145

บทท 5 ภยพบตทางธรรมชาต

บทน า สถานการณการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ระบบเศรษฐกจ และสงคมของประเทศตางๆ

ทวโลก อนเนองมาจากการพฒนา และกระแสโลกาภวตน สงผลใหเกดการเปลยนแปลง และผลกระทบกบประเทศไทยอยางหลกเลยงไมได การเพมขนของประชากร และโครงสรางประชากรทมแนวโนมเปลยนแปลงไป ตลอดจนรปแบบ คานยม และพฤตกรรมการบรโภคสนคาฟ มเ ฟอยทเพมขน และการใชบรการทมความหลากหลาย และซบซอนมากขน ท าใหผ ผลตน าความกาวหนาทางเทคโนโลยมาใชในการสนองตอบความตองการของผบรโภคในปรมาณมาก และรวดเ รว สงผลใหเกดการใชทรพยากร ธรรมชาตอยางรวดเ รว และเกดปญหาสงแวดลอมเพมขน อกทง รปแบบและพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสม มโอกาสท าใหเพมความเ สยงตอสขภาพและการเกดโรคเรอรงตางๆ ทงจากการ ปนเปอนสารเคม มลพษในสงแวดลอม อาหาร และน า รวมถงการระบาดของโรคตดเชอใหม ๆ

นอกจากน ลกษณะสภาพภมประเทศของประเทศไทยทมความหลากหลาย ทง ทเ ปนพนทหบเขาและแอง เหมอนแองกระทะ ในพนทแถบภาคเหนอ เ ปนลกษณะภมประเทศทเ ออใหเกดปญหามลพษอากาศไดงาย ในบางพนทมลกษณะเปนเทอกเขาสง และมพนทลมเ ปนแองน าเ ลก อกทงเปนพนทแนวสณฐานรอยเลอนของโลก เชน ในแถบภาคตะวนตก และภาคใตของประเทศ จงมโอกาสทจะประสบภยพบตทางธรรมชาตไดง าย สวนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมลกษณะภม-ประเทศเปนทราบสง และเปนดนปนทราย จงมความเ สยงทประสบกบปญหาภ ยแลงมากกวาภาคอนๆ และการทประเทศไทย มสภาพภมอากาศทรอนชน ท าใหมช วงฤดฝนและฤดรอนทยาวนาน สงผลใหตองประสบปญหาภ ยธรรมชาต ทง อทกภ ย และพายฤดรอน ซง เกดขนบอยในทกๆ ป โดยเฉพาะเมอประกอบกบสถานการณการเปลยนแปลงสภ าพภมอากาศโลก ยงสงผลตอความรนแรง และความถของภยธรรมชาตมากยงขน

จดประสงคการเรยนร เพอใหผเรยนสามารถ

1. บอกความหมาย ชนดและประเภทของภยพบตทางธรรมชาตได 2. วเคราะหสาเหตของการเกดภยพบตทางธรรมชาตได 3. อธบายผลกระทบทเกดจากภยพบตทางธรรมชาตได

146

4. เสนอแนวทางการปองกนและแกไขภ ยพบตทางธรรมชาตได

1. ความหมายและความแตกตางของภยและภยพบต ความหมายของภยและภยพบต ภย (Hazard) หมายถง อนตรายทเกดจากธรรมชาตหรอจากการกระท าของมนษย ซงน ามา

ซงความสญเสยหรอความเสยหาย โดยภยแบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก • ภยธรรมชาต เชน น าทวม วาตภ ย ดนถลม ภยแลง ไฟปา และแผนดนไหว

เปนตน • ภยทเกดจากการกระท าของมนษย เชน ภยจากการใชรถใชถนน อคคภย ภยจาก

สารเคม ภยสารพษจากโรงงาน ภยจากระเบด และภยจากการกอการราย เปนตน ภยพบต (Disaster) หมายถง ภยทเกดขนโดยธรรมชาตหรอจากการกระท าของมนษย และ

สงผลกระทบหรอสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของคนในสงคมหรอช มชน โดยช มชนทประสบภยพบตไมสามารถจดการกบภยพบตทเกดขนไดดวยตนเอง องคการสหประชาชาต (UNDRO, 1987) ก าหนดนยามของภ ยพบตดง น “a disaster is an event that is concentrated in space and time and that subjects a society to severe danger and such serious losses of human life or such major material damage that the local social is unable to perform any or some of its key functions” โดยทวไปค านยามของภยพบตหมายถงเหตการณรนแรงทเกดโดยธรรมชาตหรอมนษยแบบทนททนใดหรอแบบคอยๆ เกดซงผลกระทบตอชวตและทรพยสนของคนในสงคมจนท าใหคนในสงคมทองถนทประสบภยพบตไมสามารถชวยเหลอตนเองได

ความแตกตางระหวางภยและภยพบต การทภ ยจะพฒนาไปเปนภยพบตไดนน ตองมองคประกอบส าคญอย 3 ประการ ไดแก • ภย (Hazard) หมายถง อนตรายทเกดจากธรรมชาตหรอจากการกระท าของมนษย ซงน ามา

ซงความสญเสยหรอความเสยหาย • ความลอแหลม (Vulnerability) หมายถง ปจจยทงดานกายภาพ เศรษฐกจ สงคม และ

สงแวดลอมตางๆ ทเออใหเกดผลกระทบจากภยนนๆ มากยงขน • ศกยภาพหรอความสามารถในการจดการกบภย (Capacity) หมายถง ความสามารถในการ

จดการหรอรบมอกบภยทเกดขน โดยการใช ทกษะ องคความร และทรพยากรตางๆ ทมอยในการตอบสนองและเตรยมการรบมอกบภย

147

ความเสยงในการเกดภยพบต = ภย x ความลอแหลม ศกยภาพหรอความสามารถในการจดการกบภย

หากชมชนใดทประสบภยและมศกยภาพในการจดการกบภยไดดวยตนเอง ความเสยหายทมตอชวตและทรพยสนกจะนอยลง แตถาหากช มชนใดไมมศกยภาพเพยงพอทจะจดการกบภ ยทเกดขน จะสงผลใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนของคนในชมชนเปนอยางมาก

รปท 5.1 ความเสยงในการเกดภยพบต ทมา: ส านกงานเลขาธการคณะกรรมาธการแมน าโขง . (2553)

จากรป กอนหนไดเคลอนตวมาอยตรงรมภเขาทอยเหนอบรเวณทตงช มชน ซงถอวากอน

หนคอ “ภย” และหากมการตงบานเรอนอยบรเวณเชงเขา หมบานเหลาน ถอวาม “ความลอแหลม” ทจะถกกอนหนหลนลงมาทบ ซงหากช มชนไมม “ศกยภาพหรอความสามารถในการจดการ” กบกอนหนทมโอกาสหลนลงมา กจะสงผลใหเกด “ความเ สยง” ทจะเกด “ภยพบต” แกช มชนหรอหมบานนได 2. ประเภทของภยพบต 2.1 ตามแนวคดแบบคลาสสค (classical concept) ไดจ าแนกประเภทของภ ยพบตตามสาเหตของการเกดเปน 2 ประเภท คอ - ภ ยพบตธรรมชา ต ( natural disaster) เ ชน อทกภ ย วาตภ ย ดน โคลนถลม ภ ยแลง แผนดนไหว ไฟปา คลนสนาม เปนตน - ภยพบตจากการกระท าของมนษย (man-made disaster) เชน อคคภ ย ภ ยจากการจราจรและคมนาคมขนสง ภ ยจากสาร เคม และวตถอนตราย ภ ยจากการท างาน ภ ยจากเทคโนโลยสารสนเทศ เปนตน

148

2.2 ตามแนวคดใหม (contemporary concept) ไดจ าแนกประเภทของภ ยพบตตามสาเหตและเจตนารมณของการเกดเปน 3 ประเภท คอ - ภยพบตธรรมชาต (natural disaster) เปนภยทเกดโดยธรรมชาต เชน อทกภ ย วาตภ ย ดนโคลนถลม ภยแลง แผนดนไหว ไฟปา คลนสนาม เปนตน - ภยพบตเทคโนโลย (technological disaster) เ ปนภ ยทเกดจากการกระท าของมนษย เชน อคคภย ภยจากการจราจรและคมนาคมขนสง ภยจากการท างาน ภ ยจากเทคโนโลยสารสนเทศ เ ปนตน - ภ ยพบตซบซอน (complex disaster) เ ปนภ ยทเกดจากการกระท าของมนษยโดยการมงหวงผลทางการเมองหรอทางสงคม (เนนเชอชาต หรอศาสนา หรอลทธ) เชน การช มนนประทวงและกอจลาจล การกอการรายรปแบบตางๆ การอพยพหนภยการเมองขามประเทศ เปนตน

3. ความเปนมาของภยพบตทางธรรมชาตในประเทศไทย

นบตงแตเรมก าเนดโลกมา โลกของเราไดประสบกบวกฤตการณความรนแรง และการเปลยนแปลงอยางมากมายอนเนองมาจากภยพบตทางธรรมชาตซงปจจบนโลกกยงคงประสบอย ภ ยพบตทางธรรมชาตนเปนกระบวนการทางธรรมชาตทเกดขนทงในบรรยากาศ ภาคพนสมทร และภาคพนดน

ภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนนบเปนภยพบตทมตอมนษย ทรพยสนสงกอสรางตางๆ ทกอใหเกดความเสยหายอยางมหาศาลตอชวตและทรพยสนทงของสวนตวและของสวนรวม รฐและประชาชนตองใชทรพยากรจ านวนมาก เพอชวยเหลอและบรณะฟนฟททไดรบความเสยหายจากภ ยพบตทางธรรมชาต

ส าหรบประเทศไทย นบวายงโชคดกวาหลายๆ ประเทศในแถบเอเชยและแปซฟก เพราะตงอยในภมประเทศทเหมาะสม พนดนมความอดมสมบรณลมฟาอากาศด มฝนตกตองตามฤดกาลเปนสวนมาก และมปรมาณฝนเพยงพอแกการกสกรรม ภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนไมวาจะเกดจากสภาวะอากาศ หรอเกดจากภยพบตทางธรรมชาตเองกตาม จงมกไมเกดไดบอยนก และถงแมจะเกดขนแตกไมรนแรง

ภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนในประเทศไทยมอยหลายรปแบบทส าคญและสามารถสรางความเสยหายไดอยางมากคอ วาตภย อทกภย อคคภย และแผนดนไหว วาตภ ย และอทกภ ย มสาเหตหลกมาจากพายหมนเขตรอน และพายฝนฟาคะนองรนแรง ในขณะทอคคภ ย และแผนดนไหว มนษยมสวนกระท าใหเกดขน

149

พายฝนฟาคะนองมกปรากฏในบรเวณทมการกอตวขนของมวลอากาศเชน ในรองความกดอากาศต า เปนตน และมลกษณะการกอตวรนแรงเปนพเศษในฤดรอนโดยเฉพาะในเดอนเมษายน พายฟาคะนอง เปนลกษณะอากาศรายทกอใหเกดลมแรง ลกเหบ ฟาผา และบางครงเกดพายหมนซงกอใหเกดความเสยหายอยางมากทงชวตและทรพยสนของประชาชน แมจะเกดในบรเวณแคบๆในลกษณะทพายหมนเขตรอนสามารถท าความเสยหายเปนบรเวณกวางแตจะมการกอตวนอยกวา พายหมนเขตรอนเขาสประเทศไทยปละ 3-4 ลก โดยเรมตนในฤดฝนถงกลางฤดหนาว และมอตราของจ านวนพายหมนเขตรอนเขาสประเทศไทยมากทสดในเดอนตลาคม หากมพายหมนเขตรอนเขามาจะท าใหมลมแรง และฝนตกหนกสามารถท าลายอาคาร บานเรอน ชวตมนษยและสตวเ ลยง เ ปนตน ความรนแรงของความเสยหายทอาจเกดขนจะเปนไปตามความรนแรงของพายหมนเขตรอนนน

อคคภย และแผนดนไหวแมจะเปนภยธรรมชาตซงไมสามารถคาดการณลวงหนาได แต มนษยกมสวนท าใหเกดภยดงกลาวขน เชน การทดลองระเบดนวเคลยร การท าสงคราม เ ปนตน มสวนในการกอใหเกดแผนดนไหว ความประมาทกอใหเกดอคคภย ดงน นการบรรเทาความรนแรงและการปองกนภ ยพบตใหมประสทธภาพสงสดจง ขนอยกบความพรอมของทกๆ ฝายในการประสานความรวมมอ เพอลดความสญเสยเนองจากภยธรรมชาตดงกลาว

4. ลกษณะภมอากาศ และภมประเทศของประเทศไทย ภมอากาศ ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และลมมรสมตะวนตกเฉยงใตเ ปนตวก าหนดหลกของลกษณะภมอากาศของประเทศไทย

ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ จะพดระหวางเดอนตลาคมถงกมภาพนธอากาศโดยทวไปจะหนาวเ ยนจะแหงแลง ซง เ ปนชวงฤดหนาว ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจะพดระหวางเ ดอนพฤษภาคมถงตลาคม น าอากาศรอน และความชนจากมหาสมทรเขามา ท าใหมฝนตกเกอบทวไป โดยเฉพาะตามบรเวณชายฝง และเทอกเขาดานรบลมจะมฝนตกช ก ถอเปนชวงฤดฝน ชวงการเปลยนแปลงฤดระหวางเดอนกมภาพนธถงพฤษภาคม มลมไมแน ทศ และเปนชวงทพนดนไดรบพลงงานจากดวงอาทตยสงสด อากาศโดยทวไปรอนอบอาว และแหงแลง พายฝนฟาคะนองทเกดขนมกปรากฏมความรนแรงเปนชวงฤดรอน

นอกจากน ประเทศไทยยงไดรบอทธพลจากพายหมนเขตรอนทมกกอตวในทะเลจนใตและรองความกดอากาศต าทพาดผาน กอใหเกดฝนตกปรมาณมาก และเปนบรเวณกวางในบรเวณทปรากฏลกษณะอากาศดงกลาวของชวงเดอนตางๆในฤดฝน รปท 5.2 แสดงลกษณะของ ทศลม ทศพายหมนเขตรอน และแนวรองความกดอากาศต าทพาดผานประเทศไทยในชวงเวลาตางๆ

150

รปท 5.2 ลกษณะของทศทางลม ทศพายหมนเขตรอน และแนวรองความกดอากาศต าทพาดผาน ประเทศไทยในชวงเวลาตางๆ ทมา : กรมอตนยมวทยา. มปป.

ภมประเทศ ประเทศไทยตงอยในเขตรอนระหวางละตจด 5 0 37/ กบ 200 27 / และระหวาง

ลองจจด 970 22/ กบ 1050 37/ ตะวนออก พนทตอนบนเปนภเขาและทราบสง พนทตอนกลางเปนทราบลม พนทตอนใตเปนแหลมยนลงไปในทะเล รปท 5.2 แสดงรายละเอยดลกษณะดงกลาว และสามารถแบงภมประเทศออกตามลกษณะอตนยมวทยาไดเปน 5 ภาคดงน

ภาคเหนอ มพนทประมาณ 153,000 ตารางกโลเมตร ภมประเทศเปนทราบสง มภ เขาตดกนในแนวเหนอ-ใต และเปนแหลงก าเนดของแมน าสายส าคญๆหลายสาย โดยแมน าเหลานไหลมา

151

รวมกนในบรเวณภาคกลาง ทวเขามความสงโดยเฉลยประมาณ 1,600 เมตรเหนอระดบน าทะเล อากาศหนาวเยนจดในฤดหนาวและรอนจดในฤดรอน และมฝนตกในเกณฑปานกลาง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พนทราบสงและลาดต าไปทางทศตะ วนออกเฉยงใต เ นอทประมาณ 170,000 ตารางกโลเมตร โดยมพนทสวนใหญ สงจากระดบน าทะเลปานกลาง ประมาณ 250 เมตร ทางดานตะวนตกของภาคเปนเทอกเขาดงพญาเ ยนและเทอกเขาเพชรบรณ ทางใตมเทอกเขาสนก าแพงและทวเขาพนมดงรก ซงเปนตวการส าคญทก นลมตะวนตกเฉยงใต ท าใหไอน าและความชนจากทะเลเขาไปไมถง ในฤดฝนฝนตกไมสม าเสมอ ในฤดหนาวอากาศหนาวจดเพราะไดรบลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอโดยตรง ในฤดรอนอากาศรอนจดและแหงแลง เ นองจากหางไกลทะเล

ภาคกลาง พนทเปนทราบลม ระดบพนลาดลงมาทางใตตามล าดบจนถงอา วไทยมพนทโดยประมาณ 73,000 ตารางกโลเมตร พนทสวนใหญสงจากระดบน าทะเลปานกลางนอยกวา 30 เมตร มภเขาเตยๆ ทางดานตะวนตกและแมน าส าคญๆ หลายสายไหลผาน ลกษณะภมประเทศท าใหเกดน าทวมไดงายในฤดฝน ในฤดหนาวอากาศไมหนาวมากนก และในฤดรอนอากาศไมรอนจดเนองจากอยใกลทะเล

ภาคตะวนออก พนทเปนภเขาและทราบ มเกาะเปนจ านวนมาก พนทรวมกนประมาณ 34,000 ตารางกโลเมตร อยสงจากระดบน าทะเลนอยกวา 40 เมตร มฝนตกช กในฤดฝน สวนฤดหนาวอากาศไมหนาวมากนกและในฤดรอนอากาศไมรอนจดเนองจากอยตดกบทะเล

ภาคใต มลกษณะเปนแหลมยาวยนไปในทะเล ฝงทะเลทงสองขางมเกาะเปนจ านวนมาก พนททงหมดประมาณ 83,000 ตารางกโลเมตร มความยาวจากเหนอจรดใตประมาณ 640 กโลเมตร ประกอบดวยปาเขาเปนสวนมากทอดจากเหนอมาใตและมพนทราบทางชายฝงทงสองขาง มแมน าสายสนๆ จ านวนมาก สามารถแบงตามลกษณะของภมประเทศได 2 ภาค คอ ภาคใตฝงตะวนออกและภาคใตฝงตะวนตกโดยมฝนตกเปนสองชวงคอ ในชวงฤดมรสมตะวนตกเฉยงใตมฝนตกช กทางตะวนตก ของภาคและในชวงมรสมตะวนออกเฉยงเหนอมฝนตกช กทางดานตะวนออกของภาคตลอดปไมมลกษณะของอากาศหนาวตลอดป

152

รปท 5.3 การแบงภมประเทศของไทยออกตามลกษณะอตนยมวทยา ทมา: กรมอตนยมวทยา. มปป.

