อนุกรมวิธานของพืชน ้าสกุล echinodorus ... ·...

75

ปท 1 ฉบบท 1 มกราคม – มนาคม 2561 Volume 1 Number 1 January – March 2018

วารสารการประมง อเลกทรอนกส

บทคดยอ

การศกษาอนกรมวธานของพชน าสกล Echinodorus ในประเทศไทย โดยการสารวจและเกบตวอยางมาศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา วธการขยายพนธ และวเคราะหจาแนกชนดพรอมทารปวธานสาหรบใชประโยชนเชงการคา และการเพาะเล ยงของพชน าสกล Echinodorus พบวาพชสกลน เปนพชลมลก มลาตนใตดนเปนเหงา และมไหลเปนลาตนเหนอดน ใบมความหลากหลายรปแบบมาก ต งแตใบรปหอกเส ยว รปหอกกวาง รปหวใจ รปรางร กลม และยาวแบบรบบ น ดอกสมบรณเพศ มกลบดอกสขาว 3 กลบ กลบเล ยง 3 กลบ เกสรเพศผจานวน 6 อนหรอมากกวา เกสรเพศเมยจานวนมากอดกนแนน ชอดอกเรยงตวแบบชอกระจะ ละอองเรณเปนเรณเดยวขนาดเลก ลกษณะกลมมสมมาตรดานรศม ไมมข ว มชองเปดจานวนมาก ลวดลายของผนงเรณเปนแบบ echinate ผลเปนแบบผลกลม เปลอกแขง เมลดลอนยดออกคลายปากนก จากการศกษาคร งน พบวามจานวน 30 ชนด 19 พนธ ทกชนดเปนพชตางถนจากทวปอเมรกา ลกษณะสาคญทใชจาแนกคอรปรางของใบ ม 4 กลม ประกอบดวย กลมทมใบแบบกลมหรอรปหวใจ เชน E. cordifolius, E. macrophyllus, E. scaber เปนตน กลมทมใบแบบรหรอรปไข เชน E. argentinensis, E. barthii, E. berteroi กลมทมใบยาวรปหอก เชน E. amazonicus, E. uruguayensis และกลมทมใบยาวคลายรบบ น เชน E. tenellus, E.latifolius, E. angustifolius เปนตน จานวนชนดและสายพนธทพบและใชเปนการคาในปจจบนมมากกวา 50 ชนด สาหรบบางชนดทเคยมรายงานการใชประโยชน แตในปจจบนใชนอยหรอไมมการใชประโยชนแลว ไดแก E. nymphaefolius, E. intermedius และ E. ‘Python’ ค ำส ำคญ : อนกรมวธานพชน า ตนอเมซอน

Abstract

Taxonomic studies of the aquatic plant genus Echinodorus in Thailand were carried out by mean of morphological characters, propagation methods and identification to make a key to species for commercial and cultivation uses. A number of species were enumerated. It was founded that Echinodorus spp. are herbaceous perennial plants with rhizomes and runners. Leaves are highly variable from narrow lanceolate to broad lanceolate, cordate, elliptical, round and ribbon- like. Flower is bisexual, consists of 3 white petals, 3 sepals, 6 to more stamens and a great number of pistils. Raceme inflorescence. Pollen grain is monad, small grain, radial symmetry and apolar. Aperture of pollen grain is porus with polyporate and the ornamentation exine type is echinate. Fruits are berry, produce minute nutlets which are elongated to beak-shaped. They were reported 30 species 19 varieties as exotic species from America which were identified by 4 characteristics of leaves as follows: cordate and rotund leaf (e.g., E. cordifolius, E. macrophyllus, E. scaber), ovate and elliptical leaf (e.g., E. argentinensis, E. barthii, E. berteroi), lanceolate leaf (e.g., E. amazonicus, E. uruguayensis) and linear leaf (e.g., E. tenellus, E. latifolius, E. angustifolius). The present commercial species and varieties were reported more than 50 species but the unexploited ones were reported as E. nymphaefolius, E. intermedius and E. ‘Python’. Keywords: taxonomy, aquatic plant, Echinodorus, amazon sword plant

อนกรมวธานของพชน าสกล Echinodorus ในประเทศไทย

Taxonomy of Aquatic Plant Genus Echinodorus in Thailand

มณรตน หวงวบลยกจ*

Maneerat Wangwibulkit*

รำชกำรบรหำรสวนกลำง กรมประมง Central Administration Office,

Department of Fisheries

*กรมประมง จตจกร กรงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐ e-mail : [email protected] *Department of Fisheries, Chatuchak, Bangkok 10900, Thailand e-mail : [email protected]

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

76



ค ำน ำ

ประเทศไทยจดเปนแหลงทรพยากรทมความอดมสมบรณไปดวยพชพรรณนานาชนด เนองจากต งอยในเขตภมประเทศและภมอากาศทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของสงมชวต ดวยเหตน ประเทศไทยจงเปนภมภาคทมความหลากหลายของชนดพชน าสงมาก พชน าสกล Echinodorus หลายชนดเปนพรรณไมน าทไดรบความนยมแพรหลายทวโลกเนองจากมรปทรงสวยงาม โดยนาเขามาเพาะขยายพนธเชงการคาในประเทศไทยเพอประโยชนในการปลกประดบตปลา จดสวนพรรณไมน า หรอปลกประดบในกระถางและรมสระน า จนกระทงสงออกไปจาหนายยงตางประเทศ (Rataj and Horeman, 1977) จงมมลคาการสงออกสง และมความสาคญทางเศรษฐกจในอนดบตนๆ (กรมวชาการเกษตร, 2560) พ ช น า ใ น ส ก ล Echinodorus ม ช อ เ ร ย ก ท ว ไ ป ว า “ตนอเมซอน” ต งตามชอสามญภาษาองกฤษคอ “Amazon sword plant” หรออกชอหนงเรยกวา “Burhead” ตามลกษณะผลของพชในสกล น ทม ล กษณะกลมและมหนามโดยรอบ นอกจากน พชน าในสกล Echinodorus บางชนด เจรญเตบโตอยใตน าแลวสงใบลอยข นอยบนผวน าลกษณะคลายใบบว จงมชอเรยกอกอยางหนงวา “บวอเมซอน” ตนอเมซอนหรอบวอเมซอนจดอยในวงศ Alismataceae อาศยอยในสภาพครงบกครงน า หรอบรเวณทช นแฉะตามธรรมชาต คณลกษณะทโดดเดนของ อเมซอน คอ มใบทหนาแขงแรง และมขนาด รปราง สสน และลวดลายของใบทหลากหลายสวยงาม สามารถเจรญเตบโตอยใตน าไดเปนเวลานานไมตองตดแตงบอย ดแลรกษางาย แตจะไมออกดอกเมออยใตน า นอกจากน ยงสามารถปลอยปลาลงเล ยงรวมกบตนอเมซอนไดหลากหลายชนด โดยเฉพาะอยางยงปลาทมนสยชอบกดกนพชน า และมนสยกาวราว เชน ปลาหมอส ปลาเทวดา และปลาปอมปาดวร เนองจากตนอเมซอนมลาตน กานใบ และใบทหนาแขงแรง และมประโยชนตอการเพาะพนธปลา โดยปลาสามารถวางไขตดกบใบของอเมซอนไดเปนอยางด

พชน าสกล Echinodorus มความหลากหลายของชนดและพนธคอนขางสง เนองจากมสายพนธใหมเกดข นอยเสมอ พชน าในสกลน มรปทรงพมทสวยสงา และมความหลากหลายของใบในรปแบบตางๆ ท งแบบกลม ร รปไข รปหอก ยาวเรยวจนถง แบบยาวเปนเสน มท งใบแบบใตน า และใบทโผลพนน า (ใบบก)

ในบางชนดมรปแบบของใบทจมอย ใตน าแตกตางกบใบบก เปนอยางมากท งทเปนชนดเดยวกน ดงน นวธการคอตองนา ตนอเมซอนมาปรบตวเล ยงบนบกในโรงเรอนเพอใหเกดใบบก ทสมบรณกอน แลวจงนาไปใชในการจาแนกชนดตอไป นอกจากน การใชชอในทางการคา และชอทองถนของตนอเมซอนบางชนดในแตละประเทศมกไมตรงกน มความเขาใจผดและคลาดเคลอนอยเสมอ ตนอเมซอนชนดเดยวกนมชอเรยกหลายชอตามทองถนน น ๆ บางคร งชอทองถนเหมอนกนแตอาจจะเปนคนละชนดกน ดงน นการศกษาทบทวนพชน าในสกล Echinodorus เพอปองกนความสบสนในการเรยกชอ และการระบชอชนดทถกตองเปนสากลโดยใชชอวทยาศาสตรทมการจดจาแนกชนดตามหลกอนกรมวธานจงมความจาเปนอยางยง เพอสามารถนาขอมลไปใชประโยชนใน เชงการคา การเพาะเล ยงและปรบปรงพนธตลอดจนใชเปนขอมลพ นฐานในการศกษาวจย และพฒนาเพอใชประโยชนตอไป

วตถประสงค

1. เพอทราบลกษณะประจาสกลของพชน า Echinodorus spp. 2. เพอศกษานเวศวทยา การขยายพนธ และการจาแนกชนดของพชน าสกล Echinodorus ไดแก สณฐานวทยา การกระจายพนธ พรอมท งลกษณะสาคญของสวนตางๆของพชน าสกลน

วธด ำเนนกำร

1. ศกษา ขอมล ท เก ยว ของกบน เวศวทยา การขยายพนธ และอนกรมวธานของพชน าสกล Echinodorus เชน สณฐานของ ลาตน ใบ ดอก ผลและลกษณะทางเรณวทยา 2. การเกบรวบรวมตวอยาง

2.1 สารวจและเกบตวอยางพชน า Echinodorus โดยการเกบสวนของกง ใบ ดอก และผล จานวน 5-10 ตวอยางใน แตละตนนามาถายรปและบนทกขอมลเกยวกบสณฐานและลกษณะนเวศ ไดแก ลกษณะวสย ความสง รายละเอยดของใบ ดอก และผล ตวอยางพรรณไมสวนหนงนามาอดแหงเพอทาตวอยางพรรณไมแหงและบางสวนดองในแอลกอฮอล 70% โดยบนทกรายละเอยดเกยวกบสของสวนตางๆกอนดอง

