36

หนวยการเรยนรท 4 เรอง ววฒนาการของสงมชวต

ววฒนาการของสงมชวต (Evolution) ใน ป ค.ศ.1831 ชารลส ดารวน นกธรรมชาตวทยาชาวองกฤษ ไดลองเรอไปยงหมเกาะกาลาปากอส ใน

มหาสมทรแปซฟก ทางฝงตะวนตกของทวปอเมรกาใต ซงเปนหมเกาะซงเกดขนใหมจากลาวา ซงประทขนของภเขาไฟใตทองมหาสมทร ดารวนสงเกตวา ท าไมสตวทพบบนเกาะแหงน จงมลกษณะพเศษ แตกตางไปจากสตวประเภทเดยวกนบนผนแผนดนใหญ เขาจงตงขอสนนษฐานวา สตวเหลานมตนก าเนดมาจากแผนดนใหญ และถกน าพดพา ลอยหรอบนมายงเกาะแหงน และเมอเวลาผานไปนบลานป มนไดปรบตวใหเขากบสงแวดลอมของเกาะ รปรางลกษณะของมนจงแตกตางไปจากบรรพบรษบนแผนดนใหญ ดารวนจงน าเสนอทฤษฎววฒนาการของสงมชวต ซงตงอยบนพนฐานของขอสงเกตสามประการคอ

1. สงมชวตทงมวลลวนผนแปร 2. มความสามารถถายทอดคณสมบตลกษณะ 3. ตองดนรนแขงขนเพอความอยรอด ปจจยทงสามนท าใหสงมชวตบางชนดปรบตวไดดกวาชนดอนๆ ซงยงผลใหมนอยรอดปลอดภยและแพร

พนธไดมากขน สงมชวตทปรบตวไดชากคงเหลออยนอยหรอสญพนธไป การปรบตวทวานเปนไปอยางชา ๆ แตเมอเวลาผานไปเนนนาน ผลทไดคอ คณลกษณะตางๆ จะปรากฏมากขนๆ ในรนตอไป เขาเรยกกระบวนการเชนนวา “การคดเลอกโดยธรรมชาต” (Natural selection) ในปจจบนนกวทยาศาสตรพบวา กลไกทขบดนใหเกดการววฒนาการม 2 สาเหต คอ การกลายพนธ และการอยรอดของผทเกงกวา

ภาพท 1 ชารลส ดารวน 1. การกลายพนธ

กลไกในการสบทอดพนธกรรมของสงมชวตคอ การคดลอก DNA โดยธรรมชาตการคดลอกจะมความคลาดเคลอน (Error) ไปบางเลกนอย เมอการผดพลาดท าใหเกดความเพยน เซลลใหมทเกดขนจะมความแตกตางจากเซลลตนก าเนดเลกนอย เนองจากรหสพนธกรรมใน DNA เปลยนแปลงไป ค าสงในการสรางโปรตน กลไกทางเคม และการควบคมการท างานของเซลลกจะเปลยนไปดวย ครนเมอเซลลรนสองจะแบงตวอก มนกลายเปนตนแบบในการคดลอกใหกบเซลลรนท 3 และการคดลอกครงนกจะมความคลาดเคลอนไปอกเลกนอยดวย ความคลาดเคลอนจะสะสมมากขนในลกษณะรนตอรน ท าใหเซลลรนท 3 มความแตกตางจาก

37

เซลลรนท 1 มากกวาเซลลรนท 2 เมอเกดการคดลอกรนแลวรนเลานบแสนรน สงชวตในรนหลงอาจมความแตกตางไปมากจนแทบไมเหมอนบรรพบรษของมนเลย

ในสาย DNA ของมนษยหนงค ประกอบดวยฐานนวโตรจเนยสจ านวนมากกวา 1 หมนลานฐาน ในการคดลอกหนงครงจะมความคลาดเคลอนประมาณ 10 ฐาน ความแตกตางน เองท าใหลกหลานของเรามคณลกษณะบางอยางไมเหมอนกบบรรพบรษ เมอความคลาดเคลอนสะสมกนหลายแสนรนซงอาจใชเวลาหลานลานป กจะเกดสงมชวตสปชสใหม (สายพนธใหม) เราเรยกปรากฏการณเชนนวา “การกลายพนธ” (Mutation)

