แบบเสนอโครงการวิจัย (research...

แบบเสนอโครงการวจย (research project) ประกอบการเสนอของบประมาณ แผนบรณาการพฒนาศกยภาพ วทยาศาสตร เทคโนโลย วจยและนวตกรรม

ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2562 (เปาหมายท 1 2 และ 3)

------------------------------------

ชอโครงการวจย (ภาษาไทย) การพฒนาเครอขายการจดการวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

(ภาษาองกฤษ) The Network Development in Managing Information Culture in Thai Public Libraries to Enhance Reading Culture ชอชดโครงการวจย (ภาษาไทย) บทเรยนการจดการความรเกยวกบการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน (ภาษาองกฤษ) Knowledge Management Lessons in Developing Information Culture in Thai Public Libraries to Enhance Reading Culture ชอแผนบรณาการ (ภาษาไทย) บทเรยนการจดการความรเกยวกบการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

(ภาษาองกฤษ) Knowledge Management Lessons in Developing Information Culture in Thai Public Libraries to Enhance Reading Culture

สวน ก : ลกษณะโครงการวจย โครงการวจยใหม โครงการวจยตอเนอง

ระยะเวลา ....... ป ………เดอน ปนเปนปท ....... (ระยะเวลาด าเนนการวจยไมเกน 5 ป) 1. ยทธศาสตรชาต 20 ป

ยทธศาสตร ยทธศาสตรท 3 : การพฒนาและเสรมสรางศกยภาพทรพยากรมนษย เปาประสงค 3.1 การปรบเปลยนคานยมและวฒนธรรม (Transformation of culture) เพอสรางคนไทยทมคณภาพ คณธรรม จรยธรรม มระเบยบวนย เคารพกฎหมาย

2. ยทธศาสตรการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ยทธศาสตร ยทธศาสตรการวจยท 1 : การเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย เปาประสงค -ไมตองระบ-

3. ยทธศาสตรวจยและนวตกรรมแหงชาต 20 ป ยทธศาสตร 2. การวจยและนวตกรรมเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอม

ประเดนยทธศาสตร 2.2 คนไทยในศตวรรษท 21 แผนงาน 2.2.1 คนไทย 4.0 4. ยทธศาสตรการวจยของชาตรายประเดน

ยทธศาสตรการวจยรายประเดนดานการปฏรปการศกษาและสรางสรรคการเรยนร 5. อตสาหกรรมและคลสเตอรเปาหมาย

เอกสารนสรางจากระบบ NRMS เมอวนท 9/10/2560 เวลา 19:06 น. หนาท 1 จาก 53 หนา

แหลงทนงบประมาณแผนดน ประจำปงบประมาณ พ.ศ.2562 โครงการยอย

71919 การพฒนาเครอขายการจดการวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

ไมสอดคลอง 6. ยทธศาสตรของหนวยงาน - สวน ข : องคประกอบในการจดท าโครงการวจย

1. ผรบผดชอบ

ค าน าหนา ชอ-สกล ต าแหนงในโครงการ สดสวนการม

สวนรวม เวลาทท าวจย

(ชวโมง/สปดาห)

อ.ดร. ประสทธชย เลศรตนเคหกาล หวหนาโครงการ 50 12 รศ. ภาวณ แสนชนม ผรวมวจย 40 12 นาง ชชน ชยสวสด ผรวมวจย 10 12

2. สาขาการวจยหลก OECD 6. มนษยศาสตร

สาขาการวจยยอย OECD 6.1 มนษยศาสตร : มนษยศาสตรอนๆ ดานการวจย สงคม/มนษยศาสตร

3. สาขา ISCED 02 Arts and humanities 002 Literacy and numeracy 0021 Literacy and numeracy 4. ค าส าคญ (keyword) ค าส าคญ (TH) วฒนธรรมสารสนเทศ วฒนธรรมการอาน หองสมด ศนยการเรยนร ค าส าคญ (EN) Information Culture, Reading Culture, Library, Learning Center 5. ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย

ในองคกรทกประเภทไมวาจะเปนองคกรภาครฐ รฐวสาหกจ และเอกชน จะมขนาดใหญหรอขนาดเลกกตามทกองคกรจะมสงทคนในองคกรยดถอเปนแนวทางในการปฏบตรวมกนสบตอกนมาอยางยาวนานเรยกวา วฒนธรรมองคกร (Organizational culture) ซงเปนคานยม ความเชอ อดมการณ ความเขาใจและขอสมมตฐานของคนในองคกรทมรวมกนอยางเปนระบบทเกดขนในองคกร และใชเปนแนวทางในการก าหนดพฤตกรรมของคนในองคกรนน มระบบความเขาใจรวมกนระหวางสมาชกในองคกรวาควรประพฤตปฏบตอยางไร วฒนธรรมองคกรจงเปนเสมอนลกษณะเฉพาะขององคกร ทมความส าคญในการก าหนดรปแบบพฤตกรรมของคนในองคกรได รปแบบพฤตกรรมองคกรทเกดขนจากวฒนธรรมองคกรอาจเปนไดทงปจจยเกอกลหรออปสรรคตอการด าเนนงานขององคกร และมอ านาจชกน าใหเกดภาวการณเรยนรตาง ๆ ได (พทยา บวร, 2540 ; วรช สงวนวงศวาน, 2546 ; สญญา สญญาววฒน, 2549 ; สนทร วงศไวศยวรรณ , 2540) ส าหรบวฒนธรรมในองคกรอกวฒนธรรมหนงทมความส าคญตอการด าเนนงานขององคกรในปจจบนคอ วฒนธรรมสารสนเทศ (Information culture) ซงเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกร โดยทกองคกรลวนมวฒนธรรมสารสนเทศเปนของตนเอง (Oliver, 2011)

วฒนธรรมองคกรเปนสงส าคญทชวยสนบสนนสงเสรมใหการบรหารงานในองคกรบรรลผลส าเรจ สงทเกดขนควบคกบวฒนธรรมองคกรคอการทองคกรมวฒนธรรมสารสนเทศ(Information culture) ทด เมอองคกรมสารสนเทศและเทคโนโลยสารสนเทศในการด าเนนงานจงตองมวฒนธรรมสารสนเทศทเหมาะสมกบการด าเนนงานโดยใชสารสนเทศและเทคโนโลยสารสนเทศในองคกรไดอยางมประสทธภาพ วฒนธรรมสารสนเทศจงเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกร(Ho¨glund, 1998) จากการศกษางานวจยทผานมา พบวา วฒนธรรมสารสนเทศทดในองคกร




สงผลเชงบวกตอประสทธภาพการด าเนนงานในองคกร เชน การศกษาเกยวกบพฤตกรรมสารสนเทศในบรษทยาพบวาวฒนธรรมองคกรทเนนสารสนเทศในการท างานเกยวของกบผลการด าเนนงานในเชงบวกขององคกรหรอการศกษาวฒนธรรมสารสนเทศในบรษทประกนภยในประเทศฟนแลนดโดยใชแนวความคดเชนเดยวกบ ฮอรกรน ทเชอวาวฒนธรรมสารสนเทศเปนสวนหนงในวฒนธรรมองคกร การศกษาพบวาบรษทหรอองคกรทมความพรอมในดานวฒนธรรมสารสนเทศมความสมพนธกบความส าเรจดานธรกจขององคกร (Wide´n-Wulff, 2000) หรอการศกษาวฒนธรรมสารสนเทศของบรษทเอกชนโดยศกษาการท าธรกจและการใชเทคโนโลยสารสนเทศ พบวา วฒนธรรมสารสนเทศมสวนท าใหเกดอปสรรคในการท างานในองคกรธรกจและการใชเทคโนโลยสารสนเทศ จงมขอเสนอกรอบในการแกไขผลกระทบของวฒนธรรมสารสนเทศเพอใหการท างานทางดานธรกจและเทคโนโลยสารสนเทศมความสมพนธกนและด าเนนไปอยางมประสทธภาพ (Martin, Lycett, & Macredie, 2008) ในประเทศไทยพบวามการศกษาวฒนธรรมสารสนเทศในสถาบนอดมศกษา ผลการศกษาวฒนธรรมสารสนเทศของสถาบนอดมศกษาพบวา กลมมหาวทยาลยใหมมวฒนธรรมสารสนเทศสงกวากลมมหาวทยาลยเกาแก และมหาวทยาลยกลมกลาง วฒนธรรมสารสนเทศเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกรและสรปไดวาวฒนธรรมองคกรทเนนสารสนเทศในการท างานเกยวของกบผลการด าเนนงานในเชงบวกขององคกร (พรนภา แสงด, 2552)

ดงนน การศกษาเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศ จงเกยวของกบสารสนเทศทใชในการด าเนนงาน โดยเฉพาะอยางยงในการด าเนนงานของหองสมดประเภทตางๆ ซงมบทบาทส าคญตอการจดบรการเผยแพรสารสนเทศ ซงบทบาททส าคญของหองสมดทท าหนาทในการจดบรการและเผยแพรสารสนเทศนจะเปนประโยชนแกประชาชนและการพฒนาประเทศ ดงนน การทหองสมดมวฒนธรรมสารสนเทศทเขมแขงนนจะสามารถท าใหการด าเนนงานของหองสมดบรรลวตถประสงคทวางไว และท าใหผลการด าเนนงานมประสทธภาพอนจะสงผลตอประโยชนของสงคมโดยรวม

บทบาททส าคญของหองสมดแตละประเภทนนมความแตกตางกน หองสมดมหาวทยาลยเปนหองสมดทอยในสงกดของสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา เชน มหาวทยาลย วทยาลย โดยมงใหบรการแกนสต นกศกษา คณาจารย และบคลากรในสถาบนการศกษานนเปนส าคญ ทรพยากรสารสนเทศทจดหามาใหบรการตามมาตรฐานหองสมดสถาบนอดมศกษาม งเนนความสอดคลองกบพนธกจของมหาวทยาลยและ สาขาวชาทสถาบนการศกษาเปดสอน สงเสรมหลกสตร และกจกรรมทางวชาการ สารสนเทศทาง ศลปวฒนธรรม สารสนเทศทองถนและภมปญญาทองถน สารสนเทศทสงเสรมความสนใจใครร สตปญญา และนนทนาการ สงเสรมแนวทางการประกอบอาชพ การด ารงชวตอยางมความสข รวมถงสารสนเทศทผลต และเผยแพรโดยสถาบนอดมศกษา หองสมดโรงเรยนมหนาทในการจดเกบทรพยากรสารสนเทศตามหลกสตรทโรงเรยนนนเปดสอน มงใหบรการแกคร อาจารย นกเรยนและบคลากรในโรงเรยนเปนส าคญ

บทบาททส าคญของหองสมดโรงเรยนคอ การเปนศนยกลางของการศกษาคนควาตามหลกสตร การเปนศนยกลางการฝกฝนการอาน การปลกฝงนสยรกการอาน การปลกฝงทกษะพนฐานการคดวเคราะห การแกปญหา การสอสารอารมณ สงคม และปญญา การเปนศนยนวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา และการสนบสนนสงเสรมรปแบบการเรยนรทหลากหลาย ส าหรบหองสมดประชาชนเปนหองสมดทเปดบรการส าหรบประชาชนทวไป มกตงอยตามทอง ถนทวไปโดยมงสงเสรมการศกษาตามอธยาศยและการเรยนรตลอดชวตแกประชาชนในทองถน หองสมดประชาชนในประเทศไทยมหนวยงานตางๆ รบผดชอบ ไดแก หองสมดประชาชนสงกดกระทรวงศกษาธการ กรมการศกษานอกโรงเรยน นอกจากนกรมการศกษานอกโรงเรยนยงไดจดทอานหนงสอประจ า หมบาน ทอานหนงสอในวด และหองสมดเคลอนทรวมถงหองสมดประชาชนในกรงเทพมหานครดงนน จงอาจสรปบทบาทของหองสมดประชาชนออกเปนดานตางๆ ไดดงน ดานการสง เสรมการรหนงสอและทกษะการเรยนร การเขา ถงและขยายโอกาสการเรยนรดวยตนเองและการ ศกษาตลอดชวตแกประชาชน การสรางบคคลแหงการเรยนรเปนผรสารสนเทศ การสงเสรมการประกอบอาชพ พฒนาคณภาพชวตของประชาชนและความเปนพลเมองดในระบอบประชาธปไตย และการสงเสรมและอนรกษมรดกทางวฒนธรรมและ ภมปญญาทองถน ส าหรบหอสมดแหงชาตนนเปนหองสมดประจ าชาตใดชาต




หนงซงท าหนาทเปนคลงขอมลของชาต ในการ จดหา รวบรวม สงวนรกษา และเผยแพรทรพยสนทางปญญา ศลปะ วทยาการ และวฒนธรรมของชาต ดวยสอสารสนเทศรปแบบตางๆ ทงทเปนสอรปแบบดงเดมและสอสมยใหมทผลตภายในประเทศและตางประเทศ โดยมงใหเปนแหลงศกษาคนควาวจยตามอธยาศยและตลอดชวตส า หรบประชาชนในชาต รวมถงการประสานความรวมมอกบองคกรทเกยวของทงระดบชาตและนานาชาต หอสมดแหงชาตจงเปนหองสมดเปนแหลงรวมบทบาททหลากหลาย ทงการเปนศนยกลางของการศกษาคนควาแหลงใหการศกษา ใหความร การเปนคลงขอมลทมขนาดใหญการเปนแหลงทใหความชมชนใจ ใหความเพลดเพลนบนเทงใจอยางหลากหลาย ใหความสงบสขใจ การเปนสถานทพกผอนหยอนใจทางธรรมชาต เปนแหลงนดพบชมนมกนของนกแสวงหาความร รวมถงแหลงพกพงชวคราวของนกอานทวไป สวนหองสมดเฉพาะเปนหองสมดทสงกดหนวยงานเฉพาะทงของรฐและของเอกชน โดยท าหนาทจดเกบและใหบรการทรพยากรสารสนเทศเฉพาะเรองทเกยวของกบหนวยงาน และมงใหบรการเฉพาะบคลากรในสงกดนนเปนส าคญ มบคลากรซงมความช านาญพเศษเปนทปรกษา และมบรรณารกษ นกเอกสารสนเทศ หรอ นกวชาการทมความเขาใจในสาขาวชาอยางลกซงเพยงพอเพอใหบรการไดอยางกวางขวางและมประสทธภาพตรงกบความตองการของผใชซงเปนผมความรและตองการทรพยากรสารสนเทศเฉพาะสาขาวชาหองสมดเฉพาะเปนสถาบนบรการสารสนเทศทมลกษณะการบรการคลายศนยเอกสาร ศนยบรรณสาร ศนยสารสนเทศ หรอทเรยกชออนทใหบรการทรพยากรสารสนเทศในกลมวชาเฉพาะสาขาใดสาขาหนง ดงนน จงอาจสรปบทบาทหนาทของหองสมดเฉพาะไดวา มบทบาทดานการเปนศนยสารสนเทศเฉพาะทาง และมบคลากรผเชยวชาญเฉพาะทางใหบรการทมเนอหาในเชงลกและเฉพาะเจาะจง (ชลลดา พงศพฒนโยธน, 2555: 18-20)

จากบทบาทและหนาทของหองสมดมหาวทยาลย หองสมดโรงเรยน หองสมดประชาชน หอสมดแหงชาต และหองสมดเฉพาะทมบทบาทหนาทในการบรการและเผยแพรสารสนเทศแกคนกลมตางๆ ในสงคมอยางทวถงเพอใหเปนบคคลทมความรและสามารถน าความรจากการใชบรการหองสมดไปพฒนาตนเองตอได ดงนนการศกษาวฒนธรรมสารสนเทศของหองสมดจงมความส าคญตอการศกษาการด าเนนงานและการพฒนาประสทธภาพการท างานของหองสมดเอง สารสนเทศนนเปนสงส าคญและจ าเปนอยางยงในการด าเนนงาน เปนทรพยากรส าคญในการท างานในหองสมด การท างานทมประสทธภาพในหองสมดนนเกดจากการมสารสนเทศทด ดงนนในหองสมดจงตองมการสรางวฒนธรรมสารสนเทศทดทมงใหเกด คานยม ทศนคต ความเชอ และพฤตกรรมทเกยวของกบสารสนเทศ และแนวทางในการจดการสารสนเทศภายในหองสมดเพอสามารถใชใหเกดประโยชนสงสด โดยชวยเพมความสามารถในการท างาน การใหบรการสารสนเทศไดดมากยงขน ซงเปนการเพมความเขมแขงใหกบการท างานในหองสมดเพราะการจดการสารสนเทศทดมผลกระทบตอการใหบรการและเผยแพรสารสนเทศของหองสมด สารสนเทศจงเปนเหมอนพลงงานขบเคลอนการด าเนนงานของหองสมด

ส าหรบในการศกษาครงนจะศกษาวฒนธรรมสารสนเทศในกลมของแหลงเรยนรหลก 5 กลมหลก ไดแก หองสมดมหาวทยาลย หองสมดโรงเรยน หองสมดประชาชนและหอสมดแหงชาต และหองสมดเฉพาะ โดยแบงการศกษาออกเปนการศกษากบนกเรยนหรอผเรยนหรอกลมนกศกษาทใชบรการอย ในหองสมดสถาบนอดมศกษา ประชาชนทใชบรการหองสมดประชาชนและหอสมดแหงชาต และคนท างานหรอบคลากรทอยในหองสมดเฉพาะ ซงหองสมดทกประเภททท าการศกษามความส าคญในการเปนแหลงเรยนรใหกบบคคลในสภาพแวดลอมทแตกตางกนเพอน าไปสการสรางสงคมแหงการเรยนรตอไป

ผวจยตระหนกถงความจ าเปนในการศกษาวฒนธรรมสารสนเทศของหองสมดทมบทบาทส าคญตอการสงเสรมการอาน เพราะเปนหนวยงานทท าหนาทโดยตรงในการใหบรการและเผยแพรสารสนเทศแกกลมคนทอยในบรบทนนๆ เพอใหไดรบสารสนเทศทเปนประโยชนตอการเรยน การมวฒนธรรมการอานเพอการเรยนรตลอดชวต นอกจานนยงเปนการใหบรการสารสนเทศเพอใชในการท างานของกลมคนทท างานในหนวยงานหรอองคกรเฉพาะ การทบคคลกลมตางๆ ไดรบบรการสารสนเทศทดและมประโยชนนนจะเปนประโยชนแกตนเองและน าไปสการน าความรทมนนไปพฒนาประเทศ โดยมหองสมดเปนแหลงเรยนรทส าคญเพอสรางใหเกดสงคมแหงการเรยนรอยางยงยนตลอดไป




โครงการวจยครงนจงมการศกษาเพอพฒนาเครอขายการจดการความรเพอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน การรวมกนเปนเครอขายการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศทเชอมโยงไปสการสรางเสรมวฒนธรรมการอานทน าไปสการปฏบตไดอยางเปนรปธรรม ซงจะน าไปสการแบงปนความร การสงเสรมการเรยนรดวยการเสรมสรางวฒนธรรมการอานเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนและเพอทราบถงกระบวนการสรางเครอขาย กลไกและบทบาทหนาท แผนของเครอขาย แนวทางการขบเคลอนเครอขาย และปจจยความส าเรจในการขบเคลอนเครอขาย เพอใหเกดความยงยนในทสด 6. วตถประสงคของโครงการวจย

6.1 เพอศกษากระบวนการสรางเครอขายการจดการความรเพอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

6.2 เพอพฒนากลไกและบทบาทหนาทการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

6.3 เพอจดท าแผนการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน 6.4 เพอศกษาแนวทางการขบเคลอนเครอขายในการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอ

สรางเสรมวฒนธรรมการอาน 6.5 เพอพฒนาฐานขอมลเครอขายการจดการความรเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอ

สรางเสรมวฒนธรรมการอาน 7. ขอบเขตของโครงการวจย

ศกษาการพฒนาเครอขายการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน ผานการศกษาเชงคณภาพและเชงปรมาณ และการสมภาษณผแทนชมชนทเกยวของกบการจดการน า โดยครอบคลมประเดนดานตางๆ ดงน

1) กระบวนการสรางเครอขาย ขนการสรางความตระหนก ขนการตดตอสอสารกบชมชนทจะเขามารวมเปนเครอขาย ขนตอนการสรางพนธกรณและการพฒนาความสมพนธ ขนตอนการสงเสรมการขบเคลอนเครอขาย

ประชากรกลมตวอยาง คอ ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ 2 คน รวม 24 คน 2) กลไกและบทบาทหนาท

โครงสรางของเครอขาย บทบาททควรจะเปน การสอสาร

ประชากรกลมตวอยาง คอ ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ 2 คน รวม 24 คน 3) แผนของเครอขาย

หลกการจดการ แบบ SWOT ยทธศาสตร แผนกจกรรม /โครงการ

ประชากรกลมตวอยาง คอ ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ 2 คน รวม 24 คน




4) แนวทางการขบเคลอนเครอขาย กลไกการขบเคลอน ประเดนการขบเคลอน วธการขบเคลอน

ประชากรกลมตวอยาง คอ ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ 2 คน รวม 24 คน 8. ทฤษฎ สมมตฐาน และกรอบแนวคดของโครงการวจย

9. การทบทวนวรรณกรรม/สารสนเทศ (information) ทเกยวของ 1.แนวคดเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศ

จากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของไดมผใหความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศไวดงน ดาเวนพอรท (Davenport, 1994) ไดใหความหมายวาวฒนธรรมสารสนเทศวาเกยวของกบเทคโนโลย

สารสนเทศ ระบบสารสนเทศ และโลกดจทล การจดการสารสนเทศทมประสทธภาพสามารถประสบความส าเรจไดดเมอคนใชสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพ ประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศสามารถมองเหนไดจากการเปน

บรบทหองสมดประชาชน สถานการณปญหาเดม

และผลกระทบ วฒนธรรมสารสนเทศท

เสรมสรางวฒนธรรมการอาน

กระบวนการสรางเครอขาย ขนการสรางความตระหนก ขนการตดตอสอสาร ขนตอนการสรางพนธกรณ

การพฒนาความสมพนธ ขนตอนการสงเสรมการ

ขบเคลอนเครอขาย

การพฒนาเครอขายการจดการความรเพอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในหองสมดประชาชนเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

แผนของเครอขาย หลกการจดการ แบบ

SWOT ยทธศาสตร แผนกจกรรม /โครงการ

แนวทางการขบเคลอนเครอขาย กลไกการขบเคลอน ประเดนการ

ขบเคลอน วธการขบเคลอน

กลไกและบทบาทหนาท โครงสรางของเครอขาย บทบาททควรจะเปน การสอสาร




เครองมอทชวยอ านวยความสะดวกของวฒนธรรมสารสนเทศและเปนการกระท าระหวางกนของเทคโนโลยสารสนเทศและวฒนธรรมสารสนเทศ

เชเพยตส (Chepailtis, 1997) ไดอธบายวาวฒนธรรมสารสนเทศประกอบดวย คานยม ความเชอ และพฤตกรรมทเกยวของกบการเปนเจาของสารสนเทศและการจดการสารสนเทศ ซงจะถกพฒนาใหเกดขนในชวงเวลาใดเวลาภายใตประวตศาสตร สงคม และสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ ซงการจดการสารสนเทศนนไมเพยงแตจะชถงประเดนทางดานจรยธรรมเทานนแตยงรวมไปถงการจดท ารปแบบการอภปราย วเคราะห และการคนหาแนวทางทเปนทยอมรบและสอดคลองกบคณคาทไดรบ

กนแมน (Ginman, 1998) ใหความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศวาเปนเหมอนกลยทธทสามารถวางแผนไดส าหรบการถายโอนทรพยากร ซงวฒนธรรมสารสนเทศเกยวของกบการถายโอนทรพยากรทางปญญาทเปนการเกบรกษาคขนานกบการถายโอนวสดทเปนทรพยากร ทรพยากรปฐมภมของการถายโอนมประเภทของความรและสารสนเทศทหลากหลาย ผลลพธคอกระบวนการของผลตภณฑทางปญญาทมความจ าเปนส าหรบกจกรรมตามหนาทและการพฒนาทเปนไปในทางบวก

พอนฮวน (Ponjuan, 2002) ใหความหมายวฒนธรรมสารสนเทศในบรบทของการสอนและการเรยนรรวมถงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ธรกจและอตสาหกรรม และการพฒนาสงคม ซงใหความส าคญกบการรสารสนเทศและวฒนธรรมสารสนเทศ รวมถงหองสมดและวชาชพสารสนเทศ ซงการท าใหเกดวฒนธรรมสารสนเทศทดนนเกดขนจากบคคล สารสนเทศ โครงสรางพนฐาน ความรวมมอ ภาวะผน าและสภาพทางสงคม สามารถมองเหนไดในระดบสงคม องคกร หรอในระดบความรวมมอในองคกร เปนลกษณะของการสรางความรวมมอทางสารสนเทศในระดบตาง ๆ

มารตนและคณะ (Martin et al., 2003) ใหความหมายวฒนธรรมสารสนเทศวาคอ ระบบของความหมายรวมกน (Share meanings) ทอธบายความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศผานระบบสารสนเทศใน 2 มต คอ 1) ระบบสารสนเทศทไมเปนทางการ ซงครอบคลมการนยามความหมายและการใหความส าคญ (Beliefs) คานยม (Values) ความหมาย (Meanings) และพฤตกรรมอยางไมเปนทางการทเกยวของกบสารสนเทศของบคคลและองคกร 2) ระบบสารสนเทศทเปนทางการซงครอบคลมระบบสารสนเทศทเปนแบบแผนโครงสรางกระบวนการและขนตอนตางๆ ภายใตระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

เคอรรและมวร (Curry and Moore, 2003) ใหความหมายวฒนธรรมสารสนเทศวาคอวฒนธรรมทมการตระหนกถงคณคาและการใชประโยชนสารสนเทศเพอใหบรรลผลส าเรจดานการจดการและกลยทธตาง ๆ และการใชสารสนเทศเปนพนฐานในการตดสนใจขององคกรโดยอาศยเทคโนโลยเพอใหระบบสารสนเทศมประสทธภาพมากยงขน

ชและคณะ (Choo et al., 2008) ใหความหมายวาวฒนธรรมสารสนเทศคอผลสะทอนในองคกรเกยวกบ คานยม บรรทดฐาน และการปฏบตกบการบรหารจดการและการใชสารสนเทศ คานยมคอสงทเชออยางลกซงเกยวกบเปาหมายและความเปนเอกลกษณขององคกร และจะท าอยางไรใหไปถงเปาหมายนน บรรทดฐานคอทมาของคานยม แตมอทธพลโดยตรงมากกวาตอพฤตกรรมสารสนเทศ บรรทดฐานคอกฎหรอการยอมรบมาตรฐานทางสงคมทนยามวาอะไรคอสงปกตหรอควรปฏเสธในองคกร การปฏบตคอการกระท ายอนกลบของพฤตกรรมทเกยวของกบบทบาทขององคกร โครงสราง และรปแบบการปฏสมพนธ โดยไดยกตวอยางตวชวดทวดในเรอง คานยม บรรทดฐาน และการปฏบต ทเกยวของกบวฒนธรรมสารสนเทศในองคกร

โอลเวอร (Oliver, 2011) วฒนธรรมสารสนเทศ คอ สงทมอยในองคกร เปนคณคาของสารสนเทศและทศนคตเกยวกบสารสนเทศซงมอยแลวภายในองคกร และคณคาและทศนคตเหลานถกก าหนดโดยปฏสมพนธภายในและปฏสมพนธขามไปยงสวนอน ๆ ของวฒนธรรมองคกร เชอชาต อาชพ และองคกร

จากความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศดงทไดกลาวไวขางตนสามารถสรปความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศ คอ แนวคดและวธปฏบตรวมกนของคนในองคกรเกยวกบสารสนเทศทเปนผลสะทอนขององคกรเกยวกบ




