การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ. 2554

โดย

รอยเอกหญง วชดา ทศแกว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต วชาเอกการจดการการบรการสาธารณสข

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2559

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ. 2554

โดย

รอยเอกหญง วชดา ทศแกว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต วชาเอกการจดการการบรการสาธารณสข

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2559

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

HEALTH SERVICE FOR ELDERLY PERSON ACCORDING TO DECLARATION OF MINISTRY OF DEFENCE 2011

BY

CAPTAIN WICHUDA TADKAEW

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF PUBLIC HEALTH

MAJOR IN HEALTH SERVICE MANAGEMENT FACULTY OF PUBLIC HEALTH

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2016

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554

ชอผเขยน รอยเอกหญง วชดา ทศแกว ชอปรญญา สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย การจดการการบรการสาธารณสข

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร. ชนนทร เจรญกล ปการศกษา 2559

บทคดยอ

โครงสรางประชากรไทยก าลงเขาสสงคมผสงอายในอนาคตอนใกลน คาดวาแนวโนมในป พ.ศ.2573 ประชากรผสงอายจะอยทประมาณรอยละ 25 ของประชากรทงหมด หลายภาคสวนทงภาครฐและเอกชนไดออกนโยบายในการพฒนาและจดหาบรการตางๆเพอรองรบการเปลยนแปลงน รวมถงไดมการออกประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

วทยานพนธเลมนมวตถประสงคเพอประเมนสถานการณของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ในเรองทเกยวกบ 1) การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายเปนไปตามมาตรฐานหรอไม 2) ระดบความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอก 3) ปจจยทสงผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกและ 4) ปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายการศกษานเปนการศกษาแบบผสมศกษาเชงปรมาณโดยการส ารวจรวมกบการศกษาเชงคณภาพโดยการสมภาษณ โดยศกษาในโรงพยาบาลสงกดกองทพบก 26 แหง ทมการจดบรการส าหรบผสงอาย กลมตวอยางเปนผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร จ านวน 7 คนและหวหนาแผนกผปวยนอก จ านวน 18 คน โดยสมภาษณเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพ รวมถงการจดบรการตามประกาศกระทรวงกลาโหม ส าหรบผสงอายทมารบบรการในแผนกผปวยนอก จ านวน 235 คน เกบขอมลระดบความพงพอใจในการมารบบรการสขภาพ การวเคราะหขอมลใชสถตเชงพรรณนาวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม และใช kruskal wallis test วเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลของผสงอายกบความพงพอใจรายดาน

(2)

ผลการศกษาพบวา 1) การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายมในทกโรงพยาบาล ในการศกษาครงนมชอง

ทางเฉพาะส าหรบผสงอายในจดบรการตางๆ เชน หองเจาะเลอด แผนกเอกซเรย หองจายยา แผนกทนตกรรม และแผนกเวชระเบยน มการปดประกาศไวใหชดเจน และประชาสมพนธใหผรบบรการอนทราบ ดวยแผนกเวชระเบยนมการท าสแฟมเวชระเบยนผสงอายตางสจากผปวยอน มการอ านวยความสะดวกแกผสงอาย โดยการท าขอตกลงความรวมมอกบโรงพยาบาลอนในพนทใหมระบบสงตอทสะดวกรวดเรวระหวางผเชยวชาญแตละสาขา ทงในและระหวางโรงพยาบาลมการจดรปแบบโครงสรางอาคารสถานทและสงอ านวยความสะดวกรองรบผสงอาย

2) เกยวกบความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการผปวยนอก จากการศกษาเผยใหเหนวา ความพงพอใจโดยรวมทกดานอยในเกณฑระดบสงถงรอยละ 50.2 ระดบปานกลางรอยละ 41.3 และอยในเกณฑระดบต าเพยงรอยละ 8.5 เมอเปรยบเทยบระหวางความพงพอใจรายดานพบวาดานคณภาพการบรการผสงอายมความพงพอใจสงทสด ดานความสะดวกในการรบบรการผสงอายมความพงพอใจนอยทสด

3) เมอมาดปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ปญหาและอปสรรคจากการจดบรการสขภาพแกผสงอายตามประกาศกระทรวงกลาโหม จะพบความตองการในดานตางๆ คอ ก.การประกาศนโยบายทชดเจนแกผปฏบตทกระดบชน ข.ผอ านวยการโรงพยาบาลและผบรหารระดบสงมการตอบสนองตอนโยบายทชดเจน ค.การปรบปรงกระบวนการการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ง.มการฝกอบรมการดแลผสงอายใหแกผใหบรการและผแลผสงอาย จ.มการจดฝกอบรมเพอพฒนาการดแลเฉพาะทางแกผสงอาย ฉ.มจ านวนผใหบรการแกผสงอายทเพยงพอ

4) ปญหาและอปสรรคจากการจดบรการสขภาพแกผ ส งอายตามประกาศกระทรวงกลาโหมซงปญหาหลก คอ ขาดแคลนเจาหนาทแพทยและพยาบาลเฉพาะทางทจะใหการดแลผสงอาย การจดหาบคลากรแพทยและพยาบาลไดไมเพยงพอในการใหบรการเฉพาะแกผสงอาย และอาคารสถานทยงไมสะดวกแกผสงอายและยากตอการจดคลนกแยกเฉพาะส าหรบผสงอาย

บทเรยนจากการศกษาน แสดงใหเหนวาในการตอบสนองตอนโยบาย ควรมแนวทางและมาตรฐานการปฏบตทชดเจนแกหนวยบรการจนถงผปฏบตในการจดบรการสขภาพแกผสงอาย ไมเฉพาะแตโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก รวมถงผใหบรการสขภาพตางๆในพนทดวย ควรมการจดตงเครอขายในการดแลสขภาพส าหรบผสงอายในทกระดบทงของภาครฐและเอกชน เพอใหมระบบสงตอทเขมแขง บคลากรทางสขภาพทกระดบควรไดรบการทบทวนเกยวกบการดแลผสงอายแบบองครวม

ค าส าคญ: การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย

(3)

Thesis Title HEALTH SERVICE FOR ELDERLY PERSON ACCORDING TO DECLARATION OF MINISTRY OF DEFENCE 2011

Author Captain Wichuda Tadkaew Degree Master of Public Health Department/Faculty/University Health Services Management

Faculty Of Public Health Thammasat University

Thesis Advisor Associate Professor Chanin Chareonkul, Ph.D. Academic Years 2016

ABSTRACT

Population structure of Thailand is undergoing aging society in the near future it was projected that by the year 2030, Thai population aged 60 years and above would be 25 percent of all population. All sectors of both government and non-government organizations involving in development and provision of services are reviewing the policies to accommodate the changes. Ministry of Defense has recently declared the policy of health services for the elderly population, Guideline and standards for the provision of health services of the elderly was advocated.

This thesis aims to assess the situation of the health services provided for the elderly by the Royal Thai Army hospitals in regards to 1. Whether or not the services provision met the standard criteria as stated, 2. Level of satisfaction with the services among the out-patient, 3. To describe factors affecting the provision of health services for the elderly of the Royal Thai Army hospital and 4. To identify problems and obstacles in providing such services. The study employed mixed-methods of quantitative and qualitative approaches. There were 26 hospitals included in this study. Samples of 7 directors or deputy directors of the hospitals and 18 head departments were interviewed to identify problems and obstacles in provision of health services with reference to standard criteria stated in the Ministry’s policy. In addition, 235

(4)

samples of elderly at the outpatient were drawn to identify level of satisfaction with care. Descriptive statistical methods were used to describe general findings and kruskal wallis test was used to identify relationship between general characteristics of the respondents and their level of satisfaction with care.

Results of the study revealed 1) Health care services for the elderly were organized in every hospital

included in this study. Fast tract services of the following department were made clear to public that specially organized for the elderly patients, i.e, Department of Pathology, Pharmacy Department, Dental Department, Radiology Department and Medical Record Department. In order to accommodate needs of the co-morbid elderly patients, the medical records were assign color that different form records of general patients. To facilitate coordinated care, network of specialized care units and referral system within and between hospitals were organized. The elderly care services unit were renovated to be more elderly friendly.

2) In regard to satisfaction with out-patient services of the elderly, the study revealed that 50.2 percent of the sample elderly were highly satisfied with the services, 41.3 percent were moderately satisfied, and only 8.5 percent indicated low satisfaction. Looking into each aspect of satisfaction, we found that the respondents were highly satisfied with quality of care and least satisfied with accommodations.

3) Looking into factors affecting elderly care services, problem and obstacle to comply with the policy, we found needs for a. strengthening policy advocacy to personnel of all levels, b. strong commitment of the hospital directors and high level administrators, c. improvement in managerial process of the elderly services, d. competency-based training elderly care providers and care takers, e. training for development of specialist in elderly care should be provided f. insufficient number of health personnel for the provision of the elderly care.

4) Problems and obstacles to comply with the advocated policy. The main problem was insufficient number of staffs there was lack of medical doctor specialized in elderly care as well as nurses. The available medical doctor and nurse personnel were not enough to assign specially for elderly care. Furthermore, the

(5)

physical infrastructure like the hospital building were not well designed to serve the elderly patient.

Lessons learned from this study showed that in response to policy advocated, the following programs should be enhanced clear policy with guideline and standard of care should be made known to all parties involved in elderly care provision. This was not limited to the Army Hospital personnel but also the allies care providers in the area. Strong network of cares at all level from both public and private sectors should be established to facilitate information sharing and strengthening referral system. Health personnel at all level should be reoriented towards holistic coordinated care for the elderly.

Keywords: Provision of health care services for the elderly.

(6)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธนสามารถส าเรจลลวงไปไดดวยดเนองจากไดรบความกรณาการชแนะ การเอาใจใสดแลเปนอยางด และการใหก าลงใจดวยดเสมอมาจาก รองศาสตราจารย ดร.ชนนทร เจรญกล รองศาสตราจารย ฉววรรณ บญสยา รองศาสตราจารย ดร.อรนช ภาชน และ อาจารย ดร.พระพล รตนะ ขอขอบพระคณคณะกรรมการวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. เกษร ส าเภาทอง รองศาสตราจารย ดร.วรางคณา จนทรคง และผทรงคณวฒทกทานทกรณาชแนะในการปรบปรงแกไขเพมความสมบรณของวทยานพนธยงขน ขอขอบพระคณคณาจารยคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรทประสทธประสาทวชาความรอบรมสงสอนขาพเจา ขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณพนองพยาบาลโรงพยาบาลคายอดศรทกทาน ทกรณาชวยกนในการปฏบตหนาทแทนขาพเจาเพอใหไดมเวลามาร าเรยนจนจบหลกสตร ขอขอบคณเจาหนาทงานบรการการศกษาของคณะสาธารณสขศาสตรทกทานทชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในการศกษาเสมอมา ขอขอบพระคณอาสาสมครวจยทกทาน ทกรณาเสยสละเวลาใหขอมลทเปนประโยชนแกงานวจยในครงน ขอขอบคณผบรหาร พนองและเจาหนาทโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทกทานทใหความอนเคราะหชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในการเกบขอมลวจย ขอขอบคณเพอนพนองชาว MPH TU 54 ทคอยใหก าลงใจ ดแลชวยเหลอกนมาตลอด ขอขอบคณคณสามทรก ดแล ใหก าลงใจกนเสมอมา และทายทสดนขอขอบพระคณเปนอยางสงแกบดาและมารดาของขาพเจา ทคอยสนบสนนในทกสงอยางท าใหลกประสบความส าเรจในวนน

หากคณงามความดและประโยชนอนใดทเกดจากการศกษาครงนขอมอบใหผมสวนชวยเหลอดงกลาวขางตนและขอขอบพระคณมา ณ โอกาสน

รอยเอกหญง วชดา ทศแกวมหาวทยาลยธรรมศาสตร

พ.ศ. 2559

(7)

สารบญ

บทคดยอ 1

ABSTRACT 3

กตตกรรมประกาศ 6

สารบญ 7

สารบญตาราง 10

สารบญรปภาพ 11

บทท 1 บทน า 1 1.1 ทมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 ค าถามการวจย 4 1.3 วตถประสงคของการวจย 4 1.4 ขอบเขตการวจย 5 1.5 นยามศพท 5

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 7 2.1 แนวคดทฤษฎเกยวกบผสงอาย 7 2.2 สถานการณผสงอายไทย 10 2.3 กฎหมาย นโยบาย และแผนงานผสงอายดานการสาธารณสข 13 2.4 สถานการณการด าเนนงานคลนกผสงอายในประเทศไทย 17 2.5 แนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทย 24 2.6 งานวจยทเกยวของกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทย 27 2.7 แนวคดทฤษฎเกยวกบการวเคราะหองคการ 30 2.8 กรอบแนวคดในการวจย 37

บทท 3 วธการวจย 38 3.1 วธการวจย 38 3.2 ประชากรและกลมตวอยางทใชในการศกษาวจย 38

(8)

3.3 เครองมอและการสรางเครองมอทใชในการวจย 40 3.4 การทดสอบเครองมอทใชในการเกบขอมล 43 3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล 44 3.6 การวเคราะหขอมล 45 3.7 ขอพจารณาดานจรยธรรม( Ethical consideration ) 46

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล 47 4.1 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนหวหนาแผนกผปวยนอก 48 4.2 ขอมลปจจยสนบสนนในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย

ของแผนกผปวยนอก 49 4.3 ลกษณะการจดบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

ส าหรบผสงอาย ตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย 50 4.4 ขอเสนอแนะขอคดเหนของหวหนาแผนกผปวยนอกเกยวกบปญหา 58

และอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายและวธแกปญหา ทไดด าเนนการ

4.5 ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของหวหนา 59 แผนกผปวยนอก

4.6 ผลการสมภาษณเชงลกผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร 60 เกยวกบการบรหารนโยบายในการด าเนนงานส าหรบผสงอายของ โรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

4.7 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก 62 4.8 ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอาย 67 4.9 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก 72

กบความพงพอใจ 4.10 ขอเสนอแนะขอคดเหนของผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก 75

เกยวกบปญหาและอปสรรคในการรบบรการสขภาพส าหรบผสงอาย และวธแกปญหาทเหนควรใหด าเนนการ

4.11 ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของผสงอายทมา 76 รบบรการแผนกผปวยนอก

4.12 อภปรายผล 77

(9)

บทท 5 สรปผลการวจยอภปรายผลและขอเสนอแนะ 90 5.1 สรปผลการวจย 90 5.2 ขอเสนอแนะจากการวจย 96 5.3 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 97

รายการอางอง 99

ภาคผนวก 103

ภาคผนวก ก 103

ภาคผนวก ข 118

ประวตการศกษา 120

(10)

สารบญตาราง

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของหวหนาแผนกผปวยนอก 48

ตารางท 4.2 จ านวนและรอยละของขอมลปจจยสนบสนนของแผนกผปวยนอก 50

ตารางท 4.3 แสดงระดบมาตรฐานของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย 51 ตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย 53

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของผสงอาย 63

ตารางท 4.6 ขอมลโรคเรอรงของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก 65

ตารางท 4.7 จ านวนและรอยละของระดบความพงพอใจโดยรวมและรายดานของผสงอาย 68

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละของระดบความพงพอใจรายประเดนค าถามของผสงอาย 70

ตารางท 4.9 เปรยบเทยบความพงพอใจโดยรวมและรายดานระหวางคณลกษณะ 73 ของผสงอายทมารบบรการผปวยนอก

(11)

สารบญรปภาพ

ภาพท 2.1 แสดงปรามดประชากรของประเทศไทย ป พ.ศ. 2503-2573 12

1

1

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

จากสถานการณปจจบนประเทศไทยมแนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรเขาสวยผสงอายอนเนองมาจากเทคโนโลยดานการแพทยและการสาธารณสขมความเจรญกาวหนา ความรความสามารถในการรกษาโรค การแกปญหาสขภาพ และการดแลตวเองเพอใหทเลาจากโรคมมากขน สงผลใหอายขยเฉลยเพมมากขน ท าใหอตราการตายของประชากรลดลง ประกอบกบสภาพสงคมทเปลยนไป การมบตรจ านวนลดลง อตราการเกดจงมแนวโนมลดลงเปนผลใหอตราสวนของผสงอายเพมสงขนอยางรวดเรว พบวาในป พ.ศ.2553 มอตราสวนผสงอายเปนรอยละ 13.2 ในป 2557 ประเทศไทยมประชากร 64.9 ลานคน มจ านวนประชากรผสงอาย 60 ปขนไป เทากบ 9.9 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 15.25 ซงการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรไทยทผานมา พบวาสดสวนประชากรผสงอายเพมขนตามล าดบ โดยอตราของประชากรผสงอายไทยมสดสวนเพมข นอยางกาวกระโดด และคาดวาแนวโนมในป พ.ศ.2573 จะเพมอยทประมาณรอยละ 25 ซงถอไดวาเปนสงคมผสงอายอยางเตมตว(1) จากสถานการณจะเหนไดวา ในอกประมาณ 20 ป ขางหนาหากมคนเดนมา 4 คน ในจ านวนนนจะเปนผสงอาย 1 คน ท าใหประชากรวยแรงงานมภาระทตองดแลผสงอายเพมมากขน ผสงอายทมภาวะพงพงในระดบรนแรง แนวโนมจากป 2552 ไปจนถงป 2567 จะเพมจ านวนมากขนเรอยๆจากหลกหมนขนไปเปนหลกแสนราย (2) แสดงถงอายทยนยาวออกไปของผสงอาย และในขณะเดยวกน ผสงอายทมอายมากกวา 80 ป จะมความตองการการดแลในดานตางๆมากกวาเมอเทยบกบผสงอายกลมอน 5-10 เทา ดงนนประเทศไทยตองมการเตรยมความพรอมในการกาวเขาสสงคมผสงอายอยางมคณภาพ ควบคไปกบการพฒนาประเทศดานตางๆ จงจ าเปนตองมการเตรยมตวรองรบภาวะตางๆ เหลานโดยมการจดระบบและชองทางพเศษในการรบบรการทางสาธารณสขใหแกผสงอายเหลาน ซงประเทศในภมภาคตางๆไดมการก าหนดนโยบายสวสดการและการบรการดานตางๆแกผสงอายทงในระยะสนและระยะยาว เชน ในสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร ออสเตรเลย เยอรมน(3) หรอแมแตในภมภาคเอเชย เชน สงคโปร ญปน อนเดย อนโดนเซย มลดฟเปนตน ทงนเพอรองรบการเปนสงคมผสงอาย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 (4) บญญตเกยวกบการดแลใหความชวยเหลอผสงอายไวในมาตรา 54 และมาตรา 80 ไดมการก าหนดนโยบายผ สงอายแหงชาต แผนผสงอายแหงชาต ปฏญญาผสงอาย และพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 (5) ทมงเนนกลยทธการดแลเพอความเปนอยและคณภาพชวตผสงอาย อกทงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550(4) หมวด 5 มาตรา 53 และมาตรา 80 ไดบญญตใหมการจดสวสดการ สงอ านวยความ

2

2

สะดวก และความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐใหแกผสงอายแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564)(6) ไดมยทธศาสตรใหจดตงคลนกผสงอาย หอผปวยสงอายและสถานบรการสขภาพเรอรงส าหรบผสงอายทเพยงพอแกการใหบรการและสามารถรองรบปญหาในผสงอาย โดยเฉพาะในยทธศาสตรท 3 เปนยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมส าหรบผสงอาย มาตรการ ระบบบรการและเครอขายการเกอหนน และในยทธศาสตรท 4 คอยทธศาสตรดานการบรหารจดการเพอการพฒนางานผสงอายอยางบรณาการระดบชาตและพฒนาบคลากรดานผสงอาย มาตรการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาบคลากรดานผสงอายอกทงยงไดมประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการบรการทางการแพทยและสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2548 อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 11 (1) แหงพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 และขอ 2 แหงประกาศส านกนายกรฐมนตร เรองก าหนดใหหนวยงานรบผดชอบในการด าเนนการตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 ลงวนท 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขจงออกประกาศใหหนวยบรการในระดบโรงพยาบาลของรฐใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสขแกผสงอายโดยจดใหมชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายแยกจากผรบบรการทวไปในแผนกผปวยนอกก าหนดขนตอนและระยะเวลาในการใหบรการแกผสงอายโดยปดประกาศไวใหชดเจนและใหมการประชาสมพนธในระหวางใหบรการดวยจากผลส ารวจพบวามการด าเนนงานคลนกผสงอายในสถานบรการทางสาธารณสขแลว รอยละ 56.7 อยระหวางการด าเนนงาน รอยละ 24.6 และยงไมเรมด าเนนการ รอยละ 18.7 ระยะเวลาด าเนนงานคลนกผสงอายในสถานบรการทมการจดบรการคลนกผสงอาย พบวามการด าเนนงานมากกวา 3 ป รอยละ 28.4 ด าเนนงาน 2-3 ป รอยละ 18.7 ด าเนนงานมา 1-2 ป รอยละ 30.3 ด าเนนงานมานอยกวา 1 ป พบรอยละ 21.5(7) ซงในการด าเนนงานยงประสบปญหาในหลายๆ ดาน เชน ดานนโยบายและความตอเนอง ดานอตราก าลงคน ดานงบประมาณและดานการพฒนาบคลากรดานผสงอาย เปนตน

ตอมาคณะอนกรรมการตดตามสทธผสงอายตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 ไดมอบหมายใหส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาสและผสงอาย ประสานการจดท าแผนปฏบตการการด าเนนงานรองรบสทธผสงอายตามพระราชบญญตผสงอายกบกระทรวงกลาโหมจงไดมประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 11(1) แหงพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 และขอ 2 แหงประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง การก าหนดหนวยงานผมอ านาจหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนผสงอายในดานตางๆ ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 ลงวนท 15 ธนวาคม 2553 รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม จงออกประกาศ ดงตอไปน

3

3

ขอ 1 ใหหนวยบรการในระดบโรงพยาบาลของกระทรวงกลาโหม ใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสขแกผสงอาย ยกเวนกรณทมสถานการณไมปกต การรบ หรอสงคราม ดงตอไปน

1) จดใหมชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายแยกจากผรบบรการทวไปในแผนกผปวยนอก

2) ก าหนดขนตอนและระยะเวลาในการใหบรการแกผสงอาย โดยปดประกาศไวใหชดเจนและใหมการประชาสมพนธในระหวางใหบรการดวย

ขอ 2 ประกาศนใหใชบงคบเมอพนก าหนดสามสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

ประกาศ ณ วนท 19 เมษายน พ.ศ. 2554 ทางกรมแพทยทหารบกจงมนโยบายใหโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทกแหงมชองทางพเศษเฉพาะผสงอาย

กอนจะมประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 ลงวนท 19 เมษายน 2554 โรงพยาบาลในสงกดกองทพบกยงไมมการจดบรการเฉพาะแกผสงอายแตเมอมประกาศจากกระทรวงกลาโหมแลวปรากฏวาจากผลการส ารวจในเดอนกมภาพนธ 2558 พบวาโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกตอบรบวามการจดบรการส าหรบผสงอาย 26 แหงจากทงหมด 37 แห ง ไมมการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 4 แหงและก าลงพจารณาการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 7 แหง

โรงพยาบาลในสงกดกองทพบกนน มภารกจในการใหบรการแก ก าลงพล ครอบครว และประชาชนทวไปประชากรผมารบบรการสวนใหญเปนก าลงพลและครอบครวเกนกวารอยละ 90 ผปวยทเปนผสงอายนนนอกจากเปนประชาชนทวไปและครอบครวของก าลงพล อนไดแก บดา มารดา หรอญาตผใหญซงเปนทรก ทเคารพ และเปนศนยรวมดานจตใจของก าลงพลแลว สวนใหญจะเปนก าลงพลทเกษยณอายราชการของกองทพบก ซงเปนอดตก าลงพลทเคยรบราชการสรางประโยชนและคณปการใหแกกองทพบกมาตลอดชวตราชการ ซงกองทพบกควรใหความส าคญในการดแลผสงอายเหลาน เพอใหผสงอายเหลานไดมคณภาพชวตทด อนเปนขวญก าลงใจทดใหแกก าลงพลของกองทพบก

จากสถตการด าเนนงานคลนกผสงอายในสถานบรการทางสาธารณสขและในโรงพยาบาลสงกดกองทพบกจะเหนไดวายงมสถานพยาบาลอกจ านวนมากทยงไมมความชดเจนในการด าเนนงานใหบรการทเฉพาะแกผสงอาย ซงผสงอายเปนวยทมขอจ ากดจากความเสอมของรางกายอนเนองมาจากความชรามากขน การดแลรกษาฟนฟ จงมความแตกตางจากวยอนๆ ไดแก ลกษณะทางคลนก การวนจฉยโรค การดแลรกษาแตกตางและซบซอนจากผปวยวยอน อกทงยงมความเปลยนแปลงเชงจตสงคมอกดวย ดงนนผสงอายควรไดรบการดแลจากบคลากรทมความ

4

4

เชยวชาญเฉพาะทางในการดแลรกษา เปนผทมความรความเขาใจในปญหาทเฉพาะของผสงอาย มการจดบรการไดสอดคลองกบปญหาผสงอายทงในสวนระบบการบรหารจดการ การใหบรการดแลรกษาทมความสะดวกรวดเรว และสงแวดลอมทางกายภาพทเออตอการเขาถงการบรการ เชน มทางลาดชนทมทกนราวเกาะ หองน าแบบทเออแกผสงอายเพอปองกนการเกดอบตเหต เปนตน

ผวจยเลงเหนวาเรองนเปนสงททกคนควรตนตว ตระหนกและใหความส าคญเพราะในอนาคตผสงอายจะมเปนจ านวนมากตามแนวโนมทมากขนทกป การไดท าและสรางสงตางๆเพอเตรยมไวรองรบใหแกผสงอายในปจจบนอยางยงยนกเทากบไดท าไวเพอเตรยมรองรบคนวยอนๆทจะกลายเปนผสงอายในอนาคต จงเหนความส าคญของเรองน ไดสนใจทจะศกษาวาในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 นนเปนอยางไรความพงพอใจของผสงอายเปนอยางไร มปจจยใดบางทสงผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย มปญหาและอปสรรคใดบางในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ผลการวจยในครงนน าไปใชเพอเปนประโยชนในการสนบสนน สงเสรม และพฒนาการด าเนนงานการจดบรการแกผสงอายในโรงพยาบาลสงกดของกองทพบก และขยายผลไปยงโรงพยาบาลอนๆทงของภาครฐและเอกชน เพอรองรบนโยบายของชาต และรองรบการเขาสสงคมผสงอายของประเทศและของโลกตอไป 1.2 ค าถามการวจย

1) การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกเปนอยางไร

2) ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกเปนอยางไร

3) ปจจยใดบางทสงผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

4) ในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกมปญหาและอปสรรคอะไรบาง

1.3 วตถประสงคของการวจย

1) เพอศกษาการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

2) เพอศกษาความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอก ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

5

5

3) เพอศกษาปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

4) เพอศกษาปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

1.4 ขอบเขตการวจย

ขอบเขตในการวจยครงนศกษาความส าเรจของการจดบรการส าหรบผ สงอายตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ตามคมอแนวทางจดตงและด าเนนการคลนกผสงอาย ของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข(15) ในโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 26 แหง โดยจะเกบขอมลโดยใชแบบสอบถามกบหวหนาแผนกผปวยนอก และผสงอายทมาใชบรการแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทง 26 แหง และท าการสมภาษณผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารโรงพยาบาลสงกดกองทพบกจ านวน 9 แหง จาก 26 แหง ภายในปการศกษา 2559 1.5 นยามศพท

โรงพยาบาลสงกดกองทพบก หมายถง โรงพยาบาลทอยในสงกดของกองทพบก กระทรวงกลาโหม ทมการจดบรการเฉพาะแกส าหรบผสงอาย ซงมจ านวน 26 แหงทวประเทศ

การตอบสนองตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 หมายถง โรงพยาบาลในสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตามแนวทางของประกาศกระทรวงกลาโหม เรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

การใหนโยบายแกผปฏบต หมายถง ผบรหารของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทเปนผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร ไดใหนโยบายแกแผนกผปวยนอกในการด าเนนงานตามแนวทางของประกาศกระทรวงกลาโหม เรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

การสนบสนนในการจดบรการ หมายถง ผบรหารของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทเปนผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร ไดใหการสนบสนนแกแผนกผปวยนอกใหสามารถด าเนนงานจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามแนวทางของประกาศกระทรวงกลาโหม เรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 ได

6

6

กลยทธการจดบรการ หมายถง แผนการกระท าของผบรหารของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทเปนผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารทระบถงการจดสรรทรพยากรและกจกรรมเพอใหสามารถด าเนนงานจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 ได

ประสบการณในการดแลผสงอาย หมายถง ประสบการณของหวหนาแผนกผปวยนอกในการใหบรการทางการแพทยทเฉพาะแกผสงอาย

การอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย หมายถง ประวตในการศกษาอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอายของหวหนาแผนกผปวยนอก

ระดบโรงพยาบาล หมายถง ระดบขดความสามารถของโรงพยาบาล แบงตามการจดระดบบรการเพอรองรบกบการจดสถานบรการตาม GIS (Geographic Information System)

จ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอาย หมายถง เจาหนาททางการแพทยของแผนกผปวยนอกทใหการบรการสขภาพส าหรบผสงอาย

การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก หมายถง การสนบสนนทรพยากรจากหนวยงานอนภายนอกโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกในการด าเนนงานจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย

มาตรฐานของคลนกผสงอาย หมายถง คลนกหรอหนวยบรการของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมกจกรรมทางสขภาพ ไดแก การคดกรอง ควบคมปองกนโรค บ าบดรกษา และฟนฟสมรรถภาพ เฉพาะแกผสงอายในแผนกผปวยนอก ตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายตามคมอแนวทางจดตงและด าเนนการคลนกผสงอาย ของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

คณลกษณะสวนบคคล หมายถง ขอมลสวนบคคลของผสงอายทมารบบรการผปวยนอก ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอน ผรบผดชอบคารกษาพยาบาล ความถในการมารบบรการ และ โรคเรอรง

ความพงพอใจตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย หมายถง ความพงพอใจของผสงอายในการรบบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกใน 4 ดาน ไดแก ประสทธภาพการรกษาพยาบาล คณภาพการรกษาพยาบาล ความสะดวกในการรบบรการและดานบคลากร

การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย หมายถง รปแบบการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกหลงจากมประกาศกระทรวงกลาโหม เรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไว โดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

7

7

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การศกษาในเรองการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายตามประกาศกระทรวงกลาโหม

พ.ศ.2554 ผวจยไดท าการคนควาศกษาทบทวน แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการด าเนนการวจย โดยแบงประเดนการน าเสนอดงน

- แนวคดทฤษฎเกยวกบผสงอาย - สถานการณผสงอายไทย

- กฎหมาย นโยบาย และแผนงานผสงอายดานการสาธารณสข

- สถานการณการด าเนนงานคลนกผสงอายในประเทศไทย

- แนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทย - แนวคดทฤษฎเกยวกบการวเคราะหองคการ

- กรอบแนวคดในการวจย

2.1 แนวคดทฤษฎเกยวกบผสงอาย

ความหมายของผสงอายนน องคการสหประชาชาตก าหนดใหเปนมาตรฐานเดยวกนทวโลกวา ผสงอายคอ ผทมอาย 60 ปขนไป(8) ในสวนองคการอนามยโลกกไดใหนยามผสงอายไว คอ ผทมอาย 60 ป หรอมากกวาเมอนบตามวยหรอผทสงคมยอมรบวาสงอายจากการก าหนดของสงคมหรอผทเกษยณอายจากการท างานเมอนบตามสภาพเศรษฐกจ ในประเทศพฒนาแลวสวนใหญจะใชเกณฑทอาย 65 ป(8) ในขณะทพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 ใหความหมายของผสงอายไววา บคคลซงมอายเกน 60 ปบรบรณขนไปและมสญชาตไทย

โดยแบงกลมผสงอายได 3 กลมคอ 1) ผสงอายวยตน (Young - old) อายระหวาง 60-69 ป 2) ผสงอายวยกลาง (Medium – old) อายระหวาง 70-79 ป 3) ผสงอายวยปลาย (Old – old) อายตงแต 80 ปขนไป

ทางดานของส านกสงเสรมและพทกษผสงอายใหความหมาย ผสงอาย หมายถง บคคลซงมอายเกน 60 ปบรบรณขนไปและมสญชาตไทย (9) สอดคลองกบส านกงานสถตแหงชาตส านกนายกรฐมนตร(10) ไดก าหนดวา ผสงอาย หมายถง บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไปทงชายและหญง ซงในการศกษารวบรวมขอมลประชากรผสงอายไดแบงผสงอายเปน 2 กลมคอ ผสงอายตอนตน หมายถง บคคลทมอาย 60-69 ป ทงชายและหญง และผสงอายตอนปลาย หมายถง บคคลทมอาย 70 ป ขนไป

8

8

ทงชายและหญง ยงมขอมลจากสารประชากรมหาวทยาลยมหดล (11) สามารถแบงผสงอายของไทยไดเปน 4 กลมคอ

1) กลมผสงอายวยตนอาย 60-69 ป 2) กลมผสงอายวยกลางอาย 70-79 ป 3) กลมวยปลายอาย 80-99 ป 4) กลมทอาย 100 ปขนไป (ศตวรรษกชน)

จากค านยามและค าจ ากดความความหมายของผสงอายจากหลายหนวยงานองคกร สามารถสรปไดวา ผสงอายคอ บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไป

ทฤษฎผสงอาย ทฤษฎผสงอาย(12) ประกอบไปดวยทฤษฎความสงอายเชงชวภาพ (Biological

theories of aging) และทฤษฎความสงอายเชงจตสงคม (Psychosocial theories of aging) มเนอหาดงน

2.1.1.1 ทฤษฎความสงอายเชงชวภาพ (Biological theories of aging)

ทฤษฎความสงอายเชงชวภาพเปนทฤษฎทพยายามอธบายความชราทางชววทยาซงเกยวของกบกระบวนการเปลยนแปลงทางกายภาพทเกดขนภายในรางกายของสงมชวตทกชนดเมอเขาสวยชรากระบวนการของความชราทเกดขนมกจะสมพนธกบอายของสงมชวต ซงอธบายในเรองของผลกระทบของความชราทท าใหระบบการท าหนาทของอวยวะในรางกายท างานไดลดลงจนกระทงไมสามารถท าหนาทไดตามปกตเหมอนในวยเดกหรอหนมสาว ซงทฤษฎความสงอายเชงชวภาพทส าคญ ไดแก ทฤษฎทเชอในเรองของการสะสมของสารทมผลตอความสงอายคอ ทฤษฎสะสม(Accumulative theory) ทเชอวาความสงอายเกดจากการสะสมของสารทเปนอนตรายตอรางกายซ งเรยกวา Lipofuscin หรอทรงควตถชรา เปนของเสยท เกดจากกระบวนการ Metabolism ของโปรตนและไขมน พบสะสมทเซลลตบ เซลลกลามเนอหวใจ และเซลลประสาท ท าใหเกดความเสอมของเซลลและอวยวะตางๆในรางกาย รวมทงยงมการเสอมสภาพของสวนประกอบโครงสรางรางกาย ทเกดจากมการเชอมตามขวางของโมเลกลของโปรตนตามการอธบายของ ทฤษฎการเชอมตามขวาง (Cross – linkage theory) ทการเชอมตามขวางจะพบมากทสดในอลาสตนและคอลลาเจน ซงเปนเนอเยอเกยวพนทเปนสวนประกอบของโครงสรางรางกาย ชวยพยงและใหความแขงแรง เมออายมากขนเนอเยอคอลลาเจนและอลาสตนจะมการเชอมตามขวางมากขน ท าใหเสยความยดหยน เอนจะแขงและแหง ผวหนงแหงเหยว ฟนหลดรวง กลามเนอเสยความยดหยน ผนงหลอดเลอดมความตงตวลดลง อวยวะตางๆ มประสทธภาพในการท างานลดลง ในสวนของระบบภมคมกนในรางกายกมประสทธภาพการท างานลดลงดวย เมอบคคลมอายมากขน ท าใหกลไกในการ

9

9

ก าจดส งแปลกปลอมท เขาสรางกายมประสทธภาพลดลง และมการสรางแอนตบอด ลดลง ประสทธภาพในการตานเซลลมะเรงลดลง ความสามารถในการสรางภมคมกนเพอตอตานสงแปลกปลอมทเขาสรางกายลดลง และการเพมการสราง Auto antigen มากขน เพมการเกดโรคแพภมตนเองมากขนตามทฤษฎภมคมกน ( Immunity theory) อกท งเมออายมากขน จะมการเปลยนแปลงของฮอรโมนภายในรางกาย ซงจะมผลตอการท างานของระบบสมองและประสาทอตโนมตตามทฤษฎทเกยวของกบประสาทและตอมไรทอ (Neuroendocrine theory) เพราะโดยปกตระบบสมอง ประสาทอตโนมต และตอมไรทอจะท างานประสานกน จะเหนไดวาความสงอายมาพรอมความเสอมตางๆในทกสวนของรางกายดงททฤษฎความเสอม (Wear and tear theory) ไดอธบายเกยวกบการใชงานในเซลล เมอเซลลถกใชงานมากขน เซลลจะมความเสอมมากขน เปรยบรางกายเหมอนเครองจกร เมอมอายการใชงานมาก ท าใหเสอมสภาพมากขน ยากแกการซ อมแซมและรกษา เครองจกรทมอายการใชงานมาเปนเวลานานเปรยบดงรางกายของผสงอายจะมความเปลยนแปลงตางๆทเสอมลงทเปนแบบเฉพาะแตกตางจากวยอนๆ ดงนนผสงอายควรไดรบการดแลจากผเชยวชาญทเฉพาะทางในเรองของความสงอายเพอจะไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม สอดคลองกบปญหาทเกดขนกบรางกายผสงอายนอกจากเรองของความเปลยนแปลงทางรางกายแลวยงมเรองของจตใจในผสงอายทมความเปลยนแปลงตามทฤษฎความสงอายเชงจตสงคม

2.1.1.2 ทฤษฎความสงอายเชงจตสงคม (Psychosocial theories of

aging)