ภาพท 2 ววฒนาการของแขนและปก

2. การอยรอดของผทเหนอกวา ในความเปนจรงทกสถานทจะมขอจ ากดในตวของมนอย เชน หองเรยนรองรบนกเรยนไดมากทสด 50 คน โรงอาหารรองรบนกเรยนได 500 คน รถโดยสารม 42 ทนง หากมผตองการใชบรการมากกวาขอจ ากดน กจะเกดการแขงขนขนโดยปรยาย ผทมากอนหรอผทเหนอกวา จะเปนผทไดใชบรการระบบนเวศในธรรมชาตกมขอจ ากดเชนกน ผชนะทจะไดรบบรการไดแก ผทมความสามารถในการหาอาหาร ปองกนตว หรอปรบตวเขากบสงแวดลอม และภมอากาศทเปลยนแปลง เปนตน ยกตวอยาง หากมเกาะแหงหนงมอาหารจ ากดส าหรบสตว 10,000 ตว สมมตวาเกาะแหงนมสตวเพยงพนธเดยว และมอยตวหนงซงรหสพนธกรรมของมนแตกตางไปจากสตวตวอน ท าใหมนมความสามารถในการหาอาหารเกงกวาผอน เมอมนสบพนธลกของมนกจะสบทอดคณสมบตในการหาอาหารเกงเอาไวดวย เมอการสบพนธกจะเกดขนหนงพนรน กจะคงเหลอแตทายาทของสตวตวนเทานนทครอบครองเกาะ เนองเพราะมแตพวกมนทวจ านวนขนและมความสามารถในการหาอาหารทเหนอกวา ทายาทของสตว 9,999 ตวในรนแรก ไมสามารถหาอาหารสพวกมนได จงขาดอาหารและสญพนธไป (การสบทอดทายาทหนงพนรนนน เปนชวงเวลาแคพรบตาเมอเทยบกบชวงเวลาทางธรณวทยาหลายรอยลานป) เราเรยกเหตการณเชนนวา “การอยรอดของผทเหนอกวา” (Survival of the fittest) จากการศกษาฟอสซล (ซากสงมชวตดกด าบรรพ) พบวา สงมชวตบางสปชสอบตขนเมอหลายรอยลานปกอนและยงมสบทอดลกหลานใหเหนในปจจบนดงเชน ปลาดาว แตบางสปชสทเคยอบตขนเมอหลายรอนปทแลว กลบสญพนธหายไปดงเชน ไดโนเสาร ดงกราฟทแสดงในภาพท 3

38

ภาพท 3 ววฒนาการของสตว

ความหลากหลายของสงมชวต (Biodiversity) ความหลากหลายของสงมชวต (biodiversity) คอ การมสงมชวตนานาชนด นานาพนธในระบบนเวศอน

เปนแหลงทอยอาศย ซงมมากมายและแตกตางกนทวโลก หรอการทมชนดพนธ (species) สายพนธ (genetic) และระบบนเวศ (ecosystem) ทแตกตางหลากหลายบนโลก

ในความเหมอนหนงประการของสงมชวตบนโลกใบน น าไปสความหลากหลายมากมาย ซงนกวชาการไดแบงความหลากหลายบนโลกใบนไว 3 ระดบ คอ

1. ความหลากหลายในระดบนเวศ (Ecological diversity) คอ ความหลากหลายของภมประเทศ (Landscape diversity) ลกษณะสภาพทางภมประเทศแตกตางกนหลายแบบ ท าใหมปจจยทางกายภาพทแตกตางกน ไดแก แสงแดด อณหภม ความชน ดน และน า สามารถแบงตามลกษณะภมอากาศทแตกตางกนไดเปน 4 เขต คอ

(1) เขตรอนชนแถบศนยสตร/เขตรอน (Tropical Zone) เชน ปาอะเมซอน ทมความหลากหลายของสายพนธสง

(2) เขตอบอน (Temperate Zone) เชน ญปน จน อสราเอล (3) เขตหนาวแบบทรนดา (Tundra Zone) เชน ปาไทกาในดนแดนคมชตคา สหพนธรฐรสเซย (4) เขตหนาวขวโลก (Pole) เชน เนปาล นอรเวย ความหลากหลายของระบบนเวศตามลกษณะทอยอาศยของสงมชวต ไดแก ทงหญา ปาชายเลน

พนทชมน า แนวปะการง และปาดบชน สงมชวตทกชนดตางมความพยายามในการปรบตวเองเพอใหสามารถอยรอดไดในสภาวะตาง ๆ เมอสงมชวตทแตกตางมาอยรวมกน ยอมท าใหเกดความแตกตางในระดบทมากขน และในทสดเกดเปนลกษณะเฉพาะของแตละ “ระบบนเวศ” ขน

2. ความหลากหลายในระดบชนดพนธ (Species diversity) เปนความหลากหลายและแตกตางของสงมชวตตางเผาพนธ ซงบางชนดอาจมความคลายคลงกนมากกบอกบางชนดเชน ชางเอเชยกบชางแอฟรกา บางชนดอาจมความแตกตางกนมาก เชน ตนสกกบตนกระเพรา ความแตกตางในระดบชนดพนธนเกดจากการสะสมความแตกตางทเกดขนตามล าดบววฒนาการ จนสงมชวตแตละกลมแยกจากกนอยางสนเชง ทงน

39

สงมชวตหลาย ๆ ชนดไดพฒนากลไกการแบงแยกทางการสบพนธ (Reproductive Isolating Mechanism หรอ RIM) เพอปองกนการผสมขามพนธขน

ความหลากหลายในระดบชนดพนธ เปนจดเรมตนของการศกษาเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ เนองจากนกนเวศวทยาไดศกษาเกยวกบกลมสงมชวต ในพนทตางๆ รวมถงการศกษาเกยวกบการเปลยนแปลงกลมของสงมชวตในเขตพนทนนเมอเวลาเปลยนแปลงไป นกชววทยาวดความหลากหลายทางชนดพนธจากความมากชนดและความสม าเสมอของชนด ดงน

(1) ความมากชนด (Species richness) คอ จ านวนชนดของสงมชวตตอหนวยพนท เชน ปาเมองหนาวมตนไม 1-5 ชนด สวนในปาเขตรอนในพนทเทา ๆ กน มตนไมนบรอยชนด