77



2.2 เกบตวอยางอบเรณจากดอกสด มาศกษาดานเรณวทยาของพชน าอเมซอน

2.2.1 ตดตวอยางอบเรณแช 2.5% glutaraldehyde ใน 0.1 M phosphate buffer pH 7.2 เกบในตเยน 12 ชวโมง แลวจงนามาลางดวย 0.1 M phosphate buffer pH 7.2 จานวน 3 คร ง ๆ ละ 15-30 นาท จากน นแชตวอยางอบเรณไวใน 1% osmium tetroxide ในน ากลน นาน 1 ชวโมง แลวลางดวยน ากลน 3 คร ง

2.2.2 นา ตวอย า งมา ดงน าออกดวยการแชใน acetone ทระดบความเขมขนตางๆต งแต 30%, 50%, 70%, 90% และ 100% ความเขมขนละ 3 คร ง ๆ ละ 15-30 นาท

2.2.3 ทา ตวอยางใหแหง ณ จดวกฤต (critical point drying) ดวยเครอง Critical Point Dryer ยหอ QUORUM รน K850

2.2.4 นาตวอยางอบเรณตดบนแทนวางตวอยาง แลวนาไปฉาบโลหะทองคาดวยเครอง Ion coater ยหอ EIKO ENGENEERING รน IB-2

2.2.5 นาไปศกษาและถายภาพดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด ยหอ Hitachi รน SU 8020

2.3 เกบตวอยางพชน าทสมบรณท งตน ประกอบดวยสวนทเปนเหงาใตดน ลาตน ใบ ดอก และ/หรอผล สวนชนดทยงไมออกดอกนามาเล ยงในโรงเรอนเพาะชาเพอรอเกบตวอยางและระบชนด บนทกขอมล ถายภาพและบรรยายลกษณะของพชน าโดยละเอยด 3. การจดหมวดหมและการจาแนกชนด

นาตวอยางพชน าสกล Echinodorus ทรวบรวมไดมาตรวจสอบลกษณะทางพฤกษศาสตรโดยละเอยดภายใตกลองจลทรรศนแบบใชแสง และทาการบนทกลกษณะตางๆ พรอมท งถายภาพลกษณะทสาคญ ตรวจวนจฉยชอวทยาศาสตรของพชน าตวอยางแตละชนดเพอทาการวเคราะหและจาแนกชนดทเกบมาไดโดยอาศยรปวธานจากเอกสารอางอง และศกษาเปรยบเทยบ จาก ตวอย า งพรรณไม แห ง ในหอพร รณไม ก รมอทยา น แห งชา ตส ตว ป า และพนธ พ ช และพพ ธภณฑพชส ร นธร กรมวชาการเกษตร พรอมท งจด ทารปวธานจาแนกชนด (key to species)

ผลการศกษา

พชน าสกล Echinodorus Richard ex Engelmann in A. Gray, 1848 จดอยในวงศ Alismataceae ทมชอเรยกวา Water-plantain หรอ Arrowhead Family ในอาณาจกรพช (Kingdom Plantae) ช น Angiosperms (พชทมทอลาเลยง) ช นยอย Monocots (พชใบเล ยงเดยว) อนดบ Alismatales (พชมดอก) ซงหมายถงพชมดอกทเปนพชน า อาศยอยบรเวณทน าทวมถง ออกดอกเปนชอ และภายในเมลดไมมอาหารสะสมสาหรบ ตนออน (endosperm) พชในวงศ Alismataceae ท งหมดเปนพชน า มแหลงทอยอาศยตามหนองบงจานวน 11 สกล 100 ชนด พชน าชนดน มกเจรญเตบโตอยในทน าทวมเปนชวงระยะเวลาหนง หรออาจอาศยอยในน าเปนการถาวร แตสวนใหญจะสามารถเจรญ เตบโตไ ด ด ในน า (จตราภรณ , 2548) พชน า ในสกล Echinodorus ปลกเล ยงไดงาย ไมมขอจากดมาก พชน าในสกลน ทกชนดมแหลงกาเนดในทวปอเมรกา และพบมากในอเมรกาใต มความหลากหลายของใบในรปแบบตางๆ รปทรงสวยงามและแขงแรงทนทาน ดงน นจงมความสาคญทสดในวงศ Alismataceae นยมนาไปใชประโยชนในการประดบตปลา และจดสวนน าเนองจากปลกเล ยงงายในสภาพแวดลอมแบบตางๆ กน และมรปทรงหลายขนาดต งแตขนาดเลกมากจนถงขนาดใหญมาก บางชนดชใบข นเหนอน ายาวกวา 1 เมตร เชน E. grandiforus Micheli, E. marcrophyllus (Kunth) Micheli และ E. paniculatus Micheli เปนตน สวนบางชนดทมขนาดเลกสงเพยง 25-75 มลลเมตร ไดแก E. latifolius (Seubert) Rataj, E. tenellus (Mart.) Buchenau และ E. quadricostatus var. madalengensis ฯลฯ 1. ลกษณะทวไปของพชน ำสกล Echinodorus

ลกษณะวสย (habit) เปนพชใบเล ยงเดยว ไมมเน อไม เปนพชน าลมลกอาย 1-2 ป บางชนดอาจจะมอายยนนานหลายป ลกษณะของทอยอาศยชอบข นในดนโคลนทช นแฉะหรอบรเวณ รมฝงทมน าทวมถง

1.1 ล ำตน ลาตนใตดนเปนเหงา (rhizome) อยใตดน มขอปลอง และตาเหนไดชดเจน (ภาพท 1) อาจจะมไหล (stolon) เปนลาตนเหนอดนททอดนอนไปตามพ น และแตกหนอพรอมรากใหมทขอ (ภาพท 2)

78



1.2 ใบ ล กษณะใบของ Echinodorus แ ตละช นด ม ล ก ษ ณ ะ เ ฉ พ า ะ แ ล ะ ม ค ว า ม ผ น แ ป ร ส ง ม า ก ต ง แ ต ใบกลม รปหวใจ รปรางร รปไข รปหอก และยาวแบบรบบ น (ภาพท 3) ความสงของตนมต งแตเลกมากสงเพยง 5-8 เซนตเมตรจนถงใหญมาก สงไดถง 1-4 เมตรในบางชนด แผนใบมหลายส บางชนดสเขยวออน บางชนดมสเขยวเขมเกอบดาหรอสน าตาล อมแดง บางชนดเสนใบบางแตบางชนดมเสนใบหนามากและนนเปนสน โดยทวไปเสนใบจะมสออนกวาสใบ

1.3 ดอก เปนดอกสมบรณ เพศ แตกตางจากสกล Sagittaria ทเปนพชน าในวงศเดยวกนจะมอบเรณและเกสรเพศผแยกแตละดอก กลบดอกมสขาว 3 กลบ มกลบเล ยง 3 กลบ เกสรเพศผมจานวน 6 อนหรอมากกวา (Beal, 1977) เกสรเพศเมย มจานวนมาก รวมตวอดกนแนนอยบนฐานรองดอกรปกรวย (ภาพท 4) (Cook et al., 1974) ดอกจะบานอยบนกานชอดอกทเรยงตวแบบชอกระจะ (raceme) (ภาพท 5) อาจพบบางเปนชอดอกแบบแยกแขนง (panicle) ไมคอยพบเปนชอดอกแบบซรม (umbel) (วยดา, 2552) แตพชน าในสกล Echinodorus มกลมทแตกตางชดเจนในเรองของชนดทสมบรณเพศมการผสมเกสรในตนเดยวกน และชนดไมสมบรณเพศ ซงแตกตางกนทตรงกานใบ อาจกลาวไดวา โดยทวไปแลวชนดกานใบกลม เชน E. cordifolius เปนดอกชนดไมสมบรณเพศ ในขณะทกานใบสามเหลยม เชน E. paniculatus เปนชนดทมดอกสมบรณเพศชดเจน (Rataj and Horeman, 1977)

ละอองเรณเปนเรณเดยว (monad) ขนาดเลก10-25ไมโครเมตร (smallgrain) (ภาพท 6A) ลกษณะกลมมสมมาตร

ดานรศม (radial symmetry) ไมมข ว (apolar) มชองเปดทเปน รกลม (porate) แบบ porus มจานวนมากกวา 6 ชอง (polyporate) (ภาพท 6B) ลวดลายของผนงเรณเปนแบบ echinate ลกษณะคลายหนามยนออกมา (ภาพท 6C)

1.4 ผล และเมลด พชน าสกลน จะออกผลยอยขนาดเลกแบบผลกลมเปลอกแขง เมลดลอน (nutlets) ขนาด 2.5-3 มลลเมตร บางคร งมสนตามแนวยาวของผล โดยผลออนมรปรางกลมหรอรปไข (ภาพท 7) เมอผลแกจะยดออกลกษณะเปนปากนกยนออกมารอบๆ คลายหนามเมน (ภาพท 8) ซงเปนทมาของ ชอสกลพชน าชนดน (Rataj and Horeman, 1977) 2. รปวธำนจ ำแนกชนดของพชน ำสกล Echinodorus

ในบางคร งการจาแนกชนดของพชน าสกล Echinodorus เปนการทางานทมความยากลาบาก เนองจากในชวงเวลาทตนพชอยใตน าจะไมมการออกดอก จงไมมผลหรอเมลด ในการจาแนกชนดใหถกตองมความจาเปนตองนาพชน ามาปลกเล ยงบนบกเพอใหมการออกดอก ออกผล กอนนาไปทาการจาแนกชนด และเพอใหมอายมากพอจนเกดใบเหนอน า (ใบบก) เพอการจาแนกใบทถกตองแมนยา (Stodola, 1967) ยงไปกวาน นพชน าในสกล Echinodorus บางชนดมหลากหลายสายพนธ (variety) ซงมลกษณะแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอม ทอยอาศย อณหภมน า แสง และระดบความลกของน า ทาใหลกษณะทปรากฏเปนชนดเดยวกนแตมความแตกตางกนมากเมอนาไปเล ยงตางสถานท วธเดยวทจะสามารถจาแนกไดอยางถกตองคอการนามาปลกเล ยงบนบกจนออกดอก และแสดงลกษณะของชนดทมมาตรฐานสามารถนาไปทาการจาแนกชนดได (Rataj and Horeman, 1977)