ทฤษฎความสงอาย เช งจตส งคมอธบายในเรองบทบาทและสมพนธภาพของบคคลในการอยรวมกบผอนในสงคม ซงทฤษฎนจะมความเกยวของกบการปรบตวและหนาทในสงคมต าแหนงหนาทการงานเมอบคคลมอายมากขนการเปลยนแปลงทางสงคมเหลานกอใหเกดผลกระทบตอบคลกภาพสถานภาพโครงสรางของครอบครวและมกจกรรมในสงคม ทฤษฎทเกยวของ ไดแก ทฤษฎการมกจกรรม (Activity theory) ทอธบายวาผสงอายจะประสบความส าเรจได ผสงอายตองมการท ากจกรรมอยเสมอ ไมถอนตวออกจากสงคมและสงแวดลอม ซงกจกรรมจะชวยสงเสรมใหมอตมโนทศนทด ท าใหรสกวาตนเองเปนสวนหนงของสงคมและสามารถด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางเปนสข สอดคลองกบทฤษฎการถดถอยจากสงคม (Disengagement theories) ทเชอวาเมอถงวยสงอายจะสามารถยอมรบในบทบาทหนาทของตนเองทลดลง ท าใหสวนใหญแยกตวออกจากสงคมทละนอย ทงนอาจมาจากสมพนธภาพกบบคคลรอบขางทลดลง เชน จากการเกษยณอายการท างาน การแยกครอบครวของบตรหลาน ท าใหผสงอายแยกตวออกจากสงคม จะเหนไดวาการทผสงอายมกจกรรมรวมกบผอนและสงคมลดลง จะท าใหผสงอายแยกตวจากสงคม ผ สงอายควรไดมกจกรรมทตนเองชนชอบ สนใจและมความเหมาะสม ทเปนกจกรรมทท าใหผสงอายไดมสงคมอยเสมอ

10

10

จะลดปญหาดานจตใจทเกดจากการแยกตวได ทงนตามทฤษฎของมาสโลว (Maslow’s theory) แตละบคคลจะมล าดบขนของความตองการไมเหมอนกน การพยามท าเพอใหไดมาซงความตองการจะเปนแรงจงใจท าใหสงผลตอพฤตกรรมของบคคลนนๆ เมอบคคลไดรบการตอบสนองในระดบหนง เขาจะพยามแสวงหาความตองการในระดบทสงขน ผสงอายจะตองการเปนผมอ านาจในตนเอง มความเปนอสระ มปฏสมพนธทดกบคนรอบขาง และเปนทยอมรบกบบคคลทวไป และสดทายเปนทฤษฎของเพค (Peck’s theory) โรเบรตเพคเชอวาผสงอายมพฒนาการ 3 ประการคอ

1. ความรสกของผสงอายขนอยกบงานทมท าอย ผสงอายจะรสกภาคภมใจและเหนวาตนเองมคณคา แตเมอเกษยณอายแลวความรสกนจะลดลง ฉะนนบางคนจะคนจะสรางความพงพอใจตอไปโดยการหางานอนท าแทน เชน ปลกตนไม

2. ผสงอายยอมรบวาเมอมอายมากขนสมรรถภาพของรางกายเปลยนแปลงตามธรรมชาตรางกายมความแขงแรงลดลง ชวตจะมความสขถาสามารถยอมรบและปรบความรสกนได

3. ผสงอายยอมรบวาตองเปลยนแปลงไปตามธรรมชาต ยอมรบเรองความตายโดยไมรสกกลว

จากทฤษฎตางๆทเกยวกบความสงอายจะพบวา วยสงอายนนเปนวยทมความเสอมถอยอยางมากทางดานรางกาย รวมไปถงทางดานจตสงคมดวย อนจะสงผลเสยตอการด าเนนชวต ท าใหเกดปญหาตางๆตามมา ซงปญหาทเกดขนนนสงผลกระทบตอครอบครว สงคม และประเทศชาตโดยรวม ทงดานสงคม ดานเศรษฐกจทตองใชงบประมาณจ านวนมากในการดแลรกษา ถงแมทผานมานนจากอดตจนถงปจจบนกไดมการพฒนาวทยาการทางการแพทยและสาธารณสขใหสามารถท าใหผสงอายมชวตทยนยาวมากขน และมแนวโนมสงขนในอนาคต แตหากมการคดกรอง การปองกนปญหาสขภาพและการสงเสรมสขภาพทงดานรางกายและจตใจทดแกผสงอาย จะท าใหผสงอายมสขภาวะทด ดทงดานรางกายและจตใจ ใชชวตวยชราในครอบครวและสงคมอยางเปนสข มอตมโนทศนทดตอตนเองและเตรยมพรอมตอวาระสดทายของชวตอยางเปนสข ดงนนจงควรมการตนตวทจะเตรยมรองรบผสงอายทนบวนจะมจ านวนทมากขน ซงประชากรรนหนมสาวปจจบนกจะกลายเปนประชากรสงอายในอนาคต ดงจะเหนไดจากสถานการณผสงอายไทย

2.2 สถานการณผสงอายไทย

ในชวง 50 ปทผานมา โครงสรางประชากรไทยไดเปลยนแปลงไป ประชากรเพมจากประมาณ 26 ลานคน เปน 63 กวาลานคน(13) ซงปจจยทสงผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรไทย(ส านกงานสถตแหงชาต) ไดแก

11

11

1. การลดลงของอตราการเจรญพนธ 2. การลดลงของอตราการตายทารก

3. อายคาดหวงเฉลยของประชากรไทยเพมขน

4. ประชากรทเปนคนเมองเพมขน

5. ผสงอายทอายมาก คออาย 80 ปขนไปเพมมากขน

6. ผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย

7. จ านวนคนโสด หยา หรอแยกเพมขน

8. ขนาดครอบครวเลกลง

9. การยายถนประชากรเพมขน

สดสวนของประชากรสงอายเพมขนจากรอยละ 4.6 ในป 2503 เปนรอยละ 13.2 ในป 2553(13) และคาดวาแนวโนมในป พ.ศ. 2573 จะเพมเปนมากกวาสองเทาตว อยทประมาณรอยละ 25 ซงสาเหตส าคญของการเพมสดสวนประชากรสงอายอยางรวดเรวนนมาจากการลดลงของอตราการเจรญพนธ หรอมการเกดทลดลงนนเอง อกทงความเจรญกาวหนาทางดานการแพทยและสาธารณสขทท าใหผสงอายมชวตทยนยาวขนจงท าใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรไทยในปจจบนจากประชากรวยเยาวเปนประชากรวยสงอาย

ในระยะ 50 ปทผานมาอตราเพมของประชากรไทยไดมการลดลงอยางตอเนอง จากรอยละ 3.2 ตอป ในป พ.ศ.2503 เหลอเพยงรอยละ 0.7 ตอป ในป พ.ศ.2553 ในขณะทอตราเพมของประชากรสงอายเฉลยรอยละ 3.94 ตอป จ านวนและสดสวนผสงอายในวยปลาย (อายตงแต 80 ปขนไป) เพมขนจากรอยละ 8.9 ในป พ.ศ.2503 เปนมากกวารอยละ 12.8 ในป พ.ศ.2553 และสดสวนผสงอายหญงมากกวาผสงอายชาย(13)

ตามค านยามขององคการสหประชาชาต (UN) ทก าหนดไววาประเทศใดมประชากรอาย 60 ปขนไปสดสวนเกน 10% ของประชากรทงประเทศถอวาประเทศนนไดกาวเขาสสงคมผสงอาย และจะเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged Society) เมอสดสวนประชากรอาย 60 ปขนไปเพมเปน 20% ของประชากรทงประเทศและจากขอมลการคาดประมาณจ านวนประชากรในอนาคตขององคการสหประชาชาตตงแตป พ.ศ.2503 เปนตนมา จะเหนการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทแนวโนมการเกดลดลงอยางตอเนอง วยสงอายมแนวโนมสงขนเรอยๆ ดงแสดงตอไปน

12

12

ภาพท 2.1 แสดงปรามดประชากรของประเทศไทย ป พ.ศ. 2503-2573

ทมา: ประชากร ป พ.ศ. 2503 - 2543 จากส ามะโนประชากรประเทศไทย, ประชากร ป พ.ศ. 2553 จนถงป 2573 จาก World Population Prospects : The 2008 Revision. United Population Division, 2009 ประมาณการขนต า

จากสถานการณดงกลาวขางตนชใหเหนวาปจจบนประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายแลว และตามคาดการณแนวโนมของประชากรไทยในอก 20 ปขางหนา ประเทศไทยจะเขาสสงคมผสงอายโดยสมบรณ จากสภาพสงคมทเปลยนแปลงไป ครอบครวไทยมขนาดเลกลง มอตราการเกดทลดลง ประชากรเดกทจะเตบโตเปนประชากรวยแรงงานอนเปนก าลงส าคญในการดแลประชากรวยพงพงอยางประชากรวยเดกและประชากรวยสงอายมแนวโนมลดลง ความสามารถดแลเกอหนนแกผสงอายลดลง ซงจากสถานการณนท าใหทกหนวยงานในประเทศไทยเลงเหนความส าคญในการทจะจดท ามาตรการตางๆ ออกกฎหมาย แผน และนโยบายตางๆทจะมารองรบในการดแลและเกอหนนผสงอายและเพอเตรยมพรอมรบการเปนสงคมผสงอายจากอดตจนถงปจจบนมาโดยตลอด ในดานการสาธารณสขกเชนเดยวกน ควรจะมการเตรยมความพรอมในการรบมอสงคมผสงอายโดยการจดบรการทเหมาะสม เพยงพอในการรองรบประชากรผสงอายทมแนวโนมสงขนทกปในอนาคตซงตงแตอดตจนถงปจจบนกไดมกฎหมาย นโยบาย และแผนงานผสงอายดานการสาธารณสขเพอรองรบประชากรผสงอายเรอยมา

13

13

2.3 กฎหมาย นโยบาย และแผนงานผสงอายดานการสาธารณสข

กฎหมาย นโยบาย และแผนงานผสงอายดานสาธารณสขทผานมานนพบวามมาตงแตอดตเมอประมาณยสบปกอนจนถงปจจบนอยางตอเนอง แสดงใหเหนวาสงคมไทยไดมการตนตว ตระหนกและเหนความส าคญของผสงอายมาอยางยาวนาน เรมตงแต บ ท บ ญ ญ ต ค ม ค ร อ ง ส ท ธผสงอายในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เรมตงแตฉบบพทธศกราช 2534 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบแรกทมบทบญญตกลาวถงผสงอายซงเปนบทบญญตภายใตหมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ มาตรา 81 วาดวยเรองรฐพงชวยเหลอและสงเคราะหผสงอายและผพการใหมสขภาพก าลงใจ และความหวงในชวตเพอสามารถด ารงตนอยไดตามสมควรตอมาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร ไทยพทธศกราช 2540 ไดมบทบญญตเกยวกบผสงอายไวในหมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ มาตรา 54 กลาวไววาบคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐ ทงนตามทกฎหมายบญญตมาตรา 80 รฐตองคมครองและพฒนาเดกและเยาวชนสงเสรมความเสมอภาคของหญงและชาย เสรมสรางและพฒนาความเปนปกแผนของครอบครวและความเขมแขงของชมชนรฐตองสงเคราะหคนชรา ผยากไรผพการหรอทพพลภาพและผดอยโอกาส ใหมคณภาพชวตทดและพงตนเองไดจนถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร ไทยพทธศกราช 2550 มบทบญญตทบรรจหลกการใหความชวยเหลอผสงอายไวคอ หมวด 3 เรองสทธและเสรภาพของชนชาวไทยในมาตรา 40 บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน ไดแก เดกเยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพยอมมสทธไดรบความคมครองในการด าเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสมและยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศในหมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ มาตรา 53 บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพมสทธไดรบสวสดการ สงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศรและความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐมาตรา 80 รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายดานสงคม การสาธารณสข การศกษาและวฒนธรรม ดงตอไปนคอ คมครองและพฒนาเดกและเยาวชน สนบสนนการอบรมเลยงด และใหการศกษาปฐมวยสงเสรมความเสมอภาคของหญงและชายเสรมสรางและพฒนาความเปนปกแผนของสถาบนครอบครวและชมชนรวมทงตองสงเคราะหและจดสวสดการใหแกผสงอาย ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ และผอยในสภาวะยากล าบากใหมคณภาพชวตทดขนและพงพาตนเองไดในสวนของมาตรา 84 รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายดานเศรษฐกจ คอ จดใหมการออมเพอการด ารงชพในยามชราแกประชาชนและเจาหนาทของรฐอยางทวถง

นอกจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแลวยงมประกาศ กฎหมาย นโยบายอนๆทเกยวกบผสงอายไดแก ปฏญญาผสงอายไทย พ.ศ.2542 ซงปฏญญาผสงอายไทยประกาศใชเมอวนท 23 มนาคม พ.ศ.2542 เปนวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเจรญพระชนมายครบ 72

14

14

พรรษา ประกอบกบองคการสหประชาชาตไดประกาศใหเปนปสากลวาดวยผสงอาย รฐบาล องคกรเอกชน ประชาชน และสถาบนตางๆ ไดตระหนกถงศกดศรและคณคาของผสงอาย ซงไดท าประโยชนในฐานะ “ผให” แกสงคมมาโดยตลอด ดงนนจงควรไดรบผลในฐานะเปน “ผรบ” จากสงคมดวย ปฏญญาผสงอายไทยจงเปนพนธกรณเพอใหผสงอายไดมคณภาพชวตทด ไดรบการคมครองและพทกษสทธ ซงไดก าหนดสาระส าคญในสวนท เกยวกบการสาธารณสข คอ ผสงอายควรไดเรยนรในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง ตองมหลกประกน และสามารถเขาถงหลกประกน และสามารถเขาถงบรการดานสขภาพอนามยอยางครบวงจร โดยเทาเทยมกน รวมทงไดรบการดแลจนถงวาระสดทายของชวตอยางสงบตามคตนยม ตอมาในป พ.ศ.2545 ไดมแผนยทธศาสตรหลกในการด าเนนงานดานผสงอายทใหความส าคญกบผสงอายคอแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545 – พ.ศ.2564)(6) โดยคณะกรรมการผสงอายแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ซงมเนอหาในยทธศาสตรท 3 เปนยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมส าหรบผสงอายมรายละเอยดคอ มาตรการคมครองดานรายได ใหมการสงเสรมใหผสงอายทกคนไดรบสวสดการดานรายไดพนฐานทรฐจดใหและสงเสรมการจดตงกองทนในชมชนส าหรบผสงอาย มาตรการหลกประกนดานสขภาพ มการพฒนาและสงเสรมระบบประกนสขภาพทมคณภาพเพอผสงอายทกคน สงเสรมใหการเขาถงบรการทางสขภาพและการตรวจสขภาพประจ าปอยางทวถง ใหวคซนทจ าเปนตามมาตรฐานการปองกนและสงเสรมสขภาพแกผสงอายและรฐตองใหอปกรณชวยในการด ารงชวตประจ าวนตามทจ าเปน เชน แวนตา ไมเทา รถเขน ฟนเทยม แกผสงอาย มาตรการดานครอบครวผดแลและการคมครองมการสงเสรมใหผสงอายไดอยกบครอบครวใหนานทสด โดยการสงเสรมคานยมในการอยรวมกบผสงอายและสงเสรมสมาชกในครอบครวและผดแลใหมศกยภาพในการดแลผสงอาย โดยการใหความรและขอมลแกสมาชกในครอบครวและผดแลเกยวกบการบรการตางๆทเปนประโยชน มาตรการระบบบรการและเครอขายการเกอหนน มการปรบปรงบรการสาธารณะทกระบบใหสามารถอ านวยความสะดวกแกผสงอายในการด ารงชวตและตดตอสมพนธกบสงคมกลมและบคคลด าเนนการประชาสมพนธใหผสงอายทราบถงคาโดยสารของระบบขนสงสาธารณะและระบบขนสงมวลชนตางๆทลดหยอนใหแกผสงอาย สงเสรมใหมการปรบปรงบรการระบบขนสงสาธารณทกประเภท ใหผสงอายเขาถงและใชไดอยางสะดวกเหมาะสมกบผสงอายตลอดระยะเวลาใหบรการ โดยมการประกาศเกยรตคณแกหนวยบรการทมผลงานดเดน สงเสรมใหภาครฐและเอกชนทรบผดชอบสถานทสาธารณะปฏบตตามมาตรฐานสถานทสาธารณะส าหรบผสงอาย โดยจดสงอ านวยความสะดวกทใชไดจรงในสถานทสาธารณะแกผสงอาย เชน ถนน ทางเดนสาธารณะในเขตชมชนทสะดวกเหมาะสมแกผสงอายและผพการ จดท ามาตรฐานสวนสาธารณะและสนามกฬาส าหรบการออกก าลงกายและพกผอนทเหมาะสมและปลอดภยส าหรบผสงอาย จดใหมสวนสาธารณะและพนทออกก าลงกายทเพยงพอและเหมาะสมและปลอดภยส าหรบผสงอายอยางเพยงพอ ใหมการจดตงและพฒนา

15

15

บรการทางสขภาพและทางสงคมรวมทงระบบการดแลผสงอายในระยะยาวในชมชนทสามารถเขาถงผสงอายมากทสด โดยเนนบรการถงบานและมการสอดประสานกนระหวางบรการทางสขภาพและทางสงคมโดยควรครอบคลมบรการทงการสนบสนนการดแลระยะยาวระบบก ารดแลแบบประคบประคอง การดแลโรคเรอรงทส าคญ ไดแก ความดนโลหตสง เบาหวาน และโรคหลอดเลอดในสมอง จดใหมอาสาสมครในชมชน มการสนบสนนใหผดแลมความรความสามารถในการดแลผสงอายสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกรทางศาสนา องคกรเอกชน และองคกรสาธารณะประโยชนใหมสวนรวมในการดแลจดสวสดการเพอผสงอายโดยกระบวนการประชาคม มการสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนมแผนงบประมาณในการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย มการสงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานของชมชนทด าเนนการจดบรการและสวสดการเพอผ สงอาย สงเสรมใหองคกรทางศาสนามสวนรวมในการพฒนาจตใจและดแลจดสวสดการเพอผสงอาย ใหมการเกอหนนใหเอกชนและองคกรปกครองสวนทองถนจดบรการดานสขภาพและสงคมใหกบผสงอายทสามารถซอบรการได โดยมการดแลและก ากบมาตรฐานและคาบรการใหเปนธรรมรวมดวย ใหรฐมระบบและวางแผนเพอการใหความชวยเหลอผสงอายเมอเกดภยพบตและจดตงคลนกผสงอายในโรงพยาบาลของรฐทมจ านวนเตยงตงแต 120 เตยงขนไป สวนในยทธศาสตรท 4 เปนยทธศาสตรดานการบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายอยางบรณาการระดบชาต และการพฒนาบคลากรดานผสงอายมสวนส าคญทเกยวกบผสงอายคอ มาตรการท 2 เรองการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาบคลากรดานผสงอายขอทกลาวถงการสงเสรมและสนบสนนใหมการผลตหรอฝกอบรมบคลากรดานผสงอายในระดบวชาชพอยางเพยงพอและมมาตรฐาน

ตอมาในป พ.ศ.2546 ไดมพระราชบญญตผสงอายแหงชาต พ.ศ.2546 เปนกฎหมายวาดวยผสงอายซงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหตราพระราชบญญตขนไวโดยค าแนะน าและยนยอมของรฐสภา มสาระส าคญทเกยวกบการสาธารณสข คอในมาตรา 11 เรอง การใหสทธ การคมครองและการสนบสนนแกผสงอาย โดยก าหนดวาบคคลซงมอายเกน 60 ป บรบรณขนไปและมสญชาตไทย มสทธไดรบการคมครองและการสนบสนนทงในดานสงคม สขภาพ เศรษฐกจ รวมถงการใหสทธในการไดรบบรการสาธารณะและเขาถงสงอ านวยความสะดวกตางๆ ไดแก การใหบรการดานสาธารณสขทสะดวกรวดเรวเปนกรณพเศษ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดจดท าแนวทางการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาผสงอายอยางบรณาการ มกรอบทศทางในการขบเคลอนการพฒนาผสงอายใน 4 ประเดน ไดแก การสรางหลกประกนความมนคงทางรายได ดวยการสงเสรมการออมของประชากรทกวย สงเสรมการท างานในกลมผสงอายทงภาคในระบบและนอกระบบ สงเสรมศกยภาพผสงอายในฐานะภมปญญาทางสงคมการพฒนาระบบสงคมสวสดการทเนนทกภาคสวนเขามารวมชวยกน เพอใหทวถงและยงยน เชน การพฒนาระบบการดแลระยะยาวและการพฒนาบคลากรทเชยวชาญดานการดแล

16

16

ผสงอาย การพฒนาสภาพแวดลอมทเหมาะสมและเออตอการด าเนนชวตของผสงอายและการพฒนากลไกการบรหารจดการผสงอาย ในระดบภมภาคและทองถน รวมทงการพฒนาและเชอมโยงฐานขอมลและองคความรเพอพฒนาศกยภาพผสงอาย

ในป พ.ศ.2548 ไดมประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2548 อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 11(1) แหงพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 และขอ 2 แหงประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง ก าหนดใหหนวยงานรบผดชอบในการด าเนนการตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 ลงวนท 28 กรกฎาคม พ.ศ.2547 รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขจงออกประกาศใหหนวยบรการในระดบโรงพยาบาลของรฐใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสขแกผสงอาย จดใหมชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายแยกจากผรบบรการทวไปในแผนกผปวยนอกและมการก าหนดขนตอนและระยะเวลาในการใหบรการแกผสงอาย โดยปดประกาศไวใหชดเจน และใหมการประชาสมพนธในระหวางใหบรการดวย โดยใหใชบงคบเมอพนก าหนดสามสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ซงประกาศไว ณ วนท 27 เมษายน พ.ศ.2548

ตอเนองจากประกาศกระทรวงสาธารณสขท าใหตอมาในปพ.ศ.2554 ไดมประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 11 (1) แหงพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 และขอ 2 แหงประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง การก าหนดหนวยงานผมอ านาจหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนผสงอายในดานตางๆ ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 ลงวนท 15 ธนวาคม 2553 รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม จงออกประกาศ ดงตอไปน

ขอ 1 ใหหนวยบรการในระดบโรงพยาบาลของกระทรวงกลาโหม ใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสขแกผสงอาย ยกเวนกรณทมสถานการณไมปกต การรบ หรอสงคราม ดงตอไปน

1. จดใหมชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายแยกจากผรบบรการทวไปในแผนกผปวยนอก

2. ก าหนดขนตอนและระยะเวลาในการใหบรการแกผสงอาย โดยปดประกาศไวใหชดเจนและใหมการประชาสมพนธในระหวางใหบรการดวย

ขอ 2 ประกาศนใหใชบงคบเมอพนก าหนดสามสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

17

17

ประกาศ ณ วนท 19 เมษายน พ.ศ. 2554 ซงโรงพยาบาลสงกดกระทรวงกลาโหมอนไดแกโรงพยาบาลของกองทพบกทกแหงตองปฏบตตามประกาศน

จากขางตนจะเหนไดวาประเทศไทยไดเลงเหนความส าคญของผสงอายมาตลอดตงแตอดตจนถงปจจบน โดยไดมการออกกฎหมายและนโยบายดานตางๆ เพอสนบสนนการด ารงชวตใหแกผสงอาย ซงเปนกลมประชากรทควรไดรบการดแลเนองจากความเสอมถอยทางดานรางกายอนสงผลตอดานจตสงคมรวมดวย และเปนกลมประชากรทมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนองจนเกดการเปลยนแปลงของโครงสรางประชากร จงควรมการเตรยมความพรอมในดานตางๆรวมถงทางดานการแพทยและการสาธารณสขเพอรองรบสถานการณเกยวกบผสงอายนไว

2.4 สถานการณการด าเนนงานคลนกผสงอายในประเทศไทย

ความหมายของคลนกผสงอาย คลนกผสงอาย ตามความหมายของส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวง

สาธารณสข(14) หมายถง หนวยบรการทมกจกรรม ดงน 1. มบคลากรทางการแพทยซงมหนาทหลกในการด าเนนการคลนกผสงอาย 2. มปาย “คลนกผสงอายหรอหนวย/ศนยบรการสขภาพผสงอาย” มสถานท

เพอด าเนนการคลนกผสงอายชดเจนและประชาสมพนธใหผสงอายรบทราบ

3. จ านวนวนทใหบรการอยางนอย 1 วน /สปดาห 4. จดใหมการบรการทางการแพทย โดยใชหลก Geriatric Medicine มการ

ป ร ะ เ ม น ส ขภ า พ /ค ด ก รอ ง ( Geriatric Assessment) ไ ด แ ก BMI, Nutrition, ADL, FALL, Incontinence, Dementia Insomnia ฯลฯ ตามปญหาทองถนอยางนอย 1 แบบประเมนและด าเนนการดงนอยางนอย 1ขอ

4.1. การใหค าปรกษาปญหาสขภาพผสงอาย /และหรอ Case Management

4.2. Coordination one stop service management 4.3. การสงเสรมสขภาพ การปองกน การบ าบดรกษา

5. มการรวบรวมขอมลของผสงอายในดานตอไปน อยางนอย 2 ดาน เชน (เฉพาะรพศ./รพท.) และน าเสนอในรายงานของโรงพยาบาล

โรคทพบบอยในผสงอาย อตราการตาย 5 อนดบแรก จ านวนวนทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

18

18

จ านวนผสงอายทเขารบการรกษาในแผนกผปวยนอก จ านวนผสงอายทเขารบการรกษาในแผนกทนตกรรม ความพงพอใจของผสงอายในการรบบรการดานสาธารณสข

6. มคลนกพเศษส าหรบผสงอายตามทแตละโรงพยาบาล มผเชยวชาญ (เฉพาะ รพศ. / รพท.) เชน

Geriatric Dental Clinic เชน ฟนเทยม รากฟน Memory Clinic Orthopedics Geriatric Clinic Urology Geriatric Clinic Geriatric Rehabilitation Clinic Geriatric Clinic Model

คลนกผสงอายเปนคลนกทมการด าเนนงานดงตอไปน(7) คลนกผสงอายในโรงพยาบาลชมชน/ทวไป

1. ขอมลสขภาพพนฐานของผสงอาย 2. จดกลมและใหบรการตามทตองการแบบมสวนรวมและเพอคงศกยภาพ

3. คนหาโรคทพบบอยขนตามอาย 4. ใหวคซนและการสรางเสรมสขภาพอนตามจ าเปน

5. ใหการรกษาโรคพนฐาน

คลนกผสงอายในโรงพยาบาลศนย 1. ใหการดแลรกษาและรบสงตอในรายทซบซอน

2. คลนกเฉพาะโรค เชน สมองเสอม คลนกโรคขอ คลนกการกลนปสสาวะ

3. ศนยฝกอบรมบคลากรผดแลและอาสาสมครดแลผสงอาย

คลนกผสงอายในโรงพยาบาลตตยภมและโรงเรยนแพทย 1. ตนแบบของการดแลเชงรกเชงรบเชงสนบสนน

2. ใหการดแลปญหาท ส าคญและซบซอนพฒนาส แนวทางการดแลระดบประเทศ

3. พฒนาเครอขายเพอสขภาพและคณภาพชวต

4. พฒนาการเตรยมความพรอมเพอเขาสวยสงอายอยางมศกยภาพและคณภาพชวต

19

19

โดยคลนกผสงอายมเปาหมายในการดแลผสงอายดงน 1. เพอคงความมสขภาพด 2. คนพบโรค(กายและใจ) ในระยะแรกรกษาถกตองทนเวลาฟนฟสภาพอยาง

เหมาะสม

3. ใหสามารถพงพาตนเองไดมากทสดโดยมคณภาพชวตทดแมจะมโรคเรอรง

4. ใหการดแลระยะสดทายเพอการจากไปอยางสมศกดศร

จากความหมายของคลนกผสงอายขางตนจะเหนไดวา คลนกผสงอายคอหนวยทมกจกรรมในการด าเนนการ คดกรอง สงเสรมปองกน บ าบดรกษา และฟนฟสภาพ เปนการเฉพาะแกผสงอาย ซงจะมขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานตามแนวทางของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ดงตอไปน

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานคลนกผสงอาย ตามคมอแนวทางการจดตงและด าเนนการคลนกผสงอายสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานม 9 ขอดงน 2.4.2.1 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 1 พนธกจเปาหมายและ

วตถประสงค

มการก าหนด พนธกจ ขอบเขต เปาหมายและวตถประสงคของการจดบรการคลนกผสงอายของหนวยงานเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน เปาหมายและวตถประสงคสามารถวดได มการสอสารไปใหเจาหนาทไดทราบ และเขาใจ

2.4.2.2 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 2 การจดองคกรและการบรหาร

มการจดองคกรและการบรหารในลกษณะทเออตอการใหบรการผสงอายตามพนธกจทก าหนดไวอยางมคณภาพและประสทธภาพ มโครงสรางองคกรทชดเจน เหมาะสม มหวหนาหนวยงานทมคณสมบตเหมาะสม มการก าหนดคณสมบตเฉพาะต าแหนงทเปนลายลกษณอกษร มกลไกก าหนดแนวทางการปฏบตงาน และหนวยงานมสวนรวมในการวางแผนก าหนดนโยบายการบรการ

2.4.2.3 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคล

มการจดการทรพยากรบคคลเพอใหบรการผสงอายไดตามพนธกจทก าหนดไวอยางมคณภาพและประสทธภาพ โดยมการจดเจาหนาทอยางเพยงพอ มการประเมนความเพยงพอของเจาหนาทเทยบกบภาระงาน และมการประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาท

20

20

2.4.2.4 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 4 การพฒนาทรพยากรบคคล

มการเตรยมความพรอมเพมพนความรและทกษะดานการคดกรองการควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายเพอใหเจาหนาทสามารถปฏบตหนาทไดอยางมคณภาพ โดยมการประเมนความตองการและก าหนดเนอหาในการพฒนาความร มการจดท าแผนพฒนาทรพยากรบคคล มการเตรยมความพรอมเจาหนาทใหม มกจกรรมเพมพนความรและทกษะอยางสม าเสมอ และมการประเมนแผนพฒนาทรพยากรบคคลนดวย

2.4.2.5 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบต

มคมอและวธปฏบตเปนลายลกษณอกษร ซงครอบคลมถงความรและหลกการของวชาชพททนสมยสอดคลองกบพนธกจ กฎระเบยบทเกยวของและเจาหนาทยดถอเปนแนวทางในการปฏบต โดยมกระบวนการจดท าคมอ/วธปฏบตดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย รวมทงมระบบในการเผยแพรและทบทวน ซงตองสอดคลองกบนโยบายของโรงพยาบาล สามารถใหแนวทางทจ าเปนแกเจาหนาท ผสงอาย และครอบครว เจาหนาทรบทราบ เขาใจ มการปฏบตตาม และมการประเมนเพอทบทวนการใชอยางสม าเสมอเพอใหมความสมบรณ ครบถวนและสอดคลองกบสภาวะการท างาน

2.4.2.6 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท

สงแวดลอมอาคารสถานทเอออ านวยตอการใหบรการผสงอายอยางสะดวกปลอดภย มคณภาพและประสทธภาพ โดยทตงหนวยบรการมความเหมาะสม สะดวกตอการเขาถงบรการและสะดวกตอการสงตอ พนทใชสอยมความเพยงพอ มการจดแบงโครงสรางภายในเหมาะสมส าหรบการใหบรการ การปฏบตงาน การเกบอปกรณเครองมอเครองใช สภาพหนวยบรการมความปลอดภย มการระบายอากาศทด มแสงสวางและอณหภมเหมาะสม ไมมสงรบกวน มความสะอาด เปนระเบยบ และสถานทตรวจ/รกษา/ใหค าปรกษาเปนสดสวน

2.4.2.7 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 7 เครองมออปกรณสงอ านวย

ความสะดวก

มเครองมออปกรณและสงอ านวยความสะดวกทไดมาตรฐานเพอใหบรการผสงอายไดอยางปลอดภยมคณภาพและประสทธภาพ โดยมหลกเกณฑในการคดเลอก/ประเมนเครองมอและอปกรณทจ าเปนในการใหบรการ มเครองมอและวสดอปกรณทเพยงพอตอการใหบรการ เครองมอพเศษตางๆมผทไดรบการอบรมและมความรในการใชงานเปนอยางด มระบบส ารองเครองมอและวสดการแพทยใหพรอมใชไดตลอดเวลา มระบบบ ารงรกษาเครองมอทม

21

21

ประสทธภาพ และมระบบตรวจสอบเพอเตรยมเครองมอและอปกรณใหพรอมทจะใชงานไดตลอดเวลา

2.4.2.8 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 8 ระบบงาน/กระบวนการ

ใหบรการ

มระบบงาน/กระบวนการใหบรการผสงอายทมประสทธภาพตามมาตรฐานวชาชพและตอบสนองความตองการของผสงอาย โดยมการท างานรวมกนเปนทมระหวางสหสาขาวชาชพตางๆในการใหบรการ ผสงอายและครอบครวไดรบการเตรยมความพรอมกอนการรบบรการ เชน มการจดล าดบความเรงดวนตามภาวะเสยง เพอใหการรกษาทเรงดวนไดอยางทนเหตการณ และการใหขอมลทวไปทจ าเปนในการรบบรการ มการแลกเปลยนขอมลทจ าเปนระหวางผสงอายและครอบครวกบทมผใหบรการ คอผสงอายและครอบครวมโอกาสใหมลทเกยวของกบการเจบปวย และไดรบขอมลเกยวกบการเจบปวยทจ าเปนจากทมผใหบรการเพอใหเกดความเขาใจกนและเกดความรวมมอในการดแลบ าบดรกษา มการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะในผสงอายแตละราย มกระบวนการใหบรการทเปนไปตามมาตรฐานแหงวชาชพ มการบนทกขอมลและปญหาสขภาพของผสงอาย แผนการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย การปฏบตตามแผน และผลลพธทเกดขน เพอใหเกดการสอสารทดระหวางทมงานผใหบรการ เกดความตอเนองในการใหบรการ และมกระบวนการทจะสนบสนนสงเสรมใหผสงอายสามารถกลบไปด าเนนกจวตรประจ าวน ดแลและพงพาตนเอง อยกบครอบครวและชมชนไดอยางเหมาะสม

2.4.2.9 ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 9 กจกรรมพฒนาคณภาพ

มกจกรรมตดตามประเมนและพฒนาคณภาพของการใหบรการผสงอายโดยการท างานเปนทมและมการพฒนาอยางตอเนอง โดยความรวมมอของผปฏบตงานทกระดบ ทกสาขาวชาชพ ทงภายในหนวยงานและระหวางหนวยงาน มการวเคราะหความตองการและความคาดหวงของผสงอายหรอบคคลหนวยงานทใชบรการ หรอหนวยงานทเกยวของ มการตดตามศกษาขอมลและสถต มการเลอกกจกรรมหรอกระบวนการคดกรองการควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอายทส าคญมาประเมนและปรบปรง มการด าเนนการแกปญหาหรอพฒนาคณภาพโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร เนนการวเคราะหและปรบปรงกระบวนการ คนหาสาเหตทแทจรงตดสนใจบนพนฐานของขอมลและขอเทจจรง ใชความคดรเรมสรางสรรคในการแสวงหาทางเลอกใหมๆ มการประเมนผลการแกปญหาหรอพฒนาคณภาพใหผทเกยวของทงหมดทราบ มการตดตามเพอใหเกดการรกษาระดบคณภาพและการพฒนาอยางตอเนองในระยะยาว มการน ามาตรฐานแหงวชาชพและความรทมหลกฐานทางวทยาศาสตรเขามารวมเปน

22

22

พนฐานส าหรบกจกรรมพฒนาคณภาพ มาเปนพนฐานในการก าหนดแนวทางการปฏบตงาน และมกจกรรมทบทวนการปฏบตงานอยางสม าเสมอ เพอคนหาจดออนส าหรบน าไปปรบปรง

จากขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานดงกลาวขางตน จะเหนไดวาในการจดตงและด าเนนการคลนกผสงอายจะมรายละเอยดคอนขางมากในการเตรยมการรองรบการใหบรการแกผสงอาย ซงจากการส ารวจการด าเนนงานของคลนกผสงอายในประเทศไทยพบดงน

สถานการณการจดตงคลนกผสงอายในประเทศไทย การด าเนนงานคลนกผสงอายในประเทศไทย ไดเรมมการด าเนนการตงแตป

พ.ศ.2506 แตยงไมมรปธรรมหรอมาตรฐานใดๆทชดเจน ในชวงปลายป พ.ศ.2547 สถาบนเวชศาสตรผสงอาย(15) ไดผลกดนนโยบายใหมการจดตงคลนกผสงอาย ซงประกอบกบในชวงตนป พ.ศ.2548 กระทรวงสาธารณสขมนโยบายดานนชดเจนเพอใหสอดคลองกบแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545 – 2564)(6) ยทธศาสตรท 3 ดานระบบคมครองทางสงคมส าหรบผสงอายขอ 4.7 จดตงคลนกผสงอายในโรงพยาบาลของรฐทมจ านวนเตยงตงแต 120 เตยงขนไปและพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546(9) มาตรา 11 เรอง การใหสทธ การคมครอง และการสนบสนนแกผสงอายโดยการใหบรการดานสาธารณสขทสะดวกรวดเรวเปนกรณพเศษ

การด าเนนงานคลนกผสงอายในแตละระดบสถานบรการจากการส ารวจของสถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย) กรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข(15) พบวามการด าเนนงานคลนกผสงอายแลวรอยละ 56.7 เปนโรงพยาบาลศนยรอยละ 85.7 โรงพยาบาลทวไปรอยละ 79.6 และโรงพยาบาลชมชนรอยละ 52.5 อยระหวางการด าเนนงานรอยละ 24.6 (โรงพยาบาลศนยรอยละ 12 โรงพยาบาลทวไป รอยละ 14.8 และโรงพยาบาลชมชน 26.8) และยงไมเรมด าเนนงานรอยละ 18.7 (โรงพยาบาลศนย รอยละ 0.4 โรงพยาบาลทวไป รอยละ 9.8 และโรงพยาบาลชมชน รอยละ 25.8) ระยะเวลาด าเนนงานคลนกผสงอายในสถานบรการทมการจดบรการคลนกผสงอายพบวามการด าเนนงานมากกวา 3 ป รอยละ 28.4 (เปนโรงพยาบาลศนยรอยละ 50 โรงพยาบาลทวไปรอยละ 23 และโรงพยาบาลชมชน รอยละ27.5) ด าเนนงาน 2-3 ป รอยละ 18.7 (เปนโรงพยาบาลศนยรอยละ 10 โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชนรอยละ 23.3 และ 18.6 ตามล าดบ) ด าเนนงานมา 1-2 ป รอยละ 30.3 (รอยละ 10 ในโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชน พบรอยละ 34.9 และ 31.2 ตามล าดบ) สวนในสถานบรการทด าเนนงานนอยกวา 1 ปพบรอยละ 21.5(7)

