รายงานสภาวะการศึกษาไทย ปี 2547/2548...

วทยากร เชยงกล

ÊÓ¹Ñ¡ÇÔ ÑÂáÅÐ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÊÓ¹Ñ¡§Ò¹àÅ¢Ò Ô¡ÒÃÊÀÒ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

¡ÃÐ·ÃÇ§ÈÖ¡ÉÒ¸Ô¡ÒÃ

379.593 สำนกงานเลขาธการสภาการศกษาส 6915 รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2547/2548

รากเหงาของปญหาและแนวทางแกไข. กรงเทพฯ : 2549.140 หนา, ตาราง.ISBN : 974 - 559 - 842 - 91. การศกษา -- รายงาน2. วทยากร เชยงกล 3. ชอเรอง

รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2547/2548 ...รากเหงาของปญหาและแนวทางแกไข...

สงพมพ สกศ. อนดบท 24/2549พมพครงท 1 มนาคม 2549จำนวนพมพ 1,000 เลมผจดพมพเผยแพร ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา

สำนกวจยและพฒนาการศกษาสำนกงานเลขาธการสภาการศกษาถนนสโขทย เขตดสต กรงเทพฯ 10300โทรศพท 0-2668-7123 ตอ 1210,1218 โทรสาร 0-2243-0085Web Site : www.onec.go.th

สำนกพมพ หางหนสวนจำกด ว ท ซ คอมมวนเคชนเลขท 32/99 รามอนทรา 65แขวงทาแรง เขตบางเขน กทม. 10220โทรศพท 0 - 2509 - 4499โทรสาร 0 - 2509 - 4546

รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2547/2548 "รากเหงาของปญหาและแนวทางแกไข"การนำเสนอรายงานฉบบน นบเปนนวตกรรมทางการศกษาทสำคญ และเปนรายงานประจำปทสำนกงานเลขาธการสภาการศกษาไดดำเนนการจดทำ โดยมวตถประสงคเพอรายงานสภาพปจจบน ปญหา และสภาวะการเปลยนแปลงทมผลกระทบตอการพฒนาการศกษาของประเทศ

ดงนนสำนกงานเลขาธการสภาการศกษา ในฐานะหนวยงานหลกดานการกำหนดนโยบายการศกษา การวางแผนการศกษา และการพฒนาการศกษา รวมทงการตดตามประเมนผลการปฏรปการศกษาในระดบชาต จงเหนสมควรใหดำเนนการศกษาวเคราะห/สงเคราะหขอมล และจดทำรายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2547/2548 ขน โดยไดรบความรวมมอจากทานอาจารยวทยากร เชยงกล คณบดวทยาลยนวตกรรมสงคมมหาวทยาลยรงสต เปนผดำเนนการวจย และเรยบเรยงรายงาน เพอนำเสนอขอมลขาวสารทสะทอนใหเหนภาพสภาวะการศกษาทเปนจรง และภาพใหญของสภาพการพฒนาการศกษาของไทย รวมทงสภาพความเคลอนไหวในการดำเนนงานเรองการศกษาของประเทศไทยในรอบปทผานมาและปปจจบน เพอเปนขอมลสนบสนนตอการกำหนดนโยบายการวางแผนและการพฒนาการศกษา และการดำเนนงานตดตามประเมนผลการจดการศกษาของประเทศ

โอกาสน สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา ใครขอขอบคณ อาจารยวทยากรเชยงกล ทไดดำเนนการวจยสำเรจลลวงดวยด โดยเฉพาะอยางยงตองขอขอบคณผทรงคณวฒทไดชวยพจารณารายงาน คอ ศาสตราจารย ดร.เสรมศกด วศาลาภรณ ราชบณฑตศาสตราจารย ดร. บญเสรม วสกล ผชวยศาสตราจารย ดร. เลขา ปยอจฉรยะรองศาสตราจารย ดร.ไพฑรย สนลารตน รองศาสตราจารย ดร.อมรวชช นาครทรรพนายแพทย ยงยทธ วงศภรมยศานต และขอขอบคณทกฝายทใหความกรณาและรวมมออยางดยงในการจดทำรายงานมา ณ โอกาสน และหวงเปนอยางยงวา รายงานสภาวะ

( ก )

การศกษาไทยฉบบน จะเปนประโยชนตอผบรหารการศกษา นกวชาการ นกวางแผนและหนวยงานทเกยวของจะไดนำไปใชประโยชน เพอสนบสนนการกำหนดนโยบายการศกษาการวางแผนการศกษา การพฒนาการศกษาตลอดจนการตดตามประเมนผลการจดการศกษา และการดำเนนงานทางการศกษาของประเทศตอไป

(นายอำรง จนทวานช) เลขาธการสภาการศกษา

( ข )

รายงานสภาวะการศกษาไทย เปนรายงานประจำปท สกศ. รเรมใหบคคลภายนอกเขยนอยางเปนอสระมาตงแตป พ.ศ. 2540 นบเปนนวตกรรมชนหนงในกระบวนการปฏรปการศกษา กลาวคอ เปนการเปลยนรปโฉมจากรายงานประจำปแบบเสนอขอเทจจรงทว ๆ ไปเปนรายงานเชงวเคราะหโดยนกวชาการภายนอกองคกรทสามารถรายงานทงขอเทจจรงและการตงขอสงเกตอยางวพากษวจารณทงดานบวกและดานลบ ทำใหเปนรายงานประจำปทมสสน จงใจใหคนสนใจอานและชวยกนคด วเคราะหตอ อยางทำใหเกดพลงของการเรยนรรวมกนมากขน

ผเขยนเองไดรบการเชญชวนจาก สกศ. ใหเปนผเขยนรายงานสภาวะการศกษาไทยประจำปแบบใหมนมาแลว 3 ฉบบ คอ ฉบบป พ.ศ. 2540/2541 และ ฉบบป พ.ศ. 2543/2544 การเขยนรายงานฉบบลาสดนนอกจากจะมงเสนอรายงานสภาวะการศกษาไทยป2547/2548 เปนดานหลกแลว ผเขยนยงใชขอมลยอนหลงเพอใหครอบคลมถงทศทางใหญของการเปลยนแปลงของการศกษาไทยในรอบ 6 ป นบตงแตการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาป พ.ศ. 2542 เปนตนมาดวย เพอใหผอานไดเหนภาพรวมของการเปลยนแปลงไดชดเจนยงขน

งานชนนเปนการวจยเชงเอกสารทผ เขยนไดรบมอบหมายใหตองทำฉบบรางใหเสรจในเวลาราว 2 เดอนครง (ชวงตนเดอนกรกฎาคมถงกลางเดอนกนยายน พ.ศ. 2548)จงอาจจะมขอจำกดในแงไมสามารถกลาวครอบคลมเร องเกยวกบการศกษาทกเร องทเกดขนในชวงป 2547/2548 ได สงทจะพอทำไดคอ การพยายามเขยนใหครอบคลมประเดนสำคญ จดทผเขยนตองการเนน คอ การสรป วเคราะห ประเมนผลการปฏรปการศกษาของนกวชาการกลมตาง ๆ การคนหาวเคราะหสาเหตทเปนปญหาอปสรรคของการปฏรปการศกษา และการเสนอแนะยทธศาสตร โครงการ มาตรการทจะชวยแกปญหาอปสรรคเหลาน

( ค )

⌫⌫

รายงานฉบบนแบงออกเปน 5 บท บทแรก สภาวะการเปลยนแปลงทางดานการศกษา เศรษฐกจและสงคม เปนรายงานขอมลการเปลยนแปลงทงเชงปรมาณและคณภาพ แสดงใหเหนวา มการเปลยนแปลงทางการศกษาและเศรษฐกจทเกยวของในดานตาง ๆ อยางไรในรอบ 6 ป ทผานมา บทท 2 รายงานความกาวหนาของการปฏรปการศกษาเปนการสรปขอมลเกยวกบความกาวหนาของโครงการและแผนงานการปฏรปการศกษาจากเอกสารของกระทรวงศกษาธการ บทท 3 การประเมนผลและวเคราะหปญหาการปฏรปการศกษา บทท 4 สาเหตระดบรากเหงาของปญหาและแนวทางแกไขบทท 5 สรปภาพรวมและแนวโนมการเปลยนแปลงของสงคมและการศกษา

ปญหาสำคญของการปฏรปการศกษา คอ คนสวนใหญ รวมทงผนำรฐบาลยงไมเหนความจำเปน ยงไมเขาใจ และยงไมตนตวทจะเขารวมผลกดนการปฏรปการศกษาอยางจรงจงเนองจากคนเรามกตดสญชาตญาณเอาตวรอดทจะเลอกมองแตสงใกลตวทเหนไดงาย ๆเชน เรองปากทอง การหาเงนทอง และเรองการศกษาแบบแคบ ๆ วา ฝกทกษะอาชพคนไปรบใชการพฒนาเศรษฐกจ ทง ๆ ทการพฒนาเศรษฐกจเปนเพยงมตยอยมตหนงของการพฒนาความเปนมนษย ซงตองการการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจ การเมองสงคม วฒนธรรม จตใจ จตวญญาณดวย มแตตองปฏรปการจดการศกษาเสยใหมใหมนษยไดมโอกาสพฒนาศกยภาพของเขาอยางสงสดเทานน ทจะนำไปสการพฒนาความเปนมนษยในทกมต และพฒนาสงคมทดกวาเกาได

การปฏรปการศกษา หรอการปฏรปกระบวนการเรยนรของคนทงสงคมเพอชวยใหประชาชนสวนใหญมโอกาสไดเรยนรทงทกษะชวตและทกษะในการทำมาหาเลยงชพอยางมประสทธภาพ เกดความฉลาดทกดาน และมจตสำนกเพอสวนรวมไดอยางแทจรง เปนเงอนไขขอแรกและขอสำคญทสดทจะทำใหมนษยมสตปญญามากพอท จะหาทางการแกไขปญหาเศรษฐกจท ไม สมดลและไมเป นธรรมเพอกาวไปส แนวทางพฒนาเศรษฐกจแบบยงยนได

( ง )

( จ )

ขอขอบคณ นกวจย/นกวชาการ และผทำสถตทางดานการศกษาและการปฏรปการศกษาทกทานทผเขยนไดนำขอมลมาใชอางองในรายงานฉบบน คณยพา วรภรมยกลและเจาหนาทคนอน ๆ ของสำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา ทไดชวยหาขอมลสนบสนนการทำงานของผเขยน จดการสมมนาเพอฟงความคดเหนของผเขารวมสมมนา และตดตอสงรายงานฉบบรางใหผทรงคณวฒหลายทานชวยวจารณ และเสนอแนะ ขอบคณผทรงคณวฒทชวยอาน วจารณและเสนอแนะ เชนศาสตราจารย ดร.เสรมศกด วศาลาภรณ ศาสตราจารย ดร.บญเสรม วสกลผชวยศาสตราจารย ดร.เลขา ปยอจฉรยะ รองศาสตราจารย ดร.ไพฑรย สนลารตนรองศาสตราจารย ดร.อมรวชช นาครทรรพ นายแพทย ยงยทธ วงศภรมยศานต ฯลฯ

อยางไรกตาม เนอหาของรายงานฉบบนเปนการสรป ตความ และเสนอแนะโดยผเขยนเอง ไมใชทศนะทางการของสำนกงานเลขาธการสภาการศกษา

วทยากร เชยงกลวทยาลยนวตกรรมสงคม

มหาวทยาลยรงสตกนยายน 2548

สภาวะการศกษาไทยชวงป พ.ศ.2547/2548 เปนสวนหนงของการเปลยนแปลงอยางตอเนองของความพยายามในการปฏรปการศกษาในรอบ 6 ป นบตงแตมการประกาศใชพ.ร.บ. การศกษาแหงชาตในป พ.ศ. 2542

โอกาสในการไดรบการศกษาของประชากรในรอบ 6 ปทผานมา ประชากรในวยเรยน (รวมทงผดอยโอกาส ผพการ) มโอกาส

ไดรบการศกษาข นพ นฐาน 12 ป ประถมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาตอนปลายเปนสดสวนสงขน แตสดสวนผไดเขาเรยนระดบปฐมวยลดลงจากรอยละ 96.8 ในปการศกษา2542 เหลอรอยละ 85.3 ในปการศกษา 2548 และสดสวนผมโอกาสไดเรยนชนมธยมปลายรวมอาชวศกษายงคงอยระดบ 58 - 60 ของประชากรวยเดยวกน ไมไดเพมเทาทควรเปน

สถตเดกระดบปฐมวยท มโอกาสไดรบการศกษาลดลง อาจจะเกดจากความคลาดเคลอนในการรวบรวมสถต เนองจากปการศกษา 2547-2548 อยในชวงโอนยายการดแลศนยเดกเลก/ โรงเรยนอนบาลไปใหองคการบรหารสวนทองถน อยางไรกตาม ทางรฐและประชาชนสวนใหญทยากจนกยงเหนความสำคญของการศกษาระดบนนอย รฐไมไดถอวาการศกษาปฐมวยเปนสวนหนงการศกษาขนพนฐาน 12 ป ทรฐมหนาทจะตองใหบรการโดยไมคดคาใชจาย ถงตอมารฐบาลแถลงวาจายงบประมาณใหใหนกเรยนอนบาล 2 ปดวย แตกจายนอยและไมทวถง

ระดบอาชวศกษาทมสดสวนผเรยนตอประชากรวยเดยวกนลดลง เมอเทยบสายสามญศกษา เพราะคานยมของประชาชนทเหนวา การเขาเรยนสายสามญศกษาเพอเรยนตอมหาวทยาลยใหไดปรญญานน มฐานะทางสงคมสงกวาและมโอกาสไดงานดกวาและเพราะการจดการการศกษาดานอาชวศกษาเองยงไมมคณภาพสง และไมมแรงจงใจทจะดงดดใหคนนยมมาเรยนไดมากพอ แมวาระบบเศรษฐกจจะมความตองการแรงงานมฝมอขนกลางเพมขน และคนทเรยนจบดานอาชวศกษามโอกาสหางานทำไดมากขน แตการจายคาตอบแทนและโอกาสความกาวหนาอาจจะไมจงใจพอ หรอประชาชนอาจยงไมรขอมลขาวสารดานนพอ

ในปการศกษา 2548 ยงมประชากรวย 15 - 17 ป ทไมมโอกาสไดเรยนชนมธยมศกษาและอาชวศกษา ถง 1,113,469 คน หรอรอยละ 39.3 ของประชากรวยเดยวกน นบเปนสดสวนทสงกวาประเทศอน

( 1 )

จำนวนผสำเรจการศกษาในทกระดบช นยงตำกวาจำนวนผมโอกาสไดเรยนเพราะยงมปญหาการออกกลางคน หรอเรยนไมสำเรจในทกระดบ โดยเฉพาะมธยมศกษาและ อาชวศกษาซงผเรยนกำลงอยในชวงวยรนทเปนหวเลยวหวตอ เนองมาจากปญหาสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจสงคม และการทการจดการศกษาเปนสตรตายตว ไมยดหยนไมชวยใหผเรยนบางสวนปรบตวเรยนไดตลอดรอดฝง

ระดบอดมศกษา ขยายตวเชงปรมาณมากกวาคณภาพ และขยายตวในสาขาวชาดานสงคมศาสตร มนษยศาสตร มากกวาวทยาศาสตรและเทคโนโลย มคนจบปรญญาตรจากมหาวทยาลยปละราว 2 แสนคนและมสดสวนการวางงานเพมขน ขณะทสถานประกอบการกบนวาหาคนทมความรความสามารถไดยากขน

ผลสมฤทธการศกษา ของนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานอยในเกณฑตำการปฏรปการศกษาชวยใหนกเรยนมความสข และไดทำกจกรรมภาคปฏบตเพมขนบางแตนกเรยนสวนใหญยงคดวเคราะห สงเคราะหไดนอย ความรดานวชาการกไมสงขนการปฏรปการศกษายงเกดขนเปนหยอม ๆ เปนสดสวนทนอย เมอเทยบกบภาพรวมทงประเทศความแตกตางระหวางผเรยนทเรยนไดเกงกบผเรยนทไมเกงเพมขน

การศกษานอกระบบโรงเรยนและตามอธยาศย ไดรบงบประมาณสนบสนนตำและไมไดมการเปลยนแปลงปฏรปไปจากเดมมากนก แมวา พรบ. การศกษาแหงชาต ปพ.ศ. 2542 จะใหความสำคญเทากบการศกษาในระบบ แตทศนคตของทงชนชนนำและประชาชน สวนใหญยงนยมแตการศกษาในระบบมากกวา ผบรหารและครอาจารยในสถาบนการศกษา ในระบบเองกไมสนใจทจะใหบรการการศกษานอกระบบและตามอธยาศยขณะทการศกษานอกระบบเองกยงทำงานภายใตระบบราชการทเลยนแบบการศกษาในระบบคอ ชวยใหผใหญมโอกาสไดเรยนเพอสอบเทยบความรกบการศกษาในระบบเปนสำคญ ยงไมไดชวยกระตนใหประชาชนรกการอาน ใฝการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตและยงไมสามารถทำใหสงคมไทยเปนสงคมแหงการเรยนรเพมขนมากนก

การจดสรรงบประมาณการศกษา เพมขนในแงตวเงน แตสดสวนตองบประมาณประจำป และตอผลตภณฑมวลรวมของประเทศกลบมแนวโนมลดลง (จาก 4.5% ของ GDPปงบประมาณ 2540 เหลอ 3.7% ของ GDP ปงบประมาณ 2548) ซงสะทอนวา รฐบาลไมไดสนใจทมเทเรองการปฏรปการศกษาอยางจรงจง สวนหนงเพราะรฐบาลสนใจโครงการประเภทกระตนการใชจายของประชาชน เพอทำใหเศรษฐกจเจรญเตบโต มากกวาเรองการพฒนาดาน

( 2 )

การศกษาและดานสงคมอน ๆ สวนหนงอาจจะเปนเพราะกระทรวงศกษาธการเองกมขดความสามารถในการปฏรปหรอพฒนาโครงการไดจำกด

ดานการจดสรรและการใชงบประมาณ ไมไดมการเปลยนแปลงอยางสลกสำคญสถาบนอดมศกษา และโรงเรยนใหญ ๆ ในเมองยงไดรบงบประมาณเปนสดสวนสงกวาโรงเรยนขนาดกลาง ขนาดเลกในชนบท และชมชนแออด การใชงบประมาณของหนวยงานตาง ๆ ยงใชแบบตามคำของบประมาณประจำปแบบเกา ซงมหลกเกณฑตายตว ขนอยกบสวนกลางมากกวาทสถาบนการศกษาจะสามารถบรหารไดอยางยดหยน เพอใหเกดประโยชนสงสดตามความตองการทแทจรง เชน ถงงบการศกษาจะใชไปกบเงนเดอนครอาจารยเปน สดสวนสง (โดยเฉพาะระดบประถมศกษา) แตกยงมปญหาครขาดแคลนคนไมอยากเปน ครเพราะเงนเดอนตำ มงบเพอฝกอบรมและพฒนาครนอย งบบางสวนกใชไปเพอกอสราง อาคาร สถานท และซออปกรณทใชประโยชนไดไมสงสด

การจดสรรงบประมาณใหกองทนกยมเพอการศกษา คอนขางจำกด และไมถงมอผยากจนทตองการกมากทสดเสมอไป ทผานมาใหกไดราวรอยละ 30 ของผยนขอกตงแตป พ.ศ. 2549 จะเปลยนนโยบายเปนใหกไดเฉพาะนกศกษาระดบอดมศกษาซงจะกระทบตอผ เรยนมธยมปลายและอาชวศกษาทยากจน โครงการใหนกศกษาอดมศกษากในป พ.ศ. 2549 กมงบใหนกศกษากไดไมเกนรอยละ 10 ของนกศกษาอดมศกษาทงหมดซงปจจบนมถงราว 1.9 ลานคน

ปญหาการขาดคร มมากในระดบโรงเรยนขนพนฐานโดยเฉพาะบางสาขาวชา เชนคณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาองกฤษเปนปญหาเร อรงและเปนปญหามากขนเมอรฐบาลตงแตหลงวกฤตเศรษฐกจตกตำป พ.ศ. 2540 มนโยบายลดจำนวนขาราชการโดยเสนอใหเงนพเศษแกขาราชการทลาออกกอนเกษยณอาย ทำใหครอาจารยลาออกไปหลายหมนคน และมอตราทดแทนผเกษยณเพยงรอยละ 10 ปญหาขาดแคลนครในบางโรงเรยน แตมครเกนในบางโรงเรยน มครไปชวยราชการอนนบหมนคน สวนหนงเกดจากการบรหารจดการทไมมประสทธภาพ ไมมการวเคราะหวจยเรองนอยางละเอยดและไมมการปฏรปเรองนอยางเปนระบบองครวม มแตการรองเรยนตอรฐบาลวาขาดครกหมนคนและรฐบาลกคอย ๆ ทยอยเพมอตราใหมโครงการแกปญหาโครงการยอย ๆ ทขาดการประสานงาน ขาดความตอเนอง ทำใหแกไดเปนจด ๆ แตปญหาสวนใหญยงดำรงอยและเปนผลเสยหาย ตอคณภาพการเรยนการสอนและผลสมฤทธทางการศกษา

( 3 )

การพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ยงอยในเกณฑตำกวาประเทศแถบเอเชยตะวนออกสวนใหญในแทบทกดาน ไมวาจะเปนสดสวนผ เรยนมหาวทยาลยสายวทยาศาสตรและเทคโนโลย สดสวนของนกวจย งบประมาณวจย จำนวนสทธบตรจำนวนการตพมพบทความทางวชาการ โครงสรางระดบการพฒนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มความตนตวทจะเพมการพฒนาดานนอย แตมกเปนโครงการยอย ๆ ทยงไมไดพยายามแกปญหาทงระบบอยางเปนองครวม

คณภาพและผลตภาพของแรงงาน กระเตองขนจากเดมเลกนอย เชน มสดสวนแรงงานไดรบการศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษาสงขนจากเดม แตเปรยบเทยบแลวสดสวนแรงงานท จบช นมธยมศกษาและอาชวศกษายงตำกวาประเทศอ น ๆผลตภาพของแรงงานไทยกตำกวาหลายประเทศ เนองจากการจดการศกษาของไทยเปนแบบบรรยายและวดผลจากการทองจำทางทฤษฎตำรามากกวาการฝกคดวเคราะหสงเคราะห ปฏบต

การพฒนาครและบคลากรทางการศกษา ซงควรถอเปนเรองสำคญมากทสดมการเปลยนแปลงนอยมาก มแตการประชม การฝกอบรม การสงการจากสวนกลางแตไมไดมการพฒนาครใหรกการอาน คดและสอนแบบใหมเปนอยางจรงจง แนวคดของการปฏรปการศกษาตอนแรก ๆ มองวาควรจะมการประเมนครใหมวา ใครเหมาะสมทจะไดใบประกอบวชาชพครหรอไม แตตอมากถกแรงผลกดนทางการเมองพลกผนไปเปนวาคนทเปนครอยแลวมสทธไดใบประกอบวชาชพโดยอตโนมต ซงเทากบวา ครไมตองพฒนาไมตองปฏรปตวเอง กยงเปนครสอนแบบเดมตอไปได การเปลยนแปลงแบบถอยหลงเขาคลองเชนน ทำใหครทเคยตนตวกระตอรอรนเรองการปฏรปการศกษาในตอนแรก ๆลดการตนตวลง

การเปลยนแปลงทางโครงสรางการบรหารจดการดานการศกษา มการเปลยนจาก 1 กระทรวง (14 กรม) 1 ทบวงมหาวทยาลย 1 สำนกงาน (สกศ.) มาเปน 1 กระทรวง 5สำนกงาน และเปลยนจากสำนกงานจงหวดและอำเภอ มาเปนสำนกงานเขตพนทการศกษา175 เขต แตผปฏบตงานคอ คนกลมเดมทสวนใหญยงมทศนคตและทวงทำนองการทำงานไมเปลยนแปลงไปจากเดมมากนก ปญหาทตามมาในชวงเปลยนผานนคอการโยกยายคนจากตางกรมมารวมกน และการมตำแหนงผบรหารลดลง การทนกการเมองเขามาแทรกแซงเรองการแตงตงผบรหาร กอใหเกดความขดแยง และความสบสนยงยากในการประสานงาน

( 4 )

การกระจายอำนาจการบรหารไปใหเขตพนทการศกษาและโรงเรยนกยงมความลาชาและความยงยาก เนองจากคนเคยชนกบการบรหารแบบสงงานตามสายงานและตามตวอกษรมากกวา มงคำนงถงผลของงาน สวนการกระจายอำนาจใหองคกรปกครองสวนทองถนมปญหาในแงองคกรปกครองสวนทองถนมความพรอมและคณภาพการบรหารแตกตางกนมาก ครจำนวนมากยงกกงวลไมอยากโอนยาย เพราะรสกวาตองเปลยนแปลงสถานะจากขาราชการกระทรวงไปเปนเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน รวมทงเกรงวาตองไปอยใตบงคบบญชาของผบรหารสวนทองถนทอาจมระดบการศกษาหรอคณธรรมตำกวาตนฯลฯ

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมมผลกระทบตอการศกษาอยางสำคญในดานเศรษฐกจ รฐบาลใชนโยบายการคลงและการเงนแบบขยายตวกระตนการผลตและการบรโภค ทำใหคนทงประเทศรวมทงนกเรยนนกศกษากหนยมสน และจบจายใชสอยเพมขนสง ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเตบโตขน จากรอยละ 2.1 ในป พ.ศ. 2544เปนรอยละ 6.1 ในป พ.ศ. 2547 แตการกระจายรายไดระหวางกลมชนตาง ๆ ยงคงไมเปนธรรมสง (แมจะดขนนดหนอยเมอเทยบกบป พ.ศ. 2539) กลมคนทมรายไดสงสด 20%แรก มสดสวนในรายไดถง 55.7% ของรายไดของคนทงประเทศ ขณะทกลมทมรายไดตำสด20% สดทายมสดสวนในรายไดเพยง 4.3% ของรายไดรวมของคนทงประเทศ

การกระจายรายไดประเภททคนสวนนอยรวยมาก คนสวนใหญจนถงจนมากมผลกระทบทำใหการกระจายโอกาสทางการศกษาไมเปนธรรมดวย เพราะการศกษามคาใชจายสง แมรฐธรรมนญและพรบ.การศกษาแหงชาตจะกำหนดใหรฐใหบรการการศกษาขนพนฐานโดยไมคดคาเลาเรยน แตผเรยนกตองมคาใชจายดานคาแตงตวอปกรณการเรยน การเดนทาง อาหารกลางวน โรงเรยนทมชอเสยงในเมองสวนใหญกคงเกบคาธรรมเนยมพเศษ เนองจากไดงบจากรฐบาลตำจนเกนกวาทจะจดการศกษาแบบมคณภาพได เศรษฐกจป พ.ศ. 2548 ทเรมชะลอตวจะมผลใหประชาชนมโอกาสไดรบการศกษาทมคณภาพลดลง

นโยบายการพฒนาเศรษฐกจซงมผลตอการสรางคานยมทเนนการแขงขนหาเงนและการบรโภคแบบตวใครตวมนมาก ทำใหเกดปญหาดานสงคมตามมามากมายเดกยากจนยงมปญหาทพโภชนาการ การมไอควโดยเฉลยตำ การเสพตดบหร เหลาสารเสพตดและอบายมขตาง ๆ พฤตกรรมกาวราวรนแรง การหมกหมนเร องเพศความบนเทง การจบจายใชสอยทฟงเฟอฟมเฟอย การอยในสภาวะแวดลอมทงทาง

( 5 )

กายภาพและสงคม วฒนธรรมเปนพษมากขน ปญหาดานสขภาพ สภาพแวดลอมสงคมวฒนธรรมทเพมขน ลวนเปนผลกระทบในทางลบตอเดกและเยาวชนสวนใหญรวมทงลกหลานคนรวย คนชนกลาง กมปญหาเพมขนดวยเชนกน

การประเมนผล 6 ป ของการปฏรปการศกษา นกวชาการและหนวยงานททำหนาทประเมนเหนคลาย ๆ กนวา มความกาวหนาเฉพาะการออกกฎหมาย การเปลยนโครงสรางการบรหาร แตมความกาวหนาดานการปฏรปการเรยนรแบบใหม ทเนนใหผเรยนใฝร รกการอาน คดวเคราะห สงเคราะหเปน เกง ด มความสข คอนขางนอย เนองจากครอาจารยสวนใหญยงเคยชนกบการสอนแบบบรรยายจากตำรา และสอบวดผลแบบทองจำและไมไดเรยนรใหมมากพอทจะปฏรปการสอนแบบใหมได

ระบบการสอบคดเลอกเขามหาวทยาลย มการเปลยนแปลงเฉพาะรปแบบวาจะใชคะแนนคดเลอกแบบไหนเทาไหร แตไมไดเปลยนเนอหาสาระสำคญ คอ มหาวทยาลยปด ยงรบคนไดนอยกวาจำนวนคนทตองการเขาไปเรยนมาก และการคดเลอกสวนใหญยงคงใชขอสอบปรนยทวดความจำ ดงนนทงคร ผปกครอง นกเรยนจงยงคงกงวลเรองการเรยนแบบมงสอบใหไดคะแนนด และมงสอบแขงขนเขามหาวทยาลย (แบบแพคดออก) ใหไดมากกวาทจะสนใจการเรยนเพอใหเกดความร และความฉลาดในทกดาน ตามทปรชญาการปฏรปการศกษาเสนอไว

สรปภาพรวมกคอ การปฏรปการศกษากาวหนาไปคอนขางชา หรอมความกาวหนาเฉพาะบางสถาบน บางคณะ บางแผนกวชา ชนเรยน หรอบางชมชน เฉพาะทผ บรหารคร อาจารย ผปกครองและชมชนเขาใจและสนใจเร องการปฏรปการศกษาขณะทสถาบนการศกษาและครอาจารยสวนใหญเปลยนแปลงและพฒนาตวเองนอยบางระดบ เชน สถาบนอดมศกษาหลายแหงรบนกศกษาเพมขนมาก ทง ๆ ทมอาจารยเพมนอย อาจารยทำงานดานวจยและเขยนบทความวชาการนอยทำใหคณภาพลดลงภาคเอกชน ชมชนและประชาชนยงมสวนรวมในการปฏรปการศกษานอย ยกเวนกลมผมการศกษาและมฐานะทางเศรษฐกจสงคมสง หรอกลมประชาชน ชมชนบางแหงทตนตวการปฏรปการศกษาใหมคณภาพขนยงทำไดจำกดเฉพาะกลมเลก ๆ

แนวทางแกไขปญหาอปสรรคระดบรากเหงา การปฏรปการศกษาเทาทผานมาสวนใหญยงคงมงแกไขสาเหตระดบเบองตนทเปนปญหาทางเทคนค เชน การเพมงบประมาณสรางซอมอาคาร ซ อคอมพวเตอรและอปกรณตาง ๆ การปรบหลกสตรการผลตและจางครเพม การใหทนและเงนกตาง ๆ แตยงไมไดมการวเคราะห เนอหา

( 6 )

แนวทางแกไขสาเหตในระดบรากเหงาของปญหาทลกไปกวานน ทำใหการปฏรปการศกษายงลาชา การจะปฏรปการศกษาตองการการผาตดเพ อแกไขสาเหตระดบรากเหงาอยางนอย 6 ขอ คอ

1) กรอบคดทลาสมยของคนสวนใหญวาการศกษาคอ การฟงคำบรรยายและอานตำรา เพอทองจำไปสอบไดวฒไปหางานทำ แทนทจะสอนแบบชแนะใหคนอยากรอยากเหน รกการอาน รวธเรยนรตอดวยตนเอง คดวเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน ซงจะทำใหคนฉลาด มประสทธภาพ มจตสำนกเพอสงคมมากกวา

2) การเนนเรองการแกไขกฎหมายและปรบโครงสรางองคกรบรหาร ทกลายเปนเรองการประนประนอมรกษาสถานภาพเดมของผบรหารและครอาจารยมากกวา การมงปฏรปครอาจารยและกระบวนการสอนการเรยนรแบบใหม ทเปนการปฏรปการเรยนรใหกาวหนามประสทธภาพเพมขน

3) การทประชาชนปลอยใหการจดการศกษาเปนหนาทของรฐ โดยไมเขาใจความสำคญและไมไดมสวนรวมหรอมบทบาทในการเรยนรและเผยแพรความรใหกบลกหลานรวมทงบทบาทในการผลกดนใหเกดการปฏรปการศกษา หรอระบบการเรยนรของคนทงประเทศ

4) การขาดผนำ ผมวสยทศน ความสามารถ และคณธรรมมากพอทจะนำในการปฏรปการศกษา อยางถอเปนเรองทสำคญทสด ทตองพฒนาประชาชนกอน ประชาชนทมคณภาพจงจะไปชวยพฒนาเศรษฐกจและสงคมใหเจรญเตบโตอยางมนคงและยงยนได

5) กรอบคดของชนชนนำและประชาชนทวไปทมองการศกษาเปนแคเครองมอผลตทรพยากรคนใหมทกษะสงขน เพอไปทำงานสรางความเตบโตทางเศรษฐกจ ไมไดมองวาการศกษาคอ การพฒนาคณภาพคนในทกดาน ทงสตปญญา ทกษะวชาชพความฉลาดทางดานอารมณ จตสำนกของความเปนพลเมอง ซงเปนปจจยทสำคญทสดในการพฒนาประเทศ

6) โครงสรางทางเศรษฐกจ การเมอง และนโยบายการบรหารทเปนแบบอำนาจนยม อภสทธนยม ทนนยมผกขาดแบบบรวาร ททำใหการจดการศกษาไมไดมงสรางประชาชน ใหเปนผนำสงคม แตเปนผตามสงคม และเปนการจดศกษาแบบแพคดออกเพอคดคน ใหไปทำงานระดบตาง ๆ เพอเปนเครองมอในการทำประโยชนระยะสนใหกบกลมชนชนสง และชนชนกลางผมอำนาจ มากกวาเพอพฒนาความฉลาดและจตสำนกของประชาชนสวนใหญ เพอการพฒนาเศรษฐกจสงคมอยางมประสทธภาพ เปนธรรมและยงยน

( 7 )

"การปฏรปการศกษา" จะทำไดสำเรจ ตองตอบคำถามนใหไดวา จะปฏรปอะไรอยางไร เพอใคร

ปฏรปอะไร คอการปฏรปการเรยนรแบบใหมทมประสทธภาพเพมขน ชวยใหผเรยนฉลาดรอบดานเพมขน ไปแกปญหาและพฒนาประเทศทงทางเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมไดมากขน ไมใชเปนเพยงแคการปรบแตงรปโฉมภายนอกของการบรหารจดการใหดทนสมย หรอดคลายกบของตางประเทศ หรอมงเพยงแคพฒนาคนไปรบใชระบบเศรษฐกจ/ธรกจ แตไมไดมการเปลยนแปลงดานเนอหาสาระ และกระบวนการจดการเรยนการสอน

ปฏรปอยางไร คอตองปฏรปครอาจารยใหเปล ยนกรอบคด ทศนคตพฤตกรรมใหม สามารถทจะจดการกระบวนการเรยนรใหผเรยนมความสข รกการอานรวธการเรยนรตอ คดวเคราะห สงเคราะหเปน และมนใจในตวเอง ฉลาดทงดานปญญาอารมณ และจตสำนก

ปฏรปเพอใคร คอเพอผเรยนและประชาชนทงประเทศมากกวาเพอประโยชนระยะสนของ นกการเมองผบรหารและครอาจารย

แนวโนมทางเศรษฐกจการเมองของโลกทประเทศตาง ๆ จะแขงขนกนอยางซบซอนมากขน เราตองวเคราะหใหเหนถงสาเหตระดบรากเหงาของปญหาความดอยพฒนาของการศกษาในประเทศไทย และรณรงคเผยแพรใหผเรยน ผปกครอง ประชาชนสวนใหญตระหนกถงปญหาและความสำคญของการปฏรปการศกษาไดอยางถอเปนวาระสำคญเรงดวนของประเทศเทานน ประชาชนจงจะมความจตสำนกและการรวมพลงกนเปนแรงผลกดนใหชนชนนำของไทยตองยอมรบเรองปฏรปการศกษา หรอปฏรปการเรยนรของคนไทยทงสงคม เพอผลตพลเมองทมคณภาพในทกดาน (ความฉลาดทางปญญา อารมณจตสำนกเพอสวนรวม) มากพอทจะแกปญหาและพฒนาประเทศเพอความสข เปนธรรมและยงยนของประชาชนสวนใหญไดอยางแทจรง

( 8 )

หนา

คำนำ กคำชแจงของผเขยน คบทสรปสำหรบผบรหาร ( 1 ) - ( 8 )

บทท 1 สภาวะการเปลยนแปลงทางดานการศกษา และเศรษฐกจสงคม 11.1 โอกาสในการไดรบการศกษาของประชากร 11.2 การจดสรรงบประมาณดานการศกษา 141.3 การพฒนากำลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย 211.4 คณภาพการศกษาและผลตภาพแรงงาน 251.5 สภาวะเศรษฐกจสงคมทมผลกระทบตอเรองการศกษา 28

บทท 2 รายงานความกาวหนาในการปฏรปการศกษา 372.1 ความกาวหนาโดยรวม 372.2 ความกาวหนาในการปฏรประบบการศกษา 382.3 โครงการปฏรปการศกษาและการพฒนากำลงคน

ในชวงป พ.ศ. 2545 - 2547 482.4 แผนทเสนทางเดน (Roadmap) ของการปฏรปการศกษา 532.5 ขอควรพจารณา 55

บทท 3 การประเมนผลและวเคราะหปญหาการปฏรปการศกษา 573.1 ประเมนผลและวเคราะหปญหาการปฏรปการศกษาโดยรวม 573.2 ประเมนผลการปฏรปการศกษาดานโครงสรางการบรหารการศกษา 603.3 ประเมนผลการปฏรปการศกษาดานการเรยนร 673.4 ประเมนผลดานการจดสรรและใชจายงบประมาณการศกษา 753.5 การมสวนรวมในการจดการศกษาของทองถน ภาคเอกชน

บคคลและครอบครว 823.6 ประเมนผลการปฏรปการเรยนรในระดบโรงเรยนและขอเสนอแนะ 84

หนา

บทท 4 สาเหตระดบรากเหงาของปญหาการจดการศกษาและแนวทางแกไข 934.1 ความจำเปนทจะตองวเคราะหใหเขาใจถงรากเหงาของปญหา 944.2 บทวเคราะหถงสาเหตระดบรากเหงาของปญหาความดอยพฒนา

ของการศกษาไทย 95

บทท 5 สรปภาพรวมและแนวโนมการเปลยนแปลงทางสงคมและการศกษา 1275.1 สรปภาพรวม 1275.2 แนวโนมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจการเมองและสงคม 132

บรรณานกรม 141

หนา

ตารางท 1 จำนวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในระบบโรงเรยน 4ปการศกษา 2544 - 2548

ตารางท 2 จำนวนนกเรยน / นกศกษา อาชวศกษา ปการศกษา 2544 - 2548 5ตารางท 3 จำนวนนกศกษาระดบอดมศกษา จำแนกตามระดบ / สงกด

ปการศกษา 2542 - 2547 7ตารางท 4 รอยละของนกเรยนทออกกลางคน ปการศกษา 2541 - 2545

จำแนกตามระดบการศกษา(เฉพาะในสงกดสำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน) 8

ตารางท 5 อตราการเรยนตอ ปการศกษา 2541 - 2548 9ตารางท 6 จำนวนนสตนกศกษาใหม นสตนกศกษาทงหมดและผสำเรจการศกษา

ปการศกษา 2522 - 2544 สถาบนอดมศกษาในสงกดทบวงมหาวทยาลย 10ตารางท 7 จำนวนผสำเรจการศกษาระดบตาง ๆ ปการศกษา 2545 - 2547 11ตารางท 8 สดสวนผพการทไดรบการพฒนา/การศกษา 12ตารางท 9 สดสวนของผดอยโอกาสทไดรบการศกษา ปการศกษา 2543 - 2546 13ตารางท 10 งบประมาณรายจายดานการศกษาเปรยบเทยบกบงบประมาณ

ทงหมดและผลตภณฑมวลรวมในประเทศปงบประมาณ 2542 - 2548 15

ตารางท 11 การเปรยบเทยบผเรยนกบงบประมาณการศกษาขนพนฐานและอดมศกษา 17

ตารางท 12 งบประมาณการศกษาจำแนกตามระดบการศกษาปงบประมาณ 2539 - 2547 18

ตารางท 13 อนดบความสามารถในการแขงขนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของไทย 21

ตารางท 14 ดชนวดดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเกยวของ 22ตารางท 15 ดลการชำระเงนดานคาธรรมเนยมเทคโนโลย 24ตารางท 16 ระดบการใชเทคโนโลย 25

หนา

ตารางท 17 เปรยบเทยบการกระจายรายไดของคนไทย 5 กลมจำแนกตามชนรายได (คดเปนรอยละของรายไดของคนทงประเทศ)พ.ศ. 2539 และ พ.ศ. 2547 29

ตารางท 18 อตราการตายดวยอบตเหตและสดสวนคดในชวงป พ.ศ. 2545 - 2547 34ตารางท 19 จำนวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในสงกดกรมสงเสรม

การปกครองทองถน และกรงเทพมหานคร ปการศกษา 2542และ 2546 จำแนกตามระดบการศกษา 66

ตารางท 20 สดสวนครตอนกเรยน ปการศกษา 2540 - 2546 77ตารางท 21 สดสวนนกเรยนตอคร จำนวนนกเรยนตอหอง

และหองเรยนตอคร 1 คน ในป ปการศกษา 2545 79ตารางท 22 การรบภาระคาใชจายเพอการศกษาของผเรยนในสถานศกษาของรฐ

จำแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2546 81ตารางท 23 รอยละของนกเรยน นกศกษา การศกษาในระบบโรงเรยนของเอกชน

เมอเทยบกบรฐ ปการศกษา 2547 และ 2548จำแนกตามระดบการศกษา 83

ตารางท 24 จำนวนโรงเรยนและนกเรยนโรงเรยนขนาดเลก 85ตารางท 25 รายนามและระยะเวลาดำรงตำแหนงของรฐมนตรกระทรวงศกษาธการ

ในชวงป พ.ศ. 2544 - 2548 112ตารางท 26 ประมาณการจำนวนประชากรและสดสวนแยกตามกลมอาย

ทวราชอาณาจกร (ขอสมมตภาวะเจรญพนธระดบปานกลาง) 134

1รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2547/2548 ...รากเหงาของปญหาและแนวทางแกไข...

บทนเปนรายงานสภาวะทางดานการศกษา เศรษฐกจและสงคมในรอบ 5 - 6 ปนบตงแตการประกาศใช พรบ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 โดยแบงเปน 5 หวขอยอยคอ

1. โอกาสในการไดรบการศกษาของประชากร2. การจดสรรงบประมาณดานการศกษา3. การพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย4. คณภาพการศกษาและผลตภาพแรงงาน5. สภาวะเศรษฐกจสงคมทมผลกระทบตอเรองการศกษา

1.1 โอกาสในการไดรบการศกษาของประชากรประชากรในวยเรยนมโอกาสไดรบการศกษาสงเปนสดสวนสงขน แตสดสวน

ผไดเขาเรยนระดบอาชวศกษาลดลงอตราสวนนกเรยนตอประชากรในกลมอาย 3 - 21 ป ในระบบโรงเรยนเพมขนจาก

รอยละ 74.1 ในป ปการศกษา 2543 เปนรอยละ 77.0 ในปการศกษา 2547จำนวนปของการมโอกาสไดรบศกษาโดยเฉลยของคนไทยในกลมคนอาย 15 ป

ขนไปมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จาก 7.6 ป ในปการศกษา 2545 เปน 7.8 ป ในปการศกษา2546 และเพมขนเปน 8.1 ป ในปการศกษา 2547 แตยงอยในเกณฑตำเมอเทยบกบประเทศญปนเกาหลใต และสงคโปร ทประชากรมการศกษาเฉลยประมาณ 10 -12 ป

การศกษานอกระบบโรงเรยน ผทไดรบการศกษานอกระบบเพมขนจาก 3.6 ลานคนในป 2546 เปน 4.1 ลานคนในป 2547 รวมท งเดกพการและเดกดอยโอกาสทไดรบโอกาสทางการศกษานอกระบบโรงเรยน 1.3 ลานคน 1

⌫⌫⌦

1 สำนกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ทศทางททาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การพฒนาสงคมเชงรก, มถนายน, 2548.

2 รายงานสภาวะการศกษาไทย ป 2547/2548 ...รากเหงาของปญหาและแนวทางแกไข...

อยางไรกตาม ผไดรบการศกษานอกระบบราว 1 ใน 3 คอ ผเขารบการฝกอบรมอาชพหลกสตรระยะสน การฝกอบรมประชาชน กลมสนใจ (ทกษะชวต) ฯลฯ ซงเปนการฝกอบรมระยะสนและอาจมการนบจำนวนผเรยนซำกนได 2

ระดบกอนประถมศกษาเดกในชวงปฐมวย วย 3 - 5 ป มสดสวนไดรบการศกษาลดลง จากรอยละ 96.8

ในปการศกษา 2542 เหลอรอยละ 90.6 ในปการศกษา 2545 และ รอยละ 85.3ในปการศกษา 2548 3 (ดตารางท 1) สถตน อาจจะมความคลาดเคลอน เนองจากในชวง 3 - 4 ปทผานมา เรมมการโอนยายการจดการศกษาในระดบนใหองคการบรหารส วนทองถ น และศนยเด กเล กท เคยอย ในกรมการศาสนาก แยกตวออกไปจากกระทรวงศกษาธการ ทำใหการรวบรวมสถตอาจจะไดขอมลไมครบถวน ซงหนวยงานทรบผดชอบนาจะตรวจสอบใหม

อยางไรกตาม ผเขยนอยากตงขอสงเกตวา เนองจากไมใชการศกษาภาคบงคบและไมรวมอยในการใหการศกษาฟร 12 ป การใหบรการของรฐจงไมทวถง รฐบาลตดสนใจใหเงนสนบสนนการศกษาชนอนบาลเพยง 2 ป 4 แตกใหงบประมาณตอหวตำมาก ทำใหการจดการศกษาในระดบนมคณภาพแตกตางกนมาก สวนใหญ (60 %) ใชครพเลยงทจบมธยมศกษาปท 6 และไมไดรบการศกษาอบรมใหมความร ความเขาใจทจะจดกระบวนการเรยนรใหเขากบการทำงานของสมองเดกวยนซงเปนวยทสมองพรอมจะเรยนรมากทสด

ระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตนระดบประถมศกษา มสดสวนผไดเรยนตอประชากรวยเดยวกนสงกวารอยละ 100

เนองจากคดรวมทงนกเรยนทอายสงกวาประชากรวยเรยนไวดวย ทำใหเรามกสรปวาอยางนอยทกคนคงไดเรยนชนประถมศกษา แตความจรงมเดกดอยโอกาสอาย 6 - 17 ปราวรอยละ 11 - 12 ของเดกวยเดยวกนทไมไดรบการศกษา เชน เดกชาวเขา เดกทอยชนบทหางไกล เดกทตองยายตามพอแมทเปนกรรมกรกอสราง หรออาชพอนๆ ไปเรอย ๆเดกทไมมสญชาตหรอไมมทะเบยนบาน ฯลฯ (ดตารางท 1)

2 สำนกงานปลดกระทรวงศกษาธการ สถตการศกษาฉบบยอ ปการศกษา 2546, ตารางท 23 หนา 80.3 สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. รางรายงานการตดตามและประเมนผล การปฏรปการศกษา ดานการบรหารและ

การจดการศกษา เมอสนสดปการศกษา 2547. และสำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา4 สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. สรปผลการตดตามและประเมนผลความสำเรจของการปฏรปการศกษา

ปการศกษา 2543 - 2547.


ดงนนสถตนกเรยนชนประถมศกษานาจะสงเกนความเปนจรง และเปนไปไดวาสถตนกเรยนระดบอนอาจจะสงเกนความเปนจรงดวย เพราะเคยมรฐมนตรชวยศกษาธการแถลง ในเดอนสงหาคม พ.ศ. 2546 วา จำนวนนกเรยนจากรายชอทหนวยงานตาง ๆสงใหกระทรวงศกษาธการจำนวน 9.3 ลานคนนนมการนบซำกนถง 3.5 แสนคน 5

เนองจาก ยงไมมการตรวจสอบความถกตองอยางเปนระบบ ผเขยนรายงานจงตองใชสถตเทาทมไปกอน

ระดบมธยมศกษาตน ตามสถตมคนไดเรยนเพมขนราวรอยละ 82 ของประชากรวยเดยวกนในปการศกษา 2544 เปนรอยละ 96.7 ของประชากรวยเดยวกนในปการศ กษา 2548 เพราะมการขยายโอกาสโรงเร ยนประถมศกษาใหสอนถงชนมธยมศกษาตอนตนเพมขน โดยทคณภาพอาจยงไมคอยไมดนกเนองจากไมมการเพมและพฒนาคร อาจารยเทาทควร

ระดบมธยมศกษาตอนปลายนกเรยนทมโอกาสไดรบการศกษาชนมธยมศกษาตอนปลายในชวงปการศกษา

2544 - 2548 มประมาณรอยละ 58 - 60 ของประชากรวยเดยวกน มอตราสงกวากอนปฏรปการศกษาประมาณรอยละ 3 - 5 โดยในปการศกษา 2546 - 2547 อยในราวรอยละ 58 ของประชากรวยเดยวกนสวนปการศกษา 2548 อยท รอยละ 60.7 ของประชากรวยเดยวกน (ดตารางท 1)

ปการศกษา 2548 นกเรยนสวนใหญคอรอยละ 62 เรยนสายสามญศกษาสวนรอยละ 38 เรยนสายอาชวศกษา ถาเทยบกบปการศกษา 2544 สดสวนของนกเรยนอาชวศกษาเพมขนเลกนอย

ในปการศกษา 2548 มประชากรวย 15 - 17 ป ทไมไดเรยนในชนมธยมศกษาตอนปลาย (รวมอาชวศกษา) ซงเปนสวนหนงการศกษาขนพนฐาน 1,113,469 คน หรอราวรอยละ 39.3 ของประชากรวยเดยวกน 6

5 สรกร มณรนทร, รฐมนตรชวยกระทรวงศกษาธการ. กรงเทพธรกจ 27 สงหาคม 2546, หนา 12.6 ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการการศกษา ขอมลจำนวน

นกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานปการศกษา 2543 - 2548


ตารางท 1 จำนวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในระบบโรงเรยนปการศกษา 2544 - 2548

ระดบการศกษา 2544 2545 2546 2547 2548*ระดบกอนประถมศกษา

- จำนวนประชากร (อาย 3 - 5 ป)- จำนวนนกเรยน- อตราสวนนกเรยน : ประชากร

ระดบประถมศกษา- จำนวนประชากร (อาย 6-11 ป)- จำนวนนกเรยน- อตราสวนนกเรยน : ประชากร

ระดบมธยมศกษาตอนตน- จำนวนประชากร (อาย 12-14 ป)- จำนวนนกเรยน- อตราสวนนกเรยน : ประชากร

ระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน

- จำนวนประชากร (อาย 6-14 ป)- จำนวนนกเรยน- อตราสวนนกเรยน : ประชากร

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย- จำนวนประชากร (อาย 15-17 ป)- จำนวนนกเรยน- อตราสวนนกเรยน : ประชากร- จำนวนนกเรยนสามญศกษา- จำนวนนกเรยนอาชวศกษา- สดสวนสามญศกษา : อาชวศกษา- สดสวนภาครฐ : ภาคเอกชน(สามญศกษา)

- สดสวนภาครฐ : ภาคเอกชน(อาชวศกษา)

รวมระดบการศกษาขนพนฐาน- จำนวนประชากร(อาย 3 - 17 ป)

- จำนวนนกเรยน- อตราสวนนกเรยน : ประชากร

2,096,3452,706,442

93.1

5,835,0236,056,422

103.8

2,845,3172,338,650

82.2

8,680,3408,395,072

96.7

2,905,3501,721,850

59.31,129,480

592,37066 : 34

96 : 4

71 : 29

14,492,08212,823,364

88.5

2,960,9302,682,835

90.6

5,819,7736,096,715

104.8

2,880,8292,368,457

82.2

8,700,6028,465,172

97.3

2,841,5501,707,459

60.11,101,384

606,07565 : 35

95 : 5

70 : 30

14,503,08212,855,466

88.6

2,987,2702,620,197

87.7

5,808,0156,065,590

104.4

2,913,5382,464,547

84.6

8,721,5538,530,137

97.8

2,822,8441,650,866

58.51,059,516

591,35064 : 36

94 : 6

69 : 31

14,531,66712,801,200

88.1

2,991,1322,466,610

82.5

5,801,4245,967,571

102.9

2,931,0172,578,076

87.3

8,732,4418,545,647

97.9

2,841,4721,649,676

58.21,049,665

612,05463 : 37

95 : 5

62 : 38

1,465,04512,661,933

86.9

2,936,3212,503,909

85.3

5,841,7965,968,750

102.2

2,930,2092,758,822

96.7

8,772,0058,727,572

99.5

2,877,0431,745,574

60.71,110,473

679,89762 : 38

94 : 6

62 : 38

1,4585,36812,977,055

89.07หมายถง : * ตวเลขประมาณการทมา : ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา


ตารางท 2 จำนวนนกเรยน / นกศกษา อาชวศกษา ปการศกษา 2544 - 2548

หมายถง : * ตวเลขประมาณการทมา : 1. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. ขอมลการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2545.

2. เลขาธการสภาการศกษา, สำนกงาน. สถตการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2546, 2547.

สรปกคอ ประชากรไดเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายเปนสดสวนตอประชากรวยเดยวกนราวรอยละ 60 ซงยงอยในเกณฑทตำ เมอเทยบกบการศกษาระดบอน และเมอเทยบกบประเทศอน ๆ ทมระดบการพฒนาทางเศรษฐกจใกลเคยงกบประเทศไทย

ระดบอดมศกษามนกศกษาท ม โอกาสไดร บการศกษาในสถาบนอดมศกษาแบบจำกดร บ

(มหาวทยาลยปด)ประมาณรอยละ 21.5 - 26.5 ของประชากรวย 18 - 21 ป ในชวงปการศกษา 2541 - 2547 โดยมอตราเพมข นตามลำดบ จนถงปการศกษา 2545แตปการศกษา 2546 - 2547 มอตราการเขาเรยนลดลงตำลง

ถารวมนกศกษาในมหาวทยาลยเปดหรอไมจำกดรบดวย สดสวนของผไดรบการศกษาระดบอดมศกษาจะเพมขนมาก เนองจากมหาวทยาลยไมจำกดรบ 2 แหงคอมหาวทยาลยรามคำแหง และมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช รบนกศกษาในชวง

จำนวนนกเรยนจำนวนนกเรยน / นกศกษารวม

- ปวช.- ปวส.- ปวท.- ปทส.

