ผศ.ดร.วาโร เพงสวสด

การวจยพฒนารปแบบ

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

2

การวจยพฒนารปแบบ

ผศ.ดร.วาโร เพงสวสด 1

คาวา “Model” เปนคาภาษาองกฤษทเขามามบทบาทในการทาวจยและวทยานพนธของนสตนกศกษาเพมมากขน โดยใชคาวา รปแบบ ตนแบบ แบบแผน แบบจาลอง เปนตน สาหรบในเอกสารฉบบนจะใชคาวา “รปแบบ” เนองจากเปนคาทใชกนอยางแพรหลายในวงการวจยและการศกษา

ความหมายของรปแบบ

มผใหความหมายของ “รปแบบ (model)” ดงน

ผใหความหมาย ความหมายของรปแบบ อทมพร จามรมาน (2541: 22) รปแบบหมายถงโครงสรางของความเกยวของของหนวยตางๆ หรอตวแปร

ตางๆ ดงนน รปแบบจงนาจะมมากกวาหนงมต หลายตวแปร และตวแปรตางๆ มความเกยวของซงกนและกนในเชงความสมพนธและเชงเหตและผล

เยาวด วบลยศร (2544 : 27) รปแบบคอวธการทบคคลใดบคคลหนงไดถายทอดความคด ความเขาใจ ตลอดทงจนตนาการทมตอปรากฏการณ หรอเรองราวใดๆ ใหปรากฏ โดยใชการสอสารในลกษณะตางๆ เชน ภาพวาด ภาพเหมอน แผนภม แผนผงตอเนอง หรอสมการทางคณตศาสตร ใหสามารถเขาใจไดงาย และในขณะเดยวกนกสามารถนาเสนอเรองราว หรอประเดนตางๆ ไดอยางกระชบภายใตหลกการอยางมระบบ

ทศนา แขมมณ (2545 : 218) รปแบบเปนรปธรรมของความคดทเปนนามธรรม ซงบคคลแสดงออกมาในลกษณะใดลกษณะหนง เชน เปนคาอธบาย เปนแผนผง ไดอะแกรมหรอแผนภาพ เพอชวยใหตนเองและบคคลอนสามารถเขาใจไดชดเจนขน รปแบบเปนเครองมอทางความคดทบคคลใชในการสบสอบหาคาตอบ ความร ความเขาใจในปรากฏการณทงหลาย

1 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

3

ผใหความหมาย ความหมายของรปแบบ บญชม ศรสะอาด (Online) รปแบบหมายถงโครงสรางแสดงถงความสมพนธระหวางองคประกอบ

ตางๆ หรอตวแปรตางๆ สามารถใชรปแบบอธบายความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ หรอตวแปรตางๆ ทมในปรากฏการณธรรมชาตหรอในระบบตางๆ อธบายลาดบขนตอนขององคประกอบหรอกจกรรมในระบบ

รตนะ บวสนธ (2552 : 124) ความหมายของรปแบบจาแนกออกเปน 3 ความหมาย ดงน 1) แผนภาพหรอภาพรางของสงใดสงหนงทยงไมสมบรณเหมอนของจรง รปแบบในความหมายนมกจะเรยกทบศพทในภาษาไทยวา “โมเดล” ไดแก โมเดลบาน โมเดลรถยนต โมเดลเสอ เปนตน 2) แบบแผนความสมพนธของตวแปร หรอสมการทางคณตศาสตรทรจกกนในชอทเรยกวา “Mathematical Model” 3) แผนภาพทแสดงถงองคประกอบการทางานของสงใดสงหนง รปแบบในความหมายนบางทเรยกกนวาภาพยอสวนของทฤษฎหรอแนวคดในเรองใดเรองหนง เชน รปแบบการสอน รปแบบการบรหาร รปแบบการประเมน เปนตน

จากความหมายทกลาวมา สรปไดวา รปแบบ หมายถง กรอบความคดทางดานหลกการ วธการ

ดาเนนงาน และเกณฑตางๆ ของระบบ ทสามารถยดถอเปนแนวทางในการดาเนนงานเพอใหบรรลตามวตถประสงคได

ประเภทของรปแบบ

รปแบบสามารถจาแนกออกไดหลายประเภท ไดมผจาแนกประเภทของรปแบบ ดงน สมธ และคณะ (Smith and others. 1980 : 461) จาแนกรปแบบออกเปน 2 ประเภท ไดแก 1. รปแบบเชงกายภาพ (Physical Model) จาแนกออกเปน 1.1 รปแบบคลายจรง (Iconic Model) มลกษณะคลายของจรง เชน เครองบนจาลอง หนไลกา

หนตามรานตดเสอผา 1.2 รปแบบเสมอนจรง (Analog Model) มลกษณะคลายปรากฏการณจรง เชน การทดลองทางเคมในหองปฏบตการกอนจะทาการทดลอง เครองบนจาลองทบนได หรอเครองฝกหดบน เปนตน รปแบบชนดนมความใกลเคยงความจรงมากกวาแบบแรก

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

4

2. รปแบบเชงสญลกษณ (Symbolic Model) จาแนกออกเปน 2.1 รปแบบขอความ (Verbal model) หรอรปแบบเชงคณภาพ (Qualitative Model) เปนการ

ใชขอความปกตธรรมดาในการอธบายโดยยอ เชน คาพรรณนาลกษณะงานคาอธบายรายวชาเปนตน

Bertalanffy (1968 : 24) ผสรางทฤษฎระบบกลาววาการมรปแบบขอความนนแมบางครงจะเขาใจยาก แตกยงดกวาไมมรปแบบเสยเลย เพราะอยางนอยกเปนแนวทางในการสรางรปแบบประเภทอนตอไป

