ความหลากชนิดของชันโรง (apidae: meliponinae)...

NU Science Journal 2011; 7(2): 71 - 85

ความหลากชนดของชนโรง (Apidae: Meliponinae) ในพนท อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ

ธชคณน จงจตวมล

Species Diversity of Stingless Bees at Thung Salang Luang National Park, Phitsanulok – Phetchabun Province

Touchkanin Jongjitvimol

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จงหวดพษณโลก 65000 Corresponding author. E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การส ารวจและเกบรวมรวบตวอยางของชนโรงในพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ ไดศกษาระหวางเดอนมกราคม 2552 ถงเดอนมถนายน 2553 โดยใชวธส ารวจตามเสนทางศกษาธรรมชาตรวมกบเทคนคการเกบตวอยางศกษาแบบสมอยางเปนระบบตามพชอาหารและแหลงอาศย จากการศกษานพบชนโรงจ านวนทงสน 12 ชนดคอ Homotrigona fimbriata (Smith, 1857), Lepidotrigona nitidiventris (Smith, 1857), Lepidotrigona terminata (Smith, 1878), Lepidotrigona ventralis (Smith, 1857), Lisotrigona cacciae (Nurse, 1907), Tetragonilla collina (Smith, 1857), Tetragonula fuscobalteata (Cameron, 1908), Tetragonula laeviceps (Smith, 1857), Tetragonula minor (Sakagami, 1978), Tetrigona apicalis (Smith, 1857), Tetrigona melanoleuca (Cockerell, 1929) และ Tetrigona peninsularis (Cockerell, 1927) ซงชนโรงสวนใหญมการกระจายพนธในพนทปาเบญจพรรณ (10 ชนด) โดยผลทไดจากการวเคราะหคาดชนความหลากชนดของชนโรง แสดงใหเหนวาพนทศกษามความหลากชนดมาก (J/ = 0.929) แตมความเดนของชนดชนโรงทพบนอย (C = 0.116) และคาทไดจากดชนความเหมอนของชนดชนโรง ท าใหทราบวาพนทปา เบญจพรรณกบปาดบแลง (S = 0.778) และพนทปาสนเขากบปาดบแลง (S = 0.558) มความเหมอนของชนดชนโรงทพบเหมอนกน ค ำส ำคญ: ความหลากชนด ชนโรง อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง

NU Science Journal 2011; 7(2)

72

Abstract

Species surveys and sample collections of stingless bees in a Thung Salang Luang National Park were carried out during January 2009 to June 2010. The techniques of line transect surveys and systematic random sampling were used for sample collections. All the specimens were recorded from their food plants and host plants. From this study, the stingless bees found 12 species: Homotrigona fimbriata (Smith, 1857), Lepidotrigona nitidiventris (Smith, 1857), Lepidotrigona terminata (Smith, 1878), Lepidotrigona ventralis (Smith, 1857), Lisotrigona cacciae (Nurse, 1907), Tetragonilla collina (Smith, 1857), Tetragonula fuscobalteata (Cameron, 1908), Tetragonula laeviceps (Smith, 1857), Tetragonula minor (Sakagami, 1978), Tetrigona apicalis (Smith, 1857), Tetrigona melanoleuca (Cockerell, 1929) and Tetrigona peninsularis (Cockerell, 1927). Ten species were found in mixed deciduous forest. The species diversity measurements showed that the studied area had high species diversity of stingless bees (J/ = 0.929) while the dominant index does not show any dominant species (C = 0.116). Similarity coefficient between mixed deciduous forest and dry evergreen forest (S = 0.778). Also, coniferous forest and dry evergreen forest (S = 0.558) had the most similar species structure of stingless bees.