(2) ความสมาเสมอของชนด (Species evenness) คอ สดสวนของสงมชวตชนดตาง ๆ ทมอยในบรเวณนน เชน มพนทปา 2 แหง คอ ปา A มตนไม 16 ตน 4 ชนด ชนดละ 4 ตน เทากน สวนปา B มตนไม 16 ตน 4 ชนด ชนดหนงม 10 ตน และตนไม 3 ชนด อยางละ 2 ตน สรปไดวาปา A และ B มตนไม 4 ชนดเทากน แตมความหลากหลายของชนดไมเทากน

3. ความหลากหลายในระดบพนธกรรม (Genetic diversity) มความเกยวเนองมาจากความหลากหลายของชนด เปนความหลากหลายทเกดขนภายในชนดพนธ เดยวกน ท าใหสงมชวตชนดหนง ๆ มความแตกตางเกดเปนภาวะทมหลายรปแบบ (Polymorphisms) คอ ลกษณะหนงลกษณะของสงมชวตนนจะมหนวยพนธกรรมมากกวาหนงแบบ เชน สผวทแตกตางของมนษย เปนผลเนองจากการมพนธกรรมควบคมสผวทแตกตางกน หรอ สของพรกหวานกมความแตกตางกนเนองจากความแตกตางทางพนธกรรม ซงความแตกตางในระดบพนธกรรมนมทงแบบทแสดงออกใหเหนเปนลกษณะภายนอก (phenotype) และแบบทไมแสดงออกใหเหนเปนลกษณะภายนอก เชน การเกดดเอนเอทมการเรยงตวซ าแบบตอเนองกนเปนชวงยาว (Tandem repeat) ทแตกตางกนในแตละบคคล ซงสามารถน าไปใชในงานพสจนบคคลโดยการท าลายพมพดเอนเอ (DNA fingerprint) นอกจากน ความหลากหลายในระดบพนธกรรมยงมความส าคญตอกลไกววฒนาการของสงมชวตทถกควบคมโดยหนวยพนธกรรม และเกยวของกบการปรบตวของสงมชวต

สาเหตททาใหเกดความหลากหลายทางพนธกรรม (1) การเปลยนแปลงทางพนธกรรมทเกดขนโดยวธธรรมชาต จากการเปลยนแปลงพนธกรรม

(mutation) ซงอาจเกดขนในระดบยน หรอความผดพลาดในกระบวนการแบงเซลลสบพนธ และจากสงแวดลอมภายนอก เชน ตนไมทขนในบรเวณน าทวมบอยๆ จะสรางยนทสามารถทนตอสภาวะน าทวม แมลงทไดรบสารเคมบอยๆ จะสรางยนทสามารถทนตอสารเคม

(2) การเปลยนแปลงทางพนธกรรมทเกดขนโดยมนษย จากการปรบปรงสายพนธ และการใชเทคโนโลยชวภาพสมยใหม

ความสาคญของความหลากหลายทางชวภาพ

1. บรการโดยตรง น า และปจจย 4 ดงน (1) อาหาร มนษยอาศยอาหารทหาไดจากในปา ปจจบนไดพฒนาสการท าเกษตรกรรมและปศสตว (2) เครองนงหม อตสาหกรรมสงทอ (3) ทอยอาศย การมอยของพนทปาไม คอ การมอยของทรพยากรอน ๆ (4) ยารกษาโรคและการแพทย การสกดสมนไพรเปนยา การผลตวคซน

2. บรการเกยวกบการควบคม การปองกนภยพบตธรรมชาต และการควบคมสภาพภมอากาศ 3. บรการดานวฒนธรรม

(1) เปนแหลงพกผอน แหลงสนทรยภาพ การทองเทยวหรอแหลงเรยนร

40

(2) ภาคอตสาหกรรม มคณคาตอเศรษฐกจและสงคมในแตละประเทศ เชน การทองเทยวเชงนเวศ อตสาหกรรมอาหาร การถายท าสารคดและภาพยนตร

4. คณคาดานการสงเสรม เชน การหมนเวยนธาตอาหาร การสรางดน ความสมดลในระบบนเวศในหวงโซอาหารและสายใย และกลายเปนระบบนเวศทมความหลากหลายของสงมชวต

โทษของความหลากหลายทางชวภาพ

1. เปนพษตอรางกาย พช สตว และจลนทรยบางชนดมพษตอรางกายของมนษย ดงนนจะตองมขนตอนหรอกรรมวธบางอยางเพอก าจดความเปนพษนน เชน ปลาปกเปา แมงดาทะเล เปนตน

2. ทาใหอาหารเนาเสย อาหารทเนาเสยเกดจากจลนทรยเจรญเตบโตบนอาหาร ยอยสลายอาหารเพอการด ารงชวต แลวปลอยสารบางชนดออกมา ท าใหอาหารมรปราง ส กลน รสชาต และคณภาพเปลยนไป

3. กอใหเกดโรค เชน ไรฝนเปนสาเหตของโรคภมแพ เหาเปนปรสตดดกนเลอดมนษย พยาธกอใหเกดโรคพยาธตาง ๆ เชอราท าใหเกดโรคกลากและเกลอน ไวรสเปนสาเหตของโรคเอดสและอสกอใสแบคทเรยเปนสาเหตของโรคอหวาตกโรคบดและวณโรค อนกรมวธาน (Taxonomy) อนกรมวธาน หรอ Taxonomy มาจากค าวา Taxis แปลวา การจด และ Nomos แปลวา กฏ อนกรมวธาน จงมความหมายวา การศกษาทงทางทฤษฎและการปฏบตเกยวกบการจดหมวดหมของสงมชวต ซงจะแบงออกเปน 3 สวน คอ