79



รปวธำนจ ำแนกชนดของพชน ำสกล Echinodorus

1ก ใบยาวคลายรบบ น ความยาวของใบมากกวาความกวาง แตกวางไมเกน 20 มม.ดอกมเกสรเพศผ 6-9 อน ขยายพนธดวยไหล 2 1ข ความกวางของใบมากกวา 20 มม. ดอกมเกสรเพศผมากกวา 9 อน 5 2ก ใบใตน ามรปรางเหมอนใบหอก ความกวางของใบมากกวา 15 มม. ความยาวของใบมากกวาความกวางของใบ 5-10 เทา E. quadricostatus 2ข ใบใตน ามความกวางของใบนอยกวา 15 มม. ความยาวของใบมากกวาความกวาง 10-30 เทา 3 3ก ความยาวของใบ 25-50 มม. ไมเกน 75 มม. E. tenellus 3ข ความยาวของใบมากกวา 5 ซม. 4 4ก ความยาวของใบ 5-15 ซม. ความกวางประมาณ 10 มม. E. latifolius 4ข ความยาวของใบ 20-40 ซม. ความกวางของใบไมเกน 10 มม. E. angustifolius 5ก ตนเตบโตอยใตน าถาวร ความยาวของใบใตน ามากกวาความกวาง เสนใบเชอมตอกบเสนกลางใบบรเวณหางจาก ฐานใบ 6 5ข ตนเตบโตไดดทมแสงเพยงพอ ใบลอยหรอชข นเหนอผวน า ใบใตน ามความยาวใบไมเกน 2 เทาของความกวาง เสนใบมทศทางตรงไปสฐานใบท งหมด 12 6ก ขอบใบหยกเปนคลน ปลายใบทหรอโคงมน 9 6ข ขอบใบเรยบ ใบเรยวเลก 7 7ก ความยาวใบไมเกน 3-4 เทาของความกวาง ฐานใบรปหวใจจกลกหรอตดตรง E. parviflorus 7ข ความยาวของใบมากกวาความกวางอยางนอย 6 เทา ฐานใบเรยวไปถงกานใบ แผนใบโคงทแยง ความกวางใบ ไมเกน 30 มม. 8 8ก แผนใบโคง ความกวางของใบมากสด 60 มม. E. amazonicus 8ข แผนใบไมโคง ความกวางของแผนใบ 30-50 มม. E. bleheri 9ก ใบสเขยว 10 9ข ใบสแดงน าตาลแดงจนถงน าตาลดา 11 10ก ใบสเขยวออนทบ ใบสวนลางแคบกวางออกไปทางปลายใบ E. martii 10ข ใบสเขยวมะกอกเขม มนวาว ตอนกลางใบกวางทสด เรยวไปทางปลายใบและฐานใบ E. horemanii 11ก ความกวางของใบ 40-50 มม. ใบออนมสแดงสดใส ใบแกสเขยวอมน าตาลเขม E. osiris 11ข ความกวางของใบไมเกน 30 มม. ใบออนสดาแดง ใบแกสน าตาลแดง E. uruguayensis 12ก ใบใตน ามรปรางหลายแบบ แบบยาวคลายรบบ น แบบใบหอกแคบ ใบหอกกวาง รปหวใจหรอกลมใบลอยน าและ ใบเหนอผวน ามรปรางเปนรปไข หรอรปหวใจทมรอยหยกลก E. berteroi 12ข ใบใตน าไมแตกตางกน 13 13ก ใบรปหวใจปลายใบแหลม 14 13ข ปลายใบท ไมแหลม 15 14ก ใบทามมปานกบกานใบจนเกอบเปนแนวขนาน E. horizontalis 14ข ใบอยในทศทางเดยวกบกานใบ E. opacus 15ก ใบรปไขเรยวไปยงกานใบ ความยาวใบมากกวาความกวาง 2-3 เทาเรยวไปยงปลายใบและฐานใบ 16 15ข ใบเปนรปหวใจ ฐานใบหยก ความยาวของใบมากกวาความกวางเลกนอย 17 16ก ความยาวของใบ 15-30 ซม. เปนรปไขคอนขางกวาง E. argentinensis 16ข ความยาวของใบไมเกน 10 ซม. ใบรปหอกมจดสน าตาลแดง E. pellucidus 17ก ขอบใบไมหยกเปนคลน ใบมรปรางเกอบกลม E. longiscapus 17ข ขอบใบหยกเปนคลน ใบเปนรปหวใจ ปลายใบท 18 18ก แผนใบไมมรอยโปรงแสง (ม 2 ชนดเหนไดชดในใบทปลกบนบก) 19 18ข เหนรอยโปรงแสงเปนแนวยาวบนใบชดเจน E. cordifolius 19ก ใบเหนอน ามรปรางรปหวใจ หรอรปสามเหลยม ผลแหงม glandules จานวนมาก E. macrophyllus 19ข ใบเหนอน ารปไข มรอยหยกทปลายใบ ผลแหงม 3 glandules E. scaber

80



ภำพท 1 ลกษณะลาตนทเปนเหงาใตดน (rhizome) ของพชน าสกล Echinodorus

ภำพท 2 ลกษณะลาตนเหนอดนเปนไหล (stolon) ทอดนอนไปตามพ น แตกหนอใหมและมรากทขอ (A) E. tenellus (B) E. magdalenensis

ทมำ: Stodola (1987)

B

A

81



ภำพท 3 ลกษณะใบของพชน าสกล Echinodorus (A) ลกษณะใบแบบกลมหรอรปหวใจ (B) ลกษณะใบ

แบบรหรอรปไข (C) ลกษณะใบแบบรปหอก (D) ลกษณะใบแบบยาวคลายรบบ น

E. cordifolius ‘Marble Queen’ Echinodorus martii

A B

Echinodorus amazonicus Echinodorus xingu

C D

82



A

B

C

ภำพท 4 ลกษณะดอกของพชน าสกล Echinodorus (A) ดอกสขาวม 3 กลบ ตดบนกานชอดอก (B) เปนดอกสมบรณเพศ มเกสรเพศผมากกวา 6 อน และเกสรเพศเมยจานวนมาก (C) เกสรเพศผ

83



ภำพท 5 ลกษณะกานชอดอกของพชน าสกล Echinodorus (A) มดอกสขาวตดบนกานชอดอกเปนระยะ (B) เกดตนออนใหมบนกานชอดอก 2-3 ตน ตอ 1 ขอ (ตา)

A

B

84



B

A

C

� �

ภำพท 6 ละอองเรณของพชน าสกล Echinodorus (A) เปนเรณเดยวขนาดเลกไมมข ว (B) ลกษณะของเรณกลมมสมมาตรตามรศม (C) ลวดลายของผนงเรณแบบ echinate และชองเปดของเรณแบบ porus

85



A

B

C

ภำพท 7 ลกษณะผลออนและเมลดของพชน าสกล Echinodorus (A) ผลเปนแบบผลกลม (B) ผลออนมรปรางกลมหรอรปไข (C) ลกษณะของเมลดยดออกคลายปากนก (beak-shaped)

86



A

B

C

ภำพท 8 ลกษณะผลแกและเมลดของพชน าสกล Echinodorus (A) ผลแกมลกษณะกลม (B) เมลดยดออกรอบๆ คลายหนาม (C) ลกษณะของเมลดยดออกคลายปากนก (beak-shaped)

87



3. ชนดของพชน ำสกล Echinodorus ทพบในประเทศไทย การศกษาคร งน พบวา ลกษณะสาคญทใชจาแนกชนดพช

น าสกล Echinodorus คอ รปรางลกษณะของใบ แบงเปน 4 กลม ไดแก รปรางใบกลมหรอรปหวใจ รปรางรหรอรปไข รปรางแบบ ใบหอก และรปรางยาวแบบรบบ น (ภาพท 9) ซงมจานวนชนดของพชน าสกล Echinodorus 30 ชนด 19 พนธ ดงน

1) Echinodorus amazonicus พบแพรกระจายตอนกลางและลางของลมน าอเมซอน

บราซล อเมรกาใต ลกษณะใบมแผนใบยาวรปหอกยาว 40 เซนตเมตร กวาง 1.5-3 เซนตเมตร ปลายใบแหลม กานใบเชอมกบแผนใบบรเวณโคนใบ เสนใบคแรกแตกออกมาจากเสนกลางใบบรเวณโคนใบ โดยสวนใหญแลวกานใบส นประมาณ 5 เซนตเมตร อาจพบนอยมากทกานใบยาวถง 15 เซนตเมตร แผนใบยาว เรยว และโคงงอ กานชอดอกชเหนอน า ชอดอกผลตตนออนไดจากดอกทพบบนกานชอดอก 4-9 ดอก ดอกมขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 10 มลลเมตร มเกสรเพศผ 6-9 อน ถาเล ยงในตจะเกดตาข นทกานดอก ซงจะแตกเปนตนออน 2-3 ตน โดยไมมดอกเกดข น และไมมเมลด จงสามารถแยกตนออนมาปลกได ในปหนงชอดอก 4-10 ชอ จะผลตตนใหมไดมากถง 60 ตน การเกดเมลดจะไดจากตนทสมบรณแขงแรง เล ยงในทอณหภม 25-30 องศาเซลเซยส ระดบน าลกประมาณ 30 เซนตเมตร เพอใหชอดอกชข นเหนอน ากอนทจะแตกตาข น E. amazonicus เตบโตไดดในถงขนาดใหญ น ากระดางปานกลาง อณหภม 20 องศาเซลเซยส ในธรรมชาตเจรญเตบโตอยใตน าแตสามารถเตบโตโผลพนน ามาได และเปนพชน าไมกชนดทไมตองการแสงมาก เจรญเตบโตไดแมใชแสงจากหลอดไฟ พชน าชนดน ไมเหมาะกบการจดตจาลองทเปนระบบปด

2) Echinodorus angustifolius Rataj แหลงกาเนดจากบราซลตอนใต รฐมาโตกรอสโซ ลกษณะ

ใบรปหอกแคบ คลายกบ E. tenellus และ E. latifolius แตรปรางใบใตน าจะแตกตางจากสองชนดน เหนไดชดคอ ใบใตน าจะยาวแบบรบบ น 30-40 เซนตเมตร ความกวางใบเพยง 5-10 มลลเมตร สเขยวออน เสนกลางใบชดเจน ใบเหนอน ายาว 10-15 เซนตเมตร แตละตนมจานวนใบมากถง 20 ใบ การขยายพนธใชไหลทแตกรากไดงาย เนองจากไมใชพชในเขตรอนจงเตบโตไดด ในทอณหภมตา แตสามารถเจรญเตบโตไดดในเขตรอนช นเชนกน