153

ลกษณะอากาศทวไป จากลกษณะภมอากาศและภมประเทศของภาคตางๆ ดง ทไดกลาวมาแลว ท าใหประเทศไทยมลกษณะอากาศทวไป ดงน

- อณหภม อณหภมโดยทวไปอยในเกณฑรอนและไมเปลยนแปลงมากนก โดยมคาเฉลยทวประเทศประมาณ 27 องศาเซลเซยส มคาสงสดเฉลย 32 องศาเซลเซยส และต าสดเฉลย 22 องศาเซลเซยส โดยคาอณหภมจะผนแปรไปตามสภาพภมประเทศ กลาวคอ

ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมอากาศรอนจดและหนาวจดกวาภาคอนๆ โดยมคาเฉลยอณหภมสงสดและคาเฉลยของอณหภมต าสดตางกนมาก อณหภมสงสดเฉลย 37 องศาเซลเซยสในฤดรอน และอณหภมเฉลยต าสดในฤดหนาวประมาณ 21 องศาเซลเซยส มพสยของอณหภมในแตละวนประมาณ 15 องศาเซลเซยส

ภาคกลางและภาคตะว นออก มบาง สวนของพน ทตดกบทะ เล ท าใ หอณหภมไม เปลยนแปลงมากนก อณหภมเฉลยทวไปประมาณ 28 องศาเซลเซยส โดยอณหภมต าสดมคาเฉลยประมาณ 23.4 องศาเซลเซยส

ภาคใตทงสองฝงลอมรอบดวยทะเล อณหภมไมเปลยนแปลงมากนก โดยมอณหภมเฉลยประมาณ 27.3 องศาเซลเซยส อณหภมต าสดเฉลย 23.2 องศาเซลเซยส อณหภมสงสดเฉลย 31.7 องศาเซลเซยส โดยมพสยของอณหภมประจ าวนประมาณ 8.5 องศาเซลเซยส

- ปรมาณฝน โดยทวไปประเทศไทยมฝนอยในเกณฑด พนทสวนใหญมปรมาณฝน 1,200 – 1,600 มลลเมตรตอป ปรมาณฝนรวมตลอดปเฉลยทวประเทศมคาประมาณ 1,564.8 มลลเมตรปรมาณฝนในแตละพนทผนแปรไปตามลกษณะภมประเทศนอกเหนอจากการแปรผนตามฤดกาล บรเวณประเทศไทยตอนบนปกตจะแหงแลงและมฝนนอยในฤดหนาว เมอเขาส ฤดรอนปรมาณฝนจะเพมขนบางพรอมทงมพายฝนฟาคะนอง และเมอเขาส ฤดฝนปรมาณฝนจะเพมขนมากโดยจะมปรมาณฝนมากทสดในเดอนสงหาคมหรอกนยายน พนททมปรมาณฝนมากสวนใหญจะอยหนาทวเขาหรอดานรบลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ไดแก พนททางดานตะวนตกของประเทศและบร เวณภาคตะวนออก โดยเฉพาะทอ าเภอคลองใหญ จงหวดตราด มปรมาณฝนรวมตลอดปมากกวา 4,000 มลลเมตร สวนพนททมฝนนอยสวนใหญอยดานหลง เขา ไดแกพนทบรเวณ ตอนกลางของภาคเหนอและภาคกลางและบรเวณดานตะวนตกของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ส าหรบภาคใตมฝนตกชกเกอบตลอดปยกเวนในฤดรอน พนทบรเวณภาคใตฝงตะวนตกซงเ ปนดานรบลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจะมปรมาณฝนมากกวา ภาคใตฝงตะวนออกในชวงฤดฝน โดยมปรมาณฝนมากทสดในเดอนกนยายน สวนชวงฤดหนาวบรเวณภาคใตฝงตะวนออกซงเ ปนดานรบลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอจะมปรมาณฝนมากกวาภาคใตฝงตะวนตก โดยมปรมาณฝนมากทสดในเดอนพฤศจกายน พนททมปรมาณฝนมากทสดของภาคใตอยบรเวณจงหวดระนอง ซงมปรมาณฝนรวม

154

ตลอดปมากกวา 4,000 มลลเมตร สวนพนททมฝนนอยไดแกภาคใตฝงตะวนออกตอนบนดานหลงทวเขาตะนาวศรบรเวณจงหวดเพชรบรและประจวบครขนธ

5. ภยพบตทางธรรมชาตในประเทศไทย ภยพบตทางธรรมชาตตางๆ ทเกดขนทวโลกมอยหลายชนด ไดแก อทกภ ย (Flood) , ภ ยแลง (Drought), วาตภย (Storm), คลนพายซดฝง (Storm Surge) , พายฝนฟาคะนอง (Thunderstorms) , แผนดนถลม (Land Slide), แผนดนไหว (Earthquake), คลนขนาดใหญในทะเล (Tsunamis) , ไฟปา (Forest Fire), ภเขาไฟระเบด (Eruption), คลนความรอน (Head wave) และพายหมะ (Snow Storm) ซงภยธรรมชาตทเกดขนในแตละประเทศจะตางชนดกนไป ตามสภาพแวดลอม สภาพภมศาสตรและลกษณะอากาศของทองถนนนๆ ส าหรบในประเทศไทยภยธรรมชาตทเกดขนตงแตอดตจนถงปจจบนสามารถแบงไดดงน 1. พายหมนเขตรอน (Tropical Cyclones) 2. อทกภย (Flood) 3. พายฝนฟาคะนอง (Thunderstorms) 4. คลนพายซดฝง (Storm Surge)

5. แผนดนถลม (Land Slide) 6. แผนดนไหว (Earthquake) 7. คลนสนาม (Tsunamies) 8. ภยแลง (Drought) 9. ไฟปา (Forest Fire) 10. โรคระบาด (epidemic)

1) พายหมนเขตรอน (Tropical Cyclones) พายหมนเขตรอนเปนปรากฏการณธรรมชาตทสามารถท าความเสยหายไดรนแรง และเปนบรเวณกวาง มลกษณะเดน คอ มศนยกลางหรอทเรยกวา ตาพายเปนบรเวณทมลมสงบ อากาศปลอดโปรงแจมใสโดยอาจมเมฆ และฝนบางเ ลกนอย ลอมรอบดวยพนทบรเวณกวางมรศมหลายรอยกโลเมตร เกดฝนตกหนก และพายลมแรงทพดเวยนเขาหาศนยกลาง ดงนนในบรเวณทพายหมนเขตรอนเคลอนทผาน กอนพายจะเคลอนตวเขามาลกษณะอากาศจะแจมใส เมอดานหนาของพายหมนเขตรอนมาถง จะเกดลมแรง ฝนตกหนกและมพายฝนฟาคะนอง ลมกระโชกแรง และอาจปรากฏพายทอรนาโด เมอบรเวณตาพายซงเ ปนศนยกลางพายมลกษณะเปนวงกลมๆ คลายขนมโดนทเคลอนตวมาถงอากาศจะแจมใสอกครง จากนนเมอดานหลงของพายหมนมาถงอากาศจะเลวรายลงอกครงและรนแรงกวาครงแรก

ชนดและการก าหนดชอพายหมนเขตรอน พายหมนเขตรอนเรมตนการกอตวจากหยอมความกดอากาศต าก าลงแรงซงอยเหนอผวน า

ทะเลในบรเวณเขตรอน และเปนบรเวณทกลมเมฆจ านวนมากรวมตวกนอยโดยไมปรากฏการ

155

หมนเวยนของระบบลม หยอมความกดอากาศต าก าลงแรงน เมออยในสภาวะทเ อออ านวยกจะพฒนาตวเองตอไป จนปรากฏระบบหมนเวยนของลมอยางช ดเจน ลมพดเวยนเปนวงทวนเขมนาฬกาในซกโลกเหนอ พายหมนในแตละชวงของความรนแรง และมคณสมบตเฉพาะตว และเปลยนแปลงไปตามสภาวะแวดลอม ความเ รวของลมในระบบหมนเวยนทวก าลง ขนตามล าดบ กลาวคอ เรมตนจากพายดเปรสช นเมอทวก าลงแรงขนจะกลายเปนพายโซนรอน และถามก าลงแรงขนอกกจะเปนพายไตฝน โดยสามารถใชเกณฑของความเรวลมสงสดใกลจดศนยกลางของพายในต าแหนงชนดของพายไดดงน

ตารางท 5.1 ชนดของพายหมนเขตรอน

พาย ชอยอ สญลกษณ ความเรวลมสงสดใกลจด

ศนยกลาง ดเปรสช น

(Tropical Depresstion) โซนรอน

(Tropical Storm) ไตฝน

(Typhoon)

TD

Ts

Ts

33 นอต (17 เมตร/วนาท) (62 กโลเมตร/ช วโมง)

34 นอต (17-32 เมตร/วนาท) (63-117 กโลเมตร/ช วโมง)

64-129 นอต (33-66 เมตร/วนาท) (118-239 กโลเมตร/ช วโมง)

พายหมนเขตรอนซงกอตวในมหาสมทรแปซฟก และมความรนแรงของลมสงสดใกล

ศนยกลางพายมากกวา 33 นอต (พายโซนรอน) จะเ รมมการก าหนดชอเ รยกพายน นโดยองคการอตนยมวทยาโลกไดจดรายชอเพอเรยกพายหมนเขตรอนซงกอตวในเขตรอนซงกอตวขนโดยเ รยงตามล าดบใหเหมอนกน

ตงแตป พ.ศ. 25 43 เ ปนตนมา ไดเกดระ บบการตง ชอพ าย เ ปนภาษาพ นเ มอง โดยคณะกรรมการไตฝน (Typhoon Committee) ทประ กอบผแทนจากประเ ทศสมาชกในแถบมหาสมทรแปซฟกตอนบน และแถบทะเลจนใต 14 ประเทศ ไดแก กมพ ชา จน เกาหลใต ฮองกง ญปน มาเลเซย ไมโครนเซย ฟลปปนส สหรฐอเมรกา เวยดนาม และไทย โดยน าชอมา เ รยงเ ปน 5 สดมภ เรมจากกมพชาจนถงเวยดนามในสดมภท 1 เมอหมดแลวใหเ รมสดมภท 2 ถง 5 แลวจงเวยนมาเรมทสดมภท 1 อกครง จนกวาจะมการ ก าหนดชอพายครงใหมอก

156

นอกจาก นประเ ทศไทยไดรบผลกระทบจากพายหมน เขตรอนซง กอตวใ นบร เ วณมหาสมทรแปซฟก และพายหมนเขตรอนซงกอตวในบรเวณมหาสมทรอนเดยซงเราเ รยกวาไซโคลน โดยไดมการก าหนดรายชอพายทเกดขนบรเวณมหาสมทรอนเดยเหนอ (WMO/ESCAP PANEL ON TROPICAL CYCLONE) และเรมใชตงแตกลางป 2547 แมพายเขตรอนซงกอตวในบรเวณมหาสมทรอนเดย จะไมเขาสประเทศไทยโดยตรง แตสามารถกอความเสยหายตอประเทศไทยไดเชนกน เมอทศการเคลอนทเขาสบรเวณใกลประเทศไทยทางดานตะวนตก ในกรณของพายหมนเขตรอนซงกอตวในมหาสมทรแปซฟก และทะเลจนใตน น จะเคลอนทเขาส ประเทศไทยในบรเวณตางๆ ของประเทศแตกตางกนตามฤดกาล

สงทควรปฏบตเพอลดความสญเสยเนองจากพายหมนเขตรอน พายหมนเขตรอนเรมตนกอตวในทะเลและอาจใชเวลาหลายวนกวาจะเคลอนทถงชายฝง กรมอตนยมวทยาเปนหนวยงานทท าหนาทพยากรณและเตอนภยพายหมนเขตรอนท เกดขนในบรเวณทอาจสงผลกระทบตอประเทศไทยดวยเครองมอและเทคโนโลยททนสมย อาท เรดารตรวจอากาศ ภาพถายดาวเทยม เปนตน ท าใหการตดตามการเคลอนท รวมทงการพยากรณพายหมนเขตรอน มความแมนย าถกตองมากขน นอกจากนการรบทราบขาวการเ ตอนภ ยททนเหตการณจะท าใหลดความสญเสยทอาจเกดขนได เ ปนอยางมาก อยางไรกตาม ความรวมมอจากทงหน วยงานทเกยวของและประชาชน จะท าใหเพมขดความสามารถในการปฏบตการไดดยง ขนดงน น เพอประสทธภาพสงสดในการลดความสญเสยทอาจเกดขนจากภ ยธรรมชาต ประชาชนทวไปและผปฏบตงานทเกยวของควรปฏบตดงน

1. ตดตามขาวอากาศอยเสมอ และเมอไดรบค าเ ตอน และขอปฏบตในเ รองพายหมน เขตรอน ควรปฏบตตามทนท

2. หามน าเรอออกไปบรเวณทะเล ไมวากรณใดๆ อาจเกดพายหมนเขตรอน ในบรเวณทอาจสงผลกระทบตอประเทศไทย ในกรณทอยในทะเลใหเขาสบรเวณชายฝง ทใกลทสดทนท ในกรณทหลบเขาหาเกาะถามพายก าลงแรงมากกอาจจะไมปลอดภยแตถากลบเขาฝงไมทนควรรบฟงขาวจากกรมอตนยมวทยา เพอใหรต าแหนง และทศทางการเคลอนทของพาย เพอจะไดแลนเ รอไปในทศทปลอดภย ในการนควรมการศกษาวธการมาแลวลวงหนา

3. ออกใหพนจากชายฝงทนท ชายฝงทะเลจะเปนบรเวณทรบอนตรายจากคลนยกษซดฝงและควรไปอยในทสงทปลอดภยจากน าทวม

4. ในบรเวณใดทมค าเ ตอนใหอพยพ ควรท าการอพยพไปสทปลอดภ ยทนท สถาน ทปลอดภย ไดแก อาคารสงกอสรางทแขงแรง สามารถตานทานลมแรงและมต าแหนงอยในทสง ซง

157

ปลอดภยจากน าทวม และไมควรเปนเชง เขา ซงอาจไดรบอนตรายจากแผนดนถลมหรออยใกลชายฝงทะเล

5. จดเตรยมสงของจ าเปนตางๆ เชน อาหารแหง น าสะอาด ยาปฐมพยาบาลเ บองตน ไฟฉายใชถาน วทยแบตเตอร เปนตน ไวในทพก เพอใชกอนความชวยเหลอจากภายนอกจะมาถง เ นองจากพายหมนเขตรอนจะกอความเสยหายตอสาธารณปโภคชนดตางๆ เชน ไฟฟา ประปา ถนน ฯลฯ และน า ททวมขงอยเปนเวลาหลายวน กอใหเกดการระบาดของโรคตดตอตางๆได

6. หลบอยในทพก จนกวาจะไดรบแจงจากทางราชการวาพายไดผานไปแลว เ นองจากอาจเกดความเขาใจผดวาพายหมนเขตรอนไดผานไปแลว เพราะขณะพายหมนเขตรอนผานมาจะปรากฏลกษณะอากาศเลวราย แตในขณะท ตาพายหมนเขตรอนผานมา ทองฟาจะแจมใ ส อากาศด ซงจะเกดขนเพยงช วคราว ในเวลาสนๆ ท าใหบางคนเขาใจผดวาพายไดผานไปแลว และออกมาจากทหลบภยแตเมอดานหลงของพายมาถงอากาศจะเลวรายลงอก ลมมทศตรงขามกบครงแรก และมความรนแรงมากกวาครงแรกดวยอาจท าใหเกดอนตรายได

การวางแผนและการจดมาตรการปองกนเพอความสญเสยเนองจากพายหมนเขตรอน

นอกจากความรวมมอของทกฝายทงประชาชนทวไป และผปฏบตงานทเกยวของเพอลดความสญเสยในขณะปรากฏพายหมนเขตรอนแลว ควรมการวางแผนและจดมาตรการปองกนตางๆลวงหนากอนทภยธรรมชาตชนดตางๆจะเกดขนโดยเฉพาะภยธรรมชาตเนองจากพายหมนเขตรอน โดยควรปฏบตดงน การเตรยมพรอม สามารถท าไดดงน

1. จดใหมการฝกซอมการปฏบตการแกผเกยวของในขณะเกดภ ยธรรมชาตขน โดยมผเกยวของทงหมดเขารวมปฏบตการ เชน การสงขาวค าเ ตอน การคมนาคมขนสง การอพยพผคน วธการดบไฟ เปนตน

2. ใหความรแกประชาชนในการระวงและปองกนภ ยธรรมชาต เชน โดนการจดการกจกรรมและมนทรรศการในเขตชมชน และตามโรงเรยนตาง ๆ

3. จดใหมองคกรประกอบดวยอาสาสมครทไดรบการฝกฝนใหสามารถปฏบตหนาทอยางมประสทธภาพในพนทเกดเหต เชน การปองกนน าทวม การพยาบาลคนเจบ การอพยพ เปนตน

4. พฒนาประสทธภาพของอปกรณ และเครองมอตางๆ รวมทงวธการปองกนภ ยใหดยง ขน เชน เครองรบภาพดาวเทยม เครองดบเพลง พาหนะอพยพ และสภาพทสงกอสรางทแขงแรงเพอหลบภย เปนตน

การปองกน และรกษาพนท เพอใหพนททอยอาศย และพนทตามธรรมชาตปลอดภยจากภ ยพบตอนเนองมาจากพายหมนเขตรอน ควรมแผนระยะยาวทกระท าอยา งตอเ นอง เชน การรกษา

158

สภาพของปาไม การปรบปรงสภาพแมน าไมใหตนเขน การสรางเ ขอน และท านบกนน าจากทะเล การสรางสงกดขวางปองกนการไหลทะลกของโคลนตม เปนตน

มาตรการเตอนภย และการฟนฟภายหล งประสบภย เมอปรากฏพายหมนเขตรอนในบรเวณทอาจสงผลกระทบตอพนทในประเทศไทย ควรใหการเตอนภ ยทนทโดยเฉพาะในบรเวณทอาจสงผลกระทบ และจดตงมาตรการปองกนภยทนท มาตรการตางๆ ทจะน ามาใช และผรบผดชอบควรจะเปนไปตามความรนแรงของเหตการณ ในดานการฟนฟภายหลงประสบกบภ ยแลวควรจะด าเนนการอยางรบดวน โดยเฉพาะดานสาธารณปโภค และสงจ าเ ปนอนๆ และควรมมาตรการชวยเหลออนๆ เชน การกยมเงอนไขพเศษ การลดภาษบคคลและทองถน การชดเชยเ งนจากการประกน และการชวยเหลอดานการเกษตรและประมง เปนตน และความชวยเหลออยางตอเนองดวย

2) อทกภย (Flood) พายหมนเขตรอนมกกอใหเกดอทกภยหรอน าทวม ในบรเวณทพายเคลอนผาน และบรเวณใกลเคยงและพนททไมเคยมพายเคลอนผานกอาจจะไมมโอกาสเกดอทกภ ยได เพราะฝนทตกเนองจาก หยอมความกดอากาศต าในเขตรอนและมรสมทางตอนใตของทวปเอเชย และในพนทอน ๆ กท าใหเกดอทกภยไดเชนเดยวกนน าทเกดจากการละลายของหมะในบรเวณเทอกเขากอใหเ กดน าทวมในทลมทอยหางไกลออกไปไดการเกดน าหลากจากภเขา เ นองจากมฝนตกหนกบรเวณตนน าท าใหเกดน าทวมฉบพลน จากอดตทผานมา ภยพบตทเกยวของกบสภาพอากาศทง ทเลวรายทสดน น เกดขนจากการไหลบาของน าในแมน าเ นองจากน าลนตลงการเกดน าไหลบาจากแมน าแยงซในประเทศจน ไดกอในเกดอทกภ ยหลายครงแตละครงไดคราชวตผ คนนบลาน ในชวงเวลา 15 ป (ระหวาง พ.ศ. 2394-2409) มผเสยชวตเนองจากจมน าในชวงเกดอทกภ ยทง สงประมาณ 40 ถง 50 ลานคน จนกระทงปจจบนมเพยงไมกประเทศในโลกสามารถปองกนภ ยจ าน าไหลบาจากแมน าไดอยางแทจรงและโดยเฉลยในแตละป ยงคงมผเสยชวตเนองจากเหตดงกลาวเปนจ านวนนบพนคนในพนทชายฝงทะเลบางแหง สภาพอากาศทเกดรวมกบคลนพายซดฝงกท าใหเกดอมกภ ยเ ปนบรเวณกวางไดเชนการ คลนพายซดฝงนสามารถเกดขนไดในระบบอากาศทมความกดอากาศต ามาก ๆ เคลอนเขาสฝง ปญหาของน าทวมบรเวณลมแมน าและชายฝงหลายประเทศนบวนมแตจะเลวรายลงทง น เ นองจากการพฒนาพ นทบรเวณสองฝงแมน า และชายฝงทะ เล รวมทงพ นทอยต ากว าระดบน าทะเลเพอใชเปนทอยอาศยหรอเพอกจกรรมตางๆ ของมนษยไดเพมขนมากมายประกอบกบบรเวณดงกลาวเปนทสนใจของมนษย โดยอาจเปนบรเวณทมดนอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลกหรอน าบรเวณชายฝงทเปนแหลงปลาชกชมหรอชายฝง ทมสภาพทเหมาะแกการพกผอนหยอยใจ นอกจากนความกดอากาศทเกดจากการเพมขนของประชากาท าใหการตอตานการปลก