ถงแมจะมความพยามในการจดตงและด าเนนการคลนกผสงอายเรอยมาตงแตอดตถงปจจบนมาเปนเวลานาน แตกยงพบวามปญหาและอปสรรคดงตอไปน

23

23

ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานทผานมา การด าเนนงานของคลนกผสงอายยงพบปญหาในเรองความชดเจนของนโยบาย

อตราก าลงคนและการพฒนาบคลากรอยางเปนระบบตามผลการศกษาของ อรวรรณ คหาและคณะ ในป 2554 พบวากมขอจ ากดหลายอยาง อาท นโยบายไมมความตอเนอง งบประมาณและการขาดบคลากรทางการแพทยในการด าเนนงาน รวมทงศกยภาพของแตละโรงพยาบาลในแตระดบและผปฏบตงานเองยงมความรความเขาใจไมชดเจนในการด าเนนงาน โดยการด าเนนงานคลนกผสงอายในปจจบนประกอบดวยแพทยหรอพยาบาลทเกษยณอายแลวมาท าหนาทตรวจรกษาผสงอาย ใหการรกษาโรคหรอกลมโรคท เปนอยเดม ดแลในโรคหรอกลมทรอการรกษาไดโดยใชวธการรกษาแบบพนฐานทวไปอกทงยงไมมการบรหารจดการทเปนระบบ ในสวนของจงหวดฉะเชงเทรา (2551) ทโรงพยาบาลบางปะกง โรงพยาบาลสนามชยเขต โรงพยาบาลบานโพธ และโรงพยาบาลทาตะเกยบ มปญหาอปสรรคในการด าเนนงานคอผรบบรการอนๆไมพงพอใจในการใหบรการของโรงพยาบาล มการอางถงสทธวาตองมความเทาเทยมกน ในเรองการตดประกาศก าหนดขนตอนในการใหบรการผสงอายนนท าใหผรบบรการทวไปไมเขาใจ แพทยผตรวจไมเพยงพอตอการแยกใหบรการผสงอาย อกทงสถานทใหบรการตองใชรวมกบผมารบบรการทวไปท าใหเกดการสบสนขณะรอรบบรการ ส าหรบโรงพยาบาลจ านวน 6 แหง ในจงหวดฉะเชงเทราทไมจดชองทางดวนส าหรบผสงอาย เนองจากสาเหตคอบคลากรไมเพยงพอ ผรบบรการของโรงพยาบาลสวนใหญเปนกลมผ สงอายซงสวนใหญตองพบแพทยในคลนกพเศษอยแลว เชน คลนกเบาหวานและความดนโลหต ในสวนของโรงพยาบาลทด าเนนงานคลนกผสงอายแลวจ านวน 7 แหงในจงหวดฉะเชงเทรา ไดแก โรงพยาบาลเมองฉะเชงเทรา สนามชยเขต บางน าเปรยว บางคลา พนมสารคาม แปลงยาว และบานโพธ พบปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน คอ แพทยไมเพยงพอ กลมผสงอายสวนใหญตองพบแพทยเฉพาะทาง ในวนทเปดคลนกผสงอายมผสงอายมารบบรการนอย โรงพยาบาลชมชนมบคลากรนอย ซงการแยกคลนกผสงอายใหชดเจนนนตองใชบคลากรมากขน รวมทงยงขาดความตอเนองในการด าเนนงานเนองจากตองใชบคลากรหลายวชาชพซงแตละฝายมเวลาไมตรงกน ในสวนของโรงพยาบาลทยงไมด าเนนการคลนกผสงอายเนองจากสาเหตดงตอไปน คอบคลากรไมเพยงพอ ผสงอายสวนใหญอยในคลนกเบาหวาน และคลนกความดนโลหตและเจาหนาทตองหมนเวยนกนบอยเนองจากบคลากรมนอย เชนเดยวกบโรงพยาบาลอดรธาน(16) ซงเปนโรงพยาบาลระดบตตยภมยงพบปญหาในการด าเนนงานคลนกผสงอาย ไดแกสถานทในการใหบรการคบแคบ พนทในการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายในดานตางๆ เชน ดานโภชนาการ สขภาพจต ออกก าลงกายไมสะดวก การใหบรการใชเวลาตงแต 08.00 -12.00 น.ซงในกรณทผสงอายไดรบการตรวจเลอด หรอการสงตรวจพเศษอยางอน ผลการตรวจพเศษจะรายงานในชวงบายท าใหเกนเวลาด าเนนงานของคลนก สวนของผใหบรการมกมการปรบเปลยนผรบผดชอบ ผรบผดชอบมภาระงานหลายดานและไมใชเจาหนาทหลกแตเปนอาสาสมคร ในสวนของ

24

24

จงหวดสมทรสงคราม(2552)พบมปญหาในการด าเนนงานคลนกผสงอายเชนกน คอ บคลากรมจ านวนจ ากดท าใหไมสามารถแยกคลนกผสงอายไวเปนสดสวนได จงบรณาการคลนกผสงอายไวในคลนกโรคเรอรงตางๆ

จากทผานมาพบวามโรงพยาบาลหลายแหงทยงมปญหาและอปสรรคในหลายๆดานทสงผลตอการด าเนนงานจดบรการเฉพาะแกผสงอายหรอการจดคลนกผสงอาย ซงควรทจะมการคนหาวาปจจยใดบางทมผลตอการบรการสขภาพส าหรบผส งอายเพอใชในการวางแผน ปรบปรงและพฒนาการบรการตอไป

2.5 แนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทย

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 (ราชบณฑตยสถาน 2546) ไดใหความหมายการบรการ คอ การปฏบตรบใช การใหความสะดวกตางๆ เชน การใหบรการ มความหมายถง กระบวนการหรอกระบวนการกจกรรมในการสงมอบบรการจากผใหบรการไปยงผรบบรการหรอผใชบรการนนๆทางดานของ วชย ปตเจรญธรรม (17) ไดใหความหมาย การบรการ คอการชวยเหลอ การปฏบตรบใช การใหความสะดวกสบายแกผอน การบรการดวยใจ เปนการชวยเหลอผอนดวยใจทรกในงานบรการเพราะเหนวาการรบใชผอนและการใหความสะดวกสบายแกลกคาภายในและลกคาภายนอกองคการนนเปนงานทมคณภาพ เปนงานทมเกยรตเปนงานทมประโยชนทงตอตนเองและผอนดวยความรกในงานบรการดงกลาวจงมความมงมนใหบรการแมมอปสรรคมากมายกตาม มความพยายาม และเอาใจใสใหบรการแกลกคาตลอดจนสรางสรรคงานบรการในรปแบบใหมๆออกมาตอบสนองความตองการลกคาเสมอในเรองเกยวกบบรการทางการแพทยไดมผใหแนวคดไว โดย Penchansky and Thomas อางถงใน สนทรยา ค าทล (18) ไดใหแนวคดเกยวกบการเขาถงการบรการทางการแพทย โดยสรปและจ าแนกออกไดเปน 5 ประเภทดวยกน ไดแก

1. ความพอเพยงของการบรการทมอย (Availability) คอความพอใจระหวางบรการทมอยกบความตองการของผปวย

2. การเขาถงแหลงบรการ (Accessibility) คอ ความสามารถทจะไปใชแหลงบรการไดอยางสะดวก โดยค านงถงลกษณะทตง การเดนทาง

3. ความสะดวกและสงอ านวยความสะดวกของแหลงบรการ(Accommodation) ไดแก แหลงบรการทผปวยยอมรบวาใหความสะดวก และมสงอ านวยความสะดวก

4. ความสามารถของผปวยในการทจะเสยคาใชจายส าหรบบรการ หรอมการประกนสขภาพ (Affordability)

25

25

5. การยอมรบคณภาพของบรการ (Acceptability) รวมถงการยอมรบลกษณะของผใหบรการ ความตองการในยามปกตของมนษยทกคน มความตองการทแตกตางออกไปและในแตละสถานการณ ความตองการกจะแตกตางกนออกไปสอดคลองกบแนวคดของ Spitzer(17) ใหแนวคดเกยวกบการรบบรการทางการแพทยวาสงทส าคญทสด ไดแก คณภาพของการรกษา ซงประกอบดวยปจจยทางดานกายภาพและจตใจ โดยมตวชวดของคณภาพ คอความเปนมตร เปนกนเอง และอธยาศยทดการไดรบการดแลเอาใจใสเปนอยางดจากทมการพยาบาล การไดรบการดแลอยางเปนสวนตวมการใชเทคโนโลยททนสมย มทมแพทยทมชอเสยงและไดรบการยอมรบ มบรการทครบทกแผนกและสถานทสะดวกสบาย การจดบรการของโรงพยาบาล ถอเปนงานบรการซงมลกคาหรอผรบบรการ คอ ผปวยทตองการบรการตามหลกความตองการพนฐานของมนษย ตองการบรการทดมคณภาพ เกดความพงพอใจตอบรการทไดรบ เมอผปวยเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ความพงพอใจของผปวยถอไดวาเปนเกณฑอยางหนงทใชส าหรบวดคณภาพของการใหบรการ ซงสอดคลองกบ นนทชย ปญญาสรฤทธ(19) ทไดกลาวไววาคณภาพของการบรการ เปนสงทผรบบรการใหความส าคญจากโรงพยาบาล ลกษณะทเหมอนกนในเชงรปธรรมของการใหบรการเชงคณภาพ ไดแก ความสะดวกรวดเรวของบรการ ความเพยงพอของอปกรณและเครองมอ ความเอาใจใสของผใหบรการ สงเหลานจะเปนตวสนบสนนใหผรบบรการเกดความพงพอใจในการบรการ เชนเดยวกบ สนทรยา ค าทล (18) กลาววา ความพงพอใจ หมายถง การแสดงออกของความรสกทางบวกของผรบบรการตอสถานประกอบการหรอผใหบรการ เปนการบรการทผรบบรการสามารถเขาถงไดทกคน เทาเทยมกน มความตอเนอง และมรปแบบการใหบรการทปรบเปลยนใหเขากบสภาพปจจบน ซงอาจตรงกนขามกบสงทผรบบรการใหความส าคญ ประสบการณในอดต การเรยนร การบอกเลา และการรบรจากสอประชาสมพนธตางๆ ทงนความพงพอใจของผรบบรการขนอยกบคณภาพของการบรการ มาตรฐานการรกษาพยาบาล และแนวทางบรหารจดการของสถานบรการ เชน โรงพยาบาลมการบรหารจดการด จะน ามาซงการบรการทมคณภาพ มาตรฐานในการรกษาพยาบาล และสามารถตอบสนองความตองการของผมารบบรการได อนกอใหเกดความพงพอใจของผมารบบรการสอดคลองกบแนวคดของ จตตนนท เดชะคปต(20) ไดเสนอแนวคดปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจของผรบบรการ ไดแก

1. ผลตภณฑบรการ ความพงพอใจของผรบบรการจะเกดขนเมอไดรบบรการทมคณภาพ และระดบการใหบรการตรงกบความตองการของผรบบรการ ความเอาใจใสของผใหบรการ และคณภาพบรการ

2. ราคาหรอคาบรการ ความพงพอใจของผรบบรการขนอยกบราคาหรอคาบรการทผรบบรการยอมรบ หรอพจารณาแลวเหมาะสมกบคณภาพของการบรการ ผรบบรการพงพอใจทจะจาย (Willingness to pay) ทงน เจตคตของผรบบรการทมตอราคาหรอคาบรการกบคณภาพการบรการของแตละบคคลจะแตกตางกนออกไป

26

26

3. สถานทบรการ การเขาถงบรการไดสะดวกเมอผรบบรการมความตองการ ยอมกอใหเกดความพงพอใจตอบรการ ท าเลทตงและการกระจายสถานทใหบรการอยางทวถง เพออ านวยความสะดวกแกผรบบรการ

4. สงเสรมการแนะน าบรการ ความพงพอใจของผรบบรการ เกดขนจากการไดยนขอมลขาวสาร หรอไดยนบคคลอนกลาวถงคณภาพการบรการในเชงบวก ซงหากตรงกบความเชอทมอย กจะรสกดกบการบรการดงกลาว อนเปนแรงจงใจผลกดนใหมความตองการการบรการตามมา

5. ผใหบรการ เปนบคคลทมบทบาทส าคญตอการปฏบตงานบรการใหผรบบรการเกดความพงพอใจ ผบรหารการบรการทมหนาทวางแผนนโยบายการบรการ ควรค านงถงผรบบรการเปนส าคญ จงจะสามารถตอบสนองความตองการผรบบรการใหเกดความพงพอใจไดงาย

6. สภาพแวดลอมของการบรการ สภาพแวดลอมและบรรยากาศของการบรการ มอทธพลตอความพงพอใจของผรบบรการ

7. กระบวนการบรการ วธการน าเสนอบรการในกระบวนการบรการ ส าคญตอการสรางความพงพอใจใหกบผรบบรการ สวนประสทธภาพของการจดระบบบรการ จะสงผลใหการปฏบตงานของผใหบรการมความคลองตว และสามรถตอบสนองความตองการของผรบบรการไดอยางถกตอง ตรงความตองการของผรบบรการซงเปนไปในทางเดยวกบ Aday & Andersen(21) ไดศกษาความพงพอใจของประชาชนตอการบรการการรกษาพยาบาลในสหรฐอเมรกา เมอ ค.ศ. 1970 – 1975 พบวาความส าคญพนฐาน 6 ประการทเกยวของกบความรสกของผรบบรการ กบความพงพอใจตอการบรการการรกษาพยาบาล เปนสงส าคญทชวยประเมนผลระบบบรการทางการแพทย และการสาธารณสขวาสามารถเขาถงประชาชนไดหรอไม จากความพงพอใจ 6 ประการดงน 1. ความพงพอใจตอความสะดวกทไดรบจากบรการ (Convenience) ประกอบดวย เรองของการใชเวลารอคอยในสถานบรการ (Office waiting time) การได รบการร กษาดแล เม อมความตองการ (Availability of care when needed) และความสะดวกสบายทไดรบในสถานบรการ (Base of getting to care) 2.ความพงพอใจตอการประสานงานของบรการ (Coordination) ประกอบไปดวยเรองการไดรบบรการทกประเภทในสถานทหนง (Getting all needs met at one place) ผปวยสามารถขอรบบรการไดทกประเภทตามความตองการของผปวย แพทยใหความสนใจสขภาพทงหมดของผปวย ทงทางดานรางกายและจตใจ (Concern of doctors for overall health) และแพทยไดมการตดตามผลการรกษา (Follow-up care) 3. ความพงพอใจตออธยาศย ความสนใจของผใหบรการ (Courtesy) ไดแก การแสดงอธยาศย ทาทางทดเปนกนเองของผใหบรการ และแสดงความสนใจหวงใยตอผปวย 4. ความพงพอใจตอขอมลท ไดรบจากบรการ(Medical information) ประกอบดวยเรองการใหขอมลเกยวกบสาเหตการเจบปวย (Information about what was wrong) และขอมลเกยวกบการใหการรกษาแกผปวย( Information about treatment) เชน การปฏบตตน

27

27

ของผปวย การใชยา 5. ความพงพอใจตอคณภาพของบรการ (Quality of care) ไดแก คณภาพของการดแลทงหมดทผปวยไดรบในทศนะของผปวยทมตอการบรการของโรงพยาบาลและสดทายคอ 6. ความพงพอใจตอคาใชจายเมอใชบรการ (Out- of- packet cost) ไดแก คาใชจายตางๆ ทผปวยจายไปกบการรกษาความเจบปวย

2.6 งานวจยทเกยวของกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทย

ประไพ สนทชน(22) ศกษาปจจยทมผลตอการเลอกใชและความพงพอใจบรการทางการแพทยของผประกนตน ในกองทนประกนสงคม แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลหนองบวล าภ โดยศกษาความพงพอใจ 4 ดาน คอ ดานความสะดวก ดานมนษยสมพนธ ดานอปกรณการรกษา และดานคณภาพบรการ พบวากลมอาย รายได และจ านวนครงในการรบบรการทางการแพทยมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานความสะดวก การมบตรรบรองสทธการรกษาพยาบาลมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานอปกรณการรกษาและคณภาพบรการ และการใชบรการชองทางดวนมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานคณภาพบรการสอดคลองกบการศกษาของ Aung Htet Win(23) ทศกษาเรองความพงพอใจของผใชบรการตอการใหบรการทางดานสขภาพทแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลพลอง เมองยางกง ประเทศพมา พบวาปจจยทมความสมพนธตอความพงพอใจของผรบบรการ คอ รายไดครอบครวจ านวนครงทมารบบรการผปวยนอก รอยละของคณภาพการบรการผปวยนอกและการเขาถงบรการสขภาพ จะเหนวาเรองของคณภาพการบรการทางการแพทยมความสมพนธกบความพงพอใจเชนเดยวกบการศกษาของ นพนธ พฒนกจเรอง (24) ไดศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบผปวยนอกเขตรบผดชอบตรงมารบบรการทแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลเชยงคาน โดยศกษาเปรยบเทยบระหวางการมารบบรการทโรงพยาบาลและสถานอนามย ซงคาเฉลยคะแนนความพงพอใจไมมความแตกตางในภาพรวม แตพบวาขอดอยของโรงพยาบาลคอประเดนระยะเวลาการรอคอย/ระยะเวลาในการรบบรการ ,คาใชจายทเกดจากการไปรบบรการและระยะทางจากบานถงสถานบรการ สวนของสถานอนามย คอ ประเดนประสทธภาพการรกษาพยาบาลและความหลากหลายของบรการ/ยา/เวชภณฑ ปจจยทมความสมพนธกบการตรงมารบบรการทโรงพยาบาล ประกอบดวยระยะทางจากบานถงโรงพยาบาล การมโรคเรอรง ความรสกวาเจบปวยรนแรงและความพงพอใจในบรการ ซงจะพบวาในการเลอกใชบรการทางการแพทยผรบบรการจะใหความส าคญในเรองของคณภาพประสทธภาพการรกษาพยาบาลเปนขอค านงในการเลอกใชบรการและมผลตอความพงพอใจเชนเดยวกบ พรยาพร ธรรมแงะ(25)ศกษาพฤตกรรมและความพงพอใจของผเขารบบรการดานสาธารณสขจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล กรณศกษา: โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานนาเมง อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม ในดานสถานท ดานบคลากร และดานบรการ

28

28

พบวาดานสถานทอยในระดบความพงพอใจมาก โดยมความพงพอใจตอหองตรวจรกษาและหองปฏบตการทางการแพทยมความพอพยงอยในล าดบแรก ซงมระดบความพงพอใจมาก ดานบคลากรอยในระดบมาก โดยความพงพอใจตอเจาหนาทวาเจาหนาทมความสภาพเรยบรอยอยในล าดบแรกซงมระดบความพงพอใจมาก และดานบรการอยในระดบความพงพอใจมาก โดยความพงพอใจตอการไดรบขอมลเกยวกบโรคทปวย การดแลรกษาจากแพทย/เจาหนาทอยในล าดบแรกซงมความพงพอใจมากอกประเดนทมผลตอความพงพอใจของผรบบรการ คอ เรองของความสะดวกในการเขาถงบรการ ตามผลการศกษาของAung Htet Win(23) ตามทไดกลาวมาแลวในขางตนและ พมพมล บญเสาร (26) ซงไดท าการศกษาความพงพอใจของผปวยนอกโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหมทมตอหลกประกนสขภาพถวนหนา (โครงการ 30 บาทรกษาทกโรค) พบวาผรบบรการมความพงพอใจตอดานความสะดวกทไดรบจากบรการสขภาพ ในเรองของอปกรณ/สถานทบรการมความพรอมอยางเปนระบบมากทสด รองลงมาคอปจจยดานขนตอนในการใหบรการเปนระบบ ไมยงยากซบซอนและผใหบรการแตละจดมการประสานงานกนเปนอยางด ในดานของปจจยทมผลตอความพงพอใจนน ปราณ ศรคงแกว(27) ศกษาความพงพอใจของผรบบรการตอระบบการใหบรการทางการแพทย: กรณศกษาผปวยนอกโรงพยาบาลบางไผ ซงศกษาความพงพอใจ 4 ดาน คอ ดานคณภาพบรการ ดานความสนใจของบคลากรในบรการ ดานความสะดวกในการรบบรการ และดานบคลกภาพทาทางของบคลากรผใหบรการ พบวาเพศมความสมพนธกบความพงพอใจดานความสนใจของบคลากรในบรการและภาพรวม อาย ระดบการศกษา มความสมพนธกบความพงพอใจดานบคลกภาพทาทางของบคลากรผใหบรการและเวลาการรอคอยรบบรการมความสมพนธกบความพงพอใจทง 4 ดานและภาพรวมสอดคลองในปจจยระดบการศกษาเชนเดยวกบ มยร กตตจารขจร , รววรรณ โสธรเจรญสนธและวชตา ตงภกดรตน (28) ไดศกษาความพงพอใจของผมารบบรการแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลกโดยศกษาความพงพอใจดานตางๆ ไดแก ความสะดวก , มนษยสมพนธ, ดานอปกรณการรกษา, ดานคณภาพการบรการ, ดานการประสานงาน, ดานขอมลทไดรบจากการบรการ พบวาความพงพอใจมความสมพนธกบระดบการศกษา รายไดเฉลยของครอบครวในขณะท รกเกยรต จรนธร, ณรงคศกด สงหไพบลยพร, จราพร ค าแกว,บษรา ผดผาด,ปญจเรศ อยส(29) ไดศกษาเรองการประเมนความพงพอใจของผรบบรการการแพทยแผนไทย : กรณศกษางานแพทยแผนไทยศนยสขภาพชมชนเมองสงขลาโรงพยาบาลสงขลา จงหวดสงขลา พบวาผรบบรการมความพงพอใจตอบรการการแพทยแผนไทยโดยรวมในระดบสง โดยพบวาอาชพมความสมพนธกบระดบความพงพอใจ

จากแนวคดทฤษฎเกยวกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทยจะพบวามผใหแนวคดเกยวของกบความพงพอใจ ดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล ดานคณภาพการบรการ ดานความสะดวกในการรบบรการ ไดแก Penchansky and Thomasไดใหแนวคดเกยวกบการเขาถงการ

29

29

บรการทางการแพทย ซง 2 ใน 5 ประเภท มเรองของความสะดวกและสงอ านวยความสะดวกของแหลงบรการ และการยอมรบคณภาพของบรการรวมถงการยอมรบลกษณะของผใหบรการ สอดคลองกบ นนทชย ปญญาสรฤทธ (19) ทไดกลาวไววา คณภาพของการบรการ เปนสงทผรบบรการใหความส าคญจากโรงพยาบาล ลกษณะทเหมอนกนในเชงรปธรรมของการใหบรการเชงคณภาพ ไดแก ความสะดวกรวดเรวของบรการ ความเพยงพอของอปกรณและเครองมอ ความเอาใจใสของผใหบรการสงเหลานจะเปนตวสนบสนนใหผรบบรการเกดความพงพอใจในการบรการซง Spitzer(17) ใหแนวคดเกยวกบการรบบรการทางการแพทยวาสงทส าคญทสด ไดแก คณภาพของการรกษา ซงประกอบดวยปจจยทางดานกายภาพและจตใจ โดยมตวชวดของคณภาพ คอความเปนมตร เปนกนเอง และอธยาศยทดการไดรบการดแลเอาใจใสเปนอยางดจากทมการพยาบาล การไดรบการดแลอยางเปนสวนตวมการใชเทคโนโลยททนสมย มทมแพทยทมชอเสยงและไดรบการยอมรบ มบรการทครบทกแผนกและสถานทสะดวกสบาย ในสวนของจตตนนท เดชะคปต(20) ไดเสนอแนวคดปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจของผรบบรการ ซงไดกลาวถง ความเอาใจใสของผใหบรการ และคณภาพบรการสถานทบรการ การเขาถงบรการไดสะดวกเมอผรบบรการมความตองการ ยอมกอใหเกดความพงพอใจตอบรการความพงพอใจของผรบบรการ เกดขนจากการไดยนขอมลขาวสาร หรอไดยนบคคลอนกลาวถงคณภาพการบรการในเชงบวกผใหบรการ เปนบคคลทมบทบาทส าคญตอการปฏบตงานบรการใหผรบบรการเกดความพงพอใจ สวนประสทธภาพของการจดระบบบรการ จะสงผลใหการปฏบตงานของผใหบรการมความคลองตว และสามรถตอบสนองความตองการของผรบบรการไดอยางถกตอง ตรงความตองการของผรบบรการและ Aday& Andersen(21) พบวาความส าคญพนฐาน 6 ประการทเกยวของกบความรสกของผรบบรการ กบความพงพอใจตอการบรการการรกษาพยาบาล ซงมประเดนเกยวกบ ความพงพอใจตอความสะดวกทไดรบจากบรการ แพทยใหความสนใจสขภาพทงหมดของผปวยและแพทยไดมการตดตามผลการรกษา ซงเกยวกบดานบคลากร ความพงพอใจตออธยาศย ความสนใจของผใหบรการ และความพงพอใจตอคณภาพของบรการ

ในสวนของงานวจยทเกยวของกบความพงพอใจตอการบรการทางการแพทยนน มการศกษาทพบวาคณลกษณะบคคลของกลมประชากรทท าการศกษามความสมพนธกบความพงพอใจดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล ดานคณภาพการบรการ ดานความสะดวกในการรบบรการและดานบคลากร ไดแก การศกษาของ ประไพ สนทชน(22) พบวากลมอาย รายได และจ านวนครงในการรบบรการทางการแพทยมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานความสะดวก การมบตรรบรองสทธการรกษาพยาบาลมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานคณภาพบรการ และการใชบรการชองทางดวนมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานคณภาพ การศกษาของ ปราณ ศรคงแกว(27) พบวาความพงพอใจ 4 ดาน คอ ดานคณภาพบรการ ดานความสนใจของบคลากรในบรการ ดานความสะดวกในการรบบรการ และดานบคลกภาพทาทางของบคลากรผใหบรการ มความสมพนธ

30

30

กบคณลกษณะสวนบคคลของผมารบบรการ ดาน เพศ อาย และระดบการศกษา การศกษาของ นพนธ พฒนกจเรอง(24) พบวาในการเลอกใชบรการทางการแพทย ผรบบรการจะใหความส าคญในเรองของคณภาพประสทธภาพการรกษาพยาบาลเปนขอค านงในการเลอกใชบรการและมผลตอความพงพอใจ การศกษาของ พรยาพร ธรรมแงะ(25) พบวาดานบคลากร และดานบรการมผลตอความพงพอใจของผเขารบบรการดานสาธารณสขจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานนาเมง อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม และจากการศกษาของพมพมล บญเสาร (26) พบวาผรบบรการมความพงพอใจตอดานความสะดวกทไดรบจากบรการสขภาพในการศกษาความพงพอใจของผปวยนอกโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหมทมตอหลกประกนสขภาพถวนหนา

ในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายนน ควรจะมรปแบบการจดบรการอยางไรทสงผลใหการจดบรการนนมประสทธภาพสงผลตอความพงพอใจและคณภาพชวตของผสงอาย การจดบรการรปแบบใดเหมาะแกหนวยงานหรอองคการแบบใดมลกษณะอยางไร สามารถวเคราะหไดจากแนวคดการวเคราะหองคการ

2.7 แนวคดทฤษฎเกยวกบการวเคราะหองคการ

พจนานกรมเมอรเรยม เวบสเตอร(30) นยาม Organization หรอองคการ หมายถง การกระท า หรอกระบวนการในการจดตง หรอใหไดรบการจดตง โดยเกดการรวมตวกนรวบรวมความพยายามเพอท าหนาทตางๆอยางเปนเอกภาพ มโครงสรางการบรการจดการ มการวางแผนการท างานอยางเปนระบบ เพอใหไดบรรลสงทตองการ เปนกระบวนการทเปนระบบของการจดระเบยบกจกรรม ภาระหนาท บคลากร และทรพยากรอนๆ ทจ าเปนกอรปรางมาเปนโครงสรางการท างานในขณะทพจนานกรมดานการบรหารรฐกจ นยาม องคการ หมายถง กลมบคคลทแสวงหาเปาหมายตนเองโดยใชประโยชนจากการไดมารวมกนจดตง และออกแบบโครงสรางการท างานเพออ านวยใหการท างานบรรลวตถประสงคของตนเองและของกลม สอดคลองกบท บารนารด อธบายค าวา องคการ หมายถง ระบบของกจกรรมทไดมการประสานความรวมมออยางมส านก หรอพลงรวมของบคคลตงแตสองคนขน เชนเดยวกบ Bovee ใหความหมาย องคการ คอ กลมของบคคลทท างานรวมกนภายใตโครงสรางทจดตงขน เพอใหบรรลวตถประสงคของกลมซง สมคด บางโม (31) ไดใหความหมายไววา องคการ คอ กลมบคคลหลายๆคน รวมกนท ากจกรรมเพอใหบรรลเปาหมายทตงไว การรวมกนของกลมตองถาวร มการจดระเบยบภายในกลมเกยวกบอ านาจหนาทของแตละคน ตลอดจนก าหนดระเบยบขอบงคบตางๆใหยดถอปฏบตดงนนสรปไดวา องคการ หมายถง การรวมตวกนของบคคลตงแต 2 คนขนไป ทรวมกนสรางระบบการท างาน เพอใหบรรลวตถประสงครวมกน

31

31

นยามความหมายของโครงสรางองคการ โครงสรางขององคการ หมายถง โครงสรางความสมพนธทเปนทางการในการ

เชอมโยงงานของแตละบคคลทมหนาทรบผดชอบในต าแหนงตางๆ และเชอมโยงงานของแตละกลมเขาดวยกน เพอทจะท าใหการด าเนนงานบรรลผล โครงสรางขององคการเปนระบบทเปนทางการ เนองจากผบรหารระดบสงเปนผก าหนดหรอสรางความสมพนธดงกลาวขน เพอใหการด าเนนงานบรรลเปาหมาย ตามค านยามของ วภาดา คปตานนท ในขณะท รชารด ดาฟท ใหนยามความหมายของโครงสรางองคการวาจะตองประกอบดวยองคประกอบหลก 3 ประการ คอ

(1) โครงสรางองคการตองแสดงใหเหนถงความสมพนธการรายงานอยางเปนทางการ รวมถงจ านวนระดบขนการบงคบบญชา จ านวนขนาดชวงการควบคมของทงผบรหารและผใตบงคบบญชา

(2) แสดงใหเหนถงการจดกลมบคคลออกตามแผนกงาน และการจดรวมแผนกงานตางๆขนเปนองคการโดยรวม

(3) หมายความครอบคลมถงการออกแบบระบบตางๆในองคการเพอประกนใหเกดประสทธภาพในการตดตอสอสาร การประสานงานและการบรณาการ ความพยามของบคคลและกลมบคคลขามแผนกทวทงองคการ

พอจะสรปไดวา โครงสรางองคการ หมายถง ความสมพนธของระบบงานภายในองคการ ทมความชดเจนในการระบต าแหนงหนาท ความรบผดชอบงาน ใชในการบรหารจดการ และการบงคบบญชา เพอใหเกดการบรรลผลส าเรจของงาน แตโครงสรางองคการทมอยเดมอาจใชไมไดตลอดไปตองมการปรบเปลยนใหมดวยสาเหตตางๆ ซงพลงและเหตการณทน าไปสการออกแบบ หรอปรบโครงสรางองคการ มหลายประการตามลกษณะปญหาทองคการตางๆเผชญอย สามารถประมวลไดดงน

- เมอเรมจดตงองคการใหม - เมอมแผนขยายการด าเนนกจกรรมทเปนอย - ความคาดหวงทจะเลอนต าแหนงการบรหารบางต าแหนงใหสงขน - การเปลยนกลยทธ - ปรบโครงสรางองคการตามองคการทด าเนนกจกรรมในลกษณะเดยวกน หรอ

ใกลเคยงกน - มการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมภายนอกอยางรนแรง - ไมไดผลงานตามทคาดหมาย

32

32

จากสาเหตการปรบโครงสรางองคการขางตนจะเหนไดวา โครงสรางองคการมการปรบเปลยนไดเสมอเพอใหไดประสทธผลทดขน การออกแบบโครงสรางองคกรขนอยกบปจจยตางๆ ปจจยทควรน าไปพจารณาประกอบการออกแบบโครงสรางองคการ ซงเปนปจจยทตองพจารณาประกอบการวเคราะหจดโครงสรางองคการไดแก

(1) ปจจยเปาหมายและกลยทธ เปาหมายเปนสงทองคการบงชใหเหนความตงใจ หรอเจตนารมณขององคการ สวนกลยทธบงบอกถงแผนการกระท าทระบถงการจดสรรทรพยากรและกจกรรมเพอจดการกบสภาพแวดลอม และเพอใหสามารถบรรลเปาหมายทก าหนดไว ดงนนทงเปาหมายและกลยทธก าหนดขอบเขตของกจกรรม และความสมพนธระหวางกลมคนสามกลม คอ บคลากรผผลต ลกคา และคแขงขององคการ

(2) ปจจยขนาด ขนาดหมายถง จ านวนบคลากรทมอยในองคการ ซงองคการสามารถหาประโยชนและเพมประสทธภาพขององคการไดจากการเพมจ านวนบคลากร และยงเมอบคลากรมความรในงานจะสามารถเพมผลผลตใหแกองคการไดมากขน

(3) ปจจยเทคโนโลย เทคโนโลยขององคการครอบคลมเครองมอ เทคโนโลย และการกระท าทใชในการแปลงทรพยากรน าเขาใหเปนสนคาและบรการ ซงเปนกระบวนการทใชในการผลต ทเปนไดทงเครองมอทจบตองได เปนเครองคอมพวเตอร ระบบขอมลขาวสาร เครอขายทชวยการประสานงาน หรอองคความรทน ามาปรบใชในการสงมอบการบรการ

(4) ปจจยสภาพแวดลอม สภาพแวดลอมองคการครอบคลมถงทกสงทอยภายนอกอาณาเขตองคการ สงแวดลอมหลก ไดแก ลกคา ผจดหาทรพยากร สถาบนการเงน หรอองคการในเครอขาย หรอคแขง ผบรหารองคการไมสามารถบรหารจดการกลยทธและโครงสรางองคการไดอยางอสระปราศจากแรงกระทบจากสภาพแวดลอม และวธการบรหารจดการทไดผลมากทสดตองจดองคการภายในใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมขององคการ

(5) ปจจยวฒนธรรม วฒนธรรมองคการ ไดแก คานยม ความเชอ ความเขาใจและบรรทดฐาน ทบคลากรในองคการรบรรวมกน ซงก าหนดพฤตกรรม จรยธรรม ความรบผดชอบในงาน ประสทธภาพในการท างาน และเปนเสมอนกาวใจทจะผกบคลากรใหท างานอยในองคการดวยกนได ซงลกษณะทางวฒนธรรมขององคการมสวนส าคญตอมตโครงสรางองคการ และพฤตกรรมของสมาชกในองคการ

(6) ปจจยผมอ านาจ ซง จอหน ไชลด (John Child, 1972) กลาววา ผบรหารในองคกรมอสระในการตดสนใจเลอก และสามารถก าหนดโครงสรางขององคการมากกวาปจจยตวอนๆ

ในการคดวเคราะหเพอการออกแบบโครงสรางองคการ วาโครงสรางใดมความเหมาะสม ผบรหารตองค านงถงประสทธผลขององคการดวยวาจะตองจดโครงสรางองคการแบบใดทจะบรรล

33

33

วตถประสงคตามตองการ โดยสามารถวเคราะหไดจากแนวคดการประเมนวดประสทธผลขององคการตามแบบขององคการตางๆ ดงน

(1) แนวคดระบบ ประสทธผลขององคกรตามทฤษฎนจะเนนทความสามารถขององคการในการรกษาความสมพนธทดกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกขององคการ เพอใหองคกรอยรอด และความสามารถขององคการในการพยากรณความตองการทรพยากรประเภทตางๆขององคการในอนาคต

(2) แนวคดผมสทธออกเสยงเชงกลยทธ แนวคดการประเมนองคการนมององคการเปนระบบสงคมระบบหนงทประกอบดวยบคคลตางๆ ทมความสมพนธกนอยตลอดเวลาคลายกบทฤษฎระบบ และระบบองคการนตองสามารถปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมภายนอกเชนเดยวกบทฤษฎระบบ แตตางกนตรงทวา แนวความคดนใหความส าคญเฉพาะสภาพแวดลอมบางอยางทขมข คกคามความอยรอดขององคการเทานน ทงนองคการทจดวามประสทธภาพตามแนวคดน คอองคการทสามารถตอบสนองความตองการของลกคาหรอกลมผลประโยชนทมความส าคญตอการอยรอดขององคการ (Pfeffer, Jeffrey and Gerald Salancik, 1978)

(3) แนวคดทรพยากร แนวคดนวดประเมนประสทธผลขององคการจากการใชทรพยากร ซงองคการทมประสทธผลตามแนวคดน คอ องคการทประสบความส าเรจในการสรรหาทรพยากรทมคณคาและใชประโยชนจากทรพยากรนนไดอยางมประสทธภาพ (Daft, 2000)

(4) แนวคดกระบวนการภายใน ประสทธผลตามทฤษฎน หมายถง องคการทมการจดการภายในทด มสขภาพด และท างานไดอยางมประสทธภาพและราบรน สมาช กในองคการมความสขและพอใจกบองคการ หนวยงานตางๆในองคการสามารถประสานการท างานซงกนและกนไดอยางด สงเสรมใหไดผลผลตสง แนวคดนไมไดใสใจกบสภาพแวดลอมภายนอก มงใหความส าคญกบความส าเรจของการท างานภายในองคการและความสขของสมาชกเทานน (Daft, 2000)

(5) แนวคดผมสวนไดสวนเสย แนวคดการประเมนวดประสทธผลขององคการน เนนใหความส าคญกบผทมสวนเกยวของไดเสยองคการทกฝาย ทอยในองคการและนอกองคการ ไมวาจะเปนเจาของกจการ ลกจาง คนงาน ลกคา ผจดหาวตถดบ ชมชน หนวยงานรฐและผ เกยวของกบองคการทงหลาย แตละกลมทเกยวของจะมมมมองในการประเมนองคการทแตกตางกน เนองจากมความตองการผลประโยชนจากองคการทไมเหมอนกน

เมอมองคการตางๆ เกดขน การจะมองวาองคการใดเปนอยางไร มแนวคดในการจดการองคการอยางไร และลกษณะการจดองคการเปนอยางไร สามารถท าความเขาใจไดโดยใชกรอบการวเคราะหองคการ

34

34

กรอบการวเคราะหองคการ ซงกรอบทฤษฎทน ามาใชในการอธบายเพอท าความเขาใจในการวเคราะหองคการ