3) Echinodorus sp. 'Apart' เ ป น ต น อ เ ม ซ อ น ล ก ผ ส ม ร ะ ห ว า ง E. barthii ก บ

E. Portagalensis โดย H. Barth (Dessau, Germany) จาแนกชนดดวยใบเหนอน า ยาวประมาณ 35 เซนตเมตร กวางประมาณ 6.5 เซนตเมตร มกานใบยาวไดถง 25 เซนตเมตร สใบเปนสเขยวอมน าตาล ผว ใบมน ใบใตน ามรปรา งร ยาวประมาณ 13 เซนตเมตร ใบหยกเปนคลนเลกนอยและกานใบส น ใชจดบรเวณกลางต ขยายพนธดวยเหงา

4) Echinodorus argentinensis Rataj พบในเขตกงรอนช นบรเวณอเมรกาใต บราซลตอนใต

ปารากวย อรกวย ไปถงเขตอบอน (อารเจนตนา) มรปทรงหลายแบบในสภาพทปลกบนบกมใบยาวไดถง 1.2 เมตร ลกษณะใบแคบ เปนรปหอกยาว 10-15 เซนตเมตร และมความกวางของใบ 5-7.5 เซนตเมตร ถาเปนรปทรงใบเปนวงรหรอรปไขจะมความยาวใบ 10-20 เซนตเมตร และความกวางของใบ 5-10 เซนตเมตร ความแตกตางของใบใตน าคอกานใบส นกวา สวนแผนใบยาวกวา ท งสองรปแบบเหมาะสาหรบใชตกแตงในต มสเขยวจนถงน าตาล ชนดใบกวางขอบใบหยกเปนคลน เสนกลางใบสน าตาลแดงเขม และแผนใบมจดประสน าตาลแดงสวยงาม

ตนอเมซอนชนดน มความทนทานตอการเปลยนแปลงอณหภม ไดด สามารถปรบตวปลกเล ยงไดท งในน าเยนและ ทมอณหภมสงมความคลายคลงกบ E. grandiflorus ในธรรมชาตตนสงไดถง 4 เมตร ขนาดใบยาวถง 2.5 เมตร ใบเปนรปหอก ปลายแหลม ฐานใบรปหวใจ และมลายเสนโปรงแสงบนใบ ชนดน จะไมมใบใตน าเกดข น สามารถผสมกบ E. grandiflorus หรอ E. longiscapus หรอชนดอนๆได เหมาะสมสาหรบบอในเขตอบอน เนองจากทนทานตออณหภมตาได ขยายพนธดวยตนออนทอยบนชอดอกหรอเมลด

5) Echinodorus barthii เปนพนธปลก ใบใตน า ทเปนใบออนมสแดงคล า และ

เปลยนเปนสเขยวเมอโตข น ลกษณะใบเปนแบบร หรอรปไข ขนาดใบยาวถง 14 เซนตเมตร กวาง 4 เซนตเมตร ในสภาพทอยในต ขอบใบพบงอไปดานหลง ตองการแสงและคารบอนไดออกไซดมาก มความสวยสงา ปลกอยบรเวณตอนกลางต สามารถปรบตวได ในสภาพแวดลอมตางๆ ตองการธาตอาหารสง ขยายพนธจาก ตนออนบนชอดอก

88



6) Echinodorus berteroi (Spreng.) Fassett พบในอเมรกาตอนใต ตอนกลาง และอนดสตะวนตก

ตนอเมซอนชนดน เปนชนดทพบบรเวณชายขอบของเขตอบอนเชนเดยวกบ E. cordifolius สามารถเจรญเตบโตไดดชวงฤดรอน ใบทเกดทใหมจากเหงาใตน าจะมรปรางท ง 3 รปแบบในตนเดยวคอแบบยาวรปหอก รปไข และรปหวใจ แบบแรกเปนใบใตน ายาวเหมอนรบบ น และใบทโผลข นเหนอน ามฐานใบเปนรปหวใจชดเจน รปแบบสดทายคอใบลอยน าเปนรปไขมรอยหยกตรงฐานใบ โดยท งใบทลอยน าและใบบกมสเขยว บอบบาง และโปรงแสง อเมซอนชนดน เจรญเตบโตไดงาย ถาดนแหงจะมใบขนาด 3-4 เซนตเมตร สามารถออกดอกและมเมลดได ตนใตน าจะชกานชอดอกข นจากระดบความลกของน า 30-50 เซนตเมตร มดอกจานวนมากเปนดอกสมบรณเพศขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 10 มลลเมตร และออกผลทมหนามแขง มเมลดภายใน ตนออนจะไมเกดบน ชอดอก แตจะเกดจากตายอดบรเวณเหงาใตดน สวนใหญวธการขยายพนธ ดวยเมลดโดยเพาะเมลดในน าต นๆ เมอ เมลดแตก ตนออนจะมการงอกของใบใตน ายาวประมาณ 2.5 เซนตเมตร แลวนาไปปลกในถงขนาดความลก 20-50 เซนตเมตรตอไป ขอเสยของอเมซอนชนดน คอเจรญเตบโตรวดเรวพรอมทจะโผลพนน า แตปองกนไดดวยการตดรากเชนเดยวกบ E. cordifolius นยมปลกโดยจดเปนสวนครงบกครงน า

7) Echinodorus bleheri Rataj เปนชนดทนยมใชประดบตมากทสดชนดหนง เพราะเล ยง

ดแลงาย ใบมสเขยวเขมถงเขยวมะนาว (E. bleheri ‘Azurea’) ใบรปรางร ปลายแหลม ลกษณะคลาย E. amazonicus แต ใบเลกกวาและกวางกวา แผนใบไมโคงงอ เปนพมสวยงามขนาดความยาว 20-30 เซนตเมตร ไมตองการแรธาตอาหารสงนก สามารถปลกไดในสภาพตางๆไดงาย คาความเปนกรด-ดางของน าทเหมาะสม 5.5-9 ขยายพนธจากตนออนบนชอดอก

8) Echinodorus cordifolius (L.) Griseb. มแหลงกาเนดจากเขตอบอนบรเวณอเมรกาใตจนถง

เมกซโก ตนอเมซอนชนดน มการพฒนาเหงาใตดนจานวนมาก และมระบบรากหนาแนน ระบบรากจะมหวยอย (tubercle) ทจะเจรญเปนตนออน ในฤดหนาวจะท งใบ และเหงาจะแตกใบใหม ชข นเหนอผวน า แผนใบยาว 15-20 เซนตเมตร ความกวางของใบ 10-15 เซนตเมตร ยาว 40-70 เซนตเมตร กานใบส น รปรางใบออนเปนรปไขและกลายเปนรปหวใจเมอโตข น มเสนใบ 7 เสน

แตกจากเสนกลางใบ หรอบางทอาจจะม 9 เสน ฐานใบเปนรปหวใจ ชอดอกเปนชอกระจะ ต งตรงในชวงแรกแลวคอยทอดเอนลงบนพ น ขนาดดอก 20-25 มลลเมตร ดอกมสขาวไมสมบรณเพศ เมลดรปรางทรงกลม ผลมหนาม ตนทอยใตน าจะมกานใบส นกวา ขอบใบหยก และปลายใบมนกวาตนบก ใบใตน ามรอยหยกของฐานใบรปหวใจ กอนทใบจะโผลพนน าใบจะลอยแผบนผวน าซงลกษณะของใบจะกลม หรอปลายใบมน ใบยาว 20 เซนตเมตร กวาง 15 เซนตเมตร E. cordifolius ตองการแสงมากและแรธาตอาหารสง สามารถสงไดถง 60 เซนตเมตรในตและตนบนบกจะสงไดถง 1.5 เมตร จงควรปลกบรเวณแสงปานกลางในต และไมใหปยมาก เพอจะไดเจรญเตบโตในสภาพใตน าไดนาน อณหภมทเหมาะสมอยในชวง 15-30 องศาเซลเซยส

9) Echinodorus cordifolius ‘Marble Queen’ เปนพนธปลกทเกดจากการผาเหลา (mutation) ตาม

ธรรมชาต ลกษณะใบมรปรางเปนรปไข หรอรปหวใจ สเขยวออน เปนรอยดางสเหลองหรอครม ลายแตมดางทสวยงามน จะจางลงเมออยใตน า เมอนาไปปลกบนบกและใหแสงมาก จะใหสสนหลากหลายสวยงาม ขยายพนธโดยใชตนออนบนชอดอก

10) Echinodorus grandiforus Micheli พบในเขตอเมรกาใต ตลอดไปถงบราซลตอนใต เปนชนดท

มขนาดทใหญทสด ในธรรมชาตใบยาว 1.5-2.7 เมตร สงไดถง 4 เมตร กานใบยาว ใบมรปรางแบบหวใจ ปลายใบท มจดโปรงแสงบนแผนใบ มความทนทานตออากาศหนาวไดด ขยายพนธโดยใชตนออนบนชอดอก ตนอเมซอนชนดน ไมสามารถเจรญเตบโตในตหรอเล ยงใตน าได ตนอเมซอนชนดทเจรญเตบโตใตน าได และมใบขนาดใหญ เปนชนด E. macrophyllus หรอ E. scaber

11) Echinodorus horemanii Rataj ถนกาเนดมาจากทางใตของประเทศบราซล นยมใชประดบ

ในตเปนตนใตน า ใบใตน ายาว 30-50 เซนตเมตร กานใบส นกวาความยาวของใบ แผนใบยาว 20-30 เซนตเมตร กวาง 25-50 มลลเมตร ใบมนสเขยวมะกอกเขม ขอบใบหยกเปนคลน เสนกลางใบใหญแขงแรง เสนแขนงใบบางกวาและขนานกบเสนกลางใบตอนตน แลวแตกแขนงออกแบบขนนก การปลกเล ยงอเมซอนชนดน เจรญเตบโตไดดในน าสะอาดใส ไม ตองการปยมาก ในธรรมชา ตเตบโตในน า คอนขาง เยนมากอณหภม 14-27 องศาเซลเซยส

