หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ - wordpress.comspiritual beings) ภ...

ภาษากบวฒนธรรม (Thai Language & Culture) ครศภณฐปรชญา ท าน 118 | ห น า

หนวยการเรยนรท ๕

ประเดนคดสรรทางคตชนวทยาทสมพนธกบ

ภาษาและวฒนธรรมไทย1

ความเชอ (Beliefs)

๑. ความเชอ

ความเชอเปนธรรมชาตทเกดขนกบมนษย และถอวาเปนวฒนธรรมของมนษยอยางหนง

การด ารงชวตของมนษยในสมยโบราณทมความเจรญทางดานวชาการนอย ความเชอจงเกดจากการ

เกดขน และการเปลยนแปลงของธรรมชาตทมนษยเชอวาเปนการบนดาลใหเกดขนจากอ านาจของ

เทวดา พระเจา หรอภตผปศาจ ดงนนเมอเกดปรากฏการณตางๆ ขน เชน ฝนตก ฟารอง ฟาผา

แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด อทกภย และวาตภย ตางๆ ขน ลวนเปนสงทมอทธพลตอชวตหรอความ

เปนอยของมนษย ซงยากทจะปองกนหรอแกไขไดดวยตวเอง บางอยางเปนเหตการณทอ านวย

ประโยชน แตบางเหตการณกเปนอนตรายตอชวตและความเปนอยของมนษย มนษยจงพยายามทจะคด

หาวธการทจะกอใหเกดผลในทางทด และเกดความสขใหกบตนเอง เพอกระท าตอสงทมอ านาจเหนอ

ธรรมชาตเหลานน ท าใหเกดเปนแนวทางปฏบตทเปนพธกรรม หรอศาสนาเกดขน

๑.๑ ความหมายของความเชอ

ค าวา “ความเชอ” มความหมายอยหลายความหมาย นกวชาการและผร ไดให

ความหมายของความเชอไวในแงมมตางๆ ดงน

ความเชอ คอ การยอมรบวาสงใดสงหนงเปนความจรงหรอเปนสงทเราไวใจ ความจรง

หรอความไววางใจทเปนรปของความเชอนน ไมจ าเปนวาจะตองเปนความจรงทตรงตามหลกเหตผล

หรอหลกวทยาศาสตรใดๆ คนทเชอในฤกษยามกจะถอวา วนเวลาการโคจรของดวงดาวจะกอใหเกดผล

ตอตวมนษย คนทเชอเครองรางของขลงกจะมความยดมนวา เครองรางของขลงใหคณใหโทษแกตน

ไดจรง ตวอยางของความเชอ ไดแก ไสยศาสตร โหราศาสตร โชคลาง ของขลง ผสาง นางไม ความเชอ

อ านาจลกลบ สงศกดสทธ อทธฤทธปาฏหารย เหลานเปนตน (กลมวทยาลยครภาคใต, 2526 : 23)

1 นายศภณฐปรชญา ท าน ครประจ ากลมสาระการเรยนรภาษาไทย โรงเรยนหนองแค “สรกจพทยา” ศศ.บ. (ภาษาไทย), Grad. Dip.

(Teaching Thai as a Foreign Language), ศษ.ม. (การสอนภาษาไทย) ก าลงท าวทยานพนธฯ ผเรยบเรยง


ธวช ปณโณทก (2528 : 350) ไดกลาวถงความเชอไววา ความเชอ คอ การยอมรบ

อนเกดอยในจตส านกของมนษยตอพลงอ านาจเหนอธรรมชาต ทเปนผลดหรอผลรายตอมนษยนนๆ

หรอสงคมมนษยนนๆ แมวาพลงอ านาจเหนอธรรมชาตเหลานน ไมสามารถทจะพสจนไดวาเปนความ

จรง แตมนษยในสงคมหนงยอมรบและใหความเคารพเกรงกลวสงเหลาน เรยกวาความเชอ ฉะนนความ

เชอจงมขอบเขตกวางขวาง ไมเพยงแตจะหมายถงความเชอในดวงวญญาณทงหลาย (belief in

spiritual beings) ภตผ คาถาอาคม โชคลาง ไสยเวทตางๆ ยงรวมถงปรากฏการณธรรมชาตทมนษย

ยอมรบนบถอ เชน ตนไม (ตนโพธ ตนไทร) ปาเขา เปนตน

ความเชอ หมายถง เหนตามดวย มนใจ ไวใจ นบถอ (ราชบณฑตยสถาน, 2525 :

278) และในลกษณะคลายกนน มานต มานตเจรญ (2514 : 453) กลาววาความเชอหมายถง

เหนจรงดวย วางใจ ไวใจ มนใจ และนบถอ

อนง พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ – ไทย (2524 : 42) ใหความหมาย

เกยวกบความเชอไว 2 นยดวยกนคอ

1. การยอมรบขอเสนอขอใดขอหนงไดวาเปนความจรง การยอมรบเชนนโดย

สารตถะส าคญแลวเปนการรบเชงพทธปญญา แมวาจะมอารมณสะเทอนใจเขามาประกอบรวมดวย

ความเชอจะกอใหเกดภาวะทางจตขนในบคคลซงอาจจะเปนพนฐาน ส าหรบการกระท าโดยสมครใจ

ของบคคลนน

ความเชอ อาจจะมพนฐานจากหลกฐานขอเทจจรงทเชอไดหรอมพนฐานจาก

ความเดยดฉนทจากการนกรเอาเอง หรอจากลกษณะทท าใหเกดความเขาใจไขวเขวกได เพราะฉะนน

ความเชอจงมไดขนอยกบความจรงเชงวตถวสยในเนอหาความเชอแปลกวตถารก ได คนเราอาจจะ

กระท าการอยางแขงขนจรงจง หรออยางบาคลงดวยความเชอทผดไดเทาๆ กบทท าดวยความเชอท

ถกตอง อยางไรกด การท าทใชสตปญญาใดๆ กตาม ยอมตองอาศยความเชออยดวยเสมอ แต

สตปญญาเองนนอาจใชมาทดสอบความเชอและตรวจดความสมบรณถกตองพนฐานความเชอนนได

2. การยอมรบขอเสนอขอใดขอหนงวา เปนจรงโดยทยงมไดพสจนไดโดย

วธการของวทยาศาสตร

จากค าจ ากดความตาง ๆ ขางตน จงพอสรปความหมายของความเชอไววา

“ความเชอ” หมายถง การยอมรบตางๆ วาเปนจรง มอยจรง และมอ านาจทจะบนดาลใหเกดผลดหรอ

ผลรายตอการด ารงชวตของมนษย ถงแมวาสงนนจะไมสามารถพสจนไดวาเปนความจรงดวยเหตผล

แตเปนทยอมรบกนในกลมชนหรอสงคม

1.2 แนวคดและความเปนมาของความเชอ

ความเชอของมนษยไดมววฒนาการตามล าดบขนตอนดงตอไปน

1. ความเชอในธรรมชาต ความเชอระดบต าสดของมนษย คอความเชอในธรรมชาต

เพราะธรรมชาตเกดอยขางเคยงกบมนษย มนษยเกดมาลมตาในโลก สงแรกทมนษยไดเหนไดสมผส

กอนสงอนคอธรรมชาตรอบตวมนษยและธรรมชาตตางๆ เหลานน ไดแก ความมด ความสวาง


ความหนาว ความรอน ดวงอาทตย ดวงจนทร ดวงดาว แมน าล าธาร ตนไม ฟารองฟาผา แผนดนไหว

ภเขาไฟระเบด มนษยเชอวาธรรมชาตเหลานนมตวตน มอ านาจพเศษและสามารถกอใหเกดคณและ

โทษแกมนษยได มนษยจงเกรงกลวและกราบไหว ดงนน การนบถอธรรมชาตจงนบเปนขนแรกแหง

ความเชอของมนษย

2. ความเชอในคตถอผสาง เทวดา ววฒนาการแหงความคดของมนษยเกดขน

พรอมกบความเจรญรอบขางอยางอน มนษยมความสงสยวาความมด ความสวาง ความรอน

ความหนาว ดวงอาทตย ดวงจนทร ฟากฟา แมน า แมภเขาและตนไมใหญทสามารถบนดาลใหเกด

ความผนแปรไปไดตางๆ ในตวธรรมชาตเหลานน และมผลบนดาลใหเกดความสขและความทกขแก

มนษย ดวยเหตน มนษยจงสรางรปเทวดาบาง รปมนษยบาง หรอรปครงมนษยครงสตวบาง เชน

พระภมเจาท แมยานางเรอ และเทพารกษตางๆ เปนตน เพอบชาธรรมชาตเหลานคงมอ านาจอะไรอยาง

หนงสงสถตอย อ านาจทสามารถบนดาลใหเปนไดนน เรยกวา เจตภตหรอวญญาณ เจตภตทมอ านาจ

ท าความทกขใหเกดขน อาจเปนมารรายหรอ ผสางอยางใดอยางหนง สวนทน าความสขมาให อาจเปน

เทวะประเภทใดประเภทหนง และในขนน เจตภตททรงอ านาจสงอยในธรรมชาตนนๆ อาจแบงออกได

อกเปน 3 ล าดบแหงววฒนาการทางความคดของมนษยดงน

2.1 เรมจากธรรมชาตแตละอยางกอน แลวกวางออกไปถงธรรมชาตทกอยาง

ในโลก โดยเชอวาสรรพสงในโลกมวญญาณสงสถตอย

2.2 เชอวาวญญาณเหลานนมอ านาจไปแตละอยาง อาจบนดาลความด ความ

ชว ความสข และความทกขใหแกมนษยไดแตละอยางตามอ านาจและความกรณาทมอย วญญาณ

เหลานนตองมรปราง แตไมสามารถเหนได

2.3 เรมสรางขนดวยความนกคดของตนเอง ภาพทตนนบถอเรยกวาพระเจา

หรอเทพเจาหรอผสางเทวดากตามเกดขนมาแตครงนน ความเชอเชนนเปนมลเหตอกประการหนงของ

ศาสนา นกปราชญในสงคมมนษยโบราณเรยกความเชอนถอวาวญญาณหรอเจตภต (เสฐยร พนธรงส,

2513: 30 – 31)