อตราสวนนกเรยนปวช.: ประชากร (15 - 17 ป)สดสวนนกเรยน ม.ปลาย ประเภทสามญศกษา : อาชวศกษาจำนวนนกเรยนเขาใหม

- ม.4- ปวช. 1

สดสวนนกเรยน ม.4 : ปวช. 1

1,023,792592,370430,266

1391,017

20.4

66 : 34631,751404,164227,58764 : 36

1,016,995606,075409,266

1091,545

21.3

65 : 35622,552377,559244,99361 : 39

982,480591,350389,628

841,414

21.0

64 : 36604,107370,485233,62261 : 39

994,623612,054381,969

-600

33.2

63 : 37613,384368,164245,22060 : 40

1,062,466679,897381,969

-600

36.2

62 : 38670,232407,572262,66061 : 39

2548*2547254625452544


ปการศกษา 2543 - 2544 ไดรวมกนราวปละ 2 แสนกวาคน หรอราวรอยละ 70 ของนกศกษาระดบอดมศกษาใหมทงหมด แตปการศกษา 2545 - 2546 รบไดเปนจำนวนและสดสวนลดลง 7

ขอทนาสงเกตคอ ในชวง 5 - 6 ป ทผานมาสถาบนอดมศกษาขยายการรบนกศกษาแบบกาวกระโดด จำนวนนกศกษาปรญญาตรเพมจาก 1,099,219 คนในปการศกษา2542 เพมเปน 1,396,242 คนในปการศกษา 2546 หรอเพมเฉลยปละ 8% นกศกษาระดบปรญญาโท และเอกยงเพมขนในอตราสงกวา ปการศกษา 2542 มนกศกษาปรญญาโท 83,936 คน เพมขนเปน 134,389 คนในปการศกษา 2547 หรอเพมขนเฉลยปละ 12% นกศกษาปรญญาเอกเพมจาก 2,348 คนในปการศกษา 2542 เปน 8,040 คนในปการศกษา พ.ศ. 2546 8 หรอเพมเฉลยปละ 60% (ดตารางท 3) ในปการศกษา 2547นกศกษาปรญญาตรและเอกลดลงจากปการศกษา 2546 เลกนอย แตนกศกษาปรญญาโทเพมขน

นกศกษาอดมศกษาในทกระดบ สวนใหญเปนนกศกษาสาขาสงคมศาสตรมนษยศาสตร (รวมศกษาศาสตร) เนองจากมอาจารยดานนอยมากและสถาบนอดมศกษาสามารถเปดหลกสตรหรอขยายการรบนกศกษาดานนไดงายกวา การเปดหลกสตรดานการแพทย วทยาศาสตรและเทคโนโลย

การทนกศกษาอดมศกษาเพมขนในอตราสงแบบพรวดพราด เปนการขยายตวในเชงปรมาณมากกวาคณภาพ เนองจากมการเพมจำนวนอาจารย การขยายตวของงานวจยหนงสอตำรา วารสารทางวชาการ หองสมดในอตราทตำกวาการเพมของนกศกษา อาจารยมหาวทยาลยทจบปรญญาเอกมแคราวรอยละ 13.2 ทเหลอสวนใหญจบปรญญาโทและกยงมอาจารยจบปรญญาตรจำนวนหนงดวย ประเดนสำคญคอ อาจารยมหาวทยาลยไทยสวนใหญ ทำการวจยนอยมาก อาจารยมหาวทยาลยทงประเทศมผลวจยคดเฉลยเพยง 0.1เรองตอคนตอป 9 วทยานพนธระดบปรญญาโทและปรญญาเอกทมคณภาพพอจะพมพเผยแพรกมสดสวนตำ

7 เลขาธการสภาการศกษา, สำนกงาน. สถตการศกษาฉบบตาง ๆ, ดจากทมาของตารางท 3.8 เลขาธการสภาการศกษา, สำนกงาน. สถตการศกษาฉบบตาง ๆ, ดจากทมาของตารางท 3.9 เลขาธการสภาการศกษา, สำนกงาน. เอกสารประกอบการสมมนาระดมความคด

เรอง การตตามและประเมนผลการปฏรปการศกษา ประเดนการปฏรปการเรยนร. 2548. เอกสารโรเนยว


ตารางท 3 จำนวนนกศกษาระดบอดมศกษา จำแนกตามระดบ / สงกดปการศกษา 2542 - 2547

จำนวนนกเรยน

นกศกษารวมตำกวาปรญญาตร

- กระทรวงศกษาธการ- ทบวงมหาวทยาลย- กระทรวงการทองเทยวและกฬา- กระทรวงวฒนธรรม

ปรญญาตรและสงกวาปรญญาตร

- ทบวงมหาวทยาลย- รฐ- เอกชน

- กระทรวงศกษาธการ- กระทรวงการทองเทยวและกฬา- กระทรวงวฒนธรรม

ประกาศนยบตรบณฑต- ทบวงมหาวทยาลย- กระทรวงศกษาธการ

ปรญญาโท- ทบวงมหาวทยาลย

- รฐ- เอกชน

- กระทรวงศกษาธการปรญญาเอก

- ทบวงมหาวทยาลย- รฐ- เอกชน

- กระทรวงศกษาธการ

1,891,730387,830378,320

-8,657

8531,503,9001,357,590

---

1,352,6374,296

6574,297

-4,297

134,389---

134,3897,624

---

7,624

254725462545254425432542

1,928,608400,071386,487

-12,3171,267

1,528,5371,396,242

---

1,389,8515,739

6524,139

-4,139

120,116---

120,1168,040

---

8,040

1,976,234437,351407,61613,86114,5941,280

1,538,8831,400,2661,122,065

883,442238,623272,611

4,975615

5,7934,0871,706

126,611126,154114,11212,042

4576,2136,2136,136

77-

1,872,207462,187444,86317,324

--

1,410,0001,294,5611,046,501

834,278212,223248,060

--

2,3242,015

309108,055107,82596,27511,550

2305,0805,0805,043

37-

1,797,840470,002456,41513,587

--

1,327,8381,232,215

994,240803,590190,650237,975

--

2,6152,456

15989,81889,56378,75710,806

2553,1903,1903,091

99-

1,643,447455,080445,153

9,927--

1,188,3671,099,219

869,545737,421159,124202,674

--

2,8642,757

10783,93683,71674,8108,906

2202,3482,3482,279

69-

ทมา : 1. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. สถตการศกษาแหงชาตปการศกษา 2539 - 2543.2. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. ขอมลการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2544.3. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. ขอมลการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2545.4. เลขาธการสภาการศกษา, สำนกงาน. สถตการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2546 , 2547.


โดยภาพรวม รฐสามารถจดการศกษาในกลมเดกวย 6 - 11 ป (ประถมศกษา)ไดคอนขางทวถง แตยงไมทวถงในระดบปฐมวย มธยมศกษาและอาชวศกษา นกการศกษาบางทานประเมนวาโอกาสทางการศกษาของประชากร เมอเปรยบเทยบระหวางกอนและหลงการปฏรปการศกษาแตกตางกนเพยงเลกนอย 10

โอกาสในการสำเรจการศกษาสถตการศกษามกเนนสถตผ มโอกาสไดเรยนมากกวาสถตผ สำเรจการศกษา

เพราะการจดสรรงบประมาณและการพจารณาผลงานของผจดการศกษาจะพจารณาจากจำนวนผเรยนมากกวาจะพจารณาผลงานดานการผลตผสำเรจการศกษาทมคณภาพความจรงมผออกกลางคนหรอเรยนไมสำเรจในการศกษาระดบตาง ๆ อยมาก แตยงมการรวบรวมจดเกบสถตขอมลในเรองนอยางไมละเอยด สถตเทาทมอย เชน ตารางท 4 รอยละของนกเรยนทออกกลางคน ดตำกวาความเปนจรงเมอเทยบกบตารางท 5 อตราการเรยนตอ ซงแสดงวา มผไมไดเรยนตอมธยมปลายราวรอยละ 18 ในปการศกษา 2546

อตราการออกกลางคนของนกเรยนในชวงปการศกษา 2541 - 2545 เพมขนสำหรบชนประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตนของโรงเรยนทอยในสงกดสำนกงานการประถมศกษาแหงชาต แตลดลงสำหรบมธยมศกษาตอนปลายของกรมสามญศกษา(ดตารางท 4) แตสถตทแสดงวา ผออกกลางคนในโรงเรยนระดบตาง ๆ ของกรมตาง ๆในปการศกษา 2545 เพยงราวรอยละ 0.66 - 3.17 นาจะตำกวาความเปนจรง

10 สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชย. การตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาของรฐบาลตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐและพระราชบญญตการศกษาแหงชาต, สำนกงานทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2548.

ตารางท 4 รอยละของนกเรยนทออกกลางคน ปการศกษา 2541 - 2545 จำแนกตามระดบการศกษา (เฉพาะในสงกดสำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน)

จำนวนนกเรยน 2541 2542 2543 2544 2545ประถมศกษา (สปช.)มธยมศกษาตอนตน

- สปช.- กรมสามญศกษา

มธยมศกษาตอนปลาย(กรมสามญศกษา)

0.412.332.482.28

1.97

0.442.322.352.31

1.95

0.642.372.352.38

2.12

0.662.152.192.14

2.08

0.662.033.171.58

1.94

ทมา : คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, สำนกงาน. ขอมลสารสนเทศ, 2546.


ถาดอตราการเรยนตอในชวงปการศกษา 2541 - 2548 พบวา มอตราการเรยนตอทสงขนในระดบมธยมศกษาตอนตน และลดลงในระดบมธยมศกษาตอนปลาย โดยเฉพาะสายอาชวศกษา ซงแสดงวามผไมไดเรยนตอในปการศกษา 2545 - 2547 เปนสดสวนสงขนกวาปการศกษา 2543 - 2544 สวนอตราการเรยนตอในระดบอดมศกษาเพมสงมากในปการศกษา 2545 แตกลบลดลงในปการศกษา 2546 (ดตารางท 5) ผเขยนรายงานไมแนใจวาเปนความคลาดเคลอนในการจดทำสถต หรอวามปจจยอะไรททำใหอตราการเรยนตอในระดบอดมศกษาจ ๆ กลดลงอยางมาก

ตารางท 5 อตราการเรยนตอ ปการศกษา 2541 - 2548

จำนวนนกเรยน

มธยมศกษาตอนตน (ม.1)มธยมศกษาตอนปลาย

- สายสามญศกษา (ม.4)- อาชวศกษา (ปวช.1)

อดมศกษา- อนปรญญา- ปรญญาตร

2541

88.783.049.833.283.350.732.6

2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 *

90.084.953.231.882.751.231.5

89.482.853.329.581.147.333.8

90.680.851.729.180.243.436.8

91.388.754.034.783.143.639.4

94.582.050.331.780.840.140.7

97.281.148.732.480.534.446.2

97.981.548.632.9N.A.

--

แหลงขอมล : ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา* ตวเลขประมาณการ

สถตผออกกลางคน นาจะมการจดเกบขอมลหรอวจยใหละเอยดแมนยำเพมขนเพราะนคอปญหาใหญประการหนงททำใหประชาชนไมไดเรยน 12 ป จนจบชนมธยมศกษาตอนปลายเหมอนอยางท พรบ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 คาดหวง แมวารฐบาลจะลงทนสรางโรงเรยนไปมากแลวกตาม ถามการวจยละเอยดวาผเขาเรยนปไหนสำเรจการศกษาในอก 3 - 4 ป (ตามหลกสตร) ตอมาเทาไหร จะทำใหทราบสดสวนของผออกกลางคนและผเรยนจนสำเรจไดใกลเคยงความจรงขน

ยกตวอยาง สถตนกศกษาระดบอดมศกษาในสงกดของทบวงมหาวทยาลยปการศกษา 2528 มนกศกษาเขาใหม 187,802 คน อก 4 ปตอมาคอ ปการศกษา2531 มผสำเรจการศกษาเพยง 61,162 คน หรอ รอยละ 32.5 ของผไดเขาเรยน(ตารางท 6) แมจะมนกศกษาทใชในการศกษานานกวา 4 ป อยสวนหนง ซงจะทยอยจบในปถด ๆ ไป แตดแนวโนมของจำนวนผไดเขาเรยนกบผสำเรจการศกษาทงหมดแลวกยงสะทอนวา มผสำเรจการศกษาเปนสดสวนตำกวาผมโอกาสไดเขาศกษามากอยด


โดยเฉพาะมหาวทยาลยเปด 2 แหง มผสำเรจการศกษาเปนสดสวนคอนขางตำมากคอจะอยราวรอยละ 20-30 ของผลงทะเบยนเรยน ตวอยางเชน ในปการศกษา 2543-2544มหาวทยาลยรามคำแหงและมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช รบนกศกษาไดรวมกนปละ2 แสนกวาคนแตมผสำเรจการศกษาจากมหาวทยาลยทงสองในชวงใกลเคยงกนปละ 3-4หมนคน ซงอาจจะเปนปญหาทวไปของมหาวทยาลยเปดทผเรยนมกเปนผทำงานแลวถงอาจไมมเวลาหรอความพรอมทจะเรยนจนสำเรจอยางจรงจง 11

ตารางท 6 จำนวนนสตนกศกษาใหม นสตนกศกษาทงหมด และผสำเรจการศกษาปการศกษา 2528 - 2547 สถาบนอดมศกษาในสงกดทบวงมหาวทยาลย*

ผสำเรจการศกษานสตนกศกษาทงหมดนสตนกศกษาใหมปการศกษา53,49255,14553,76861,16252,88652,18258,49960,24362,42566,74169,33273,52585,71688,15493,809

107,996129,851131,598162,814176,995

677,480675,480633,964637,885579,560638,691581,956607,525650,448662,666644,193676,964743,566800,441818,805867,747932,467

1,020,9331,244,7701,202,910

187,802170,091156,895154,305139,322159,299194,983204,387209,383228,887240,664247,761254,721282,264290,149308,915326,875317,673334,360361,477

25282529253025312532253325342535253925372538253925402541254225432544254525462547

ทมา : 1. รายงานการศกษาสถาบนอดมศกษาของรฐในสงกดทบวงมหาวทยาลย ปการศกษา 2544ศนยสารสนเทศ สำนกนโยบายและแผนอดมศกษา สำนกงานปลดทบวงมหาวทยาลย

2. สำนกงานวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา (ป 2544 - 2547)* ทบวงมหาวทยาลยไดรวมเปนสวนราชการหนงของกระทรวงศกษาธการ ในป พ.ศ. 2546

ตามพระราชบญญตบรหารราชการ กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

11 สกศ. สถตการศกษาแหงชาต ปการศกษา 2539 - 2543 สถตการศกษาของประเทศไทยปการศกษา, 2546-2547.


ตารางท 7 จำนวนผสำเรจการศกษาระดบตาง ๆ จากปการศกษา 2545 ถง 2547สะทอนใหเหนวาผ จบการศกษาในระดบมธยมศกษาตอนตน และระดบปรญญาตรและสงกวาเพมขน แตในระดบมธยมศกษาตอนปลายกลบลดลง สวนทมจำนวนผจบการศกษาระดบอดมศกษาในตารางท 7 สงกวาในตารางท 6 เพราะรวมผจบการศกษาจากสถาบนการศกษาทสงกดกระทรวงศกษาธการ เชน สถาบนราชภฎ และสถาบนราชมงคล ฯลฯ ไวดวย การทมผจบปรญญาตรสงขนจาก 1.7 แสนคน ในปการศกษา 2545เปนปละ 2.4 - 2.5 แสนคน ในปการศกษา 2546 -2547 สะทอนวาเรากำลงมปญหาคนจบปรญญาตรเพมขนคอนขางมาก

ตารางท 7 จำนวนผสำเรจการศกษาระดบตาง ๆ ปการศกษา 2545 - 2547

ทมา : ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา* ตวเลขประมาณการ

2547*ระดบการศกษา

979,614774,767510,807346,530164,277495,454195,243259,815

3,20036,646

550

992,087771,168516,204355,294160,910471,002192,029241,608

2,66734,162

536

980,297736,391522,428352,324170,104414,045204,395169,604

8,81930,810

417

ประถมศกษามธยมศกษาตอนตนมธยมศกษาตอนปลาย

- สายสามญศกษา- สายอาชวศกษา

อดมศกษาตำกวาปรญญาตรปรญญาตรประกาศนยบตรปรญญาโทปรญญาเอก

25462545


โอกาสทางการศกษาของผพการสถตผพการยงเปนสถตแบบประมาณการมากกวามการสำรวจโดยละเอยด ทำให

สถตผพการทไดเรยนเปนสดสวนตอประชากรพการจากแหลงขอมลตางกนใหตวเลขทแตกตางกน การประมาณการของกระทรวงสาธารณสขสอดคลองกบของ ผดง อารยะวญญ(2541) ทประมาณการวา ผพการทอยในวยเรยนนาจะมราว 930,450 คน และมผไดเรยนราว 2 แสนคน ประมาณรอยละ 15 - 20 ของประชากรผพการทอยในวยเรยน 12

เปรยบเทยบระหวางป พ.ศ. 2540 กบป พ.ศ. 2547 ผพการมโอกาสไดเรยนเปนสดสวนสงขน ทงในโรงเรยนพเศษสำหรบเดกพการโดยเฉพาะ และในโรงเรยนปกต(ดตารางท 8) แตในแงคณภาพของการจดการศกษาอาจจะยงไมดนก เพราะการสอนเดกพการตองการครทชำนาญการเรองน ซงยงขาดแคลนมากและตองการงบประมาณมากกวาการจดการศกษาปกต แตรฐบาลยงไมไดสนบสนนในเรองการพฒนาครทชำนาญในดานนอยางจรงจง

ตารางท 8 สดสวนผพการทไดรบการพฒนา/การศกษา

ผพการ

ประชากรผพการรอยละของผพการทไดรบการพฒนา/การศกษา

พ.ศ. 2543

930,45020.1

พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547

930,45020.3

930,45017.6

930,45015.2

930,45015.5

ทมา : สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชญ, 2548.

12 อางไวใน สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชย, 2548.


โอกาสทางการศกษาสำหรบผดอยโอกาสคำวา ผดอยโอกาส สวนใหญคอ เดกยากจนรอยละ 90 รองลงมาคอ เดกถกทง

เดกชน กลมนอย เดกทไดรบผลกระทบจากโรคเอดส ยาเสพตด และมปญหาดานตาง ๆ(ดตารางท 9)

สกศ. รายงานวา จำนวนเดกทไมไดเขาเรยนในระบบโรงเรยนมประมาณ 1.36 -1.37 ลานคน ในปการศกษา 2545 - 2546 เม อพจารณาขอมลของสำนกงานสถตแหงชาตทระบวา มเดกดอยโอกาสประมาณ 2.9 ลานคน จงนาประมาณการไดวา มเดกดอยโอกาสครงหนง หรอราว 1.3 - 1.5 ลานคนทไมไดเขาเรยน 13

ตารางท 9 สดสวนของผดอยโอกาสทไดรบการศกษา ปการศกษา 2543 - 2546

ทมา : ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมทางการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สกศ.

13 อางไวใน สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชย, 2548.

รวมประชากรเดกวยเรยน (6 - 17 ป)เดกทไดเขาเรยนคงเหลอเดกทไมไดเขาเรยนรอยละของเดกไมไดเขาเรยนประชากรเดกดอยโอกาส (ทกประเภท)รอยละของเดกดอยโอกาส (ทกประเภท) จาก

ประชากรเดกทงหมดประชากรเดกยากจนรอยละของเดกยากจนจากประชากรเดกดอยโอกาส

ทงหมดจำนวนนกเรยนในโรงเรยนศกษาสงเคราะหรอยละของเดกดอยโอกาสทเรยนในโรงเรยน

ศกษาสงเคราะห

11,671,10010,088,0001,583,000

13.6

33,694

11,585,00010,117,0001,468,000

12.7

36,983

11,543,00010,173,0001,370,000

11.91,146,987

9.9%1,048,696

91.4%37,233

3.5%

11,545,00010,182,0001,363,000

11.81,377,966

11.9%1,261,387

91.5%39,530

3.1%

2546254525442543ประชากรเดกดอยโอกาส


โอกาสทางการศกษาสำหรบผมความสามารถพเศษสถตของสำนกงานเลขาธการสภาการศกษาฉบบป พ.ศ. 2547 รายงานวา

มโรงเรยน 75 โรงเรยนทจดโครงการการศกษาสำหรบเดกทมความสามารถพเศษคดเปนรอยละ 0.2 จากจำนวนโรงเรยนทงหมด 32,721 โรงเรยน ซงยงมนอยเกนไปและมกเปนโครงการยอยในโรงเรยนปกต ยกเวนโรงเรยนมหดลวทยานสรณ ซงตงขนมาเพอผมความสามารถพเศษ ทางวทยาศาสตรและโรงเรยนทางดานกฬายงไมคอยมความพเศษมากนก แตไมมโรงเรยนเฉพาะผมความสามารถพเศษดานอน ๆ เชน ภาษาศลปะ ดนตร ฯลฯ

1.2. การจดสรรงบประมาณดานการศกษา

เงนงบประมาณแผนดนทจดสรรเพอการศกษา ในชวงปงบประมาณ 2539 - 2548อย ในชวงปละ 167,560 - 262,938 ลานบาท โดยมจำนวนตวเงนเพ มข นทกปเนองจากงบประมาณโดยรวมเพมขนทกป ประชากรวยเรยนกเพมขน แตถาคดในแงสดสวนตองบประมาณรวมของประเทศ และสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมของประเทศ(GDP) งบประมาณดานการศกษามสดสวนเพมลดในแตละปไมแนนอน และมแนวโนมลดลง

งบประมาณเพอการศกษาในปงบประมาณ 2540 มสดสวนตอ GDP สงสดท 4.5%ของ GDP แตหลงจากนนมาสดสวนของงบการศกษาตองบประมาณทงหมดลดลงมาอยางตอเนอง ในปงบประมาณ 2547 งบการศกษามสดสวนเพยง 4.01%ของ GDP และปงบประมาณ 2548 ลดเหลอ 3.7% ของ GDP 14 (ดตารางท 10)

งบประมาณการศกษาตองบประมาณรวมของประเทศอยระหวาง 22 - 25% ของงบประมาณประจำป โดยชวงป 2545 - 2548 มสดสวนตำกวาชวงป 2542 - 2544โดยเฉพาะปงบประมาณ 2548 ลดเหลอ 21.9% ของงบประมาณประจำปจากทเคยมสดสวน 25.3% ของงบประมาณประจำป 2542 15 (ดตารางท 10) แมวาประเทศไทยจะอยในชวงของการปฏรปการศกษา แตรฐบาลกไมไดเพมงบประมาณการศกษาเพอปฏรปการศกษาอยางตอเนองจรงจง

14 สำนกงบประมาณ สำนกนายกรฐมนตร รายงานงบประมาณโดยสงเขป ประจำปงบประมาณ 2543 - 254815 เลมเดยวกน


มองในดานเศรษฐกจไทยโดยรวม นาสงเกตวา ผลตภณฑมวลรวมของประเทศไทยเพมขน ในอตราสงกวาอตราการเพมขนของงบประมาณประจำป นนกคอ รฐบาลสามารถจดเกบภาษและหารายไดจากสาธารณสมบตมาตงเปนงบประมาณรายจาย คดเปนสดสวนตอผลตภณฑมวลรวม (GDP) ไดตำลงอยางตอเนอง จากปงบประมาณ 2545ซงงบประมาณ ประจำปเคยมสดสวนรอยละ 19.3 ของผลตภณฑมวลรวม (GDP) ลดลงเหลอเพยงรอยละ 16.8 ของ GDP ในปงบประมาณ 2548 16 ทงทรฐบาลไดกเพมมาสมทบเปนงบประมาณรายจายประจำปดวยแลว

นอาจจะเปนเหตผลหนงททำใหรฐบาลจดสรรเพองบประมาณการศกษาไดลดนอยลงแตกอาจจะมเหตผลอนทางดานนโยบายและขดความสามารถของกระทรวงศกษาธการและทบวงมหาวทยาลยดวย ในเรองนผวจยมขอเสนอแนะวา รฐบาลนาจะปฏรประบบการเกบภาษจากคนรวยเชน ภาษมรดก ภาษทรพยสน ภาษสนคาและบรการฟมเฟอยเพมขนได และหารายไดจากรฐวสาหกจและสาธารณสมบต เชน คลนวทยโทรทศน โทรศพทไดมากกวาททำอย รฐบาลจะไดมงบประมาณไปพฒนาการศกษา

ตารางท 10 งบประมาณรายจายดานการศกษา เปรยบเทยบกบงบประมาณทงหมดและผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ปงบประมาณ 2542 - 2548

หมายเหต : 1/ - 2/ ใชขอมลจากรายงานงบประมาณโดยสงเขป ประจำปงบประมาณ 2543 - 25483/ GDP ใชขอมลจากรายงานงบประมาณโดยสงเขป ประจำปงบประมาณ 2543 - 2548

ทมา : สำนกงบประมาณ สำนกนายกรฐมนตร

16 สำนกงบประมาณ สำนกนายกรฐมนตร รายงานงบประมาณโดยสงเขป ประจำปงบประมาณ 2543 - 2548

ปงบประมาณ

งบประมาณรายจาย1/

ดานการศกษา2542254325442545254625472548

208,616.10220,620.80221,591.50222,989.80235,444.40251,301.00262,938.30

งบประมาณ2/รายจายทงหมด

ผลตภณฑมวลรวม 3/ภายในประเทศ

(GDP)

% งบฯดานการศกษาตองบฯ ของประเทศ

% งบฯดานการศกษาตอ

GDP

825,000.00860,000.00910,000.00

1,023,000.00999,900.00

1,028,000.001,200,000.00

4,637,100.004,916,500.005,123,400.005,430,500.005,799,700.005,476,100.007,123,710.00

25.325.724.421.823.524.421.9

4.54.54.34.14.14.03.7


สาธารณสข และการพฒนาสงคมดานตาง ๆ ไดเพมขน เพราะถาจะเปรยบเทยบกบการท ประเทศพฒนาอตสาหกรรม สามารถจดสรรงบประมาณเพ อการศกษาและพฒนาสงคมไดส งกวาไทยคอนขางมาก สวนหน งกเพราะพวกเขาเกบภาษและมงบประมาณประจำปราวรอยละ 30 - 40 ของ GDP ของประเทศ

การจดสรรงบประมาณการศกษาสำหรบการศกษาระดบตาง ๆ มแนวโนมวารฐจดงบประมาณใหการศกษาขนพนฐานเปนจำนวนเงนสงขน แตในแงสดสวนตองบการศกษาทงหมดกไมไดเพมมากนก งบการศกษาขนพนฐานคดตอหวในป พ.ศ. 2546(12,733 บาท) เพมจากป พ.ศ. 2540 (12,300) เพยงเลกนอย และชวงป พ.ศ. 2541 - 2545สวนใหญกตำกวางบป พ.ศ. 2540 ในระดบอดมศกษาการจดสรรงบตอหวในชวงป พ.ศ.2540 - 2546 มแนวโนมลดลงจาก 25,646 บาทในป พ.ศ. 2540 เหลอ 17,291 บาทในปพ.ศ. 2546 (ตารางท 11)

การทงบประมาณตอหวของนกศกษาอดมศกษาในป พ.ศ. 2546 (17,291 บาท)ดไมสงกวานกเรยนพนฐานในปเดยวกนมากนก (12,733 บาท) เพราะงบประมาณตอหวนกศกษาอดมศกษาคดแบบถวเฉลย คอรวมนกศกษามหาวทยาลยเปดและนกศกษาสายสงคมศาสตร มนษยศาสตรจำนวนมาก ซงมงบประมาณตอหวในระดบตำ ในขณะทนกศกษาสายวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตรมงบประมาณตอหวระหวางหลกแสนจนถงหลกลานบาท (กรณนกศกษาแพทย) โดยนกศกษามหาวทยาลยปดของรฐจะจายคาเลาเรยนตำกวาคาใชจายจรงทรฐเปนผอดหนนคอนขางมาก

กลาวอกนยหนงกคอ รฐบาลใหเงนอดหนนนกศกษามหาวทยาลยปดของรฐเปนสดสวนตอคาใชจายทงหมดสงกวาทใหกบนกเรยนระดบพนฐานคอนขางมากจนนกเศรษฐศาสตรการศกษามองวา เปนการจดสรรงบประมาณทไมเปนธรรม เนองจากคนทมโอกาสสอบเขามหาวทยาลยปดของรฐไดมกมาจากครอบครวคนรวย คนชนกลางและเพราะวา ผจบการศกษามหาวทยาลยจะไดประโยชนสวนตวสงกวาทสงคมสวนรวมจะไดรบ เมอเทยบกบผจบการศกษาระดบพนฐาน


ทมา : ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา.

ตารางท 11 การเปรยบเทยบผเรยนกบงบประมาณการศกษาขนพนฐานกบอดมศกษา

ในชวงปงบประมาณ 2539 - 2547 งบประมาณสำหรบการศกษาไมกำหนดระดบหรอการศกษาตามอธยาศย มสดสวนลดลงจากรอยละ 1.9 เหลอรอยละ 1.3 ของงบการศกษาทงหมด แตงบการบรการสนบสนนการศกษาซงเปนคาใชจายสำหรบการบรหารจดการ มสดสวนสงขนจากรอยละ 3.6 เปนรอยละ 11.7 ของงบการศกษาทงหมด (ตวเงนคอ 6,068 ลานบาทในป พ.ศ. 2539 และ 29,446 ลานบาทในป พ.ศ. 2547) 17

ซงสะทอนวา รฐบาลใหความสำคญกบการศกษานอกระบบและตามอธยาศยนอย ทง ๆทเปนการศกษาสำหรบคนจำนวนมาก และพระราชบญญตการศกษาป พ.ศ. 2542 กลาวถงความสำคญของการศกษานอกระบบและตามอธยาศยเพมขน

17 สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา รายงานสถตการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2547

ระดบการศกษา

การศกษาพนฐานจำนวนนกเรยนรวมกอนประถมศกษามธยมศกษาตอนตนมธยมศกษาตอนปลาย

งบการศกษาขนพนฐาน(ลานบาท)งบตอหวนกเรยนพนฐานจำนวนนกศกษาอดมศกษางบอดม (ลานบาท)งบตอหว นกศกษาอดม

11,756,7002,522,6635,910,7232,491,312

10,580124,381

1,309,04329,74322,721

พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546

12,253,2162,906,7215,927,9402,510,637

12,386151,766

1,477,74737,89925,646

12,144,3152,745,1395,936,1742,478,118

11,481139,425

1,587,80433,98621,404

12,158,6352,796,2665,953,0242,372,349

11,574140,724

1,680,89635,54321,145

12,234,8462,769,8266,023,7132,340,539

12,085147,858

1,779,91434,482

19,373ป

12,230,9942,706,4426,056,4222,338,650

12,338150,908

1,869,43332,88117,589

12,855,4662,682,8356,096,7152,368,457

11,818151,924

1,947,85131,91316,384

12,801,2002,620,1976,065,5902,464,547

12,733162,998

1,928,60833,34817,291


ตารางท 12 งบประมาณการศกษา จำแนกตามระดบการศกษา ปงบประมาณ 2539 - 2547

ทมา : ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา

ระดบการศกษา / ปงบประมาณ

กอนประถมและประถมศกษามธยมศกษางบการศกษาขนพนฐานอดมศกษาการศกษาไมกำหนดระดบการบรหารสนบสนนการศกษาการศกษาอนรวมงบการศกษาทงสน

78,62945,752

124,380.7329,7433,2116,0684,158

167,560

2539 2540 2541จำนวนเงน รอยละจำนวนเงน รอยละจำนวนเงน รอยละ

96,17555,591

151,765.7937,899

15,0215,825

214,298

46.9027.3074.2317.801.903.602.50

100.10

89,11250,312

139,424.6833,9862,941

20,6344,722

201,708

44.9025.9070.8217.701.807.002.70

100.00

40.2024.9069.1216.801.50

10.202.30

100.00



98,06553,859

151,924.2531,9133,379

29,0476,727

2545 2546 2547จำนวนเงน รอยละจำนวนเงน รอยละจำนวนเงน รอยละ

44.0024.2068.1314.301.50

13.003.00

111,83667,885

179,72133,4803,352

29,4465,234

41.8027.6069.3414.201.40

12.102.90

44.5127.02

13.331.33

11.722.08



2542

จำนวนเงน รอยละจำนวนเงน รอยละ

2543

90,87649,848

140,723.9035,5432,930

22,5415,580

207,316

43.8024.0024.8817.101.40

10.902.70

100.00

43.6023.5067.0215.601.30

13.102.90

100.00

96,08951,770

147,858.3034,4822,873

28,9816,426

220,621

จำนวนเงน รอยละ

2544

98,47852,429

150,907.5032,8813,088

28,0926,635

221,603

44.4023.7068.1014.801.40

12.703.00

100.00

98,21164,805

163,01633,4243,380

28,3686,904

235,092


ผลของการจดสรรงบประมาณการศกษาตอประชาชนประชากรวยเรยนเขาถงบรการทางการศกษามากขน แตยงมความเหลอมลำ

ทางการศกษาคอนขางสง ประชากรทยากจนและดอยโอกาสหลายกลมยงไมสามารถเขาถงบรการการศกษาทงในและนอกระบบโรงเรยนได

ประชากรอาย 15 ปขนไปมจำนวนปการศกษาเฉลยเพมขน แตยงมความเหลอมลำทางการศกษาคอนขางสง เพราะประชาชนหลายกลมไมสามารถเขาถงบรการทางการศกษาทงในและนอกระบบโรงเรยน เชน ประชากรทอาศยอยในชนบท มอตราการเรยน (คอไดเรยนถงขนอานออกเขยนไดพอใชงานได) รอยละ 54.6 และเขตเมองมอตราการเรยนรรอยละ 70.8 อตราการไมรหนงสอของผหญงอาย 40 - 59 ป รอยละ 9.9 และผหญงอาย60 ปขนไปคอ กลมทดอยโอกาสทสด โดย 1 ใน 3 ของผหญงสงอายไมรหนงสอเปรยบเทยบกบ 1 ใน 5 ของผชายวยเดยวกน ขณะเดยวกนกมกลมผดอยโอกาสและเดกพการสวนหนงทไมสามารถเขาถงบรการทางการศกษาทงในและนอกระบบโรงเรยน 18

การจดสรรเงนทนกยมเพอการศกษา ซงเรมตงแตปงบประมาณ 2539 มสวนชวยใหผมรายไดนอยไดกยม เพอการศกษาในระดบมธยมศกษาถงอดมศกษาจำนวนหนงแตเปนสดสวนนอยเมอเทยบกบจำนวนผมรายไดนอยทวประเทศ และจำนวนผทแสดงความจำนงขอก ในชวง 7 ป จากป 2539 จนถงป 2546 มผขอก 5.6 ลานคนและขอกได1.9 ลานคนหรอรอยละ 34 ของผขอก เนองจากรฐบาลจดสรรงบประมาณใหจำกด และการจดสรรเงนกยมเพอการศกษามแนวโนมลดลงทงปรมาณเงนและจำนวนนกศกษาทไดกในระยะหลง เนองจากกองทนตองจดสรรใหผกรายเกาแบบตอเนองดวย และผกทครบกำหนดชำระแลว ยงกลบมาทยอยชำระเปนสดสวนตำ ทำใหไมมเงนหมนเวยนใหผตองการกรายใหมมากนก

กองทนกยมเพอการศกษาในชวงปงบประมาณ 2539 - 2546 จดสรรงบใหนกเรยนนกศกษาเฉลยปละ 6,148 ลานบาท และในปงบประมาณ 2546 จดสรรได 8,762 ลานบาทมผไดกราวปละ 1.5 - 2 แสนคน งบประมาณเงนทนกยมคดเปนเพยงรอยละ 3 ของงบประมาณการศกษา นอกจากนยงมปญหาการจดสรรทไมมประสทธภาพและไมเปนธรรม เชนแบงโควตาวงเงนกยมเฉลยกนไปตามสถานศกษาตาง ๆ ซงบางแหงผกไดในสถานศกษาแหงหนงอาจจะไมไดฐานะยากจนมากเทากบ ผทยนกขอแตไมไดอนมตการกในสถานศกษาอนเนองจากสถานศกษาบางแหงเพยงแคตองการใชเงนกดงดดใหคนสมครเรยน 19

18 สำนกงานสถตแหงชาต.19 สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชย. เลมเดม, 2548.


การจดสรรงบประมาณและกำลงคน เพอการพฒนาการศกษานอกระบบและตามอธยาศยยงอยในเกณฑตำ การศกษานอกระบบ ใหโอกาสทางการศกษาประชากรทไมไดเรยนในระบบโรงเรยนไดจำกดทงในแงจำนวนคนและหลกสตรทขาดความหลากหลายไมสนองตอบความตองการของประชาชนและตลาดแรงงานไดทนการเทาทควร การศกษาตามอธยาศยยงไมมการจดระบบและหมวดหมแหลงเรยนรทงทเปนของรฐและชมชนโดยเฉพาะหองสมดในโรงเรยนและสถาบนการศกษาระดบตาง ๆ ยงไมเปดกวางใหประชาชนทวไปเขามาใชบรการ ขณะทประชาชนบางสวนยงขาดทกษะทจะใชเทคโนโลยเพอการศกษาทมอย

นอกจากน การศกษาในระบบ นอกระบบและการศกษาตามอธยาศยทจดโดยหนวยงานตางกนภายในกระทรวงศกษาธการดวยกน ยงตางคนตางทำ ไมหนนเสรมซงกนและกน ทงทสถานศกษาซงจดการศกษาในระบบมสถานท ทรพยากรและกำลงคนอยแลวแตไมไดคดเผอการใหบรการการศกษานอกระบบและตามอธยาศยเหมอนในประเทศอนททำรวมกนมากกวาแยกกนทำ

การลงทนดานเทคโนโลยเพอการสอสาร เชน อนเตอรเนต มการพฒนาในระดบอดมศกษาและมธยมศกษาบางสวน แตระดบประถมศกษายงพฒนานอย และมผลตอการปฏรปการเรยนรนอย ความจรงอนเตอรเนตตามรานบรการของเอกชนกแพรหลายพอสมควร แตใชเพอการเลนเกมสมากกวาเพอการเรยนร ปญหาคอ คนไทยสนใจและใชเวลาเพอการศกษาหาความรเพมเตมนอย เชน อานหนงสอนอย นยมดโทรทศนรายการบนเทงมากกวารายการขาวและสารคด ดงนนถงเยาวชนจะมอนเตอรเนตใช ผใชกไมไดสนใจใชเพอการเรยนร การสำรวจผใชอนเตอรเนตจำแนกตามกจกรรมพบวา กลมเดกวย6 - 14 ป ใชคอมพวเตอรสำหรบเลนเกมส รอยละ 54 ในขณะทใชเพอคนควาหาความรเพยงรอยละ 34 20

การทรฐบาลมนโยบายจะซอคอมพวเตอรแจกโรงเรยนและนกเรยน อาจไมไดสงเสรมการปฏรปการศกษาคมคากบการลงทน นอกจากจะตองรณรงคเปลยนทศนคตและวธการเรยนรของครและนกเรยนใหมนสยรกการอาน รกการคนควาเสยกอน การขยายโอกาสในการใชเครอขายอนเตอรเนต รวมทงการพฒนาเวบไซต ซอฟตแวรภาษาไทยใหมคณภาพนาสนใจ จงจะสงเสรมการปฏรปการเรยนรอยางไดผล

20 สศช. ทศทางทาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การพฒนาสงคมเชงรก, มถนายน, 2548.


1.3 การพฒนากำลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย 21

ขดความสามารถในการแขงขนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของไทยเมอเปรยบเทยบกบประเทศทมฐานะทางเศรษฐกจใกลเคยงกนและสงกวา อยในลำดบทาย ๆ และลดลงอยางตอเนองในชวงป พ.ศ. 2540 - 2547

จากรายงานประจำป เรอง ความสามารถในการแขงขนโดยสถาบนเพอการพฒนาการบรหารจดการ (IMD) พบวา ในชวงระหวางป พ.ศ. 2540-2547 ขดความสามารถดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยโดยรวมของประเทศไทยลดลงอยางตอเนอง กลาวคอดานโครงสรางทางเทคโนโลย ลดลงจากอนดบท 32 จาก 47 ประเทศ ในป พ.ศ. 2540เปนอนดบท 55 จาก 60 ประเทศใน ป พ.ศ. 2547 ดานโครงสรางทางวทยาศาสตร ลดลงจากอนดบท 32 จาก 47 ประเทศ ในป พ.ศ. 2540 เปนอนดบท 45 จาก 60 ประเทศ ในปพ.ศ. 2547 (ดตารางท 13)

ทมา : IMD Competitiveness year book ปตาง ๆ

ตารางท 13 อนดบความสามารถในการแขงขนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของไทย

21 หวขอนสรปจาก สศช. ทศทางทาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การเปลยนแปลงของบรบทการพฒนาตอทศทางการพฒนาของประเทศไทย, มถนายน, 2548.

สำหรบการจดอนดบของ World Economic Forum (WEF) ในป พ.ศ. 2546 - 2547พบวา ในดานการพฒนาทางเทคโนโลย (Technological Sophistication) ประเทศไทยถกจดอยในลำดบท 36 จาก 102 ประเทศ โดยประเทศสงคโปร มาเลเซยอยในลำดบท 6และลำดบท 22 ตามลำดบ ในดานการเรยนรเทคโนโลยระดบบรษท (Firm - levelTechnology Absorption) ประเทศไทยถกจดอยในลำดบท 30 จาก 102 ประเทศ


อนดบดาน TechnologicalInfrastructureอนดบดาน ScientificInfrastructureจำนวนประเทศทมการจดอนดบ

32

32

47

พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547

43

43

47

47

46

47

47

47

47

46

49

49

43

48

49

20

26

30

55

45

60


โดยประเทศสงคโปร มาเลเซย และเวยดนาม อยในลำดบท 5 ลำดบท 14 และลำดบท 15ตามลำดบ

การลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยอยในเกณฑตำ คาใชจายดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยในชวงป พ.ศ. 2542 - 2544 อยในระดบเฉลยประมาณปละ 12,596 ลานบาท หรอรอยละ 0.3 ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (GDP)(เปนการลงทนโดยภาครฐประมาณรอยละ 60) เปรยบเทยบกบประเทศพฒนาอตสาหกรรมเชน ประเทศญปน และสหรฐอเมรกาทมการลงทนดานการวจยและพฒนาในระดบประมาณรอยละ 2.1 - 2.9 ของ GDP ทำใหพวกเขาคดคนนวตกรรมใหม ๆ และผลตสนคาดานเทคโนโลยทมมลคาเพมสง ขณะทประเทศมาเลเซย สงคโปร ไตหวน และเกาหลใตซงมคาใชจายดานการวจยและพฒนาอยระหวางรอยละ 0.5 - 2.9 ของ GDP กพฒนาดานอตสาหกรรมไดเรวกวาไทย 22

สดสวนนกวจย สดสวนนกวจยของประเทศไทย คดเปนรอยละ 0.3 ตอประชากร1,000 คนเทานน ในขณะทประเทศญปน ไตหวน และเกาหลใต ซงเปนประเทศทผลตสนคาและนวตกรรมดานเทคโนโลย มสดสวนดงกลาวถง รอยละ 7.1, 4.8 และ 2.9 ตามลำดบ(ตารางท 14)

ตารางท 14 ดชนวดดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเกยวของ

ทมา : IMD 2003

22 IMD Competitiveness Yearbook 2003.

นกวจยตอประชากร 1,000 คน

7.074.772.920.750.430.33

ญปนไตหวนเกาหลใตจนมาเลเซยไทย

จำนวนการตพมพจำนวนสทธบตร

123,97883,09034,05220,0943,742

408

163,52647,82611,6759,2176,6755,655


จำนวนสทธบตร (Patent) IMD รายงานวา การจดสทธบตรของไทยในป พ.ศ.2546 มจำนวนเพยง 65 สทธบตรเทานน ในขณะทประเทศทมการลงทนดานการวจยและพฒนาอยางตอเนอง เชน ประเทศญปน และเกาหล มจำนวนสทธบตรถง 123,978และ 34,052 สทธบตรตามลำดบ ซงการมสทธบตรโดยเฉพาะทเกยวของกบนวตกรรมและเทคโนโลยจะสามารถเพมขดความสามารถทางการแขงขน และมลคาสนคาของประเทศ

ขอมลสทธบตรของประเทศไทยทจดเกบโดย IMD ตำกวาขอมลสถตการจดสทธบตรของประเทศไทยทรายงาน ณ มนาคม พ.ศ. 2546 มจำนวนสทธบตรในประเทศไทยทงสน13,991 ราย แตสวนใหญเปนของชาวตางชาต สทธบตรทเปนของคนไทยมเพยง จำนวน2,978 ราย เทานน โดยเปนสทธบตรการออกแบบ จำนวน 2,603 ราย และเปนสทธบตรสงประดษฐ เพยง 375 ราย สทธบตรการประดษฐของคนไทย สวนใหญเปนการประดษฐทใชเทคโนโลยขนตน เชน เครองขอดเกลดปลา เครองสอยมะมวง และสตรทำนำลกยอเปนตน ทำใหมลคาเพม (Value Added) ทจะเกดขนจากการมสทธบตรดงกลาวไมสงมากนก

ผสำเรจการศกษาระดบปรญญาตรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในปพ.ศ. 2543 ประเทศไทยมผสำเรจการศกษาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพยงรอยละ29 ของผสำเรจการศกษาทกดาน ขณะทประเทศจน เกาหลใต และสงคโปร มผสำเรจการศกษาดานนถงรอยละ 41 38 และ 58 ของผสำเรจการศกษาทกดานตามลำดบ(UNESCO, 2000)

กำลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของไทยยงมไดเขาทำงานในสาขาวชาชพทตนศกษาทงหมด และยงมปญหาเรองคณภาพ กลาวคอ ผสำเรจการศกษาสวนใหญมความรพนฐานเพยงพอตอการนำมาใชในการทำงานเพยงระดบหนงเทานน แตยงขาดความคดรเรมและการประยกตความรพนฐานทเรยนมาในการปฏบตงานจรง เนองจากหลกสตรและการสอนของสถาบนการศกษาของไทยยงคงเนนความรทางทฤษฎเปนหลกมากกวาความรในการปฏบตจรงในวชาชพหรอการทำงานทภาคอตสาหกรรมตองการ

ดลการชำระคาธรรมเนยมเทคโนโลย ประเทศไทยตองซอเทคโนโลยจากตางประเทศเปนสวนใหญ รายจายคาธรรมเนยมทางเทคโนโลย (คา Royaltyคาธรรมเนยมใบอนญาต และคาธรรมเนยมความรทางเทคนค) เพมขนจาก 71,728ลานบาท ในป พ.ศ. 2538 มาเปน 146,813 ลานบาทในป พ.ศ. 2546 ทำใหประเทศไทยขาดดลชำระเงนทางเทคโนโลย ในป พ.ศ. 2546 114,312 ลานบาท


ตารางท 15 ดลการชำระเงนดานคาธรรมเนยมเทคโนโลย

ทมา : ธนาคารแหงประเทศไทย และดชนวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศไทย ป 2547

ระดบการใชเทคโนโลย ภาคเอกชนของไทยซงสวนใหญเปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) มการใชเทคโนโลยการผลตในระดบท 1 คอ ใชแรงงานเขมขน(Labor Intensive) และระดบท 2 คอ การใชทกษะเขมขน (Skill Intensive) หรอเปนเพยงผรบจางผลตตามแบบของผวาจาง และมเพยงสวนนอยทมขดความสามารถในการออกแบบและสรางนวตกรรมไดเอง ในระดบท 3 คอ ใชเทคโนโลยเขมขน (Technology Intensive)และระดบท 4 คอ การวจยและพฒนาเขมขน (R&D Intensive)

ป พ.ศ. รายจาย รายรบ ดลการชำระเงนทางเทคโนโลย

-67,205-70,410-74,696-97,943-87,631-86,699-93,085

-126,487-114,312

4,5236,6248,554

13,05013,83214,66227,09825,58032,501

71,72877,03483,250

110,993101,463101,361120,183152,067146,813

253825392540254125422543254425452546


ตารางท 16 ระดบการใชเทคโนโลย

ทมา : แผนกลยทธดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (พ.ศ. 2547 - 2556) ดดแปลงจาก World Bank 2002

Labor Intensive Skill Intensive Technology Intensive R&D Intensive

Level 1 Level 2 Level 3 Level 4

ใช เทคโนโลย ได ตามสภาพทจดหามา แตไมมความเขาใจทลกซง

ดดแปลงเพอใชงานไดอยางเหมาะสม มทกษะทางเทคโนโลย

ออกแบบ ปรบปรงและพ ฒนาได ระด บหน งแตไมสามารถเปล ยนลกษณะหลกของผลตภณฑ

วจยและพฒนา ลกษณะของผลตภณฑได

1.4 คณภาพการศกษาและผลตภาพแรงงาน

แมว าระดบความร และโอกาสทางการศ กษาของคนไทยจะมท ศทางดข นแตการศกษาไทยกยงประสบปญหาวกฤตดานคณภาพอยางตอเนอง จากการประเมนผลสมฤทธทางการเรยนในวชาตาง ๆ ของนกเรยนระดบ ป.6 ม.3 และ ม.6 ในชวงปพ.ศ. 2539 - 2546 ทกป พบวา วชาสวนใหญยกเวนภาษาไทยในระดบ ป.6 และ ม.3มคาเฉลยอยในเกณฑตำกวารอยละ 50 ทกวชามาโดยตลอด บางวชาบางระดบคะแนนเฉลยในป พ.ศ. 2546 ยงตำลงกวาชวงป พ.ศ. 2540 - 2543

กำลงคนระดบกลางและระดบสงมปญหาดานคณภาพ เนองจากการเรยนแบบทองจำตามตำรามากกวาการวเคราะหและฝกปฏบต ยงไมสามารถพฒนาใหเปนผมความรกวาง ลก มสมรรถนะสง มทกษะสามารถปฏบตงานไดจรง ตอบสนองความตองการของภาคการผลตได

แรงงานไทยซงหมายถงคนอาย 15 - 59 ป ทอยในกำลงแรงงานทจบการศกษาสงกวาระดบประถมศกษาเพมขนจากรอยละ 35.6 ในป พ.ศ. 2545 เปนรอยละ 38.2 ในปพ.ศ. 2547 แตยงหางจากเปาหมายทกำหนดไวรอยละ 50 ในป พ.ศ. 2549 คอนขางมาก


แรงงานทจบการศกษาระดบมธยมศกษาทงสายสามญศกษาและสายอาชวศกษามสดสวนตำกวาในประเทศเอเชยตะวนออกมาก ทงอตราการเรยนตอในระดบอาชวศกษาลดลงจากรอยละ 41.5 ในป พ.ศ. 2539 เหลอรอยละ 32.9 ในป พ.ศ. 2546 ขณะทตลาดแรงงานมความตองการกำลงคนระดบอาชวศกษาถงรอยละ 60 ของการผลตกำลงคนระดบกลาง 23 นบเปนจดออนอยางมากตอการขยายการผลตในภาคอตสาหกรรมและผลตภาพโดยรวมในอนาคต

ผลตภาพแรงงานในทกสาขายงอยในระดบคอนขางตำกวาประเทศอน ๆ ทงนเนองจากสถาบนการศกษาทงอาชวศกษาและสายสามญศกษาสวนใหญยงสอนหนงสอตามตำรา ไมสามารถผลตกำลงคนใหมสมรรถนะ ความสามารถในการปฏบตงานไดจรงสถานประกอบการสวนใหญกไมไดสนใจหรอลงทนดานการพฒนาทกษะความรแกพนกงานของตนเทาทควร

อยางไรกตาม ในแงของรฐบาล มความพยายามในการพฒนาเพอเพมคณภาพการศกษาอยหลายโครงการ 24 เชน ยทธศาสตรการดำเนนงานการปฏรปการผลตและพฒนาระยะ 10 ป (พ.ศ. 2547 - 2556) การอบรมครประจำการและผบรหารเพอเขาสการปฏรปการศกษาตามโครงสรางใหม การพฒนาหลกสตรการผลตครแนวใหมระดบปรญญาตร 5 ป โดยมทนการศกษาใหเพอจงใจใหคนเรยนดมาเปนครและประกนการมงานทำ

โครงการปรบปรงการจดทำหลกสตรใหมความหลากหลายยดหยน โดยมการทดลองใชในโรงเรยนนำรองและโรงเรยนเครอขายจำนวน 2,175 แหง

โครงการหนงอำเภอหนงโรงเรยนในฝนทมงประสานกบภาคเอกชนและรฐวสาหกจทมศกยภาพใหชวยเปนเจาภาพหลกในการสนบสนนดานอปกรณคอมพวเตอรแกโรงเรยนแตละแหงแมในทางปฏบตจะมโรงเรยนทพฒนาไดตามเปาหมาย 31 โรงเรยน จาก 921โรงเรยนในป พ.ศ. 2548 25 แตกถอวา มความพยายามทำกนในระดบหนง

โครงการผลตและพฒนากำลงคนระดบกลาง โครงสรางเครอขายความรวมมอระหวางสถาบนการศกษากบสถานประกอบการในรปแบบทวภาค

23 สศช. ทศทางททาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การพฒนาสงคมเชงรก, มถนายน 2548.24 สศช. ขอมลทนารของประเทศไทย, 2547.25 นนทยา ศรเจรญ. "ฝนสงแตงบตำ" วบากกรรม โรงเรยนในฝน, ใน สานปฏรป, ปท 8. ฉบบท 88 สงหาคม, 2548.