1. Classification (การจดหมวดหม) หมายถง กฎเกณฑการจดสงมชวตออกเปนหมวดหม โดยอาศยพนฐานความรทเปนหลกฐานความเกยวของทางววฒนาการ

2. Identification (การระบ) หมายถง การคนหาตรวจสอบเพอใหไดชอวทยาศาสตรประจ ากลม โดยอาศยหลกฐานทมท ามากอน อาจเปนการท าโดยอาศยความรความช านาญทมมากอน

3. Nomenclature (ศพทเฉพาะ) หมายถง กฎเกณฑการตงชอสงมชวตชนดตางๆ ตามทไดจ าแนกเอาไวแลว ซงตองมหลกและวธการซงเปนสากล

ประโยชนของอนกรมวธาน เนองจากสงมชวตมจ านวนมาก แตละชนดกมลกษณะแตกตางกนออกไป จงท าใหเกดความไมสะดวก

ตอการศกษา จงจ าเปนตองจดแบงสงมชวตออกเปนหมวดหม ซงจะท าใหเกดประโยชนในดานตางๆ คอ 1. เพอความสะดวกทจะน ามาศกษา 2. เพอความสะดวกในการน ามาใชประโยชน 3. เพอเปนการฝกทกษะในการจดจ าแนกสงตางๆ ออกเปนหมวดหม

ลกษณะทใชในการจาแนกสงมชวต 1. ลกษณะภายนอกและโครงสรางภายใน โดยทวไปจะใชโครงสรางทเหนเดนชดเปนเกณฑในการจด

จ าแนกออกเปนพวกๆ เชน การมรยางค หรอขาเปนปลอง มขนเปนเสนเดยว หรอเปนแผงแบบขนนก มเกลด เสน หรอหนวด มกระดกสนหลง เปนตน ถาโครงสรางทมตนก าเนดเดยวกน แมจะท าหนาทตางกนกจดไวเปนพวกเดยวกน เชน กระดกแขนของมนษย กระดกครบของวาฬ ปกนก ขาคหนาของสตวสเทา ถาเปนโครงสรางทมตนก าเนดตางกน แมจะท าหนาทเหมอนกนกจดไวคนละพวก เชน ปกนก และปกแมลง

41

ภาพท 5 โครงสรางทมตนกาเนดเดยวกน

2. แบบแผนการเจรญเตบโตและโครงสรางระยะตวออน (embryo) สงมชวตทกชนดจะมล าดบขนตอนการเจรญของเอมบรโอเหมอนกน ตางกนทรายละเอยดในแตละขนตอนเทานน และสงมชวตทมความคลายกนในระยะการเจรญของเอมบรโอมาก แสดงวามววฒนาการใกลชดกนมาก

ภาพท 6 แบบแผนการเจรญเตบโตและโครงสรางระยะตวออน

3. ซากดกดาบรรพของสงมชวตทคนพบ การศกษาซากดกด าบรรพของสงมชวตท าใหทราบบรรพบรษของสงมชวตในปจจบนได และสงมชวตทมบรรพบรษรวมกนกจดอยพวกเดยวกน เชน การจดเอานกและสตวเลอยคลานไวในพวกเดยวกน เพราะจากการศกษาซากดกด าบรรพของเทอราโนดอน (Pteranodon) ซงเปนสตวเลอยคลานทบนได และซากของอารเคออพเทอรกส (Archaeopteryx) ซงเปนนกโบราณชนดหนงม

42

ขากรรไกรยาว มฟน มปก มนว ซงเปนลกษณะของสตว เลอยคลาน จากการศกษาซากดกด าบรรพดงกลาวชใหเหนวานกมววฒนาการมาจากบรรพบรษทเปนสตวเลอยคลาย

ภาพท 7 ซากดกดาบรรพ (Fossils) และภาพจาลองสงมชวต

4. โครงสรางของเซลลและออรแกเนล เปนการศกษาในระดบเซลลและสวนประกอบของเซลล เชน

การแบงสงมชวตทไมเปนเซลล เชน ไวรส และพวกทเปนเซลล เชน เซลลของสงมชวตทวไป นอกจากนพวกทเปนเซลลยงแบงออกเปนพวกไมมเยอหมนวเคลยส เชน แบคทเรย สาหรายสเขยวแกมนาเงนกบพวกทมเยอหมนวเคลยส เชน สาหราย เหด รา พชและสตวทวไป

สงมชวตทมความใกลชดกนมากยอมมสารเคมและออรแกเนลลภายในเซลลคลายคลงกนดวย ออรแกเนลลทน ามาพจารณา ไดแก พลาสตดในเซลลพช (plastid: chromoplast, chloroplast, leucoplast) และสารโปรตนทเซลลสรางขนในสตว (protein: histone, protamine)

เทอราโนดอน (Pteranodon)

อารคออปเทอรกซ (Archaeopteryx)

43

ภาพท 8 พลาสตดในเซลลพช

ภาพท 9 สารโปรตนทเซลลสรางขนในสตว

5. สรระวทยาและการสงเคราะสารเคม ระบบทางสรรวทยาของสงมชวตทมความใกลชดกน จะมความคลายคลงกนมากกวาพวกทมความสมพนธกนนอย เชน ฮอรโมนทสรางทส รางจากคนและลงมความคลายคลงกนมากกวาฮอรโมนทสรางจากคนและแกะ ทงนเพราะคนมความสมพนธใกลชดกบลงมากกวาแกะ