159

สรางทอยอาศย และโรงงานอตสาหกรรม ในพนททเ สยงตออนตรายจากอ านาจการท าลายของอทกภย

การออกประกาศค าเ ตอนลวงหนาส าห รบอทกภ ยทจะมาถงนานเพยงไรยอมขนอยกบจ านวนช วโมงหรอจ านวนวนทนกอตนยมวทยาจะสามารถพยากรณฝนลวงหนาไดถกตอง และเวลาทกระแสน าไหลหลากจากตนน าไปสบรเวณทจะพยากรณส าหรบแมน าสายหลกๆ ภายใตสภาพทางอตนยมวทยาทเอออ านวย อาจพยากรณอทกภยใหมความถกตองไดลวงหนา 2 ถง 3 วน แตส าหรบแมน าสายสนๆ ทมพนทรบน าขนาดเลกกวา ฝนตกหนกทเกดขนเพยงไมกช งโมงหรอไมกนาทกอาจเกดน าทวมฉบพลนได

สาเหตของน าทวม น าทวมเปนภ ยธรรมชาตทสงผลกระทบและสรางความเสยหายเปนอนดบตนๆ ของ

ประเทศไทย และเปนภยธรรมชาตทสามารถเกดขนไดตลอดปจนบางครงสรางความเสยหายอยางใหญหลวงจนกลายสภาพเปนภยพบตไดทนท

สาเหตของน าทวมนนเกดขนทงตามธรรมชาต และจากการกระท าของมนษย โดยสาเหตหลกๆของการเกดน าทวม มไดดงน

• สาเหตตามธรรมชาต ทสงผลใหเกดฝนตกชกตอเนองจนท าใหปรมาณน าในทะเลและแมน าเออลนฝง โดยเฉพาะชวงฤดฝนหรอฤดมรสมนน เปนผลมาจาก

1) หยอมความกดอากาศต า 2) พายหมนเขตรอน ไดแก พายดเปรสช น พายโซนรอน พายใตฝน 3) รองมรสมหรอรองความกดอากาศต า 4) ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต 5) ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ 6) เขอนพง

• สาเหตจากการกระท าของมนษย ไดแก 1) การตดไมท าลายปา ซงกอใหเกดน าทวมฉบพลนและน าปาไหลหลาก 2) การบกรกและปรบเปลยนการใชประโยชนทดน 3) การทงขยะลงแมน าล าคลอง 4) การทงเศษขยะลงในทอน าท าใหทอน าอดตน

ประเภทของน าทวม

น าทวมหรออทกภยแบงไดเปน 3 ประเภท ไดแก

160

1) น าปาไหลหลาก หรอ น าทวมฉบพลน (Flash Flood) มกจะเกดขนในทราบต าหรอทราบลมบรเวณใกลภเขาตนน า เกดขนเนองจากฝนตกหนกเหนอภเขาตอเนองเปนเวลานาน ท าใหจ านวนน าสะสมมปรมาณมากจนพนดนและตนไมดดซบไมไหวไหลบาลงสทราบต าเ บองลางอยางรวดเ รว มอ านาจท าลายลางรนแรงระดบหนง จนท าใหบานเรอนพงทลายเสยหายและอาจท าใหเกดอนตรายถงชวตได

2) น าทวมขง (Drainage Flood) เ ปนลกษณะของอทกภ ยทเกดขนจากปรมาณน าสะสมจ านวนมากทไหลบาในแนวระนาบจากทสงไปยงทต าเขาทวมอาคารบานเ รอน เ รอกสวน ไรนา ท าใหไดรบความเสยหายหรอเปนสภาพน าทวมขง ในเขตเมองใหญทเกดจากฝนตกหนกตอเ นองเปนเวลานาน มสาเหตมาจากระบบการระบายน าทไมดพอ มสงกอสรางกดขวางทางระบายน า หรอเกดน าทะเลหนนสงกรณพนทอยใกลชายฝงทะเล

3) น าลนตลง (River Flood) เกดขนจากปรมาณน าจ านวนมากอนเ นองมาจากฝนตกหนกตอเนองไหลลงสล าน าหรอแมน าปรมาณมากจนระบายลงสลมน าดานลางหรอออกสปากน าไมทน ท าใหเกดสภาวะน าลนตลงเขาทวมเ รอกสวน ไรนาและบานเ รอนตามสองฝงน าจนไดรบความเสยหาย ถนนหรอสะพานอาจช ารด เสนทางคมนาคมถกตดขาดได

ล าดบเหตการณน าทวมครงส าคญของประเทศไทย

อทกภยป 2538 การเกดอทกภยในประเทศไทยมตอเ นองมาโดยตลอด จากหนงสอภาพถายดาวเทยมกบ

อทกภยของส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) ช ใหเ หนวาปรากฏการณเกดอทกภย เทาทบนทกไวเกดขนครงแรกเมอป พ.ศ. 2328 จนถง พ.ศ. 2547 มมาแลวรวม 30 ครง แตละครงกอใหเกดอทกภยทเกดความเสยหายแตกตางกน ตามขนาดของพาย ปรมาณน าฝน และสถานทเกดอทกภย อยางไรกตามในป พ.ศ. 2538 นบเปนอทกภ ยครงส าคญครงหนงทสรางความเสยหายใหแกประเทศไทยโดยเฉพาะกรงเทพมหานคร รนแรงทสดปหนง

การเกดอทกภยป พ.ศ. 2538 มลกษณะใกลเ คยงกบป พ .ศ. 2554 โดยมฝนตกมากแตไม รนแรงเทาป พ.ศ. 2554 และทใกลเ คยงกนคอ มพายโซนรอนพดเขาส ประเทศ 5 ลกเทาก น (ขณะนนคาเฉลยของพายทพดเขาสประเทศไทย 3.4 ลกตอป) ไดแก พายโซนรอน “แกร” วนท 28-31 กรกฎาคม 2538, พายโซนรอน “เฮเลน” วนท 10-12 สงหาคม 2538, พายโซนรอน “นนา” วนท 5-7 กนยายน 2538 โดยเฉพาะพายโซนรอนโลอส เปนพายทพ ดผานภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย ท าใหปรมาณน าฝนจ านวนมากไหลลงอางเกบน าเ ขอนสรกต ทตงอยในจงหวดอตรดตถ จนลนเขอน และตองปลอยน าเพอรกษาตวเขอนท าใหเกดน าทวมอยางมากในพนทภาคกลาง และไดสรางความเสยหายมากมาย โดยถนนเสยหายเปนจ านวนถง 23,000 สาย พนทเกษตรเสยหาย 20 กวา

161

ลานไร มจงหวดทประสบน าทวมมากถง 74 จงหวด คดเ ปนมลคาความเสยหายทงหมดประมาณ 50,000 ลานบาท (ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ (องคการมหาชน). 2555)

อทกภยป 2545

ป พ.ศ. 2545 ไดเกดอทกภ ยครงใหญขนในภมภาคตางๆ ของประเทศไทยอกครงหนง ปรมาณน ามหาศาลไดไหลบาเขาทวมพนท 51 จงหวด ครอบคลมจงหวดในภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สรางความเสยหายใหแกพนทเกษตรกรรมประมาณ 9 ลานไร ปศ-สตว 10 ลานตว เกษตร 850,000 ราย คดเปนมลคาความเสยหายประมาณ 13,300 ลานบาท (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. 2546) สภาพภมอากาศ ป พ.ศ. 2545 เปนชวงทปะเทศไทยมฝนนอยเมอเ ทยบกบ 2-3 ปทผานมา พนทสวนใหญของประเทศมปรมาณฝนรวมทง ปต ากวา คาปกต เวนแตภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอทสงกวาคาปกต (ประมาณ 17 และ 16 เปอรเซนต ตามล าดบ) สงผลใหปรมาณฝนรวมตลอดทงปโดยเฉลยของประเทศสงกวาคาปกตประมาณ 1 เปอรเ ซนต ตลอดทง ปไมมพายหมนเขตรอนเคลอนตวเขาสประเทศไทยโดยตรง แตมพายหมนเขตรอนหลายลกทเคลอนเขามาสลายตวตวใกลประเทศไทย โดยเฉพาะบรเวณทางตอนใตของประเทศจน สงผลใหหลายพนทของประเทศไทยประสบปญหาอทกภ ยเ ปนบรเวณกวางจากสภาวะฝนตกหนกตอเ นองกนหลายวน โดยเฉพาะพนทในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นอกจากนประเทศไทยยงตองเผชญกบหยอมความกดอากาศต าจากพายไซโคลน O2B ในทะเลอนดามน และพายดเปรสช นในอาวเบงกอล ทไดออนก าลงลงบรเวณดานตะวนตกของประเทศไทย และอาวไทยมก าลงแรงขนดวย ท าใหประเทศไทยมฝนตกชกหนาแนนตอเนองมรายงานน าทวมฉบพลน และน าปาไหลหลากในหลายพนท โดยเฉพาะภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ (องคการมหาชน). 2555)

อทกภยป 2554

อทกภยป พ.ศ.2554 นบเปนอทกภยครงรายแรงทสดครงหนงของประเทศไทยมจงหวดทประสบภยทงหมด 66 จงหวด 721 อ าเภอ 4,862 ต าบล 42,705 หมบาน ราษฎรทไดรบผลกระทบมากกวา 12 ลานคน มลคาความเสยหายประเมนโดยศนยพยากรณเศรษฐกจ และธรกจ มหาวทยาลยหอการคา ประมาณความเสยหายเปนมลคา 130,102.6 ลานบาท ในขณะทธนาคารโลกไดประเมนมลคาความเสยหายไวท 1.44 ลานลานบาท และจดใหเปนภยพบตทสรางความเสยหายมากทสดเปนอนดบท 4 ของโลก รองจากแผนดนไหวและสนามทญ ปนป 2554, แผนดนไหวโกเบ หรอ The

162

Great Hanshin earthquake ทญปนป 2538 และพายเฮอรรเคนแคทเธอรนาของสหรฐป 2548 เทาน น (ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ (องคการมหาชน). 2555)

สภาพภมอากาศของประเทศไทยป 2554 การเกดอทกภยเปนสภาวะผดปกตของสภาพภมอากาศในพนทน น สภาพภมอากาศของประเทศไทยป 2554 มความผนแปรไปจากปกตมาก ทง อณหภมทคอนขางต ากวาปกต และปรมาณน าฝนทมมาก และตกตอเนองยาวนานโดยไมมภาวะฝนทงชวง กรมอตนยมวทยาไดใหขอมลวาปรมาณน าฝนเฉลยทงป 2554 สงกวาคาปกตประมาณ 24% และมคามากทสดในรอบ 61 ป (2494-2554) เฉพาะพนทภาคเหนอมฝนตกตงแต 1 มกราคม - 31 ตลาคม 2554 รวมถง 1,674 มลลเมตร สงกวาคาเฉลย 30 ป ถง 42% และเปนสถตสงสดนบแตเรมเกบขอมลสถตน าฝน สาเหตเ นองจากพายหมนเขตรอนทพ ดเขาส ประเทศไทยถง 5 ลก ซงสงผลใหบรเวณประเทศไทยตอนบนมฝนตกหนาแนน และตอเนอง ท าใหเกดน าเหนอไหลหลากเขาทวมหลายพนท รวมทงภาวะน าทะเลหนนสงในชวงครงหลงของเดอนตลาคม ซงสงผลใหเกดอทกภ ยรนแรงในทราบลมภาคกลางตงแต นครสวรรคจนถงกรงเทพมหานคร สรางความเสยหายกบชวต ทรพยสน พนทเกษตรกรรม และพนทเศรษฐกจเปนจ านวนมาก หลายพนทยงคงมน าทวมตอเนองยาวนาน จนถงเดอนธนวาคม 2554 24-26 มถนายน 2554 พายโซนรอนไหหมา (HAIMA 1104) เคลอนเขาสบรเวณจงหวด

นาน แลวสลายตว ท าใหเกดฝนตกหนกถงหนกมาก และเกด น าทวมฉบพลน น าปาไหลหลาก และดนถล มทจงหวดแพร เชยงราย พะเยา นาน ตาก สโขทย

30 กรกฎาคม - 3 สงหาคม 2554 พายโซนรอนนกเตน (NOCK-TEN 1108) เคลอนเขาสประเทศ ไทยบรเวณจงหวดนานในวนท 31 กรกฎาคม 2554 นบเปนพายลกแรก และลกเดยวทศนยกลางพายเคลอนเขาส ประเทศไทยท าใหฝนตกหนกถงหนกมาก โดยปรมาณฝนมากทสดในรอบ 24 ช วโมง วดทอ าเภอเมอง จงหวดหนองคาย สงถง 405.9 มลลเมตร ท าลายสถตในรอบ 61 ปของจงหวด ผลจากฝนตกหนกท าใหเกดน าทวมตอเนองในหลายจงหวด

27-28 กนยายน 2554 พายโซนรอนไหถาง (HAITANG 1118) ไดเคลอนเขาปกคลม ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย

1 ตลาคม 2554 ไตฝนเนสาด (NESAT 1117) ไดเคลอนขนฝง และออนก าลงลง เปนดเปรสช น เคลอนเขาสประเทศไทย

163

5-6 ตลาคม 2554 ไตฝนนาลแก (NALGAE 1119) ไดเคลอนขนฝงและสลายตว บรเวณประเทศเวยดนาม (ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ (องคการมหาชน). 2555)

การเตรยมความพรอมรบภยน าทวมและวธการปฏบตตนเมอไดรบการแจงเตอนภย น าทวมเปนภยธรรมชาตทสามารถเกดขนไดตลอดเวลา และเกดจากสาเหตหลายประการ

ทงจากเหตการณทางธรรมชาตและจากการกระท าของมนษย ดงน นการเตรยมความพรอมรบภ ย น าทวมเปนสงทควรค านงถงตลอดเวลา โดยเฉพาะอยางยงผทอาศยอยในพนทเ สยงหรอประสบภยน าทวมเปนประจ าทกป เพราะเมอใดทเกดน าทวม ทงชมชนและครอบครวสามารถทจะรบมอกบภ ยน าทวมไดอยางทนทวงท เพอลดความสญเสยทงชวตและทรพยสน โดยทวไปแลวการเตรยมความพรอมรบภยน าทวมนน สามารถกระท าไดตลอดเวลาทงในชวงกอน ระหวาง และหลงฤดมรสมหรอฤดฝน นอกจากนยงมสญญาณการแจงเตอนภยทางธรรมชาตอกหลายอยาง ทเ ปนสญญาณแจงเตอนกอนเกดภยน าทวม และท าใหเราสามารถเตรยมการรบมอกบภ ยน าทวมทอาจจะเกดขนไดอยางทนทวงท เชน

• การอพยพของสตวบางประเภท เชน สตวเลอยคลาน มดหรอแมลงบางชนด • น าทไหลมาเปนของสดนจากภเขา เชน สแดงหรอสด าอมเทา การเตรยมความพรอมรบภยน าทวมน น เ ปนกระบวนการในการเตรยมตวและปฏบตตน

เมอไดรบการแจง เ ตอนภ ย หรอจากการสงเ กตการณเปลยนแปลงของธรรมชาตรอบตว ซ งกระบวนการเตรยมความพรอมรบภยน าทวมควรเกดขนทงในระดบบคคล ครอบครว และช มชน ซงขนตอนการเตรยมความพรอมรบภยน าทวมนนสามารถปฏบตได ดงน

กอนเกดน าทวม 1) ตดตามรายงานขาวของกรมอตนยมวทยาอยางตอเนอง โดยเฉพาะฤดฝนและฤดมรสม

และควรปฏบตตามค าเ ตอนอยางเครงครด 2) ควรน าเอกสารส าคญตดตว หรอจดรวบรวมไวเพอความสะดวกในการพกพา กรณทตอง

อพยพหนภย เชน สตบตร บตรประจ าตวประชาชน ทะเบยนบาน ใบขบขรถยนตหรอรถจกรยานยนต ส าเนาทะเบยนรถ

3) เตรยมอปกรณ เครองมอเครองใชไวใชในยามจ าเปน เชน • วทยกระเปาหว (ถาม) ไฟฉายและถานไฟฉายส ารอง • เทยนไข ไวใชเมอเกดไฟฟาดบ • ฟนแหงเพอใชกอไฟท าอาหาร หมอขาว จาน ชาม ชอนเทาทจ าเปน • เตรยมอาหารกระปองหรออาหารแหงไวส ารอง รวมทงน าสะอาด ส าหรบ

164

พอทจะรบประทานหากเกดน าทวมเปนระยะเวลานาน • เตรยมเครองเวชภณฑ ยารกษาโรคประจ าตวและยารกษาโรคทวไปเพอใชกรณ ฉ กเฉน เชน ยารกษาแผล ยาแกพษแมลงสตวกดตอย เชน แมงปอง ตะขาบ ง • รองเทาบท ถงมอยาง (ถาม) • เสอผา ผาหม และเครองใชจ าเปนเพอใชเวลาน าทวม สวนทรพยสนมคาใหเกบไวในถงกนน าและเกบไวในทปลอดภย

4) ส ารวจและศกษาพนทปลอดภย รวมถงเสนทางในการเดนทางไปยงพนทปลอดภย 5) ฝกใหเดกหรอผทวายน าไมเปนสามารถวายน าได หากเกดกรณฉกเฉน 6) เคลอนยายสงของ เครองใชส าคญ เครองใชไฟฟาภายในบานใหอยระดบสงกวาพนบาน

รวมทงอพยพสตวเลยงไปไวในทปลอดภย 7) เตรยมเรอไม เรอยาง หรอแพไม เพอใชเปนพาหนะในกรณทเกดน าทวมเปนเวลานาน 8) จดเตรยมดนหรอทรายใสกระสอบ เพอชวยเสรมคนดนก นน าใหสงขน ขณะเกดน าทวม 1) ตดสะพานไฟ และปดแกสหงตมใหเรยบรอย 2) ไมควรเลนน าหรอวายน าเลนในขณะเกดน าทวม 3) ระวงสตวมพษกดตอย เชน ง แมงปอง ตะขาบ เปนตน 4) ไมควรขบขยานพาหนะในชวงกระแสน าหลาก 5) ตดตามเหตการณอยางใกลชด เชน สงเกตลมฟาอากาศ และตดตามค าเตอนเกยวกบ