การปรบปรงหลกสตรและกระบวนการผลตกำลงคนดานการบรหารจดการใหเออตอการสรางผประกอบการรายใหม

การพฒนาระบบคณวฒวชาชพ (Thai Vocational Qualification : TVQ) เพอเปนเครองมอในการประเมนสมรรถนะของการปฏบตงานไดจรงของชางฝมอวชาชพสาขาตาง ๆ โดยรวมมอกบภาคการผลต ใน 5 สาขา ไดแก กลมอตสาหกรรมอเลกทรอนกสไฟฟา ชางยนตและพลาสตก ดานคาปลก และการบำรงรกษาเครองอตโนมตและอตสาหกรรม

โครงการใหทนเพ อพฒนาศกยภาพในการทำงานวจยของอาจารยร นใหมการสงเสรมการวจยและถายทอดเทคโนโลยอยางครบวงจร โครงการวจยทางดานอตสาหกรรม IRAP (Industrial Research Assistance Program)

สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษากอตงมหาวทยาลยไซเบอรไทย (ThailandCyber University) ในป พ.ศ. 2548 รวมกบมหาวทยาลย 5 แหง เพอใหเกดการใชทรพยากรในดานสอการเรยนการสอนรวมกนและสนบสนนใหมหาวทยาลยทเขารวมเปดสอนทางไกลบางหลกสตรทงปรญญาตรและปรญญาโทผานเครอขายอนเตอรเนต (E-learning) ซงคาดวาจะเรมดำเนนการไดในป พ.ศ. 2549 นอกจากนกมการจดตงและขยายสถานศกษาทจดหลกสตรการศกษานานาชาต หลกสตรสองภาษาและหลกสตรหรอการเรยนรแนวใหมทงเอกชนและรฐเพมขน สวนใหญอยในกรงเทพและเมองใหญ ๆ ทมพอแมผปกครองทมฐานะดพอทจะสงลกหลานเขาเรยนได เนองจากการศกษาแบบนมคาใชจายสงกวาการศกษาแบบทวไป ในป พ.ศ. 2547 สถาบนการศกษานานาชาตในไทยสามารถรบนกศกษาจากตางชาต เชน จน เวยดนาม สหรฐ ญปน ฯลฯ ได 16,000 ราย เพมจากปพ.ศ. 2546 รอยละ 16.8 ประมาณการวาสรางรายไดราว 8,000 ลานบาท 26

26 กรงเทพธรกจ, 5 กมภาพนธ 2548.


1.5 สภาวะเศรษฐกจสงคมทมผลกระทบตอเรองการศกษา 27

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมมผลกระทบตอทงครอบครว วถชวตคนทวไปและการศกษาอยางสำคญ ปญหา อปสรรคของการพฒนาทางการศกษาสวนหนงกมาจากปญหาสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจสงคม เชน เร องปญหาการกระจายรายไดไมเปนธรรม และความยากจน ทำใหคนบางสวนไมสามารถเขาถงการศกษาทมคณภาพไดการพจารณาถงปญหาการศกษาจงตองพจารณาอยางเชอมโยงกบปญหาทางเศรษฐกจสงคมดวย

สภาวะทางเศรษฐกจในชวง ป พ.ศ. 2544 - 2548 รฐบาลใชนโยบายการคลงและการเงนแบบขยายตว

กระตนการลงทนการผลตและการบรโภคทงภาครฐและภาคเอกชน ทำใหมการกยมและการบรโภคเพมขนสง เศรษฐกจซงผานชวงตกตำทสดของวกฤตเศรษฐกจป พ.ศ. 2540มาแลวเรมขยายตว ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) เพมจากรอยละ 2.1 ในปพ.ศ.2544 เปนรอยละ 6.1 ในป พ.ศ. 2547 มการจบจายใชสอยทงในเรองอสงหารมทรพยรถยนต รถมอเตอรไซค โทรศพทมอถอ และการบรโภคสนคาและบรการอน ๆ เพมขนมากเดกและเยาวชนมพฤตกรรมบรโภคนยม สนคาฟมเฟอย การเลยนแบบตางประเทศและการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอความบนเทงมากกวาเพอการเรยนร ประชาชนเปนหนเพมขนในอตราสงกวาการเพมของรายได

การกระจายรายไดไปสประชาชนกลมตาง ๆ ยงมความไมเปนธรรมสง แมป พ.ศ.2547 จะกระเตองดขนนดหนอยจากป พ.ศ. 2539 แตกลมคน 20% ทมรายไดสงสดยงมสดสวนในรายไดถง 55.2% ของรายไดของคนทงประเทศ ขณะทกลมคน 20%ทมรายไดตำสดมสดสวนในรายไดเพยง 4.3% ของรายไดของคนทงประเทศ (ดตารางท 17)ลกหลานผมรายไดตำมโอกาสไดรบการศกษานอยกวา ตองรบภาระคาใชจายการศกษาเมอเทยบกบรายไดเปนสดสวนทสง และสภาพแวดลอมในครอบครวไมเอออำนวยตอการเรยนรเทากบครอบครวผมรายไดสง

27 ขอมลสถตในหวขอนสวนใหญไดจาก สำนกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รายงานการตดตามประเมนผลการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทย 3 ป ของแผนพฒนาฯ, ฉบบท 9, มถนายน 2548.


ตารางท 17 เปรยบเทยบการกระจายรายไดของคนไทย 5 กลม จำแนกตามชนรายได(คดเปนรอยละของรายไดของคนทงประเทศ) พ.ศ. 2539 และ พ.ศ. 2547

ทมา : ขอมลจากการสำรวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนสำนกงานสถตแหงชาต ประมวลผลโดย สำนกพฒนาเศรษฐกจชมชนและการกระจายรายได สศช.* คาสมประสทธจน ถาสงขนไปใกล 1 ถอวาไมเปนธรรมสง ถาตำลงใกล 0 ถอวาเปนธรรมมากขน คาสมประสทธจน

ของประเทศอน สวนใหญจะตำกวาไทย ซงแสดงวาประเทศไทยมการกระจายรายไดทไมเปนธรรมสงมาก

ในป พ.ศ. 2548 เศรษฐกจเรมชะลอตว ประมาณการวา GDP จะเพมจากป พ.ศ.2547 เพยงรอยละ 3.5 - 4.0 ควบคไปกบภาวะเงนเฟอ (ของแพงขนราวรอยละ 5 - 6)เพราะปจจยหลายอยาง เชน ภยธรรมชาตคลนยกษ ปญหาผกอการรายใน 3 จงหวดภาคใต นกทองเทยวตางประเทศลดลง นำมนราคาสงขนอยางมาก การสงเขาเพมในอตราสงกวาการสงออก เกดการขาดดลการคาและดลชำระเงนคอนขางมากเปนครงแรกตงแตวกฤตเศรษฐกจตกตำป พ.ศ.2540 สวนหนงมาจากการทเศรษฐกจไทยเปนเศรษฐกจแบบบรโภคนำมน โดยเฉพาะการใชในเร องการขนสง (โดยรถยนตสวนตว) มากและนำมนราคาสงขน ขณะทสนคาเกษตรทประชาชนไทยผลตไดกขายไดราคาคอนขางตำเกดภาวะภยแลงสลบกบนำทวมเนองจากปาไมถกทำลายมาก สภาวะเศรษฐกจแบบนทำใหประชาชนไทยสวนใหญมรายไดทจะซอสนคาและบรการ รวมทงการศกษาสำหรบลกหลานไดลดลง

กลมรายได

กลมรายไดตำสด 20% แรกกลมรายไดตำรองมา 20% ทสองกลมรายไดปานกลาง 20% ทสามกลมรายไดสงกวาปานกลาง 20% ทสกลมรายไดสงสด 20% ทหารวมคาสมประสทธจน*

4.17.5

11.819.956.7

100.000.515

4.37.9

12.320.355.2

100.000.499

พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2547


การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมทสำคญในรอบ 5 - 6 ป ทผานมา 28

1. การเปลยนแปลงทางโครงสรางเศรษฐกจ จากสาขาเกษตรไปสสาขาอตสาหกรรม การคาและบรการเปนสดสวนสงขน ตองพงพาทนเทคโนโลยในระดบสงขนเปนเศรษฐกจ ทตองใชความรมากขน ทำใหเกดชองวางทางความรและโอกาสในการทำงานและพฒนา ตนเองของประชาชน กลมตาง ๆ เพมขน ทงเมอเทยบระหวางประชาชนกลมตาง ๆ ในประเทศไทยดวยกนเอง และเมอเทยบกบประเทศอน ๆ

2. สงคมเมองหรอประชากรในเขตเทศบาลมสดสวนสงขน (Hyper-urbanization)เนองจากมการพฒนาอตสาหกรรมการคาบรการสงกวาภาคเกษตร และการพฒนาดานตาง ๆ รวมทงการศกษาระดบสงและทมคณภาพรวมศนยอยทกรงเทพและเมองใหญคนจงอพยพจากชนบทมาหางานและมาศกษาตอในเมองมาก กอใหเกดปญหาความแออดภายในเมอง ปญหามลพษทางนำ ทางอากาศ และการกำจดขยะ ปญหาจราจรความปลอดภยในชวตและทรพยสน รวมทงตนทนในการบรการจดการดแลเมองทสงขน

3. ปญหาภาวะสขภาพ มการเพมขนของโรคไมตดตอ อบตเหต อบตภยตางๆรวมทงมะเรง และการแพรระบาดของเชอโรคทมรหสพนธกรรมแปลกใหมมากขน เชนโรคซารส ไขหวดนก โรคเอดสยงคงเปนปญหาใหญ การทะลกเขามาของแรงงานตางชาตทยากจนจำนวนหลายแสนคนกทำใหเกดความเสยงทจะทำใหเกดโรค เชน มาลาเรยได

4. วถชวตการบรโภคและคานยมของประชาชนเปลยนไปเปนแบบทนนยมอตสาหกรรมตะวนตกเพมขน ผผลตสนคาและบรการโนมนาวผบรโภคผานทางสอวทยโทรทศนใหมคานยมและพฤตกรรมการบรโภคสนคาอตสาหกรรมสำเรจรปมากขน เชนการซอสนคาในรานสะดวกซอ บรการสงสนคาถงบาน ซออาหารสำเรจรป อาหารแชแขงและซออาหารพรอมปรง เปนตน มกระบวนการสนคาขายตรงทหลากหลาย มความสะดวกในการซอหาและแพรหลายไปจากเขตเมองไปถงชนบทสผบรโภคทกระดบ เพราะมทงการขายแบบผอนสงและการออกบตรเครดตใหคนซอกอนจายทหลงไดเพมขน ทงโดยสถาบนการเงนและโดยบรษททไมใชธนาคาร และการทรฐบาลมโครงการใหประชาชนรายไดนอยในชนบทและชมชนในเมองกไดมากขน ทำใหมการจบจายใชสอยสนคาอตสาหกรรม เชน โทรศพทมอถอ คอมพวเตอร มอเตอรไซค เครองใชไฟฟาและเครองอำนวยความสะดวกตาง ๆ เพมขน ประชาชนในทกระดบเปนหนเพมขน

28 สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. รายงานการตดตามประเมนผล การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ : 3 ป ของแผนพฒนาฯ, ฉบบท 9, มถนายน 2548.


ลทธบรโภคนยมทแพรหลายอยางมากในหมเดกเยาวชนมผลตอการเปลยนแปลงทางทศนคต คานยม เชน เหอวฒนธรรมตางชาต มองขามคณคาความเปนไทย มความฟงเฟอ ฟมเฟอย ขาดความอดทนอดกลน เหนแกประโยชนสวนตน ตองการรายไดสงมพฤตกรรมการมเพศสมพนธรวดเรวตามแบบวยร นตะวนตก รวมทงมพฤตกรรมบรโภคอาหาร เครองดม สารทไมเปนคณคาตอรางกาย เชน อาหารขยะตาง ๆ (Junk Food)บหร เหลา เปนตน

ภาวะสขภาพคนไทยในชวงป พ.ศ. 2544 - 2547 คนไทยเขาถงหลกประกนสขภาพเพมขน และมภาระ

คาใชจายดานสขภาพของครวเรอนลดลง ในภาพรวมคนไทยมอายขยเฉล ยสงข นและมแนวโนมในอนาคตวา จะมประชากรสงวย (อาย 60 ปขนไป) เปนสดสวนสงตอประชากรทงประเทศสงข น ขณะทเดกและเยาวชนจะมสดสวนตอประชากรทงประเทศลดลงตามลำดบ

ประชาชนสวนใหญยงขาดความตระหนกและขาดความรในการดแลสขภาพทถกตอง เชน ขาดการออกกำลงกายอยางสมำเสมอ ประชาชนจำนวนมากมพฤตกรรมเสยงตอการทำลายสขภาพ เชน ดมสรา สบบหร โดยเฉพาะในหมวยรนและคนหนมสาวบรโภคนำตาลมากไป สงผลใหสดสวนการเจบปวยดวยโรคไมตดตอเพมขน โดยเฉพาะโรคหวใจทสงเปนอนดบหนงของการเจบปวยทงหมดโดยเพมขนจาก 391.4 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2545 เปน 451.4 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2546 รองลงมาไดแกโรคความดนโลหตสง และเบาหวานกมอตราเพมเชนเดยวกนขณะเดยวกนโรคเครยดวตกกงวล และซมเศราจากสาเหตตาง ๆ มแนวโนมเพมขน รวมไปถงภาวะโภชนาการเกนหรอโรคอวนทเพมขนอยางตอเนองในทกกลมอาย

รายงานสขภาพคนไทย พ.ศ. 2546 ระบวา สาเหตการตายของคนไทย 3 ลำดบแรก คอ โรคเอดส อบตเหตจราจร และโรคหลอดเลอด (หวใจ) สถตผปวยโรคมะเรงในรอบ10 ป มแนวโนมเพมมาโดยตลอด สาเหตหนงมาจากการบรโภคอาหารและการดำเนนชวตทไมเหมาะสม มคนปวยจากการบรโภคอาหารทมสารอนตรายตกคางปละ 40,000 คน

เดกทอยในวยตำกวาชนมธยมศกษาลงมา (0 - 12 ป) อยในภาวะทพโภชนาการหรอการขาดสารอาหารทจำเปนตอการเตบโตของรางกายซงรวมทงสมองดวยรอยละ 15ของเดกวยเดยวกน นบวายงอยในเกณฑสงสำหรบประเทศไทยซงมอาหารเหลอสงออก


แตการกระจายทรพยสนและรายได การศกษาและความร ไมเปนธรรมสง ขณะเดยวกนกมปญหาในขนตรงกนขามคอ เดกลกคนรวยคนชนกลางอยในภาวะโภชนาการเกนหรอโรคอวน รอยละ 12.3 ของเดกวยเดยวกน

ผลการสำรวจระดบเชาวปญญา (IQ) ของเดกไทยอาย 6 - 18 ป โดยกระทรวงสาธารณสข พบวา ไอควเดกไทยมคาเฉลยลดลงจากป พ.ศ. 2540 อยท 91.9 เหลอ 88ในป พ.ศ. 2547 เทยบกบเดกจน ญปน เกาหล ซงมไอควเฉลยเกน 100 (จนอยท 104)ทนาหวงคอ กลมเดกไทยทมไอควคอนขางตำมเกนรอยละ 50 โดยเฉพาะเดกภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมไอควเฉลยคอนขางตำ ผสำรวจใหเหตผลวา เปนเพราะเดกใน 2 ภาคขาดสารไอโอดนและเหลก 29 แตนาจะเกดจากขาดสารอาหารทสำคญอน เชนโปรตนดวย รวมทงอาจมปจจยอน เชน การไดรบมลภาวะ การไมไดรบการกระตนการเรยนรในชวงปฐมวยใหสมองพฒนามากเพยงพอ ฯลฯ เรองนเปนปญหาสำคญทควรมการวจยและหาทางแกไขอยางรอบดานหรอเปนระบบองครวม

นอกจากนแลวยงมประชากรทเจบปวยทางจตในระดบตาง ๆ รอยละ 24.75 หรอราว 1 ใน 4 ของประชากรทงประเทศ 30

ปญหาความรนแรงทางเพศและดานอน ๆรายงานสขภาพคนไทย พ.ศ. 2548 กลาวถงปญหาเดน เชน การขมขน เพมขน

ในป พ.ศ. 2547 คดขมขนทมการแจงความเพมขน จาก 4,300 คดในป พ.ศ. 2545 เปน5,052 คดในป พ.ศ. 2547 โดยผวจยประมาณวา อาจจะเปนเพยง 5% ของการขมขนจรงเพราะคดขมขน 75% เกดขนภายในบานจากผใกลชด ทำใหไมคอยมการแจงความกนสาเหตทมการขมขนเพมขน สวนหนงเพราะสอลามกอนาจรเพมขนมาก

ปญหาความรนแรงในวยรนกเปนปญหาเดนอกเรองหนง เฉพาะในกรงเทพมหานครชวงเดอนตลาคม พ.ศ. 2546 - สงหาคม พ.ศ. 2547 เกดเหตการณวยรนยกพวกตกนมากกวา 3 พนครง ซงไมใชแคเพมอยางมากเทานน แตนกวจยจากสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ตงขอสงเกตวา นเปนเรองทไมไดเกดขนในประเทศอน ๆ เปนปญหาเฉพาะ

29 คำแถลงโดย พญ.แสงโสม ลนะวฒน นกวชาการสาธารณสขดานโภชนาการ ในไทยรฐ 14 สงหาคม 254830 สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล และสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.).

รายงานสขภาพคนไทย, 2546.


ของสงคมไทย 31 นอกจากนกมพฤตกรรมแบบใชอำนาจและความรนแรงของรนพในการรบนองใหมในหลายสถาบนการศกษาในชวงเปดภาคการศกษาป พ.ศ. 2548

สำนกวจยเอแบคโพลล รายงานขอมลเกยวกบนกเรยนชนมธยมปลายและนกศกษาปรญญาตรในเขตกรงเทพฯ ในเดอนกรกฎาคม ป พ.ศ. 2548 วา นกเรยน นกศกษา78.8% จากกลมตวอยาง 2,743 ตวอยาง ตอบวา เคยมประสบการณเกยวของกบอบายมขเชน บหร เหลา การพนน เทยวกลางคน ยาเสพตด และ 64.9% ตอบวา มสถานจำหนายหรอ ใหบรการอบายมขใกลสถาบนการศกษาไมเกน 500 เมตร รวมทงมแนวโนมเพมขน 32

สถาบนครอบครว ขนาดครวเรอนโดยเฉลยลดลงอยางตอเนอง จากเฉลย 4.4คนตอครวเรอนในป พ.ศ. 2533 เปน 3.5 คนในป พ.ศ. 2545 และ 3.2 คนในป พ.ศ. 2547เน องจากมการเปล ยนแปลงจากครวเรอนขยายท ลกหลานอาศยอย กบป ยาตายายเปนครวเรอนเดยวเพมขน และเพราะมการวางแผนครอบครว ทำใหแตละครอบครวมลกจำนวนลดลง คนทพำนกอยคนเดยวกมเพมขน

อตราการหยารางสงขนอยางตอเนองในชวง 10 ป จาก 36,000 คในป พ.ศ. 2535เปน 76,000 ค ในป พ.ศ. 2545 นอกจากนกมปญหาแยกกนอยกเพมขน ครวเรอนทมผหญงเปนหวหนาครอบครวเพยงคนเดยว รวมทงครวเรอนแบบอยตวคนเดยวเพมขนขณะเดยวกนปญหาบบคนทางเศรษฐกจและสงคมและปญหาอนเนองจากการยายถนทำใหจำนวนผสงอายถกทอดทงใหอยในชนบทและสถานสงเคราะห รวมทงเดกเรรอน/ถกทอดทงและเดกกำพราอยตามสถานทตาง ๆ เพมขน

ความปลอดภยและความมนคงในชวตคดเกยวกบยาเสพตดลดลงอยางตอเนองจาก 164,878 คด ในป พ.ศ. 2546 เปน

74,121 คด ในป พ.ศ. 2547 อนเปนผลมาจากนโยบายเดดขาดของรฐบาล แตปญหาอาชญากรรมกลบมแนวโนมเพมมากขนในทกประเภท โดยสดสวนคดตอชวตรางกายและเพศมแนวโนมเพมขนจาก 60.5 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2545 เปน 71.5 ตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ. 2547 และทนาหวงคอผทำผดสวนทเปนเดกและเยาวชนเพมขนเพราะปญหาสภาพแวดลอมยวยเพมขน

31 สถาบนวจยประชากรและสงคมมหาวทยาลยมหดล. รายงานสขภาพคนไทย ป 2548, อางใน ไทยรฐ, 30 พฤษภาคม 2548.32 สำนกงานวจยเอแบคโพลล มหาวทยาลยอสสมชญ. "โครงการวจยเพอเฝาระวงรกษาคณภาพเยาวชนไทยกบปจจย

เสยงตออบายมขและสงเสพตดรอบสถาบนการศกษา : กรณศกษาตวอยางนกเรยน นกศกษา ชนมธยมปลายหรอเทยบเทาปรญญาตรในเขตกรงเทพฯ, ผจดการรายวน, 25 กรกฎาคม 2548, หนา 14.


ขณะเดยวกนการเกดอบตเหตจากการจราจรทางบกมสดสวนเพมขน จาก 170.5ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2546 เปน 193.1 ตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ. 2547และมอตราผเสยชวตจากอบตเหตจราจรทางบกเพมขนจาก 20.5 ตอประชากรแสนคนในปพ.ศ. 2545 เปน 21.3 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2547 ถาคดเปนจำนวนคน มผเสยชวตจากอบตเหตทางจราจรราวปละ 13,000 คน

อตราสวนการประสบอนตรายและเจบปวยจากการทำงานในป พ.ศ. 2545 - 2546ยงอยในระดบใกลเคยงกนคอราว 29.2 - 29.9 ตอประชากรแสนคน

ตารางท 18 แสดงอตราการตายดวยอบตเหตและสดสวนคดในชวงป พ.ศ. 2545 - 2547

ความปลอดภยในชวตและทรพยสน

อตราการตายดวยอบตเหตการจราจรทางบก (ตอประชากรแสนคน)สดสวนคดประทษรายตอทรพยสน (ตอประชากรแสนคน)สดสวนคดชวต รางกาย เพศ (ตอประชากรแสนคน)สดสวนคดยาเสพตด (ตอประชากรแสนคน)

พ.ศ.2545

20.9109.760.5

422.8

22.9106.071.5

216.4

21.3106.571.5

116.5

พ.ศ.2546

พ.ศ.2547

ทมา : สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สภาวะแวดลอมสภาวะแวดลอมในกรงเทพและเมองใหญอน ๆ มมลภาวะเพมขน เชน ฝนละออง

ขนาดเลกทมปรมาณเพมขนเปนสาเหตเสยงตอการเปนโรคระบบทางเดนหายใจ มการใชสารเคมทเปนอนตรายเพอเปนวตถดบในกระบวนการผลตในปรมาณสงและถกนำมาใชอยางไมถกตอง ปรมาณขยะมแนวโนมเพมสงขนทกป เนองจากอตราการเพมของประชากรและการขยายตวของลทธบรโภคนยม โดยเพมขนจาก 14.4 ลานตนในป พ.ศ. 2546 เปน14.7 ลานตนในป พ.ศ. 2547 และสวนใหญยงมการกำจดไดไมถกสขลกษณะ


การขยายตวของการใชโทรศพทมอถอ ในชวงป พ.ศ. 2543 - 2546 ประมาณ 28ลานเครอง ทำใหมการสงเขาแบตเตอรสำหรบโทรศพทมอถอเพมขนจาก 30 ลานกอนในปพ.ศ. 2545 เปน 43 ลานกอนในป พ.ศ. 2546 และมขยะซากโทรศพทมอถอและแบตเตอรทเปนอนตรายเพมขน 33

การเขาถงบรการสารสนเทศพนฐาน มการขยายการลงทนทงภาครฐและเอกชนทำใหสถานศกษาระดบอดมศกษาและระดบอาชวศกษาสามารถเชอมโยงสระบบเครอขายอนเตอรเนตไดทวถง สวนระดบประถมศกษาสามารถเขาสระบบเครอขายประมาณรอยละ69 ของสถานศกษาทงหมด สดสวนคอมพวเตอรทมอยในครวเรอน 5.7 เครองตอ 100ครวเรอน ในป พ.ศ. 2545 เพมขนเปน 11.7 เครองตอ 100 ครวเรอน ในป พ.ศ. 2547และสดสวนครวเรอนทเชอมตออนเตอรเนต เพมจาก 3.0 เครองตอ 100 ครวเรอน ในปพ.ศ. 2545 เปน 5.7 เครองตอ 100 ครวเรอน ในป พ.ศ. 2547 ตามลำดบ แตกยงเปนสดสวนทตำกวาสงคโปร ฮองกง เกาหลใต จน ฯลฯ

ภาวะการมงานทำ การทเศรษฐกจมการขยายตวอยางตอเนอง ประกอบกบการเรงรดมาตรการสงเสรมการมงานทำ สงผลใหการมงานทำในป พ.ศ. 2547 สงขนกวาป พ.ศ. 2546 แตปญหาการจางงานตำกวาระดบ (นอยกวา 35 ชวโมง/สปดาห)มแนวโนมสงข น การใชแรงงานในการผลตท มการศกษาระดบอดมศกษาเพ มข นจากรอยละ 8.7 ในป พ.ศ. 2546 เปนรอยละ 9.3 ในป พ.ศ. 2547 ในขณะทการใชแรงงานทจบการศกษา ระดบประถมศกษาและตำกวาลดลง เนองจากตลาดแรงงานตองการจางแรงงานทมการศกษาสงขน สวนแรงงานระดบลางกมคแขงแรงงานอพยพจากประเทศเพอนบาน ซงพรอมจะรบคาจางตำกวาคาจางแรงงานขนตำเขามาทดแทน

ระบบประกนสงคมระบบประกนสงคม (ระบบทผประกนตนมการประกนสขภาพ การเกษยณอาย

และการวางงาน) ยงจำกดอยในกลมลกจางผมเงนเดอนประจำ ขยายตวเลกนอยและยงไมครอบคลมประชาชนสวนใหญ โดยเฉพาะผททำงานอยในเศรษฐกจไมเปนทางการและผดอยโอกาส

33 สำนกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แถลงขาวเรองภาวะสงคมไทย, อางใน ผจดการรายวน, 28มถนายน 2548.


รฐบาลขยายขอบเขตของระบบประกนสงคมตงแตป พ.ศ. 2545 ใหคมครองลกจางทอยในสถานประกอบการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป ทำใหลกจางผประกนตนเพมขนเรอย ๆ จากจำนวน 6.9 ลานคน หรอรอยละ 20.5 ของกำลงแรงงานทงหมดในป พ.ศ.2545 เปน 7.4 ลานคน คดเปนสดสวนรอยละ 21.8 ของกำลงแรงงานในป พ.ศ. 2547และมการประกนสงคมกรณวางงานเพมขนมาอกกรณหนง แตยงมเง อนไขมากและจายชดเชยใหผวางงานเพยงเลกนอยเมอเทยบกบการประกนการวางงานในประเทศยโรป

นอกจากนกมการออกพระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546เพอชวยการปองกน แกไข ฟนฟและพฒนา การสงเคราะหชวยเหลอแกปญหาเฉพาะหนาการใหบรการในสถานสงเคราะหแกผดอยโอกาสประเภทตาง ๆ การฝกอบรมและสรางอาชพ และพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2547 เพอชวยใหการปกปองคมครองและพฒนาเดกและเยาวชนมความชดเจนยงขน แตยงไมมมาตรการดแลผสงอาย ซงมแนวโนมมสดสวนสงขนอยางครอบคลม

แตการออกกฎหมายเหลานยงคงไมไดทำใหเกดการปฏรปดานสวสดการสงคมมากนกจนกวาจะมการจดสรรงบประมาณและกำลงคนเพมเตม การปรบปรงปฏรปหนวยงานททำงานดานน รวมทงใหการความชวยเหลอดานงบประมาณผานหรอรวมมอกบองคกรพฒนาเอกชน การระดมใหภาคประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการแกไขปญหาสวสดการสงคมอยางกวางขวาง จงจะเกดกจกรรมทสงเสรมสวสดการสงคมเดกเยาวชนและประชาชนผดอยโอกาสหรอมปญหาไดเพมขนอยางจรงจง การพฒนาดานการประกนสงคมและสวสดการสงคมเปนเงอนไขสำคญเงอนไขหนงทจะสงผลดตอการพฒนาดานการศกษาหรอการเรยนรของประชาชน


บทนเปนรายงานความกาวหนาเชงสรปขอมล จากกระทรวงศกษาธการและหนวยงานอน โดยไมไดเนนการวเคราะหเหมอนในบทอน ๆ การใชคำวา ความกาวหนาเปนการใชคำตามรายงานของทางกระทรวงศกษาธการ นกวเคราะหบางทานอาจไมยอมรบวา มความกาวหนาเกดขนจรง แตนนกเปนการวเคราะหตความอยางหนงบทนเพยงแตตองการรายงานวา มการเปลยนแปลงทางการศกษาอยางไรบางเพอใหรายงานประจำปฉบบนมความครบถวนในเชงขอมล

2.1 ความกาวหนาโดยรวม

ความกาวหนาในการปฏรปการศกษาในชวง 2 - 3 ปแรก หลงจากการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนเร องของการออกกฎหมายการยกรางพระราชบญญต การปรบโครงสรางการบรหารภายในกระทรวงศกษาธการการดำเนนงานของหนวยงานทงระดบนโยบายและหนวยปฏบตในเร องการวางแผนกำหนดนโยบายยทธศาสตรตาง ๆ และการนำยทธศาสตรไปใช ทงในระดบกวางและโครงการนำรองตาง ๆ

ความกาวหนาในการปฏรปการศกษาในชวงครบรอบปทสาม (พ.ศ. 2545)และปทส (พ.ศ. 2546) เรมมการจดสรรเงนอดหนนใหแกโรงเรยนโดยพจารณาจากรายหวนกเรยน เรมใชโครงสรางกระทรวงศกษาธการแบบใหม มกองทนการศกษาสำหรบคนพการ ความกาวหนาดานการดำเนนงานดานกฎหมาย การกำหนดนโยบายและแผนและการนำนโยบายและแผนสการปฏบตงานของหนวยงานทเกยวของ ความกาวหนาทพจารณาจากผลผลตเชงปรมาณและคณภาพ และความกาวหนาในเรองของผลลพธของการปฏรป หรอความสอดคลอง (Relevance) กบเจตนารมณของรฐธรรมนญและพรบ.การศกษา

⌫⌦


ความกาวหนาในดานการจดกฎหมายทเกยวกบการศกษา จนถงวนท 21มนาคม พ.ศ. 2548 มการประกาศใชกฎหมายเพอสนบสนน พรบ. การศกษาแหงชาตพ.ศ. 2542 ไปแลว 65 ฉบบ อยในระหวางการดำเนนการในระดบตาง ๆ อก 43 ฉบบกฎหมายทประกาศใชแลว แบงเปน พรบ. 15 ฉบบ ทเหลอเปน พรฎ. กฎกระทรวงระเบยบประกาศ 34

2.2 ความกาวหนาในการปฏรประบบการศกษา 35

การศกษาขนพนฐาน (รวมการศกษาปฐมวย)มประกาศใช พ.ร.บ. การศกษาภาคบงคบ (พ.ศ. 2545) เพอใหเดกวยเรยนไดรบ

การศกษา 9 ป ถงระดบมธยมศกษาตอนตนทกคน ทำใหประชากรอาย 3 - 17 ป ไดเขาเรยนการศกษาขนพนฐานเปนสดสวนตอประชากรเพมขนเลกนอย จากรอยละ 88.3 ของประชากรวยเดยวกนในปการศกษา พ.ศ. 2543 เปนรอยละ 88.6 ในปการศกษา พ.ศ. 2545แตลดลงเปนรอยละ 89.1 ในปการศกษา พ.ศ. 2548

ยงมปญหาอปสรรคดานแนวปฏบตเกยวกบการศกษาภาคบงคบ 9 ป ทำใหเดกทมอายนอยกวา 15 ป ซงกอนหนานเคยเขาเรยนการศกษานอกโรงเรยนได ไมสามารถเขาเรยนได เพราะการตงสมมตฐานวาเดกอายนอยกวา 15 ป ควรไดเรยนในระบบโรงเรยนแลว แตความจรงมเดกดอยโอกาสหรอเดกทมความจำเปน เชน ตองยายตามพอแมททำงานกอสรางและงานอน ๆ ทไมสามารถเรยนในระบบไดมอยจำนวนหนง ไมใชวาทกคนจะไดเรยนการศกษาภาคบงคบในระบบโรงเรยน

นอกจากนกมปญหาผเรยนในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาจำนวนหนงทตองออกกลางคน เนองจากเหตผลความจำเปนดานตาง ๆ

ประชากรอาย 15 - 17 ป ทเขาเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายเพมขนจากรอยละ55.3 ของประชากรในวยเดยวกน ในปการศกษา พ.ศ. 2541 เปนรอยละ 60.7 ในปการศกษา พ.ศ. 2548

34 สำนกพฒนากฎหมายการศกษา สกศ. ศธ. ความกาวหนาของกฎหมายปฏรปการศกษา, 2548. (เอกสารโรเนยว)35 สถตขอมลในหวขอน สวนใหญไดจาก สำนกประเมนผลการจดการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา

กระทรวงศกษาธการ. สรปผลการตดตามและประเมนความสำเรจของการปฏรปการศกษา ปการศกษา 2543 - 2547.


รฐไดจดสรรเงนอดหนนคาใชจายรายหวสำหรบการศกษาขนพนฐาน 12 ปรวมทงระดบอนบาล 2 ป และไดจดสรรคาใชจายรายหวเพมขนเปนพเศษใหเดกพการและเดกดอยโอกาส

มการขยายการจดการศกษาสำหรบเดกพการและมการดำเนนงานชวยเหลอเดกดอยโอกาสในรปแบบตาง ๆ เพมขน มการทำยทธศาสตรการพฒนาเดกและเยาวชนทมความสามารถพเศษ และมการประกาศกระทรวงวาดวยสทธในการจดการศกษาขนพนฐานโดยครอบครวและสถานประกอบการ

การอดมศกษาสถาบนอดมศกษาของรฐอยระหวางการดำเนนการเพอปรบเปลยนสถานภาพเปน

สถาบนอดมศกษาในกำกบของรฐ โดยยกราง พ.ร.บ.และสวนใหญอยระหวางการพจารณาของสภาผแทนราษฎร

สถาบนอดมศกษาของรฐทปรบเปลยนสถานภาพเปนนตบคคล คอ มหาวทยาลยราชภฎ สถาบนเทคโนโลยปทมวน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

มการหลอมรวมสถาบนอดมศกษาท อย ในจงหวดเดยวกน และจดต งเปนมหาวทยาลย 2 แหง คอ พ.ร.บ.มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ประกาศใชเมอ 8กมภาพนธ พ.ศ. 2548 และ พ.ร.บ. มหาวทยาลยนครพนม พ.ศ. … ทผานการพจารณาของสภาผแทนราษฎรในเดอนมถนายน พ.ศ. 2548

มการจดตงวทยาลยชมชน (สอนระดบอนปรญญา 2 ป เนนวชาชพทเปนประโยชนตอทองถน) จำนวน 17 แหง และมการปรบ พ.ร.บ. สถาบนอดมศกษาเอกชน พ.ศ. 2522ใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบน ประกาศใช เมอวนท 30 ตลาคม พ.ศ. 2546

การอาชวศกษาจดทำราง พ.ร.บ. การอาชวศกษา พ.ศ. …. ซงอยระหวางการพจารณาของรฐสภา

ดำเนนการจดตงสถาบนคณวฒวชาชพ (VQI) เพอเพมขดความสามารถดานการแขงขนและเพ มผลตภาพของแรงงาน โดยยกราง พ.ร.บ. จดต งสถาบนคณวฒว ชาชพ(องคการมหาชน) พ.ศ. …. ซงอยระหวางการพจารณาของสำนกงานคณะกรรมการกฤษฎกา สงเสรมการจดการอาชวศกษาและการฝกอบรมกบสถานประกอบการและบรษทเปนแหลงฝกงาน ประมาณ 6,000 แหง


การศกษาเฉพาะทางประกาศใชกฎกระทรวงวาดวยหลกเกณฑการจดการศกษาเฉพาะทาง พ.ศ. 2547

เพอใหกระทรวง ทบวง กรม รฐวสาหกจ และหนวยงานอนของรฐ จดการศกษาเฉพาะทางตามความตองการและความชำนาญของหนวยงานนนได โดยคำนงถงนโยบายและมาตรฐานการศกษาแหงชาต ป พ.ศ. 2546 มหนวยงานทดำเนนการจดการศกษาเฉพาะทาง 7 กระทรวง และ 2 หนวยงาน มสถานศกษารวมทงสน 117 แหง

การจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจดการศกษานอกระบบและการศ กษาตามอธยาศยใหก บกล มเปาหมาย

ซงจำแนกเปน 3 กลม คอ 1. กลมวยเรยนทอยชายขอบของสงคม 2. กลมวยทำงานซงทำงานในสถานประกอบการ/โรงงาน/หนวยงาน และประกอบอาชพอสระและแรงงานทวไป และ 3. กลมสงอาย

สงเสรมใหชมชนเปนศนยกลางการเรยนรตลอดชวต โดยการศกษานอกโรงเรยน(กศน.) จดทำโครงการตาง ๆ เชน โครงการบรณาการแผนชมชน โครงการพฒนาศนยการเรยนชมชน โครงการพฒนาหองสมดประชาชน และโครงการเงนทนสนบสนนกจกรรมการเรยนรของชมชน เปนตน สงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในการจดการเรยนการสอน ปรบเปลยนการบรหารจดการใหมงเนนการสงเสรมประสานงานและอำนวยความสะดวก โดยจดทำราง พ.ร.บ. การศกษาตลอดชวต พ.ศ. …….. ซงอยระหวางดำเนนการ

วนท 18 มถนายน พ.ศ. 2547 มพระราชกฤษฎกาจดตงสำนกงานบรหารพฒนาองคความร Office of Knowledge Management and Development : OKMDเปนองคการมหาชน โดยมหนวยงานทเปนแขนขาอก 8 องคกรคอ

1. สถาบนวทยาการการเรยนร (สวร.) National Institute for Brain-based Learning(NBL) สงเสรมการวจยและการเผยแพรแนวทางการเรยนรทเขากบการทำงานของสมองการดำเนนงานในรอบ 1 ปเศษ คอ การทำถงของขวญแจกเดกแรกเกด เพอใหพอแมสงเสรมใหลกใชประสาทสมผสทง 5 เรยนรใหเขากบการทำงานของสมอง การเผยแพรองคความรและการทำวจยและพฒนาในโรงเรยนนำรองในระดบปฐมวยและประถมศกษาในจงหวดเชยงใหมและจงหวดศรสะเกษ


2. ศนยสงเสรมผมความสามารถพเศษแหงชาต (สมพช.) National Center forthe Gifted and Talented (NGT) มหนาทดแลจดระบบการศกษา และการเรยนรทเหมาะสมตงแตวยเดกจนทำงาน

3. อทยานการเรยนร (สอร.) Thai Knowledge Park (TK Park) หองสมดแนวใหมตงอยในเซนทรล เวลดพลาซา ศนยการคาในกรงเทพ

4. สถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (สพร.) National Discovery MuseumInstitute (NDMI) อยระหวางดำเนนการ เรมจดนทรรศการนอกสถานทเรองผแทนราษฎรและมการลงโฆษณาในหนงสอพมพเร องกระตกตอมสมองใหคด วาสมองเรยนรจากสภาพแวดลอมมากกวาจากกรรมพนธ

5. ศนยสงเสรมงานออกแบบ (สคน.) Thailand Creative and Design Center(TCDC) สงเสรมความรดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ

6. ศนยความเปนเลศดานชววทยาศาสตรของประเทศไทย Thailand Center ofExcellence for Life Sciences (TCELS)

7. ศนยการเร ยนร ICT แหงชาต (National ICT Learning Center)แหลงเรยนร คอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ ตอมาในเดอนตลาคม 2548ถกยบไปรวมกบอทยานการเรยนร

8. ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) Center forthe Promotion of National Strength on Moral Ethics and Values (Moral Center) 36

การปรบระบบการบรหารและการจดการศกษาในสวนกลางกระทรวงศกษาธการปรบโครงสรางจากท เคยแบงเปนกรมตาง ๆ 14 กรม

และแบงแยกระหวางทบวงมหาวทยาลยและสำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตอยตางหาก ไดยบมารวมกนและแบงเปน 5 องคกรหลก คอ สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา (สกศ.) สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) สำนกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (สอศ.)และสำนกงานปลดกระทรวงศกษาธการ (สป.) ซงมสำนกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนและสำนกงานบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชนสงกดอยดวย

36 http://www.okmd.or.th.


สวนการสงงานจากกรมไปยงศกษาธการจงหวดกปรบบทบาทเปนการทำหนาทกำหนดนโยบายสนบสนน และตดตามประเมนผลการจดการศกษาของเขตพนทการศกษา175 เขตทวประเทศ โดยมคณะกรรมการเขตพนทการศกษาแตละแหงกำกบดแลสถานศกษาภายในเขตของตน

มการกระจายอำนาจไปยงสำนกงานเขตพนทการศกษา (สพท.) บางเรองทงในดานวชาการ งบประมาณ และการบรหารงานทวไป ยกเวนการบรหารงานบคคล เนองจากเพงมการประกาศใช พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547และกฎกระทรวง กำหนดหลกเกณฑและวธการกระจายอำนาจไปยงเขตพนทการศกษาและระเบยบคำสงตาง ๆ ยงอยระหวางดำเนนการ

สพท. บางแหงไมมความพรอมทงในเรองอาคารสถานท บคลากร วสด อปกรณและ ครภณฑ และการบรหารจดการ กฎ ระเบยบทเกยวของบางเรองยงไมมการประกาศใชเชน กฎกระทรวงวาดวยหลกเกณฑและวธการกระจายอำนาจ กฎเกยวกบการบรหารงานบคคล การบรหารงบประมาณ เปนตน การกระจายอำนาจยงทำไดไมเตมท ทำให สพท.ปฏบตภารกจไดไมสมบรณครบถวน

การแบงบทบาทอำนาจหนาท ระหวางสวนกลาง สพท. และสถานศกษายงขาดความชดเจน มการสงการมากเกนควร และจากหลายสวนในหนวยงานเดยวกน ทำใหสถานศกษามภาระหนก และคร อาจารย นอกจากการสอนหนงสอแลวยงตองทำหนาทประสานงานเรองทวไป การตดตามและงบประมาณ เนองจากไมมบคลากรสนบสนนการศกษาเพยงพอ


การจดสวนราชการตาม พ.ร.บ. ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

โครงสรางเดม

สำนกงานเลขานการรฐมนตร กระทรวงศกษาธการสำนกงานเลขานการรฐมนตร ทบวงมหาวทยาลยสำนกงานปลดกระทรวงกรมการศกษานอกโรงเรยนสำนกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชนสำนกงานคณะกรรมการขาราชการครสำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตสำนกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาตกรมสามญศกษากรมวชาการสำนกงานศกษาธการจงหวดสำนกงานศกษาธการอำเภอทบวงมหาวทยาลยสำนกงานสภาสถาบนราชภฎสถาบนเทคโนโลยปทมวนกรมอาชวศกษา

โครงสรางเดม

> สำนกงานรฐมนตร กระทรวงศกษาธการ

> สำนกงานปลด กระทรวงศกษาธการ

> สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา

> สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

> สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

> สำนกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา


การกระจายอำนาจการบรหารและการจดการศกษาไปใหสถานศกษา1. ระดบการศกษาขนพนฐานมการกระจายอำนาจบางเรองไปยงสถานศกษา การออกกฎกระทรวง ระเบยบ

คำสงตาง ๆ เพอรองรบการเปนนตบคคลของสถานศกษายงอยระหวางดำเนนการอยางไรกตาม มการออกระเบยบวาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการปฏบตหนาทของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคล และมอบอำนาจในเรองตาง ๆ ไปบางแลวกฎกระทรวง ระเบยบ คำสงตาง ๆ ทเกยวของ มคอนขางมาก และดำเนนการไดลาชาทำใหสถานศกษาปฏบตภารกจไดไมเตมท โดยเฉพาะการบรหารงานบคคล สถานศกษาบางแหงยงไมมความพรอมในการเปนนตบคคล

2. ระดบอดมศกษาสนบสนนใหสถาบนอดมศกษาทมความพรอมปรบเปลยนเปนสถาบนในกำกบของรฐ

โดยจดทำเปนกฎหมาย 20 ฉบบ ซงสวนใหญอยระหวางการพจารณาของสภาผแทนราษฎรสถาบนอดมศกษา ทปรบเปลยนสถานะเปนนตบคคลและปรบเปลยนโครงสรางองคกรและอำนาจหนาทใหม คอ มหาวทยาลยราชภฎ สถาบนเทคโนโลยปทมวน และมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

การบรหารและการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน1. การเตรยมความพรอมในการจดการศกษาขององคการปกครอง

สวนทองถน (อปท.)มการปรบโครงสรางองคกรเพอรองรบการถายโอน ภารกจการศกษาจากกระทรวง

ศกษาธการ (ศธ.) โดยกำหนดใหมสำนก/กอง/ฝายการศกษาใน อปท. ทกแหง แตบางแหงยงไมมความพรอม จงยงไมสามารถดำเนนการได จากขอมลการตดตามความพรอมในการจดการศกษาของ อปท. ในปงบประมาณ 2547 พบวา อปท. รอยละ 78.1 มความเหนวาตนเองมความพรอมจะรบโอนการจดการศกษาจาก ศธ.

กระทรวงศกษาธการยงไมไดกำหนดแนวทางการเตรยมความพรอมและสรางความรความเขาใจทถกตองชดเจนในการบรหารจดการศกษาใหแก อปท. ตามทกฎหมายกำหนด จงยงเปนปญหาตอการท อปท. จะตองรบผดชอบจดการศกษา ยกเวน อปท.บางแหงทมผบรหารและประชาคมทสนใจเรองการศกษา กจะมพรอมและความคลองตวในการพฒนาทางดานการศกษาเพมขน


2. การถายโอนการจดการศกษาให อปท.มการโอนภารกจการศกษาทไมตองประเมนความพรอมแลว ยกเวนหองสมด

อำเภอ / จงหวดประกาศใชกฎกระทรวงวาดวยหลกเกณฑและวธการประเมนความพรอมเมอ 1

ตลาคม พ.ศ. 2547ในป พ.ศ. 2547 ค.ร.ม. มมตใหชะลอการถายโอนโรงเรยนให อปท. แตในกลางป

พ.ศ. 2548 ใหยกเลกมตนนและมการพจารณาการถายโอนเปนกรณไปอปท. บางแหงยงไมมความพรอมทจะรบโอนศนยพฒนาเดกเลก/ศนยอบรมเดก

กอนประถมศกษา ทำใหจดการศกษาไดไมสมบรณ สวนทพรอมทจะรบโอนและโอนไปแลวหลายแหงกมปญหาเรองทดนอาคารสถานทยงเปนของกระทรวงศกษาธการหรอวดทำให อปท.ไมสามารถลงทนสรางหรอปรบปรงอาคารใหมได รวมทงเนองจากเปนชวงเปลยนผาน ยงมปญหาการประสานงานกนวาใครเปนผบรหารจดการดแลทแทจรง

ความเหนของผทเกยวของ เชน คร ผปกครอง บางสวนยงไมเหนดวยกบการถายโอน การถายโอนสถานศกษาดำเนนการไดลาชา เนองจากบคลากรของสถานศกษาทจะตองถายโอนไปยงมความกงวลตอสถานภาพของตนเองรวมทงผบรหารในกระทรวงศกษาธการบางคนกไมอยากใหมการถายโอนการจดการศกษาทตนเองเคยดแลอยไปใหองคกรปกครองสวนทองถน

3. การบรหารและการจดการการศกษาของเอกชน3.1 การปรบระบบบรหารจดการของสถานศกษาเอกชน

ประกาศใช พ.ร.บ. สถาบนอดมศกษาเอกชน พ.ศ. 2546 สวนราง พ.ร.บ.โรงเรยนเอกชน และราง พ.ร.บ. การอาชวศกษายงไมมการประกาศใช ทำใหการบรหารจดการสถานศกษาเอกชนยงไมมความชดเจน

กฏกระทรวงวาดวยคณะกรรมการการบรหารสถานศกษาเอกชนอยระหวางการยกราง กลไกการประสานงานและส งการของสำนกงานเขตพ นท การศกษากบสถานศกษาเอกชนมความสบสนและลาชา

3.2 การสงเสรมการมสวนรวมในการจดการศกษาของเอกชนประกาศใช พ.ร.ฎ. ออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวน

รษฎากร เพอยกเวนภาษมลคาเพมสำหรบการนำเขาสนคาของสถานศกษาเอกชนทจดการศกษาในระบบ ยกเวนภาษเงนได ภาษธรกจเฉพาะและอากรแสตมปใหแก


ผรบใบอนญาตจดต งสถาบนอดมศกษาเอกชนสำหรบการโอนกรรมสทธ ในท ดนใหสถาบนอดมศกษาเอกชน และยกเวนภาษเงนไดนตบคคลใหแกกจการดานการศกษาของสถานศกษาเอกชน สนบสนนดานการเงนและปรบนโยบาย กฎ ระเบยบบางเรองใหเออตอการจดการศกษาของเอกชน

ผลการศกษาประสทธผลในการจดการศกษาข นพ นฐานช ใหเหนวาโรงเรยนเอกชนสามารถจดการศกษาขนพนฐานไดอยางมคณภาพและประสทธภาพไมแตกตาง จากโรงเรยนของรฐ นอกจากนจากการวเคราะหประสทธผลในการจดการศกษาโดยใชแบบจำลอง พบวาโรงเรยนเอกชนชวยแบงเบาภาระดานงบประมาณการศกษาของรฐไดจำนวนมาก

1) การระดมทรพยากรเพอการศกษาไดขอเสนอยทธศาสตรการปฏรปการศกษาใหมมาตรการในการระดมทรพยากร

ดวยวธการตาง ๆ- ออก พรฎ. ยกเวนภาษเงนได ภาษธรกจเฉพาะ และอากรแสตมปสำหรบ

การโอนกรรมสทธทดนใหแกสถาบนอดมศกษาเอกชน และการบรจาคอสงหารมทรพยใหแกสถาบนอดมศกษา

- ออก พรฎ. ยกเวนภาษมลคาเพม และมประกาศยกเวนอากรการนำเขาสนคาสำหรบสถานศกษาและหนวยงานทมหนาท และวตถประสงคเพอการศกษา และวจยอนเปนประโยชนตอการศกษา

- การยกรางกฎหมายวาดวยเงนอดหนนจากรฐสำหรบการจดการศกษาของสถาบนสงคมตาง ๆ

- การกำหนดสดสวนงบประมาณทองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) จดสรรใหแกการศกษาประมาณรอยละ 5 -10 ของงบประมาณทงหมดท อปท. จดเกบได

- การยกรางระเบยบการจดหาผลประโยชนจากทราชพสดของสถานศกษาขนพนฐานของรฐทเปนนตบคคล

- ภาคตาง ๆ ในสงคมไดใหการสนบสนนทรพยากรเพอการศกษา เชน กองทนเงนสลากกนแบงรฐบาลใหทนการศกษาสำหรบเดกยากจนเดกดอยโอกาสในป พ.ศ. 2547เชน ทนการศกษาภายใตโครงการ 1 อำเภอ 1 ทน ใหเดกจบชนมธยมศกษาตอนปลายไปศกษาใน/ตางประเทศ จำนวน 924 คน โดยมเดกเลอกศกษาในประเทศ 186 คน และไปตางประเทศ 738 คน เนองจากคาใชจายการศกษาในตางประเทศสงมาก เงนราวครงหนง


ของกองทนจากเงนสวนนจะใชไปเพออดหนนนกศกษาไทยในตางประเทศ ซงเปดโอกาสใหผไดทนเลอกไดตามใจชอบและไมผกมดใหตองกลบมาทำงานชดใชทน ซงตางจากทนการศกษาอน ๆ

- มเงนบรจาคเพอการศกษาของสามองคกรศาสนา พทธ ครสต และอสลามป พ.ศ. 2545 รวม 4,665 ลานบาท

- ระดมทนจดตง "กองทนเงนทนอดหนนสงเสรมการเรยนรของปวงชนชาวไทย"2) การจดสรรทรพยากรเพอการศกษา

กระทรวงศกษาธการกำลงดำเนนการจดซอเครองคอมพวเตอร 250,000 เครองใหกบโรงเรยนทขาดแคลนมากกวา 200,000 แหง

มการใชประกาศและระเบยบจดสรรเงนอดหนนทวไปเปนคาใชจายรายหวสำหรบการศกษาขนพนฐาน 12 ป และอนบาล 2 ป รวม 14 ป ตามรายละเอยดดงน

- ประถมศกษา : เดกปกต 1,100 บาท/คน/ป Top Up ผพการเรยนรวม 300บาท Top Up ผดอยโอกาส 460 บาท

- มธยมศกษาตอนตน : เดกปกต 1,800 บาท/คน/ป Top Up ผพการเรยนรวม(ประจำ 10,600 บาท ไป - กลบ 2,400 บาท) Top Up ผดอยโอกาส 2,500 บาท

- มธยมศกษาตอนปลาย : เดกปกต 2,700 บาท/คน/ป โดยในป พ.ศ. 2546เดกพการในโรงเรยนแกนนำจดการเรยนรวมไดงบประมาณ 11,260 บาท/คน/ปเดกออตสตกไดเฉลย 80,000 บาท/คน/ป

ในป 2547 สถานศกษาเอกชนไดรบงบประมาณรวม 9,332.219 ลานบาท และมการจดสรรงบประมาณกองทนกยมสำหรบนกศกษาเอกชนจำนวนหนง

จดสรรงบประมาณเพอกองทนกยมเพอการศกษา (กยศ.) โดยในป พ.ศ. 2548กยศ. มงบใหนกเรยน นกศกษาจากครอบครวผมรายไดนอยกยมเรยน 3,300 ลานบาทสำหรบ ผกยมราว 170,000 คน

คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบใหจดตงกองทนใหกยมเพอการศกษาทผกกบรายไดในอนาคต (กรอ.) ซงจะเรมดำเนนการในปการศกษา พ.ศ. 2549 ขณะนไดจดสำนกงานบรหารและแตงตงรกษาการผอำนวยการสำนกงานฯ เพอดำเนนการ กอนจะถายโอนงานกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) เปน กรอ. กองทนใหมนจะยตการใหกสำหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปลาย รวมทงนกเรยนอาชวศกษาเพราะถอวาเปนสวนหนงของการทรฐตองการจดการศกษาใหเปลา 12 ปอยแลว และจะใหกและจดสรรทนใหเปลาสำหรบ


นกศกษาระดบอดมศกษา ผกจะใชคนเมอจบไปทำงานมรายไดแลวและใหกรมสรรพากรเปนผตามโดยจดเกบ

ในปงบประมาณ พ.ศ. 2549 กรอ.ไดตงงบประมาณไว 10,710 ลานบาท แบงเปนใหกยม 6,380 ลานบาท และกองทนใหเปลา 4,330 ลานบาท 37 งบใหกอยในเกณฑใกลเคยงกบกองทนเดม ซงเคยใหนกเรยนนกศกษากไดราวปละ 1.5 - 2 แสนคน แตเงนใหกใหมจะเนนเฉพาะนกศกษาอดมศกษา ซงมคาใชจายสงกวานกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษา ดงนนจำนวนใหนกศกษากไดอาจลดลง แมจะใหกเฉพาะนกศกษาปทหนงงบประมาณทตงไวแค 10,710 บาทกคงไมพอเพยงทจะใหนกศกษาทงหมดกได

2.3 โครงการปฏรปการศกษาและการพฒนากำลงคน ในชวงป พ.ศ. 2545 - 2547 38

ความคบหนาในการดำเนนการปฏรปการศกษา และพฒนากำลงคนของภาครฐในชวงป พ.ศ. 2544 - 2547 ประกอบไปดวยโครงการตาง ๆ ดงตอไปน

1) การปฏรปกระบวนการพฒนาและผลตคร มการพฒนาครแกนนำปฏรปการเรยนร และครเครอขาย ตลอดจนโรงเรยนตนแบบทงในระดบกอนประถมศกษาประถมศกษา มธยมศกษาและอาชวศกษา ทำใหมครแกนนำ/ครเครอขายทงประเทศไมนอยกวา 260,000 คน โดยในป พ.ศ. 2547 มการพฒนาครเพมขน กลาวคอ พฒนาครตนแบบ 63,394 คน ครแกนนำ 37,738 คน ครเครอขาย 53,812 คน ครเกยรตยศ3,000 คน ครแกนนำดานวทยาศาสตร 380 คน การพฒนาศกยภาพครดานเทคโนโลย3,966 คน รวมทงมการจดสรรทนพฒนาคร - อาจารยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปศกษาตอระดบปรญญาโท -เอก โดยเปนทนในประเทศ 2,298 ทน และตางประเทศ555 ทน (เทยบกบในป พ.ศ. 2546 ทจดสรรเปนทนในประเทศ 683 ทน และตางประเทศ174 ทน)

2) การประกนคณภาพการศกษา ในป พ.ศ. 2547 สถานศกษาขนพนฐานการอดมศกษา และการอาชวศกษา มการประกนคณภาพภายในครบ 100% สวนสถานศกษาเอกชนสายสามญศกษาและอาชวศกษามระบบประกนภายในแลวรอยละ 81.6

37 ผจดการรายวน, 13 กรกฎาคม 2548, หนา 3.38 ขอมลและสถตในหวขอนสวนใหญไดจาก สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รายงานการตดตาม

ประเมนผล การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ : 3 ป ของแผนพฒนาฯ ฉบบท 9, สศช. มถนายนหนา 6 - 1 , 6 - 3 2548.