ไดแก 2.7.2.1 แนวคดทฤษฎระบบ(System Theory) เปนผลจากแนวคดทมองวา

องคการเปนผลผลตของสภาพแวดลอมทองคการอย และมองแนวคดระบบใหครอบคลมถง

ความสมพนธของปจจยทมสวนเกยวของสงผลตอการท างานขององคการอยางกวางขวาง ซงทฤษฎ

ระบบนนเปนแนวคดการมองอยางสรรพสงโดยรวม องคการประกอบดวยสวนยอยตางๆหลายๆสวน

ท างานประสานรวมมอกนเพอองคการโดยรวม ในทศนะทฤษฎระบบไดพจารณาวาองคการ

ประกอบดวยสวนตางๆ ทไดมการจดระเบยบความสมพนธและพงพงกนตลอดเวลา และทกๆระบบ

นนมพลงอย 2 พลงทแตกตางกน คอ พลงในการแบงแยก และพลงในการรวมตวผสมผสาน กลาวคอ

ในตวของระบบองคการเองมการแบงออกเปนสวนตางๆซงท าหนาทเฉพาะดาน แตขณะเดยวกน

เพอใหเกดเอกภาพในระหวางสวนตางๆทไดแบงแยกออกไปเปนระบบยอย องคกรตองมกลไก หรอ

กระบวนการในการผสมผสานสวนตางๆเหลานใหรวมเปนหนงเดยว ซงโดยสวน ใหญองคการจะใช

วธการของสายการบงคบบญชา การควบคมสงการโดยตรง หรอการใชกฎ ระเบยบ นโยบายขอบงคบ

2.7.2.2 แนวคดการว เคราะหตามสถานการณ (Situational Analysis/

Contingency Theory)คลายคลงกบแนวคดทฤษฎระบบทใหความส าคญในความสมพนธระหวาง

องคการและสงแวดลอม แตแนวคดนมองสภาพแวดลอมขององคการทลกซงยงไปอก สภาพแวดลอม

ในทนมลกษณะเฉพาะตามแตละองคการ เนองจากองคการแตละองคการมความแตกตางกน การ

วเคราะหองคการจงตองพจารณาถงลกษณะเฉพาะพเศษของแตละองคการดวย ดงนนการวเคราะห

องคการจงไมสามารถระบออกเปนวธใดวธหนงทดทสดได ซงในการวเคราะหอาศยหลกเกณฑเหลาน

เปนสงชวยในการมอง

ตองตรวจสอบสภาพปญหาทเกดขนเฉพาะส าหรบองคการนนๆ

ก าหนดปจจยทคาดวามสวนอยางมากตอการตดสนใจ

คดหาทางเลอกเพอการตดสนใจ

ประเมนทางเลอกตางๆใหเหมาะกบสถานการณตางๆ

ตดสนใจเลอกทางเลอกและใชเปนแนวทางในการประเมนผลการตดสนใจตอไป

35

35

แนวคดนยงเหนถงความไมแนนอนของสภาพแวดลอมทไมสามารถท านายได ทางทดคอ ในการออกแบบโครงสรางองคการแตละครงใหพจารณาจากขอมลทเปนไปไดมากทสดและเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในอนาคตทสามารถมองเหนไดเทานน

2.7.2.3 แนวคดตวแบบนเวศวทยาประชากร (Population Ecology) เปน

พฒนาการตอเนองจากแนวคดทฤษฎตามสถานการณ แตแนวคดนจะพยามหาความลงตวระหวาง

โครงสรางองคการกบสภาพแวดลอมทองคการด าเนนธรกจอย ซงจะมององคการในกรอบทกวางขน

ถงกลมองคการทเรยกวา ประชากรองคการ ซงหมายถง กลมองคการทท ากจกรรมและด าเนนธรกจ

คลายคลงกน และใชประโยชนจากทรพยากรในสภาพแวดลอมประเภทเดยวกน และเนองจาก

ทรพยากรในสภาพแวดลอมนมอยจ ากด องคการทเขมแขง หรอมความลงตวกบสภาพแวดลอมมาก

ทสดจะสามารถอยรอดได

2.7.2.4 แนวคดทฤษฎเครอขาย (Network Theory) แนวคดนผสมผสาน

แนวคด ตามสถานการณและทฤษฎตวแบบนเวศวทยาประชากรเขาดวยกนและน ามาวเคราะหอธบาย

การเปลยนแปลงทเกดขนในองคการ แสดงใหเหนถงอทธพลของปจจยการสรางเครอขายระหวาง

องคการ และปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรมทมผลตอการเปลยนแปลงองคการ สงทปรากฏ คอ

ประเพณ ธรรมเนยมปฏบต และวฒนธรรมของสงคมและองคการทมอยเดมไมเอออ านวยและใหความ

เกอหนนตอการน านวตกรรมใหมๆทองคการสรางขนมาได ซงแนวคดนพยามหลกหนปญหาและ

อปสรรคของโครงสรางการบรหารงานแบบเดมทเนนความเปนทางการ การสอสารตามสายการบงคบ

บญชา ขาดความยดหยนในการบรหารงาน ท าใหไมสามารถตอบสนองตอความตองการการบรการท

รวดเรวทนตอเหตการณและไมสามารถรองรบปรบโครงสรางการบรหารงานเดมใหกาวทนกบ

ความกาวหนาทางเทคโนโลยและนวตกรรมใหมๆทเกดขนในโลกปจจบนได

จากแนวคดทฤษฎขางตนจะเหนไดวา การจดองคการนนมหลายแบบ ซงขนอยก บปจจยตางๆ ทมอทธพลตอการจดหรอออกแบบโครงสรางองคการและการจดการภายใน กระบวนการทจะท าใหงานบรรลผลส าเรจนนกขนอยกบการจดองคการใหเหมาะสมและลงตวเพอเปนสวนผลกดนใหสามารถด าเนนงานไดประสบผลส าเรจ

จากการศกษาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของในอดต ท าใหผวจยสามารถน ามาก าหนดกรอบแนวคดโดยสามารถสรปประเดนไดวา ปจจยทควรน าไปพจารณาประกอบการวเคราะหจดและออกแบบออกแบบโครงสรางองคการ ไดแก ปจจยผมอ านาจ คอ ผบรหารในองคกรมอสระในการตดสนใจเลอก และสามารถก าหนดโครงสรางขององคการมากกวาปจจยตวอนๆ ซงผบรหารสามารถเลอกตดสนใจในการรบสนองนโยบาย สงการนโยบายนนตอใหผปฏบต และใหการสนบสนน

36

36

การด าเนนงานนน ในสวนของกลยทธบงบอกถงแผนการกระท าทระบถงการจดสรรทรพยากรและกจกรรมเพอจดการกบสภาพแวดลอม และเพอใหสามารถบรรลเปาหมายทก าหนดไว สวนของปจจยขนาด ซงขนาดหมายถง จ านวนบคลากรทมอยในองคการ ซงองคการสามารถหาประโยชนและเพมประสทธภาพขององคการไดจากการเพมจ านวนบคลากร และยงเมอบคลากรมความรในงานจะสามารถเพมผลผลตใหแกองคการไดมากขน ซงความรนนไดทงจากประสบการณและการศกษาอบรมจากแนวคดทฤษฎเครอขายยงแสดงใหเหนถงอทธพลของปจจยการสรางเครอขายระหวางองคการทมผลตอการเปลยนแปลงองคการ การตดตอสรางเครอขายจนมสมพนธภาพอนดกบหนวยงานภายนอกท าใหมโอกาสไดรบการสนบสนนการด าเนนงานดานตางๆ จากการส ารวจของสถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย(สถาบนเวชศาสตรผสงอาย) กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ในเรองการด าเนนงานคลนกผสงอายในแตละระดบสถานบรการ พบวามจ านวนสถานบรการทด าเนนงานคลนกผสงอายในแตละระดบแตกตางกน สวนในเรองความพงพอใจตอการรบบรการทางการแพทยนน และจากการทบทวนวรรณกรรมผวจยพบวามหลายปจจยทมผลตอความพงพอใจในการรบบรการทางการแพทย ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได สทธการรกษาพยาบาล(ผรบผดชอบคารกษาพยาบาล) ความถในการมารบบรการ ประวตโรคเรอรง ดงนนสามารถก าหนดกรอบแนวคดในการวจยได ดงน

37

37

2.8 กรอบแนวคดในการวจย

ผบรหาร หวหนาแผนกผปวยนอก ผสงอาย

- ประสบการณในการดแลผสงอาย

- การอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย

- ระดบโรงพยาบาล

- จ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอาย

- การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก

- ปจจยดานมาตรฐานของคลนกผสงอาย

การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย

- การตอบสนองตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554

- การใหนโยบายแกผปฏบต

- การสนบสนนในการจดบรการ

- กลยทธการบรหารการจดบรการ

- คณลกษณะสวนบคคล

- เพศ

- อาย

- ระดบการศกษา

- อาชพ

- รายไดเฉลยตอเดอน

- ผรบผดชอบคารกษาพยาบาล

- ความถในการมารบบรการ

- ประวต โรคเรอรง

- ความพงพอใจตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย

38

38

บทท 3 วธการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ โดยมวตถประสงคเพอศกษาการจดบรการสขภาพ

ส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกเพอศกษาความพงพอใจของผสงอายในการมารบบรการสขภาพของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกเพอศกษาปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก และเพอศกษาปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกโดยน าขอมลทไดมาปรบปรงและพฒนาการด าเนนงานการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายใหดยงขนตอไป

3.1 วธการวจย

การออกแบบการวจย เปนการศกษาแบบผสม (Mixed - Method) ศกษาเชงปรมาณโดยการส ารวจ

แบบภาคตดขวาง (Cross Sectional Survey Study) รวมกบการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative study) โดยการสมภาษณ

3.2 ประชากรและกลมตวอยางทใชในการศกษาวจย

ในการวจยนผศกษาไดก าหนดประชากรทใชในการศกษาในเรองการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 คอ โรงพยาบาลสงกดกองทพบก 26 แหง ทมการจดบรการส าหรบผสงอาย ซงจะเกบขอมลจากผทเกยวของในการด าเนนงานส าหรบผสงอาย ดงน

การเกบขอมลเชงปรมาณ 3.2.1.1 เกบขอมลจากผมสวนเกยวของในการด าเนนงานจดบรการสขภาพ

ส าหรบผสงอายของแตละโรงพยาบาลแหงละ 1 คนคอ หวหนาแผนกผปวยนอก ทมประสบการณใน

การท างานในโรงพยาบาลแหงนนอยางนอย 1 ป ซงใชเกณฑในการเลอกแบบเจาะจงความเกยวของ

กบลกษณะการศกษาและบทบาทในการด าเนนงานการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแตละ

โรงพยาบาล ซงลกษณะงานของหวหนาแผนกผปวยนอกจะเปนผดแลรบผดชอบคลนกตางๆ ในแผนก

ผปวยนอกรวมทงสน 26 คน เพอเกบขอมลในประเดนการด าเนนงานจดบรการสขภาพส าหรบ

39

39

ผสงอายในแผนกผปวยนอก ขอมลปจจยสนบสนนในการด าเนนงาน และปญหาอปสรรคในการ

จดบรการ

3.2.1.2 เกบขอมลจากผสงอาย เพศหญงหรอชาย อายตงแต 60 ปขนไป ไม

มความบกพรองทางจต มความสมครใจใหขอมล สามารถใหขอมลและสอสารเปนภาษาไทยได ทมา

รบบรการในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบก เพอเกบขอมลเกยวกบความพงพอใจ

ในบรการทไดรบจากการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย และปญหาอปสรรคในการรบบรการ โดย

การค านวณขนาดกลมตวอยางดงน

(1) การก าหนดขนาดของกลมตวอยาง การก าหนดขนาดตวอยางในการศกษาครงน ค านวณขนาดตวอยางโดยใชสตร กรณไม

ทราบจ านวนประชากรทราบแตเพยงวามจ านวนมาก(32) ใชสตร ดงน

𝑛 =𝑝(1 − 𝑝)𝑍²

𝑒²

ก าหนดให n = ขนาดของกลมตวอยาง P = สดสวนประชากรทผวจยจะสม Z = ระดบความมนใจทผวจยก าหนด Z มคาเทากบ 1.96 ทระดบความเชอมน 95 % (ระดบ .05) e = สดสวนของความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนได

สดสวนประชากร อางองจากโรงพยาบาลคายอดศร ซงมผสงอาย เทากบ 955 คน จากประชากรผสงอายทมารบบรการ 1,129 คน/ป คดสดสวนไดเทากบ 0.8 ดงนนสามารถแทนคาจากสตร ไดดงน

𝑛 =(0.8)(1 − 0.8)(1.96)²

(0.05)²

𝑛 = 245

จากกลมตวอยาง มจ านวนโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการเฉพาะแกผสงอาย 26 แหง ซงเฉลยได แหงละ 9.4 คน จงคดเปนแหงละ 10 คน

(2) วธการสมกลมตวอยาง โดยก าหนดสดสวน (Quota Sampling) ในโรงพยาบาลแหงละ 10 คน จ านวน 26 แหง รวมทงสน 260 คน ดงนนจะไดผสงอาย

ทมารบบรการทแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก 26 แหง แหงละ 10 คน จ านวนทงสน 260 คน

40

40

การเกบขอมลเชงคณภาพ 3.2.2.1 วธการเลอกตวอยางและขนาดตวอยาง

กลมตวอยางของการศกษาเชงคณภาพน ผศกษาพจารณาเลอกผมคณสมบตตอบแบบสมภาษณทเกยวของกบการบรหารนโยบายในการด าเนนงานการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก โดยก าหนดคณสมบตผตอบแบบสมภาษณ คอ เปนผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร ทด ารงต าแหนงอยางนอย 1 ป ในโรงพยาบาลนน โดยแบงเปน

(1) โรงพยาบาลระดบตตยภม จ านวน 2 คน (2) โรงพยาบาลระดบทตยภม จ านวน 7 คน

รวมทงสน 9 คน เพอเกบขอมลในประเดนนโยบายและการบรหารเกยวกบการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในโรงพยาบาล

3.3 เครองมอและการสรางเครองมอทใชในการวจย

เครองมอทจะใชในการรวบรวมขอมลประกอบดวย ส าหรบการเกบขอมลเชงปรมาณ

ใชแบบสอบถาม โดยแบบสอบถามทใชในการวจยในครงน ใชแบบสอบถามเพอการวจยเรอง “การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554” จ านวน 2 ฉบบ ดงน

ฉบบท 1 เปนแบบสอบถามส าหรบหวหนาแผนกผปวยนอกแบงออกเปน 4 ตอนดงน คอ

ตอนท 1 ค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ประสบการณในการท างาน ประสบการณในการท างานดานผสงอาย ประสบการณการอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย รวมจ านวน 6 ขอ

ตอนท 2 ค าถามเกยวกบขอมลปจจยสนบสนน จ านวน 4 ขอ ประกอบไปดวย 1) ขอมลจ านวนเตยงรบผปวย จ านวน 1 ขอ

2) ขอมลระดบโรงพยาบาล จ านวน 1 ขอ

3) ขอมลจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอก จ านวน 1 ขอ

4) ขอมลการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก จ านวน 1 ขอ

41

41

ตอนท 3 ค าถามเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอายตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน 48 ขอประกอบไปดวย

1) พนธกจ เปาหมาย และวตถประสงค จ านวน 4 ขอ

2) การจดองคกรและการบรหาร จ านวน 5 ขอ

3) การจดการทรพยากรบคคล จ านวน 4 ขอ

4) การพฒนาทรพยากรบคคล จ านวน 5 ขอ

5) คมอและวธปฏบต จ านวน 4 ขอ

6) สงแวดลอม อาคารสถานท จ านวน 4 ขอ

7) เครองมอ อปกรณ สงอ านวยความสะดวก จ านวน 6 ขอ

8) ระบบงาน/กระบวนการใหบรการ จ านวน 7 ขอ

9) กจกรรมพฒนาคณภาพ จ านวน 9 ขอ

ตอนท 4 ขอคดเหนเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 2 ขอ

ฉบบท 2 เปนแบบสอบถามส าหรบผสงอายทมารบบรการผปวยนอก แบงออกเปน 3 ตอน ดงน คอ

ตอนท 1 ค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม จ านวน 8 ขอ ตอนท 2 ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 30 ขอ ประกอบไปดวย

1. ดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล จ านวน 9 ขอ 2. ดานคณภาพการบรการ จ านวน 5 ขอ 3. ดานความสะดวกในการรบบรการ จ านวน 7 ขอ 4. ดานบคลากร จ านวน 9 ขอ

ตอนท 3 ขอคดเหนเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 2 ขอ

ส าหรบการเกบขอมลเชงคณภาพ ใชแบบสมภาษณ โดยท าการสมภาษณขอมลกบตวอยางจ านวน 9 คน เพอน า

แนวคดทไดจากการศกษาและขอมลจากการสมภาษณมาชวยตอบปญหาในเรองเกยวกบการบรหารนโยบายเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอาย รวมทงปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานส าหรบผสงอายและน าผลการศกษาเชงคณภาพมาอภปรายปรากฏการณของผลการศกษาเชงปรมาณมประเดนในการสมภาษณดงน

42

42

1. ความคดเหนและการสนองตอประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

2. นโยบายในการด าเนนงานและการสนบสนนในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในโรงพยาบาล

3. ปจจยทจะสงผลตอความส าเรจในการด าเนนงานจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในโรงพยาบาล

4. ปญหาและอปสรรคทพบในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในโรงพยาบาล

การสรางเครองมอ ในการสรางเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลการการจดบรการสขภาพ

ส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 มขนตอนและรายละเอยดดงตอไปนคอ 1. ศกษาปญหาและวตถประสงคของการวจย 2. ศกษาขอมลเกยวกบการจดบรการเฉพาะแกผสงอายของประเทศไทยและ

ตางประเทศ 3. วเคราะหขอมลเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอายจากเอกสาร ต ารา สอ

สงพมพตางๆและงานวจยทเกยวของ 4. สรางแบบสอบถาม โดยมค าถามขอมลเกยวกบ

4.1. ขอมลสวนบคคล และปจจยสนบสนน เปนค าถามปลายปดแบบใหเลอกตอบและเตมขอมล

4.2. การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายลกษณะแบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ (Check list) อางองมาจากขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย(15)โดยใหหวหนาแผนกผปวยนอก เลอกตอบตามการด าเนนงานทปฏบตอยจรงในชวงเวลาทท าแบบสอบถาม ซงมตารางใหเลอกตอบทายรายการค าถามตามขอมาตรฐาน วาม ไมม และไมทราบ/ไมแนใจ ผวจยจะนบคะแนนตามจ านวนขอรายการทตอบวา “ม” หมายถง มการจดบรการ ในแตละโรงพยาบาล แลวคดระดบคะแนนทไดเปนเปอรเซนตเพอจดระดบมาตรฐาน

เกณฑการใหคะแนน คะแนน 61– 100 % หมายถง มมาตรฐานอยในระดบสง คะแนน 31 - 60 % หมายถง มมาตรฐานอยในระดบปานกลาง คะแนน 0 – 30 % หมายถง มมาตรฐานอยในระดบต า

43

43

4.3. ความพงพอใจของผส งอายตอการจดบรการส าหรบผส งอาย แบบสอบถามเปนค าถามปลายปดใหเลอกตอบ ลกษณะขอค าถามเปนแบบประเมนคา (Rating scale) โดยก าหนดใหแสดงความคดเหน 5 ระดบ ตามแบบของลเครท (Likert) คอ ระดบความพงพอใจ มากทสด มาก ปานกลาง นอยและนอยทสด ซงก าหนดให

5 หมายถง ระดบมากทสด 4 หมายถง ระดบมาก 3 หมายถง ระดบปานกลาง 2 หมายถง ระดบนอย 1 หมายถง ระดบนอยทสด

ผตอบแบบสอบถามจะตองเลอกตอบค าถามแตละขอเพยง 1 ค าตอบเทานนซงการแปลผลและอภปรายผลการวจย ลกษณะของแบบสอบถามในสวนขอมลความคดเหนเกยวกบความพงพอใจในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย จากการวดแบบมาตราสวนประมาณคานนสามารถน ามาอภปรายผลโดยระดบอนตรภาคชน น าคะแนนทไดมาก าหนดชวงคะแนนเฉลยจะแบงออกเปน 3 ชวงโดยใชเกณฑในการจดกลมระดบความพงพอใจ

เกณฑ ระดบความพงพอใจ

>4.2 ความพงพอใจระดบสง 3.4 – 4.2 ความพงพอใจระดบปานกลาง

<3.4 ความพงพอใจระดบต า

3.4 การทดสอบเครองมอทใชในการเกบขอมล

1. การทดสอบความตรงของเนอหา (Content Validity) ท าการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของแบบสอบถาม โดยการน าแบบสอบถามทสรางขนใหผเชยวชาญตรวจสอบความถกตอง ความครอบคลม ครบถวนสอดคลองตามวตถประสงค และครบถวนตามตวแปรทตองการวดในกรอบแนวคด ความชดเจนของภาษาทใช คณภาพของแบบสอบถาม โดยพจารณาแกไขตามทผเชยวชาญใหขอเสนอแนะ โดยใหดชนความสอดคลอง ( Index of Congruence : IOC ) โดยก าหนดคะแนนไวดงน

ถาเหนวามความสอดคลอง ใหคะแนน +1 ถาเหนวาไมแนใจ ใหคะแนน 0 ถาเหนวาไมสอดคลอง ใหคะแนน -1

44

44

จากนนน าคาคะแนนของผเชยวชาญแตละขอมารวมกน เพอหาคาความสอดคลองจากสตร

IOC = ∑R

N

เมอ IOC คอ คาดชนความสอดคลอง

∑R คอ ผลรวมคะแนนความคดเหน

N คอ จ านวนผเชยวชาญ

ถาคาดชนความสอดคลองมคามากกวา 0.5 ถอวาอยในเกณฑทใชได ถาต ากวานนจะตองน ามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะทใชได ถาต ากวานนจะตองน ามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ

2. การทดสอบใช เคร องมอ (Try-out) ท าการทดสอบใช เครองมอโดยการน าแบบสอบถาม ทผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของแบบสอบถามโดยผเชยวชาญ ทไดรบการแกไขแลว ไปทดลองใชกบกลมประชากรทมคณสมบตใกลเคยงกบกลมตวอยางจ านวน 30 คน เพอตรวจสอบวาค าถามสามารถสอความหมายตรงตามความตองการตลอดจนมความเหมาะสมหรอไมมความยากงายเพยงใด แลวท าการปรบปรงแบบสอบถาม ใหมคณภาพตามเกณฑทก าหนดไว

3. การหาความเชอมน (Reliability) ท าการตรวจสอบคาความเชอมนโดยใชโปรแกรมส าเรจรปในการหาความเชอมนโดยหาคาสมประสทธ Cronbach’s Alpha โดยใชเกณฑสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ทคาระดบความเชอมนของแบบสอบถามมากกวา 0.71 แสดงวามความเชอมนสงตามเกณฑในการพจารณาความเชอมนของ Garett จงจะถอไดวาแบบสอบถามมความนาเชอถอและสามารถน าไปศกษากบกลมตวอยางจรงไดซ งผลการหาคาความเชอมนของแบบสอบถามงานวจยนได 0.91 ถอวามความนาเชอถอ

3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล

มวธการและขนตอนการเกบขอมล ดงน ด าเนนงานเกบขอมลเชงปรมาณ

1. ท าการชแจงวธการด าเนนงานเกบขอมลวจยดวยตนเองหรอทางโทรศพทใหแกเจาหนาทของโรงพยาบาลแตละแหง ซงเปนผทไมไดเกยวของกบการจดบรการส าหรบผสงอายชวยเกบขอมลจากผสงอาย พรอมทงมคมอการด าเนนงานและเอกสารในการเกบขอมลให

45

45

2. ท าหนงสอประสานขออนญาตเกบขอมลถงผอ านวยการโรงพยาบาล 26 แหง

3. ส าหรบผสงอาย : ด าเนนการใหเจาหนาทโรงพยาบาลแตละแหงทจะชวยเกบขอมลขอความยนยอมเขารวมการวจยจากอาสาสมครและเกบขอมลจากผสงอายทเปนผปวยนอก แบงเปนโรงพยาบาลละ10 คนจ านวน รวมทงสน 260 คนโดยท าการสมเลอกผสงอายทเขามารบบรการ แบบบงเอญ (Accidental Sampling) ทเขาเกณฑการคดเลอกและมความยนยอมในการใหขอมล ใหไดจนครบแหงละ 10 คน

4. ส าหรบหวหนาแผนกผปวยนอก : ผวจยจะท าการสงเอกสารชแจงโครงการ ,เอกสารแสดงความยนยอมเขารวมโครงการ และเอกสารแบบสอบถามไปใหหวหนาแผนกผปวยนอก จ านวน 26 โรงพยาบาล แหงละ1 คน จ านวนทงสน 26 คน โดยตรงทางไปรษณย แลวใหสงกลบถงผวจย

ด า เนนการเกบขอมลเชงคณภาพ โดยการสมภาษณเช งลก ในกลมผอ านวยการโรงพยาบาลหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร โดยท าการคดเลอกแบบสมจ านวนทงสน 9 คน ซงผวจยจะประสานทางโทรศพทเ พอนดวนเวลาในการขอเขาไปสมภาษณลวงหนากบกลมเปาหมาย ในกรณทอาสาสมครไมสะดวกใหเขาพบสมภาษณโดยตรง ตองใชการสมภาษณทางโทรศพท ผวจยจะท าการขออนญาตสงเอกสารชแจงโครงการและเอกสารแสดงความยนยอมเขารวมโครงการไปใหลวงหนากอนวนสมภาษณทางไปรษณย แลวใหสงกลบถงผวจย

โดยการเกบขอมลทงในสวนของเชงปรมาณและเชงคณภาพ ไดด าเนนการไปแบบคขนาน คอ เกบขอมลทงสองประเภทไปในชวงเวลาเดยวกน ตงแต เมษายน – กรกฎาคม 2559 จากนนท าการตรวจสอบความสมบรณ ความถกตอง ความชดเจน และความครบถวนของขอมลแลวน าขอมลทไดมาตรวจใหคะแนนตามเกณฑทก าหนด จากนนน าขอมลมาลงรหส เพอด าเนนการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรปทางสถต

3.6 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ(33) น าแบบสอบถามทไดรบ มาตรวจสอบความสมบรณของขอมล จดหมวดหม

แลวน าไปประมวลผลดวยคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมส าเรจรปทางสถต โดยใชคาสถตวเคราะหดงน

46

46

3.6.1.1 สถตเชงพรรณนา วเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ปจจยสนบสนน การจดบรการส าหรบผสงอายตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย

และความส าเรจในการจดบรการส าหรบผสงอาย ใชสถตเชงพรรณนา คอ การหาความถและรอยละ

มธยฐาน คาคะแนนเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ส าหรบตวแปรทมระดบการวดตอเนอง

(Interval scale) จะจดกลมใหเปนตวแปรอนดบ (Ordinal scale) เพอน าเสนอแบบสถตพรรณนา

3.6.1.2 สถตเชงอนมาน วเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคล

ของผสงอายกบความพงพอใจรายดานใช kruskal wallis test

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ใชการวเคราะหเนอหา (Content analysis)(34) เพอน าเสนอความคดเหนและ

ขอเสนอแนะจากผบรหาร เกยวกบการตอบสนองการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 นโยบาย การใหการสนบสนน ปจจยทมผลตอการจดบรการและปญหาอปสรรคของการจดบรการสขภาพส าหรบอายในโรงพยาบาลสงกดกองทพบก โดยน าขอมลทไดมาใชในการอภปรายผลรวมกบผลการศกษาเชงปรมาณ

3.7 ขอพจารณาดานจรยธรรม( Ethical consideration )

ในการท าการศกษาครงน ผวจยไดใหความส าคญกบหลกจรยธรรมการวจยในมนษย ตามเงอนไขของมหาวทยาลยธรรมศาสตรโดยใชหลกดงน

1. หลกเคารพในการตดสนใจของ ผอ านวยการโรงพยาบาลหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร หวหนาแผนกตรวจโรคผปวยนอก และผสงอาย ในการตดสนใจดวยตนเอง ในการเขารวมการวจย โดยทกลมประชากรนน ไดรบทราบขอมลเกยวกบวตถประสงคของการวจย รปแบบของการด าเนนการวจย และประโยชนทกลมประชากรจะไดรบ

2. ในระหวางทท าการวจย เมอผเขารวมวจยตองยกเลกการเขารวมการวจย สามารถท าไดตลอดระยะเวลาของการท าวจย โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมวจย

3. รกษาความลบของบคคลทเขารวมวจย โดยไมเปดเผยขอมลทไมไดรบอนญาตและน าเสนอขอมลในภาพรวมเทานน

โดยการวจยน ไดผานการรบรองโครงการวจยจากคณะอนกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 เมอ 28 มกราคม 2559 โครงการวจยท 098/2558 รหส COA NO. 062/2559

47

47

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

การศกษาวจยเรองการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวง

กลาโหม พ.ศ.2554 น มวตถประสงคเพอศกษาการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก เพอศกษาความพงพอใจของผสงอายในการมารบบรการสขภาพของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก เพอศกษาปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก และเพอศกษาปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ผวจยไดเกบขอมลวจยจากอาสาสมคร 3 กลมคอ ผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก หวหนาแผนกผปวยนอก และผบรหารของโรงพยาบาลทมการจดบรการส าหรบผสงอาย ซงผลการศกษาจะน าเสนอเปน 12 สวน ดงน

4.1 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนหวหนาแผนกผปวยนอก 4.2 ขอมลปจจยสนบสนนในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอก 4.3 ลกษณะการจดบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกส าหรบ ผสงอาย ตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย 4.3.1 ลกษณะการจดบรการของแตละโรงพยาบาล

4.3.2 ลกษณะการจดบรการภาพรวมรายขอก าหนดและเกณฑมาตรฐาน ของคลนกผสงอาย

4.4 ขอเสนอแนะขอคดเหนของหวหนาแผนกผปวยนอกเกยวกบปญหาและอปสรรคใน การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายและวธแกปญหาทไดด าเนนการ 4.5 ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของหวหนาแผนกผปวยนอก 4.6 ผลการสมภาษณเชงลกผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารเกยวกบการ บรหารนโยบายในการด าเนนงานส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกด กองทพบก 4.7 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก 4.8 ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย 4.8.1 ความพงพอใจโดยรวมและรายดาน 4.8.2 ความพงพอใจรายประเดนค าถาม 4.9 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอกกบความ พงพอใจ

48

48

4.10 ขอเสนอแนะขอคดเหนของผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอกเกยวกบ ปญหาและอปสรรคในการรบบรการสขภาพส าหรบผสงอาย และวธแกปญหาท เหนควรใหด าเนนการ 4.11 ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของผสงอายทมารบบรการ แผนกผปวยนอก 4.12 อภปรายผล

4.1 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนหวหนาแผนกผปวยนอก

หวหนาแผนกผปวยนอก ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ทตอบแบบสอบถาม โดยรวมพบวา ทงหมดเปนเพศหญง สวนใหญอายระหวาง 31 – 40 ป (44.4%) รองลงมามอายระหวาง 41 – 50 ป (27.8%) สวนใหญประมาณ 8 ใน 10 มระดบการศกษาสงสด คอ ปรญญาตร คดเปน รอยละ 83.3 อกรอยละ 16.7 ทเหลอมระดบการศกษาปรญญาโท ส าหรบประสบการณในการท างานของหวหนาแผนกผปวยนอกพบวา สวนใหญมประสบการณการท างาน ระหวาง 11 – 20 ป รอยละ 38.9 รองลงมาเปน 1 – 10 ป (27.8%) และ 21 – 30 ป (22.2%) ตามล าดบ สวนในเรองของประสบการณในการท างานดานผสงอาย พบวา ประมาณเกอบครงหนงตอบวา ไมมประสบการณในการท างานดานผสงอาย (44.4%) รองลงมามประสบการณ ระหวาง 1 – 10 ป (33.3%), 21 ปขนไป (16.7%) และระหวาง 11 – 20 ป (5.6%) ตามล าดบ และหวหนาแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ทตอบแบบสอบถามทงหมดใหขอมลวาไมเคยมประสบการณอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย รายละเอยดตารางท 4.1

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของหวหนาแผนกผปวยนอก จ านวน 18 คน

คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ

เพศ หญง 18 100 ชาย 0 0 อาย (ป) ≤30 2 11.1 31-40 8 44.4 41-50 5 27.8 50+ 3 16.7

49

49

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของหวหนาแผนกผปวยนอก จ านวน 18 คน

คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ ระดบการศกษาสงสด ปรญญาตร 15 83.3 ปรญญาโท 3 16.7 ประสบการณในการท างาน (ป) 1-10 5 27.8 11-20 7 38.9 21-30 4 22.2 30+ 2 11.1 ประสบการณในการท างานดานผสงอาย (ป) ไมม 8 44.4 1-10 6 33.3 11-20 1 5.6 21+ 3 16.7 ประสบการณการอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย ไมเคย 18 100 เคย 0 0

4.2 ขอมลปจจยสนบสนนในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอก

จากการใหขอมลของหวหนาแผนกผปวยนอก ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ทตอบแบบสอบถามในเรองปจจยสนบสนนในการจดบรการผสงอายของแผนกผปวยนอก พบวาเปนโรงพยาบาลทมจ านวนเตยงรบผปวยไมเกน 90 เตยงถง 2 ใน 3 คอ จ านวน 1 – 30 เตยง รอยละ 33.3 และ จ านวน 31 – 90 เตยง รอยละ 33.3 เทากน ส าหรบระดบของโรงพยาบาล พบวาสวนใหญเปนโรงพยาบาลทตยภมระดบตน ถงรอยละ 55.6 รองลงมาเปนทตยภมระดบสง รอยละ 22.2 ซงมจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอก สงทสดระหวาง 1 – 5 คน รอยละ 38.9 รองลงมามจ านวนบคลากรระหวาง 6 – 10 คน รอยละ 33.3 ส าหรบในเรองการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก พบวาไมมการสนบสนนจากหนวยงานภายนอกในการจดบรการผสงอายของแผนกผปวยนอกถงประมาณ 8 ใน 10 (รอยละ 77.8) ซงไดรบการสนบสนนเพยง 4 โรงพยาบาล จาก

50

50

องคกรปกครองสวนทองถน ในเรองของเงน/งบประมาณ(1) จากผมจตศรทธาบรจาค ในเรองของเงน/งบประมาณ(3) และ สงของ/เวชภณฑ(1) รายละเอยดตารางท 4.2

ตารางท 4.2 จ านวนและรอยละของขอมลปจจยสนบสนนของแผนกผปวยนอก จ านวน 18 แหง ปจจยสนบสนนดานตางๆ จ านวน รอยละ

จ านวนเตยงรบผปวย (เตยง) 1-30 6 33.3 31-90 6 33.3 91-120 1 5.6 120 เตยงขนไป 5 27.8 ระดบโรงพยาบาล ทตยภมระดบตน 10 55.6 ทตยภมระดบกลาง 3 16.7 ทตยภมระดบสง 4 22.2 ตตยภม 1 5.6 จ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอก (คน) 1-5 7 38.9 6-10 6 33.3 11-15 1 5.6 16 4 22.2 การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก ไมม 14 77.8 ม 4 22.2

4.3 ลกษณะการจดบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกส าหรบผสงอายตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย

ลกษณะการจดบรการของแตละโรงพยาบาล จากขอมลการประเมนการจดบรการส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอก ของ

โรงพยาบาลในสงกดกองทพบก เปนการประเมนการปฏบตทด าเนนการอย โดยหวหนาแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลเปนผประเมนการจดบรการของโรงพยาบาลทสงกดอย โดยใชแบบสอบถามส าหรบหวหนาแผนกผปวยนอก พบวา โรงพยาบาลสวนใหญมการจดบรการไดตามขอก าหนดและ

51

51

เกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย มมาตรฐานอยในระดบปานกลาง รอยละ 38.9 รองลงมามมาตรฐานอยในระดบต า รอยละ 33.3 และสวนนอยมมาตรฐานอยในระดบสง รอยละ 27.8รายละเอยด ตารางท 4.3

ตารางท 4.3 แสดงระดบมาตรฐานของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามขอก าหนดและ เกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย

ชวงคะแนน (%) ระดบมาตรฐาน จ านวน(รพ.) รอยละ

61 –100 สง 5 27.8

31 - 60 ปานกลาง 7 38.9

0 – 30 ต า 6 33.3

18 100

ลกษณะการจดบรการภาพรวมรายขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนก

ผสงอาย จากการสอบถามขอมลลกษณะการจดบรการส าหรบผสงอายทไดด าเนนการ ท

ตรงตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายจากกลมตวอยาง ซงเปนหวหนาแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 18 แหง ในสวนประเดนในขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 1 พนธกจ เปาหมายและวตถประสงค พบวา เจาหนาทมความร และความเขาใจ ในเปาหมายของการจดบรการส าหรบผสงอายและทราบบทบาทของตนเอง ในการท าใหบรรลตามเปาหมายของหนวยงาน ถง 5 ใน 10 รองลงมาเปนประเดนมการสอสารพนธกจ ขอบเขต เปาหมายและวตถประสงค ของการจดบรการส าหรบผสงอาย ไปยงเจาหนาทและหนวยงานทเกยวของ สวนประเดนการมพนธกจ ขอบเขต มเปาหมายและวตถประสงคของการจดบรการส าหรบผสงอายทเปนลายลกษณอกษร มพยง 1 ใน 3

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 2 การจดองคกรและการบรหารพบวา โรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย ประมาณ 6 ใน 10 มกลไกการก าหนดแนวทางการปฏบตงานการสอสารและการแกปญหาทมประสทธภาพ รองลงมาคอประเดนมกลไกทเอออ านวยใหหนวยงาน มสวนรวมในการวางแผนตดสนใจ และก าหนดนโยบายของการบรการส าหรบผสงอาย ในภาพรวม ในสวนประเดนทตองมการก าหนดโครงสรางองคกรของหนวยงานทใหบรการผสงอายชดเจน ตองมการก าหนดคณสมบตเฉพาะต าแหนงเปนลายลกษณอกษร พบเพยงประมาณ 3 ใน 10

52

52

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคล พบวาประมาณ 6 ใน 10 โรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย เจาหนาททมคณสมบตไมครบตามทก าหนดไวในคณสมบตเฉพาะต าแหนงหรอนกเรยนฝกงานมการปฏบตงานดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ภายใตการก ากบดแล สวนในเรองของการมกลไกเพอตดตามและประเมนความพอเพยงของเจาหนาท และมการประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทในการใหบรการผสงอายอยางสม าเสมอ พบเพยง 3 ใน 10