2.2 รปแบบทางคณตศาสตร (Mathematical Model) หรอรปแบบเชงปรมาณ (Quantitative Model) เชน สมการ และโปรแกรมเชงเสน เปนตน

Keeves (1988 : 561-565) ไดจาแนกรปแบบออกเปน 4 ประเภท ไดแก 2.2.1 รปแบบเชงเปรยบเทยบ (Analogue Model) เปนรปแบบเชงกายภาพสวนใหญใช

ในดานวทยาศาสตร เชน รปแบบโครงสรางอะตอมสรางขนโดยใชหลกการเปรยบเทยบโครงสรางของรปแบบใหสอดคลองกบลกษณะทคลายกนทางกายภาพ สอดคลองกบขอมลและความรทมอยในลกษณะนนดวย รปแบบทสรางขนตองมองคประกอบชดเจน สามารถนาไปทดสอบดวยขอมลเชงประจกษไดและสามารถนาไปใชในการหาขอสรปของปรากฏการณไดอยางกวางขวาง เชน รปแบบจานวนนกเรยนในโรงเรยน สรางขนโดยเปรยบเทยบกบลกษณะถงนาทประกอบดวยทอนาเขาและทอนาออก ปรมาณทไหลเขาถงเปรยบเทยบไดกบจานวนนกเรยนทเขาโรงเรยน อตราการเกด อตราการยายเขา อตราการรบเดกอายตากวาเกณฑ สวนปรมาณนาทไหลออกเปรยบเทยบไดกบจานวนนกเรยนทออกจากโรงเรยน เนองจากพนเกณฑการศกษา การยายออก การจบการศกษา สาหรบปรมาณนาทเหลอในถงเปรยบเทยบไดกบจานวนนกเรยนทเหลออยในโรงเรยน เปนตน จดมงหมายของรปแบบนเพออธบายปรากฏการณการเปลยนแปลงจานวนนกเรยนในโรงเรยน

2.2.2 รปแบบเชงขอความ (Semantic Model) เปนรปแบบทใชภาษาเปนสอในการบรรยาย หรออธบายปรากฏการณทศกษาดวยภาษา แผนภม หรอรปภาพ เพอใหเหนโครงสรางทางความคด องคประกอบ และความสมพนธขององคประกอบของปรากฏการณนน และใชขอความในการอธบายเพอใหเกดความกระจางมากขน แตจดออนของรปแบบประเภทนคอขาดความชดเจนแนนอน ทาใหยากแกการทดสอบรปแบบ แตอยางไรกตามไดมการนารปแบบนมาใชกบการศกษามาก เชน รปแบบการเรยนรในโรงเรยน

2.2.3 รปแบบเชงคณตศาสตร(Mathematical Model) เปนรปแบบทใชแสดงความ สมพนธขององคประกอบหรอตวแปร โดยใชสญลกษณทางคณตศาสตร ปจจบนมแนวโนมวาจะนาไปใชในดานพฤตกรรมศาสตรมากขน โดยเฉพาะในการวดและประเมนผลทางการศกษา รปแบบลกษณะนสวนมากพฒนามาจากรปแบบเชงขอความ

2.2.4 รปแบบเชงสาเหต (Causal Model) เปนรปแบบทเรมจากการนาเทคนคการวเคราะหเสนทาง (Path Analysis) ในการศกษาเกยวกบพนธศาสตร รปแบบเชงสาเหตนทาใหสามารถศกษารปแบบเชงขอความทมตวแปรสลบซบซอนได แนวคดสาคญของรปแบบนคอตองสรางขนจากทฤษฎทเกยวของหรองานวจยทมมาแลว รปแบบจะเขยนในลกษณะสมการเสนตรง แตละสมการแสดงความสมพนธ

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

5

เชงเหตเชงผลระหวางตวแปร จากนนมการเกบรวบรวมขอมลในสภาพการณทเปนจรงเพอทดสอบรปแบบ รปแบบเชงสาเหตนแบงออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก

1) รปแบบระบบเสนเดยว (Recursive Model) เปนรปแบบทแสดงความ สมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรดวยเสนโยงทมทศทางของการเปนสาเหตในทศทางเดยวโดยไมมความสมพนธยอนกลบ

2) รปแบบระบบเสนค (Non-recursive Model) เปนรปแบบทแสดงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร โดยทศทางความสมพนธของตวแปรภายในตวแปรหนงอาจเปนทงตวแปรเชงสาเหตและเชงผลพรอมกน จงมทศทางความสมพนธยอนกลบได

Steiner (1988 อางถงใน เสร ชดแชม. 2538 : 7) ไดจาแนกรปแบบออกเปน 2 ประเภท ไดแก 1. รปแบบเชงกายภาพ (Physical Model) จาแนกออกเปน 1.1 รปแบบของสงใดสงหนง (Model of) เชน รปแบบเครองบนทสรางเหมอนจรง แตมขนาดยอ 1.2 รปแบบสาหรบสงใดสงหนง (Model for) เปนรปแบบจาลองทออกแบบไวเพอเปนตนแบบผลตสนคา ตองสรางรปแบบเทาของจรงขนมากอนแลวจงผลตสนคาตามรปแบบนน 2. รปแบบเชงแนวคด (Conceptual Model) จาแนกออกเปน 2.1 รปแบบเชงแนวคดของสงหนงสงใด (Conceptual Model of) เปนรปแบบหรอแบบจาลองทสรางขนโดยจาลองมาจากทฤษฎทมอยแลว เชน รปแบบทสรางมาจากทฤษฎการคงอยของนกเรยนในโรงเรยน เปนตน 2.2 รปแบบเชงแนวคดเพอสงหนงสงใด (Conceptual Model for) เปนรปแบบทสรางขนมาเพออธบายทฤษฎ หรอปรากฏการณ เชน รปแบบทสรางขนจากทฤษฎการคดสรรตามธรรมชาต เพอนาไปอธบายทฤษฎการคงอยของนกเรยนในโรงเรยน เปนตน จากการศกษาประเภทของรปแบบ สรปไดวาการแบงประเภทของรปแบบจะขนอยกบวตถประสงคในการอธบายรปแบบนน ๆ