ลกษณะอากาศจากกรมอตนยมวทยา 6) เตรยมพรอมทจะอพยพไปในทปลอดภย หรอปฏบตตามค าแนะน าของทางราชการ 7) หากมการอพยพ ควรอพยพคนชรา คนพการ หรอเดกกอน หลงเกดน าทวม 1) ตรวจเชคปลกไฟ สายไฟ เครองใชไฟฟาภายในบาน ใหม นใจวาสามารถใชงานได

ตามปกตหรอไม 2) ควรตมน าและปรงอาหารใหสกและสะอาดกอนรบประทาน 3) ท าความสะอาดบานเรอน ถนนหนทาง และสงช ารดเสยหายใหกลบสสภาพปกต 4) ภายหลงน าทวมอาจมซากสตวตาย ใหด าเนนการเกบหรอฝงโดยเรว 5) อยาเขาไปในเขตอนตรายหลงน าทวม 6) ระมดระวงโรคระบาด

165

7) ควรแจงและขอความชวยเหลอจากหนวยงานราชการ เชน องคการบรหารสวนต าบล อ าเภอ จงหวด และหนวยงานบรรเทาสาธารณภยตางๆ (ส านกงานเลขาธการคณะกรรมาธการ แมน าโขง. 2553)

3) พายฟาคะนอง หรอพายฤดรอน

พายฟาคะนองทเกดขนในฤดรอนหรอเรยกวาพายฤดรอนจะเกดขนในชวงเ ดอน เมษายนหรอในชวงกอนเรมตนฤดฝน ขณะทอณหภมในภาคตางๆ เ รมสง ขน เ นองจากแกนของโลกเ รมเอยงเขาหาดวงอาทตย และดวงอาทตยจะเคลอนทเขามาอยทเ สนศนยสตรท าใหอากาศรอนอบอาวและชนในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และตอนบนของภาคกลาง อากาศทอยใกลผวพนจะมอณหภมสง ประกอบกบลมทพดเขาสประเทศไทยเปนลมใต และลมตะวนออกเฉยงใตทพ ดมาจากอาวไทย และทะเลจนใต ในระยะนถามลมเหนอ (อากาศเยน) พ ดลงมาจากประเทศจนคราวใดจะท าใหอากาศสองกระแสกระทบกน ท าใหการหมนเวยนของอากาศแปรปรวนขนอยางรวดเ รว และฉบพลน เปนเหตใหเกดพายฝนฟาคะนองอยางแรง และรวดเ รว มฟาแลบ (Lightning) ฟารอง (Thunder) และฟาผารวมอยดวย นอกจากนมกจะมลมกระโชกแรง และฝนตกหนกเกดขนบางครงยงมลกเหบตกลงมาดวย พายฟาคะนองนเปนพายทเกดขนในชวงเวลาอนสนมนอยครง ทเกดขนนานกวา 2 ช วโมง โดยทวไป พายฤดรอนนมกเกดขนในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอเ นองจากการแผลมของความกดอากาศสงจากประเทศจนลงมาบรเวณภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงนนในขณะทประเทศไทยตอนบนมอากาศรอนชน และมการยกตวของมวลอากาศอยบางแลว แต เมอมอากาศเยนจากบรเวณความกดอากาศสงซงมลกษณะจมตวลง และมอณหภมต ากวาท าใหมวลอากาศรอนยกตวขน อย างรวดเ รว และเมฆควมโลนมบส (Cumulonimbus) ทก อตวขน กจะพฒนาขนเรอยๆ จนกระทงอณหภมยอดเมฆต ากวา -60 ถง -80 องศาเซลเซยส จงท าใหเกดลกเหบตกได

ลกษณะอากาศรายทเกดจากพายฝนฟาคะนอง พายฝนฟาคะนอง เ ปนตนก าเ นดของลกษณะอากาศเลวรายเกอบทกชนด อากาศรายดงกลาวน สามารถกอความเสยหายทงตอชวต และทรพยสนไดเปนจ านวนมาก แมจะเกดในบรเวณไมกวางนก ซงสามารถจ าแนกไดเปนชนดทส าคญๆ คอ 1. พายทอรนาโด (TORNADO) เปนอากาศรายรนแรงทสดซงเกดจากพายฝนฟาคะนอง มลกษณะเปนล าเหมอนงวงชางยนออกจากฐานเมฆเมอพายฟาคะนองดดอากาศจา กภายนอกเขาไปฐานเซลลดวยพลงมหาศาลและถามการวนจะหมนบดเปนเกลยว มเ สนผาศนยกลางของล าพายเ ลก

166

มากคอ ประมาณ 1,000 ฟต มกเหนเปนเมฆลกษณะเปนล าพ ง ขนสบรรยากาศหรอยอยลงมาจากฐานเมฆควมโลนมบส ดคลายกบมงวงหรอทอหรอปลองยนออกมาถาเมฆทยนมาไมถงพน เ รยกวา “ FUNNEL CLOUD” ถาลงมาถงพนดนเรยกวา ทอรนาโด แสดงลกษณะดงกลาว และถาเกดขนเหนอพนน า เรยกวา สเปาทน า (WATER SPOUT) ในประเทศไทยจะเรยกสเปาทน านวาลมงวงช างหรอนาคเลนน าซงมความรนแรงนอยกวาทอรนาโดมาก

(1) (2)

รปท 5.4 (1) ลมงวงชางหรอนาคเลนน า บงบอระเพด 9 ก.ย. 2551 (2) ทอรนาโด เหนอเทพเสรภาพ 17 กนยายน 2553 ทมา : http://www.amulet.in.th/forums/view_topic.php?t=866

2. อากาศปนปวน (TURBULENCE) อากาศปนปวน และลมกระโชกกอใหเกดความเสยหายตอสงตางๆ บนพนดน อากาศปนปวนเกดขนทงภายในพายฝนฟาคะนอง และภายนอกตวเซลล ภายในตวเซลลพายอากาศปนปวนรนแรงเกดจากกระแสอากาศเคลอนทขน และกระอากาศเคลอนทลงสวนทางกน ภายนอกเซลลพายฝนฟาคะนอง อากาศปนปวนทเกดขนบางครงสามารถพบหางออกไปไกลกวา 30 กโลเมตรจากตวเซลลพายฝนฟาคะนอง อากาศปนปวนรนแรงสามารถพดท าลายสงตางๆ บนพนดนได โดยเฉพาะสงกอสรางทไมแขงแรง

3. ล กเหบ (HAIL) ลกเ หบมกเกด ขนพรอมกบอากาศปนปวนรนแรงกระแส อากาศเคลอนทขน ท าใหหยดน าถกพดพาไปสระดบสงมาก และเมอหยดน าเรมแขงตวกลายเปนน าแขงจะมหยดน าอนๆ เขามารวมดวย ดงนนขนาดของกอนน าแขงจะโตขนเ รอยๆ และในทสดกตกลงมาเปนลกเหบ ซงลกเหบขนาดใหญมกจะเกดขนจากพายฝนฟาคะนองรนแรง และมเมฆยอดสงมากบางครงสามารถพบลกเหบไดทระยะไกล ออกไปหลายกโลเมตรจากแหลงก าเ นด และสามารถท าความเสยหายตอพนททปรากฏลกเหบนน

167

ในขณะทลกเหบตกผานบรเวณทสงทมอณหภมสงกวา ลกเหบจะหลอมละลายกลาย เปนหยาดน าฟา ท าใหผลการตรวจอากาศผวพนสามารถตรวจพบกลมฝน และลกเหบเกดขนปะปนกนหรออาจตรวจพบฝนเพยงอยางเดยวกได ดงนนควรตงขอสงเกตของการเกดลกเหบวาแมจะตรวจไม พบทผวพนดานลางของเมฆพายขนาดใหญกตาม 4. ฟาแลบ (LIGHTNING) และฟาผา (STRAKED LIGHTNING) ฟาแลบ และฟาผาเ ปนภยธรรมชาตทคราชวตมนษยมากทสด ฟาแลบฟาผาเกดจากประกายไฟฟ าของการปลอยประจอเลกตรอนเมอเกดความตางศกยไฟฟาระหวางต าแหนงสองต าแหนงทระดบคาหนง ความตางศกยท าใหเกดแรงดน และการไหลของประจไฟฟา คาความตางศกยไฟฟา ระหวางสองต าแหนงเ ปนไปตามสภาวะอากาศทเปนสอน า และระยะหางของต าแหนงทงสองน น เช น ความตางศกยไฟฟาระหวางเมฆกบพนดน ระหวางเมฆสองกลม หรอสวนหนงสวนใดภายในเมฆกลมเ ดยวกน ดงน น จงมกปรากฏวาฟาผาวตถทอยในทสงในโลหะหรอในน าซงเปนสอไฟฟา

5. ฝนตกหนก พายฝนฟาคะนองสามารถกอใหเกดฝนตกหนก และน าทวมฉบพลนไดในพนทซงเปนทราบลมหรอทต า และตามเชงเขาโดยเฉพาะพายฝนฟาคะนองตอเ นองหลายช วโมง ปรมาณฝนสะสมจ านวนมากกอใหเกดน าทวมเฉพาะพนท เ นองจากพายฟาคะนองเกดครอบคลมพนทบรเวณแคบ จากลกษณะอากาศรายทกลาวมาแลวของพายฝนฟาคะนองสามารถสรปลกษณะผลกระทบทจะมตอสงมชวตบนพนดนได ดงน

- ลมกระโชก ลมแรง เปนตน ท าความเสยหายตอสงกอสราง ตนไม อาคาร บานเรอน

- ฝน กอใหเกดน าทวม และน าทวมฉบพลนในทราบลม ทต า และเชงเขา

- ลกเหบท าความเสยหายตอสงกอสราง สตวเลยง สวน ไร พชผลและอนๆ

- ฟาผา ท าลายชวตมนษยและสตวเลยง เปนตน

- พายทอรนาโด ท าลายชวตมนษยและสตวเ ลยง สงกอสราง และอนๆ

ดงนนการหลบเลยงอนตรายจากพายฝนฟาคะนอง จงควรหลบเลยงจากสาเหตดงกลาวแลวและไปอยในบรเวณทปลอดภย กลาวคอ

- ในขณะปรากฏพายฝนฟาคะนอง หากอยใกลอาคารหรอบานเรอนทแขงแรงและปลอดภยจากน าทวม ควรอยแตภายในอาคารจนกวาพายฝนฟาคะนองจะยต ซงใชเวลาไมนานนก

- การอยในรถยนตจะเปนวธทปลอดภยวธหนง แตควรจอดรถใหอยหางไกลจากบรเวณทน าอาจทวมได

- อยหางจากบรเวณทเปนน าใหขนจากเรอและออกหางจากชายหาดเมอปรากฏพายฝนฟาคะนองเพอหลกเลยงอนตรายจากน าทวมและฟาผา

168

- ในกรณทอยในปา ในทงราบหรอในทโลง ควรคกเขา และโนมตวไปขางหนาแตไมควรนอนราบกบพนเนองจากพนเปยกเปนสอไฟฟา และไมควรอยในทต าซงอาจเกดน าทวมฉบพลนได ไมควรอยในทโดดเดยว หรออยสงกวาสภาพสงแวดลอม และฟาจะผาวตถทอยสงกอน

- ออกหางจากวต ถทเ ปนสอไฟฟา ทกชน ด เช น ลวด โลหะ ทอน า แนว รวบาน รถแทรกเตอร จกรยานยนต เครองมออปกรณท าสวนทกชนด รางรถไฟ ตนไมสง ตนไมโดดเ ดยวใน ทแจง

- ไมควรใชอปกรณไฟฟา เชน โทรทศน พดลม เตารดไฟฟา เปนตน และควรงดใช โทรศพทช วคราว นอกจากกรณฉกเฉน

- ไมควรใสเครองประดบโลหะ เชน ทองเหลอง ทองแดง ไปในทกลางแจง หรอวตถโลหะ เชน รม ในขณะทเกดพายฝนฟาคะนอง

นอกจากน ควรดแลสงของ ตางๆ ใหอ ยในสภาพ ทแขง แรง และปลอดภ ยอย เสมอ โดยเฉพาะสงของทอาจหกโคนได เชน หลงคาบาน ตนไม ปายโฆษณา เสาไฟฟา เปนตน

อนตรายทเกดจากวาตภย

บนบก

- บานเรอนทไมแขงแรง ตนไม เสาไฟฟา เสาทว ปายโฆษณาหกโคน

- เกดฝนตกหนกตดตอหลายวน ท าใหเกดอทกภย

- ประชาชนทอาศยบรเวณชายหาดถกคลนซดทวมบานเรอน และถกกวาดลงทะเล

ในทะเล

- ลมพดแรงจดมาก เกดคลนใหญ เรอขนาดใหญถกพดพาไปเกยฝงหรอชนหนโสโครกท าใหจม เรอประมงบรเวณชายฝงถกท าลาย

การเตรยมการปองกนจากวาตภย

- ตดตามขาวและประกาศค าเตอนของกรมอตนยมวทยา

- ตดแตงกงไม หรอโคนตนไมทอาจหกจากลมพายมาทบบาน สายไฟฟา

- พกในอาคารทแขงแรงขณะเกดวาตภย อยาออกไปในทโลงแจงเพราะตนไมอาจหกโคนลงมาทบ รวมทงสงกะส และกระเบองจะปลวตามลมมาท าอนตราย

- ตงสตใหม นในการตดสนใจ ชวยครอบครวใหพนอนตรายในขณะวกฤต ขอควรปฏบตเมอเกดพายฟาคะนอง

กรณอยนอกบาน - รบหาอาคารหรอทก าบงเขาไปหลบ หรอเขาไปอยในรถทมหลงคาแขงแรง

- กรณทเลนน าตองรบขนจากน า และไปใหพนชายหาด

169

- ถาอยในทโลง เชน ทงนา ควรนงยองๆ ปลายเทาชดกน และเขยงปลายเทาใหเทาสมผสพนดนนอยทสด และโนมตวไปขางหนา ไมควรนอนราบกบพน

- อยใหไกลจากโลหะทเปนสอไฟฟาทกชนด เชน อปกรณท าสวน รถจกรยาน รถจกรยานยนต และรางรถไฟ

- หามอยใตตนไมทโดดเดยวโลงแจง

- หามใชโทรศพทมอถอ

กรณทอย ในบาน

- อยใหไกลจากอปกรณไฟฟา โลหะทเปนสอน าไฟฟาทกชนด และงดใชโทรศพท

4) คลนพายชดฝง (storm surge) เปนลกษณะของคลนขนาดใหญทเกดในทะเล และมหาสมทรขณะทพายก าลง เคลอนขนฝง

ความสงของคลนขนอยกบความแรงของพาย คลนพายซดฝง นมก าลงในการท าลายลางสงมาก ดงเชนทเคยเกดขนทแหลมตะลมพก จงหวดนครศรธรรมราช เมอป พ .ศ.2505 ขณะทพายโซนรอน “แฮเรยต” เคลอนขนฝงและอกเหตการณหนงคอทอ าเภอทาแซะและอ าเภอปะทว จงหวดช มพร เมอครงท พายไตฝน “เกย” เคลอนขนฝง เมอป พ.ศ.2532

รปท 5.5 ความเสยหายจากพายโซนรอน “แฮเรยต” แหลมตะลมพก ป 2505 ทมา: http://paipibat.com/?page_id=984

170

คลนพายซดฝงนเกดในขณะทพายเคลอนทขนฝง โดยท าใหเกดคลนขนาดใหญโถมเขาใสบรเวณทพกอาศยอยบรเวณชายฝงทะเลเปนจ านวนมากประเทศไทยมบรเวณทไดรบผลกระทบจากคลนพายซดฝงโดยตรงคอ บรเวณภาคใตโดยเฉพาะฝงตะวนออก ขณะทพายเคลอนตวจากอาวไทยขนสฝงในชวงเดอนพฤศจกายนถงธนวาคม ความรนแรงของคลนพายซดฝงจะมากนอยขนอยกบความรนแรงของพายขณะเคลอนตวขนฝง พายทมความรนแรงมาก จะกอใหเกดความเสยหายมาก พายทมความรนแรงตงแต 63 กโลเมตรตอช วโมง ประ กอบกบความกดอากาศทศนยกลางพายจะตองต ากว าบรเวณรอบๆ ประมาณ 100 มลลบาร จงสามารถ กอใหเกดคลนพายซดฝงได ผลกระทบทเกดจากคลนพายซดฝงคอ ท าใหเกดคลนสง โถมขนฝงกวาดท าลายทรพยสนตางๆ ท าใหเกดความเสยหาย ท งแกชวต และทรพยสนทอยบรเวณรมฝงทะเลเปนจ านวนมาก ผลกระทบจากคลนพายซดฝง มดงน 1. สงกอสรางรมฝงทะเลเสยหาย พงทลาย 2. ผคน และสตวเลยงถกพดพาลงทะเล

3. เรอประมงขนาดเลกและขนาดใหญอาจลมได การเตรยมการปองกนและบรรเทาภยจากคลนซดฝง - สรางแนวเขอนกนคลนพายซดฝงในพนทเสยงภยมาก - สงปลกสรางบรเวณชายฝงควรเปนสงปลกสรางทม นคง แขงแรงถาวร - เผยแพรความรเกยวกบพายหมนเขตรอน และคลนพายซดฝงแกประชาชนทอาศยบรเวณ

ชายฝง นกทองเทยวและประชาชนโดยทวไป - น าเรอไปหลบคลนในบรเวณทอบลมหรอทปลอดภย - เคลอนยายทรพยสนไปอยในททหางจากชายฝงทะเลพอสมควร - ตดตามขาวอากาศเตอนภยพายซดฝงจากกรมอตนยมวทยาอยางใกลชด - มมาตรการและแผนในการปองกน และลดภยพบตจากคลนพายซดฝงอนเหมาะสมทง

ระยะสน และระยะยาว

5) แผนดนถลม (Land Slides)

แผนดนถลมมกเกดขนบรเวณภเขา โดยเฉพาะภเขาหนแกรนตทมความลาดช นสงจนขาดความสมดลในตวเอง และบรเวณไหลเขาทขาดพชพ นธไมนอยใหญปกคลม เชน ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และบางแหงในภาคใตซงปจจบนมแนวโนมวาจะขยายพนทกวางออกไปเรอยๆ เนองจากปาไมบรเวณตนน าถกท าลายไปมาก ท าใหไมมตนไมช วยในการดดซบน า เมอมฝน

171

ตกในบรเวณดงกลาวจนดนเกดการอมตว และไมสามารถอมน าไวไดอกตอไป จงท าใหเกดความเสยหายทงชวต และทรพยสน

แผนดนถลมทกอใหเกดความเสยหายสวนใหญมกเกดภายหลงจากทฝกตกหนกมาก บรเวณภเขา ซงเปนตนน าล าธาร บรเวณตอนบนของประเทศโดยเฉพาะในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มโอกาสเกดแผนดนถลมเนองมาจากพายหมนเขตรอนเคลอนทผานในชวงระหวา ง เ ดอนกรกฎ าคมถง เ ด อน สงห าค มในขณะ ท ภ าคใ ตจะ เ กดใ นช ว ง ฤดมร ส มตะวนออกเฉยงเหนอ คอชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนธนวาคม ความรนแรงของแผนดนถลมเกดจากหลายองคประกอบ เชน ปรมาณฝนทตกบนภเขา และลกษณะทางธรณวทยาของภเขาน นๆ ความรนแรงจะมมากถาหากทกองคประกอบทกลาวมาเกดขนพรอมๆกน เชน มปรมาณฝนตกหนกมากบนภเขาหนแกรนตทมความลาดชนสง และขาดพนธไมปกคลมโอกาสทจะเกดแผน ดนถลมจะสงมาก ในทางตรงขาม ความรนแรงจะลดนอยลงถามองคประกอบใดองคประกอบหนงเทาน น ผลกระทบจากแผนดนถลม ดงน