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 4 การพฒนาทรพยากรบคคลพบวา 5 ใน 10 ของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย มกจกรรมเพมพนความรและทกษะไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายส าหรบเจาหนาทระหวางประจ าการ อยางสม าเสมอ สวนเรองของการประเมนความตองการและก าหนดเนอหาในการพฒนาทรพยากรบคคล การจดท าแผนพฒนาทรพยากรบคล และการประเมนแผนพฒนาทรพยากรบคคลในการใหบรการแกผสงอายนน มเพยงประมาณ 4 ใน 10

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบตในการใหบรการผสงอายทกประเดนขอมาตรฐานการจดบรการคลนกผสงอายตามเกณฑขอน พบวาโรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอายมการปฏบตเพยง 1 ใน 6

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท พบวาทกประเดนขอมาตรฐานการจดบรการคลนกผสงอายตามเกณฑขอน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย มการปฏบตเกนกวา 7 ใน 10

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 7 เครองมออปกรณและสงอ านวยความสะดวก พบวาทกประเดนขอมาตรฐานการจดบรการคลนกผสงอายตามเกณฑขอน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย มการปฏบตเกนกวาครงหนง ยกเวนประเดนการมผใชเครองมอพเศษดานการบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ทผานการอบรมและมความรในการใชงานเปนอยางด ทมการปฏบตต ากวาครงหนง

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 8 ระบบงาน / กระบวนการใหบรการพบวาทกประเดนขอมาตรฐานการจดบรการคลนกผสงอายตามเกณฑขอน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย มการปฏบตเกนกวาครงหนง ยกเวนประเดนการมการบนทกขอมลและปญหาของผสงอายแผนการคดกรอง การควบคมปองกนโ รค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายการปฏบตตามแผนและผลลพธทเกดขนเพอใหเกดการสอสารทด ระหวางทมงานผใหบรการ และเกดความตอเนองในการใหบรการ ทมการปฏบตต ากวาครงหนง

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 9 กจกรรมพฒนาคณภาพ พบวาทกประเดนขอมาตรฐานการจดบรการคลนกผสงอายตามเกณฑขอน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกทมการจดบรการ

53

53

ส าหรบผสงอาย มการปฏบตนอยกวาครงหนง ยกเวนประเดนทหนวยงานหรอหนวยทใหบรการผสงอายมกจกรรมพฒนาคณภาพโดยความรวมมอของผปฏบต งานทกระดบ /ทกสาขาวชาชพทงภายในหนวยงานและระหวางหนวยงาน และประเดนมกระบวนการน าความรทมหลกฐานทางวทยาศาสตรมาเปนพนฐานในการก าหนดแนวทางการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย (clinical practice guideline) ของโรงพยาบาล ทมการปฏบตเกนกวาครงหนง รายละเอยดตารางท 4.4

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย (จ านวน 18 แหง)

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน รอยละ

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 1 พนธกจ เปาหมายและวตถประสงค มพนธกจ และขอบเขต ของการจดบรการส าหรบผสงอายเปนลายลกษณอกษร บงบอกภาระหนาทอยางชดเจน

6 33.3

มเปาหมาย และวตถประสงค ของการจดบรการผสงอาย ทเปนไปไดและสามารถวดได

7 38.9

มการสอสารพนธกจ ขอบเขต เปาหมายและวตถประสงค ของการจดบรการส าหรบผสงอาย ไปยงเจาหนาทและหนวยงานทเกยวของ

8 44.4

เจาหนาทมความร และความเขาใจ ในเปาหมายของการจดบรการส าหรบผสงอายและทราบบทบาทของตนเอง ในการท าใหบรรลตามเปาหมายของหนวยงาน

9 50.0

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 2 การจดองคกรและการบรหาร

มการก าหนดโครงสรางองคกรของหนวยงานทใหบรการผสงอายชดเจน และเหมาะสม

5 27.8

หวหนาหนวยงานเปนบคคลทมคณสมบตเหมาะสมไดรบการมอบหมายหนาททเหมาะสม และมความสามารถในการบรหารงานในหนวยงานใหบรรลผลตามพนธกจทก าหนดไว

8 44.4

มการก าหนดคณสมบตเฉพาะต าแหนงเปนลายลกษณอกษร 5 27.8 มกลไกการก าหนดแนวทางการปฏบตงานการสอสารและการแกปญหาทมประสทธภาพ

11 61.1

มกลไกทเอออ านวยใหหนวยงาน มสวนรวมในการวางแผนตดสนใจ และก าหนดนโยบายของการบรการส าหรบผสงอาย ในภาพรวม

10 55.6

54

54

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย (จ านวน 18 แหง)

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน รอยละ

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคล มเจาหนาทเพยงพอและเหมาะสม กบพนธกจ ดานการใหบรการส าหรบผสงอายของหนวยงาน ทงในดานปรมาณ และคณภาพ

8 44.4

มกลไกเพอตดตามและประเมน ความพอเพยงของเจาหนาท เทยบกบปรมาณงานการจดบรการส าหรบผสงอาย อยางเปนระบบ

5 27.8

มการประเมนผล การปฏบตงานของเจาหนาท ในการใหบรการส าหรบผสงอายอยางสม าเสมอ โดยเนนผลการปฏบตงานเชงบวก เพอสรางความภาคภมใจและสงเสรมใหมการพฒนาอยางตอเนอง

5 27.8

เจาหนาททมคณสมบตไมครบตามทก าหนดไวในคณสมบตเฉพาะต าแหนงหรอนกเรยนฝกงานจะตองปฏบตงานดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ภายใตการก ากบดแล

10 55.6

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 4 การพฒนาทรพยากรบคคล มการประเมนความตองการและก าหนดเนอหาในการพฒนาทรพยากรบคคลดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย

7 38.9

มการจดท าแผนพฒนาทรพยากรบคลไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายของหนวยงาน / บรการ

7 38.9

เจาหนาทใหมทกคนไดรบการเตรยมความพรอมไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย กอนเขาประจ าการ

8 44.4

มกจกรรมเพมพนความรและทกษะไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายส าหรบเจาหนาทระหวางประจ าการ อยางสม าเสมอ

9 50.0

มการประเมนแผนพฒนาทรพยากรบคคลไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายใน

7 38.9

55

55

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย (จ านวน 18 แหง)

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน รอยละ

รปแบบการเปลยนพฤตกรรมและผลกระทบตอการดแล/การใหบรการแกผสงอายและครอบครว

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบตในการใหบรการผสงอาย

มกระบวนการจดท าคมอ / วธปฏบต ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายรวมทงมระบบในการรบรองเผยแพรและทบทวน

3 16.7

คมอ / วธปฏบตไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายของหนวยงานมความสอดคลองกบนโยบายของโรงพยาบาลและใหแนวทางทจ าเปนแกเจาหนาทผสงอายและครอบครว

3 16.7

เจาหนาทรบทราบเขาใจและปฏบตตามคมอ / วธปฏบต ไดแก ดานการคดกรองการควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย

3 16.7

มการประเมนเพอทบทวนการใชคมอและวธปฏบตไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอายอยางสม าเสมอ เพอใหมความสมบรณ ครบถวน และสอดคลองกบสภาวะการท างาน

3 16.7

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท สถานทตง หนวยบรการหรอหนวยงาน มความเหมาะสม สะดวก ตอการเขาถงบรการส าหรบผสงอาย และสะดวกตอการสงตอ ไปยงหนวยงานทเกยวของ

16 88.9

มพนทใชสอยเพยงพอและมการจดแบงโครงสรางภายในเหมาะสมส าหรบการใหบรการผสงอายการปฏบตงาน การเกบอปกรณและเครองมอเครองใช

13 72.2

56

56

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย (จ านวน 18 แหง)

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน รอยละ

สภาพทวไปภายในหนวยงานมความปลอดภยมการระบายอากาศด มแสงสวางและอณหภมเหมาะสม ไมมสงรบกวนมความสะอาดและเปนระเบยบ

16 88.9

สถานทตรวจ / รกษา /ใหค าปรกษาเปนสดสวน 14 77.8

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 7 เครองมออปกรณและสงอ านวยความสะดวก

มหลกเกณฑและกลไกใน การคดเลอก / ประเมน เครองมอและอปกรณทจ าเปนในการใหบรการส าหรบผสงอาย

12 66.7

มเครองมอและวสดอปกรณ เพยงพอ และเหมาะสม ส าหรบการใหบรการส าหรบผสงอาย

13 72.2

มผใชเครองมอพเศษดานการบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ทผานการอบรมและมความรในการใชงานเปนอยางด

8 44.4

มระบบส ารองเครองมอ และวสดการแพทยทจ าเปนดานการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย พรอมทจะใชในการใหบรการไดตลอดเวลา

9 50.0

มระบบบ ารงรกษาเครองมอทมประสทธภาพ 13 72.2 มระบบตรวจสอบเพอเตรยมเครองมอและอปกรณ ใหพรอมทจะใชงานไดตลอดเวลา

16 88.9

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 8 ระบบงาน / กระบวนการใหบรการ มการท างานรวมกนเปนทมระหวางสาขาวชาชพตางๆในการใหบรการผสงอาย

12 66.7

ผสงอายและครอบครวไดรบการเตรยมความพรอมกอนการรบบรการ 10 55.6 มการแลกเปลยนขอมลทจ าเปนระหวางผสงอายและครอบครวกบทมผใหบรการ

13 72.2

ผสงอายแตละรายไดรบการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะๆเพอตอบสนองความตองการดานปญหาสขภาพของผสงอาย

12 66.7

57

57

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย (จ านวน 18 แหง)

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน รอยละ

กระบวนการใหบรการผสงอายเปนไปตามมาตรฐานแหงวชาชพซงเปนทยอมรบวาเหมาะสมภายใตสถานการณของโรงพยาบาล (โดยบคลากรทเหมาะสม)

13 72.2

มการบนทกขอมลและปญหาของผสงอายแผนการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายการปฏบตตามแผนและผลลพธทเกดขนเพอใหเกดการสอสารทด ระหวางทมงานผใหบรการ และเกดความตอเนองในการใหบรการ

8 44.4

มกระบวนการทจะสนบสนน สงเสรมใหผสงอายไดสามารถกลบไปด าเนนกจวตรประจ าวนดแลและพงพาตนเอง อยกบครอบครวและชมชนไดอยางเหมาะสม

10 55.6

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 9 กจกรรมพฒนาคณภาพ หนวยงานหรอหนวยทใหบรการผสงอายมกจกรรมพฒนาคณภาพโดยความรวมมอของผปฏบตงานทกระดบ /ทกสาขาวชาชพทงภายในหนวยงานและระหวางหนวยงาน

10 55.6

การวเคราะหความตองการและความคาดหวงของผสงอายหรอบคคล / หนวยงานทใชบรการหรอหนวยงานทเกยวของ

5 27.8

การตดตามศกษาขอมลและสถต ซงเปนเครองชวดผลการปฏบตงานส าหรบผสงอายทส าคญ

1 5.6

การเลอกกจกรรมหรอกระบวนการคดกรองการควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายทส าคญมาประเมนและปรบปรง

5 27.8

การด าเนนการแกปญหาหรอพฒนาคณภาพไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรเนนการวเคราะหและปรบปรงกระบวนการคนหาสาเหต (root causes) ทแทจรงตดสนใจบนพนฐานของขอมลและขอเทจจรงใชความคดรเรมสรางสรรคในการแสวงหาทางเลอกใหมๆ

7 38.9

58

58

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการตาม ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย (จ านวน 18 แหง)

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน รอยละ

การประเมนผลการแกปญหา หรอพฒนาคณภาพ ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ในการบรการส าหรบผสงอาย และเผยแพรผลการประเมน ใหผทเกยวของทงหมดทราบ

5 27.8

การตดตามเพอใหเกดการรกษาระดบคณภาพและการพฒนาคณภาพดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายอยางตอเนองในระยะยาว

7 38.9

มกระบวนการน าความรทมหลกฐานทางวทยาศาสตรมาเปนพนฐานในการก าหนดแนวทางการคดกรอง การควบคมปองกนโรคการบ าบดรกษา และการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย (clinical practice guideline) ของโรงพยาบาล

9 50.0

มกจกรรมทบทวนการคดกรองการควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายอยางสม าเสมอเพอคนหาจดออนส าหรบน าไปปรบปรง

8 44.4

4.4 ขอเสนอแนะขอคดเหนของหวหนาแผนกผปวยนอกเกยวกบปญหาและอปสรรคในการ

จดบรการสขภาพส าหรบผสงอายและวธแกปญหาทไดด าเนนการ

จากการสอบถามความคดเหนหวหนาแผนกผปวยนอกเกยวกบการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ในประเดนปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย พบวา มปญหาและอปสรรคหลายดาน ในดานของบคลากรในการจดบรการพบวา โรงพยาบาลทมขนาดเลก จ านวนแพทยมจ านวนจ ากด จดแยกเปนคลนกผสงอายตางหากไมได มการขาดแพทยผเชยวชาญเฉพาะสาขา ไมมแพทยเฉพาะทางดานผสงอาย มอายรแพทยเพยงทานเดยว ตองตรวจผปวยอนดวย บางแหงขาดบคลากรทงแพทยและพยาบาล ในการดแลผสงอาย ทมเจาหนาทดานสขภาพของผสงอายมจ านวนจ ากด เนองจากเจาหนาทมจ านวนนอย บางแหงมพยาบาลโอพดเพยงทานเดยว บคลากรทางการพยาบาลมจ านวนไมเพยงพอ กเปนขอจ ากดหนง และพยาบาลและบคลากรของแผนกตรวจโรค ไมเคยผานการอบรมเรองการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ส าหรบในเรองของการจะนดผปวยผสงอายใหรวมในวนเดยวกนเพอเปดเปนคลนกผสงอายจะท าไดยาก เนองจากผสงอายตอง

59

59

พงพาญาตในการมาพบแพทย จงไมมการจดแยกโอพดของผสงอาย หรอไมมการจดบรการส าหรบผสงอายแยกเดนชด บางแหงมบรการ 70 ป ไมมคว บางครงกอาจท าไมได เนองจากมผรบบรการทเปนผสงอายทสวนใหญอาย 70 ป มารบบรการจ านวนมาก ส าหรบปญหาเกยวกบเรองสถานทนน พบวา มขอจ ากดในดานกายภาพของโครงสรางอาคารทคบแคบ ไมสามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมได ไมมหองตรวจโดยเฉพาะ และไมมสถานทในการจดบรการเฉพาะแกผสงอายหรอจดเปนคลนกผสงอายได สวนวธแกปญหาทไดด าเนนการของโรงพยาบาลแตละแหงทไดตอบขอคดเหนมาพบวา 4 แหงไดใชวธจดระบบ Fast track หรอชองทางพเศษทโอพดใหกบผสงอายทกรายใหมาพบแพทยทนท โดยไมตองรอคว หรอจดใหไดพบแพทยเรวกวาผปวยอน ม 2 แหงทใหบรการผสงอายในลกษณะ 70 ป ไมมคว แตม 1 ใน 2 แหงนนสามารถจดไดแบบพจารณาเปนรายๆในรายททพลภาพ หรอนงรถเขน ม 1 แหงทอ านวยความสะดวก โดยนดใหมาวนทผปวยและญาตสะดวก และตรงกบวนทแพทยลงตรวจโรค แตจะจดล าดบควใหเรวในล าดบตนๆ และม 1 แหงไดจดบรการรถรบ - สง ไปพบแพทยเฉพาะทางทโรงพยาบาลประจ าจงหวด เนองจากขาดแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางหลายสาขา

4.5 ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของหวหนาแผนกผปวยนอก

ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายทหวหนาแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการผสงอาย ไดเสนอแนะ ดงน

- หนวยงานทเกยวของควรจดสรรก าลงพล และงบประมาณอยางเพยงพอในการปรบปรงระบบการดแลผสงอาย

- ผบรหารมสวนส าคญในการผลกดนและบรหารจดการบรการ เนองจากตองใชทรพยากรบคคล, เงน, สถานท

- เพมงบประมาณ บคลากรในการดแลผสงอาย

- บคลากรทมความรความสามารถตองมอยางพยงพอ เพอรองรบสงคมผสงอายในอนาคต

- ควรมการจดอบรม เรองการดแลผสงอายแบบสญจร ในแตละกองทพภาค

- ก าหนดเปนนโยบายกองทพบกในการดแลผสงอาย

- ผบรหาร ควรมนโยบายทชดเจนดานการดแลผสงอาย เพอลงสผปฏบตในทกสวน

- ควรจะมการจดโอพดผสงอาย ใหชดเจนเปนรปธรรม

- อยากใหมนโยบายทชด ส าหรบการจดบรการผสงอาย และอยากใหมการก าหนดผปฏบตในคลนกใหชดเจน และเสนอใหผมสวนเกยวของ คอยใหการสนบสนนการจดบรการผสงอาย

60

60

- ควรจดใหมบคลากรกลมหนงประมาณ 2-3 คน คอยใหบรการ แนะน าสถานท หรอบางครงถาผสงอายไมมญาตมาดวย อาจตองใชเจาหนาทของโรงพยาบาลพาไปจดบรการตางๆ อาจจะเปนระดบพนกงานชวยการพยาบาลหรอพนกงานตอนรบทวไป กเพยงพอแลว ตองมศนยเปลทเพยงพอส าหรบคอยดแลผสงอาย และตดตามผสงอายกรณไมมญาต เชน ไปหองน า, เจาะเลอด, x-ray และหนวยบรการอนๆในโรงพยาบาลทไมไดอยในชนลาง ถาตองขนลฟตควรมเจาหนาทพาไปสง เพอปองกนอนตรายตอผสงอาย

4.6 ผลการสมภาษณเชงลกผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารเกยวกบการบรหารนโยบายในการด าเนนงานส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

จากการสมภาษณเชงลกผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก จ านวน 7 แหง ซงแบงเปนโรงพยาบาลระดบตตยภม จ านวน 1 แหง และโรงพยาบาลระดบทตยภม จ านวน 6 แหง แตละแหงไดใหขอมลซงสามารถสรปไดเปน 4 ประเดน ดงน

ประเดนเกยวกบการทราบเรองประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ. 2554 หรอไมมความส าคญอยางไร และมประโยชนตอผรบบรการโดยเฉพาะผสงอายอยางไร ซงผบรหารทกทานทเปนผใหขอมลทราบประกาศนโยบายน และเหนวามความส าคญ มประโยชนมากตอผสงอาย แตละทานใหความเหนวา แสดงวา กระทรวงกลาโหมใหความส าคญตอผสงอาย ซงกองทพเองกมก าลงพลและครอบครวทเกษยณอายแลวเปนจ านวนมาก มประโยชนท าใหผสงอายซงมขอจ ากดทางกายภาพหลายอยาง ไดมความสะดวกขนในการรบบรการทางการแพทย ไดรบความสะดวกและรวดเรว ในการมารบบรการทโรงพยาบาล เพอใหผสงอายไมตองรอนาน , ลดระยะเวลารอคอย, ลดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนระหวางรอตรวจ ซงผสงอาย เปนผมความเสยงสง ในการรกษาพยาบาล มภมคมกนต า ถามชองทางพเศษกสามารถใหผสงอายไดตรวจเรวขน ปองกนการทรดลงขณะรอตรวจ มประโยชนตอผสงอายมาก อกทงพอแมเรากไดใช วนหนงเรากไดใช และนโยบายนมความส าคญและมประโยชน ถามการก ากบดแลใหปฏบตอยางจรงจง

ประเดนเกยวกบนโยบายในการจดบรการและการสนบสนนในการด าเนนงานการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลเปนอยางไร ผบรหารแตละโรงพยาบาลไดมการตอบสนองตอนโยบายน มการใหนโยบายแกผปฏบต และมการสนบสนนดานตางๆ ดงนคอ ผบรหารทานแรกใหขอมลวาจดใหมบรการเฉพาะ มประกาศชดเจน โดยจดใหมบรการเฉพาะ/ชองทางพเศษเพอใหบรการ

61

61

ในแผนกตรวจโรคผปวยนอกโดยเฉพาะแผนกอายรกรรม และออรโธปดกส จดระบบบรการ สถานท และสงแวดลอมใหเออตอผสงอาย โดยจดใหมสถานทนงรอตรวจ นงคอยญาต หองน าใหเหมาะสมจดดนตรใหผปวยรวมรองเพอผอนคลาย มอปกรณเฉพาะ ผชวยเหลอใหบรการ และมโรงพยาบาล 1 แหงยงมการจดโครงการตรวจสขภาพผสงอาย “ฮกกนยามเฒา” มสองแหงทผบรหารใหขอมลวา มการเปดเปนชองทางดวนใหแกผสงอาย ทมอาย >70 ปขนไป (70 ปไมมคว) ไดรบการตรวจกอนในแผนกตรวจโรคผปวยนอกและมเจาหนาทดแลผสงอายเปนกรณพเศษ เพอความสะดวก รวดเรว และลดระยะเวลาในการมารบบรการ อกทงยงมการจดบรการรถรบสงในผสงอายทมปญหาในการเดนทาง มหนงแหงทแจงทกแผนกทเกยวของใหปฏบตตามนโยบายแลวโดยใหด าเนนการใหผสงอายเขารบบรการกอน หองบตร มบตรแยกส โอพดมทพกคอยแยก หองยามทพกคอย มควแยกออกมาหองฟนใหรบบรการกอนหองเจาะเลอดใหรบบรการกอน อกแหงมการตอบสนองการจดบรการโดยใหนโยบายแกแผนกทใหบรการ ใหมการจดบรการใหผสงอายไดรบการตรวจจากแพทย และการบรการทรวดเรวกวาผปวยอน โดยการบรหารจดการคว ล าดบการตรวจใหผสงอายไดรบบรการทรวดเรวกวาผปวยอนแตการปฏบตยงไมตอเนอง มอกแหงทมการจดชองทางพเศษ และคว Fast Track แตส าหรบผสงอายทมอายตงแต 80 ปขนไป ตงแตท าบตร ตรวจโรคและรบยา ประชาสมพนธใหผรบบรการทราบจดใหมการนดเหลอมเวลาในหองตรวจกระดกและขอ เพอผสงอายจะไดก าหนดเวลามาตรวจ จะไดไมรอนาน แตกมทตอบสนองไดบางสง ในแงการคดกรองผปวยทโอพดโดยมการคดกรองผปวยสงอายทมอาการหนก มการจดทนงใหผสงอาย โดยก าลงจะจดนโยบายอยางเปนรปธรรม

ประเดนเกยวกบการจดใหบรการส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลประสบความส าเรจหรอไมอยางไร มปญหาและอปสรรคใดบาง ผบรหาร 5 ใน 7 ทานใหขอมลวาประสบความส าเรจด ทานแรกใหขอมลวาความพงพอใจของผสงอายทรบบรการอยในเกณฑดมาก ขอรองเรยนในกลมผสงอายนอย สวนใหญเปนปญหาดานมผมารบบรการจ านวนมากในกลมผสงอาย มปญหาและอปสรรค คอ เรองความเขาใจในการรบบรการในกลมผสงอาย ทมจ านวนมาก , สถานทใหบรการคบแคบ ทานทสองใหขอมลวาประสบความส าเรจ คอ ผสงอายทมารบบรการมความพงพอใจ ในความสะดวกและรวดเรวในการมารบบรการทโรงพยาบาล และไดรบบรการทดจากเจาหนาท ไมมปญหาและอปสรรค เนองจากมการจดชองทางดวนไวเปนพเศษแลว ทานทสามใหขอมลวาประสบความส าเรจ เพราะผสงอายไดรบบรการกอน มปญหาและอปสรรค คอ เนองจากบคลากรมจ ากด ท าใหผสงอายทไมไดมารบบรการเปนประจ า หลดไปในชองทางปกตบาง เพราะผสงอายมองไมเหนปาย อานไมออก ไมไดสงเกตปายบอกทาง ทานทสใหขอมลวามความส าเรจ ผสงอายและญาตพงพอใจ ปญหาและอปสรรค คอ ความตอเนองของการปฏบต ชวงทมนโยบายชดเจนใหปฏบตกปฏบตไดผลด ชวงทไมไดกระตนหรอเนนย ากหายไป หากจดแยกหอง คดวาทกแผนกอาจมปญหา แตกจดสรรได แตผปวยอนจะมระยะเวลารอคอยทนานขน ตองสอสารใหเขาใจ แตคดวาเคาคงเขาใจและเหนใจ

62

62

ผสงอาย คดวาทกโรงพยาบาลมปญหา ตองจดตามบรบทของโรงพยาบาล แตสามารถท าได ขนกบการบรหารจดการ(คว) และทานทหาใหขอมลวาด าเนนการไดตามเปาหมายเปนสวนใหญ > 80% ตดขดบาง กรณแพทยออกตรวจคนเดยวเนองจากภารกจของทางราชการ การบรหารควตรวจของผสงอาย จะเปนล าดบรองจากผปวยเรงดวนฉกเฉน จ านวนแพทยมนอย และไมมแพทยเฉพาะทาง สวน 2 แหงทบอกวาผลยงไมเปนทนาพอใจและส าเรจเทาทควร เนองจาก สถานทจ ากด บคลากรไมพยงพอยงไมมคลนกผสงอายเฉพาะแยกสวน เพราะเปนโอพดรวม แตบรหารจดการโดยใชคว Fast Track รวมกบผปวยทวไป จะไดตรวจเรวขน

และประเดนสดทายเกยวกบมปจจยใดบาง ทจะท าใหการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลประสบความส าเรจ ผบรหารแตละทานไดใหความคดเหนทหลากหลาย ไดแก ความเขาใจตรงกนของทงผใหและผรบบรการ รวมทงความเขาใจของผรบบรการอนๆ การมชองทางดวน One Stop Service ตดปายใหผสงอายอานออก โดยใชตวอกษรขนาดใหญ ใชสมวง น าเงน เนนสทบ, ความรวมมอในการแนะน าของเจาหนาทโรงพยาบาล ปายบอกทาง สงอ านวยความสะดวกในการใหบรการ และมจ านวนเจาหนาททดแลผสงอายโดยเฉพาะทเพยงพอ มบคลากรทเพยงพอ มการปรบสถานทใหเหมาะสม มการจดการอยางเปนระบบ มระบบนดเหลอมเวลา มการจดคว Fast Track ชดเจน, การทเปนโรงพยาบาลขนาดเลก ไมแออด ผรบบรการไมมาก เฉลย 50 – 60 ราย/วน อกทงโรงพยาบาลอยใกลบานพกของหนวยทหารในพนท การเดนทางสะดวก ตองการนโยบายทชดเจนจากผบงคบบญชา สามารถบรการจดการทรพยากรทมอยเพอจดบรการได และสงทตองการการสนบสนนเพมเตมทผบรหารไดแสดงความคดเหน ไดแกการประชาสมพนธในวงกวาง เพมเจาหนาทในการดแลผสงอายโดยเฉพาะ การสนบสนนในการจดสถานททอ านวยความสะดวกแกผสงอาย เชน ใหมทางลาด ราวจบ มบคลากรทเพยงพอ เพอการบรการอยางรวดเรวและมประสทธภาพ การสนบสนนในการจดสถานททเหมาะสมแกผสงอาย, ใหมนโยบายการจดหองตรวจผสงอายแยกสวนชดเจน แพทยเฉพาะทางสาขาอายรกรรม ควรมในทกโรงพยาบาลการตองการนโยบายในการปฏบตทชดเจนจากผบรหาร/ผบงคบบญชาระดบสงกวา ใหเกดความตอเนองและเปนรปธรรม

4.7 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก

ผสงอาย ทมารบบรการผปวยนอก ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ทตอบแบบประเมนความพงพอใจ โดยรวมพบวา เปนผหญงมากกวาผชายเลกนอย (55.7% และ 44.3% ตามล าดบ) ส าหรบอาย พบวาผสงอายสวนใหญ อยในชวงอาย 65 – 69 ป รองลงมาคออาย 60 – 64 และ 70 – 74 ป ตามล าดบ ประมาณครงหนงของผสงอายจบการศกษาอยางมากในระดบ

63

63

ประถมศกษา ในสวนของการประกอบอาชพของผสงอาย พบวาเปนขาราชการบ านาญ/ลกจาง/พนกงานเอกชน สงสด รอยละ 39.7 รองลงมา ไมไดท างาน รอยละ 35.3 ผสงอายสวนใหญมรายไดเฉลยตอเดอน ตงแต 10,001 – 20,000 บาท รอยละ 24.4% รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน ต ากวา 1,000 บาท ในการมารกษาพยาบาลของผสงอายสวนใหญเกนกวา 8 ใน 10 ใชระบบจายตรงของกรมบญชกลาง มทตองช าระคาใชจายเองทงหมดเพยงรอยละ 6.4 ผสงอายสวนใหญ (42.3%) มารบบรการโดยเฉลยมากกวา 2 เดอนตอครง และสวนใหญประมาณ 7 ใน 10 มโรคเรอรง รายละเอยดตารางท 4.5

ส าหรบขอมลโรคเรอรงทผสงอายเปนอย จะพบวาสวนใหญเปนกลมโรคไมตดตอเรอรง หรอ โรค NCDs (Non-Communicable diseases) ซงมกจะมโรครวมและโรคแทรกซอนทเรอรงอนๆเพมเตม ท าใหเกดความไมสขสบายตางๆประกอบกบความเสอมดานตางๆ ของรางกายจากความชราท าใหตองมารบการรกษาอยางตอเนองรายละเอยดตารางท 4.6

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของผสงอาย 235 คน คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ

เพศ หญง 131 55.7 ชาย 104 44.3 อาย (ป)1 60 - 64 53 22.6 65 - 69 54 23.1 70 - 74 52 22.2 75 - 79 43 18.4 80 ปขนไป 32 13.7 ระดบการศกษาสงสด1 ประถมศกษา/ไมไดเรยนหนงสอ 115 49.1 มธยมศกษาตอนตน 25 10.7 มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 33 14.1 อนปรญญา/ปวส.และสงกวา 61 26.1 อาชพ2 ขาราชการบ านาญ/ลกจาง/พนกงานเอกชน 92 39.7 คาขาย/ธรกจสวนตว/รบจางทวไป 33 14.2

64

64

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของผสงอาย 235 คน

คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ เกษตรกร 25 10.8 ไมไดท างาน 82 35.3 รายไดเฉลยตอเดอน3 (บาท) 0-1,000 45 23.3 1,001-5,000 37 19.2 5,001-10,000 22 11.4 10,001-20,000 47 24.4 20,001+ 42 21.8 ผรบผดชอบคารกษาพยาบาล4 กรมบญชกลาง 189 81.1 องคกรปกครองสวนทองถน 8 3.4 ประกนสงคม 1 0.4 หลกประกนสขภาพถวนหนา 18 7.7 ประกนเอกชน 2 0.9 ช าระคาใชจายเองทงหมด 15 6.4 ความถในการมารบบรการ (โดยเฉลย)1 มากกวา 1 ครงตอเดอน 17 7.3 เดอนละ 1 ครง 29 12.4 2 เดอนตอครง 68 29.1 มากกวา 2 เดอนตอครง 99 42.3 อนๆ ระบ 21 9.0 ตามหมอนด 2 0.9 นานๆมาครง 1 0.4 เพงมาได 3 ครง 1 0.4 เพงมารบบรการ 2 ครง 1 0.4 มาเมอเจบปวย 6 2.6 เมอมอาการปวย 1 0.4 แลวแตแพทยนด 1 0.4

65

65

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละของคณลกษณะสวนบคคลของผสงอาย 235 คน

คณลกษณะสวนบคคล จ านวน รอยละ มโรคเรอรงหรอไม4 ไมม 67 28.8 ม 166 71.2

1 คอ จ านวนตวอยาง 234 คน 2 คอ จ านวนตวอยาง 232 คน 3 คอ จ านวนตวอยาง 193 คน 4 คอ จ านวนตวอยาง 233 คน

ตารางท 4.6 ขอมลโรคเรอรงของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก (166 คน)

โรคเรอรง จ านวน รอยละ

ความดนโลหตสง 44 26.5

ความดนโลหตสง,เบาหวาน 19 11.4

เบาหวาน 13 7.8

ความดนโลหตสง,ไขมนในเลอดสง 11 6.6

เบาหวาน,ความดนโลหตสง,ไขมนในเลอดสง 9 5.4

ไขมนในเลอดสง 8 4.8

โรคหวใจ,ความดนโลหตสง 4 2.4

โรคไต 3 1.8

หอบหด 2 1.2

โรคกระดกพรน 2 1.2

ความดนโลหตสง,ไขมนในเลอดสง,เกาต 2 1.2

ไขมนในเลอดสง,เกาต 2 1.2

เบาหวาน,ไขมนในเลอดสง,ความดนโลหตสง,เกาต 2 1.2

โรคหวใจ,เบาหวาน,ความดนโลหตสง 2 1.2

ความดนโลหตต า 1 0.6

ความดนโลหตสง,กระดกพรน,เบาหวาน 1 0.6

66

66

ตารางท 4.6 ขอมลโรคเรอรงของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก (166 คน)

โรคเรอรง จ านวน รอยละ

ความดนโลหตสง,กระดกพรน,หอบหด 1 0.6

ความดนโลหตสง,เกาต 1 0.6

ความดนโลหตสง,เกาต,ไขมนในเลอดสง,โลหตจาง 1 0.6

ความดนโลหตสง,เกาต,ไตวายเรอรง 1 0.6

ความดนโลหตสง,ตอมลกหมากโต 1 0.6

ความดนโลหตสง,เบาหวาน,กระดกพรน,ไขมนในเลอดสง 1 0.6

ความดนโลหตสง,ปอดอดกนเรอรง,ไขมนในเลอดสง 1 0.6

ความดนโลหตสง,โรคผวหนง 1 0.6

ความดนโลหตสง,โรคโลหตจาง 1 0.6

เกาต,ถงลมโปงพอง 1 0.6

ความดนโลหตสง,โรคหวใจ,เกาต 1 0.6

ตอมลกหมากโต,เบาหวาน 1 0.6

ไตวาย,ความดนโลหตสง 1 0.6

ไตวาย,เบาหวาน 1 0.6

ถงลมโปงพอง 1 0.6

ไทรอยด 1 0.6

เบาหวาน,ความดนโลหตสง,เกาต 1 0.6

เบาหวาน,ความดนโลหตสง,โรคหวใจ,ไตวาย 1 0.6

เบาหวาน,มะเรงตบ 1 0.6

เบาหวาน,โรคหวใจ,โรคกระดก 1 0.6

ปวดกลามเนอขา 1 0.6

พารกนสน 1 0.6 ภมแพ 1 0.6 ไมเกรน,กระดกพรน 1 0.6

ไมเกรน,กระเพาะอาหาร 1 0.6

โรคกลามเนอออนแรง 1 0.6

โรคเกาต 1 0.6

67

67

ตารางท 4.6 ขอมลโรคเรอรงของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก (166 คน)

โรคเรอรง จ านวน รอยละ โรคไต,ความดนโลหตสง,ไขมนในเลอดสง 1 0.6

โรคหวใจ 1 0.6

โรคหวใจ,โรคกระดก 1 0.6

โลหตจาง,โรคเกาต 1 0.6

หวใจ,ความดนโลหตสง,กระเพาะอาหาร 1 0.6

อมพฤกษ 1 0.6

อลไซเมอร 1 0.6

ไมตอบ 7 4.2

4.8 ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอาย

ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอายโดยรวมและราย

ดาน จากตารางแสดงจ านวนและรอยละของระดบความพงพอใจโดยรวมและราย

ดานของผสงอายจ านวน 235 คน โดยรวมทกดานของการประเมนความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก พบวา รอยละ 50.2 ทอยในระดบสง รอยละ 41.3 อยในระดบปานกลาง และ รอยละ 8.5 เทานนทอยในระดบต า อยางไรกตามเมอพจารณาเปรยบเทยบระหวางความพงพอใจรายดาน พบวาดานความสะดวกในการรบบรการมความพงพอใจนอยทสด ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจในดานนในระดบปานกลาง สวนดานทมความพงพอใจสงทสดคอดานคณภาพการบรการ รายละเอยด ตารางท 4.7

68

68

ตารางท 4.7 จ านวนและรอยละของระดบความพงพอใจโดยรวมและรายดานของผสงอาย 235 คน

ความพงพอใจ

ระดบความพงพอใจ

ต า ปานกลาง สง

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

โดยรวม 20 8.5 97 41.3 118 50.2

ประสทธภาพการรกษาพยาบาล 24 10.2 93 39.6 118 50.2

คณภาพการบรการ 17 7.2 91 38.7 127 54.0

ความสะดวกในการรบบรการ 35 14.9 110 46.8 90 38.3

บคลากร 24 10.2 93 39.6 118 50.2

ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอายรายประเดน

ค าถาม 1. ความพงพอใจของผสงอายตอดานประสทธภาพการรกษา

ความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกตอดานประสทธภาพการรกษา พบวาผสงอายมความพงพอใจตอแตละประเดนค าถามอยในระดบมาก ตามดวยระดบมากทสด แตความพงพอใจตอประเดนค าถามเรองกระบวนการรกษามความตอเนอง ผสงอายมความพงพอใจในระดบมากและมากทสดสงสดเทากนคอ รอยละ 42.6 สวนประเดนทมระดบความพงพอใจในระดบนอยถงนอยทสดกวาประเดนอนๆคอ เรองกระบวนการรกษาสงเสรมใหสามารถใชชวตประจ าวนไดอยางดและเหมาะสม (รอยละ 2.6) รายละเอยดตารางท 4.8

2. ความพงพอใจของผสงอายตอดานคณภาพการบรการ

ความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกตอดานคณภาพการบรการ พบวาทกประเดนค าถามมความพงพอใจในระดบมาก ตามดวยระดบมากทสด ยกเวนประเดนยาและเวชภณฑทไดรบมคณภาพ ทผสงอายมความพงพอใจอยในระดบมากทสดรอยละ 46 ตามดวยระดบมาก รอยละ 43.8 สวนประเดนทมระดบความพงพอใจในระดบนอยถงนอยทสดกวาประเดนอนๆคอ อปกรณ/สถานทใหบรการมความพรอม (รอยละ 1.7) รายละเอยดตารางท 4.8

3. ความพงพอใจของผสงอายตอดานความสะดวกในการรบบรการ

ความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกตอดานความสะดวกในการรบบรการพบวาทกประเดนมความพงพอใจอยในระดบมาก

69

69

ตามดวยระดบมากทสด สวนประเดนทมระดบความพงพอใจในระดบนอยถงนอยท สดกวาประเดนอนๆ คอ ประเดนการจดล าดบการใหบรการไมยงยากและซบซอน (รอยละ 7.2) รายละเอยดตารางท 4.8