Keywords: species diversity, stingless bees, Thung Salang Luang National Park บทน า

จากหลกฐานการพบฟอสซสของชนโรงชนด Trigona prisca ในปลายยคครเทเชยส (late cretaceous) ซงเปนชวงเวลาเรยกวามาแอสทรชเทยน (maastrichtian) ทมลรฐนวเจอรซย ประเทศสหรฐอเมรกา จงคาดวาชนโรงก าเนดมาบนโลกมาแลวไมต ากวา 96-74 ลานป (Engel, 2000) โดย นกกฏวทยาดานอนกรมวธานจดจ าแนกชนโรงใหอยในอนดบ Hymenoptera วงศ Apidae และวงศ ยอย Meliponinae ซงเปนแมลงวงศเดยวกบผงทใหน าหวาน (honey bees) (Michener, 2007) ซงใน ป ค.ศ. 1939 Schwarz ไดศกษาความหลากชนดของชนโรงในแถบประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต และไดจ าแนกชนโรงทพบทงสน 25 ชนดใหอยในสกล Trigona ตอมา Sakagami และคณะ (1990) ไดจ าแนกชนโรงในพนเดยวกนและจ าแนกชนโรงในสกล Trigona ออกเปน 2 สกล คอสกล Hypotrigona และสกล Trigona ในป ค.ศ. 2008 Rasmussen ไดศกษาความหลากชนดของชนโรง


73

ในพนทแถบอนโดมาเลย/ออสตราเลเซย (Indo-Malay/Australasian region) พรอมเสนออนกรมวธานของชนโรงในพนทดงกลาวใหมอกครง

ชนโรงมการจดเรยงตวทางสงคมในลกษณะทเรยกวาแมลงสงคมแทจรง (eusocial insect) ประกอบดวย 3 วรรณะ คอเพศเมยทเปนนางพญา (queen) ตวผ (drone) และชนโรงงาน (worker) (Michener, 1974; Velthuis, 1997; O’Toole and Raw, 1999) เชนเดยวกบสมาชกรวมวงศ โดยละอองเรณ (pollen) และน าหวาน (nectar) จากดอกไมเปนอาหารหลกของแมลงกลมน (O’Toole and Raw, 1999) จงท าใหชนโรงเปนแมลงทมความส าคญอกกลมหนงในระบบนเวศดานการสบพนธของพชท มดอกในปาไมเมองไทย (Thapyai, 1996; Tasen, 2001; Jongjitvimol and Wattanachaiyingcharoen, 2006; Kittipanangkul and Ngamriabsakul, 2006) เนองจากทกครงทชนโรงเขาเกบอาหารจากดอกไมจะเปนการชวยผสมเกสรใหแกพชอาหารเหลานนดวยในทางออม (Buchmann and Nabhan, 1996; Yazdani and Agarwal, 1997) ดวยเหตนชนโรงจงมบทบาทตอการอยรอดและการรกษาพนธกรรม (fitness) ของพช เนองจากแมลงผสมเกสรมผลตอการขยายพนธของพชชนดนนๆ และกอใหเกดความหลากหลายของพชในพนทตางๆ (Ambrose, 1997; Khan and Khan, 2004) ซงเขตบรเวณพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ มสภาพปาไมทอดมสมบรณ ท าใหมความหลากหลายทางชวภาพสง เนองจากประกอบดวยปาประเภทตางๆ ไดแก ปาเบญจพรรณ ปาสนเขา ปาดบแลง ปาเตงรง และปาทงหญา จงท าใหเกดความหลากหลายทางชนดพนธของพรรณไมทเปนแหลงอาหารและแหลงอาศยของชนโรง ในการศกษาครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาความหลากชนดของชนโรงทพบในพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ วธการศกษา

1. ส ารวจความหลากชนดของชนโรงทพบในปาเบญจพรรณในเขตภาคเหนอของประเทศไทยเดอนละครงระหวางเดอนมกราคม 2552 ถงเดอนมถนายน 2553 ดวยวธส ารวจตามเสนทางศกษาธรรมชาตรวมกบเทคนคการเกบตวอยางศกษาแบบสมอยางเปนระบบ (simple random sampling) (Krebs, 1999) ตามพชอาหารและแหลงอาศยในพนทปาเบญจพรรณ ปาสนเขา ปาดบแลง และปา เตงรง

2. รกษาสภาพตวอยางทพบดวยเอทลแอลกอฮอล (ethyl alcohol) ความเขมขน 70% บนทกขอมลพนฐาน เชน สถานทเกบตวอยาง วน เดอน ปทเกบ และต าแหนงของรงดวยเครองก าหนดพกดบนพนผวโลก (global positioning system; GPS)

