มาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคม

โดย

นายกตตศกด โรจนนนทกจ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

นตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชากฎหมายภาษ

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

มาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคม

โดย

นายกตตศกด โรจนนนทกจ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชากฎหมายภาษ

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

TAX MEASURE TO PROMOTE SOCIAL ENTERPRISE

BY

MR. KITTISAK ROJNANTAKIJ

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER DEGREE OF LAW

TAX LAW FACULTY OF LAW

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2015

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ มาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ชอผเขยน นายกตตศกด โรจนนนทกจ ชอปรญญา นตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย กฎหมายภาษ

นตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. สปรยา แกวละเอยด ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การพฒนาประเทศใหมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยไมใหเกดผลกระทบตอ

สงคมและสงแวดลอม คอ ภารกจสาคญทรฐบาลกาหนดเปนนโยบายตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 แตการปฏบตภารกจดวยภาครฐเพยงฝายเดยว อาจไมบรรลเปาหมายของแผนทวางไวได รฐบาลจะตองไดรบความรวมมอจากทกภาคสวน ซงในประเทศไทยมองคกรภาคเอกชนททาประโยชนเพอสวนรวมในรปแบบวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ซงหลกการสาคญของวสาหกจเพอสงคม คอ ธรกจทแสวงหากาไร แตนารายไดทงหมดหรอสวนใหญไปใชเพอพฒนาสงคมและสงแวดลอม

ในประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใตและประเทศญปน มกฎหมายกาหนดสถานะของวสาหกจเพอสงคมและกาหนดมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมไวอยางชดเจน แตเมอพจารณาสถานะของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยแลว ยงไมมกฎหมายรบรองวสาหกจเพอสงคมเปนการเฉพาะ และยงไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐอยางเพยงพอ ผเขยนจงไดศกษาลกษณะและการบรหารจดการของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยและในตางประเทศ เพอหาความแตกตางของสถานะทางกฎหมายและมาตรการทางภาษทเกยวของ

ปญหาสาคญของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย คอ ปญหาดานเงนทนในการบรหารจดการ และขาดการมสวนรวมของประชาชน เพราะผประกอบการทวไปยอมตองการผลตอบแทนจากธรกจ จงไมเหนความคมคาในการลงทนในวสาหกจเพอสงคม และประชาชนไมม

(2)

แรงจงใจในการชวยสนบสนนเงนทนแกวสาหกจเพอสงคม ผเขยนจงศกษากฎหมายและมาตรการทางภาษของตางประเทศและนามาปรบใชกบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย โดยเสนอแนวทางไวไดแก แนวทางในการกาหนดสถานะของวสาหกจเพอสงคมใหมการรบรองตามกฎหมาย โดยมหนวยงานภาครฐเปนผคดกรอง และแนวทางในการกาหนดมาตรการทางภาษใหแกผประกอบการและผสนบสนนวสาหกจเพอสงคม ซงผเขยนเนนการใหสทธประโยชนดานภาษเงนไดบคคลธรรมดาและภาษเงนไดนตบคคล โดยอาศยอานาจตามประมวลรษฎากรในการบญญตกฎหมายลาดบรอง เพอเปนแนวทางใหรฐบาลกาหนดเปนนโยบายสนบสนนวสาหกจเพอสงคมตอไป

คาสาคญ: วสาหกจเพอสงคม, องคการสาธารณกศล, บรษทททากจกรรมเพอสงคม, สทธประโยชน

ทางภาษ

(3)

Thesis Title TAX MEASURE TO PROMOTE SOCIAL ENTERPRISE Author Mr. Kittisak Rojnantakij Degree Master of Laws Department/Faculty/University Tax Law

Law Thammasat University

Thesis Advisor Assistant Professor Supreeya Kaewla-iad, Ph.D. Academic Years 2015

ABSTRACT

Thailand’s National Economic and Social Development Plan No. 11 B.E. 2555–2559 (2012–2016) set the policy for development, social and economic growth, and environmental issues. As the The Thai Government is unable to fulfill the plan alone, the private sector is support Social Enterprise (SE), one private sector relies on profit-making organizations distributing most or all of profit to social and environmental development

SEs in England, the United state of America, South Korea and Japan benefit from legal status and tax measures promoting them, but not in Thailand. The structure and management of SEs in Thailand were studied comparatively.

