๒ พระสตตนตปฎก เลมท ๒๔ ขททกนกาย อปทาน ภาค ๑ พทธาปทาน ชอ

ปพพกรรมปโลตท ๑๐ (๓๙๐) วาดวยบพจรยาของพระองคเอง. พระไตรปฎกฉบบ

สยามรฐ. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก [10]. เขาถงเมอ 9-6-52

พระธรรมกตตวงศ8 (ทองด สรเตโช). (2548). ป.ธ. 9 ราชบณฑต8 พจนานกรมเพอการศกษาพทธ

ศาสน ชด คาวด, วดราชโอรสาราม 8

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). (ม.ป.ป.). "พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท".

กรงเทพฯ.

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต).8 (ม.ป.ป.). 8"พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม".8

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). (ม.ป.ป.). "พทธธรรม"

พระธรรมปฎก 8 (ประยทธ ปยตโต). (2546). "พทธธรรม8

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). (ม.ป.ป.). "พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท".

" มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระธรรมปฎก (ประยทธปยตโต)."พจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลธรรม".8 มหานทาน

สตร พระไตรปฎก เลมท ๑๐ 8.ปจจยสตร พระไตรปฎก เลมท 8

พทธทตตะ,พระ. (2530). อภธมมาวตาร บาล-ไทย. กรงเทพฯ: มลนธภมพโลภกข.

16.

พทธทาสภกข. (2542). อนตตาของพระพทธเจา. กรงเทพฯ: ธรรมสภา.

มหาสตปฏฐานสตตวณณนา - เวทนานปสสนาวณณนา -10- สมงคลวลาสน-อฏฐถกถา 2 มหาวคค-

อฏฐกถา (ท.) (พทธโฆส) - ท.อฏ. 2 ขอ 3801. กสภารทวาชสตตวณณนา - 1. กส

ภารทวาชสตตวณณนา - -15- สารตถปปกาสน-อฏฐถกถา 1 สคาถวคค-อฏฐกถา

(พทธโฆส) - ส.อฏ. 1 ขอ 19714. เอตทคควคโค - 18.

มลนทป�หา. (2540). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

โมไนย พจน. (2009). พทธทนนยม : การระดมทนดวย(วตถ)พทธพาณชย. สบคนเมอ 21

พฤศจกายน 2553, จาก http://www.bsyth.com

รถวนตสตร8 จากพระไตรปฎก 8 (ภาษาไทย).

รอยเลหกลมารกบกระบวนการพทธพาณชย การเดนหลงผดของพทธ บรษท . (ม.ป.ป.). สบคนเมอ

10 มนาคม 2554, จาก http://www.oknation.net/blog/arayamitr/2009/03/13/entry-38

113

โรจสระบร. (2553). พระเครองชดเบญจภาคสมเดจอดศร. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553,จาก

http://www.velamall.com/classifieds/view.php?id=6369

ราชบณฑตยสถาน. (2548). พจนานกรมศพทศาสนาสากล ฉบบราชบณฑตยสถาน . (พมพครงท 2

แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ: อรณการพมพ.

ราชบณฑตยสถาน. (2550). หนา 110.

ราชบณฑตยสถาน. (2548). พจนานกรมศพทศาสนาสากล องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน.

พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน. หนา 130.

ระเบยบสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. 8(2544, 3 กมภาพนธ). 8วาดวยการจดทาทะเบยนวดใน

พระพทธศาสนา พ.ศ.๒๕๕๒ 8. สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต 8

ลกขณหาระในอรรถกถาวตถปมสตร. (2500). ขอ 89:

.

[1] มอางถงลกขณหาระในอรรถกถามล

ปรยายสตรสงคตสตตวณณนา - ตกวณณนา-11- ลนตถปปกาสนา 3 ปาถกวคคฏกา

(ธมมปาล) - ท.ฏ. 3 ขอ 305อายตนวภงโค - 1. สตตนตภาชนยวณณนา - -35-อน-

ลนตถวณณนา 2 อนฏกาวภงค (ธมมปาล) - อภ.อนฏ. 2 ขอ 154อายตนวภงโค - 1.