คานยม บรรทดฐาน และแนวปฏบตเกยวกบสารสนเทศ เกยวของกบ สภาพแวดลอมทางสารสนเทศ พฤตกรรมสารสนเทศ และการจดการสารสนเทศ ทแสดงออกโดยผานความคดและพฤตกรรมสารสนเทศของบคลากรในองคกร มการใชสารสนเทศตามกระบวนการจดการสารสนเทศอยางเปนระบบในระบบสารสนเทศทเชอมโยงกบประสทธภาพขององคกร วฒนธรรมสารสนเทศจงเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศทน ามาใชในการจดการสารสนเทศขององคกรอยางเปนระบบ เชน ระบบสารสนเทศในองคกร เกยวของกบพฤตกรรมสารสนเทศ เชน การใชสารสนเทศทเชอมโยงกบการเพมผลผลตเพอพฒนาประสทธภาพขององคกร เกยวของกบทกษะการรสารสนเทศ เชน ทกษะทใชในการสบคนสารสนเทศ เกยวของกบคานยมและบรรทดฐานทเปนแนวปฏบตเกยวกบสารสนเทศ และเกยวของกบการบรหารองคกร

ความเปนมาของวฒนธรรมสารสนเทศนนไดมแนวคดเกยวกบอทธพลของการปฏบตทางดานสารสนเทศในองคกรมการกลาวถงมาตงแตทศวรรษ 1980 การตความดานวฒนธรรมสารสนเทศมความแตกตางจากวฒนธรรมองคกร วฒนธรรมสารสนเทศมความส าคญและชใหเหนวาองคกรทมวฒนธรรมสารสนเทศมแนวโนมทจะประสบความส าเรจในการด าเนนธรกจ ไมมองคกรใดไมมวฒนธรรมธรรมสารสนเทศ ไมวาจะมการรบรถงผลกระทบหรอไมกตาม (Oliver & Foscarini, 2013)

แนวคดเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศไมใชเรองใหมแตกยงไมไดถกน ามาใชกนอยางแพรหลายมากนกซงวฒนธรรมสารสนเทศนนมความเกยวของกบแนวคดหลายดานในมมมองหนงนนมองวาวฒนธรรมสารสนเทศนนเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศ ระบบสารสนเทศ และโลกดจทล อยางไรกตาม ดาเวนพอรท (Davenport, 1994) ไดกลาวไววา การจดการสารสนเทศทมประสทธภาพสามารถประสบความส าเรจไดดเมอคนใชสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพไมใชการมเครองมอหรอเทคโนโลยททนสมย ประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศสามารถมองเหนไดจากการเปนเครองมอทชวยอ านวยความสะดวกของวฒนธรรมสารสนเทศและเปนการกระท าระหวางกนของเทคโนโลยสารสนเทศและวฒนธรรมสารสนเทศ

นอกจากนยงเกยวของกบความรอบร (Ponjuan, 2002 ; Ramirez, 2002) วฒนธรรมสารสนเทศสามารถมองในดานสงคม ในองคกร หรอในระดบความรวมมอไดดวย (Cronin & Davenport, 1993; Widen-Wulff, 2000) นอกจากนยงเกยวของกบ ระบบสารสนเทศทเปนทางการ (เทคโนโลย) ความรทวไป ระบบสารสนเทศสวนบคคล (ทศนคต) และ จรรยาบรรณสารสนเทศ (Widen-Wulff, 2000)

ในป 1998 ฮอรกรน (Ho¨glund, 1998) ไดศกษาเกยวกบพฤตกรรมสารสนเทศในบรษทยา คนพบวาแมมหนงสอทเกยวกบวฒนธรรมองคกรทก าลงเตบโตเปนจ านวนมากแตการพดถงแนวคดเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศ มนอย วฒนธรรมสารสนเทศเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกรและสรปไดวาวฒนธรรมองคกรทเนนสารสนเทศในการท างานเกยวของกบผลการด าเนนงานในเชงบวกขององคกร การเชอมตอระหวางวฒนธรรมสารสนเทศและประสทธภาพการท างานในเชงบวกได

แนวคดนมแนวโนมทจะน ามาใชในรปแบบผสมในโมเดลดานสารสนเทศ เชน ในหองสมด หรอสาขาสารสนเทศศาสตร (เชน Ramirez, 2003 ; Oliver, 2004) หรอการจดการความร (เชน Widén-Wulff, 2000 ; Curry & Moore, 2003) หรอ โมเดลทางวฒนธรรม เปนตน จากการศกษาในปจจบนและทผานมาจะเหนวาวฒนธรรมสารสนเทศมความเกยวของกบการรสารสนเทศ ( Ramirez, 2003) คานยมและบรรทดฐานทางสารสนเทศ (Curry & Moore, 2003)

มการศกษาในป 1995 ของ British Library Research and Development Department การศกษาครงนศกษาความสมพนธระหวางวฒนธรรมสารสนเทศและความส าเรจของธรกจ (Grimshaw, 1995) ในการศกษาครงนไดรบการยนยนวากจกรรมทางสารสนเทศของมนษยท าใหองคกรไดเปรยบในการแขงขน คณภาพและคณคาของสารสนเทศ แหลงสารสนเทศ การจดการ และการสอสารดานสารสนเทศ มความส าคญตอความส าเรจขององคกร วฒนธรรมสารสนเทศเปนองคประกอบทส าคญขององคกร ทกองคกรไมวาใหญหรอเลก ไมวาจะมประเภทและหนาทแบบใดทกทในโลกนลวนมวฒนธรรมสารสนเทศ (Oliver, 2011, p.9) วฒนธรรมสารสนเทศเปนสวนหนงของ




วฒนธรรมองคกร และมความสมพนธกน โดยสามารถเขาใจไดดวยกจกรรมในองคกรทเกยวของกบกจกรรมการจดการสารสนเทศ (Oliver, 2011, p.10)

9.2.2 องคประกอบของวฒนธรรมสารสนเทศ จากการศกษาวรรณกรรมเกยวกบองคประกอบของวฒนธรรมสารสนเทศ พบวา วฒนธรรมสารสนเทศใน

องคกรนนมองคประกอบทส าคญ 3 ดาน (Correia & Wilson, 2001 ; Davenport, 1997, p.4 cited in Douglas, 2010 ; Marchand & Rollins, 2000 ; Oliver, 2008 ; Ponjuan, 2002) ไดแก สภาพแวดลอมทางสารสนเทศ (Information environment) พฤตกรรมสารสนเทศ (Information behavior) และการจดการสารสนเทศ (Information management) โดยแตละองคประกอบมรายละเอยดดงน

1) สภาพแวดลอมทางสารสนเทศ หมายถง สภาพแวดลอมทมระบบยอยทมการปฏสมพนธทางสงคม วฒนธรรม และการเมอง ทท าใหเกดการผลตสารสนเทศ การไหลของสารสนเทศ และการใชสารสนเทศในองคกร ซงสภาพแวดลอมทางสารสนเทศเปนสวนหนงทท าใหเกดวฒนธรรมสารสนเทศในองคกร (Cordray & Romanych, 2005 ; Ehlers, 2017)

ซงสภาพแวดลอมทางสารสนเทศเปนสวนหนงของนเวศวทยาสารสนเทศ (Information Ecology) ในองคกร ซงหมายถง ความสมพนธของสงตางๆ ทอยในองคกร อทธพลของนเวศวทยาสารสนเทศในองคกรจงขนอยกบการทสารสนเทศถกผลต จดเกบ และน าไปใชเพอเพมประสทธภาพการด าเนนงานในองคกรอยางไร (Davenport, 1997) โดยวฒนธรรมสารสนเทศ (Information Culture) เปนสวนหนงในสภาพแวดลอมทางสารสนเทศของนเวศวทยาสารสนเทศ

องคประกอบของสภาพแวดลอมทางสารสนเทศ จากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของสามารถสรปองคประกอบหรอมตของสภาพแวดลอมทางสารสนเทศไดเปน 3 ดาน ไดแก มตดานความคด มตดานสารสนเทศ และมตดานกายภาพ (Cordray & Romanych, 2005, p.7-9 ; Ehlers, 2017, p.2) ซงแตละดานมรายละเอยดดงน

1. มตดานความคด (Cognitive dimension or human centric) คอ มตทเกยวของกบความคด ความเชอ ทศนคต ความร ของบคคล ตลอดจนการรบรของบคคลเกยวกบสารสนเทศ ความตองการ การแสวงหา การรวบรวม การใชสารสนเทศในการท างาน หรอนโยบายทเกยวของกบสารสนเทศ

2. มตดานสารสนเทศ (Information dimension or data centric) คอ มตทเกยวของกบสารสนเทศในดานตางๆ ไดแก ประเภทของสารสนเทศ การไหลของสารสนเทศ คณภาพของสารสนเทศ รวมไปถงระบบสารสนเทศในองคกร

3. มตดานกายภาพ (Physical dimension or brick and mortar) คอ มตทเกยวของกบเครองมอ อปกรณตลอดจนโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยสารสนเทศในองคกร ซงเปนสวนทท าใหเกดการเชอมโยงสภาพแวดลอมทางสารสนเทศเขาดวยกน

มตดานสารสนเทศทง 3 มต มการท างานประสานกนใหเกดเปนสภาพแวดลอมทางสารสนเทศในองคกรในลกษณะของการท างานรวมกน 3 มต

2) พฤตกรรมสารสนเทศ หมายถง พฤตกรรมของบคคลทเกยวของกบสารสนเทศ เชอมโยงบคคลนนๆ ใหเขาถงแหลงสารสนเทศตางๆ โดยใชชองทางในการเผยแพรสารสนเทศและในการไดสารสนเทศมา จะครอบคลมพฤตกรรมหรอกจกรรมทเกยวของ คอ ความตองการสารสนเทศ การแสวงหาสารสนเทศ และการใชสารสนเทศ และรวมถงการตดตอสอสารกบผอนโดยอาจอยในรปการสอสารแบบเผชญหนา และการไดรบสารสนเทศจากสอตาง ๆ พฤตกรรมสารสนเทศชวยใหเหนขนตอนของกจกรรมตาง ๆ ในดานความตองการสารสนเทศ การแสวงหาสารสนเทศ การแลกเปลยนสารสนเทศ และการใชสารสนเทศ นอกจากน ยงชวยใหทราบถงวธทผคนตองการสารสนเทศ แสวงหาสารสนเทศ การจดการ การให และการใชสารสนเทศในบรบททแตกตางกนเปนพฤตกรรมซงเกดขนเมอบคคลมปญหาทตองแกไขหรอมค าถามทตองการค าตอบ แตพบวาสารสนเทศ หรอความรทตนมอยนนไมเพยงพอทจะแกปญหา




หรอตอบค าถาม (สมพร พทธาพทกษผล, 2558 ; อรอมา สบกระพน, 2552 ; อารย ชนวฒนา, 2545 ; Wilson, 2000)

2.1) ความตองการสารสนเทศ ความตองการสารสนเทศ เปนกระบวนการหรอขนตอนการปฏบตเพอใหไดมาซงสารสนเทศทตรงตามความ

ตองการซงความตองการสารสนเทศเปนจดเรมตนทผลกดนใหผใชแสวงหาสารสนเทศดวยวธการตาง ๆ ความตองการสารสนเทศเปนค าทใชแทนแนวคดเพออธบายวาท าไมบคคลหนง ๆ จงตดสนใจแสวงหาสารสนเทศ และเมอบคคลนนๆ ไดรบสารสนเทศแลวจะน าสารสนเทศทไดรบไปใชดวยวตถประสงคใด นอกจากนยงเกยวของกบชองวางทางความรหรอการขาดสารสนเทศเรองใดเรองหนง ซงเมอบคคลตระหนกถงสภาวะการขาดแคลนหรอชองวางและความไมเพยงพอของความรหรอสารสนเทศทมอยยงไมเพยงพอทจะแกปญหา จงตองมการแสวงหาสารสนเทศมาเชอมโยมหรอปดชองวางซงจะกอใหเกดผลลพธเปนความร ความเขาใจทจะชวยน าไปสการบรรลเปาหมายทพงปรารถนา เปนกระบวนการทบคคลสรางความเขาใจใหกบตนเองซงเกดขนไดทกเวลาในชวตประจ าวน ความตองการสารสนเทศมลกษณะส าคญ ไดแก เปลยนแปลงไปตามปจจยตาง ๆ ของผใช เปลยนแปลงไปตามเวลา เปนเรองเฉพาะตว มกเปลยนแปลงไปเมอไดรบสารสนเทศใหมและผใชมกแสดงความตองการไดไมชดเจน

ความตองการสารสนเทศของบคคลนนมวตถประสงคทแตกตางกนออกไป โดยทวไปพบวาความตองการสารสนเทศทเกดขนนนเพอไปตอบสนองความอยากรอยากเหน สนบสนนการตดสนใจในเรองใดเรองหนง ส าหรบแกไขปญหาสวนตวและการท างาน เพอการท าความเขาใจทมากขนเพอตนเองและสงคม หรอเพมประสทธภาพในการท างาน การบรหาร และเพอการคนควาวจย (ชชวาลย วงษประเสรฐ, 2536, น. 90 ; อารย ชนวฒนา 2545, น. 95-100 ; Allen , 1996, pp. 35-39)

2.2) พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ จากการศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศนนไดมผเสนอแนวคดไวทส าคญ ไดแก แนวคดพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศของวลสน พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศของเอลลส ตวแบบเซนสเมกกงของเดอรวน ตวแบบพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศของเลคก ตวแบบกระบวนการคนหาสารสนเทศของคลเทาส ซงจากการศกษาแนวคดดงกลาวสามารถสรปแนวคดส าคญของพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศไดดงน (สมพร พทธาพทกษผล, 2545, น. 58-60 ; อารย ชนวฒนา, 2545, น. 112-113 ; Wilson, 2000, pp. 49-55)

1. พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศเกดจากความตองการสารสนเทศ ซงมบรบท เฉพาะตวผแสวงหาสารสนเทศ ซงแตละคนจะมลกษณะแตกตางกนในดานตางๆ เชน สภาพแวดลอม ความสนใจเฉพาะตว และความตงใจ เปนตน

2. อปสรรคทขดขวางการแสวงหาสารสนเทศ เชน อปสรรคในการเขาถงสารสนเทศ พนความรของผแสวงหาสารสนเทศ ต าแหนงและหนาทการงานของผแสวงหาสารสนเทศ

3. พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ ประกอบดวยกระบวนการแสวงหาสารสนเทศ 8 ขนตอน โดยขนตอนเหลานไมจ าเปนเกดขนนบแตขนแรกไปจนขนสดทายตามล าดบกได คอ

3.1 การเรมตน เปนการเรมตนแสวงหาสารสนเทศ ผแสวงหาสารสนเทศอาจเรมตน จากการสอบถามเพอนรวมงานหรอผร หรอการอานต าราพนฐานในเรองนนๆ

3.2 การเชอมโยงรอยเรยง เปนการเชอมโยงสารสนเทศจากการอางองหรอ บรรณานกรม โดยอาจเปนการเชอมโยงยอนหลงหรอการเชอมโยงไปขางหนา

3.3 การส ารวจเลอกดเปนการคนหาโดยมเรองทตองการหรอสนใจอยอยางกวางๆ 3.4 การแยกแยะ เปนการแยกแยะสารสนเทศทแสวงหาได โดยใชเกณฑตางๆ เชน ชอผแตง ชอ

วารสาร เปนตน 3.5 การตรวจตรา เปนการตรวจตราวรรณกรรมหรอสารสนเทศใหมในสาขาวชาหรอ แวดวงวชาการ

ทตนสนใจและคนเคย




3.6 การดงสารสนเทศออกมา เปนการดงสารสนเทศทตองการจากรายงานวจย บทความวารสาร หนงสอ เปนสารสนเทศแบบเฉพาะเจาะจงทสามารถน าไปใชไดทนท

3.7 การตรวจสอบ เปนการตรวจสอบความถกตองของสารสนเทศทไดรบ 3.8 การจบ เปนการแสวงหาสารสนเทศขนสดทายเพอเกบรวบรวมสารสนเทศท แสวงหาไดทงหมด

เขาดวยกน และใหเกดความแนใจวาไดสารสนเทศในระดบทตองการแลว 2.3) การใชสารสนเทศ การใชสารสนเทศเปนกระบวนการทเกดขนหลงจากทไดท าการแสวงหาสารสนเทศ และไดสารสนเทศทตรง

กบความตองการแลว ซงการใชสารสนเทศนนจะเนนการใชแหลงสารสนเทศ ประเภทและรปแบบของสารสนเทศ จดมงหมายในการใช และสภาพปญหาการใช ส าหรบการใชสารสนเทศของแตละบคคลนนจะมความแตกตางกนออกไปตามบรบทในการท างานหรอการใชชวตประจ าวน การใชสารสนเทศเปนกจกรรมขนสดทายทเกยวของกบพฤตกรรมสารสนเทศโดยบคคลจะน าสารสนเทศทไดไปลด ความสงสย ความอยากร แกปญหา หรอใชเปนแนวทางในการตดสนใจด าเนนงาน ดงนนการน าสารสนเทศไปใชประโยชนจงมหลายระดบตงแตการเกดขนทนททนใด หลงจากไดรบสารสนเทศนน ไปจนถงการใชในอนาคต การใชสารสนเทศเปนไปตามวตถประสงคตางๆเชน เพอสนองตอความตองการสวนบคคล เพอรบขาวสาร ความบนเทงและสนทนาการ เพอการศกษาและการเรยนร เพอประกอบอาชพและการปฏบตงาน การถายทอดสารสนเทศไปยงบคคลอน เพอวตถประสงคนานาชาต เชน การแลกเปลยนวฒนธรรม การคา การแลกเปลยนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนตน แตในบางครงการใชสารสนเทศกอาจเกดปญหาขนได เชน สารสนเทศมไมเพยงพอไมทนสมย ขาดความสมบรณของเนอหา หรอในบางกรณแหลงสารสนเทศอยไกลท าใหเขาถงไดยากเปนตน (ชชวาลย วงษประเสรฐ, 2537, น. 104-105 ; สมพร พทธาพทกษผล, 2558, น. 9)

3. การจดการสารสนเทศ หมายถง การด าเนนงานกบสารสนเทศทงภายในและภายนอกองคกรใหเปนระบบ เรยกวา ระบบสารสนเทศ การพฒนาระบบสารสนเทศเกยวของกบการก าหนดนโยบายสารสนเทศและแผนเทคโนโลยสารสนเทศ กระบวนการจดการสารสนเทศ ไดแก การจดหาและรวบรวม การวเคราะหสารสนเทศและจดเกบ การสรางฐานขอมล การใชและเผยแพรสารสนเทศ จะเหนไดวาการจดการสารสนเทศเกยวของกบแนวคดในการบรหารองคกร สารสนเทศทงภายในและภายนอก ระบบสารสนเทศ เทคโนโลยสารสนเทศ และผใชสารสนเทศทงภายในและภายนอกองคกร (น าทพย วภาวน, 2554 ; รจเรขา วทยาวฑฒกล , 2553 ; Choo, 2002 ; Davenport, 2000 ; Robertson, 2005) ส าหรบกจกรรมการจดการสารสนเทศสามารถจ าแนกไดดงน (น าทพย วภาวน, 2554 และวภา เจรญภณฑารกษ, 2552)

1. การก าหนดนโยบายสารสนเทศและแผนงานเทคโนโลยสารสนเทศและการศกษาความตองการสารสนเทศในองคกร เปนการจดท าแผนการจดการสารสนเทศ หรอแผนทสารสนเทศของแตละองคกรเพอใหคนในองคกรรแหลงจดเกบความรและวธเขาถงความรนน

2. การจดหาและรวบรวมสารสนเทศทงภายในและภายนอก เพอใชในการด าเนนงานขององคกรเปนการจดซอหรอผลตสารสนเทศในรปสอสงพมพ สอโสตทศน หรอสออเลกทรอนกส

3. การวเคราะหสารสนเทศตามกลมเนอหาหรอหมวดหม เปนการจดกลมเนอหาทรพยากรสารสนเทศแตละประเภทอยางเปนระบบ ตามมาตรฐานการลงรายการและการอธบายตวแทนสารสนเทศ

4. การพฒนาระบบสารสนเทศและการจดเกบสารสนเทศในคลงความร เปนการพฒนาระบบตามวงจรสารสนเทศและการจดเกบตามโครงสรางสารสนเทศขององคกร

5. การใชและการเผยแพรสารสนเทศ การจดการสารสนเทศอยางเปนระบบมเปาหมายใหผใชไดรบหรอเขาถงสารสนเทศไดงาย สะดวกและรวดเรว

9.2.3 ประเภทของวฒนธรรมสารสนเทศ




ส าหรบการจ าแนกประเภทของวฒนธรรมสารสนเทศจากการศกษาสามารถวรรณกรรมทเกยวของสามารถจ าแนกประเภทและลกษณะของวฒนธรรมสารสนเทศไดเปน 5 กลม ไดแก (พรนภา แสงด, 2552 ; Correia & Wilson, 1997 ; Ginman,1987 ; Lauri, Heidmets & Virkus, 2016 ; Widen-Wulff, 2000)

กลมท 1 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกเปนแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ 1) วฒนธรรมสารสนเทศทเปนทางการ หมายถง การใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศในองคกร ให

ความส าคญกบสารสนเทศทเกดขนภายในองคกร มการลงทนดานโครงสรางพนฐานทางสารสนเทศมากเพอรองรบการจดการสารสนเทศภายในองคกร มลกษณะเดนคอ ผบรหารองคกรระดบสงมการใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศภายในองคกรเพอใชในการบรหารและการตดสนใจเพอใหบรรลเปาหมายขององคกร และใชระบบสารสนเทศททนสมยในการจดเกบและเขาถงสารสนเทศเพอความสะดวกรวดเรวและมประสทธภาพในการท างาน

2) วฒนธรรมสารสนเทศไมเปนทางการ หมายถง การใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศภายนอกองคกรในการท างาน มการลงทนดานโครงสรางพนฐานทางสารสนเทศนอยไมใหความส าคญกบการการจดการสารสนเทศภายในองคกร มลกษณะเดนคอ จะเนนการสอสารดวยวาจามการลงทนดานโครงสรางพนฐานสารสนเทศในองคกรนอย โดยจะมการใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศภายนอกองคกร

กลมท 2 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกเปนแบบสนบสนน แบบนวตกรรม และแบบบรหาร 1) วฒนธรรมสารสนเทศแบบสนบสนน หมายถง เปนองคกรแบบปด สรางสภาพแวดลอมทเออตอการทคน

ในองคกรปลอดภยดวยกฎระเบยบและพรอมรบการเปลยนแปลงทจะเกดขนอยางรอบคอบ นอกจากนยงใหความส าคญกบความรและความปลอดภยและธรรมเนยมปฏบตตางๆ ขององคกร โดยเนนความเครงครดในการปฏบตตามกฎระเบยบเพอใหองคกรด าเนนงานไปอยางปลอดภยและเปนระบบ

2) วฒนธรรมสารสนเทศแบบนวตกรรม หมายถง องคกรทมความยดหยนพรอมรบการเปลยนแปลงอยางตอเนองไมวาจะอยในสถานการณใดๆ กตาม โดยจะมสภาพแวดลอมแบบเปดทใหโอกาสบคลากรในการแลกเปลยนความคดเหน และพรอมรบความร แนวทางในการพฒนาองคกรจากภายนอกเขามา และจะใหความส าคญกบการเปลยนแปลงในองคกรทสามารถท าใหองคกรพฒนาไปไดอยางมประสทธภาพ

3) วฒนธรรมสารสนเทศแบบบรหาร หมายถง องคกรทเนนการคดอยางเปนระบบแบงงานในความรบผดชอบชดเจน มสายงานบงคบบญชาทสงการไดงาย เปนองคกรทอยในระยะการพฒนาซงจะใหความส าคญกบทรพยากรความรทสามารถน าไปใชในการพฒนาองคกรใหมประสทธภาพมากยงขน ซงการพฒนาสวนหนงเปนทนทางปญญา อาท ชองทางการสอสาร การประเมนความสามารถหลก การพฒนาบคลการ และการพฒนาองคกร

กลมท 3 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกตามระยะของ การพฒนา ระยะฟนฟ ระยะวฒภาวะ และระยะเสอม องคกรทอยในระยะการพฒนา คอ เปนระยะทองคกรใชสารสนเทศสวนใหญจากภายในมกใชสารสนเทศในชวงสนๆ โดยใหความสนใจสารสนเทศทจ าเปนตองใชในกจกรรมทจ าเปน เชน สารสนเทศดานขายและการโฆษณา มการใชสารสนเทศภายนอกองคกรนอย สวนองคกรทอยใน องคกรทอยในระยะฟนฟ คอ เปนระยะทองคกรมการรวบรวมและเผยแพรสารสนเทศภายในองคกรเพอความรวมมอในการปฏบตงาน มวฒนธรรมสารสนเทศแบบเสยงภย องคกรจะตระหนกถงความส าคญของสารสนเทศในการบรหารและการปฏบตงานเพอใหตอบสนองความตองการตอการแขงขน สวนองคกรทอยในระยะวฒภาวะ คอ เปนระยะทเนนการใชสารสนเทศจากภายในมากกวาภายนอก มวฒนธรรมสารสนเทศแบบท าจรงเลนจรง ความสนใจในการใชสารสนเทศเรมคงท องคกรมโครงสรางแบบราชการ เนนการควบคมซงเปนอปสรรคตอการไหลของสารสนเทศภายในองคกร บคคลมความเชยวชาญนอยลง และองคกรทอยในระยะเสอม คอ เปนระยะทบคลากรในองคกรมทศคตทไมดตอสารสนเทศไมสนใจขาวสารภายนอก มการสอสารภายในองคกรนอย มวฒนธรรมสารสนเทศแบบกระบวนการ ผบรหารใหความส าคญตอสารสนเทศภายใน การสอสารภายในและภายนอกองคกรลดลงอยางตอเนอง ( Correia & Wilson, 1997; Ginman,1998 ; Widen-Wulff , 2000)

กลมท 4 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกตามรปแบบการบรหาร (Marchand 1996, p.15 as cited in Douglas, 2010, pp.48-49)




1.วฒนธรรมตามหนาท (Functional Culture) เปนการท างานทผบรหารองคการใชสารสนเทศเปนเครองมอในการแผอทธพลหรอมอ านาจในการสงการเหนอผอน

2.วฒนธรรมการแบงปน (Sharing Culture) เปนการท างานทผบรหารและบคลากรมความไววางใจกนในการใชสารสนเทศเพอปรบปรงประสทธภาพการท างาน

3.วฒนธรรมการตงค าถาม (Inquiring culture) เปนการท างานทผบรหารและบคลากรคนหาสารสนเทศเพอก าหนดทศทางในอนาคตและหนทางการเปลยนแปลงควบคกนไป

4.วฒนธรรมการเรยนรเพอหาค าตอบ (Discovery Culture) เปนการท างานทผบรหารและบคลากรเปดใจเรยนรสงใหมเกยวกบวกฤต ความเปลยนแปลง และการสรางความไดเปรยบทางการแขงขน

กลมท 5 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกตามการด าเนนงาน (Davenport, 1997, p.84 as cited in Douglas, 2010)

1.วฒนธรรมแบบเปดหรอวฒนธรรมแบบปด (Open or closed culture) วฒนธรรมสารสนเทศแบบเปดเปนวฒนธรรมทองคกรใหความส าคญกบการใชสารสนเทศภายในองคกรและใหความส าคญกบเทคโนโลยสารสนเทศทใชในการด าเนนงานดานสารสนเทศ สวนวฒนธรรมสารสนเทศแบบปดจะไมใหความส าคญกบสารสนเทศในองคกร ใชสารสนเทศจากภายนอกองคกรและไมมการจดการสารสนเทศทเปนระบบ ใหความส าคญกบเทคโนโลยสารสนเทศในการท างานนอย

2.วฒนธรรมทใชฐานขอเทจจรง หรอวฒนธรรมตามสญชาตญาณ (Factually oriented or rumour and intuition-based) เปนวฒนธรรมสารสนเทศทองคกรเนนการท างานดานสารสนเทศตามขอเทจจรง หรอสภาพทเกดขนจรงภายในองคกร ซงเปนการจดการสารสนเทศหรอใชสารสนเทศตามสภาพทองคกรก าลงเปนอยเพอใหการด าเนนงานเปนไปตามเปาหมายทก าหนด