44

6. ลกษณะทางพนธกรรมของสงมชวต สงมชวตทมลกษณะทางพนธกรรมทใกลชดกนยอมมลกษณะ พนฐานตาง ๆ ใกลเคยงกนดวย เชนลกษณะและจานวนของโครโมโซม ลกษณะของการสบพนธและ การถายทอดทางพนธกรรมจากบรรพบรษสลกหลาน เปนต

ลาดบขนในการจดหมวดหมสงมชวต ล าดบขนของหมวดหมสงมชวต (taxonomy category) มการจดล าดบตงแตใหญทสด ถงเลกทสดดงน

อาณาจกร (kingdom) ไฟลม (phylum) ในสตว หรอดวชน (division) ในพช

คลาส (class) ออรเดอร (order)

แฟมล (family) จนส (genus)

สปชส (species)

อาณาจกรเปนระดบหรอหมทใหญทสดของสงมชวตในอาณาจกรหนง จะแบงออกเปนหลาย ๆ ไฟลม และไฟลมหนงกแบงออกเปนหลายคลาส แตละคลาสกแบงออกเปนหลายออรเดอร และในออรเดอรกแบงออกเปนหลายแฟมล ในแตละแฟมลกมหลายจนส และจนสหนงกแบงออกเปนหลายสปชสดวยกน ดงนนจะเหนไดวาอาณาจกรเปนหนวยทใหญทสด และสปชสเปนหนวยของการแบงทเลกทสดจากลกษณะการแบงหมวดหม ในระดบขนนพอจะสรปไดวา สงมชวตทอยในระดบการแบงทเลกทสด คอ สปชสทมลกษณะคลายคลงกนในดานตาง ๆ มากทสดและความคลายคลงนจะลดลงเรอย ๆ เมอระดบการแบงใหญขน

ในแตละระดบขนของการแบงนอาจจะมระดบการแบงทแทรกอย ในแตละระดบชนโดยใชค าวา ซบ (sub) แทรกอยทางดานลาง เชน ซบคลาส (Subclass) ซงเลกกวาคลาสแตใหญกวาออรเดอร หรอค าวา ซเพอร (super) แทรกอยดานบนเชน ซเพอรออรเดอร (superorder) จะใหญกวาออร เดอรแตเลกกวาคลาสและซบคลาส

ชอของสงมชวต สงมชวตทกชนดทรจกกนจะมผตงชอเพอใชในการอางถง ชอของสงมชวตม 2 ชนด คอ 1. ชอสามญ (common name) คอชอทใชเรยกสงมชวตตามภาษาทองถนหรอภาษาประจ าชาต ท า

ใหสงมชวตชนดเดยวกนมหลายชอ อาจเรยกชอตามลกษณะรปราง เชน ตนแปรงลางขวด ปากกาทะเล วานหางจระเข หรออาจเรยกตามถนก าเนด เชน ผกตบชวา ยางอนเดย กกอยปต มนฝรง นอกจากนอาจเรยกตามทสถานทอย เชน ดาวทะเล ดอกไมทะเล ทากบก หรอประโยชนทไดรบ เชน หอยมก ววเนอ ววนม เปนตน นอกจากนในแตละถนอาจเรยกชอสงมชวตชนดเดยวกนแตกตาง กนไปกได ซงเรยกวาชอทองถน (local name) เชน จงโจนา ทางแมฮองสอนเรยกวา “หมานา” แมลงปอทางภาคใตเรยกวา “แมงพ” ปราจนบร เรยกวา “แมงฟา” และทางภาคเหนอเรยกวา “แมงกะบ” ดงนนเมอกลาวถงแมงฟา อาจท าใหเกดการเขาใจผดได คนในภาคอน ๆ ทไมใชจงหวดปราจนบรจะไมทราบวา “แมงฟา” คอแมลงปอ

2. ชอวทยาศาสตร (scientific name) เปนชอเรยกสงมชวตซงเปนทยอมรบของนกวทยาศาสตร และเปนชอทก าหนดขนมาหลกสากล เปนภาษาลาตน ผวางหลกเกณฑการตงชอวทยาศาสตรและไดรบการยกยองใหเปนบดาแหงวชาอนกรมวธาน (Taxonomy) คอ คาโรลส ลนเนยส (Carolus Linnaeus) ชาวสวเดน เมอป ค.ศ. 1758 โดยก าหนดใหสงมชวตแตละชนดประกอบดวยค า 2 ค า เรยกมากตงชอแบบนวา การตงชอแบบทวนาม (binomial nomenclature) ค าแรกเปนชอ จนส (generic name) ขนตนดวยอกษรตวใหญ

45

และค าหลง คอค าคณศพท แสดงลกษณะทเรยกวา สเปซฟค เอพเธต (specific epithet) ขนตนดวยอกษรตวเลก ทง 2 ค า รวมเรยกวา ชอสปชส ตองเขยนตวเอนหรอขดเสนใต โดยเสนใตระหวาง 2 ค า ไมตอกน เชน Homo sapiens or Homo sapines หมายถง คน