สตตนตภาชนยวณณนา - -35-อน- ลนตถวณณนา 2 อนฏกาวภงค (ธมมปาล) - อภ.

อนฏ. 2 ขอ 154มหาหตถปโทปมสตตวณณนา -12- (2) - ปป�จสทน-อฏฐถกถา 1

มลปณณาสก-อฏฐกถา 2 (พทธโฆส) - ม.อฏ. 1 (2) ขอ 302จฬตณหาสงขยสตตวณณนา

-12- (2) - ปป�จสทน-อฏฐถกถา 1 มลปณณาสก-อฏฐกถา 2 (พทธโฆส) ม.อฏ. 1 (2)

ขอ 390 ขททกนกาเย ธมมปท อทาน อตวตตก สตตนปาตปาล. กรงเทพฯ: มหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย.

วนยปฎเก ปรวารปาล. (2500). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

วกพเดย สารานกรมเสร. (2553)11.

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%97

%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%

AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C

สนทรยศาสตร. สบคนเมอ 11 มกราคม 2554, จาก

วรลพชร แสงวชรมรกต. (2553)11. ความหมายและความสาคญขององคประกอบศลป.

ธนวาคม 2553, จาก11

สบคนเมอ 11

วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณ และภมปญญา. (2544). จงหวดลาพน. ลาพน:

http://www.thaigoodview.com/node/44957

ม.ป.พ.

ศาสนาพทธ : วกพเดย สารานกรมเสร. (ม.ป.ป.). สบคนเมอ 25 สงหาคม 2554, จาก

http://th.wikipedia.org/wiki

สถาบนอนรกษพระเครองบชาไทย. (2549). พระเครองเบญจภาค. สบคนเมอ 12 ธนวาคม 2553,

จาก http://www.benjaamulet.com/overview.php

114

สมเดจพระญาณสงวร 8

ทานพระสารบตรเถระ.

(สวฑฒนมหาเถระ). (ม.ป.ป.). สมมาทฏฐ ตามพระเถราธบายของ

สชพ ปญญานภาพ. (2539). พระไตรปฎกสาหรบประชาชน. กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย.

เสถยร โพธนนทะ. (2526). ธรรมฐตญาณกบนพพานญาณ และหลกสญญตา. กรงเทพฯ: แพรพทยา.

หะเหมยว. (2553). รวมขอคดคาคม8 หลกคาสอน ทาน ว.วชรเมธ จากวดดเกดมาคย. สบคนเมอ

21 กนยายน 2553 จาก http://hilight.kapook.com/view/42193

อภชย โพธประสทธศาสต. (2539). ศาสนาพทธมหายาน. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: มหามกฏราช

วทยาลย. หนา 41-79.

อภธมมวกาสน 2 อภธมมาวตารฏกา 2 (สมงคลมหาสาม อภธมมตถสงคห-อฏถกถาย อภธมมตถว

ภาวนฏกาจรโย) - 12. ทวาทสโม ปรจเฉโท ป�ญตตนทเทสวณณนา - อภธมมาวตาร.ฏ.

2/777.ตกนกเขปกถาวณณนา -34-อน- ลนตถวณณนา 1 อนฏกาธมมสงคณ (ธมมปาล) -

อภ.อนฏ. 1 ขอ 9873. มหาโพธชาตกวณณนา - -28- (5) - ชาตก-อฏฐกถา (พทธโฆส -

เกหจ น โข คเณห สห รจตา) - ข.ชา.อฏ. 5 ขอ136พทธโฆสาจรโย, วสทธมคค-อฏฐกถา.

อนรทธะ,พระ. (2506). อภธมมตถสงคหะ. กรงเทพ ฯ: มหามกฏราชวทยาลย.