3. น าตวอยางชนโรงทเกบรวบรวมไดจากพนทศกษามาตรวจเอกลกษณ เพอจ าแนกชนดของชนโรงตามคมอการจดจ าแนกชนดชนโรงของ Sakagami และคณะ (1990) และ Rasmussen


74

(2008) ในหองปฏบตการชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม และเปรยบเทยบตวอยางทจดจ าแนกไดกบตวอยางอางอง ณ หองแสดงตวอยาง ภาควชาชววทยา มหาวทยาลยนเรศวร

4. วเคราะหคาดชนความหลากชนดของชนโรง (species diversity index) ดชนความเดนของชนด (dominant index) และดชนความเหมอนของชนด (similarity index) (Krebs, 1999) 4.1 วเคราะหความหลากชนดของชนโรง โดยใชสมการของดชนแชนนอน – ไวเนอร

(Shannon – Wiener index)

สตร H/ = - Pi ln Pi

เมอ H/ = ดชนความหลากหลายทไดจากดชนแชนนอน – ไวเนอร Pi = สดสวนของจ านวนจดทเกบชนโรงในแตละชนดตอผลรวม

ของจ านวนจดทพบชนโรงทงหมด ปรบคามาตรฐานเพอเปรยบเทยบดชนความหลากชนดของชนโรง โดยใชสมการของดชนพลาว (Pielou’s index) สตร J/ = H/ / ln N เมอ J/ = คามาตรฐานดชนความหลากชนด N = จ านวนชนดของชนโรงทงหมดทพบในการศกษา

4.2 ว เคราะหค าดชนความเ ดนของชนดชนโรงโดยใชสมการของซมปซน

(Simpson’s index)

สตร C = (ni / N)2 เมอ ni = จ านวนจดทพบชนโรงในแตละชนด N = ผลรวมของจ านวนจดทพบชนโรงทงหมด 4.3 วเคราะหคาดชนความเหมอนของชนดชนโรง โดยใชใชสมการดชนโซเรนเซน (Sorensen’s index) สตร S = 2a/(2a+b+c) เมอ S = ดชนความเหมอน a = จ านวนชนดทพบทงในบรเวณ A และบรเวณ B b = จ านวนชนดทพบเฉพาะในบรเวณ A c = จ านวนชนดทพบเฉพาะในบรเวณ B


75

ผลการศกษา

ผลจากการเกบรวมรวบตวอยางของชนโรงในพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ โดยใชเทคนคการเกบตวอยางศกษาแบบสมอยางเปนระบบตามพชอาหารและแหลงอาศยในพนทปาเบญจพรรณ ปาสนเขา ปาดบแลง และปาเตงรง ระหวางเดอนมกราคม 2552 ถงเดอนมถนายน 2553 พบชนโรงจ านวนทงสน 12 ชนด คอชนโรง Homotrigona fimbriata (Smith, 1857), Lepidotrigona nitidiventris (Smith, 1857), Lepidotrigona terminata (Smith, 1878), Lepidotrigona ventralis (Smith, 1857), Lisotrigona cacciae (Nurse, 1907), Tetragonilla collina (Smith, 1857), Tetragonula fuscobalteata (Cameron, 1908), Tetragonula laeviceps (Smith, 1857), Tetragonula minor (Sakagami, 1978), Tetrigona apicalis (Smith, 1857), Tetrigona melanoleuca (Cockerell, 1929) และ Tetrigona peninsularis (Cockerell, 1927)

โดยผลทไดจากการวเคราะหคาดชนความหลากชนด พบวามคาความหลากชนดเทากบ 0.929 สวนคาดชนความเดนของชนดชนโรงทมคาเทากบ 0.116 แสดงใหเหนวาชนโรงทพบในพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวงมความซบซอนทางสงคม (complex community) คอนขางสง ซงปาเบญจพรรณเปนพนททมการกระจายพนธของชนโรงมากทสด คอพบชนโรงจ านวนทงสน 10 ชนด รองลงมาคอปาเตงรง ปาดบแลง และปาสนเขา ตามล าดบ โดยปาเตงรงมการกระจายพนธของชนโรงจ านวน 8 ชนด ปาดบแลงจ านวน 7 ชนด โดยปาสนเขาพบมการกระจายตวของชนโรงนอยทสด คอพบจ านวนทงสน 4 ชนด ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 1 และเมอวเคราะหคาดชนความเหมอนของชนดชนโรงในพนทปาแตละประเภทเปนคๆ ปรากฎวาพนทปาสวนใหญทไดศกษาเปรยบเทยบจะไมมความเหมอนของชนดชนโรง ยกเวนความหลากชนดของชนโรงในพนทปาเบญจพรรณกบปาดบแลง และพนทปาสนเขากบปาดบแลงทมความเหมอนของชนดชนโรง คอมคาเทากบ 0.778 และ 0.588 ตามล าดบ (ตารางท 2)