4. ความพงพอใจของผสงอายตอดานบคลากร

ความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกตอดานบคลากร พบวาทกประเดนค าถามมความพงพอใจในระดบมาก ตามดวยระดบมากทสด ยกเวนประเดนแพทยอธบายปญหา/สาเหตการเจบปวย วธการรกษาอยางชดเจน ทผสงอายมความพงพอใจอยในระดบมากทสดรอยละ 47.2 ตามดวยระดบมาก รอยละ 39.6 สวนประเดนทมระดบความพงพอใจในระดบนอยถงนอยทสดกวาประเดนอนๆคอ ประเดนเจาหนาทมความเพยงพอตอการใหบรการ (รอยละ 3.4) รายละเอยดตารางท 4.8

70

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละของระดบความพงพอใจรายประเดนค าถามของผสงอาย 235 คน

ประเดนขอค าถาม

ระดบความพงพอใจ

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ประสทธภาพการรกษา ไดรบการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะๆเพอแกปญหาสขภาพ 1 0.4 3 1.3 48 20.4 126 53.6 57 24.3 กระบวนการรกษาสงเสรมใหสามารถใชชวตประจ าวนไดอยางดและเหมาะสม 0.0 6 2.6 36 15.3 120 51.1 73 31.1 กระบวนการรกษาท าใหโรคทเลาลงหรอหายจากโรคได 0.0 4 1.7 46 19.6 122 51.9 63 26.8 กระบวนการรกษาท าใหสขภาพกายดขน 0.0 4 1.7 34 14.5 120 51.1 77 32.8 กระบวนการรกษาท าใหสขภาพจตดขน 0.0 3 1.3 33 14.0 109 46.4 88 37.4 กระบวนการรกษาท าใหปองกนโรคหรอลดภาวะแทรกซอนของโรคได 0.0 3 1.3 38 16.2 127 54.0 67 28.5 กระบวนการรกษามความตอเนอง 0.0 4 1.7 31 13.2 100 42.6 100 42.6

ไดรบความรเกยวกบโรคกระบวนการรกษา และยาทไดรบ สามารถน าไปปฏบตตนไดถกตอง

0.0 5 2.1 32 13.6 115 48.9 83 35.3

มคณภาพชวตทดขนจากการมารบบรการจากโรงพยาบาลแหงน 1 0.4 1 0.4 33 14.0 105 44.7 95 40.4 คณภาพการบรการ พงพอใจตอคณภาพการบรการทไดรบจากโรงพยาบาลน 1 0.4 1 0.4 31 13.2 103 43.8 99 42.1 โรงพยาบาลใหบรการอยางทวถงเปนธรรม 1 0.4 3 1.3 40 17.0 110 46.8 81 34.5 อปกรณ/สถานทใหบรการมความพรอม 0.0 4 1.7 44 18.7 116 49.4 71 30.2 เครองมอและอปกรณทใชในการรกษาพยาบาลมความสะอาดและปลอดภย 0.0 1 0.4 33 14.0 117 49.8 84 35.7 ยาและเวชภณฑทไดรบมคณภาพ 0.0 3 1.3 21 8.9 103 43.8 108 46.0 ความสะดวกในการรบบรการ

การจดล าดบการใหบรการไมยงยากและซบซอน 1 0.4 16 6.8 41 17.4 108 46.0 69 29.4

71

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละของระดบความพงพอใจรายประเดนค าถามของผสงอาย 235 คน

ประเดนขอค าถาม

ระดบความพงพอใจ

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

การท าบตร/คนบตรรวดเรวล าดบตามคว 1 0.4 10 4.3 41 17.4 106 45.1 77 32.8 เวลาทใชในการใหบรการ/ตรวจรกษาแตละขนตอนมความเหมาะสม 2 0.9 9 3.8 46 19.6 120 51.1 58 24.7

การเดนทางเขารบบรการสะดวกเออตอผสงอาย เชน มทางลาด หองน าใชสะดวก มราวจบ มทจอดรถสะดวกมรถเขนนง/นอน

1 0.4 6 2.6 40 17.0 105 44.7 83 35.3

มเครองมอวสดหรออปกรณเพยงพอตอการใหบรการ 0.0 5 2.1 52 22.1 119 50.6 59 25.1 มปายหรอเครองหมายแสดงหนวยงาน หรอทศทาง ชดเจน 0.0 8 3.4 37 15.7 114 48.5 76 32.3 มเจาหนาทคอยแนะน าหรอประชาสมพนธใหทราบขอมลเพอเขารบบรการ 1 0.4 5 2.1 36 15.3 104 44.3 89 37.9 บคลากร เจาหนาทมความเพยงพอตอการใหบรการ 0.0 8 3.4 51 21.7 117 49.8 59 25.1 เจาหนาทมความรความช านาญในการใหบรการผสงอาย 0.0 4 1.7 36 15.3 130 55.3 65 27.7 เจาหนาทเอาใจใสตอการใหบรการอยางเตมท 0.0 7 3.0 27 11.5 107 45.5 94 40.0 มการซกประวตสขภาพอยางละเอยดกอนจะท าการรกษา 0.0 1 0.4 33 14.0 111 47.2 90 38.3 มการแจงใหทราบถงกระบวนการในการตรวจรกษา 0.0 5 2.1 38 16.2 114 48.5 78 33.2 แพทย/พยาบาลบรการตรวจโรคอยางเอาใจใสและละเอยด 0.0 3 1.3 25 10.6 105 44.7 102 43.4 แพทยอธบายปญหา/สาเหตการเจบปวย วธการรกษา อยางชดเจน 0.0 2 0.9 29 12.3 93 39.6 111 47.2

แพทยและพยาบาลมความรใหค าแนะน าวธการดแลตนเองตอเนอง ชดเจน เปนประโยชนมความเฉพาะตอผสงอาย

0.0 1 0.4 25 10.6 111 47.2 98 41.7

เภสชกรอธบายวธการใชยาแตละชนดอยางละเอยดอยางเฉพาะตอผสงอาย 0.0 2 0.9 33 14.0 105 44.7 95 40.4

72

72

4.9 คณลกษณะของผใหขอมลทเปนผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอกกบความพงพอใจ

จากการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของความพงพอใจ ทงโดยรวมและรายดาน ระหวางผสงอายทมารบบรการผปวยนอก ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ทคณลกษณะสวนบคคลแตกตางกน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ความถในการมารบบรการ และการมโรคประจ าตว พบวาผสงอายชาย หรอ หญง มความพงพอใจทงโดยรวมและรายดานตอการจดบรการส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกไมแตกตางกน (p-values>.05) ยกเวนในดานความสะดวกในการรบบรการ ทเพศชายมความพงพอใจมากกวาเพศหญง

เมอเปรยบเทยบความพงพอใจระหวางกลมอาย พบวาความพงพอใจ โดยรวมและรายดานตอการจดบรการส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกไมแตกตางกน (p-values>.05)

ส าหรบระดบการศกษาสงสด อาชพ และรายไดเฉลยตอเดอนกบความพงพอใจ พบวาความพงพอใจ โดยรวมและรายดานตอการจดบรการส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกกไมแตกตางกน (p-values>.05)

ในเรองของความถในการมารบบรการ(โดยเฉลย) กบความพงพอใจ พบวา ผสงอายทมความถในการมารบบรการตางกน ความพงพอใจของผสงอายทงโดยรวมและรายดานตอการจดบรการส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกไมแตกตางกน (p-values>.05) ยกเวนในดานความสะดวกในการรบบรการ คอผสงอายทมความถในการมารบบรการมากมความพงพอใจมากกวากลมทมความถในการมารบบรการต า

เมอเปรยบเทยบระหวางกลมผสงอายทไมมโรคประจ าตวและกลมผสงอายทมโรคประจ าตว กบความพงพอใจพบวา ความพงพอใจทงโดยรวมและรายดานตอการจดบรการส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกไมแตกตางกน (p-values>.05) ยกเวนในดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล ทกลมผสงอายทมโรคประจ าตว มความพงพอใจสงกวา กลมผสงอายทมไมมโรคประจ าตวรายละเอยดตารางท 4.9

73

ตารางท 4.9 เปรยบเทยบความพงพอใจโดยรวมและรายดาน ระหวางคณลกษณะของผสงอายทมารบบรการผปวยนอก

คณลกษณะของผสงอายทมารบบรการ

ผปวยนอก

โดยรวม ประสทธภาพการรกษาพยาบาล คณภาพการบรการ ความสะดวกในการรบบรการ บคลากร

n Mean Median SEM n Mean Median SEM n Mean Median SEM n Mean Median SEM n Mean Median SEM

เพศ หญง 131 4.09 4.13 1.35 131 4.09 4.11 0.44 131 4.15 4.2 0.26 131 4.17 4 0.38 131 3.95 4.11 0.46 ชาย 104 4.20 4.23 1.63 104 4.19 4.22 0.51 104 4.24 4.2 0.29 104 4.22 4.14 0.47 104 4.17 4.22 0.53 p-value¹ 0.101 0.132 0.171 0.01 0.311

อาย(ป) 60-64 53 4.03 4.17 2.46 53 4.15 4.22 0.75 53 4.03 4.2 0.46 53 4.05 3.86 0.73 53 3.88 4.11 0.82 65-69 54 4.16 4.15 2.43 54 4.15 4.17 0.76 54 4.20 4.2 0.43 54 4.23 4 0.68 54 4.05 4.11 0.76 70-74 52 4.15 4.2 2.09 52 4.09 4.22 0.74 52 4.24 4.4 0.38 52 4.21 4 0.58 52 4.10 4.22 0.74 75-79 43 4.19 4.17 1.85 43 4.15 4.11 0.65 43 4.25 4.2 0.36 43 4.25 4 0.54 43 4.13 4.22 0.60 80+ 32 4.22 4.35 2.78 32 4.16 4.06 0.88 32 4.28 4.4 0.48 32 4.28 4.14 0.74 32 4.18 4.39 0.92 p-value¹ 0.543 0.974 0.244 0.262 0.393

ระดบการศกษาสงสด ประถมศกษา/ไมไดเรยนหนงสอ 115 4.20 4.25 1.40 115 4.17 4.22 0.47 115 4.25 4.2 0.26 115 4.26 4.07 0.39 115 4.11 4.22 0.46 มธยมศกษาตอนตน 25 4.14 4.03 3.53 25 4.12 4 1.12 25 4.21 4 0.59 25 4.17 4 1.01 25 4.08 4.11 1.15 มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 33 4.02 4.15 3.49 33 4.03 4.11 1.00 33 4.03 4.1 0.62 33 4.07 4.07 1.01 33 3.94 4.11 1.13 อนปรญญา/ปวส.และสงกวา 61 4.11 4.17 1.91 61 4.13 4.22 0.65 61 4.17 4.2 0.36 61 4.14 4 0.54 61 3.99 4.11 0.66 p-value¹ 0.727 0.961 0.857 0.509 0.741

อาชพ ขาราชการบ านาญ/ลกจาง/พนกงานเอกชน 92 4.12 4.17 1.76 92 4.12 4.17 0.55 92 4.17 4 0.32 92 4.15 4 0.51 92 4.05 4.11 0.59 คาขาย/ธรกจสวนตว/รบจางทวไป 33 4.18 4.2 2.94 33 4.28 4.33 1.01 33 4.19 4.2 0.56 33 4.24 3.86 0.86 33 3.97 4.22 0.88 เกษตรกร 25 4.26 4.4 3.30 25 4.12 4.22 1.13 25 4.26 4.2 0.57 25 4.36 4.43 0.85 25 4.29 4.67 1.13 ไมไดท างาน 82 4.11 4.13 1.66 82 4.11 4.11 0.52 82 4.2 4.2 0.31 82 4.17 4 0.46 82 3.98 4.11 0.54 p-value¹ 0.602 0.791 0.912 0.098 0.393

รายไดเฉลยตอเดอน (บาท) 0-1,000 45 4.16 4.2 2.13 45 4.10 4.11 0.67 45 4.24 4.2 0.37 45 4.23 4 0.60 45 4.09 4.22 0.72

74

ตารางท 4.9 เปรยบเทยบความพงพอใจโดยรวมและรายดาน ระหวางคณลกษณะของผสงอายทมารบบรการผปวยนอก

คณลกษณะของผสงอายทมารบบรการ

ผปวยนอก

โดยรวม ประสทธภาพการรกษาพยาบาล คณภาพการบรการ ความสะดวกในการรบบรการ บคลากร

n Mean Median SEM n Mean Median SEM n Mean Median SEM n Mean Median SEM n Mean Median SEM

1,001-5,000 37 4.03 4.07 3.29 37 4.08 4 1.01 37 4.06 4 0.58 37 4.08 4 0.87 37 3.88 4.11 1.00 5,001-10,000 22 4.28 4.37 3.70 22 4.22 4.44 1.24 22 4.36 4.6 0.65 22 4.38 4 1.06 22 4.17 4.56 1.14 10,001-20,000 47 4.15 4.23 2.38 47 4.19 4.22 0.70 47 4.16 4.2 0.45 47 4.21 4.14 0.69 47 4.03 4.22 0.82 20,001+ 42 4.14 4.18 1.90 42 4.13 4.17 0.72 42 4.2 4.2 0.37 42 4.14 4 0.59 42 4.12 4.11 0.75 p-value¹ 0.669 0.871 0.434 0.686 0.493

ความถในการมารบบรการ(โดยเฉลย) มากกวา 1 ครงตอเดอน 17 4.05 4.03 1.83 17 3.91 4 0.94 17 3.95 4 0.60 17 4.31 4 0.56 17 3.99 4.11 0.93 เดอนละ 1 ครง 29 4.26 4.33 2.96 29 4.25 4.33 0.90 29 4.18 4.2 0.54 29 4.32 4.29 0.83 29 4.25 4.44 0.98 2 เดอนตอครง 68 4.22 4.23 1.97 68 4.2 4.22 0.62 68 4.26 4.2 0.35 68 4.24 4.14 0.55 68 4.19 4.22 0.64 มากกวา 2 เดอนตอครง 97 4.06 4.10 1.75 97 4.09 4.11 0.56 97 4.16 4.2 0.32 97 4.11 4 0.51 97 3.88 4.11 0.57 อนๆ ระบ... 23 4.20 4.17 2.79 23 4.15 4.11 0.93 23 4.31 4 0.53 23 4.18 4 0.66 23 4.20 4.22 1.05 p-value¹ 0.088 0.115 0.441 0.026 0.105

โรคประจ าตว ไมม 67 4.04 4.17 2.14 67 4.02 4 0.65 67 4.12 4.2 0.39 67 4.07 4 0.60 67 3.96 4.11 0.74 ม 166 4.18 4.22 1.20 166 4.18 4.22 0.39 166 4.22 4.2 0.22 166 4.24 4.07 0.34 166 4.09 4.22 0.39 p-value¹ 0.112 0.021 0.704 0.171 0.284

1p-value by Kruskalwallis

75

75

4.10 ขอเสนอแนะขอคดเหนของผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอกเกยวกบปญหาและอปสรรคในการรบบรการสขภาพส าหรบผสงอาย และวธแกปญหาทเหนควรใหด าเนนการ

จากแบบสอบถามส าหรบผสงอายทมารบบรการผปวยนอก ในสวนทเปนค าถามปลายเปดใหผสงอายไดแสดงความคดเหน และเสนอแนะเกยวกบปญหาและอปสรรคในการรบบรการส าหรบผสงอาย และวธแกปญหาทเหนควรใหด าเนนการ มดงน

- ขนตอนตางๆในการตรวจรกษานานเกนไป (18)

- หองน าส าหรบผปวยอยไกลจากหองตรวจเกนไป (2)

- หองน าผปวยมแสงสวางไมเพยงพอ

- หองตรวจและหองรบบรการตองเดนขนบนได ล าบากส าหรบผสงอาย (2)

- ควรแยกผปวยสงอายทเขารบบรการไวตางหากเนองจากความอดทนมนอย หงดหงดในการรอ ท าใหเปนลมและเหนอย

- ผสงอายบางทานมปญหาเรองการไดยน

- ปญหาในการสอสารไมเขาใจเจาหนาทควรใจเยนและอธบายใหผปวย/ผสงอาย เขาใจ ดวยภาษาทสภาพและพดชาๆชดถอยชดค า

- เหนวาควรจะใชเวลาในการรอคอยนอยกวาทเปนอยเพราะผสงอายมความอดทนนอย

- ผสงอาย ควรไดรบบรการในล าดบตนๆและมความสะดวก รวดเรว เนองจากสวนใหญมปญหาเรองระบบขบถายซงไมปกต

- ผสงอายควรไดตรวจเรวขน เนองจากอยโรงพยาบาลนาน ท าใหเสยงตอเหนอยงาย

- ผสงอายมกเปนคนทอารมณแปรปรวนงายเจาอารมณ เรอรง ฉะนนควรจดระบบการบรการ(มใชการตรวจจากแพทย)ใหเกดความเลอนไหลใหด จะไดรบความพงพอใจจากผสงอายในระดบสงสดแนนอน

- ประตทางเขาหองรบบรการอยากใหเปลยนเปนแบบเซนเซอร เพราะผสงอายไมมแรงผลกประตตองออกแรงและตองใชความพยายามพอสมควร

- โรงพยาบาลเปลยนแพทยบอย ท าใหการรกษาไมตอเนอง, แพทยมนอย

- ไมมหมอเฉพาะทางดานกระดก

76

76

4.11 ขอเสนอแนะในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก

จากแบบสอบถามส าหรบผสงอายทมารบบรการผปวยนอก ในสวนทเปนค าถามปลายเปด ผสงอายไดแสดงความคดเหนและเสนอแนะในการจดบรการส าหรบผสงอายของผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอกดงน

- อยากใหจดแพทย ชองทางและหองตรวจ ส าหรบผสงอายอยางเปนสดสวนไมตองปะปนกบผปวยทวไป (9)

- ควรแยกหองตรวจหากมคณภาพเพยงพอ และมพยาบาลใหค าแนะน า ใหสขศกษาดวยยงดท าใหผสงอายคลายเครยดระหวางรอ

- ควรมชองทางดวนส าหรบผสงอาย ภกษ สามเณร ผ พการ ตางหากแยกจากบคคลทวไป

- ควรเพมชองทางส าหรบผสงอาย เรมตงแตอาย 60 ป (ทาง รพ. จดใหอายตงแต 70 ปขนไป)

- ควรเพมชองทางผสงอาย (เพมเปนอายตงแต 65 ปขนไป)

- ควรมสทธพเศษของผสงอาย เชน ไดตรวจเรว

- อยากใหโรงพยาบาลจดแผนกบรการทเปนโซนเฉพาะผสงอาย เชน มเจาหนาททมความช านาญการดานใหค าแนะน า ปรกษาเชงจตวทยาหรอมความเขาใจในการบรการส าหรบผสงอายโดยเฉพาะ

- ท าอยางไรกไดใหผสงอายไดรบการรกษากอน ตามล าดบอาย

- นาจะใหผปวยทอายมากกวา 80 ขนไปตรวจกอน เพอไมใหคนชราเครยด

- ควรใหสทธผสงอายทมอาการหนกกอน

- อยากใหมกจกรรมสงเสรมความรเกยวกบโรคผสงอายมากกวาน

- อยากใหมการเพมเตมของโสตศกษาเกยวกบโรคเฉพาะตางๆ

- อยากใหมสอใหความรกบผสงอายเพมมากขน

- อยากใหเพมแพทยเฉพาะทางและสามารถท าหตถการไดมากกวาน

- เพมแพทยเฉพาะทางมากกวาน

- อยากใหมหมอเฉพาะทาง เชน ตา ทางเดนปสสาวะเพอลดการไปโรงพยาบาลรฐทคนเยอะ

- จดเจาหนาทใหบรการเปนพเศษกบผสงอาย

77

77

- จดสถานทใหเพยงพอตอการใหบรการกบผสงอายรวมถงเจาหนาทคอยดแล

- อยากใหมการจดอปกรณชวยเดน เชน ไมค ายน ในกรณทผปวยเปนโรคขอเขาเสอม

- ถามเครองดมบรการระหวางรอการตรวจจากแพทย (2)

- มรถบรการใหผปวยเดนทางไป บขส.หรอจดหาคววนมอเตอรไซคมาบรการบรเวณหนาโรงพยาบาล

- อยากมรถรบสงไป บขส.

4.12 อภปรายผล

การจดบรการส าหรบผสงอาย กรณศกษาโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ใชทงวธการศกษาเชงปรมาณ โดยใหผสงอายทมารบบรการผปวยนอก และหวหนาแผนกผปวยนอกเปนผตอบแบบสอบถามดวยตนเอง (Cross-sectional Self-administered Questionnaire Study) และวธการศกษาเชงคณภาพ โดยการสมภาษณระดบผบรหารของโรงพยาบาล คอ ผอ านวยการโรงพยาบาลหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร การอภปรายผล แบงเปน 8 สวน ดงน

4.12.1 คณภาพของขอมล 4.12.2 การจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของ

โรงพยาบาลในสงกดกองทพบก 4.12.3 ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายใน

แผนกผปวยนอก 4.12.4 คณลกษณะสวนบคคลของผสงอายกบความพงพอใจ 4.12.5 ปจจยสนบสนนในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแผนกผปวย

นอกกบความพงพอใจของผสงอาย 4.12.6 การจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของ

โรงพยาบาลในสงกดกองทพบก (ปจจยดานมาตรฐานของคลนกผสงอาย) กบความพงพอใจของผสงอาย

4.12.7 ปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

4.12.8 รปแบบของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

78

78

คณภาพของขอมล จากการสงแบบสอบถามใหเจาหนาทของโรงพยาบาล ผซงไมไดเกยวของกบ

การจดบรการส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลชวยในการเกบขอมล โดยน าแบบสอบถามไปใหผสงอายทมารบบรการผปวยนอกเปนผตอบแบบสอบถามดวยตนเอง โดยใหเจาหนาทดงกลาวเปนผอ านวยความสะดวกในการใหขอมลของผสงอาย พบวาไดรบการตอบกลบรอยละ 90.4 ซงเปนการตอบรบในการเขารวมใหขอมลเพอประเมนความพงพอใจในการวจยในครงนทสงมาก ในขอค าถามทใช มทงค าถามปลายปดทมตวเลอกทเปนค าถามค าตอบเพยงขอเดยว เปนมาตราสวนประเมนคา 5 ระดบ (5 – Likert rating scale) ค าถามทตอบไดหลายค าตอบ (multiple responses) ซงเปนค าถามปลายเปดใหผสงอายไดเขยนค าตอบ และแสดงความคดเหน ในสวนทเปนค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผสงอายนนมขอมลเกยวกบผรบผดชอบคารกษาพยาบาลทไดจากแบบสอบถามจะไมไดน ามาวเคราะหดวย เนองจากพบวาผสงอายทมาใชบรการทตองช าระคาใชจายเองทงหมดมเพยงรอยละ 6.4 ซงมจ านวนเพยงเลกนอยไมสงผลความสมพนธใดตอความพงพอใจ ในสวนแบบสอบถามทจดสงใหหวหนาแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก จ านวน 26 แหง ไดรบการตอบกลบมา 18 แหง คดเปนรอยละ 69.2 ในขอค าถามทใชม 2 ลกษณะ คอ ขอค าถามปลายปด เปนลกษณะขอค าถามทอางองมาจากขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ตามคมอแนวทางจดตงและด าเนนการคลนกผสงอาย ของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ใหหวหนาแผนกผปวยนอกเลอกตอบตามขอเทจจรงของสภาพการด าเนนงานการจดใหบรการแกผสงอายตามทเปนอย เพอสะทอนถงความสามารถและศกยภาพในการจดใหบรการแกผสงอาย ตามบรบทและก าลงทรพยากรทมอย ซงหลายแหงไดสะทอนปญหา ขอคดเหนและขอเสนอแนะในสวนของค าถามปลายเปดทเปดโอกาสใหหวหนาแผนกผปวยนอกไดเขยนตอบแสดงทศนะเกยวกบการจดบรการผสงอาย และการเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก จ านวน 7 แหง ซงแบงเปนโรงพยาบาลระดบตตยภม จ านวน 1 แหง และโรงพยาบาลระดบทตยภม จ านวน 6 แหง ซงมบางแหงทผใหขอมลไมสะดวกในการใหสมภาษณ จงใหขอมลในลกษณะเขยนตอบค าถามในแตละประเดนของหวขอการสมภาษณและใหใชการโทรศพทสอบถามขอมลเพมเตมไดในประเดนทยงไมชดเจน

การจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

การประเมนลกษณะการจดบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกส าหรบผสงอายนนอางองประเดนค าถามมาจากขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ตามคมอแนวทางจดตงและด าเนนการคลนกผสงอาย ของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย

79

79

กระทรวงสาธารณสข(15) ซงมขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานหลก 9 ขอ พบวาเมอประเมนการปฏบตรายโรงพยาบาลแลวสวนใหญอยในเกณฑมมาตรฐานระดบกลาง รอยละ 38.9 รองลงมาอยในเกณฑมมาตรฐานระดบต า รอยละ 33.3 และทเหลออกรอยละ 27.8 อยในเกณฑมมาตรฐานระดบสง เมอวเคราะหโดยภาพรวมทกโรงพยาบาลรวมทกประเดนจะเหนไดวาทกรายประเดนมาตรฐานในแตละขอมาตรฐาน มการปฏบตในการจดบรการส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกอยางนอย 1 แหง ประเดนมาตรฐานในขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตรงตามทกรายประเดนในเกณฑขอนไดมากทสด เกนกวา 7 ใน 10 ซงแสดงใหเหนวาโรงพยาบาลสวนใหญมความพรอมในเรองทางกายภาพดานสงแวดลอมและอาคารสถานททสามารถรองรบการใหบรการเปนการเฉพาะแกผสงอายได แตมโรงพยาบาลบางแหงทใหขอมลวามปญหาและอปสรรคทเกยวของกบมาตรฐานในขอน วามขอจ ากดในดานกายภาพของโครงสรางอาคารทคบแคบ ไมสามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมได และไมมสถานทในการจดบรการเฉพาะแกผสงอายหรอจดเปนคลนกผสงอายไดเชนเดยวกบขอมลการสมภาษณจากผบรหารทไดกลาววา สถานทใหบรการคบแคบ สถานทจ ากด เปนปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย สวนขอมาตรฐานทโรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตรงตามเกณฑขอนไดนอยทสดในทกรายประเดนขอมาตรฐานเทากนทกขอ เพยง 1 ใน 6 คอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบตในการใหบรการผสงอาย แสดงใหเหนวาโรงพยาบาลสวนใหญไมมเอกสารทเปนลายลกษณอกษรทชดเจนส าหรบการด าเนนงานใหบรการเปนการเฉพาะแกผสงอาย สอดคลองกบรายประเดนเกณฑมาตรฐานในขออนๆทลกษณะเปนลายลกษณอกษรทเปนแผนการด าเนนงาน โครงสรางการด าเนนงาน การตดตามและประเมนผล การบนทกขอมล การตดตามศกษาขอมลและสถตตางๆ และกระบวนการในการพฒนาคณภาพตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย มจ านวนโรงพยาบาลทมการปฏบตไดนอยกวาครงหนงของโรงพยาบาลทงหมด ซงสามารถสะทอนใหเหนไดวาผปฏบตงานเองยงมความรความเขาใจไมชดเจนในรายละเอยดและกระบวนการด าเนนงานตามมาตรฐานของคลนกผสงอาย สอดคลองกบการศกษาของ อรวรรณ คหา, พะงางาม พงศจตรวทย และ นนทศกด ธรรมานวตร ในป พ.ศ.2554 (7) ทพบวาการด าเนนของคลนกผสงอายยงพบปญหาผปฏบตงานยงมความรความเขาใจไมชดเจนในการด าเนนงาน และสอดคลองกบขอมลลกษณะสวนบคคลของผใหขอมลทเปนหวหนาแผนกผปวยนอก ทพบวาทงหมดใหขอมลวาไมเคยมประสบการณอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย และประมาณเกอบครงหนงตอบวา ไมมประสบการณในการท างานดานผสงอาย (44.4%) จากแบบสอบถามส าหรบหวหนาแผนกผปวยนอกในสวนของค าถามเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอายนน โรงพยาบาลบางแหงไดมการแสดงขอขดของวาพยาบาลและบคลากรของแผนกตรวจโรคไมเคยผานการอบรมเรองการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย และไดเสนอแนะวาควรมการจดอบรมเรองการดแลผสงอายแบบสญจร

80

80

ในแตละกองทพภาค สอดคลองกบศกษาของ Ren-JiehKuo, Yung-Hung Wu,Tsung-Shin Hsu and Liang-Kung Chen(35) ทพบวาผปวยทเปนผสงอายตองการใหผใหบรการ บรการอยางมออาชพมความรทเพยงพอในการตอบปญหาผปวย และมขอเสนอแนะ คอ แพทยควรมความเปนมออาชพและอธบายปญหาสขภาพใหแกผปวยไดอยางชดเจน เจาหนาทควรมทกษะการสอสารทดและใหความชวยเหลอแกผปวยและเจาหนาทไดรบการฝกอบรมอยางสม าเสมอ ในเรองของขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคล รายประเดนขอมาตรฐานเรองการมเจาหนาทเพยงพอและเหมาะสม กบพนธกจ ดานการใหบรการส าหรบผสงอายของหนวยงาน ทงในดานปรมาณและคณภาพ พบวามโรงพยาบาลทมการปฏบตไดนอยกวาครงหนง (44.4 %) สอดคลองกบขอมลขอคดเหนจากหวหนาแผนกผปวยนอกเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย ดานบคลากรทพบวามปญหาขาดแคลนบคลากร คอ จ านวนแพทยมจ านวนจ ากด จดแยกเปนคลนกผสงอายตางหากไมได, มการขาดแพทยผเชยวชาญเฉพาะสาขา, ไมมแพทยเฉพาะทางดานผสงอาย ,มอายรแพทยเพยงทานเดยว ตองตรวจผปวยอนดวย บางแหงขาดบคลากรทงแพทยและพยาบาล ในการดแลผสงอาย,ทมเจาหนาทดานสขภาพของผสงอายมจ านวนจ ากด เนองจากเจาหนาทมจ านวนนอย บางแหงมพยาบาลโอพดเพยงทานเดยว ,บคลากรทางการพยาบาลมจ านวนไมเพยงพอ และขอมลการสมภาษณจากผบรหารทไดกลาววาหนงในปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย คอ บคลากรไมเพยงพอและมอปสรรคทจ านวนแพทย แสดงใหเหนวาโรงพยาบาลหลายแหงยงไมมความพรอมในดานก าลงพลหรอบคลากรทจะใหบรการเฉพาะแกผสงอาย เชนเดยวกบการศกษาของ อรวรรณ คหา, พะงางาม พงศจตรวทย และนนทศกด ธรรมานวตร ในป พ.ศ.2554(7) ทพบวาการด าเนนของคลนกผสงอายยงพบปญหาในเรองความชดเจนของนโยบายอตราก าลงคนและการพฒนาบคลากรอยางเปนระบบ การขาดบคลากรทางการแพทยในการด าเนนงาน สอดคลองกบการศกษาการด าเนนงานคลนกผสงอายทจงหวดฉะเชงเทราในป 2551 จงหวดสมทรสงคราม ในป 2552 และจงหวดอดรธาน พบปญหาและอปสรรคในเรองของการขาดแคลนแพทยและบคลากรทจะด าเนนงานเชนเดยวกน

ในสวนของลกษณะการจดบรการส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทไดด าเนนการจากขอมลตอบแบบสอบถามจากหวหนาแผนกผปวยนอกและการสมภาษณผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารนน พบวาม 4 แหงไดใชวธจดระบบ Fast track หรอชองทางพเศษทโอพดใหกบผสงอายทกรายใหมาพบแพทยทนท โดยไมตองรอควม 2 แหงทใหบรการผสงอายในลกษณะ 70 ป ไมมคว แตม 1 ใน 2 แหงนทสามารถจดไดแบบพจารณาเปนรายๆในรายททพลภาพ หรอนงรถเขน ม 1 แหงทอ านวยความสะดวก โดยนดใหมาวนทผปวยและญาตสะดวก และตรงกบวนทแพทยลงตรวจโรค แตจะจดล าดบควใหเรวในล าดบตนๆ และม 1 แหงไดจดบรการรถรบ - สง ไปพบแพทยเฉพาะทางทโรงพยาบาลประจ าจงหวดเนองจากขาดแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางหลาย

81

81

สาขา จากขอมลแสดงใหเหนวาโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกไดมความพยายามในการจดบรการเปนการเฉพาะแกผสงอายทสอดคลองกบประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 แมจะไมไดจดเปนลกษณะคลนกผสงอายอยางเตมรปแบบ เปนรปธรรมทชดเจนกตาม ภายใตขอจ ากดหรอการขาดแคลนทรพยากรทงในดานก าลงพล โครงสรางกายภาพของอาคารสถานทในการรองรบการจดบรการและอนๆ

ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอก

ความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกโดยรวมทกมตอยในเกณฑระดบสงถงรอยละ 50.2 รองลงมาเปนระดบปานกลางรอยละ 41.3 และอยในเกณฑระดบต าเพยงรอยละ 8.5 เมอเปรยบเทยบระหวางความพงพอใจรายดาน พบวาดานคณภาพการบรการผสงอายมความพงพอใจสงทสด สวนดานความสะดวกในการรบบรการผสงอายมความพงพอใจนอยทสด หากมาพจารณารายประเดนของแตละดานของความพงพอใจพบวา

ความพงพอใจของผสงอายตอประสทธภาพการรกษาพยาบาล ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80 มเพยงประเดนเรองการไดรบการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะๆเพอแกปญหาสขภาพและประเดนกระบวนการรกษาท าใหโรคทเลาลงหรอหายจากโรคไดทความพงพอใจระดบมากและมากทสดต ากวารอยละ 80 เลกนอย (77.9 และ 78.7% ตามล าดบ) ซงสอดคลองกบขอมลจากค าถามปลายเปดทใหผสงอายแสดงความคดเหนเกยวกบขอเสนอแนะการจดบรการส าหรบผสงอายทตองการใหเพมแพทยเฉพาะทางหลายสาขาและมความเหนวา “..โรงพยาบาลเปลยนแพทยบอย ท าใหการรกษาไมตอเนอง แพทยมนอย..”

