16

เอกสารประกอบการเรยน สาระการเรยนรศลปะ สาระเพมเตม ผาบาตก เรองท 2 วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก

ชนมธยมศกษาปท 2

เสาวนย เอกสนเสรม โรงเรยนขาณวทยา

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาก าแพงเพชร เขต 41 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

www.kroo

bann

ok.co

m

2

เอกสารประกอบการเรยน สาระการเรยนรศลปะ สาระเพมเตม ผาบาตก เรองท 2 วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก

ชนมธยมศกษาปท 2

เสาวนย เอกสนเสรม

ครช านาญการ

โรงเรยนขาณวทยา ส านกงานเขตพนทการศกษามธศกษาก าแพงเพชร เขต 41

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2556

www.kroo

bann

ok.co

m

3

ค าน า

จากประสบการณในการจดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรศลปะ สาระเพมเตม วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 ผสอนประสบปญหาคอ ไมมเอกสารความรเกยวกบผาบาตก เนองจากหลกสตรก าหนดเพยงขอบขายทจะตองเรยนไวเทานนท าใหนกเรยนขาดองคความรในการทจะสรางสรรคผลงานและไมสามารถพฒนางานใหประสบผลส าเรจไดตาม เปาหมายทวางไว ดงนนการผลตเอกสารประกอบการเรยนจงเปนแนวทางหนงในการแกปญหาใหกบผเรยนซงสามารถน าไปศกษา อางองไดอยางไมจ ากดเวลาและโอกาส การสรางองคความรดวยการศกษาเอกสารประกอบการเรยน ยอมท าใหผเรยนเกดความมนใจ ทาทายใหกบผเรยนอยากลงมอปฏบตซงกสอดคลองกบกระบวนการปฏรปการเรยนร ทเนนผเรยนเปนส าคญ สรางองคความรไดดวยตนเองเกดการเรยนรอยางมความสข และเกดความคดสรางสรรคสามารถน าไปใชในชวตจรงไดเอกสารประกอบการเรยน ผาบาตกน ยงเปนประโยชนอยางยงส าหรบผสนใจทวไปทจะใชเปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานโดยใชเวลาวางใหเปนประโยชนชวยสรางรายไดใหกบตนเองเปนอาชพเสรมอกทางหนง ขอขอบคณผเชยวชาญทกทานทไดกรณาตรวจและประเมนคณภาพของเนอหาในเอกสารประกอบการเรยน วชา ผาบาตก ขอขอบพระคณผบงคบบญชาและคณะคร ทไดสงเสรมใหการสนบสนนในการจดท าเอกสารประกอบการเรยนจนส าเรจลลวงดงปรารถนา

เสาวนย เอกสนเสรม 2556

www.kroo

bann

ok.co

m

4

สารบญ

เรอง หนา

ค าน า สารบญ สารบญภาพ ค าชแจง 1 จดประสงคการเรยนร 2แบบทดสอบกอนเรยน 3 ใบความรท 1 วสดทใชในการท าผาบาตก 5 แบบฝกหดท 1 11 ใบความรท 2 เครองมอ อปกรณทใชในการท าผาบาตก 12 สรปผลการใชเครองมอ 19 ใบงานท 1 20 หลกการใชอปกรณ เครองมอในการท าผาบาตกอยางปลอดภย 21 ใบงานท 2 22แบบฝกหดท 2 23 แบบทดสอบหลงเรยน 24 เอกสารอางอง 26 ภาคผนวก 27 เฉลยค าตอบ แบบฝกหดท 1 - 2 28 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน 29

www.kroo

bann

ok.co

m

5

สารบญภาพ

ภาพท หนา

ภาพท 1 ผา 5 ภาพท 2 ส 7 ภาพท 3 เทยน 8 ภาพท 4 น ายากนสตก 9 ภาพท 5 กระดาษทชช 10 ภาพท 6 ปากกาเขยนเทยน 13 ภาพท 7 สวนประกอบปากกาเขยนเทยน 13 ภาพท 8 การเกบปากกาทองเหลอง 14 ภาพท 9 แมพมพ 15 ภาพท 10 ไสแทงปากกาเขยนเทยน 16 ภาพท 11 กรอบไม 16 ภาพท 12 แปรง พกน 17 ภาพท 13 เตาไฟฟา 18 ภาพท 14 ภาชนะตมเทยน 18 ภาพท 15 กรรไกร 19

www.kroo

bann

ok.co

m

6

ค าชแจง

ในการสอนดวยเอกสารประกอบการเรยนรวชาผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 ผสอนไดด าเนนการตามล าดบดงน

1. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยนโดยอานโจทยค าถามแลวตอบตามความเขาใจของนกเรยนโดยไมตองกงวลวาผลคะแนนจะไดมากหรอนอยเพราะเจตนาคอ เพยงตองการเตรยมความพรอมกอนเรยนใหนกเรยนตนเตนเราใจทจะเรยนรเทานน ใชเวลาตอบแบบสอบถามประมาณ 5 - 8 นาท 2. ครเฉลยค าตอบใหนกเรยนตรวจค าตอบทนทเมอครเฉลยครบทกขอ ใหนกเรยนรวมคะแนนขอทถกตองลงในชองคะแนนดานขวามอของกระดาษค าตอบ แลวน าสงครเพอบนทกผลคะแนนไวเปนขอมลเปรยบเทยบกบคะแนนหลงเรยน

3. ครด าเนนการสอนตามล าดบเนอหาในเอกสารประกอบการเรยนร โดยใหนกเรยนเรมศกษาจากใบความร แบงกลมยอยด าเนนกจกรรมตามใบงานและ ท าแบบฝกหด

4. ครประเมนผลการเรยนรของนกเรยนจากแบบฝกหดและผลงานส าเรจ ทนกเรยนน าสงครบนทกคะแนนลงในตาราง

5. เมอนกเรยนเรยนจบบทเรยนนแลวใหท าแบบทดสอบหลงเรยนซงเปนแบบทดสอบฉบบเดยวกบแบบทดสอบกอนเรยน 6. ครตรวจแบบทดสอบและบนทกผลคะแนนเพอเปรยบเทยบความกาวหนา หลงเรยน

www.kroo

bann

ok.co

m

7

จดประสงคการเรยนร

หลงจากศกษาเอกสารประกอบการเรยนเรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก ผเรยนจะมความรความสามารถดงน

1. นกเรยนบอกชอวสด อปกรณทใชในการท าผาบาตกได 2. นกเรยนบอกการบ ารงรกษาวสด อปกรณทใชในการท าผาบาตกได 3. นกเรยนสามารถใชวสด อปกรณทใชในการท าผาบาตกได

www.kroo

bann

ok.co

m

8

แบบทดสอบกอนเรยน

สาระการเรยนรศลปะ วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก 10 คะแนน เวลา 10 นาท ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ค าชแจง โปรดเลอกค าตอบทถกทสดโดยกาเครองหมาย ทบตวอกษรหนาขอทถกตอง

1. ในการฝกเขยนเสนเทยนควรใชปากกาเขยนเทยนในขอใด ก. เบอร XL ข. เบอร S ค. เบอร M ง. เบอร L 2. ถาไปซอสบาตกลกษณะยอมเยนควรดตวอกษรยอในขอใด ก. อกษร S ข. อกษร M ค. อกษร H ง. อกษร D 3. การท าผาบาตกลายเขยนควรยอมสในน าทมอณหภมเทาใด ก. 30 - 40 องศาเซลเซยส ข. 20 - 30 องศาเซลเซยส ค. 80 - 100 องศาเซลเซยส ง. 50 - 60 องศาเซลเซยส 4. การเกบวสด อปกรณและการท าความสะอาดหองเรยนควรเปนหนาทของบคคลใด ก. เวรประจ าวน ข. นกเรยนทกคน ค. เพอน ง. คณคร 5. ผาชนดใดใชท าเปนเสอเดกออน เสอนอน เสอสตรและผาเชดหนา ก. ผามสลน ข. ผาไหม ค. ผาสาล ง. ผาแพร

6. เทยนทใชในการท าผาบาตกมสวนผสมของสงใด ก. ขผง น ามนสน ข. ขผง วาสลน ค. ขผง ยางพารา ง. ขผง พาราฟน 7. ผาทมเนอหนาเหมาะส าหรบการท าผาบาตกแบบใด ก. ลายเขยน ข. เขยนลายระบายส

ค. กดส ง. ลายพมพ

www.kroo

bann

ok.co

m

9

8. การเกบรกษาปากกาเขยนเทยน ขอใดไมถกตอง ก. บรรจใสในกลองหรอกระปอง ข. วางดามลงพวยอยดานบน ค. ปากกาเขยนเทยนตน ตมดวยน าสบ ง. ท าความสะอาดดวยผงซกฟอก

9. กรรไกรทเหมาะกบการท างานควรมขนาดเทาใด ก. 7 - 8 นว ข. 8 - 9 นว

ค. 9 - 10 นว ง. 10 - 11 นว 10. การท าผาบาตกขนตอนแรกควรท าอะไรกอน

ก. ซกท าความสะอาดผา ข. ลอกลายลงผา ค. ขงผากบกรอบไม ง. เขยนเทยน

www.kroo

bann

ok.co

m

10

ใบความรท 1

เรอง วสดทใชในการท าบาตก การท าผาบาตก วสดจ าเปนตองเตรยมใหพรอมกอนทจะลงมอท าเพราะถาขาดวสดในขนตอนใดอาจจะท าใหงานทด าเนนไปแลวตองเสยหาย และควรจะศกษาวธใชและวธการบ ารงรกษาวสดใหอยในสภาพใชการไดด มอายการใชงานยนนาน เปนการประหยดตนทนในการผลตและสามารถหาทางปองกนอนตรายทจะเกดขนจากวสดทน ามาใชในวธการท าผาบาตก