89



12) Echinodorus horemanii ‘Red’ มถนกาเนดในประเทศบราซล เปนชนดทมความสวยงาม

มากชนดหนง ม 2 รปแบบ คอ E. horemanii ‘Green’ และ E. horemanii ‘Red’ ตามสของใบ กานใบส น ใบยาว 30-50 เซนตเมตร มสต งแตเขยวมะกอกเขมจนถงแดงเขมเกอบดา ผวใบมน เสนใบดานขางม 2 ค เสนใบคนอกแตกจากฐานใบตรงเสนกลางใบแลวโคงออกไปทางขอบใบ สวนเสนใบคในขนานและ ชดกบเสนกลางใบ อเมซอนชนดน ชอบอณหภมตาและน าสะอาด ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

13) Echinodorus horizontalis Rataj อเมซอนชนดน แพรกระจายในลมน าอเมซอน พบในเปร โบลเวย

บราซล และเมอง Belem ตนทปลกบนบกและตนใตน ารปรางไมแตกตางกนมากนก ใบยาว 40-50 เซนตเมตร สวนใบใตน าจะส นกวามความยาว 20-30 เซนตเมตร ใบสเขยวเขม รปรางใบรปหวใจชดเจน ปลายใบเรยวแหลม อยบนกานใบในแนวขนาน จงเปนทมาของชอ ดอกมสขาว ขยายพนธดวยตนออนทเกดข นบนชอดอกซงมรากงอกออกมาพรอมกน เมลดงอกไดดโดยเฉพาะทอณหภมสงประมาณ 28 องศาเซลเซยส ตองการน าออนมาก และใสสะอาด

14) Echinodorus‘Indian Red’ เปนพนธ ลกผสมระหวาง E. aschersonianus กบ

E. horemanii ‘Red’ โดย H. Barth ชาวเยอรมน รปรางของใบเปนรปหอกใบกวาง บางคร งใบอาจจะแคบ ใบออนมสแดงเขม ขอบใบหยกเปนคลนแตใบไมมวนกลบเหมอน E. barthii ทอย ใตน า ขยายพนธโดยใชตนออนบนชอดอก

15) Echinodorus intermedius (Mart.) Grisebach เปนพชประจาถนของบราซล แตไมใชเปนชนดทนยมนามา

ประดบต มกใชชอ E. quadricostatus 16) Echinodorus latifolius (Seubert) Rataj พบบรเวณอเมรกากลาง ตนใตน ามใบเปนกอคลายดอก

กหลาบ ขนาดใบยาว 10-25 เซนตเมตร กวาง 5-10 มลลเมตร ลกษณะคลายกบ E. quadricostatus แตมความยาวของใบมากกวา และแคบกวา ดอกมขนาดเสนผานศนยกลาง 15 มลลเมตร ใหญกวาดอกของ E. tenellus ซงมขนาด 7.5 มลลเมตร ผลม เมลด เดยว อเมซอนชนดน มความแขงแรงทนทานด ขยายพนธดวยเหงาหรอไหล สามารถเจรญเตบโตอยางหนาแนน และมขนาดตนส นในททมแสงเพยงพอ แตจะสงข นเมอเล ยงในทรม

17) Echinodorus longiscapus Arechav. อเมซอนชนดน พบบรเวณกงเขตรอนถงเขตอบอนของทวป

อเมรกาใต และพบแถบตอนใตของบราซล ปารากวย และอรกวยถงอารเจนตนาตอนกลาง ตนบนบกสง 50-90 เซนตเมตร แผนใบรปรางรยาวประมาณ 10-15 เซนตเมตร ชอดอกยาวกวาใบ และไมมการแตกแขนง ตนใตน ามใบงอกเปนกอเหมอนดอกกหลาบ ลกษณะใบกลมหรอรปหวใจ สเขยวออน ใบใตน ามความยาว 10 เซนตเมตร กวาง 50-75 มลลเมตร ผวใบมจดประสน าตาลแดงโดยเฉพาะในตนออน ตางจาก E. macrophyllus ตรงทมขนาดเลกกวา ลกษณะใบกลมกวา และขอบใบไม หยกเปนคลน การขยายพนธโดยใชตนออนจากชอดอก แยกเหงาหรอใชเมลด ซงจะงอกทอณหภมเหมาะสมประมาณ 20 องศาเซลเซยส เปนอเมซอนชนดททนทานตออณหภมน าตางๆ ไดด หมายเหต: ชอการคา E. heikoiana Hort.

18) Echinodorus marcrophyllus (Kunth) Micheli อเมซอนชนดน มถนกาเนดในอเมรกาใต พบทวไปในบราซล

ตะวนออก ไปจนถงเขตอบอนในประเทศอารเจนตนา พบไดบอยทางตอนใตของบราซล นยมใชปลกเปนไมประดบเปนเวลานานแลว ตนบนบกใบยาวถง 120 เซนตเมตร ใบใตน าจะส นกวามความยาวประมาณ 30-40 เซนตเมตร ความกวางของใบเทาๆ กน รปรางของใบแบบรปหวใจหรอร ชอดอกแบบแยก ตนใตน ามใบ สเขยวเขม บางคร งมจดสแดงบนแผนใบ ขอบใบหยกเปนคลน ไมมจดหรอเสนโปรงแสง มดอกสขาวหรอเหลอง การปลกใหอยภายในตควรใหปยนอยและแสงปานกลาง เพอไมใหเจรญเตบโตออกนอกต ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก ไมมขอจากดเรองอณหภม เหมาะกบเขตรอน

19) Echinodorus magdalenensis Fasset ลกษณะเดนคอใบใตน าเปนรปไขหรอใบหอกแคบ สเขยว

สดใส กวาง 1-4 เซนตเมตร ยาวมากกวา 15 เซนตเมตร เสนกลางใบสเขม เสนใบม 3 เสน กานใบยาวมากกวา 20 เซนตเมตร ใบบกเปนรปหอกกวาง 1 เซนตเมตร ยาว 3.5 เซนตเมตร ชอดอกแบบซรม ชข นสง 30 เซนตเมตร ออกดอกสขาว 4-7 ดอก บนกานชอดอก ขยายพนธโดยใชไหล

20) Echinodorus martii Micheli เปนชนดพนธพ นเมองของบราซล มเหงาทแขงแรง ใบส

เขยวออน ความยาวของแผนใบ 30-50 เซนตเมตร กวาง 2.5-7.5

90



เซนตเมตร กานใบส นกวาแผนใบ เสนใบอาจม 2-3 ค ข นกบขนาดใบ เสนใบมสเขยวออนกวาและไมจรดฐานใบ เสนใบคนอกจะโคงออกไปจรดขอบใบ เสนใบทเหลอกระจายออกจากบรเวณกลางใบ หรอตอนลางของแผนใบ เจรญเตบโตไดดในทรมราไร จะมใบแคบมากคลายกบพชน าสกล Aponogeton บางชนด ถาไดรบแสงทเหมาะสมใบจะกวางข น สวยงามเปนทนยมในการใชประดบต อเมซอนชนดน เปนตนใตน า พบทระดบความลกของน า 30-50 เซ น ต เมตร พ บ ตนบนบก นอยม าก ช อดอก ต ง ตร งย า ว 30-70 เซนตเมตร ข นกบความลกของน า ชอดอกแบบแยกแขนง ดอกมสขาวขนาดเสนผานศนยกลาง 10 มลลเมตร กลบดอกมขนาดเลก ขยายพนธงายดวยการใชเมลด ไมใชไหลหรอตนออนบนชอดอก นอกจากน อาจจะเกดตนใหมบรเวณตาของเหงาใตดน การเล ยงทเหมาะสมในน าออนถงกระดางปานกลาง อณหภม 20-25 องศาเซลเซยสหรอตากวาน วสดปลกตองมความอดมสมบรณมากกวาชนดอนในสกลน ออกดอกหลายคร งตอป นยมปลกเดยวๆ กลางต

21) Echinodorus muricatus ‘Green’ เปนพนธปลก ขยายพนธงายดวยตนออนบนชอดอกทเอน

ลงพ น งอกเปนตนใหมตอไปไดท งบนบกและใตน า ใบมรปรางรยาวสเขยว เสนกลางใบนนเดนชด กานใบส นกวาความยาวของใบ

22) Echinodorus nymphaefolius Buchonau แหลงกาเนดจากควบา และประเทศจากอเมรกากลาง

ปจจบนถกจาแนกเปนสกล Albidella มรปรางลกษณะคลาย E. berteroi มาก

23) Echinodorus opacus Rataj เปนตนใตน าสง 20-40 เซนตเมตร รปรางใบเปนหวใจ

ชดเจน ฐานใบเปนรอยหยก ปลายใบแหลม ผวใบสเขยวมะกอก เสนใบสออนกวาผวใบ ชนดน ไมคอยเปนทรจก ชอบน าใสและทนอณหภมตาไดถง 14 องศาเซลเซยส และอณหภมในเขตรอนไดในตเล ยง ขยายพนธโดยแยกตนออนจากเหงา ไมพบวามการออกดอกบนชอดอก

24) Echinodorus ‘Oriental’ เปนพนธปลกทเกดจากการกลายพนธตามธรรมชาต

จากการเพาะเล ยงเน อเยอ E.‘Rose’ ในป 1992 ท Oriental Aquarium ประเทศสงคโปร สง 15-30 เซนตเมตร ใบออนมสชมพเปนเอกลกษณ เสนใบสขาวครม ใบจะเปลยนเปนสเขยวเมอโตข น การใหแสงจดในการเพาะเล ยงทอณหภมตาประมาณ 22-25

องศาเซลเซยสจะใหใบออนทสวยงาม ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