และรอยละ 98.1 ตามลำดบ สวนการประเมนคณภาพภายนอกมสถานศกษาทไดรบการประเมนแลวประมาณรอยละ 76 ของสถานศกษาทงหมด

3) การจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลางและการขยายโอกาสทางการศกษาแกผมความสามารถพเศษและผมปญหาดานตาง ๆ มการพฒนาโรงเรยนตนแบบนำรองการปฏรปการเรยนร ท เนนการปฏรปการเรยนร ในโรงเรยนมโรงเรยน แกนนำปฏรปการเรยนรในสถานะทขยายตอในระดบจงหวด เพอขยายเครอขายปฏรปการเรยนรและประกนคณภาพภายในใหกบโรงเรยนอน ๆ ได มการจดการศกษาใหแก เดกนกเรยนทมความสามารถพเศษทางการกฬาไดเรยนในโรงเรยนการกฬา และในวทยาลยพลศกษารวม 27 แหง และในป พ.ศ. 2547 จดใหมโรงเรยนแกนนำตนแบบสำหรบนกเรยนทมความตองการพเศษระดบการศกษาขนพนฐาน 390 โรงเรยน รวมทงขยายโอกาสทางการศกษาเพอคนพการใน โรงเรยนเฉพาะทางทวประเทศ 43 โรงเรยนนกเรยน 12,550 คน และในสถานศกษา ขนพนฐานอก 157,113 คน ในระดบอาชวศกษาและระดบอดมศกษาอกจำนวนหนง

จดสรรทนการศกษาจากกองทนสลากพเศษใหกบนกเรยนทขาดแคลน รวม423,424 คน แกกลมเดกทอาจถกชกจงไปประกอบอาชพอนไมพงประสงคปละ 10,000 ทนบตรผทำคณประโยชนแกสงคมและราชการ 66,560 ทน โครงการหนงอำเภอ หนงทนซงใหนกเรยนมธยมปลายทมผลการเรยนดไดไปเรยนระดบมหาวทยาลยทงในประเทศและตางประเทศ 921 ทน และทนแกนสต/นกศกษา 6,060 ทน

4) การกระจายอำนาจการจดการศกษา ในป พ.ศ.2547 เขตพนทการศกษาทมความพรอมดานการพฒนาหลกสตร การพฒนากระบวนการเรยนร ครและการดแลนกเรยน172 เขต มมาตรฐานผานเกณฑมาตรฐาน (70%) ของกระทรวงศกษาธการ คดเปนรอยละ98 การถายโอนใหองคกรปกครองทองถนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา ดำเนนการไดเพยงบางเรองทองคกรปกครองสวนทองถนมความพรอม เชน กจกรรมทอานหนงสอประจำหมบาน หองสมดประชาชนตำบล และอยระหวางการถายโอนการศกษาปฐมวย(4 - 6 ขวบ) การศกษาพนฐาน (ป.1 - ม.6) และศนยการศกษานอกโรงเรยนระดบอำเภอหรอเขตทมความพรอม


องคกรปกครองสวนทองถนสามารถจดการศกษาใหกบเดกและเยาวชนในพนทในระดบกอนประถมศกษา - มธยมศกษาในป พ.ศ. 2546 รวม 404,242 คน เทยบกบปพ.ศ. 2545 ทมจำนวนรวม 387,951 คน นอกจากนสถาบนทางศาสนาไดมสวนรวมในการจดการศกษาใหกบประชาชนในแตละปประมาณ 30,000 คนตอป

5) การปรบปรงกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตรและการเสรมสรางพนฐานความคดตามหลกวทยาศาสตร ป พ.ศ. 2545 - 2546 มการจดทำโครงการสงเสรมการเรยนรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในโรงเรยนชนบท (SIRS) การจดคายปฏบตการวทยาศาสตร การพฒนาเครองมอประเมนสำหรบวดกระบวนการคดทางวทยาศาสตร (Modified Essay Questionnaire : MEQ) การจดหาแหลงเรยนรดานวทยาศาสตรแกเยาวชน และบคคลทวไป เชน การจดนทรรศการดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยองคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต การใหบรการกจกรรมการเรยนรทางวทยาศาสตรผานสอตาง ๆ

การสนบสนนสงเสรมการเรยนรดานวทยาศาสตร มการจดสรรทนการศกษาทางดานวทยาศาสตรและคณตศาสตรแกเดกนกเรยนในระดบมธยมศกษาจำนวน 327 ทนระดบอดมศกษา 1,755 ทน ใหทนครทมความสามารถพเศษ 3,781 ทน ทนครศกษาตอปรญญาโทและเอก 94 ทน ทนปรญญาตรดานวทยาศาสตรโครงการพฒนากำลงคนดานวทยาศาสตร 350 คน การสงเยาวชนทมความสามารถพเศษดานวทยาศาสตรเปนตวแทนประเทศไทยไปแขงโอลมปควชาการในตางประเทศ และการสรางเครอขายความรวมมอกบสถานศกษา 25 แหง และสถาบนเพอการพฒนา 1 แหง ในรปแบบคลนกเทคโนโลย เพอเปนตวกลางในดานการถายทอดเทคโนโลยและใหคำปรกษาและขอมลทางเทคโนโลยครอบคลมทวประเทศ

6) การพฒนาสอเพอการศกษาและระบบเครอขายขอมลสารสนเทศทเชอมโยงกบแหลงเรยนรตาง ๆ ในป พ.ศ. 2547 สถานศกษาระดบอดมศกษาและระดบอาชวศกษาสามารถเชอมโยงสระบบเครอขายอนเตอรเนตของกระทรวงศกษาธการแลวครบทกแหง สวนระดบประถมศกษาสามารถเขาสระบบเครอขายประมาณรอยละ 69ของสถานศกษาทงหมด มการเชอมตอระบบใหบรการอนเตอรเนต ณ ททำการองคการบรหารสวนตำบล (อบต.) จำนวน 6,401 แหง จาก อบต.ทงหมด 6,746 แหง และทสำนกงานเทศบาล อำเภอ เขต จงหวดทวประเทศ นอกจากน ยงมการบรการสารสนเทศ หอสมด


วทยาศาสตรและเทคโนโลย การจดตงศนยความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (STKC)โดยกระทรวงวทยาศาสตร เพอนำเสนอสาระความรผานทาง website ทมเครอขายเชอมโยงLink ทงสน 610 แหง

7) การผลตและการพฒนาบคลากรและนกวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยอจฉรยภาพ มการใหทนสนบสนนแกโครงการวทยาศาสตร และทนสำหรบผมความสามารถและมอจฉรยภาพทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยในป พ.ศ. 2547ใหการสนบสนนทนการศกษาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยระดบปรญญาตร โท เอกทงในประเทศและตางประเทศรวม 979 ทน และการสนบสนนดานวจยและพฒนา โดยการรวมผลตบมเพาะนกวจย 1,527 คน และใหการฝกอบรม 44,623 คน ตลอดจนพฒนากำลงคนดานเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศอก 2,383 คน ซงโดยภาพรวมเพมขนจากป พ.ศ.2546

8) การเตรยมความพรอมดานกำลงคนทกระดบและยกระดบทกษะฝมอคนไทยใหมคณภาพ การผลตและพฒนากำลงคนระดบกลางและระดบสงในภาคการผลตและบรการรวม 13 สาขา โดยมแผนปฏบตการรวมกน 3 ฝาย ระหวางภาครฐ ภาคเอกชนและสถาบนการศกษา มการนำระบบการฝกความสามารถ (Competency Based SkillTraining) มาใชในการฝกเพอเปนมาตรฐานทวประเทศ โดยป พ.ศ. 2545 - 2546 มผเขารบการฝกอบรมทงสน 402,988 คน ในขณะทภาคเอกชนไดรวมจดฝกอบรมพฒนาฝมอแรงงานใหแกพนกงานและขอรบสทธประโยชนทางภาษรวม 473,150 คนและในป พ.ศ.2547 มผไดรบการฝกยกระดบทกษะฝมอแรงงาน 158,424 คน และมผไดรบการทดสอบมาตรฐานฝมอแรงงาน 53,810 คน การฝกอบรมทกประเภทไดจำนวนสงกวาเปาหมายทตงไว

การสรางเครอขายความรวมมอระหวางสถาบนการศกษาและฝกอบรมกบสถานประกอบการ มการจดใหมอาชวศกษาระบบทวภาค ซงเนนความรวมมอระหวางสถาบนการศกษากบสถานประกอบการมาตงแตป พ.ศ. 2545 ป พ.ศ. 2547 มการพฒนาหลกสตรเฉพาะทางรวมกบสถานประกอบการแลวเสรจ 8 สาขา จดทำหลกสตรอาชวศกษาภาษาองกฤษ จดการอาชวศกษาระบบทวภาค มสถานประกอบการเขารวมโครงการ 8,870 แหง นกเรยน/นกศกษา 45,536 คน ใน 51 สาขาวชาชพ จากวทยาลยอาชวศกษาทงหมด 412 แหง มการพฒนาหลกสตรปรญญาตรนำรองการสอนวชาชพทเปนจดเดนในแตละพนทในลกษณะ Area of Excellence สวนการพฒนาสหกจศกษา


หรอการศกษาแบบฝกงานในสถานประกอบการมนสต/นกศกษาเขารวมโครงการ 47สถาบน จำนวน 3,800 คน

มการจดตงวทยาลยชมชนเพมขนอกใน 7 จงหวดรวมทงยะลาและปตตาน จากเดมมการจดตงขนแลว 10 จงหวดในป พ.ศ. 2545 ซงเปนการรวมมอกนระหวางภาครฐเอกชน/ชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน รวมกนจดการศกษาและพฒนาศกยภาพบคคลตามความตองการศกษาดานอาชพและตลาดแรงงาน

การจดทำมาตรฐานคณวฒวชาชพ ในป พ.ศ. 2547 กระทรวงศกษาธการไดดำเนนการจดตงสถาบนคณวฒวชาชพเพอพฒนามาตรฐานคณวฒวชาชพ (VQ)ในอตสาหกรรมเปาหมาย จดทำเกณฑมาตรฐานหลกสตรวชาชพระยะสนและหลกสตรวชาชพในทกระดบ จดทำกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาของประเทศไทย(National Qualification Framework : NQF) ใหไดมาตรฐานสากล รวมทงการเรยนการเทยบโอนความรและคณวฒ โดยมสถาบนเขารวมโครงการนำรอง 81 แหง

การสงเสรมใหคนมงานทำเพอเพมพนทกษะใหแรงงานสามารถสรางอาชพสวนตวและเปนผประกอบการขนาดเลก กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดดำเนนการเพมทกษะความรความสามารถแกผประกอบการอาชพอสระ ตลอดจนแรงงานทอยในตลาดแรงงานทมฝมอและกงฝมอใหสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมและเทคโนโลยทเปลยนแปลงในรปแบบตาง ๆ เชน จดกจกรรมถายทอดเทคโนโลยการผลตตาง ๆผานการจดฝกอบรม ใหบรการทปรกษาเทคโนโลยดานเทคโนโลย

กรมพฒนาฝมอแรงงานไดฝกยกระดบทกษะฝมอใหกบแรงงานจำนวน 158,424คน และมผไดรบการทดสอบมาตรฐานฝมอแรงงาน 53,810 คน สงกวาเปาหมายทตงไว

การจางงานเพมขนจากรอยละ 96.4 ของแรงงานทงหมดในป พ.ศ. 2545 เปนรอยละ97.3 ในป พ.ศ. 2547 เนองจากภาวะการมงานขยายตวอยางตอเนอง แตปญหาการทำงานตำระดบยงคงมอย ทำใหมการใชแรงงานไดไมเตมศกยภาพ นอกจากนผลตภาพแรงงานของไทยยงอยในระดบคอนขางตำเมอเทยบกบตางประเทศ ยงจำเปนตองปฏรปการศกษาและพฒนาทกษะฝมออยางตอเนองใหทนตอการเปลยนแปลงของเทคโนโลยและความตองการของตลาดแรงงาน


2.4 แผนทเสนทางเดน (Roadmap) ของการปฏรปการศกษา

กระทรวงศกษาธการไดเขยนแผนทเสนทางเดน (Roadmap) การปฏรปการศกษาไทย พ.ศ. 2548 - 2551 39 โดยเสนอเปาหมายหลก 2 ขอวาภายใน 4 ป ชวงหนาคอ ปพ.ศ. 2551

1. ประชากรมการศกษาเฉลย 9.5 ป2. แรงงาน 50% ม การศกษาระดบมธยมศกษาขนไปกลยทธ ในการทจะบรรลเปาหมายหลกดงกลาวแบงเปน 5 กลยทธ และมาตรการ

31 มาตรการ กลาวคอ

กลยทธ 1. เรงปฏรปการศกษาและระบบการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสำคญ

มาตรการ1. เพมจำนวนผรบบรการการศกษา2. สงเสรมการศกษาผดอยโอกาส3. สงเสรมการศกษาผมความสามารถพเศษ4. สงเสรมการศกษาทางเลอก ตามมาตรา 12 ใน พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต5. สงเสรมการมสวนรวมของเอกชนและชมชน6. พฒนาระบบเทยบโอนความร7. สนบสนนการเรยนรตลอดชวต8. ปฏรปหลกสตร การเรยนการสอน การประเมนผล9. ผลตและพฒนาคร คณาจารย และบคลากร10. พฒนาคณธรรม จรยธรรม11. พฒนาการเรยนรทสอดคลองกบพฒนาการทางสมองของผเรยน (BBL)12. พฒนาคณภาพมาตรฐานอดมศกษาระดบโลก (World Standard Univer-

sity)/ ศนยกลางการศกษาในเอเชยแปซฟค / แบงกลมสถาบนอดมศกษา13. รวมมอกบตางประเทศ

39 กระทรวงศกษาธการ. Roadmap ของการปฏรปการศกษาไทย พ.ศ. 2548 - 2551, 2548 (เอกสารโรเนยว).


14. พฒนาคณภาพมาตรฐานการศกษา ทง การศกษาพนฐานและอาชวศกษา15. สงเสรมการกระจายอำนาจ และการถายโอนการจดการศกษาใหองคกร

ปกครองสวนทองถน

กลยทธท 2 จดคาราวานเสรมสรางเดกใหเกดการเรยนรตลอดชวตมาตรการ

16. จดหนวยเคลอนทพฒนาความร จรยธรรมตงแตแรกเกด17. จดสภาพแวดลอมทเหมาะสม ครอบครวอบอน18. วางระบบกลไกใหความร สรางความรวมมอ พอแม ผปกครอง สถานศกษา19. พฒนาระบบแนะแนว

กลยทธท 3 สรางสภาพแวดลอมแหลงเรยนร วจย และนวตกรรมทเออการเรยนรแบบบรณาการ

มาตรการ20. จดสภาพแวดลอม แหลงเรยนร สรางแหลงบรการองคความร21. ศกษา วจย นวตกรรม22. สงเสรมนสยรกการอาน

กลยทธท 4 พฒนาความรวมมอภาครฐ ผประกอบการสถาบนการศกษามาตรการ

23. วางแผน ผลต พฒนากำลงคนในกล มอตสาหกรรมหลก / ทวภาคสหกจศกษา

24. พฒนาทกษะฝมอยกระดบการศกษาแรงงาน25. พฒนาการเทยบมาตรฐานตามระบบคณวฒวชาชพ (VQ) ของชางฝมอ26. วจย นวตกรรม ทรพยสนทางปญญา27. สรางสงจงใจใหคนสนใจเรยนอาชวศกษา


กลยทธท 5 สรางโอกาสการเรยนรตลอดชวตดวยระบบและวธการทหลากหลายมาตรการ

28. กองทนใหกยมเพอการศกษาทผกกบรายไดในอนาคต (ICL) ของผขอก29. สทธประโยชน เงนอดหนน30. โครงสรางพนฐาน ใชทรพยากรรวมกน31. การใหบรการการศกษาพฒนาการเรยนรดวยเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT)

2.5 ขอควรพจารณา

ทกลาวมาทงหมดเปนรายงานความกาวหนาและแผนการปฏรปการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ซงจะไดมการประเมนและวเคราะหในบทตอไป

สำหรบความกาวหนาในการปฏรปการศกษาโดยรวมน น นกเศรษฐศาสตรการศกษาทานหนงไดตงขอสงเกตจากการประชมปฏบตการเรอง "แนวทางการพฒนาการศกษาของชาต" ทมนายกรฐมนตรทกษณ ชนวตร เปนประธาน และผกลาวปาฐกถานำทโรงแรมโซฟเทล จงหวดขอนแกน เมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2548 ไววา การประชมดงกลาวสะทอนใหเหนแนวนโยบายของรฐบาลปจจบนตอการแกไขปญหาดานการศกษายงคงอาศยแนวทางการเพมปรมาณการใชจายของภาครฐใหมากขน อาท การเพมสดสวนคอมพวเตอรนกเรยนตอเปนหนงตอสบหา การเพมอตรากำลงครอกเกอบเจดหมนคนการสรางและซอมอาคารเรยนทคาดวาจะใชงบประมาณ 67,428 ลานบาท

อยางไรกตาม ยงมคำถามใหญ 2 ขอ ทควรชวยกนขบคด คอ1. การเนนการเพมปรมาณคาใชจายของภาครฐเหมอนอยางททำกนมาในรอบ

10 - 20 ปทแลว จะเปนแนวทางชวยใหเกดการปฏรปการศกษา คอ กอใหเกดการเปลยนแปลงเชงคณภาพ หรอการเรยนรของผเรยน และไดสรางความเปนธรรมและความเสมอภาคใหเกดขนกบประชาชนสวนใหญหรอไม

2. ภายใตระบบการบรหารและการจดการศกษาทเปนอยในปจจบนการใชจายเงนเปนไปอยางมประสทธภาพ คมคาพอทจะทำใหเกดบรรลเปาหมายในดานตางๆ หรอไม 40

นคอคำถามทผเขยนรายงานจะไดวเคราะหในบทตอ ๆ ไป

40 ชยยทธ ปญญสวสดสทธ. "ผลการปฏรปการศกษาดานระบบทรพยากรและการเงนเพอการศกษา : ประสทธภาพความเสมอภาค และความเปนธรรม", ในเอกสารการสมมนาทางวชาการประจำป 2548 ของคณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรเรอง การปฏรปสงคมเศรษฐกจไทยหลงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 ความกาวหนาและความลมเหลว 14-15 มถนายน, 2548.


บทนเปนการประเมนผลและวเคราะหปญหาการปฏรปการศกษาในรอบ 6 ปทผานมา ประกอบดวย 6 ขอยอย คอ

3.1ประเมนผลและวเคราะหปญหาการปฏรปการศกษาโดยรวม3.2ประเมนผลการปฏรปการศกษาดานโครงสรางการบรหารการศกษา3.3ประเมนผลการปฏรปการศกษาดานการเรยนร3.4ประเมนผลดานการจดสรรและใชจายงบประมาณการศกษา3.5การมสวนรวมในการจดการศกษาของทองถน ภาคเอกชน บคคลและครอบครว3.6ประเมนผลการปฏรปการเรยนรในระดบโรงเรยนและขอเสนอแนะ

3.1 ประเมนผลและวเคราะหปญหาการปฏรปการศกษาโดยรวม

รายงานสภาวะการศกษาไทยตอประชาชน ป พ.ศ. 2546 ของสำนกงานเลขาธการสภาการศกษา เขยนโดย อมรวชช นาครทรรพ ใหความเหนวา แมวาการปฏรปการศกษาจะเรมมผลงานทกาวหนามากขนบางดาน เชน การขยายโอกาสทางการศกษา แตยงมความลาชาในหลายดาน เชน ความลาชาในการเดนเรองเขตพนทการศกษา ความลาชาในการพฒนาคณภาพสถานศกษา ความลาชาในการปฏรปสถาบนฝกหดคร ฯลฯ

สาเหตของความลาชาทสำคญคอ การขาดความตอเนองทางนโยบาย อนเนองมาจากการเปลยนแปลงรฐมนตรกระทรวงศกษาธการบอยถงหาคนดวยกน ในระหวางปพ.ศ. 2544 - 2547 ปญหาทบคลากรยดตดกบองคกรเดมของตนมากกวาจะมงผลของงาน

⌫

⌦


จนขาดวธการทำงานเปนเครอขายและการเคลอนการปฏรปแบบองครวม แมวาจะมการยบรวมกรม 14 กรม เปน 5 องคกรหลก แตวฒนธรรมการทำงานองคกรยงคงเหมอนเดมคอตางคนตางทำ

สาเหตของความลาชาอกประการคอ การทบคลากรขาดฐานความรความเขาใจวสยทศน เกยวกบการปฏรปการเรยนรแบบใหม มวแตทำงานแกปญหาเฉพาะหนามากกวาทจะมวสยทศนระยะยาว 41

การวจยตดตามประเมนผลดานผเรยน ของ นงลกษณ วรชชย และคณะ (2546)พบวา เมอพจารณาความสามารถของเดก ในดานความรทางวชาการ ซงวดโดยคะแนนสอบ พบวา สำหรบชนประถมศกษาปท 6 และมธยมศกษาปท 3 คะแนนทไดยงอยในระดบทไมนาพอใจ (ยกเวนวชาสงคมศกษา) สวนดานคณลกษณะของเดก (อาททกษะการคด การคนควา) กอยในเกณฑทไมนาพอใจเชนกน (ยกเวนความเปนพลเมอง)อยางไรกตามแมวาสมฤทธผลทางวชาการยงไมด แตผลการปฏรปการศกษาทำใหผเรยนกลมทคณะวจยไปทำงานวจยมความสขในการเรยนและมการปฏบตควบคไปกบการเรยนมากขน 42

รายงานผลการวจยเรองการตดตามและประเมนผล การปฏรปการศกษาตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐและพระราชบญญตการศกษาแหงชาต โดย สวมลวองวานช และนงลกษณ วรชชย (2548) เสนอวา การปฏรปในเรองโอกาสทางการศกษายงไมใหผลแตกตางจากเดมมากนกสำหรบผเรยนปกต แตสำหรบเดกพการหรอทพพลภาพและกลมเดกดอยโอกาส มการเปลยนแปลงมากขนในแงโอกาส ซงเปนผลจากเงนกองทนกยมเพอการศกษา สวนการปฏรปในการเรยนรตลอดชวต การสงเสรมการใชภมปญญาทองถน การกระจายอำนาจทางการศกษานน ยงไมเหนผลชดเจน โดยเฉพาะความลงเลในการถายโอนการจดการศกษาใหกบทองถน

ในดานการปฏรปคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา พบวา มความกาวหนามากขน สบเนองมาจากการออกกฎหมายเพอยกระดบมาตรฐานวชาชพคร และสงเสรมความกาวหนาในอาชพคร อยางไรกตาม ความสามารถในการสอนของครตามแนวปฏรป

41 อมรวชช นาครทรรพ. รายงานสภาวะการศกษาไทยตอประชาชนป 2546 ผาปมปฏรป สกศ, 254742 นงลกษณ วรชชย และคณะ (2546) อางไวใน ชยยทธ ปญญสวสดสทธ. "ผลการปฏรปการศกษาดานระบบ

ทรพยากรและการเงนเพอการศกษา : ประสทธภาพความเสมอภาคและความเปนธรรม", ในเอกสารการสมมนาประจำป 2548คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เรอง การปฏรปสงคมเศรษฐกจไทย หลงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540ความกาวหนาและความลมเหลว 14 - 15 มถนายน, 2545.


ทเนนผเรยนเปนศนยกลางนน ยงคงไมเปลยนแปลงมากนก แมวาจะมการใชงบประมาณเพออบรมครไปเปนจำนวนมาก นอกจากนน ยงมความขาดแคลนครในสาขาวทยาศาสตรคณตศาสตร และภาษาองกฤษ ในระดบมธยมศกษา หรอมครมากเกนไปในสาขาอน ๆยงขาดแคลนครเฉพาะทางสำหรบผพการ เดกทมความสามารถพเศษ

ในดานผลปฏรปทเกดกบผเรยน พบวา ยงไมสามารถผลตผเรยนทมคณลกษณะทตองการไดอยางแทจรง โดยเฉพาะดานผลสมฤทธดานการเรยน ไมแตกตางจากกอนการปฏรป 43

การประเมนการปฏรปการศกษาในรอบ 5 ป โดย นายสมหวง พพธยานวตนผอำนวยการสำนกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) ในโอกาสรวมจดงาน "รวมพลงเพอพฒนาคณภาพมาตรฐานการศกษาไทย" ทมหาวทยาลยราชภฎสราษฎรธาน ใหสมภาษณวาการปฏรปการศกษาในรอบ 5 ป ในเชงโครงสรางทประสบความสำเรจอยางยงมเพยงเรองเดยว คอ รวม 3 กระทรวงใหเปนกระทรวงเดยวกนสวนการทำใหเขตพนทการศกษามความพรอมทำไดเพยง 50% และการปรบเปลยนพฤตกรรมสอนของครทเนนผเรยนเปนสำคญกทำไดเพยง 40% เทานน ยงตองมการปฏรปครและกระบวนการสอนการเรยนอกมาก

"สงทนาหวงใยคอ คณลกษณะของเดกไทยตามหลกสตร เดกอาจเรยนหนงสอไดอยางมความสข เปนเดกทดโดยพนฐาน แตกยงไมเกงในเชงความสามารถในการคดวเคราะห การใฝรใฝเรยน การมผลสมฤทธ เพราะไมชอบอานหนงสอ จงจำเปนตองปรบปรง ซงผมเชอวาโรงเรยนทจะเขามาตรฐานมเพยง 40% แตอก 60% ยงตองปรบปรงกนขนาดใหญ ซงตอไประดบกระทรวงและเขตพนทการศกษาจะตองสงเสรมสถานศกษาตามความจำเปน เรองขาดครนาจะตองรบจดให 44

การสมมนาเรอง "6 ป กบการปฏรปการศกษา" ซงมนายจาตรนต ฉายแสงรมว.ศกษาธการ เปนประธาน โดยสำนกงานเลขาธการสภาการศกษา (สกศ.) สำนกงานร บรองมาตรฐานและประเม นค ณภาพการศ กษา (สมศ .) และผ ตรวจราชการกระทรวงศกษาธการ ไดรายงานผลการประเมนการปฏรปการศกษาในรอบ 6 ปทผานมาตอทประชม พอสรป ไดคอ

43 สวมล วองวานช และนงลกษณ วรชชย, การตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาตามแนวนโนบายพนฐานแหงรฐและพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 2548.

44 มตชน, 5 กมภาพนธ 2548, หนา 22.


ดร.รงเรอง สขาภรมย ทปรกษาดานวจยและประเมนผลการศกษา สกศ. สรปผลการประเมนในภาพรวมวา จากการประเมนผลการปฏรปการศกษาใน 5 ดาน โดยหนงในนนคอเรองของการปฏรปดานการเรยนรพบวา ผเรยนมความสขกบการเรยนมากขนแตผลสมฤทธทางวชาการในวชาหลก ๆ โดยเฉพาะดานคณตศาสตร วทยาศาสตรยงอยในระดบทตองปรบปรง โดยเฉพาะดานการคดวเคราะห ถอเปนสงทตองเรงใหเกดขนอยางรวดเรว สวนเรองหลกสตรยงเปนประเดนทผเกยวของเหนวายงไมชดเจน ขณะทครกยงกงวลกบการสอนใหครบตามเนอหาในหลกสตร สวนผประเมนภายนอกยงใหความสำคญกบเอกสารหลกฐานและมความรความเชยวชาญแตกตางกน มผลตอมาตรฐานการประเมนและทำใหเกดความลาชาในการประเมนและการปรบปรงแกไขผถกประเมน

ดร.เจอจนทร จงสถตอย รองหวหนาผตรวจราชการกระทรวงศกษาธการ สรปผลการประเมนการจดการศกษาวา แมวาในระยะเวลา 6 ป จะการเปลยนแปลงในเชงบวกเกดขนบาง เชน ความตนตวในการพฒนาการเรยนการสอน ครมการพฒนาตนเอง นกเรยนสนกกบการเรยน แตกพบวา ยงมปญหาการบรหารนโยบาย ยทธศาสตรและภารกจ ในสวนภมภาคของผแทนกระทรวงฯ ในจงหวดยงไมชดเจน และการกระจายอำนาจไปยงเขตพนทยงไมเปนไปตาม พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต

ศ.ดร. สมหวง พพธยานวฒน ผอ.สมศ. กลาววา การประเมนมาตรฐานผเรยนพบวา มาตรฐานผเรยนดานความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะห และมวจารณญาณมความคดสรางสรรค มเพยงรอยละ 11.1 ขณะทการมทกษะในการแสวงหาความรดวยตนเองรกการเรยนรและพฒนาตนเองอยางตอเนองนนมเพยงรอยละ 26.5 เทานน 45

3.2 การประเมนผลการปฏรปดานโครงสรางการบรหารการศกษา

การตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาดานการบรหารและการจดการศกษาเมอสนสดปการศกษา 2547 46 ของ สกศ. ไดพบปญหาและอปสรรคพอสรป ไดดงน

1. คณภาพของการใหบรการการศกษาแกเดกเลกระดบกอนประถมศกษา มความแตกตางกนมาก ระหวางโรงเรยนอนบาลเกรดดในเมองใหญกบศนยเลยงเดกหรอโรงเรยนอนบาลในชนบทและในชมชนแออด

45 สยามรฐ, 16 สงหาคม 2548.46 สำนกประเมนผลการจดการศกษา สำนกเลขาธการสภาการศกษา, รายงานการตดตามและประเมนผลการปฏรป

การศกษาดานการบรหารและจดการการศกษาเมอสนสดป 2547, 2548


2. แนวปฏบตเกยวกบการศกษาภาคบงคบ 9 ป ทำใหเดกทมอายนอยกวา 16 ปซงเคยสมครเขาเรยนการศกษานอกระบบเลยไมสามารถเขาเรยนได ยกเวนสำนกงานเขตพนทการศกษาจะอนญาตใหเรยนได ซงเพมปญหาความยงยากสำหรบเดกดอยโอกาสหรอเดกทมความจำเปนไมสามารถเรยนในระบบได เดกวยเรยนอาย 6 - 14 ป ยงไมสามารถเขาเรยนการศกษาภาคบงคบไดครบทกคน โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

3. ผเรยนในระดบประถมศกษาและมธยมศกษายงมสวนหนงทลาออกกลางคนเนองจากปญหาทางเศรษฐกจสงคมและการเมอง และการไมสามารถปรบตวเขากบการเรยนในระบบโรงเรยนได

4. เดกอาย 15 - 17 ป ยงเขาเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายเปนสดสวนคอนขางนอย และเทยบสายสามญกบสายอาชวศกษา สดสวนการเขาเรยนมธยมศกษาตอนปลายประเภทสามญศกษามากกวาอาชวศกษาเกอบเทาตว จะทำใหขาดแคลนกำลงคนระดบกลางตอไป

5. องคการบรหารทองถนบางแหงยงไมมความพรอม แตตองรบโอนการจดการศกษากอนประถมศกษามาจากสำนกงานคณะกรรมการการศกษาข นพ นฐานกรมพฒนาชมชน และกรมศาสนา ทำใหมปญหาในการจดการศกษาใหมคณภาพ

6. โรงเรยนเรยนรวมทจดการศกษาสำหรบผพการยงขาดความพรอมในหลายดานทงอาคาร สถานท งบประมาณ บคลากร หลกสตรและการสอน ความรวมมอกบชมชนความรวมมอระหวางหนวยงานทจดการศกษาสำหรบผพการ สวนศนยการศกษาพเศษทจดตงขนยงขาดแคลนบคลากรทเปนขาราชการประจำ ทงผบรหารศนยการศกษาพเศษและขาราชการครปฏบตการสอน จงไมสามารถดำเนนการตามภารกจไดอยางมประสทธภาพเทาทควร

7. รปแบบการจดการบรการการศกษาและความชวยเหลอทางการศกษาสำหรบเดกทดอยโอกาส ยงไมหลากหลายเพยงพอกบความตองการของกลมเปาหมาย และการเกบสถตขอมลเกยวกบผดอยโอกาสยงไมเปนระบบ ไมครบถวน และขอมลระหวางหนวยงานไมตรงกน จงไมสามารถนำขอมลสถตทมอยไปใชไดอยางกวางขวาง

8. เดกทมความตองการพเศษทงเดกฉลาดและเดกออตสตกยงไดรบการพฒนานอยเนองจากยงไมมการสำรวจจำนวนเดกทมความตองการพเศษอยางแทจรง ขาดองคกรความร ขาดเครองมอทดในการคดกรอง ขาดบคลากรทมความรจรงในการคดกรอง


ขาดหลกสตรการจดการศกษาสำหรบเดกท มความสามารถพเศษท มความชดเจนและตอเนอง และขาดการประสานเชอมโยงใหการดำเนนงานของแตละหนวยงานสอดคลองและเสรมซงกนและกน

9. การจดทำกฎหมายเพอใหบคคล องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพสถาบนศาสนา และสถาบนสงคมอน มสวนรวมในการจดการศกษาขนพนฐาน รวมทงสทธประโยชนทจะไดรบ ยงดำเนนการไมเสรจ ทำใหการมสวนรวมของสถาบนเหลานยงมนอย การขออนญาตดำเนนการไปอยางลาชา

10.ครอบครวและสถานประกอบการมสทธจดการศกษาขนพนฐานไดตามกฎกระทรวงประกาศใชเมอเดอนกนยายน พ.ศ. 2547 จงเปนเรองใหมสำหรบหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะสำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและสำนกงานเขตพนท

11.ปญหาและอปสรรคของการจดการศกษาระดบอาชวศกษา1) การจดทำกฎหมายการอาชวศกษาคอนขางลาชา ใชมผลตอการปรบ

ระบบการบรหารจดการของการอาชวศกษาทงของรฐ และเอกชน2) การเขามามสวนรวมของภาคเอกชนและประชาชนในการจดทำหลกสตร

อาชวศกษา เพอใหสอดคลองกบความตองการของทองถน ยงไมเปนรปธรรมทชดเจนและแพรหลาย (เชน การศกษาแบบทวภาค การรวมมอกบสถานประกอบการมเพยงราวรอยละ 10 ของสถาบนอาชวศกษาทงหมด)

3) การไมกำหนดสดสวนผเรยนมธยมศกษาตอนปลายประเภทสามญศกษาและอาชวศกษา ทำใหมผเขาเรยนประเภทสามญศกษามากกวาอาชวศกษา และจำนวนผเรยนอาชวศกษาลดลงทกป ซงคาดวาจะสงผลใหมปญหาขาดแคลนแรงงานระดบกลางและมผเรยนระดบปรญญามากแตไมมงานทำตอไป

12.ปญหาและอปสรรคของการจดการศกษาระดบอดมศกษา1) การผลตบณฑตในแตละสาขา ยงขาดการวางแผนใหสอดคลองกบความ

ตองการของประเทศ มการผลตบณฑต มหาบณฑต และดษฎบณฑต ดานสงคมศาสตรมนษยศาสตรเพมขนมาก โดยเปนการขยายตวดานปรมาณมากกวาคณภาพ ผบรหารและอาจารยตองการผลงานและผลตอบแทนเพม ขณะทผเรยนกหวงเพยงเพอเรยนใหจบไดปรญญา


2) การใชทรพยากรรวมกนระหวางสถาบนอดมศกษาทงของรฐและเอกชนยงไมเปนรปธรรมทชดเจน เพราะตดขดทระเบยบ และความหวงเรองผลประโยชนของตนเองมากกวาจะมองวาเพอประโยชนของผเรยน

3) การดำเนนงานของวทยาลยชมชนยงมปญหาในบางดาน เชน นโยบายไมมความชดเจน ซำซอนกบการจดการศกษาของสำนกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนและสำนกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ปญหาการใชทรพยากรกบหนวยงานอนและความลาชาในการโอนเงนงบประมาณใหวทยาลยชมชน

13.ปญหาและอปสรรคของการจดการศกษาเฉพาะทางของกระทรวงอ น 7กระทรวง นอกจากกระทรวงศกษาธการ ซงมนกเรยนนกศกษาตงแตระดบมธยมศกษาตอนปลายถงปรญญาโทราวปละ 4 หมนคน คอ เปนหนวยงานยอยทไมใชงานหลกของกระทรวง จงเตบโตไดยาก ผสำเรจการศกษาบางหลกสตร ไมสามารถเทยบวฒการศกษาปกตได เชน ดานดนตร (ดรยางค) ทำใหขาดโอกาสในการศกษาตอในระดบทสงขน

14.ปญหาและอปสรรคของการจดการศกษานอกระบบและตามอธยาศย คอเปนไปในลกษณะตางหนวยงานตางทำ ขาดการจดระบบและจดหมวดหมแหลงเรยนรท งทเปนของรฐและของชมชน นอกจากนแหลงเรยนรของรฐ โดยเฉพาะหองสมดในโรงเรยนและสถาบนประเภทและระดบตาง ๆ ยงไมเปดกวางใหประชาชนทวไปเขารบบรการอยางกวางขวางและสะดวก

การเทยบโอนผลการศกษานอกระบบและตามอธยาศย ยงขาดการกำหนดเกณฑมาตรฐานและแนวปฏบตทชดเจน สถาบนบางแหงไมประสงคจะรบโอน การเทยบโอนประสบการณมความยงยาก ทำใหการดำเนนงานเทยบโอนผลการศกษาเปนไปคอนขางลาชา แมแตการเทยบโอนผลการศกษาของสถาบนการศกษาในระบบกยงดำเนนการไดนอย

15.ปญหาและอปสรรคในการกระจายอำนาจการบรการการศกษาไปในเขตพนทการศกษาและสถานศกษา

1) การออกกฎกระทรวง ระเบยบ คำสงตาง ๆ เพอกระจายอำนาจไปยงเขตพนทการศกษาและรองรบการเปนนตบคคลของสถานศกษา ยงจดทำไดคอนขางลาชาทำใหสำนกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาปฏบตงานไดไมเตมท การคดเลอกและแตงตงผอำนวยการเขตพนทการศกษา โดยองกฎหมายเกา กอใหเกดปญหากลม


องคกรครย นฟองศาลปกครองวา เจาหนาทรฐกระทำการโดยไมชอบโดยกฎหมายและตอมาศาลปกครองกลางพพากษาใหเพกถอนประกาศคณะกรรมการขาราชการครเรองรบสมครสอบแตงตงผอำนวยการเขตและรองผอำนวยการเขต เปนผลใหการแตงตงผอำนวยการเขต และรองผอำนวยการเขตเปนโมฆะ กระทรวงศกษาธการยนอทธรณตอศาลปกครองสงสด และยงเปนคดคาราคาซงกนอย 47

2) การแบงบทบาทอำนาจหนาทระหวางสถานศกษาและสำนกงานเขตพนทการศกษา รวมทงหนวยงานสวนกลางยงขาดความชดเจน โดยยงคงมการบงคบบญชาจากสวนกลาง มการถายทอดคำสงเปนระยะ ๆ และมากเกนควร และบางครงจากหลายสวนในเขตพนทการศกษา ทำใหสำนกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาตองมภาระหนกมากในการดำเนนการดานธรการ และเปนการสนเปลองโดยใชเหต

3) การยบเลกหนวยงานของกระทรวงศกษาธการในระดบจงหวดและอำเภอและจดตงเปนสำนกงานเขตพนทการศกษา ทำใหการเชอมโยงประสานงานกบหนวยงานอนในระดบจงหวดและอำเภอในการนำนโยบายของรฐบาลไปสการปฏบตคอนขางมปญหาแมวาจะมการมอบหมายใหผอำนวยการเขตพนทการศกษาเขต 1 เปนผแทนของกระทรวงเนองจากผอำนวยการเขตพนทการศกษาเขต 1 ไมไดเปนผบงคบบญชาผอำนวยการเขตอน ๆ

4) องคกรปกครองสวนทองถนทมอำนาจอสระในการบรหารจดการสถานศกษาในสงกด ไมตองขนอยกบเขตพนทการศกษา แตสำนกงานเขตพนทการศกษาบางแหงยงมความเขาใจทคลาดเคลอน จงสงการไปยงสถานศกษาในสงกดองคกรปกครองสวนทองถนโดยตรง

5) สำนกงานเขตพนทการศกษาทอยนอกตวจงหวด เชน เขต 2 เขต 3 ยงไมมความพรอมทงในเรองอาคาร สถานท วสด อปกรณ ครภณฑ และบคลากร ทำใหปฏบตงานไดไมเตมท และไมสามารถใหบรการแกสถานศกษาและครในพนทอยางทวถงและมประสทธภาพ

6) ผบรหารสถานศกษายงขาดอำนาจการบรหารบคคลอยางแทจรง ทำใหมปญหาในการบงคบบญชา และบอยครงทสถานศกษาไดบคลากรไมตรงกบความตองการเพราะการพจารณาคดเลอกและจดสงบคลากรเปนหนาทของสำนกงานเขตพนทการศกษา

47 วทยาจารย, ปท 104 ฉบบท 6 กรกฎาคม 2548, หนา 40 - 50.


7) สถานศกษาโดยเฉพาะสถานศกษาขนาดเลกขาดความพรอมทจะรองรบการเปนนตบคคลตามกฎหมาย เนองจากบคลากรมนอยและมความรความเขาใจยงไมชดเจนเกยวกบ กฎ ระเบยบตาง ๆ ทงดานการเงน การพสด การบญช และการดำเนนการทางกฎหมาย รวมทงผบรหารสถานศกษาเองถงแมจะไดรบการถายทอดความรมาบางแตกมอกเปนจำนวนมากทไมทราบวามอำนาจบรหารจดการในเรองตาง ๆ ไดมากนอยเพยงใด

8) กฎหมายเปดโอกาสใหสถานศกษาสามารถระดมทรพยากรจากทราชพสดเงนบรจาค ฯลฯ เพอนำมาใช แตยงตดขดทไมมระเบยบ หรอหลกเกณฑขนมารองรบ

9) คณะกรรมการเขตพนทการศกษาและคณะกรรมการสถานศกษามบทบาทเปนเสมอนทปรกษาเทานน การตดสนใจอยทผบรหาร คณะกรรมการบางทานยงไมเขาใจบทบาทของตนเอง ขาดความพรอมและศกยภาพ

16.ปญหาและอปสรรคในการถายโอนอำนาจการบรหารและการจดการศกษาใหองคกรปกครองสวนทองถน

1) กระทรวงศกษาธการไมไดกำหนดแนวทางการเตรยมความพรอมและสรางความร ความเขาใจทถกตองชดเจนในการบรหารจดการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ทำใหเปนปญหาตอการท อปท. จะตองรบผดชอบจดการศกษา

2) อปท. บางแหงไมมความพรอมทจะรบโอนศนยพฒนาเดกเลก/ศนยอบรมเดกกอนประถมศกษา ทำใหจดการศกษาไดไมสมบรณ และไมมความรความเขาใจเกยวกบการบรหารจดการ การจดหลกสตร และการเรยนการสอนรวมทงขาดแคลนวสดอปกรณบคลากร และงบประมาณ

3) การถายโอนสถานศกษายงดำเนนการไดลาชา เนองจากบคลากรของสถานศกษาทจะตองถายโอนไปยงคดคาน เพราะกงวลในสถานภาพตนเอง


ตารางท 19 จำนวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในสงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน และกรงเทพมหานคร ปการศกษา 2542 และ 2546 จำแนกตามระดบการศกษา

หมายเหต : * นบรวมจำนวนเดกในศนยพฒนาเดกเลกของกรงเทพมหานคร** ในปการศกษา 2546 อปท. ไดรบการถายโอนศนยพฒนาเดกเลกจากกรมพฒนาชมชนและกรมการศาสนา

และโอนเดกนกเรยนอนบาล 3 ขวบ ในตางจงหวด จาก สปช.ทมา : 1. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. สถตการศกษาแหงชาต ปการศกษา 2539 - 2543.

2. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. สถตการศกษาแหงชาต ปการศกษา 2544.3. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. สถตการศกษาแหงชาต ปการศกษา 2545.4. เลขาธการสภาการศกษา, สำนกงาน. สถตการศกษาแหงชาต ปการศกษา 2546.

17.ปญหาและอปสรรคของการมสวนรวมการจดการศกษาของเอกชน1) ราง พ.ร.บ. โรงเรยนเอกชน และราง พ.ร.บ. การอาชวศกษา ยงไมมการ

ประกาศใช ทำใหการบรหารจดการสถานศกษาเอกชนไมมความชดเจน รวมทงการบรหารงานของสำนกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมเอกชน และสำนกงานเขตพนทการศกษาทเกยวของกบสถานศกษาเอกชน คอนขางสบสน

2) การจดทำกฎหมายเกยวกบการลดหยอนหรอยกเวนภาษเพอสงเสรมและเพมแรงจงใจแกสถานศกษาเอกชน คอนขางลาชา

3) การรบนกเรยนของรฐไมมการกำหนดนโยบายลวงหนา และไมไดกำหนดสดสวนการรบนกเรยนระหวางสถานศกษาของรฐและเอกชนทชดเจน ทำใหสถานศกษาเอกชนมโอกาสรบนกเรยนนกศกษาไดนอยลง


154,910474,28548,459

775294339

678,429

กอนประถมศกษา*ประถมศกษามธยมศกษาตอนตนมธยมศกษาตอนปลาย- สามญศกษา- อาชวศกษารวมทงหมด

ปการศกษา25462542

789,352**526,62562,5843,1152,320

7951,378,676


18.ปญหาอปสรรคการปฏรประบบทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา1) การสนบสนนผเรยนทดอยโอกาสจากเงนรายไดของรฐ บางโครงการยงขาด

ความชดเจนในเรองความตอเนองของโครงการ ซงอาจทำใหผเรยนไดรบการสนบสนนเฉพาะหนาเปนป ๆ ไปเทานน

2) ครอบครวและสถานประกอบการสามารถจดการศกษาขนพนฐานไดตามกฎหมายทประกาศใชแลว แตกฎหมายวาดวยเงนอดหนนจากรฐสำหรบการจดการศกษายงอยระหวางการยกราง

3) การจดสรรคาใชจายรายหวในระดบการศกษาขนพนฐานยงเปนปญหาสำหรบโรงเรยนขนาดเลก ไมมงบประมาณเพยงพอสำหรบการบรหารจดการในโรงเรยน

4) การปฏร ปการเง นอดมศกษาโดยใหผ เร ยนรวมรบภาระคาใชจ ายสรางความกงวลใจใหแกผปกครองและผเกยวของทจะตองรบภาระคาใชจายในการเรยนทเพมขน

5) ระบบการตรวจสอบ ตดตาม และประเมนผลการใชจายงบประมาณยงไมมการนำมาใชอยางเตมรปแบบ และรางกฎกระทรวงกยงไมมความกาวหนาไปเทาทควรหนวยงานตาง ๆ ยงอยในระหวางการนำรองเทานน

3.3 ประเมนผลการปฏรปการศกษา ดานการเรยนร 48

1) หลกสตรการจดการเรยนการสอนและการใชเทคโนโลยสารสนเทศ1.1) หลกสตรหลกสตรซงมการกำหนดเฉพาะสาระการเรยนร 8 กลมสาระแบบกวาง ๆ

และคาดหมายใหสถานศกษาขนพนฐานจดทำหลกสตรของแตละสถานศกษาขนเองยงมปญหา (โดยเฉพาะโรงเรยนขนาดกลาง/ขนาดเลก) การขาดความเขาใจทจะจดทำหลกสตรและการนำหลกสตรไปใช เนองจากเปนเรองใหม ครไมเคยดำเนนการมากอนประกอบกบวทยากรทไปบรรยายฝกอบรมระยะสนใหความรแกครมหลากหลายแนวคดทำใหครเกดความสบสนในการดำเนนการ และเมอนำหลกสตรทงหมดไปปฏบตพบวามปญหาเกยวกบการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ การจดทำสอการสอน เนอหา

48 ขอมลในหวขอน สวนใหญไดมาจาก สำนกประเมนผลการจดการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. (ราง) รายงานการตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาดานการเรยนร เมอสนสดปการศกษา 2547, กรกฎาคม 2548.


ในกลมสาระทกำหนดไวในหลกสตรใหม (ป พ.ศ.2544) มมากเกนไป ครขาดการสนบสนนจากพเลยงทมความชำนาญ และมความเขาใจเกยวกบการจดทำหลกสตรสถานศกษาในแตละทองถนอยางแทจรง

1.2) การจดการเรยนการสอน และการวดประเมนผลผเรยนการจดการเรยนการสอนระดบการศกษาขนพนฐาน มปญหาการกระจายคร

ไมทวถง บางโรงเรยนมครเกน บางโรงเรยนขาดแคลนคร มครไมครบชน เนองจากถงจะมจำนวนนกเรยนทงโรงเรยนนอย แตมนกเรยนหลายระดบชน มครสอนไมตรงตามวฒการศกษา สาขาทขาดแคลนไดแก คณตศาสตร วทยาศาสตร และภาษาองกฤษนาจะแกไขดวยการเกลยครจากโรงเรยนทมครมาก ไปชวยสอน และอนมตใหจางครชวยสอนหรอการขอความร วมมอจากสถาบนอดมศกษาใหน กศ กษาจากคณะคร ศาสตร ศกษาศาสตรปสดทายมาชวยสอน โดยมการเทยบหนวยกตการเรยนใหนกศกษาชวยสอน

การวดประเมนผลผเรยน ทการปฏรปการศกษาเสนอใหมการปรบเปลยนวธการวดประเมนผลผเรยนจากการทดสอบดานเดยวเปนการประเมนตามสภาพจรงประกอบกนในหลายดาน เชน ความประพฤต การรวมกจ ควบคไปกบการทดสอบยงมปญหาในการนำไปปฏบต เพราะครตองพฒนาและปรบเปลยนตวเองมาก จงจะสามารถประเมนแบบใหมไดอยางมประสทธภาพ ครบางสวนตองทำงานทงสอนทงธรการทำใหมเวลานอย บางสวนตองดแลนกเรยนจำนวนมาก ทำใหการวดผลแบบสงเกตนกเรยนอยางใกลชดตอเนองทำไดยาก

1.3) การใชเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) เพอการเรยนรยงไมมการแตงต งคณะกรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน

แหงชาต (กสช.) ซงทำหนาทกำกบดแลการประกอบกจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน โดยทวไปยงมปญหาในเรองการเพมขดความสามารถในการใชเทคโนโลยเพอการเรยนรของผเรยน นกเรยนในระดบประถมศกษาโดยเฉพาะในชนบทไดรบการพฒนานอยกวานกเรยนในระดบมธยมศกษาและอดมศกษา ทงในแงการขาดแคลนคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศอน ๆ ขาดแคลนครผสอนและชางซอมบำรง

ในระดบประเทศ มความลาชาในการปฏร ปกจการวทย และโทรทศนเพอประโยชนในการเรยนรของประชาชน เนองจากกระแสสงคมสวนใหญยงนยมใชวทยโทรทศนเพอความบนเทงและการคา


2) การปฏรปคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา2.1) การพฒนาคร คณาจารย โครงการสวนใหญเนนระดบอดมศกษา

แตระดบการศกษาขนพนฐานและอาชวศกษายงมปญหาในดานงบประมาณสนบสนนการพฒนาคร คณาจารย ใหมความรความสามารถและคณวฒสงขน รวมทงขาดการสนบสนนใหครอาจารยสามารถทำงานวจยเพอพฒนาการเรยนการสอนและการพฒนาตำแหนงทางวชาการหรอวทยฐานะ

2.2) การขาดแคลนคร คณาจารย ในระดบการศกษาขนพนฐาน มปญหาการขาดแคลนครในสาขาคณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาองกฤษ คอนขางมาก(ประมาณการในตนป พ.ศ. 2548 วาขาดแคลนครราว 69,000 คน) การบรรจขาราชการใหม มตำแหนงทดแทนนอยมาก การบรรจครอตราจางกยงไมเพยงพอ และมอตราลาออกสง เนองจากเปนการจางระยะสน ไมมแรงจงใจในเรองความกาวหนา โครงการผลตครสาขาขาดแคลนหลกสตร 5 ป กถกชะลอ หลงจากเร มไดเพยงรนเดยวสวนในระดบอดมศกษา มคณาจารยท มตำแหนงทางวชาการ เชน ศาสตราจารยรองศาสตราจารย รวมทงทมวฒปรญญาเอกเกษยณอายเปนจำนวนมาก ในขณะมอตราทดแทนนอยกวาคนทเกษยณไป หรอบางครงมอตราแตหาคนบรรจยาก เพราะเงนเดอนครอาจารยซงเปนอตราเดยวกนกบขาราชการทวไปไมเปนแรงจงใจเทาภาคธรกจเอกชน 49

นอกไปจากนทนศกษาตอในระดบปรญญาโท และปรญญาเอกเพอใหผรบทนกลบมาเปนอาจารยกยงมคอนขางนอย และตองใชเวลายาวนาน

3) การเปลยนแปลงในระดบผเรยนสกศ. ไดศกษากลมตวอยางทเปนผเรยนชน ป.6 และชน ม.3 จากโรงเรยนสงกด

กระทรวงศกษาธการ สำนกการศกษากรงเทพมหานคร และกระทรวงมหาดไทย จำนวน199 แหง ในปการศกษา 2545 โดยการสอบวดความสามารถของผเรยน 2 ดาน คอ

1. ดานความร 5 วชาไดแก ภาษาไทย สงคมศกษา วทยาศาสตร คณตศาสตรและภาษาองกฤษ

49 การวจยของ เจอรลด ดบเบลยฟรายและคณะ. เรองยทธศาสตรกรพฒนาบคลาการคร, รายงานวา การสำรวจนสตนกศกษาชนปท 4 ของ คณะครศาสตรและศกษาศาสตรจำนวน 1,040 คน มเพยง รอยละ 54 ทเลอกเรยนในสาขาวชานเพราะอยากเปนคร และเมอถามวาถาไมสามารถเปนครไดอยากทำอะไร รอยละ 93 ตอบวา จะไปประกอบอาชพทางธรกจและการเงน อางไวใน ชนตา รกษพลเมอง และคณะ สภาวะขาดแคลนครในระดบการศกษาขนพนฐานของประเทศไทย สกศ. 2547.