76

ตาราง 1 ชนดของชนโรงทพบจากปาแตละประเภทในเขตพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ

ชนดของชนโรง ประเภทของปา

ปาเบญจพรรณ ปาสนเขา ปาดบแลง ปาเตงรง Homotrigona fimbriata (Smith, 1857) * * * Lepidotrigona nitidiventris (Smith, 1857) * *

Lepidotrigona terminata (Smith,1878) * *

Lepidotrigona ventralis (Smith, 1857) * *

Lisotrigona cacciae (Nurse, 1907) * *

Tetragonilla collina (Smith, 1857) * * *

Tetragonula fuscobalteata (Cameron, 1908) * *

Tetragonula laeviceps (Smith, 1857) * * *

Tetragonula minor (Sakagami, 1978) * *

Tetrigona apicalis (Smith, 1857) * * *

Tetrigona melanoleuca (Cockerell, 1929) * * *

Tetrigona peninsularis (Cockerell, 1927) * *

จ านวนชนด 10 4 7 8

ตาราง 2 คาดชนความเหมอนของชนดชนโรงทพบในเขตพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวด

พษณโลก – เพชรบรณ

ประเภทปาทท าการเปรยบเทยบ คาดชนความเหมอนของชนดชนโรง ปาเบญจพรรณกบปาสนเขา 0.286 ปาเบญจพรรณกบปาดบแลง 0.778 ปาเบญจพรรณกบปาเตงรง 0.400 ปาสนเขากบปาดบแลง 0.588 ปาสนเขากบปาเตงรง 0.364 ปาดบแลงกบปาเตงรง 0.400


77

สรปและวจารณ จากการศกษาความหลากชนดของชนโรงทพบในพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง โดยรวบรวมตวอยางตามพชอาหารและแหลงอาศยในพนทปาเบญจพรรณ ปาสนเขา ปาดบแลง และปาเตงรง พบชนโรงจ านวนทงสน 12 ชนดใน 6 สกล ซงสามารถจ าแนกตามสกลไดดงน 1) ชนโรงในสกล Homotrigona จ านวน 1 ชนด คอ H. fimbriata 2) ชนโรงในสกล Lepidotrigona จ านวน 3 ชนด คอ L. nitidiventris, L. terminata และ L. ventralis 3) ชนโรงในสกล Lisotrigona จ านวน 1 ชนด คอ L. cacciae 4) ชนโรงในสกล Tetragonilla จ านวน 1 ชนด คอ T. collina 5) ชนโรงในสกล Tetragonula จ านวน 3 ชนด คอ T. fuscobalteata, T. laeviceps และ T. minor และ 6) ชนโรงในสกล Tetrigona จ านวน 3 ชนด คอ T. apicalis, T. melanoleuca และ T. peninsularis