1. บานเรอนพงทลายจากการทบถมของเศษดน หน ทราย ทไหลมากบน า

2. ผ คน และสตวเลยงไดรบบาดเจบและเสยชวตจ านวนมาก

3. พชผลทางการเกษตรเสยหาย

4. เสนทางคมนาคมตางๆ ถกท าลายเสยหาย

5. เสนทางเดนของน าถกทบถม และเปลยนไป

ลกษณะทตงของหมบานทเสยงภยดนถลม มสภาพทวไป ดงน - อยตดภเขา และใกลล าหวย - อยบนเนนหนาหบเขา และเคยมโคนถลมมาบาง - ถกน าปาไหลหลากและน าทวมบอย - มร องรอยดนไหลหรอดนเลอนบนภเขา - มรอยแยกของพนดนบนภเขา - มกอนหนขนาดเลก ขนาดใหญอยปนกนตลอดทองน า และพนหวย - มกองหน เนนทรายปนโคลน และตนไมในหวย หรอใกลหมบาน

172

เราควรปฏบตอยางไร หากอยในพนทเสยงภยดนถลม ควรตดตามขาวและประกาศเตอนภยอยางตอเนองในชวงทมความเ สยงสง (นนคอฤดฝน)

โดยปฏบตตามแผนทไดซกซอมไวกบชมชนของตนเอง เชน ระหวางดนถลม จะหนไปทไหน และจะกลบมาไดเมอไร โดยเฝาระวงสญญาณบอกเหตดนถลมและโคลนถลมทจ าเปนตองร

สญญาณบอกเหตดนถลม – โคลนถลม

- ฝนตกหนกถงหนกมากอยางตอเนองเปนเวลานาน

- ระดบน าในล าหวยสงขนอยางรวดเรว - น าเปลยนสเหมอนสดนบนภเขา

- มเสยงดงอ ออองมากผดปกตบนภเขา และในล าหวย เนองจากการถลม และเลอนไหลของหนและดนและตนไมลม

6) แผนดนไหว (Earthquake) แผนดนไหว หมายถง การสนสะเทอนของพนดน ซงมสาเหตมาจากการเคลอนทอยาง

ฉบพลนของเปลอกโลก เนองจากพลงงานความรอนภายในโลกท าใหเกดแรงเครยด แรงเครยดทสะสมอยในโลกท าใหเกดการแตกหกของหน เมอหนแตกออกเปนแนวจะเกดรอยเ ลอนและการเคลอนทอยางฉบพลนของรอยเ ลอนน เ ปนสาเหตหลกของการเกดแ ผนดนไหว แผนดนไหวนอกจากจะเกดปรากฏการณทางธรรมชาตแลว ยง เ ปนปรากฏการณทเกดขนจากมนษยซงท าใหสภาพสมดลของเปลอกโลกบางสวนเปลยนไปและไปกระตนใหเกดอาการดงกลาวแตจะมความรนแรงนอยกวาทเกดขนเองตามธรรมชาต แผนดนไหวอาจเกดจากภเขาไฟระเบด เหมองถลม หรอการทดลองระเบดนวเคลยรใตดน เปนตน ขนาดของแผนดนไหว (Magnitude) คอปรมาณพลงงานซงปลอยออกมาจากศนยกลางแผนดนไหว โดยวดความสงของ คลนแลวน ามาค านวณในสตรการหาขน าด ซงคดคนโดยนกวทยาศาสตรชอ “ชาลส ฟรานซส รคเตอร (Charls Fransis Richter)” โดยมขนาดตางๆ ของแผนดนไหว มหนวยเปน “รคเตอร” (Richter) ซงมขนาดตางๆ ดงน

173

ตารางท 5.2 ความสมพนธของขนาดโดยประมาณกบความสนสะเทอนใกลศนยกลาง

ขนาด ความสมพนธของขนาดโดยประมาณกบความสนสะเทอนใกลศนยกลาง 1-1.29 เกดการสนไหวเลกนอย ผคนเรมมความรสกถงการสนสะเทอน 3-3.39 เกดการสนไหวเลกนอย ผ คนทอยในอาคารรสกเหมอนรถไฟวงผาน 4-4.9 เกดการสนไหวปานกลาง ผทอาศยอยทงภายในอาคารและนอกอาคารรสกถงการ

สนสะเทอน วตถหอยแขวนแกวงไกว 5-5.9 เกดการสนไหวรนแรงเปนบรเวณกวาง เครองเรอนและวตถมการเคลอนท 6-6.9 เกดการสนสะเทอนรนแรงมาก อาคารเรมเสยหายพงทลาย

7.0 ขนไป เกดการสนไหวรายแรง อาคาร สงกอสรางมความเสยหายอยางมาก แผนดนแยก วตถทอยบนพนถกเหวยงกระเดน

ตารางท 5.3 การแบงระดบความรนแรงของแผนดนไหว แบงตามมาตราเมอรแคลล เปน 12 ระดบ

อนดบ ระดบ ลกษณะความรนแรงโดยเปรยบเทยบ 1 ระดบออนมาก เปนอนดบทออนมากตรวจวดโดยเครองมอ 2 ระดบออน พอรสกไดส าหรบผทอยนงๆ ในอาคารสงๆ 3 ระดบเบา พอรสกไดส าหรบผทอยในบาน แตคนสวนใหญยงไมรสก 4 ระดบพอประมาณ ผทอยในบานรสกวาของในบานสนไหว 5 ระดบคอนขางแรง รสกเกอบทกคน ของในบานเรมแกวงไกว 6 ระดบแรง รสกไดกบทกคนของหนกในบานเรมเคลอนไหว 7 ระดบแรงมาก ทกคนตางตกใจ สงกอสรางเรมปรากฏความเสยหาย 8 ระดบท าลาย เสยหายคอนขางมากในอาคารธรรมดา 9 ระดบท าลายสญเสย สงกอสรางทออกแบบไวอยางดเสยหายมาก 10 ระดบวนาศภย อาคารพง รางรถไฟบดงอ

11 วนาศภยใหญ อาคารสงกอสรางพงทลายเกอบทงหมด ผวโลกปดนนและเลอนเปนคลนบนพนดนออน

12 มหาวบต ท าลายหมดทกอยาง มองเหนเปนคลนบนแผนดน

174

ความรนแรงของแผนดนไหว (Intensity) วดโดยใช ความรสกจากการสนสะเทอน การส ารวจความเสยหายซงปรากฏในแตละแหงโดยเปรยบเทยบจากมาตราวดอนดบความสนสะเทอน ซงเรยกวา “มาตราเมอรแคลล” (Mercalli Scale) ซงม 12 ระดบ ดงแสดงในตารางท 5.3

รอยเลอนมพลงในประเทศไทย กรมทรพยากรธรณไดศกษาและรวบรวมขอมลดานการส ารวจรอยเ ลอนมพลง พบวาประเทศไทยมแนวรอยเลอนใหญ ๆ อยหลายแนวดวยกน สามารถจดกลมรอยเ ลอนทส าคญได 3 แนว ตามทศทางการวางตวและการเคลอนท คอ 1. กลมรอยเลอนทวางตวในแนวทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต 2. กลมรอยเลอนทวางตวในแนวทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต 3. กลมรอยเลอนทวางตวในแนวทศเหนอ-ใต ซงครอบคลมพนทในประเทศ จ านวน 22 จงหวด 13 กลมรอยเลอน ดงน

กลม

รอยเลอน รอยเลอน รายชอจงหวด จ านวนจงหวด

1 แมจนและแมอง เชยงรายและเชยงใหม 2 2 แมฮองสอน แมฮองสอนและตาก 2 3 เมย ตากและก าแพงเพชร 2 4 แมทา เชยงใหม ล าพน และเชยงราย 3 5 เถน ล าปาง และแพร 2 6 พะเยา ล าปาง เชยงราย และพะเยา 3 7 ปว นาน 1 8 อตรดตถ อตรดตถ 1

ภาค จ านวนจงหวด ภาคเหนอ 11 ภาคตะวนตก 3 ภาคใต 6 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2

รวม 22

175

กลม รอยเลอน

รอยเลอน รายชอจงหวด จ านวนจงหวด

9 เจดยสามองค กาญจนบร และราชบร 2 10 ศรสวสด กาญจนบร และ อทยธาน 2 11 ทาแขก หนองคาย และนครพนม 2 12 ระนอง ประจวบครขนธ ช มพร ระนอง และพงงา 4 13 คลองมะรย สราษฏรธาน กระบ และ พงงา 3

รปท 5.6 รอยเลอนทมพลงในประเทศไทย ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย . (2554).

176

ภยทเกดจากแผนดนไหว

ภยทเกดจากแผนดนไหว สามารถแบงออกไดดงน 1. ภยจากการสนไหวของพนดน กอใหเกดการปรบตวของดนทตางกน การพ งทลายของดนและโคลน และการทดนมสภาพกลายเปนของเหลว

2. ภยจากการยกตวของพนดนในบรเวณรอยเลอน 3. ภยจากคลนใตน าทเรยกวา “Tsunami” คลนน เกดขนหลงจากเกดแผนดนไหวขนาด

ใหญในทะเลและมหาสมทร ท าใหเกดน าทวมบรเวณชายฝง 4. ภยจากไฟไหมหลงการเกดแผนดนไหว มาตรการปองกนและบรรเทาภยจากแผนดนไหว

กอนเกดแผนดนไหว

1. ในฐานะหนวยงานทเกยวของ

- สนบสนนใหมการตรวจสภาพของอาคารสาธารณะ โรงเ รยน โรงพยาบาล หากไมแขงแรงใหมการเสรมความแขงแรง

- สนบสนนใหมการออกกฎหมายควบคมการกอสรางอาคารใหสามารถตานทานแรงแผนดนไหวได - ซกซอมและเตรยมตวรบภยแผนดนไหว

2. ในฐานะเจาของบานหรอหวหนาครอบครว

- ตรวจสภาพความปลอดภยของบานและเครองใชภายในบานท าการยดอปกรณท

อาจกอใหเกดอนตราย เชน ต และช นหนงสอยดตดกบฝาบานหรอเสา - ซกซอมความพรอมของสมาชกในครอบครว โดยก าหนดวธปฏบตตนในยามเกด

แผนดนไหว และก าหนดจดนดพบทปลอดภยนอกบานไวลวงหนา - สอนสมาชกในครอบครวใหรจกตดไฟ ปดวาลวน าและถงแกส

- แนะน าสมาชกในครอบครวใหเรยนรวธการปฐมพยาบาลเบองตน

ระหวางเกดแผนดนไหว

กอนอนอยาตกใจและพยายามปลอบคนขางเคยงใหอยในความสงบและคดถงวธการทจะก สถานการณและผลทคาดวาจะไดรบ 1. ถาอยในอาคารใหระวงสงของทอยในทสงตกใส เชน โคมไฟ ชนสวนอาคาร เศษอฐ เศษปนทแตกออกจากเพดาน ใหระวงตหนงสอ ตโชว ช นวางของ และเฟอรนเจอรอนๆ เ ลอนชนหรอ

177

ลมทบ ใหออกหางจากประตหนาตาง และกระจก ถาการสนไหวรนแรงใหหลบอยใตโตะ ใตเ ตยงหรอมมหอง อยาวงออกนอกอาคาร

2. ถาอยในอาคารสงใหหลบอยใตโตะ

3. ถาอยนอกอาคารใหออกหางจากอาคารสง ก าแพง เสาไฟฟา และสงกอสราง อนๆ ถาอย ในรถใหหยดรถในทซงปลอดภยทสด

7) สนาม (Tsunami) สนาม เ ปนศพทภาษาญ ปน มาจากค า วา “TSU” หมายถง อาวหรอทาเ รอ “NAMI” หมายถง คลน “สนาม” เปนคลนทะเลทกอใหเกดภ ยภบตตอชวต และทรพยสนของมนษยเ ปนจ านวนมาก สาเหตสวนใหญเกดจากการเคลอนตวของพนผวโลกใตทะเลในแนวดงจมตวลงตรงแนวลอยเลอน สมพนธกบการเกดแผนดนไหว คลนน าทเกดจะมขนาดเ ลก ไมสามารถตรวจวดไดขณะอยในทะเลเปดแตเมอคลนเดนทางเขาใกลชายฝงตนๆ ความสงของคลนเพมขนหลายเทาตามสภาพภมศาสตรจนมผลกระทบรายแรง โดยเฉพาะอยาง ยง อาว ทมรปลกษณะตวว (V) และเปดไปสมหาสมทร นอกจากนยงม สาเหตอนทท าใหเกดคลนสนามไดคอ การเกดระเบดรนแรงของภเขาไฟใกลทะเลหรอ ใตทะเล อกาบาทพงชนโลก แผนดนเลอนถลมกอนหนขนาดใหญตกไปในอาวหรอมหาสมทร เกดจากการระเบดใตน าจากนวเคลยร คลนสนามตางจากคลนทะเลทวไป คอ จะมคาบการเดนทางจากยอดคลนหนงถงยอดคลนทเดนทางมากอนหนานตงแตสบนาทจนถงสองช วโมง ซงนานกวาคลนทะเลทวไปและคลนสนามมความยาวคลนมากกวา 500 กโลเมตรขนไป ซงคลนทะเลทวไปจะมความยาวคลนเพยง 100-300 เมตร คลนสนามมความเรวสงมากเมออยในทะเลโดยมความเรวเทากบอตราเรงของแรงโนมถวงโลก มคา 9.8 เมตร/วนาท คณดวย ความลกของพนทะเล ตวอยางเชน แผนดนไหวเกดททองทะเลลก 6,100 เมตร สนามจะเดนทางดวยความเ รวประมาณ 890 กม./ชม. จะสามารถเดนทางขามฝงมหาสมทรแปซฟกดวยเวลานอยกวา 24 ช วโมง แตเมอเขาใกลชายฝงคลนจะมความเ รวช าลง เนองจากความเรวมความสมพนธกบความลก คอ ยงลกจะยงเรวมาก แตพลงงานของคลนยงคงท จงถกถายเทไปดนตวท าใหคลนสง ขนโดยเฉพาะกบชายฝง ทเ ปนอาวแคบ คลนสนามจะท าความเสยหายไดมาก อาจมความสงมากกวา 30 เมตร

ภยจากคลนสนาม ประเทศไทยไดรบผลจากคลนสนามซงเกดเ ปนครงแรกเมอวนอาทตยท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 อนเนองมาจากแผนดนไหวใตทะเลครงใหญขนาด 9.3 รกเตอร ทหมเกาะ

178

สมาตรา สงผลให 11 ประเทศในทวปเอเชยและทวปแอฟรกาไดรบผลกระทบอยางรนแรง ม ผเสยชวตมากกวา 216,000 คน ส าหรบประเทศไทยไดรบผลกระทบ ในเขต 6 จงหวดชายฝงทะเลอนดามน คอ จงหวดพงงา กระบ ระนอง ภเกต ตรง และสตล สงผลกระทบใหประชาชนเสยชวตและไดรบความเดอดรอนจ านวนมาก แสดงดงตารางท 5.4 ตารางท 5.4 สรปความเสยหายของประเทศไทยจากเหตการณคลนสนาม 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547

ทมา: กลมงานวจยและพฒนา ส านกวจยและความรวมมอระหวางประเทศ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย

มาตรการปองกนตนเองจากคลนสนามอยางงายๆ

1. แผนดนไหวในบางกรณท าใหเกดคลนสนาม ดงน นหากไดยนวาเกดแผนดนไหวในมหาสมทรหรอเกดแผนดนไหวบรเวณชายฝง ใหเตรยมรบสถานการณทอาจเกดคลนสนามตามมาได 2. ส งเกตปรากฏการณของชายฝง หากทะเลมการลดระดบน าลงมากหลงการเกดแผนดนไหว ใหสนนษฐานวาอาจเกดคลนสนามตามมาได ใหอพยพคนในครอบครว สตวเ ลยงใหอยหางจากชายฝง และอยในทดอน หรอทสงน าทวมไมถง 3. ถาอยในเรอซงจอดอยในทาเรอ หรออาว ใหรบน าเรอออกไปกลางทะเล เมอทราบวาจะเกดคลนสนามพดเขาหาฝง เพราะคลนสนามทอยไกลชายฝงมากๆ จะมขนาดเลก 4. คลนสนามอาจเกดขนไดหลายระลอก จากการเกดแผนดนไหวครงเ ดยว เ นองจากมการแกวงไปมาของน าทะเล ดงน นควรรอสกระยะเวลาหนง เมอเจาหนาทประกาศวาปลอดภ ยจงสามารถลงไปชายหาดได

179

5. ตดตามการเสนอขาวของทางราชการอยางใกลชด และตอเนอง 6. หากทพกอาศยอยใกลชายหาด ควรจดท าเขอน ก าแพง ปลกตนไม วางวสด เพอลดแรงปะทะของน าทะเล และกอสรางทพกอาศยใหม นคงแขงแรง ในบรเวณยานทมความเ สยงในเ รองของคลนสนามจากฝง 7. หลกเลยงการกอสรางใกลชายฝงในยานทมความเสยงภยสง 8. วางแผนในการฝกซอมรบภยสนาม เชน ก าหนดสถานทในการอพยพ แหลงสะสมน าสะอาด เปนตน

9. จดวางผงเมองใหเหมาะสม บรเวณแหลงทอยอาศยควรมระยะหางจากฝง 10. ประชาสมพนธ และใหความรประชาชนในเ รองการปองกน และการบรรเทาภ ยจากคลนสนาม และแผนดนไหว และมการฝกซอมรบภยสนามเปนครงคราว

11. คลนสนามบรเวณหนงอาจมขนาดเลก แตในบรเวณหนงอาจมขนาดใหญมาก ดงน นเมอไดยนขาว การเกดคลนสนามขนาดเลกในสถานทหนง กจงอยาประมาทในการเ ตรยมความพรอมรบสถานการณ 12. อยาลงไปในชายหาดเพอดคลนสนาม เพราะเมอเ หนคลนแลวกใกลเกนกวาทจะวงหลบหนไดทน

8) ความแหงแลงหรอภยแลง (Drought)

8.1 ความหมายของความแหงแลง ความแหงแลงเปนเหตการณทางธรรมชาตทเกดจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศสาเหตมาจากการเปลยนแปลงของอณหภมโลก ซงอาจจะเปนผลจากการลดลงของพนทของปาไม การเพมขนของกาซเ รอนกระจกจากการพฒนาดานอตสาหกรรม สงผลกระทบตอปรมาณฝน(คณะกรรมาธการเกษตรและสหกรณวฒสภา , 2549: 19) ความแหงแลงตามฤดกาลเปนเหตการณธรรมชาตทเกดขนทกป ความรนแรงขนอยกบปรมาณน าฝน ชวงเวลาของฝนแลงและฝนทงชวง เพราะโดยปกตปรมาณน าฝนในแตละปไมแตกตางกน แตหากความตองการเทาน นทมความแตกตางกนตามการเพมขนของประชากร ทาใหเกดการขยายตวของทดนทากน ทอยอาศย รวมไปถงการพฒนาดานตางๆ ทงการเกษตร อตสาหกรรม ท าใหเกดกจกรรมตางๆ เพมมากขน ความตองการน ากมปรมาณเพมขนตาม การเกบน าทมปรมาณเทาเ ดม แตในขณะทความตองการเพมขนหากในปใดมปรมาณฝนตกนอยกจะเกดการขาดแคลนน า และหากฝนทงชวงเ ปนเวลานานกจะ ยงท าใหเกดความแหงแลงมากขน