ความพงพอใจของผสงอายตอคณภาพการบรการ ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80 มเพยงประเดนเรองอปกรณ/สถานทใหบรการมความพรอม ทต ากวารอยละ 80 เลกนอย (79.6%) ซงสอดคลองกบขอคดเหนเกยวกบปญหาและอปสรรคในการมารบบรการและขอเสนอแนะในการจดบรการส าหรบผสงอายทแสดงความเหนวา “..จดสถานทใหเพยงพอตอการใหบรการกบผสงอาย..” “..ประตทางเขาหองรบบรการอยากใหเปลยนเปนแบบเซนเซอร เพราะผสงอายไมมแรงผลกประต..” “..หองตรวจและหองรบบรการตองเดนขนบนได ล าบากส าหรบผสงอาย..” “..หองน าส าหรบผปวยอยไกลจากหองตรวจเกนไป...แสงสวางไมเพยงพอ..” สอดคลองกบแนวคดของ จตตนนท เดชะคปต (20) ไดเสนอแนวคด

82

82

ปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจของผรบบรการ ซงหนงในปจจยนนเปนปจจยเรอง สถานทบรการ การเขาถงบรการไดสะดวกเมอผรบบรการมความตองการ ยอมกอใหเกดความพงพอใจตอบรการ ท าเลทตงและการกระจายสถานทใหบรการอยางทวถง เพออ านวยความสะดวกแกผรบบรการ

ความพงพอใจของผสงอายตอความสะดวกในการรบบรการผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสด แตประเดนสวนใหญนอยกวารอยละ 80 ในประเดนการจดล าดบการใหบรการไมยงยากและซบซอน, การท าบตร/คนบตรรวดเรว ล าดบตามคว, เวลาทใชในการใหบรการ/ตรวจรกษาแตละขนตอน มความเหมาะสม , มเครองมอ วสดหรออปกรณเพยงพอตอการใหบรการ ซงลวนแตเปนประเดนของระยะเวลาการรอคอยและการจดสรรทรพยากรในการใหบรการไดรวดเรว สอดคลองกบขอมลการเปรยบเทยบระหวางความพงพอใจรายดาน ทพบวาดานความสะดวกในการรบบรการผสงอายมความพงพอใจนอยทสด จากขอมลการแสดงความคดเหนเกยวกบขอเสนอแนะในการจดบรการส าหรบผสงอายทพบวาผสงอายสวนใหญทแสดงขอเสนอแนะ ตองการชองทางส าหรบผสงอาย แยกจากผปวยทวไปอยางเปนสดสวน หรอมความตองการไดรบบรการทรวดเรวในล าดบตนๆ ถงรอยละ 25 หลายรายใหเหตผลถงความไมสขสบายทางกายและใจทมผลตอผสงอาย “..ควรจะใชเวลาในการรอคอยนอยกวาทเปนอยเพราะผสงอายมความอดทนนอย..” “..ผสงอาย ควรไดรบบรการในล าดบตนๆและมความสะดวก รวดเรว เนองจากสวนใหญมปญหาเรองระบบขบถายซงไมปกต..” “..ผสงอายควรไดตรวจเรวขน เนองจากอยโรงพยาบาลนาน ท าใหเสยงตอเหนอยงาย..” “..ควรแยกผปวยสงอายทเขารบบรการไวตางหากเนองจากความอดทนมนอย หงดหงดในการรอ ท าใหเปนลมและเหนอย..”“..ผสงอายมกเปนคนทอารมณแปรปรวนงาย เจาอารมณ เรอรง ฉะนนควรจดระบบการบรการใหเกดความเลอนไหลใหด..” ซงสอดคลองกบการศกษาของ นนทชย ปญญาสรฤทธ ในปพ.ศ. 2541(19) ทไดกลาวไววา คณภาพของการบรการ เปนสงทผรบบรการใหความส าคญจากโรงพยาบาล ลกษณะทเหมอนกนในเชงรปธรรมของการใหบรการเชงคณภาพ ไดแก ความสะดวกรวดเรวของบรการ ความเพยงพอของอปกรณและเครองมอ ความเอาใจใสของผใหบรการ สงเหลานจะเปนตวสนบสนนใหผรบบรการเกดความพงพอใจในการบรการและการศกษาของ Ren-JiehKuo, Yung-Hung Wu, Tsung-Shin Hsu and Liang-Kung Chen(35) ทพบวาผปวยทเปนผสงอายตองการการใหบรการในการแกปญหาสขภาพไดอยางรวดเรว และม 1 ใน 6 ขอเสนอแนะจากการศกษา คอ เรองใหมการอ านวยความสะดวกทเพยงพอและเหมาะสมแกผสงอาย ซงเปนไปในทางเดยวกบ Aday & Andersen(21) ไดศกษาความพงพอใจของประชาชนตอการบรการการรกษาพยาบาลในสหรฐอเมรกา เมอ ค.ศ. 1970 – 1975 พบวาความส าคญพนฐาน 6 ประการทเกยวของกบความรสกของผรบบรการ กบความพงพอใจตอการบรการการรกษาพยาบาล ซง 1 ใน 6 ขอนนคอความพงพอใจตอความสะดวกทไดรบจากบรการ

83

83

ประกอบดวยเรองของการ ใชเวลารอคอยในสถานบรการการ ไดรบการรกษาดแลเมอมความตองการ และความสะดวกสบายทไดรบในสถานบรการ

ความพงพอใจของผสงอายตอดานบคลากรผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80 มเพยงประเดนเจาหนาทมความเพยงพอตอการใหบรการ ทต ากวารอยละ 80 เลกนอย (74.9%) สอดคลองกบคะแนนรายประเดนเรองการมเจาหนาทเพยงพอและเหมาะสม กบพนธกจ ดานการใหบรการส าหรบผสงอายของหนวยงาน ทงในดานปรมาณและคณภาพ ในขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคล ทพบวามโรงพยาบาลทมการปฏบตไดนอยกวาครงหนง (44.4 %) สอดคลองกบขอมลขอคดเหนจากผบรหารและหวหนาแผนกผปวยนอกวามปญหาการขาดแคลนบคลากรทงแพทย พยาบาล และบคลากรดานอนๆในการจดบรการส าหรบผสงอาย

คณลกษณะสวนบคคลของผสงอายกบความพงพอใจ จากการวเคราะหเปรยบเทยบความพงพอใจตามคณลกษณะของผสงอายทมา

รบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ความถในการมารบบรการ และการมโรคประจ าตว พบวา ความพงพอใจโดยรวม และรายดานของผสงอายแตละชวงอาย แตละระดบการศกษา แตละอาชพ และแตละชวงรายไดเฉลยตอเดอน ไมแตกตางกน (p–values > .05) แตเพศชายจะมความพงพอใจตอความสะดวกในการรบบรการมากกวาเพศหญง สวนโดยรวมและรายดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล คณภาพการบรการ และบคลากร พบวาไมแตกตางกน อาจเนองจากธรรมชาตทางกายภาพทเพศชายจะม ความแขงแรงมากกวาเพศหญง ท าใหมความอดทนตอสภาวะทไมสะดวกสบายไดมากกวาเพศหญง เมอเปรยบเทยบระหวางความถในการมารบบรการโดยพบวาผสงอายทมความถในการมารบบรการสงมความพงพอใจตอดานความสะดวกในการมารบบรการมากกวาผสงอายทมความถในการมารบบรการต ากวา ทงนอาจเนองมาจากความคนเคยในระบบบรการของผทมารบบรการเปนประจ าท าใหรสกคนเคยทจะตดตอเขารบบรการตามจดตางๆและมการเตรยมตวในการมารบบรการทดกวาผทนานๆมาครง สอดคลองกบการศกษาของ ประไพ สนทชน ในป พ.ศ. 2540(22) ทไดศกษาปจจยทมผลตอการเลอกใชและความพงพอใจบรการทางการแพทยของผประกนตน ในกองทนประกนสงคม แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลหนองบวล าภ พบวาจ านวนครงในการรบบรการทางการแพทยมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจดานความสะดวก ส าหรบผสงอายทมโรคประจ าตวจะมความพงพอใจตอดานประสทธภาพการรกษาพยาบาลมากกวาผสงอายทไมมโรคประจ าตว สวนของความพงพอใจโดยรวมและรายดานอนพบวาไมแตกตางกน อาจเนองมาจากผทมโรคประจ าตวจะมประสบการณการไดรบบรการเพอการวนจฉย รกษา การบรการทางการแพทยในจดตางๆมากกวาผทไมมโรคประจ าตว

84

84

ปจจยสนบสนนในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอกกบความพงพอใจของผสงอาย

จากขอมลปจจยสนบสนนของแผนกผปวยนอก จะพบวาโรงพยาบาลสวนใหญเปนโรงพยาบาลระดบทตยภมระดบตน ถงรอยละ 55.6 สวนใหญมจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอกไมเกน 10 คน ถงรอยละ 72.2 อกทงหลายแหงยงใหขอมลเพมเตมวาใชบคลากรชดเดยวกนนกบผรบบรการอนทวไป และการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก พบมโรงพยาบาลไดรบการสนบสนนเพยง 4 แหง (รอยละ 22.2) แตกลบพบวาในการด าเนนการจดบรการส าหรบผสงอายนน ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจในการมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกโดยรวมทกดานอยในระดบสงถงรอยละ 50.2 เมอมาดความพงพอใจตามประเดนรายขอค าถามนนพบวาผสงอายสวนใหญมความพงพอใจทระดบมากและมากทสดเกนกวา รอยละ 80

การจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก(ปจจยดานมาตรฐานของคลนกผสงอาย)กบความพงพอใจของผสงอาย

ลกษณะการจดบรการส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกนน ประเมนโดยใชค าถามทอางองมาจากขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ซงในการปฏบตตามเกณฑแตละรายขอนน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการปฏบตไดสวนใหญไมถง 50% ซงเมอประเมนการปฏบตรายโรงพยาบาลแลวพบวาสวนใหญอยในเกณฑมมาตรฐานระดบกลาง รอยละ 38.9 รองลงมาอยในเกณฑมมาตรฐานระดบต า รอยละ 33.3 และทเหลออกรอยละ 27.8 อยในเกณฑมมาตรฐานระดบสง อยางไรกแลวแตผลการประเมนนเปนเพยงการประเมนจากบคคลคนเดยวของแตละโรงพยาบาล ซงเปนผมสวนเกยวของในการด าเนนงานจดบรการส าหรบผสงอายของแตละโรงพยาบาล เปนตวแทนของโรงพยาบาลในการใหขอมลการปฏบต โดยผวจยไมไดไปประเมนในรายละเอยดของแตละเกณฑซงจะตองลงดหลกฐานอนๆ ประกอบในการประเมน เชน บนทกเอกสาร ขอมลสมภาษณจากผปฏบตและผมารบบรการ จากการไปสงเกตการณการปฏบตงาน เปนตน จากผลของการประเมนการปฏบตหรอลกษณะการจดบรการส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกนน กลบพบวาความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการ ซงความพงพอใจของผปวยเปนเกณฑอยางหนงทใชส าหรบวดคณภาพของการใหบรการ เปนอกมตหนงในการวดความส าเรจของการจดบรการทางการแพทยนน ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจในการมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกโดยรวมทกดานอยในระดบสงถงรอยละ 50.2 เมอมาดความพงพอใจตามประเดนรายขอค าถามนน พบวาผสงอายสวนใหญมความพงพอใจทระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80

85

85

ปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

ในเรองปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกนน พบวาการตอบสนองตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 จากขอมลการสมภาษณเชงลกผบรหารทกแหงตอบวา ทราบถงประกาศนและไดมการตอบสนองตอนโยบาย โดยใหนโยบายการปฏบตแกเจาหนาทผปฏบตงานทเกยวของ รวมถงมการสนบสนนการปฏบตในดานตางๆ ซงหวหนาแผนกผปวยนอกไดใหความคดเหนวา “...ควรมนโยบายทชดเจนดานการดแลผสงอายเพอลงสผปฏบตในทกสวน หากตองการกระตนนโยบายน...” “...อยากใหมนโยบายทชด ส าหรบการจดบรการผสงอาย และอยากใหมการก าหนดผปฏบตในคลนกใหชดเจน และเสนอใหผมสวนเกยวของ คอยใหการสนบสนนการจดบรการผสงอาย...” ในเรองการบรหารจดการนน ผบรหารแตละทานม กลยทธในการบรหารจดการใหมการด าเนนงานตามนโยบายซงมแนวทางสวนใหญทคลายคลงกน ในเรองของการบรหารจดการควหรอล าดบการตรวจของผสงอายใหไดรบการตรวจทรวดเรวกวาผปวยอน ไดมการจดสถานท สงแวดลอม และสงอ านวยความสะดวกตางๆทเออแกผสงอาย เชน หองน า ทพกคอยรบบรการแยก ในการด าเนนงานตามประกาศนบางแหงกปฏบตไดมาก บางแหงยงตอบสนองไดนอยเนองจากขาดแคลนทรพยากรดานตางๆ จากขอมลลกษณะสวนบคคลของผใหขอมลทเปนหวหนาแผนกผปวยนอก ทพบวาทงหมดใหขอมลวาไมเคยมประสบการณอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย และประมาณเกอบครงหนงตอบวา ไมมประสบการณในการท างานดานผสงอาย(44.4%) ซงหวหนาแผนกผปวยนอกไดแสดงความคดเหนเรองปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอายวา “..พยาบาลและบคลากรของแผนกตรวจโรค ไมเคยผานการอบรมเรองการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย..” และไดเสนอแนะวาควรมการจดอบรมเรองการดแลผสงอายแบบสญจรในแตละกองทพภาคและบคลากรทมความรความสามารถตองมอยางพยงพอ ในสวนของปจจยดานระดบโรงพยาบาลซงกคอระดบขดความสามารถของโรงพยาบาล พบวาโรงพยาบาลสวนใหญเปนโรงพยาบาลระดบทตยภมระดบตนถงรอยละ 55.6 หวหนาแผนกผปวยนอกหลายทานไดใหขอคดเหนวา “..เปนโรงพยาบาลขนาดเลก มแพทยจ านวนจ ากด ไมสามารถเปดเปนคลนกผสงอายได..” “..เปนโรงพยาบาลขนาด 30 เตยง ไมมการจดบรการส าหรบผสงอายโดยตรง จงยงไมมแนวทางการจดการอยางเปนรปธรรม..” “..ไมมการจดบรการผสงอายทชดเจน เนองจากเปนโรงพยาบาลขนาด 60 เตยง มพยาบาล OPD 1 คน..” อกทงโรงพยาบาลสวนใหญมจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอกไมเกน 10 คน ถงรอยละ72.2 อกหลายแหงยงใหขอมลเพมเตมวาใชบคลากรชดเดยวกนนกบผรบบรการอนทวไป และการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก พบวามโรงพยาบาลไดรบการสนบสนนเพยง 4 แหง ซงหวหนาแผนกผปวยนอกไดใหขอเสนอแนะวา “..กรมแพทยทหารบกควรจดสรรก าลงพล และงบประมาณอยางเพยงพอในการปรบปรงระบบการดแลผสงอาย..”

86

86

“..เพมงบประมาณ บคลากรในการดแลผสงอาย..” “..เสนอใหผมสวนเกยวของคอยใหการสนบสนนการจดบรการผสงอาย..” ทางดานผบรหารนนหลายทานกไดใหขอคดเหนเรองสงทตองการการสนบสนนเพมเตม ไดแก เพมเจาหนาทในการดแลผสงอายโดยเฉพาะ บคลากรทเพยงพอ และแพทยเฉพาะทางสาขาอายรกรรมควรมในทกโรงพยาบาล ในเรองของการจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกรายโรงพยาบาลพบวาอยในเกณฑมมาตรฐานระดบกลาง รอยละ 38.9 รองลงมาอยในเกณฑมมาตรฐานระดบต า รอยละ 33.3 และมเพยงรอยละ 27.8 ทอยในเกณฑมมาตรฐานระดบสง ประเดนมาตรฐานในขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตรงตามเกณฑขอนไดมากทสด ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบตในการใหบรการผสงอาย โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตรงตามเกณฑขอนไดนอยทสด ดงนนจะเหนไดวาปจจยดานการตอบสนองตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 ของผบรหาร การใหนโยบายแกผปฏบตของผบรหาร การสนบสนนในการจดบรการ กลยทธการบรหารการจดบรการ ประสบการณในการดแลผสงอาย การอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย ระดบโรงพยาบาลจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอาย การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก และปจจยดานมาตรฐานของคลนกผสงอาย ลวนแลวแตมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

รปแบบของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

จากประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 เรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ โรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ไดมความพยามในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย เพอใหผสงอายไดรบบรการทสะดวกรวดเรวและมคณภาพ ผสงอายสวนใหญทมารบบรการจากโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกนนเปน ก าลงพลทเกษยณอายราชการ หรอครอบครวก าลงพล อนไดแก บดา มาดา ภรรยา สาม และญาตผสงวยอนๆ การมระบบบรการสขภาพทด จะสงผลใหผสงอายมคณภาพชวตทดดวย สอดคลองก บ Saurabh Ram Bihar Lal Shrivastava, Prateek Saurabh Shrivastava and Jegadeesh Ramasamy(36) ทกลาววาปจจยดานระบบบรการสขภาพ เปนหนงในตวก าหนดความตองการดานสขภาพและเกยวของกบปญหาสขภาพของผสงอาย ทเปนตวก าหนดปญหาทางการแพทยและกระทบตอคณภาพชวตของผสงอาย ซงการใหการบรการทมคณภาพแกผสงอายเหลานถอเปนขวญและก าลงใจทดแกก าลงพลกองทพบก

ในการทจะจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลสงกดกองทพบก ใหสามารถใหบรการไดอยางเหมาะสมบนขอจ ากด สภาพปญหาและอปสรรคนน จากนยามความหมายของ

87

87

โครงสรางองคการ (30) ทกลาววา โครงสรางองคการทมอยเดมอาจใชไมไดตลอดไป ตองมการปรบเปลยนใหมดวยสาเหตตางๆ เชน เมอมแผนขยายการด าเนนกจกรรมทเปนอย การเปลยนกลยทธ เปนตน ซงกรอบการวเคราะหองคการทนาสนใจ ในการน ามาวเคราะหเพอจดรปแบบการใหบรการ คอ แนวคดทฤษฎเครอขาย แนวคดนผสมผสานแนวคดตามสถานการณทมองวา องคการแตละองคการมความแตกตางกน การวเคราะหองคการจงตองพจารณาถงลกษณะเฉพาะพเศษของแตละองคการดวย อาศยหลกเกณฑในการวเคราะห ไดแก ตองตรวจสอบสภาพปญหาทเกดขนเฉพาะส าหรบองคการนนๆ ก าหนดปจจยทคาดวามสวนอยางมากตอการตดสนใจ คดหาทางเลอกในการตดสนใจ ประเมนทางเลอกตางๆใหเหมาะสมกบสถานการณตางๆ และตดสนใจเลอกทางเลอกและใชเปนแนวทางในการประเมนผลในการตดสนใจตอไป และแนวคดตวแบบนเวศวทยาประชากร ทพยามหาความลงตวระหวางโครงสรางองคการกบสภาพแวดลอมทองคการด าเนนอย มองถงเรองทรพยากรในสภาพแวดลอมทมอยอยางจ ากด องคการทเขมแขงหรอมความลงตวกบสภาพแวดลอมมากทสดจะสามารถอยรอดได ซงแนวคดทฤษฎเครอขายนน แสดงใหเหนถงอทธพลการสรางเครอขายระหวางองคการและปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรมทมผลตอการเปลยนแปลงองคการ ซงหากยงปฏบตตามแบบเดมๆ จะท าใหไมเทาทนตอการเปลยนแปลงของโลกปจจบนได

เมอมาวเคราะหตามหลกเกณฑของแนวคดการวเคราะหตามสถานการณ ประการแรก การตรวจสอบสภาพปญหาทเกดขน จากขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมลจะพบขอจ ากด สภาพปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกหลายประการ ไดแก ขาดแคลนแพทยเฉพาะทางหลากหลายสาขาตองสงตอตรวจรกษากบแพทยเฉพาะทางของโรงพยาบาลขนาดใหญในพนท มจ านวนพยาบาลและเจาหนาทอนๆทจะใหบรการเฉพาะแกผสงอายจ ากดตองใชชดเดยวกบผปวยอนๆ เปลยนบคลากรบอยโดยเฉพาะแพทย เจาหนาทไมเคยรบการอบรมเกยวกบการดแลผสงอายโดยเฉพาะ โรงพยาบาลสวนใหญเปนโรงพยาบาลระดบทตยภมทมทรพยากรจ ากด อาคารสถานทไมสะดวกแกผสงอาย และไมมคลนกแยกเฉพาะส าหรบผสงอาย ประการทสอง ก าหนดปจจยทคาดวามสวนอยางมากตอการตดสนใจ เมอไปดเรองปจจยทตองพจารณาประกอบการวเคราะหจดโครงสรางองคการจะ พบวาปจจยผมอ านาจ ซง จอหน ไชลด (30)

กลาววา ผบรหารในองคกรมอสระในการตดสนใจเลอก และสามารถก าหนดโครงสรางขององคการมากกวาปจจยตวอนๆ ซงกคอผบรหารหรอผบงคบบญชาทเกยวของกบโรงพยาบาลสงกดกองทพบกเองวามการตอบสนองตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 เพยงใด มการใหนโยบายแกผปฏบต สนบสนนการปฏบต และมกลยทธอยางไรในการบรหารเพอใหเกดการด าเนนงานการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายทเหมาะสมกบหนวยบรการและเปนประโยชนตอผสงอายอยางสงสดตามศกยภาพ ประการทสาม คอ ทางเลอกเพอการตดสนใจ

88

88

จากการรวบรวมขอมลการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ซงโรงพยาบาลสวนใหญเปนโรงพยาบาลระดบทตยภม ทมความจ ากดของทรพยากร ดานบคลากร และสถานท โดยเฉพาะดานบคลากร การทจะจดเปนคลนกผสงอายแยกตางหาก สามารถท าไดยาก เพราะสวนใหญตองใชบคลากรชดเดยวกนในการใหบรการทงผสงอายและผปวยอนๆดวย จากขอมลทรวบรวมไดของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกท าใหเหนรปแบบของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายและวธทควรบรหารจดการระบบบรการของแผนกผปวยนอก คอ

1. จดระบบควการรบบรการส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอกเพอใหผสงอายไดรบบรการอยางรวดเรว มชองทางเฉพาะ ดงน

- กรณผปวยใหม และผปวยโรคไมเรอรง จดควใหไดรบบรการกอนหรออยในควล าดบตนๆ โดยประชาสมพนธใหผปวยอนทราบดวย

- กรณผปวยนด และผปวยเกาโรคเรอรง จดระบบนด นดใหมารวมวนเดยวกนใหเปนวนตรวจผสงอาย อาจจะมอาทตยละ 1 วน หรอ 2 อาทตยตอ 1 วน มการปดประกาศไวใหชดเจน และประชาสมพนธใหผรบบรการอนทราบดวย

2. มชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายในจดบรการอน เชน แผนกเวชระเบยน หองเจาะเลอด แผนกเอกซเรย หองจายยา แผนกทนตกรรม ใหผสงอายไดรบบรการกอนหรอควในล าดบตนๆ

3. แผนกเวชระเบยน มการท าแฟมเวชระเบยนผสงอายตางสจากผปวยอนใหเหนชดเจน เพอความสะดวกรวดเรวในการใหบรการ

4. เนองจากผสงอาย 1 คน มกจะมโรคเรอรงหลายโรค จงมความจ าเปนตองรบการตรวจจากแพทยหลายสาขา กรณโรงพยาบาลทไมมแพทยเฉพาะทางสาขาตางๆทจ าเปนส าหรบผสงอาย เพออ านวยความสะดวกแกผสงอาย จดท าขอตกลงความรวมมอ(MOU) กบโรงพยาบาลอนในพนททมแพทยเฉพาะทางสาขานนๆ ใหมระบบสงตอทสะดวก รวดเรว ระหวางผเชยวชาญแตละสาขา ทงในและระหวางโรงพยาบาล แบบไรรอยตอ(Seamless Network)(37)

5. จดรปแบบโครงสรางอาคารสถานทและสงอ านวยความสะดวกรองรบผสงอาย ไดแก มทางลาดเดนขนทสะดวกมราวจบ มรถเขนนง มทนงพกคอยรบบรการ มหองน าทเหมาะแกผสงอาย มปายหรอสญลกษณทชดเจนเพอใหขอมลเขาถงการรบบรการไดงาย

จากรปแบบการจดบรการสขภาพผสงอายดงกลาวน จะเปนแนวทางการปฏบตแบบมขอจ ากดในเรองบคลากรในการใหบรการ และจ ากดในเรองของสถานททจะจดแยกเปนคลนกผสงอายโดยเฉพาะ ซงการจดบรการในรปแบบนจะเปนแนวทางทสอดคลองกบประกาศกระทรวงกลาโหม

89

89

เรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

90

90

บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย

งานวจยนมวตถประสงค เพอศกษาการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก เพอศกษาความพงพอใจของผสงอายในการมารบบรการสขภาพของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก เพอศกษาปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก และเพอศกษาปญหาและอปสรรคในการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก สามารถน าผลไปใชส าหรบปรบปรงและพฒนาการด าเนนงานการใหบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ของทงโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกและสงกดอนใหมศกยภาพและมาตรฐาน สามารถใหบรการแกผสงอายโดยเฉพาะไดอยางมคณภาพ ผสงอายไดรบบรการทางสาธารณสขจากบคลากรทมความเชยวชาญเฉพาะทางในการดแลรกษา เปนผทมความรความเขาใจในปญหาทเฉพาะของผสงอาย มการบรการทสอดคลองกบปญหาผสงอาย ทงในสวนระบบการบรหารจดการ การใหบรการดแลรกษาทมความสะดวกรวดเรว และสงแวดลอมทางกายภาพทเออตอสภาพของผสงอาย

การวจยนเปนการศกษาแบบผสม (Mixed - Method)ศกษาเชงปรมาณโดยการส ารวจแบบภาคตดขวาง (Cross Sectional Survey Study) รวมกบการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative study) โดยการสมภาษณกลมตวอยางทใชในการวจยคอโรงพยาบาลสงกดกองทพบก 26 แหง ทมการจดบรการส าหรบผสงอายโดยเกบขอมลจากผทเกยวของในการด าเนนงานส าหรบผสงอาย เชงปรมาณประกอบดวย หวหนาแผนกผปวยนอก ของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกทมการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 26 แหง ซงเปนผมสวนเกยวของในการด าเนนงานจดบรการส าหรบผสงอายของแตละโรงพยาบาลแหงละ 1 คน ทมประสบการณในการท างานในโรงพยาบาลแหงนนอยางนอย 1 ป ซงใชเกณฑในการเลอกแบบเจาะจงความเกยวของกบลกษณะการศกษาและบทบาทในการด าเนนงานจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของแตละโรงพยาบาล ซงลกษณะงานของหวหนาแผนกผปวยนอกจะเปนผดแลรบผดชอบคลนกตางๆในแผนกตรวจโรคผปวยนอก ไดจ านวนตวอยาง 18 คน และเกบขอมลจากผสงอาย เพศหญงหรอชาย อายตงแต 60 ปขนไป ไมมความบกพรองทางจต มความสมครใจใหขอมล สามารถใหขอมลและสอสารเปนภาษาไทยได ทมารบบรการในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบก เกยวกบความพงพอใจในบรการทไดรบจากการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย โดยการค านวณขนาดกลมตวอยาง เปนผสงอายทมารบบรการทแผนกตรวจโรคผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก 26 แหง ไดจ านวนตวอยาง

91

91

235 คน ส าหรบจ านวนตวอยางเชงคณภาพ เลอกศกษาจากผมคณสมบตตอบแบบสมภาษณทเกยวของกบการบรหารนโยบายในการด าเนนงานส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก โดยก าหนดคณสมบตผตอบแบบสมภาษณ ดงนคอ ผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร โรงพยาบาลระดบตตยภม จ านวน 1 คนและผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหาร โรงพยาบาลระดบทตยภม จ านวน 6 คน รวม 7 คน

ผลการศกษา พบวาการจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกในการปฏบตตามเกณฑแตละรายขอนน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการปฏบตไดสวนใหญไมถง 50% ซงเมอประเมนการปฏบตรายโรงพยาบาลแลวพบวาสวนใหญอยในเกณฑมมาตรฐานระดบกลาง รอยละ 38.9 รองลงมาอยในเกณฑมมาตรฐานระดบต ารอยละ 33.3 และทเหลออกรอยละ 27.8 อยในเกณฑมมาตรฐานระดบสง โดยทกรายประเดนมาตรฐานในแตละขอมาตรฐาน มการปฏบตในการจดบรการส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกอยางนอย 1 แหง ประเดนมาตรฐานในขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตรงตามเกณฑขอนไดมากทสด เกนกวา 7 ใน 10 สวนขอมาตรฐานทโรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการด าเนนงานตรงตามเกณฑขอนไดนอยทสดในทกรายประเดนขอมาตรฐานเทากนทกขอ เพยง 1 ใน 6 คอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบตในการใหบรการผสงอาย ในสวนของปจจยสนบสนนการจดบรการส าหรบผสงอายนนจะพบวาโรงพยาบาลสวนใหญเปนโรงพยาบาลระดบทตยภมระดบตน ถงรอยละ 55.6 สวนใหญมจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอกไมเกน 10 คน ถงรอยละ 72.2 อกทงหลายแหงยงใหขอมลเพมเตมวาใชบคลากรชดเดยวกนนกบผรบบรการอนทวไป และการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก พบมการไดรบการสนบสนนเพยง 4 แหง (รอยละ 22.2)

ส าหรบความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกโดยรวมทกดาน อยในเกณฑระดบสงถงรอยละ 50.2 รองลงมาเปนระดบปานกลางรอยละ 41.3 และอยในเกณฑระดบต าเพยงรอยละ 8.5 เมอเปรยบเทยบระหวางความพงพอใจรายดานพบวาดานคณภาพการบรการผสงอายมความพงพอใจสงทสด สวนดานความสะดวกในการรบบรการผสงอายมความพงพอใจนอยทสด

ความพงพอใจของผสงอายตอประสทธภาพการรกษาพยาบาลผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80 มเพยงประเดนเรองการไดรบการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะๆเพอแกปญหาสขภาพและประเดนกระบวนการรกษาท าใหโรคทเลาลงหรอหายจากโรคไดทต ากวารอยละ 80 เลกนอย (77.9 และ

92

92

78.7% ตามล าดบ) ซงสอดคลองกบขอมลจากผสงอายทเสนอแนะวาตองการใหเพมแพทยเฉพาะทางในหลายสาขา

ความพงพอใจของผสงอายตอคณภาพการบรการ ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80 มเพยงประเดนเรองอปกรณ/สถานทใหบรการมความพรอม ทต ากวารอยละ 80 เลกนอย (79.6%) ซงสอดคลองกบขอคดเหนและขอเสนอแนะของผสงอายทแสดงความเหนวาตองการใหปรบปรงการจดอาคารสถานททไมสะดวกสบายตอผสงอาย

ความพงพอใจของผสงอายตอความสะดวกในการรบบรการผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสด แตประเดนสวนใหญระดบมากและมากทสดรวมกนนอยกวารอยละ 80 ในประเดนการจดล าดบการใหบรการไมยงยากและซบซอน การท าบตร/คนบตรรวดเรว ล าดบตามคว เวลาทใชในการใหบรการ/ตรวจรกษาแตละขนตอน มความเหมาะสม มเครองมอ วสดหรออปกรณเพยงพอตอการใหบรการ

ความพงพอใจของผสงอายตอดานบคลากร ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจดานนในแตละรายประเดนอยในระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80 มเพยงประเดนเจาหนาทมความเพยงพอตอการใหบรการ ทต ากวารอยละ 80 เลกนอย (74.9%) สอดคลองกบคะแนนรายประเดนเรองการมเจาหนาทเพยงพอและเหมาะสมกบพนธกจ ดานการใหบรการส าหรบผสงอายของหนวยงาน ทงในดานปรมาณและคณภาพ ในขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคลทพบวามโรงพยาบาลทมการปฏบตไดนอยกวาครงหนง (44.4 %) สอดคลองกบขอมลขอคดเหนจากผบรหารและหวหนาแผนกผปวยนอกวามปญหาการขาดแคลนบคลากรทงแพทย พยาบาล และบคลากรดานอนๆในการจดบรการส าหรบผสงอาย

เมอวเคราะหเปรยบเทยบความพงพอใจตามคณลกษณะของผสงอายทมารบบรการแผนกผปวยนอก ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ความถในการมารบบรการ และการมโรคประจ าตว พบวา ความพงพอใจโดยรวมและรายดานของผสงอายแตละชวงอาย แตละระดบการศกษาแตละอาชพ และแตละชวงรายไดเฉลยตอเดอน ไมแตกตางกน (p–values > .05) แตเพศชายจะมความพงพอใจตอความสะดวกในการรบบรการมากกวาเพศหญง สวนโดยรวมและรายดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล คณภาพการบรการ และบคลากร พบวาไมแตกตางกน ผสงอายทมความถในการมารบบรการสงมความพงพอใจตอดานความสะดวกในการมารบบรการมากกวาผสงอายทมความถในการมารบบรการต ากวา ส าหรบผสงอายทมโรคประจ าตวจะมความพงพอใจตอดานประสทธภาพการรกษาพยาบาลมากกวาผสงอายทไมมโรคประจ าตว สวนของความพงพอใจโดยรวมและรายดานอนพบวาไมแตกตางกน

93

93

ในดานปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย ซงเปนค าถามปลายเปด พบวา หวหนาแผนกผปวยนอกมการสะทอนปญหาทงในดานการขาดแคลนบคลากร ทงแพทย พยาบาล และเจาหนาทอนดานสขภาพอนๆ ทจะด าเนนการจดบรการเปนการเฉพาะแกผสงอาย อกทงบคลากรยงขาดสมรรถนะทเฉพาะกบการใหบรการแกผสงอาย ไมเคยผานการอบรมเกยวกบการดแลผสงอายโดยเฉพาะ ส าหรบปญหาในเรองของโครงสรางทางกายภาพ พบวาสถานทมความคบแคบ ไมสามารถจดแยกหองตรวจหรอไมมสถานทในการจดบรการเฉพาะแกผสงอายหรอจดเปนคลนกผสงอายได ทงนผใหขอมลไดด าเนนการแกปญหาการจดบรการโดย จดระบบ Fast Track หรอชองทางพเศษใหแกผสงอาย ใหไดรบบรการอยางรวดเรว โดยไมตองรอคว หรอจดใหไดพบแพทยเรวกวาผปวยอน หรอบางแหงใชลกษณะการจดบรการ 70 ป ไมมคว แตบางครงไมสามารถท าไดในชวงทมผทอาย 70 ปขนไปมารบบรการจ านวนมาก บางแหงอ านวยความสะดวก โดยนดใหมาวนทผปวยและญาตสะดวก และตรงกบวนทแพทยลงตรวจโรค แตจะจดล าดบควใหเรวในล าดบตนๆ และบางแหงไดจดบรการรถรบ - สง ไปพบแพทยเฉพาะทางทโรงพยาบาลประจ าจงหวด ส าหรบขอเสนอแนะในการจดบรการส าหรบผสงอาย หวหนาแผนกผปวยนอกไดเสนอมนโยบายทชดเจนในดานการดแลผสงอาย ใหมการจดสรรก าลงพล งบประมาณอยางเพยงพอในการปรบปรงระบบการดแลผสงอาย และเพมความรความสามารถใหแกบคลากรในการดแลผสงอาย

สวนของปญหาและอปสรรคในการรบบรการส าหรบผสงอาย ซงเปนค าถามปลายเปด พบวาผสงอายไดสะทอนถงปญหาของสขภาพทางกายและจตใจทไดรบผลกระทบจากการระยะเวลารอคอยทนาน เชน เรองระบบขบถายไมปกต“..ผสงอาย ควรไดรบบรการในล าดบตนๆและมความสะดวก รวดเรว เนองจากสวนใหญมปญหาเรองระบบขบถายซงไมปกต..” เรองการมโรคเรอรง มความอดทนนอย จะมอาการเหนอยและเปนลมไดงายตองการใหไดตรวจเรวขนไดรบบรการในล าดบตนๆ“..ควรแยกผปวยสงอายทเขารบบรการไวตางหากเนองจากความอดทนมนอย หงดหงดในการรอ ท าใหเปนลมและเหนอย..”บางรายมปญหาเรองการไดยน การสอสารกบเจาหนาทไมเขาใจ มปญหาในการเขาถงบรการเรองตองเดนขนบนไดไปหองตรวจและหองรบบรการ ปญหาในเรองสถานท คอ ประตเขาหองรบบรการตองออกแรงผลกไมสะดวกตอผสงอาย หองน าอยไกลและแสงสวางไมเพยงพอ เปนตน ผสงอายไดเสนอแนะในการจดบรการวาอยากใหมการจดชองทางเฉพาะหรอหองตรวจส าหรบผสงอายแยกจากผปวยทวไปอยางเปนสดสวนหรอไดรบบรการทรวดเรวในล าดบตนๆเปนสวนใหญ มกจกรรมสงเสรมความรใหสขศกษาแกผสงอาย ใหมแพทยเฉพาะทางเพมหลายสาขา ใหมการจดอปกรณชวยเดน มเครองดมบรการระหวางรอตรวจ มบรการรถรบสงไปแหลงรวมรถสาธารณะ เปนตน

ส าหรบขอมลเชงคณภาพ ทสมภาษณผอ านวยการหรอรองผอ านวยการฝายบรหารใน 4 ประเดนหลกถงการรบทราบเรองเกยวกบประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทย

94

94

และการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 หรอไมมความส าคญอยางไร และมประโยชนตอผรบบรการโดยเฉพาะผสงอายอยางไรพบวา ผบรหารระดบสงของทกโรงพยาบาลทราบถงประกาศนโยบายน เหนวามความส าคญ มประโยชนมากตอผสงอาย โดยใหขอคดเหนวา “..กองทพเองกมก าลงพลและครอบครวทเกษยณอายแลวเปนจ านวนมาก..”“..มประโยชนท าใหผสงอายซงมขอจ ากดทางกายภาพหลายอยาง ไดมความสะดวกขนในการรบบรการทางการแพทย..” “.. ไมตองรอนานลดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนระหวางรอตรวจ..” “.. พอแมเรากไดใชและวนหนงเรากตองเปนผสงอายในอนาคต..” ส าหรบนโยบายในการจดบรการและการสนบสนนในการด าเนนงานการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลเปนอยางไรนน ผบรหารแตละโรงพยาบาลไดมการตอบสนองตอนโยบายน มการใหนโยบายแกผปฏบต และมการสนบสนนดานตางๆ โดยมการจดชองทางพเศษใหแกผสงอาย โดยการจดควใหไดตรวจเรวขนหรอจดควอยในล าดบตนๆ มการจดสถานทและสงอ านวยความสะดวกใหแกผสงอายทมารบบรการ แต ไมไดมการจดเปนรปแบบคลนกผสงอายแยกออกมาอยางชดเจน ในเรองของความส าเรจในการรบบรการ พบวา 5 ใน 7 ใหขอมลวามความส าเรจในการจดบรการ เนองจากผสงอายมความพงพอใจในระดบสง มขอรองเรยนของผสงอายนอย สวนปญหาและอปสรรคนนมความคลายคลงกนในเรองของการขาดแคลนบคลากร ขอจ ากดในเรองสถานท ซงเปนขอจ ากดเชนเดยวกบโรงพยาบาลทคดวาการจดบรการผสงอายยงไมส าเรจหรอยงไมเปนทนาพอใจ ผบรหารคดเหนวาปจจยทจะท าใหการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลประสบความส าเรจ คอ ความเขาใจตรงกนของทงผใหและผรบบรการ ความเขาใจของผรบบรการอนๆการมชองทางดวน แบบ One Stop Service, มการจดคว Fast Track ชดเจน, สงอ านวยความสะดวกในการใหบรการ จ านวนเจาหนาททดแลผสงอายโดยเฉพาะทเพยงพอ, มการปรบสถานทใหเหมาะสม, มการจดการอยางเปนระบบ และนโยบายทชดเจนจากผบงคบบญชา และสงทตองการการสนบสนนเพมเตม ไดแก การประชาสมพนธในวงกวาง เพมเจาหนาทในการดแลผสงอายโดยเฉพาะ การสนบสนนในการจดสถานททอ านวยความสะดวกแกผสงอาย มนโยบายการจดหองตรวจผสงอายแยกสวนชดเจน แพทยเฉพาะทางสาขาอายรกรรมในทกโรงพยาบาล และนโยบายในการปฏบตทชดเจนจากผบรหาร/ผบงคบบญชาระดบสงกวา ใหเกดความตอเนองและเปนรปธรรม

เมอเปรยบเทยบปจจยสนบสนนในการจดบรการส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอกกบความพงพอใจของผสงอายจะพบวาโรงพยาบาลสวนใหญเปนโรงพยาบาลระดบทตยภมระดบตน ถงรอยละ 55.6 มจ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอายแผนกผปวยนอกไมเกน 10 คน ถงรอยละ 72.2 อกทงหลายแหงใชบคลากรชดเดยวกนนกบผรบบรการอนทวไป และการสนบสนนจากหนวยงานภายนอกมการไดรบการสนบสนนเพยง 4 แหง (รอยละ 22.2) แตกลบพบวาผสงอายสวนใหญมความพงพอใจในการมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกโดยรวมทกดาน

95

95

อยในระดบสงถงรอยละ 50.2 เมอมาดความพงพอใจตามประเดนรายขอค าถามนนพบวาผสงอายสวนใหญมความพงพอใจทระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80

และเมอเปรยบเทยบการจดบรการตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก (ปจจยดานมาตรฐานของคลนกผสงอาย) กบความพงพอใจของผสงอายจากการประเมนลกษณะการจดบรการส าหรบผสงอายของแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกโดยใชค าถามทอางองมาจากขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย พบวาในการปฏบตตามเกณฑแตละรายขอนน โรงพยาบาลสงกดกองทพบกมการปฏบตไดสวนใหญไมถง 50% ซงเมอประเมนการปฏบตรายโรงพยาบาลแลวพบวาสวนใหญอยในเกณฑมมาตรฐานระดบกลาง รอยละ 38.9 รองลงมาอยในเกณฑมมาตรฐานระดบต า รอยละ 33.3 และทเหลออกรอยละ27.8 อยในเกณฑมมาตรฐานระดบสง แตกลบพบวาความพงพอใจของผสงอายทมารบบรการซงเปนอกมตหนงในการวดความส าเรจของการจดบรการทางการแพทยนน ผสงอายสวนใหญมความพงพอใจในการมารบบรการผปวยนอกของโรงพยาบาลสงกดกองทพบกโดยรวมทกดานอยในระดบสงถงรอยละ 50.2 เมอมาดความพงพอใจตามประเดนรายขอค าถามนนพบวาผสงอายสวนใหญมความพงพอใจทระดบมากและมากทสดเกนกวารอยละ 80

ในเรองของปจจยทมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบกนนจะพบวา ปจจยดานการตอบสนองตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554 ของผบรหาร การใหนโยบายแกผปฏบตของผบรหาร การสนบสนนในการจดบรการของผบรหาร กลยทธการบรหารการจดบรการ ประสบการณในการดแลผสงอายการอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอายระดบโรงพยาบาล จ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอาย การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก และปจจยดานมาตรฐานของคลนกผสงอาย ลวนแลวแตมผลตอการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