องคประกอบของรปแบบ มผใหแนวคดเกยวกบองคประกอบของรปแบบ ดงน Brown and Moberg (1980:16-17)ไดสงเคราะหรปแบบขนมาจากแนวคดเชงระบบ (System

Approach) กบหลกการบรหารตามสถานการณ (Contingency Approach) กลาววาองคประกอบของรปแบบประกอบดวย 1)สภาพแวดลอม (Environment) 2)เทคโนโลย (Technology) 3)โครงสราง (Structure) 4)กระบวนการจดการ (Management Process) และ 5) การตดสนใจสงการ (Decision Making)

สมบรณ ศรสรรหรญ (2547 : 354-355) ไดพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะภาวะผนาของคณบด ผลการศกษาพบวารปแบบมองคประกอบ 4 องคประกอบ ไดแก 1)คณลกษณะภาวะผนาของคณบดทตองพฒนา

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

6

2)หลกการและแนวคดกากบรปแบบ และวตถประสงคทวไปของรปแบบ 3)กระบวนการพฒนาคณลกษณะภาวะผนาของคณบด ซงประกอบดวยขนตอน เนอหาการพฒนา วธการและกจกรรมการพฒนา วตถประสงคเชงพฤตกรรม และผลทตองการและ 4)แนวทางการนารปแบบไปใช เงอนไขความสาเรจ และตวบงชความสาเรจของรปแบบ

ชนกนารถ ชนเชย (2550 : 179-180) ไดพฒนารปแบบการจดการศกษาตอเนองในสถาบนอดมศกษาเอกชน พบวารปแบบมองคประกอบ 9 องคประกอบ ไดแก 1)ปรชญาและหลกการของการศกษาตอเนอง 2)กลมเปาหมายของการจดการศกษาตอเนอง 3)จดมงหมายของการจดการศกษาตอเนอง 4)โครงสรางระบบบรหารของการศกษาตอเนอง 5) หลกสตรการเรยนการสอนของการศกษาตอเนอง 6)วธการจดการศกษาตอเนอง 7)สอการศกษาและแหลงเรยนรของการศกษาตอเนอง 8)การตดตามและประเมนผลของการศกษาตอเนอง และ 9) การเทยบระดบและเทยบโอนผลการเรยน

อมพร พงษกงสนานนท (2550 : 274-275)ไดพฒนารปแบบการจดการศกษานอกระบบในสถานศกษาขนพนฐานเพอสงเสรมการศกษาตลอดชวต พบวารปแบบมองคประกอบ 8 องคประกอบ ไดแก 1)ปรชญาและหลกการจดการศกษา 2) หลกสตร 3) การจดการเรยนร 4) การประเมนผลการเรยนร 5)การเทยบโอนความร และประสบการณ และการเทยบระดบการศกษา 6)การบรหารและการจดการศกษา 7)กลมเปาหมาย และ 8) การมสวนรวมของพอแมและชมชน

สรปไดวา การกาหนดองคประกอบของรปแบบวาจะประกอบดวยอะไร จานวนเทาใด มโครงสรางและความสมพนธกนอยางไร ขนอยกบปรากฏการณ ปจจยหรอตวแปรตางๆ ทกาลงศกษา ซงจะออกแบบตามแนวคด ทฤษฎ งานวจย และหลกการพนฐานในการกาหนดรปแบบนน ๆ เปนหลก

ลกษณะของรปแบบทด รปแบบทดควรมลกษณะ ดงน 1. รปแบบควรประกอบดวยความสมพนธเชงโครงสรางระหวางตวแปรมากกวาความสมพนธเชงเสนตรงธรรมดา อยางไรกตามความสมพนธเชงเสนตรงกมประโยชนในชวงของการพฒนารปแบบ 2. รปแบบควรนาไปสการทานายผลทตามมา ซงสามารถตรวจสอบไดดวยขอมลเชงประจกษโดยเมอทดสอบรปแบบแลวถาปรากฏวาไมสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ รปแบบนนตองถกยกเลก 3. รปแบบควรอธบายโครงสรางความสมพนธเชงเหตผลของเรองทศกษาไดอยางชดเจน 4. รปแบบควรเปนเครองมอในการสรางความคดรวบยอด (Concept) ใหม และการสรางความสมพนธของตวแปรใหม ซงจะเปนการเพมองคความร (Body of Knowledge) ในเรองทกาลงศกษา 5. รปแบบในเรองใด จะเปนเชนไรขนอยกบกรอบของทฤษฎในเรองนน ๆ

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

7

การพฒนารปแบบ ไดมผกลาวถงขนตอนการพฒนารปแบบดงน วลเลอร (Willer. 1986 : 83) กลาววาการพฒนารปแบบโดยทวไปแบงออกเปน 2 ขนตอน ไดแก 1)การ