วสด ทใชในการท าผาบาตก ไดแก 1. ผา 2. สยอม 3. วสดส าหรบกนส (เทยน) 4. น ายาเคลอบผากนสตก (โซเดยมซลเกต) 5. กระดาษทชช ภาพท 1 ผามสลน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

www.kroo

bann

ok.co

m

11

1. ผา จะตองไมหนาจนเกนไปไมมแปงและสารเคมตกแตงผวอนๆ อยในเนอผา ผาทหนาเมอเขยนเทยนน าเทยนจะซมผานอกดานหนงไดไมเตมทท าใหกนสไดไมด ผาเนอหนาอาจใชไดส าหรบบาตกลายพมพหรอลายเขยนทมเสนลายขนาดใหญไมตองการรายละเอยดมากนก ผาทท าจากใยพชเปนผาทสามารถน ามาท าเปนผาบาตกไดดอยหลายชนดดวยกน คอ 1.1 ใยลนน (Liner) หรอผาลนนเปนกลมผาทน ามายอมสไดด เนองจากมการชบมนใหใยหดเนอผาคงตว และกนยบดวยวธ Sanforize ท าใหยอมสไดดกวาทยงไมไดชบมนผาใยลนนนยมน ามาท าเปนผาเชดหนาและผาตดเสอ 1.2 ผาสาลชนดบาง (Lawn) ลกษณะโปรงเหมอนผาแกวเนอนมสขาวขน ยอมสตดด 1.3 ผาสาล (Batist) เหมอนผาสาลชนดบาง แตทบกวาเนอนม เนอผาเปนผาขาวฟองชบมนไมตกแตงผวดวยสารชนดใด สะดวกตอการทจะน ามาเขยนเทยนหรอพมพเทยนส าหรบการยอม ผาชนดนเหมาะกบเสอเดกออน เสอนอน เสอสตรและผาเชดหนา 1.4 ผาปาน (Voile) เปนผาทมเนอนมผวมนยอมสตดดสสดสวยผาบาตกของอนเดยนยมท าจากผาปานใชเปนผาสาหรใชนงหมในฤดรอน 1.5 ผาประมด (Cambric) เปนผาเนอบาง มน าหนกเบาในบางครงผาประมด มการลงแปงเลกนอย ดงนนกอนทจะน าไปพมพเทยนหรอเขยนเทยนควรซกลางใหแปงออกกอนเวลายอมสหรอแตมสจะตดดผาชนดนใชยอมท าเปนผาตดเสอของสตรและบรษรวมทงเสอเดกและผาเชดหนา 1.6 ผามสลน (Muslin) เปนกลมของฝายกลมใหญเนอขนาดกลางจนถงเนอหนาสามารถท าเปนผาเชดหนา ผาตดเสอและผาปทนอนไดดผามสลนมหลายชนดดวยกนเชน ผา Percale, ผา Calico, ผา Chintz ผาออกฟอรด (Oxford Sherting) ผาซาตน 1.7 ผาปอบปน เปนผาฝายชนดหนงซงเหมาะส าหรบการท าผาบาตกเปนอยางมากเพราะไมมการตกแตงผวสามารถพมพเทยนหรอเขยนเทยนและยอมสไดโดยไมตองน าไปซกลางกอนผาปอบปนอาจมชอทางการคาหลายชนดเชน B C F,Lucky

www.kroo

bann

ok.co

m

12

1.8 ผาแพรฟย (Fugi) เปนผาทอจากใยเรยองหนากวางเหมาะส าหรบท าผาบาตกผาฟยเมอผานการยอมสแลวจะเปนผาทมสสดใสเหมาะส าหรบน ามาตดเสอในฤดรอนผาแพรฟยมชอเรยกอกอยางหนงวาเรยอง 1.9 ผาลอน มชอทางการคาเรยกวายนตกาเปนผาเนอบางเบาผวมนนยมท าผาบาตกลายเขยนและใชเทคนคบาตกลายเขยนมากกวาบาตกลายพมพเหมาะส าหรบท าเปนผาพนคอ ผาคลมผม 1.10 ผาไหม ควรใชผาไหมเนอบางเนองจากน าเทยนไหลซมผานเสนใย ไดดกวาผาไหมเนอหนาผาไหมทเหมาะกบการท าผาบาตกมหลายชนด เชน ไหมไทย ไหมจนผา Crepe de Shine Silk ส าหรบผาไหมควรใชไหม 1 เสนขนาด 2000 (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 71) สผาบาตกแบบน า