3.วฒนธรรมทเนนภายในหรอวฒนธรรมทเนนภายนอก (Internally or externally focused) วฒนธรรมทเนนภายในเปนวฒนธรรมสารสนเทศทใหความส าคญกบสารสนเทศทอยภายในองคกรและการจดการสารสนเทศทเกดขนภายในองคกร สวนวฒนธรรมทเนนภายนอกเปนวฒนธรรมสารสนเทศทใหความส าคญกบสารสนเทศทอยภายนอกองคกร และมการใชสารสนเทศจากแหลงภายนอก

4.วฒนธรรมควบคมหรอวฒนธรรมการมสวนรวม (Controlling or empowering) วฒนธรรมควบคมคอวฒนธรรมสารสนเทศทเนนการมระเบยบแบบแผนใชการควบคมทเปนกฎเกณฑในการจดการสารสนเทศหรอการด าเนนงานดานสารสนเทศซงเปนลกษณะของการรวมอ านาจในการจดการสารสนเทศ สวนวฒนธรรมการมสวนรวมเปนวฒนธรรมสารสนเทศทเนนการมสวนรวมจากทกคนในองคกรในการจดการสารสนเทศหรอการด าเนนงานดานสารสนเทศ

9.2.4 ปจจยทมอทธพลตอวฒนธรรมสารสนเทศ จากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบปจจยทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรม

สารสนเทศในองคกรสามารถสรปปจจยทส าคญในดานตางๆ ไดแก ปจจยดานองคกร ปจจยดานบคคล ปจจยดานเทคโนโลยสารสนเทศ และปจจยดานจรยธรรมวชาชพ ดงน (ณฏฐา ระก าพล, 2552 ; พรนภา แสงด, 2552 ; สมพนธ ชางทอง, 2553 ; สภารตน ธนกลพรรณ, 2553 ; อรสา แดงเอยด, 2552 ; Abell & Winterman, 1992 ; Choo, 2002 ; Correia & Wilson, 2001 ; Curry & Moore, 2003 ; Davenport & Prusak, 1997 ; Ginmman, 1988 ; Ponjuan, 2002 ; Widen-Wulff, 2000)

1. ปจจยดานองคกร ส าหรบปจจยดานองคกรทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) คานยมขององคกร (Value) เปนความเชอเกยวกบเปาหมายและอตลกษณขององคกรวาจะสามารถบรรลเปาหมายไดอยางไร ทงยงเกยวของกบการรบรความส าคญของสารสนเทศในการปฏบตงาน ตลอดจนการมทศนคตทดตอสารสนเทศทใชในการปฏบตงานและความส าเรจขององคกร ความส าเรจหรอผลประกอบการทเพมขนขององคกร




พจารณาจากผลก าไร ผลตผล ผลการประเมน และความส าเรจดานการสงออกของธรกจ ซงความส าเรจขององคกรสามารถวเคราะหไดจากเอกสารตางๆ อาท เอกสารรายงานประจ าป หรอเอกสารอนๆองคกรทมการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในระดบสงจะสงผลใหบคลากรในองคกรมการใชสารสนเทศในกจกรรมตางๆ อยางกวางขวาง และสงผลตอผลตภาพหรอผลประกอบการขององคกรทเพมสงขนทงในดานของคณภาพ ผลผลตและผลก าไร

2) บรรทดฐานขององคกร (Norm) ไดรบอทธพลจากคานยม และสงผลตอพฤตกรรมตางๆ ทเกยวกบสารสนเทศ เปนกฎเกณฑและแนวปฏบตขององคกรในดานสารสนเทศและการควบคมคณภาพสารสนเทศทใช บรรทดฐานหรอกฎเกณฑอาจเปนสงทเปนทางการหรอไมเปนทางการกได บรรทดฐานทไมเปนทางการมอทธพลตอการสราง การไหลเวยน และการใชสารสนเทศของบคคลและกลมบคคลในองคกร บรรทดฐานหรอกฎเกณฑทเปนทางการอาจคงอยเพอเปนแนวทางและควบคมสารสนเทศในฐานะทเปนทรพยสนขององคกร

3) โครงสรางองคกร (Organization structure) การจดโครงสรางองคกรทเหมาะสมจะเออใหการด าเนนงานภายในองคกรเปนไปอยางราบรน และสามารถด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมายขององคกรได ซงการจดโครงสรางทมหนวยงานรองรบภารกจขององคกรไดอยางครอบคลมจะชวยแบงเบาภาระงาน และเพมประสทธภาพในการด าเนนงาน ซงรวมไปถงการจดโครงสรางองคกรทมหนวยงานรบผดชอบในดานการจดการสารสนเทศขององคกรดวย

4) นโยบายการบรหารจดการในองคกร (Policy) เปนการก าหนดนโยบายในดานตางๆ ขององคกรเพอใชเปนแนวทางในการบรหารจดการ ซงนโยบายขององคกรนจะเปนแนวทางในการก าหนดแผนในการปฏบตภายในองคกรซงรวมไปถงการปฏบตทางดานสารสนเทศในองคกรดวย

5) การปฏบตภายในองคกร (Practice) เปนรปแบบหรอพฤตกรรมทเกยวของกบบทบาทขององคกร โครงสรางและการปฏบตรวมกนตอสารสนเทศ ซงการปฏบตอาจวดไดโดยการสงเกต หรออธบายกระบวนการทคนแสวงหา (Seeking) การจดการ (Organize) การใช (Use) และการแบงปนสารสนเทศ (Information sharing) ในการปฏบตงานประจ าวน การปฏบตในองคกรบางอยางอาจเปนอปสรรคตอประสทธผลของการใชสารสนเทศขององคกร ตลอดจนการสอสารทมประสทธภาพซงเปนปจจยส าคญในการสงเสรมหรอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกร

6) สภาพแวดลอมสารสนเทศภายในองคกร (Information environment) สภาพแวดลอมสารสนเทศภายในองคกรประกอบดวย ความเปลยนแปลงหรอกจกรรมทกอใหเกดความเปลยนแปลงครงใหญในองคกร ความรวมมอระหวางแผนกตางๆ ในองคกร การท างานเปนทม การสอสารและผลยอนกลบ การฝกอบรม ความคดรเรมสรางสรรค และจดมงหมายขององคกร

7) การสอสาร (Communication flows) การสอสารทมประสทธภาพซงเปนปจจยส าคญในการสงเสรมหรอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรคอ การสอสารจากบนลงลางของผบรหารองคกรมายงพนกงาน องคกรทไมมวฒนธรรมสารสนเทศหรอมวฒนธรรมการสอสารดวยวาจาจะมการลงทนดานโครงสรางพนฐานสารสนเทศนอย

8) งบประมาณ (Budget) งบประมาณเปนปจจยส าคญอกอยางหนงทสงผลตอการด าเนนงานภายในองคกร การจดสรรงบประมาณทเพยงพอในการด าเนนงานหรอการจดกจกรรมประเภทตางๆ จะท าใหสามารถด าเนนงานไดตามก าหนด ซงการจดสรรงบประมาณนนตองใหมความสอดคลองกบแผนและการปฏบตงานภายในองคกร

9) ความส าเรจขององคกร (Business success) ความส าเรจหรอผลประกอบการทเพมขนขององคกรพจารณาจากผลก าไร ผลตผล ผลการประเมน และความส าเรจดานการสงออกของธรกจ ซงความส าเรจขององคกรสามารถวเคราะหไดจากเอกสารตางๆ เชน เอกสารรายงานประจ าป หรอเอกสารอนๆ องคกรทมการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในระดบสงจะสงผลใหบคลากรในองคกรมการใชสารสนเทศในกจกรรมตางๆ อยางกวางขวาง และสงผลประสทธภาพขององคกรทเพมสงขน

2. ปจจยดานบคคล ส าหรบปจจยดานบคคลทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน




1) ความรความสามารถของบคลากร (Knowledge) การด าเนนงานภายในองคกรไมวาจะเปนประเภทใดกตามลวนตองใชบคลากรทมความรความสามารถตรงกบประเภทของการด าเนนงานนนๆ เพอใหสามารถด าเนนงานใหประสบความส าเรจได ความรความสามารถของบคลากรเปนสงทสามารถฝกฝนหรอเพมพนใหมมากขนไดดวยการอบรมใหความร หรอการไดรบความรและประสบการณจากการท างาน ซงเมอบคลากรมความรทดในงานนนๆ แลวกจะเปนผลดในการพฒนางานในทกๆ ดาน รวมถงดานสารสนเทศดวย

2) การรสารสนเทศ (Information literacy) การรสารสนเทศเปนความสามารถในการระบถงความตองการ วเคราะหความตองการ การคนหา คดเลอก การประเมน เรยบเรยง และการใชสารสนเทศอยางมประสทธภาพโดยพจารณาจากการอานออกเขยนไดและการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เนองจากการรหนงสอและการรดจทล (Digital literacy) เปนสงทสนบสนนการรสารสนเทศ และเสรภาพดานสารสนเทศเปนการใหความส าคญกบสทธ อ านาจ และการจดสรรทรพยากรซงครอบคลมการเผยแพรและการเขาถงสารสนเทศ ซงในปจจบนการรดจทลเปนทกษะทบคคลใชเครองมออปกรณทางคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศได มความเขาใจในเนอหาทอยในสอดจทล และสามารถสรางเนอหาจากสอดจทลได ซงการรดจทลมความเกยวของกบการรสอ (Media literacy) คอ สามารถเกยวกบการเขาถง การวเคราะห และการผลตสอผานความเขาใจและการตระหนกเกยวกบ ความหมาย และการสงขอความในรปแบบตางๆ ผลกระทบและอทธพลของสอมวลชนและวฒนธรรมทเปนทนยม สอถกสรางขนอยางไรและท าไมถงถกผลตขน และสอสามารถใชในการสอสารความคดไดอยางมประสทธภาพ

3. ปจจยดานเทคโนโลยสารสนเทศ ส าหรบปจจยดานเทคโนโลยสารสนเทศทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) เทคโนโลยสารสนเทศ (Information technology) เทคโนโลยสารสนเทศทชวยสงเสรมและสนบสนนใหการด าเนนงานดานตางๆ ในองคกรเปนไปอยางสะดวกรวดเรวคอการมอปกรณและเครองมอทครบถวนและทนสมยในการด าเนนงาน ซงในงานดานการจดการสารสนเทศนนมความจ าเปนอยางยงทตองมเทคโนโลยสารสนเทศททนสมยในการด าเนนงานและในปจจบนเปนสงทองคกรทกประเภทตองมเพอเพมประสทธภาพในการด าเนนงาน

2) นวตกรรม (Innovation) นวตกรรมหมายถง สงใหมทเกดจากการใชความรและความคดสรางสรรคทมประโยชนตอเศรษฐกจและสงคม และกอใหเกดความไดเปรยบในการแขงขน องคกรทด าเนนงานดานการสงเสรมนวตกรรมจะใหความส าคญกบการวางแผน และการบรหารงานอยางมประสทธภาพสงสดเพอใหการด าเนนงานมความทนสมย มปรบเปลยนแผนการด าเนนงานใหมความทนสมยและสอดคลองตอความตองการของผทมาใชบรการ มการน าเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชในการบรหารงาน รวมถงการสงเสรมดานวฒนธรรมสารสนเทศซงจะชวยในการสรางและกระตนจนตนาการ ความคดรเรมสรางสรรคของบคคลและสงเสรมใหบคคลมการใชสารสนเทศในการแกปญหาการปฏบตงานของคนและขององคกร

4. ปจจยดานจรยธรรมวชาชพ ส าหรบปจจยดานจรยธรรมวชาชพทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) ความเปนนกวชาชพ (Professionals) คอ ผทรอบรวชาชพนนๆ แลวใชวชาชพในการปฏบตงาน เชน นกคอมพวเตอร บรรณารกษ นกสารสนเทศ สอสารมวลชน เปนตน ซงกลมบคคลผปฏบตงานในองคกรแตละประเภทจะมความเปนนกวชาชพ และมจรยธรรมทางวชาชพของตน วฒนธรรมทางวชาชพของผปฏบตงานในองคกรมอทธพลตอองคกร ซงในบางครงวตถประสงคทางดานวชาชพบางครงอาจขดแยงกบวตถประสงคขององคกร ดงนนองคกรจ าเปนตองตระหนกและเขาใจถงวฒนธรรมยอยทางวชาชพ เขาใจการปฏสมพนธและอทธพลของวชาชพทสงผลตอวฒนธรรมองคกรโดยรวม

2) กฎและระเบยบขอบงคบ (Rules and regulations) เปนกฎระเบยบขอบงคบทใชในการปฏบตงานภายในองคกร ซงมทงกฎระเบยบขอบงคบทมาจากภายนอก และทก าหนดขนใชภายในองคกรเอง กฎระเบยบขอบงคบเปนสงทชวยในการตรวจสอบและก าหนดแนวทางในการปฏบตงานใหมความถกตองและเปนระเบยบแบบแผน ในการด าเนนงานทกขนตอนตางกตองมการใชเปนแนวทาง รวมไปถงการดด าเนนงานดานสารสนเทศดวย




เพอใหมความเปนระเบยบเรยบรอยไมเกดการละเมดหรอเผยแพรสารสนเทศ ตลอดจนการใชสารสนเทศทไมเหมาะสมในการด าเนนงาน 2. แนวคดเกยวกบเครอขาย ในทางสงคมวทยา เครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคมอยางหนงทแตกตางไปจากกลม โดยทกลมจะมขอบเขตทชดเจน รวาใครเปนสมาชก ใครไมใชสมาชก มความเปนรปธรรม มองเหนได มโครงสรางทางสงคมในระดบหนง แตเครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคมทไมมขอบเขต การเชอมความสมพนธระหวางสมาชกเครอขายอาจจะมองเหนและมองไมเหนเปนรปธรรมกได สาระของการเชอมโยงระหวางกนทจะชวยใหมองเหนรปธรรมของเครอขายม 3 ลกษณะ คอ เครอขายการแลกเปลยน เครอขายการตดตอสอสาร และเครอขายความสมพนธในการอยรวมกน เครอขายไมมโครงสรางทแนนอนตายตว อาจมการออกแบบโครงสรางขนมาท าหนาทสานความสมพนธระหวางคน/กลมองคกรใหตอเนอง แตในเครอขายไมมใครบงคบใหใครกระท าอะไรได แตละคน/กลมองคกรตางกเปนศนยกลางของเครอขายไดพอ ๆ กน ดงนนรปแบบความสมพนธทางสงคมของเครอขายจงมความซบซอนกวากลม/องคกรมากนก (Boisean and Mitchell, 1973) Paul Starkey (1997) ใหความหมายของ "เครอขาย" วา คอ กลมของคนหรอองคกรทสมครใจแลกเปลยนขาวสารขอมลระหวางกน หรอท ากจกรรมรวมกน ในลกษณะทบคคลหรอองคกรสมาชกยงคงมความเปนอสระในการด าเนนกจกรรมของตน การสรางเครอขายเปนการท าใหบคคลและองคกรทกระจดกระจายไดตดตอและแลกเปลยนขอมลขาวสาร และการรวมมอกนดวยความสมครใจ อกทงใหสมาชกในเครอขายมความสมพนธกนฉนทเพอนทตางกมความเปนอสระ มากกวาสรางการคบคาสมาคมแบบพงพง Adam Burke (1999: 76-79) กลาววา การทเครอขายด ารงอยไดกดวยเหตผลหลายประการ เชน เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารเพอเปนศนยรวมของการสนบสนนเพอใหเกดประโยชนจากการม ประสบการณแตกตางกน เพอเปนชองทางส าหรบแหลงทน เครอขายเปนเวทในการเจรจาตอรองกบหนวยงานหรอองคกรอน ๆ หนวยงานสงเสรมสนบสนนการสรางเครอขายดวยเปาหมาย 2 ประการ คอ 1. เพอเสรมสรางศกยภาพและสนบสนนการเสรมสรางอ านาจแกประชาชน 2. เพอเปนชองทางส าหรบการใหบรการแกประชาชน Burke อธบายวา เครอขายกบการตดตอสอสารมความสมพนธกน กลาวคอ ทระดบชมชน การตดตอสอสารท าไดอยางรวดเรวแบบปากตอปากในกลมคนรจกมกคน โครงการพฒนามสวนควบคมกระบวนการดงกลาวผานการจดตงกลม/องคกรชมชน หรอประชาชนกลมเปาหมายของโครงการ วธการแบบปากตอปากในกลมคนรจกมกคนถกน ามาใชและคอนขางประสบความส าเรจ รปแบบนเปนลกษณะทส าคญของวธการตดตอสอสารแบบมสวนรวม บางทปจจยหลกทเกยวของคอความสมดลระหวางเครอขายหลวม ๆ ทมอยของชมชน กบโครงสรางแบบทางการทท าใหขอมลขาวสารไหลเวยนไดดขนทนกพฒนาน าเขามา เชน เครอขายระดบหมบานใน Bangladesh, and "Naam" เครอขายใน Burkina Faso. การศกษาของ UNICEF ใน West Africa ชใหเหนวา โครงการทด าเนนการในพนทดงกลาวตองมงวางเงอนไขพนฐานเพอสรางสภาพแวดลอมใหเออกบการท ากจกรรมขนตอไป ซงรวมถงการสรางศกยภาพของประชาชน และกลมองคกร เพอใหโครงสรางหรอองคกรในทองถนสามารถด าเนนการกจกรรมตาง ๆ ในการสรางเครอขายตงแตการจงใจเพอนมารวมเครอขายจนถงการเกลยกลอมระดบนโยบายใหสนบสนนกจกรรมของ เครอขาย การท าใหเกดเครอขายระดบชมชน กจกรรมเสรมสรางศกยภาพนนจะแตกตางกนไปในแตละ พนท การศกษาของ UNICEF สรปวา เครอขายองคกรเปนชองทางทมคณคาอยางยงส าหรบการด าเนน กจกรรมสงเสรมสขภาพภาคประชาชนBurke ยกตวอยางของเครอขายผหญง เขาบอกวาเครอขายผหญงกเหมอนเครอขายอน ๆ ทยอมมความแตกตางกนไป แมวาจะสรางขนมาเพอวตถประสงคทเกยวของกบความเปนเพศหญง แตรปแบบเครอขายและวตถประสงคกแตกตางกน เชน เครอขายผหญงท างานทวโลก เปนเครอขายทมการแลกเปลยนทรพยากรและสนบสนนกลมองคกรผหญงในภาคอตสาหกรรม เครอขายตอตานการกระท ารนแรงกบเพศหญงใน South Africa เปนเครอขายผหญงซงเชอมโยงเครอขายกบกลมองคกรตาง ๆ และเปนชองรบการสนบสนนจากองคกร




แหลงทน รวมทงเจรจากบรฐบาลและองคกรชมชน เครอขายอน ๆ กอาจมวตถประสงคกวางกวาน และเปนตวอยางใหเหนถงการจดตงกลไกอยางหนงทชวยใหสามารถเขาไปสงเสรมกระบวนการตดสนใจของผหญงไดงายขน ความส าคญของเครอขายไมใชการอยใตการจดการของรฐ แตเปนการท างานในรปของการกระตนใหผหญงรวมตวกนเปนกลมเปนองคกร ผนกก าลงกนสราง พฒนา รวมทงผลกดนสงทสงผลถงชวตความเปนอยของพวกเธอ เครอขายเปนเสนทางน าไปสการเปลยนแปลงทางการเมองไดเทา ๆ กบการพฒนาตวปจเจกบคคล แมวาเครอขายหลายเครอขายจะออนแอ แตการ เชอมนในเจตนารมณและในตวสมาชกกสามารถท าใหเครอขายมความยงยนกวาการเปนเครอขายทถก ยดเยยดมาจากเบองบน 1.1 ความหมายของเครอขาย

Mitchell (1968: 2) ไดใหความหมายวา เครอขายหมายถง ความสมพนธทงทางตรงและทางออมระหวางบคคลหนงกบบคคลอนๆ ทอยรอบขางลกษณะของความสมพนธนสามารถน ามาอธบายถงพฤตกรรมของบคคลทอยในเครอขายนนไดเครอขายจงเปนกรอบแนวความคดทใชในการศกษาถงความสมพนธตลอดจนพฤตกรรมของบคคลตางๆ ทอยในสงคม

Starkey (1997: 14) ไดใหความหมายของค าวา “เครอขาย” ดงน (Network) คอการรวมกลมของปจเจกชน หรอองคการ โดยสมครใจ โดยมการแลกเปลยนขอมลขาวสารหรอด าเนนกจกรรมรวมกน ในขณะทแตละองคการกมการจดการของตวเองอยางเตมท กลาวคอเครอขายไมไดมผลตอการปกครองตนเอง (Autonomy) และอสระ (Interdependence) ของสมาชก

Miles and Snow (1992 อางถงใน นฤมล นราทร, 2543: 1) ไดเสนอวา เครอขาย (Networked Organization) เปนกลมองคการทางธรกจ ผเชยวชาญหรอบคคล ซงประสานกนดวยกลไกทางการตลาดมากกวาสายการบงคบบญชาแบบดงเดม

กาญจนา แกวเทพ (2538: 60-61) ใหความหมายวา “เครอขาย” คอรปแบบหนงของการประสานงานของบคคลกลมหรอหลายองคการหลายๆองคการทตางกมทรพยากรเปาหมายมวธการท างานและมกลมเปาหมายของตวเองบคคลหรอกลมเหลานไดเขามาประสานงานกนอยางมระยะเวลานานพอสมควรแมอาจจะไมมกจกรรมรวมกนอยางสม าเสมอกตามแตกจะมการวางรากฐานเอาไวเมอฝายใดฝายหนงมความตองการทจะขอความชวยเหลอหรอขอความรวมมอจากกลมอนๆเพอแกปญหากสามารถตดตอไปไดเปนการเขารวมเปนองคการเครอขายแมวาองคการเหลานจะมบางสงบางอยางรวมกนเชนมเป าหมายรวมกนมประโยชนรวมกนองคการเหลานกยงคงความเปนเอกเทศอย เพราะการเขารวมเปนเครอขายเปนการเขารวมเพยงบางสวนขององคการเทานน

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 28) กลาววา เครอขาย หมายถง การทปจเจกบคคลองคการหนวยงานหรอสถาบนใดๆไดตกลงทจะประสานเชอมโยงเขาหากนภายใตวตถประสงคหรอขอตกลงอยางใดอยางหนงรวมกนอยางเปนระบบโดยมจดมงหมายเพอด าเนนกจกรรมตางๆ รวมกน

นฤมล นราทร (2543: 43) กลาวถงเครอขายวา การท างานทรปแบบการประสานงานของกลมคนหรอองคการทสมครใจแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกนหรอท ากจกรรมรวมกนใหความชวยเหลอระหวางกนจงอาจกลาวไดวาเครอขายเปนการท างานทเปนรปแบบความรวมมอหรอการพงพาอาศยกน

สรป เครอขาย หมายถง รปแบบความสมพนธทางสงคมอยางหนงทแตกตางไปจากกลม โดยทกลมจะมขอบเขตทชดเจน แตเครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคมทไมมขอบเขต การเชอมความสมพนธระหวางสมาชกเครอขายอาจจะมองเหนและมองไมเหนเปนรปธรรมกได โดยมการการแลกเปลยน เครอขายการตดตอสอสาร และเครอขายความสมพนธในการอยรวมกน เครอขายไมมโครงสรางทแนนอน 1.2 กระบวนการเสรมสรางและพฒนาความเขมแขงของกลม กระบวนการเสรมสรางกลม พฒน บณยรตพนธ (2517) ไดกลาวถงกระบวนการเสรมสรางกลม และพฒนาความเขมแขงของกลม ประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน




1) การจดตงกลม เปนขนตอนทส าคญในการจดตงตองมการคนหาผน า ความตองการของสมาชก ความสมครใจ และความคลายคลงกน เชน เพศ ความสนใจ วย ความร ความสามารถ ความตองการ ความสมพนธตอกน เปนตน

2) การเคลอนไหวของกลม จะชวยใหกลมเกดพลงการตอรองและการตอส การสงเสรมการเคลอนไหวของกลม อาจด าเนนการโดยการสงเสรมการประชมพบปะสรางความสมพนธ การสงเสรมแนวความคด การสงเสรมการมกฎระเบยบวนยของกลม การสงเสรมสมพนธภาพระหวางสมาชก การสงเสรมกจกรรมวชาการ และการสงเสรมผลประโยชนรวม สงตางๆ เหลานจะเปนเครองผกมดหรอยดโยงใหกลมยงคงอยไมแตกสลาย

3) การเจรญเตบโตของกลม เปนความพยายามเอากลมตางๆ หลายกลม ใหมาสนธใหเขากน โดยตองสรางสงตางๆ เชน การคนหาหนวยน ารวม การสรางผลประโยชนรวม การสรางกจกรรมพงพาซงกนและกน การแลกเปลยนความรและประสบการณ การสรางพลงรวม โดยการรวมด าเนนงาน การลดความสนเปลองรวมสงตางๆ เหลานจะท าใหกลมขยายตวไปสการเจรญเตบโต

นอกจากน จตต มงคลชยอรญญา (มปป) อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ(2543) ไดอธบายกระบวนการและขนตอนในการจดตง และสนบสนนการด ารงอยของกลม

ซงจ าแนกออกเปน 5 กระบวนการ ไดแก 1) การปลกจตส านก เปนการท าใหสมาชกเกดความตระหนกวามปญหาทเผชญ อยและตองการ

แกปญหาตางๆ เหลานใหหมดไป 2) การรวมพลง เมอสมาชกเกดความตระหนกอยากแกไขปญหา มการพบปะเพอแลกเปลยนหรอ

ตกลงทจะด าเนนการบางอยางรวมกน ในขนตอนนอาจมการเลอกผแทนหรอผน าในการประสานความคดหรอท ากจกรรมในทศทางทไดตกลงกนไว

3) การสงเสรมความรดานเทคโนโลย อาจเกดไดจากสมาชกแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน หรอการเชญผทมความรเหนอกวา หรอวทยากรจากภายในหรอภายนอกมาเปนผใหความร ซงน าไปประยกตใชทจะปรบหรอแกไขปญหา

4) การบรหาร-การจดการ การบรหารจดการกลมทด ควรประกอบดวยการท าบญช เพอสรางหลกฐานใหสมาชกเกดความไววางใจ การบนทกเหตการณ ขอตกลง หรอกจกรรมตางๆ ทเกดขน เชน บนทกรายงานการประชม บนทกขอตกลง การก าหนดกฎระเบยบ การประสานงาน ภายใน ซงการบรหารจดการทดจะท าใหสมาชกเขาใจบทบาท ตดตามการท างานเปนระบบ การระดมทรพยากร ทงภายในและภายนอก

5) การสนบสนน คอ การทบคคลภายนอกทมบทบาทในการสงเสรมการพฒนาของกลมใหการสนบสนนในดานตางๆ เชน วสดอปกรณ ปจจยตางๆ ทงวตถ สงของ บคลากร หรอแมกระทงเงน เพอใหกลมมศกยภาพสงขน แตในการสนบสนนใดๆ นน ตองตระหนกวาไมไปท าลายอดมการณในการชวยเหลอตวเองของกลม

เมอกลมไดก าเนดขนมาแลวและยงคงเปนกลมอย ตองมการด าเนนกจกรรมหรอด าเนนงาน เพอมงสวตถประสงคและสมาชกเกดความพงพอใจในการท างานรวมกน จตต มงคลชยอรญญา (มปป) อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2543) กลาววา องคประกอบทท าใหการด าเนนงานกลมบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพ มดงน

1) วตถประสงคของกลม 2) ขอตกลงรวมกนหรอกฎระเบยบขอตกลง 3) แผน 4) การด าเนนงานตามแผน 5) การพฒนาผน าและสมาชก 6) การประเมนผลโดยกลมและสมาชกกลม 7) การขยายผล เชน การรบสมาชกเพม การขยายกจกรรม การสรางเครอขาย