สราง (Construct) รปแบบ และ 2)การหาความเทยงตรง (Validity) ของรปแบบ บญชม ศรสะอาด (Online)ไดกลาวถงกระบวนการวจยการพฒนารปแบบโดยไดแบงออกเปน 2

ขนตอน ไดแก 1)การสรางหรอพฒนารปแบบ และ 2)การทดสอบความเทยงตรงของรปแบบ บญสง หาญพานช (2546 : 112 - 118) ไดทาการวจยเรอง “การพฒนารปแบบการบรหารจดการความรใน

สถาบนอดมศกษาไทย” โดยดาเนนการวจย 3 ขนตอน ไดแก 1) การศกษาวเคราะห และสงเคราะหแนวความคดเกยวกบธรรมชาตความร องคความร และการบรหารจดการศกษาของไทย ปจจยทมอทธพลตอการบรหารจดการความร กระบวนการจดการความร โครงสรางพนฐานของการบรหารจดการความร โดยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ การสมภาษณอธการบด และการสอบถามผบรหารระดบผอานวยการขนไป 2) การจดทารางรปแบบการบรหารการจดการความรในสถาบนอดมศกษาไทย โดยนาผลสรปจากการวเคราะหสาระจากการสมภาษณอธการบดและจากการวเคราะหแบบสอบถาม นามาสรปเปนขอคนพบเพอใชเปนฐานในการสรางรางรปแบบการบรหารจดการความรในสถาบนอดมศกษาไทยและ 3) การตรวจสอบความเหมาะสมและความเปนไปไดของรปแบบการบรหารจดการความร ในสถาบนอดมศกษาไทยโดยผทรงคณวฒ หลงจากนน จงปรบปรงแกไขรปแบบการบรหารจดการความรตามคาแนะนาของผทรงคณวฒ

วสทธ วจตรพชราภรณ (2547 : 73-84) ไดทาการวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการศกษาแบบกระจายอานาจสถานศกษาขนพนฐาน ตามแนวทางพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ” โดยแบงการวจยออกเปน 5 ขนตอน ไดแก 1) การกาหนดกรอบความคดในการวจย โดยศกษาเอกสารและแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 2) การศกษาสภาพและปญหาการจดการศกษาแบบกระจายอานาจในสถานศกษาขนพนฐาน โดยสมภาษณผบรหารสถานศกษาตนแบบการปฏรปการเรยนร ศกษาเอกสารทเกยวของกบการดาเนนงานของสถานศกษาและสารวจความคดเหนของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน 3) การสรางรปแบบการจดการศกษาแบบกระจายอานาจในสถานศกษาขนพนฐาน 4) การศกษาความเหมาะสมและความเปนไปไดของรปแบบโดยการสมมนาผทรงคณวฒ และ 5) การปรบปรงและนาเสนอรปแบบการจดการศกษาแบบกระจายอานาจในสถานศกษาขนพนฐาน

สมบรณ ศรสรรหรญ (2547 : 171) ไดทาวจยเรอง “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะผนาของคณบด” โดยดาเนนการวจยเปน 6 ขนตอน ไดแก 1) การกาหนดกรอบแนวความคดในการวจย โดยศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 2) การศกษาวเคราะหและสงเคราะหแนวทฤษฏงานวจยทเกยวของและขอมลทไดจากการสมภาษณ 3) การศกษาและประมวลความคดเหนของผทรงคณวฒ 4) การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะภาวะผนาของคณบด 5) การตรวจสอบและการประเมนความเหมาะสมและความเปนไปไดของ

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

8

รปแบบจากผทรงคณวฒ และ 6) การปรบปรงรปแบบและนาเสนอรปแบบการพฒนาคณลกษณะภาวะผนาของคณบด

กฤษณผล จนทรพรหม (2548 : 88) ไดทาวจยเรอง “การศกษารปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรงทเหมาะสมสาหรบสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย” โดยดาเนนการวจยเปน 4 ขนตอน ไดแก 1) การศกษาวเคราะหขอมลเกยวกบรปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรง โดยศกษาหลกการ แนวคด ทฤษฎ จากเอกสาร ตารา บทความวจย ฐานขอมล อนเทอรเนตออนไลนทงในและตางประเทศ และความคดเหนของผเชยวชาญทมประสบการณเกยวกบมหาวทยาลยเสมอนจรง 2) การสงเคราะหรปแบบ องคประกอบ โครงสรางของรปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรง โดยนาขอมลจากขนตอนท 1 มาสรางเปนรปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรง 3)การพฒนารปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรง โดยใชกระบวนการวจยแบบเดลฟายเพอรวบรวมขอมลความคดเหนจากผเชยวชาญ 10 คน จานวน 3 รอบ และ 4)การทดสอบความเหมาะสมของรปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรง สาหรบสถาบนอดมศกษาในประเทศไทยทพฒนาขนในขนตอนท 3 มาจดทาเปนแบบสอบถามเพอนาไปสารวจความคดเหนของผบรหารสถาบน อดมศกษาเกยวกบความเหมาะสมของรปแบบ หลงจากนนจงกาหนดรปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรงทเหมาะสมสาหรบสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย

ชนกนารถ ชนเชย (2550 : 72 - 79) ไดทาการวจยเรอง “รปแบบการจดการศกษาตอเนองในสถาบนอดมศกษาเอกชน” โดยดาเนนการวจย 4 ขนตอน ดงน 1)การวเคราะหและสงเคราะหรปแบบการศกษาตอเนองสาหรบสถาบนอดมศกษาเอกชน โดยศกษาวเคราะหเอกสารและงานวจยทเกยวของ 2) การนาขอมลจากการศกษามาว เคราะหและสงเคราะห เพอพฒนาเปนกรอบของรปแบบในการจดการศกษาตอเนองของสถาบนอดมศกษาเอกชน 3)การศกษาความเหมาะสมและเปนไปได โดยกลมผเชยวชาญดานการศกษาตอเนองในสถาบนอดมศกษา จานวน 19 คน โดยใชเทคนคการวจยแบบเดลฟาย และ 4) การตรวจสอบประสทธภาพและความเหมาะสมของรปแบบการจดการศกษาตอเนองในสถาบนอดมศกษาเอกชนทพฒนาขนในขนตอนท 3 มาจดทาเปนแบบสอบถาม เพอนาไปใชสารวจความคดเหนของผบรหารสถาบนอดมศกษาเอกชนเกยวกบความเหมาะสมขององคประกอบของรปแบบการจดการศกษาตอเนอง หลงจากนนจงกาหนดรปแบบการจดการศกษาตอเนองจากองคประกอบทพฒนาขน

พรจนทร พรศกดกล (2550 : 163 - 175) ไดทาการวจยเรอง “รปแบบกระบวนการงบประมาณของโรงเรยนทบรหารงบประมาณแบบใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนประถมศกษาสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน” โดยดาเนนการวจยเปน 5 ขนตอน ไดแก 1)การกาหนดกรอบแนวคดเกยวกบกระบวนการงบประมาณ โดยการวเคราะหเอกสารและฐานขอมลทางอนเตอรเนต 2) การศกษากระบวนการงบประมาณและการมสวนรวมในกระบวนการงบประมาณของสถานศกษาทดาเนนการในปจจบน โดยสอบถามความคดเหนของผอานวยการสถานศกษาและรองผอานวยการสถานศกษาทรบผดชอบงานงบประมาณ วเคราะหเอกสารงบประมาณของโรงเรยนและสอบถามความคดเหนของครผปกครอง คณะกรรมการสถานศกษา ประธานคณะ กรรมการสถานศกษา 3) การจดทารางรปแบบกระบวนการงบประมาณของโรงเรยนทบรหารงบประมาณแบบใช

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

9

โรงเรยนเปนฐาน 4)การประเมนความเหมาะสมและความเปนไปไดของรางรปแบบ โดยสมภาษณผทรงคณวฒ 5)การปรบปรงรปแบบและนาเสนอรปแบบกระบวนการงบประมาณของโรงเรยนทบรหารงบประมาณการใชโรงเรยนเปนพนฐาน

อมพร พงษกงสนานนท (2550 : 108-122) ไดทาวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการศกษานอกระบบในสถานศกษาขนพนฐานเพอสงเสรมการศกษาตลอดชวต” โดยดาเนนการวจยเปน 2 ขนตอน ไดแก 1) การสรางรปแบบ ประกอบดวยการศกษาขอมลพนฐานจากทฤษฎ เอกสาร งานวจยทเกยวของ และความคดเหนของผเชยวชาญ โดยใชเทคนคเดลฟายแบบปรบปรง (Modified Delphi Techniques) และ 2)การประเมนรปแบบ ประกอบดวยการประเมนรปแบบเพอศกษาความเหมาะสมและความเปนไปไดในการนารปแบบ ไปปฏบตในสถานศกษา และการเปรยบเทยบความคดเหนของผเชยวชาญและผบรหารสถานศกษาทมตอการพฒนารปแบบ จากการศกษาแนวคดและกระบวนการวจยเกยวกบการพฒนารปแบบ สามารถสรปไดวาการพฒนารปแบบแบงออกเปน 2 ขนตอน ไดแก 1)การสรางหรอพฒนารปแบบ และ 2)การตรวจสอบความเทยงตรงของรปแบบ ซงแตละขนตอนมรายละเอยด ดงน ขนตอนท 1 การสราง หรอพฒนารปแบบ ในขนตอนนผวจยจะสรางหรอพฒนารปแบบขนมากอน เปนรปแบบตามสมมตฐาน (Hypothesis Model) โดยศกษาแนวคด ทฤษฎ และผลการวจยทเกยวของ นอกจากนผวจยอาจจะศกษารายกรณหนวยงานทดาเนนการในเรองนนๆ ไดเปนอยางด ซงผลการศกษาจะนามาใชกาหนดองคประกอบหรอตวแปรตางๆ ภายในรปแบบ รวมทงลกษณะความสมพนธระหวางองคประกอบหรอตวแปรเหลานน หรอลาดบกอนหลงของแตละองคประกอบในรปแบบ ดงนน การพฒนารปแบบในขนตอนนจะตองอาศยหลกการของเหตผลเปนรากฐานสาคญ ซงโดยทวไปการศกษาในขนตอนนจะมขนตอนยอย ๆ ดงน 1.1 การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอนาสารสนเทศทไดมาวเคราะห และสงเคราะหเปนรางกรอบความคดการวจย 1.2 การศกษาจากบรบทจรงในขนตอนนอาจจะดาเนนการไดหลายวธ ดงน 1.2.1 การศกษาสภาพและปญหาการดาเนนการในปจจบนของหนวยงาน โดยศกษาความคดเหนจากบคคลทเกยวของ (Stakeholder) ซงวธศกษาอาจจะใชวธการสมภาษณ การสอบถาม การสารวจ การสนทนากลม เปนตน 1.2.2 การศกษารายกรณ (Case Study) หรอพหกรณ หนวยงานทประสบผลสาเรจ หรอมแนวปฏบตทดในเรองทศกษา เพอนามาเปนสารสนเทศทสาคญในการพฒนารปแบบ 1.2.3 การศกษาขอมลจากผเชยวชาญหรอผทรงคณวฒ วธศกษาอาจจะใชวธการสมภาษณ การสนทนากลม (Focus Group Discussion) เปนตน 1.3 การจดทารปแบบ ในขนตอนนผวจยจะใชสารสนเทศทไดในขอ 1.1 และ1.2 มาวเคราะหและสงเคราะหเพอกาหนดเปนกรอบความคดการวจย เพอนามาจดทารปแบบ