สผาบาตกแบบผงกระปกเลก

สผาบาตกแบบผงกระปกใหญ

ภาพท 2 สท าผาบาตก ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

2. สยอม (Batik dyes) การท าบาตกมความส าคญมากเทากบการออกแบบและ การลงเทยนบน ผาสชวยใหผาทยอมมความงดงาม การแบงระดบของผาบาตกนนนอกจากขนอยกบลวดลายเทคนคตลอดจนเนอผาแลว สยอมแตละชนดกท าใหคณภาพของบาตกแตกตางกนอกดวย

www.kroo

bann

ok.co

m

13

สยอมมอยหลายชนดสทเหมาะกบการท าบาตกตองใชสยอมเยน ในน าสทมอณหภมประมาณ 30 องศาเซลเซยสและไมควรรอนเกน 40 องศาเซลเซยส ถารอนกวานจะท าใหเทยนละลาย สยอมรอนซงจะมอกษรยอ “H” ไมเหมาะกบการยอมผาบาตกควรใชสทมอกษรยอ “M” หรอ “M Dye” (นนทา โรจนอดมศาสตร,2536,หนา 73)

ภาพท 3 เทยนส าหรบท าบาตก ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

3. วสดส าหรบกนส ใชส าหรบพมพลาย เขยนลายและปดลายวสดกนสผสมจากวสดหลายอยางทงนแลวแตลกษณะงาน วสดหลกทใชคอพาราฟนหรอเทยนจงมกจะเรยกสวนผสมทใชพมพลายเขยนลาย วสดทเปนสวนผสมมดงน

3.1 ขผง (wax) ขผงเปนวสดทใชกนตงแตยคแรกๆ ของการท าบาตกซงเปนขผงทไดจากตวผง (bee wax) มลกษณะเหนยวไมเปราะหกหรอแตกงายและกนน าไดด ปจจบนนขผงแทมราคาแพงและหายากจงมการผลตขผงเทยมโดยใชสวนผสมอนๆ มาประกอบกนหลายอยางเพอใหมคณสมบตคลายกบขผงแทมากทสด

3.2 พาราฟน (Parafin Wax) เปนสารสงเคราะหทไดจากน ามนพาราฟน สามารถตงไฟใหหลอมละลายน ามาเขยนและพมพลวดลายลงบนผาได การใชพาราฟนแตเพยงอยางเดยวจะหกและเปราะเหมาะส าหรบ การท าผาบาตกทตองการรอยแตกถาไมมพาราฟนแผนสามารถใชเทยนไข (Candle -Wax) แทนได

www.kroo

bann

ok.co

m

14

3.3 ยางสน (Rasin) ใชผสมเทยนใหมความเหนยวและกนน าสในขณะยอม ไดด ยางสนเปนผลกสเหลองเมอน ามาตงไฟจะหลอมเหลวเทยนทใชเขยนดวยปากกาเขยนเทยนใชยางสนผสมนอยกวาเทยนทผสมส าหรบการใชแมพมพ 3.4 ไขสตว นยมใชไขววหรอน ามนพช น ามนควายส าหรบผสมเทยนใหมความเหนยวและกนเทยนแตกไดด เทยนทผสมไขสตวมลกษณะยดหยน เมอน าไปพมพลายหรอเขยนมลกษณะบางและเหนยวสามารถทจะมวนหรอพบผาทพมพเทยนแลวโดยทเทยนไมแตกไขสตวสวนใหญใชผสมเทยนส าหรบปดดอกและส าหรบบาตกลายเขยน 3.5 น ามนพช ใชผสมเทยนทกชนดและเทยนทใชกบบาตกลายเขยน เปนการปองกนไมใหเทยนแตกน ามนพชทนยมกนมหลายชนดเชน น ามนถว น ามนมะพราว น ามนปาลม (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 72)

ภาพท 4 น ายากนสตก (โซเดยมซลเกต) ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

4. น ายาเคลอบผากนสตกหรอโซเดยมซลเกต

น ายานใชส าหรบเคลอบผาบาตกทระบายสเสรจแลวปองกนไมใหสตกสจะตดผาไดคงทนถาวร (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 11)

www.kroo

bann

ok.co

m

15

ภาพท 5 กระดาษทชช ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

5. กระดาษทชช ใชในการเชดสและน าทมากเกนไปและอาจใชรองปากกาเขยนเทยน

www.kroo

bann

ok.co

m

16

แบบฝกหดท 1

เรอง วสดทใชในการท าผาบาตก ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถกตอง และกาเครองหมาย หนาขอความทผด (คะแนนเตม 10 คะแนน เวลาในการทดสอบ 10 นาท)

………… 1. ผาทท าจากใยพชน ามาท าผาบาตกไดด ……….... 2. ผาเนอหนาอาจใชไดส าหรบบาตกลายเขยนทตองการรายละเอยดมาก ………… 3. สยอมรอนจะมตวอกษร “S” ………… 4. สรแอคทฟเปนสทละลายในน ายอมไดทงรอนและเยน