2. การพฒนาเครอขาย

ในมตของงานพฒนาเครอขายถกน ามาใชเปนกลยทธในการขบเคลอนงานพฒนาจากกลมเลกๆ ขยายไปสกลมตางๆ ในชมชน ระดบชมชน ระดบอนทใหญขนตอไป นอกจากนยงเปนรปแบบการเชอมโยงเครอขายความสมพนธระหวางชมชน หมบาน ทรพยากรบคคลและวทยากรชาวบาน เพอขยายแนวรวมไปสการสรางพลงในการขบเคลอนกจกรรมการพฒนา

จากบทความเรอง “เครอขาย: จดหกเหแหงการรวมตว” (วารสารสงคมพฒนา, 2534 อางโดย ปารชาต วลยเสถยร และคณะ, 2546) ไดอธบายถงความจ าเปนในการสรางเครอขายองคกรชาวบานวา เครอขายจดเปนเครองมอหนงในการพฒนาชมชน เนองจากกระบวนการกลมเปนเวทท ชชวนใหชาวบานไดแสดงศกยภาพและภมปญญาของตน รวมทงการมสวนรวมในการท างานอยางเตมท จนบางองคกรใหความส าคญกบชาวบานในฐานะเปนนกพฒนาคนหนงโดยทเดยว การเปดกวางเชนนไดมสวนในการกระตนเราใหชาวบานเกดส านกทจะพฒนาศกยภาพตนเอง เพอน าไปสการพงตนเองไดในทสด

องคกรพฒนาทงของภาครฐและเอกชน ตางใหความสนใจตอยทธศาสตรการพฒนาในรป “เครอขาย” ซงแตละองคกรมนโยบายและวธการท างานทตางกนไปตามลกษณะขององคกรและกลมชาวบาน ทวาเปาหมายของการท างานยนอยบนจดเดยวกนคอ “การเนนใหชาวบานสามารถยกระดบฐานะความเปนอยของตนใหดขน และสรางพลงอ านาจการตอรองระหวางเครอขายกบกลมภายนอก ทงในระดบปจเจกชนและระดบนโยบาย”

บทความดงกลาวสอดคลองกบการน าเสนอบทสรปขององคกรพฒนาเอกชนขนาดเลก ซง อเนก นาคะบตร (2533) ไดอธบายเกยวกบยทธศาสตรการโยงใยเครอขายชาวบานวา องคกรพฒนาเอกชนไดเนนการเชอมโยงตวบคคล ซงเปนวทยากรชาวบานหรอผน าการพฒนาทมพนฐานประสบการณและความสนใจในเรองเดยวกน ควบคไปกบการประสานใหเกดการแลกเปลยนหมน ชวยในทรพยากรดานอนๆ เขาดวยกนเปน “เครอขายทองถน” ภายใตสภาพทางภมศาสตร และกระแสการเคลอนไหวของชาวบานและทองถนทส าคญ ในอดตทผานมาไดเกดการรวมตวของเครอขายองคกรชาวบาน เชน กลมปาชมชนของภาคอสาน กลมเลยงววระหวางหมบาน เครอขายพระนกพฒนาภาคอสาน เครอขายเกษตรกรทท าการเกษตรผสมผสาน เปนตน

ในการเชอมประสานและโยงใยเครอขายชาวบาน ยทธศาสตรทส าคญคอ การคนหา แสวงหา วทยากรชาวบาน ผรหรอปญญาชนชาวบานทมสตปญญา “แมแบบ” เปน “แกนหรอแมขาย” ในการขยายผลประสบการณในเรองดงกลาวไปสชาวบานคนอนๆ ดวยวธการพามาดงานมาสงสรรคผานงานบญ งานฝกอบรมหรอการท าโครงการเครอขายรวมกน

ในสวนของการเกดขนหรอการรวมตวเปนเครอขาย จากกรณศกษาการรวมตวเปนเครอขาย ชาวบานภาคอสานในอดตของ สมพนธ เตชะอธก และคณะ (2537) พบวาเครอขายอาจเกดขนไดใน 2 แบบคอ

1) เกดขนโดยธรรมชาต เครอขายทเปนสายใยของความสมพนธระหวางมนษยในอดตนนเกดขนโดยธรรมชาต ซงความสมพนธนอาจเนองมาจากมสายสมพนธทางเครอญาตกน หรอมความเชอถออยางเดยวกน เปนครเปนศษยกน หรอเคยแลกเปลยนผลผลตระหวางกน

2) เกดขนโดยการจดตง การเกดขนของเครอขายทเกดจากการจดตงอาจเกดขนจากความพรอม และความตองการของผน าและเครอขายเอง ในบางกรณเกดจากการตอรองขององคกรภายนอกทเขาไปจดตงกลม เพอใหเกดเครอขาย

ดานการพฒนาชมชนในเมอง สน สอสวน (2540) ไดอธบายถงความจ าเปนในการรวมตว กนเปนองคกรเครอขายของชมชนเมองวา “บางคนคดวาไมจ าเปนตองรวมตวกน ตางกนตางอยแหละด ไมตองมเรองยง ความคดนอาจจะถก ถาเขามชวตทพรอมสมบรณ ไมเคยมปญหาหรอมกแกไดหมด เรยกวา ชวตนอยคนเดยวในโลกนไดโดยไมตองพงพาอาศยใคร แตความจรงคนชมชนสวนใหญยงคงล าบากมปญหาเดอดรอนมากมายทางดานเศรษฐกจ สภาพแวดลอมและสงคมในชมชน ขาดความมนคงในทอยอาศย องคกรชมชนขาดความเขมแขง ไมไดรบการยอมรบ




หลายปญหาซบซอนและ ยากเกนกวาชมชนหรอองคกรหนงจะแกไดโดยล าพงจงจ าเปนตอง รวมกนหลายองคกร หลายชมชนเพอใหเกดพลงทมากขนเขมแขงขน ชวยเหลอกนและกนแกไขปญหาและยกระดบชวตความเปนอยของชาวชมชนเมองใหดขนกวาเดม”

เครอขายการพฒนาดงกลาว เปนการมองถงความเปนเครอขายในฐานะยทธศาสตร กจกรรมทางสงคม

หรอกลยทธในการพฒนาทจะตองอาศยความรวมมอจากทกฝาย เครอขายการพฒนา เปนพฒนาการของกลม อาศยความรวมมอจากทกฝาย เครอขายการพฒนาเปนพฒนาการของกลมคนในระดบชมชน ต าบล อ าเภอและจงหวด ทพยายามใชกจกรรมการพฒนามากเปนกระบวนการ โดยเฉพาะกระบวนการมสวนรวมและใชกระบวนการนนไปสการพฒนาในดานตางๆ

2.1 ประเภทและรปแบบของเครอขาย จากการศกษาเกยวกบเครอขายพบวา ไดมความพยายามในการแบงประเภทและรปแบบของ

เครอขายออกเปนประเภทตางๆ ตามวาทกรรมและกจกรรมทเกดขน ซงการจดประเภทของเครอขายไมมความจ าเปนทจะตองเหมอนหรอแตกตางกน แตขนอยกบความเขาใจในการจดแบง โดยการจดแบงประเภทและรปแบบของเครอขายพบวา มหลายลกษณะคอ

2.1.1 เครอขายตามพนฐานลกษณะความสมพนธระหวางบคคล คอ (Wolfe, 1970 อางถงใน ปาน กมป, 2540)

1) เครอขายทไมมขอจ ากด (Unlimited network) ไดแก เครอขายทเกดจากบคคลหนงเปนจดศนยกลางแลวนบรวมตงแตบคคลคนแรก ซงบคคลนนมความสมพนธอนสามารถเพมจ านวนขนไดโดยไมจ ากดวาเปนความสมพนธในระดบไหน

2) เครอขายทมขอจ ากด (Limited network) ซ งเปนการระบ เครอขาย โดยการต งกฎเกณฑบางอยางขนมาวเคราะหความสมพนธ ดงน

(1) เครอขายสวนตวของบคคล (2) ประเภทบคคล (เชน ญาต เพอน หรอเพอนรวมงาน) (3) กจกรรมหรอพฤตกรรมทกอใหเกดความสมพนธ (4) บทบาทและหนาทของบคคลทเกยวของ (5) เนอหาของการแลกเปลยนนนเปนไปในทางเศรษฐกจหรอทางการเมอง

2.1.2 เครอขายสงคม ประกอบไปดวย (Boissevain, 1974 อางใน ปาน กมป, 2540) ปรมณฑลทส าคญอยางนอย 3 ปรมณฑลดวยกนคอ

1) ปรมณฑลแรก ควรประกอบดวย บคคลตางๆ ทใกลชดกบบคคลทเปนจดศนยกลางมากทสด อนไดแก ญาตพนอง เพอนฝง ซงเรยกไดวาเปน เครอขายใกลชด

2) ปรมณฑลทสอง ไดแก เครอขายรอง (Effective network) ซงประกอบดวย บคคลตางๆ ทบคคลซงเปนจดศนยกลางรจกคนเคยนอยกวากลมแรก กลมนมกไดแก ญาตพนองทหางๆ ออกไป เพอนฝง และคนทรจกคนเคยอนๆ

3) ปรมณฑลทสาม ไดแก กลมบคคลซงบคคลทเปนจดศนยกลางไมรจกโดยตรงแตสามารถตดตอสมพนธดวยไดถาตองการ โดยผานเครอขายใกลชดอกทหนงซงเรยกวา เครอขายขยาย (Extended network)

พระมหาสทตย อาภากโร (2547: 48-49) กลาววาองคประกอบทส าคญของความเปนเครอขายประกอบดวย 1) หนวยชวตหรอสมาชก 2) จดมงหมาย 3) การท าหนาทอยางมจตส านก 4) การมสวนรวมและการแลกเปลยน และ 5) ระบบความสมพนธและการสอสาร ซง เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 36-43) กลาวถงองคประกอบทส าคญของเครอขายวามอย 7 ประการ ประกอบดวย (1) การรบรมมมองรวมกน (2) การมวสยทศนรวมกน




(3) การมผลประโยชน และความสนใจรวมกน (4) การมสวนรวมของสมาชกเครอขายอยางกวางขวาง (5) มกระบวนการเสรมสรางซงกนและกน (6) มการพงพงรวมกน และ (7) การมปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

Waner อางใน ปารชาต สถาปตานนท และชยวฒน ถระพนธ (2546: 9) กล าวถ ง องคประกอบของเครอขาย โดยใชตวอกษรยอภาษาองกฤษ คอ LINK ซ งประกอบดวย 1) การเรยนร (Learning) 2) การลงทน (Investing) 3) การดแล (Nursing) และ 4) การรกษา (Keeping)

ดงนน สรปไดวา องคประกอบของเครอขายทางสงคม ประกอบดวย 1) สมาชกของเครอขาย 2) มจดมงหมายรวมกน 3) การปฏบตหนาทของสมาชกในเครอขาย 4) การสอสารภายในเครอขาย และ 5) การมปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

เทคนควธการสรางเครอขาย ในการสรางหรอสนบสนนการรวมตวเปนเครอขายจ าเปนตองมเทคนค กระบวนการ และวธการในการเสรมสรางและพฒนาเครอขายเทคนค วธการ เปนปจจยหนงทเสรมสรางกลมเครอขายใหมความตอเนอง เทคนค วธการเปนทงเทคนค สวนบคคลและระดบกลม เครอขายทไดมการสงสมในลกษณะทเรยกวา “เปนภาษาเฉพาะกลมเครอขาย” และการรกษาพนธกรณทมตอกน ดงนน เทคนค กระบวนการ และวธการเสรมสรางเครอขายจงเปนสงทควรศกษาและน ามาประยกตใหเหมาะสมกบเครอขายของตน

Veer (อางในปารชาต วลยเสถยร และคณะ, 2546) ไดอธบายถงความจ าเปน ในการสรางเครอขายวา การทปจเจกบคคลหรอสถานบนมารวมกนเปนกลมซงตองมความสนใจในการเรองหนงรวมกน อยางไรกตามเพยงการรวมกลมกนเทานนยงไมอาจเปนเครอขายงานได เพราะจะมลกษณะเพยงการท างานรวมกน คอ มบคคลมารวมสนทนากน หากจะใหเปนเครอขายตองมปจจยอกขอ คอ ความรวมมอกนทจะตดตอสอสาร ความเตมใจทจะประสานงานกน ขอส าคญสมาชกตองมการยอมรบทจะท ากจกรรมรวมกน ไมใชเพยงแลกเปลยนความคดเหนเทานน ทส าคญตองใหความส าคญกบขนตอนของการพฒนากระบวนการมสวนรวมภายในเครอขาย เพราะจะสะทอนใหเหนถงความพยายามทจะรวมมอกนของเครอขาย โดย Veer ไดเสนอถงหลกปฏบตในการเสรมสราง เครอขาย ดงน

1) ระบกลมหรอบคคลทสามารถท าหนาทกระตน หรอท าใหเครอขายงานด าเนนไปได 2) การจดการเครอขายทด ตองมศลปะในการประสานประโยชน ท าใหผมสวนไดเสยแตละ

ฝายไดประโยชนรวมกน 3) ในการพฒนา การปฏบต และตดตามผลของกจกรรมหรอโครงการตางๆ ของเครอขาย

จะตองมการตดตอสอสารกนอยางใกลชดระหวางสมาชกเครอขายผไดรบประโยชนและผใหทน 4) จ าเปนจะตองมความสนใจรวมกน วตถประสงคและทศนะรวมกน และมวธการท างานท

จะอ านวยใหเกดการตดตอสอสารระหวางสมาชก วชต นนทสวรรณ (อางถงใน วมลลกษณ ชชาต, 2540) กลาวถงการเสรมสราง เครอขาย

ชาวบานวา การสรางเครอขายการพฒนาเนนทชาวบาน ซงเปนกลมเปาหมายหลกใหมความ ส าคญมากทสด เพราะความส าเรจหรอลมเหลวของเครอขายเรมตนจากสภาพความเปนจรงของชาวบาน ดงนน องคกรเอกชนจงตองรสภาพ คอ ตองมขอมล ทงขอมลในดานศกยภาพและขอจ ากดของชาวบาน ในพนทเปาหมายการท างานจงตองเรมอยางตอเนอง ดงน

บคลากร พนทประเดน

PEOPLE ประชาชน

วจย

ขอมล การวเคราะหขอมล การศกษาเฉพาะกรณ

IDENTIFICATION กระบวนการส ารวจ/คนหา

การปฏบต การสรปประสบการณ NETWORKING

กระบวนการเครอขาย

MODEL รปแบบ

CONCEPTUALIZATION พฒนาองคความร




1.แนวคดเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศ

จากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของไดมผใหความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศไวดงน ดาเวนพอรท (Davenport, 1994) ไดใหความหมายวาวฒนธรรมสารสนเทศวาเกยวของกบเทคโนโลย

สารสนเทศ ระบบสารสนเทศ และโลกดจทล การจดการสารสนเทศทมประสทธภาพสามารถประสบความส าเรจไดดเมอคนใชสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพ ประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศสามารถมองเหนไดจากการเปนเครองมอทชวยอ านวยความสะดวกของวฒนธรรมสารสนเทศและเปนการกระท าระหวางกนของเทคโนโลยสารสนเทศและวฒนธรรมสารสนเทศ

เชเพยตส (Chepailtis, 1997) ไดอธบายวาวฒนธรรมสารสนเทศประกอบดวย คานยม ความเชอ และพฤตกรรมทเกยวของกบการเปนเจาของสารสนเทศและการจดการสารสนเทศ ซงจะถกพฒนาใหเกดขนในชวงเวลาใดเวลาภายใตประวตศาสตร สงคม และสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ ซงการจดการสารสนเทศนนไมเพยงแตจะชถงประเดนทางดานจรยธรรมเทานนแตยงรวมไปถงการจดท ารปแบบการอภปราย วเคราะห และการคนหาแนวทางทเปนทยอมรบและสอดคลองกบคณคาทไดรบ

กนแมน (Ginman, 1998) ใหความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศวาเปนเหมอนกลยทธทสามารถวางแผนไดส าหรบการถายโอนทรพยากร ซงวฒนธรรมสารสนเทศเกยวของกบการถายโอนทรพยากรทางปญญาทเปนการเกบรกษาคขนานกบการถายโอนวสดทเปนทรพยากร ทรพยากรปฐมภมของการถายโอนมประเภทของความรและสารสนเทศทหลากหลาย ผลลพธคอกระบวนการของผลตภณฑทางปญญาทมความจ าเปนส าหรบกจกรรมตามหนาทและการพฒนาทเปนไปในทางบวก

พอนฮวน (Ponjuan, 2002) ใหความหมายวฒนธรรมสารสนเทศในบรบทของการสอนและการเรยนรรวมถงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ธรกจและอตสาหกรรม และการพฒนาสงคม ซงใหความส าคญกบการรสารสนเทศและวฒนธรรมสารสนเทศ รวมถงหองสมดและวชาชพสารสนเทศ ซงการท าใหเกดวฒนธรรมสารสนเทศทดนนเกดขนจากบคคล สารสนเทศ โครงสรางพนฐาน ความรวมมอ ภาวะผน าและสภาพทางสงคม สามารถมองเหนไดในระดบสงคม องคกร หรอในระดบความรวมมอในองคกร เปนลกษณะของการสรางความรวมมอทางสารสนเทศในระดบตาง ๆ

มารตนและคณะ (Martin et al., 2003) ใหความหมายวฒนธรรมสารสนเทศวาคอ ระบบของความหมายรวมกน (Share meanings) ทอธบายความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศผานระบบสารสนเทศใน 2 มต คอ 1) ระบบสารสนเทศทไมเปนทางการ ซงครอบคลมการนยามความหมายและการใหความส าคญ (Beliefs) คานยม (Values) ความหมาย (Meanings) และพฤตกรรมอยางไมเปนทางการทเกยวของกบสารสนเทศของบคคลและองคกร 2) ระบบสารสนเทศทเปนทางการซงครอบคลมระบบสารสนเทศทเปนแบบแผนโครงสรางกระบวนการและขนตอนตางๆ ภายใตระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

เคอรรและมวร (Curry and Moore, 2003) ใหความหมายวฒนธรรมสารสนเทศวาคอวฒนธรรมทมการตระหนกถงคณคาและการใชประโยชนสารสนเทศเพอใหบรรลผลส าเรจดานการจดการและกลยทธตาง ๆ และการใช




สารสนเทศเปนพนฐานในการตดสนใจขององคกรโดยอาศยเทคโนโลยเพอใหระบบสารสนเทศมประสทธภาพมากยงขน

ชและคณะ (Choo et al., 2008) ใหความหมายวาวฒนธรรมสารสนเทศคอผลสะทอนในองคกรเกยวกบ คานยม บรรทดฐาน และการปฏบตกบการบรหารจดการและการใชสารสนเทศ คานยมคอสงทเชออยางลกซงเกยวกบเปาหมายและความเปนเอกลกษณขององคกร และจะท าอยางไรใหไปถงเปาหมายนน บรรทดฐานคอทมาของคานยม แตมอทธพลโดยตรงมากกวาตอพฤตกรรมสารสนเทศ บรรทดฐานคอกฎหรอการยอมรบมาตรฐานทางสงคมทนยามวาอะไรคอสงปกตหรอควรปฏเสธในองคกร การปฏบตคอการกระท ายอนกลบของพฤตกรรมทเกยวของกบบทบาทขององคกร โครงสราง และรปแบบการปฏสมพนธ โดยไดยกตวอยางตวชวดทวดในเรอง คานยม บรรทดฐาน และการปฏบต ทเกยวของกบวฒนธรรมสารสนเทศในองคกร

โอลเวอร (Oliver, 2011) วฒนธรรมสารสนเทศ คอ สงทมอยในองคกร เปนคณคาของสารสนเทศและทศนคตเกยวกบสารสนเทศซงมอยแลวภายในองคกร และคณคาและทศนคตเหลานถกก าหนดโดยปฏสมพนธภายในและปฏสมพนธขามไปยงสวนอน ๆ ของวฒนธรรมองคกร เชอชาต อาชพ และองคกร

จากความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศดงทไดกลาวไวขางตนสามารถสรปความหมายของวฒนธรรมสารสนเทศ คอ แนวคดและวธปฏบตรวมกนของคนในองคกรเกยวกบสารสนเทศทเปนผลสะทอนขององคกรเกยวกบ คานยม บรรทดฐาน และแนวปฏบตเกยวกบสารสนเทศ เกยวของกบ สภาพแวดลอมทางสารสนเทศ พฤตกรรมสารสนเทศ และการจดการสารสนเทศ ทแสดงออกโดยผานความคดและพฤตกรรมสารสนเทศของบคลากรในองคกร มการใชสารสนเทศตามกระบวนการจดการสารสนเทศอยางเปนระบบในระบบสารสนเทศทเชอมโยงกบประสทธภาพขององคกร วฒนธรรมสารสนเทศจงเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศทน ามาใชในการจดการสารสนเทศขององคกรอยางเปนระบบ เชน ระบบสารสนเทศในองคกร เกยวของกบพฤตกรรมสารสนเทศ เชน การใชสารสนเทศทเชอมโยงกบการเพมผลผลตเพอพฒนาประสทธภาพขององคกร เกยวของกบทกษะการรสารสนเทศ เชน ทกษะทใชในการสบคนสารสนเทศ เกยวของกบคานยมและบรรทดฐานทเปนแนวปฏบตเกยวกบสารสนเทศ และเกยวของกบการบรหารองคกร

ความเปนมาของวฒนธรรมสารสนเทศนนไดมแนวคดเกยวกบอทธพลของการปฏบตทางดานสารสนเทศในองคกรมการกลาวถงมาตงแตทศวรรษ 1980 การตความดานวฒนธรรมสารสนเทศมความแตกตางจากวฒนธรรมองคกร วฒนธรรมสารสนเทศมความส าคญและชใหเหนวาองคกรทมวฒนธรรมสารสนเทศมแนวโนมทจะประสบความส าเรจในการด าเนนธรกจ ไมมองคกรใดไมมวฒนธรรมธรรมสารสนเทศ ไมวาจะมการรบรถงผลกระทบหรอไมกตาม (Oliver & Foscarini, 2013)

แนวคดเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศไมใชเรองใหมแตกยงไมไดถกน ามาใชกนอยางแพรหลายมากนกซงวฒนธรรมสารสนเทศนนมความเกยวของกบแนวคดหลายดานในมมมองหนงนนมองวาวฒนธรรมสารสนเทศนนเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศ ระบบสารสนเทศ และโลกดจทล อยางไรกตาม ดาเวนพอรท (Davenport, 1994) ไดกลาวไววา การจดการสารสนเทศทมประสทธภาพสามารถประสบความส าเรจไดดเมอคนใชสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพไมใชการมเครองมอหรอเทคโนโลยททนสมย ประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศสามารถมองเหนไดจากการเปนเครองมอทชวยอ านวยความสะดวกของวฒนธรรมสารสนเทศและเปนการกระท าระหวางกนของเทคโนโลยสารสนเทศและวฒนธรรมสารสนเทศ

นอกจากนยงเกยวของกบความรอบร (Ponjuan, 2002 ; Ramirez, 2002) วฒนธรรมสารสนเทศสามารถมองในดานสงคม ในองคกร หรอในระดบความรวมมอไดดวย (Cronin & Davenport, 1993; Widen-Wulff, 2000) นอกจากนยงเกยวของกบ ระบบสารสนเทศทเปนทางการ (เทคโนโลย) ความรทวไป ระบบสารสนเทศสวนบคคล (ทศนคต) และ จรรยาบรรณสารสนเทศ (Widen-Wulff, 2000)

ในป 1998 ฮอรกรน (Ho¨glund, 1998) ไดศกษาเกยวกบพฤตกรรมสารสนเทศในบรษทยา คนพบวาแมมหนงสอทเกยวกบวฒนธรรมองคกรทก าลงเตบโตเปนจ านวนมากแตการพดถงแนวคดเกยวกบวฒนธรรมสารสนเทศ ม




นอย วฒนธรรมสารสนเทศเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกรและสรปไดวาวฒนธรรมองคกรทเนนสารสนเทศในการท างานเกยวของกบผลการด าเนนงานในเชงบวกขององคกร การเชอมตอระหวางวฒนธรรมสารสนเทศและประสทธภาพการท างานในเชงบวกได

แนวคดนมแนวโนมทจะน ามาใชในรปแบบผสมในโมเดลดานสารสนเทศ เชน ในหองสมด หรอสาขาสารสนเทศศาสตร (เชน Ramirez, 2003 ; Oliver, 2004) หรอการจดการความร (เชน Widén-Wulff, 2000 ; Curry & Moore, 2003) หรอ โมเดลทางวฒนธรรม เปนตน จากการศกษาในปจจบนและทผานมาจะเหนวาวฒนธรรมสารสนเทศมความเกยวของกบการรสารสนเทศ ( Ramirez, 2003) คานยมและบรรทดฐานทางสารสนเทศ (Curry & Moore, 2003)

มการศกษาในป 1995 ของ British Library Research and Development Department การศกษาครงนศกษาความสมพนธระหวางวฒนธรรมสารสนเทศและความส าเรจของธรกจ (Grimshaw, 1995) ในการศกษาครงนไดรบการยนยนวากจกรรมทางสารสนเทศของมนษยท าใหองคกรไดเปรยบในการแขงขน คณภาพและคณคาของสารสนเทศ แหลงสารสนเทศ การจดการ และการสอสารดานสารสนเทศ มความส าคญตอความส าเรจขององคกร วฒนธรรมสารสนเทศเปนองคประกอบทส าคญขององคกร ทกองคกรไมวาใหญหรอเลก ไมวาจะมประเภทและหนาทแบบใดทกทในโลกนลวนมวฒนธรรมสารสนเทศ (Oliver, 2011, p.9) วฒนธรรมสารสนเทศเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคกร และมความสมพนธกน โดยสามารถเขาใจไดดวยกจกรรมในองคกรทเกยวของกบกจกรรมการจดการสารสนเทศ (Oliver, 2011, p.10)

9.2.2 องคประกอบของวฒนธรรมสารสนเทศ จากการศกษาวรรณกรรมเกยวกบองคประกอบของวฒนธรรมสารสนเทศ พบวา วฒนธรรมสารสนเทศใน

องคกรนนมองคประกอบทส าคญ 3 ดาน (Correia & Wilson, 2001 ; Davenport, 1997, p.4 cited in Douglas, 2010 ; Marchand & Rollins, 2000 ; Oliver, 2008 ; Ponjuan, 2002) ไดแก สภาพแวดลอมทางสารสนเทศ (Information environment) พฤตกรรมสารสนเทศ (Information behavior) และการจดการสารสนเทศ (Information management) โดยแตละองคประกอบมรายละเอยดดงน

1) สภาพแวดลอมทางสารสนเทศ หมายถง สภาพแวดลอมทมระบบยอยทมการปฏสมพนธทางสงคม วฒนธรรม และการเมอง ทท าใหเกดการผลตสารสนเทศ การไหลของสารสนเทศ และการใชสารสนเทศในองคกร ซงสภาพแวดลอมทางสารสนเทศเปนสวนหนงทท าใหเกดวฒนธรรมสารสนเทศในองคกร (Cordray & Romanych, 2005 ; Ehlers, 2017)

ซงสภาพแวดลอมทางสารสนเทศเปนสวนหนงของนเวศวทยาสารสนเทศ (Information Ecology) ในองคกร ซงหมายถง ความสมพนธของสงตางๆ ทอยในองคกร อทธพลของนเวศวทยาสารสนเทศในองคกรจงขนอยกบการทสารสนเทศถกผลต จดเกบ และน าไปใชเพอเพมประสทธภาพการด าเนนงานในองคกรอยางไร (Davenport, 1997) โดยวฒนธรรมสารสนเทศ (Information Culture) เปนสวนหนงในสภาพแวดลอมทางสารสนเทศของนเวศวทยาสารสนเทศ

องคประกอบของสภาพแวดลอมทางสารสนเทศ จากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของสามารถสรปองคประกอบหรอมตของสภาพแวดลอมทางสารสนเทศไดเปน 3 ดาน ไดแก มตดานความคด มตดานสารสนเทศ และมตดานกายภาพ (Cordray & Romanych, 2005, p.7-9 ; Ehlers, 2017, p.2) ซงแตละดานมรายละเอยดดงน