3. ความเชอในวญญาณบรรพบรษ ความเชอเรองวญญาณบรรพบรษ ไดแก มารดา

บดา ปยาและตายายทตายไปแลว วญญาณของบคคลเหลานนไมไดไปไหน ยงคงอยเพอ ปกปกรกษา

ดแลบตรหลานของพวกตน ท าใหเกดการบชาวญญาณบรรพบรษ โดยสงเกตตวอยางไดทการบงสกล

ใหกบผทลวงลบไปแลวของคนไทย และการกราบไหวบชาบรรพบรษของคนจน

4. ความเชอในเทพเจาหลายองค ความคดของมนษยไดพฒนาตดตอมาจากความคด

เรองสรางภาพเทพเจาตามมโนคตของตน โดยคดเหนวาธรรมชาตอยางใดควรมรปเปนอยางไร และ

ธรรมชาตอยางไหนมอ านาจสงต ากวากนอยางไร บางพวกเชอวาพระอาทตยเปนเทพเจาสงสด บาง

พวกชอวาฟากฟา เปนเทพเจาผยงใหญ บางพวกเชอวาพระจนทรเปนเทพเจาสงสดกวาเทพเจาองคใด

เทพเจาแตละองคมอ านาจลดหลนกน และมหนาทแตกตางกน


1.3 ความจ าเปนทมนษยตองผกพนอยกบความเชอ

ความจ าเปนทมนษยตองผกพนอยกบความเชอ ทส าคญทอย 5 ประการคอ

1. มนษยไมอาจขาดความเชอหรอความคดได เพราะหากขาดความเชอเสยแลวมนษย

จะไมเขาใจตนเอง และไมเขาใจโลกหรอสภาพสงแวดลอมได ถาไมเขาใจสงเหลานนแลว มนษยกไมอาจ

ด ารงชวตอยได ตวอยาง หากไมรวาตนเปนใครชายหรอหญง เดกหรอผใหญกจะไมอาจตดตอกบ

ผอนได หากไมมความรเกยวกบสภาพแวดลอมกไมอาจใชประโยชนจากสงแวดลอม หรออาจถก

ภยนตรายจากสภาพแวดลอมได การเขาใจหรอมความเชอในสงเหลาน จงท าใหมนษยสามารถ

ด ารงชวตอยได

2. ชวตมนษย มทงสงทเหนได พสจนได เขาใจได หากมนษยไมมความคดหรอความ

เชอเกยวกบสงเหลานเปนฐานไวบางแลว มนษยกจะไมสามารถประพฤตปฏบตเกยวกบสงเหลานนได

เชน อนาคตเปนสงทยงมองไมถง ผหรอเทวดาเปนสงทมองไมเหน ความรกความชง ความดความชวก

วดไมได มนษยจะตองอาศยความเชอหรอสรางความคดเกยวกบสงเหลานไวเปนทน เพอจะไดประพฤต

ปฏบตตอสงเหลานนเพอเสรมตอจากสงเหลานนไดถกตอง

3. ความเชอท าใหมนษยเกดความมนใจ เชน เมอมนษยเชอวาเครองบนสามารถบนใน

อากาศได มนษยสามารถควบคมเครองบนใหถลาขนสอากาศได มนษยเชอวาตนมก าลงกายดกจะม

ความมนใจในการตอส เพราะเชอวาสมมาอาชพเปนการท าไดแมยากล าบากกมก าลงใจฝาฟนท า

เปนตน

4. ความเชอท าใหเกดความสบายใจ เชน เชอในเจตนาของพระเจาทจะทดลองความ

อดทนทกขยาก จงท าใหเจบปวดไมหายหรอท าความพยายามแลวไมส าเรจ คนไขเชอความสามารถ

ของหมอ จงยอมใหผาตด (ดวยความสบายใจ) เปนตน

1.4 อทธพลของความเชอ

นกสงคมวทยาชาวอเมรกนคนหนงชอ ทลคอรท พารสน ไดกลาววาหากบคคลก าหนด

(เชอวา) สถานการณใดเปนความจรงมนกจะเปนจรงตามนน ใครเชอวาสงใดจะเปนอยางไร ผลดจะเปน

อยางนน เชน เชอวาเพอนเปนมตรทดหรอศตร เพอนกจะเปนมตรหรอศตรตามความเชอของตน ทงน

เพราะมความเชอขนมากจะเกดความมนใจขนมา มความพยายามทหาวถทางทจะเขาถงความส าเรจนน

จนได ไมวาความเชอจะมจรงหรอไมจรง ความเชอกมอทธพลตอการกระท าของมนษยดงน

1. นกโทษตายเพราะหยดน า ไดมการทดลองอทธพลของความเชอวาจะมมากเพยงใด

จงไดน านกโทษประหารเขาหองมดแลวแจงใหนกโทษทราบวาจะถกประหารโดยการเชอดคอ ผท าการ

ทดลองไดมดมอมดเทาของนกโทษ แลวน ามดไปเกบแลวน าสงทคลายๆ มดโกนแตไมคมเทาปาดคอ

นกโทษแรงพอสมควร ซงมดหลอกนนไมเขา พรอมกนนนกท าใหน าซงเตรยมไวแลวหยดลงมาถกเทา

นกโทษ ปลอยทงไวเชนนนตลอดคนพอรงเชาปรากฏวา นกโทษตาย ทงทไมมบาดแผลแตอยางใด น

แสดงวา นกโทษเชอวาตนถกเชอดคอเลอดไหลตลอดคน และเลอดคงจะหมดและตองตาย นกโทษจง

ตายดวยความเชอดงกลาว


2. การสรางภาพพจนชน ารกษาบาดแผล (มงกรหาเลบ, 2524 : 3) คนไขชาวลอส

แอนเจอลส ประเทศสหรฐอเมรกา ชอ มทเชลเมย เกดอบตเหตรถยนตชนกนจนขาของเขาไดรบ

บาดเจบมากเปนแผลเหวอะหวะกวา 25 แผล รอยละ 85 ของกลามเนอนองฉกขาด รอยละ 80 ของ

ประสาทขาขวาตงแตเขาลงไปหมดความรสก หมอลงความเหนใหตดเพอรกษาชวตไว แตมทเชลไมยอม

และเชอวาจะหาย เขาใชวธภาพพจนน าคอ สรางภาพในความคดวาเขาสามารถเดนเหนวงเลนไดเปน

ปกต และปลงใจเชอเชนนน เมอเจบปวดจากบาดแผลกกนยาระงบปวด แตไมยอมเปลยนภาพพจนนน

นอนรกษาตวอยในโรงพยาบาลประมาณ 10 เดอน ขาของเขากหาย เดนวายน าและวงไดเปนปกต

เรองนเปนตวอยางอกรายหนง แสดงความส าคญหรออทธพลของความเชอ รายนใชความเชอรกษา

ความเจบปวยของเขาใหหายได

3. หมอรกษาโรคดวยความเชอ หมอ พ.อ. น.พ.อโศก สนทรศารทร แหงโรงพยาบาล

พระมงกฎเกลา ผใชความเมตตาอาร และความปรารถนาดเหมอนญาตของคนไข ท าใหคนไขเกดความ

เชอมนทางใจและตงใจรกษาโรค ปฏบตตามค าแนะน าของหมอ ท าใหเกดพลงอ านาจเพมเตมจากยา

และการดแลรกษาของหมอ ท าใหอาการและโรคของคนไขหายไปไดอยางรวดเรว แพทยหญงผนให

ความเหนเพมเตมวา “ความจรงตามความเหนของดฉนเหนวาการใชยารกษาโรคนนไดผลเพยง 50%

เทานน ถาใชทางใจชวยดวยกจะไดผลสมบรณ” ความเชอจงแสดงอทธพลใหเหนในดานนดวย คราวน

เปนความเชอของทงหมอและคนไข หมอเชอในความเมตตาอารเหนอกเหนใจรกใครคนไข อยากใหเขา

หายเจบปวยอยางจรงใจ คนไขกเชอในความเอาใจใสจรงใจของหมอเหนวายงมคนรกหวงใยจงตงใจให

หายจากโรค อทธพลของความเชอทงสองฝายกชวยบ าบดโรคภยใหหายไปได

1.5 ประเภทของความเชอ

ความเชอของมนษยมอยมากมาย แตละภมภาคอาจจะมสวนทคลายคลงกนและ

แตกตางกนไปบาง อยางไรกตาม เราสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

1. ความเชอทวๆ ไป หรอความเชอธรรมดา (beliefs) ซงคนสวนใหญจะมอย

สามารถแบงยอยออกไปไดดงน

1.1 ความเชอปรากฏการณธรรมชาต ไดจากการทมนษยในสมยแรกๆ อาศย

ธรรมชาตเปนอย เมอฝนตก ฟารอง กกลว บางทเกดฟาผาลงมาตนไดรบอนตรายกเขาใจวาธรรมชาต

ลงโทษเพราะพระเจาทานพโรธ เมอน าทวมใหญหรอฝนแลง กวาพระเจาลงโทษ จงหาวธกราบไหว

ออนวอนมใหทานลงโทษ เปนตน

1.2 ความเชอเกยวกบยากลางบาน ความเชอในเรองนเกดขนเมอมนษย

เจบปวย ไมสามารถประกอบอาชพ กหาหยกยาอนเปนสมนไพรมารกษาหายบางไมหายบางเพราะ

ยาออกฤทธชา เชน คนปากเปนนกกระจอกกเอาเปลอกแคมาเคยว เปนตาแดงใหเคยวกระเทยมเปา

ทตา เปนตน

1.3 ความเชอเกยวกบฤกษยาม นมต ฝน การประกอบพธตางๆ ถอวาเปนสง

ส าคญเพอเปนสรมงคลแกตวเองตอไปภายหนา เชน ขนบานใหมกหาฤกษยาม จะเดนทางไกลไปคาขาย


กหาฤกษยาม ออกเดนทางทศใดจงจะด สวนความฝนหรอนมตนน เชอกนวามสวนของความจรง ท าให

บางคนถอเอามาเปนภาระในการกระท าตางๆ ถาฝนดกหวงวาจะโชคดมสข หากฝนรายกจะหาวธ

ปดเปาโดยแกฝนตามแมน าบาง ทางสแพรงบาง เปนตน

1.4 ความเชอเกยวกบลกษณะของคนและสตว มนษยไดคลกคลอยดวยกน

เปนเวลานาน ยอมจะน าเอาลกษณะทดดวยของกนและกนมาพจารณา แลวสรปเอาวานาจะเปนอยางน

นาจะเปนอยางนน แลวบอกเลาสบตอกนมา เชน บอกวาคนทหนากรอ คอสน หามคบ หรอหญงท

เดนกางแขนเหมอนชาย เปนสตรโทษ หามแตงงานดวย กรณเกยวกบสตว เชน ควายทจะน ามาใชงาน

ตองดขวญวาทตวมกขวญ ถามไมครบตามลกษณะทก าหนดถอวาไมด เปนตน

1.5 ความเชออนเนองมาแตศาสนา แตละศาสนาสอนใหคนเชอดวยวธตาง ๆ

กน แตจดหมายปลายทางคอความสขในชวตเชนเดยวกน เชน ศาสนาครสต สอนใหรกเพอนมนษย

ผกระท าผด มการสารภาพบาปตอพระเจาจะหมดบาปได ศาสนาพทธสอนใหเชอในการกระท าและผล

ของการกระท า เปนตน

1.6 ความเชอเกยวกบการท ามาหากนและอาชพ มนษยตองประกอบอาชพ

เพอความอยรอด การเพาะปลกตางๆ จะไดผลดจงมทงขอหามและขอปฏบต เชน หามยมเวลา

ปลกขาวโพด จะท าใหฝกขาวโพดมเมลดหาง ๆ เวลาตนไมมดอกชอหามชจะท าใหผลเนา เปนตน

1.7 ความเชอเกยวกบประเพณ แตละภมภาคมประเพณมากมาย เพราะ

ความเชอของแตละทองถนมอยางนน มการประกอบพธตามความเชอในประเพณอยดวย เชน ประเพณ

ชงเปรตในภาคใต ประเพณท าบญคณลานในอสาน ประเพณสงกรานต เปนตน

1.8 ความเชอเรองเคลดและแกเคลด มนษยมความเชอวาสงท ไมดจะ

กลายเปนดไดเมอไดแกเคลดแลว เชน เชอวาเกดมามอายเทานนเทานจะถงฆาต กท าพธสบชะตาตอ

อาย หรอตดกรรมจะท าใหอายยนอยไปไดนาน หรอผผลตแปงเชอสราเมอตากแปงเชอ กจะนอนคลม

โปงท าเปนทวาเมา จะท าใหแปงเชอมคณภาพด เปนตน

1.9 ความเชอเกยวกบ นรก สวรรค ชาต ภพ เปนความเชอของมนษยทม

มานานแลววาการท าไมดจะตกนรก ถกยมบาลทรมาน ถาท าดจะมสขขนสวรรค เชอวาตายแลวไปเกด

ในชาตหนา ตอๆ ไป เปนความเชอทเนองมาจากศาสนาเชนกน เปนความฉลาดของคนโบราณทใช

อบายสอนคนเพอใหเปนคนด มความหวงในชวต

1.10 ความเชอเกยวกบเลขด เลขราย วนด วนราย ตวเลขนบวาเปนสงท

เชอวาจะใหคณใหโทษแกมนษย เชน ชาวตะวนตก เชอวาเลข 13 เปนตวเลขอบโชค กจะหลกเลยง

การกระท าทเกยวกบเลขน คนไทยเชอวาเลข 9 ด ท าอะไรกาวหนากจะประกอบพธในวนทเปนเลขเกา

นอกจากนนยงเชอในวนจมวนฟ ตามหลกโหราศาสตรอกดวย


2. ความ เช อ ท แฝ งไว ด วยความกล ว หรอความ เช อ ทางไสยศาสตร

(superstition)

๒.๑ ไสยศาสตร คอ การเชอถอโดยรสกเกรงขามหรอกลวในสงทเขาใจวาอย

เหนอธรรมชาตหรอในสงลกลบ อนไมสามารถจะทราบดวยเหตผลตามหลกวทยาศาสตร และสงนน

อาจจะใหดหรอรายแกผทเชอถอกได

มลเหตจงใจทท ำใหคนสนใจไสยศำสตร

การทคนเราสนใจไสยศาสตรนนมมลเหต 2 ประการ คอ เพราะ

ความกลว เชน กลวผ กลวตนไมใหญ กลวภยพบต กลวความเจบไขไดปวย และกลวอบตเหตตางๆ

และเพราะความตองการ เชน ตองการโชคลาภ ตองการชยชนะในการแขงขนความสข และความ

ปลอดภย เปนตน สวนวตถประสงคในการทจะเชอและปฏบตตามความเชอนนกมอย 2 ดานดวยกน

คอ ในดานกอ ไดแก การน ามาซงโชคด ความส าเรจ ความสข ความปลอดภย และในดานการท าลาย

ไดแก การมงท าลายสงทไมดตางๆ เชน เคราะหราย ศตร โรคภย ไขเจบ และภยพบต เปนตน

(รชนกร เศรษฐโฐ, 2532 : 183)

ประเภทตำง ๆ ทเกยวกบไสยศำสตร

ไสยศาสตรแบงออกเปน 4 ประเภท คอ วญญาณ ผสางเทวดา

เครองรางของขลง และ โชคลาง (รชนกร เศรษฐโฐ, 2532 : 185 – 187)