….……… 5. ขผง (wax) เปนขผงทใชกนตงแตยคแรกๆ …..…...… 6. การท าผาบาตกทตองการรอยแตกถาไมมพาราฟนแผนใชเทยนไขแทนได …….…… 7. ยางสน (Rasin) ใชผสมเทยนใหมความแขงและเปราะ .….……… 8. น ามนพชใชผสมเทยนทกชนดและเทยนทใชกบผาบาตกลายเขยน ……..…… 9. โซเดยมซลเกตควรหมกไว 20 - 30 ชวโมง ……..…… 10. เทยนทผสมไขสตวมลกษณะยดหยนบางและเหนยวสามารถทจะมวน หรอพบผาได

www.kroo

bann

ok.co

m

17

ใบความร 2

เรอง อปกรณทใชในการท าผาบาตก

การท าผาบาตก อปกรณ ตองเตรยมใหพรอมกอนทจะลงมอท าเพราะถาขาดอปกรณในขนตอนใดอาจจะท างานทด าเนนไปแลวตองเสยหายเปนการสญเสยได ควรจะศกษาวธการใชวธการบ ารงรกษา อปกรณเหลานนใหอยในสภาพใชการไดดมอาย การใชงานยนนานซงจะเปนการประหยดตนทนในการผลตดวย และสามารถหาทางปองกนอนตรายทจะเกดขนจากอปกรณทน ามาใชในวธการท าผาบาตก (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 54)

อปกรณทใชในการท าผาบาตก ไดแก 1. ปากกาเขยนเทยน 2. แมพมพ 3. ไสแทงปากกา 4. กรอบไม 5. แปรงและพกน 6. เตาไฟฟา 7. ภาชนะตมเทยน 8. กรรไกร

www.kroo

bann

ok.co

m

18

ภาพท 6 ปากกาเขยนเทยน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

1. ปากกาเขยนเทยน (จนตง) (Canting หรอ Tjanting) เปนอปกรณส าหรบใชเขยนเทยนลงบนผา เครองมอชนดนใชกนตงแตสมยโบราณปากกาเขยนเทยนมหลายแบบไดแกรปแบบยาวร รปกลม รปรองเทาหรอ รปทรงกระบอก

ถวยหรอกาน าเทยน ดามจบ

ทอส าหรบเขยนเทยน

ภาพท 7 สวนประกอบปากกาเขยนเทยน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

www.kroo

bann

ok.co

m

19

ปากกาเขยนเทยนแตละอนประกอบดวย สวนส าคญดงตอไปน 1.1 ดามหรอทจบ (Handle) มกจะท าดวยไ มทงนเพอปองกนความรอน

1.2 ถวยหรอกา (Cap) ท าดวยทองแดงส าหรบบรรจน าเทยนรอนๆ 1.3 พวยหรอทอทองแดงทมรปกรวยทอทองแดงหรอพวยของปากกาเขยน เทยนมอย 3 ขนาด คอ 1.3.1 เสนขนาดเลก (Small - spouted Canting) เบอร S เปนปากกาทมปลายทอขนาดเลกทสดเสนเทยนทมขนาดเลกมากเหมาะส าหรบงานทตองการความละเอยดสง เชน ผาเชดหนา ปลอกหมอนเปนตนแตมกอดตนไดงาย

1.3.2 เสนขนาดกลาง (Medium - spouted Canting) เบอร M เปนปากกาทมปลายทอขนาดกลางเสนเทยนทเขยนมขนาดพอดเหมาะกบงานทวไป เชน ผาพนคอ เสอเชต เสอยดเปนตน ปากกาเขยนเทยนเบอรนจงเหมาะส าหรบผทเรมฝกเขยนเทยนใหมๆ เพราะน าเทยนไหลลนดไมคอยมปญหาปลายทออดตน

1.3.3 เสนขนาดใหญ (Large - spouted Canting) เบอร L เปนปากกาทมปลายทอขนาดใหญทสดเสนเทยนทเขยนมขนาดใหญมากน าเทยนจะไหลเรวเหมาะส าหรบชนงานทมพนทกวางๆ เชน ผาชน ผาพนเอวเปนตน

ภาพท 8 การเกบปากกาเขยนเทยน

ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

www.kroo

bann

ok.co

m

20

การเกบรกษาปากกาเขยนเทยน ควรเกบในกลองหรอกระปองโดยวางใหดามลงขางลางพวยอยขางบน พวยจะไดไมหกถาปากกาเขยนเทยนตนใหตมกบน าผสมโซดาแอสหรอน าสบ (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536, หนา 58)

ทจบ โครงลาย ตวลาย

ภาพท 9 แมพมพ ทมา (นนทา โรจนอดมศาสตร, 2536)

2. แมพมพ ภาษาอนโดนเซย เรยกวาจบ (Cap) หรอจนตงจบ (Canting cap) แมพมพบาตกจะท าดวยโลหะประเภททองแดง ทองเหลอง สงกะสหรอกระปองนม ในประเทศไทยมการท าแมพมพจากไมฉลแมพมพจากเชอกแมพมพทท าจากโลหะ เปนแมพมพทมคณภาพดโดยเฉพาะแมพมพจากทองแดงเพราะสามารถเกบความรอนของน าเทยนไดดทสดและสามารถแสดงรายละเอยดไดมากกวาแมพมพชนดอนๆ แมพมพจากทองแดงประกอบดวยสวนประกอบ 3 สวนคอ 1. ตวลาย 2. โครงสรางยดลาย 3. ทจบ

www.kroo

bann

ok.co

m

16

ภาพท 10 ไสแทงปากกาเขยนเทยน ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

3. ไสแทงปากกาเขยนเทยน เปนอปกรณทมดามเปนไมสวนปลายเปนเสนลวดขนาดเลกหรออาจจะใชสายกตารเสนเลกๆ ใชสวนทเปนเสนลวดแทงทปลายทอของปากกา (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 10)