1. มตดานความคด (Cognitive dimension or human centric) คอ มตทเกยวของกบความคด ความเชอ ทศนคต ความร ของบคคล ตลอดจนการรบรของบคคลเกยวกบสารสนเทศ ความตองการ การแสวงหา การรวบรวม การใชสารสนเทศในการท างาน หรอนโยบายทเกยวของกบสารสนเทศ

2. มตดานสารสนเทศ (Information dimension or data centric) คอ มตทเกยวของกบสารสนเทศในดานตางๆ ไดแก ประเภทของสารสนเทศ การไหลของสารสนเทศ คณภาพของสารสนเทศ รวมไปถงระบบสารสนเทศในองคกร




3. มตดานกายภาพ (Physical dimension or brick and mortar) คอ มตทเกยวของกบเครองมอ อปกรณตลอดจนโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยสารสนเทศในองคกร ซงเปนสวนทท าใหเกดการเชอมโยงสภาพแวดลอมทางสารสนเทศเขาดวยกน

มตดานสารสนเทศทง 3 มต มการท างานประสานกนใหเกดเปนสภาพแวดลอมทางสารสนเทศในองคกรในลกษณะของการท างานรวมกน 3 มต

2) พฤตกรรมสารสนเทศ หมายถง พฤตกรรมของบคคลทเกยวของกบสารสนเทศ เชอมโยงบคคลนนๆ ใหเขาถงแหลงสารสนเทศตางๆ โดยใชชองทางในการเผยแพรสารสนเทศและในการไดสารสนเทศมา จะครอบคลมพฤตกรรมหรอกจกรรมทเกยวของ คอ ความตองการสารสนเทศ การแสวงหาสารสนเทศ และการใชสารสนเทศ และรวมถงการตดตอสอสารกบผอนโดยอาจอยในรปการสอสารแบบเผชญหนา และการไดรบสารสนเทศจากสอตาง ๆ พฤตกรรมสารสนเทศชวยใหเหนขนตอนของกจกรรมตาง ๆ ในดานความตองการสารสนเทศ การแสวงหาสารสนเทศ การแลกเปลยนสารสนเทศ และการใชสารสนเทศ นอกจากน ยงชวยใหทราบถงวธทผคนตองการสารสนเทศ แสวงหาสารสนเทศ การจดการ การให และการใชสารสนเทศในบรบททแตกตางกนเปนพฤตกรรมซงเกดขนเมอบคคลมปญหาทตองแกไขหรอมค าถามทตองการค าตอบ แตพบวาสารสนเทศ หรอความรทตนมอยนนไมเพยงพอทจะแกปญหา หรอตอบค าถาม (สมพร พทธาพทกษผล, 2558 ; อรอมา สบกระพน, 2552 ; อารย ชนวฒนา, 2545 ; Wilson, 2000)

2.1) ความตองการสารสนเทศ ความตองการสารสนเทศ เปนกระบวนการหรอขนตอนการปฏบตเพอใหไดมาซงสารสนเทศทตรงตามความ

ตองการซงความตองการสารสนเทศเปนจดเรมตนทผลกดนใหผใชแสวงหาสารสนเทศดวยวธการตาง ๆ ความตองการสารสนเทศเปนค าทใชแทนแนวคดเพออธบายวาท าไมบคคลหนง ๆ จงตดสนใจแสวงหาสารสนเทศ และเมอบคคลนนๆ ไดรบสารสนเทศแลวจะน าสารสนเทศทไดรบไปใชดวยวตถประสงคใด นอกจากนยงเกยวของกบชองวางทางความรหรอการขาดสารสนเทศเรองใดเรองหนง ซงเมอบคคลตระหนกถงสภาวะการขาดแคลนหรอชองวางและความไมเพยงพอของความรหรอสารสนเทศทมอยยงไมเพยงพอทจะแกปญหา จงตองมการแสวงหาสารสนเทศมาเชอมโยมหรอปดชองวางซงจะกอใหเกดผลลพธเปนความร ความเขาใจทจะชวยน าไปสการบรรลเปาหมายทพงปรารถนา เปนกระบวนการทบคคลสรางความเขาใจใหกบตนเองซงเกดขนไดทกเวลาในชวตประจ าวน ความตองการสารสนเทศมลกษณะส าคญ ไดแก เปลยนแปลงไปตามปจจยตาง ๆ ของผใช เปลยนแปลงไปตามเวลา เปนเรองเฉพาะตว มกเปลยนแปลงไปเมอไดรบสารสนเทศใหมและผใชมกแสดงความตองการไดไมชดเจน

ความตองการสารสนเทศของบคคลนนมวตถประสงคทแตกตางกนออกไป โดยทวไปพบวาความตองการสารสนเทศทเกดขนนนเพอไปตอบสนองความอยากรอยากเหน สนบสนนการตดสนใจในเรองใดเรองหนง ส าหรบแกไขปญหาสวนตวและการท างาน เพอการท าความเขาใจทมากขนเพอตนเองและสงคม หรอเพมประสทธภาพในการท างาน การบรหาร และเพอการคนควาวจย (ชชวาลย วงษประเสรฐ, 2536, น. 90 ; อารย ชนวฒนา 2545, น. 95-100 ; Allen , 1996, pp. 35-39)

2.2) พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ จากการศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศนนไดมผเสนอแนวคดไวทส าคญ ไดแก แนวคดพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศของวลสน พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศของเอลลส ตวแบบเซนสเมกกงของเดอรวน ตวแบบพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศของเลคก ตวแบบกระบวนการคนหาสารสนเทศของคลเทาส ซงจากการศกษาแนวคดดงกลาวสามารถสรปแนวคดส าคญของพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศไดดงน (สมพร พทธาพทกษผล, 2545, น. 58-60 ; อารย ชนวฒนา, 2545, น. 112-113 ; Wilson, 2000, pp. 49-55)

1. พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศเกดจากความตองการสารสนเทศ ซงมบรบท เฉพาะตวผแสวงหาสารสนเทศ ซงแตละคนจะมลกษณะแตกตางกนในดานตางๆ เชน สภาพแวดลอม ความสนใจเฉพาะตว และความตงใจ เปนตน




2. อปสรรคทขดขวางการแสวงหาสารสนเทศ เชน อปสรรคในการเขาถงสารสนเทศ พนความรของผแสวงหาสารสนเทศ ต าแหนงและหนาทการงานของผแสวงหาสารสนเทศ

3. พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ ประกอบดวยกระบวนการแสวงหาสารสนเทศ 8 ขนตอน โดยขนตอนเหลานไมจ าเปนเกดขนนบแตขนแรกไปจนขนสดทายตามล าดบกได คอ

3.1 การเรมตน เปนการเรมตนแสวงหาสารสนเทศ ผแสวงหาสารสนเทศอาจเรมตน จากการสอบถามเพอนรวมงานหรอผร หรอการอานต าราพนฐานในเรองนนๆ

3.2 การเชอมโยงรอยเรยง เปนการเชอมโยงสารสนเทศจากการอางองหรอ บรรณานกรม โดยอาจเปนการเชอมโยงยอนหลงหรอการเชอมโยงไปขางหนา

3.3 การส ารวจเลอกดเปนการคนหาโดยมเรองทตองการหรอสนใจอยอยางกวางๆ 3.4 การแยกแยะ เปนการแยกแยะสารสนเทศทแสวงหาได โดยใชเกณฑตางๆ เชน ชอผแตง ชอ

วารสาร เปนตน 3.5 การตรวจตรา เปนการตรวจตราวรรณกรรมหรอสารสนเทศใหมในสาขาวชาหรอ แวดวงวชาการ

ทตนสนใจและคนเคย 3.6 การดงสารสนเทศออกมา เปนการดงสารสนเทศทตองการจากรายงานวจย บทความวารสาร

หนงสอ เปนสารสนเทศแบบเฉพาะเจาะจงทสามารถน าไปใชไดทนท 3.7 การตรวจสอบ เปนการตรวจสอบความถกตองของสารสนเทศทไดรบ 3.8 การจบ เปนการแสวงหาสารสนเทศขนสดทายเพอเกบรวบรวมสารสนเทศท แสวงหาไดทงหมด

เขาดวยกน และใหเกดความแนใจวาไดสารสนเทศในระดบทตองการแลว 2.3) การใชสารสนเทศ การใชสารสนเทศเปนกระบวนการทเกดขนหลงจากทไดท าการแสวงหาสารสนเทศ และไดสารสนเทศทตรง

กบความตองการแลว ซงการใชสารสนเทศนนจะเนนการใชแหลงสารสนเทศ ประเภทและรปแบบของสารสนเทศ จดมงหมายในการใช และสภาพปญหาการใช ส าหรบการใชสารสนเทศของแตละบคคลนนจะมความแตกตางกนออกไปตามบรบทในการท างานหรอการใชชวตประจ าวน การใชสารสนเทศเปนกจกรรมขนสดทายทเกยวของกบพฤตกรรมสารสนเทศโดยบคคลจะน าสารสนเทศทไดไปลด ความสงสย ความอยากร แกปญหา หรอใชเปนแนวทางในการตดสนใจด าเนนงาน ดงนนการน าสารสนเทศไปใชประโยชนจงมหลายระดบตงแตการเกดขนทนททนใด หลงจากไดรบสารสนเทศนน ไปจนถงการใชในอนาคต การใชสารสนเทศเปนไปตามวตถประสงคตางๆเชน เพอสนองตอความตองการสวนบคคล เพอรบขาวสาร ความบนเทงและสนทนาการ เพอการศกษาและการเรยนร เพอประกอบอาชพและการปฏบตงาน การถายทอดสารสนเทศไปยงบคคลอน เพอวตถประสงคนานาชาต เชน การแลกเปลยนวฒนธรรม การคา การแลกเปลยนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนตน แตในบางครงการใชสารสนเทศกอาจเกดปญหาขนได เชน สารสนเทศมไมเพยงพอไมทนสมย ขาดความสมบรณของเนอหา หรอในบางกรณแหลงสารสนเทศอยไกลท าใหเขาถงไดยากเปนตน (ชชวาลย วงษประเสรฐ, 2537, น. 104-105 ; สมพร พทธาพทกษผล, 2558, น. 9)

3. การจดการสารสนเทศ หมายถง การด าเนนงานกบสารสนเทศทงภายในและภายนอกองคกรใหเปนระบบ เรยกวา ระบบสารสนเทศ การพฒนาระบบสารสนเทศเกยวของกบการก าหนดนโยบายสารสนเทศและแผนเทคโนโลยสารสนเทศ กระบวนการจดการสารสนเทศ ไดแก การจดหาและรวบรวม การวเคราะหสารสนเทศและจดเกบ การสรางฐานขอมล การใชและเผยแพรสารสนเทศ จะเหนไดวาการจดการสารสนเทศเกยวของกบแนวคดในการบรหารองคกร สารสนเทศทงภายในและภายนอก ระบบสารสนเทศ เทคโนโลยสารสนเทศ และผใชสารสนเทศทงภายในและภายนอกองคกร (น าทพย วภาวน, 2554 ; รจเรขา วทยาวฑฒกล , 2553 ; Choo, 2002 ; Davenport, 2000 ; Robertson, 2005) ส าหรบกจกรรมการจดการสารสนเทศสามารถจ าแนกไดดงน (น าทพย วภาวน, 2554 และวภา เจรญภณฑารกษ, 2552)




1. การก าหนดนโยบายสารสนเทศและแผนงานเทคโนโลยสารสนเทศและการศกษาความตองการสารสนเทศในองคกร เปนการจดท าแผนการจดการสารสนเทศ หรอแผนทสารสนเทศของแตละองคกรเพอใหคนในองคกรรแหลงจดเกบความรและวธเขาถงความรนน

2. การจดหาและรวบรวมสารสนเทศทงภายในและภายนอก เพอใชในการด าเนนงานขององคกรเปนการจดซอหรอผลตสารสนเทศในรปสอสงพมพ สอโสตทศน หรอสออเลกทรอนกส

3. การวเคราะหสารสนเทศตามกลมเนอหาหรอหมวดหม เปนการจดกลมเนอหาทรพยากรสารสนเทศแตละประเภทอยางเปนระบบ ตามมาตรฐานการลงรายการและการอธบายตวแทนสารสนเทศ

4. การพฒนาระบบสารสนเทศและการจดเกบสารสนเทศในคลงความร เปนการพฒนาระบบตามวงจรสารสนเทศและการจดเกบตามโครงสรางสารสนเทศขององคกร

5. การใชและการเผยแพรสารสนเทศ การจดการสารสนเทศอยางเปนระบบมเปาหมายใหผใชไดรบหรอเขาถงสารสนเทศไดงาย สะดวกและรวดเรว

9.2.3 ประเภทของวฒนธรรมสารสนเทศ ส าหรบการจ าแนกประเภทของวฒนธรรมสารสนเทศจากการศกษาสามารถวรรณกรรมทเกยวของสามารถ

จ าแนกประเภทและลกษณะของวฒนธรรมสารสนเทศไดเปน 5 กลม ไดแก (พรนภา แสงด, 2552 ; Correia & Wilson, 1997 ; Ginman,1987 ; Lauri, Heidmets & Virkus, 2016 ; Widen-Wulff, 2000)

กลมท 1 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกเปนแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ 1) วฒนธรรมสารสนเทศทเปนทางการ หมายถง การใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศในองคกร ให

ความส าคญกบสารสนเทศทเกดขนภายในองคกร มการลงทนดานโครงสรางพนฐานทางสารสนเทศมากเพอรองรบการจดการสารสนเทศภายในองคกร มลกษณะเดนคอ ผบรหารองคกรระดบสงมการใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศภายในองคกรเพอใชในการบรหารและการตดสนใจเพอใหบรรลเปาหมายขององคกร และใชระบบสารสนเทศททนสมยในการจดเกบและเขาถงสารสนเทศเพอความสะดวกรวดเรวและมประสทธภาพในการท างาน

2) วฒนธรรมสารสนเทศไมเปนทางการ หมายถง การใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศภายนอกองคกรในการท างาน มการลงทนดานโครงสรางพนฐานทางสารสนเทศนอยไมใหความส าคญกบการการจดการสารสนเทศภายในองคกร มลกษณะเดนคอ จะเนนการสอสารดวยวาจามการลงทนดานโครงสรางพนฐานสารสนเทศในองคกรนอย โดยจะมการใชสารสนเทศจากแหลงสารสนเทศภายนอกองคกร

กลมท 2 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกเปนแบบสนบสนน แบบนวตกรรม และแบบบรหาร 1) วฒนธรรมสารสนเทศแบบสนบสนน หมายถง เปนองคกรแบบปด สรางสภาพแวดลอมทเออตอการทคน

ในองคกรปลอดภยดวยกฎระเบยบและพรอมรบการเปลยนแปลงทจะเกดขนอยางรอบคอบ นอกจากนยงใหความส าคญกบความรและความปลอดภยและธรรมเนยมปฏบตตางๆ ขององคกร โดยเนนความเครงครดในการปฏบตตามกฎระเบยบเพอใหองคกรด าเนนงานไปอยางปลอดภยและเปนระบบ

2) วฒนธรรมสารสนเทศแบบนวตกรรม หมายถง องคกรทมความยดหยนพรอมรบการเปลยนแปลงอยางตอเนองไมวาจะอยในสถานการณใดๆ กตาม โดยจะมสภาพแวดลอมแบบเปดทใหโอกาสบคลากรในการแลกเปลยนความคดเหน และพรอมรบความร แนวทางในการพฒนาองคกรจากภายนอกเขามา และจะใหความส าคญกบการเปลยนแปลงในองคกรทสามารถท าใหองคกรพฒนาไปไดอยางมประสทธภาพ

3) วฒนธรรมสารสนเทศแบบบรหาร หมายถง องคกรทเนนการคดอยางเปนระบบแบงงานในความรบผดชอบชดเจน มสายงานบงคบบญชาทสงการไดงาย เปนองคกรทอยในระยะการพฒนาซงจะใหความส าคญกบทรพยากรความรทสามารถน าไปใชในการพฒนาองคกรใหมประสทธภาพมากยงขน ซงการพฒนาสวนหนงเปนทนทางปญญา อาท ชองทางการสอสาร การประเมนความสามารถหลก การพฒนาบคลการ และการพฒนาองคกร




กลมท 3 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกตามระยะของ การพฒนา ระยะฟนฟ ระยะวฒภาวะ และระยะเสอม องคกรทอยในระยะการพฒนา คอ เปนระยะทองคกรใชสารสนเทศสวนใหญจากภายในมกใชสารสนเทศในชวงสนๆ โดยใหความสนใจสารสนเทศทจ าเปนตองใชในกจกรรมทจ าเปน เชน สารสนเทศดานขายและการโฆษณา มการใชสารสนเทศภายนอกองคกรนอย สวนองคกรทอยใน องคกรทอยในระยะฟนฟ คอ เปนระยะทองคกรมการรวบรวมและเผยแพรสารสนเทศภายในองคกรเพอความรวมมอในการปฏบตงาน มวฒนธรรมสารสนเทศแบบเสยงภย องคกรจะตระหนกถงความส าคญของสารสนเทศในการบรหารและการปฏบตงานเพอใหตอบสนองความตองการตอการแขงขน สวนองคกรทอยในระยะวฒภาวะ คอ เปนระยะทเนนการใชสารสนเทศจากภายในมากกวาภายนอก มวฒนธรรมสารสนเทศแบบท าจรงเลนจรง ความสนใจในการใชสารสนเทศเรมคงท องคกรมโครงสรางแบบราชการ เนนการควบคมซงเปนอปสรรคตอการไหลของสารสนเทศภายในองคกร บคคลมความเชยวชาญนอยลง และองคกรทอยในระยะเสอม คอ เปนระยะทบคลากรในองคกรมทศคตทไมดตอสารสนเทศไมสนใจขาวสารภายนอก มการสอสารภายในองคกรนอย มวฒนธรรมสารสนเทศแบบกระบวนการ ผบรหารใหความส าคญตอสารสนเทศภายใน การสอสารภายในและภายนอกองคกรลดลงอยางตอเนอง ( Correia & Wilson, 1997; Ginman,1998 ; Widen-Wulff , 2000)

กลมท 4 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกตามรปแบบการบรหาร (Marchand 1996, p.15 as cited in Douglas, 2010, pp.48-49)

1.วฒนธรรมตามหนาท (Functional Culture) เปนการท างานทผบรหารองคการใชสารสนเทศเปนเครองมอในการแผอทธพลหรอมอ านาจในการสงการเหนอผอน

2.วฒนธรรมการแบงปน (Sharing Culture) เปนการท างานทผบรหารและบคลากรมความไววางใจกนในการใชสารสนเทศเพอปรบปรงประสทธภาพการท างาน

3.วฒนธรรมการตงค าถาม (Inquiring culture) เปนการท างานทผบรหารและบคลากรคนหาสารสนเทศเพอก าหนดทศทางในอนาคตและหนทางการเปลยนแปลงควบคกนไป

4.วฒนธรรมการเรยนรเพอหาค าตอบ (Discovery Culture) เปนการท างานทผบรหารและบคลากรเปดใจเรยนรสงใหมเกยวกบวกฤต ความเปลยนแปลง และการสรางความไดเปรยบทางการแขงขน

กลมท 5 วฒนธรรมสารสนเทศจ าแนกตามการด าเนนงาน (Davenport, 1997, p.84 as cited in Douglas, 2010)

1.วฒนธรรมแบบเปดหรอวฒนธรรมแบบปด (Open or closed culture) วฒนธรรมสารสนเทศแบบเปดเปนวฒนธรรมทองคกรใหความส าคญกบการใชสารสนเทศภายในองคกรและใหความส าคญกบเทคโนโลยสารสนเทศทใชในการด าเนนงานดานสารสนเทศ สวนวฒนธรรมสารสนเทศแบบปดจะไมใหความส าคญกบสารสนเทศในองคกร ใชสารสนเทศจากภายนอกองคกรและไมมการจดการสารสนเทศทเปนระบบ ใหความส าคญกบเทคโนโลยสารสนเทศในการท างานนอย

2.วฒนธรรมทใชฐานขอเทจจรง หรอวฒนธรรมตามสญชาตญาณ (Factually oriented or rumour and intuition-based) เปนวฒนธรรมสารสนเทศทองคกรเนนการท างานดานสารสนเทศตามขอเทจจรง หรอสภาพทเกดขนจรงภายในองคกร ซงเปนการจดการสารสนเทศหรอใชสารสนเทศตามสภาพทองคกรก าลงเปนอยเพอใหการด าเนนงานเปนไปตามเปาหมายทก าหนด

3.วฒนธรรมทเนนภายในหรอวฒนธรรมทเนนภายนอก (Internally or externally focused) วฒนธรรมทเนนภายในเปนวฒนธรรมสารสนเทศทใหความส าคญกบสารสนเทศทอยภายในองคกรและการจดการสารสนเทศทเกดขนภายในองคกร สวนวฒนธรรมทเนนภายนอกเปนวฒนธรรมสารสนเทศทใหความส าคญกบสารสนเทศทอยภายนอกองคกร และมการใชสารสนเทศจากแหลงภายนอก

4.วฒนธรรมควบคมหรอวฒนธรรมการมสวนรวม (Controlling or empowering) วฒนธรรมควบคมคอวฒนธรรมสารสนเทศทเนนการมระเบยบแบบแผนใชการควบคมทเปนกฎเกณฑในการจดการสารสนเทศหรอการด าเนนงานดานสารสนเทศซงเปนลกษณะของการรวมอ านาจในการจดการสารสนเทศ สวนวฒนธรรมการมสวนรวม




เปนวฒนธรรมสารสนเทศทเนนการมสวนรวมจากทกคนในองคกรในการจดการสารสนเทศหรอการด าเนนงานดานสารสนเทศ

9.2.4 ปจจยทมอทธพลตอวฒนธรรมสารสนเทศ จากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบปจจยทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรม

สารสนเทศในองคกรสามารถสรปปจจยทส าคญในดานตางๆ ไดแก ปจจยดานองคกร ปจจยดานบคคล ปจจยดานเทคโนโลยสารสนเทศ และปจจยดานจรยธรรมวชาชพ ดงน (ณฏฐา ระก าพล, 2552 ; พรนภา แสงด, 2552 ; สมพนธ ชางทอง, 2553 ; สภารตน ธนกลพรรณ, 2553 ; อรสา แดงเอยด, 2552 ; Abell & Winterman, 1992 ; Choo, 2002 ; Correia & Wilson, 2001 ; Curry & Moore, 2003 ; Davenport & Prusak, 1997 ; Ginmman, 1988 ; Ponjuan, 2002 ; Widen-Wulff, 2000)

1. ปจจยดานองคกร ส าหรบปจจยดานองคกรทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) คานยมขององคกร (Value) เปนความเชอเกยวกบเปาหมายและอตลกษณขององคกรวาจะสามารถบรรลเปาหมายไดอยางไร ทงยงเกยวของกบการรบรความส าคญของสารสนเทศในการปฏบตงาน ตลอดจนการมทศนคตทดตอสารสนเทศทใชในการปฏบตงานและความส าเรจขององคกร ความส าเรจหรอผลประกอบการทเพมขนขององคกรพจารณาจากผลก าไร ผลตผล ผลการประเมน และความส าเรจดานการสงออกของธรกจ ซงความส าเรจขององคกรสามารถวเคราะหไดจากเอกสารตางๆ อาท เอกสารรายงานประจ าป หรอเอกสารอนๆองคกรทมการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในระดบสงจะสงผลใหบคลากรในองคกรมการใชสารสนเทศในกจกรรมตางๆ อยางกวางขวาง และสงผลตอผลตภาพหรอผลประกอบการขององคกรทเพมสงขนทงในดานของคณภาพ ผลผลตและผลก าไร

2) บรรทดฐานขององคกร (Norm) ไดรบอทธพลจากคานยม และสงผลตอพฤตกรรมตางๆ ทเกยวกบสารสนเทศ เปนกฎเกณฑและแนวปฏบตขององคกรในดานสารสนเทศและการควบคมคณภาพสารสนเทศทใช บรรทดฐานหรอกฎเกณฑอาจเปนสงทเปนทางการหรอไมเปนทางการกได บรรทดฐานทไมเปนทางการมอทธพลตอการสราง การไหลเวยน และการใชสารสนเทศของบคคลและกลมบคคลในองคกร บรรทดฐานหรอกฎเกณฑทเปนทางการอาจคงอยเพอเปนแนวทางและควบคมสารสนเทศในฐานะทเปนทรพยสนขององคกร

3) โครงสรางองคกร (Organization structure) การจดโครงสรางองคกรทเหมาะสมจะเออใหการด าเนนงานภายในองคกรเปนไปอยางราบรน และสามารถด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมายขององคกรได ซงการจดโครงสรางทมหนวยงานรองรบภารกจขององคกรไดอยางครอบคลมจะชวยแบงเบาภาระงาน และเพมประสทธภาพในการด าเนนงาน ซงรวมไปถงการจดโครงสรางองคกรทมหนวยงานรบผดชอบในดานการจดการสารสนเทศขององคกรดวย

4) นโยบายการบรหารจดการในองคกร (Policy) เปนการก าหนดนโยบายในดานตางๆ ขององคกรเพอใชเปนแนวทางในการบรหารจดการ ซงนโยบายขององคกรนจะเปนแนวทางในการก าหนดแผนในการปฏบตภายในองคกรซงรวมไปถงการปฏบตทางดานสารสนเทศในองคกรดวย

5) การปฏบตภายในองคกร (Practice) เปนรปแบบหรอพฤตกรรมทเกยวของกบบทบาทขององคกร โครงสรางและการปฏบตรวมกนตอสารสนเทศ ซงการปฏบตอาจวดไดโดยการสงเกต หรออธบายกระบวนการทคนแสวงหา (Seeking) การจดการ (Organize) การใช (Use) และการแบงปนสารสนเทศ (Information sharing) ในการปฏบตงานประจ าวน การปฏบตในองคกรบางอยางอาจเปนอปสรรคตอประสทธผลของการใชสารสนเทศขององคกร ตลอดจนการสอสารทมประสทธภาพซงเปนปจจยส าคญในการสงเสรมหรอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกร

6) สภาพแวดลอมสารสนเทศภายในองคกร (Information environment) สภาพแวดลอมสารสนเทศภายในองคกรประกอบดวย ความเปลยนแปลงหรอกจกรรมทกอใหเกดความเปลยนแปลงครงใหญในองคกร ความรวมมอระหวางแผนกตางๆ ในองคกร การท างานเปนทม การสอสารและผลยอนกลบ การฝกอบรม ความคดรเรมสรางสรรค และจดมงหมายขององคกร




7) การสอสาร (Communication flows) การสอสารทมประสทธภาพซงเปนปจจยส าคญในการสงเสรมหรอพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรคอ การสอสารจากบนลงลางของผบรหารองคกรมายงพนกงาน องคกรทไมมวฒนธรรมสารสนเทศหรอมวฒนธรรมการสอสารดวยวาจาจะมการลงทนดานโครงสรางพนฐานสารสนเทศนอย

8) งบประมาณ (Budget) งบประมาณเปนปจจยส าคญอกอยางหนงทสงผลตอการด าเนนงานภายในองคกร การจดสรรงบประมาณทเพยงพอในการด าเนนงานหรอการจดกจกรรมประเภทตางๆ จะท าใหสามารถด าเนนงานไดตามก าหนด ซงการจดสรรงบประมาณนนตองใหมความสอดคลองกบแผนและการปฏบตงานภายในองคกร

9) ความส าเรจขององคกร (Business success) ความส าเรจหรอผลประกอบการทเพมขนขององคกรพจารณาจากผลก าไร ผลตผล ผลการประเมน และความส าเรจดานการสงออกของธรกจ ซงความส าเรจขององคกรสามารถวเคราะหไดจากเอกสารตางๆ เชน เอกสารรายงานประจ าป หรอเอกสารอนๆ องคกรทมการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในระดบสงจะสงผลใหบคลากรในองคกรมการใชสารสนเทศในกจกรรมตางๆ อยางกวางขวาง และสงผลประสทธภาพขององคกรทเพมสงขน