25) Echinodorus osiris Rataj เปนพชทองถนของบราซลใต เปนชนดทสวยงามทสด

ชนดหนงทใชประดบต อาศยอยบรเวณทลมมน าขง มเหงาทแขงแรง กานใบยาวชข นเหนอน ายาวมากกวา 1 เมตร ความยาวของกานใบ 3 ใน 5 ของใบ รปรางของใบเปนรปไขยาวประมาณ 20 เซนตเมตร กานชอดอกยาว 70-80 เซนตเมตร ชข นต งตรงแลวคอยโนมลง มรากเกดข นบรเวณตาทแตกตนออน ไมมการพฒนาเปนเมลด ถานาตนออนจากชอดอกมาเล ยงใตน าจะได ตนทสวยงามใบแขงแรง กานใบส นเพยง 50-75 มลลเมตร แผนใบยาว 20-30 เซนตเมตร กวาง 50-75 มลลเมตร รปรางใบรเปนรปไข เสนใบนน สใบเปนสเขยว เขยวปนแดงหรอน าตาล ใบออนจะม สแดงน าตาลจนถงน าตาลทอง ขอบใบหยกเปนคลน ชอดอก ชเหนอผวน าหรอใกลผวน า แตกตนออนได ลกษณะพเศษของชนดน เปนพชน าทอาศยอยใตน าอยางถาวร ไมชใบข นเหนอผวน า แตถานาไปปลกในน าต นๆ จะมกานใบส นและไมแขงแรง ในทางตรงขามถานาตนบกไปปลกน าลก 30-50 เซนตเมตร ใบยงคงเปนรปแบบของใบบกดวย และจะไมเกดใบใตน าอก ยกเวนจะตดใบ ท งหมดแลวปลกดวยเหงาในน าลกกจะสามารถงอกใบใตน าข นใหมได ชอบน ากระดางปานกลาง และวสดปลกทอดมสมบรณปานกลางถงมาก อณหภม 20-25 องศาเซลเซยส ในน าเยนใบจะมสแดงเขมข น ขยายพนธดวยเหงา และตนออนบนชอดอก หมายเหต: ชอการคามหลายชอ ไดแก E. Osiris rubra, E. special, E. aureobrunneus, ‘Echinodorus fern Sweden’

26) Echinodorus ‘Ozelot’ เปนพนธลกผสมระหวาง E. schlueteri ‘Leopard’ และ

E. barthii ใบมสน าตาล จดประสน าตาลเขม เหนไดชดในใบออน และยงคงอยเสมอแมจะมแสงนอย เมอโตเตมทจดประจะกระจายหาง ๆ ทวไป

27) Echinodorus ‘Ozelot Green’ ใบสเขยวออนถงเขยวเขม มจดประสน าตาล เปนพนธท

กลายมาจาก E. ‘Ozelot’ ทนาไปเพาะเล ยงเน อเยอของ Oriental Aquarium ของสงคโปร ใบสเขยวออนหรอเขยวเขม มจดประ สน าตาลกระจายท งใบ จดประสเขมกวา E. ‘Ozelot’

91



28) Echinodorus paniculatus Micheli ถนอาศยอย ในพ นทของอเมรกากลางถงอารเจนตนา

เปนอเมซอนขนาดใหญอกชนดหนง ในธรรมชาตจะชใบข นเหนอน าถง 1.5 เมตร กานใบเปนสามเหลยม ใบสเขยวออน เสนกลางใบสเขมรปรางใบเปนรปหอก ชอดอกแยกแขนง การขยายพนธโดยใชเมลด หรอตนออนบนชอดอก ถานาตนออนทไดจากการเพาะเมลดมาเล ยงใตน าสามารถอยไดนาน 1-2 ป ในปท 2 ใบใตน าจะรวง แลวสงใบใหมเจรญข นเหนอผวน า จงทาใหไมคอยเหมาะในการใชจดต หมายเหต: ชอการคาเดมวา E. bleheri

29) Echinodorus parviflorus Rataj พบในเปร และแพรกระจายทางฝงแปซฟกของอเมรกาใต

ใบใตน าม 2 รปแบบคอแบบแรก กานใบส น แผนใบยาวรเปน รปหอก แลวแคบไปทางโคนใบ สวนอกแบบมฐานใบเปนรปหวใจ ใบยาว 20-25 เซนตเมตร กวาง 35-50 มลลเมตร เสนใบสน าตาลแดงเขม ทาใหบางคร งเรยกวา The black Echinodorus นอกจากน ถาเล ยงบนบกใหความช น 100 เปอรเซนตจะไดใบแคระ ตนใตน าชชอดอกคลายกบ E. amazonicus แตดอกมขนาดเลกกวา มเสนผานศนยกลางเพยง 5 มลลเมตร ไมคอยมเมลด ถาชอดอกอยเหนอผวน า จะเกดตนออนบนชอดอกได ตนโตเตมทมจานวนใบมาก 40-60 ใบ ออกเปนกอแขงแรง และสวยงามมาก หมายเหต: ชอการคา E. peruense หรอ E. peruensis

30) Echinodorus parviflorus ‘Tropica’ ถนกาเนดในอเมรกาใต เปนชนดทมลกษณะใบยน ใบม

ความยาว 12 เซนตเมตร กวาง 5 เซนตเมตร แผนใบมปลายใบเปนตงแหลม ใบยาวเรยวไปทางฐานใบ เสนใบและเสนกลางใบไปรวมกนทปลายใบ ขนาดของตนข นกบปรมาณแสงทไดรบ มความสวยงามเมอปลกเปนกลม ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

31) Echinodorus pellucidus Rataj แหลงกาเนดมาจากบราซลตอนใต บรเวณใกลเคยงกบ

E. argentinensis แตกตางกนตรงทชนดน เมอปลกบนบก จะมใบยาว 50-60 เซนตเมตร แผนใบยาว 10 เซนตเมตร กวาง 30-40 มลลเมตร รปรางแบบใบหอกถงรปไข ตนใตน ามลกษณะตางจาก E. argentinensis คอตนเลกกวา ใบยาวประมาณ 25 เซนตเมตร กวาง 40-50 มลลเมตร ใบสเขยวเขม แตเสนใบสเขมกวา ใบออนมจดประสน าตาลแดง ทนทานไดดในน าทอณหภมตาง ๆ นยมประดบในตปลาสวยงาม

32) Echinodorus peruensis ถนกาเนดอเมรกาใต มความใกลชดกบ E. amazonicus

ใบบกจะเปนใบแคระ แตสภาพใตน าใบจะเปนรปใบหอกกวาง ปลายเรยว หรอฐานใบรปหวใจ ใบยาว 20-25 เซนตเมตร กวาง 3.5-5 เซนตเมตร เสนใบสน าตาลถงแดงเขม มเสนใบเขมจานวน 40-60 เสน สวยงามเปนจดเดน ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

33) Echinodorus ‘Python’ เปนพนธทตองการแสงมาก ใบออนมสแดงเขม ปจจบน

หายไปจากตลาดคาไมประดบ 34) Echinodorus quadricostatus Fassett ใชชอทไมถกตองมานานวา E. intermedius ตอมาในป

1955 ไดถกจาแนกทางวทยาศาสตร โดยใชตวอยางจากโคลมเบย จาแนกเปน 3 สายพนธโดยใชเมลด ไดแก E. quadricostatus var. quadricostatus มเมลดลกษณะคลายจงอยปากนกยาวมาก และE. quadricostatus var. magdalenensis ทมเมลดลกษณะคลายจงอยปากนกยาวมากเชนกน แตไมมสนตามยาวบนเมลด ซงท งสองสายพนธมาจากเปรและโคลมเบย ชนดไมเล ยงในต มเพยงสายพนธเดยวทอาจจะมาจากตอนกลางลมแมน าอเมซอน

การเจรญเตบโตจากเหงาเปนกอ ใบเปนรปหอกแคบ สเขยวสดใส ยาว 10-15 เซนตเมตร ไมมกานใบ ถาเล ยงไวในต ใบยาว 5-15 เซนตเมตร กวาง 10 มลลเมตร ใบจะใหญข นถาสภาพเหมาะสม แสงกระจายทวถง ใบต งตรงและยาว และถาแสงพอเหมาะใบจะแผออกดานขาง ใบบนบกและใบใตน ามลกษณะคล า ยคล งก น แต ใบใ ตน า ส นกว า และ ใบกว า งกว า ยาว 50 มลลเมตร กวาง 12-15 มลลเมตร ชอดอกผอมบาง มดอก ขาว 6-10 ดอก เสนผาศนยกลาง 10-12 มลลเมตร เกดเมลดยากมาก ตนใตน าเจรญเตบโตไดดทสดในวสดทอดมสมบรณปานกลาง แสงปานกลาง และอณหภม 25-30 องศาเซลเซยส แตทนไดถง 15 องศาเซลเซยส หรอตากวาน น ขยายพนธไดวธเดยวคอแยก ตนออนจากไหล เหมาะอยางยงสาหรบประดบบรเวณดานหนาในต และสวนขวดทปลกแบบหนาแนน

35) Echinodorus quadricostatus var. magdalenensis ถนกาเนดจากอเมรกากลาง เปนพนธแคระ มสเขยวสดใส

ไมมกานใบ ใบอยในแนวระนาบ ความยาว 5 เซนตเมตร กวาง 0.5-1 เซนตเมตรเมอเปนใบบก ใบใตน ายาวกวา 5-15 เซนตเมตร กวาง 1 เซนตเมตร มลกษณะคลาย E.latifolius ใบจะมขนาดใหญในสภาพทเหมาะสมเทาน น เมออณหภมลดลงตาถง 15

92



องศาเซลเซยส ตนใตน ากยงสามารถดารงชวตอยได ขยายพนธโดยใชไหล นยมปลกเปนกลมหนาต

36) Echinodorus ‘Red Flame’ ชนดน เปนพนธปลก ใบมสน าตาลออน มจดสน าตาลเขม

หนาแนนสงข น จนไดฉายาวา Red Flame ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

37) Echinodorus ‘Red Rubin’ เปนพนธลกผสมระหวาง E. horemanii ‘Red’ และ

E. x ‘Barthii’ ใบใตน าสแดงทบทม เสนใบสครมโดดเดน กานใบส น ใบรปรางเปนใบหอกยาว 15-35 เซนตเมตร กวาง 3-5 เซนตเมตร นยมปลกในตาแหนงฉากหลงในตขนาดใหญ ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอกหรอแยกเหงาทมตา

38) Echinodorus ‘Rubin Narrow Leaf’ ลกษณะคลาย E. ‘Red Rubin’ แตใบแคบกวาความกวาง

ของใบประมาณ 1-1.5 เซนตเมตร นยมปลกกลางต ขยายพนธโดยการแยกเหงาทมตา

39) Echinodorus ‘Rose’ เปนลกผสมระหวาง E. horemanii ‘Red’ และ E. horizontalis

ใบออนสชมพมจดประเลกนอย ขอบใบหยกเปนคลน ใบแกม สเขยวหรอเขยวอมน าตาล ไมตองการธาตอาหารสง ความสงลาตนประมาณ 40 เซนตเมตร นยมปลกบรเวณกลางต ขยายพนธไดท งตาจากเหงา หรอตนออนบนชอดอก