ภาพท 11 กรอบไม ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556

www.kroo

bann

ok.co

m

17

4. กรอบไม (Frame)ใชส าหรบขงหรอยดผาใหตงใชส าหรบผาบาตกทเขยนดวยมอกรอบไมควรท าจากไมเนอออนมน าหนกเบาสามารถเคลอนยายไดงายลกษณะของกรอบไมทใชส าหรบขงผาในงานผาบาตกทเขยนดวยมอนมหลายรปแบบดวยกนคอ

ภาพท 12 แปรง พกน

ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

5. แปรง พกน ใชส าหรบระบายส ผาควรเปนพกนส าหรบระบายน า เชน พกนเบอร 5, 8 และเบอร 12 ใชไดทงชนดกลมและแบน สวนพกนขนออนหรอพกนขนกระตายทมขนาดใหญเหมาะส าหรบผาทมพนทกวางๆ ท าใหประหยดเวลาในการระบายสแตควรระวงเพราะสอาจจะเลอะออกนอกกรอบทก าหนด (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 10)

www.kroo

bann

ok.co

m

18

ภาพท 13 เตาไฟฟา ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

8. เตาตมเทยน ควรเปนเตาไฟฟาทปรบอณหภมไดผใชสามารถควบคม ความรอนของน าเทยนไดพอดท าใหการเขยนเสนเทยนไมมปญหาสวนเตาแกสกใชไดแตควรระวงเพราะน าเทยนอาจจะหยดหรอหกท าใหไฟลก (นภาพร โลนชต, 2548, หนา 12)

ภาพท 14 ภาชนะตมเทยน

ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556)

www.kroo

bann

ok.co

m

17

9. ภาชนะตมเทยน ควรเปนภาชนะทเกบความรอนไดดเชน หมอสแตนเลส หรอหมอเคลอบหมอทใชตมน าเทยนควรมลกษณะปากกวางกนลกสะดวกในการตกน าเทยน (วชรพงศ หงษสวรรณ, 2548, หนา 7)

ภาพท 15 กรรไกร

ทมา (เสาวนย เอกสนเสรม, 2556) 10. กรรไกร เปนอปกรณส าหรบตดหรอแยกวสดเปนรปแบบตามความตองการกรรไกรมหลายแบบควรเลอกใชใหเหมาะสมกบลกษณะการใชงาน การเกบและดแลรกษาไมควรใชตดวสดอยางอนเชน กระดาษ พลาสตก ควรระวงไมใหกรรไกรตกเพราะจะท าใหกรรไกรทอและน ามาตดผาไมขาด หลงจากใชงานแลวควรเชดละอองผา ใหสะอาดและเชดดวยน ามนจกรเพอปองกนสนมและเกบซองพลาสตกหรอซองผา

www.kroo

bann

ok.co

m

19

สรปการใชเครองมอ การท าผาบาตกเปนงานศลปะทเกดจากการใชชวตประจ าวน ดงนนอปกรณ เครองใชในการท าผาบาตกมการพฒนามาตลอด การท าผาบาตกไดรวดเรวและเปนมาตรฐานนน อปกรณเครองมอเครองใชเปนองคประกอบส าคญ ผใชควรศกษาวธใชอปกรณทตองใชใหถกตองเหมาะสม เพอใชเครองมอไดอยางมประสทธภาพและมความปลอดภย การรจกดแลรกษาเครองมอจะชวยยดอายการใชงานของอปกรณใหคงทนท าใหประหยดคาใชจายในการซอเครองมอบอยๆ หมนบ ารงรกษารจกท าความสะอาด หลงการใชงานและรจกจดเกบอปกรณใหถกวธโดยเกบใหเปนหมวดหมเดยวกน พรอมปดปายบอกรายละเอยดไวขางกลองเพอหยบใชไดสะดวก เครองมอทมขอจ ากด เชน เครองมอทท าดวยเหลกเกดสนมไดงายควรจดเกบโดยหลกเลยงความชน จงนบไดวาอปกรณเครองมอเครองใชเปนสงส าคญและจ าเปนในการท าผาบาตกใหมคณภาพ

www.kroo

bann

ok.co

m

20

ใบงานท 1

เรอง วสด อปกรณทใชในงานผาบาตก เวลา 20 นาท วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 …………………………………………………………………………….………………………………………..