ในแตละจนสใชสเปซฟค เอพเธต ไดเพยงครงเดยว แตสเปซฟค เอพเธต อาจน าไปใชกบจนสอนได เชน Felis เปนจนสของแมวมหลายสปชส

Felis domestica แมวบาน Felis chaus แมวปา Felis viverrina เสอปลา

สวน Musca domestica เปนแมลงวนบาน มสเปซฟค เอพเธต ซ ากบแมวบาน

หลกเกณฑในการตงชอวทยาศาสตร มดงน (1) ชอวทยาศาสตรตองเปนภาษาลาตนหรอรากศพทมาจากภาษาลาตนเสมอ เพราะภาษาลาตน

เปนภาษาทตายแลว (เลกใชแลว) ความหมายจงไมมการเปลยนแปลงอก (2) ชอตองประกอบดวยค า 2 ค า (binomial nomenclature) ค าแรกเปนชอจนส (generic

name) ขนตนดวยอกษรตวใหญ และค าหลง คอ ค าคณศพทแสดงลกษณะทเรยกวา สเปซฟค เอพเธต (specific epithet) ขนตนดวยอกษรตวเลก ทง 2 ค ารวมเรยกวา ชอสปชส ตองเขยนตวเอนหรอขดเสนใต โดยเสนใตระหวาง 2 ค า ไมตอกน

(3) ถาทราบชอผตงชอ จะลงชอยอของผตงชอตามหลงชอวทยาศาสตร เชน ตนหางนกยงไทย มชอวทยาศาสตรวา Caesalpinia pulcherrima (Linn.) ค าวา Linn. เปนชอยอของ Linnaeus

(4) แตละหมวดหมตองมชอวทยาศาสตรทถกตองเพยงชอเดยว โดยใชชอทตงกอน (5) การก าหนดชอหมวดหมตงแต family ลงมาตองมตวอยางสงมชวตเปนแบบในการพจารณา

ตวอยางชอวทยาศาตร บอกสถานทพบหรอทอยอาศย ไดแก

ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ความหมาย ไสเดอนดน Lumbricus terrestris ค าวา terrestris หมายถงอาศยอยบนบก พยาธใบไมในตบ Fasciola hepatica ค าวา hepatica หมายถง ตบ ไมรวก Thyrosostachys siamensis ค าวา siamensis มาจากค าวา siam ซงหมายถง

ประเทศไทย มะมวง Mangifera indica ค าวา indica หมายถง ประเทศอนเดย

บอกลกษณะ เชน ส รปราง ขนาด ไดแก

ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ความหมาย จ าป Michelia alba ค าวา alba หมายถง สขาว มะยม Phyllantus acidus ค าวา acidus หมายถง มรสเปรยว ปลาบก Pangasianodon gigas ค าวา gigas หมายถง ใหญทสด เชอโรคแอนแทรกซ Bacillus anthrasis ค าวา bacillus หมายถง รปทอน และค าวา

anthrasis หมายถง โรคแอนแทรกซ

46

บอกชอผตงหรอเปนเกยรตแกผใดผหนง ไดแก

ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ความหมาย ปลาปมหดล Mahidolia mystasina ค าวา Mahidolia เปนชอของสมเดจพระมหต

ลาธเบศ อดลเดชวกรม พระบรมราชชนก กงเจาฟา Acanthosquilla sirindhorn

(Naiyanetr, 1995) ค าวา sirindhorn เปนพระนามของสมเดจพระเทพฯ ค าวา Naiyanetr คอ ชอยอของ ศ. ไพบลย นยเนตร ผตงชอ ป 1995

อาณาจกรของสงมชวต

หลกฐานของสงมชวตทเกาแกทสดเปนฟอสซลของจลนทรยโบราณ อาย 3.5 พนลานป ในทวปออสเตรเลย มรปรางคลายแบคทเรยสฟาเขยวในปจจบน ซงมความสามารถในการสงเคราะหดวยแสง ในการเปลยนกาซคารบอนไดออกไซดใหเปนอาหารและคายกาซออกซเจนออกมา จลนทรยโบราณนเปนสงมชวตเซลลเดยวคอ เซลลโพรคารโอต ไมมนวเคลยส และอวยวะพเศษอนใด ตวอยางของเซลลโพรคารโอตไดแก แบคทเรยชนดตาง ๆ

ภาพท 10 เสนสายววฒนาการของอาณาจกรทง 5 ของสงมชวต หนงพนลานปตอมา เซลลโพรคารโอตบางชนดไดววฒนาการใหมความมนคงในการด ารงชวต โดยเสรม

สงปองกนตว และระบบจดหาพลงงานทดกวาจนกลายเปนเซลลยคารโอต ซงมขนาดใหญและมความสลบซบซอนมากกวา ในเวลาตอมา เซลลยคารโอตไดกลายเปนบรรพบรษของ พช เหดรา และสตว ซงเปนสงมชวตหลายเซลล อบตขนประมาณหนงพนหารอยลานปทแลว ปจจบนนกวทยาศาสตรเชอวา สงมชวตทงหมดบนโลกนมจ านวนระหวาง 2 - 30 ลานสปชส โดยทบนทกอยางเปนทางการแลว 1.4 ลานสปชส อาร เอช วทเทเคอร (R.H. Whittadker) ไดแบงสงมชวตออกเปน 5 อาณาจกร คอ