2. ดานคณลกษณะทพงประสงค 4 ดาน ไดแก ลกษณะทางวชาการ ทกษะการคดทกษะการแสวงหาความรและทกษะการทำงาน ลกษณะความเปนพลเมองด

การวจยพบวา นกเรยน ชน ป.6 และ ม.3 มความสามารถทางวชาการ อยในระดบทไมนาพอใจ ยกเวนวชาสงคมศกษาทมคะแนนเฉลยสงกวาเกณฑ (รอยละ 50)และมคณลกษณะความเปนพลเมองทด (สงกวาเกณฑ) สวนคะแนนลกษณะทางวชาการทกษะความคด และทกษะการแสวงหาความรและทกษะการทำงานตำกวาเกณฑ

เม อพจารณาผลการประเมนคณภาพการศกษาระดบชาต ในปการศกษา2544 - 2546 โดย สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานพบวา ในชวง 3 ป ดงกลาวนกเรยนชน ป.6 มแนวโนมการพฒนาการทางวชาภาษาไทย คณตศาสตร และภาษาองกฤษลดลง สำหรบนกเรยนชน ม.3 พบวา วชาคณตศาสตรและภาษาองกฤษยงมพฒนาการทไมคงทอยางตอเนอง วชาทมแนวโนมพฒนาขนมเฉพาะภาษาไทย

การประเมนผลสมฤทธการเรยนในปการศกษา 2547 ชน ป.6 มคาเฉลยเพมขนจากปการศกษา 2546 ในวชาคณตศาสตร แตลดลงในวชาภาษาไทย วทยาศาสตรและภาษาองกฤษ สวนชน ม.3 มคาเฉลยลดลงในทกวชา 50

สำหรบนกเรยนชน ม.6 จากการประเมนความถนดทางการเรยนระดบชาตชวงปการศกษา 2544 - 2546 ใน 3 ดานคอ ความสามารถทางภาษา ความสามารถทางการคดคำนวณ ความสามารถเชงวเคราะห พบวา นกเรยนมการพฒนาดานความสามารถทางภาษาดขน สวนความสามารถทางดานการคดคำนวณและความสามารถเชงวเคราะหยงมพฒนาการทไมคงทอยางตอเนอง และผลสมฤทธทางการเรยนระดบชาตของนกเรยนชนม.6 ซงเรมทำการทดสอบในปการศกษา 2546 ใน 8 วชา พบวา คะแนนเฉลยทกวชามนอยกวารอยละ 50 แสดงวา นกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนยงไมเปนทนาพอใจ

การประเมนผลสมฤทธ การเร ยนนกเร ยนช น ม.6 ในปการศกษา 2547มคาเฉลยเพมขนเลกนอยจากปการศกษา 2546 ในวชาภาษาไทย สงคมศกษา ฟสกส และคณตศาสตร แตลดลงในวชาภาษาองกฤษ วทยาศาสตร กายภาพ ชวภาพ และ เคม 51

50 สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. รายงานการประเมนผลสมฤทธนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานปการศกษา พ.ศ. 2547, ใน สยามรฐ 30 มถนายน 2548.

51 เลมเดยวกน


ผลการประเมนภายนอกของสถานศกษา 7,273 แหง โดยสำนกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) พบวา การปฏรปการศกษายงเหนผลการพฒนาทางวชาการ เชน ความสามารถในการคด วเคราะห ความรและทกษะทจำเปนตามหลกสตร ในระดบตำ (รอยละ 18 - 25) แตเหนผลชดในดานอน ๆ ไดแกดานสขนสย สขภาพกาย และสขภาพจต มพฒนาการในทางทดขน ในดานคณธรรมจรยธรรม และคานยมท พงประสงค ดานสนทรยภาพและลกษณะนสยดานศลปะ ดนตรและกฬา ดานทกษะใน การทำงาน รกการทำงาน สามารถทำงานรวมกบผอ นไดและมเจตคตทดตออาชพสจรต

4) การปฏรปหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน การวดและการประเมนผล4.1) หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดดำเนนการจดทำหลกสตรการศกษา

ขนพนฐานพทธศกราช 2544 เปนหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานตอเนอง 12 ปตงแตระดบประถมศกษาถงมธยมศกษาตอนปลาย แบงออกเปน 4 ชวงชน ชวงชนละ 3 ปแตละชวงชนจดใหมสาระการเรยนร 8 กลมสาระ (กลมวชาภาษาไทย กลมวชาคณตศาสตรกลมวชาวทยาศาสตร กลมวชาสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม กลมวชาสขศกษาและพลศกษา กลมวชาศลปะ กลมวชาการงานอาชพและเทคโนโลย และกลมวชาภาษาตางประเทศ) และกจกรรมพฒนาผเรยนอยางตอเนอง

ผลจากการตดตามประเมนการใชหลกสตรพบวา ยงมปญหาในการนำไปปฏบตอยมาก เนองจากสวนกลางเปนผกำหนดมาตรฐานการเรยนร โดยจำแนกมาตรฐานการเรยนรเปนชวงชนของหลกสตรและใหสถานศกษาแตละแหงไปจดทำหลกสตรในรายละเอยดกนเอง การกำหนดมาตรฐานดงกลาวมความซำซอน ไมเปนรปธรรมเขาใจยาก ครอาจารยในสถานศกษาขนาดเลก ขนาดกลาง ขาดความรความสามารถทจะทำหลกสตรใหอยในมาตรฐานใกลเคยงกน หลายแหงใชวธคดลอกจากสถานศกษาอนหรอจากสำนกพมพ ตำราของเอกชน

ผลการประเมนภายนอกของ สมศ. พบวา สถานศกษาทไดจดใหมหลกสตรทเหมาะสมกบผเรยนและทองถน มสอการเรยนการสอนทเออตอการเรยนรมรอยละ 50ของสถานศกษาทงหมด


4.2) การจดการเรยนการสอนพ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 24 กำหนดใหจดเนอหาสาระ

และกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนด มการฝกทกษะ กระบวนการคดการจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตความรมาใชปองกนและแกไขปญหาจดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบต ใหทำได คดเปนรกการอานและเกดการใฝรอยางตอเนอง ผสมผสานสาระความรดานตาง ๆ อยางไดสดสวนสมดลกน ปลกฝงคณธรรม คานยมทดงามและคณลกษณะอนพงประสงคไวในทกวชาจดบรรยากาศ สภาพแวดลอม สอการเรยน และอำนวยความสะดวกเพอใหผ เรยนเกดการเรยนร และมความรอบร รวมทงสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร และจดการเรยนรใหเกดขนไดทกเวลา ทกสถานท ประสานความรวมมอกบบดามารดา ผปกครอง และบคคลในชมชนทกฝายเพอรวมกนพฒนาผเรยนตามศกยภาพ

จากผลการประเมนภายนอกสถานศกษา โดยสำนกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) พบวา สถานศกษาทครมความสามารถในการจดการเรยนการสอนอยางมประสทธภาพและเนนผเรยนเปนสำคญ มรอยละ 50.2 (มาตรฐานดานคร มาตรฐาน 22) และสถานศกษาจดกจกรรมและการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนสำคญ รอยละ 53.8 (มาตรฐานดานผบรหาร/สถานศกษา มาตรฐาน 18)

จากการตดตามการปฏรปการเรยนรของสถานศกษา 80 แหง พบวา มครอาจารยบางสวนทสอนใหผเรยนสนกและมความสขในการเรยน เชน เลนเกมส ใชวาดรปและใหเดกมสวนรวม ใชวธการสอนทหลากหลาย เชน บรรยาย ใหปฏบตจรง สอนนอกสถานท สอนแบบโครงงาน สอนเนนวฒนธรรมไทย จดสภาพบรรยากาศของสถานศกษาใหเอ อตอการเรยนร เชน สถานทสะอาด รมร น มสวนพฤกษศาสตร หองสมดหองทำกจกรรม หองพยาบาล ฯลฯ มการใชแหลงเรยนรในชมชนมากขน และวธเรยนของนกเรยนมการเปลยนแปลงเปนลงมอปฏบตมากขน

แตกยงมปญหาวา ครจำนวนมากมความเขาใจคลาดเคลอนเกยวกบกระบวนการเรยนการสอน ไมมนใจในการนำไปปฏบต ครสวนหนงทำวจยไมเปน ไมสามารถใชกระบวนการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนการสอนได สอการเรยนยงไมมการเปลยนแปลงมากนก นอกจากนยงมครสวนหนงทสบสนไมมนใจในการจดการเรยนการสอนหลากหลายรปแบบ มปญหาครไมครบชน ครสอนวชาไมตรงวฒ เพราะปญหาขาดแคลนครในบางสาขา


ในสวนของการพฒนาและจดตงแหลงเรยนร พบวา แหลงเรยนรมหลากหลายรปแบบ และมจำนวนมากพอสมควร แตยงไมทนสมย ไมมการดำเนนงานอยางตอเนองและมประสทธภาพ ผเขาไปใชประโยชนมไมมากนก มการจดตงอทยานการเรยนรหรอหองสมดมชวตททนสมย แตมอยแคแหงเดยวในกรงเทพ จงใหบรการไดจำกด การจดตงสถาบนวทยาการการเรยนร (สวร.) เพอวจยและเผยแพรการเรยนรทเขากบการทำงานของสมอง (Brain Based Learning) กยงทำงานในวงจำกด ทง ๆ ทเปนความรใหมทสำคญทนาจะระดมกำลงวจยและเผยแพรกนใหกวางขวางมากกวาททำอย

การดำเนนงานเก ยวกบการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการส อสารเพ อการเรยนร มการพฒนาระบบเครอขายการศกษา สอการเรยนรหลายรปแบบ และมการพฒนาบคลากรใหสามารถผลตและใชเทคโนโลยได รวมทงมการจดสรรเครองคอมพวเตอรใหสถานศกษาภาครฐเพมขน แตนกเรยนในระดบประถมศกษายงไดรบการพฒนานอยกวานกเรยน/นกศกษาในระดบมธยมศกษาและอดมศกษา เครองคอมพวเตอรมกเปนรนเกาทมประสทธภาพตำ สดสวนเครองตอนกเรยนไมเพยงพอ

4.3 ) การวดและประเมนผเรยนแนวใหมพ.ร.บ. การศกษาแหงชาตฯ มาตรา 26 กำหนดใหมการกระจายอำนาจให

สถานศกษาเปนผจดการประเมนผเรยนไดเอง โดยใหประเมนแบบใหม พจารณาจากพฒนาการของผ เร ยน ความประพฤต พฤตกรรมการเรยน การรวมกจกรรมและการทดสอบความรควบคไปในกระบวนการเรยนการสอนตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษาและรปแบบการศกษา

ผลการตดตาม พบวา การวดและประเมนผลผเรยนของสถานศกษา ยงไมเหนผลการเปลยนแปลงทชดเจน เนองจากครยงเคยชนกบการวดและประเมนผลแบบเกาทเนนการสอบ ยงไมเขาใจปรชญาการเรยนรแบบใหม และยงไมมวธการวดและเกณฑการประเมนแบบใหม ไมมการฝกอบรมครใหเขาใจ มแตคำสง คำชแนะใหครตองจดทำเอกสารหลกฐานการประเมนหลากหลายแบบ เชน แบบฟอรมทสวนกลางกำหนด 3 แบบ (ปพ.1 - ปพ.3)และแบบ ปพ. อน ๆ ทสถานศกษาตองจดทำเพอใชพฒนาการเรยนรของนกเรยนในระหวางทอยในโรงเรยน ทำใหครและผเกยวของไดแตพยายามทำตาม โดยไมเขาใจอยางแทจรงกลายเปนการเพมภาระงานมากกวาทจะนำไปสการปฏรปดานการวดและประเมนผลผเรยนใหเปนแบบใหม


ปญหาทสำคญคอ ระบบการศกษาแบบแพคดออกเพอแยงชงกนสอบเขามหาวทยาลยปดของรฐ ยงใชการประเมนแบบเกา ดงนนถงจะมการเปลยนวธการสอบคดเลอกเขามหาวทยาลยปดของรฐจากการสอบเอนทรานซเปนแอดมชชน กยงคงเปนการสอบคดเลอกทเนนการวดความจำ และมกจะออกขอสอบโดยอาจารยมหาวทยาลยททำใหยากเกนหลกสตรชนมธยมศกษา ทำใหนกเรยนตองพงการกวดวชาอยนนเอง แมจะมการเพมคะแนนทสอบไดโดยเฉลยในชนเรยนมธยมศกษาตอนปลาย 3 ป มาเปนตวพจารณาดวยแตการทการสอบเขามหาวทยาลยปดของรฐมการแขงขนสอบเขาสงมาก และนกเรยนคดวาการสอบเขามหาวทยาลยเปนโอกาสครงเดยวในชวต กทำใหนกเรยนตองมงทำคะแนนใหด สภาพเชนนทำใหนกเรยนสวนหนงตองหาทางกวดวชาตอนเรยนชนมธยมปลายทง3 ป

การตองแยงกนสอบเขามหาวทยาลยปดของรฐจงขดแยงกบแนวคดการปฏรปการเรยนรทจะสอนใหคนคดวเคราะหเปน ทำกจกรรม มความสขในการเรยนดงนนถาไมมการปฏรปการศกษาทงระบบ ทงนกเรยน ผปกครอง และครบางสวนจะตองการใหนกเรยนของตนสอบแขงขนเขามหาวทยาลยปดของรฐซงทงมชอเสยง ทงเกบคาเลาเรยนตำ เนองจากรฐอดหนนมากกวาทจะตองการใหนกเรยนคดวเคราะหเปน มความสขและจตสำนกเพอสวนรวม (อานแนวทางการแกไขในบทท 4)

4.4) การผลตและพฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษามโครงการเพอพฒนาและสงเสรมคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา

จำนวนหนง เชน โครงการผลตครแนวใหมหลกสตร 5 ป ซงเรมทำไดเพยงรนเดยวกถกชะลอโครงการ โครงการสงเสรมการผลตครทมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร โครงการพฒนาคณภาพคณาจารยในมหาวทยาลยราชภฎ โครงการเหลานนอกจากจะเปนโครงการยอย ๆ แบบตางคนตางทำแลว ผลการดำเนนการของโครงการเหลานในเชงผลผลตและผลลพธกยงไมปรากฏเปนรปธรรมทชดเจน และยงไมมการสงคายนาอยางวพากษวจารณและมองไปขางหนา เพอปฏรปทงระบบอยางขนานใหญ


3.4 ประเมนผลดานการจดสรรและใชจายงบประมาณการศกษา 52

ในป พ.ศ. 2545 ลกษณะการจดสรรเงนงบประมาณดานการศกษาในระดบประถมศกษาใหกบจงหวดตาง ๆ มลกษณะทสรางความเปนธรรม (คอ จงหวดทมรายไดตอประชากรตำไดรบการจดสรรคาใชจายการศกษาตอหว) ในขณะทการจดสรรสำหรบมธยมศกษาและระดบทสงกวาเออผลประโยชนใหกบจงหวดทมศกยภาพในการหาเงนมากกวา สาเหตททำใหเกดผลการจดสรรในลกษณะดงกลาว สวนหนงนาจะมสาเหตของสดสวนจำนวนครตอนกเรยนเฉลยของแตละจงหวดยงแตกตางกน สถาบนการศกษาระดบมธยมศกษาข นไปในจงหวดท เจรญทางเศรษฐกจมากกวา จะดงดด คร อาจารยนกเรยนนกศกษาไดมากกวา การทโรงเรยนเหลานไดรบการจดสรรงบประมาณมากกวาจงหวดทจนกวา กยงทำใหโรงเรยนพฒนาคณภาพไดแตกตางกนมากขน

ในป พ.ศ. 2547 เรมมการจดสรรเงนงบประมาณใหเขตพนทการศกษา ซงแบงออกเปน 175 เขต หลกเกณฑทใชจดสรรยงองกบจำนวนนกเรยนเปนสำคญ โดยมการจดสรรเพมเตมใหกบโรงเรยนทมความจำเปนเพมเตม อาท อยในทหางไกล เปนเกาะ มเดกยากจน เปนตน การจดสรรเงนงบประมาณสำหรบการศกษาขนพนฐาน ภายใตกรอบอตราเงนอดหนนรายหวท ใชในปงบประมาณ 2547 - 2548 โดยรวมพอช ไดวาลกษณะการจดสรรทรพยากรมความเปนธรรมเพมขนกวาเดม แตสำหรบการศกษาขนอดมศกษา การจดสรรงบประมาณยงเออประโยชนครวเรอนทมฐานะดในเขตเมอง (ซงมโอกาสสอบเขามหาวทยาลยปดของรฐไดสงกวา) มากกวาครวเรอนฐานะยากจนในชนบท

การกระจายการศกษาทมคณภาพ ยงกระจายไดไมเปนธรรมโรงเรยนของรฐในชนบทและโรงเรยนขององคกรปกครองสวนทองถน ในชมชนแออด

จดการศกษาไดคณภาพโดยเฉลยตำกวาโรงเรยนในเมองใหญ และโรงเรยนของรฐโดยเฉลยกยงไมสามารถจดการศกษาทมคณภาพไดเทากบโรงเรยนเอกชนระดบด ความไมเสมอภาคดงกลาว มกมสาเหตมาจากทงความแตกตางเรองรายไดหรอทรพยากรของแตละทองถนความแตกตางในดานความตองการ คานยมทสนใจและการใหการสนบสนนดานการศกษาซงมกมมากในเขตเมอง เขตอตสาหกรรม หรอบางทองถนมากกวาในเขตชนบททวไป

52 ขอมลในหวขอน สวนใหญไดจาก ชยยทธ ปญญสวสดสทธ, "ผลการปฏรปการศกษา ดานระบบทรพยากรและการเงนเพอการศกษาประสทธภาพ ความเสมอภาค และความเปนธรรม" ในเอกสารการสมมนาทางวชาการ ประจำป 2548ของคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เรอง การปฏรปสงคมเศรษฐกจไทยหลงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540ความกาวหนาและความลมเหลว, 14 - 15 มถนายน 2548.


ภาครฐพยายามปรบปรงการจดสรรงบประมาณตามจำนวนนกเรยน ไมรวมงบบคลากรและงบลงทนซงจดสรรโดยมหลกเกณฑตางหาก แตการจดสรรงบประมาณตามจำนวนนกเรยนน รฐจดสรรใหในจำนวนทเทากน โดยมไดคำนงทมาของความเหลอมลำมากนก แมจะมการจดสรรงบเพมเตมใหกบโรงเรยนทหางไกล มเดกดอยโอกาสหรอพการเรยนรวมบางตงแตปลายปการศกษา 2545 แตกยงไมมการรวบรวมขอมลและการประเมนประสทธผลของการใชจายเงนในลกษณะดงกลาว วาสามารถสรางความเสมอภาคทางการศกษาไดมากนอยเพยงไร

เม อพจารณาจากผลสมฤทธ ทางการเรยนของนกเรยน ในช นประถมศกษาและมธยมศกษา ในปการศกษา 2545 พบวา นกเรยนประถมศกษาในภาคใต มคะแนนเฉลยตำสด ขณะทนกเรยนระดบมธยมศกษาในภาคอสาน ไดคะแนนเฉลยตำทสด ดงนนจงพอคาดการณไดวา ยงมความไมเสมอภาคทางการศกษาอย ผลสอบในปการศกษา2545 และ 2546 มลกษณะคลายกนคอ นกเรยนไทยชนประถม 6 ม.3 ม.6 สอบไดคะแนนตำกวารอยละ 50 ทกวชาทสอบ ยกเวนภาษาไทยชน ป.3 และ ม.3

คณภาพการศกษาเม อพจารณาจากผลสมฤทธ ทางการเร ยนของนกเรยนตงแตหลงปฏรปการศกษาถงปจจบน ไมไดเปลยนแปลงไปมากนก การทคณภาพการศกษายงไมกระเตองดขน ในขณะทรฐไดใชจายเพม เปนเรองทนาจะตองมการวจยคนหาสาเหต ททำใหคณภาพยงดอย รวมทงสาเหตททำใหเกดของความแตกตางดานคณภาพระหวางโรงเรยน นอกเหนอจากการไดรบงบประมาณแตกตางกน คณภาพเฉลยของนกเรยนบางโรงเรยนทตำลง อาจมสาเหตหลายอยางประกอบกน เชน มาจากการมสดสวนของเดกทยากจนหรอดอยโอกาส (เชน เดกชาวเขาเดกครอบครวแรงงานอพยพ) เพมขน สวนคณภาพการศกษาทดข นโดยเฉลยของโรงเรยนในเมอง อาจจะมาจากการเตรยมความพรอมของเดกในระดบปฐมวยมากกวาการทพอแมเปนคนทมระดบการศกษาเฉลยสงขน หรอการทโรงเรยนมครพอเพยงมอปกรณการเรยนการสอนทพรอมมากกวาโรงเรยนในชนบท

ความแตกตางเรองคณภาพ เกดขนไดทงในโรงเรยนทอยในจงหวดและสงกดเดยวกน ทงทไมไดมความแตกตางในดานงบประมาณมากนก ดงนน จงอาจเกดจากประสทธภาพจดการศกษาในระดบโรงเรยนทแตกตางกนดวย


การจดสรรและการใชงบประมาณ ยงไมเปนธรรมและไมมประสทธภาพเทาทควร

สดสวนของเงนงบประมาณดานการศกษาในระดบขนพนฐาน สวนใหญถกจายไปในรปของเงนเดอนคาจางของคร ในป พ.ศ. 2545 สดสวนของเงนเดอนครตองบดำเนนการสำหรบการศกษากอนประถมศกษาและประถมศกษา และมธยมศกษาคดเปนรอยละ 77.7 และ 57.1 ตามลำดบ และมงบใชจายในเรองของการพฒนาการเรยนร เชนหนงสอ วสดการเรยนการสอนไดนอย และยงมปญหาวา โรงเรยนไมไดเปนผกำหนดการใชทรพยากรของโรงเรยน แตสวนกลางเปนผกำหนดและจดหาให ทำใหการใชจายมลกษณะซำซอน ไมตรงกบความตองการของโรงเรยน มวสดบางอยางเกนความจำเปนบางอยางขาดแคลน

นอกจากน นวธ การประมาณของระบบราชการท งหมดท ต องกำหนดใหใชงบประมาณไดหมดในปตอป กกอใหเกดความไมมประสทธภาพในแงการใชจาย หรอคงอตราทรพยากร ทมไวโดยไมจำเปน

การทมการใชงบสำหรบเงนเดอนในการศกษาระดบขนพนฐานเปนสดสวนสงเพราะตามสถตมการจางครจำนวนมาก สดสวนครตอนกเรยนอยทคร 1 คน ตอนกเรยน19 - 21 คน สวนระดบมธยมปลายสายอาชพ มครนอยกวา คอ คร 1 คน ตอ นกเรยน 31คน (ดตารางท 20)

ตารางท 20 สดสวนครตอนกเรยน ปการศกษา 2540 - 2546

ทมา : สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2541)สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา* 2544 - 2548 สถตไมมการเปลยนแปลง

ระดบการศกษา/ปการศกษา

ประถมศกษามธยมศกษาตอนตนมธยมศกษาตอนปลาย สายสามญศกษา สายอาชพ

2544 - 48 *2540

1 : 191 : 221 : 22

1 : 25

1 : 201 : 191 : 211 : 211 : 31


ถาสดสวนครตอนกเรยนในทกโรงเรยนเปนไปตามสถตถวเฉลยขางตน นกเรยนนาจะไดรบการดแลทดกวาน แตความจรงกคอ มการกระจายครใหสถาบนการศกษาในภมภาคแตกตางกนมาก รวมทงมครทถกยมมาชวยราชการ ครททำงานบรหารโดยไมไดสอนหรอสอนเพยงบางสวนอยจำนวนมาก 53 ทำใหโรงเรยนมปญหาการขาดแคลนครอยโดยทวไป มทงปญหาชนเรยนใหญ ปญหามครไมครบหอง ไมครบวชา โดยเฉพาะโรงเรยนประถมศกษาขนาดเลก ซงมถงรอยละ 40 ของโรงเรยนประถมศกษาทงหมดมปญหาวา มครจำนวนนอย เชน 2 - 3 คน แตจำนวนชนเรยนมาก เชน 6 ชน (ป.1 - ป.6)แมจำนวนนกเรยนทงโรงเรยนจะไมมาก แตการทนกเรยนกระจายอยตามลำดบชนแตกตางกน ทำใหมครสอนไมครบทกชนวชา ตองใชวธสอน 2 ชนเรยนพรอมกนไปและใหการบานนกเรยนทำ

ในกรงเทพมหานคร โรงเรยนใหญ ๆ มนกเรยนมาก เนองจากคนนยมสงลกไปเขาโรงเรยนมชอเสยง ทำใหโรงเรยนเหลานมกขยายหองเรยน ขยายจำนวนนกเรยนในหองโรงเรยนมธยมศกษาโดยทวไปขาดแคลนครในสาขาคณตศาสตร วทยาศาสตร และภาษาองกฤษ ถาเทยบระหวางภมภาคแลว ตางจงหวดโดยเฉพาะภาคอสาน ขาดแคลนครมากกวาทอน เนองจากมสดสวนนกเรยนตอครและนกเรยนตอหองมากทสด

เพอใหเหนปญหานชดเจนขน ขอใหดตารางท 21 แสดงสดสวนนกเรยนตอครจำนวนนกเรยนตอหอง และภาระสอนของคร (หองเรยนตอคร 1 คน) ในปการศกษา พ.ศ.2545 ประกอบการพจารณา

53 เชน ครในระดบการศกษาขนพนฐานทถกยมตวไปชวยราชการในป 2544 ม 10,475 คน และมผบรหารในป 2545 จำนวน45,523 คน เทยบกบครผสอน 396,507 คน อางไวใน ชนตา รกษพลเมอง, จรญศร มาดลกโกวท และคณะสภาวะการขาดแคลนครในระดบการศกษาขนพนฐานของประเทศไทย สกศ. 2547.


ตารางท 21 สดสวนนกเรยนตอคร จำนวนนกเรยนตอหอง และหองเรยนตอคร 1 คนในปการศกษา 2545

ภาค

26.5318.6820.1419.3319.4619.63

กรงเทพมหานครภาคเหนอภาคอสานภาคกลางภาคใตรวมทงประเทศ

ประถมศกษา สงกดสปช.

27.9517.8719.7719.8221.4219.64

1.041.231.161.121.031.15

นกเรยนตอคร นกเรยนตอหองเรยน หองเรยนตอคร

ภาคมธยมศกษา สงกดสปช.

นกเรยนตอคร นกเรยนตอหองเรยน หองเรยนตอครกรงเทพมหานครภาคเหนอภาคอสานภาคกลางภาคใตรวมทงประเทศ

22.6826.6631.3626.1123.4627.86

41.4742.3443.6142.7342.5042.91

0.560.650.740.630.57

0.67

ทมา : ฐานขอมลสารสนเทศ กระทรวงศกษาธการ.

การรบผดชอบคาใชจายการศกษาโดยภาครฐและผเรยน 54

การวเคราะหขอมลการจดสรรงบประมาณการศกษาคดเปนรายหว พบวา ในปการศกษา 2546 รฐรบผดชอบคาใชจายของผ เร ยนในระดบประถมศกษาตอคนประมาณ 1 หมนบาท ระดบมธยมศกษาตอนตนประมาณ 1.1 หมนบาท ระดบมธยมศกษาตอนปลายประมาณ 1.2 หมนบาท ระดบอาชวศกษาประมาณ 1.4 หมนบาท สำหรบระดบอดมศกษามคาใชจายทตางกนในแตละสาขาวชา โดยคาใชจายตอหวระดบปการศกษาปรญญาตรมหาวทยาลยจำกดรบอยระหวาง 21,000 - 440,000 บาท

54 สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชย. เลมเดม, 2548.


เมอวเคราะหคาใชจายสวนทผเรยนตองรบผดชอบเอง พบวา ผเรยนในระดบการศกษาขนพนฐานรบผดชอบคาใชจายประมาณ 10% - 16% ของคาใชจายในการศกษาทงหมด (10% สำหรบประถมศกษา 16% สำหรบมธยมศกษาและอาชวศกษา) สวนผเรยนในระดบอดมศกษารบผดชอบเองประมาณ 5% - 34% แลวแตสาขาวชา ซงแสดงใหเหนวาในบางสาขาวชา รฐใหเงนอดหนนทางการศกษาตอหว แตสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาของรฐสงกวาการศกษาขนพนฐาน สวนการใหเงนอดหนนแกการศกษาเอกชนขนพนฐานนนกคอนขางตำมาก

งานวจยของ อมรวชช นาครทรรพ (2547) เรอง สภาพปญหาคาใชจายของสถานศกษาและผปกครองภายหลงมการจดสรรเงนอดหนนรายหวจากรฐบาลพบวา สถานศกษาประสบปญหาเกยวกบความไมเพยงพอของงบประมาณ สถานศกษาและกรรมการสถานศกษาสวนใหญเหนตรงกนวา คาใชจายตอหวทไดรบนอยกวางบประมาณดำเนนการทเคยไดรบหรอทเคยใชอย โดยไมมความแตกตางระหวางโรงเรยนของรฐ -เอกชน โรงเรยนในเขตกรงเทพมหานคร ปรมณฑล หรอตางจงหวด หรอระหวางขนาดโรงเรยนขนาดใหญ กลาง และเลก นอกจากนยงพบวา โรงเรยนขนาดใหญในเขตเมองมแนวโนมประสบปญหามากกวา สวนโรงเรยนขนาดกลาง หรอขนาดเลก ในเขตตางจงหวดหรอนอกเขตเทศบาลมแนวโนมจะประสบปญหาในระยะยาว เนองจากขดความสามารถในการระดมทนจากผปกครองหรอชมชน และเงนอดหนนทไดรบไมเพยงพอตอการลงทนเพอพฒนาความพรอมใหทดเทยมโรงเรยนในเขตเมอง

สวนคาใชจายทพอแมผปกครองตองรบภาระมจำนวนสงกวาเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรใหสถานศกษา เนองจากสถานศกษามกเรยกเกบเงนเพมเพอเปนคาใชจายเกยวกบการสอนเสรมหรอการจดกจกรรมพเศษ ผวจยไดสรปวา ภาระคาใชจายในการดำเนนงานในการจดการศกษาขนพนฐานสวนใหญ ทางสถานศกษายงตองพงผปกครองมากกวารฐบาล นอกจากนสถานศกษายงจำเปนตองมการระดมเงนบรจาคในรปของการใหโควตาแกผมอปการคณเพอนำเงนมาใชในการจดการศกษาซงไมเพยงพอ และมการใชจายเงนทยงไมเกยวของกบการเรยนรของผเรยนเทาทควร ผวจยไดตงขอสงเกตเกยวกบการกำหนดเกณฑการจดสรรเงนอดหนนรายหวแกโรงเรยน ควรมการจำแนกตามขนาดทตง และสภาพปญหาของสถานศกษา เพอใหการจดสรรงบประมาณมโอกาสสรางความเทาเทยมกนดานคณภาพในระยะยาว 55

55 อมรวชช นาครทรรพ สภาพปญหาคาใชจายของสถานศกษาและผปกครองภายหลงมการจดสรรเงนอดหนนรายหวจากรฐบาล, 2547.


ตารางท 22 การรบภาระคาใชจายเพ อการศกษาของผเรยนในสถานศกษาของรฐจำแนกตามระดบการศกษา ปการศกษา 2546

ทมา : * คำนวณจากขอมลคาใชจายจรงของหนวยงานทจดการศกษาโดยกรมบญชกลาง ป พ.ศ. 2544 แลวปรบอตราเงนเฟอเปนป พ.ศ. 2546

** คาใชจายตอหวตอป พ.ศ. 2542 จากรายงานการศกษาคาใชจายตอหนวยโดยศนยนวตกรรมนโยบาย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ปรบดวยอตราเงนเฟอเปนป พ.ศ. 2546 - คาธรรมเนยมการเรยนป พ.ศ. 2543ปรบดวยอตราเงนเฟอเปนป พ.ศ. 2546

*** การจดการเงนอดหนนสำหรบเดกพการระดบประถมศกษาจะจดสรรให 30% ของนกเรยนประถมศกษา และ 20%ของนกเรยนมธยมศกษา

หมายเหต : อตราเงนเฟอป พ.ศ. 2543 - 2546 เทากบรอยละ 1.6, 1.6, 0.9 และ 1.4 ตามลำดบ


ประถมศกษา*

มธยมศกษาตอนตน*

มธยมศกษาตอนปลาย(สามญศกษา)*

มธยมศกษาตอนปลาย(อาชวศกษา)*อดมศกษาปรญญาตร(ม.จำกดรบ)**- จฬาลงกรณมหาวทยาลย - เกษตรศาสตร - เชยงใหม -ขอนแกน -ทกษณ -ม.ศลปากร -ม.บรพา -ม.นเรศวร - ม.มหาสารคาม

ตนทนคาใชจายตอคนตอป (บาท)

10,478

11,192

12,014

14,025

21,360 - 441,170

69,890 - 441,17057,460 - 140,43040,520 - 289,01053,120 - 258,270

62,210 - 88,25057,170 - 263,94035,420 - 161,04021,360 - 90,470

53,870 - 155,120

เงนอดหนนรายหวทจดสรรใหแกโรงเรยน

คาธรรมเนยมการเรยน (บาท)

อตราการรบภาระของผเรยน

(รอยละ)-

10.48

16.23

16.11

5.6 - 33.9

5.7 - 25.317.4 - 23.35.7 - 12.85.6 - 25.2

13.3 - 15.07.6 - 30.5

14.8 - 25.219.7 - 33.913.9 - 20.5

-

1,173

1,950

2,260

5,170 - 24.950

17.670 - 24,95013,360 - 24,5005,170 - 16,380

13,410 - 14,5409,350 - 11,700

17,460 - 20,2108,910 - 23,7707,240 - 17,810

11,020 - 21,620

- เดกปกต 1,100 บาท/คน/ป- Top - Up ผพการเรยนรวม 300 คน- Top - Up ผดอยโอกาส 460 บาท- เดกปกต 1,800 บาท/คน/ป- Top - Up ผพการเรยนรวม (ประจำ

10,600 บาท ไป - กลบ 2,400 บาท)- Top - Up ผดอยโอกาส 2,500 บาท- เดกปกต 2,700 บาท/และในปพ.ศ. 2546 รฐจดสรรเงนสลากแกเดกพการในโรงเรยนแกนนำจดการเรยนรวม 11,260 บาท/คน/ป

- เดกออตสตก 80,000 บาท/คน/ป- เดกหหนวก 10,220 บาท/คน/ป


3.5 การมสวนรวมในการจดการศกษาของทองถน ภาคเอกชน บคคลและครอบครว

1) การมสวนรวมในการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน(อปท.)

มการออกหลกเกณฑการประเมนความพรอมเพอรบโอนโรงเรยน แตยงไมมการโอนโรงเรยนไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

ในป พ.ศ. 2545 - 2546 องคกรปกครองสวนทองถนรบผดชอบในการจดการศกษาประมาณรอยละ 8 - 10 โดยสวนใหญประมาณรอยละ 19 - 30 จดการศกษาระดบกอนประถมศกษา และในระดบประถมศกษามประมาณรอยละ 9

สดสวนของงบประมาณของประเทศเพอการจดการศกษาของ อปท. มประมาณ 3%ซงไมคอยแตกตางจากกอนปฏรปการศกษา

อปท. จดสรรงบประมาณของตนเองทจดเกบไดเพอการจดการศกษาอยระหวาง5% - 10% ซงคอนขางนอย

2) การมสวนรวมในการจดการศกษาของบคคลและครอบครวมการออกกฎกระทรวงวาดวยสทธการจดการศกษาขนพนฐานโดยครอบครว

ยงไมมการจดสรรเงนอดหนนทนการศกษาแกบคคล ครอบครวและการขออนญาตดำเนนงานยงยงยากเนองจากบคลากรทดแลเรองการศกษาพนฐานยงไมเขาใจเรองการจดโฮมสคล

กอนปฏรปมการจดการศกษาโดยครอบครวประมาณ 10 - 15 ครอบครว หลงการปฏรปมจำนวน 57 ครอบครว และมการประมาณการวา มแนวโนมเพมขนเปน 100ครอบครว ในป พ.ศ. 2547 - 2548

3) การมสวนรวมของภาคเอกชนการทภาครฐบาลเตบโตและมอำนาจรวมศนยมากเกนไป ทำใหมการระดม

ทรพยากรจากภาคเอกชนมาใชประโยชนเพอการศกษานอยมาก สถาบนการศกษาเอกชนของไทยมสดสวนในการรบนกเรยนขนพนฐานราวรอยละ 15 ของนกเรยนทงหมด(ปการศกษา 2546) ซงเปนสดสวนทตำเมอเทยบกบประเทศญปน สงคโปร ฟลปปนสเกาหลใต และอนโดนเซย ซงมสดสวนอยระหวางรอยละ 16 - 44% 56

56 World Bank Report No.18417 - Th. Thailand Education Achievements, Issues and Polices September 21, 1998.


รฐบาลไทยนอกจากจะใชงบประมาณสนบสนนสถาบนการศกษาเอกชนขนพนฐานเปนสดสวนทตำมาก (2% ของงบประมาณการศกษาทงหมด) แลว สถานศกษารฐยงเปนคแขงในแงของการเกบคาเลาเรยนตำกวาสถาบนการศกษาเอกชน เพราะใชงบประมาณรฐอดหนนราว 84 - 95% ของงบคาใชจายการศกษาตอหวของผเรยน ทำใหสถาบนการศกษาเอกชนของไทยเจรญเตบโตชา และการจดการศกษาไทยถกครอบงำโดยรฐ ขาดความหลากหลายและขาดการแขงขนทสรางสรรค

ตารางท 23 รอยละของนกเรยน นกศกษา การศกษาในระบบโรงเรยนของเอกชนเมอเทยบกบรฐ ปการศกษา 2542, 2546 และ 2547จำแนกตามระดบการศกษา

ทมา : คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, สำนกงาน. สถตการศกษาแหงชาต ปการศกษา 2539 - 2547

ปการศกษาระดบการศกษา

การศกษาขนพนฐานกอนประถมศกษาประถมศกษามธยมศกษาตอนตนมธยมศกษาตอนปลาย

- ประเภทสามญศกษา- ประเภทอาชวศกษา

การศกษาอดมศกษาตำกวาปรญญาตรปรญญาตรประกาศนยบตรปรญญาโทปรญญาเอก

รวมทงหมด

2546รฐ

2542

86.6481.6386.6493.9384.7295.7068.1689.77

10085.52

10089.3897.0689.99

เอกชน2547

เอกชน เอกชนรฐ รฐ

13.3618.3713.366.06

15.284.30

31.8310.22

014.47

010.612.94

13.01

84.9279.0184.7191.8484.7493.5768.9181.8678.8582.6699.4

90.4798.7284.45

15.0820.9915.998.16

15.266.43

31.0918.1421.1517.34

0.69.531.28

15.55

83.8579.6484.1889.3580.2190.9861.9481.41

10079.9690.7690.3397.6083.64

16.1520.3615.8210.6519.799.02

38.0618.59

020.049.249.672.40

16.36


ในดานคณภาพการศกษา จากการประเมนผลคณภาพการศกษาระดบประเทศปการศกษา 2546 โดยกรมวชาการ วชาภาษาไทย คณตศาสตร และภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ประถมศกษาปท 6 และมธยมศกษาปท 3และความถนดทางการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 พบวา คะแนนเฉลยของนกเรยนโรงเรยนเอกชนสงกวาโรงเรยนของรฐในทกวชา ทกระดบการศกษา

สวนผลการประเมนการมสวนรวมในการจดการศกษาขนพนฐานของโรงเรยนเอกชน ของสำนกงานเลขาธการสภาการศกษา พบวา คณลกษณะทพงประสงคของผเรยนในโรงเรยนเอกชนตามมาตรฐานการศกษา มบางมาตรฐานทอยในระดบพอใชบางมาตรฐานอยในระดบด และไมแตกตางจากรฐ

การวเคราะหประสทธผลในการจดการศกษาพบวาในปการศกษา 2545โรงเรยนเอกชนชวยแบงเบาภาระดานงบประมาณรฐไดประมาณ 22,500 ลานบาท 57

3.6 ประเมนผลการปฏรปการเรยนรในระดบโรงเรยนและขอเสนอแนะ

มการวจยเชงปฏบตการเพอสงเสรมการปฏรปการเรยนร ในโรงเรยนนำรองบางโครงการทสะทอนใหเหนวา การเขาไปชวยสงเสรมครในโรงเรยนปฏรปการเรยนการสอนใหเปนแบบใหมนนทำใหเกดการเปลยนแปลงได ถาหากมผอำนวยการโรงเรยนและครในโรงเรยนจำนวนหนงทตนตวสนใจการปฏรปการศกษา มนกวชาการและทนสนบสนนจากภายนอกท ชวยสรางบรรยากาศการเรยนร และการพฒนาตนเองของครอาจารย 58 ประเดนคอ จะขยายโครงการแบบนไปทวประเทศและอยางตอเนองไดอยางไร

รายงานการประเมนการปฏรปการเรยนรระดบการศกษาขนพนฐานโดยสวมลวองวานช และนงลกษณ วรชชย 59 จากโรงเรยนกลมตวอยาง 80 โรงเรยน 5 ภาคภมศาสตร

57 สำนกประเมนผลการจดการศกษา สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา รายงานการตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษา ดานการบรหารและการจดการศกษาเมอสนสด ปการศกษา 2547.

58 เชน โครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพการเรยน ของนกวชาการจากสถาบนครศกษา ททำรวมกบโรงเรยน250 แหง ในชวงเดอนพฤศจกายน 2543 - มนาคม 2545 รายงานการศกษาเผยแพรงานวจยและระดมความคดเพอหาแนวทางขยายผลโครงการนำรอง ในโครงการโรงเรยนปฏรปเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน 10 - 11 มถนายน2545.

59 สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. รายงานการประเมนการปฏรปการเรยนรระดบการศกษาขนพนฐาน :พหกรณศกษา 2547.


ภาคละ 1 จงหวด ๆ ละ 16 โรงเรยน พบวา ผบรหาร คร และชมชน มการปรบเปลยนความเชอและมความตนตวในการใชการจดการกระบวนการเรยนรตามแนวใหมเพมขนสถานศกษามการนำแนวคดเกยวกบการปฏรปการศกษาสการปฏบต แตเมอวเคราะหแนวปฏบตพบวา ยงไมมหลกฐานหรอรายละเอยดทชดเจนเกยวกบความถกตองเหมาะสมของวธปฏบตทเกดขนจรง ขอมลจากการบอกเลาของผเขารวมการสนทนากลมสะทอนใหเหนวา ครอาจารยมความพยายามทจะปฏบตงานตามแนวปฏรปการศกษา โดยทยงไมคอยเขาใจวธการจดการศกษาตามแนวปฏรปการเรยนร จงเปนเรองทตองศกษาตดตามถงสาเหตทแทจรง

นอกจากน ผลการวจยยงพบวา โรงเรยนทมขนาดตางกนจะมระดบการปฏบตงานดานการปฏรปตางกน โดยโรงเรยนขนาดเลก โรงเรยนทหางไกลมการดำเนนงานตามแนวปฏรปการศกษานอยกวาโรงเรยนขนาดกลาง ขนาดใหญ และโรงเรยนทอยในชมชนทมสภาพเศรษฐกจด ขอมลนแสดงใหเหนโรงเรยนขนาดเลกและหางไกล มโอกาสในการเรยนรแนวคดเกยวกบการปฏรปนอยกวาโรงเรยนทอยในเมอง

ตารางท 24 จำนวนโรงเรยนและนกเรยนโรงเรยนขนาดเลก

ทมา : สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2547

ขนาดสถานศกษา

นกเรยน 1 - 20 คนนกเรยน 21 - 40 คนนกเรยน 41 - 60 คนนกเรยน 61 - 80 คนนกเรยน 81 - 100 คนนกเรยน 101 - 120 คน

รวม

จำนวนนกเรยนจำนวนสถานศกษา

253973

1,7662,5412,7972,547

10,877

3,54330,90089,390

177,821250,739277,651830,143


ขอคนพบจากการตรวจเยยมโรงเรยน การสนทนากลม และจากรายงานของนกวจยในพนท พบวา ผลการปฏรปการศกษาทำใหผเรยนมความสขในการเรยน รจกการทำงานกลม มความกลาแสดงออก กลาแสดงความคดเหน แตสมฤทธผลทางวชาการยงไมเหนผลชดเจน การเปล ยนแปลงทเกดข น คอ มการพานกเรยนออกนอกชมชนมากขนมการสำรวจแหลงเรยนรในชมชน และมการสรางแหลงเรยนรในโรงเรยนของตนเองชมชนเขามามสวนรวมในการพฒนาผเรยนมากขน หลายโรงเรยนประสบความสำเรจในการใชภมปญญาทองถน แตกมอกหลายโรงเรยนทศกยภาพของชมชนในการชวยพฒนาโรงเรยนยงไมสงพอ

การกระจายโอกาสทางการศกษามมากขน ผปกครองสงลกเรยนตอมากขนสำหรบดานการจดการศกษานน พบวา มการจดทำหลกสตรสถานศกษา แตยงไมเหนผลชดเจน เนองจากยงขาดความเขาใจ การใชแหลงเรยนรภมปญญาทองถนมมากขนกวาเดมสอการเรยนยงไมมการเปลยนแปลงมาก วธเรยนของนกเรยนมการเปลยนเปนลงมอปฏบตมากขน แตการวดและประเมนผลยงไมเหนผลการเปลยนแปลงทชดเจน ภารกจทนาจะตองใหความสำคญและพฒนาใหมากขนคอ ดานการประกนคณภาพ และการวจยในชนเรยนซงยงไมไดปฏบตเปนสวนหนงของการทำงานตามปกต

ปญหาและอปสรรคกระบวนการปฏรปการศกษาโครงการวจยเพอคนควาความรในเรองการปฏรปการศกษาและนำไปทดลองปฏบต

ทำไดเฉพาะโรงเรยนทไดรบการคดเลอกเขารวมโครงการฯ โดยยดหลกอาสาสมครหรอสมครใจจะเขารวมโครงการ ทำใหความรเกดขนในวงจำกด บคลากรครทไดรบการพฒนาในโรงเรยนนำรองโดยมพเลยงมงบประมาณสนบสนนถอวาเปนสวนนอยเมอเทยบกบจำนวนครทวประเทศ ดงนน แนวปฏบตเกยวกบการปฏรปแมจะมการศกษาวจยมาก แตกรบรในวงแคบ ความรความเขาใจของครเกยวกบการปฏรปจงยงคลาดเคลอน (misconception)เนองจากครไมไดรบการพฒนาอยางเปนระบบและทวถง

โรงเรยนทปฏรปสำเรจและคอนขางมความกาวหนาในการดำเนนงานสวนใหญเปนโรงเรยนทเคยเขารวมในโครงการนำรองตาง ๆ ทำใหไดรบการพฒนาจากนกวชาการพเลยงหรอนกวจยในพนท แตโรงเรยนเหลานบางโรงเรยนเทานน มศกยภาพทจะเปนพเลยงหรอสรางเครอขายกบโรงเรยนอนได สำหรบหนวยงานทมบทบาทในการชวยเหลอสนบสนนการดำเนนงานของโรงเรยนพบวา มความหลากหลาย แตสวนใหญครอาจารย


จะใหขอมลวาโรงเรยนพงพาตนเอง ใชวธการอบรมภายในกนเอง สงครอาจารยไปอบรม หรอดงาน ความชวยเหลอทไดรบจากหนวยงานตนสงกดระดบอำเภอจงหวด เขตการศกษา หรอกระทรวง ไมไดเปนไปอยางทวถง ครอาจารยไดรบความรหรอรบทราบความเคลอนไหวเกยวกบการปฏรปจากการเผยแพรของสอมวลชนมากกวาแหลงอน

ปญหาและอปสรรคในการปฏรปการศกษาอกประการหนง คอ โรงเรยนจำนวนไมนอยทขาดแคลนงบประมาณและกำลง โดยเฉพาะโรงเรยนทประสบปญหามครลาออกกอนเกษยณและไมสามารถขออตราทดแทนได ทำใหมครเหลอนอยลง 60 การปฏรปการศกษาทำใหโรงเรยนตองจดงบประมาณเพอจดหาสอแหลงเรยนร วสดอปกรณในการจดการศกษา การจดทำใบงาน การจดทำเอกสารความร เพอแทนตำราทำใหโรงเรยนตองสนเปลองงบประมาณมาก

โรงเรยนทอยในชมชนทมความพรอม จะไดรบความชวยเหลอดานงบประมาณจากทองถน เชน โรงเรยนเทศบาลทจงหวดภเกต และจงหวดขอนแกน ไดรบความชวยเหลอจากองคกรบรหารสวนทองถนมาก โรงเรยนทวไปยงมปญหาดานความรความเขาใจเกยวกบการปฏรปการศกษา เนองจากการอบรมพฒนาครทผานมายงไมสามารถดำเนนการไดอยางทวถง และยงไมประสบความสำเรจเทาทควร ความรทครไดรบเปนเพยงแนวคดหลกการ ครยงไมสามารถนำไปประยกตใชในการปฏบตจรงไดดพอ ประกอบกบนกวชาการซงเปนวทยากรผใหความรเองยงใหความรและขอมลแตกตางกน จนทำใหครเกดความสบสนในการนำปฏบต

การปฏรปการศกษาไมคอยประสบความสำเรจมากนก เมอพจารณาจากคณภาพของผเรยน สวนหนงเนองจากหนวยงานทมหนาทรบผดชอบโดยตรงตอการพฒนาครหรอสถานศกษาไมไดมการกำหนดแผนการพฒนาบคลากร หรอเปาหมายการพฒนาทชดเจนการมงเนนการพฒนาครผานโรงเรยนนำรอง เพอใหไดกรณศกษาทด (good practice)อาจจะไมประสบผลในวงกวาง เนองจากระยะเวลาของการดำเนนการวจยมกสนสดในระยะเวลาเพยง 1 ป ซงอาจไมเพยงพอตอการพฒนาความรความเขาใจของครแตละคน

60 มครระดบการศกษาขนพนฐานเกษยณอายตามปรกตราวปละ 4,000 - 5,000 คน แตนโยบายของรฐบาลทสงเสรมใหขาราชการสมครใจลาเกษยณกอนครบกำหนดทำใหมครลาเกษยณกอนกำหนดในชวงป พ.ศ. 2542 - 2544 ราว 37,000 คนในขณะทรฐบาลใหบรรจครใหมไดราวปละ 1,000 คน อางไวใน ชนตา รกษพลเมอง เลมเดม, 2547.