2. ปจจยดานบคคล ส าหรบปจจยดานบคคลทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) ความรความสามารถของบคลากร (Knowledge) การด าเนนงานภายในองคกรไมวาจะเปนประเภทใดกตามลวนตองใชบคลากรทมความรความสามารถตรงกบประเภทของการด าเนนงานนนๆ เพอใหสามารถด าเนนงานใหประสบความส าเรจได ความรความสามารถของบคลากรเปนสงทสามารถฝกฝนหรอเพมพนใหมมากขนไดดวยการอบรมใหความร หรอการไดรบความรและประสบการณจากการท างาน ซงเมอบคลากรมความรทดในงานนนๆ แลวกจะเปนผลดในการพฒนางานในทกๆ ดาน รวมถงดานสารสนเทศดวย

2) การรสารสนเทศ (Information literacy) การรสารสนเทศเปนความสามารถในการระบถงความตองการ วเคราะหความตองการ การคนหา คดเลอก การประเมน เรยบเรยง และการใชสารสนเทศอยางมประสทธภาพโดยพจารณาจากการอานออกเขยนไดและการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เนองจากการรหนงสอและการรดจทล (Digital literacy) เปนสงทสนบสนนการรสารสนเทศ และเสรภาพดานสารสนเทศเปนการใหความส าคญกบสทธ อ านาจ และการจดสรรทรพยากรซงครอบคลมการเผยแพรและการเขาถงสารสนเทศ ซงในปจจบนการรดจทลเปนทกษะทบคคลใชเครองมออปกรณทางคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศได มความเขาใจในเนอหาทอยในสอดจทล และสามารถสรางเนอหาจากสอดจทลได ซงการรดจทลมความเกยวของกบการรสอ (Media literacy) คอ สามารถเกยวกบการเขาถง การวเคราะห และการผลตสอผานความเขาใจและการตระหนกเกยวกบ ความหมาย และการสงขอความในรปแบบตางๆ ผลกระทบและอทธพลของสอมวลชนและวฒนธรรมทเปนทนยม สอถกสรางขนอยางไรและท าไมถงถกผลตขน และสอสามารถใชในการสอสารความคดไดอยางมประสทธภาพ

3. ปจจยดานเทคโนโลยสารสนเทศ ส าหรบปจจยดานเทคโนโลยสารสนเทศทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) เทคโนโลยสารสนเทศ (Information technology) เทคโนโลยสารสนเทศทชวยสงเสรมและสนบสนนใหการด าเนนงานดานตางๆ ในองคกรเปนไปอยางสะดวกรวดเรวคอการมอปกรณและเครองมอทครบถวนและทนสมยในการด าเนนงาน ซงในงานดานการจดการสารสนเทศนนมความจ าเปนอยางยงทตองมเทคโนโลยสารสนเทศททนสมยในการด าเนนงานและในปจจบนเปนสงทองคกรทกประเภทตองมเพอเพมประสทธภาพในการด าเนนงาน

2) นวตกรรม (Innovation) นวตกรรมหมายถง สงใหมทเกดจากการใชความรและความคดสรางสรรคทมประโยชนตอเศรษฐกจและสงคม และกอใหเกดความไดเปรยบในการแขงขน องคกรทด าเนนงานดานการสงเสรมนวตกรรมจะใหความส าคญกบการวางแผน และการบรหารงานอยางมประสทธภาพสงสดเพอใหการด าเนนงานมความทนสมย มปรบเปลยนแผนการด าเนนงานใหมความทนสมยและสอดคลองตอความตองการของผทมาใชบรการ มการน าเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชในการบรหารงาน รวมถงการสงเสรมดานวฒนธรรมสารสนเทศซงจะชวยใน




การสรางและกระตนจนตนาการ ความคดรเรมสรางสรรคของบคคลและสงเสรมใหบคคลมการใชสารสนเทศในการแกปญหาการปฏบตงานของคนและขององคกร

4. ปจจยดานจรยธรรมวชาชพ ส าหรบปจจยดานจรยธรรมวชาชพทมอทธพลตอการด าเนนงานและการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศในองคกรมดงน

1) ความเปนนกวชาชพ (Professionals) คอ ผทรอบรวชาชพนนๆ แลวใชวชาชพในการปฏบตงาน เชน นกคอมพวเตอร บรรณารกษ นกสารสนเทศ สอสารมวลชน เปนตน ซงกลมบคคลผปฏบตงานในองคกรแตละประเภทจะมความเปนนกวชาชพ และมจรยธรรมทางวชาชพของตน วฒนธรรมทางวชาชพของผปฏบตงานในองคกรมอทธพลตอองคกร ซงในบางครงวตถประสงคทางดานวชาชพบางครงอาจขดแยงกบวตถประสงคขององคกร ดงนนองคกรจ าเปนตองตระหนกและเขาใจถงวฒนธรรมยอยทางวชาชพ เขาใจการปฏสมพนธและอทธพลของวชาชพทสงผลตอวฒนธรรมองคกรโดยรวม

2) กฎและระเบยบขอบงคบ (Rules and regulations) เปนกฎระเบยบขอบงคบทใชในการปฏบตงานภายในองคกร ซงมทงกฎระเบยบขอบงคบทมาจากภายนอก และทก าหนดขนใชภายในองคกรเอง กฎระเบยบขอบงคบเปนสงทชวยในการตรวจสอบและก าหนดแนวทางในการปฏบตงานใหมความถกตองและเปนระเบยบแบบแผน ในการด าเนนงานทกขนตอนตางกตองมการใชเปนแนวทาง รวมไปถงการดด าเนนงานดานสารสนเทศดวย เพอใหมความเปนระเบยบเรยบรอยไมเกดการละเมดหรอเผยแพรสารสนเทศ ตลอดจนการใชสารสนเทศทไมเหมาะสมในการด าเนนงาน 2. แนวคดเกยวกบเครอขาย ในทางสงคมวทยา เครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคมอยางหนงทแตกตางไปจากกลม โดยทกลมจะมขอบเขตทชดเจน รวาใครเปนสมาชก ใครไมใชสมาชก มความเปนรปธรรม มองเหนได มโครงสรางทางสงคมในระดบหนง แตเครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคมทไมมขอบเขต การเชอมความสมพนธระหวางสมาชกเครอขายอาจจะมองเหนและมองไมเหนเปนรปธรรมกได สาระของการเชอมโยงระหวางกนทจะชวยใหมองเหนรปธรรมของเครอขายม 3 ลกษณะ คอ เครอขายการแลกเปลยน เครอขายการตดตอสอสาร และเครอขายความสมพนธในการอยรวมกน เครอขายไมมโครงสรางทแนนอนตายตว อาจมการออกแบบโครงสรางขนมาท าหนาทสานความสมพนธระหวางคน/กลมองคกรใหตอเนอง แตในเครอขายไมมใครบงคบใหใครกระท าอะไรได แตละคน/กลมองคกรตางกเปนศนยกลางของเครอขายไดพอ ๆ กน ดงนนรปแบบความสมพนธทางสงคมของเครอขายจงมความซบซอนกวากลม/องคกรมากนก (Boisean and Mitchell, 1973) Paul Starkey (1997) ใหความหมายของ "เครอขาย" วา คอ กลมของคนหรอองคกรทสมครใจแลกเปลยนขาวสารขอมลระหวางกน หรอท ากจกรรมรวมกน ในลกษณะทบคคลหรอองคกรสมาชกยงคงมความเปนอสระในการด าเนนกจกรรมของตน การสรางเครอขายเปนการท าใหบคคลและองคกรทกระจดกระจายไดตดตอและแลกเปลยนขอมลขาวสาร และการรวมมอกนดวยความสมครใจ อกทงใหสมาชกในเครอขายมความสมพนธกนฉนทเพอนทตางกมความเปนอสระ มากกวาสรางการคบคาสมาคมแบบพงพง Adam Burke (1999: 76-79) กลาววา การทเครอขายด ารงอยไดกดวยเหตผลหลายประการ เชน เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารเพอเปนศนยรวมของการสนบสนนเพอใหเกดประโยชนจากการม ประสบการณแตกตางกน เพอเปนชองทางส าหรบแหลงทน เครอขายเปนเวทในการเจรจาตอรองกบหนวยงานหรอองคกรอน ๆ หนวยงานสงเสรมสนบสนนการสรางเครอขายดวยเปาหมาย 2 ประการ คอ 1. เพอเสรมสรางศกยภาพและสนบสนนการเสรมสรางอ านาจแกประชาชน 2. เพอเปนชองทางส าหรบการใหบรการแกประชาชน Burke อธบายวา เครอขายกบการตดตอสอสารมความสมพนธกน กลาวคอ ทระดบชมชน การตดตอสอสารท าไดอยางรวดเรวแบบปากตอปากในกลมคนรจกมกคน โครงการพฒนามสวนควบคมกระบวนการดงกลาวผานการจดตงกลม/องคกรชมชน หรอประชาชนกลมเปาหมายของโครงการ วธการแบบปากตอปากในกลมคนรจกมกคนถกน ามาใชและคอนขางประสบความส าเรจ




รปแบบนเปนลกษณะทส าคญของวธการตดตอสอสารแบบมสวนรวม บางทปจจยหลกทเกยวของคอความสมดลระหวางเครอขายหลวม ๆ ทมอยของชมชน กบโครงสรางแบบทางการทท าใหขอมลขาวสารไหลเวยนไดดขนทนกพฒนาน าเขามา เชน เครอขายระดบหมบานใน Bangladesh, and "Naam" เครอขายใน Burkina Faso. การศกษาของ UNICEF ใน West Africa ชใหเหนวา โครงการทด าเนนการในพนทดงกลาวตองมงวางเงอนไขพนฐานเพอสรางสภาพแวดลอมใหเออกบการท ากจกรรมขนตอไป ซงรวมถงการสรางศกยภาพของประชาชน และกลมองคกร เพอใหโครงสรางหรอองคกรในทองถนสามารถด าเนนการกจกรรมตาง ๆ ในการสรางเครอขายตงแตการจงใจเพอนมารวมเครอขายจนถงการเกลยกลอมระดบนโยบายใหสนบสนนกจกรรมของ เครอขาย การท าใหเกดเครอขายระดบชมชน กจกรรมเสรมสรางศกยภาพนนจะแตกตางกนไปในแตละ พนท การศกษาของ UNICEF สรปวา เครอขายองคกรเปนชองทางทมคณคาอยางยงส าหรบการด าเนน กจกรรมสงเสรมสขภาพภาคประชาชนBurke ยกตวอยางของเครอขายผหญง เขาบอกวาเครอขายผหญงกเหมอนเครอขายอน ๆ ทยอมมความแตกตางกนไป แมวาจะสรางขนมาเพอวตถประสงคทเกยวของกบความเปนเพศหญง แตรปแบบเครอขายและวตถประสงคกแตกตางกน เชน เครอขายผหญงท างานทวโลก เปนเครอขายทมการแลกเปลยนทรพยากรและสนบสนนกลมองคกรผหญงในภาคอตสาหกรรม เครอขายตอตานการกระท ารนแรงกบเพศหญงใน South Africa เปนเครอขายผหญงซงเชอมโยงเครอขายกบกลมองคกรตาง ๆ และเปนชองรบการสนบสนนจากองคกรแหลงทน รวมทงเจรจากบรฐบาลและองคกรชมชน เครอขายอน ๆ กอาจมวตถประสงคกวางกวาน และเปนตวอยางใหเหนถงการจดตงกลไกอยางหนงทชวยใหสามารถเขาไปสงเสรมกระบวนการตดสนใจของผหญงไดงายขน ความส าคญของเครอขายไมใชการอยใตการจดการของรฐ แตเปนการท างานในรปของการกระตนใหผหญงรวมตวกนเปนกลมเปนองคกร ผนกก าลงกนสราง พฒนา รวมทงผลกดนสงทสงผลถงชวตความเปนอยของพวกเธอ เครอขายเปนเสนทางน าไปสการเปลยนแปลงทางการเมองไดเทา ๆ กบการพฒนาตวปจเจกบคคล แมวาเครอขายหลายเครอขายจะออนแอ แตการ เชอมนในเจตนารมณและในตวสมาชกกสามารถท าใหเครอขายมความยงยนกวาการเปนเครอขายทถก ยดเยยดมาจากเบองบน 1.1 ความหมายของเครอขาย

Mitchell (1968: 2) ไดใหความหมายวา เครอขายหมายถง ความสมพนธทงทางตรงและทางออมระหวางบคคลหนงกบบคคลอนๆ ทอยรอบขางลกษณะของความสมพนธนสามารถน ามาอธบายถงพฤตกรรมของบคคลทอยในเครอขายนนไดเครอขายจงเปนกรอบแนวความคดทใชในการศกษาถงความสมพนธตลอดจนพฤตกรรมของบคคลตางๆ ทอยในสงคม

Starkey (1997: 14) ไดใหความหมายของค าวา “เครอขาย” ดงน (Network) คอการรวมกลมของปจเจกชน หรอองคการ โดยสมครใจ โดยมการแลกเปลยนขอมลขาวสารหรอด าเนนกจกรรมรวมกน ในขณะทแตละองคการกมการจดการของตวเองอยางเตมท กลาวคอเครอขายไมไดมผลตอการปกครองตนเอง (Autonomy) และอสระ (Interdependence) ของสมาชก

Miles and Snow (1992 อางถงใน นฤมล นราทร, 2543: 1) ไดเสนอวา เครอขาย (Networked Organization) เปนกลมองคการทางธรกจ ผเชยวชาญหรอบคคล ซงประสานกนดวยกลไกทางการตลาดมากกวาสายการบงคบบญชาแบบดงเดม

กาญจนา แกวเทพ (2538: 60-61) ใหความหมายวา “เครอขาย” คอรปแบบหนงของการประสานงานของบคคลกลมหรอหลายองคการหลายๆองคการทตางกมทรพยากรเปาหมายมวธการท างานและมกลมเปาหมายของตวเองบคคลหรอกลมเหลานไดเขามาประสานงานกนอยางมระยะเวลานานพอสมควรแมอาจจะไมมกจกรรมรวมกนอยางสม าเสมอกตามแตกจะมการวางรากฐานเอาไวเมอฝายใดฝายหนงมความตองการทจะขอความชวยเหลอหรอขอความรวมมอจากกลมอนๆเพอแกปญหากสามารถตดตอไปไดเปนการเขารวมเปนองคการเครอขายแมวาองคการเหลานจะมบางสงบางอยางรวมกนเชนมเป าหมายรวมกนมประโยชนรวมกนองคการเหลานกยงคงความเปนเอกเทศอย เพราะการเขารวมเปนเครอขายเปนการเขารวมเพยงบางสวนขององคการเทานน




เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 28) กลาววา เครอขาย หมายถง การทปจเจกบคคลองคการหนวยงานหรอสถาบนใดๆไดตกลงทจะประสานเชอมโยงเขาหากนภายใตวตถประสงคหรอขอตกลงอยางใดอยางหนงรวมกนอยางเปนระบบโดยมจดมงหมายเพอด าเนนกจกรรมตางๆ รวมกน

นฤมล นราทร (2543: 43) กลาวถงเครอขายวา การท างานทรปแบบการประสานงานของกลมคนหรอองคการทสมครใจแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกนหรอท ากจกรรมรวมกนใหความชวยเหลอระหวางกนจงอาจกลาวไดวาเครอขายเปนการท างานทเปนรปแบบความรวมมอหรอการพงพาอาศยกน

สรป เครอขาย หมายถง รปแบบความสมพนธทางสงคมอยางหนงทแตกตางไปจากกลม โดยทกลมจะมขอบเขตทชดเจน แตเครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคมทไมมขอบเขต การเชอมความสมพนธระหวางสมาชกเครอขายอาจจะมองเหนและมองไมเหนเปนรปธรรมกได โดยมการการแลกเปลยน เครอขายการตดตอสอสาร และเครอขายความสมพนธในการอยรวมกน เครอขายไมมโครงสรางทแนนอน 1.3 กระบวนการเสรมสรางและพฒนาความเขมแขงของกลม กระบวนการเสรมสรางกลม พฒน บณยรตพนธ (2517) ไดกลาวถงกระบวนการเสรมสรางกลม และพฒนาความเขมแขงของกลม ประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน

4) การจดตงกลม เปนขนตอนทส าคญในการจดตงตองมการคนหาผน า ความตองการของสมาชก ความสมครใจ และความคลายคลงกน เชน เพศ ความสนใจ วย ความร ความสามารถ ความตองการ ความสมพนธตอกน เปนตน

5) การเคลอนไหวของกลม จะชวยใหกลมเกดพลงการตอรองและการตอส การสงเสรมการเคลอนไหวของกลม อาจด าเนนการโดยการสงเสรมการประชมพบปะสรางความสมพนธ การสงเสรมแนวความคด การสงเสรมการมกฎระเบยบวนยของกลม การสงเสรมสมพนธภาพระหวางสมาชก การสงเสรมกจกรรมวชาการ และการสงเสรมผลประโยชนรวม สงตางๆ เหลานจะเปนเครองผกมดหรอยดโยงใหกลมยงคงอยไมแตกสลาย

6) การเจรญเตบโตของกลม เปนความพยายามเอากลมตางๆ หลายกลม ใหมาสนธใหเขากน โดยตองสรางสงตางๆ เชน การคนหาหนวยน ารวม การสรางผลประโยชนรวม การสรางกจกรรมพงพาซงกนและกน การแลกเปลยนความรและประสบการณ การสรางพลงรวม โดยการรวมด าเนนงาน การลดความสนเปลองรวมสงตางๆ เหลานจะท าใหกลมขยายตวไปสการเจรญเตบโต

นอกจากน จตต มงคลชยอรญญา (มปป) อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ(2543) ไดอธบายกระบวนการและขนตอนในการจดตง และสนบสนนการด ารงอยของกลม

ซงจ าแนกออกเปน 5 กระบวนการ ไดแก 6) การปลกจตส านก เปนการท าใหสมาชกเกดความตระหนกวามปญหาทเผชญ อยและตองการ

แกปญหาตางๆ เหลานใหหมดไป 7) การรวมพลง เมอสมาชกเกดความตระหนกอยากแกไขปญหา มการพบปะเพอแลกเปลยนหรอ

ตกลงทจะด าเนนการบางอยางรวมกน ในขนตอนนอาจมการเลอกผแทนหรอผน าในการประสานความคดหรอท ากจกรรมในทศทางทไดตกลงกนไว

8) การสงเสรมความรดานเทคโนโลย อาจเกดไดจากสมาชกแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน หรอการเชญผทมความรเหนอกวา หรอวทยากรจากภายในหรอภายนอกมาเปนผใหความร ซงน าไปประยกตใชทจะปรบหรอแกไขปญหา

9) การบรหาร-การจดการ การบรหารจดการกลมทด ควรประกอบดวยการท าบญช เพอสรางหลกฐานใหสมาชกเกดความไววางใจ การบนทกเหตการณ ขอตกลง หรอกจกรรมตางๆ ทเกดขน เชน บนทกรายงานการประชม บนทกขอตกลง การก าหนดกฎระเบยบ การประสานงาน ภายใน ซงการบรหารจดการทดจะท าใหสมาชกเขาใจบทบาท ตดตามการท างานเปนระบบ การระดมทรพยากร ทงภายในและภายนอก




10) การสนบสนน คอ การทบคคลภายนอกทมบทบาทในการสงเสรมการพฒนาของกลมใหการสนบสนนในดานตางๆ เชน วสดอปกรณ ปจจยตางๆ ทงวตถ สงของ บคลากร หรอแมกระทงเงน เพอใหกลมมศกยภาพสงขน แตในการสนบสนนใดๆ นน ตองตระหนกวาไมไปท าลายอดมการณในการชวยเหลอตวเองของกลม

เมอกลมไดก าเนดขนมาแลวและยงคงเปนกลมอย ตองมการด าเนนกจกรรมหรอด าเนนงาน เพอมงสวตถประสงคและสมาชกเกดความพงพอใจในการท างานรวมกน จตต มงคลชยอรญญา (มปป) อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2543) กลาววา องคประกอบทท าใหการด าเนนงานกลมบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพ มดงน

8) วตถประสงคของกลม 9) ขอตกลงรวมกนหรอกฎระเบยบขอตกลง 10) แผน 11) การด าเนนงานตามแผน 12) การพฒนาผน าและสมาชก 13) การประเมนผลโดยกลมและสมาชกกลม 14) การขยายผล เชน การรบสมาชกเพม การขยายกจกรรม การสรางเครอขาย

2. การพฒนาเครอขาย ในมตของงานพฒนาเครอขายถกน ามาใชเปนกลยทธในการขบเคลอนงานพฒนาจากกลมเลกๆ ขยาย

ไปสกลมตางๆ ในชมชน ระดบชมชน ระดบอนทใหญขนตอไป นอกจากนยงเปนรปแบบการเชอมโยงเครอขายความสมพนธระหวางชมชน หมบาน ทรพยากรบคคลและวทยากรชาวบาน เพอขยายแนวรวมไปสการสรางพลงในการขบเคลอนกจกรรมการพฒนา

จากบทความเรอง “เครอขาย: จดหกเหแหงการรวมตว” (วารสารสงคมพฒนา, 2534 อางโดย ปารชาต วลยเสถยร และคณะ, 2546) ไดอธบายถงความจ าเปนในการสรางเครอขายองคกรชาวบานวา เครอขายจดเปนเครองมอหนงในการพฒนาชมชน เนองจากกระบวนการกลมเปนเวทท ชชวนใหชาวบานไดแสดงศกยภาพและภมปญญาของตน รวมทงการมสวนรวมในการท างานอยางเตมท จนบางองคกรใหความส าคญกบชาวบานในฐานะเปนนกพฒนาคนหนงโดยทเดยว การเปดกวางเชนนไดมสวนในการกระตนเราใหชาวบานเกดส านกทจะพฒนาศกยภาพตนเอง เพอน าไปสการพงตนเองไดในทสด

องคกรพฒนาทงของภาครฐและเอกชน ตางใหความสนใจตอยทธศาสตรการพฒนาในรป “เครอขาย” ซงแตละองคกรมนโยบายและวธการท างานทตางกนไปตามลกษณะขององคกรและกลมชาวบาน ทวาเปาหมายของการท างานยนอยบนจดเดยวกนคอ “การเนนใหชาวบานสามารถยกระดบฐานะความเปนอยของตนใหดขน และสรางพลงอ านาจการตอรองระหวางเครอขายกบกลมภายนอก ทงในระดบปจเจกชนและระดบนโยบาย”

บทความดงกลาวสอดคลองกบการน าเสนอบทสรปขององคกรพฒนาเอกชนขนาดเลก ซง อเนก นาคะบตร (2533) ไดอธบายเกยวกบยทธศาสตรการโยงใยเครอขายชาวบานวา องคกรพฒนาเอกชนไดเนนการเชอมโยงตวบคคล ซงเปนวทยากรชาวบานหรอผน าการพฒนาทมพนฐานประสบการณและความสนใจในเรองเดยวกน ควบคไปกบการประสานใหเกดการแลกเปลยนหมน ชวยในทรพยากรดานอนๆ เขาดวยกนเปน “เครอขายทองถน” ภายใตสภาพทางภมศาสตร และกระแสการเคลอนไหวของชาวบานและทองถนทส าคญ ในอดตทผานมาไดเกดการรวมตวของเครอขายองคกรชาวบาน เชน กลมปาชมชนของภาคอสาน กลมเลยงววระหวางหมบาน เครอขายพระนกพฒนาภาคอสาน เครอขายเกษตรกรทท าการเกษตรผสมผสาน เปนตน

ในการเชอมประสานและโยงใยเครอขายชาวบาน ยทธศาสตรทส าคญคอ การคนหา แสวงหา วทยากรชาวบาน ผรหรอปญญาชนชาวบานทมสตปญญา “แมแบบ” เปน “แกนหรอแมขาย” ในการขยายผลประสบการณใน




เรองดงกลาวไปสชาวบานคนอนๆ ดวยวธการพามาดงานมาสงสรรคผานงานบญ งานฝกอบรมหรอการท าโครงการเครอขายรวมกน

ในสวนของการเกดขนหรอการรวมตวเปนเครอขาย จากกรณศกษาการรวมตวเปนเครอขาย ชาวบานภาคอสานในอดตของ สมพนธ เตชะอธก และคณะ (2537) พบวาเครอขายอาจเกดขนไดใน 2 แบบคอ

3) เกดขนโดยธรรมชาต เครอขายทเปนสายใยของความสมพนธระหวางมนษยในอดตนนเกดขนโดยธรรมชาต ซงความสมพนธนอาจเนองมาจากมสายสมพนธทางเครอญาตกน หรอมความเชอถออยางเดยวกน เปนครเปนศษยกน หรอเคยแลกเปลยนผลผลตระหวางกน

4) เกดขนโดยการจดตง การเกดขนของเครอขายทเกดจากการจดตงอาจเกดขนจากความพรอม และความตองการของผน าและเครอขายเอง ในบางกรณเกดจากการตอรองขององคกรภายนอกทเขาไปจดตงกลม เพอใหเกดเครอขาย

ดานการพฒนาชมชนในเมอง สน สอสวน (2540) ไดอธบายถงความจ าเปนในการรวมตว กนเปนองคกรเครอขายของชมชนเมองวา “บางคนคดวาไมจ าเปนตองรวมตวกน ตางกนตางอยแหละด ไมตองมเรองยง ความคดนอาจจะถก ถาเขามชวตทพรอมสมบรณ ไมเคยมปญหาหรอมกแกไดหมด เรยกวา ชวตนอยคนเดยวในโลกนไดโดยไมตองพงพาอาศยใคร แตความจรงคนชมชนสวนใหญยงคงล าบากมปญหาเดอดรอนมากมายทางดานเศรษฐกจ สภาพแวดลอมและสงคมในชมชน ขาดความมนคงในทอยอาศย องคกรชมชนขาดความเขมแขง ไมไดรบการยอมรบ หลายปญหาซบซอนและ ยากเกนกวาชมชนหรอองคกรหนงจะแกไดโดยล าพงจงจ าเปนตอง รวมกนหลายองคกร หลายชมชนเพอใหเกดพลงทมากขนเขมแขงขน ชวยเหลอกนและกนแกไขปญหาและยกระดบชวตความเปนอยของชาวชมชนเมองใหดขนกวาเดม”

เครอขายการพฒนาดงกลาว เปนการมองถงความเปนเครอขายในฐานะยทธศาสตร กจกรรมทางสงคม

หรอกลยทธในการพฒนาทจะตองอาศยความรวมมอจากทกฝาย เครอขายการพฒนา เปนพฒนาการของกลม อาศยความรวมมอจากทกฝาย เครอขายการพฒนาเปนพฒนาการของกลมคนในระดบชมชน ต าบล อ าเภอและจงหวด ทพยายามใชกจกรรมการพฒนามากเปนกระบวนการ โดยเฉพาะกระบวนการมสวนรวมและใชกระบวนการนนไปสการพฒนาในดานตางๆ

2.2 ประเภทและรปแบบของเครอขาย จากการศกษาเกยวกบเครอขายพบวา ไดมความพยายามในการแบงประเภทและรปแบบของ

เครอขายออกเปนประเภทตางๆ ตามวาทกรรมและกจกรรมทเกดขน ซงการจดประเภทของเครอขายไมมความจ าเปนทจะตองเหมอนหรอแตกตางกน แตขนอยกบความเขาใจในการจดแบง โดยการจดแบงประเภทและรปแบบของเครอขายพบวา มหลายลกษณะคอ

2.2.1 เครอขายตามพนฐานลกษณะความสมพนธระหวางบคคล คอ (Wolfe, 1970 อางถงใน ปาน กมป, 2540)

3) เครอขายทไมมขอจ ากด (Unlimited network) ไดแก เครอขายทเกดจากบคคลหนงเปนจดศนยกลางแลวนบรวมตงแตบคคลคนแรก ซงบคคลนนมความสมพนธอนสามารถเพมจ านวนขนไดโดยไมจ ากดวาเปนความสมพนธในระดบไหน

4) เครอขายทมขอจ ากด (Limited network) ซ งเปนการระบ เครอขาย โดยการต งกฎเกณฑบางอยางขนมาวเคราะหความสมพนธ ดงน