โดยจ านวนชนดของชนโรงสวนใหญจะถกพบในพนทปาเบญจพรรญ (10 ชนด) และพนทปาสนเขาจะพบจ านวนชนดของชนโรงนอยทสด (4 ชนด) ในขณะทพบจ านวนชนดของชนโรงในปาเตงรงและปาดบแลงมจ านวนใกลเคยงกน คอ 8 ชนด และ 7 ชนด ตามล าดบ สาเหตทปาแตละประเภทมความหลากชนดของชนโรงแตกตางกนอาจมสาเหตมาจากการมระดบความสงเหนอน าทะเลทตางกน โดยความสงเหนอระดบน าทะเลของปาเบญจพรรญในพนทศกษาจะมความสงอยในชวงต ากวา 450 เมตร สวนความสงเหนอระดบน าทะเลของปาดบแลงและปาเตงเฉลยอยท 700 เมตร ขณะทพนทปาสนเขาจะมความสงเหนอระดบน าทะเลมากกวา 900 เมตรขนไป ซงสอดคลองกบรายงานการศกษาของ Finnamore (1997), Sanders และคณะ (2003), Hoffmann (2005) และ Zhu (2006) ทรายงานวา เมอความสงเหนอระดบน าทะเลเพมขนจ านวนความหลากชนดของพชจะลดลง ซงเมอจ านวนความหลากชนดของพชอาหารลดลง จงสงผลใหจ านวนความหลากชนดของแมลงผสมเกสรลดลงตามระดบความสงเหนอระดบน าทะเลทเพมขนดวย โดยผลทไดจากการวเคราะหคาดชน ความเหมอนของชนดชนโรงระหวางพนทปาแตละประเภท จ านวน 6 ค ไดแก พนทปาเบญจพรรณ กบปาสนเขา พนทปาเบญจพรรณกบปาดบแลง พนทปาเบญจพรรณกบปาเตงรง พนทปาสนเขากบปาดบแลง พนทปาสนเขากบปาเตงรง และพนทปาดบแลงกบปาเตงรง ท าใหทราบวาพนทปาแตละประเภทมความหลากชนดของชนโรงทแตตางกน ยกเวนพนทปาเบญจพรรณกบปาดบแลง และพนทปาสนเขากบปาดบแลงจงอาจสรปไดวาพนทศกษาครงนมลกษณะของพนทหรอลกษณะภมศาสตร ทไมมความเปนเนอเดยวกน (spatial heterogeneity) คอนขางสง โดย Stiling (1999) และจรากรณ คชเสน (2544) อธบายวาพนทใดกตามทมความหลากหลายของลกษณะภมศาสตรจะมความหลากหลายทางชวภาพดวย ซงรวมไปถงความหลากชนดของพชทใชเปนแหลงอาหารและอาศยนนเอง โดยสาเหตทพนทปาเบญจพรรณกบปาดบแลง และพนทปาสนเขากบปาดบแลงมดชนความเหมอนของชนดชนโรงใกลเคยงกน อาจเปนเพราะความหลากชนดของพชทชนโรงใชเปนแหลง


78

อาหารและแหลงอาศยในพนทดงกลาวมความหลากชนดของพชใกลเคยงกน จงท าใหชนโรงสามารถปรบตวเพออาศยในพนทดงกลาวได

เมอเปรยบผลการศกษาครงนกบรายงานการศกษาความหลากชนดของชนโรงในพนทอนๆ ในเขตภาคเหนอทมมากอนหนานพบวา พนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวงมความหลากชนดของชนโรงมากทสด กลาวคอมจ านวนชนดมากกวารายงานการศกษาของธนพร รจตปรญญา (2543) สเมธ แกวทอง (2547) กมลชนก สะค าปน และเพลนพศ หลาแดง (2547) และจนทรฉาย เหนค า และคณะ (2548) ซงสาเหตทท าใหการศกษาครงนพบความหลากชนดของชนโรงคอนขางสง อาจเปนเพราะวาพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวงมระบบนเวศปาไมสมบรณกวาพนทศกษาอนขางตน จงท าใหมความความหลากชนดของพชอาหารและแหลงอาศยเพยงพอตอความความตองการของชนโรง ซงสมพนธกบคาดชนความหลากชนดของชนโรงทมคามาก (J/ = 0.929) แตมคาดชนความเดนของชนดชนโรงนอย (C = 0.116) จงสรปไดวาความหลากชนดของชนโรงในพนทศกษามความซบซอนทางสงคม (complex community) คอนขางมาก โดยผลทไดจากการศกษานสอดคลองกบรายงานการศกษาความหลากชนดของชนโรงในเขตพนทปาอนรกษของเขตอ าเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร บรเวณปาผสมผลดใบในระดบต า ปาผสมผลดใบในระดบแลง ปาเตงรง และปาดบแลง ของชามา อนซอน และสาวตร มาไลยพนธ (2549) ทรายงานวาพบชนโรงจ านวน 13 ชนด โดย LaSalle และ Gauld (1997) และสเมธ แกวทอง (2547) อธบายวาจ านวนชนดของแมลงผสมเกสร จะแสดงถงความสมบรณและความหลากชนดของพช ท าใหมการแกงแยงกนในเรองทอยอาศย และอาหารนอย ดงน นสงคมของชนโรงจงไมมการเพมประชากรอยางโดดเดนเพอครอบครองทรพยากร ขอเสนอแนะ