จดประสงคการเรยนร นกเรยนบอกชอและลกษณะการใชวสดและอปกรณไดถกตอง

เครองมอวสด อปกรณ 1. วสด เชน ผา สยอม เทยน โซเดยมซลเกต 2. อปกรณ เชน ปากกาเขยนเทยน ไสแทงปากกา กรอบไม แปรงและพกน เตาไฟฟา ภาชนะตมเทยน แกวน า กรรไกร ดนสอ การปฏบตงาน

1. นกเรยนแบงกลมๆ ละ 5 - 6 คน สงตวแทนออกมารบแบบบนทกลกษณะ การใชวสด อปกรณทครผสอน 2. นกเรยนแตละกลมศกษาใบความรเรอง วสด อปกรณทใชในงานผาบาตก

3. แบงหนาทรบผดชอบเรองทแตละคนจะน าเสนอของกลมตนเอง 4. สมาชกในกลมรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบการใชวสด อปกรณ 5. เขยนชอและวธการใชงานวสด อปกรณลงในแบบบนทก

ขอเสนอแนะ ใหนกเรยนเขยนชอและลกษณะการใชงานของวสด อปกรณใหมากทสด แลวใหน าแบบบนทกลกษณะการใชวสด อปกรณสงครผสอน

การประเมนผล 1. ประเมนจากค าตอบในแบบบนทก 2. ความรบผดชอบตองานทไดรบ 3. การท างานกลม

www.kroo

bann

ok.co

m

21

หลกการใช วสด อปกรณ เครองมอ ในการท าผาบาตกอยางปลอดภย

วสด อปกรณชวยในการท างานไดอยางมคณภาพ ผใชเครองมอควรระวงเรองความปลอดภยตอตนเองและบคคลรอบขางเปนส าคญ เพราะการประมาทจะท าใหเกดการสญเสยเงนทองหรอสงผลท าใหรางกายพการหรอเสยชวตได ผใชเครองมอควรมความระมดระวงตลอดระยะเวลาทใชเครองมอโดยยดหลก ดงน

1. ควรศกษาวธใชและขอจ ากดของวสด อปกรณ เครองมอชนดนนๆใหชดเจน กอนการใชงาน

2. ขณะใชเครองมอควรแตงกายใหรดกมและไมใสเครองประดบทอาจจะเปน อนตรายหรอขดขวางการท างาน

3. ถาผใชอปกรณ เครองมอเครองใช ไวผมยาวใหมดผมหรอเกบผมใหเรยบรอย กอนการใชอปกรณ

4. ขณะใชเครองมอบางประเภท เชน เครองมอไฟฟา ของมคม ควรอยในภาวะ ทางอารมณปกต หากมอารมณโกรธหรอซมเศราควรหยดใชเครองมอชวขณะ

5. ขณะใชเครองมอหากมอาการงวงนอนหรอออนเพลยใหหยดใชเครองมอทนท 6. ไมดมสรา ของมนเมาหรอยาทมฤทธกดประสาทขณะใชเครองมอ 7. เครองมอเครองใชทผดปกตหรอช ารด ใหท าการซอมแซมกอนการน ามาใช 8. กอนการใชอปกรณ เครองมอเครองใชควรตรวจสอบบรเวณปฏบตงานและ

สงแวดลอมโดยค านงถงความสะดวกตอการใชเครองมอและความปลอดภย กลาวคอสถานทไมคบแคบและมแสงสวางเพยงพอ

www.kroo

bann

ok.co

m

22

ใบงานท 2

เรอง การดแลรกษา วสด อปกรณทใชในงานผาบาตก เวลา 20 นาท วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 …………………………………………………………………………….………………………………………..

จดประสงคการเรยนร นกเรยนเกบและรจกใชวสดและอปกรณอยางไรจะปลอดภย

วสด อปกรณ แบบสรปการใชและเกบวสด อปกรณ การปฏบตงาน

1. รบแบบสรปจากครผสอน 2. นกเรยนแตละกลมศกษาใบความรเรอง หลกการใชอปกรณเครองมอ เครองใชในการท าผาบาตกอยางปลอดภย

3. แบงหนาทรบผดชอบเรองทแตละคนจะน าเสนอของกลมตนเอง 4. สมาชกในกลมรวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบการใชและการบ ารงรกษา

วสด อปกรณ 5. น าแบบสรปเขยนลงในแบบบนทกสรป 6. น าเสนอหนาชนเรยน

ขอเสนอแนะ การสรปผลไมควรน าความคดของหวหนากลมคนเดยวควรชวยกนแสดงความ

คดเหน การประเมนผล 1. ประเมนจากพฤตกรรมการรวมกจกรรม 2. ประเมนจากลกษณะการน าเสนอ 3. ประเมนจากการตรงตอเวลา

www.kroo

bann

ok.co

m

23

แบบฝกหดท 2 ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถกตอง และกาเครองหมาย หนาขอความทผด ( คะแนนเตม 10 คะแนน เวลาในการทดสอบ 10 นาท)