(6) เครอขายสวนตวของบคคล (7) ประเภทบคคล (เชน ญาต เพอน หรอเพอนรวมงาน) (8) กจกรรมหรอพฤตกรรมทกอใหเกดความสมพนธ




(9) บทบาทและหนาทของบคคลทเกยวของ (10) เนอหาของการแลกเปลยนนนเปนไปในทางเศรษฐกจหรอทางการเมอง

2.2.2 เครอขายสงคม ประกอบไปดวย (Boissevain, 1974 อางใน ปาน กมป, 2540) ปรมณฑลทส าคญอยางนอย 3 ปรมณฑลดวยกนคอ

4) ปรมณฑลแรก ควรประกอบดวย บคคลตางๆ ทใกลชดกบบคคลทเปนจดศนยกลางมากทสด อนไดแก ญาตพนอง เพอนฝง ซงเรยกไดวาเปน เครอขายใกลชด

5) ปรมณฑลทสอง ไดแก เครอขายรอง (Effective network) ซงประกอบดวย บคคลตางๆ ทบคคลซงเปนจดศนยกลางรจกคนเคยนอยกวากลมแรก กลมนมกไดแก ญาตพนองทหางๆ ออกไป เพอนฝง และคนทรจกคนเคยอนๆ

6) ปรมณฑลทสาม ไดแก กลมบคคลซงบคคลทเปนจดศนยกลางไมรจกโดยตรงแตสามารถตดตอสมพนธดวยไดถาตองการ โดยผานเครอขายใกลชดอกทหนงซงเรยกวา เครอขายขยาย (Extended network)

พระมหาสทตย อาภากโร (2547: 48-49) กลาววาองคประกอบทส าคญของความเปนเครอขายประกอบดวย 1) หนวยชวตหรอสมาชก 2) จดมงหมาย 3) การท าหนาทอยางมจตส านก 4) การมสวนรวมและการแลกเปลยน และ 5) ระบบความสมพนธและการสอสาร ซง เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 36-43) กลาวถงองคประกอบทส าคญของเครอขายวามอย 7 ประการ ประกอบดวย (1) การรบรมมมองรวมกน (2) การมวสยทศนรวมกน (3) การมผลประโยชน และความสนใจรวมกน (4) การมสวนรวมของสมาชกเครอขายอยางกวางขวาง (5) มกระบวนการเสรมสรางซงกนและกน (6) มการพงพงรวมกน และ (7) การมปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

Waner อางใน ปารชาต สถาปตานนท และชยวฒน ถระพนธ (2546: 9) กล าวถ ง องคประกอบของเครอขาย โดยใชตวอกษรยอภาษาองกฤษ คอ LINK ซ งประกอบดวย 1) การเรยนร (Learning) 2) การลงทน (Investing) 3) การดแล (Nursing) และ 4) การรกษา (Keeping)

ดงนน สรปไดวา องคประกอบของเครอขายทางสงคม ประกอบดวย 1) สมาชกของเครอขาย 2) มจดมงหมายรวมกน 3) การปฏบตหนาทของสมาชกในเครอขาย 4) การสอสารภายในเครอขาย และ 5) การมปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

เทคนควธการสรางเครอขาย ในการสรางหรอสนบสนนการรวมตวเปนเครอขายจ าเปนตองมเทคนค กระบวนการ และวธการในการเสรมสรางและพฒนาเครอขายเทคนค วธการ เปนปจจยหนงทเสรมสรางกลมเครอขายใหมความตอเนอง เทคนค วธการเปนทงเทคนค สวนบคคลและระดบกลม เครอขายทไดมการสงสมในลกษณะทเรยกวา “เปนภาษาเฉพาะกลมเครอขาย” และการรกษาพนธกรณทมตอกน ดงนน เทคนค กระบวนการ และวธการเสรมสรางเครอขายจงเปนสงทควรศกษาและน ามาประยกตใหเหมาะสมกบเครอขายของตน

Veer (อางในปารชาต วลยเสถยร และคณะ, 2546) ไดอธบายถงความจ าเปน ในการสรางเครอขายวา การทปจเจกบคคลหรอสถานบนมารวมกนเปนกลมซงตองมความสนใจในการเรองหนงรวมกน อยางไรกตามเพยงการรวมกลมกนเทานนยงไมอาจเปนเครอขายงานได เพราะจะมลกษณะเพยงการท างานรวมกน คอ มบคคลมารวมสนทนากน หากจะใหเปนเครอขายตองมปจจยอกขอ คอ ความรวมมอกนทจะตดตอสอสาร ความเตมใจทจะประสานงานกน ขอส าคญสมาชกตองมการยอมรบทจะท ากจกรรมรวมกน ไมใชเพยงแลกเปลยนความคดเหนเทานน ทส าคญตองใหความส าคญกบขนตอนของการพฒนากระบวนการมสวนรวมภายในเครอขาย เพราะจะสะทอนใหเหนถงความพยายามทจะรวมมอกนของเครอขาย โดย Veer ไดเสนอถงหลกปฏบตในการเสรมสราง เครอขาย ดงน

5) ระบกลมหรอบคคลทสามารถท าหนาทกระตน หรอท าใหเครอขายงานด าเนนไปได 6) การจดการเครอขายทด ตองมศลปะในการประสานประโยชน ท าใหผมสวนไดเสยแตละ

ฝายไดประโยชนรวมกน 7) ในการพฒนา การปฏบต และตดตามผลของกจกรรมหรอโครงการตางๆ ของเครอขาย

จะตองมการตดตอสอสารกนอยางใกลชดระหวางสมาชกเครอขายผไดรบประโยชนและผใหทน




8) จ าเปนจะตองมความสนใจรวมกน วตถประสงคและทศนะรวมกน และมวธการท างานทจะอ านวยใหเกดการตดตอสอสารระหวางสมาชก

วชต นนทสวรรณ (อางถงใน วมลลกษณ ชชาต, 2540) กลาวถงการเสรมสราง เครอขายชาวบานวา การสรางเครอขายการพฒนาเนนทชาวบาน ซงเปนกลมเปาหมายหลกใหมความ ส าคญมากทสด เพราะความส าเรจหรอลมเหลวของเครอขายเรมตนจากสภาพความเปนจรงของชาวบาน ดงนน องคกรเอกชนจงตองรสภาพ คอ ตองมขอมล ทงขอมลในดานศกยภาพและขอจ ากดของชาวบาน ในพนทเปาหมายการท างานจงตองเรมอยางตอเนอง ดงน




ภาพท 2.1 ขนตอนการสรางเครอขาย ทมา: พฒนาวถ สถาบนพฒนาชนบทมลนธหมบาน (2545)

ขนตอนดงกลาวขางตน เปนการแสดงใหเหนถงกระบวนการทมลกษณะคลาย งานวจยทจะตองเรมทการศกษาส ารวจขอมลเบองตน การวเคราะหขอมล การหาแนวทาง การปฏบตการ และการสรปบทเรยน หรอประสบการณ จากนนจงมการขยายผลโดยการเชอมโยงกบเครอขายตางๆ

นอกจากน วชต นนทสวรรณ (อางถงใน พทยา วองกล บรรณาธการ, 2542) ยงไดเสนอแผนแมบทชมชน ในสวนของแผนความเขมแขงและการจดการองคกรเครอขาย โดยใชรปแบบ และกระบวนการ ดงน

1) การจดความสมพนธระหวางชาวบาน และองคกรชมชนในพนทตางๆ ทวประเทศบนพนฐานทางสงคมวฒนธรรม การชวยเหลอ และการพงพาอาศยซงกนและกน

2) พฒนาระบบการแลกเปลยนเรยนรเปนขนตน เพอกาวเขาสความรวมมอทเปนรปธรรมในการพฒนาเฉพาะดานตางๆ

3) พฒนาระบบการจดการความสมพนธในรปองคกรเครอขายในระดบทองถน จงหวด ภมภาค และระดบชาต เพอใหเกดระบบการจดการการพฒนาทด าเนนงานรวมกนในทกๆ ดาน

4) ขยายความรวมมอในเชงปรมาณ และจดความสมพนธกบองคกรชมชนเมอง สวน บญชร แกวสอง (2537) ไดกลาวถง กระบวนการพฒนาเครอขายในทศทางการ

พจารณาปาชมชนในประเทศไทยของเครอขายปาชมชนวา 1) การเขาไปศกษาวจย โดยเขาไปเรยนรในชมชน 2) การฝกอบรม ศกษา และดงาน เพอเรยนรงานของชมชนทประสบผลส าเรจ และแลกเปลยน

ประสบการณ 3) การจดท าแผนงาน โครงการเพอเสนอแหลงเงนทน 4) การวเคราะหผลการวจยเพอท าโครงการพฒนา 5) การประชมเชงปฏบตการ และ/หรอการสมมนา เพอน าผลมาใชในการขยายเครอขาย

บคลากร พนทประเดน

PEOPLE ประชาชน

วจย

ขอมล การวเคราะหขอมล การศกษาเฉพาะกรณ

IDENTIFICATION กระบวนการส ารวจ/คนหา

การปฏบต การสรปประสบการณ (การประเมนผล)

การเชอมประสาน

NETWORKING กระบวนการเครอขาย

PEOPLE ORGANIZATION

องคกรชมชน

MODEL รปแบบ

CONCEPTUALIZATION พฒนาองคความร

PUBLIC การเผยแพร

POLICY นโยบาย




นฤมล นราทร (2542) ไดจ าแนกกระบวนการเสรมสรางเครอขายออกเปนขนตอนตางๆ ดงน 1) ขนการตระหนกถงความจ าเปนในการสรางเครอขาย เปนขนตอนทผปฏบตงานหรอฝาย

จดการตระหนกถงความจ าเปนในการสรางเครอขาย เพอทจะท างานใหบรรลเปาหมาย รวมทงพจารณาองคกรตางๆ ทเหนวาเหมาะสมเขาเปนเครอขายในการท างาน ค าถามส าคญ ทจะเกดขนในขนตอนนกคอ

(1) จะเขารวมเปนเครอขายกบองคกรใด (2) จะไดรบประโยชน หรอจะตองสละประโยชนดานใดบางในการเขารวมเปนเครอขาย (3) ระยะเวลาในการเขารวมเปนเครอขายจะนานเทาใด ค าตอบส าหรบค าถามบางค าถามเหลาน อาจจะมการเปลยนแปลงเมอระยะเวลาในการ

ท างานผานไประยะหนงแลว 2) ขนการตดตอกบองคกรทจะเปนเครอขาย หลงจากทไดตดสนใจในองคกร ทเหนวา

เหมาะสมในการเขารวมเครอขาย กจะเปนขนตอนของการตดตอสมพนธเพอชกชวนใหเขารวมเปนเครอขายในการท างาน โดยการรวมเปนเครอขายจะเกดขนเมอองคกรมความตองการเหมอนกน และตองการกระท ากจกรรมตอบสนองความตองการเหมอนกน ดงนน จะตองสรางความคนเคย และการยอมรบ รวมทงความไววางใจระหวางกน เปนขนตอนของการปลกจตส านก โดยการใหขอมล แลกเปลยนขอมล และกระตนใหอยากแกปญหารวมกน อาจเรยกขนตอนนวาเปนขนตอนการเตรยมกลม หรอเตรยมเครอขาย (Pre-group)

3) ขนตอนการสรางพนธกรณรวมกน เปนขนตอนของการสรางความผกพนรวมกน ซงหมายถง การตกลงในความสมพนธตอกน ในขนตอนนองคกรเขาสการตกลงทจะท างานรวมกน ซงในการทจะท ากจกรรมรวมกนเพอตอบสนองความตองการหรอแกปญหา กลมองคกรจะตองมความรเพยงพอทจะท ากจกรรมได ดงนน จงตองเสรมความรทจ าเปน ซงอาจกระท าไดโดยแลกเปลยนความรภายในกลม หรอแลกเปลยนกบองคกรนอกกลม เชน ศกษาดงาน เชญวทยากร มาถายทอดเพมพนความร เปนตน อาจเรยกขนตอนนวา กลมศกษาเรยนร (Learning group) หากพจารณาในประเดนระดบการสรางเครอขายกเปนขนตอนของ Informal Co-operation

4) ขนตอนการพฒนาความสมพนธ เปนขนตอนทการสรางเครอขายปรากฏ ผลงานเปนรปธรรม เปนขนตอนของการเรมท ากจกรรมโดยใชทรพยากรรวมกน ขณะเดยวกน มการตกลงกนในเรองการบรหารจดการกลม ซงเรมตนดวยการก าหนดวตถประสงคของกลม ก าหนดกจกรรม จดวางขอตกลงในการท างาน ก าหนดบทบาทของสมาชก รวมทงสทธและหนาทของหวหนากลม ขนตอนนอาจเรยกวา ขนกลมกจกรรม (Action group) หากพจารณาในประเดนระดบการสรางเครอขาย กเรยกวาเปนระดบ Formal Agreement

หลงจากขนตอนการพฒนาความสมพนธ จะน าไปสการท ากจกรรมรวมกนแลวเมอผลงาน

เปนทปรากฏชด องคกรเครอขายรสกวาตนไดรบประโยชนจากการเขาเปนเครอขายความสมพนธของเครอขายจะแนนแฟนขนพรอมกบการเรยนรรวมกน การเรยนรรวมกนนอกจากจะเปนประโยชนตอการท างานของฝายปฏบตการแลว ยงเปนประโยชนตอการสรางความสมพนธดวย ความสมพนธทแนนแฟนอาจน าไปสการขยายตว ซงอาจปรากฏในรปของการขยายกจกรรม หรอการขยายกลมตามพนทหรอตามลกษณะกจกรรมในดานระดบการสรางเครอขาย ขนตอนนอาจอยในระดบการเขา “ลงทน” ในองคกรใหม (Minority Investment) และการจดตงองคกรใหมรวมกน (joint Venture)

ประหยด จตพรพทกษกล (2538) ไดสรปผลการศกษาเกยวกบกระบวนการเสรมสรางเครอขายและการถายทอดความรในเครอขายการเรยนรของชมชนเกยวกบเกษตรกรรมทางเลอกวา ม 2 รปแบบ คอ การถายทอดความรในรปแบบดงเดมทมมตทางวฒนธรรมของชมชนเรยนร ผานคตธรรมค าสอน ต านานค าบอกเลา นทาน เพลงพนบาน และพธกรรมตามวฒนธรรมประเพณของทองถน และการเรยนรในรปแบบใหมทเชอมสมพนธกบสถาบนภายนอกในรปแบบเวทชาวบาน การประชมสมมนา การจดฝกอบรม การศกษาดงาน เปนตน การถายทอดการเรยนรม 3 ขน ตงแตขนการคดวเคราะหทงปญหาและทางเลอก ขนแสวงหาความรและขนการลงมอปฏบตการ โดย




กระบวนการถายทอดการเรยนรจะไตไปตามระยะหางของความสมพนธทางสงคม และขอบเขตพนท 3 ระดบ คอ เครอขายระดบครอบครวและชมชน เครอขายระดบต าบลหรอลมน า และเครอขายระดบจงหวดและภาค

วมลลกษณ ชชาต (2540) ไดน าเสนอรปแบบของกระบวนการสรางเครอขาย การเรยนรในการอนรกษทรพยากรปาไม โดยเสนอใหเหนถงพฒนาการของการสรางเครอขายการเรยนรทประสบความส าเรจ มพฒนาการจากเครอขายระดบ คน-คน ไปส คน-กลม และกลม ซงมกระบวนการสรางเครอขายการเรยนร ดงน

1) การกอตวเรมจากการสรางผน า โดยอาจเปนผน าตามธรรมชาต ซงเกดจากภายในหรอภายนอกชมชน และไดรบการสนบสนนจากฝายตางๆ ใหเปนผน าในการแกปญหาของชมชน

2) การขยายและการเชอมประสาน เนนการสรางการรวมกลมใหเกดองคกร ชมชนทเขมแขง การรวมแกปญหา การเรยนรรวมกนอยางมปฏสมพนธ พฒนามาจากฐานความรเดม และสรางองคความรใหม โดยเชอมโยงภมปญญาเดมและวทยาการสมยใหม

3) การด ารงอย เนนใหสมาชกของเครอขายมการรวมกจกรรมการเรยนรอยางตอเนอง พฒนาศกยภาพของสมาชกในการเรยนร ปฏสมพนธและรวมแกปญหา ตลอดจนมการขยายพนทเครอขายทสนบสนนกจกรรม โดยมการวางแผนอยางมเปาหมาย

หากพจารณาถงประสบการณการท างานของนกพฒนาในการกระตนหรอสงเสรมใหเกดเครอขายจากประสบการณของศนยสงคมพฒนาทาแร -หนองแสง จงหวดสกลนคร พบวา มกระบวนการในการเสรมสรางเครอขาย โดยเรมจากการสงอาสาสมครเขาไปศกษาชมชนและเตรยมชมชนดวยการใหการศกษาอบรมในเรองแนวทางการท างานของศนยฯ โดยเนนการท างาน แนวศาสนาวฒนธรรมทถอ “คน” เปนศนยกลางของการพฒนา มใชเนนท “วตถ” และเมอศนยฯ พจารณา เหนวา กลมมศกยภาพและความพรอมจงตดสนใจใหการสนบสนนกจกรรมตามความตองการของกลม โดยชาวบานตองมสวนสมทบในการท ากจกรรมอยางกรณกลมธนาคารขาว ชาวบานตองรวมกนสราง “ฉางขาว” เสยกอน ซงเปนบทพสจนความรวมมอและน าใจของชาวบาน ตลอดจนการเลอก สรรบคคลทจะมาเปนคณะกรรมการรบผดชอบการด าเนนงานของกลม และถาหากขาวของกลมไมเพยงพอ ชาวบานสามารถขอรบการสนบสนนจากศนยฯ ได และเมอกลมและชาวบานเตบโตขนในระดบหนง ศนยฯ จงเรมปรบบทบาทหนาทของตวเองมาเปนผกระตนส านกในการชวยเหลอชาวบานท ดอยโอกาสกวาใหกบกลม โดยผานการพบปะแลกเปลยนประสบการณ การเยยมชมงาน ตลอดจนงานบญตางๆ นอกจากนศนยฯ ยงท าหนาทประสานและเชอมโยงระหวางชาวบานกบองคกรเงนทน สวนการด าเนนการตางๆ ขนอยกบการตดสนใจของชาวบานเปนส าคญ

สวนรปแบบการขยายเครอขายทศนยฯ ใชกคอ การใหชาวบานทเปรยบเสมอน “แมขาย” เปนตวเผยแผและกระจายงานของศนยฯ กลาวคอ “กลมเกา” หรอ “กลมรนพ” มบทบาทในการเตรยม “กลมใหม” หรอ “กลมนอง” โดยการใหค าแนะน า-ปรกษา-อบรม ตลอดจนการใหแนวคดในการท างาน และเสรมสรางก าลงใจใหกลมใหมฟนฝาอปสรรคไปไดอยางงดงาม

นอกจากประสบการณของศนยสงคมพฒนาขางตน ในหนงสอเรอง พฒนาการ และบทเรยนงานพฒนาขององคกรพฒนาเอกชนภาคเหนอ (2541) ไดมการน าเสนอบทเรยนกระบวนการ สรางเครอขายรณรงคดาน อบต. แสดงใหเหนถงกระบวนการท างานขององคกรพฒนาเอกชนวา เปาหมายไมไดอยทเพยง อบต. อยางเดยว แตจะมงสความเปน “ประชาคม” โดยมงให อบต. เปนเวท ในการแกไขปญหา จงมงสรางความเขมแขงใหแกกลมคนดอยโอกาสใหมอ านาจในการตอรอง และจากการท อบต.คอ โครงสรางทอยภายในระบบรฐ ดงนน กจกรรมการแกไขปญหาและตอบสนอง ความตองการของประชาชนทผานมา อบต. จะเปนทยอมรบของทกฝายได การสงเสรมบทบาทใหประชาชนเขาไปมสวนรวมใน อบต. จงเปนประเดนหลกส าคญ ยทธศาสตรในการท างานกคอ การปลก จตส านกของชมชนตางๆ ใหเกดความเชอมนในตนเอง และเกดความตระหนกในสทธและศกดศร ของกลม องคกรชมชน เพอมสวนรวมในการพฒนาทองถนไดอยางมประสทธภาพ ดวยการสงเสรมกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมใหกบกลมตางๆ ในชมชน โดยมกระบวนการพฒนาศกยภาพ ผน าและกลม




ดงนน อาจสรปไดวา การสรางเครอขายสามารถท าไดหลายวธ ภายใตแนวคดและทฤษฏตางๆ อยางไรกตาม การสรางและพฒนาเครอขาย ควรมความเขาใจเบองตนวาจรงๆ แลวเครอขาย เปนความสมพนธระหวางบคคล กลม องคกร โดยทมตอกน โดยมการแลกเปลยนทรพยากรกนทง ขอมลขาวสาร การบรการ และค าแนะน า ฯลฯ กอใหเกดสายสมพนธ ระหวางกนและกนได โดยมกระบวนการสอสาร เปนเครองมอในการสรางและพฒนาความสมพนธ การเกดของเครอขายเกดจากการทบคคล หรอกลม/องคกรไดมโอกาสตดตอสอสารเพอแลกเปลยนเรยนร และเพอการสนบสนนใหเกดการท างานทมประสทธภาพ บรรลเปาหมายทบคคล กลม และองคกรก าหนดไว ขอสงเกตทส าคญประการหนง คอ การเปนเครอขายทเขมแขงนน ไมจ าเปนจะตองมความสมพนธกนแนนแฟน แตถาสามารถถายทอดความร และประสบการณซงกนและกนอยางสม าเสมอ กสามารถชวยใหการท างานของเครอขายเปนไปดวยความราบรน อยางไรกตามอาจเกดปญหาในการด าเนนงานของเครอขายหลกๆ กคอ การขาดเงนทนสนบสนนการด าเนนกจกรรมใหตอเนอง ตลอดจนการขาดความชดเจนในกระบวนการท างาน รวมทงผน าทมความสามารถและมวสยทศน เปนตน

10. ระดบความพรอมเทคโนโลย (เฉพาะเปาหมายท 1) 10.1 ระดบความพรอมเทคโนโลยทมอยในปจจบน (เลอกความสอดคลองสงสดเพยงหวขอเดยวเทานน)

Basic Research

Basic principles observed and reported

Concept and/or application formulated

Concept demonstrated analytically or experimentally

Prototype Development

Key elements demonstrated in laboratory environments

Key elements demonstrated in relevant environments

Representative of the deliverable demonstrated in relevant environments

Pre-commercial Demonstration/Product Development and Commercialisation

Final development version of the deliverable demonstrated in operational

environment

Actual deliverable qualified through test and demonstration

Operational use of deliverable

10.2 ระดบความพรอมเทคโนโลยทจะเกดขนถางานประสบความส าเรจ (เลอกความสอดคลองสงสดเพยงหวขอเดยวเทานน)

Basic Research




Basic principles observed and reported

Concept and/or application formulated

Concept demonstrated analytically or experimentally

Prototype Development

Key elements demonstrated in laboratory environments

Key elements demonstrated in relevant environments

Representative of the deliverable demonstrated in relevant environments

Pre-commercial Demonstration/Product Development and Commercialisation

Final development version of the deliverable demonstrated in operational

environment

Actual deliverable qualified through test and demonstration

Operational use of deliverable

11. ศกยภาพทางการตลาดของเทคโนโลยและนวตกรรมทจะพฒนา (เฉพาะเปาหมายท 1 หากระบเปนตวเลขได โปรดระบ)

11.1) ขนาดและแนวโนมของตลาด/โอกาสทางการตลาด …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11.2) ความสามารถในการแขงขน (คแขง/ตนทน) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 12. วธการด าเนนการวจย 1. ประชากร

ผวจยไดแบงประชากรทศกษาออกเปน 2 กลม คอ 1.1 การวจยเชงคณภาพ (qualitative research) โดยการใชกระบวนการ (focus group) โดย

ประชากรกลมตวอยาง คอ ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ 2 คน รวม 24 คน 1.2 การวจยเชงปรมาณ (quantitative research) โดยใชประชากรกลมตวอยาง คอ ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ 10 คน รวม 120 คน 4. การวเคราะหขอมล และสถตทใช




4.1. การวจยเชงปรมาณ เกณฑการแปลคะแนน การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ เมอเกบขอมลและรวบรวมขอมลแลว ผวจยจะน ามาศกษาและแปรผลรวมทงวเคราะหตามระเบยบวธวจยตอไป และแบบสอบถามทผานการตรวจเชคความครบถวนและความสอดคลองแลว จะถกน าไปลงรหส และประมวลผลโดยโปรแกรมคอมพวเตอร โดยเฉพาะแบบสอบถามทเปนแบบมาตราสวน ประมาณคา (Rating Scale) 4.2 การวจยเชงคณภาพ เปนขอมลทไดจากการวจยเชงปรมาณทผานกระบวนการแลว การสนทนากลมในประเดนตาง ๆ เกยวกบการจดการความรมาวเคราะห มาตความหมาย และบรรยายในเชงพรรณนา เนองจากขอมลสวนใหญเปนขอมลดบอยในรปแบบของการบนทกค าสนทนาดวยขอมลเสยง การจดบนทกทไมเปนระเบยบ และเปนภาษาพดทไมสละสลวย ผวจยจงไดน าขอมลดงกลาวมาเขยน เพอความสอดคลองกบวตถประสงคในการศกษา และก าหนดประเดนทส าคญไดอยางถกตองและนาเชอถอ ซงเปนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ เพอใหไดองคความรเกยวกบการบรหารจดการน าทเหมาะสม

สถตทใชในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ไดแก ความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาต าสด คาสงสด และการจดอนดบ 13. เอกสารอางองของโครงการวจย ชชวาลย วงษประเสรฐ. (2536). การศกษาผใชและความตองการใชสารนเทศ : ทศนะจากงานวจย. ใน

การประชมทางวชาการประจ าปของสมาคมหองสมดแหงประเทศไทยฯ เรอง บรการสารนเทศสนองความตองการของผใชจรงหรอ. กรงเทพมหานคร : สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย.

ชาภพ พนธแพ. (2554). ผน ากบการจดการการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: แอคทฟ พรนท. เซอรโต, ซามเอล ซ. (2549). การจดการสมยใหม. (พชน นนทศกด, ปยะพนธ ปงเมอง, และสมศร ศรไหวประพนธ, ผ

แปลและเรยบเรยง). พมพครงท 9. กรงเทพฯ: เพยรสน เอดดเคชน อนโดไชนา. ธวชชย สตยสมบรณ. (2549). วฒนธรรมองคการทพงประสงคของวทยาลยการสาธารณสขสรนธร สถาบนพระบรม

ราชชนก กระทรวงสาธารณสข. ดษฎนพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑตการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา.

น าทพย วภาวน. (2553). มตดานการจดการสารสนเทศ ใน แนวการศกษาชดวชามตสารสนเทศศาสตร. หนา 32-34. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

____________. (2554). การจดการองคการสารสนเทศ ใน ประมวลสาระชดวชาการจดการขนสงส าหรบองคการ สารสนเทศ หนวยท 1-8. หนา 1-42. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พรนภา แสงด. (2552). วฒนธรรมสารสนเทศของสถาบนอดมศกษาไทย. ดษฎนพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

พรนภา แสงด, เยาวลกษณ อภชาตวลลภ และล าปาง แมนมาตย. (2553). วฒนธรรมสารสนเทศของสถาบนอดมศกษาไทย. สารสนเทศศาสตร. (28), 1 (มกราคม - เมษายน): 33-49.

พทยา บวรวฒนา. (2540). ทฤษฎองคการสาธารณะ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. รจเรขา วทยาวฑฒกล. (2553). การจดการสารสนเทศ (Information management). [ออนไลน]. เขาถงเมอ 9

เมษายน 2558, เขาถงไดจาก http://srp32782.blogspot.com/2016/06/blog-post_88.html. รงสรรค ประเสรฐศร. (2556). พฤตกรรมองคกร. นนทบร: กรนแอปเปล กราฟฟค พรนตง. วนชย มชาต. (2551). ผน าองคกรแหงยค. กรงเทพฯ: บสซเดย. __________. (2551). พฤตกรรมการบรหารองคการสาธารณะ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: วรช สงวนวงศวาน (2546). การจดการและพฤตกรรมองคการ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. สมยศ นาวการ. (2547). การบรหาร: การพฒนาองคการและการจงใจ. กรงเทพฯ: บรรณกจ ____________. (2543). การบรหารและพฤตกรรมองคการ (ฉบบปรบปรงใหม). พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรรณกจ.