อปรอจฉราสงฆาตวคควณณนา -20- (1) - สารตถม�ชสา 1 องคตตรนกายฏกา เอกกนปาตฏกา

(สารปตต) - อ.ฏ. 2 ขอ 4531. กสภารทวาชสตตวณณนา - 1. กสภารทวาชสตตวณณนา

- -15- ลนตถปปกาสนา 1 สคาถวคคฏกา (ธมมปาล) - ส.ฏ. 1 ขอ 1979. มหาสตปฏฐาน

สตตวณณนา - เวทนานปสสนาวณณนา -10- สมงคลวลาสน-อฏฐถกถา 2 มหาวคค-

อฏฐกถา (ท.) (พทธโฆส) - ท.อฏ. 2 ขอ 380สตตโม ปรจเฉโท. - อานาปานสสตกถา -

วสทธมคค-ตปฏกสงเขปอฏฐกถา 1 (พทธโฆส) - วสทธ. 1 ขอ 236 วสตโม ปรจเฉโท. -

อปกกเลสวมตตอทยพพยญาณกถา - วสทธมคค-ตปฏกสงเขปอฏฐกถา 2 (พทธโฆส) -

วสทธ. 2 ขอ 7401.

อรรคเดช กฤษณะดลก, ศ. (2546). ปทานกรมพระเครอง ชดเบญจภาค. กรงเทพฯ: ดวงกมลพบ

ลชชง , สนพ.

อายตนวภงคนทเทสวณณนา สตตนตภาชนวณณนา อภธมม-อฏฐกถา,อภ.อฏ. 2 ขอ 154.ธมมปา

ลาจรโย, มลฏกา, อายตนวภงคนทเทสวณณนา สตตนตภาชนวณณนา อภธมม-มลฏกา,

อภ.มลฏ. 2 ขอ 154.ธมมปาลาจรโย, ลนตถวณณนา-ฏกา, อายตนวภงคนทเทสวณณนา

สตตนตภาชนวณณนา อภธมม-อนฏกา, อภ.อนฏ. 2 ขอ 154.

อปกกเลสวมตตอทยพพยญาณกถา, ปฏปทาญาณทสสนวสทธนทเทโส, วสทธ. 2 ขอ 739.ธมมปา

ลาจรโย, ปรมตถม�ชสา-ฏกา, อปกกเลสวมตตอทยพพยญาณกถาวณณนา ปฏปทา

ญาณทสสนวสทธนทเทสวณณนา วสทธมคคมหาฏกา, วสทธ.มหาฏ. 2 ขอ 739.พทธโฆ

สาจรโย, สมโมหวโนทน-อฏฐกถา.

อปปาทสตร องคตตรนกาย พระไตรปฎก เลมท ๒๐8.

115

อฏฐสาลน อรรถกถาธมมสงคณปกรณ. อภธรรมปฎก เลม 34 ฉ. มหามกฏราชวทยาลย 8,บาลด "โล

กตตรกสลวณณนา .อฏฐสาลน ธมมสงคณ ; ฐกถา (พทธโฆส) อภ.อฏ. 1 ขอ 350".

อานาจหนาท กรมการศาสนา 8. (2544, 3 กมภาพนธ). กรมการศาสนา 8

5

.

ฤทยรตน วรกจโจดม. 5

จาก www.crs.mahidol.ac.th/news/minithesis/2551/031.doc

(2551). พทธศาสนากบการมชวตยนยาว. สบคนเมอ 5 ธนวาคม 2554,

Amulet. (2551). เบญจภาค สดยอดของพระเครองไทย. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553,

จาก http://www.amulet2u.com/ben01.htm

-------------. (2551). พระเครองเบญจภาค ชด พระสมเดจวดระฆง. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553,

จาก http://angsila.cs.buu.ac.th/~it471452/phrathai/page2-5.html

-------------. (2551). พระเครองเบญจภาค ชด พระรอด. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553,

จาก http://angsila.cs.buu.ac.th/~it471452/phrathai/page2-4.html

-------------. (2551). พระเครองเบญจภาค ชด พระผงสพรรณ. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553,