40) Echinodorus rubra มถนกาเนดในประเทศบราซล มกานใบยาว แตถานาตน

ออนบนชอดอกไปปลกเล ยงใตน ากานใบจะส น แผนใบมความยาว 20-30 เซนตเมตร กวาง 5-7.5 เซนตเมตร ใบสเขยว ใบออนสน าตาลแดงหรอน าตาลทอง ขอบใบหยกเปนคลน ขยายพนธดวยการแยกเหงาทมตาตดอยไดอกวธหนง

41) Echinodorus scaber Rataj พบทวไปในอ เมรกา ใ ต โดยเฉพาะภาคตะวนออก

ขอ งบร า ซ ล อ เ ม ซอนช นด น ม ค ว า ม คล า ยคล ง ม า กก บ E.macrophyllus ซงไมมจดโปรงแสงบนผวใบ ใบบนบกจะตางจาก E. macrophyllus คอ รปรางเปนรปไข และปลายใบหยก ท งสองชนดแตกตางกนท งใบประดบและผลแหง

42) Echinodorus schlueteri ถนกาเนดในอเมรกาใต เปนพนธแคระ ใบมรปรางใบหอก

รปไข กานใบส น ใบออนมจดประสน าตาล คอยจางลงเมอใบแก

สงไดถง 30 เซนตเมตรในธรรมชาต แตปลกในตสงไมเกน 25 เซนตเมตร ตองการธาตอาหารคอนขางสง ปลกในตเลก ๆ ไดด ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

43) Echinodorus schlueteri ‘Leopard’ เปนพนธทเพาะเล ยงข นโดย H. Barth ในป 1988 ความสง

ของตนถง 15 เซนตเมตร ใบสเขยวออน มจดสน าตาลแดงจนกระทงเปนใบแก รปรางของใบรปไข มรอยหยกทฐานใบ ตองการแสงมาก นยมปลกกลางต ขยายพนธดวยตนออนบน ชอดอก (Amano, 2002)

44) Echinodorus ‘Gabrieli’ ลกษณะใบบกเปนรปไข ปลายใบแหลม สเขยวเขม ยาว 20

เซนตเมตร กวาง 6 เซนตเมตร มใบใตน า กานใบส น แผนใบบดงอ สเขยวอมน าตาล ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

45) Echinodorus‘Harbich’ เปนชนดทกลายพนธมาจากการเล ยง E. cordifolius

สง 10-20 เซนตเมตร ใบมลกษณะกลม กานใบส น ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

46) Echinodorus ‘Long Leaf’ ใบบนบกเปนรปใบหอก สเขยวเขม ยาว 14-30 เซนตเมตร

กวาง 1.4-2 เซนตเมตร กานใบยาวกวาแผนใบเลกนอย ใบใตน า สเขยวออน มสน าตาลแตม ใบลอยน าไมสวย นยมปลกบรเวณกลางต ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก

47) Echinodorus tenellus (Mart.) Buchenau ถ น ก า เ น ดอ เม ร ก า ใ ต พบ ในพ น ท ต ด ต อ ร ะหว า ง

สหรฐอเมรกาตอนใตและปารากวย ระหวางชายแดนของ เขตอบอนทางเหนอกบบรเวณกงเขตรอนของซกโลกใต มการแพรกระจายอยางกวางขวาง จงทาใหตน E. tenellus มความแปรผนในรปรางของผลแหง และขนาดของใบคอนขางมาก อเมซอนชนดน เปนชนดทมขนาดเลกทสดในสกลน มความสงของตนเพยง 30-40 มลล เมตร แตอาจจะมบางชนดสง ถง 10 เซนตเมตร ความกวางของใบเพยง 2-3 มลลเมตร ใบยาวเรยง เปนเสน และมกไมมกานใบ ใบทปลกบนบกมความแตกตางเรองกานใบและความกวางของแผนใบ กานชอดอกจะมดอกหลายดอกออกบร เวณปลายชอ ขนาดเสนผา ศนยกลางของดอก 3.5 มลลเมตร ตนใตน าขยายพนธดวยไหล ชอบดนทราย ตองการ แสงมาก อณหภมทเหมาะสมคอ 20 องศาเซลเซยส แตสามารถเจรญเตบโตในทอณหภมสงกวาน ได

93



Echinodorus amazonicus Echinodorus angustifolius

Echinodorus argentinensis Echinodorus barthii

Echinodorus xingu Echinodorus ‘Ozelot Green’

48) Echinodorus uruguayensis Arechava. เปนพชทองถนของอเมรกาใต เขตกงรอนถงเขตอบอน ม

การพบในอรกวย, ปารากวย และอารเจนตนา ใบรปหอกยาว สเขยวมะกอกเขม ขอบใบหยกเปนคลน ใบบกส นกวาใบใตน า มลกษณะใบหอกรปไข ยาว 10 เซนตเมตร มกานใบยาว ใบใตน ายาว 20-30 เซนตเมตร กวาง 15-30 มลลเมตร ขอบใบหยก เปนคลน สน าตาลอมเขยวมะกอกเขมถงดาอมแดง เปนอเมซอนชนดทมสเขมทสดและใบมหลากสมากทสด ชนดน เปนทรจก มานานกวา 60 ป แตยงไมคอยนยมนามาประดบต Somogyi (2006)

ไดจาแนกทางวทยาศาสตรพบวา E. africanus, E. veronikae และ E. viridis เปนพนธเดยวกบ E. uruguayensisนนเอง ขยายพนธดวยตนออนบนชอดอก สามารถทนไดในน าเยนจด

49) Echinodorus xingu พ บ บ ร เ ว ณ อ เ ม ร ก า ก ล า ง ม ล ก ษ ณ ะ ค ล า ย ช น ด

E. quadricostatus แตมความแตกตางกนคอ E. xingu มใบลกษณะรปหอกยาวเรยว ต งตรง ใบยาว 20 เซนตเมตร กวาง 0.9 เซนตเมตร นยมปลกบรเวณกลางตหรอมมตดานหนา ขยายพนธดวยไหล

ภำพท 9 ตวอยางพชน าสกล Echinodorus ทมความหลากหลายของรปรางลกษณะใบ

94



Echinodorus osiris E. cordifolius ‘Marble Queen’

Echinodorus uruguayensis Echinodorus martii

Echinodorus horizontalis Echinodorus ‘Red Rubin’

ภำพท 9 (ตอ)

95



สรปและวจำรณผล

พชน าสกล Echinodorus ทกชนดเปนพชตางถนซงม

แหลงกาเนดเฉพาะพ นทของทวปอเมรกาเทาน น พบมากในทวปอเมรกา ใ ตโดยเฉพาะประเทศบราซล แตบางชนดมการแพรกระจายไปถงประเทศในอเมรกากลาง และทางตอนใตของสหร ฐอ เมร ก า ขอม ล ในการจ า แนกล กษณะพ ชน า สก ล Echinodorus ในปจจบนมกใชรปรางของใบในการจาแนก ซงแบงไดเปน 4 กล ม ประกอบดวย กลมทมรปรางของใบแบบกลม หรอรปหวใจพบในชนด E. cordifolius, E. macrophyllus และ E. scaber เปนตน กลมใบแบบรหรอรปไข พบในชนด E. argentinensis, E. barthii และ E. barteroi ลกษณะใบยาวรปหอกพบไดในชนด E. amazonicus, E. uruguayensis และกลมทมรปรางใบยาวแบบรบบ นพบในชนด E. tenellus, E. latifolius และ E. angustifolius เปนตน โดยลกษณะลาตนของพชน าสกลน เปนเหงาอยใตดน หรอเปนไหล ดอกสมบรณเพศ มสขาว 3 กลบตดอยบนกานชอดอก มเกสรเพศผมากกวา 6 อน เกสรเพศเมยจานวนมากอดกนแนน ละอองเรณเปนเรณเดยว ขนาดเลก ไมมข ว ลกษณะกลมสมมาตรตามรศม มชองเปดเรณแบบ porus ลวดลายของผนงเรณแบบ echinate ผลเปนผลแบบกลม เมลดลอนขนาด 2.5-3 มลลเมตร ยดออกคลายปากนก พชน า ในสกลน เกอบทกชนดเปนประเภทคร งบกคร งน า ทเจรญเตบโตไดท งบรเวณรมฝงของแหลงน าทวไปและในน าไหล ชวงเวลาทน าทวมจะมการพฒนารปแบบของใบใตน า ซงบางคร งมรปแบบทแตกตางจากใบบกเปนอยางมาก บางชนดเปนพชน าทเตบโตอยใตน าอยางถาวร ถาปลกเล ยงอยบนบกใบจะแคระแกรนและไมแขงแรงเชน E. amazonicus และ E. parviflorus ชนดทมการเพาะเล ยงเปนเชงการคาในปจจบนมมากกวา 50 ชนด รวมท งสายพนธ ทไดจากการเพาะเล ยง เชน E. ‘Ozelot’, E. ‘Rubin’, E. ‘Oriental’ เปนตน นอกจากน ยงไดจากการผสมขามพนธ และเกดข นเองจากการผาเหลาตามธรรมชาต

พชน าในสกล Echinodorus ไมมขอจากดมากเหมอน พชน าบางชนด เชน ในสกล Cryptocoryne สาหรบตนอเมซอนตองการวสดปลกเปนทรายทลกเพยงพอ มคาความเปนกรด-ดางทเปนกลางหรอกรดออนๆ หรอเปนดาง แตการปลกดวยระบบไรดนโดยใชแรใยหนเปนวสดปลกทเหมาะสมทสดตอการเจรญเตบโต