47

1. อาณาจกรโมเนอรา (Kingdom Monera) สงมชวตในอาณาจกรมอเนอราเปนสงมชวตชนต า ในกลมโพรคารโอต (prokaryote) ไมมเยอหมนวเคลยส มโครงสรางไมซบซอน เปนสงมชวตเซลลเดยว สงมชวตในอาณาจกรโมเนอราสามารถแบงตามกระบวนการทางชวภาพเคมได 3 จ าพวก คอ (1) ออโตทรอฟ (Autotroph) หมายถง พวกทสรางอาหารไดดวยตนเอง โดยการเปลยนสารอนนทรยเปนสารอนทรย เชน การสงเคราะหดวยแสง (2) เฮเทโรทรอฟ (Heterotroph) หมายถง พวกทบรโภคสารอนทรยทสรางขนจากสงมชวตอน (3) มโซทรอฟ (Mixotroph) หมายถง พวกทบรโภคทงสารอนทรยและสารอนนทรย สงมชวตในอาณาจกรนมโครงสรางงาย ๆ ไมซบซอน อาจมเซลลเดยวหรอประกอบดวยหลายเซลลกไดแตยงไมรวมเปนเนอเยอ มสารพนธกรรม ไดแก กรดนวคลอ ประกอบดวย DNA และ RNA กระจายอยในไซโทพลาซม ไมมออรแกแนลทมระบบเยอบาง ๆ หม ภายในเซลลมไรโบโซมขนาดเลก ไมมระยะเอมบรโอ บางชนดสามารถสงเคราะหดวยแสงได แตคลอโรฟลลไมไดอยในคลอโรพลาสต การแบงนวเคลยสไมซบซอน สงมชวตในอาณาจกรนแบงไดเปน 2 ดวชน ดงน

(1) Division Schizophyta (ดวชนซโซไฟตา) ไดแก แบคทเรย ซงมรปรางตางกนออกไป เชน เปนแทง (bacillus) เกลยว (spirillum) กลม (coccus) หรอตอกนเปนสายยาว (streptococci) แบคทเรยบางชนดท าใหเกดโรค เชน โรคบด บาดทะยก เรอน บางชนดพบในปมรากถวท เรยกวา ไรโซเบยม (Rhizobium sp.) สามารถน าไนโตรเจนจากอากาศไปสรางไนโตรด ซงเปนธาตอาหารส าคญของพช

(2) Division Cyanophyta หรอ Cyanobacteria (ไซยาโนแบคทเรย) ไดแก สาหรายสเขยวแกมน าเงน (Blue-green algae) โดยมสายพนธทรจกกนทวไป คอ สไปรรนา (Sprirurina sp.) ซงมโปรตนสง ใชท าอาหารเสรม นอกจากนยงม Microcystis sp. ทผลตสารพษ microcystins เปนพษตอระบบประสาท กลามเนอออนแรง และตบ

ภาพท 11 สงมชวตในอาณาจกรโมเนอรา

2. อาณาจกรโพรทสตา (Kingdom Protista) สงมชวตในอาณาจกรโพรตสตา เปนสงมชวตกลมยคารโอต (eukaryote) มเยอหมนวเคลยส สวนใหญเปนสงมชวตเซลลเดยว สงมชวตในอาณาจกรนมทงประเภท

Shigella spp Clostridium tetani

Sprirurina sp. Microcystis sp.

48

ชนต า เซลล เดยวหรอหลายเซลล มคลอโรพลาสตท ใชในการสงเคราะหแสง โดยการเปลยนกาซคารบอนไดออกไซดใหเปนอาหารและคายกาซออกซเจน

ไมโทคอนเดรยน มหนาทน ากาซออกซเจนมาเผาผลาญอาหารใหเกดพลงงานและคายกาซคารบอนไดออกไซดออกมา ซงววฒนาการในยคตอมาไดแยกเปน พช เหดรา และสตว สงมชวตในอาณาจกรโพตสตาไดแก สาหราย ซงพบในน าจดและน าเคม บางชนดไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลาตองสองดวยกลองจลทรรศน เชน อะมบา พารามเซยม ยกลนา นอกจากนยงพบสงมชวตทเรยนกวา ราเมอก ซงพบตามทชนแฉะ สงมชวตในอาณาจกรโพทศตาบางชนดท าใหเกดโรค เชน พลาสโมเดยม (Plamodium sp.) ท าใหเกดโรคไขมาลาเรย สาหรายบางชนดน ามาท าอาหารสตว บางชนดท าวน เชน สาหรายสแดง

ภาพท 12 สงมชวตในอาณาจกรโพรทสตา

3. อาณาจกรฟงไจ (Kingdom Fungi) สงมชวตในอาณาจกรฟงไจสวนใหญเปนสงมชวตทประกอบดวยเซลล อาจมเซลลเดยว เชน ยสตทท าขนมปง หรอใชในการหมกสรา ไวน เบยร เปนตน บางชนดมหลายเซลล เชน เหด มการรวมตวกนเปนกลมของเสนใย หรออดแนนเปนกระจก มผนงเซลลคลายพช แตไมมคลอโรฟลล สบพนธโดยการสรางสปอร และด ารงชวตโดยการยอยสลายสารอนทรย โดยหลงน ายอยออกมายอยอาหาร แลวจงดดเอาโมเลกลทถกยอยเขาสเซลล ท าหนาทเปนผยอยสลายในระบบนเวศ ไลเคนสามารถอาศยอยบนพนหนแขง พวกมนมอทธพลในการเปลยนแปลงพนผวของปาเปนอยางมาก เนองจากความสามารถในการดดกลนน าและการท าปฏกรยาทางเคม