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

10

อยางไรกตามในงานวจยบางเรองนอกจากจะศกษาตามขนตอนทกลาวมาแลว ผวจยยงอาจจะศกษาเพมเตมโดยใชกระบวนการวจยแบบเดลฟาย (Delphi Technique) หรอการสนทนากลม (Focus Group Discussion) ในการพฒนารปแบบกได ขนตอนท 2 การทดสอบความเทยงตรงของรปแบบ ภายหลงทไดพฒนารปแบบในขนตอนแรกแลว จาเปนทจะตองทดสอบความเทยงตรงของรปแบบดงกลาว เพราะรปแบบทพฒนาขนถงแมจะพฒนาโดยมรากฐานจากทฤษฎ แนวความคดรปแบบของบคคลอน และผลการวจยทผานมา แตกเปนเพยงรปแบบตามสมมตฐาน ซงจาเปนทจะตองตรวจสอบความเทยงตรงของรปแบบวามความเหมาะสมหรอไม เปนรปแบบทมประสทธภาพตามทมงหวงหรอไม การเกบรวบรวมขอมลในสถานการณจรงหรอทดลองใชรปแบบในสถานการณจรงจะชวยใหทราบอทธพลหรอความสาคญขององคประกอบยอยหรอตวแปรตางๆ ในรปแบบ ผวจยอาจจะปรบปรงรปแบบใหมโดยการตดองคประกอบหรอตวแปรทพบวาไมมอทธพลหรอมความสาคญนอยออกจากรปแบบ ซงจะทาใหไดรปแบบทมความเหมาะสมยงขน การทดสอบรปแบบอาจกระทาไดใน 4 ลกษณะ ดงน 2.1 การทดสอบรปแบบดวยการประเมนตามมาตรฐานทกาหนด การประเมนทพฒนาโดย The Joint Committee on Standards of Educational Evaluation ภายใตการดาเนนงานของ Stufflebeam และคณะ ไดนาเสนอหลกการประเมนเพอเปนบรรทดฐานของกจกรรมการตรวจสอบรปแบบ ประกอบดวยมาตรฐาน 4 ดาน (สวมล วองวานช. 2549 : 54 - 56) ดงน 2.1.1 มาตรฐานความเปนไปได (Feasibility Standards) เปนการประเมนความเปนไปไดในการนาไปปฏบตจรง 2.1.2 มาตรฐานดานความเปนประโยชน (Utility Standards) เปนการประเมนการสนองตอบตอความตองการของผใชรปแบบ 2.1.3 มาตรฐานดานความเหมาะสม (Propriety Standards) เปนการประเมนความเหมาะสมทงในดานกฎหมายและศลธรรมจรรยา 2.1.4 มาตรฐานดานความถกตองครอบคลม (Accuracy Standards) เปนการประเมนความนาเชอถอ และไดสาระครอบคลมครบถวนตามความตองการอยางแทจรง 2.2 การทดสอบรปแบบดวยการประเมนโดยผทรงคณวฒ การทดสอบรปแบบในบางเรองไมสามารถกระทาไดโดยขอมลเชงประจกษ ดวยการประเมนคาพารามเตอรของรปแบบ หรอการดาเนนการทดสอบรปแบบดวยวธการทางสถต แตงานวจยบางเรองนนตองการความละเอยดออนมากกวาการไดตวเลขแลวสรป ซงไอสเนอร (Eisner. 1976 : 192-193)ไดเสนอแนวคดของการทดสอบหรอประเมนรปแบบโดยใชผทรงคณวฒ โดยมแนวคด ดงน 2.2.1 การประเมนโดยผทรงคณวฒ จะเนนการวเคราะหและวจารณอยางลกซงเฉพาะในประเดนทถกพจารณา ซงไมจาเปนตองเกยวโยงกบวตถประสงค หรอผทมสวนเกยวของกบการตดสนใจเสมอไป