เนองจาก Rasmussen (2008) ไดศกษาอนกรมวธานของชนโรงใหม ดงนนรปวธานในการ จดจ าแนกชนดชนโรงของ Sakagami และคณะ (1990) จงไมสมบรณ นอกจากนยงพบชนโรง T. minor ซงเปนชนโรงทพบใหมของประเทศไทยในป 2005 โดย Klakasikorn และคณะ การศกษาครงน จงเสนอรปวธานของชนโรงขนใหม เพอเปนประโยชนในการศกษาชนโรงในพนทอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก – เพชรบรณ โดยดดแปลงจากรปวธานของ Sakagami และคณะ (1990) ในลกษณะรปวธานแบบแยก 2 แฉก (dichotomous key) พรอมบอกลกษณะโครงสรางภายนอกของชนโรง (รป 1) และรปประกอบการจดจ าแนกในแตละขอ ดงน


79

รป 1 ลกษณะโครงสรางภายนอกของชนโรง

(ธชคณน จงจตวมล, 2552)

1. ก) ขาหลงมตะกราเกบเกสร (pollen basket) ทโคนปกหลงไมมสวนทยนออกมา (jugal lobe) …………………………......

วงศ Apidae (2)

ข) ขาหลงไมมตะกราเกบเกสร ทโคนปกหลงมสวนยนออก.... แมลงในวงศอน


80

1ก) 1ข)

2. ก) ไมมเหลกใน ...………………………………………….…… วงศยอย Meliponinae (3) ข) มเหลกใน …………………………………………………… แมลงในวงศยอยอน 3. ก) ปกคหนามเสนปกนอย ขนาดล าตวเลกกวา 3 มม. ชองวาง

ระหวางขอบปากบนกบขอบลางของตาประกอบ (malar space) สนกวาเสนผานศนยกลางของหนวดปลองท 2 (2nd flagella) …...............................................................................

Lisotrigona cacciae

ข) ปกคหนามเสนปกมาก ….………………......…………...... (4)

3ก) 3ข) 4. ก) ขาหลงสวนทเบย (tibia) มขนเปนเสนเดยว ……......…….... (5) ข) ขาหลงสวนทเบยมขนเปนแปรง…………………................ (7)

4ก) 4ข)


81

5. ก) ขาหลงสวนทเบยขยายออก………………………………..... (6) ข) ขาหลงสวนทเบยไมขยายออก ……………………………… Lepidotrigona ventralis

5ก) 5ข) 6. ก) ขาหลงสวนทเบยมรปรางคลายชอน ………………………... Lepidotrigona terminata ข) ขาหลงสวนทเบยมรปรางไมคลายชอน ……………………... Lepidotrigona nitidiventris

6ก) 6ข) 7. ก) ขาหลงสวนบาซทารซส (basitarsus) มการกระจายของขน

สม าเสมอ…………………………………………………… Homotrigona fimbriata

ข) ขาหลงสวนบาซทารซส มการกระจายของขนไมสม าเสมอ .... (8)

7ก) 7ข)


82

8. ก) โพรโพเดยม (propodeum) ยนยาวออกมาเหนออกปลองท 2 (mesoscutellum)......................................................................

(9)

ข) โพรโพเดยมสนและต ากวาอกปลองท 2 ................................ (11)

8ก) 8ข) 9. ก) ชองวางระหวางขอบปากบน (malar space) กบขอบลางของ

ตาประกอบระยะสนนกวาเสนผานศนยกลางของหนวดปลองท 2 …………………………………………………………..