อยางถองแท การคาดหวงใหโรงเรยนนำรองเปนแหลงเรยนรหรอเปนตวอยางของการเรยนรสำหรบโรงเรยนอนจงเปนไปไดนอย เนองจากการดำเนนโครงการสวนใหญสนสดลงพรอมกบการรายงานผลการประเมน

โอกาสดำเนนโครงการตอเพอคดสรรกรณตวอยางทดมกจะไมไดทำ การเรยนรของครภายในหรอระหวางโรงเรยนจงขนอยกบคณภาพของการดำเนนงานของครแกนนำในการขยายผลของโรงเรยนนน ๆ แตครแกนนำจะมบทบาทไดกตองการการสนบสนนทงในแงงบประมาณ และการบรหารจดการทมลกษณะยดหยน คำนงถงผลสำเรจของงานมากกวาการยดระเบยบราชการตายตว

แนวทางการแกไขการปฏรปการเรยนรในระดบโรงเรยนแนวทางการแกไขปญหาดานความร ความเขาใจเกยวกบการปฏรปการเรยนร

สามารถกระทำไดหลายทาง แนวทางหนงทพบวา ประสบความสำเรจคอ การสนบสนนใหนกวชาการในพนทจากสถาบนราชภฏ หรอสถาบนอดมศกษาในทองถนเขาไปมสวนชวยเหลอในเชงวชาการใหคร ผบรหารมความเขาใจทถกตอง และเรยนรภาคปฏบตรวมทงทดลองใชทฤษฎใหม ๆ อยางตอเนอง การมครเปนพเลยงทสามารถสรางความมนใจแกโรงเรยน จะทำใหการดำเนนงานของโรงเรยนอยบนพนฐานทเขมแขง อยางไรกตามเพอความเปนเอกภาพในการเผยแพรความรทสามารถปฏบตไดในชวตจรง นกวชาการเองควรมการประชมสมมนารวมกนอยางสมำเสมอ เพอจะไดเสนอแนวคดทเปนเอกภาพไมสรางความสบสนแกผปฏบต

ปจจยททำใหพฤตกรรมการปฏบตงานของผเกยวของเปลยนแปลงไปมาก สวนหนงเกดจากคณภาพและความสามารถของผบรหาร โรงเรยนทผบรหารเปลยนแปลงระบบบรหารไปจากเดมในแงของการเปดใหบคลากรมสวนรวมในการบรหารมากขน ทำใหบคลากรกระตอรอรนทจะเขารวมการปฏรปการศกษาเพมขน

การทหนวยงานตาง ๆ เชน สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา ไดใหการสนบสนนดานสอ สงพมพ สออเลกโทรนคส เพอใหครสามารถเรยนรดวยตนเองมากขน ตลอดจนความพยายามคนหาครแหงชาต ครตนแบบ ครแกนนำ เพอใหเปนตวอยางทบคลากรในทองถนจะไดเรยนรจากกน มสวนกระตนใหครหรอผบรหารตนตวสนใจการพฒนาตนเองแสวงหาความรเกยวกบการจดกระบวนการเรยนการสอนตามแนวปฏรปการเรยนรในลกษณะของการศกษาคนควาดวยตนเอง การลองผดลองถก การแลกเปลยนเรยนรกนเพมขน


การดำเนนงานปฏรปการศกษาในระดบโรงเรยนท ทำโดยหลายหนวยงานอาจซำซอนกน เชน มโรงเรยนบางโรงเรยนทมความพรอมความตนตวอยแลวมโอกาสเขารวมหลายโครงการ ในขณะทโรงเรยนอกจำนวนมาก ไมมโอกาสเขารวมแมแตโครงการเดยว การพฒนาโรงเรยนจงเกดการกระจกตวในบางพนท โดยเฉพาะพนททมสถาบนอดมศกษาในทองถ น เน องจากโครงการส วนใหญอาศยนกว ชาการในทองถ นเปนผประสานงานโครงการหรอเปนนกวจยในพนท สภาพดงกลาวทำใหครทวประเทศไมไดรบการพฒนาอยางเปนระบบและทวถง จำเปนทตองมการวางแผนกำหนดนโยบายและเปาหมายการพฒนาโรงเรยนและครทวประเทศอยางเปนรปธรรมชดเจน และตองมการศกษาวจยระบบบรหารงานทจะทำใหโรงเรยนภายใตแตละเขตการศกษา สามารถพฒนาโรงเรยนตามเปาหมายของการปฏรปการศกษาไดโดยเรงดวน

ขอเสนอแนะ1) บคลากรทางการศกษายงไมสามารถนำแนวคดการปฏร ปการศกษาส

การปฏบตไดมากนก ตองเรงหาวธการทสงเสรมความรความเขาใจ และสงเสรมการเรยนรและปฏรปการบรหารจดการแบบใหมทใชโรงเรยนเปนฐาน (School Based Management)เชน การระดมบคลากรเขามามสวนรวมทจะชวยใหโรงเรยนสามารถจดการเรยนการสอนตามแนวปฏบตการเรยนรไดอยางมประสทธภาพเพมขน

ควรจะลดภาระงานดานธรการ ดานการทำเอกสารตาง ๆ ของครลง เพอใหครมเวลาศกษาเตรยมตวและพฒนาการการสอนใหดขน การประเมนความดความชอบควรเปลยนวธประเมนจากเอกสารทกำหนดใหครเขยน เปนการมคณะกรรมการทมวจารณญาณและเทยงธรรมไปตดตามประเมนกระบวนการจดการเรยน และผลการเรยนรของผเรยนทโรงเรยนตามสภาพความเปนจรง

2) แนวการทำงานของครใหม ๆ เพอการปฏรปการศกษาไมวาจะเปนการทำงานแบบรวมมอ การทำงานเปนทม การแลกเปลยนเรยนร ยงไมไดมการนำไปปฏบตในระดบทมากพอ แมครจะเรยนรแนวคดและหลกการใหม ๆ แตการนำไปสการปฏบตจรงในหองเรยนอาจจะยงคลาดเคลอน จงควรมการตดตามผลการปฏบตงานของครระดบโรงเรยนโดยใชวธการศกษาแบบเจาะลก เพอตรวจสอบใหชดเจนวา ครและผบรหารมความเขาใจทคลาดเคลอนในประเดนใด รวมทงแสวงหาแนวทางแกไขตามหลกวชาการ


3) ควรตองสงเสรมใหมการใชยทธศาสตรการประสานงานความชวยเหลอระหวางบคลากรมหาวทยาลยกบโรงเรยนใหเขมแขงมากยงขน ผลการวจยโครงการโรงเรยนนำรองชใหเหนวา นกวชาการในทองถนสามารถเปนพเลยงในการปฏบตงานแกโรงเรยนไดด แตบคลากรทจะเปนพเลยงควรใหความรแกครเกยวกบแนวปฏบตภายใตหลกการเดยวกน เพอมใหครเกดความสบสน หรอไมมนใจในการจดกจกรรมการเรยนการสอนตามแนวปฏรป

4) การสนบสนนใหนกวชาการในสถาบนอดมศกษาในทองถน เปนพเลยงใหกบครทำไดจำกดเนองจากสถาบนอดมศกษาไมไดกระจายในทกจงหวด และนกวชาการเหลานกมภารกจอนไมไดมภารกจในการรบผดชอบงานการพฒนาคร ทำใหกระบวนการพฒนาครไมไดเปนไปอยางยงยน ปจจบนครตองเรยนรทจะชวยเหลอและพงพาตนเอง ดงนนรฐจงควรสงเสรมโครงการฝกอบรมเพอพฒนาครโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School - BasedTraining)

5) รฐควรใหความสนบสนนดานงบประมาณแกโรงเรยนในเขตเศรษฐกจยากจนอยางเพยงพอ โดยเฉพาะเรองสอการเรยนการสอนทจะชวยปฏรปการเรยน เพอใหสามารถจดการศกษาแกผเรยนไดอยางเตมท เนองจากมโรงเรยนจำนวนมากในเขตเศรษฐกจยากจนทไมสามารถพงพาการสนบสนนการดำเนนงานดานทรพยากรจากชมชนของตนเองได

6) ตองเรงพฒนาครดานการประกนคณภาพการศกษา การวจยในชนเรยน รวมทงการวดและประเมนผลการเรยนแบบใหม เพอใหสอดคลองกบแนวการจดการเรยนการสอนทเปลยนแปลงไปทเนนใหผเรยนมการทำกจกรรมและเรยนรวธเรยนมากขน การวจยพบวาแมวาการจดกระบวนการเรยนการสอน จะเรมเปลยนแปลงไปจากเดมแลวกตาม แตครกยงประเมนผลดวยการทดสอบเนอหาวชาการแบบเดม เนองจากครยงไมไดเรยนรใหมอยางเปนระบบและเปลยนแปลงตวเองอยางแทจรง

7) ตองมการพฒนาระบบการบรหารและระบบศกษานเทศระดบเขตพนทใหมขดความสามารถทจะสงเสรมและพฒนาโรงเรยนใหจดการศกษาไดตามแนวการปฏรปการเรยนร เนองจากอาจจะมผบรหารและครอาจารยบางสวนทเขาใจและจดการศกษาแบบใหมได แตการนำแนวทางปฏรปสการปฏบตยงมปญหา ไมมการถายทอดตอไปยงโรงเรยนอน หรอการถายทอดไมประสบผล


8) รฐควรสนบสนนการดำเนนงานดานปฏรปการศกษาแกโรงเรยนขนาดเลก(ซงมอยราว 1 ใน 5 ของโรงเรยนทงประเทศ) เพมขน เนองจากโรงเรยนเหลานมการดำเนนงานดานปฏรปการศกษานอยกวาโรงเรยนขนาดกลางและขนาดใหญ สวนหนงอาจเปนเพราะมครจำนวนนอย และเปนโรงเรยนทอยหางไกล ดงนนจงมโอกาสในการเรยนรแนวคดและหลกการเกยวกบการปฏรปการศกษานอยกวา

9) รฐควรพฒนาคร อาจารย และเรงสงเสรมการวจยและเผยแพรเทคนคการจดการเรยนการสอนทสงเสรมผเรยนดานทกษะการคดและความสามารถทางวชาการใหมากขน เนองจากผลการปฏรปการศกษาในชวงทผานมาสามารถกระทำไดเพยงระดบการทำใหผเรยนมความสขในการเรยน รจกคนควา การทำงานกลมเพมขนเทานนแตความสามารถดานทกษะการคด และความสามารถทางวชาการยงอยในเกณฑตำ

10) แนวทางทจะปฏรป การจดการเรยนการสอนไดอยางกวางขวางและรวดเรวทางหนงคอ การรวบรวมระดมครทมความสามารถในการจดการเรยนการสอนแบบใหมมาใหคำแนะนำและสาธตการสอน บนทกในแผนซดรอม ใสไวในเวบไซต ออกอากาศทางโทรทศนเพอการศกษา ใหครทวประเทศนำไปศกษาหรอใชประกอบการสอนได รวมทงการระดมผมความรความสามารถมาพฒนาตำรา คมอคร แผนการสอนสอการเรยนรตาง ๆ เครองมอประเมนผลแบบใหม และกระจายใหครทวประเทศใชเปนแนวทางการพฒนาการจดการเรยนการสอนของตนใหดขน


บทนเปนการวเคราะหเชงโครงสรางของระบบการจดการศกษา และการพฒนาทางเศรษฐกจการเมองของประเทศไทย โดยในตอนแรก กลาวถงความจำเปนทจะตองวเคราะหแบบลกเพอใหเขาใจถงรากเหงาของปญหา ตามมาดวยบทวเคราะหถงสภาพ สาเหตและแนวทางแกไขระดบรากเหงาของปญหาความดอยพฒนาของการจดการศกษาของไทย รวม 6 สาเหตใหญ คอ

1. กรอบคดทมองวาการศกษา คอ การฟงคำบรรยาย เพอทองจำไปสอบเอาคะแนนไมไดมองวาคอกระบวนการใฝเรยนรคดวเคราะห สงเคราะห ประยกตใชเปน

2. การเนนเรองการแกไขกฎหมายและปรบโครงสรางองคกรบรหารเพอประสานประโยชนระหวางนกการเมอง ผบรหารและครมากกวาการปฏรปครอาจารย ใหคดแบบใหมสอนแบบใหม

3. การทประชาชนหวงพงรฐมากกวาทจะมสวนรวมและมบทบาทผลกดนการปฏรปการศกษา

4. การขาดผนำผมวสยทศนความสามารถและคณธรรมมากพอทจะนำการปฏรปการศกษา

5. กรอบคดทมองการศกษาเปนแคเครองมอผลตทรพยากรคนไปทำงานรบใชระบบเศรษฐกจอตสาหกรรมมากกวาจะพฒนาคนเพอความเปนมนษยทสมบรณทงในแงความฉลาดทางปญญา ความฉลาดทางอารมณ และความฉลาดทางจตสำนกเพอสวนรวม

6. ปญหาโครงสรางการเมองแบบอำนาจนยม อภสทธนยม ทนนยมผกขาดแบบบรวาร

⌫⌦


4.1 ความจำเปนทจะตองวเคราะหใหเขาใจถงรากเหงาของปญหา

นกวชาการหลายคนเชอวาการประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ตามมาดวยพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และการมแนวนโยบายหรอแผนงานปฏรปการศกษาของรฐบาล คอ แนวทางสำคญจะทำใหเกดการปฏรปการศกษาไดตามลำดบสถานการณทเปนจรงหลงผานไป 8 ป คอ กระแสปฏรปการศกษากลบยงออนแรงลงรวมทงการเปลยนแปลงโครงสรางการบรหาร ในบางเร องกทำใหเกดความสบสนในการทำงานสำหรบบคลากรดานการศกษาเพมขน

ปญหาสำคญ คอ เราจะมองเหนแคสาเหตหรออปสรรคในระดบเบองตนทเหนไดงายเชน การออกกฎหมายลาชา ผ ปฏบตงานขาดความเขาใจและการประสานงานท ดขาดงบประมาณและอปกรณเครองไมเครองมอตางๆ ฯลฯ และการแกไขสาเหตเหลานกเหมอนการตามแกไขอาการทเหนภายนอก โดยไมเขาใจวาจรง ๆ แลวยงมสาเหตในระดบทลกไปกวานน ทอาจจะถอไดวาเปนสาเหตระดบรากเหงาของปญหา เชน สาเหตทมาจากโครงสรางทางเศรษฐกจการเมอง กรอบคดคานยมทลาหลง ฯลฯ ซงเปนสภาพแวดลอมทเปนอปสรรคใหญททำใหผมสวนรวมในการปฏรปการศกษา ไมอยในวสยทจะแกปญหาสาเหตระดบเบองตนหรอปญหาทางเทคนคไดมากเทาทควร และถาไมหาทางแกไขแบบผาตดเปลยนแปลงระบบโครงสรางอยางเปนองครวมแลว กเปนการยากทจะทำใหการปฏรปการศกษาประสบความสำเรจได

การปฏรปการศกษาทจะเปลยนแปลงโฉมหนาการจดการเรยนการสอนเปนแบบใหมทมประสทธภาพมากกวาเดม จะตองเปนกระบวนการเปลยนแปลงกรอบคดและกระบวนการเรยนรใหมของคนทงสงคมโดยสนเชงไมใชแคการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการการปฏรปหลกสตร การสอน การวดผลเทานน การปฏรปการศกษาจะเกดขนไดจะตองอาศยเงอนไขทสำคญอยางนอย 4 ขอ คอ

1. ภาวะผนำทเขาใจวา การปฏรปการศกษา คอ การปฏรปกระบวนการเรยนรใหมคณภาพปฏรปเพอยกระดบการเรยนรเยาวชนและคนทงประเทศ อยางมงใหเกดประสทธภาพเปนธรรมและเปนประโยชนอยางยงยน และตงใจปฏรปการศกษาอยางถอเปนวาระสำคญทสดสามารถสรางวสยทศนและจดมงหมายรวมกนในหมประชาชน

2. การททงครอาจารย ผปกครอง นกเรยน นกศกษา และประชาชนทมสวนเกยวของจำนวนมากเขาใจ เหนความสำคญและความจำเปนเรงดวนทจะตองเขาไปม


สวนรวมผลกดนการปฏรปการจดการศกษาอยางตระหนกถงปญหา ตองเปนการปฏรปจากขางลางไปดวย การปฏรปการศกษาจงจะประสบความสำเรจ

3. การวางแผนและจดสรรทรพยากรใหม เกบภาษคนรวย และหารายไดจากสาธารณะสมบตเพมขน การปฏรปการศกษาอยางมประสทธภาพ เปนธรรม และปฏรปโครงสรางการบรหารจดการใหม ทลดความเปนระบบขาราชการรวมศนย ลดการตดยดกฎระเบยบและผลประโยชนสวนตวลง ปฏรปผบรหาร คร อาจารยใหมแรงจงใจและสภาพแวดลอมการทำงานทสงเสรมใหคร อาจารย บคคลากรทางการศกษาสามารถจดกระบวนการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพขน

4. การคดเลอกฝกอบรมครแบบใหมและปฏรปกระบวนการทำงานและการใหผลตอบแทนครอาจารยใหมเพอเปลยนแปลงครใหมความสามารถและมแรงจงใจทจะสรางกระบวนการเรยนรแบบคดวเคราะห สงเคราะหและถายทอดเปน รจกเปลยนวธการสอนและประเมนผลจากการสอนแบบซำซากทเนนการบรรยายความรสำเรจรปและสอบแบบวดความจำทลาสมย เปนวธการสอนและการประเมนผลแบบใหม ทจะชวยใหผเรยนเขาใจพฒนาการของตนเอง ฉลาด มจตสำนก มความสข

การทการปฏรปการศกษาของไทยคบหนาไปอยางลาชา หรอเปนการปฏรปในเชงรปแบบทเปนเปลอกภายนอก มากกวาการปฏรปเนอหาสาระของกระบวนการเรยนรของผเรยนนน ทำใหเราควรวเคราะหปญหาอปสรรคกนอยางพยายามสาวใหถงสาเหตระดบรากเหงาของปญหาทแทจรงเพอทเราจะไดชวยกนคดคนยทธศาสตรของการทจะเอาชนะอปสรรคและทะลทลวงทำใหการปฏรปการศกษาของไทยเปนจรงขนมาใหได

4.2 บทวเคราะหถงสาเหตระดบรากเหงาของปญหาความดอยพฒนาของการจดการศกษาของไทย

1. กรอบคดความเขาใจของทงครอาจารยและนกเรยน นกศกษา ผปกครองสวนใหญวา การศกษา คอ การฟงคำบรรยายและอานตำราเพอทองจำไปสอบใหไดวฒบตร เพอไปหางานทำ เปนกรอบคดทลาสมย ตองเปลยนกรอบคดความเขาใจเสยใหม การจดการศกษา คอ การชวยสงเสรมใหผเรยนรกการเรยนร คดวเคราะหสงเคราะห ประยกต และใชเปน และการเรยนคอ การทตองเรยนรและพฒนาตนเองอยางตอเนองตลอดชวต ไมใชเฉพาะแคการเขาไปฟงบรรยายในหองเรยน


กรอบคดและพฤตกรรมการเรยนการสอน และการวดผลแบบบรรยายและทองจำความรจากคำบรรยายและตำราเพยงเพอไปสอบเอาคะแนนและประกาศนยบตร ทำใหผเรยนเรยนรไดจำกด และการพงแรงจงใจจากภายนอกไมไดกอใหเกดพลงทมความเขมแขงยงยนเทากบการสรางแรงจงใจจากภายใน คอชวยใหนกเรยนรกการอาน การเรยนรเพราะอยากรมากกวาเพยงเพราะอยากไดคะแนน การจะปฏรปการเรยนรใหมประสทธภาพมากขนตองอาศยการสอนเชงช แนะ (Coaching) กระตนแรงจงใจความอยากร อยากเหนอยากอาน และความพรอมทจะเรยนรของผเรยน และสรางความเขาใจใหมวา การศกษาเปนกระบวนการเรยนรแบบปฏสมพนธหลายทาง ทคนเราสามารถเรยนรจากแหลงตาง ๆไดมากกวาจากตำราและครในหองเรยนและเปนกระบวนการเรยนรแบบผเรยนตองอานคนควา คดวเคราะห ทดลอง ทำกจกรรม เรยนรดวยตนเองและเรยนรไปพรอม ๆกบเพอนในกลม มากกวาการนงฟงบรรยาย และจดจำคำสอนเพอไปสอบเทานน

รฐบาล ผบรหาร ครอาจารยตองเปลยนทศนคตใหมวาการศกษาไทยจะกาวหนาไดไมใชแคการซอหา ลอกเลยนแบบความรและเทคโนโลยจากตางประเทศมาถายทอดตอไปวน ๆ หรอปลอยใหครอาจารยขยายการรบนกเรยน นกศกษาอยางไมจำกดโดยใชตำราเกาสอนอยปแลวปเลาเทานน หากตองมการลงทนลงแรง คนควาวจย เพอสรางองคความรและเทคโนโลยทเหมาะสมสำหรบสงคมไทยอยางแทจรง

ประเดนสำคญคอ จะตองเปลยนกรอบคดและพฤตกรรมของครอาจารยสวนใหญผไดรบการศกษาแบบเกา ไมรกการอาน การคนควา การวเคราะหดวยตวเอง เคยชนกบการสอนแบบบรรยายตามตำรา ใหเปนคนทตองศกษาเรยนรใหม ปรบปรงวธการสอนแบบใหม ใหนกเรยนนกศกษาเกดความใฝร คดวเคราะหเปน สามารถเชอมโยงเนอหาวชาการกบโลกทเปนจรงทจะนำไปใชในภาคปฏบตได การจะรณรงคใหครเปลยนตวเองตองมการปฏรปคาตอบแทน และความเจรญกาวหนาทางอาชพ มทนใหศกษาตอวจยเขยนหนงสอ ใหรางวลครดเดน ฯลฯ การรณรงค การสมมนา การฝกอบรมใหมกนอยางขนานใหญ รวมทงการรณรงคในหมนกเรยน นกศกษาใหตองรกการอาน ใฝร และเรยนรดวยตนเองเพมขน และรจกตงขอสงสย ตงคำถาม เพอชวยผลกดนใหครอาจารยตองคดและสอนแบบใหม

การจะเปลยนแปลงเรองนได ตองทำหลายอยาง เชน เปลยนแปลงหลกสตรชนดลดชวโมงการบรรยายลง ใหนกเรยนมเวลาศกษาดวยตนเอง ดวยการไปคนควาทหองสมดหรอทำการทดลองวจยเองสกวนละ 2 ชวโมง ทงนโรงเรยนทกแหงตองลงทนพฒนาหองสมด


รวมทงระบบอนเตอรเนตใหเปนแหลงขอมลทด มครและบรรณารกษทใฝใจในการอานการคนควาคอยชวยชแนะ การสอนแบบใหนกเรยนเปนศนยกลาง หมายถง การสอนแบบชแนะ ยดหยนตามความสนใจของนกเรยน ครจะตองพฒนาตวเองใหสามารถตดตามประเมนผลการอาน การคนควา และทดลองวจยดวยตวเองของนกเรยนไดอยางดดวยไมใชใชวธการสงใหนกเรยนทำงานเองเพมขน และทอดทงใหนกเรยนไปหาทางเรยนรเอาเอง

คนทจะเปนพอแมใหมทกคนควรไดรบหนงสอหรอการฝกอบรมคมอพอแมในฐานะครคนแรก ผปกครองทกคนควรไดรบการฝกอบรม หรอประชมสมมนาใหมกรอบคดเรองการเรยนรทเขากบการทำงานของสมอง จะไดสามารถชวยกระตนใหลกเรยนรไดอยางมประสทธภาพมากกวาการเคยวเขญใหลกทำการบานหรอทองหนงสอเพอไปสอบ พอแมสวนใหญไมมโอกาสไดเรยนรในเชงจตวทยาพฒนาการของเดกวา จะทำตวเปนพอแมทดไดอยางไร นอกจากจดจำวธทพอแมของตนเคยเลยงดตนเองมาและทตนเชอวานนคอวธการเปนพอแมทด ซงสวนใหญคอเลยงลกใหอยรอดปลอดภยไปวน ๆ ดงนนการปฏรปการศกษาจะใหไดผลจะตองจดใหมการฝกอบรมใหมสำหรบคแตงงาน และพอแมทมลกอยในวยเรยนทวประเทศ ใหพวกเขาไดรบรวาบทบาทของพอแมในฐานะครคนแรกควรจะเปนอยางไร นจะเปนการปพนฐานการเรยนรของเดกวยกอนเขาเรยนทดทสด 61

ตวอยางของโรงเรยนทมชอเสยง เชน โรงเรยนวชราวธใชวธการเรยกรองใหพอแมทอยากสงลกเขาโรงเรยนตองมาเขารวมกจกรรมอยางสมำเสมอระยะหนง โดยจะพจารณาความเอาใจใสของพอแมเปนเกณฑในการรบนกเรยนดวย นบเปนตวอยางทดทโรงเรยนอนๆนาจะนำไปปรบใชได เพอกระตนพอแมใหเอาใจใสเรองการศกษาของลกเพมมากขน แตกควรจะตองมการจดประชมฝกอบรมแนะนำพอแมทการศกษาตำ ยากจน เปนกรณพเศษในเรองนการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยนาจะเขามามบทบาทใหการศกษาพอแมเพอสนบสนนการศกษาในระบบของเดกและเยาวชนใหดขนดวย การศกษานอกระบบ

61 มขาวในไทยรฐ 12 สงหาคม 2548 วา กระทรวงสาธารณสขเตรยมเปดโรงเรยนพอแมตามโรงพยาบาลตาง ๆ เพอใหพอแมมความรในการเลยงดแลลกอยางเหมาะสม ซงเปนโครงการทด แตเขาใจวาคงเปนโครงการแบบคอยทำคอยไป เพราะคงไมมงบประมาณและไมมกำลงคนมาก ความจรง เรองนสำคญมากตอการพฒนาสมองของเดกเลก ซงเปนสมองทมโอกาสพฒนาไดรวดเรวทสด ดงนน ควรจะถอเปนวาระแหงชาต ทมการจดสรรงบประมาณตางหาก และระดมกำลงคนจากกระทรวงศกษาธการ กระทรวงพฒนาสงคม รวมทงภาคเอกชน มลนธสอมวลชนตาง ๆ เพอรณรงคเรองนกนอยางขนานใหญ


ในปจจบนยงบรหารแบบแยกสวน และมกจะสงเสรมแคการฝกทกษะ เพออาชพการงานนาจะขยายสงเสรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะชวตและสงคมดวย

ความรเรองการทำงานของสมอง ชวยใหเรารวาสมองของเดกเลกวย 0 - 6 ขวบมโอกาสพฒนาเรวทสด มากทสด พอแมสามารถชวยกระตนใหเดกมพฒนาการเรยนรและพฒนาการทางอารมณทดไดตงแตอยในครรภมารดา และสามารถชวยกระตนใหเดกวยกอนเขาโรงเรยนรกการเรยนรและการอานไดอยางสำคญ ถาพอแมสนใจตอบคำถามเดกพดคย เลนและอานนทานใหเดกฟงอยางสมำเสมอ ใหเดกไดเลน สมผสกบดนตร ศลปธรรมชาต การฝกการใชกลามเนอสวนตาง ๆ ฯลฯ ความรเชนนเปนเรองทนกการศกษาในประเทศพฒนาอตสาหกรรมรบรกนมาราว 20 ปแลว การปฏรปการศกษาในสหรฐเมอสบกวาปทแลวมการรณรงคใหพอแมสนใจรบฟงและพดคยกบลก ตลอดจนเพมเวลาอานนทานใหลกเลกฟงมากขนอยางไดผล แตจนถงบดนพอแมคนไทยสวนใหญกยงไมคอยรวาเดกเลกเรยนร ไดอยางไรบาง หรอถงร บางกไมไดสนใจทอทศเวลาใหลกเทาท ควรหนวยงานดานการศกษากไมคอยสนใจในการเผยแพรและรณรงคกบพอแม ผปกครองทำใหเดกไทยสญเสยโอกาสในการพฒนาการเรยนรไปอยางมหาศาล การวดเชาวปญญาของเดกไทยพบวาเฉลยอยในเกณฑตำกวาเดกหลายประเทศ

ท งภาครฐและภาคเอกชนควรสนบสนนการจดต งและพฒนาศนยเดกเลกและโรงเรยนอนบาลทมคณภาพอยางทวถง เพราะปจจบนเดกเลกในชนบทและชมชนแออดไดรบการดแลอยางมคณภาพตำกวาโรงเรยนอนบาลแบบเตรยมพรอม เกรดด ๆในเมองใหญมาก การจดตงศนยเลยงเดกใกลททำงานพอแมกมนอย โรงงานทจดตงศนยเดกเลกดแลลกคนงานมเพยง 300 แหง จากโรงงาน 300,000 แหง 62

นอกจากนแลวพอแมผปกครองของเดกในวยเกน 6 ขวบไปแลว และทสงลกเขาโรงเรยนแลวกยงสามารถชวยการเรยนรและพฒนาการของเดกไดมากอย ถาพอแมมความรเรองจตวทยาการเรยนรของเดกโดยเฉพาะเรองการทำงานของสมอง และมการประสานงานจากโรงเรยนอยางสมำเสมอ เพราะเดกทกวยเรยนรจากสภาพแวดลอมตลอดเวลา

การฝกอยางเอาใจใสใหนกเรยนตงแตระดบตน ๆ รกการอานอยากรอยากเหนเรยนรวธทจะเรยนร (Learn How To Learn) ดวยตนเอง เรยนรวธการฟงบรรยาย การจด

62 สยามรฐ, 3 กมภาพนธ 2548.


บนทก การอาน การจบประเดน การคดวเคราะห การซกถาม อภปราย การพดการเขยน เปนหวใจสำคญของการปฏรปการเรยนร

การเรยนแบบเกาชนดตองนงฟงบรรยายและทำแบบฝกหดกนทงวน วนละ 6 - 7ชวโมง เพอใหนกเรยนทองจำเอาไปใชในการสอบแบบปรนยเปนเรองลาสมย เพราะความรทจะนำไปใชงานไดในโลกทแทจรงคอ การรจกเรยนรอยางตอเนองและความสามารถในการแกไขปญหาใหมไดอยเสมอ ไมใชความรจากการทองจำและฝกทกษะ สอบผานแบบตายตวชดหนง ทอาจจะลาสมยและนำไปประยกตใชไมได เพราะผเรยนคนควาเรยนรดวยตนเองไมเปน เรยน คด วเคราะห สงเคราะหไมเปน

การท การศกษาดานวทยาศาสตรในประเทศไทยยงลาหลงประเทศพฒนาอตสาหกรรมใหมอน ๆ นน สาเหตพนฐานกมาจากการทกระบวนการเรยนการสอนตงแตการศกษาข นพ นฐานของไทยไมไดฝกใหนกเรยนไดคดอยางเปนเหตเปนผลไดฝกทดลองตามกระบวนการคนควาทดลองทางวทยาศาสตร รวมทงสภาพแวดลอมของสงคมไทยทงหมดไมสงเสรมใหนกเรยนเกดความคดและแรงจงใจทจะเรยนดานวทยาศาสตรมากพอเมอเทยบกบประเทศอน ๆ 63

การจะปฏรปกระบวนการเรยนรใหเปนแบบใหมได ตองพฒนาการคนควาวจยเชงปฏบตการ การฝกอบรม และการประเมนผลครอาจารย เพอปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการเรยนรอยางเอาจรงเอาจง เชน ประเมนครอาจารยทกคนวา สามารถเปนครอาจารยแนวใหมทดไดหรอไม หรอควรมการปรบโยกยายใหผทไมสามารถจะเรยนรส งใหมใหไปทำงานสนบสนนการศกษามากกวาการสอน การคงรกษาครอาจารยท คณภาพตำไวเปนอนตรายเสยยงกวาปญหาการขาดแคลนครอาจารย

ครประเภทท มคณภาพตำมโอกาสทำลายความกระตอรอรน ความสนใจความมนใจในตวเองของนกเรยน ทำใหนกเรยนกลว/เกลยดคร กลว/เกลยดโรงเรยนและพลอยกลว/เกลยดการเรยนรไปดวย ตวอยางเชน นกเรยนไทยทไปเรยนตางประเทศสงแบบประเมนกลบมาทางกระทรวงศกษาธการวา ครไทยชอบจบผดเดก ขณะทครตางประเทศมกมองหาจดแขงหรอจดทมศกยภาพการพฒนาในตวเดกแตละคน สนบสนนใหเดกประเมนตวเองและชวยเหลอใหกำลงใจเดก 64

63 สกศ., สกว. วกฤตการณวทยาศาสตรการศกษาของไทย, พฤศจกายน 2541.64 คำแถลงของ นางพรนภา ลมปพยอม เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไทยรฐ 1 สงหาคม 2548 หนา 15


เราตองคดเลอกและสงเสรมใหครมความรกและความสขในการสอนดวย ครถงจะมสภาพอารมณทดพอทเขาใจเดก และสอนอยางเขาใจจตวทยาของมนษยวา เดกทมความสข จะมโอกาสเรยนไดดกวาเดกทกงวลเครยดหรอกลว

2. การปฏรปการศกษาทผานมา 6 ป เนนเรองการแกไขกฎหมายและการปรบโครงสรางองคกรบรหาร ทกลายเปนเรองการประนประนอมรกษาสถานะภาพเดมของผบรหารและครอาจารยมากกวาการมงปฏรปครอาจารยและกระบวนการสอนการเรยนรแบบใหมใหสอดคลองกบการทำงานของสมอง ทครอาจารยตองเรยนรใหมและตองทำงานแบบเอาใจใสผเรยนแตละคน และเนนประสทธภาพในการสอนเพมขน

กรอบวธคดของคนไทยจำนวนมากมกคดแบบแยกสวนวา กฎหมาย คอ เครองกำหนดสงคม เมอเปลยนกฎหมาย เชน รฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 และ พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แลวจะเปลยนทกอยางใหเปนไปตามเจตนารมณ จดมงหมายและหลกการของกฎหมายได กรอบวธคดนมขอจำกด เพราะกฎหมายเปนเพยงกตกาซงมประเดนใหตความแตกตางกนได ปญหาการออกกฎหมายและบงคบใชกฎหมายจงขนอยกบความเปนจรงทางเศรษฐกจการเมองของสงคมในขณะนน ๆ ดวย การทนกการเมองและขาราชการมอำนาจและฐานะทางเศรษฐกจสงคมสงกวาคนสวนใหญมากทำใหพวกเขาออกกฎหมายลก ตความและผลกดนการบงคบใชกฎหมายใหเออประโยชนพวกเขามากกวาเพอคนสวนใหญ

ดงนนสงทเรยก "การปฏรปการศกษา" จงเปนเพยงการนำเอาความคดและโครงการการปฏรปการศกษาของประเทศอนมาใชอยางไมไดประยกตใหเขากบสภาพเศรษฐกจการเมองทเปนจรงของไทย และในกระบวนการรางกฎหมายกถกผมผลประโยชนเกยวของทงนกการเมอง และขาราชการเปลยนแปลง บดเบอนเพอรกษาอำนาจ ผลประโยชนสวนตนไว การปฏรปการศกษากลายเปนเพยงการเปลยนแปลงโครงสรางการบรหารภายในระบบราชการ โดยไมมการเปล ยนแปลงดานกรอบคด และพฤตกรรมของบคลากรทางการศกษา ไมมการถกกนถงสาเหตลก ๆ ของปญหาความดอยพฒนาลาหลงในการจดการศกษา และการหาทางผาตดโครงสรางอยางเปนระบบองครวมแบบถงรากถงโคน เพอการปฏรปกรอบคดของผบรหาร คร อาจารย และระบบการเรยนรแบบใหมทกาวหนาแตกตางไปจากของเดมอยางแทจรง


ดงนน ถงจะมการออกกฎหมายใหมทมแนวคดในเรองการกระจายอำนาจบรหารใหเปนประชาธปไตยมากขน แตการออกแบบโครงสรางการบรหารกยงคงมลกษณะแบบทผมอำนาจชนบนสดสงการจากบนลงลาง ลดหลนกนลงไปเปนชน ๆ อยนนเองมการจดตงคณะกรรมการระดบตาง ๆ มาก ดเหมอนจะเปนประชาธปไตยเพมขนแตคณะกรรมการหลายชดกมรปแบบทนกบรหารในระบบราชการเปนฝายทมอทธพลสงกวาประชาชนทบางสวนไดรบเลอกตงเขาไปบาง ผบรหารสวนใหญคอ ขาราชการในระบบเกาทเคยชนกบการบรหารทใชอำนาจสงการแบบเกามากกวาการมความคดประชาธปไตยแบบเปดกวางใหคร อาจารย ผปกครอง นกเรยน นกศกษามสวนรวมในการบรหารจดการการสอนการเรยนแบบใหม

สวนแนวทางทจะถายโอนอำนาจการบรหารการศกษาใหกบองคกรปกครองสวนทองถนคอนขางเลยนแบบประเทศพฒนาอตสาหกรรม ซงมโครงสรางการกระจายอำนาจบรหารสทองถนทไดผล เพราะเขามการกระจายการพฒนาทางเศรษฐกจและการเมองมากกวาไทยและทองถนได ปกครองตนเองมาเปนเวลานาน ประชาชนในทองถนของเขาคอนขางมความร และมฐานะทางเศรษฐกจสงพอสมควร องคกรปกครองสวนทองถนของเขาคอนขางมคณภาพ แตสภาพความเปนจรงในสงคมไทย คอการพฒนาเศรษฐกจการเมองรวมศนยอยทกรงเทพและหวเมองใหญ คนในชนบทการศกษาตำ ฐานะยากจนตองพงพาคนรวย คนมอำนาจภายใตระบบอปถมภ ทงกฎหมายเรองการกระจายอำนาจกยงมลกษณะคาบลกคาบดอกคอ กระทรวงมหาดไทยสวนกลางยงมอำนาจอยมากองคกรปกครองสวนทองถนเพงเรมตนลองทำกนไมนาน ผบรหารทมาจากการเลอกตงสวนใหญคอ คนทใชอทธพลเงนหรอระบบอปถมภ ตามแนวนกการเมองแบบเกาทมงหาประโยชนสวนตน

อยางไรกตาม การกระจายอำนาจบรหารส ทองถ นกจำเปนตองเรยนร จากภาคปฏบตดวย ถาไมเรมลองปฏบต กไมมทางรไดวาเมอไหรจะพรอม ความจรงกคอองคกรปกครองทองถนบางแหงทไดผบรหารทมการศกษาและหรอมความตงใจในเรองการพฒนาการศกษาและสงคมกมความพรอมอยพอสมควร ในขณะทบางแหงอาจไมคอยพรอม จงอาจตองทยอยทำ ไมตองรอให อปท. พรอมเทากน ในระยะเปลยนผานหนวยงานเดมและหนวยงานใหมควรรวมมอกน โดยใหหนวยงานเดมเปนพเลยงหรอเปนผตรวจสอบดานคณภาพการจดการศกษา โดยยดผลประโยชนผเรยนเปนทตงเพอใหการ


ถายโอนการบรหารการศกษาในบางระดบใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนประโยชนตอสวนรวมอยางแทจรง

การยดกฎหมายและการปรบเปลยนรปแบบองคกรบรหารเปนตวตงของการปฏรปการศกษาของภาครฐ ทำใหการดำเนนการปฏรปการศกษามลกษณะสงการ บงคบใหตองปฏบตตามอยางเปนกลไก ตวอยางเชน มคำสงและการชแนะมาเปนทอด ๆ คร อาจารยนกเรยน ตองเขยนรายงาน ตองทำแฟมสะสมงานเพอมผลงานใหผประเมนมาประเมนในเชงปรมาณเพมขน โดยทครและนกเรยนผทำแฟมสะสมงานอาจจะตองใชเวลาทำแฟมเพมขนโดยไมไดเรยนรอะไรใหม ๆ เพมขนอยางจรงจงนก เปนการทำตามกระแสตามรปแบบมากกวาการไดเรยนรเนอหาสาระใหม การประเมนครอาจารยควรประเมนในเชงคณภาพมากกวาปรมาณ และผประเมนควรไปตดตามดทผลลพธของการทำงานสอนและชแนะของครตามสภาพความเปนจรงวา เปนกจกรรมทจะชวยใหนกเรยนไดเรยนรอยางฉลาดและมจตสำนกเพมขนมากนอยแคไหน ไมใชแคดจากรายงานทกำหนดใหครเขยนตามแบบฟอรมเทานน

ดงนนแนวทางแกไขคอ ตองปฏรปครอาจารยและการจดการเรยนการสอนโดยรวมทปจจบนมประสทธภาพอยในเกณฑตำ ใหมคณภาพเพมขนอยางจรงจงปญหานทมสาเหตหลายประการ สวนใหญเกยวกบขอจำกดคณภาพของครอาจารยแตกเกยวกบขอจำกดดานการบรหารจดการ/การคดเลอก การใหผลตอบแทนและความดความชอบคร และการใหสนบสนนเพอชวยใหครอาจารยสอนไดอยางมประสทธภาพเพมขนดวย

ขอจำกดทสำคญ1) มการขยายตวของการใหบรการศกษาแบบขนานใหญ (Mass Education)

ในรอบ 20 ป ทผานมา ทงจากแรงผลกดนทางเศรษฐกจและการเมอง ทำใหคณภาพการเรยนการสอนโดยทวไปลดลง รวมทงในสถาบนการศกษาดานฝกหดคร ครศาสตรศกษาศาสตร สถาบนราชภฎท มมากกวา 100 แหง ตางคนตางดำเนนการเองรบนกศกษาเพมขนมาก นกศกษามพนฐานความรออนลง ความรกความตงใจเปนครลดลงเขาเรยน เพราะเขางายความหมายวา เรยนจบงาย การจบปรญญาทำใหมโอกาสหางานทำได เงนเดอนสงพอสมควร หลกสตรวธการฝกอบรมครกเปนแบบเกา สอนทฤษฎและการทองจำตามตำราไมคอยมการคนควาตดตามความรใหม ๆ เชน การเรยนรทเขากบการทำงานของสมอง (Brain Based Learning)


นกศกษากเลอกเรยน สาขาวชาเอก หรอทวไปทเรยนไดจบงาย ๆ ไมมการสงเสรมฝกอบรมครใหเรยนวชาเอกในสาขาท ขาดแคลน เชน คณตศาสตร วทยาศาสตรภาษาองกฤษอยางจรงจง ดงนนถงมคนจบดานครจำนวนมากปละนบแสนคน แตสวนใหญจบแบบทว ๆ ไป ไมไดชำนาญเฉพาะทางทขาดแคลน รวมทงคนทเขาไปทำงานเปนครสวนใหญกไมใชคนทรกการอาน รกวชาการหรอการเปนคร มการจดฝกอบรมพฒนาครนอย หรอเปนการอบรมแบบบรรยายตามทฤษฎโดยไมชวยทำใหครพฒนาตนเองไดมากนก ครบางสวนทลงทนไปเรยนตอปรญญาโทเองกมกจะเรยนแบบทว ๆ ไปครสวนใหญจงมคณภาพในเกณฑปานกลาง หรอ ตำ

2) กระบวนการคดเลอกคนเขามาเปนคร มปญหาในแงการเลนพรรคเลนพวกการทจรตฉอฉลและการทสวนกลางเปนคนคดเลอกและสงไปตามโรงเรยนตาง ๆ ทำใหอาจจะไมไดคนเกง คนด หรอคนเหมาะสมเทาทควร นคอปญหาโครงสรางการบรหารแบบรวมศนยอำนาจอยทสวนกลาง ขาราชการระดบสงและนกการเมองมอำนาจมากเกนไปและใชอำนาจเพอประโยชนของตนเองและพรรคพวกมากกวาเพอประโยชนสวนรวม

การใหเงนเดอนครอาจารยอยในเกณฑตำถาเทยบกบภาคธรกจเอกชน หรอเทยบกบครอาจารยในประเทศอน ทำใหไมสามารถดงดดหรอรงคนเกง ๆ ไวได เชน คนเรยนครทเกงภาษาองกฤษ คณตศาสตร วทยาศาสตร มกจะไปหางานอนหรอไปศกษาตอและหางานดานอนทไดเงนเดอนสงกวา มความกาวหนากวาการเปนคร การพจารณาความดความชอบทมกจะขนอยกบผบงคบบญชา หรอการสอบแขงขน เขยนรายงาน บอยครงกไมไดพจารณาตามผลการทำงาน เชน ความขยน ความรบผดชอบ ความตงใจ ความสามารถในการสอน แตไปอยทการสรางความสมพนธทดกบผบงคบบญชา การสอบหรอเขยนรายงานไดเกง ระบบพจารณาความดความชอบแบบนจงไมสรางแรงจงใจใหครพฒนาการสอนใหมประสทธภาพขน แตกลบทำใหครท ตองการกาวหนาในอาชพการงานตองวงเตนเกง หรอรวธการทจะใหตนเองไดเลอนขนหรอเลอนวทยฐานะเปนหลก มากกวาจะสนใจเรองการสอนนกเรยนใหเกงขน ดขน

3) การขาดความชวยเหลอสนบสนนใหครอาจารยสอนไดอยางมประสทธภาพเพมข น โดยเฉพาะในโรงเรยนขนาดเลก โรงเรยนในชนบททหางไกล มครนอยไมครบชนเรยน ครตองทำงานหนก หองสมด อปกรณการเรยนการสอนกขาดแคลนผปกครองกฐานะยากจนไมสามารถจะอดหนนชวยอะไรไดมาก โรงเรยนใหญในเมองมอปกรณดกวา แตความมช อเสยงทำใหคนมอำนาจมเสนสายฝากลกหลานเขามา


เรยนมากขน ครกตองสอนชนใหญเกนไป เชน 50 คนทำใหการสอนมคณภาพลดลงโรงเรยนโดยทวไปมบคลากรทำงานสนบสนนการศกษานอย ครตองแบงเวลามาทำงานธรการ และตองสอนหนก หรอสอนในสาขาทตนไมถนดดวย เพราะขาดแคลนครบางสาขา

หลกสตรจากสวนกลางครอบคลมเนอหามาก และกระบวนการเรยนการสอนเปนแบบครตองบรรยายสวนใหญ การวดผลทกระดบจนถงสอบแขงขนเขามหาวทยาลยเปนการสอบวดความจำ ไมมการพฒนาหองสมด สอการเรยนการสอนหรอการปรบปรงหลกสตรและตำราทจะชวยใหนกเรยนเรยนดวยตนเองเพมขน ครจะไดบรรยายนอยลงมเวลาทจะไปศกษาคนควาเพมเตมไดบาง แทนทครจะสอนจากตำราเลมเดมปแลวปเลาโดยไมมการเรยนรตอ ไมมการประเมนตวเอง หรอมคนอนมาชวยประเมน มาชวยแนะนำเปนพเลยง มการฝกอบรมอยางตอเนอง รวมทงไมมทนใหครไดไปเรยนตอเทาทควร

4) ครอยในสภาพแวดลอมการพฒนาทางเศรษฐกจการเมองแบบแขงขนหาเงนเพอการบรโภคมากขน ทำใหครตองการเงน ตองการบรโภคมากขน สวนหนงเพราะครเงนเดอนนอย แตสวนหนงเพราะครมคานยมทบรโภคสงเกนกวาฐานะ เชน การซอรถยนตซอเครองอำนวยความสะดวกตาง ๆ แบบผอนสง หรอเอาไปลงทนทำงานหารายไดเสรมทำใหครรอยละ 90 เปนหนกนเปนหลกแสนหลกลานบาท เมอเปนหนมาก ครกตองดนรนหารายไดเสรม เชน สอนพเศษ ขายสนคาทางตรง ขายประกนชวต ฯลฯ ทำใหการสอนในชนเรยนมคณภาพลดลง ความเอาใจใสและคณธรรมของครจำนวนมากกลดลง

ครบางสวนกว งหานกการเมอง เปนหวคะแนนหรอผ สนบสนนนกการเมองเพอหาประโยชนและความกาวหนาในดานตำแหนงหนาท หรอเพอเรยกรองตอรองผลประโยชนอน ๆ ซงลวนแตเปนผลประโยชนของตวเอง จตสำนกทจะทำเพอประโยชนของนกเรยน และเพอประโยชนประเทศลดลง ปญหานเกดขนทงในกลมครอาจารยทกระดบสถาบนอดมศกษากเปดหลกสตรภาคพเศษ เปดปรญญาโท ปรญญาเอกภาคพเศษ(บรหารเองไมเกยวกบงบประมาณรฐ แตใชสถานท อปกรณ คาบำรงดแลตลอดของรฐ)มากมายทงในสถาบนตนเอง และขามเขตไปจงหวดอน ๆ ทำใหมอาจารยมหาวทยาลยมรายไดจากการบรหารและการสอนเพมขน ใชเวลาเดนทางและบรรยายเพมขน มเวลาทจะวจยและเอาใจใสดแลนกศกษา อยางมคณภาพและมคณธรรมลดลง

ขอจำกด 4 ขอ ทกลาวมา แมจะมการปฏรปการศกษาแลว กยงไมมการเปลยนแปลงแกไขอยางจรงจง เพราะผบรหารการเมอง และผบรหารการศกษากคอ คนกลมเดมมกรอบคด ทศนคต พฤตกรรมการทำงานแบบเดม ๆ การปรบโครงสรางการบรหาร


ราชการดานการจดการศกษาเปนเพยงการยบหนวยงานระดบทบวง กรม มารวมกนเปนสำนกงาน 5 แหง มรปแบบคณะกรรมการ เหมอนกบเปนประชาธปไตยเพมขนแตผบรหารระดบสงกคงใชอำนาจไดไมตางไปจากเดม การแบงเปนเขตพนทการศกษา175 เขต กยงเปนการบรหารแบบกระจายอำนาจความรบผดชอบ ลดหลนกนเปนชนเพราะการคดเลอกผอำนวยการเขตขนอยกบผมอำนาจในสวนกลาง นกการเมองมอำนาจและใชอำนาจแทรกแซงเพอผลประโยชนทางการเมองของตนและพรรคพวก การเปลยนรฐมนตรวาการกระทรวงการศกษาบอยมากในรอบ 6 ป ทผานมา กทำใหเกดความสบสนดานนโยบายและการโยกยายตำแหนงผบรหารระดบรอง ๆ ลงมาทขนอยกบระบบวงเตนเสนสายมากขน

การตงคณะกรรมการเขตพนทการศกษา คณะกรรมการสถาบนการศกษาเปนเพยงประชาธปไตยโดยรปแบบเทานน ผอำนวยการยงมอำนาจสง การทจะกระจายอำนาจความรบผดชอบไปทระดบสถาบนการศกษาทจะใหเปนนตบคคล มโอกาสเกดขนไดยากเพราะสวนกลางหวงอำนาจ การถายโอนการจดการศกษาใหองคกรปกครองสวนทองถนกยาก มปญหาทงเรองการหวงอำนาจ หวงผลประโยชนและความไมคอยพรอมขององคกรปกครองสวนทองถนสวนใหญ

ปญหาการถายโอนการบรหารการศกษานาจะใชวธการเปลยนแปลงแบบยดหยนตามสภาพทเปนจรง ใหมการจดการศกษาหลายรปแบบทงแบบโอนใหองคกรปกครองสวนทองถนทมความพรอมสงเขามาดแล แบบทกระทรวงศกษายงคงดแล แบบทใหสถาบนศกษาทพรอมเปนนตบคคลดแลตวเองรวมกบชมชน ฯลฯ โดยมหนวยงานกลางตรวจสอบ ดแลสถาบนพฒนาทกแหงเรองคณภาพใหอยในมาตรฐาน

การจะปฏรปกระบวนการเรยนรใหมประสทธภาพและเปนการเรยนรทใชงานไดตองมการปฏรปคณภาพการสอนของครอาจารย อยางรอบดาน เพราะครอาจารย 6 - 7แสนคน คอ กำลงหลกในกระบวนการจดการศกษา โดยเฉพาะการศกษาของไทยนนนกเรยน นกศกษายงเคยชน กบการพงพาครอาจารยมากกวาการศกษาดวยตนเองจากหนงสอและสอการเรยนรตาง ๆ การปฏรปการศกษาตงแตป พ.ศ. 2542 มาไดกลาวถงเรองการพฒนาครไวมากพอสมควร แตกลบเปนสวนทพฒนาชาทสด อาจจะมความกาวหนาดานการสงเสรมสนบสนนครแหงชาต ครตนแบบ โรงเรยนนำรองบาง แตเทยบสดสวนกบครอาจารยทงประเทศแลว โครงการเหลานกทำไดนอยมาก


โครงการบางอยาง เชน การฝกอบรมเพอพฒนาครกเปนการฝกอบรมแบบบรรยายใชระยะเวลาสน ๆ ซงไมไดมผล ตอการเรยนรใหมมากนก การพฒนาครหลกสตร 5 ปกไมแนชดวามการปฏรปหลกสตรและกระบวนการสวนทกาวหนาไปจากเดมอยางไรนอกจากคดเลอกผสมครเรยนมคะแนนสงและมทนการศกษาให และพอเรมทำได รนแรกกถกสงใหหยดรบรนตอไปไวกอน โครงการจดตงกองทนทกำหนดไวใน พรบ. การศกษาแหงชาตฯ เชน กองทนพฒนาคร อาจารย และบคลากรทางการศกษา กองทนสงเสรมนวตกรรมคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา กองทนเพอการพฒนาเทคโนโลยทางการศกษา กองทนเพอการพฒนาการศกษาของรฐและเอกชนกยงไมไดจดตง

แนวคดเรองการปฏรปการศกษาตอนแรกกำหนดใหครตองมการสอบจงจะไดใบประกอบวชาชพคร เพอทจะมการประเมนใหมและยกคณภาพคร แตตอมากถกแรงผลกดนทางการเมอง ใหนกการเมองตองเอาใจครโดยเปลยนเปนการใหครประจำการอยแลวไดใบประกอบวชาชพครโดยอตโนมต ทำใหครซงเคยขวนขวายศกษาหาความรเร องการปฏรปการศกษาในชวงหลงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542ออกมาใหม ๆ ลดความกระตอรอรนลง เพราะไมจำเปนตองไปสอบเพอไดใบประกอบวชาชพคร นอกจากนแลวการประเมนคร เพอเลอนความดความชอบหรอเงนประจำตำแหนงตามวทยฐานะ กยงใชการประเมนแบบเขยนรายงาน ซงครอาจจะเขยนไดเกงโดยทไมไดมคณภาพจรง หรออาจจางใครเขยนกได แทนทจะใชวธใหมคณะกรรมการประเมนทมความสามารถ ซอตรงและยตธรรมเขาไปประเมนผลการทำงานจรง ๆโดยเฉพาะความเอาใจใสตอนกเรยนและคณภาพการสอน ซงเปนเรองสำคญทสดในกระบวนการศกษา

โครงการแกปญหาครขาดแคลนโดยเฉพาะในบางสาขา การเพมผลตอบแทนใหครและโครงการแกไขปญหาหนสนใหคร กยงคบหนาไปอยางชา ๆ บางโครงการทำไปแลวไมตดตามสานตอ เชน โครงการครทายาททใหทนคน มผลการทเรยนดมาเรยนครแตพอจบมาแลวกลบไมมตำแหนงบรรจให บางครงเปนโครงการยอย ๆ ซงใชเวลา เชนผลตครสาขาขาดแคลน ใหทนครไปเรยนดานวทยาศาสตร แทนทจะมโครงการแกปญหาเรงดวน เชน คดเลอกครอตราลกจางทมผลงานดใหเปนครประจำการรบคนจบสาขาทขาดแคลนมาฝกเปนครโดยใหเงนเดอนสงขน

การจะเพมเงนประจำตำแหนงหรอเงนวทยฐานะใหคร มกฎหมายเปนหลกการออกมาแลว แตยงมปญหาเร องงบประมาณ ซงรฐบาลมกใชวธจดสรรใหทละสวน


ทำใหเกดปญหาวา จะจดสรรอยางไรจงจะเหมาะสมและยตธรรม หากการประเมนยงไมมคณภาพ การเพมเงนวทยฐานะใหคร กอาจไมไดชวยเพมคณภาพการสอนนก เชนเดยวกบการชวยแกปญหาหนใหครทวประเทศ ซงทำไดยาก เพราะครเปนหนกนสวนใหญและวงเงนรวมกสงมาก แตถงจะแกไข เชน ลดดอกเบยใหครไดบางสวน กอาจชวยลดความตงเครยด และเพมแรงจงใจในการทำงานใหครไดบาง แตอาจจะไมเพมคณภาพการสอนถาครยงไมปรบทศนคตและการใชชวตเสยใหม