1. วญญำณ ตามหลกพทธศาสนาถอวา วญญาณเปนนามธรรมทม

ลกษณะคลายๆ กบพลงงานทางวตถ หากแตวาเปนพลงงานทางดานนามธรรม มการเกดดบอย

ตลอดเวลา อ านาจการบนดาลของวญญาณท าใหเกดโอปปาตกะ (สตวทผดขน) ซงอาจเปนเทวดา สตว

นรกหรอเปรตกได การตดตอกบโอปปาตกะตามความเชอทางไสยศาสตร สามารถท าไดโดย

1.1 อาทาสปญญา คอ เชญเทวดาในกระจกหรอแกวแลวถามปญหา

เชน ผถวยแกว

1.2 กมารปญหา คอ เชญเทวดาเขาสงในสรระของกมาร เชน การ

เขาทรง

1.3 การเขาสมาธตดตอ ซงผทจะท าไดตองเปนผทไดสมาธขนสง

เทานน

2. ผสำงเทวดำ คนไทยมความเชอเรองผวามอยมากมายหลายชนด

ทงทใหคณและใหโทษ ผใหคณทไดรบการยกยองบชาและเซนไหว ไดแก ผเรอน ผบาน พระภม เจาพอ

หลกเมอง ปเจาสมงพราย และปโสมเฝาทรพย สวนผทใหโทษกมอยไมนอย แตคนไทย กมวธเซนไหว

ขอรองมใหผมาท าอนตราย บรรดาผทงหลายทคนไทยรจกมานานมดงนคอ

2.1 แมโพสพ เปนผทคนไทยเชอวาคมครองการท าไรนาใหไดผลด

สมควรใหความเคารพ เมอรบประทานขาวอมแลวผใหญในสมยกอนมกสอนใหเดกไหวแมโพสพทกครง


2.2 นางกวก เปนผผหญงซงคนไทยโดยเฉพาะอยางยงพวกพอคา

แมคาเชอกนมาก มกมนางกวกไวบชา โดยเชอวาจะท าใหการคาขายเจรญรงเรองเพราะมเสนหกวกมอ

เรยกใหลกคาเขารานไดมาก มกท าเปนรปผหญงกวกมอ แตงกายแบบสมยโบราณ คอนงผาโจง

กระเบน หมผาแถบสไบเฉยง หวผมประบา

2.3 แมยานาง เปนผผหญงแก มหนาทรกษาเรอ ชาวเรอถอกนวาแม

ยานางซงสถตอยทหวเรอเปนผทบนดาลแตความสขสวสด และใหความคมครองรกษาพวกเขา

ตลอดเวลาทอยในนานน า

2.4 นางตะเคยนหรอพรายตะเคยน เปนผผหญงประจ าตนตะเคยนซง

เปนตนไมขนาดใหญ คนไทยไมนยมน าไมตะเคยนมาปลกสรางบาน เพราะกลวนางตะเคยนสงอย ใคร

เคราะหรายไปซอไมตะเคยนมาท าเสาตองรบจดการแกไขเปลยนแปลงทนท คนไทยบางคนเมอเหนเสา

ตกน ามนจะเชอวานางตะเคยนรองไห จ าเปนตองท าพธเซนไหวขออภยจากนาง

2.5 ผกระสอ เปนผทเขาสงผหญง มแสงคลายไฟวบแวมอยางหงหอย

ชอบออกหากนตอนกลางคนตามทสกปรก เปนผทอดอยากมาก น าลายจงไหลอยเสมอ เชอกนวาผ

กระสอ กนจ ตะกละตะกลาม และชอบใชผานงสด าของผหญงเชดปาก

2.6 นางตาน เปนผผหญงสงอยในตนกลวยตาน คนในสมยโบราณไม

ใครปลกตนกลวยนไวในบาน เพราะกลวผตานหลอก

2.7 ผปอบ เปนผทเขาสงในรางกายคนแลวแยงอาหารกนจนคน

ผายผอมลงทกวน และเมอกนถงตบไตไสพงแลวกตองตายในทสด โบราณใหสงเกตวาคนทถกผปอบ

เขาสงนนมกตาขวาง ไมกลาสบตาคน และรางกายจะผอมซบลงเรอยๆ

2.8 ผโขมด เปนผทมรปรางเปนดวงไฟ มแสงวบวบ อยตามททมน า

สกปรก ชอบปรากฏตวตอนกลางคน เปนผขนาดยอยๆ ไมท ารายคนใหเดอนรอนอะไรนก เพยงแต

หลอกใหคนหลงทางเลน คอ ท าเปนสองทางใหคนเดนตามไปในทางทไมถกตอง

๒.๒ เครองรางของขลง

ของขลง (fetish) หมายถง สงของเฉพาะอยางซงมอ านาจสงอย ผใดน าของ

ขลงผกเขากบเสนเชอกแขวนคอเอาไวจะเกดความอบอนใจ มนใจในตนเอง และกลาทจะออกไป

เสยงภย แตถาของขลงชนนนไมไดผลกจะทงไปแลวพยายามหาอนใหมมาทดแทนได

คนไทยมการนบถอเครองรางมาแตโบราณ สงเกตไดจากหนงสอวรรณคด

ตาง ๆ ซงมกจะมการกลาวถงเครองรางของขลงเสมอ ดวยคดวาเครองรางของขลงสามารถจะปองกน

ภยนตรายทงปวง และทส าคญทสด คอ ท าใหเกดก าลงใจวามบางสงบางอยางทชวยตนได เครองราง

ของขลงจงเปนเรองทเกยวกบจตใจ ซงกลายเปนสงจ าเปนส าหรบผทศรทธา

๒.๓ โชคลาง

โชคลาง หมายถง เครองหมายทปรากฏใหเหน เพอบอกเหตรายหรอเหตด ซง

คนไทยมความยดมนถอมนมาเปนเวลาชานาน จนกลายเปนประเพณปฏบต และงดเวนปฏบตอย


โดยทวไป บรรดาสรรพสงตางๆ ทสงคมไทยยดมนวาเปนเครองหมายของโชคราย หรอโชคดพอสรป

ไดวา มดงน

1. นามธรรมของสงมชวตและไมมชวต อนไดแก ชอของคน สตว

สงของ และสถานท เชน เดกทารกทเจบปวยกระเสาะกระแสะ พอแมญาตพนองกลววาจะตายจงตงชอ

เปนมงคลวา “อย” เพอเปน โชคลางวาเดกคนนนจะไมตาย หรอถาพอแมเปนคนจน อยากจะใหลก

มชวตทมงคงกอาจตงชอลกวา “บญม” เพอเปนลางทด

2. รปธรรมของสงมชวตและไมมชวต อนไดแก รปรางลกษณะของคน

สตว สงของ และสถานททดและไมด เชน ลกษณะของคนไมดไมนาคบ คอ “ผมหยก หนากรอ คอเอยง

พดสองเสยง หนาฟนขาว หรอ “มอญขาว ลาวใหญ ไทยเลก เจกด า” เปนตน หรอลกษณะของกลวย

แฝดเปนของตองหามส าหรบหญงทอง และความยดมนวาผชายหามกนน าเตา มะเฟอง หามลอดราว

ผาผหญง รวมทงเรองไฝและปานนนรวมอยในเรองของโชคลางดวย

3. ความฝน ความฝนถอกนวาเปนการสะทอนถงโชคลางทจะสงผล

กระทบถงชวตและทรพยสนในอนาคต เชน คนฝนวางรดกถอกนวาจะไดเนอค เปนตน

4. ประสบการณ ประสบการณบางอยางจดวาเปนโชคลางทจะสงผล

กระทบในดานนนหรออยางนน เชน การเหนขบวนศพเปนลางของโชคด หรอเสยงจงจกทกแปลวาให

หยดกระท าสงทคดจะกระท า เปนตน

5. ปรากฏการณทางธรรมชาต สงคมไทยยดถอปรากฏการณทาง

ธรรมชาต อนไดแก ฝนตกหรอทองฟาสวางปลอดโปรง เปนโชคลางของความเยอกเยน ความปลอดภย

และความปลอดโปรงของชวตหรอกจกรรมทก าลงจะด าเนนอย เหนดาวตกหามทก หากทกแลวชวต

ของผทจะมาเขาทองมนษยนนจะเขาทองสนขแทน เพราะดาวนนถอเหมอนวาเทวดาจะมาจต เวลารง

ขนกหามชทรงมฉะนนแลวนวจะดวน แตถาเผลอท าไปแลวใหเอานวเชดกนเสย สวนเวลาฝนตกหามเอา

ขนครอบหวเลน ซงทจรงเหตผลนาจะมาจากความกลวฟาผาตายนนเอง

6. พธการ สงคมไทยเชอวาพธการตางๆ เปนการน าสญลกษณแหง

ความสขและความเจรญของชวตมาให เพราะพธการตางๆ จะน ามาซงโชคลางทด

1.๖ ประโยชนของความเชอ

มณ พยอมยงค (2528 : 71) ไดกลาวถงประโยชนของความเชอไวดงน

1. ความเชอท าใหเกดความมนใจ เชน คนไทยเชอในเรองของดวงสมพงศกน ในกรณท

คบาวสาวรกใครชอบพอกน มความประสงคจะแตงงานกจะพากนไปหาหมอด ท านายใหวาดวงสมพงศ

กนหรอไม ถาดวงสมพงศกนจะมผลใหอยรวมกนเปนสขตลอดไป เปนการกระชบความแนนแฟน

เกยวกบชวตการครองเรอนไดมนคงทางหนง

2. ความเชอท าใหเกดพลง เชน คนไทยเชอวาการรดน ามนตจะสามารถปองกน

อนตรายตางๆ ตลอดจนสามารถปดเปาภยพบตตางๆ ได เมอคนเชอเชนนยอมจะไปหาพระหมอใหท า

น ามนตรดใหในเวลาทจะเดนทางหรอกลบจากเดนทาง จะแคลวคลาดศตรไดดวย กรณททหารจะไป


ราชการสงครามมกจะเหนพระไดรบนมนตไปประพรมน ามนตอยเสมอ สงดงกลาวชวยเสรมใหพลงใจ

ฮกเหม กลาทจะตอสกบอรราชศตรได

3. ความเชอท าใหเกดการสรางสรรค งานบางอยางจ าเปนอยางยงทจะตองอาศยการ

ดลใจชวยคด ชวยชทางใหงานส าเรจได บางพวกกเชอวาผตาแฮก (ผนา) ถาท าการเลยงดจะชวยใหขาว

กลาในนาเจรญงอกงามด ใหผลผลตเปนทวคณ ดงนน ชาวอสานจงใหท าการเลยงตาแฮกกนทกป

4. ความเชอท าใหเกดความสามคค เชน กรณผด า ซงนบถอกนอยในภาคเหนอและ

ภาคอสาน นนถอวาเปนผบรรพบรษ ถาหากคนในบานทะเลาะเบาะแวงกน ผด าจะมาท าใหสมาชกใน

ครอบครวนนมอาการปวดหวตวรอนเปนไข ตองเซนสรวงจงจะหาย เหตการณเชนนกลมทเชอกจะ

พยายามทจะไมทะเลาะเบาะแวงกน อนเปนสวนทท าใหครอบครวมสามคคกลมเกลยวกน

5. ความเชอท าใหเกดรปธรรม เชน กรณทเชอวายกษมจรงโดยอาศยอยในปาและ

จะออกมาจบคนไปกน พวกทเชอกจะวาดภาพหรอปนรปยกษใหนาเกลยดนากลว ถอตะบองยนแยก

เขยวเชนทเหนตามวดส าคญในกรงเทพมหานคร

6. ความเชอเปนพนฐานใหเกดปญญา เชน กรณทเชอวาการท าพธไหวคร นอกจากจะ

เปนการบชาพระคณบรพาจารยแลว ยงเชอวาจะท าใหผเรยนหนงสอมสตปญญาเฉยบแหลม รไดไว

และมปญญาความรมาก อปกรณทน ามาไหวครจงมดอกเขม หญ าแพรก และดอกมะเขอ

เปนสญลกษณเพอบชาครในพธไหวครดวย

7. ความเชอท าใหนบถอศาสนาไดอยางมน ศาสนาบางศาสนาสอนใหทกคนม

ความเชอในศาสนานนๆ ดงนน หลกการของศาสนาจงตองมพธกรรมไวส าหรบใหศาสนกไดประกอบ

เชน การกราบไหว การสวดออนวอน ฯลฯ เพอใหเกดความมนใจไมคลอนแคลนในศาสนาทตนนบถอ

8. ความเชอท าใหเกดฤทธทางใจ เชน กรณการเจบปวยบางคนไมสบายโดยหาสาเหต

ไมได เพราะจตใตส านกยงอยกบสงใดสงหนงอยตลอดเวลา หากไดบนบานศาลกลาวแลว ท าให

ก าลงใจเขมแขง หายจากอาการไมสบายตางๆ ไดโดยไมตองกนยา กปรากฏใหเหนและปรากฏเปนขาว

อยเสมอ หรอกรณท คนไขเชอวาตวเองตองหายจากโรคแน ๆ ทง ๆ ทหมอบอกวาไมมทางรกษาได

อยมาไมนานพลงใจทเขมแขง ยอมท าใหบคคลนนหายจากโรคไดจรง

ความเชอจงมประโยชนหรอมความส าคญตอการด ารงชวต และมอทธพลตอสงคม

เปนตวก าหนดการแสดงออกทางพฤตกรรมของคนในสงคม โดยอาจสงเกตไดวา เมอบคคลมความเชอ

อยางใดอยางหนง ยอมเปนเหตจงใจใหเกดการกระท าหรอพฤตกรรมทตอบสนองความเชอนนๆ และถา

เปลยนความเชอไปจากเดม พฤตกรรมจะเปลยนตามไปดวย และพฤตกรรมเชนนอาจสะทอนให

สงเกตเหนไดในลกษณะของขอหามและขอปฏบตในการด าเนนชวตของคนในสงคม ความเชอดงกลาว

มาแสดงใหเหนวา มฐานการเกดมากมาย แตถาพจารณาตามกรอบของความเชอ อาจสรปได 3

ประเภท คอ ความเชอทมนษยมตอมนษย มนษยมตอธรรมชาต และมนษยมตอสงเหนอธรรมชาต


พธกรรม (Rituals)

2. พธกรรม (Rituals)

พธกรรมนบวาเปนสงส าคญทมอยทกๆ สงคมและศาสนาในสงคมนนๆ เพราะพธกรรมเปน

เครอง หลอเลยงศาสนาใหด ารงอย อกทงยงเปนแหลงกอใหเกดประเพณและวฒนธรรมของแตละ

สงคมอกดวย พธกรรมนบวาเปนผลมาจากความเชอของมนษย เมอเชอในสงใดกมกจะใหความศรทธา

และบนบานเพอขอความชวยเหลอจากสงเหลานน ไมวาสงดงกลาวจะอ านวยประโยชนใหหรอไมกตาม

และกลายเปนพธกรรมเพอความศกดสทธในสงทตนนบถอ

2.1 ความหมายของพธกรรม

พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ – ไทย (2524 : 314) ใหความหมายไววา