____________. (2539). ทฤษฎองคกร. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสามคคสาร. สญญา สญญาววฒน (2549). ทฤษฎและกลยทธการพฒนาสงคม. พมพครงท 6 (ฉบบปรบปรง). กรงเทพฯ :

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สนทร วงศไวศยวรรณ. (2540). วฒนธรรมองคกร. กรงเทพฯ: โฟรเพซ. อารย ชนวฒนา. (2545) พฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ. ในประมวลสาระชดวชาการจดเกบ

และการคนคนสารสนเทศ เลม 3 หนวยท 13. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช Chepailtis, E. (1997). Information ethics across information culture. [Online]. Available from

http://www.lib.umi.com/dissertation/fullcit/9214112. Choo, W. C., Bergeron, P., Detlor, B., & Heaton, L. (2008). Information culture and information use: an exploratory study of three

organizations. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 59(5):792–804. DOI: 10.1002/asi.20797.

Choo, C. W. (2002). Information management for the intelligent organization: the art of scanning the environment. 3rd ed. New Jersey: Information Today.

_________. (2006). The knowing organization: how organizations use information to construct meaning, create knowledge, and make decisions. 2nd ed. New York, NY: Oxford University Press.

Correia, Z. & Wilson, T.D (2001). Factors influencing environmental scanning in the organizational context. [Online]. Information Research, 7 (1). Retrieved 30 November 2015, from http://InformationR.net/ir/7-1/paper121.html.

Correria, Z., & Wilson, T.D. (1997). Scanning the business environment for information: a grounded theory approach. [Online]. Information Research, 2(4): 1-10. Retrieved 1 December 2015, from http://www.informationr.net/ir/2-4/paper21.html

Curry, A. and Moore, C. (2003). Assessing information culture - an exploratory model. International Journal of Information Management. 23: 91–110. doi:10.1016/S0268-4012(02)00102-0.

Davenport, Thomas H. (2000). Putting the I in IT. In Donald A. Marchand, Thomas H. Davenport and Tim Dickson (Eds.), Mastering Information Management. London: Prentice Hall, pp. 5-9

Davenport, T., H., & Prusak, L. (1997). Information ecology: mastering the information and knowledge environment. New York, USA: Oxford University Press.

Douglas, J. (2010). The identification, development and application of information culture in the Western Australian public sector. Doctoral thesis, Faculty of Computing, Health and Science, Edith Cowan University, Joondalup.

Ginman, M. (1993). Information culture and business performance. Institution for biblioteksvetenskap och informatik, Abo. Grimshaw, A. (1995). Information culture and business performance. Hatfield, UK: University of Hertfordshire Press Hoglund, L., (1998). A case study of information culture and organizational climates. [Online]. Swedish Library Research, 34 : 73-86.

Retrieved 25 November 2015, from http://bada.hb.se/bitstream/2320/6858/1/h%C3%B6glund_a_case_study_of_information.pdf.

Marchand, D. A., Kettinger, W. J. & Rollins, J. (2000). Information orientation: people, technology and the bottom line. Sloan Management Review, 42(3), pp. 69-80.

Martin, V. A., Lycett, M. & Macredie, R. (2003). Exploring the Gap between Business and IT: an Information Culture Approach. [Online]. Retrieved on 2013, 08,09. from www.vits.org/konferenser/alois2003/html/6895.pdf.

Mueller, J. (2013). A specific knowledge culture: Cultural antecedents for knowledge sharing between project teams. [Online]. European Management Journal. From http://dx.doi.org/10.1016/j.emj.2013.05.006

Oliver, G. (2003). Cultural dimensions of information management. Journal of Information & Knowledge Management. 2(1): 53-61. ________. (2008). Information culture: exploration of differing values and attitudes to information in organisations. Journal of

Documentation, 64(3): 363-385. ________. (2004). Investigating information culture: a comparative case study research design and methods. Archival Science. 4,(3):

287–314 ________. (2011). Organizational culture for information managers. Oxford: Chandos Publishing. Oliver, G. & Foscarini, F. (2013). Records management and information culture: tackling the people problem. Facet Publishing. Ramírez L, E. (2003). Information literacy to improve or create reading and information culture. [Online]. Presentado en International

Conference on Information Literacy Experts (versióninglés-español), UNESCO, 17. Disponible en: Retrieved 20 November 2014, from http://www.nclis.gov/libinter/infolitconf&meet/papers.html.

Svärd, P. (2014). The impact of information culture on information/records management: A case study of a municipality in Belgium. Records Management Journal. 24(1): 5-21.

Wilson, T.D. (2000). Human Information Behaviour. Informing Science. 3(2): 49-55.




Zheng, Y. (2005). Information Culture and Development: Chinese Experience of E-Health. Proceedings of the 38th Hawaii International Conference on System Sciences.

Jutatip Chanlun, Namtip Wipawin, Warat Karuchit and Kasitithorn Pooparadai. (2017). “The Factors Affecting Information Culture in Thai Public Television Stations.” Proceedings of Korean Library and Information Science Society. 26-27 May, 2017, Kongju National University. Gongju, Korea.

Namtip Wipawin and Pawinee Sanchon (2015) Information Culture in Thai Public Libraries. In Proceedings of International Conference on Humanities and Social Sciences 1st ICHS 2015 “Learning in the 21st Century: Perspectives in the Humanities ans Social Sciences. 26-27 August 2015. Rajabhat Mahasarakham University, Mahasarakham, Thailand : 373-380.

Namtip Wipawin, Eero Sormunen, and Juthatip Chunlun (2015) Information Culture in Finnish Public Libraries. In Proceedings of the 16th General Conference of Congress of Southeast Asian Librarians(CONSAL XVI ) “ASEAN Aspirations: Libraries for Sustainable Advancement” - Bangkok International Trade and Exhibition Centre (BITEC) Bang-Na, Bangkok, Thailand – 10-13 June 2015 : 32.

Jutatip Chanlun, Namtip Wipawin and Eero Sormunen. (2015). Information Culture in Media Organizations:A Case Study of Thai Public Televisions. European Conference on Information Literacy (ECIL 2015) 19 October 2015. Tallinn University, Estonia 14. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

เกดกระบวนการสรางเครอขาย และน ากลไกจากการวจยน าแผนการบรหารจดการเครอขายการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน และเปนแนวทางในการขบเคลอนเครอขายตอไป การน าไปใชประโยชนในดาน ดานสงคมและชมชน ผทน าผลการวจยไปใชประโยชน

ผใช การใชประโยชน หอสมดแหงชาตและหองสมดประชาชน ไดแนวทางในการพฒนาเครอขาย ไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

ในการการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน - ไดแลกเปลยนทรพยากร รวมกนแลวเกดพลงการบรหารจดการตนเองและกลม

ภาครฐ - สงเสรมเปนกลม หรอรวมเปนเครอขาย 15. แผนการถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมาย 15.1 การสมมนาเพอน าเสนอขอมล 15.2 การน าเสนอผลการวจยในทประชมสมมนาวชาการ

16. ระยะเวลาการวจย ระยะเวลาโครงการ 1 ป 0 เดอน




วนทเรมตน 1 ตลาคม 2561 วนทสนสด 30 กนยายน 2562 แผนการด าเนนงานวจย (ปทเรมตน – สนสด)

ป(งบประมาณ) กจกรรม ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

รอยละของกจกรรมใน

ปงบประมาณ

2562 การพฒนาเครอขายการการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน - ประชมเครอขาย

x

10

2562 - สมมนาเชงปฏบตการแบบมสวนรวม x 10 2562 - การศกษาดงาน x 10 2562 - การจดการเรยนร x x x x 30 2562 - ประชมสญจรสมาชกเครอขาย x x x 20 2562 - สมมนาเชงปฏบตการแบบมสวนรวม x 20

รวม 100 17. งบประมาณของโครงการวจย

17.1 แสดงรายละเอยดประมาณการงบประมาณตลอดโครงการ (กรณของบประมาณเปนโครงการตอเนอง ระยะเวลาด าเนนการวจยมากกวา 1 ป ใหแสดงงบประมาณตลอดแผนการด าเนนงาน)

ปทด าเนนการ ปงบประมาณ งบประมาณทเสนอขอ ปท 1 2562 1,431,175 รวม 1,431,175

17.2 แสดงรายละเอยดประมาณการงบประมาณปทเสนอขอ

ประเภทงบประมาณ รายละเอยด งบประมาณ (บาท) งบบคลากร -คาจางผชวยนกวจย วฒปรญญาตร 1 คน

ระยะเวลา 4 เดอน ๆ ละ 15,000 บาท รวมเปนเงน 60,000 บาท

60,000

งบด าเนนการ : คาตอบแทน 1.คาตอบแทนคณะนกวจย 186,675 บาท 2.คาตอบแทนการปฏบตงานนอกเวลา ราชการ 60 วน ๆ ละ 420 บาท 25,200 บาท 3. คาพมพรายงานการวจยและเครองมอวจยเหมาจาย 10,000 บาท

221,875

งบด าเนนการ : คาใชสอย 1.กจกรรมสมมนาจดท าแผนและเครอขาย ณ จงหวดอตรดตถ 500,250 บาท 1) คาเบยเลยง 250 บาท*3 คน*3วน*1ครง 2,250 บาท 2) คาเชาทพก 1,000 บาท*3 คน*2วน*1ครง 6,000 บาท

1,149,300




ประเภทงบประมาณ รายละเอยด งบประมาณ (บาท) 3) คาพาหนะจากบานพก-มสธ. คนละ 500 บาท 3 คน 1,500 บาท 4) คาเชารถตพรอมน ามนเชอเพลง วนละ 3,500 บาท*3วน*1ครง 10,500 บาท 5) คาพาหนะส าหรบผเขารบการสมมนา 12 แหง ๆ ละ 2 คน คนละ 2,000 บาท 48,000 บาท 6) คาทพก 12 แหง ๆ ละ 2 คน คนละ 500 บาท 2 คน 24,000 บาท 7) คาอาหาร 12 แหง ละ 2 คน คนละ 500 บาท 1 วน 12,000 บาท 8) เอกสารประกอบฯ 12 แหงๆละ 2,000 บาท 24,000 บาท 9) วสดอปกรณ 12 แหงละ 1,000 บาท12,000 บาท 10) คาจดท าฐานขอมลระบบสารสนเทศ 12ชมชน ชมชนละ 30,000 บาท 360,000 บาท 2. กจกรรมประชมสญจรเครอขาย 573,750 บาท 1) คาเบยเลยง 250 บาท*3 คน*3วน*5ครง 11,250 บาท 2) คาเชาทพก 1,000 บาท*3 คน*2วน*5ครง 30,000 บาท 3) คาพาหนะจากบานพก-มสธ. คนละ 500 บาท 3 คน 5 ครง 7,500 บาท 4) คาเชารถตพรอมน ามนเชอเพลง วนละ 3,500 บาท*3วน*5ครง 52,500 บาท 5) คาพาหนะ 12 ชมชน ๆ ละ 2 คน คนละ 2,000 บาท 5 ครง 240,000 บาท 6) คาทพก 12 ชมชน ๆ ละ 2 คน คนละ 500 บาท 2 คน 5 ครง 120,000 บาท 7) คาอาหาร 12 ชมชน ๆ ละ 2 คน คนละ 500 บาท 1 วน 5 ครง 60,000 บาท 8) คาเชารถตพรอมน ามนเชอเพลง วนละ 3,500 บาท 3 คน 5 ครง 52,500 บาท 3. คาบรหารโครงการ (คาโทรศพท ไปรษณย ฯลฯ) 15,000 บาท 4. คาวสดส านกงาน 10,000 บาท 5. คาแปลบทคดยอ 800 บาท




ประเภทงบประมาณ รายละเอยด งบประมาณ (บาท) 6. คาส าเนาเอกสาร 5,000 บาท 7. คาท าเลมรายงานฉบบราง (20 เลม ๆ ละ 200 บาท จ านวน 3 ครง) 12,000 บาท 8. คาท าเลมรายงานฉบบสมบรณ (50 เลม ๆ ละ 250 บาท) 12,500 บาท 9. คาวเคราะหผลขอมลดวยคอมพวเตอร 20,000 บาท

รวม (หนงลานสแสนสามหมนหนงพนหนงรอยเจดสบหาบาทถวน)

1,431,175

17.3 เหตผลความจ าเปนในการจดซอครภณฑ (พรอมแนบรายละเอยดครภณฑทจะจดซอ)

ชอครภณฑ

ครภณฑทขอสนบสนน ลกษณะการใชงานและความจ าเปน

การใชประโยชนของครภณฑนเมอ

โครงการสนสด

สถานภาพ ครภณฑใกลเคยงทใช ณ ปจจบน

(ถาม)

สถานภาพการใชงาน ณ ปจจบน

ไมมครภณฑน ไมมครภณฑน

18. ผลผลต (Output) จากงานวจย

ผลงานทคาดวาจะไดรบ รายละเอยดของ

ผลผลต

จ านวนนบ หนวยนบ

ระดบ ความ ส าเรจ

ป 2562

ป 2563

ป 2564

ป 2565

ป 2566 รวม

1. ตนแบบผลตภณฑ โดยระบ ดงน 1.1 ระดบอตสาหกรรม ตนแบบ Primary

Result

1.2 ระดบกงอตสาหกรรม ตนแบบ Primary Result

1.3 ระดบภาคสนาม ตนแบบ Primary Result

1.4 ระดบหองปฏบตการ ตนแบบ Primary Result

2.ตนแบบเทคโนโลย โดยระบ ดงน

2.1 ระดบอตสาหกรรม ตนแบบ Primary Result

2.2 ระดบกงอตสาหกรรม ตนแบบ Primary Result

2.3 ระดบภาคสนาม ตนแบบ Primary Result

2.4 ระดบหองปฏบตการ ตนแบบ Primary Result

3. กระบวนการใหม โดยระบ ดงน 3.1 ระดบอตสาหกรรม กระบวน

การ Primary Result

3.2 ระดบกงอตสาหกรรม กระบวนการ

Primary Result

3.3 ระดบภาคสนาม กระบวนการ

Primary Result

3.4 ระดบหองปฏบตการ กระบวนการ

Primary Result

4.องคความร (โปรดระบ)





ผลผลต



ป 2562

ป 2563

ป 2564

ป 2565

ป 2566 รวม

4.1 ไดรปแบบวธการสรางเครอขาย

1 1 เรอง

Primary Result

4.2 กระบวนการสรางเครอขาย

1 1 เรอง

Primary Result

4.3 แผนของเครอขาย 1 1 เรอง Primary Result

4.4 แนวทางการขบเคลอนเครอขาย

1 1 เรอง

Primary Result

4.5 ปจจยความส าเรจในการขบเคลอน

1 1 เรอง

Primary Result

5. การใชประโยชนเชงพาณชย 5.1 การถายทอดเทคโนโลย

ครง

Primary Result

5.2 การฝกอบรม ครง Primary Result

5.3 การจดสมมนา ครง Primary Result

6. การใชประโยชนเชงสาธารณะ 6.1 การถายทอดเทคโนโลย

ครง

Primary Result

6.2 การฝกอบรม 1 1 ครง Primary Result

6.3 การจดสมมนา ชมชนไดเรยนร ตระหนกเขามามสวนรวมและแลกเปลยนเรยนรในการจดการวฒนธรรมสารสนเทศเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

4 4

ครง

Primary Result

7. การพฒนาก าลงคน 7.1 นศ.ระดบปรญญาโท คน Primary

Result 7.2 นศ.ระดบปรญญาเอก

ภาวณ แสนชนม 1 1 คน Primary Result

7.3 นกวจยหลงปรญญาเอก

ประสทธชย เลศรตนเคหกาล

1 1 คน Primary Result

7.4 นกวจยจากภาคเอกชน ภาคบรการและภาคสงคม

คน Primary Result

8. ทรพยสนทางปญญา ไดแก สทธบตร/ลขสทธ/เครองหมายการคา/ความลบทางการคา เปนตน (โปรดระบ) 8.1 ............... เรอง Primary

Result 8.2 ............... เรอง Primary

Result 8.3 ............. เรอง Primary

Result 9. บทความทางวชาการ 9.1 วารสารระดบชาต บทความจากการพฒนา

เครอขายวฒนธรรมสารสนเทศ

1 1 เรอง

Primary Result

9.2 วารสารระดบนานาชาต

เรอง

Primary Result





ผลผลต



ป 2562

ป 2563

ป 2564

ป 2565

ป 2566 รวม

10. การประชม/สมมนาระดบชาต 10.1 น าเสนอแบบปากเปลา

บทความจากการพฒนาเครอขายวฒนธรรมสารสนเทศ

1 1 ครง

Primary Result

10.2 น าเสนอแบบโปสเตอร

1 1 ครง

Primary Result

11. การประชม/สมมนาระดบนานาชาต 11.1 น าเสนอแบบปากเปลา

1 1 ครง

Primary Result

11.2 น าเสนอแบบโปสเตอร

1 1 ครง

Primary Result

19. ผลลพธ (Outcome) ทคาดวาจะไดตลอดระยะเวลาโครงการ

ชอผลลพธ ประเภท ปรมาณ รายละเอยด กระบวนการสรางเครอขาย เชงปรมาณ 1 ชด ผแทนหองสมดประชาชนทมแนว

ปฏบตทด 12 แหง ๆ คน 2 คนรวม 24 คน

แผนของเครอขาย เชงปรมาณ 1 ชด ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ คน 2 คนรวม 24 คน

แนวทางการขบเคลอนเครอขาย เชงปรมาณ 1 ชด ผแทนหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด 12 แหง ๆ คน 10 คนรวม 120 คน

เครอขายการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศทเสรมสรางวฒนธรรมการอาน

เชงปรมาณ 1 เครอขาย เครอขายทเกดจากการรวมตวของหองสมดประชาชนทมแนวปฏบตทด

20. ผลกระทบ (Impact) ทคาดวาจะไดรบ (หากระบเปนตวเลขได โปรดระบ)

ชอผลงาน ลกษณะผลงาน กลมเปาหมาย / ผใชประโยชน

ผลกระทบทคาดวาจะไดรบ

เครอขายการจดการความรการพฒนาวฒนธรรมสารสนเทศเพอสรางเสรมวฒนธรรมการอาน

เปนการรวมตวของชมชนกนเปนเครอขายทเกดจากความตระหนกโดยมรปแบบการบรหารจดการเครอขายทชดเจน เปนการรวมตวของชมชนกนเปนเครอขายทเกดจากความตระหนกโดยมรปแบบการบรหารจดการเครอขายทชดเจนในการสงเสรมการพฒนาเครอขายภาค

ชมชน และเครอขาย สถาบนการศกษา

ไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนกอใหเกดความสมพนธอนด - ไดรปแบบในการสงเสรมการพฒนาเครอขายภาคประชาชน - ไดขอมลเพอก าหนดนโยบาย ยทธศาสตร แผนงาน/โครงการทเกยวของทเกดจากความตองการของภาคประชาชนโดยแทจรงท าใหรฐประหยดงบประมาณและเวลาในการ




ชอผลงาน ลกษณะผลงาน กลมเปาหมาย / ผใชประโยชน

ผลกระทบทคาดวาจะไดรบ

ประชาชนเพอก าหนดนโยบาย ยทธศาสตร แผนงาน/โครงการทเกยวของทเกดจากความตองการของภาคประชาชนโดยแทจรง

สงเสรม สนบสนนการบรหารจดการน าของภาคประชาชน

21. การตรวจสอบทรพยสนทางปญญาหรอสทธบตรทเกยวของ

ไมมการตรวจสอบทรพยสนทางปญญา และ/หรอ สทธบตรทเกยวของ ตรวจสอบทรพยสนทางปญญาแลว ไมมทรพยสนทางปญญา และ/หรอ สทธบตรทเกยวของ ตรวจสอบทรพยสนทางปญญาแลว มทรพยสนทางปญญา และ/หรอ สทธบตรทเกยวของ รายละเอยดทรพยสนทางปญญาทเกยวของ

หมายเลขทรพยสนทางปญญา

ประเภททรพยสน ทางปญญา

ชอทรพยสนทางปญญา ชอผประดษฐ ชอผครอบครอง

สทธ

22. มาตรฐานการวจย มการใชสตวทดลอง

มการวจยในมนษย มการวจยทเกยวของกบงานดานเทคโนโลยชวภาพสมยใหม มการใชหองปฎบตการทเกยวกบสารเคม

23. หนวยงานรวมลงทน รวมวจย รบจางวจย หรอ Matching fund

ประเภท ชอหนวยงาน/บรษท แนวทางรวมด าเนนการ การรวมลงทน จ านวนเงน

(In cash (บาท))

ภาคการศกษา (มหาวทยาลย/สถาบนวจย)

ไมระบ

ภาคอตสาหกรรม (รฐวสาหกจ/บรษทเอกชน)

ไมระบ

*กรณมการลงทนรวมกบภาคเอกชน ใหจดท าหนงสอแสดงเจตนาการรวมทนวจยพฒนาประกอบการเสนอขอ 24. สถานทท าการวจย

ในประเทศ/ตางประเทศ

ชอประเทศ/จงหวด

พนททท าวจย ชอสถานท พกดสถานท GPS (ถาม) ละตจด ลองจจด

ในประเทศ นนทบร ส านกงาน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ในประเทศ พษณโลก ภาคสนาม อ าเภอเมอง




ในประเทศ/ตางประเทศ


พนททท าวจย ชอสถานท พกดสถานท GPS (ถาม) ละตจด ลองจจด

ในประเทศ เชยงใหม ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ อตรดตถ ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ นครศรธรรมราช ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ สราษฎรธาน ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ เพชรบร ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ สกลนคร ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ อบลราชธาน ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ ขอนแกน ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ กรงเทพมหานคร ภาคสนาม ในประเทศ นครปฐม ภาคสนาม อ าเภอเมอง ในประเทศ ระยอง ภาคสนาม อ าเภอเมอง

*องศาทศนยม (DD)

25. สถานทใชประโยชน ในประเทศ/ตางประเทศ


ชอสถานท พกดสถานท GPS (ถาม)

ละตจด ลองจจด ในประเทศ นนทบร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ในประเทศ พษณโลก อ าเภอเมอง ในประเทศ เชยงใหม อ าเภอเมอง ในประเทศ อตรดตถ อ าเภอเมอง ในประเทศ นครศรธรรมราช อ าเภอเมอง ในประเทศ สราษฎรธาน อ าเภอเมอง ในประเทศ เพชรบร อ าเภอเมอง ในประเทศ สกลนคร อ าเภอเมอง ในประเทศ อบลราชธาน อ าเภอเมอง ในประเทศ ขอนแกน อ าเภอเมอง ในประเทศ กรงเทพมหานคร ในประเทศ นครปฐม อ าเภอเมอง ในประเทศ ระยอง อ าเภอเมอง

*องศาทศนยม (DD)

26. การเสนอขอเสนอหรอสวนหนงสวนใดของงานวจยนตอแหลงทนอน หรอเปนการวจยตอยอดจากโครงการวจยอน ม ไมม

หนวยงาน/สถาบนทยน ......................................................................................................... .................... ชอโครงการ ................................................................................... ..........................................

ระบความแตกตางจากโครงการน ............................................................................................................................. ....................................................... ............................................................................................................................. ..................................................... ............................................................................ ................................................................................... ...................




สถานะการพจารณา ไมมการพจารณา โครงการไดรบอนมตแลว สดสวนทนทไดรบ .......... % โครงการอยระหวางการพจารณา

27. ค าชแจงอน ๆ (ถาม) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 28. ลงลายมอชอ หวหนาโครงการวจย พรอมวน เดอน ป

ลงชอ................................................. (อาจารย ดร.ประสทธชย เลศรตนเคหกาล)

หวหนาโครงการวจย

วนท...9..... เดอน ...ตลาคม.... พ.ศ. ...2560..




หหวหนนาโครงการ

ประวหตตสสวนตหว :

ชชชอ - นามสกกล อ.ดร. ประสสทธสชชย เลสศรชตนเคหกาล

Prasittichai Lertratanakekarn

วชน/เดชอน/ปปเกสด 26 กชนยายน 2518

หนนวยงานสชงกชด กรมศสลปากร

ททชอยยนททชสามารถตสดตนอไดดสะดวก 79 หมยน 6 ต. บดานทาน อ. บดานลาด จ. เพชรบกรท 76150 เขตพระนคร กรกงเทพมหานคร

032488302 โทรศชพทท/โทรสาร

มชอถชอ

อทเมลท

089-085-1476

[email protected]

ประวหตตการศศกษา

พ.ศ. 2559 ปรสญญาเอก สารสนเทศศาสตรท มหาวสทยาลชยสกโขทชยธรรมาธสราช

ประวหตตการททางาน

สาขาวตชาการทททมทความชทานาญพตเศษ

ประสบการณณทททเกททยวขนองกหบการดทาเนตนการวตจหย

หหวหนนาโครงการ

การพชฒนารยปแบบการจชดการคชมภทรทใบลานในประเทศไทยพ.ศ. 2558

โครงการวตจหยทททอยยสระหวสางดทาเนตนการ

ชชชอโครงการ

แหลนงทกน

ตตาแหนนง

วชนททชสสสนสกด

ผยนรสวมวตจหย


ชชชอ - นามสกกล รศ. ภาวสณท แสนชนมท

phawinee Saenchon

วชน/เดชอน/ปปเกสด 13 มกราคม 2515

หนนวยงานสชงกชด มหาวสทยาลชยราชภชฏสกลนคร

ททชอยยนททชสามารถตสดตนอไดดสะดวก

โทรศชพทท/โทรสาร

มชอถชอ

อทเมลท

0862191792

[email protected]






ชชชอโครงการ




ผยนรสวมวตจหย


ชชชอ - นามสกกล นาง ชชชนส ชชยสวชสดสด

chatchani chaisawas

วชน/เดชอน/ปปเกสด 28 กชนยายน 2527

หนนวยงานสชงกชด มหาวสทยาลชยสกโขทชยธรรมาธสราช

ททชอยยนททชสามารถตสดตนอไดดสะดวก 9/9 หมยน 9 สถาบชนวสจชยและพชฒนา อาคารวสชาการ 3 ชชสน 2 มหาวสทยาลชยสกโขทชยธรรมาธสราช ต.บาง

พยด อ.ปากเกร 11120

02-5047591 โทรศชพทท/โทรสาร

มชอถชอ

อทเมลท

090-968-2639

[email protected]


พ.ศ. 2556 ปรสญญาตรท วสชาคอมพสวเตอรทธกรกสจ มหาวสทยาลชยปทกมธานท


พ.ศ. 2556 - 2559 เจดาหนดาททชบชณฑสตศศกษาหลชกสยตรปรชชญาดกษฎทบชณฑสต แขนงวสชาสารสนเทศศาสตรท สาขาวสชาศสลปศาสตรท

พ.ศ. 2559 - 2560 เจดาหนดาททชประสานงานการวสจชย ศยนยทวสจชยการศศกษาทางไกล สถาบชนวสจชยและพชฒนา


การบรสหารจชดการ, ระบบสารสนเทศ



ชชชอโครงการ มาตรฐานการรชบรองคกณภาพขดอมยลวสจชยในคลชงสารสนเทศสถาบชนททชเหมาะสมกชบมหาวสทยาลชยไทย




วสจชยสถาบชน สถาบชนวสจชยและพชฒนา มหาวสทยาลชยสกโขทชยธรรมาธสราชผยดประสานงาน

10/10/2559

ชชชอโครงการ การพชฒนาเววบไซตทชกมชนออนไลนท เพชชอบยรณาการการใชดงานซอฟตทแวรทเพชชอสชงคมของมหาวสทยาลชยสกโขทชยธรรมาธส

ราช




วสจชยสถาบชน สถาบชนวสจชยและพชฒนา มหาวสทยาลชยสกโขทชยธรรมาธสราชผยดประสานงาน

29/1/2559

แบบเสนอโครงการวิจัย (research...

Documents