ดงนนตองมแผนงานระดบชาตทจะแกไขปญหาและปฏรปครอาจารยอยางเปนระบบองครวม โดยเฉพาะการฝกอบรมใหม เพ อเปล ยนทศนคตใหครเปนคนรกการอานการคนควา การเผยแพรความร การสอนแบบคดวเคราะหเปน และมอดมคตในการเปนครท ด มากกวาการทำงานแบบบรรยายตามตำราไปวน ๆ จงจะสามารถปฏรปครอาจารยใหมคณภาพและจรยธรรมเพมขนอยางจรงจงได

ประเดนสำคญทจะตองหาทางแกไขดวยคอ ตองสงเสรมใหครเปนนกวชาการทมจรรยาบรรณ รวมตวกนเปนสมาคมวชาชพทมศกดศร สรางอำนาจ ตอรองไมใหนกการเมองและผบรหารระดบสงใชอำนาจแทรกแซง เลนพรรคเลนพวก ซงเปนอปสรรคตอการพฒนาครเกงครด ทางหนงท จะทำไดคอ ครตองแสวงหาการสนบสนนจากนกเรยนนกศกษา ผปกครอง สอมวลชน ประชาชนทวไป ดวยการทำกจกรรมเคลอนไหวตาง ๆ ใหเปนประโยชนตอผเรยนเปนทตง

3. การท นกเรยนนกศกษา ผ ปกครอง และประชาชนท วไปปลอยใหการจดการศกษาเปนหนาท ของรฐ เพราะพวกเขาไมเขาใจเร องการศกษาไมตระหนกวาการปฏรปการศกษาสำคญตอการพฒนามนษยและสงคมอยางไรและประชาชนสามารถจะมบทบาทในการผลกดนใหเกดการปฏรปการศกษาขนไดอยางไร

ผปกครองและประชาชนสวนหนง เหนวา การจดการศกษาโดยภาครฐ ในปจจบนมปญหาทงทางดานปรมาณและคณภาพ แตทการปฏรปการศกษาในสงคมไทยยงไมคอยมพลงมากเทาทควร เพราะผปกครองและประชาชนทวไป ตางกไดรบการศกษาแบบเกามา พวกเขายงมองวาการแกไขปญหาการศกษาเปนหนาทของรฐ และคาดหมายวารฐตองเพมจำนวน และขยายสถาบนการศกษา ใหสามารถรบนกเรยน นกศกษาไดเพมขนครอาจารยมหนาทตองดแลใหนกเรยนเรยนใหจบและมความประพฤตทด


ผปกครองและประชาชนทวไปยงไมคอยเขาใจวา พวกเขาคอครคนแรกทมอทธพลตอการเรยนรของเดกในวยกอนเขาเรยนมาก และถงจะสงลกเขาโรงเรยนแลว ผปกครองกยงมบทบาทตอการเรยนรของลกทางใดทางหนง และควรจะชวยผลกดนและรวมแกไขปญหาการศกษา และสภาพแวดลอมทางสงคมทงหมดอยางเอาจรงเอาจง แทนทจะปลอยใหเปนภาระหนาทของรฐหรอครอาจารยเทานน

นกการเมอง ขาราชการ และนกธรกจระดบสง มทางเลอกทจะสงบตรหลานเขาเรยนในสถาบนการศกษาท เดน ๆ มคณภาพสง สถาบนการศกษานานาชาตหรอสถาบนการฝกในตางประเทศได ทำใหพวกเขาซงมอทธพลสง ไมสนใจและไมเปนพลงผลกดนใหเกดการปฏรปศกษาของทงประเทศมากทควร พวกเขานอกจากจะใชเวลาสวนใหญในเรองการแสวงหาและรกษาไวซงความมงคงและอำนาจแลว พวกเขายงไมไดรสกวาการจดการศกษาทลาหลงของประเทศไทย เปนปญหาสำหรบลกหลานของพวกเขาโดยตรง

ดงนน แมวาชนชนนำระดบสงจะเหนวาการศกษาไทยควรมการปรบปรงใหดขนแตพวกเขาซงเคยชนกบการทำงานแบบสงการจากบนลงลาง กไดแตวางแผน กำหนดแนวทางปฏบตและสงงานจากบนลงลางไปตามลำดบชน มากกวาจะคดถงการรณรงคใหประชาชนผมสวนเกยวของจำนวนมากเกด ความตนตวเรองการปฏรปการศกษา และมบทบาทในการชวยกนคดชวยกนกำหนดและผลกดน เพอการปฏรปการศกษารวมกนอยางแทจรง

ประสบการณตวอยางของการปฏรปทางการศกษาในสหรฐอเมรกาไดชใหเหนวาการออกกฎหมายปฏรปการศกษาโดยผวาการรฐ และชมชนธรกจของมลรฐแหงหนงในภาตตะวนตกตอนกลางทำใหครอาจารยในทองถนจำนวนมากรสกวา มจดประสงคของโครงการไมชดเจน ไมเกดความสนใจและรสกตอตาน เพราะพวกเขาไมรสกวาตนกำลงมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ ในภาวการณเชนนแผนการดำเนนงานทมเจตนารมณทดกลมเหลวได

ในทางกลบกนการปฏรปการศกษาทเรมจากกลมครโรงเรยนมธยมศกษาตอนปลายกลมหนงทใชเวลาประชมคร นกเรยน ผปกครอง นกธรกจและขาราชการ ทเกยวของกวา50 คน เปนเวลา 3 วน สามารถระดมความคดเหนและความสนใจของผมสวนเกยวของอยางไดผล กลมผเขารวมประชมไดลงมตเปนเอกฉนทเกยวกบภารกจและความเชอในการรเรมการปฏรป และไดพฒนามาตรฐานของการดำเนนการปฏรปทชดเจน ตวอยางน


สะทอนวา การกำหนดวสยทศนเพอการปฏรปรวมกน เปนประเดนทสำคญทจะทำใหคนทเกยวของ รวมทงนกเรยนรสกมสวนรวม เขาใจวตถประสงคของการปฏรป และรสกวาการปฏรปเปนเรองทนาสนใจทสดสำหรบตนเอง และการปฏรปการศกษานน "หลกเลยงไมไดเลยทจะตองใชเวลา และความพยายามอยางมากจากบคคลตาง ๆ มากมาย " 65

การรณรงคใหนกเรยนนกศกษา ผปกครองรบรวา การศกษาไทยมปญหาทตรงไหนอยางไร และการสรางเครอขายของผสนใจการปฏรปการศกษาจากทกกลมอาชพ ในระดบทวประเทศ ทกาวขามพนการบรหารระบบราชการแบบรวมศนยสงงานจากบนลงลางจะเปนยทธศาสตรทสำคญ ขอหนงทจะชวยสรางวสยทศนหรอจดมงหมายในการปฏรปการศกษารวมกนในหมประชาชน และเปนแรงผลกดนใหเกดการดำเนนงานปฏรปการศกษา หรอปฏรปกระบวนการเรยนรของคนทงสงคมทเปนจรง

ภาคธรกจเอกชน ซงปจจบนขยายตวมากขนนาจะเขามามสวนรวมการจดการศกษาไดหลายทาง เชน สรางศนยเดกเลกในสถานททำงาน ตงโรงเรยนเพอสอนพนกงานตอนเยนและเสาร อาทตย เขารวมโครงการเรยนรแบบทวภาคกบสำนกงานอาชวศกษาและกระทรวงพฒนาความมนคงของมนษย ใหทนสนบสนนนกเรยน นกศกษาหรอสถาบนการศกษา ฯลฯ

การปฏรปการศกษาหรอการปฏรปสงคมดานใดกตามหากจะทำใหไดผลจรง ๆแลว จะตองเนนการรณรงคปลกจตสำนกใหคนสนใจวา เปนเรองจำเปนเรงดวนและตองการใหประชาชนเขามามสวนรวมอยางกวางขวาง ตองมการจดการใหการศกษาและขอมลขาวสารผานสอมวลชนแบบใหม (กระตนใหเกดการรกการอาน ใฝร คดวเคราะห สงเคราะห) แกคนสวนใหญอยางทวถงและมคณภาพ เพอใหคนสนใจเขาใจ เหนดวย และอยากเขารวมกระบวนการปฏรปการศกษา

การจะปฏรปกระบวนการเรยนรใหมไดตองการพเลยง การสนบสนนดานหนงสออปกรณการเรยนการสอน การทดลองคนควา การฝกภาคปฏบต การเดนทางไปสมผสของจรง ซงลวนตองใชงบประมาณมากขน ดงนนจงควรมการปฏรปดานการคลง และระบบภาษเพ อจะสามารถระดมทรพยากรมาใช เพอปฏรปการศกษาไดมากพอ เชน เกบภาษมรดก ภาษทรพยสนจากคนรวยและผลตอบแทนในอตรากาวหนา หารายไดจากคลนวทย โทรทศน โทรศพท ฯลฯ เขารฐเพมขน

65 สกศ. ยทธศาสตรการปฏรปการศกษาทประสบผลสำเรจ 2541, แปลจาก Steven Klien และคณะ Fitting The Pieces :Education Reform That Works.


ออกพนธบตรเงนกเพอการศกษา ฯลฯ นำงบประมาณทหาไดเพมขนไปจางครเพม ทำใหชนเรยนเลกลงครจะไดดแลนกเรยนไดดขน ปรบโครงสรางเงนเดอนคร บคลากรทางการศกษาใหมโดยองกบผลงาน และพฒนาหองสมด แหลงเรยนร สอเทคโนโลยเพอการศกษาอยางขนานใหญ

การปฏรปดานระบบภาษในประเทศไทยทำไดยาก เพราะนกการเมองหวงแตผลประโยชนระยะส นของตนมากกวาจะมวสยทศนท จะคดถงผลประโยชนระยะยาวรวมกนของคนทงประเทศ ซงรวมทงลกหลานของตนดวย จงเปนเรองทประชาชนตองออกแรงผลกดนใหเกดการปฏรปดานการคลงและระบบภาษเพอนำไปชวยการปฏรปการศกษาไดเพมขน

การปฏรปดานโครงสรางการบรหารจดการอาจชวยปฏรปการเรยนรได หากมการปฏรปการจดสรรและการใชงบประมาณการศกษาอยางมประสทธภาพและเปนธรรมฝกอบรมใหผบรหารเขตและสถาบนการศกษารจกคดและบรหารงานแบบนกเศรษฐศาสตรทด คอ ใชทรพยากรเทาทมใหเกดประโยชนตอสวนรวมสงสด รวมทงตองมการประเมนภายนอกเรองการลงทนและผลตอบแทนการลงทนของหนวยงานดานการศกษา เพราะปญหาทพบบอยมากคอ ผบรหารซงถนดคดและบรหารในระบบราชการ มกชอบเนนงานกอสราง ซอมแซมอาคารสถานทและสงซออปกรณตางๆ โดยไมคดเรองตนทนและผลตอบแทนของคาใชจายดานตาง ๆ อยางรอบคอบ ไมรจกพจารณานำของเดมทมอยมาปรบปรงใชใหเกดประโยชนเตมท หรอหาทางขอมสวนรวมใชสอยทรพยากรของหนวยงานราชการอนในเขตพนทเดยวกน

การจะปฏรปการใชงบประมาณ อาจตองเรมจากการปฏรประบบการคดเลอกผบรหารใหม ฝกอบรมพวกเขาใหม มการพจารณาใบอนญาตประเมน ตรวจสอบผบรหารการศกษาอยางเขมขนจรงจง

4. การขาดผนำ ผมวสยทศน ความสามารถและคณธรรมมากพอทจะนำในการปฏรปการศกษา

การปฏรปการศกษาทประสบความสำเรจในประเทศอน มกจะนำโดยนายกรฐมนตรหรอประธานาธบด และรฐมนตรการศกษาทเขมแขง มงมนทจะเปลยนแปลงการศกษาอยางถงรากถงโคน มกรอบคดวสยทศนทเขาใจวาการปฏรปการศกษาหรอการเปลยนแปลงสาระสำคญของทงระบบการเรยนรของสงคมนน เปนหวใจสำคญของการขบเคลอนการพฒนาทางเศรษฐกจสงคม ใหเจรญกาวหนาเพอประโยชนของคนสวนใหญอยางยงยน


ผนำของไทยมองเหนความสำคญของการศกษาในระดบหนงคอ มองวาการศกษาเปนการลงทนสรางทรพยากรกำลงคนทมความรและทกษะดานตาง ๆ ไปทำงานแขงขนทางธรกจกบคนของประเทศอนเพอพฒนาใหเศรษฐกจโดยรวมเจรญเตบโตขน แตพวกเขามองการศกษาในฐานะเปนเครองมอไปบรรลเปาหมายคอ การเพมปรมาณผลผลตมากกวาทจะมองวา การศกษานนเปนจดมงหมายในตวเองคอ การจดการศกษาเพอพฒนาคนใหมความรและจตสำนกไปพฒนาตวเอง แกปญหา และพฒนาชมชนได ซงเปนเรองทกวางกวาแคการฝกอบรมทกษะทรพยากรคน เพอไปทำงานรบใชระบบเศรษฐกจทนนยมอตสาหกรรม

รฐมนตรกระทรวงศกษาธการของไทยบางคนเขาใจเพยงวา การเพมงบประมาณสรางและขยายโรงเรยน การสงซอคอมพวเตอรและ อปกรณการเรยนการสอน การสงการใหครทำตามนโยบายตาง ๆ คอ การปฏรปการศกษา นายกรฐมนตร และรฐมนตรคนอน ๆ มกคดวา การแกปญหาและพฒนาเศรษฐกจตองมากอน สวนการศกษามาทหลงถาเศรษฐกจยงไมด งบการศกษากตองถกตดตองรอไปกอน ตอเมอเศรษฐกจดขนรฐบาลมงบประมาณมากขนแลว จงจะแบงใหการศกษาเพมขนได ขณะทผนำในประเทศทพฒนามากกวา เชน องกฤษ ฟนดแลนด ไอรแลนด ฯลฯ จะเขาใจวา การปฏรปทางการศกษาเปนสงทจะตองทำกอน เพราะมแตตองทำใหพลเมองสวนใหญฉลาดขนมทกษะ มจตสำนกมากขนกอนเศรษฐกจของทงประเทศถงจะดขนได และรฐบาลมรายไดเพมขนได

นอกจากนแลวผนำระดบสงของไทยยงเนนการรกษาอำนาจและผลประโยชนระยะสนของตนเองมากกวาจะเขาใจเรองผลประโยชนระยะยาวรวมกนของเขาและประชาชนทงประเทศ นยมทำโครงการเปนเรอง ๆ ทตนไดประโยชนมากกวาจะปฏรปโครงสรางเศรษฐกจสงคมอยางเปนระบบองครวม ยงขาดวฒภาวะดานอารมณและขาดประสทธภาพในการบรหารจดการประเทศ ซงตองประสานงานคนจำนวนมากและมปญหาซบซอนมากกวาการบรหารบรษท ผนำของไทยชอบทำตนเปนผร อย ฝายเดยว และใชวธทำงานแบบใชอำนาจสงการจากบนลงลางไมสนใจเรยนรและทำงานรวมกบผอน เชน นกวชาการและภาคประชาชน

เน องจาก นกการเมองบรหารประเทศโดย คำนงถงการรกษาฐานอำนาจทางการเมองของตน มากกวาความเจรญกาวหนาของประเทศ จงมการปรบเปลยนคณะรฐมนตรบอย โดยเฉพาะกระทรวงศกษาธการมการเปลยนรฐมนตรถง 6 คน ในชวง


4 ปครง นบตงแตรฐบาลไทยรกไทย เขามาบรหารประเทศในเดอนกมภาพนธ ป พ.ศ.2544 ถงกลางป พ.ศ. 2548 ไมมประเทศไหน ในโลกทจะมการเปลยนรฐมนตรกระทรวงศกษาธการบอยขนาดน โดยเฉพาะในชวงทประเทศกำลงมการดำเนนการปฏรปการศกษา

ตารางท 25 รายงานและระยะเวลาการดำรงตำแหนงรฐมนตรกระทรวงศกษาในพ.ศ. 2544 - 2548

วน เดอน ป ทดำรงตำแหนง

9 ก.พ. 2544 - 9 ม.ย. 254414 ม.ย 2544 - 9 ต.ค. 25449 ต.ค. 2544 - 9 ต.ค. 25459 ต.ค. 2545 - 11 พ.ย. 254611 พ.ย. 2546 - 3 ส.ค. 25483 ส.ค. 2548 - ปจจบน

ระยะเวลาทดำรงตำแหนงชอรฐมนตร

1. ศ.นพ.เกษม วฒนชย2. พตท. ทกษณ ชนวตร3. นายสวทย คณกตต4. นายปองพล อดเรกสาร5. นายอดศย โพธารามก6. นายจาตรนต ฉายแสง

5 เดอน3 เดอน 25 วน

1 ป1 ป 1 เดอน1 ป 8 เดอน

-

ปญหาของผนำไทยทกรฐบาลทไทยมมาจนถงรฐบาลปจจบนนน ตงแตรฐมนตรลงมาถงผบรหารระดบกลาง คอ ผบรหารใหมไมชอบสานตอโครงการทดของผบรหารคนเกาอยแลว ตองรเรมโครงการใหมของตวเอง เพอแสดงวานเปนความคดหรอเปนผลงานของตน ไมรจกการมอบอำนาจ ความรบผดชอบ ใหผปฏบตงาน และไมใจกวางเปนนกประชาธปไตยมาก พอทจะทำใหประชาชน เกดความร สกรวมเปนอนหนงอนเดยวและพรอมใจทจะสนบสนนการปฏรปการศกษา

ผนำระดบกลาง เชน เลขาธการสำนกตาง ๆ ผบรหารเขตพนทการศกษา ผบรหารสถานศกษา ผนำชมชนองคกรตาง ๆ สวนใหญไดรบการศกษาแบบเกา ททำใหพวกเขาถกกลอมเกลา ใหมลกษณะเปนผตาม มความคดแบบจารตนยม ไมชอบการเปลยนแปลงเคยชนกบการทำงานตามระบบราชการแบบเกาทนยมสงงานแบบลดหลนกนมาเปนชน ๆไมมการกระจายอำนาจ และไมมระบบการบรหารจดการแบบประชาธปไตยทมสวนรวมผ นำระดบกลางท ประสบความสำเรจในระบบราชการคอ คนทปรบตวตามกระแสนโยบายและแนวทางการทำงานของผนำระดบสงไดเกง ไมมความคดรเรมสรางสรรคไมวพากษวจารณ ไมกลาคดกลาตดสนใจทำอะไรใหม ๆ ทแตกตางไปจากแนวปฏบตเดม ๆ


ททำกนมาชานาน หรอแนวนโยบายทส งลงมาจากขางบน ทำงานเพอความอยรอดและความกาวหนาดานอาชพการงานของตนเองมากกวาเพอประโยชนผเรยน

รวมทงเมอพวกเขาไมไดรบโอกาส ใหฝกฝนการรบผดชอบ ตดสนใจดวยตนมากอนแมการปฏรปการศกษาจะเปดโอกาสให พวกเขากขาดความรและทกษะในการนำและบรหารจดการดวยตนเองอยางมประสทธภาพ

ครอาจารย ผปกครอง บณฑต นกเรยน นกศกษา สวนใหญถกระบบการเมองและสภาพแวดลอมทางสงคมทงหมดกลอมเกลาใหเปนผเชอฟงผมสทธอำนาจ (Authority)คอยทำตามคำสง คำชแนะ กฎระเบยบ มากกวาการเปนผนำในระดบตาง ๆ ทเปนตวของตวเอง ขาดการพฒนาจตสำนกวาตนมสทธ มสวนรวมไดเสยในการตดสนใจทำสงทเปนประโยชนตอสวนรวมได โดยไมตองรอตามคำสง คำชแนะจากผมสทธอำนาจสงกวาเสมอไป

ในสภาพเชนน แนวคดนโยบายใหม ๆ ทสงมาจากผนำระดบสง เชน นโยบายใหครอาจารยเปลยนวธการเรยนการสอนเปนแบบใหนกเรยนเปนศนยกลาง รจกคด วเคราะหและแกปญหาเปนจงมกไมประสบความสำเรจ เนองจากครอาจารย นกเรยนนกศกษาสวนใหญเคยชนกบการเรยนการสอนแบบฟงจดทองจำมาชานาน ครอาจารยคดและสอนแบบใหมไมเปน นกเรยนนกศกษากเรยนแบบใหมไมเปน การจดประชมครอาจารยเพอรบฟง คำชแนะหรอฝกอบรม ระยะสนไมอาจ เปลยนแปลง ใหครอาจารยใหคดและทำแบบใหมได จำเปนตองมการ เปลยนวธการ ฝกอบรมใหมทเขมขนและไดผลและการสรางสภาพแวดลอม ใหมเพอกระตนใหเกด กระบวนการสอน การเรยนรแบบใหมไดอยางแทจรง

ผนำระดบสงมกจะนำแนวคด และนโยบายการปฏรปการศกษาจากตางประเทศมาเปนนโยบายกฎหมาย กฎเกณฑ คำชแนะใหผบรหารสถานศกษา คร อาจารยนำไปปฏบตโดยไมไดมการสมมนา และวเคราะหปญหาการศกษาของไทย และการจดฝกอบรมแนวใหม เพอเปลยนแปลงความคด คานยม พฤตกรรมแนวทางการทำงานพนฐานความรและทกษะของบคคลเหลานนอยางจรงจง ดงนนผบรหาร คร อาจารยสวนใหญจงไมเขาใจเนอหาสาระของการปฏรปการศกษาอยางแทจรงวา ของเกาลาสมยอยางไร ถาไมปฏรปจะเกดผลเสยอยางไร จะปฏรปไปสอะไร อยางไร

พวกเขาจงไดแตพยายามทำตามลายลกษณอกษรของนโยบาย คำช แนะหรอตามความคดความเขาใจของตนเอง เพยงเพ อเอาใจผ บรหารระดบสง หรอ


สรางภาพลกษณของตวเองใหรกษางาน ใหอยตอไปได ภายใตระบบราชการแบบรวมศนยอำนาจทผบรหารมกประเมนผใตบงคบบญชาจากภาพลกษณภายนอก มากกวาเนอแทของผลงาน

ปญหาการขาดภาวะผนำทมวสยทศนความสามารถและคณธรรมในการปฏรปการศกษา มสาเหตลก ๆ มาจากความดอยคณภาพของประชาชนดวย เพราะสจจธรรมของการเมองการปกครองขอหน งคอ ประชาชนเปนแบบไหนกมกไดผ นำแบบน นสาเหตทเปนรากเหงาของการทประเทศขาดภาวะผนำทเปนนกปฏรปการศกษาทแทจรงคอประชาชนรบร ขาวสารและมความตนตวทางการเมองตำ รวมทงยงถกครอบงำทางความเชอใหคดในเชงพงพาผอปถมภ ในการเลอกตงผบรหาร และผแทนทางการเมองไมวาระดบใด ประชาชนสวนใหญนยมเลอกผสมครทสามารถอปถมภชวยเหลอพวกเขาเปนการสวนตวได มากกวาทจะพจารณาผสมครผมคณสมบตเปนนกบรหาร และปฏรปเปล ยนแปลงสงคม มวสยทศนกวางไกล มความสามารถในการบรหารจดการทมประสทธภาพสง มความโปรงใส เปนธรรม ใจกวาง ยอมรบและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรของประเทศอยางแทจรง

ด งน นปญหาการขาดภาวะผ นำท ม ว ส ยทศนความสามารถและคณธรรมจงตองแกไขกระบวนการการเรยนรและกรอบคดทศนคตของประชาชนดวย นนกคอประชาชนสวนทกาวหนาตนตวรบรปญหาแลว ตองรณรงคใหประชาชนสวนใหญเขาใจวาพวกเขาเปนเจาของประเทศ เปนผเสยภาษ ไมวาจะทางตรงหรอทางออม และมสทธเรยกรองผลกดน ใหผนำทพวกเขาเลอกไปเปนผบรหารตองทำสงทเปนประโยชนตอประชาชนสวนใหญ เชน การปฏรปการศกษา การปฏรปเศรษฐกจและสงคมดานตาง ๆ

5. การศกษายงเปนผตามกระแสสงคมมากกวาเปลยนแปลงชนำสงคมประเดนสำคญคอ การศกษากลบไปเนนการแขงขนแบบตวใครตวมน และไมพยายามทจะเปลยนกรอบคดคานยมคนไทยสวนใหญท เนนเร องอำนาจนยมอภสทธนยม และการหาประโยชนสวนตว ใหหนมาเนนเรองสทธ เสมอภาคประชาธปไตย และจตสำนกเพอสวนรวม

ปญหากรอบคดทเปนอปสรรคตอการปฏรปการศกษาและการปฏรปสงคมทสำคญ คอกรอบคดของคนไทยทมองเร องอำนาจ/ระบบอภสทธ และการแสวงหาผลประโยชนสวนตววาเปนเรองชอบธรรม กรอบคดนมรากเหงาทางวฒนธรรม มาจากระบบเจาขนมลนายทเชอวา คนทเกดมาไมเทากน เจานายขนนางตองมอำนาจมอภสทธ เพอจะได


ปกครองบานเมองใหสงบ โดยอางวาเปนเรองบญบารมบาง เปนการใหความอปถมภการแลกเปลยนกบการทพวกเจานาย ขนนางตองทำหนาทปกปองคมครองไพรบาง

ระบบอำนาจนยมและอภสทธนยมทฝงรากลกอยในสงคมไทยนเปนตวขดขวางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาคณภาพชวตมนษยทสำคญทสด เพราะระบบอำนาจและอภสทธนยมไมเชอเรองความเสมอภาคดานสทธของมนษย ซงเปนพนฐานทสำคญของระบอบเสรประชาธปไตย และการศกษาของไทยทผานมาเปนการศกษาแบบจารตนยมมากกวาเสรนยม คอยอมรบเรองอำนาจ เรองวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ทเนนระบบอปถมภระบบอาวโส ระบบการรกษาหนามากกวายอมรบนบถอ ความเสมอภาคดานสทธของมนษย ความมเหตผลและความยตธรรม ครอาจารยสวนใหญกตดอยในกรอบความคดความเช อเร องระบบอำนาจนยมและอภสทธ นยม พวกเขาจงไมอย ในวสยทจะสงเสรมใหนกเรยนมกรอบคดคานยมประชาธปไตย เชน กลาแสดงออกความคดเหนและรบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผลได

รปแบบทสำคญของระบบอภสทธอนหนงคอ การอปถมภคำชซงสะทอนออกมาในรปของการเลนพรรคเลนพวก การกนสนบนฉอราษฎรบงหลวงกนเปนทมหรอเปนสายงาน โดยหวหนาทำเปนวาชวยเหลอเจอจานผทอยใตอปถมภ แตความจรงแลวผอยใตอปถมภ (ลกนอง) ทำหนาทเสรมบารม เสรมอำนาจ หาประโยชนใหกบเจานายมากกวา โดยตนเองไดรบสวนแบงทนอยกวา เปนความสมพนธทางเศรษฐกจสงคมทใหประโยชนคนทมอำนาจมากกวา เปนระบบอปถมภทไมยตธรรมและไมสรางสรรคแตสรางภาพวา เปนระบบเอออาทรตอกนและกน ทผนอยกลบรสกเปนหนบญคณผใหความอปถมภพวกเขา

ระบบอภสทธและการเลนพวกในปจจบนเปนตวขดขวางการพฒนาสงคมเสรประชาธปไตยทสำคญทสด เพราะสงคมเสรประชาธปไตยนนยอมเคารพในศกดศรของมนษยอยางเทาเทยมกน เชอวาคนเราเกดมาเสมอภาคกน ถงจะไมเสมอภาคโดยธรรมชาต แตกควรจะเสมอภาคกนในทางสทธและโอกาสคอ มสทธและโอกาสเทาเทยมกนสวนใครจะมความสามารถสวนตวแคไหน เปนเรองของความสามารถในการพฒนาของคนแตละคน แตสงคมตองเปดโอกาสใหคนแขงขนกนดวยความสามารถและดวยความเปนธรรม และสงคมควรสอนใหทกคนตองรจกนบถอรบฟงความคดเหนของผอน และรวมมอทำงานกบผอนเพอประโยชนของสวนรวม


แตการศกษาของไทยท ผานมาไมไดวางรากฐานแนวคดเร องสทธเสรภาพความเสมอภาคและประชาธปไตยในหมผเรยน การศกษาไทยเนนการผลตคนใหมความรและทกษะเฉพาะอยาง เพอไปทำงานแบบผรบฟงคำสงทดในโรงงานอตสาหกรรมและธรกจแตไมไดมเปาหมายทจะผลตผมการศกษาหรอปญญาชนทเปนนกคด นกวเคราะหนกแกปญหา รวมทงคร อาจารย กปฏบตตอนกเรยนแบบใชอำนาจในการลงโทษและการใหคะแนนแบบใชตวเองตดสน มากกวามจตใจกวาง รบฟงและสงเสรมใหนกเรยนรจกตงคำถาม อภปราย และมสวนตดสนประเมนตวเอง ประเมนเพอน ๆ อยางเปนประชาธปไตยคร อาจารย บคลากรทางการศกษา ยดแตผลประโยชนของตนเอง และหนวยงานของตนมากกวาจะรวมมอกบผอนเพอเปาหมายในการพฒนาผเรยนรวมกน

ขณะท การศกษาของไทยอย ภายใตระบบราชการและการเมองท มลกษณะจารตนยม และอำนาจนยมสง สอสารมวลชนและเครองมอในการสอสารเผยแพรขอมลขาวสารของรฐและภาคธรกจเอกชนกอยภายใตอทธพลของพวกอภสทธชน และผทตองการไตเตาเปนอภสทธชนดวยเชนกน การศกษาทครอบงำโดยรฐไมไดชวยสงเสรมความฉลาดคดในเชงเหตผลของผเรยน ไมไดชวยคดคานระบบอภสทธ ระบบเจาขนมลนายแมวาการศกษาทไดรบอทธพลจากตะวนตกสวนหนงจะมการพดเรองประชาธปไตยบางกมกจะพดแตรปแบบการเลอกตง การปกครอง แตไมพดหวใจของประชาธปไตยคอสทธเสรภาพ เสมอภาคของประชาชน ทควรจะเปนสวนหนงในวถชวตประจำวนของประชาชน ทงในชวตทางการเมอง ชวตทางเศรษฐกจและสงคม

การพฒนาเศรษฐกจทนนยมอตสาหกรรมในประเทศไทยชวง 60 ปทผานมาชวยใหเกดคนชนกลาง เกดประชาธปไตยในระดบหนง แตเนองจากเศรษฐกจไทยเปนทนนยม บรวารทพงตางชาต และเปนทนนยมผกขาดโดยอภสทธชน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจตามแนวโลกาภวฒนจงไมไดกอใหเกดระบบเสรประชาธปไตย และการแขงขนทเสรและเปนธรรมอยางแทจรง หากเปนประชาธปไตยของอภสทธ ชนผมอำนาจความมงคงมากกวาประชาชนทวไป พวกเขาสามารถครอบงำดานการศกษาการใหขอมลขาวสาร การสรางความคด คานยมของประชาชนใหยอมรบความชอบธรรมของการพฒนาเศรษฐกจและการศกษาแบบเอาชนะกน เพอประโยชนสวนตวระยะสนวาเปนหนทางการพฒนาประเทศเพยงหนทางเดยว ททกประเทศจะตองทำเพอแขงขนกนในระบบเศรษฐกจทนนยมโลก


โครงสรางเศรษฐกจการเมองเชนนทำใหคนทมโอกาสเปน ส.ส. สวนใหญคอพวกอภสทธหรอคนทเขากบพวกอภสทธชนได ถาไมเปนคนทมฐานะทางเศรษฐกจสงหรอสงคมสง กตองมการศกษาสง หรอมพรรคพวกมาก มบคลกลกษณะหรอบารมเปนทนยมพดเกง ฯลฯ โอกาสทประชาชนธรรมดาทว ๆ ไปจะเปน ส.ส. ไดนนมนอยมาก ผสมครส.ส. ทไดรบเลอกทกคนตองใชเงนในการหาเสยงไมตำกวาหลกสบลานบาทขนไป เพราะระบบการเลอกตงในสงคมทถอทนเปนใหญตองใชเงนมาก ทงในการจางคนชวยทำงานหาเสยง การเลยงดคนทมาชวยหรอมาหา การใหความชวยเหลอ และการซอเสยง ซอหนบญคณหรอการอปถมภรปแบบตาง ๆ

ประชาชนยงขายสทธขายเสยง สวนหนงเพราะเขาจน สวนหนงเปนเพราะหนบญคณ หวงพงนกการเมองทเปนผอปถมภ สวนหนงเปนเพราะเขาไมไดรบการศกษาใหเปนตวของตวเอง ไมเกดความภาคภมใจในตวเอง ยงคดแบบการรบฟงคนทเปนหวหนาตองพงพาคนอนภายใตระบบอปถมภมากกวาทจะตดสนใจไดเอง คดสรางกลมองคกรของตวเอง

ประชาชนจำนวนมากไมวาจะมการศกษาระดบไหน ไมไดเกลยดระบบอภสทธหรอการเลนพรรคเลนพวกเพราะเหนวา เปนระบบทไมด แตเกลยดคนอนทมอภสทธ เพราะตวเองไมไดอภสทธหรอไมมพรรคพวกมากกวา กรอบคดแบบนคอปญหาใหญ เพราะการเมองกลายเปนการเลนเกมแยงชงอำนาจและระบบอภสทธ ประชาชนถกดงใหเขาเปนสมครพรรคพวก หรอบรวารของกลมอภสทธชนระดบสงกลมตาง ๆ ไดอยเสมอๆ การเปนสมาชกกลมระบบอภสทธ วด สมาคมหรอพรรคตาง ๆสวนหนงประสบความสำเรจ เพราะทำใหคนมความหวงวา เปนบนไดในการทเขาจะไดอภสทธ มเสนสาย มพรรคพวกมากขน

นกการเมองพรรคฝายคานชอบโจมตตวบคคลมากกวาทจะวจารณระบบโครงสรางหรอเสนอนโยบายมาตรการแกปญหาทใหมแตกตางไปจากพรรคฝายรฐบาล เพราะกรอบความคดของฝายคาน กเหมอนกบฝายรฐบาลคอ อยากเปนรฐบาล อยากเปนอภสทธชนและเปนเพราะการศกษาของไทยไมไดสรางภมปญญาใหคนไทยรจกคดวเคราะห มจนตนาการสรางสรรคถงแนวนโยบายพฒนาประเทศแนวใหม ๆ นกการเมองฝายคาน จงมกคดนโยบายพฒนาประเทศแบบตามกระแสทนนยมอตสาหกรรมตะวนตก ทไมตางไปจากฝายรฐบาล


อภสทธชนรนใหมทไตเตามาจากลกหลานชาวนา กมกถกกลนเขาไปในระบบอภสทธ น นกการเมองปญญาชนรนใหมท เคยเปนฝายคาน วจารณคนอนไดเกงพอไตเตาสำเรจไดขนไปเปนรฐบาล กเปลยนไปอภสทธชนเสยเอง และไมไดคดในเชงปฎรปเพอเปลยนระบบโครงสรางสงคมใหดขนแตอยางใด สวนหนงเพราะพวกเขามกรอบคดทมองประโยชนสวนตวมากกวาสวนรวม สวนหนงเพราะพวกเขาไมมภมปญญาในการคด ไมมจนตนาการหรอวสยทศนในการมองเหนทางเลอกใหม เชนการพฒนาสงคมเพอเศรษฐกจพอเพยง คณภาพชวต ความเปนธรรม และการอนรกษสภาพแวดลอม ประชาธปไตยทประชาชนมสวนรวมอยางแทจรงในทก ๆ ดาน รวมทงทางเศรษฐกจและสงคมดวย

ระบบอำนาจและอภสทธนยม การเลนพวก และการหาประโยชนสวนตวอยางไมมจตสำนก เปนอปสรรคขดขวางการพฒนาเพอคณภาพชวตของประชาชนไทยทรายแรงทสด ไมวาใครจะพยายามใหเหตผลอธบายความชอบธรรมของระบบนอยางไรเชน การเลนพวกทำใหไดทมงานทรใจกน ไวใจได หรอระบบอภสทธเปนผลตอบแทนทชอบธรรม สำหรบผนำทมภาระมาก กฟงไมขนทงนน การใหเหตผลภายหลงในเชงแกตางใหกบระบบทดำรงอย เปนการแกตวของผ ไดประโยชนจากระบบอภสทธ น มากกวาเปนเหตผลทชอบธรรม

ปญหาความลมเหลวของการศกษาทสำคญคอ สอนใหคนมทกษะในการทำมาหาเลยงชพได แตยงตดนสยคานยมเหนแกตว เหนแกอภสทธ มความคดจตใจคบแคบเชน คดแตในเรองการแขงขน เหยยบหวคนอนเพอหาเงน หาอำนาจและประโยชนสวนตวระยะสน มากกวาจะเขาใจวาการรจกทำงานเปนทมเวรค การรวมมอและแบงปนกนอยางเปนธรรม จะนำไปสประโยชนสำหรบทกคนในระยะยาวไดมากกวา สงคมไทยจงไมเกดภมปญญาในการมองปญหาอยางวพากษวจารณ และมองไมเหนทางเลอกในการพฒนาทางอน ๆ นอกจากแนวทางการพฒนาเศรษฐกจการเมองแบบตลาดเสรมอใครยาวสาวไดสาวเอา ทสรางปญหาความยากจน ปญหาความโงเขลา คานยมแกงแยงแขงขน เหนแกตว ความขดแยงทางสงคมตาง ๆ มากมายในปจจบน

การจะเปลยนกรอบคดเรองความนยมระบบอภสทธได จะตองลดอำนาจผกขาดการศกษาของภาครฐลง รณรงคสงเสรมใหครอาจารย ผปกครอง นกเรยน นกศกษาเปลยนวธคดใหม เปลยนวธการสอน การเรยนรใหม เปลยนเนอหาหลกสตรทางสงคมศาสตร มนษยศาสตรใหม เปลยนวธคดแบบอำนาจนยม แบบเชอผนำตาม ๆ กนมา


หรอการค ด การเช อตามองคความร สำเร จร ป ให เป นการเร ยนร แบบเสร ประชาธปไตยเปดกวาง ทยอมรบ สทธและโอกาสของผเรยนอยางจรงจง มการสอนเผยแพรแลกเปลยนขอมลและทศนะอยางใจกวาง สรางสรรค

การทจะเปลยนวธเรยน วธสอนใหนกเรยนเปนศนยกลางแทนครหรอตำรานนจะทำไดกตอเม อครอาจารยตระหนกถงสทธเสมอภาคและความพรอมทเรยนรพฒนาตวเองของนกเรยนกอน ครอาจารยทมกรอบคดแบบเผดจการ อำนาจนยมอภสทธนยม ไมร จกการรบฟงและเรยนรจากคนอน ควรจะไดรบการฝกอบรมใหเปลยนแปลงความคด พฤตกรรมใหม หากฝกอบรมแลวพวกเขายงเปลยนแปลงตวเองไมไดพวกเขาควรถกโยกยายไปทำงานธรการหรองานอน ๆ แทน และคดเลอกคนจากสายอาชพอ นท มความร และทศนคตท เหมาะสมกวาเขามาเปนครอาจารยแทนครประเภทอำนาจนยม จารตนยม ซงไมใชแคทำงานดอยประสทธภาพเทานน แตทำใหเกดผลลบตอทศนะคตการอยากเรยนร ของผเรยนดวย

การพฒนาเศรษฐกจการเมองทมประสทธภาพเปนธรรมจะเปนไปได กตอเมอประชาชนตองตนตวขนมาขจดระบบอภสทธและการเลนพวกใหหมดไป นำระบบสทธเสมอภาคและการพจารณาคนตามความสามารถความเหมาะสม และคณธรรมมาใชโดยจะตองเรมตนทการพยายามเปลยนกรอบคดความเชอของคน และตองปฏบตใหไดทงในครอบครว สถาบนการศกษาและททำงาน ทงในระหวางพอ แม ลก ผบรหาร ครอาจารย และในความสมพนธระหวางครอาจารยกบลกศษย หวหนากบลกนองประชาธปไตยตองเรยนร จากภาคปฏบต ตองเปนสวนหนงของวถชวตจรงในครอบครว โรงเรยน สถานททำงาน ไมใชเพอทองจำไปสอบหรอแคไปลงคะแนนเลอกตงผแทน

ควรมการปฏรปการบรหารจดการการศกษา โดยใชแนวทางบรหารแบบสมยใหมท คำนงถงคณธรรม ความสามารถของคน และประสทธภาพขององคกรเปนหลกในการบรหาร แทนระบบการบรหารงานแบบใชอำนาจ ใชระบบอาวโส ระบบอปถมภประจบสอพลอและฉอฉลแบงปนผลประโยชนกน เราจงจะสงเสรมใหครอาจารยไดเรยนรพฒนาตนเองและเอาใจใสในการสอน ทงเพอประโยชนในความกาวหนาทางวชาชพและเพ อประโยชนของผ เร ยนได สถานศกษาจะไดเปนองคกรแหงการเรยนร อยางตอเนอง ไมใชเปนแคองคกรรกษาและปกปองอำนาจของชนชนนำ


การจะขจดระบบอภสทธและสรางสงคมสนตประชาธรรมได จะตองปฏรปทางการศกษาในแงของการพฒนากรอบความคดและพฤตกรรมของคนใหมเหตผล มความใจกวางแบบเสร (Liberal) มความคดรเรมสรางสรรค และมการพฒนาวฒภาวะทางปญญาและอารมณ มวนยในตวเอง นบถอสทธเสรภาพความเสมอภาคของผอน

การปฏรปการศกษาจะชวยการปฏรปเศรษฐกจได กตอเม อเปนการปฏรปกระบวนการคนควาวจย เรยนร เผยแพร และเปลยนแปลงของสงคมทงสงคมททำใหทงนกเรยน เดก และเยาวชนทอยนอกระบบโรงเรยน และประชาชนทกคนมโอกาสไดเรยนรอยางสรางสรรค วพากษวจารณ มประสทธภาพและมจตสำนกเขาใจวา แทจรงแลวการรวมมอปฏรปเศรษฐกจการเมองสงคมใหมประสทธภาพ เปนธรรม และยงยนเปนประโยชนของทกคนรวมกนในระยะยาว มากกวาการแขงขนเพอประโยชนสวนตวระยะสน ซงจะนำประเทศไทยไปสวกฤตและความหายนะมากกวา

6. กรอบคดของชนชนนำไทยทมองเรองการศกษาคนเปนเพยงเครองมอเพอพฒนาทกษะคนใหไปทำงานรบใชระบบเศรษฐกจธรกจ เปนกรอบคดทมขอจำกด สงเสรมความฉลาดแบบเหนแกตวมากกวาความฉลาด ทงเพอสวนตนและสวนรวมควบคกนไป ตองเปลยนกรอบคดใหมวาการศกษาเปนเรองกระบวนการสงเสรมกระบวนการเรยนรของมนษยใหพฒนาศกยภาพทกดาน เพอการพฒนาประเทศในทกมตทกวางกวาเศรษฐกจ/ธรกจ รวมทงการพฒนาเพอประโยชนของทกคนรวมกนในระยะยาวอยางยงยน

เนองจากชนชนนำมกรอบคดในเรองเปาหมายการศกษา อยทการพฒนาคนเปนเคร องมอไปรบใชการพฒนาประเทศแบบทนนยมอตสาหกรรม หรอการแขงขนทางเศรษฐกจ/ธรกจ เพอไลตามระบบโลกาภวฒน พวกเขาจงมองการศกษาเปนแคการลงทนพฒนาทรพยากรมนษยใหมความรและทกษะทางวชาชพ เพมความสามารถในการแขงขนในตลาดโลก แสวงหากำไรสงสด และการบรโภคสงสดของปจเจกชนและจดการศกษาแบบคดคนสวนนอยใหเรยนระดบทสงขน คนสวนใหญทเรยนไดครง ๆกลาง ๆ กถกทำใหแปลกแยกออกไปจากชมชน ทงไรนาไวกบพอแมปยาตายายไปหางานเบดเตลดในเมอง ไมสามารถใชความรแบบครง ๆ กลาง ๆ ไปพฒนาชวตตนเอง หรอชมชนอยางใชงานไดเตมท


ชนชนนำไมเขาใจวาการศกษาควรทำเพอพฒนาคณภาพชวตของคนในทกดานทงดานทกษะในการเรยนรตอ การทำมาหากน ความฉลาดทางอารมณ การพฒนาดานจตใจ การพฒนาความเปนมนษย ความเปนพลเมองด ความมคณธรรม จรยธรรมจตสำนกในเรองการอนรกษและฟนฟสงแวดลอม ศลปวฒนธรรม เพอสวนรวมอยางยงยน

จรงอยทการแขงขนกบตวเอง การพฒนาความร ทกษะวชาชพ วทยาการดานการเพมประสทธภาพ เพมผลผลตกเปนเรองทจำเปน เพราะประเทศไทยในยคปจจบนมพลเมองเพมขนกวาเมอกอนมาก ทรพยากรมจำกดและรอยหรอไป การกระจายทรพยสนและรายไดไมเปนธรรมสง คนสวนใหญยงยากจน มกนมใชตำกวามาตรฐานการครองชพทด แตการจะพฒนาทางเศรษฐกจสงคมเพอยกฐานะชวตความเปนอยของประชาชนไมจำเปนตองใชกรอบคดนโยบายการพฒนาประเทศ ทเนนการพฒนาอตสาหกรรมเพอการสงออกเพอเพมผลผลตอยางสดโตง เพราะนโยบายเชนนใหประโยชนเฉพาะคนสวนนอย และทำลายทงธรรมชาต สงแวดลอม และวถชวตแบบชมชนอยางรนแรงจนเปนผลเสยตอคนสวนใหญมากกวาผลด

ประเทศไทยซงมอาหารและปจจยพนฐานหลายอยางทพอเพยงสำหรบคนทงประเทศถามการกระจายทเปนธรรม อาจจะเลอกใชนโยบายการพฒนาทางเลอกท ตางออกไป เชน การพฒนาเศรษฐกจแบบพอเพยงหรอแบบยงยน ทเลอกผลตและบรโภคสนคาและบรการเทาทจำเปนกบการพฒนาคณภาพชวตโดยไมตองหรหราฟมเฟอยใชเทคโนโลยทางเลอกและภมปญญาทองถน ทเนนการพออย พอกน พงตนเองในเรองปจจยสเปนสดสวนสงขน เนนความสขความพอใจมากกวาความมงคงทางวตถ และเนนการกระจายทรพยสนรายไดใหเปนธรรม และการพฒนาคณภาพชวตของคนสวนใหญมากกวาการพฒนาแบบกอบโกยลางผลาญทรพยากร และการแขงขนเอาเปรยบกนและกนดงนน การศกษาจงไมใชแคเรองการเตรยมฝกทกษะคนไปทำงานเพอเปนลกจางคนอนแตเปนการเตรยมคนใหรจกทำมาหากนดวยตนเองดวย มผทสนบสนนแนวคดทำนองนอยบาง เชน โรงเรยนเพอเพมผลตภาพของชมชนทสอนเรองการทำมาหากนในชวตจรงควบคกนไปกบความรพนฐาน 66

66 อภชย พนธเสน. "โรงเรยนเพอเพมผลตภาพของชมชน", ศกษาศาสตร ฉบบบณฑตใหม , ปท 13 ฉบบท 3 ตลาคม2532 - พฤษภาคม 2533


แมการปฏรปการศกษาจะประกาศเปาหมายในเชงอดมคตแบบเหมารวม คอจะสรางทงคนเกง (เพอตวเอง) คนด (เพอตวเองและคนอนดวย) คนมความสข (สขภาพจตด)จะสรางคนไทยใหแขงขนทางเศรษฐกจในตลาดโลกไดมากขน และใหเปนคนดทอนรกษสภาพแวดลอม มคณธรรม จรยธรรม มศลปวฒนธรรมมความสขดวย การวางเปาหมายแบบเหมารวมเชนน เปนการกลาวตามกระแสเพอใหดดมากกวาแตในทางปฏบตแลวรฐบาลยงคงยดนโยบาย การพฒนาการศกษาเปนสวนหนงของการพฒนาประเทศทเนนการหาเงนและเตบโตทางวตถ มากกวาการพฒนาคณภาพชวตคนสวนใหญแบบยงยนชนชนนำไมไดวเคราะหโครงสรางและปญหาทเปนจรงในสงคมไทยวา การเสนอเปาหมายหลายอยางรวมกน โดยไมเลอกดานใดดานหนงเปนดานหลกนน จะมความขดแยงกนอยในตว และในกรณสวนใหญแลว เปนไปไมไดทเราจะไดเปาหมายทง 2 อยางมาพรอม ๆ กนหรอเทา ๆ กน

การทระบบเศรษฐกจและคนสวนใหญมคานยมยกยองและใหคาตอบแทนคนจบปรญญามากกวา คนทจบสายอาชวศกษาและเกงจากการเรยนร ดวยตนเอง ทำใหการศกษาเปนระบบแขงขนแบบแพคดออก เพอแยงกนเขามหาวทยาลยปดของรฐ ซงรบไดจำกดและคดคาหนวยกตถกกวามหาวทยาลยเอกชน เนองจากภาครฐใหงบสนบสนนมหาวทยาลยรฐปละ 3 - 4 หมนลานบาท กรอบคดแบบนเปนสาเหตสำคญทสอนใหคนตองเรยนเพอสอบแขงขนมากกวาเรยนเพอร และเปนสาเหตทสอนใหคนเหนแกตวมากกวาการเออเฟอเผอแผชวยเหลอเพอนหรอรจกรวมมอกนทำงานเปนทม รจกรวมมอกบคนอนๆ ชมชน และคนทงประเทศ เพอแขงขนกบประเทศอน

เมอนกเรยนนกศกษาไทยตองเตบโตภายใตสงแวดลอมของระบบเศรษฐกจแบบแขงขนเพอตวใครตวมน และระบบการศกษาแบบแพคดออก เพอคดเลอกคนระดบตางๆไปทำงานรบใชระบบเศรษฐกจการเมองดงกลาว ถงปรชญาการศกษาจะระบวา จะสอนใหนกเรยนเปนคนเกงควบคไปกบการเปนคนด มความสข เออเฟอเผอแผตอสวนรวม แตสภาพแวดลอมความเปนจรงของโครงสรางทางเศรษฐกจทนกเรยนนกศกษาเรยนร อยางแทจรงคอ การแขงขนหากำไรสงสดแบบตวใครตวมนเพอความอยรอดของตน มากกวาจะเรยนรสงทเปนอดมคต เพอสงคมทคอนขางเปนนามธรรม แมครอาจารยสวนใหญกไมไดเชอถอปรชญาการศกษาทเปนอดมคตอยางแทจรง เพราะครอาจารยสวนใหญกเรยนรเพอเอาตวรอดภายใตสภาพแวดลอมของการแขงขนแบบตวใครตวมน ดวยเชนกน


การสอบคดเลอกเขามหาวทยาลยแบบแพคดออก เปนอปสรรคสำคญททำใหคนไมปฏรปการเรยนรแบบใหม เพราะพวกเขารวมทงผปกครองหวงแตเรองการไปสอบแขงขนเขามหาวทยาลยปดของรฐ ขอสอบเขามหาวทยาลยนยมออกขอสอบปรนยแบบทองจำ ซงมกจะยากเกนหลกสตร และเทากบบบใหนกเรยนตองไปเรยนกวดวชาแบบเกงขอสอบ และทองจำทำใหตองสนเปลองเงนทอง เวลา การเพมความเครยดใหกบทงนกเรยนและผปกครอง รวมทงสงเสรมการแขงขนกนเพอหาทางเขาโรงเรยนทมชอเสยงเกดปญหาการเรยกเกบเงนคาบำรงพเศษ ทเปนเงนกนเปลาหรอแปะเจยะจำนวนสงซงเฉพาะคนรวยเทานนทจะมโอกาส แตถงคนรวยจะมเงนจายพวกเขากยงตองเผชญความเครยดอยนนเอง

การเปลยนวธการคดเลอกจากระบบเอนทรานซเปนระบบแอดมชชน โดยพจารณาจากคะแนนสอบในโรงเรยนและการทดสอบระดบชาต ยงไมไดแกปญหาทรากเหงาเพราะยงตองสอบวดความรทงระดบชาตและวดจากคะแนนตอนเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย ซงสวนใหญแลวกคอคดอยในกรอบของการสอบแบบทองจำ และระบบแพคดออกอยนนเอง รวมทงเราไมไดแกปญหาทคนสวนใหญยงมคานยมอยากไดปรญญาขณะทมหาวทยาลยปดของรฐ ซงมชอเสยงและเกบคาหนวยกตตำกวามหาวทยาลยเอกชน(เพราะรฐใหงบสนบสนน) กรบไดจำกด

ทางแกไขคอ ตองเรงรดปฏรปการศกษาอาชวศกษา รวมทงเกษตรกรรมและวชาชพตางๆ ใหมคณภาพ เพมเงนเดอนและโอกาสความกาวหนาใหคนจบอาชวศกษาแบบในประเทศยโรป เพมโอกาสใหเกษตรกรและผประกอบอาชพอสระรายยอยมหนทางกาวหนาในอาชพการงาน จะไดลดความจำเปนทนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายตองแยงกนสอบเขามหาวทยาลยแบบแพคดออก รวมทงหากรฐสรางโอกาสใหคนทอยากเรยนรสามารถทจะเขาถงแหลงการศกษาทมคณภาพไดตลอดชวต โดยมหาวทยาลยควรเปดรบผ ใหญท มประสบการณ ประชาชนท สนใจอยากจะกลบเขาสมครเรยนมหาวทยาลยเมอไหรกไดอยางยดหยน ถาเปนเชนนแลวนกเรยนทจบชนมธยมปลายกอาจจะไมตองเครยดกบการแยงกนสอบเขามหาวทยาลยแบบจะเปนจะตาย เหมอนเปนโอกาสครงเดยวและครงสดทายในชวตอยางทเปนอยในปจจบน

การมองการศกษาแบบแยกสวนจากนโยบายการพฒนาเศรษฐกจสงคมทเปนจรงจะไมทำใหเขาใจปญหากระบวนการเรยนรของคนเราไดอยางแทจรง และไมมทางทจะฝาฟนอปสรรคใหญทขดขวางการปฏรปการศกษาได เราจะตองมองทะลไปถงโครงสราง