พธกรรม หมายถง แบบอยางของพฤตกรรมทก าหนดไวดวยกฎเกณฑหรอธรรมเนยมประเพณให

กระท าและเพอใหมความขลง

อทย หรญโต (2526 : 197) ไดใหค าอธบายความหมายของพธกรรมไววา พธกรรม

หมายถง การปฏบตทเปนมาตรฐานทางวฒนธรรมอนเกยวกบสญลกษณทกระท าในโอกาสตางๆ หรอ

หมายถงพฤตกรรมทางสงคม อนละเอยดออนทถกก าหนดขนโดยขนบธรรมเนยม กฎหมายหรอ

ระเบยบของสงคม ซงแสดงออกถงสญลกษณของคานยมหรอความเชอ พธกรรมเปนรปแบบของพธ

การ (ceremony) แตมไดมความหมายตรงกนนก ขอแตกตางทส าคญคอพธการเปนการปฏบตในสงคม

ทมคนจ านวนมากกวาหนงคน แตพธกรรมอาจจะปฏบตเพยงคนเดยวกได นอกจากนพธกรรมมกจะจด

ใหมขนในเหตการณส าคญๆ ลกษณะส าคญของพธกรรมคอสวนใหญเปนเรองทเกยวกบศาสนา และ

มกเกยวของกบการใชสญลกษณตางๆ ในการแสดงความหมายและมการแสดงใหเหนความมหศจรรย

หรอความส าคญของสงตางๆ เพอใหบคคลเกดความเกรงขามหรอเคารพนบถอดวย

สรปไดวา “พธกรรม” คอ วธการกระท าอนศกดสทธทน าไปสเปาหมายดวยการนอม

น าจตใจใหเกดความเลอมใสศรทธา ในขณะเดยวกนพธกรรมเปนจดนดหมายทจะท าให ทกคนมการ

ปฏบตเปนเอกภาพเมอพธกรรมเรมขน ทกคนกพรอมทจะปฏบตในเรองนนๆ

พธกรรม จงเปนจดนบพบ และเปนจดนดหมายโดยเฉพาะ ส าหรบชมชนหรอหมชนใน

สงคมนนๆ ใหมองเหนความส าคญทจะเรมการใดๆ กนอยางจรงจง เพราะการกระท าทส าคญของ

ชมชนหรอของสวนรวมลวนแตเปนเรองพธกรรม (ceremony) ถาเกยวกบศาสนาเรยกวา ศาสนพธ

(ritual) ในแตละศาสนามลกษณะแตกตางกนไปตามความเชอในศาสนานน บางพธกรรมเกดขนเพราะ

ความศรทธาภกด แตบางพธกรรมกเกดขนตามค าสงของผเปนศาสดา เพราะพธกรรมเปนภาคปฏบต

ของศาสนาทเหนไดชดกคอ การสวด การปฏญาณตน การเซนสรวงสงเวย เปนตน


2.2 ลกษณะของพธกรรม

ศาสตราจารยพเศษ ดร. กงแกว อตถากร (2523 : 5 – 6) ไดอธบายถงการกระท าท

จดไดวาเปนพธกรรม จะตองมลกษณะดงน

1. เนนเรองจตใจ ซงแยกออกเปนความหมายได 4 ความหมาย ไดแก

1.1 การอางถงบคคลหรอสงทใจเทานนสมผส หรอพสจนได เชน อางวาแม

โพสพมจรง ความจรงนเปนสงทจตยอมรบ แตถาจะใหแมโพสพมาปรากฏเปนรปรางใหตาเหนเหมอน

ดงเชนสตรทวไป กไมใชสงทเปนไปได แมโพสพจะไมเปนทประจกษดวย ห ตา จมก ลน กาย แม

โพสพกเปนทประจกษดวยใจ การอางองบคลกหรอสงทประจกษดงกลาว ท าใหพดอกนยหนงไดวา

องคประกอบของพธกรรมคอ ภาวะเหนอธรรมชาต หรอภาวะเหนอปกตวสย

1.2 การแสวงหาผลอนเปนอารมณทเกดกบจตใจ เชน ในการประกอบพธท า

ขวญแมโพสพ ผประกอบพธยอมหวงผลอนดบแรก คอความสบายใจและความมก าลงใจ แมขาวจะยง

ไมสกยงเกบเกยวไมไดกตาม แตการประกอบพธจะยงความเชอมนวา ขาวจะสกและเกบเกยวไดเตม

เมดเตมหนวย ในเวลาประมาณสองเดอนถดไป ความเชอมนเปนเครองหลอเลยงใจและกายอยางหนง

ถาคนเราขาดสงนชวตกคงด ารงอยเหมอนปวยเสยครงหนง ปวยเพราะความกงวลและความระแวงเปน

ตน ดวยเหตนพธกรรมจงเปนทงอาหารและยาส าหรบปลกฝงอารมณ อนถงปรารถนาตางๆ

1.3 การยอมรบวาใจมอทธพลตอกายและวตถภายนอก ชวตคนเราม

สวนประกอบใหญๆ อย 2 ประการคอ กายกบใจ ในยามกายปวยจตใจกออนแอ เศราหมอง และใน

ขณะเดยวกนเมอใจออนแอ เศราหมอง กายกพลอยปวย รบประทานอาหารไมได เปนตน กายกบใจจง

มความสมพนธตอกนและกน ดงน แตจะอยางไรกตาม การทจะพฒนาใหมความเจรญกาวหนานน

จดส าคญอยทการพฒนาใจ เมอใจมความเขาใจมความรเหนทถกตอง เราตองใหความเขาใจทถกตอง

เมอเขาเขาใจแลว เขายอมยอมรบการเยยวยาทถกตอง การเสรมสรางก าลงใจเพอความเขาใจการการ

ตดสนใจและการกระท าทถกตอง จงเปนสงจ าเปนและพธกรรมกเปนสงหนงทมนษยสรางสรรคขน

เพอการน

1.4 การเหนวตถเปนสาขาของจต กลาวคอ มไดมองวตถเปนเพยงวตถ

หากแตเนนวตถนนๆ เปนองคแหงการรบร มชวตจตใจเยยงมนษยสตว ฉะนนเมลดขาวจงไดรบการยก

ยองนบถอ ไมคานทหาบของขายไดรบการปดทอง เมอเจาของรสกส านกในความดหรอคณคาของสงใด

เขายอมแสดงออก ซงความส านกดวยการปรนนบตตอสงเหลานนเหมอนกบวา สงเหลานนเปนสงมชวต

ทอาจรบรการกระท าของเขา

2. เนนเรองสญลกษณ ซงหมายถง สงทใชแทนคาอกสงหนง เชน ดอกกหลาบ เมอใช

สอความรก เปน โดยทวไปแลว สงทใชเปนสญลกษณไมใชสงประเภทเดยวกบสงทแทนคา คอ ดอกไม

ยอมไมใชสญลกษณของดอกไมหรอ นางสาว ก. ไมใชสญลกษณของนางสาว ข. เพยงแตอาจเปน

ตวแทนของกนและกนไดเทานน


2.3 ประเภทของพธกรรม

พธกรรมโดยทางปฏบต ไดแบงออกเปนประเภทใหญๆ ได 2 ประเภท คอ (ประสาน

ทองภกด, 2520 : 56)

1. พธมงคล เปนพธทท าเพอเพมใหงานทดทเปนมงคลอยแลว เปนสรมงคลยงขน เชน

งานแตงงาน งานท าบญขนบานใหม การท าบญอาย งานเชนนถอเปนงานทสงเสรม เรองทท าใหเจรญ

งอกงาม อยางการแตงงานกเพอใหคบาวสาวไดอยกนกนไปนานๆ จงมกมค าอวยพรสรปยอดวา ใหอย

ครองกนจนเฒาแก ถอไมเทายอดทอง ถอกระบองยอดเพชร การท าบญขนบานใหมกเพอใหบานนน

เปนทอยสขรมเยนของคนในครอบครว การท าบญอายกเพอขอใหผนนมอายยนยาว และในความ

ยนยาวนนกใหมสขภาพด แขงแรง ทงทางรางกายและจตใจ มก าลงภายในเขมแขงดวย

เมอมความมงหมายเชนน การจดงานมงคลจงตองสรรหาแตเรองทจะกอสรสวสด

เขามาในงานเรมตงแตเรองประกอบพธ และการแตงกายของผมารวมพธกตองแตงดวยสสนทเจรญตา

เจรญใจ ค าพดทเจรจากนระหวางแขก กใหพดในเรองทเปนมงคล ฟงแลวรนห เชน หามพดเรองงาน

ศพในงานแตงงาน ไมใหพดเรองอปมงคลทงหลาย เหลานเปนประเพณทถอปฏบตกนอยทวไป

2. พธอวมงคล เปนพธลางสงทเรยกวา เสนยดจญไร ทเกดขนมาเอง เชน งานศพ

งานสะเดาะเคราะหตางๆ อนสงทไมด ไมเปนมงคลนนไมมใครชอบ ไมมใครอยากได แตมนกเกดขนมา

เอง บางอยางกไมมทางปองกนไดเลย เชน ความตาย เรองความตายนถอเปนเรองอวมงคลทรายแรง

มาก เพราะฉะนนเมอมการตายเกดขนในบานเรอนใด จงตองท าพธกนเปนพเศษและพธเกยวกบการ

ตายน มกนอยทกชาต ทกภาษา แตมรายละเอยดแตกตางกนไปตามความเจรญของมนษยในทองถน

นน ๆ

2.4 องคประกอบของพธกรรม

ประสาน ทองภกด (2520 : 54 – 55) กลาวถงองคประกอบของพธกรรมวาม 6

ประการ ดงน

1. ประธานของพธโดยปกตผทจะเปนประธานในพธใดๆ กตองเปนผใหญทเคารพ

นบถอ ในสงคมนนๆ

2. ผประกอบพธ หมายถง ผทเปนหลกเปนหวใจ บนดาลใหพธด าเนนไปได ซงยอม

แตกตางกนไปสดแตลกษณะของพธ พธกรรมบางอยางผเปนประชาชนกประกอบพธเอง เชน พธรดน า

แตงงาน ผเปนประธานในพธนนมกจะเปนผสวมมงคลเจมคบาวสาว และรดน าเปนคนแรก

3. ผรวมพธ หมายถง ผทมารวมในพธ เปนทางการ และจะรวมในฐานะเปน

องคประกอบแทๆ ของพธ เชน พธสงฆกรรมทางพระพทธศาสนาซงจ ากดจ านวนสงฆอยางต า 4 รป

หรออาจจะเปนผรวมพธโดยไดรบเชญมาเปนเกยรต แตในบางพธซงเปนงานใหญ เชน พธสาบานของ

ทหาร กมกจะมผมาชมอยางคบคง ทงทไมไดเชญเปนทางการหรอแมแตพธเลกๆ บางอยางหากท าในท

เปดเผยกมกจะมผมารวมดรวมชมอยเสมอ เพราะมนษยเรามความอยากรอยากเหนเปนปรกตวสย


4. สถานทประกอบพธ โดยทวไปสถานทประกอบพธ มกจะไมถอกฎเกณฑตายตว

คงเลอกทเหมาะสมแกการจดงานเปนส าคญ เชน พธท าบญขนบานใหม กคงใชบานหลงนนนนเอง

แตยงมพธกรรมทางศาสนาบางอยาง ซงจ ากดเรองสถานทประกอบพธ เชน เรองการบวชพระ การท า

อโบสถสงฆกรรม จ ากดใหท าในทแหงเดยว เรยกตามทางพระวา สมา เวลานกคอโบสถนนเอง

พธกรรมอยางนท าทอนไมได ตองท าในโบสถเทานน

5. วนเวลาประกอบพธ เนองจากการประกอบพธกรรมตางๆ เกยวกบคนบางคน

โดยเฉพาะ คอผรวมพธเปนทางการ ฉะนน การก าหนดวนเวลาจงเปนเรองส าคญ และโดยทวไปหาก

พธนนเปนเรองเฉพาะบคคลจดขนเอง ถาเปนเรองของบคคลนน จะก าหนดเอาเองตามทเหนวา

เหมาะสม แตโดยมากเวลานเจาของพธมกจะไมกลาก าหนดเอง แตชอบไปใหโหรก าหนดวนเวลาให

เรยกวาไปหาฤกษ ยงมพธส าคญบางอยาง ซงก าหนดวนเวลาไวแนนอนตายตว ทงนเพราะพธทจะจด

นนเกยวกบเหตการณส าคญของบานเมอง เชน พธฉลองรฐธรรมนญ ก าหนดวนท 10 ธนวาคมของทก

ป พธกรรมอกอยางหนงทตองก าหนดวนไวตายตว คอ พธทางศาสนา เชน การท าอโบสถ ตองท าทกกง

เดอน คอ ขน 15 ค า แรม 15 ค า วนเขาพรรษา ตองท าในวนแรม 1 ค า เดอน 8 เปนตน

6. อปกรณในการท าพธ เรองนกมความแตกตางกนไปตามลกษณะของพธ พธทมงไป

ในทางเปนสรมงคล กจะสรรหาสงทถอวาเปนสรมงคลมาเปนอปกรณในพธ เชน พธไหวคร นอกจากจะ

มอยางอนเหมอนพธทวไปแลว โบราณยงก าหนดใหหาหญาแพรก ดอกมะเขอมาใชในพธดวย ถอวาเปน

สรมงคล พธกรรมบางอยางตองการความเดดขาด ความศกดสทธ อปกรณของพธกตองใชสงทแสดง

ความเดดขาด หรอความศกดสทธเขารวมในพธ เชน พธสาบานของทหาร กตองใชธงทมลวดลายพเศษ

และคนถออาวธและบางทกมการสวนสนามซงมทงคนถออาวธ และอาวธเตมรถ ผานฝงชนไปเปนตบๆ

หรอพธถอน าพพฒนสตยา นอกจากมอยางอนแลว กยงมหอกดาบอนศกดสทธเขามารวม ในพธดวย


คาถาอาคม (Magic)