จาก http://siamamulet.blogspot.com/2008/02/blog-post_3196.html

-------------. (2551). พระเครองเบญจภาค ชด พระกาแพงซมกอ. สบคนเมอ 21 ธนวาคม 2553,

จาก http://angsila.cs.buu.ac.th/~it471452/phrathai/page2-3.html

-------------. (2551). พระเครองเบญจภาค ชด พระนางพญาพษณโลก. สบคนเมอ 21 ธนวาคม

2553,จาก http://siamamulet.blogspot.com/2008/02/blog-post_6100.html

CIA - The World Factbook (องกฤษ)

Garfinkel, Perry. (2005). "Buddha Rising," National Geographic Dec. pp. 88–109. (องกฤษ).

G.P. Malalasekera. (1966). The Truth of Anatta. Kandy: Buddhist Publication Society.

Gombrich, Richard Francis. (1988). Theravāda Buddhism : a social history from ancient

Benares to modern Colombo. London:Routledge & Kegan Paul.

k.k@y. (2005). สดยอดพระเครองชดเบญจภาค องคท 4 พระนางพญา. สบคนเมอ 28

พฤศจกายน 2553, จาก http://webboard.mthai.com/7/2005-12-21/179474.html

Major Religions Ranked by Size (องกฤษ).

My Lullaby. (2008). พทธพาณชย: ผลประโยชนจากความเชอ. สบคนเมอ 21 กนยายน 2553,

จาก http://www.bloggang.com/viewblog.php?id=lady-lullaby&date=21-09-

2008&group=1&gblog=55

NoOTa Super Moderator (หนตา). (2009). พทธพาณชย สนมแหงพระพทธศาสนา. สบคนเมอ

8 ธนวาคม 2553, จาก http://board.palungjit.com

U.S. State Department's International Religious Freedom Report

2004. http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2004/ Accessed 20 September 2008.

(องกฤษ).

116

ภาคผนวก

แบบสอบถามความคดเหน

ภาพประกอบผลงานและจดนทรรศการ

117

แบบประเมนความคดเหนของผชมผลงานศลปะ

คาชแจง กรณาตอบแบบประเมนความเขาใจของผชมผลงานศลปะ โดยทาเครองหมาย ลงใน

ชองวางททานเหนวาเหมาะสมทงนเพอจะไดนาขอมลทไดไปประเมนผลเพอการพฒนาทางดาน

ศลปะ: (ทศนศลป) ตอไป

คาวาผลงานศลปะ (Work of Art) หมายถง ผลงานทงหมดทนาเสนอ

หมายเหต

ตอนท 1

1. เพศ

ขอมลสวนตว

ชาย หญง

2. อาย

10-20 ป 21-30 ป 31-40 ป

41-50 ป 51 ปขนไป

3. วฒการศกษา

ตากวาปรญญาตร ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

ตอนท 2

แบบสอบถามความคดเหนของผประเมนทชมผลงานศลปะ

ขอท รายการประเมน

ระดบความคดเหนของผประเมน

มากทสด

5

มาก

4

ปานกลาง

3

นอย

2

นอยทสด

1

ดานความงาม/ สนทรยศาสตร (Aesthetics) กบผลงานศลปะ

1. สถานทในการจดแสดงผลงานศลปะ

(Exhibition)

2. วธการนาเสนอทางทศนศลป

(Representation)

3. รปแบบของผลงานศลปะ

4. ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพสมเดจ 6

(พมพนยม 2555/1)

118

ขอท รายการประเมน

ระดบความคดเหนของผประเมน

มากทสด

5

มาก

4

ปานกลาง

3

นอย

2

นอยทสด

1

5. ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพนางพญา 6

(พมพนยม 2555/2)

6. ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระกาแพง

ซมกอ6

(พมพนยม 2555/3)

7. ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพมพพระ

รอด6

(พมพนยม 2555/4)

8. ผลงานศลปะชอ 6พระเครองพมพพระผง

สพรรณ6

(พมพนยม 2555/5)