ทางเศรษฐกจการเมองทครอบงำการศกษาไวอกชนหนง นนกคอจะตองคดเปลยนแปลงกรอบคดคานยมของคนควบคไปกบการเปลยนแปลงตวโครงสรางและนโยบายการพฒนาทางเศรษฐกจ และการศกษาแบบแขงขนเพอเอาชนะคนอนและกำไรสงสดใหตวเองใหเปนนโยบายการพฒนาเพอความสขประชาชาต คอ มงใหคนทงประเทศมความสขเพมขน ซงมความหมายกวางกวาการรำรวยทางวตถ

การจะทำใหบรรลเปาหมายนได ตองฝกใหผเรยนรจกรวมมอทำงานเปนทมอยางมประสทธภาพ การแขงขนและแบงปนทเปนธรรม เปนประชาธปไตย ดงนนนโยบายการศกษาควรพฒนาศกยภาพใหผเรยนมความสขในการเรยนร พฒนาตวเองแบบแขงขนกบตวเอง และรจกรวมมอกบคนอนเพอสรางสรรคสงคมใหเจรญกาวหนาอยางยงยนนโยบายการพฒนาเศรษฐกจควรเนนทการเพมประสทธภาพของประชาชนทงประเทศหรอประสทธภาพเพอสวนรวมในระยะยาว ซงตองอาศยทงการรวมมอและแขงขนอยางเปนธรรมและสรางสรรค เราจงจะพฒนาสงคมไดอยางสนตสขและยงยน

คร ผปกครองเองกตองทำความเขาใจใหม หดคดแบบใหม สอนแบบใหม คอตองสอนใหเดกมความสขและรกการเรยนร พฒนาศกยภาพของตวเองใหไดมากทสดรจกรวมมอกบเพอน แขงขนเปนทม แขงขนในแงของชมชนหรอของประเทศชาต และตระหนกวา หนทางการพฒนาสงคมทย งยนคอ มนษยเราตองรวมมอกนและแขงขนอยางสรางสรรค (แบบใหทกคนไดชนะรวมกน) และมองการณไกล ไมใชการแขงขนแบบฝายหนงชนะฝายหนงตองแพ เพอหาเงนใหไดมากทสด บรโภคใหไดมากทสด หยดเหนแกตวในระยะสนอยางททำกนอย

นกปฏรปการศกษาทฉลาด จะตองตระหนกและคดการณไกลวา การพฒนาการศกษาแบบสรางคนใหเปนเครองมอ การผลตทมประสทธภาพไปรบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยม อตสาหกรรมผกขาดแบบสดโตง เปนแนวคดทคบแคบมงพฒนาแบบกอบโกยลางผลาญทงทรพยากรธรรมชาตและสงคมวฒนธรรม รวมทงสรางความไมสมดลความเหลอมลำตำสง ความขดแยงและปญหาทางสงคมทรนแรงเพมขน จนนำไปสวกฤตหรอหายนะได

การปฏรปการศกษาแบบใหมจงมความหมายยงใหญถงการนำไปสการสรางระบบเศรษฐกจสงคมแบบทางเลอก ทเนนความสขและความพอใจของคนทงหมด มากกวาความรำรวยทางวตถ ระบบเศรษฐกจใหมอาจจะเปนการผสมผสานของเศรษฐกจพอเพยง


พงตนเอง เศรษฐกจแบบอนรกษธรรมชาต เศรษฐกจสงคมนยมประชาธปไตยและสหกรณทเนนเรองความเปนธรรม ระบบเศรษฐกจสงคมทมงยกระดบวถชวต ศลปวฒนธรรมมากกวาการหมกหมนกบการแขงขนเครงเครยด วตกกงวลแตเร องการหาเงน ฯลฯการสรางระบบเศรษฐกจสงคมแบบใหมจะเปนไปไดกตอเมอ การศกษาจะตองเปนไปเพอการปลดปลอยใหมนษยฉลาดเพอสวนรวมในระยะยาว ไมใชเพอการครอบงำใหคนมแนวคดอดมการณดานใดดานหนงตามกระแสของโลกาภวฒน หรอทนนยมโลกแบบสดโตง


5.1 สรปภาพรวม

แนวคดเรองการปฏรปการศกษาของไทยสะทอนอยในหลงรฐธรรมนญ ป พ.ศ. 2540และ พรบ.การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ดวยความเชอวา การปฏรปการศกษาจะสงเสรมใหคนไทยสามารถแกไขปญหาและพฒนาทางเศรษฐกจสงคมของประเทศไทยไดอยางมประสทธภาพเพมขน แตการปฏรปการศกษาของไทยกดำเนนไปอยางลาชาเนองจากปญหาอปสรรคทงทางเทคนคและทางระบบโครงสรางเศรษฐกจการเมองและวฒนธรรมในปจจบนประเทศไทยยงคงมสภาพปญหาดานการศกษาและการพฒนาประเทศทสำคญคอ

1. การพฒนาประเทศทเนนการเรงอตราความเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมและการแขงขนหากำไรของเอกชน ทำใหมการเรงใชทรพยากรธรรมชาตจนสภาพแวดลอมทงทางกายภาพและทางสงคมวฒนธรรมเกดปญหาเสอมโทรมอยางรนแรง และการกระจายผลการพฒนาเปนไปอยางไมสมดลและไมเปนธรรม การจดการศกษาเพอเพมทกษะคนไปรบใชนโยบายการพฒนาเศรษฐกจแนวน ชวยทำใหประชาชนจำนวนหนงมทกษะและความรในการประกอบอาชพไดดขน แตประชาชนสวนใหญคงไดรบการศกษาทไมคอยมคณภาพ ไมทวถงและไมเปนธรรม

การจดการศกษาของประเทศไทยมคณภาพไมสง ทงในแงความฉลาดทางสตปญญา ทกษะการทำงาน ความฉลาดทางอารมณ ความฉลาดดานจตสำนก และคณธรรมจรยธรรม ทำใหประชาชนมคณภาพจำกด และประเทศไทยมขดความสามารถในการแขงขนตำเมอเปรยบเทยบกบประเทศอน ๆ ผไดรบการศกษากมงแขงขนทางเศรษฐกจเพอประโยชนตวเองมากกวาสวนรวม ยงออนดอยเรองการทำงานเปนทมและการมวสยทศน พนธกจทจะทำงานเพอประโยชนของสวนรวม

⌫⌫

⌦


2. การดแลเลยงเดกและการจดการศกษาชนปฐมวยสวนใหญยงมคณภาพตำเนองจากพอแมผปกครอง พเลยง ครอนบาล สวนใหญขาดความรความเขาใจวาวยเดกเลกเปนวยทหนาตางโอกาสเปดใหสมองเดกวยนเรยนรไดเรวและมากทสด ถามการกระตนการเรยนรจากประสาทสมผสทง 5 (ห ตา จมก ปาก กาย) สงเสรมการเตรยมพรอมใหเดกมอารมณ ดมความสขในการเรยนร ผดแลมปฏสมพนธกบเดกอยางอบอนและใจกวาง ปจจบนพอแม ศนยเลยงเดกและโรงเรยนอนบาลสวนใหญไดแตดแลเดกเลกแคใหอย รอดปลอดภยและเจรญเตบโตทางกายภาพ หรอสอนใหทองจำแบบเกาไมไดกระตนการรบรและการเรยนรอยางหลากหลายวธใหสอดคลองกบการทำงานของสมองทพรอมจะเรยนรมากกวาวธการเลยงดและสอนแบบเกา

3. การศกษาข นพ นฐานสวนใหญสอนโดยแบบบรรยายเพ อทองจำไปสอบขาดสอการสอน หองทดลอง วธการกระตนแรงจงใจทจะชวยใหนกเรยนสนใจ เขาใจรกการอาน ใฝร รจกตงคำถาม คด วเคราะห ขาดการปพนฐานการเรยนรทด โดยเฉพาะทางดานคณตศาสตร วทยาศาสตร ซงตองการการคดวเคราะห เปนเหตผลความเขาใจมากกวาการทองจำ

4. ประชาชนไดรบโอกาสทางการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายตำกวาหลายประเทศและโดยเฉพาะคนจนไดรบการศกษาตำกวาคนทวไป เนองจากการพฒนาเศรษฐกจมการกระจายทรพยสนและรายไดไมเปนธรรมสง ขณะทการจดการศกษาในระบบเนนการแขงขนแบบแพคดออก เดกทมาจากครอบครวทยากจนเสยเปรยบมาตงแตแรกเกด เนองจากมโอกาสไดรบการพฒนาดานสขภาพรวมทงการพฒนาสมองดอยกวา ไดรบการศกษาระดบปฐมวยจนถงมธยมศกษาตอนตนทมคณภาพดอยกวาเดกจากครอบครวชนชนกลางและชนชนสง และตองเผชญกบปญหาทางเศรษฐกจและสภาพแวดลอมทซำเตม ทำใหเดกจากครอบครวยากจนขาดพนฐานในการทจะเรยนรไดอยางไมมประสทธภาพ และเปนกลมมปญหาตองออกกลางคนคอ เรยนไมสำเรจชนมธยมตอนตนและมธยมศกษาตอนปลายรวมทงอาชวศกษาเปนสดสวนทสง

5. การศกษาระดบอาชวศกษา ซงจะชวยสรางกำลงคนทมฝมอไปชวยพฒนาเศรษฐกจได มการพฒนาดานคณภาพนอย เนองจากคานยมของสงคมไทยเนนการเรยนวชาสามญเพอไตเตาไปเรยนระดบมหาวทยาลยเพอไดปรญญาและมโอกาสไดทำงานนงโตะมากกวาการทำงานใชแรงงานภาคปฏบต สถาบนอาชวศกษาไดรบงบประมาณนอยมครอาจารยทขาดความร ความชำนาญ สอนตามตำรามากกวาฝกภาคปฏบต และขาด


ความสามารถในการวเคราะหปญหาและประยกต นกเรยนนกศกษาทเลอกเขาไปเรยนกมกจะมความรพนฐานออนและขาดความภาคภมใจในตวเองคานยมของสงคมและการทสถาบนอาชวศกษาพฒนาดานคณภาพไดไมสงนก ทำใหคนนยมเรยนดานอาชวศกษาลดลง ทง ๆ ทระบบเศรษฐกจมความตองการแรงงานฝมอระดบกลางอยมาก

6. การศกษานอกระบบและตามอธยาศยไดรบงบประมาณและความสนใจนอยทง ๆ มโอกาสครอบคลมประชาชนทงประเทศทสวนใหญไมไดจบชนมธยมศกษา และเปนการจดการศกษาทมประสทธภาพในแงตนทนตอหวตำ เนองจากทงรฐบาลและประชาชนไมเขาใจความสำคญของการศกษาแบบเรยนรตลอดชวต และสนใจการศกษาในระบบมากกวาการเรยนรดวยตนเอง ถงแมประเทศไทยจะมสอวทยโทรทศนจำนวนมากทเขาถงประชาชนทงประเทศกวารอยละ 80 - 90 แตกใชเพอความบนเทงและการคาหาประโยชนทางธรกจเปนดานหลก และใชเพอการศกษาและความบนเทงแบบมสาระททำใหคนมสตปญญาและมจตสำนกเพอสวนรวมนอยมาก การใชอนเตอรเนตขยายตวในหมเดกเยาวชนและประชากรทมการศกษา แตสวนใหญกยงใชเพอความบนเทงและการคามากกวาเพอการเรยนร เนองจากปญหาสำคญคอ การศกษาไทยไมไดทำใหคนรกการอานการคนควาดวยตวเองมาต งแตตน และม งเรยนเพ อสอบประกาศนยบตรปรญญาบตรมากกวาเรยนเพอร

7. ในดานคณภาพการศกษา การวดผลทางการศกษาของผเรยนทวประเทศเมอเปรยบเทยบกบในอดต หรอเปรยบเทยบกบผเรยนวยเดยวกนของประเทศอนสะทอนวา ผเรยนระดบการศกษาพนฐานมคะแนนเฉลยตำลง โดยเฉพาะวชาคณตศาสตรวทยาศาสตร และภาษาองกฤษ เนองจากมกระจายตวของสถานศกษาในเชงปรมาณมากกวาคณภาพ หลกสตรวธการเรยนการสอนยงเปนแบบทองจำตามตำราทลาสมยครอาจารยท ม คณภาพ ความเอาใจใสและความสามารถในการสอนไดดมนอยลงและโรงเรยนหลายแหงมครไมเพยงพอหรอไมไดชำนาญเฉพาะทาง เนองจากเงนเดอนครอาจารยในปจจบนตำกวาธรกจเอกชน และไมมการสงเสรมพฒนาอาชพครอาจารยอยางจรงจง

8. สงทเรยกวา "ปฏรปการศกษา" ตงแตป พ.ศ. 2542 - ปจจบน เนนการเปลยนแปลงแกไขท ร ปแบบการบรหารจดการมากกวาเน อหาสาระของกระบวนการสอนการเรยนแบบใหม ผบรหาร ครอาจารยหวงแตเรองการถกลดอำนาจและผลประโยชนและไมมความคดความตงใจในเชงปฏรปการเรยนการสอนอยางจรงจง เพราะหมายถง


พวกเขาตองปรบปรงตวเองใหม ตองทำงานหนกขน การปฏรปการศกษาแบบออกกฎหมายใหม การแกกฎระเบยบ ออกคำสง การชแนะ อบรมจากผบรหารเบองบนลงสเบองลางไมไดผล เนองจากไมไดมกระบวนการรณรงคกระตนใหนกเรยน ผปกครองครทวประเทศเหนความจำเปนทจะตองปฏรปกระบวนการเรยนการสอนมาจากฐานลางคนสวนใหญยงไมเกดความตระหนกวา กระบวนการสอนใหทองจำในตำราลาหลงอยางไรและจำเปนตองปฏรปอยางไร เพอใคร เพออะไร

9. ในดานการจดสรรและกระจายทรพยากรในการจดการศกษา การจดสรรงบประมาณการศกษาประจำปคดเปนสดสวนตองบประมาณทงหมดลดลง ในชวงป พ.ศ.2540 - 2548 เนองจากรฐบาลเนนเรองการพฒนาเศรษฐกจโดยเฉพาะธรกจมากกวาเรองการศกษา การจดการศกษารอยละ 85 จดโดยภาครฐ การบรหารเปนแบบรวมศนยอยทสวนกลางและบรหารแบบใชอำนาจสงการลดหลนกนไปตามลำดบชน สถาบนการศกษาในเมองใหญและสถาบนอดมศกษาไดรบการจดสรรงบเปนสดสวนสงกวาสถาบนการศกษาในอำเภอรอบนอกโดยเฉพาะในชนบท ภาคเอกชน ชมชน องคกรปกครองสวนทองถนไดรบการสนบสนนนอยมาก เมอเทยบกบประเทศอน ๆ

ประสทธภาพและประสทธผลของการจดการศกษาโดยรวมทงประเทศตำกวาทรฐไดลงทนไป เชน มผสำเรจชนมธยมศกษาคดเปนสดสวนตอประชากรวยเดยวกนตำกวาประเทศอน ผสำเรจอาชวศกษาและอดมศกษายงมความรความสามารถพรอมทจะทำงานไดไมสงนก ยงมการจดการศกษานอกระบบและตามอธยาศยนอย ถงแมประเทศจะมทรพยากรทมอยแลว เชน สอวทย โทรทศน หองสมด อนเทอรเนต สถานศกษาตาง ๆจำนวนมาก แตรฐบาลไมรจกใชทรพยากรเหลานใหเกดการเรยนรใชอยางมคณภาพและประสทธภาพ กลบปลอยใหเปนเรองการหากำไรทางธรกจและความบนเทงทไมยกระดบการเรยนรและรสนยมของประชาชน

10.การมสวนรวมในการจดการศกษาของภาคตาง ๆ เชน ครอบครว องคกรสวนทองถน ภาคเอกชน และองคกรประชาสงคมตาง ๆ เพมขนอยางชา ๆ และเกดขนเปนหยอม ๆ คดรวมทงประเทศแลวยงมสดสวนนอยมาก เนองจากระบบการเมองและระบบราชการยงเปนแบบรวมศนยอำนาจและระบบอปถมภทนยมทำโครงการพฒนาแบบใหประชาชนพงพารฐเพมขน มากกวาทจะกระจายอำนาจและทรพยากรใหประชาชนนอกจากนประชาชนทวไปยงมทศนคตแบบตองการไดรบการศกษาเพยงไดวฒบตร เพอใชหางานมากกวาสนใจเรองการศกษาหาความรเพอพฒนาตนเอง


มการเปลยนแปลงในโรงเรยนเอกชนในกรงเทพและหวเมองใหญบาง กเฉพาะในกลมครอบครวคนชนกลางทมการศกษาและตนตวเรองการจดการศกษาทางเลอกทมคณภาพสำหรบบตรหลานของตน แตกเปนสวนนอยและขยายทวประเทศไดยาก เพราะการจดการศกษาแบบทางเลอกทมคณภาพตองการลงทนสง และตองการครอาจารยทมคณภาพสงซงตองจายเงนเดอนสงกวาการจดการศกษาระดบปานกลางของภาครฐ สถานศกษาเอกชนสวนใหญกคดไมพนกรอบการแขงขนในระบบแพคดออกตามกระแสของการจดการศกษาโดยรฐ

11.หากเราใชหลกการวเคราะหจดออน จดแขง อปสรรคและโอกาสในการจดการศกษาจะพบวา

จดออน คอ ระบบการจดการศกษาของไทยจดโดยระบบการเมองและราชการแบบอำนาจนยมและจารตนยม ขาราชการมงทำงานแบบใหเสรจไปวน ๆ เพอประโยชนของตนเองมากกวาเพอผลของงาน ในการทจะทำใหนกเรยนและประชาชนฉลาดอยางเตมท สวนทระบบการจดการศกษาแบบนทำไดมากทสดคอ การผลตคนใหมทกษะจำนวนหนงไปทำงานเปนลกจางในระบบทนนยมอตสาหกรรม ผบรหารการศกษาครอาจารยสวนใหญ ไมรกการอาน ไมสนใจทจะเรยนรตลอดชวต ไมสามารถทจะสรางและถายทอดความรชนดใชงานได ไมมขดความสามารถสงพอทจะผลตผสำเรจการศกษาใหฉลาดทงปญญา อารมณ และจตสำนก เปนพลเมองทมคณภาพสงได

จดแขง คอ ประเทศไทยมการลงทนสรางโครงสรางพนฐานการศกษา เชน สถาบนการศกษาตาง ๆ ทวประเทศกวา 50,000 แหง มการจดสรรงบประมาณใหกระทรวงศกษาธการสงสดราวรอยละ 20 - 25 ของงบประมาณประจำป มครอาจารยและปญญาชนในวงการตาง ๆ ทมความรและสนใจทจะใชการศกษาเพอการพฒนาประเทศอยหลายแสนคน มนกเรยนนกศกษาทฉลาด เรยนเกงในระดบแขงขนกบประเทศอนไดอยจำนวนหนงการเตบโตทางเศรษฐกจของภาคเอกชนและความจำเปนทไทยซงมนโยบายเศรษฐกจแบบเปดเสรตองแขงขนกบประเทศอนในระบบตลาดโลกกกอใหเกดความสนใจทจะลงทนและพฒนาการศกษาใหทนสมยเพมขน ทรพยากรพนฐานดานการศกษานอกระบบและตามอธยาศย เชน วทย โทรทศน เครอขายอนเตอรเนต สงพมพ หองสมด ฯลฯกมอยพอสมควร ทรพยากรทมความหลากหลายทางชวภาพ และวฒนธรรมและภมปญญาทองถน (ทนธรรมชาต ทนทางสงคมวฒนธรรม) กมอยจำนวนหนง และมศกยภาพจะฟนฟพฒนาไปใชประโยชนในยคใหมได


อปสรรค/การคกคาม มาจากการททงรฐบาลและประชาชนสวนใหญรวมทงครอาจารยเองยงมความร ความเขาใจและกรอบความคดเร องการศกษาท ค บแคบโดยเนนเรอง การจดจำขอมลและทกษะในการประกอบอาชพมากกวาการเรยนรในการคดวเคราะห สงเคราะห เพอความเขาใจและนำไปประยกตใชแกปญหา รวมทงเรยนรความฉลาดทางอารมณและการเปนพลเมองทมจตสำนกเพอสวนรวม นอกจากน นกการเมองขาราชการ ผบรหารภาคเอกชนยงมกรอบคดในการมองการศกษาแบบแยกสวนวาการศกษาเปนเพยงเครองมอการผลตทรพยากรกำลงคนแบบแพคดออก ใหมคนจำนวนหนงมทกษะไปรบใชการพฒนาเศรษฐกจแบบเนนความเตบโตของเศรษฐกจสวนรวมไมเขาใจวา แทจรงแลวการศกษาคอ กระบวนการเรยนรของประชาชนทงสงคมอยางตอเนองตลอดชวต หากเราทมเทปฏรปการศกษาทำใหสงคมไทยเปนสงคมแหงการเรยนรทประชาชนสวนใหญมโอกาสฉลาดทงทางสตปญญา ทางอารมณและจตสำนก คนไทยจะสามารถทจะแกปญหาและพฒนาคณภาพชวตของตนเองชมชนและสงคมอยางยงยนไดมากกวา การพฒนาทางเศรษฐกจทเนนการแขงขนแบบตวใครตวมนเพอการเตบโตทางวตถเปนดานหลก

โอกาส ในการปฏรปการศกษาใหมคณภาพและพฒนาประเทศใหมประสทธภาพเปนธรรมและยงยนมอย เพราะโลกปจจบนมความกาวหนาดานองคความรเกยวกบสมองและการเรยนรของมนษย การปฏรปการเรยนรและการบรหารจดการเรองการศกษาอยางมประสทธภาพเพมจากอดตอยางมาก การพฒนาทางเทคโนโลยสอสารทำใหคนรนปจจบนสามารถเขาถงแหลงความรตาง ๆ ไดสะดวกรวดเรวเพมขน ทงภาครฐ ภาคเอกชนและประชาชน มความสนใจทจะลงทนทางการศกษาเพอการพฒนาความรความสามารถของคน และเพอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในภาพรวมเพมมากขน

5.2 แนวโนมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจการเมองและสงคม

ทามกลางสภาพปญหาและการดำเนนการปฏรปการศกษาทผเกยวของกำลงทำกนอย เศรษฐกจสงคมไทยกเคลอนไหวเปลยนแปลงไปอยางมผลอตราการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจการเมองสงคมเปนปจจยทมผลกระทบตอเรองการจดการศกษาทเราควรตองนำมาพจารณาดวยจงจะวเคราะหไดเขาใจปญหาการศกษาอยางเปนระบบองครวมได


ในบทสรปนจะกลาวถงแนวโนมการเปลยนแปลงทสำคญ 4 ดาน คอ 1) ดานโครงสรางประชากร 2) ดาน เศรษฐกจ 3) ดานการเมอง และ 4) ดานสงคม วฒนธรรมความเปนอยของประชาชน ซงลวนเปลยนแปลงไปอยางมปฏสมพนธตอกนและกนและตอการเปลยนแปลงทางการศกษา

1) แนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรในชวง 4 ป ขางหนา คอ จนถงป พ.ศ. 2552 สดสวนประชากรวยแรงงานของไทย

จะมสดสวนอยในภาวะทเพมขนถงจดสงสด เมอเทยบกบสดสวนประชากรในวยพงพงทกลมเดกลดลงและผสงอายคอย ๆ เพมขนอยางชา ๆ กลาวคอ อตราสวนการเปนภาระของประชากรเดกและผสงอายตอประชากรวยทำงานในป พ.ศ. 2552 จะอยท 49.1 ซงเปนจดตำสด แตหลงจากป พ.ศ. 2552 ไปแลว สดสวนประชากรวยแรงงานจะลดลง ในเชงเทยบกบประชากรในวยพงพง เนองจากคนจะมอายยนขน ทำใหสดสวนผสงอายจะเพมขนเชนในป พ.ศ. 2563 อตราสวนการเปนภาระของประชากรเดกและผสงอายตอประชากรวยแรงงานจะเพมเปน 55.7 67

การทกำลงแรงงานลดลง จะสงผลตอการออม การลงทน ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และขดความสามารถในการแขงขนของประเทศทลดลง ขณะทการใหบรการทางการแพทยและสวสดการสงคมใหกบผ สงอายท มสดสวนตอประชากรทงหมดสงข นอาจจะมปญหา เนองจากการผลตบคลากรทางการแพทยของไทยเพมขนชา และการจดระบบประกนสงคมยงไมครอบคลมและขยายตวไดลาชา

ผสงอายทมความรและยงสขภาพดอาจชวยงานการสอนและงานอน ๆ บางเวลาไดแตตองมระบบจดการทยดหยน เชน ขยายอายเกษยณสำหรบผมความรเฉพาะทางทยงสขภาพด การจางงานผสงอายบางเวลา สงเสรมงานอาสาสมครในชมชน ซงจะชวยใหผสงอายไดทำงานและกจกรรมทเปนประโยชน แตกตองมการเตรยมเรองการจดการศกษาอบรมสำหรบผสงอายดวย

67 สำนกงานคณะกรรมการการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ทศทางททาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การพฒนาสงคมเชงรก, มถนายน 2548.


การทประชากรเดกลดลง นาจะเปนโอกาสใหรฐมงบประมาณพอทจะชวยพฒนาเดกและคณภาพการศกษาไดเพมขน แตเนองจากเดกอยกนอยางกระจดกระจายทวประเทศและการจดการเรองการดแลและใหการศกษาเปนระบบราชการทตายตวไมยดหยนคลองตวทำใหโรงเรยนในชมชนบางแหงมครเกน บางแหงมครขาด ชมชนหลายแหงมเดกนอยลงแตมวยตางกน เรยนชนตางกน ทำใหโรงเรยนขนาดเลกทมครนอย มครไมครบทกชนการทครตองรบผดชอบสอนหลายชน เปนไปไมไดทจะทำใหการสอนมคณภาพ การยบโรงเรยนเลกมารวมกนทำไดยาก เพราะโรงเรยนอยไกลกน และเดกชนบทยากจนเดนทางไปโรงเรยนไกล ๆ ไมสะดวก

การพฒนาสอการเรยนรดวยตนเอง ผานเครอขายอนเตอรเนต ซดรอม โทรทศนฯลฯ นาจะชวยพฒนาการเรยนรของเดกไดดขน แตตองมการสรางสอทมคณภาพและบรหารจดการอยางมประสทธภาพ รวมทงการสรางนสยใหเดกรกการอาน การคนควาเรยนรดวยตนเองตงแตตน

ตารางท 26 ประมาณการจำนวนประชากรและสดสวนแยกตามกลมอายทวราชอาณาจกร :(ขอสมมตภาวะเจรญพนธระดบปานกลาง)

ทมา : 1) ป 2513 - 2543 สำมะโนประชากรและเคหะสำนกงานสถตแหงชาต2) ป 2548 - 2568 การคาดประมาณประชากรประเทศไทย พ.ศ. 2543 - 2568 สำนกพฒนาสงคมและคณภาพชวต

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต3) ป 2573 World Population Prospects The 2002 Revision : United Nation

ป พ.ศ.

251325332546254825502554

0 - 14 ป

45.2029.2324.2522.9622.3420.98

ประชากร/ประมาณการ(พนคน)

15 - 59 ป 60 ป ขนไป

34,39754,54860,91664,76365,69467,400

49.8063.4166.2966.7166.9467.00

5.007.369.46

10.3310.7212.02


2) แนวโนมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเศรษฐกจแบบเปดเสรทขนกบทนนยมโลกมากอยางไทย จะแขงขนกนเปนเศรษฐกจ

ทตองใชความร (Knowledge Economy) และการผลตสนคาทซบซอนและมวงจรอายสนคอเปลยนรนใหมเรวขนคนจะตองปรบตวเรยนรใหม เปลยนงานใหมกนมากขน ภาคการคาและบรการในเมองจะมสดสวนในระบบเศรษฐกจเพมมากขน อตสาหกรรมจะเพมในอตราลดลง สวนเกษตรในภาคเกษตรเอง ธรกจขนาดใหญทนสมยกวากจะมสดสวนเพมขนเมอเทยบกบเกษตรกรรมรายยอย เกษตรกรรายยอยจะกลายเปนคนงานตามพนธะสญญาของบรษทการเกษตรขนาดใหญเพมขน

ระบบเศรษฐกจทตองใชฐานความรเพมขน จำเปนตองพฒนา(1) ระบบนวตกรรมและการใชประโยชนจากเทคโนโลย(2) ประชากรทมการศกษาและแรงงานทมความร/ฝมอ(3) เทคโนโลยสารสนเทศและโทรคมนาคม(4) ระบบเศรษฐกจและระบบสถาบนตาง ๆ ทเกยวของ 68

ในสภาพแนวโนมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเชนน หากการปฏรปการศกษาของไทยลมเหลวหรอลาชาประชาชนไมไดเรยนรทจะรกการอานและการเรยนรใหมอยางตอเนอง จะปรบตวเองไดยากผลตภาพจะตำ เศรษฐกจประเทศไทยยงจะแขงขนคนอนไดยาก และประเทศจะตองพงพาการลงทน เปนหน และเสยเปรยบตางประเทศมากขนและถาการศกษากระจายไมทวถง กจะยงทำใหเกดความเหลอมลำตำสงในหมประชากรมากขน คนทการศกษาตำ ยงยากจน ยงจะถกทอดทงใหลาหลง หางานทำไดยากนอกจากงานงาย ๆ สกปรกเสยงภยและไดคาจางตำ ซงกถกแรงงานตางชาตทจนกวาเขามาแยงอยแลว

ปญหาการพฒนาเศรษฐกจและการศกษาเปนปญหาทเกดขนควบคกน และตองการแกไขไปพรอม ๆ กน หากไมมการปฏรปโครงสรางทางเศรษฐกจ ไมมการกระจายทรพยสนและรายไดใหเปนธรรม โอกาสทคนจนสวนใหญจะไดรบการศกษาทมคณภาพสงขนกเปนไปไดยาก และถาไมมการปฏรปการศกษาใหมคณภาพเปนธรรมทวถง การจะปฏรปเศรษฐกจกเปนไปไดยากเชนกน จงจำเปนจะตองผลกดน การปฏรปทง 2 ดาน พรอม ๆกนไป

68 สศช. ทศทางททาทายแหงการพฒนาประเทศ ในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ภาพรวมการพฒนาประเทศ ,มถนายน 2548, หนา 13.


แนวโนมทางเศรษฐกจทประเทศไทยจะตองแขงขนกบประเทศตาง ๆ มากขนในอนาคตจะทำใหร ฐบาลตองสนใจการปฏรปการศกษา การปฏรปกำลงคนเพ มข นแตเนองจากมขอจำกดดานงบประมาณ/ทรพยากร/กำลงคนระดบสง และขอจำกดในเรองกรอบคดการพฒนาประเทศของรฐบาลและชนชนนำ ทเนนการพฒนาเศรษฐกจแบบเนนความเตบโตของสนคาและบรการ และการคดวา ความรและเทคโนโลยสามารถสงซอเลยนแบบจากตางประเทศได การปฏรปการศกษาทรฐบาลไทยมแนวโนมจะทำไดมากทสดคอ การปฏรปในสถาบนการศกษาขนาดใหญในเมองทมทรพยากรคอนขางพรอมอยแลว และการปฏรปการเรยนรในกลมคนทมความพรอมกวาคอ กลมลกหลานคนรวยคนชนกลางในเมองใหญทมสภาพแวดลอมทจะชวยสงเสรมการเรยนรไดมประสทธภาพกวาคนอน

ดงนนประเทศไทยอาจจะปฏรปเศรษฐกจและการศกษาไปในแนวทคนสวนนอยจะไดประโยชนจากการสอนการเรยนททนสมย มประสทธภาพสงกวาคนสวนใหญ กลมคนหวกะทและคนชนกลางผไดรบการศกษาดกวาเหลานอาจจะชวยทำใหเศรษฐกจบางสาขาแขงขนและเตบโตไดบาง แตผลการพฒนาประเทศยงกระจายอยางไมสมดลไมทวถง ไมเปนธรรม ทำใหเกดชองวางระหวางคนรวยทมการศกษาสงทมคณภาพกบคนจนทมการศกษาตำหรอดอยคณภาพกวาเพมขน และนำไปสความขดแยงทางการเมองและสงคมเพมขน

กลาวใหเหนภาพอยางงาย ๆ คอ แทนทไทยจะพฒนาไปพรอมกนทงประเทศแบบสงคโปรกจะพฒนาเฉพาะสวนของคนรวยคนชนกลางสวนนอย แตคนจนซงเปนคนสวนใหญจะจนเพมขน อยางบราซล เมกซโก นคอกบดกของการพฒนาทประเทศไทยกำลงเดนไป ถาหากไมมการวเคราะหปญหานอยางวพากษวจารณและมองการณไกลและหาทางปองกนแกไขตงแตตอนนแลว กยากทจะเลยงกบดกนได

3) แนวโนมการเปลยนแปลงทางการเมองตงแตการเปลยนแปลงการปกครองป พ.ศ. 2475 จนถงกรณเรยกรองประชาธปไตย

พฤษภาคม ป พ.ศ. 2535 ระบบประชาธปไตยแบบรฐสภาของไทยซงพฒนามาอยางลม ๆดอน ๆ เพราะมการรฐประหารยดอำนาจหลายครง หลงจากพฤษภาคมป พ.ศ. 2535ระบบประชาธปไตยแบบรฐสภาเรมพฒนาไปอยางตอเนองและดมนคง แตกเปนความมนคงบนพนฐานของการจดสรรทรพยากร และแบงปนผลประโยชนทเปนทยอมรบกนไดของ


นกการเมองทมาจากคนชนสงและคนชนกลางรวมทงการสรางความหวงและการเจอจานแบบอปถมภใหประชาชนทวไปยอมรบได

แนวโนมทางการเมองแมจะเปนประชาธปไตยแบบรฐสภาตอไป แตกมการใชเงนใชอำนาจ ใชการครอบงำทางความรขอมลขาวสาร ใชระบบพงพาอปถมภ การสรางความหวงใหประชาชนเพมขน ทำใหยงเปนการเมองของคนรวยคนชนกลาง โดยเฉพาะกลมท รวยทสด ฉลาดในการบรหารจดการเพอขยายและรกษาฐานอำนาจมากทสดจะยงเปนผชนะการเลอกตง และยดกมอำนาจรฐไดตอไป ในขณะทภาคประชาชนยงคงถกแบงแยกและปกครอง เปนผอยภายใตระบบอปถมภทหวงพงพาผอปถมภกลมนกลมนนอยตอไป

ประชาชนกลมทสนใจเรยนร พฒนาดานความรขอมลขาวสาร จตสำนกทางการเมองยงมนอย การรวมกลมกนสรางอำนาจตอรองกมคอนขางนอย และเปนกลมยอย ๆ ทอยกนอยางกระจดกระจายรวมตวกนไดยาก เพราะแนวคดและผลประโยชนระยะสนทหลากหลายและประชาชนสวนใหญยงเขาใจเรองเศรษฐกจการเมองนอย และยงมองไมเหนผลประโยชนระยะยาวรวมกน การลงทนดานการศกษาทำใหประชาชนเรยนจบมหาวทยาลยมธยมศกษาและอาชวศกษามสดสวนสงขนจรงแตไมไดชวยสรางพลเมองทมความตนตวทางการเมองแบบเปนตวของตวเองมากนก

แนวโนมการเมองเชนน จะทำใหไดรฐบาลทไมเกงพอทจะพฒนาผคนและนำประเทศไปแขงขนกบประเทศอนได เนองจากนายกรฐมนตรตองพงและประนประนอมกบนกการเมองเจาพอผอปถมภกลมตาง ๆ การแตงตงและปรบคณะรฐมนตรไมไดขนอยกบคณสมบตความสามารถความเหมาะสมของบคคลคนนน แตขนอยกบอำนาจตอรองของนกการเมองวาใครจะมฐานทางเศรษฐกจและทางการเมองในการชวยคำจนพรรคการเมองและนายกรฐมนตรไดมากกวากน ทำใหการคดเลอกคณะรฐมนตรเปนแคกลมตวแทนผลประโยชนของคนรวยทมาลงขนกนลงแขงขนรบเลอกตง ไมใชการคดเลอกคนทเกงทสดเหมาะสมทสดของคนทงประเทศไปบรหารกจการรฐทเปนของทกคนรวมกน

นคอกบดกทางการเมองทเปนปญหาใหญสำหรบประเทศไทย และเกยวโยงกบการศกษาในแงทวา การศกษาไมไดชวยสงเสรมความเปนพลเมองทมจตสำนกทางการเมองเชอในเรองสทธ เสมอภาค เสรภาพ ทดเทยมกน การศกษาเพยงแตสงเสรมความรในการดแลตนเองและพฒนาทกษะวชาชพในระดบหนงเทานน แตคนสวนใหญรวมทงคนทมการศกษาระดบกลางและระดบสงดวยยงคงเชอถอผมอำนาจและผอปถมภ ไมไดเปน


พลเมองทรสกวาตนเองมสทธ มเสยง มศกดศรเทากบพวกนกการเมอง ขาราชการหรอนกธรกจระดบสง ประชาชนยงหวงพงโครงการยอย ๆ ระยะสนจากรฐบาลมากกวาจะคดรวมกลมกนเพอเรยกรองการเปลยนแปลงปฏรปในเชงนโยบายหรอโครงสรางเศรษฐกจการเมอง

หากมการปฏรปการศกษาชนดทจะชวยใหประชาชนคดวเคราะหเปน มจดยนเปนตวของตวเอง ฉลาด มจตสำนก กจะมสวนชวยใหเกดการปฏรปทางการเมองแบบเปนประชาธปไตยทประชาชนมสทธเสรภาพทกดานมากกวาแคสทธการเลอกผแทนแตทการปฏรปการศกษาลาชา สวนหนงกเพราะยงไมมการปฏรปการเมองดวย

ปญหาปฏสมพนธตอกนและกนระหวางการศกษาและการเมองเปนเรองทประชาชนตองศกษาทำความเขาใจและผลกดนการปฏรปทง 2 ทางไปพรอม ๆ กนไมใชการรอใหอะไรเกดขนกอนอะไร หรอการคดวา ถายงไมเกดสงน อกสงกคงจะไมเกดขนเพราะการนงรอหรอคดแบบน จะยงทำใหสถานการณหยดนงหรอแมแตถอยหลง และทำใหโอกาสทจะมการเปลยนแปลงการปฏรปทางการศกษา สงคมและการเมองยงลาชาไปอก

4) แนวโนมการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรม ความเปนอยของประชาชนประชาชนจะใชชวตแบบสงคมเมอง ซงมเศรษฐกจสาขาอตสาหกรรม การคา

และบรการเปนพนฐานสำคญเปนสดสวนสงขน สงคมชนบทจะกลายเปนสงคมบรวารทขนตอและเลยนแบบสงคมเมองมากขน เพราะระบบการเมองขนอยกบสวนกลาง ขณะทเศรษฐกจกขนอยกบนายทนนายธนาคารขนาดใหญในเมองเปนดานหลก ระบบเศรษฐกจการเมองแบบทนนยมผกขาดทพงพาการลงทนและการคากบตางประเทศ ควบคไปกบระบบอภสทธและระบบอปถมภจะทำใหเกดความเหลอมลำตำสงทางทรพยสนรายไดความรขอมลขาวสาร การมงานทำ สถานะของสงคม ฯลฯ ในประชาชนกลมตาง ๆ เพมขนและทำใหเกดความขดแยงทซบซอน และปญหาสงคมในรปแบบตาง ๆ เชน ปญหาอาชญากรรม การพนน การเสพตดยา บหร เหลา ลทธบรโภคนยมและการเปนหนปญหาโสเภณ ความสำสอนทางเพศ การขดรดแรงงานหญงและเดก คนงานตางชาตคนงานไรฝมอ ฯลฯ เพมขน

นอกจากนแลว กมแนวโนมทสงคมไทยจะมปญหาครอบครว ปญหาของปจเจกชนในเร องการสรางคานยมแบบแขงขนหาเงนหากำไรสงสดแบบตวใครตวมนเพ มข นประชาชนมความเครยดเพมขน คาดหวงเรยกรองจากคนอน ขดแยงและทะเลาะกบคนอน


เพมขน มความรนแรงเพมขน ทงความรนแรงในหมวยรนและคนทำงาน มการหยารางและแยกกนอย การทอดท งเดกและคนชราเพ มข น ประชาชนมความสขความพอใจความใจกวาง อดกลน เอออาทรตอคนอนลดลง ความสงบสนตสข ความคดสรางสรรคลดลงเพราะคนม งการแขงขนแบบเลยนแบบหาทางรวยลด ม งหาความสขจากการมเงนการบรโภคระยะสนเฉพาะหนามากกวาทจะอดทนเรยนรและทำงานเพอสรางชวตทมคณภาพและมความหมาย

แนวโนมของการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคม ทจะนำไปสปญหามากมายและซบซอนเชนนจะสรางสภาพแวดลอมทเปนผลเสยตอพอแมผปกครอง คร เดกและเยาวชนมาก ทำใหการปฏรปการศกษายงเปนงานยากลำบากและเรองความจำเปนเรงดวนเพมขนจะตองมการปฏรปการศกษาหรอการเรยนรของคนทงสงคม เพอชวยประชาชนสวนใหญฉลาด มวฒภาวะทางอารมณ และมจตสำนกเพอสวนรวมเพมขนอยางจรงจงเทานนประเทศจงจะมประชาชนทมคณภาพมากพอจะเขาใจสภาพสาเหตและแนวทางแกไขปญหาทงเศรษฐกจ การเมอง สงคม อยางเชอมโยงเปนองครวม และสามารถหาทางแกไขปญหาเหลานนได

ปญหาสำคญ คอ รฐบาลและชนชนนำสนใจปญหาสงคมนอยกวาปญหาเศรษฐกจเพราะพวกเขาตดอยในกรอบคดของการเหนแกประโยชนเฉพาะหนาทางเศรษฐกจของตนเองและพรรคพวก คดวาเศรษฐกจสำคญทสดสำหรบการพฒนาประเทศ รวมทงคดแบบแยกสวนวา ถาพฒนาเศรษฐกจใหเจรญเตบโต ประชาชนรำรวยขน ปญหาสงคมกจะลดลงไปเอง หรอมงบประมาณไปชวยแกปญหาสงคมเพมขน แตการพฒนาเศรษฐกจของไทยทมอตราการเจรญเตบโตสงมาเกอบตลอด 50 ปทแลว ไดพสจนแลววา กรอบคดแบบนไมใชความจรง ในทางตรงกนขาม กรอบคดของชนชนนำทเนนแตเรองการสรางความรำรวยทางเศรษฐกจของปจเจกชนแบบแขงขนเอาชนะตวใครตวมน ยงสรางคานยมทเหนแกตวและสรางความเหลอมลำตำสงและความขดแยงในครอบครวชมชนและสงคมมากขนแมแตคนรวยเองกมความวตกกงวล ความเครยด ความทกขเพมขน

สาเหตทลกลงไปของการทรฐบาลชนชนนำสนใจปญหาสงคมนอย คอ พวกเขาไมคอยฉลาด มองไมเหนการณไกลวา ปญหาทางสงคมวฒนธรรม เชน ความโงเขลาการขาดจตสำนก คานยมแบบพงพาอยากไดความสขแบบงาย ๆ โดยไมตองทำงานหนกฯลฯ เหลานนเปนปญหาสำคญพอ ๆ กบปญหาการพฒนาเศรษฐกจ และเปนเรองทภาครฐ


จะตองสนใจพฒนาคนกอนหรอพรอม ๆ กนไปกบการพฒนาเศรษฐกจ ไมใชจะพฒนาเศรษฐกจกอนแลวคอยมาพฒนาการศกษาหรอสงคมทหลง

ทงชนชนนำของไทยยงไมมจตสำนกเพอสวนรวมมากพอทจะเขาใจวา แมแตการเนนการแขงขนทางธรกจเพอประโยชนสวนตวของบรษทในระยะสน โดยไมคดเรองการเกบภาษคนรวยในอตราสง เพอกระจายทรพยสนรายไดและพฒนาคณภาพคนสวนใหญเหมอนในประเทศพฒนาอตสาหกรรมอน ๆ นน แทจรงแลวทำใหเกดผลเสยในระยะยาว เพราะทำใหประชาชนไทยมปญหาความยากจนโงเขลาลาหลงและประเทศออนแอ ความสามารถในการแขงขนเพอจะอยรอดอยางประชานสวนใหญมคณภาพชวตลดลง

5) การเปลยนอปสรรค/การคกคามใหเปนโอกาสในการเปลยนแปลงปฏรปตนเอง

สงทสำคญทสดคอควรเปลยนเปาหมายการพฒนาประเทศเพอคณภาพชวตหรอความสขคนสวนใหญ (แทนการเนนเรองเพมอตราเตบโตของสนคาและบรการ (GDP) )และมงปฏรปโครงสรางเศรษฐกจการเมอง เชน เกบภาษคนรวยในอตราสงขน หารายไดจากสาธารณสมบตเขารฐเพมขน มากกวาการตงเปาหมายการพฒนาทเนนเรองการหาเงนหรอสนคา กระจายทรพยสน รายได การศกษา ขอมลขาวสาร การมงานทำ ไปสประชาชนสวนใหญอยางทวถง เปนธรรม รวมทงการสรางระบบประกนสงคมและสวสดการสงคมทด

นโยบายการพฒนาเพอเงนหรอสนคาและบรการทจำเปน มความสำคญตอชวตในระดบหนงเทาน น คนทรำรวยเกนระดบพอยงชพมกจะมความสขลดนอยถอยลงเนองจากเกดความเคยชน รวมทงตองไปใชเวลาหาเงนและวตกเรองเงนมากไป การปฏรประบบภาษทมงเกบภาษคนรวย มาชวยคนจนเพมขน จะทำใหคนทงประเทศ มความสขโดยรวมเพมขน ประเทศมโอกาสจะพฒนาเศรษฐกจสงคมใหเจรญเตบโตอยางมนคงเปนธรรม มประสทธภาพยงยน และคนสวนใหญมความสขความพอใจเพมขน ไดมากกวานโยบายการพฒนาทเนนเรองการหาเงนหรอสนคา

การปฏรปการศกษาทถกทางและเอาจรง จะเปนหนทางสำคญและเปนหนทางเดยวเทานนทจะทำใหการพฒนาคณภาพคนสวนใหญ และการพฒนาเศรษฐกจสงคมอยางฉลาด มองการณไกลเปนไปได.


หนงสอภาษาไทยกระทรวงศกษาธการ.(2548). Roadmap ของการปฏรปการศกษาไทย พ.ศ. 2548 - 2551.

กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.เจอรลด ดบเบลยฟราย และคณะ. (2547). ยทธศาสตรการพฒนาบคลากรคร, กรงเทพฯ :

เอกสารอดสำเนา.ชยยทธ ปญญสวสดสทธ. (2548). “ผลการปฏรปการศกษา ดานระบบทรพยากรและการเงน

เพอการศกษา ประสทธภาพ ความเสมอภาค และความเปนธรรม”, ในเอกสารการสมมนาทางวชาการ ประจำป 2548 ของคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เรอง การปฏรปสงคมเศรษฐกจไทยหลงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540ความกาวหนาและความลมเหลว 14 – 15 มถนายน 2548.

ชนตา รกษพลเมอง, จรญศร มาดลกโกวท และคณะ.(2547). สภาวะการขาดแคลนครในระดบการศกษาขนพนฐานของประเทศไทย. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

นนทยา ศรเจรญ. (2548). “ฝนสงแตงบตำ” วบากกรรมโรงเรยนในฝนในสานปฏรปปท 8 ฉบบท 88 สงหาคม 2548.

ศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา สำนกวจยและพฒนาการศกษา สำนกเลขาธการสภาการศกษา. (2548). ขอมลจำนวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานปการศกษา 2543 –2545. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, และสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). (2546). รายงานสขภาพคนไทย. กรงเทพฯ :เอกสารอดสำเนา.

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. (2548). “รายงานสขภาพคนไทยป 2548” อางในไทยรฐ, 30 พฤษภาคม 2548.

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. ( 2548). “รายงานการประเมนผลสมฤทธนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐานปการศกษา 2547” ใน สยามรฐ, 30 มถนายน2548.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). รายงานการตดตามประเมนผลการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ : 3 ปของแผนพฒนาฯ ฉบบท 9. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

บรรณานกรม


สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2547). ขอมลทนารของประเทศไทย 2547. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). ทศทางทาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การพฒนาสงคมเชงรก.กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). ทศทางททาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ภาพรวมการพฒนาประเทศ. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). ทศทางททาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ . ฉบบท 10 การพฒนาสงคมเชงรก. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). รายงานการตดตามประเมนผลการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ : 3 ปของแผนพฒนาฯ ฉบบท 9. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). ทศทางทาทายแหงการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 การเปลยนแปลงของบรบทการพฒนาตอทศทางการพฒนาของประเทศไทย. กรงเทพฯ :เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2541). ยทธศาสตรการปฏรปการศกษาทประสบผลสำเรจ 2541, แปลจาก Steven Klien และคณะ. Fitting The Pieces: Education Reform That Works. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงาต. (2541). วกฤตการณวทยาศาสตรการศกษาของไทย, พฤศจกายน, 2541. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). สรปผลการตดตามและประเมนความสำเรจของการปฏรปการศกษา ปการศกษา 2543 - 2547. กรงเทพฯ :เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). รายงานสถตการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา 2544. กรงเทพ : หางหนสวนจำกด อรณการพมพ.

สำนกงานเลขาธการการศกษา.(2546). รายงานสถตการศกษาของประเทศไทยปการศกษา 2545. กรงเทพ : บรษท 21 เซนจร จำกด.


สำนกงานเลขาธการการศกษา.(2547). รายงานสถตการศกษาของประเทศไทย ปการศกษา2546. กรงเทพ : บรษท พรกหวานกราฟฟค จำกด.

สำนกงานเลขาธการการศกษา. (2547). รายงานสถตการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานปการศกษา 2536-2545. กรงเทพ : บรษท พรกหวานกราฟฟค จำกด.

สำนกงานเลขาธการการศกษา. (2547). รายงานสถตการศกษาระดบอดมศกษาปการศกษา 2536-2545. กรงเทพ : บรษท พรกหวานกราฟฟค จำกด.

สำนกงานเลขาธการการศกษา. (2548). รายงานสถตการศกษาของประเทศไทยปการศกษา 2547. กรงเทพ : บรษท พมพด จำกด.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). (ราง) รายงานการตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาดานการเรยนร เมอสนสดปการศกษา 2547, กรงเทพฯ :เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). ราง รายงานการตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาดานการบรหารและการจดการศกษา เม อส นสดปการศกษา 2547. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). รายงานการประเมนการปฏรปการเรยนรระดบการศกษาขนพนฐาน : พหกรณศกษา 2547. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว.

สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). ความกาวหนาของกฎหมายปฏรปการศกษา.กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.

สำนกงานปลดกระทรวงศกษาธการ. (2548). สถตการศกษาฉบบยอ ปการศกษา 2546.กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว.

สวมล วองวานช และ นงลกษณ วรชชย. (2548). การตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาของรฐบาลตามแนวนโยบายพ นฐานแหงรฐและพระราชบญญตแหงชาต. กรงเทพฯ : สำนกงานทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

อภชย พนธเสน. (2533). “โรงเรยนเพอเพมผลตภาพของชมชน”, ศกษาศาสตร.ฉบบบณฑตใหม ปท 13 ฉบบท 3 ตลาคม 2532 – พฤษภาคม 2533.

อมรวชช นาครทรรพ. (2547). รายงานสภาวะการศกษาไทยตอประชาชนป 2546,ผาปมปฏรป. กรงเทพฯ : หางหนสวนจำกดโรงพมพภาพพมพ.

อมรวชช นาครทรรพ. (2547). สภาพปญหาคาใชจายของสถานศกษาและผปกครองภายหลงมการจดสรรเงนอดหนนรายหวจากรฐบาล. กรงเทพฯ : เอกสารอดสำเนา.


หนงสอภาษาองกฤษIMD. Competitiveness Yearbook, 2003.World Bank Report. No. 18417 – Th. Thailand Education Achievements, Issues

and Polices September 21, 1998.

หนงสอพมพและนตยสารกรงเทพธรกจ. 5 กมภาพนธ 2548, หนา 10.กรงเทพธรกจ. 27 สงหาคม 2546, หนา 12.ไทยรฐ. 12 สงหาคม 2548, หนา 10.ผจดการรายวน 28 มถนายน 2548, หนา 14.ผจดการรายวน. 13 กรกฎาคม 2548, หนา 3.ผจดการรายวน. 25 กรกฎาคม 2548, หนา 14.มตชน. 5 กมภาพนธ 2548, หนา 22.สยามรฐ. 3 กมภาพนธ 2548, หนา 7.สยามรฐ. 16 สงหาคม 2548, หนา 6.วทยาจารย. ปท 104 ฉบบท 6 กรกฎาคม 2548, หนา 40 – 50.

เวบไซตwww.okmd.or.th.


ทปรกษา

ดร.อำรง จนทวานช เลขาธการสภาการศกษาดร.สมเกยรต ชอบผล รองเลขาธการสภาการศกษาดร.รงเรอง สขาภรมย ทปรกษาดานวจยและประเมนผลการศกษานางสาววฒนา อาทตยเทยง ผอำนวยการสำนกวจยและพฒนาการศกษา

คณะผพจารณารายงาน

ศ. ดร.เสรมศกด วศาลาภรณ ราชบณฑต ประธานกรรมการครสภา สำนกงานเลขาธการครสภาศ. ดร.บญเสรม วสกล อธการบดกตตคณ มหาวทยาลยธรกจบณฑตผศ. ดร.เลขา ปยอจฉรยะ กรรมการผทรงคณวฒสภาการศกษารศ. ดร.ไพฑรย สนลารตน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยรศ. ดร.อมรวชช นาครทรรพ ผอำนวยการสถาบนรามจตตนายแพทย ยงยทธ วงศภรมยศานต ทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

ผวจย

นายวทยากร เชยงกล คณบดวทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยรงสต

บรรณาธการ

นางสาวยพา วรภรมยกล หวหนาศนยวเคราะหสภาวะและแนวโนมการศกษา

ผรวมงาน

นางเพทาย บญม นกวชาการศกษา 6 วนางสาวกลวภา ชพรบสข เจาพนกงานสถต 5นางสาวกฤตยาภรณ เจรญทรพย เจาหนาทประจำโครงการ

คณะดำเนนการ

รายงานสภาวะการศึกษาไทย ปี 2547/2548...

Documents