ภาพท 13 สงมชวตในอาณาจกรฟงไจ

4. อาณาจกรพช (Kingdom Plantae) สงมชวตในอาณาจกรพช เปนสงมชวตหลายเซลลทประกอบกนเปนเนอเยอ และเซลลมการเปลยนแปลงไปท าหนาทเฉพาะอยาง เชน ราก ล าตน ใบ มคลอโรพลาสตซงเปนวตถท ใช ในการสงเคราะหดวยแสง โดยอาศยพลงงานแสงจากดวงอาทตยในการ เปลยนกาซคารบอนไดออกไซดใหเปนอาหารและคายกาซออกซเจน จงมหนาทเปนผผลตในระบบนเวศ พบทงบนบกและในน า โดยพชชนต าจะไมมทอล าเลยง ไดแก มอส สวนพชชนสงจะมทอล าเลยง เชน หวายทะนอย หญาถอดปลอง ตนตกแก ชองนางคล เฟรน สน ปรง พชใบเลยงค และพชใบเลยงเดยว

Ameba Paramecium Euglena

Yeast

49

พชมบทบาทส าคญตอวฎจกรน าและเปลยนแปลงองคประกอบทางเคมของบรรยากาศ นอกจากนนยงมบทบาททส าคญในการเปลยนแปลงองคประกอบทางเคมของดนดวยการดดซบธาตอาหาร อนไดแก คารบอน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และก ามะถน พชจงเปนแหลงอาหารทส าคญของสงมชวตบนโลก

ภาพท 14 สงมชวตในอาณาจกรพช

5. อาณาจกรสตว (Kingdom Animalia) สงมชวตอาณาจกรสตว เปนสงมชวตทมเนอเยอซงประกอบดวยเซลลหลายเซลล ไมมผนงเซลล ภายในเซลลไมมคลอโรพลาสต ตองอาศยอาหารจากการกนสงมชวตชนดอน ๆ ด ารงชวตเปนผบรโภคในระบบนเวศ มความสามารถในการตอบสนองสงเรา เชน กวางกนหญา เสอกนกวาง นกแรงกนเสอ เปนตน สตวกอใหเกดการเปลยนแปลงทางเคมชวภาพ เปนตนวา กระดกและกระดองสรางจากแคลเซยมคารบอเนต การหายใจของสตวควบคมปรมาณกาซออกซเจนในบรรยากาศไมใหมากเกนไป สายพนธของมนษย (Homo) เพงแยกออกมาจากสายพนธของลงเมอ 3 ลานปกอน สปชสโฮโมเซเปยนส (Homo sapiens) ของมนษยในปจจบน เพงอบตขนเมอประมาณ 2 แสนปกอนน บางชนดเคลอนทไมได เชน ฟองน า ปะการง กลปงหา เปนตน

สงมชวตอาณาจกรสตว แบงออกเปน 2 กลม คอ (1) สตวไมมกระดกสนหลง ไดแก ฟองน า กลปงหา แมงกะพรน พยาธตางๆ ไสเดอน หอย แมลง

หมก ดาวทะเล (2) สตวมกระดกสนหลง ไดแก ปลา สตวครงบกครงน า สตวเลอยคลาน สตวปก สตวเลยงลกดวยนม

ภาพท 15 สงมชวตในอาณาจกรสตว

Psilotum nudum Moss

แมงกะพรน กลปงหา

สตวเลยงลกดวยนม ปลา

50

แหลงทมา จรสย เจนพาณชย. (2553). ววฒนาการ. ชววทยาส าหรบนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย พมพครงท 7,

กรงเทพฯ : บมคลเลอรไลน, 320 หนา. ประสทธ วงภคพฒนวงศ. (2559). ความหลากหลายทางชวภาพ. สอประกอบการสอน ภาควชาชววทยา คณะ

วทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. สบคนเมอ 12 มกราคม 2562 จาก http://www1.science.cmu.ac.th/centercourses/201114/201114_1_59.pdf

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน). (ม.ป.ป.). ความหลากหลายทางชวภาพ. เอกสารประกอบการเรยนวชา ว40242 ความหลากหลายทางชวภาพ, สาขาวชาชววทยา. สบคนเมอ 12 มกราคม 2562 จาก https://biology.mwit.ac.th/Resource/BiodiverPDF/1_diver_intro.pdf

ศนยการเรยนรวทยาศาสตรโลกและดาราศาสตร (LESA), ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). (2553). ววฒนาการและความหลากหลายทางชวภาพ. สบคนเมอ 25 ตลาคม 2561 จาก http://portal.edu.chula.ac.th/lesa_cd/assets/document/lesa212/index.html

ศนยการเรยนรวทยาศาสตรโลกและดาราศาสตร (LESA). (ม.ป.ป.). ความหลากหลายทางชวภาพ. สบคนเมอ 12 มกราคม 2562 จาก http://www.lesa.biz/earth/biosphere/biodiversity

Chananwat Kortheerakul. (2561). ชอวทยาศาสตร กบความหมายแฝงทมากกวาชอ. Soscity, July 24, 2018. สบคนเมอ 25 ตลาคม 2561 จาก https://soscity.co/things/secret-of-nomenclature/