3. คาถาอาคม

3.1 ความหมายของคาถาอาคม

สารานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน เลม 5 (2526 : 3037 - 3043) ไดให

ความหมายและอทธพลประกอบไววา คาถาอาคม หมายถง อกขระ หรอขอความทผกขนมา ซงถอวาม

อ านาจลกลบเรนลบอยในนน เมอน าเอาไปใชตามลทธทก าหนดไว เชน บรกรรมเสกเปา หรอสวดขบ

ตลอด และปลกเสกสงไร มยนตกจะเกดความขลง ความศกดสทธ สามารถใชประโยชนทางปดเปาหรอ

ปองกนสงราย ซงเชอวาเปนเสนยดจญไร หรอเนองจากการกระท าของภตผ ปศาจ เปนตน ใหเกลอน

หายหรอแคลวคลาดไป หรอถาเขามาแลว กขบไลไสสงใหปลาตหนไปดวยวธทเรยกวาแกอาถรรพณ

หรอปดรงควาน เปนตน อยางหนงใชในเรองทเรยกวาวทยาคม ท ากฤตยา คณไสย เพอใหไปกระท าแก

ผอนตามทตองการนอกอยางหนง

คาถา อาคม หรอบางครงใชค าวา เวทมนตร หมายถง อกขระ หรอขอความ ทผก

ขนมา ถอวามอ านาจลกลบอย เมอน าไปใช เชน การบรกรรมเสกเปา สวดขบ หรอปลกเสก กจะ

กอใหเกดความขลง หรอความศกดสทธ ซงจะมการใชแตกตางกนคอ คาถา จะเปนการน าไปใชในทางท

เปนสรมงคล หรอการปองกนอนตราย ซงอาจจะเรยกอกอยางวา มนต ใชในการขจดสงทเปนเสนยด

จญไรตางๆ สวน อาคม เปนสตรคาถาตางๆ ใชส าหรบลงเลขยนต ปลกเสก เพอใหเกดความขลง ความ

ศกดสทธ ซงอาจจะเรยกวาลงเลข ลงอกขระ หรอลงยนต ถาลงในตวมนษยเรยกวา สก

3.2 วตถประสงคของการใชคาถาอาคม

1. เพอประโยชนในการผลต เพอชวยใหการผลตตางๆ ไดผลทด มปรมาณมาก

เพอประโยชนแหงผลก าไร หรอ การคาขาย อาท ปลดขลก นางกวก เปนตน

2. เพอประโยชนในการปองกนภยพบตทจะเกดขนกบชวตและทรพยสนตางๆ เชน

ชวยรกษาอาการเจบไข ชวยปองกนการเกดโรคภยไขเจบ ชวยใหปลอดภยในการเดนทาง อาท ผายนต

3. เพอใชในการท าลายศตร คแขง ทงชวตหรอทรพยสน เชน ให เกดภยพบต

การเจบปวยหรอถงแกความตาย อาท คณไสย เสนหยาแฝด หรอยาสง

3.3 ลกษณะของคาถาอาคม

คาถาอาคม มลกษณะโดยทวไป ตามรายละเอยดดงตอไปน (จ านงค อดวฒนสทธ,

2524 : 48 – 50)

1. คาถาอาคมใชวธการแตกตางจากศาสนา ในการทจะบรรลถงวตถประสงคผ

ปฏบตการทางคาถาอาคม ด าเนนการเหมอนกบนกธรกจ จะแสดงอ านาจเวทมนตรไดเฉพาะกบบคคล

ทเหมาะสม ซงจะตองจายคาปวยการส าหรบการบรหาร ผรวชาคาถาอาคมจะตดสนวา พลงเหนอ

ธรรมชาตจะน ามาใชดวยวธการอยางไร และเหมาะสมเพยงไร นกคาถาอาคม จะเปนผจดการกบ

อ านาจเอง คาถาอาคมจะถกน ามาใชในเมอมการซอขาย


2. คาถาอาคมเหมอนกบวทยาศาสตร สามารถน ามาใชจดการไดโดยตรงกบโลก

ธรรมชาตหรอโลกทรจกกน คาถาอาคมถกน ามาใชดวยวธการทไมเปนกนเองเหมอนกบธรกจ

คาถาอาคมเปนกลไกลกลบเหนอธรรมชาต ผปฏบตตอทางคาถาอาคมจะจดการและควบคมพลงอน

สงสง คาถาอาคมขนอยกบความมนใจของบคคลทวาเขาสามารถควบคมและมอ านาจเหนออ านาจ

ทไมมใครร

3. คาถาอาคมใชค าพดทเหมาะสม เชอกนวามมนตขลง ทมพลงเหมอนกบสมนไพร

มคณคาในการรกษา และเหมอนกบการสรางเขอนเพอใหน าเพมมากขน สตรหรอกฎเกณฑเรยกวา

ปฏบตการในโลกเหนอธรรมชาต ในวธเดยวกนกบการสรางเขอน ดงนนจงจ าเปนตองรสตรหรอ

กฎเกณฑ

4. ความเชอในคาถาอาคม รวมเอาไมเพยงแตวาจะสามารถน ามาใชเฉพาะโดย

ผปฏบตเทานน แตยงรวมเอาหวขอทวา คาถาอาคมนนเปนสงททกคนน ามาใชไดทงนน ในการแสวงหา

จดมงหมายสวนตวในบางสงคม เชน สงคมอเมรกนเชอในพธกรรมบางอยาง เชน การเคาะไม การหาม

แมวด าวงขามทางเดน และการหลกเลยงการเดนลอดใตบนได กอาจ จดอยในลกษณะนได บคคล

ในสงคมไหนกได อาจจะมพธกรรมสวนตวหรอเพอวตถประสงคอยางเดยวกน

5. คาถาอาคมถกน ามาใชเพอวตถประสงคบางอยาง เชน เพอการผลต การปองกน

หรอ การท าลายอยางใดอยางหนง

6. คาถาอาคมมลกษณะเดน คอ ผมความเชอ หรอผปฏบตตามไมรสกวาเปนกจกรรม

ทเปนประโยชนตอกลมสงคม ปฏบตการทางคาถาอาคมไมจ าเปนตองท าในนามกลม และไมไดเรงรด

ใหประชาชนมความรสกอยางหนงอยางเดยวกน ไมจ าเปนตองมโบสถ วด หรอสถานทอนเปน

จดศนยกลาง นกเลนคาถาอาคม เปนตวแทนของตวเองเทานน

3.4 แบบของคาถาอาคม

เวอรมอน (Vermon) ไดแบงคาถาอาคมไวเปน 5 แบบ ซงแตละแบบมลกษณะแตกตาง

กนออกไป ดงน (จ านงค อดวฒนสทธ, 2524 : 52 – 55)

1. คาถาอาคมเพอการเลยนแบบ (homophatic or imitative magic) เหตผลสนบสนน

คาถาอาคมแบบนมอยวา สงทเหมอนกนยอมผลตสงทเหมอนกน ผปฏบตตามคาถาอาคมแบบนเชอวา

การปฏบตตามการเคลอนไหวบางอยางชวยท าใหเกดวตถประสงคทนาปรารถนา

2. คาถาอาคมเพอใหเกดซ า (repetitive magic) เหตผลชวยสนบสนนจากคาถาอาคม

แบบนมอยวา เหตการณทไดสงเกตเหนวาไดเกดขนในขณะเดยวกน หรอด าเนนไปตามแบบเดยวกนนน

ยงคงด าเนนไปตามแบบเดยวกนอยดวย

3. คาถาอาคมเพอการตอเนอง (contagious magic) ในคาถาอาคมแบบนจะมความเชอ

วา สงซงครงหนงไดอยดวยกนและจะตองอยดวยกนชวนจนรนดร ในเวลาตอมาและจะมอทธพลตอกน

และกน แมจะถกพรากออกจากกนแลวกตาม หรอวาทรพยสนสมบตสวนตวของบคคลแมจะสญหาย


กยงมความสมพนธกบเขาอย ดงนน อะไรกตามทเกดขนแกสงของทเนองดวยรางกายของบคคล

มากอน ยอมกระทบกระเทอนตอรางกายเหนอเจาของเดมได

4. คาถาอาคมเพอใหเกดตามก าลงเจตนา (power of will magic) พลงทางเวทมนตร

คาถา เชอวาความมสมพนธกบพลงทางจตของบคคลบางคน ดวยเหตนจงเชอกนวา ถาบคคลมความ

เชออยางแทจรงแลว เขาจะไดรบผลส าเรจในอนทจะบรรลถงสงทเขาตองการ เชน ถาบคคลรงเกยจ

ศตรอยางมาก อาจจะใชพลงสมาธจตท าลายศตรได หรอถาเขาคดถงครกของเขามาก เขาอาจจะใช

พลงสมาธเรยกความรกตอบ และความคดถงจากคนรกของเขาได ในเวทมนตรคาถาแบบนมกจะม

สวนประกอบแหงเวทมนตรเพอการเลยนแบบดวย ซงชวยใหเกดผลตามทพงประสงคแกบคคล

5. คาถาอาคมเพอสงตองหามหรอแบบลบ (taboo or negative magic) คาถาอาคม

แบบน ไมใชสงทบคคลตองท าใหสวนทเกยวของกบพลงในโลกทไมมใครร แตเกยวของกบสงทบคคลร

และตองการจะหลกเลยง


ศาสนา (Religion)

4. ศาสนา

๔.๑ ความหมายของศาสนา

ค าวา ศาสนา มาจากภาษาสนสกฤต “ศาสน” ถาเปนภาษาบาลใช “สาสน” แปลวา

ค าสอนหรอขอบงคบ ค าสอนเปนค าแนะน าใหบคคลกระท าความดตามหลกประพฤตปฏบตในศาสนาท

เรยกวา ธรรมะ และขอบงคบหมายถงขอหามในการกระท าความชวทงทางกายและวาจา ซงทาง

พระพทธศาสนาเรยกวา “ศล” ค าวา “ศาสนา” ในภาษาไทยตรงกบค าภาษาองกฤษวา Religion ซงค าน

มาจากภาษาละตน วา Religio แปลวา สมพนธหรอผกพน ดงนน Religion จงหมายถง ความผกพนหรอ

ความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจา มผใหความหมายของค าวา ศาสนา ไวตางๆ กน เชน

1. ศาสนา หมายถง ลทธความเชอถอของมนษยอนมหลก คอ แสดงก าเนดและความ

สนสดของโลก เปนตน อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาปอน

เปนไปในฝายศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธพธทกระท าตามความเหนหรอตามค าสงสอนในความ

เชอถอนนๆ (ราชบณฑตยสถาน, 2525 : 291)

2. ศาสนา คอ ทรวมแหงความเคารพนบถออนสงสงทพงทางจตใจของมนษย และ

ค าสงสอน (สชพ ปญญานภาพ, 2532 : 9)

3. ศาสนา หมายถง หลกการอนถกตองและสอดคลองกบกฎจกรวาลทพระศาสดา

คนพบและสงสอนไวใหคนปฏบตตาม เพอจะไดด ารงชพอยอยางเปนสขในโลกน และเมอตายไปแลวก

จะไดบรรล ถงฝงโลกตตระอนเปนนรนดร ซงความหมายนใชกบศาสนาทางตะวนออก เชน ศาสนา

พราหมณ ฮนด และพทธ เปนตน อกความหมายหนง ศาสนา หมายถง ความสมพนธระหวางมนษยกบ

เทพเจาเสมอ การปฏบตของศาสนกชนกเปนการเอาอกเอาใจและรบใชเทพเจาโดยวธตางๆ ซงเปน

ความหมายทใชกบศาสนาทางตะวนตก เชน ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม เปนตน (แสง จนทรงาม,

2534 : 2 – 13)

จากความหมายของศาสนาทมผอธบายไวดงกลาว พอสรปไดวา ศาสนา หมายถง ค า

สอนของศาสดาหรอผประกาศทเปนทเคารพ ศรทธาของแตละคน ซงค าสอนตางๆ เหลานนจะเปน

แนวทางในการปฏบต โดยทผปฏบตตามกจะพบกบความสขในการด ารงชวต

๔.๒ องคประกอบของศาสนา

ค าสงสอนหรอความเชอถอใดๆ ทจดวาเปนศาสนาจะตองมองคประกอบดงน

1. ศาสดา ศาสนาท กศาสนาต อ งม ผ ต งศ าสนาหรอ เร ยก ว า ศาสดา เชน

พระพทธศาสนา มพระพทธเจาเปนศาสดา ศาสนาครสตมพระเยซเปนศาสดา ศาสนาอสลามมนบโม

ฮะหมดเปนศาสดา เปนตน

2. คมภรศาสนา ศาสนาแตละศาสนาจะมค าสอนทจดจารกรวบรวมไวเปนลายลกษณ

อกษร เรยกวา คมภรศาสนา มชอตางกนตามแตละศาสนา เชน คมภรของพระพทธศาสนา เรยกวา


คมภรพระไตรปฎก คมภรไบเบลของศาสนาครสต คมภรอลกรอานของศาสนาอสลาม ค าสอนท

ปรากฏในคมภรนนๆ จะตองมศาสดายอมรบวามอยจรงในประวตศาสตรเปนผประกาศค าสอน โดยค า

สอนนนตองเปนเรองของศลธรรม จรรยา พรอมทงผลของการปฏบตตนตามค าสอนนน นอกจากนค า

สอนนนตองมผรบมาปฏบตสบตอกนมา เชน พระหรอนกบวช ตลอดจนเปนทยอมรบนบถอของ

ประชาชน ผทนบถอพระพทธศาสนา เรยกวา พทธศาสนกชน ผทนบถอศาสนาครสตนกาย

โรมนคาทอลก เรยกวา ครสตง ผทนบถอครสตศาสนานกายโปเตสแตนต เรยกวา ครสเตยน ผทนบถอ

ศาสนาอสลาม เรยกวา อสลามมกชนหรอมสลม

3. สาวก หมายถง ศษยของศาสดาเปนผสบทอดค าสอนของศาสดา และปฏบตตน

ตามหลกค าสอนนนอยางเครงครด เชน พระสงฆในพระพทธศาสนา บาทหลวงในครสตศาสนานกาย

โรมนคาทอลก ส าหรบศาสนาอสลามถอวาผทนบถอศาสนานทกคนเปนสาวก เรยกวา มสลม

4. ศาสนสถาน หมายถง สถานททใชประกอบพธทางศาสนา หรอศาสนพธ เชน ศาสน

สถานในพระพทธศาสนา คอ วด ซงประกอบดวย โบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ เปนตน ศาสนาครสต