180

ความแหงแลง (Drought) เปนเหตการณทางธรรมชาตทเกดจากการเปลยนแปลงภมอากาศ ซงสามารถเกดไดทกสภาพภมอากาศและทกพนท แตมลกษณะทแตกตางกนไปแตละพนท ความแหงแลงทเกดขนและมสาเหตจากความวปรตช วคราวของปรมาณฝนทเบาบางจะเปนสาเหตท าใหเกดความแหงแลงอยางถาวร ความแหงแลงมสาเหตจากปรมาณน าฝนไมเพยงพอจากการทฝนทงชวงเปนระยะเวลานาน ท าใหเกดความไมสมดลทางอทกวทยา ความแหงแลงม 3 ลกษณะคอ ตามความรนแรง ตามระยะเวลาและตามสภาพพนท ความแหงแลงจ าแนกประเภทได 4 ประเภทคอ ความแหงแลงดานอตนยมวทยา (Meteorological) ความแหงแลงดานอทกวทยา (Hydrological) ความแหงแลง ทางการเกษตร (Agricultural) และความแหงแลง ทางเศรษฐศาสตรและสงคม(Socioeconomic) (World Bank, 2006: 79) ความแหงแลง (Drought) หมายถง ปรากฏการณทขาดน าเ นองจากชวงขาดฝนเปนระยะเวลานานจนท าใหไมมน าใชอยางพอเพยง (เกษม จนทรแกว, 2551: 259) ศนยคอมพวเตอร มหาวทยาลยขอนแกน (2543: 36) ภยแลง (Drought) เ ปนภ ยธรรมชาตหรอปรากฏการณทเกดในชวงเวลาซงอากาศแหงผดปกตหรอขาดฝน ท าใหเกดจากการขาดแคลนน าใช และถามความรนแรงอาจทาใหพชผลตลอดจนสงมชวตตางๆ เสยหาย ความรนแรงของความแหงแลงมความสมพนธสอดคลองกบสภาวะฝนแลงหรอความแหงแลงของลมฟาอากาศ ซง เกดจากการมฝนตกนอยกวาปกต หรอฝนไมตกตามฤดกาล ภยแลง (Drought) เปนภยพบตตามธรรมชาตทเกดจากการมน าไมเพยงพอ สงผลกระทบตอการด าเนนชวตและตอระบบเศรษฐกจ รวมทงพชและสตว การเกดภ ยแลงไมมการบอกหรอแจงลวงหนาหรอการพยากรณไดวาจะเกดขนเมอใด (จราพร พนธประสทธ, 2549 : 7) กรมอตนยมวทยา (2553ข) ภยแลง คอ ภยทเกดจากการขาดแคลนน าในพนทหนงเ ปนเวลานาน จนกอใหเกดความแหงแลง และสงผลกระทบตอชมชน โดยสรป ความแห งแลงหมายถงสภาพพนททขาดน าจากการ ทฝนทงชวงเ ปนระยะเวลานานหรอฝนไมตกตามฤดกาล เปนพนททอยหางจากแหลงน าหรอไมมแหลงน าเพยงพอ ท าใหดนใตดนขาดความช มชน ประกอบกบดนมความสามารถระบายน าไดด ความแหงแลงสามารถเกดขนไดทกฤดกาล ทกสภาพพนทและอาจคงอยไดอยางไมจ ากดเวลา ความแหงแลงอาจสงผลกระทบตอชนกลมนอยหรออาจถงขนสรางความเสยหายแกประชาชนทงประเทศ รวมทงกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการด ารงชวตของสงมชวตของสงมชวตทกชนด

8.2 ประเภทของความแหงแลง ความแหงแลงจ าแนกออกเปน 4 ประเภทตามลกษณะการเกดดงตอไปน (Wilhite และ Glantz, 1985: 110 - 120)

181

1) ความแหงแลงเชงอตนยมวทยา (Meteorological Drought) เ ปนความแหงแลง ทเกดขนจากสภาพฝนทงชวงหรอมฝนตกนอยกวาระดบทก าหนด (Threshold) โดยชวงทเกดความแหงแลง (Period of Drought) นยามจากจ านวนวนทมฝนตกนอยกวาระดบทก าหนด ความแหงแลงในทางอตนยมวทยาเปนจดเรมตนของปญหาความแหงแลงประเภทอนๆ ซงเกดขนตามกนเปนล าดบ

2) ความแหงแลง เชง เกษตรกรรม (Agricultural of Drought) เ ปนความแหงแลง ซง เ ปนผลกระทบตอเนองมาจากความแหงแลงเชงอตนยมวทยา ความแหงแลง เชง เกษตรกรรมจะมงสนใจในเรองของการเกดฝนทงชวง ซงท าใหดนขาดความช มชน และนอกจากนความแหงแลง เชงเกษตรกรรมยงขนอยกบชนดของพชซงมความทนทานตอสภาพภมอากาศไดตางกน ความตองการน าแตกตางกน รวมทงล าดบขนตอนการเจรญเตบโตของพช ซงลวนมผลตอผลผลตทางการเกษตรทงสน

3) ความแหงแลงเชงอทกวทยา (Hydrological Drought) เ ปนความแหงแลง ทเกดจากชวงฤดกาลทมปรมาณฝนตกนอยหรอไมมฝนตก ท าใหระดบน าผวดนและน าใตดนคอ น าในแมน า อางเกบน า ทะเลสาบ และน าบาดาลลดระดบลง ซงความแหงแลง เชงอทกวทยานมกจะพจารณาในระดบของลมน า ความแหงแลงเชงอทกวทยาเปนปญหาทเกดขนอยางช าๆ ตางจากความแหงแลวเชงอตนยมวทยาและความแหงแลงเชงเกษตรกรรม

4) ความแหงแลงเชงเศรษฐศาสตรและสงคม (Socioeconomic Drought) เ ปนความแหงแลงทเกยวของกบทรพยากรทมอย (Supply) และความตองการทรพยากรน น (Demand) แตเ นองจากความจ ากดของทรพยากรและประชากรมความตองการทรพยากรมาก จงท าใหเกดความขาดแคลนขน ซงความแหงแลงทางเศรษฐศาสตรและสงคมจะแตกตางออกไปจากความแหงแลง อนๆ เนองจากมเรองของความตองการใชและความจ ากดของทรพยากรเขามาเกยวของ ซงโดยปกตแลวความตองการทรพยากรจะเพมขนตามจ านวนประชากร และความตองการบรโภคเพมขน ซงความแหงแลงเชงเศรษฐศาสตรและสงคมจะเกดขนจนกวาการเพมขนของประชากรและความตองการบรโภคจะปรบตวเขาหากนจนเกดความสมดล

8.3 ระดบความรนแรงของความแหงแลง ความรนแรงของความแหงแลงมความสมพนธสอดคลองกบสภาวะฝนแลงหรอความแหง

แลงของลมฟาอากาศ ซงเกดจากการมฝนตกนอยกวาปกตหรอฝนไมตกตามฤดกาลท าใหเกดการขาดแคลนน าใช พชพนธตางๆ ขาดน าหลอเ ลยง ขาดความช มชน ท าใหพชผลไมสมบรณหรอเจรญเตบโตใหผลตามปกตแตเกดความเสยหาย ระดบความรนแรงแบงไดเ ปน 3 ระดบ (กรมอตนยมวทยา, 2553) คอ

182

8.3.1 ความแหงแลงอยางเบา หรอชวงฝนทง (Dry Spell) เ ปนสภาวะความแหงแลง ทมฝนตกเฉลยไมถงวนละ 1 มลลเมตร เปนเวลาตอเนองกนถง 15 วน ในชวงฤดฝนความแหงแลงแบบนเกดขนตามภาคตางๆ ในประเทศไทยเสมอ ในตอนตนฤดฝน ระหวางเดอนมถนายนและกรกฎาคม

8.3.2 ความแหงแลงปานกลางหรอความแหงแลงช วระยะ (Partial Drought) เ ปนชวงฝนแลง ทมฝนตกในฤดฝนเฉลยไมเกนวนละ 0.25 มลลเมตร เ ปนเวลานานตอเ นองกนไมนอยกวา 29 วน ความแหงแลงแบบนเกดขนถงขนขาดแคลนน า มผลกระทบตอการกสกรรมความเปนอยของประชาชน และเศรษฐกจของประเทศ แตไมคอยไดเกดขนในประเทศไทยบอยนก

8.3.3 ความแหงแลงอยางรนแรง หรอความแหงแลงสมบรณ (Absolute Drought) เ ปนความแหงแลงทฝนไมตกในฤดฝน ตอเนองกนไมนอยกวา 15 วน หรออาจมตกบางแตไมมวนใดทมฝนตกถง 0.25 มลลเมตร นบเปนภยธรรมชาตทรนแรงทสด มพชพรรณตางๆ ลมตายเ รอยๆ ท าใหไมมผลผลต สภาวะแหงแลงแบบนยงไมเคยปรากฏในประเทศไทย

8.4 ฤดทเกดความแหงแลง ความแหงแลงในประเทศไทยจะเกดใน 2 ชวง ชวงแรกเปนชวงฤดหนาวถงฤดรอน เ รมจาก

เดอนตลาคมจนถงเดอนพฤษภาคม ซงจะเกดความแหงแลง เ ปนประจ าทกป และชวงทสองคอชวงกลางฤดฝนเดอนมถนายนถงเดอนกรกฎาคม จะมฝนทงชวงเกดขนและจะเกดเฉพาะทองถนหรอบางบรเวณ บางครงอาจครอบคลมพนทเปนบรเวณกวางทวประเทศ ความแหงแลงในประเทศไทยสวนใหญมผลกระทบตอการเกษตรโดยเฉพาะเดอนกรกฎาคม พนททไดรบผลกระทบจากภ ยแลงมาก ไดแกบรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง เพราะเปนบรเวณทอทธพลของมรสมตะวนตกเฉยงใตเขาไปไมถง และถาปใดไมมพายหมนเขตรอนเคลอนผานในแนวดงกลาวแลว จะกอใหเกดความแหงแลงรนแรงมากขน นอกจากนแลวยงมพนทอนทมกประสบกบปญหาความแหงแลงเปนประจ า

ฝนทงชวง หมายถง ชวงทมปรมาณฝนตกไมถงวนละ 1 มลลเมตรตดตอกนเกน 15 วนในชวงฤดฝน ส าหรบเดอนทมโอกาสเกดฝนทงชวงสงสดคอ เ ดอนมถนายนและเดอนกรกฎาคม ฝนแลงดานอตนยมวทยา หมายถง สภาวะทมฝนนอยหรอไมมฝนเลยในชวงเวลาหนง ซงตามปกตควรจะตองมฝน โดยขนอยกบสถานทและฤดกาล ณ ทนนดวย

ความแหงแลงจะเกดขนเปนล าดบ โดยเรมจากความแหงแลง เชง อตนยมวทยา ความแหงแลงเชงเกษตรกรรม ความแหงแลงเชงอทกวทยา และความแหงแลง เชง เศรษฐศาสตรและสงคมตามล าดบ โดยหลงจากเกดเหตการณฝนทงชวง ขน การเกษตรไดรบผลกระทบเปนอนดบแรกเนองจากความช มชนของดนจะลดลงอยางรวดเรวและหากยงคงไมมฝนตก แหลงน าอนๆ จะเ รมลดระดบลง และเมอมฝนตกลงมาอกครงความแหงแลงทางอตนยมวทยาจะเ รมหมดไป ความช มชนใน

183

ดนจะเพมขนกอนเปนอนดบแรก จากนนระดบน าเกบกกผวดนและใตดนจะเ รมสง ขน ความแหงแลงเชงเกษตรกรรมจะหมดไปอยางรวดเรว เพราะขนอยกบสภาพความช มชนในดนเปนหลก

8.5 สาเหตการเกดความแหงแลง 1) เกดจากธรรมชาต จากการเปลยนแปลงอณหภมของโลก การเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ ท าใหฝนตกนอยผดปกตหรอไมตกตามฤดกาล มการกระจายของฝนไมสม าเสมอเมอฝนตกจะตกมากแลวทงชวง เชน การผดปกตของรองมรสม การขาดความสมดลทางธรรมชาต การเปลยนแปลงของระดบน าทะเล ภยธรรมชาต เชน วาตภย แผนดนไหว ไฟปา

2) เกดจากการกระท าของมนษย เชน การท าลายช นโอโซน ภาวะเ รอนกระจก การพฒนาดานอตสาหกรรม การตดไมท าลายปา การสรางเขอน อางเกบน า หรอการตดถนน เ นองมาจากการพฒนารวมทงการเพมขนของประชากร 8.6 ผลกระทบทเกดขนจากภาวะภยแลง

ภยแลงในประเทศไทยมผลกระทบโดยตรงกบการเกษตรและแหลงน า เ นองจากเปนประเทศเกษตรกรรม และภยแลงทมผลตอ ผลผลตทาง การเกษตรมกเกด ขนในฤดฝนทเกดฝนทงชวงเปนระยะเวลานาน ท าใหเกดผลกระทบดงน

1) ดานเศรษฐกจ ผลผลตการเกษตร ปศสตว ปาไม ประมง เ สยหายและขาดแคลน เกดภาวะวางงานของคนในภาคเกษตรกรรม ความเสยหายของอตสาหกรรมทองเทยวพลงงาน และดานขนสง

2) ดานสงคม เกดผลกระทบดานสขภาพ เกดความขดแยงในการใช น าและคณภาพชวตลดลง

3) ดานสงแวดลอม สงผลกระทบตอสตวตาง ๆ ท าใหขาดแคลนน า เกดโรคกบสตว สญเสยความหลากหลายทางชวภาพในธรรมชาต รวมถงผลกระทบดานอทกวทยา ท าใหระดบน าในดนมการเปลยนแปลง พนทช มน าลดลง ความเคมของน าเปลยนแปลง คณภาพน าเปลยนแปลง เกดการกดเซาะดน ไฟปาเพมขน สงผลตอคณภาพอากาศและสญเสยทศนยภาพ เปนตน

8.7 ความแหงแลงในประเทศไทย จากสถตการเกดภ ยแลงในประเทศไทยตงแตป พ .ศ.2511 ถงป พ .ศ. 2537 มภ ยแลงแลงเกดขนในหลายพนทโดยมสาเหตส าคญจากการทงชวงของฝนหรอฝนไมตกตามฤดกาล มการเกดภยแลงตอเนองจากฤดรอน ผานเดอนกรกฎาคมจนถงเ ดอนกนยายน (กรมอตนยมวทยา , 2553ข) มรายละเอยดในแตละปดงน พ.ศ. 2511 เกดฝนตกนอยท าใหเกดภยแลงในจงหวดช มพร , พนทสวนใหญในภาคเหนอ , ภาคอสาน และพนทบางแหงในกรงเทพมหานคร

184

พ.ศ. 2512 เกดฝนตกนอยท าใหเกดภ ยแลงในพนทตอนกลางของภาคเหนอเ รมตงแต จงหวดพษณโลก, ครอบคลมพนทภาคกลาง, ภาคอสาน และภาคตะวนตก พ.ศ. 2521 มภยแลงเกดขนตงแตเ ดอน มถนายนถงเ ดอนสงหาคมครอบคลมพนททวไป ประเทศไทย พ.ศ. 2523 ฝนขาดชวงตงแตปลายเดอนกรกฎาคมถงปลายเ ดอนกนยายน สงผลใหเกดภ ยแลงสรางความเสยหายตอระบบเศรษฐกจ การเกษตรและภาคอตสาหกรรม ประชาชนขาดน าเพอการบรโภค มพนทภาคเหนอ ภาคกลางตอนบน ภาคอสาน ภาคตะวนออก และภาคใต พ.ศ. 2529 มพนท 41 จงหวดทวประเทศไดรบความเสยหายจากภ ยแลง โดยมสาเหตจากการไมมฝนตกตดตอกนยาวนานหลายเดอน พ.ศ. 2530 หลายพนทของประเทศไทยตองเผชญกบปญหาภ ยแลงจากการไมมฝนตกตดตอกนนาน โดยเฉพาะภาคเหนอ และภาคอสาน ในชวงตอนกลางของฤดฝน พ.ศ. 2533 พนทการเกษตรในภาคใตไดรบความเสยหายจากปญหาภ ยแลง เ นองจากปรมาณฝนทตกนอยมากตงแตเดอน มถนายนถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2534 เกดภยแลงในภาคเหนอ ภาคอสาน และภาคกลาง กรมชลประทานไมสามารถผนน าไดเนองจากประมาณน าทกกเกบไมเพยงพอ มพนทการเกษตรไดรบความเสยหายจ านวนมากในภาคเหนอ ภาคอสาน และภาคตะวนตก พ .ศ. 2536 มรายงานการเกดภ ยแลงตงแตเ ดอนมนาคม ถง เ ดอนพฤษภาคม และจากกลางเดอนมถนายนถงเดอนกรกฎาคม ซงเปนภยแลงทกนระยะเวลายาวนานมากขนจากเดม มพนทขยายวงกวางมากขนในภาคเหนอ ภาคอสาน ภาคตะวนตก และภาคใตบางสวน

8.8 บรเวณทเกดภยแลงเปนประจ า ภยแลงในประเทศไทยสงผลกระทบตออาชพ การเกษตรทอยนอกเขตชลประทาน โดยตรงเปนภยแลงทเกดจากการขาดฝน หรอฝนแลงในชวงฤดฝนและเกดฝนทงชวง โดยเฉพาะชวงเ ดอนมถนายนตอเนองถงเดอนกรกฎาคม และชวงเดอนทเกดภาวะฝนแลงและฝนทงชวงแตละภาคของประเทศไทยจะเรมตงแตเดอนมกราคมในภาคใตฝงตะวนตก เรอยมาจนถงเ ดอนกรกฎาคมในแตละภมภาค

185

ตารางท 5.5 พนทและชวงเดอนทเกดฝนแลงและฝนทงชวง

ภาค/เดอน เหนอ ตะวนออก เฉยงเหนอ

กลาง ตะวนออก

ภาคใต

ฝงตะวนออก

ฝงตะวนตก

ม.ค. - - - - - ฝนแลง ก.พ. - ฝนแลง ฝนแลง - - ฝนแลง ม.ค. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง เม.ย. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง - ฝนแลง พ.ค. - - - - - ฝนแลง ม.ย. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง - - ก.ค. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง - -

ทมา : กรมอตนยมวทยา . (2546).