Results were that funding is a major problem of Thai SEs, lack cash-flow for proper business management. Investor reject SEs as unworthy. These finding suggest that foreign tax measures for SEs should be adopted in Thailand. According to new guildelines, governmental organizations would determine the legal stastus of SEs. Tax measures to encourage enterpreneurs and other supporters, especially personal and corporate income tax benefits based on the Revenue Code of Thailand would be enacted by Royal decree or ministerial regulations.

(4)

Keywords: Social Enterprise, Non-Profit Organization, Corporate Social Responsibility, Tax Incentive

(5)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดเปนอยางด เนองจากผเขยนไดรบคาแนะนา กาลงใจ และความชวยเหลอจากผมพระคณหลายทาน ผเขยนขอกราบขอบพระคณอาจารย จารส แหยมสรอยทอง ทกรณารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ศาสตราจารย วรยะ นามศรพงศพนธ และอาจารย สรายทธ วฒยาภรณ ทกรณารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ และผชวยศาสตราจารย ดร. สปรยา แกวละเอยด ทไดกรณารบเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธและใหคาแนะนาประเดนปญหาในการทาวทยานพนธตงแตเรมแรกจนกระทงเสรจสมบรณ พรอมทงใหกาลงใจในการทาวทยานพนธเสมอมา

ผเขยนขอกราบขอบพระคณครอบครวทสนบสนนการศกษาแกผเขยนตงแตชนปฐมวยจนถงชนมหาบณฑตและคอยใหกาลงใจในการศกษามาโดยตลอด ผเขยนขอกราบขอบพระคณผบงคบบญชาและเพอนรวมงานทสานกงานผแทนพเศษ สานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย ซงใหคาแนะนาในการรเรมศกษาเกยวกบวสาหกจเพอสงคมและคอยใหกาลงใจอยเสมอ ผเขยน ขอกราบขอบพระคณผบงคบบญชาและเพอนรวมงานทสานกงานสรรพากรภาค 3 ซงใหความรดานกฎหมายภาษอากรอยางละเอยดและคอยใหกาลงใจอยเสมอ ผเขยนขอกราบขอบพระคณผประกอบการวสาหกจเพอสงคมทใหความอนเคราะหขอมลในการจดทาวทยานพนธ ผเขยนขอขอบคณเพอน ๆ สาขากฎหมายภาษรหส 55 ทเปนกลยาณมตรคอยชวยเหลอและใหกาลงใจในการจดทาวทยานพนธดวยดเสมอมา ผเขยนขอขอบคณพ ๆ เพอน ๆ นอง ๆ ทไมอาจกลาวนามไดทงหมด ซงคอยใหกาลงใจและแนะนาผเขยนมาโดยตลอด ทาใหผเขยนไดรบมมมองและขอสงเกตในการจดทาวทยานพนธเพมมากขน สดทายน ผเขยนหวงเปนอยางยงวาการศกษามาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมจะเปนองคความรหนงในการผลกดนแนวคดเกยวกบวสาหกจเพอสงคมใหแพรหลายในประเทศไทยมากยงขน

หากวทยานพนธฉบบนปรากฏสวนดและมคณประโยชนทางวชาการประการใด ผเขยนขอยกคณความดทปรากฏนนใหแกครอบครว ครบาอาจารย และผมอปการะคณแกผเขยนทงหลาย แตหากวทยานพนธฉบบนมขอผดพลาดประการใด ผเขยนตองขออภยและขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

นายกตตศกด โรจนนนทกจ

(6)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (5)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและสภาพปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 7 1.3 สมมตฐาน 7 1.4 ขอบเขตการศกษา 7 1.5 วธการศกษา 8 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 8

บทท 2 แนวคดทวไปในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย 9

2.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 11 2.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม 12 2.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม 15 2.1.3 ความแตกตางระหวางองคการหรอสถานสาธารณกศล 18 บรษทททากจกรรมเพอสงคมและวสาหกจเพอสงคม 2.1.3.1 องคการหรอสถานสาธารณกศล 19 2.1.3.2 บรษทททากจกรรมเพอสงคม 20 2.1.3.3 วสาหกจเพอสงคม 22 2.1.4 กรณศกษาการประกอบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย 24

(7)

2.2 แนวคดทวไปเกยวกบการจดเกบภาษอากร 32 2.2.1 บทบาทของภาษ 33 2.2.1.1 ภาษอากรกบเปาหมายการจดสรรทรพยากร 34