มโบสถ วหาร ศาสนาอสลามมสเหราหรอมสยด นอกจากนแตละศาสนายงมสญลกษณหรอ

เครองหมายประจ าศาสนา เชน พระพทธศาสนามสญลกษณเปนธรรมจกร พระพทธรป ศาสนาครสต

นกายโรมนคาทอลกมสญลกษณเปนไมกางเขน และศาสนาอสลามมสญลกษณเปนพระจนทรครงซก

กบดาว เปนตน

5. ศาสนพธ หมายถง พธกรรมทางศาสนา แตละศาสนาจะมพธทแตกตางกนเปนแบบ

เฉพาะของศาสนานนๆ ศาสนพธของพระพทธศาสนา เชน พธอปสมบท พธรบภกษทตองอาบตหนกเขา

หมสงฆ เรยกวา ญตตจตตถกรรม ซงเปนพธของสงฆ พธทอดกฐน พธท าบญในโอกาสตางๆ พธเวยน

เทยนในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเปนพธกรรมของพทธศาสนกชน ศาสนพธของศาสนาครสต เชน

พธศลจม พธศลมหาสนท พธลางบาป พธมซซา พธแตงงาน ศาสนพธของศาสนาอสลาม เชน การท า

ละหมาด การถอศลอดพธฮจญ เปนตน

6. เปนเรองของความเชอถอและมการปฏบตตามความเชอนน

ทกศาสนาไมจ าเปนจะตองมองคประกอบทง 6 ขอ แมจะขาดขอใดขอหนงกยงนบวา

เปนศาสนา เชน ศาสนาขงจอ มแตศาสดาไมมนกบวช หรอแมแตศาสนาของชาวอยปตและบาลโลเนย

กไมม องคศาสดา หรอศาสนาฮนดและชนโตกไมมศาสดาเชนกน

๔.๓ สาเหตทมศาสนา

ศาสนาเกดจากการหาทพงพง หาสงทจะชวยมนษยใหพนจากความกลว พนจาก

อนตราย อนเกดจากธรรมชาตเปนส าคญ นอกจากนนยงอาจเกดจากสาเหตอนๆ ซงพอจะแยกออก

ไดดงน

1. ความไมรและความกลว ความไมรในทนหมายถง ความไมรถงสาเหตทท าใหเกด

ปรากฏการณตางๆ บนแผนดนและบนฟา จงท าใหเกดความกลวตอปรากฏการณทเกดขน ทงน

เนองจากมนษยคดวาปรากฏการณธรรมชาต เชน แผนดนไหว น าทวม ฟารอง ฟาผา พาย แสงสวาง


จากดวงอาทตย ดวงจนทรและดาวเกดขนไดอยางไร โดยเฉพาะภยธรรมชาต เชน พาย น าทวม

แผนดนไหว ซงท าใหเกด ความเสยหายตอชวตและทรพยสน มนษยจงเกดความกลวและเหนวา

ธรรมชาตเปนสงศกดสทธ สามารถท าใหเกดทงสงทดและไมด โดยคดวาสงทเกดขนนนเกดจากการ

กระท าของเทพเจาประจ าปรากฏการณธรรมชาต เชน เทพเจาแหงลมคอวาย เทพเจาแหงน าคอวรณ

เทพเจาแหงไฟคออคน ดงนนเพอใหเทพเจาน าสงทดมาใหกบมนษย จงมการสงเวยตอเทพเจาดวย

อาหารหรอสถานทสถต ซงเปนมลเหตในการสรางโบสถ วหาร หรอเทวสถานในศาสนาประเภทเทวน

ยมส าหรบเปนทสถตของเทพเจา

นอกจากน กรยาบางอยางของมนษยทแสดงถงความกลวหรอการยอมแพตอสงทม

อ านาจเหนอตน โดยมนษยคดวาจะหนหรอตอสอยางไร คงจะไมสามารถชนะอ านาจของเทพเจาท

บนดาลใหเกดปรากฏการณธรรมชาต เชน พาย แผนดนไหว จงตองยอมแพ ซงสงเกตไดจากการกม

ศรษะ การไหวเพอขอความเมตตาหรอขอพรจากเทพเจา เพอใหสามารถชนะภยอนตรายทงปวง กรยา

เหลานจงนาจะเปนตนก าเนดของพธกรรมในบางศาสนา เชน การกราบไหวบชาดวงอาทตยเวลารง

อรณของชาวฮนด โดยถอวาเมอพระอาทตยเรมขนกเปนเทพธดาองคหนงชอวา อษา เปนตน

2. ความภกด หมายถง ความเชอถอ ความเลอมใสในบคคลหรอสงตางๆ วามความด

มอ านาจควรแกการยกยองใหความเคารพ การแสดงความเคารพยกยองตอสงทตนเชอถอ เลอมใส จะ

มลกษณะตางๆ กน เชน การกราบไหว การกลาวค าสรรเสรญ การปฏบตตามค าสอน หรอการ

ประพฤตตนเชนเดยวกบบคคลทตนเคารพ ซงเปนมลเหตหนงของการก าเนดศาสนาทยดถอ

ความศรทธาเปนหลกส าคญ โดยเปนศาสนาประเภทเทวนยม เชน ศาสนายวหรอยดาย ทยดถอพระเจา

องคเดยว คอ พระยะโฮวา และม ค าสอนทด เชน จงนบถอพอแมของตน อยาฆาคน อยาลวงประเวณ

ในลกเมยของเขา อยาขโมย เปนตน เมอเปนสงทดจงเปนทยอมรบนบถอและมผปฏบตตนตามค าสอนน

3. ความมเหตผลหรอปญญา หมายถง การใชสตปญญาในการพจารณาคนหา

ความจรงของสงทเกดขนในชวตมนษย โดยเชอวาผลทเกดขนกบชวตทกอยางลวนมาจากเหต คอ

การกระท าของตนเอง อาจเปนทางกาย ทางวาจา หรอทางใจ ไมใชเกดจากอ านาจของเทพเจา ดงนน

ศาสนาทเกดขนจากความมเหตผล จงสอนใหเชอผลของกรรมหรอการกระท าของตนเอง ผใดท าความ

ดยอมไดรบผลด ผ ใดท าความชวยอมไดรบผลราย ศาสนาท เกดขนโดยความม เหตผล คอ

พระพทธศาสนา

4. เกดจากอทธพลของบคคลส าคญ ศาสนาหรอลทธทเกดจากความส าคญของบคคล

เกดขนทกหนทกแหงทมความส าคญของบคคลทอย ความส าคญของบคคลทมาเปนเหตของศาสนา

หรอลทธอนเปนเหตเกดขนโดยบรสทธจากหวใจคน ไมตองมใครบงคบ ไมตองมใครวางหลก ใครนบถอ

ความส าคญของผใดกพากนกราบไหวเคารพบชา

5. เกดจากลทธการเมอง ลทธการเมองอนเปนมลเหตของศาสนาเปนเรองสมยใหม

ไดจากความเปนจรงทลทธการเมองเฟองฟขนมา ลทธการเมองนนมอทธแพรหลายเขาไปในหวใจ

คนจน ทอดทงศาสนาเดมเสยแลว นบถอเอาลทธการเมองนนวา เปนศาสนาประจ าสงคมและชาต


ลทธการเมองทจะขอยกมาเปนตวอยางทงในอดตและในปจจบน คอ ลทธ นาซสม ลทธฟาสซสม และ

ลทธคอมมวนสต เปนตน

๔.๔ ววฒนาการของศาสนา

ววฒนาการทางศาสนา หมายถง การเปลยนแปลงความเชอของมนษยในดานศาสนา

ทมความกาวหนาเปลยนไปอยางมระเบยบ จากความเชอและพธกรรมเกยวกบธรรมชาตไปสความเชอ

และพธกรรมทสลบซบซอนยงขน

สาเหตของการววฒนาการทางศาสนา เกดจากความคด ความเชอ และพฤตกรรมของ

มนษย เปลยนไป เชน ฐานะของเทพเจาจะเปลยนไปตามความคดของมนษย ท งน เนองจาก

ศาสตราจารยรส เดวดส กลาววา เทพเจามอยในสมองของผเคารพบชาเทพเจานนเอง หาไดมอยทอน

ใดไม เทพเจาเปนเพยงความคด (แสง จนทรงาม, 2534 : 224)