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

11

แตอาจจะผสมผสานกบปจจยตางๆ ในการพจารณาเขาดวยกนตามวจารณญาณของผทรงคณวฒ เพอใหไดขอสรปเกยวกบขอมลคณภาพ ประสทธภาพและความเหมาะสมของสงทจะทาการประเมน 2.2.2 รปแบบการประเมนทเปนความชานาญเฉพาะทาง (Specialization) ในเรองทจะประเมน โดยพฒนามาจากแบบการวจารณงานศลปะ(Art Criticism)ทมความละเอยดออนลกซง และตองอาศยผเชยวชาญระดบสงมาเปนผวนจฉย เนองจากเปนการวดคณคาทไมอาจประเมนดวยเครองวดใด ๆ และตองใชความรความสามารถของผประเมนอยางแทจรง แนวคดนไดนามาประยกตใชในทางการศกษาระดบสงมากขน ทงนเพราะเปนองคความรเฉพาะสาขา ผทศกษาเรองนนจรงๆ จงจะทราบและเขาใจอยางลกซง ดงนน ในวงการศกษาจงนยมนารปแบบนมาใชในเรองทตองการความลกซงและความเชยวชาญเฉพาะ 2.2.3 รปแบบทใชตวบคคล คอผทรงคณวฒเปนเครองมอในการประเมนโดยใหความเชอถอวาผทรงคณวฒนนเทยงธรรม และมดลพนจทด ทงนมาตรฐานและเกณฑพจารณาตางๆ นน จะเกดขนจากประสบการณและความชานาญของผทรงคณวฒนนเอง 2.2.4 รปแบบทยอมใหมความยดหยนในกระบวนการทางานของผทรงคณวฒ ตามอธยาศยและความถนดของแตละคน นบตงแตการกาหนดประเดนสาคญทจะนามาพจารณา การบงชขอมลทตองการ การเกบรวบรวมขอมล การประมวลผล การวนจฉยขอมล ตลอดจนวธการนาเสนอ 2.3 การทดสอบรปแบบโดยการสารวจความคดเหนของบคลากรทเกยวของ มกจะใชกบการพฒนารปแบบโดยใชเทคนคเดลฟาย เมอผวจยไดพฒนารปแบบโดยใชเทคนคเดลฟายเสรจสนเรยบรอยแลว ผวจยจะนารปแบบทพฒนาขนในรอบสดทายมาจดทาเปนแบบสอบถามทมลกษณะเปนแบบประมาณคา (Rating Scale) เพอนาไปสารวจความคดเหนของบคคลทเกยวของเกยวกบความเหมาะสมและความเปนไปไดของรปแบบ 2.4 การทดสอบรปแบบโดยการทดลองใชรปแบบ การทดสอบรปแบบโดยการทดลองใชรปแบบนผวจยจะนารปแบบทพฒนาขนไปทดลองใชจรงกบกลมเปาหมาย มการดาเนนการตามกจกรรมอยางครบถวน ผวจยจะนาขอคนพบทไดจากการประเมนไปปรบปรงรปแบบตอไป กระบวนการพฒนารปแบบสามารถแสดงเปนภาพไดดงน

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

12

ขนตอน กจกรรม ผลทได

1. ขนการพฒนา รปแบบ 2. ขนตรวจสอบ ความเทยงตรง ของรปแบบ

ภาพท 1 ขนตอนการวจยการพฒนารปแบบ กรณท 1 รางรปแบบจากการวเคราะหเอกสารและการศกษา จากสภาพจรง

การศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบเนอหาและรปแบบของเรองทศกษา

(ราง) กรอบความคด การวจย

การศกษาจากสภาพจรง ไดแก 1) การศกษาสภาพและปญหาการดาเนนงานของ

หนวยงานหรอ 2 การศกษาความคดเหนของผเชยวชาญโดยการ

สมภาษณ การสนทนากลม เปนตน หรอ 3) การศกษารายกรณ (Case Study) ของหนวยงานท

ดาเนนการไดดในเรองทศกษา

กรอบความคดการวจย

การพฒนารปแบบโดยการวเคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และจากการศกษาจากสภาพจรง

(ราง) รปแบบ (หรอเรยกวารปแบบตามสมมตฐาน)

ทดสอบความเหมาะสม และความเปนไปไดของรปแบบ ซงสามารถกระทาได ดงน

1) การศกษาความคดเหนของผทเกยวของ ซงอาจกระทาไดโดยการสมภาษณ การสนทนากลม การสอบถาม เปนตน

2) การศกษาความคดเหนของผเชยวชาญ ซงอาจจะใชวธการสมภาษณ การสนทนากลม เปนตน

3) การนารปแบบไปทดลองใชจรง

ไดขอเสนอแนะคาแนะนาในการปรบปรงแกไข

ป

ปรบปรงและนาเสนอรปแบบ รปแบบทเหมาะสม

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

13

ขนตอน กจกรรม ผลทได

1. ขนการพฒนา รปแบบ 2. ขนตรวจสอบ ความเทยงตรง ของรปแบบ

ภาพท 2 ขนตอนการวจยการพฒนารปแบบ กรณท 2 รางรปแบบโดยใชเทคนคเดลฟาย

การศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบเนอหาและรปแบบของเรองทศกษา

(ราง) กรอบความคดการวจย

การศกษาจากสภาพจรง ไดแก 1) การศกษาสภาพและปญหาการดาเนนงานของหนวยงาน หรอ 2 การศกษาความคดเหนของผเชยวชาญ โดยการสมภาษณ การ

สนทนากลม เปนตน หรอ 3) การศกษารายกรณ (Case Study) ของหนวยงานทดาเนนการไดด

ในเรองทศกษา

กรอบความคดการวจย

พฒนารปแบบ... (ตามประเดนทศกษา) ... โดยใชเทคนคเดลฟาย (3 รอบ)

รอบท 1 สงแบบสอบถามชนดเลอกตอบเหนดวย-ไมเหนดวย พรอมคาถามปลายเปดในตอนทายของแตละตอน เพอใหผเชยวชาญแสดงความคดเหนอยางอสระ

รอบท 2 สรางแบบสอบถามชนดมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ สงใหผเชยวชาญตอบ จากนนนามาวเคราะหหาคา Md และ IR รอบท 3 สงแบบสอบถามใหผเชยวชาญตอบ ซงในรอบนจะแสดงคา Md และ IQR เปนรายขอ ทงของกลมและคาตอบของแตละคน เพอใหผเชยวชาญพจารณาคาตอบ