ดานพทธศลป คอ การใชทกษะทางศลปะ (ทศนศลป) นาเสนอโดยอาศยแนวความคด (Concept)

ทางพระพทธศาสนา เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย” เพอสอสารกบผดผลงาน

9. การสรางรปแบบของผลงานกบ

แนวความคด

10. ขนาดของชนงานกบแนวความคด

11. สสนของชนงานกบแนวความคด

12. จานวนและผลงานศลปะกบแนวความคด

13. ขนาดของผลงานศลปะกบแนวความคด

14. ความสมพนธของแนวความคดกบการ

นาเสนอผลงานศลปะ

15. มความเขาใจเรองพทธกบความเสอมผาน

ผลงานศลปะ

16. หลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนา

สามารถแสดงออกหรอนาเสนอไดในรปแบบ

ของผลงานศลปะ

119

ดานหลกคาสอน ทางพระพทธศาสนา เรอง “พทธกบความเสอมของสงคมไทย ” กบการดาเนน

ชวต

17. แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของ

สงคมไทย” เปนแนวทางปฏบตเพอลดความ

เสอมของสงคมไทย

18. แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของ

สงคมไทย ” สามารถนาไปใชเพอลดความ

เสอมทางพระพทธศาสนาไดจรงใน

ชวตประจาวน

19. แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของ

สงคมไทย” เปนประโยชนตอตนเองและคน

รอบขางสาหรบการดาเนนชวตในปจจบน

20. แนวคดเรอง “พทธกบความเสอมของ

สงคมไทย” สามารถลดปญหาความทกขทาง

ใจของตนเองได

ขอขอบคณทานทไดกรณาเสยสละเวลาในตอบแบบประเมน

นายสมชาย พนจทรพย

นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาทศนศลป : ศลปะสมยใหม มหาวทยาลยศรนครนวโรฒ

120

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

121

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

122

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

123

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

แนวความคด (Concept)

พฤตกรรมการดาเนนชวตของชาวพทธในยคปจจบนความเชอและความศรทธาในวตถ

มงคล ขนบธรรมเนยมประเพณอนงดงาม ทบรรพบรษและพระอรยะสงฆ ไดสรรคสรางไว ในอดต

ถกปรบเปลยน คาความศรทธาถกแทนดวยคาของเงน (ปจจย) หลกธรรมคาสอนในพระพทธศาสนา

เหลอเพยงสวนประกอบพทธศลปกลายเปนพทธพานชยความเสอมถอยของสงคมไทย การประพฤต

ปฏบต ของพระสงฆบางรปตลอดจนผคนบางกลม สงผลให พทธศาสนาและวตถมงคลอนสงคา ลด

คาความศรทธาลงไป

124

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

125

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

126

ภาพบรรยากาศการแสดงนทรรศการ

127

ประวตยอผวจย

128

ประวตยอผวจย

ชอ ชอสกล นายสมชาย พนจทรพย

วนเดอนปเกด 14 กนยายน 2514

สถานทเกด ตาบลบางกอกนอย อาเภอบางพลด จงหวดกรงเทพมหานคร

สถานทอยปจจบน 53/753 หม 2 หมบานพฤกษา 20 ตาบลคคต อาเภอลาลกกา

จงหวดปทมธาน 12130

ตาแหนงหนาทการงานปจจบน อารตไดเรคเตอร

สถานททางานปจจบน บรษทแมคซมา สตดโอ

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2534 ศลปกรรมวจตศลป ระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ป.ว.ช.)

จากโรงเรยนอาชวศลปศกษา

พ.ศ. 2536 ศลปะภาพพมพ ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ป.ว.ส.)

จากสถาบนเทคโนโลยราชมงคลวทยาเขตเพาะชาง

พ.ศ. 2544 ศลปศกษา ครศาสตรบณฑต (ค.บ.)

จากสถาบนราชภฏจนทรเกษม

พ.ศ. 2555 ศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต (ศป.ม.)

จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