นอกจากน ความกาวหนาทางวทยาศาสตรกเปนอกสาเหตหนง ทท าใหความเชอของ

มนษยเปลยนไป เชน บางศาสนามความเชอวาพระเจาเปนผสรางสงทม ชวคราวกบมนษยดวย

แตทฤษฎทางวทยาศาสตรกลาววา สงทมชวตในปจจบน มววฒนาการมาจากสงมชวตชนต า เปนพช

หรอสตวแลวคอยๆ เปลยนแปลงมาตามล าดบ ดงทฤษฎววฒนาการของ ชาลส ดารวน (Charles

Dawin) จากความเชอของมนษยท เปลยนไปและการคนพบสงใหมๆ จงท าใหศาสนาตองมการ

เปลยนแปลงไป โดยจะแยกพจารณาเปน 2 กรณ

ววฒนาการของศาสนาประเภทเทวนยม มล าดบการเปลยนแปลงดงน

1. การนบถอธรรมชาต หรอธรรมชาตนยม (Naturalism) ในสมยกอน

สงกอสรางตางๆ อยางปจจบนยงไมม มนษยอาศยอยทามกลางธรรมชาตและการคดหาเหตผลของ

การเกดปรากฏการณธรรมชาต ดงนนเมอมปรากฏการณธรรมชาตใดๆ เกดขน ทงบนฟาและบน

แผนดน เชน การสองแสงของดวงอาทตย ดวงจนทร ดวงดาว รง ตนไม ภเขา แมน า เปนตน จงท าให

มนษยมความรสกนกคดไปตางๆ อาจรสกประหลาดใจ เกดความรกหรอเกดความกลว ซงน าไปสการ

กราบไหวเคารพบชาตอสงทเกดขนตามธรรมชาตโดยตรง เพอใหตนมความสขปราศจากภยพบตใดๆ

แสดงถงการนบถอธรรมชาตโดยมพฤตกรรมตางๆ กน เชน การกราบไหวบชาดวงอาทตยเวลารงอรณ

ของชาวฮนด การไหวดวงจนทรของชาวจน การช าระลางบาปในแมน าคงคาของชาวฮนด การบชา

ตนโพธของพทธศาสนกชน เพราะเปนตนไมทพระพทธเจาอาศยรมเงาขณะตรสร เปนตน ตอมา

ภายหลงมนษยมความคดวา การเปลยนแปลงในธรรมชาตทเกดขน เกดจากพลงภายในสงตางๆ

เหลานน

2. การนบถอพลงในธรรมชาตหรอพลงนยม (Animatism) โดยมนษยเคารพ

บชาธรรมชาตโดยตรง เนองจากความรกหรอความกลว โดยไมคดถงพลงหรออ านาจใดๆ ตอมามนษย

มความคดสลบซบซอนยงขน โดยคดวาในธรรมชาตนนจะตองมพลงหรออ านาจอยางใดอยางหนงอย

ภายใน จงท าใหเกดปรากฏการณตางๆ ได เชน ฟาแลบ ฟารอง พาย ฝน เปนตน มนษยจงเชอวา

อ านาจทมอยในธรรมชาต สามารถบนดาลใหตนมความสขหรอพนจากภยพบตตางๆ ได จงกราบไหว


บชาในสงนน ในปจจบนความเชอทวาวตถตามธรรมชาตนนมพลงหรออ านาจยงคงมอย ดงตวอยาง

จากการใชหญาคาประพรมน ามนตร พราหมณ ถอวาหญาคาเปนสงศกดสทธ ก าจดใหตายยาก

ชาวพทธถอวาหญาคาเปนหญามงคล โดยเชอวาเปนพทธบลลงกทพระพทธเจาประทบใตตนโพธในวน

ตรสร หยกทใชท าเปนเครองประดบของชาวจนถอวาเปนพลอยจากสวรรค เปนทรวมของลกษณะพเศษ

5 ประการ คอ Jin หมายถง ความเมตตา Gi หมายถง ความสงบเสงยม Yu หมายถงความกลาหาญ

Ketsu หมายถงความยตธรรม Chi หมายถงความฉลาด นอกจากนวตถมงคลทางศาสนา เชน พระ

เครอง รปภาพ เครองใชของพระผซงเปนทเคารพของบคคลทวไป เชอกนวามพลงศกดสทธสามารถ

คมครองผเปนเจาของใหคลาดแคลวจากอนตรายใดๆ หรอท าใหประสบความสขกได ซงเปนเรองของ

ไสยศาสตร นกคนควาทางศาสนาชาวองกฤษชอ เซอร เจมส เฟรเซอร (Sir James Frazer) มความเชอ

วา ความเชอทางศาสนาแรกทสดของมนษย คอ ความเชอในเรองของเวทมนตรอาถรรพณหรอ

ไสยศาสตร

3. การนบถอวญญาณหรอวญญาณนยม (Animism) วญญาณ หมายถง สงท

เชอถอกนวามอยในกายเมอมชวต เมอตายจะออกจากกาย ลองลอยไปหาทเกดใหม วญญาณดวง

สดทายทจากไปเรยกวาจตวญญาณ วญญาณดวงแรกทเกดใหมเรยกวาปฏสนธวญญาณ และ

วญญาณทอยระหวางจตกบปฏสนธเรยกวา ภวงควญญาณ นอกจากนวญญาณยงหมายถงการรบร

ถารบรทางตาเรยกวาจกษวญญาณ การรบรทางห เรยกวา โสตวญญาณ

4. การนบถอเทพเจาหลายองคหรอพหเทวนยม (Polytheism) ววฒนาการ

ทางศาสนาอกขนหนง คอ การเปลยนจากการเคารพบชาธรรมชาตและวญญาณ มาเปนการบชา

เทพเจา อยางแทจรง โดยมนษยคดวาเทพเจาของตนนนนาจะมรปรางเชนเดยวกบมนษยมากกวาทจะ

เปนสตว ในระยะแรกมนษยใหเทพเจาของตนมรปรางเปนมนษยผสมกบสตว เชน เทพเจาฮอรสของ

อยปต มรปรางเปนมนษยมศรษะเปนนก เทพเจาลเปอรคสของโรมน หรอปเตอรแพนมล าตวครงลาง

เปนแพะครงบนเปนมนษย การนบถอเทพเจาทมรปรางระหวางมนษยผสมกบสตว เรยกวา พหเทวรป

สตวมนษยนยม (Therianthropic Polytheism) ตอมามนษยมความคดวาเทพเจาของตนควรมรปราง

เชนเดยวกบมนษย มอารมณและ ความตองการเชนเดยวกบมนษยดวย เชน พระอศวรเปนเทพเจาของ

ศาสนาฮนด มมเหสคอพระอมาและพระคงคา ยคนจงเปนยคของการนบถอเทพเจาทมรปราง

เชนเดยวกบมนษย เรยกวาพหเทวรป มนษยนยม (Anthropomorphic Polytheism) เทพเจาในศาสนายค

นจงมหลายองค บางองคเพอใหดศกดสทธ สามารถปกปองดแลคมครองผเคารพบชาไดจ านวนมากๆ

จงสรางเทวรปใหมแขนหลายแขน มหนาหลายหนา เปนตน

5. การนบถอพระเจาองคเดยวหรอเอกเทวนยม (monotheism) เนองจาก

เทพเจาของศาสนาประเภทพหนยมซงมเทพเจาหลายองค แตละองคจะมความสามารถและหนาท

ตางกน เชน ในศาสนาพราหมณหรอฮนด มพระพรหมเปนผสราง พระวษณหรอพระนารายณเปน

ผรกษา พระศวะหรอพระอศวรเปนผท าลาย เมอเทพเจามหลายองคและมหนาทตางกน ดงนนถามนษย

จะเลอกบชาเทพเจาองคใดองคหนงเพยงองคเดยว คงจะล าบากในการตดสนใจ จงใหความส าคญกบ


เทพเจาแตละองคเทาเทยมกน แตขณะใดขณะหนงจะยกใหเทพเจาองคหนงเปนเทพเจาทยงใหญทสด

เปนการชวคราวในแตละพธกรรม ซงเปนววฒนาการทางศาสนาอกขนหนง เรยกวา ปจเจกเทวนยม

(Henotheism) การใหความเคารพบชาตอเทพเจาองคใดองคหนงใหมความส าคญเหนอเทพเจาองคอน

นอกจากจะมเฉพาะบางขณะเวลาหรอบางพธกรรม ซงเปนปจเจกเทวนยมชวคราว แตเทพเจาบางองค

เปนทเคารพบชาของคนบางกลมหรอบางทองถนอยตลอดกาล ถอวาเปนปจเจกเทวนยมถาวร เชน

เทพธดาอาธนาเปนเทพประจ าเมองเอเธนส ส าหรบพระพทธศาสนาแมจะไมมเทพเจาแตชาวไทยทนบ

ถอศาสนาพทธบางกลม ใหความเคารพตอพระพทธรปบางองคเสมอน เปนเทพเจาไดรบการกราบไหว

บวงสรวงบชา จงถอวาเปน “ปจเจกเทวนยม” ในพระพทธศาสนา เชน พระรวงโรจนฤทธ หลวงพอวด

ไรขง จงหวดนครปฐม หลวงพอพทธโสธร เปนทเคารพนบถอของชาวจงหวดฉะเชงเทรา และจงหวด

ใกลเคยง จงคลายกบเปนเทพเจาประจ าถน การนบถอเทพเจาประจ ากลมประจ าถนเพยงองคเดยวหรอ

ปจเจกเทวนยม เปนววฒนาการศาสนาทน าไปสการนบถอเทพเจาทส าคญทสดเพยง องคเดยว เรยกวา

เอกเทวนยม

ศาสนาทนบถอเทพเจาเพยงองคเดยว จะเนนสอนใหผทนบถอศาสนามความ

ศรทธา ความรก เคารพในเทพเจาเพยงองคเดยว และเปนผทจะไดไปอยกบเทพเจาในสวรรคตลอดกาล

คนทไมได นบถอศาสนานจะไมมความสขหลงจากทตายไป นอกจากนยงเชอวาเทพเจาทตนนบถอนน

เปนผทมอ านาจสงสดในจกรวาล สามารถท าใหคนมความสขหรอความทกขได ดงนนผทนบถอศาสนา

นจะปฏบตตนอยางเครงครดตามค าสอนในศาสนา พยายามท าความด ละเวนความชวเพอใหพระเจา

โปรดปรานตนในขณะเดยวกนจะพยายามชวยผอนใหมโอกาสอยกบพระเจาเชนตน จงพยายามเผยแผ

ศาสนาของตนไปยงทตางๆ

ศาสนาทเปนเอกเทวนยมหรอเคารพเทพเจาเพยงองคเดยว เชน ศาสนา

อสลาม ศาสนายดาย และศาสนาครสต ส าหรบศาสนาอสลาม ศาสนายดาย เปนศาสนาทนบถอเทพ

เจาองคเดยวอยางแทจรง ไมเคารพเทพเจาองคอนหรอศาสนวตถใดๆ ดงทปรากฏในหลกธรรม ดงน

ศาสนายดายหรอยว นบถอเทพเจาองคเดยวคอเทพเจายาหเวห (Yahweh)

มขอปฏบตในบญญต 10 ประการ บางสวนกลาววา อยามพระเจาอนตอหนาเราเลย อยาท ารปเคารพ

ส าหรบตวหรอสณฐานรปสงหนงสงใด ซงอยในอากาศเบองบนกด ซงมอยใตน าใตแผนดนกด อยา

กราบไหวมน (เสฐยร พนธรงส, 2516 : 234)

ศาสนาอสลาม มขอปฏบตส าหรบชาวมสลม ตองปฏญาณตนวา ขาพเจาจะไม

เคารพบชารปเคารพใดๆ นอกจากพระอลเลาะหอนเปนพระเจาทแทจรง จะประพฤตตนในทางท

บรสทธ เปนธรรม และจะเชอฟงค าของพระเจาทกประการ (พระญาณวโรดม (ประยร สนตงกโร),

2529 : 213)

ส าหรบศาสนาครสต ถงแมจะนบถอเทพเจาองคเดยวคอ พระยะโฮวา แต

เนองจากมหลายนกาย บางนกายจะนบถอพระเจาองคเดยวอยางแทจรง ไมยกยองบชาแมพระและ


นกบญ ไมนยมประดษฐานรปเคารพใดๆ เชน นกายโปแตสแตนต ส าหรบนกายโรมนคาทอลก นอกจาก

จะนบถอเทพเจาแลวยงนบถอพระ นกบญ และศาสนวตถดวย

ววฒนาการของศาสนาประเภทอเทวนยม (Atheism) เปนววฒนาการทางการ

นบถอ อกอยางทเชอวาไมมพระเจาหรอสงศกดสทธสงสดในโลก ทสามารถสรางหรอท าลายทง

สงมชวตและไมมชวตดวยอ านาจของเทพเจา สาเหตทท าใหเกดศาสนาประเภทอเทวนยม นาจะเกดจาก

ความเชอของมนษยทมตอเทพเจาเปลยนไป ไมเชอวาเทพเจาจะสามารถบนดาลทกสงทกอยางให

เกดขน ตลอดจนความกาวหนาทางวทยาศาสตรสามารถทจะสรางสงตางๆ ใหเกดขนโดยมนษยหรอ

พสจนถงก าเนดของสงตางๆ ไดดวยเหตผล เชน พาย เกดจากการเคลอนทของมวลอากาศทมอณหภม

ตางกน ฝนเกดจากการปะทะกนของ แนวอากาศรอนและเยน ท าใหไอน ากลายเปนหยดน า ความด

ความชวเกดจากการกระท าของมนษยเอง ไมใชเทพเจาเปนผบนดาล ดวยเหตทความคดของมนษย

เปนไปอยางม เหตผล จงท าใหความเชอทางศาสนาเปลยนไปเปนศาสนาทม เหตผลดวย เชน

พระพทธศาสนา ศาสนาเชน เปนตน

พระพทธศาสนาและศาสนาเชน ไดชอวาเปนศาสนาประเภทอเทวนยม เนองจากม

ศาสดาเปนมนษย เมอคนพบความจรงในหลกค าสอนจงน ามาเผยแผตอมนษยดวยกน ใครจะเชอ

หรอไมกเปนอสระของแตละบคคล ผทปฏบตตามค าสอนยอมไดรบผลตามค าสอนนนดวยตนเอง โดย

ไมตองสวดออนวอนเทพเจาใดๆ ผลลพธทเกดขนจากเหตทกระท าดวยโดยตนเองทงสน

โดยสรปแลว ลทธศาสนาเกดขนตงแตโบราณยงคงสภาพอยเพยงวชาการ ไมมคนนบ

ถอกด ลทธศาสนาทเกดขนแลวยงคงอยมผนบถอตอกนมาถงปจจบนกด นกปราชญฝายศาสนา

พจารณาความเปนไปของมนษยตามประวตศาสนาทเปนมา ก าหนดล าดบแหงการนบถอ หรอล าดบ

แหงศรทธาทกาวออกมาเปนขนๆ แบงเปน 7 ล าดบตามววฒนาการแหงความคดของมนษย คอ

1. การนบถอธรรมชาต

2. การนบถอผสางเทวดา

3. การบชาบรรพบรษ

4. การนบถอเทพเจาหลายองค

5. การนบถอเทพเจาองคหนงของชนกลมหนง

6. การนบถอเทพเจาองคเดยว

7. ศาสนาทไมมการนบถอเทพเจาโดยใชหลกเหตผล

จะเหนไดวา ความเชอดงเดมทววฒนาการมาตามล าดบดงกลาวแลว เมอรวม

ความเชอเขาเปนกลมแลวจะไดเพยง 2 กลมใหญคอ (ด ารงค ฐานด, 2523 : 187)

1. ความเชอประเภทเทวนยม (theism) เปนความเชอทถอพระเจาสรางโลก

ทรงบ ารงเลยง ทรงรกษา และทรงปกครองอยตลอดเวลา ความเชอรปแบบนเปนความเชอทผกพนอย

กบเทพเจาหรอพระเจา (God) ประจ าศาสนาในลกษณะทวาทกสงทกอยาง พระองคทรงสรางมา

ทงหมดและเมอพระองคทรงสรางมาทงหมดแลว มนษยจงตองผกพนกบพระองคดวย


2. ความเชอแบบอเทวนยม (atheism) เปนระบบความเชอทอาศยเหตผลและ

เปนความจรงเปนส าคญ โดยไมผกพนกบเทพเจา เปนค าสอนทางศาสนาทมอยตามความจรงเปน

วทยาศาสตรมเหตมผล เปนระบบความเชอทเกดจากความกาวหนาทางสตปญญาของมนษย ความเชอ

ในรปนจงไมม ความงมงายตอสงทไรเหตผล

๔.๕ ประเภทของศาสนา

การแบงศาสนาออกเปนประเภทตางๆ มหลกเกณฑตางๆ กน ดงน

1. แบงตามหลกภมศาสตร ซงเปนทก าเนดของศาสนา แบงไดเปน 3 ประเภท คอ

1.1 ศาสนาทก าเนดในดนแดนบรเวณเอเชยตะวนออก เชน ประเทศจน เปน

ถนก าเนดของศาสนาขงจอ (Confucianism) ศาสนาเตา (Taoism) ประเทศญปนเปนถนก าเนดของ

ศาสนาชนโต (Shinto Religion) ฯลฯ

1.2 ศาสนาทก าเนดในดนแดนบรเวณเอเชยใต เชน ประเทศอนเดย เปนถน

ก าเนดของศาสนาพราหมณหรอฮนด (Hinduism) ศาสนาเชน (Jainism) ศาสนาซกข (Sikhism) และ

พระพทธศาสนา (Buddhism) ฯลฯ

1.3 ศาสนาทก าเนดในดนแดนบรเวณเอเชยตะวนตก เชน ประเทศปาเลสไตน

เปนถนก าเนดของศาสนายดาย (Judaism) และศาสนาครสต (Christianity) ประเทศ ซาอดอารเบย เปน

ถนก าเนดของศาสนาอสลาม (Islam) ประเทศเปอรเซยหรออหราน เปนถนก าเนดของศาสนาโซโรอส

เตอร (Zoroaster Religion)