2.2.1.2 ภาษอากรกบเปาหมายเพอความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ 35 2.2.1.3 ภาษอากรกบเปาหมายความมเสถยรภาพทางเศรษฐกจ 36

2.2.1.4 ภาษอากรกบเปาหมายการกระจายรายไดทเปนธรรม 38 2.2.2 ความเสมอภาคทางภาษและความเปนกลางทางภาษ 39 2.2.2.1 ความเสมอภาคทางภาษ 40 2.2.2.2 ความเปนกลางทางภาษ 41

บทท 3 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศ 45

3.1 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ 46 3.1.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 47 3.1.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม 47 3.1.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม 49 3.1.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 50 3.1.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป 50 ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล 51 ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล 52 ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน 52 3.1.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม 53 ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร 53 ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน 54 3.2 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศสหรฐอเมรกา 59 3.2.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 59 3.2.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม 59 3.2.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม 62

(8)

3.2.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 68 3.2.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป 68 ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล 68 ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล 68 ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน 69 3.2.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม 71 ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร 71 ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน 72 3.3 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศเกาหลใต 75 3.3.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 76 3.3.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม 77 3.3.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม 78 3.3.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 81 3.3.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป 81 ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล 82 ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล 83 ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน 83 3.3.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม 83 ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร 84 ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน 85 3.4 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศญปน 87 3.4.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 88 3.4.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม 88 3.4.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม 89 3.4.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 92 3.4.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป 92 ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล 92 ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล 95 ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน 96

(9)

3.4.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม 97 ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร 97 ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน 98

บทท 4 มาตรการทางภาษสาหรบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย 103

4.1 การจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา ภาษเงนไดนตบคคลและภาษเงนได 104 ทเกดจากสวนเกนทน

4.1.1 การจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา 106 4.1.2 การจดเกบภาษเงนไดนตบคคล 109 4.1.3 การจดเกบภาษเงนไดทเกดจากสวนเกนทน 111 4.2 การจดเกบภาษเงนไดจากองคกรเพอการกศล บรษทททากจกรรม 113

เพอสงคมและวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย 4.2.1 การจดเกบภาษเงนไดจากองคการหรอสถานสาธารณกศล 114

4.2.1.1 ภาระภาษขององคการหรอสถานสาธารณกศล 115 4.2.1.2 มาตรการทางภาษทสนบสนนองคการหรอสถานสาธารณกศล 116 4.2.2 การจดเกบภาษเงนไดจากบรษทททากจกรรมเพอสงคม 119 4.2.2.1 ภาระภาษของบรษทททากจกรรมเพอสงคม 119 4.2.2.2 มาตรการทางภาษทสนบสนนบรษทททากจกรรมเพอสงคม 120 4.2.3 การจดเกบภาษเงนไดจากวสาหกจเพอสงคม 122 4.2.3.1 ภาระภาษของวสาหกจเพอสงคม 122 4.2.3.2 มาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคม 122 4.3 ปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย 123 4.3.1 ปญหาในมตขององคกรวสาหกจเพอสงคม 126 4.3.2 ปญหาในมตของผบรจาค 127 4.3.3 ปญหาในมตของผลงทน 128 4.3.4 ปญหาในมตของผไดรบประโยชนจากการขายหนวยลงทนในหน 130

(10)

4.4 แนวทางการกาหนดมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคม 132 4.4.1 แนวทางการกาหนดลกษณะของวสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายเฉพาะ 134 4.4.2 แนวทางการใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคม 137 4.4.2.1 การยกเวนภาษเงนไดและลดอตราภาษเงนไดแกวสาหกจ 139

เพอสงคม 4.4.2.2 การลดหยอนและการหกรายจายในการคานวณภาษเงนไดแก 141 ผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคม 4.4.2.3 การยกเวนภาษเงนไดแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม 142 4.4.2.4 การยกเวนภาษแกผไดรบประโยชนจากสวนเกนทน 144 4.4.2.5 การกาหนดหลกเกณฑการประกอบกจการทจะไดรบ 144 สทธประโยชนทางภาษ

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 149

5.1 บทสรป 149 5.2 ขอเสนอแนะ 156 5.2.1 การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคม 157 5.2.2 การใหสทธประโยชนทางภาษแกผบรจาคทรพยสนแกวสาหกจเพอสงคม 159 5.2.3 การใหสทธประโยชนทางภาษแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม 162 5.2.4 การใหสทธประโยชนทางภาษแกผไดรบประโยชนจากสวนเกนทน 164 5.2.5 การกาหนดหลกเกณฑการประกอบกจการทจะไดรบ 165 สทธประโยชนทางภาษ 5.2.6 การกาหนดบทลงโทษในกรณทวสาหกจเพอสงคมไมปฏบตตามกฎหมาย 166