นาเสนอรปแบบ/ ตวบงช โดยนาคาตอบรอบท 3 มาวเคราะหหาคา Md และ IQR เปนรายขอ โดยคดเลอกขอทมความเหมาะสมและสอดคลองกนสง (Md > 3.50, IQR < 1.50)

วเคราะหความเหมาะสมตามความคดเหนของผทเกยวของ (ซงเปนบคคลทไดรบผลกระทบจากการนารปแบบ/ ตวบงชไปใช) โดยนาแบบสอบถามชนดมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (ทสรางจากขอความทผานการคดเลอกในการทาเดลฟายรอบท 3) ไปใหผเกยวของตอบ แลวนาเสนอรปแบบ/ ตวบงชทมความเหมาะสม (เลอกขอท Md > 3.50, IQR < 1.50 หรอ คาเฉลย > 3.50)

รอบท 2 สรางแบบสอบถามชนดมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ สงใหผเชยวชาญตอบ จากนนนามาวเคราะหหาคา Md และ IQR

ปรบปรงและนาเสนอรปแบบ รปแบบทเหมาะสม

(ราง) รปแบบ (หรอเรยกวารปแบบตามสมมตฐาน)

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

14

บทสรป รปแบบ หมายถง กรอบความคดทางดานหลกการ วธการดาเนนงาน และเกณฑตางๆ ของระบบ ทสามารถยดถอเปนแนวทางในการดาเนนงานเพอใหบรรลตามวตถประสงค การกาหนดองคประกอบของรปแบบวาจะประกอบดวยอะไร จานวนเทาใด มโครงสรางและความสมพนธกนอยางไร ขนอยกบปรากฏการณ ปจจยหรอตวแปรตางๆ ทกาลงศกษา ซงจะออกแบบตามแนวคด ทฤษฎ งานวจย และหลกการพนฐานในการกาหนดรปแบบนน ๆ เปนหลก สวนกระบวนการวจยเพอการพฒนารปแบบ สามารถสรปไดเปน 2 ขนตอน ไดแก 1) การสรางหรอพฒนารปแบบ และ 2) การตรวจสอบความเทยงตรงของรปแบบ

เอกสารอางอง กฤษณผล จนทรพรหม. (2548). การศกษารปแบบมหาวทยาลยเสมอนจรงทเหมาะสมสาหรบสถาบนอดมศกษา

ในประเทศไทย. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. (อดสาเนา).

ชนกนารถ ชนเชย. (2550). รปแบบการจดการศกษาตอเนองในสถาบนอดมศกษาเอกชน. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาผใหญ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

(อดสาเนา). ทศนา แขมมณ. (2545). ศาสตรการสอน : องคความรเพอจดกระบวนการเรยนร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. บญชม ศรสะอาด. (ม.ป.ป.) สบคนเมอ 24 มนาคม 2553. จาก http://www.watpon.com/boonchom/ development.pdf บญสง หาญพานช. (2546). การพฒนารปแบบการบรหารจดการความรในสถาบน

อดมศกษาไทย. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการอดมศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (อดสาเนา).

พรจนทร พรศกดกล. (2550). รปแบบกระบวนการงบประมาณของโรงเรยนทบรหารงบประมาณ แบบใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนประถมศกษาสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. (อดสาเนา).

เยาวด วบลยศร. (2544). การประเมนโครงการ : แนวคดและแนวปฏบต. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รตนะ บวสนธ. (2552). การวจยและพฒนานวตกรรมการศกษา. กรงเทพฯ : คาสมย. วสทธ วจตรพชราภรณ. (2547). การพฒนารปแบบการจดการศกษาแบบกระจายอานาจใน

สถานศกษาขนพนฐานตามแนวทางพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วารสารมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร; ปท 2 ฉบบท 4 : กรกฎาคม – ธนวาคม 2553 Rajabhat Sakon Nakhon University Journal; 2(4) : July – December 2010

15

สมบรณ ศรสรรหรญ. (2547). การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะภาวะผนาของคณบด. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวมล วองวาณช. (2549). “บทท 3 แบบตรวจสอบรายการประเมน : วธวทยาและเครองมอ ประเมน,” ใน สวมล วองวาณช (บก.). การประเมนอภมาน : วธวทยาและการประยกตใช. (หนา 49-76). กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เสร ชดแชม. (2538). แบบจาลอง. มปท. อมพร พงษกงสนานนท. (2550). การศกษารปแบบการจดการศกษานอกระบบในสถานศกษา

ขนพนฐานเพอสงเสรมการศกษาตลอดชวต. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. (อดสาเนา).

อทมพร จามรมาน. (2541). “โมเดลคออะไร” . วารสารวชาการ. มนาคม, 22-25. Brown, W.B. and Moberg, D. J. (1980). Organization Theory and Management : A Macro Approach.

New York : John Wiley and Sons. Eisner, E (1976). “Education Connoisseurship and Criticism : Their Form and Functions in

Educational Evaluation,” Journal of Aesthetic Education. Keeves, Peter J. (1988). “Model and Model Building,” Educational Research Methodology and Measurement :

An International Handbook. Oxford : Pergamon Press. Madaus, G. F., Scriven, M.S. and Stufflebeam, D.L. (1983). Evaluation Models Viewpoints on Educational and Human Services Evaluation. 8th ed. Boston : Khuwer- Nijhoff Publishing. Smith, R. H., and Others. (1980). Measurement : Making Organization Perform. New York : Macmillan