2. แบงตามการนบถอเทพเจาในศาสนา แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

2.1 ศาสนาประเภทเทวนยม (Theism) เปนศาสนาทนบถอเทพเจา ศาสนา

ในกลมนยงแบงเปนยอยๆ อกเปนพหเทวนยม ปจเจกเทวนยม เอกเทวนยม เชน ศาสนาฮนด ศาสนา

ครสต ศาสนาอสลาม

2.2 ศาสนาประเภทอเทวนยม (Atheism) ศาสนาประเภทนจะไมนบถอเทพเจา

เชน พระพทธศาสนา

3. แบงตามการพฒนาของศาสนา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

3.1 ศาสนาธรรมชาต เปนศาสนาในขนแรกของความเชอของมนษย โดยเชอ

สงทปรากฏอยตามธรรมชาต จะตองมสงทอยนอกเหนอธรรมชาตบนดาลใหเกดขน ศาสนาประเภทน

จะไมมระบบควบคมในการปฏบตทตายตว แตผทนบถอจะปฏบตตามค าสงสอนทไดรบการถายทอดมา

จากบรรพบรษ

3.2 ศาสนาสถาบน เปนศาสนาทมระบบการควบคมในการปฏบตทชดเจน

และ มความมนคง ในแตละศาสนาจะมสถาบนทเปนรปแบบของตวเอง ผทนบถอศาสนาตองปฏบต

ตามกฎเกณฑ ทก าหนดไว เชน ศาสนาอสลาม ศาสนาครสต และศาสนาพทธ เปนตน

4. แบงตามความแพรหลายของศาสนา การแบงประเภทศาสนาโดยวธน พจารณา

จากจ านวนกลมของผนบถอศาสนาเปนเกณฑ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ


4.1 ศาสนาประจ าเผาชน หมายถง ศาสนาทนบถอเฉพาะในกลมชนทเปนถน

ก าเนดของศาสนา หรอชนชาตทเปนผใหก าเนดศาสนา เชน ศาสนาชนโตของชาวญปน ศาสนาฮนดของ

ชาวฮนด ศาสนายดายของชาวยว ศาสนาโซโรอสเตอรของชาวเปอรเซย

4.2 ศาสนาสากล หมายถง ศาสนาทเปนทนบถอของคนทวไปแพรขยายออก

จากถนก าเนดศาสนาไปยงบรเวณตางๆ ของโลก มผนบถอเปนจ านวนมาก ไมจ ากดอยในชนชาตใดชน

ชาตหนง เชน ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาพทธ เปนตน

5. แบงตามเหตการณทางประวตศาสตรศาสนา เปนการแบงประเภทของศาสนา

โดยพจารณาจากเหตการณทเกดขนกบศาสนานนๆ แบงไดเปน 2 ประเภท คอ ศาสนาทตายไปแลว

และศาสนาทยงมผนบถอ

5.1 ศาสนาทตายแลว หมายถง ศาสนาทไมมผนบถอแลว แตทราบไดจาก

หลกฐานทหลงเหลออย เชน สงกอสรางหรอรปปนตางๆ พบวาม 12 ศาสนา (สชพ ปญญานภาพ,

2532 : 39) เชน

- ในทวปอเมรกา ม 2 ศาสนา คอ ศาสนาของพวกเปรโบราณ และ

ศาสนาของพวกเมกซโกโบราณ

- ในทวปอฟรกา ม 1 ศาสนา คอ ศาสนาของอยปตโบราณ

- ในทวปเอเชย ม 5 ศาสนา คอ ศาสนามนก (Manichaeism) มชอ

ตามนามของศาสดา มน (Mani) ศาสนามถรา (Mithraism) หมายถง เทพเจาผยงใหญ ศาสนาของพวก

ฮทไท (Hittites) ศาสนาของพวกบาบโลน ศาสนาของพวกฟนเซย

- ในทวปยโรป ม 4 ศาสนา คอ ศาสนาของกรกโบราณ ศาสนาของ

พวกตวตนโบราณ ศาสนาของพวกโรมนโบราณและศาสนาของพวกสแกนดเนเวย

5.2 ศาสนาทยงมผนบถอ มทงหมด 11 ศาสนา คอ ศาสนาพทธ ศาสนา

ครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาฮนด ศาสนายดาย ศาสนาโซโรอสเตอร ศาสนาชนโต ศาสนาเตา ศาสนา

ขงจอ ศาสนาเชน ศาสนาซกข ศาสนาทงหมดนก าเนดในทวปเอเซย

จากศาสนาทกลาวมาทงหมดน สามารถแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

ศาสนาทนบถอเทพเจาหรอ เทวนยม และศาสนาทไมนบถอเทพเจาหรอ อเทวนยม

๔.๖ ความส าคญของศาสนา

ศาสนามความส าคญในทกๆ ระดบ ตงแตระดบตวบคคล ครอบครว ไปจนถงสงคม

ระดบชาต และระดบโลกในทสด ดงน

1. ความส าคญระดบบคคล ศาสนามความส าคญในระดบปจเจกบคคลเปนอยางมาก

เพราะเปนเครองยดเหนยวจตใจ ท าใหเกดความอบอน ผอนคลายความกลว ความวตกกงวล ลดทอน

ความทกขโศก และเปนเครองน าทางชวต หากศาสนาไมสามารถชน าในระดบบคคลได กจะไมมผลท

แทจรงตอสงคมหรอ ชาตบานเมอง เพราะแทจรงแลวชาตบานเมองกคอทรวมของปจเจกบคคลนนเอง


ศาสนาบางศาสนาจะเนนในการปฏบตธรรมเฉพาะบคคลมากกวาศาสนาอน แตศาสนาทกศาสนาจะ

เหนพองตองกนวา ศาสนามความส าคญยงตอการพฒนาทางจตใจของบคคล

2. ความส าคญระดบสงคม ศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจของบคคลในสงคมให

เขามารวมกนเปนสงคม พธฮจญของศาสนาอสลามนน นอกจากจะรวมศาสนกแลวยงสรางความเสมอ

ภาคและเอกภาพแหงภราดรภาพใหเกดขนในสงคมมสลมดวย พธกรรมตางๆ ในศาสนาลวนม

จดประสงคทจะกระชบความกลมเกลยว และการท างานของสมาชกในสงคม เพอประโยชนสขแกสงคม

สวนรวม

3. ความส าคญในระดบประเทศ ศาสนาเปนมงขวญและเอกลกษณของประเทศ

เปนพนฐานของขนบธรรมเนยมประเพณของชาต ยกตวอยางเชน ประเทศไทยมศาสนาพทธเปนพนฐาน

ความเชอ อนน าไปสประเพณ ขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมไทย เราจะไมสามารถเขาใจคนไทยหรอ

วฒนธรรมไทย ไดเลยหากไมท าความเขาใจกบพทธศาสนาเสยกอน

4. ความส าคญในระดบสากล ศาสนาเปนมรดกอนล าคาของมนษยชาต ศาสนาท า

ใหศาสนกเคารพซงกนและกน มนษยทกคนควรมสทธในการนบถอศาสนา และศาสนาแตละศาสนาพง

ใหความเคารพในสทธขนพนฐานน

อยางไรกตามเราถอวา ศาสนามความจ าเปนตอสงคมมาก อยางนอยกเปนเครองยด

เหนยวของจตใจ หรอเปนเครองชวยพยงใหก าลงใจแกสงคมในการทจะท าอยางใดอยางหนง เพอใหเกด

ความมนใจขน เพราะฉะนนศาสนาจงทรงความส าคญไวในฐานะเครองยดเหนยวทางใจ เพอใหเปน

ตวกระตนใหมนษยไดส าเรจในความประสงค (บรรพต วระสย, 2520 : 191 – 192)

4.7 หนาทของศาสนา

โดยธรรมชาตแลว คนเรามความตองการขนพนฐาน คอตองการทจะท าลายและ

ตองการทจะรกและแสดงความรก ศาสนาจะท าหนาทดงน

1. ศาสนาสนองความตองการในการแสดงออกทางอารมณแกชวต ศาสนาสอนใหม

หรโอตตปปะ ความเกรงกลวตอบาปกรรม จากลกษณะนศาสนาจงชวยสนองตอบตอคน ปรารถนา

ทจะแสดงออกทางอารมณ ท าใหการพฒนาจตใจสงขน ศาสนาชวยสรางบคลกภาพทเปนปกแผนแก

มนษย ชวยท าใหมชองทางแสดงอารมณไปในทางสรางสรรคสงสง และละเอยดออนยงขน ความเจรญ

ทางวฒนธรรมในสงคมปจจบนน เกดขนจากการทเรามศาสนาเปนเครองอบรมกลอมเกลาจตใจของคน

ใหเปนไปในทางสรางสรรค

2. ศาสนาชวยสงเสรมใหมความรความเขาใจในชวตยงขน มนษยนนมความตองการ

ไมมสนสด อยากจะรสงใหมๆ ทเกดขนในชวต อยากจะหาประสบการณเพมเตม อยากจะไดรบการถก

ยอมรบวาเปนสวนหนงของสงคม และอยากจะเขาใจในสงลกลบเกยวกบชวต บางครงความตองการ

ขนพนฐาน อาจสนองตอบไดโดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตร แตในสวนลกซงและในสวนลกลบแหง

ชวตบางประการ หลกการทางวทยาศาสตรไมอาจจะสนองตอบไดนอกจากศาสนาเทานน ความลกลบ

อนเปนปญหาชวต หลายอยางมกจะท าใหสงสย เชน อาจจะตงปญหาวา ท าไมบางคนเกดมาร ารวย


บางคนเกดมายากจน บางคนท าไมสวยงาม บางคนท าไมขเหรไมสวยงาม บางคนท าไมอายสน ตายใน

วยทไมควรตาย บางคนท าไมอายยน ทงๆ ทถกแชงดาใหตายทกวนกไมตายสกท ปญหาเหลาน

วทยาศาสตรไมอาจจะตอบได แตคนสามารถหาค าตอบไดจากหลกค าสอนของศาสนา โดยเฉพาะใน

พทธศาสนานนไดมหลกค าสอนหลายประการทสามารถตอบค าถามอนลกลบดงกลาว

3. ศาสนาสามารถตอบสนองความตองการในสงทเปนสาระ อนไดแก การพนจาก

ความทกข และการชวยท าใหจตใจสงบสข เยอกเยน และน าไปสสขภาพจตทด อนจะมผลตอสขภาพ

รางกาย

4. ศาสนาจะชวยใหเกดความรสกมนคง ปลอดจากความกลว และปลอดจากความ

วตกกงวลตางๆ

5. ศาสนาจะชวยใหพลงใจ เพราะเชอวามสงทจะใหความชวยเหลอ เปนปจจยเสรมใน

การกระท ากจกรรมทงปวง ท าใหมโอกาสเอาชนะความยากล าบาก อปสรรคตางๆ ได

6. ศาสนาเปนปจจยชวยใหคนจดระเบยบชวตและมโอกาสประสบความส าเรจได

7. ศาสนาเปนแรงเสรมในการจดระเบยบของสงคม จากการทผคนปฏบตไปตามหลก

ค าสอน ปฏบตไปตามทางทถกทควร

8. ศาสนาเปนสถาบนทชวยสรางคานยม บรรทดฐานของสงคม และชวยเสรมให

สถาบนครอบครวและสถาบนการปกครองท าหนาทไดเขมแขงยงขน

9. ศาสนาจะท าหนาทในการยดเหนยวสงคมใหเปนอนหนงอนเดยวกน จากการทไดยด

มน ในหลกค าสอนเดยวกน ประกอบพธกรรมรวมกน ท าใหผคนในสงคมมความเปนอนหนงอน

เดยวกน และ จากการททกศาสนามงสนตสขเพอความสข ขจดทกขของปวงชน จะชวยใหมนษยอย

รวมกนดวยสนตสข หนาทของศาสนาในปจจบน ไดขยายหนาทกวางออกไปมากขน ดงทเราอาจพบเหน

ไดงายๆ เชน การจดกจกรรมนนทนาการ การใหบรการอาคารสถานท อปกรณสงของเครองใชตางๆ

เปนตน


รายการอางอง

กงแกว อตถากร. (2519). คตชนวทยา. เอกสารนเทศการศกษา ฉบบท 184. กรงเทพฯ:

หนวยศกษานเทศก

กรมการฝกหดคร. (2514). วรรณกรรมจากบานใน. เอกสารนเทศการศกษา ฉบบท 113.

กรงเทพฯ: หนวยศกษานเทศก กรมการฝกหดคร.

กหลาบ มลลกะมาส. (2518). คตชาวบาน. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง.

เจอ สตะเวทน. (2517). คตชาวบานไทย. กรงเทพฯ : สทธสารการพมพ.

ประคอง นมมานเหมนทร. (2543). นทานพนบานศกษา. กรงเทพมหานคร : โครงการต ารา

และอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประยร ทรงศลป. (2542). การศกษาวเคราะหต านานและนทานพนบานเขมรภาคท 1-9.

กรงเทพฯ : ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏธนบร.

เรไร ไพรวรรณ. (2551). วรรณกรรมทองถน. กรงเทพมหานคร : โครงการผลงานวชาการ

มหาวทยาลยราชภฏธนบรเฉลมพระเกยรต เนองในวโรกาสพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงครองสรราชสมบตครบ 60 ป

ศราพร ฐตะฐาน. (2523). ทฤษฎการแพรกระจายของนทาน. กรงเทพฯ:

ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต.

สมามาลย พงษไพบลย. (2542). คตชนวทยา. กรงเทพมหานคร : ภาควชาภาษาไทย

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏพระนคร.

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ - wordpress.comspiritual beings) ภ...

Documents