การเตรยมการรบความแหงแลง

- เตรยมภาชนะใหเพยงพอ ส าหรบการกกเกบน าไวใช เพอการอปโภค และบรโภคในฤดแลง

- แบงพนทการเกษตรสวนหนงเพอจดท าบอกกเกบน าส าหรบเกษตรกรรมในฤดแลง

- ปลกพชทใชน านอย และเหมาะสมกบฤดกาล

- หาวสดคลมดนเพอเกบรกษาความชนของดนไวใหไดนานทสด

วธแกปญหาภยแลง

การแกปญหาเฉพาะหนา

- แจกน าใหประชาชน

- ขดเจาะน าบาดาล

- สรางศนยจายน า

- จดท าฝนเทยม

การแกปญหาระยะยาว

- พฒนาลมน า เชน สรางฝาย เขอน ขดลอกแหลงน า - รกษาปา และปลกปา

- รวมมอในการจดท า และพฒนาระบบชลประทาน

186

9) ไฟปา

ในทนจะกลาวถงเฉพาะไฟปาทเกดขนเองตามธรรมชาตซงมกเกดขนบรเวณทางตอนบนของประเทศ เชน ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยจะเกดในชวงระหวางปลายเ ดอนกมภาพนธถงตนเดอนพฤษภาคม ส าหรบภาคใตมกไดรบผลกระทบจากไฟปาทเกดขนบรเวณเกาะสมาตราของประเทศอนโดนเซย สาเหตของการเกดไฟปาจะขนอยกบสภาพอากาศและสสารทเ ปนเชอเพลงโดยรอบพนทนนๆ เปนส าคญ

อนตรายของไฟปาสงผลกระทบตอมนษย และสงแวดลอมอยางไร

ผลกระทบของไฟปากระทบตอมนษยและสงแวดลอมอยางกวางขวาง คอ - ท าใหเกดทศนวสยไมดตอการด ารงชวตของมนษย เ ปนอปสรรคตอการคมนาคมท าให

เกดอบตเหตไดงาย ท าใหเกดโรคทางเดนหายใจ สงผลเสยตอสขภาพ และจตใจ

- ตนไมนอกจากจะไดรบอนตรายหรอถกท าลายโดยตรงแลว ยงมผลกระทบทางออม คอ ท าใหเกดโรคและแมลงบางชนดมความรนแรงยงขน

- พชบางชนดจะหายไป มชนดอนมาทดแทน เชน บรเวณทเกดไฟไหมซ าหลายๆ ครง หญาคายงขนหนาแนน

- โครงสรางของปาเปลยนแปลงไป เชน ไฟปาจะเปนตวจดช นอายของลกไมใหกระจดกระจายอยางมระเบยบ

- สตวปาลดลง มการอพยพของสตวปา รวมทงท าลายแหลงอาหารทอยอาศย ทหลบภ ยและแหลงน า - คณสมบตของดนเปลยนแปลงทางดานฟสกส เคม และชวภาพ เชน ดนมอณหภมสง ขน ความชนลดลง อนทรยวตถ และจลนทรยในดนเปลยนแปลง ความสามารถในการดดซมน าของดนลดลง

- แหลงน าถกท าลาย คณภาพของน าเปลยนแปลง เนองจากเถาถาน

- ภมอากาศทองถนเปลยนแปลง เชน อณหภมสงสด-ต าสด การหมนเวยนของอากาศ เ ปนตน รวมทงองคประกอบของอากาศเปลยนไป เชน กาซคารบอนมอนนอกไซด ไฮโดรคารบอน เขมา และควนไฟเพมขน สงผลเสยตอรางกายมนษย

10. โรคทเกดจากภยพบต

จากการทโลกในปจจบนเผชญกบภยธรรมชาตทเกดขนหลายครงน ามาซงความเสยหาย

หลายดาน รวมทงสภาพความเปนอยหลงเกดภยพบตทางธรรมชาตทมการเปลยนแปลง ผลกระทบ

อกหนงดานคอ ดานสขภาพอนามยของประชาชนผประสบภย ในป 2554 ทผานมาประเทศไทย

187

ประสบอทกภยครงใหญ ประชาชนผประสบภยตองเผชญกบสภาพแวดลอมทมน าทวมขงนานๆ

ขาดน าเพอการอปโภคบรโภค อาหารทสะอาดถกสขลกษณะ น าทวมขงยง เ ปนแหลงเพาะพนธยง

แหลงเชอโรคทงจากโรคทเกดจากสตวตางๆทเปนพาหะน าโรค จากเชอจลนทรยกอโรคทงจากการ

ปนเปอนในอาหารหรอการทผประสบภยสมผสเชอโดยตรงจนมการแพรระบาด ดงน น นกศกษา

หรอประชาชนควรทราบถงขอมลเบองตนอนเปนสาเหตของโรคระบาดตางๆทเกดจากน าทวมเพอ

เตรยมตวรบมอและปองกนดแลสขภาพอยางถกวธ

โรคตางๆทพบไดในชวงน าทวม

1. โรคผวหนง: น ากดเทา มสาเหตเกดจากการแชหรอสมผสน าอยเปนเวลานาน ตดเชอจาก

เชอราซงชอบเจรญในทเปยก อบชน เชอราจะเขาส ผวหนง อาการจะเ รมมอาการคนตามง ามเทา

ผวหนงลอก เปนขย เทาเปอย ผน เรมมแผลพพอง เปนหนอง ผวหนงอกเสบ บวมแดง อาจท าใหเกด

อาการแทรกซอนหรอตดเชอแบคทเรยชนดอนๆได ไมควรใชถงเทา รองเทารวมกน ควรเปลยนถง

เทาเปนประจ า ดงนนจงควรหลกเลยงการแชน าเปนเวลานาน หลงจากสมผสน า เน าขงควรลางท า

ความสะอาด เชดใหแหง ทายา ยาทใชอาจอยในรปของขผงหรอวาสลน กอนการใสยา ควรลางท า

ความสะอาดดวยสบ ลางน าสะอาดเชดใหแหงและพบแพทยหากมอาการรนแรง (วชร, 2554)

รปท 5.7 น ากดเทา

ทมา: http://thaihealth.in.th

188

2. โรคมอ เทา ปาก: เกดจากการระบาดของเชอ Enterovirus 71 (EV71) โรคนเ ปนโรคท

พบไดทกปโดยเฉพาะเชอชนดนพบไดในฤดฝน ในพนทฝนตกหนก อากาศชน พบการตดเชอสวน

ใหญในเดกเลกจากการใชภาชนะ แกวน า จากการไอ จาม ในเดอนมถนายน - กรกฎาคม 2555 พบ

ผปวยโรคนกวา 17,000 ราย เ สยชวต 2 ราย ผ ปวยหลงไดรบเชอประมาณ 1 สปดาหเชอจะเ รม

แสดงอาการ พบจดหรอผนแดง ตอมากลายเปนตมน าใสทมอ เทา ปาก มอาการไข อาจมแผลทลน

หรอกระพงแกม ผปวยทไดรบเชอ 60-70% ไมแสดงอาการแตสามารถพบการตดเชอไดทางสมอง

และหวใจ ผปกครองควรดแลบตรหลานอยางใกลชดเมอมอาการดงกลาวควรพบแพทยทนทเพราะ

อาจเกดภาวะสมองอกเสบ กลามเ นอหวใจอกเสบ น าทวมปอด เ สยชวตได (ผ จดการออนไลน ,

2555; วชร, 2554)

รปท 5.8 ผนจากจากกตดเชอ EV 71 กอโรคมอ เทา ปาก ทมา: Mong, et al . (2010).

3. ตาแดง: เกดจากการสมผสเชอแบคทเรย ไวรส จากการสมผสใช ของรวมกบผปวย การ

สมผสแมลงเชนแมลงหว สมผสสารทเ ปนพษตอตา ฝนละออง หรอน าสกปรกเขาตา ผ ปวยจะม

อาการระคายเคอง น าตาไหล มขตามาก เยอบตาขาวอกเสบแดง ดงน นจงควรรกษาสขภาพอนามย

ลางมอใหสะอาดอยเสมอ ไมควรขยตา เมอมฝนละออง น าสกปรกเขาตาควรลางดวยน าสะอาด ไม

ใชของรวมกบผปวย หากดแลไมถกวธอาจเกดภาวะแทรกซอน กระจกตาด าอกเสบ ไมควรซอยา

189

หยอดตาใชเอง อาจเปนอนตรายถงขนตาบอด ควรพบแพทยเพอรบการรกษาและค าแนะน าในการ

ใชยาหยอดตาภายใตความดแลของแพทย (วชร, 2554)

รปท 5.9 ตาแดง

ทมา: http://dpc9.ddc.moph.go.th/crd/news/pr int/2554_09_01_eye.html

4. โรคระบบทางเดนหายใจ 4.1 ไขหวดใหญ และไขหวด

สาเหตโรคไขหวดใหญเกดจากเชอ Influenza virus และไขหวด เกดจากเชอ Rhinovirus

พบการตดเชอในเซลลเยอบทางเดนหายใจ ไวรสไขหวดใหญแบงออกเปน 3 types คอ Type A B

และ C โดย Type A พบไดในคน สตวหลายชนดเปนสาเหตการระบาดสวนใหญ Type B พบการ

ระบาดไดในคนเทานน โดยพบในเดกมากกวาในผใหญ สวน Type C พบไดทงในคนและสตว ซง

การระบาดของโรคเกดจากการไดรบเชอจากการไอ จาม หายใจเอาเชอทกระจายในอากาศเขาไป ม

การสมผสน ามก ของใชผปวยท าใหมอาการไข ออนเพลย หนาวสน ปวดศรษะ โดยไขหวดใหญจะ

มอาการไขสง เจบคอ น ามกไหล บางรายอาจเกดภาวะแทรกซอนไดแก ปอดบวมชนดรนแรงหรอ

เชอเขาสระบบประสาทสวนกลาง หวใจลมเหลว กลามเ นอสมอง ไขสนหลงอกเสบ สวนไขหวด

ทวไปจะหายไดเองภายใน 1-2 สปดาห การปองกนและการรกษาท าไดโดย ใช ยาทใช ในการรกษา

โรคไขหวดใหญ คอ amantadine ผปวยควรสวมหนากากเพอปองกนการแพรกระจายของเชอ หากม

ไขสง เจบคอ ไอ มากผดปกต ควรพบแพทย (พไลพนธ, 2540 วชร, 2554)

190

รปท 5.10 โครงสราง Influenza virus ทมา: http://micro.magnet.fsu.edu/cells/viruses/influenzavirus.html

4.2 ปอดบวม

เกดจากเชอไวรส แบคทเ รย Mycoplasma pneumoniae หรอสงแปลกปลอมตางๆ จากการ

ส าลกน าสกปรกทมเชอเขาสปอด จากการสมผสคลกคลกบผปวย เชอนแพรกระจายไดง ายโดยตรง

จากการ สมผส สง คดหลงจากระบบทางเ ดนห ายใจ ท าใ หผ ปวยมอาการไขส ง หน าวสน

กระสบกระสาย หายใจเหนอยหอบ เจบหนาอก เสมหะอาจมเลอดหรอหนองปน หากสงสยเปนโรค

ปอดบวมควรพบแพทยทนทเพราะอาจเกดภาวะโรคแทรกซอนกบระบบประสาทสวนกลาง ท าให

เกดเยอหมสมอง สมองอกเสบได การดแลตวเองเบองตนควรปดปากและจมกเวลาไอหรอจาม ควร

ใสหนากากเพอปองกนการแพรกระจายเชอ การรกษาอาจใช ยาปฏชวนะชวยท าใหอาการทเลาลง

(นงลกษณ, 2547; วชร, 2554)

191

รปท 5.11 เนอเยอปอดทมการตดเชอ Mycoplasma pneumonia

ทมา: http://pubs.ext.vt.edu/400/400-304/400-304.html

5. โรคระบบทางเดนอาหาร : อาหารเปนพษ อจจาระรวง

อาจเกดจากการตดเชอแบคทเรย โปรโตซว หรอไวรสซงผ ปวยไดรบเชอโดยดมน าหรอ

รบประทานอาหารทมการปนเปอนเชอ อาหารทมแมลงวนตอม อาหารทปรงสกๆดบๆ ซงผ ปวยมก

มอาการถายบอย อจจาระเหลวเปนน า บางรายอาจมมกเ ลอดปน มอาการไข คลนไสอาเ จยน เ บอ

อาหาร เมอยตามเนอตว ปวดศรษะ หากมการสญเสยน ามากอาจเกดภาวะชอค ควรดมน าเกลอแร

สารละลายน าตาลทดแทนน าและเกลอแรทสญเสยไป ไมควรทานยาหยดถายเพราะเชอยงคงสะสม

ในรางกาย หากมอาการมากขนควรพบแพทย ดงนนควรลางมอใหสะอาดกอนปรงและรบประทาน

อาหาร กรองหรอตมน าดม ท าความสะอาดภาชนะใสอาหารและเกบอาหาร น าดม ในทไมม

แมลงวน สตวน าโรคเขาถง (นงลกษณ, 2547; วชร, 2554)

6. โรคฉหน หรอ Leptospirosis (ภทรชย, 2552; วชร, 2554)

เกดจากเชอแบคทเ รย (Leptospira interrogans) มลกษณะเปนเกลยว เคลอนทได กา ร

แพรกระจายของเชอเนองจากเชอนอาศยอยในไตของสตวเชน หน สตวฟนแทะ หม สนข ว ว ควาย

เมอถกขบออกมาทางปสสาวะจะปนเปอนในแหลงน า เชอชนดนพบในน าจด ผ ปวยตดเชอไดจาก

การสมผสเชอทมการปนเปอนโดยเฉพาะทมน าทวมขง ชนแฉะ โดยผประสบภยทมสภาพน าทวม

ขงเปนเวลานาน เดนลยน า แชน า ย าโคลนเปนเวลานาน เชออาจเขา ส ร างกายทางบาดแผล เ ยอบ

192

ตางๆ หรอจากการรบประทานอาหารหรอดมน าทมการสมผสปนเ ปอนน าแขง เมอไดรบเชอผ ปวย

จะมลกษณะอาการทางคลนกดงน

รปท 5.12 ลกษณะของเชอ Leptospira interrogans

ทมา: http://www.microbeworld.org/index.php?option=com_jlibrary&view=article&id=7609

ลกษณะอาการทางคลนก

1. ระยะทมการตดเชอในกระแสเลอด (Septicemic phase) พบในชวงสปดาหแรกของการ

ตดเชอซงเปนการตดเชอแบบเฉยบพลน ผปวยมอาการไข หนาวสน คลนไสอาเ จยน ถายเหลว ปวด

ศรษะ ปวดกลามเนอ บางรายอาจมเลอดออก

2 ระยะทตอบสนองตอระบบภมคมกนของรางกาย (immune phase) เกดหลงระยะแรก

ผปวยจะมอาการไขลดลงประมาณ 1-3 วน จากน นไขจะสง พบการอกเสบ ปวดกลามเ นอ อาการ

ส าคญคอ เกดโรคเยอหมสมองอกเสบชนดไมมเชอ (aseptic meningitis)

ผปวยโรคฉหนพบได 2 ลกษณะ

1. ตดเชอ anicteric leptospirosis ซงไมรนแรง พบในผปวยสวนใหญ อาการจะไมจ าเพาะ

เชน ปวดศรษะ มไข ปวดกลามเนอ เมอตรวจเชอพบเ ชอในปสสาวะ เ รยกวา leptospiruria ซงปกต

หายไดเองภายใน 2 สปดาห

193

2. ตดเชอชนด icteric leptospirosis (Weil’s syndrome) พบไดนอยแตผปวยจะมอาการ

อกเสบรนแรง มอาการดซาน ผวเหลอง ตบโต มามโต หายใจหอบ เกดการลมเหลวในการท างาน

ของตบและไต มเลอดออกในทางเดนอาหาร ปอด การเนาตายของเนอเยอ บางรายรนแรงถงแกชวต

7. ไขเลอดออก

เกดจากเชอ dengue virus ซงมยงลาย Aedes aegypti เ ปนพาหะ มกหากนในตอนกลางวน

เมอคนโดนยงกดเชอไวรสจะเขาสอวยวะตางๆ อาการของผปวยจะมไขส ง มจดแดงเ ลกเ ลอดออก

ตามล าตวหรออวยวะตางๆ มอาการคลนไสอาเ จยน ปวดกลามเ นอ ตามขอตางๆ บางรายอาจ

อจจาระ ปสสาวะมเลอดปน ตบโต ตรวจพบเกลดเลอดต า หากมอาการเ ลอดออกผดปกต ถายด า ไอ

ปนเลอด ควรพบแพทยโดยเรว อาจท าใหเกดภาวะชอคท าใหเ สยชวตได จากสภาพแวดลอมรอบ

บานผประสบภยมน าเนาทวมขงเปนแหลงเพาะพนธยงลาย ดงน นจงควรนอนกางมง ทายากนยง

หากน าลดควรหมนก าจด ท าลายแหลงเพาะพนธยงอาทเชน ถาดรองขาตกบขาว ถาดรองกระถาง

ตนไม ในตมน า ควรหาฝาปดใหมดชด ในการดแลรกษาผปวย ควรเชดตวใหไขลด ไมควรใช ยา

แอสไพรนเพราะจะท าใหเลอดไหลงาย (พไลพนธ, 2540; วชร, 2554)

รปท 5.13 พาหะน าโรคไขเลอดออก

ทมา: http://news.mthai.com/general-news/104090.html

194

ผประสบภยน าทวมจงควรดแลสขภาพทงของตนเองและสมาชกในครอบครวอยางถกวธ หากไดรบของบรจาคควรตรวจดวนหมดอายเชน อาหารกระปองสภาพกระปองมรอยรว ส กลนผดปกตหรอไม น าดมภายในขวดควรสะอาด หากมสงปนเ ปอนควรทงทนท การท าน าใหสะอาดอยางงายโดยการแกวงสารสม หรอเ ตมคลอรน ของเสยสงปฏกลควรใสถงผกมดใหแน น เพอปองกนการแพรระบาดของเชอโรค ภายหลงน าลดควรเกบซากสตว ขยะ ท าลายอยางถกวธ ท าความสะอาดทอยอาศย ภาชนะใสอาหาร เสอผาใหสะอาด ก าจดแหลงน าขง ซง เ ปนแหลงเพาะพนธยง เตรยมอปกรณ เครองอปโภคบรโภค ยารกษาโรค สงของจ าเ ปนในยามฉกเ ฉน ตดตามขาวสาร หมนศกษาขอมลตางๆเพอเตรยมตวรบมออยางถกวธ สงส าคญควรออกก าลงกาย ตรวจสขภาพอย เสมอ หากศกษาอยางเขาใจและเรยนรอยางถกวธ ใชชวตอยางมสตกจะสามารถรบมอและแกปญหา สถานการณตางๆทจะเกดขนไดอยางแนนอน

6. วฏจกรการบรหารจดการภยพบตทางธรรมชาต วฏจกรการบรหารจดการภยพบต คอ การปองกนและลดผลกระทบ และการเตรยมความ

พรอม ควบคกบการจดการภยในภาวะฉกเฉนและการฟนฟบรณะ โดยเนนเรองการสรางองคความรและการถายทอดความรใหหน วยงานและประชาชนใหเขาใจลกษณะของภ ยจากภ ยพบต ทางธรรมชาต ตงแตระยะกอนเกดภย ระหวางเกดภยและหลง เกดภ ย ประกอบดวย 1) การปองกนและลดผลกระทบ 2) การเตรยมความพรอม 3) การบรหารจดการในภาวะฉกเ ฉน 4) การจดการหลง เกดภย โดยมเปาหมายใหทกภาคสวนมสวนรวมและใหความรวมมอในระบบบรหารจดการสาธารณภย มความพรอมดานทรพยากร ประชาชนมจตส านกและมความตระหนกดานความปลอดภย เพอรวมกนสรางวฒนธรรมความปลอดภย (Safety Culture) ใหเกดขนในสงคมไทย ผ ประสบภยไดรบการชวยเหลอและพนทประสบภยไดรบการฟนฟบรณะอยางทวถงและเปนธรรม