ส าหรบการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก ซงสวนใหญถงรอยละ 55.6 เปนโรงพยาบาลระดบทตยภม ทมความจ ากดของทรพยากร ดานบคลากร และสถานท การจดเปนคลนกผสงอายแยกตางหากจะท าไดยาก รปแบบของการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอายนนเปนลกษณะจดระบบควการรบบรการส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอกเพอใหผสงอายไดรบบรการอยางรวดเรว มชองทางเฉพาะมชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายในจดบรการ อนรวมดวย เชน แผนกเวชระเบยน หองเจาะเลอด แผนกเอกซเรย หองจายยา แผนกทนตกรรมจดใหผสงอายไดรบบรการกอนหรอไดควในล าดบตนๆมการปดประกาศไวใหชดเจน และประชาสมพนธใหผรบบรการอนทราบดวยแผนกเวชระเบยนมการท าแฟมเวชระเบยนผสงอายตางสจากผปวยอนใหเหนชดเจนเพอใหบรการไดอยางสะดวกรวดเรว ผสงอายมกจะมโรคเรอรงหลายโรค จ าเปนตองรบการตรวจจากแพทยหลายสาขา กรณโรงพยาบาลทไมมแพทยเฉพาะทางสาขาทผสงอายตองรบการตรวจ

96

96

อ านวยความสะดวกแกผสงอายโดยการท าขอตกลงความรวมมอ(MOU) กบโรงพยาบาลอนในพนททมแพทยเฉพาะทางสาขานน ใหมระบบสงตอทสะดวก รวดเรว ระหวางผเชยวชาญแตละสาขาทงในและระหวางโรงพยาบาลมการจดรปแบบโครงสรางอาคารสถานทและสงอ านวยความสะดวกรองรบผสงอาย ไดแก มทางลาดเดนขนทสะดวกมราวจบ มรถเขนนง มทนงพกคอยรบบรการ มหองน าทเหมาะแกผสงอาย มปายหรอสญลกษณทชดเจนเพอใหขอมลเขาถงการรบบรการไดงายซงการจดบรการในรปแบบนจะเปนแนวทางทสอดคลองกบประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554

5.2 ขอเสนอแนะจากการวจย

5.2.1 เมอมการประกาศใชนโยบาย ควรมความชดเจนในเรองการใหปฏบต และมแนวทางการปฏบตทชดเจนแกหนวยบรการ รวมถงใหนโยบายลงถงผปฏบต เ พอใหเกดความมประสทธภาพและเกดประสทธผลในการด าเนนงานตามนโยบาย

5.2.2 ควรมการประเมนความพรอมและศกยภาพของหนวยบรการกอนการประกาศใชนโยบาย

5.2. 3 หนวยงานทเกยวของควรตดตามและประเมนผลการปฏบต หลงการประกาศใชนโยบาย

5.2.4 เพอใหนโยบายเกดประโยชนสงสดตอผสงอาย หนวยงานทเกยวของควรมการสนบสนนหนวยบรการใหสามารถด าเนนงานไดจร ง อย างมประสทธภาพสงสดตามบรบทของแตละหนวยบรการ

5.2.5 เพอใหการด าเนนงานของหนวยบรการมประสทธภาพ หนวยงานทเกยวของควรด าเนนการใหบคลากรของหนวยบรการมความรเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอายจดใหไดรบการอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอายเพอเพมสมรรถนะของบคลากรในการใหบรการเฉพาะแกผสงอาย

5.2.6 เจาหนาทผใหบรการแกผสงอาย ควรมความเขาใจในสภาพของผสงอายทงในเชงชวภาพและจตสงคม(12) ทมความเสอมโทรมและแตกตางจากวยอน เพอการจดบรการและการใหบรการในดานตางๆแกผสงอายอยางเหมาะสม

97

97

5.2.7 ควรมการจดชองทางการรบบรการทสามารถใหบรการแกผสงอายทรวดเรวขน ซงสามารถบรหารจดการตามบรบทและศกยภาพของหนวยบรการ โดยการจดระบบควการรบบรการส าหรบผสงอายในแผนกผปวยนอกเพอใหผสงอายไดรบบรการอยางรวดเรว มชองทางเฉพาะส าหรบผสงอายในแผนกบรการอน เชน แผนกเวชระเบยน หองเจาะเลอด แผนกเอกซเรย หองจายยา แผนกทนตกรรม ใหผสงอายไดรบบรการกอนหรอควในล าดบตนๆ เนองจากผสงอายมปญหาของสขภาพทางกายและจตใจทอาจไดรบผลกระทบจากการระยะเวลารอคอยทนาน

5.2.8 ควรมการจดโครงสรางทางกายภาพและสงแวดลอมทเอออ านวยตอผสงอาย เชน การจดสถานททใหบรการทผสงอายเขาถงงาย มทางลาดสะดวก มราวจบ ไมตองเดนขนบนไดสงๆ มทพกนงคอยรบบรการตางๆ หองน าทเหมาะสมแกผสงอาย มปายหรอสญลกษณแสดงเพอใหเขาถงจดบรการทงาย ชดเจน เนองจากผสงอายขอจ ากดทางดานสภาพรางกายทเสอมโทรม

5.2.9 เนองจากผส งอายสวนใหญมโรคเรอรงทซบซอนหลายระบบตามสภาวการณสงอาย ท าใหมความตองการแพทยหลายสาขา ควรมการสนบสนนบคลากรดานการแพทยในการดแลผสงอายใหแกหนวยบรการ กรณโรงพยาบาลทไมมแพทยเฉพาะทางสาขาตางๆทจ าเปนส าหรบผสงอาย เพออ านวยความสะดวกแกผสงอาย โดยการท าขอตกลงความรวมมอ(MOU) กบโรงพยาบาลอนในพนททมแพทยเฉพาะทางสาขานนๆ ใหมระบบสงตอทสะดวก รวดเรว ระหวางผเชยวชาญแตละสาขาทงในและระหวางโรงพยาบาลแบบไรรอยตอ

5.3 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

เพอใหไดขอมลการประเมนลกษณะการจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย อางองตาม เกณฑขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ตามคมอแนวทางการ

จดตงและด าเนนการคลนกผสงอาย ของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ทละเอยด ชดเจนและถกตองยงขน ควรมการลงไปประเมนในพนทของแตละหนวยบรการโดยตรง

98

98

ควรท าการศกษาเปรยบเทยบการจดบรการสขภาพของโรงพยาบาลในแตละระดบ เนองจากมศกยภาพและขดความสามารถแตกตางกน

99

99

รายการอางอง

1. รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2553.กรงเทพมหานคร:บรษท ท คว พ จ ากด; 2555. 2. วรรณภา ศรธญรตน, ลดดา ด ารการเลศ. การจดการความรและสงเคราะหแนวทางปฏบตของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล แนวปฏบตในการบรการผสงอาย. นนทบร: สถาบนวจยระบบสาธารณสข; 2553.

3. กนษฐา บญธรรมเจรญ,ศรพนธ สาสตย.ระบบการดแลระยะยาว: การวเคราะหเปรยบเทยบเพอเสนอแนะเชงนโยบาย. Rama nursing journal2008;14:385-399.

4. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย [อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ 17 ส.ค. 2556]. เขาถงไดจาก:http://www.ombudsman.go.th

5. พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546.กรงเทพมหานคร: เจ.เอส.การพมพ; 2547. 6. คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต.แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.

2545 – พ.ศ.2564).กรงเทพมหานคร:โรงพมพครสภาลาดพราว; 2545. 7. อรวรรณ คหา , พะงางาม พงศจตรวทย, นนทศกด ธรรมานวตร.การสงเคราะหรปแบบคลนก

ผสงอายเพอการดแลตอเนอง ครบวงจรส าหรบประเทศไทย. สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย ( สถาบนเวชศาสตรผสงอาย) กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข [อนเทอรเนต]. 2554 [เขาถงเมอ 28 สงหาคม2556]. เขาถงไดจาก: http://www.agingthai.org

8. ประเสรฐ ประสมรกษ.สถานการณผสงอาย[อนเทอรเนต]. คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน; [เขาถงเมอ 20มถนายน 2556]. เขาถงไดจาก: http://commed1.md.kku.ac.th/site_data/myort2_78/29/.../Elderly1.pdf

9. ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย.พระราชบญญตผสงอายพ.ศ. 2546.กรงเทพฯ:โรงพมพ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต; 2550.

10. กองคลงขอมลและสนเทศสถต ส านกงานสถตแหงชาต.สถตผสงอายของประเทศไทย.กรงเทพฯ:บรษท พ.เอ.ลฟวง จ ากด; 2541.

11. ความหมายของผสงอาย. สารประชากรมหาวทยาลยมหดลMahidol Population Gazzette 2550;16.

12. พฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอายต าบลบอแดงอ าเภอสทงพระจงหวดสงขลา [อนเทอรเนต]. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา; [เขาถงเมอ 10 ส.ค. 2556]. เขาถงไดจาก:

100

100

http://110.164.59.182/ucontent3//_fulltext/20120913082438_2448/chapter2.pdf

13. รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2554 [อนเทอรเนต]. 2554 [เขาถงเมอ 17 ก.ค. 2556]. เขาถงไดจาก:http://www.oppo.opp.go.th

14. ระบบขอมลตวชวดส าคญ [อนเทอรเนต]. กรงเทพฯ: ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข; 2554 [เขาถงเมอ 5 ส.ค. 2555]. เขาถงไดจาก:http://healthdata.moph.go.th/kpi/2554

15. คมอแนวทางการจดตงและด าเนนการคลนกผสงอาย. สถาบนเวชศาสตรผสงอายกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.นนทบร: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด; 2548.

16. คลนกผสงอายตนแบบ (Geriatric Clinic Model) โรงพยาบาลอดรธาน [อนเทอรเนต]. 2556 [เขาถงเมอ 9 สงหาคม 2556].เขาถงไดจาก www.udo.moph.go.th/promote

17. วชย ปตเจรญธรรม. การบรการดวยหวใจ. กรงเทพฯ: บคแบงก; 2548. 18. สนทรยา ค าทล.การส ารวจความพงพอใจและทศนคตของผมาใชบรการ กรณศกษา: โรงพยาบาล

อาวอดม อ าเภอศรราชา จงหวดชลบร[สารนพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพ: วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2552.

19. นนทชย ปญญาสรฤทธ.ความพงพอใจของผประกนตนทมตอบรการทางการแพทยในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา[วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต].กรงเทพ:มหาวทยาลยเกษตรศาสตร; 2541.

20. จตตนนท เดชะคปต.ความคดเหนของผปกครองเกยวกบการจดบรการสถานรบเลยงเดกในเขตกรงเทพมหานคร: ความตองการ รปแบบ และคณภาพ. กรงเทพ: ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต; 2542.

21. Aday, L.A. & Andersen, R. Development of Indices of Access to Medical Care. Ann Arbor Michigan: Health Administration ;1975.

22. ประไพ สนทชน.การศกษาปจจยทมผลตอการเลอกใชและความพงพอใจบรการทางการแพทยของผประกนตน ในกองทนประกนสงคม แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลหนองบวล าภ [สารนพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต].กรงเทพ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2540.

23. AungHtet Win. Clients' satisfaction towards health care services at Outpatient Department, Pinlon Hospital, Yangon, Myanmar[Thesis Master of Public Health]. Bangkok: Chulalongkorn University; 2009.

101

101

24. นพนธ พฒนกจเรอง.ปจจยทมความสมพนธกบผปวยนอกเขตรบผดชอบตรงมารบบรการทแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลเชยงคาน. วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ 2553;2:95-107.

25. พรยาพร ธรรมแงะ. การศกษาพฤตกรรมและความพงพอใจของผเขารบบรการดานสาธารณสขจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล กรณศกษา: โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานนาเมง อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม [นพนธปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต].เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2554.

26. พมพมล บญเสาร. ความพงพอใจของผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ทมตอหลกประกนสขภาพถวนหนา (โครงการ 30 บาทรกษาทกโรค)[นพนธปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต].เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2556.

27. ปราณ ศรคงแกว.ความพงพอใจของผรบบรการตอระบบการใหบรการทางการแพทย: กรณผปวยนอก โรงพยาบาลบางไผ[สารนพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต].กรงเทพ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2550.

28. มยร กตตจารขจร,รววรรณโสธรเจรญสนธ,วชตา ตงภกดรตน. การศกษาความพงพอใจของผมารบบรการแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก. 2542.

29. รกษเกยรตจรนธร, ณรงคศกดสงหไพบลยพร, จราพรค าแกว,บษราผดผาด,ปญจเรศอยสย.การประเมนความพงพอใจของผรบบรการการแพทยแผนไทย: กรณศกษางานแพทยแผนไทยศนยสขภาพชมชนเมองสงขลาโรงพยาบาลสงขลา จงหวดสงขลา.สงขลานครนทรเวชสาร 2549 ;24:517-526.

30. อมพร ธ ารงลกษณ.องคการ :ทฤษฎ โครงสราง และการออกแบบ. กรงเทพฯ :โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2553.

31. สมคด บางโม. องคการและการจดการ. กรงเทพฯ:ส านกพมพบรษทวทยพฒน; 2552. 32. บญชม ศรสะอาด. วธการทางสถตส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน; 2538. 33. ศรชย กาญจนวาส.สถตประยกตส าหรบการวจย. กรงเทพฯ:ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย; 2550. 34. มานพ คณะโต.วธวทยาการวจยเชงคณภาพในระบบสขภาพชมชน.ขอนแกน :เครอขายพฒนา

วชาการและขอมล สารเสพตด ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มหาวทยาลยขอนแกน; 2550. 35. Ren-JiehKuo, Yung-Hung Wu,Tsung-Shin Hsu, Liang-Kung Chen. Improving

outpatient services for elderly patients in Taiwan: A qualitative study. Archives of Gerontology and Geriatrics 2011; 53: 209–217.

102

102

36. Saurabh Ram Bihar LalShrivastava, PrateekSaurabhShrivastava, Jegadeesh Ramasamy. Health-care of Elderly: Determinants, Needs and Services. Int J Prev Med 2013; 4(10): 1224–1225.

37. Health and Health Care for an Aging Population. Policy Summary of the Canadian Medical Association December 2013[Internet]. 2013[cite 2016 Sep 20].Available from: https://www.cma.ca/Assets/assets- library/ document/en/advocacy/policy-research/CMA_Policy_Health_and_Health_ Care_for_an_Aging-Population_PD14-03-e.pdf.

103

ภาคผนวก

103

103

ภาคผนวก ก

แบบสอบถาม เรอง การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554

ส าหรบหวหนาแผนกผปวยนอก ค าชแจงแบบสอบถามชดนแบงออกเปน 4 ตอน คอ ตอนท 1 ค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม จ านวน 6 ขอ ตอนท 2 ค าถามเกยวกบขอมลปจจยสนบสนน จ านวน 4ขอ ตอนท 3 ค าถามเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอายตามขอก าหนดและเกณฑ

มาตรฐานของคลนกผสงอาย จ านวน 48 ขอ ตอนท 4 ขอคดเหนเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอายจ านวน 2 ขอ

กรณาตอบแบบสอบถามตามความคดเหนหรอเหตผลของทานตามความเปนจรงมากทสดทงนผวจยขอรบรองวาเกบขอมลของทานไวเปนความลบและน าไปใชในเชงวชาการเทานนซงจะไมมผลกระทบตอการปฏบตงานของทานผลทไดจากการศกษาครงนเพอเปนประโยชนในการสนบสนน สงเสรม และพฒนาการการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลสงกดของกองทพบก และขยายผลไปยงโรงพยาบาลอนๆทงของภาครฐและเอกชน เพอรองรบนโยบายของชาต และรองรบการเขาสสงคมผสงอายของประเทศและของโลกตอไป

ผวจยขอขอบพระคณทานทไดกรณาเสยสละเวลาอนมคาใหความรวมมอตอบแบบสอบถามเพอการวจยดงกลาวน

ขอขอบพระคณ รอยเอกหญง วชดา ทศแกว

นกศกษาปรญญาโท คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ฉบบท..................................

104

104

ค าชแจง กรณาใสเครองหมาย ในชอง[ ]ทตรงกบความเปนจรงและเตมในชองวางทตรงกบ ความเปนจรง ตอนท 1 ค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม

- เพศ

[ ] หญง [ ] ชาย - อาย……………………………………ป - ระดบการศกษาสงสด

[ ] อนปรญญา [ ] ปรญญาตร [ ] ปรญญาโท [ ] ปรญญาเอก

- ประสบการณในการท างาน………………………………….ป - ประสบการณในการท างานดานผสงอาย………………………………….ป - ประสบการณการอบรมหลกสตรเฉพาะทางดานผสงอาย

[ ] ไมเคย [ ] เคย ชอหลกสตร...................................................................................... ระยะเวลา..................เดอน

ตอนท 2 ค าถามเกยวกบขอมลปจจยสนบสนน - จ านวนเตยงรบผปวย ..................................เตยง

- ระดบโรงพยาบาล

[ ] ทตยภมระดบตน [ ] ทตยภมระดบกลาง [ ] ตตยภม [ ] ทตยภมระดบสง [ ] ตตยภมระดบสง

- จ านวนบคลากรในการจดบรการส าหรบผสงอาย...................................คน (ตอบตามจ านวนจรง) - การสนบสนนจากหนวยงานภายนอก

[ ] ไมม [ ] ม (ระบหนวยงาน สามารถตอบไดมากกวา 1 ขอ )

105

105

[ ] หนวยทหารในพนท รปแบบของการสนบสนน : [ ] เงน / งบประมาณ [ ] สงของ / เวชภณฑ [ ] ก าลงพล [ ] อนๆ ระบ............................................................... [ ] หนวยราชการอนระบ............................................. รปแบบของการสนบสนน : [ ] เงน / งบประมาณ [ ] สงของ / เวชภณฑ [ ] ก าลงพล [ ] อนๆ ระบ............................................................... [ ] องคกรปกครองสวนทองถน รปแบบของการสนบสนน : [ ] เงน / งบประมาณ [ ] สงของ / เวชภณฑ [ ] ก าลงพล [ ] อนๆ ระบ............................................................... [ ] มผมจตศรทธาบรจาค รปแบบของการสนบสนน : [ ] เงน / งบประมาณ [ ] สงของ / เวชภณฑ [ ] ก าลงพล [ ] อนๆ ระบ............................................................... [ ] หนวยงานเอกชน อนระบ............................................. รปแบบของการสนบสนน : [ ] เงน / งบประมาณ [ ] สงของ / เวชภณฑ [ ] ก าลงพล [ ] อนๆ ระบ..................................... [ ] อนๆ ระบ...............................................................

106

106

ตอนท 3 ค าถามเกยวกบการจดบรการส าหรบผสงอายตามขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของ คลนกผสงอาย

ค าอธบาย ลกษณะค าถามเปนค าถามปลายปดของแบบตรวจสอบรายการตามมาตรฐานคลนกผสงอาย

ค าชแจงกรณาใสเครองหมาย ในชองทตรงกบความเปนจรง

ขอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ม ไมม ไมทราบ/ไมแนใจ

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 1 พนธกจ เปาหมายและวตถประสงค

1.1 มพนธกจและขอบเขตของการจดบรการผสงอายเปนลายลกษณอกษร บงบอกภาระหนาทอยางชดเจน

1.2 มเปาหมายและวตถประสงคของการจดบรการผสงอายทเปนไปไดและสามารถวดได

1.3 มการสอสารพนธกจ ขอบเขต เปาหมายและวตถประสงค ของการจดบรการคลนกผสงอายไปยงเจาหนาทและหนวยงานทเกยวของ

1.4 เจาหนาทมความรและความเขาใจในเปาหมายของการจดบรการคลนกผสงอายและทราบบทบาทของตนเองในการท าใหบรรลตามเปาหมายของหนวยงาน

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 2 การจดองคกรและการบรหาร

2.1 มการก าหนดโครงสรางองคกรของหนวยงานทใหบรการผสงอายชดเจนและเหมาะสม

2.2 หวหนาหนวยงานเปนบคคลทมคณสมบตเหมาะสม ไดรบการมอบหมายหนาททเหมาะสมและมความสามารถในการบรหารงานในหนวยงานใหบรรลผลตาม พนธกจทก าหนดไว

2.3 มการก าหนดคณสมบตเฉพาะต าแหนงเปนลายลกษณอกษร

2.4 มกลไกการก าหนดแนวทางการปฏบตงานการสอสารและการแกปญหาทมประสทธภาพ

2.5 มกลไกทเอออ านวยใหหนวยงานมสวนรวมในการวางแผนตดสนใจและก าหนดนโยบายของการบรการในคลนกผสงอายในภาพรวม

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 3 การจดการทรพยากรบคคล

3.1 การจดก าลงคน

3.1.1 มเจาหนาทเพยงพอและเหมาะสมกบพนธกจดานการใหบรการในคลนกผสงอายของหนวยงาน ทงในดานปรมาณและคณภาพ

107

107

ขอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ม ไมม ไมทราบ/ไมแนใจ

3.1.2 มกลไกเพอตดตามและประเมนความพอเพยงของเจาหนาท เทยบกบปรมาณงานในคลนกผสงอายอยางเปนระบบ

3.2 มการประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทในการใหบรการในคลนกผสงอายอยางสม าเสมอ โดยเนนผลการปฏบตงานเชงบวก เพอสรางความภาคภมใจและสงเสรมใหมการพฒนาอยางตอเนอง

3.3 เจาหนาททมคณสมบตไมครบตามทก าหนดไวในคณสมบตเฉพาะต าแหนงหรอนกเรยนฝกงานจะตองปฏบตงานดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ภายใตการก ากบดแล

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 4 การพฒนาทรพยากรบคคล

4.1 มการประเมนความตองการและก าหนดเนอหาในการพฒนาทรพยากรบคคล ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย

4.2 มการจดท าแผนพฒนาทรพยากรบคล ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายของหนวยงาน / บรการ

4.3 เจาหนาทใหมทกคนไดรบการเตรยมความพรอม ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย กอนเขาประจ าการ

4.4 มกจกรรมเพมพนความรและทกษะ ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ส าหรบเจาหนาทระหวางประจ าการอยางสม าเสมอ

4.5 มการประเมนแผนพฒนาทรพยากรบคคล ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ในรปแบบการเปลยนพฤตกรรมและผลกระทบตอการดแล/การใหบรการแกผสงอายและครอบครว

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 5 คมอและวธปฏบตในการใหบรการผสงอาย

5.1 มกระบวนการจดท าคมอ / วธปฏบต ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย รวมทงมระบบในการรบรองเผยแพรและทบทวน

5.2 คมอ / วธปฏบต ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ของหนวยงานมความสอดคลอง

108

108

ขอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ม ไมม ไมทราบ/ไมแนใจ

กบนโยบายของโรงพยาบาลและใหแนวทางทจ าเปนแกเจาหนาท ผสงอายและครอบครว

5.3 เจาหนาทรบทราบเขาใจและปฏบตตามคมอ / วธปฏบต ไดแก ดานการคดกรองการควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย

5.4 มการประเมนเพอทบทวนการใชคมอและวธปฏบต ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายอยางสม าเสมอ เพอใหมความสมบรณครบถวนและสอดคลองกบสภาวะการท างาน

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 6 สงแวดลอมอาคารสถานท

6.1 สถานทตงหนวยบรการหรอหนวยงานมความเหมาะสม สะดวกตอการเขาถงบรการของคลนกผสงอายและสะดวกตอการสงตอไปยงหนวยงานทเกยวของ

6.2 มพนทใชสอยเพยงพอและมการจดแบงโครงสรางภายในเหมาะสมส าหรบการใหบรการผสงอาย การปฏบตงาน การเกบอปกรณและเครองมอเครองใช

6.3 สภาพทวไปภายในหนวยงานมความปลอดภย มการระบายอากาศด มแสงสวางและอณหภมเหมาะสม ไมมสงรบกวน มความสะอาดและเปนระเบยบ

6.4 สถานทตรวจ / รกษา / ใหค าปรกษาเปนสดสวน

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 7 เครองมออปกรณและสงอ านวยความสะดวก

7.1 มหลกเกณฑและกลไกในการคดเลอก / ประเมนเครองมอและอปกรณทจ าเปนในการใหบรการในคลนกผสงอาย

7.2 มเครองมอและวสดอปกรณเพยงพอและเหมาะสมส าหรบการใหบรการในคลนกผสงอาย

7.3 มผใชเครองมอพเศษดานการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายทผานการอบรมและมความรในการใชงานเปนอยางด

7.4 มระบบส ารองเครองมอและวสดการแพทยทจ าเปนดานการบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายพรอมทจะใชในการใหบรการไดตลอดเวลา

7.5 มระบบบ ารงรกษาเครองมอทมประสทธภาพ

7.6 มระบบตรวจสอบเพอเตรยมเครองมอและอปกรณใหพรอมทจะใชงานไดตลอดเวลา

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 8 ระบบงาน / กระบวนการใหบรการ

8.1 มการท างานรวมกนเปนทมระหวางสาขาวชาชพตางๆในการใหบรการผสงอาย

8.2 ผสงอายและครอบครวไดรบการเตรยมความพรอมกอนการรบบรการ

109

109

ขอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ม ไมม ไมทราบ/ไมแนใจ

8.3 มการแลกเปลยนขอมลทจ าเปนระหวางผสงอายและครอบครวกบทมผใหบรการ

8.4 ผสงอายแตละรายไดรบการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะๆเพอตอบสนองความตองการดานปญหาสขภาพของผสงอาย

8.5 กระบวนการใหบรการผสงอายเปนไปตามมาตรฐานแหงวชาชพซงเปนทยอมรบวาเหมาะสมภายใตสถานการณของโรงพยาบาล (โดยบคลากรทเหมาะสม)

8.6 มการบนทกขอมลและปญหาของผสงอาย แผนการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย การปฏบตตามแผนและผลลพธทเกดขน เพอใหเกดการสอสารทดระหวางทมงานผใหบรการและเกดความตอเนองในการใหบรการ

8.7 มกระบวนการทจะสนบสนนสงเสรมใหผสงอายไดสามารถกลบไปด าเนนกจวตรประจ าวน ดแลและพงพาตนเอง อยกบครอบครวและชมชนไดอยางเหมาะสม

ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานท 9 กจกรรมพฒนาคณภาพ

9.1 หนวยงานหรอหนวยทใหบรการผสงอายมกจกรรมพฒนาคณภาพ โดยความรวมมอของผปฏบตงานทกระดบ / ทกสาขาวชาชพทงภายในหนวยงานและระหวางหนวยงาน

9.2 กจกรรมพฒนาคณภาพประกอบดวย

9.2.1 การวเคราะหความตองการและความคาดหวงของผสงอายหรอบคคล / หนวยงานทใชบรการหรอหนวยงานทเกยวของ

9.2.2 การตดตามศกษาขอมลและสถต ซงเปนเครองชวดผลการปฏบตงานของคลนกผสงอายทส าคญ

9.2.3 การเลอกกจกรรมหรอกระบวนการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายทส าคญ มาประเมนและปรบปรง

9.2.4 การด าเนนการแกปญหาหรอพฒนาคณภาพ ไดแก ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร เนนการวเคราะหและปรบปรงกระบวนการคนหาสาเหต (root causes) ทแทจรง ตดสนใจบนพนฐานของขอมลและขอเทจจรง ใชความคดรเรมสรางสรรคในการแสวงหาทางเลอกใหมๆ

110

110

ขอ ขอก าหนดและเกณฑมาตรฐานของคลนกผสงอาย ม ไมม ไมทราบ/ไมแนใจ

9.2.5 การประเมนผลการแกปญหาหรอพฒนาคณภาพ ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย ในคลนกผสงอายและเผยแพรผลการประเมนใหผทเกยวของทงหมดทราบ

9.2.6 การตดตามเพอใหเกดการรกษาระดบคณภาพและการพฒนาคณภาพ ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายอยางตอเนองในระยะยาว

9.3 มการน ามาตรฐานแหงวชาชพและความรทมหลกฐานทางวทยาศาสตร (evidence - based) เขามารวมเปนพนฐานส าหรบกจกรรมคณภาพ ดานการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย

9.3.1 มกระบวนการน าความรทมหลกฐานทางวทยาศาสตรมาเปนพนฐานในการก าหนดแนวทาง การคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอาย (clinical practice guideline) ของโรงพยาบาล

9.3.2 มกจกรรมทบทวนการคดกรอง การควบคมปองกนโรค การบ าบดรกษาและการฟนฟสมรรถภาพผสงอายอยางสม าเสมอ เพอคนหาจดออนส าหรบน าไปปรบปรง

111

111

ตอนท 4 ขอคดเหนเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย 1) ระบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย และวธแกบญหาททานได

ด าเนนการ ............................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................. ........................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................ .................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................ ....................

2) ขอเสนอแนะในการจดบรการส าหรบผสงอาย ............................................................................................................................. .................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................ ................................................................................ .................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................. ....................

- ขอขอบพระคณ -

112

112

แบบสอบถาม เรอง การจดบรการสขภาพส าหรบผสงอาย ตามประกาศกระทรวงกลาโหม พ.ศ.2554

ส าหรบผสงอายทมารบบรการผปวยนอก ค าชแจงแบบสอบถามชดนแบงออกเปน 3 ตอน คอ ตอนท 1 ค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม จ านวน 8 ขอ ตอนท 2 ค าถามเกยวกบความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 30 ขอ ตอนท 3 ขอคดเหนเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดบรการส าหรบผสงอาย จ านวน 2 ขอ

กรณาตอบแบบสอบถามตามความคดเหนหรอเหตผลของทานตามความเปนจรงมากทสดทงนผวจยขอรบรองวาเกบขอมลของทานไวเปนความลบและน าไปใชในเชงวชาการเทานนซงจะไมมผลกระทบตอการปฏบตงานของทานผลทไดจากการศกษาครงน เพอเปนประโยชนในการสนบสนน สงเสรม และพฒนาการการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลสงกดของกองทพบก และขยายผลไปยงโรงพยาบาลอนๆทงของภาครฐและเอกชน เพอรองรบนโยบายของชาต และรองรบการเขาสสงคมผสงอายของประเทศและของโลกตอไป

ผวจยขอขอบพระคณทานทไดกรณาเสยสละเวลาอนมคาใหความรวมมอตอบแบบสอบถามเพอการวจยดงกลาวน

ขอขอบพระคณ รอยเอกหญง วชดา ทศแกว

นกศกษาปรญญาโท คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ฉบบท..................................

113

113

ค าชแจง กรณาใสเครองหมาย ในชอง[ ]ทตรงกบความเปนจรงและเตมในชองวางทตรงกบ ความเปนจรง ตอนท 1 ค าถามเกยวกบคณลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม

- เพศ

[ ] หญง [ ] ชาย

- อาย……………………………………ป - ระดบการศกษาสงสด

[ ] ไมไดเรยนหนงสอ [ ] ประถมศกษา

[ ] มธยมศกษาตอนตน [ ] มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช.

[ ] อนปรญญา/ปวส. [ ] ปรญญาตร

[ ] ปรญญาโท [ ]ปรญญาเอก

- รายไดเฉลยตอเดอน………………………………………..บาท - ผรบผดชอบคารกษาพยาบาลของทาน คอ

[ ] กรมบญชกลาง [ ] องคกรปกครองสวนทองถน

[ ] ประกนสงคม [ ] หลกประกนสขภาพถวนหนา (บตรทอง)

[ ] ประกนเอกชน [ ] ช าระคาใชจายเองทงหมด

- ความถในการมารบบรการ(โดยเฉลย)

[ ] มากกวา 1 ครงตอเดอน [ ] เดอนละ 1 ครง

[ ] 2 เดอนตอครง [ ] มากกวา 2 เดอนตอครง

[ ] อนๆ ระบ.................................................... - ทานมโรคเรอรงหรอไม

[ ] ไมม [ ] ม (ระบโรค) ....................................................

114

114

ตอนท 2 ค าถามเกยวกบความพงพอใจของผสงอายตอการจดบรการส าหรบผสงอาย ค าชแจง กรณาใสเครองหมาย ในชองทตรงกบระดบความคดเหนของทาน ค าอธบาย ความพงพอใจตอการจดบรการ หมายถง ระดบความคดเหนตอการบรการททานไดรบ

จากโรงพยาบาล มระดบความพงพอใจแบงเปน 5 ระดบโดยเรยงคะแนนจากนอยไปมาก

1 หมายถง ระดบความพงพอใจนอยทสด 2 หมายถง ระดบความพงพอใจนอย 3 หมายถง ระดบความพงพอใจปานกลาง 4 หมายถง ระดบความพงพอใจมาก 5 หมายถง ระดบความพงพอใจมากทสด

ขอ รายการค าถามเกยวกบความพงพอใจ ระดบความพงพอใจ

1 2 3 4 5

1. ดานประสทธภาพการรกษาพยาบาล

1.1 ทานไดรบการประเมนและวางแผนการบ าบดรกษาเปนระยะๆเพอตอบสนองความตองการดานปญหาสขภาพ

1.2 กระบวนการรกษา สงเสรมใหทานสามารถใชชวตประจ าวนไดอยางดและเหมาะสม

1.3 กระบวนการรกษาท าใหโรคทเลาลงหรอหายจากโรคได

1.4 กระบวนการรกษาท าใหสขภาพกายดขน

1.5 กระบวนการรกษาท าใหสขภาพจตดขน

1.6 กระบวนการรกษาท าใหปองกนโรคหรอลดภาวะแทรกซอนของโรคได

1.7 กระบวนการรกษามความตอเนอง

1.8 ทานไดรบความรเกยวกบโรคของทาน กระบวนการรกษาและยาทไดรบ สามารถน าไปปฏบตตนไดถกตอง

1.9 ทานมคณภาพชวตทดขนจากการมารบบรการจากโรงพยาบาลแหงน

2. ดานคณภาพบรการ

2.1 ทานพงพอใจตอคณภาพการบรการ ทไดรบจากโรงพยาบาลน

2.2 โรงพยาบาลใหบรการอยางทวถง เปนธรรม

2.3 อปกรณ/สถานทใหบรการมความพรอมอยางเปนระบบ

115

115

ขอ รายการค าถามเกยวกบความพงพอใจ ระดบความพงพอใจ

1 2 3 4 5

2.4 เครองมอและอปกรณทใชในการรกษาพยาบาลมความสะอาดและปลอดภย

2.5 ยาและเวชภณฑทไดรบมคณภาพ 3. ดานความสะอาดในการรบบรการ

3.1 การจดล าดบการใหบรการไมยงยากและซบซอน

3.2 การท าบตร/คนบตรรวดเรว ล าดบตามคว

3.3 เวลาทใชในการใหบรการ/ตรวจรกษาแตละขนตอน มความเหมาะสม

3.4 การเดนทางเขารบบรการสะดวก เออตอผสงอาย เชน มทางลาด หองน าใชสะดวกมราวจบมทจอดรถสะดวก มรถเขนนง/นอน

3.5 มเครองมอ วสดหรออปกรณเพยงพอตอการใหบรการ

3.6 มปายหรอเครองหมายแสดงหนวยงานหรอทศทางชดเจน

3.7 มเจาหนาทคอยแนะน าหรอประชาสมพนธใหทราบขอมลเพอเขารบบรการ

4. ดานบคลากร

4.1 เจาหนาทมความเพยงพอตอการใหบรการ

4.2 เจาหนาทมความร ความช านาญในการใหบรการผสงอาย

4.3 เจาหนาทเอาใจใสตอการใหบรการอยางเตมท

4.4 มการซกประวตสขภาพอยางละเอยดกอนจะท าการรกษา

4.5 มการแจงใหทราบถงกระบวนการในการตรวจรกษา

4.6 แพทย/พยาบาลบรการตรวจโรคอยางเอาใจใสและละเอยด

4.7 แพทยอธบายปญหา/สาเหตการเจบปวย วธการรกษาอยางชดเจน

4.8 บคลากรมความร ใหค าแนะน าวธการดแลตนเองตอเนองชดเจน เปนประโยชน มความเฉพาะตอผสงอาย

4.9 เภสชกรอธบายวธการใชยาแตละชนดอยางละเอยดอยางเฉพาะตอผสงอาย

116

116

ตอนท 3 ขอคดเหนเกยวกบปญหาและอปสรรคของการจดบรการส าหรบผสงอาย 1) ระบปญหาและอปสรรคในการรบบรการส าหรบผสงอาย และวธแกบญหาททานเหนควรให

ด าเนนการ ............................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................ .................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ....................

2) ขอเสนอแนะในการจดบรการส าหรบผสงอาย ............................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................. ........................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ....................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................. ....................

ขอขอบคณททานกรณาตอบแบบสอบถาม

117

117

ประเดนค าถามในการสมภาษณ

โรงพยาบาล........................................................................... ขนาดเตยง.......................... .......เตยง 1. ทานทราบเรองเกยวกบประกาศกระทรวงกลาโหมเรองการบรการทางการแพทยและการ

สาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ พ.ศ.2554 หรอไม อยางไร

2. ทานคดวาประกาศกระทรวงกลาโหมฯ มความส าคญหรอไม อยางไร มประโยชนตอผรบบรการโดยเฉพาะผสงอายอยางไร

3. หนวยงานของทานไดมการตอบสนองตอนโยบายเรองนหรอไม อยางไรบาง 4. นโยบายในการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลทานเปนอยางไร 5. ทานมการบรหารจดการและใหการการสนบสนนในการด าเนนงานการจดบรการส าหรบ

ผสงอายในโรงพยาบาลทานอยางไร 6. การจดใหบรการส าหรบผสงอายของโรงพยาบาลทานประสบความส าเรจหรอไม อยางไร 7. การจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลของทานมปญหาและอปสรรคใดบาง 8. ทานคดวามปจจยใดบาง ทจะท าใหการจดบรการส าหรบผสงอายในโรงพยาบาลของทาน

ประสบความส าเรจ

9. สงททานตองการสนบสนน ในการจดบรการส าหรบผสงอาย ใหประสบความส าเรจคออะไรบาง

118

118

ภาคผนวก ข

119

119

120

120

ประวตการศกษา

ชอ รอยเอกหญง วชดา ทศแกว วนเดอนปเกด 27 มกราคม 2528

วฒการศกษา ปการศกษา 2549: พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลกองทพบก

ปการศกษา 2559: สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการการบรการสาธาณสข

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต าแหนง พยาบาล โรงพยาบาลคายอดศร จงหวดสระบร ประสบการณท างาน พยาบาล โรงพยาบาลคายอดศร จงหวดสระบร

2550 ถงปจจบน