(10)

ข) ชองวางระหวางขอบปากบนกบขอบลางของตาประกอบ ยาวกวาเสนผานศนยกลางของหนวดปลองท 2 …………………

Tetrigona peninsularis

9ก) 9ข) 10. ก) ล าตว ทองและขามสน าตาล ……………………………….... Tetrigona apicalis ข) ล าตว ทองและขามสด า ……………………......…………... Tetrigona melanoleuca 11. ก) แผนปกใส ………………………………………………....... (12) ข) แผนปก 2 ส ฐานปกมสเขมกวาสวนปลาย ………………...... Tetragonilla collina 12. ก) สวนอกดานบนมขนเรยงตวไมเปนระเบยบ ……………….... (13) ข) สวนอกดานบนมขนเรยงตวเปนระเบยบ ………………...…. Tetragonula fuscobalteata


83

12ก) 12ข) 13. ก) ขนาดล าตวประมาณ 3 มม. สวนอกดานบนมขนสด าออนและ

มความเปนระเบยบมาก ………………………....................... Tetragonula laeviceps

ข) ขนาดล าตวประมาณ 4 มม. สวนอกดานบนมขนสด าเขมและมความเปนระเบยบนอย ……………………………………..

Tetragonula minor

กตตกรรมประกาศ

ผลงานวจยนไดรบทนสนบสนนจากโครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบาย การจดการทรพยากรชวภาพแหงประเทศไทย ซงรวมจดตงโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย และศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต รหสโครงการ BRT R352045 และขอขอบพระคณศาสตราจารย ดร.สรวฒน วงษศร ผชวยศาสตราจารย ดร.วนด วฒนชยยงเจรญ และผชวยศาสตราจารย ดร.สรรตน เดยววาณชย ทกรณาใหค าแนะน าและชวยเหลอในการจดจ าแนกชนดชนโรง สดทายนขอขอบคณ คณสชาต วทนะกาญจน หวหนาอทยานแหงชาตทงแสลงหลวง และ คณวสนต ภพชต ทชวยเหลอในการเกบรวบรวมตวอยาง เอกสารอางอง กมลชนก สะค าปน และเพลนพศ หลาแดง. (2547). ความหลากชนดของชนโรงในเขตสถานเกษตร

หลวงปาดะ อ าเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม. ศกษาคนควาดวยตวเอง กศ.ม., มหาวทยาลยนเรศวร.

จนทรฉาย เหนค า, สมภพ คงความซอ และหทยกาญจน ทานศลา. (2548). ความหลากชนดของชนโรงในเขตอทยานแหงชาตศรลานนา จงหวดเชยงใหม และพนทจงหวดเชยงใหม จงเชยงราย และจงหวดแมฮองสอน. การศกษาคนควาดวยตวเอง กศ.ม., มหาวทยาลยนเรศวร.

จรากรณ คชเสน. (2544). หลกนเวศวทยา (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.


84

ชามา อนซอน และสาวตร มาไลยพนธ. (2549). ความหลากหลายของชนดชนโรง (Apidae: Trigona spp. และ Hypotrigona spp.) และพฤตกรรมการเกบยางไมจากธรรมชาต ในโครงการทองผาภม 72 พรรษามหาราช อ าเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร. รายงานการวจยในโครงการ BRT 2549, 20-31.

ธนพร รจตปรญญา. (2543). นเวศวทยาและความหลากชนดของชนโรงในเขตจงหวดเชยงใหม. วทยานพนธ วท.ม., มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ธชคณน จงจตวมล. (2552). ชววทยาและความหลากชนดของชนโรง (Apidae: Meliponinae) ในประเทศไทย. วำรสำรวทยำศำสตร, 10(1-2), 12-21.

สเมธ แกวทอง. (2547). ความหลากชนดของชนโรงในพนทปาอนรกษหมบานสอและสวนผลไมในเขตอ าเภอเชยงกลาง จงหวดนาน. ศกษาคนควาดวยตวเอง กศ.ม., มหาวทยาลยนเรศวร.