การลดความเสยงจากภยพบตของประเทศมความครอบคลมทกระบบตามวฏจกรของภ ยพบตซงการจดการสาธารณภยตองมการปฏบตการเชงรกอยางครบวงจร โดยเนนการปองกน /การลดผลกระทบ และการเตรยมความพรอมในชวงกอนการเกดภย ควบคกบการจดการในภาวะฉกเ ฉน ซงอยในชวงระหวางการเกดภยและการฟนฟบรณะ ซงอยในชวงภายหลงการเกดภ ย ดงภาพวงจรภยพบต (Disaster Cycle) ดงตอไปน

195

รปท 5.14 วฏจกรของภยพบต ทมา : กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย . (2554)

จากรปสามารถอธบายไดดงน

1) การปองกนและลดผลกระทบ มวต ถประสงค เพ อปรบระบบการบรห ารจดการภ ยพบตทาง ธรรมช าต ให มขด

ความสามารถในการเตรยมการเผชญภยพบตตางๆ ไวลวงหนากอนเกดภ ย เ ปนการลดความรนแรงและลดความสญเสยจากภยทมตอประชาชนในพนทเสยงใหนอยทสด

ประกอบดวย การใชมาตรการสงกอสราง เชน ก าแพงกนตลงพ ง โครงการแกมลง เ ปนตน และมาตรการไมใชสงกอสรางตางๆ เชน ระบบการจดการฐานขอมลและสารสนเทศ ระบบการประเมนความเสยงภย และการจด ท าพนทเ สยงภ ยการพฒนาแผนหลกและแผนปฏบตการ การ

196

เสรมสรางความร ความเขาใจดานการจดการภ ยพบตช มชน (Community Based Disaster Risk Management) การสรางความตระหนกและการใหการศกษาเรองภยพบตแกประชาชน ฯลฯ

2) การเตรยมความพรอม มวตถประสงคเพอสรางระบบการเตรยมความพรอมและแนวทางการปฏบตในการรบมอ

กบภยทจะเกดขนและเพอลดภาระในการใหความชวยเหลอเมอเกดภย ประกอบดวย การพฒนาระบบการแจง เ ตอนภ ย และการกระจายขาวสาร การจดท าแผน

และการฝกซอมแผน การฝกอบรมเพอเตรยมความพรอมรบภ ยการเตรยมความพรอมดานปจจยส การเตรยมการสนบสนนดานเครองจกรกล เครองมอ และงบประมาณ การประชาสมพนธ การเตรยมการดานปจจยชวยเหลอผประสบภยพนฐาน การสรางหนวยกชพกภ ยประจ าพนท (OTOS) การตงหนวยเฉพาะกจทมความช านาญเปนพเศษ (ERT) การบรหารจดการภ ยพบต โดยอาศยช มชนเปนฐาน (Community Based Disaster Risk Management) การสรางความตระหนกและการใหการศกษาเรองภยพบตแกประชาชน ฯลฯ

3) การบรหารจดการในภาวะฉกเฉน มวตถประสงคเพอเตรยมการทจ าเปนใหสามารถเผชญและจดการภยพบตตางๆทเกดขนได

อยางมประสทธภาพทนท และใหการปฏบตการในภาวะฉกเ ฉนเปนไปอยางมระบบ ช ดเจน ไม สบสน และลดความสญเสยจากการเกดภยพบตใหเหลอนอยทสด

ประกอบดวย มาตรการตดตามและเฝาระงบสถานการณ ระบบ การสงการ การวางระบบสอสาร สงการและประสานงานในภาวะฉกเ ฉน การอพยพหลบภยของประชาชน การชวยเหลอผประสบภยเบองตน มาตรการตอบโตและกภยการปฏบตงานซอมฉกเฉน ฯลฯ

4) การจดการหลงเกดภย มวตถประสงคเพอบรรเทาทกขขนตนแกผประสบภยโดยเรว ตอเ นอง และมประสทธภาพ

และใหการสงเคราะห ชวยเหลอผประสบภย ใหสามารถด ารงชวตไดตามปจจยสและเพอฟนฟบรณะพนทประสบภยใหกลบสสภาพปกตโดยเรว

ประกอบดวย การประเมนความเสยหายของผประสบภย มาตรการชวยเหลอและบรรเทา มาตรการดแลสภาพแวดลอมและสขอนามย มาตรการชวยเหลอทางการเงนและสงของบรรเทาทกข การฟนฟสาธารณประโยชน การฟนฟสภาพจตใจ การฟนฟอาชพการตดตามและประเมนผลเบองตน การจดท าแผนฟนฟบรณะดานตางๆ เปนตน (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. 2554)

197

7. ปญหาและขอจ ากดจากการด าเนนงานดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ของประเทศไทยสามารถสรปพอสงเขปไดดงน

1. ระบบปองกนและบรรเทาสาธารณภย ปญหาของการปองกนและบรรเทาสาธารณภย คอ ลงทนนอยแตตองการผลตอบแทนทครอบคลมทกพนท พจารณาไดจาก 2 เรองใหญ ๆ คอ

1.1 เงนงบประมาณในการลงทนจดหาอปกรณในการปองกนและบรรเทาสาธารณ ภยมอยอยางจ ากดโดยไมสามารถจดหาอปกรณ เครองมอลงไปในทกพนท ทกชมชนได

1.2 ผประสบภยยงไดรบการชวยเหลอ หรอชดใชไมเพยงพอ ทงน เนองจากระบบ การชวยเหลอผประสบภยเปนระบบรอตงรบ มวตถประสงคเพอการบรรเทาในเ บองตนเทาน น แต การชวยเหลอผประสบภยตองอาศยการมสวนรวมของสงคมโดยรวมเพอรวมกนสรางยทธศาสตร ในการปองกน การบรรเทา และการชวยเหลอผประสบภย

2. ระบบการเฝาระวงภยพบต เปนกระบวนการทตองท าอยางตอเนอง เพอประโยชนในการหาระดบความรนแรงของภยพบต ทผานมาประชาชนยงมความรในการเ ฝาระวงภ ยไมเพย งพอ ทกษะและประสบการณดานการเฝาระวงมคอนขางนอย เนองจากการเฝาระวงภยเพอปองกนตนเองและยงไมมรปแบบทช ดเจน การประชาสมพนธยงมไมเพยงพอ สวนใหญเปนไปในลกษณะช วคราวจงจ าเปนตองมการพ ฒนาระบบการเ ฝาระวง และเสรมสรางความรความเขาใจให แก ประชาชนมากขนเพอใหการเฝาระวงมความเขมแขงและจรงจง

3. การสรางงานวจยและนวตกรรม หนวยงานทรบผดชอบงานดานวจยตองแขงขนกบตวเองในการผลตผลงานในเชงวจย เพอยกระดบมาตรฐานทางความรและวชาการใหเ ปนทยอมรบ ซงการสรางงานวจยและนวตกรรม คอ รากฐานของการพฒนาคณภาพงานวจยในอนาคต ปจจบนการท างานวจยสวนใหญมลกษณะเปนโครงการเดยว ขาดการเชอมโยงและบรณาการใหครอบคลมครบวงจรของปญหาของภยพบต ประเดนการวจยจงอยในวงจ ากด และบางสวนไมน าไปสการสรางสมฤทธผลในอนาคตและการสรางองคความรเพอแกไขปญหาสาธารณภยของประชาชนอยางยงยน

4. ขอมลสารสนเทศ การบรหารใหเกดประโยชนเกดประสทธภาพและประสทธผล จ าเปน อยางยงทจะตองอาศยขอมลสารสนเทศมากกวาการคาดเดาและตองเ ปนขอมลสารสนเทศทมคณภาพกลาวคอ มความถกตอง (Accuracy) มความสมบรณ (Completeness) ในเชงปรมาณและคณภาพใชเวลาในการประมวลผลนอย (Timeliness) ทนสมยและรวดเ รวในการน าเสนอ (Present) ตลอดจนสามารถเชอมโยง แลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางหนวยงานและองคกรตาง ๆ ได แต ปจจบนขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจระดบปฏบตการจนถงการตดสนใจระดบกลยทธ ยงขาดคณสมบตเบองตนบางประการ โดยเฉพาะอยางยงขาดการวเคราะหและสงเคราะหขอมล เพอหา

198

ปจจยเฉพาะทมผลตอการปองกนและบรรเทาสาธารณภยของประชาชน ในแตละกลมเ ปาหมายและแตละพนทเสยงภยซงจะน าไปสการก าหนดนโยบาย กลยทธ เพอแกไขปญหาในพนทใหเ ปนระบบมากขน รวมถงการจดล าดบความส าคญเ รองหลกเ รองรอง และการจดสรรงบประมาณและทรพยากรทจ าเปนอยางเหมาะสม

5. การด าเนนงานใหเปนไปตามพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2550 สถานการณการใชกฎหมายขององคกรทเกยวของ ยงไมเปนไปตามเจตนารมณ แหงพระราชบญญต ปองกนและบรรเทาสาธารณภยดงกลาว ไมวาจะเปนแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาตตามมาตรา 12 โดยมนยใหหนวยงานทเกยวของตองรบผดชอบ และด าเ นนการในสวนทเกยวของใหเปนระบบและตอเนอง ซงสาเหตหลกมาจากเจาหนาทระดบผบรหารของแตละหนวย รวมถงผปฏบตการซงรบผดชอบงานตามพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ .ศ. 2550 ยงขาดความร ความเขาใจและไมสามารถน าไปใชไดอยางถกตองสมบรณ ซงสวนใหญด าเ นนการตามความคนเคย และไมปฏบตตามขนตอนทกฎหมายก าหนด

6. การท างานรวมกบทองถนและชมชน หนงในกลยทธการด าเนนงานของกรมปองกนและ บรรเทาสาธารณภย เพอใหเกดการพฒนาทยงยน คอ การเสรมสรางความเขมแขงของทองถน และชมชนใหรเทาทนกบปจจยเสยงทมผลกระทบตอความปลอดภย รจกวเคราะหแยกแยะหาทางรอดและแกไขปญหาไดเมอเกดภยพบตขน ซง ทผานมากรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย สามารถเขาถงและประสานความรวมมอกบทอง ถนและช มชนไดบางสวนและบางงาน แตหากมองในภาพรวม กระบวนการสรางภาคเครอขาย และการท างานทยดหลกการมสวนรวมยงอยในระดบนโยบาย ชองวางในการปฏบตยงปรากฏใหเหนจากแผนงาน โครงการทก าหนดรายละเอยดและรปแบบตายตว คอ (One Size Fits all) มากกวาจะยดความยดหยนความเขาใจในความตองการและบรบทของพนท

7. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ยงขาดบคลากรทมความร ความเชยวชาญในเรอง สาธารณภย ท าใหการวเคราะหและการประเมนสถานการณขาดความนาเชอถอ และขาดผเชยวชาญ เฉพาะในแตละประเภทภย

8. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ยงขาดระบบการบรหารจดการในการระดมทรพยากรเขาปฏบตงานในพนททเกดกรณภยพบตฉกเฉน และสาธารณภยทมขนาดใหญ และขาดความพรอมดานบคลากร อปกรณ เครองมอเครองใช รวมทงสถานทไมเ ออตอการเตรยมความพรอมในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย. 2554)

199

บทสรป

ปจจบนโลกของเราประสบปญหาภ ยพบตทางธรรมชาตหลายดาน ภยอนเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก สงผลกระทบตอประเทศไทยทงในดานเศรษฐกจและสงคม เชนเดยวกบทเกดขนในสวนอนของโลก ทงน รวมถงสาธารณภยในรปแบบอนๆ ทจะเกดขนดวยและจากผลการวจยหลายเรอง พบวา อณหภมสงสดของประเทศไทยมแนวโนมเพมขนทวประเทศ ท าใหเกดการแปรปรวนของฤดกาลและปรมาณน าฝน โดยปรมาณฝนจะเพมขนในพนททมฝนตกมากอยแลว เชน บรเวณภาคใตตอนลางและชายฝงดานตะวนออก ดงน น อทกภ ยและน าทวมฉบพลนอาจจะเกดขนบอยครง ขณะทพนทหางไกลจากทะเลสวนใหญทางภาคเหนอภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จะมปรมาณฝนตกนอยลง พายดเปรสช นจะมปรมาณลดลง ซงจะน าไปสปญหาความแหงแลง และผลผลตทางการเกษตรไดรบความเสยหาย ซงนบวน ภยพบตตางๆเหลาน มแนวโนมทจะทวความรนแรงเพมขนเรอยๆ ซง เ ปนผลมาจากการพฒนาประเทศทเนนดานการเตบโตดานเศรษฐกจ แตละเลยการใหความส าคญกบการปองกนและบรรเทาสาธารณภย สงผลใหประเทศไทยตองสญเสยงบประมาณเปนจ านวนมาก ในการชวยเหลอผประสบภย และฟนฟพนทประสบภยใหกลบคนสสภาพเดม ซงนบวนความรนแรงทเกดจากภยพบตทางธรรมชาตจะทวความรนแรงมากขน

การบรหารจดการภ ยพบตทางธรรมชาตของประ เทศ จง ไมอาจจะผกตดก บเ ง นงบประมาณจากภาครฐไดเพยงอยางเดยว แตควรจะสรางหรอผลกดนให ภาคสงคมไดเกดความตระหนกถงภยพบตและรวมกนหาแนวทางแกไขกบปญหาดงกลาว โดยการบรณาการของทกภาคสวน การสรางภมคมกนและเตรยมความพรอม ในการรองรบและปรบตวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ โดยมแนวทางทส าคญ ไดแก การยกระดบขดความสามารถในการปรบตวรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศเพอใหสงคม มความยดหยนและมภมคมกน โดย (1) พฒนาองคความร และระบบฐานขอมลเกยวกบผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลงภมอากาศ (2) พฒนาเครองมอในการบรการจดการเพอรบมอกบความทาทายจากการเปลยนแปลงภมอากาศ (3) เตรยมความพรอมเพอรบมอกบภ ยพบตทางธรรมชาต (4) พฒนาศกยภาพช มชนให เขมแขงพรอมรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศ (5) เพมบทบาทประเทศไทยในเวทประชาคมโลกและการสรางฐานความรวมมอกบตางประเทศ ซงตองใหความส าคญและน าไปปฏบตใหบง เกดผลอยางเปนรปธรรม

ทายนไดหวงวาจากบทเรยนทผานมาในอดต จะท าใหสงคมไทยตระหนกถงความส าคญ ขอดและขอเสยตางๆ ในการบรหารจดการกบภ ยพบตทางธรรมชาต ซงมความหลากหลายเชง สหวทยาการ (Multi Disciplines) และครอบคลมทกลกษณะงานทงงานดานวชาการ งานอ านวยการ

200

และงานปฏบตการ รวมถงเปนงานในลกษณะบรณาการความรวมมอจากทกภาคสวน เพอทจะสรางความปลอดภยในชวตและทรพยสนใหแกประชาชน โดยปราศจากการแทรกแซงทางการเมอง และมระบบการแจงเตอนภยทมเอกภาพ ทงนเพอเตรยมรบมอกบภยพบตทางธรรมชาต ทอาจเกดขนในอนาคตไดอยางเปนระบบและทนทวงท

ค าถามประจ าบท 1. ใหนกศกษาอธบายความหมาย ชนดและประเภทของภยพบตทางธรรมชาต 2. ใหนกศกษาบอกสาเหตของการเกดภยพบตทางธรรมชาตแตละประเภท 3. ใหนกศกษาอธบายผลกระทบทเกดจากภยพบตทางธรรมชาตแตละประเภท 4. ใหนกศกษาบอกแนวทางการปองกนและแกไขภยพบตทางธรรมชาตแตละประเภท 5. ใหนกศกษาบอกชนดของพายหมนเขตรอนทพดผานประเทศไทยและระดบความรนแรง

จากพายหมนเขตรอนแตละชนด 6. ใหนกศกษาเขยนผงมโนทศน เรอง อทกภย ตามประเดนทก าหนดให คอ

6.1 ปจจยทท าใหเกดอทกภย 6.2 ตวอยางบรเวณทเกดอทกภยทรายแรงของประเทศไทย 6.3 ผลกระทบทเกดจากอทกภยท าใหเกดความเสยหาย

6.4 แนวทางการปองกนอทกภย 7. ปจจยส าคญทท าใหเกดวาตภย ไดแกอะไรบาง และวาตภยครงรายแรงไดเกดขนกบ

ประเทศไทยเกดขนทใดและเปนพายชออะไร 8. ความแหงแลงหรอภยแลง หมายถง แบงออกเปนกประเภทอะไรบาง 9. ใหนกศกษาบอกโรคทเกดจากภยพบต พรอมแนวทางปองกนและแกไข 10. ปจจบนประเทศไทยไดจดตงหนวยงานใดท าหนาทดแลเรองภยพบตและมหนาท

รบผดชอบอะไรบาง

201

เอกสารอางอง

1. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย . (2552). คมอประชาชนในการเตรยมตวใหรอดปลอดภยพบต . กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย .

2. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย . (2554). แผนยทธศาสตรกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2555 – 2559. กรงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.

3. กรมอตนยมวทยา . (ม.ป.ป). ภยธรรมชาตในประเทศไทย . คนเมอ 31 กรกฎาคม 2555, จาก http://www.tmd.go.th/info/risk.pdf

4. ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน). (2555). โลกแหงน า (The world of water). กรงเทพฯ. กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

5. ส านกงานเลขาธการคณะกรรมาธการแมน าโขง. (2553). คมอฝกอบรมการปลกจตส านกเพอเตรยมพรอมรบภยน าทวม. เทมมา กรป จ ากด กรงเทพฯ.

6. นงลกษณ สวรรณพนจ. (2547). แบคทเรยทเกยวของกบโรค. โรงพมพ NOBLE PRINT. 7. ผจดการออนไลน. (2555). “กรมควบคมโรคเผยผปวยมอเทาปากลดลง 20%” . [ระบบ

ออนไลน. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/home/viewnews.aspx?NewsID=9550000093178 . (29 กรกฎาคม 2555)

8. พไลพนธ พธวฒนะ. (2540). ไวรสวทยา. อกษรสมย. กรงเทพฯ 9. ภทรชย กรตสน. (2552). ต าราวทยาแบคทเรยทางการแพทย= Textbook of medical

bacteriology” ว. เจ. พรนตง .กรงเทพฯ 10. วชร สารบตร. (2554). คมอประชาชนส าหรบปองกนโรคทมากบน าทวม. ส านก

โรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. 11. Available: http://thaihealth.or.th . [Online 2012, July 31] 12. Available: http://dpc9.ddc.moph.go.th/crd/news/print/2554_09_01_eye .html . [Online

2012, July 31] 13. Available: http://micro.magnet.fsu.edu/cells/viruses/influenzavirus.html [Online 2012,

July 31] 14. Available: http://pubs.ext.vt.edu/400/400-304/400-304.html [Online 2012, July 31]

202

15. Available:http://www.microbeworld.org/index.php?option=com_jlibrary&view=article&id=7609 [Online 2012, July 31]

16. Available: http://news.mthai.com/general-news/104090.html [Online 2012, July 31] 17. Mong HO, See CW, Penny L, Mary J C, and Tom S. 2010. Clinical features, diagnosis,

and management of enterovirus 71. The lancet neuro logy, 9: 1097-1105.