………… 1. กอนใชอปกรณควรจะศกษาวธการใชและการดแลรกษา ……….... 2. ถาผใชอปกรณเครองมอเครองใช ไวผมยาวใหมดผมใหเรยบรอยกอน การใชอปกรณ ………… 3. ไสแทงปากกาเขยนเทยนสวนปลายเปนเสนลวดขนาดเลกหรออาจจะใช สายกตารเสนเลกๆ แทนกได ………… 4. กรรไกรขนาด 3 - 4 นว จะสะดวกตอการใชงานและจบถนดมอ ….……… 5. เตาตมเทยนควรใชเตาไฟฟาสามารถปรบความรอนได …..…...… 6. แปรง พกน ใชส าหรบระบายสผาควรเปนพกนเบอร 20

…….…… 7. การท าผาบาตกควรใชกรอบไมประเภทเนอแขงอยางไมสก .….……… 8. การใชเตาแกสตมเทยนควรระวงเพราะน าเทยนอาจจะหยดหรอหกท าให ไฟลกได ……..…… 9. ภาชนะตมเทยน ควรเปนภาชนะทเกบความรอนไดดเชน หมอสแตนเลส

………….. 10. ไมดมสรา ของมนเมาหรอยาทมฤทธกดประสาทขณะใชเครองมอ

www.kroo

bann

ok.co

m

24

แบบทดสอบหลงเรยน สาระการเรยนรศลปะ วชา ผาบาตก ชนมธยมศกษาปท 2 เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก 10 คะแนน เวลา 10 นาท ................................................................................................................................................................................

ค าชแจง โปรดเลอกค าตอบทถกทสดโดยกาเครองหมาย ทบตวอกษรหนาขอทถกตอง 1. ในการฝกเขยนเสนเทยนควรใชปากกาเขยนในขอใด ก. เบอร M ข. เบอร L ค. เบอร XL ง. เบอร S 2. ถาไปซอสบาตกลกษณะยอมเยนควรดตวอกษรยอในขอใด ก. อกษร H ข. อกษร S ค. อกษร M ง. อกษร D 3. การท าผาบาตกลายเขยนควรยอมสในน าทมอณหภมเทาใด ก. 20 - 30 องศาเซลเซยส ข. 30 - 40 องศาเซลเซยส ค. 60 - 80 องศาเซลเซยส ง. 80 - 100 องศาเซลเซยส 4. การเกบวสด อปกรณและการท าความสะอาด หองเรยน ควรเปนหนาทของบคคลใด ก. เพอน ข. คณคร ค. เวรประจ าวน ง. นกเรยนทกคน 5. ผาชนดใดใชท าเปนเสอเดกออน เสอนอน เสอสตรและผาเชดหนา ก. ผาสาล ข. ผาแพร ค. ผามสลน ง. ผาไหม

6. เทยนทใชในการท าผาบาตกมสวนผสมของสงใด ก. ขผง ยางพารา ข. ขผง น ามนสน ค. ขผง พาราฟน ง. ขผง วาสลน 7. ผาทมเนอหนาเหมาะส าหรบการท าผาบาตกแบบใด ก. กดส ข. ลายพมพ

ค. ลายเขยน ง. เขยนลายระบายส

www.kroo

bann

ok.co

m

25

8. การเกบรกษาปากกาเขยนเทยน ขอใดไมถกตอง ก. ท าความสะอาดดวยผงซกฟอก ข. บรรจใสในกลองหรอกระปอง

ค. ปากกาเขยนเทยนตน ตมดวยน าสบ ง. วางใหดามลงพวยอยดานบน 9. กรรไกรทเหมาะกบการท างานควรมขนาดเทาใด

ก. 10 - 11 นว ข. 9 - 10 นว ค. 8 - 9 นว ง. 7 - 8 นว 10. การท าผาบาตกขนตอนแรกควรท าอะไรกอน

ก. ลอกลายลงผา ข. ซกท าความสะอาดผา ค. เขยนเทยน ง. ขงผากบกรอบไม

www.kroo

bann

ok.co

m

26

เอกสารอางอง

นภาพร โลนชต.บาตกสรางสรรค. กรงเทพมหานคร : ศลปาบรรณาคาร, 2548. นนทา โรจนอดมศาสตร.การท าผาบาตก. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2536. วชรพงศ หงษสวรรณ.ปฏบตการบาตก. กรงเทพมหานคร : วาดศลป, 2548.

www.kr

ooba

nnok

.com

27

www.kroo

bann

ok.co

m

28

เฉลยค าตอบ

เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก

แบบฝกหดท 1 แบบฝกหดท 2

ขอ ค าตอบ

ขอ ค าตอบ

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 10

www.kroo

bann

ok.co

m

29

เฉลยค าตอบ แบบทดสอบกอนเรยน - หลงเรยน

เรอง วสด อปกรณทใชในการท าผาบาตก

ทดสอบกอนเรยน ทดสอบหลงเรยน

ขอ ค าตอบ

ขอ ค าตอบ 1 ค 1 ก 2 ข 2 ค 3 ก 3 ข 4 ข 4 ง 5 ค 5 ก 6 ง 6 ค 7 ง 7 ข 8 ง 8 ก 9 ก 9 ง

10 ก 10 ข

www.kroo

bann

ok.co

m