Ambrose, J.T. (1997). Insect Note: Beekeeping. USA: North Carolina State University. Buchmann, S.T. and Nabhan, G.P. (1996). The Forgotten Pollinators. Washington, D.C.: Inland

Press. Engel, M. S. (2000). A new interpretation of the oldest fossil bee (Hymenoptera: Apidae). American

Museum Novitates, 3296, 1-11. Finnamore, A.T. (1997). Aculeate wasps (Hymenoptera: Aculeata) of the Yukon, Other than

Formicidae. In H.V., Danks and J.A., Downes (Eds.), Insects of the Yukon (pp. 867-900). Ottawa: Biological Survey of Canada (Terrestrial Arthropods) Publication.

Hoffmann, F. (2005). Biodiversity and Pollination : Flowering Plants and Flower-Visiting Insects in Argicultural and Semi-Natural Landscapes. The Netherlands: Febodruk B.V. Enschede.

Jongjitvimol, T. and Wattanachaiyingcharoen, W. (2006). Pollen food sources of the stingless bees Trigona apicalis Smith, 1857, T. collina Smith, 1857 and T. fimbriata Smith, 1857 (Apidae, Meliponinae) in Thailand. The Natural History Journal of Chulalongkorn University, 6(2), 75-82.

Khan, M.R. and Khan, M. R. (2004). The role of honey bees Apis mellifera L. (Hymenoptera: Apidae) in pollination of apple. Pakistan Journal of Biological Sciences, 7 (3), 359-362.

Kittipanangkul, N and Ngamriabsakul, C. (2006). Pollen and pollinator limitation of seed initiation in Etlingera littoralis (J. König) Giseke (Zingiberaceae) in Klong Klai Basin, Khao Nan National Park, Thailand. Walailak Journal of Science and Technology, 3(2), 207-217.


85

Klakasikorn, A., Wongsiri, S., Deowanish, S. and Duangphakdee, O. (2005). New record of stingless bees (Meliponini: Trigona) in Thailand. The Natural History Journal of Chulalongkorn University, 5(1), 1-7.

Krebs, C.J. (1999). Ecology Methodology (2nd ed.). Canada: An Imprint of Addison Wesley Longman.

LaSalle, J. and Gauld, I.D. (Eds.). (1997). Hymenoptera and Biodiversity. UK: CABI Publishing. Michener, C.D. (1974). The Social Behaviour of the Bees. USA: Harvard University Press. Michener, C.D. (2007). The Bees of the World (2nd ed.). USA: John Hopkins University Press. O’Toole, C. and Raw, A. (1999). Bees of the World. UK: Blandford. Rasmussen, C. (2008). Molecular Phylogeny of Stingless Bees: Insights into Divergence Times,

Biogeography, and Nest Architecture Evolution (Hymenoptera: Apidae: Meliponini). Ph.D. Dissertation, University of Illinois at Urbana-Champaign, United States.

Sakagami, S.F., Inoue, T. and Salmah, S. (1990). Stingless bees of central Sumatra. In S.F. Sakagami, Ohgushi, R. and Roubik, D.W. (Eds), Natural history of Social Wasps and Bees in Equatorial Sumatra (pp. 125-138). Sapporo: Hokkaido University Press.

Sanders, N. J., Moss, J. and Wagner, D. (2003). Patterns of ant species richness along elevational gradients in an arid ecosystem. Global Ecology and Biogeography, 12(2), 93-102.

Schwarz, H.F. (1939). The Indo-Malayan species of Trigona. Bulletin of the American Museum of Natural History, 76, 83-141.

Stiling, P.D. (1999). Ecology: Theories and Applications (3rd ed.). New Jersey: Prentice Hall. Tasen, W. (2001). The Role of some Major Insect Pollinators on Pollination of Teak (Tectona

grandis Linn.f.). M.Sc. Thesis. Kasetsert University, Bangkok. Thapyai, C. (1996). The Reproductive Ecology of Forest Plants on some Successional Stages. M.Sc.

Thesis. Kasetsert University, Bangkok. Velthuis, H.H.W. (1997). The Biology of Stingless Bees. Brazil: University of São Paulo Press. Yazdani, S.S. and Agarwal, M.L. (1997). Elements of Insect Ecology. India: Narosa Publishing

House. Zhu, H. (2006). Forest vegetation of Xishuangbanna, south China. Forestry Studies in China, 8(2),

1-58.

ความหลากชนิดของชันโรง (apidae: meliponinae)...

Documents