ของตนอเมซอนแดง E. osiris ทาใหรากสามารถดดซมธาตอาหารไดด (รฐภทร และคณะ , 2551) คาความกระดางของน า ทเหมาะสมคอน าออนถงน ากระดางปานกลาง แตเตบโตอยในน ากระดางสงมากได สาหรบตนอเมซอนชนดทมขนาดเลก ใชธาตอาหารจานวนปานกลาง แตถาชนดทมขนาดใหญควรใหปยนอย ๆ เพอจะไดไมเจรญเตบโตมากเกนไป สงสาคญคอปรมาณแส ง อยางนอยควรไดแสงแดดวนละ 2-3 ชวโมงทกวน โดยทวไปในชวงฤดหนาวควรใชแสงเทยมชวยยดเวลากลางวนใหยาวนานข นเพอทาใหพชเตบโตไดอยางเตมทตลอดป แตสาหรบตนอเมซอนสามารถเจรญเตบโตในฤดหนาวไดดถงแมไมมแสง เนองจาก อ เมซอนเป นพ ช ทม อ าย นาน เ ก น 2 ป และสามารถทน สภาพอากาศในฤดหนาวได ซงความจรงแลวชวงแสงนอยในเวลากลางวนทาใหตนอเมซอนหยดการเจรญเตบโตและเกดการพกตว แตในฤดใบไมผลตนอเมซอนสามารถเจรญเตบโตไดอยางรวดเรว สวนอณหภมทเหมาะสมตอการเตบโตของอเมซอนมากทสดใน ฤดหนาวคอ 17-19 องศาเซลเซยส และในฤดรอนอย ในชวง 22-28 องศาเซลเซยส (Stodola, 1987)

ตนอเมซอนในธรรมชาตสวนใหญอาศยอยในสภาพครงบกครงน า หรออยในทช นแฉะ มชอดอกยาว และกานชอดอก มลกษณะทแขงแรงเจรญจากเหงาพงข นเหนอกอตน มดอกยอย สขาวตดกบก านชอดอกเปนระยะ ลกษณะผลแบบผลกลม (aggregate fruit) เมอผลแกจะเกดตนออนข นบนกานชอดอก ตนอเมซอนบางชนดสามารถขยายพนธโดยใชวธตดตนออนบนกานชอดอกไปปลกในแปลงดนปนทราย หรอแปลงทรายทช นแฉะ แตสาหรบอเมซอนชนดทออกดอกยากจะใชวธ ตดแบงเหงา (rhizome) ทมอายมากไปเพาะชาใหเกดตนออน อยางไรกตาม ในปจจบนการเพาะขยายพนธอเมซอนม 6 วธการ ดงน

1. การแยกเหงา ใชวธการนาตนแม ทม เหงา (node rhizome) ขนาดประมาณ 10 เซนตเมตร ออกมาตดแบงเหงาโดยใหมรากตดมาดวย นาเหงาทแบงออกมาไปปลกใหมโดยท งใหลอยอยในน าระยะหนงจะมใบใหมงอกออกมา กลายเปนตนใหมนาไปปล กตอ ไป ตนอเมซอนท ขยายพนธ ได โดยว ธ น ได แก E. longiscapus, E. major, E. osiris และ E. rubra

2. การดงเหงา (ไมแยก) ลกษณะของเหงาทขยายพนธดวยวธน จะมลกษณะกลมส น ใชวธดงเหงาข นมาแลวท งใหลอยอยในน าทมแสงเพยงพอ จะมตนใหมแตกออกมาจากตาทอยบนเหงา

96



5-6 ตน จากน นตนใหมจะหลดแยกออกมาเมอมราก เปนวธการขยายพนธอเมซอนบางชนด เชน E. berteroi ซงขยายพนธดวยตนออนบนกานชอดอกไมไดเนองจากตนออนไมออกราก

3. ไหล เปนวธทนยมใชในการเพาะเล ยงพชน าทมไหลเชน ตนเทป Vallisneria และสาหรบอเมซอนชนดทมขนาดเลก 2-3 ชนด ไดแก E. quadricostatus และ E. tenellus

4. กานชอดอก บร เวณก านชอดอกจะม ขอ ท เปนแหลงกาเนดของใบ ตา และดอกจะมการพฒนาเปนตนทออกรากเกดเปนตนใหม 2-3 ตนตอหนงขอ (ตา) โดยตนแม 1 ตนจะมการพฒนากานชอดอก 6-7 ชอ ตนอเมซอนสวนใหญเกอบทกชนดนยมขยายพนธดวยวธน เนองจากเปนวธทงายและรวดเรวทสด

5. เมลด วธการเพาะเมลดทาไดโดยปลกลงในถาดทใสทรายสะอาดจมอยในน าลก 10 เซนตเมตร ทอณหภม 20 องศาเซลเซยสเปนอยางนอย อณหภมทเหมาะสมคอ 27-28 องศาเซลเซยส ถาเปนอเมซอนชนดครงบกครงน าจะเพาะเมลดใตน าไดยาก ในกรณน ใหจมอยในน าประมาณ 10 มลลเมตร เมอเมลดงอกข นมาเหนอน าและใบมความยาว 5-10 เซนตเมตรจงนาไปปลกได วธการเพาะเมลดน เปนวธการขยายพนธอเมซอนทเปนไปไดยากทสด เนองจากบางชนดทไดรบความนยม เชน E. amazonicus, E. parviflorus และ E. bleheri เกดเมลดไดยากมาก ถงแมจะเพาะในโรงเรอนเพาะชากตาม แตสาหรบ E. cordifolius สามารถขยายพนธไดดวยวธน เนองจากเกดเมลดไดบอย สวนอเมซอนชนดอนๆ สามารถเพาะเมลดไดในโรงเรอนเชน E. berteroi

6. การเพาะเล ยงเน อเยอ (tissue culture) เปนวธการทใชขยายพนธอเมซอนชนดทเพาะเมลดยาก และออกดอกนอย โดยใชช นสวนเน อเยอ ตางๆของตนอเมซอนไปเล ยงในอาหารวทยาศาสตรเพอเพมจานวนตนออน จากน นจงยายตนออนออกปลกในสภาพภายนอก เชน อเมซอนแดง E. barthii (นงนชและคณะ, 2546) อเมซอนแอฟรกานส E. africanus (นงนชและคณะ, 2548) นอกจากน ยงมชนดอนๆ ทเพาะเล ยงเน อเยอจาหนายในเวบไซตโดยผคา เชน E. tenellus , E. latifolius และ E. quadricostatus เปนตน

จากรายงานผสงออกพรรณไมน าพบวาตนอเมซอนเปนพรรณไมน าประดบทไดรบความนยมอยางสงเปนอนดบตนๆ ในป 2559 มมลคาการสงออก 2,998,352 บาท โดยปรมาณการสงออกมากเปนอนดบ 4 รองจากพชน าสกล Anubias (กรมวชาการเกษตร, 2560) นอกจากน พชน าในสกลน ทเคยมรายงานการใชประโยชน แตในปจจบนไมมการใชประโยชนหรอใชนอย พบวาไมเปนทนยมและหายไปจากตลาดการคาไมประดบแลว ไดแก E. nymphaefolius, E. intermedius และ E. ‘Phyton’ โดยท E. nymphaefolius ไดถกจาแนกออกเปนสกล Albidella (Lehtonen and Myllys, 2008) ดงน นการศกษาทบทวนและจาแนกพชน าในสกล Echinodorus เพอระบชอชนดทเปนสากลถกตองตามหลกวทยาศาสตร และปองกนการสบสนในการเรยกชอ จะเปนประโยชนในการนาไปศกษาวจย และเปนขอมลในเชงการคาการสงออกของประเทศตอไป

97



เอกสำรอำงอง

กรมวชาการเกษตร. 2560. ขอมลการสงออกตนไมน าไปตางประเทศป 2559. กลมบรการสงออกสนคาเกษตร, สานกควบคมพชและวสดการเกษตร, กรมวชาการเกษตร.

จตราภรณ ธวชพนธ. 2548. หลกอนกรมวธานพช. สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพมหานคร. 266 หนา. นงนช เลาหะวสทธ, มณรตน หวงวบลยกจ และอทธสนทร นนทกจ. 2546. การขยายพนธพรรณไมน าอเมซอนแดง Echinodorus

barthii เพอการสงออกโดยเทคนคการเพาะเล ยงเน อเยอ. การสมมนาวชาการประมง ประจาป 2546 ระหวางวนท 7-9 ก.ค. 2546, กรมประมง. กรงเทพมหานคร. หนา 417-421.

นงนช เลาหะวสทธ, มณรตน หวงวบลยกจ และมลลกา มตรนอย. 2548. การเพาะเล ยงเน อเยอพรรณไมน าอเมซอนแอฟรกานส Echinodorus africanus. การประชมทางวชาการพชสวนแหงชาต คร งท 5 ระหวางวนท 26-29 เมษายน 2548 โรงแรมเวลคมจอมเทยนบช พทยา, ชลบร.

รฐภทร ประดษฐสรรพ, กาญจนร พงษฉว และวรรณดา พพฒนเจรญชย. 2551. การศกษาวสดปลกทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของอเมซอนแดง Echinodorus osiris Rataj ในระบบปลกโดยไมใชดน. สานกวจยและพฒนาประมงน าจด, กรมประมง . กรงเทพมหานคร.

วยดา เทพหตถ. 2552. พจนานกรมศพทพฤกษศาสตร สาขาอนกรมวธานพช. สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพมหานคร. 243 หนา.

Amano, T. 2002. The Aquarium Plant Handbook. Oriental Aquarium (S) Per. Ltd. Singapore. 184 pp. Beal, E. O. 1977. A Manual of Marsh and Aquatic Vascular Plants of North Calorina with Habitat Data. The North

Calorina Experimental Station. 298 pp. Cook, C.D.K., B.J. Gut, E.M. Rix, J. Schneller and M. Seitz. 1974. Water plant of the world: A manual for the

identification of the genera of freshwater macrophytes. Dr. W. Junk b. v., Publishers, The Hague The Netherlands. 561 pp.

Lehtonen, S. and L. Myllys. 2008. Cladistic analysis of Echinodorus (Alismataceae): simultaneous analysis of molecular and morphological data. Cladistics 24: 218-239.

Rataj, K. and T.J. Horeman. 1977. Aquarium Plants: Their identification, cultivation and ecology. T.F.H. Publications, Inc. Ltd. New Jersy, USA. 448 pp.

Somogyi, J. 2006. Taxonomic, nomenclatural and chorological notes on several taxa of the genus Echinodorus (Alismataceae).Biologia, Bratislava. 61(4): 381-385.

Stodola, J. 1967. Encyclopedia of Water Plants. T.F.H. Publication, Inc. U.S.A. 368 pp. Stodola, J. 1987. Aquarium Plants. T.F.H. Publication, Inc. U.S.A. 128 pp.

อนุกรมวิธานของพืชน ้าสกุล echinodorus ... ·...

Documents