บรรณานกรม 172 ภาคผนวก 179

ภาคผนวก ก ตวอยางรายชอองคกรธรกจทประกอบกจการเขาลกษณะ 180 วสาหกจเพอสงคม

(11)

ภาคผนวก ข (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร 182 วาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. ภาคผนวก ค (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร 185 วาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. ภาคผนวก ง (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร 187 วาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. ภาคผนวก จ (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร 189 วาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25..

ประวตผเขยน 191

1

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมาและสภาพของปญหา

การพฒนาประเทศใหมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยไมใหเกดผลกระทบตอสงคมและสงแวดลอม คอ ภารกจสาคญทหลายประเทศใหความสนใจและตางกาหนดเปนนโยบายสาคญของรฐบาลเพอแกไขปญหาทเกดขน เชน ความเหลอมลาดานรายไดของประชาชน การขาดแคลนสาธารณปโภคขนพนฐาน การเกดสภาวะโลกรอน การเกดมลพษ เปนตน การแบงกลมประเทศตามศกยภาพทางเศรษฐกจ ประเทศไทยจดอยในกลมประเทศกาลงพฒนา กลาวคอ เปนประเทศทมมาตรฐานการดารงชวตระดบปานกลางถงระดบตา พนฐานอตสาหกรรมยงไมพฒนาและมดชนการพฒนามนษย (Human Development Index) อยในระดบปานกลาง ถงระดบตาเชนกน1 อยางไรกตาม ประเทศไทยมกลยทธการพฒนาประเทศ โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กาหนดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเพอสรางทศทางการบรหารประเทศตงแตป พ.ศ. 2504 (ปจจบนอยระหวางการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – 2559))2 ซงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11มสาระสาคญ ในการเตรยมความพรอมใหแกคน สงคม และระบบเศรษฐกจของประเทศใหมภมคมกนเมอเขารวมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (Asean Economic Community: AEC) และสามารถปรบตวรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงในทกดานอยางเหมาะสม สามารถพฒนาประเทศใหกาวหนาตอไป เพอประโยชนสขทยงยนของสงคมไทยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง แมวาการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ จะกาหนดแนวทางการปฏบตไวแตการปฏบตดวยภาครฐเพยงสวนเดยวไมอาจบรรลวตถประสงคของแผนนนได ดงนน จาเปนตองม

1 International Monetary Fund, World Economic outlook april 2012,

(Washington, DC : International Monetary Fund, 2012), p.214. 2 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, “แผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11,” สบคนเมอวนท 10 มนาคม 2558, http://www.nesdb .go.th /Default.aspx?tabid=395

2

ภาคจากหลายภาคสวน เชน ภาคธรกจและภาคสงคม เขามามสวนรวมในการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตดวย ดงนน รฐจงใชกลไกทางภาษจงใจภาคเอกชนเขามาเปนสวนหนงในการพฒนาดานสงคม ผานสทธประโยชนทางภาษแกองคกรททาเพอสงคม องคกรททาเพอสงคมมหลายรปแบบ อาจแบงเปนองคกรทจดตงเพอกจการสาธารณกศลโดยเฉพาะ เชน องคการนอกภาครฐ (Non-Governmental Organization : NGO) เปนองคกรทไมแสวงหาผลกาไรและดาเนนงานอยภายนอกโครงสรางการเมองแบบสถาบนมวตถประสงคเพอรณรงคดานสงคม วฒนธรรม กฎหมาย และสงแวดลอมซงไมมเปาหมายหลกทางการคาและเพอปกปองประชาชนไมใหไดรบผลกระทบจากการพฒนาซงไรการจดการทด โดยองคการนอกภาครฐมกจะไดรบเงนสนบสนนสวนหนงจากภาคเอกชน หรอกรณมลนธ3 กเปนองคการสาธารณประโยชนทมวตถประสงคในการจดการทรพยสนเพอการกศลสาธารณะ การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอยางอน โดยมไดมงหาประโยชนมาแบงปนกนและไดจดทะเบยนตามกฎหมายซงการจดการทรพยสนของมลนธ ตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลใด นอกจากเพอดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธนนเอง บรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility : CSR)4 เปนองคกรททาเพอสงคมอกรปแบบหนง ซงดาเนนกจกรรมโดยองคกรธรกจทประกอบกจการแสวงหากาไรทวไป แตมนโยบายทคานงถงผลกระทบตอสงคมทงภายในและภายนอกองคกร ดวยการใชทรพยากรทมอยในองคกรหรอทรพยากรจากภายนอกองคกร เพอสรางการอยรวมกนในสงคมอยางเปนปกตสข อยางไรกตาม การดาเนนภารกจเพอพฒนาสงคมและเศรษฐกจขององคกรททาเพอสงคมขางตนอาจไมมประสทธภาพเทาทควร กลาวคอ กรณองคการนอกภาครฐและมลนธซงเปน

3 มาตรา 110 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บญญตวา มลนธไดแก

ทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะสาหรบ วตถประสงคเพอการกศลสาธารณะ การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษาหรอเพอสาธารณประโยชนอยางอน โดยมได มงหาผลประโยชนมาแบงปนกน และไดจดทะเบยนตามบทบญญต แหงประมวลกฎหมายน

การจดการทรพยสนของมลนธ ตองมใชเปนการหาผลประโยชน เพอบคคลใดนอกจากเพอดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธนนเอง

4 สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย, “ความรบผดชอบ

ตอสงคมของธรกจ (CSR),” สบคนเมอวนท 10 มนาคม 2558, http://www.sec.or.th/ TH/RaisingFunds/EquityDebt/Pages/linkLaws_Regulations/CSR.aspx

3

องคกรไมแสวงหากาไรดวยสถานะทางกฎหมาย จงไมสามารถหารายไดหรอกาไรจากการประกอบการเปนกจลกษณะจาเปนตองพงพาการรบบรจาค สงผลใหเงนทนในการทาประโยชนเพอสงคมมจากด สวนกรณบรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR) กเปนเพยงการนากาไรสวนหนงของภาคธรกจสนบสนนการทาประโยชนเพอสงคม โดยวธการบรจาคหรอจดทาโครงการตาง ๆ แตกเปนเพยงการชวยเหลอสงคมในระยะสนไมมความยงยน หรอบางกรณเปนเพยงการสรางภาพลกษณทดขององคกรเทานน ในตางประเทศมการจดตง “วสาหกจเพอสงคม” (Social Enterprise: SE) เปนหนวยงานทมวตถประสงคหลกในการแกไขปญหาสงคม โดยมโครงสรางและการบรหารองคกรเชนเดยวกบภาคธรกจ ซงเปนการผสมผสานระหวางภารกจเพอการบรการสาธารณะของภาครฐกบการประกอบกจการเพอแสวงหากาไรของภาคธรกจ และจะนากาไรทงหมดหรอสวนใหญไปทาประโยชนตอสงคม ซงวสาหกจเพอสงคมเกดขนจากแนวคดทวา “เมอสงคมกาวหนาและมความซบซอนมากขน ปญหาสงคมและสงแวดลอมจะเกดขนมากตามไปดวยจนยากทหนวยงานภาครฐจะรบมอไดทงหมด ในขณะทหนวยงานเอกชนกมกจะดาเนนงานเพอผลประโยชนของหนวยงานตนเองและผถอหนเทานน” ในชวงศตวรรษท 20 จงเกดองคการนอกภาครฐ (NGO) แตกประสบปญหาเรองคาใชจายและเงนทนในการบรหารจดการ จงมนกพฒนาสงคมบางสวนรเรมจดตงองคกรธรกจเพอหารายไดไปทาประโยชนเพอสงคมขน5 โดยวทยานพนธฉบบนจะกลาวถงลกษณะของวสาหกจเพอสงคม กฎหมายทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม การจดเกบภาษและมาตรการทางภาษทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใต และประเทศญปน กรณประเทศองกฤษ เปนประเทศทมพฒนาการและประสบความสาเรจมากทสดในเรองวสาหกจเพอสงคม เมอเปรยบเทยบกบกลมประเทศยโรปทงหมด ซงในประเทศองกฤษจดแบงองคกรทเปนวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ใหอยในกลมของธรกจเพอสงคม (Social Economy) โดยคาวาวสาหกจเพอสงคมเกดขนในป ค.ศ. 1978 โดย Freet Spreckley และในป ค.ศ. 1997 กเกดการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise Partnership) ขน วสาหกจเพอสงคมทสาคญในประเทศองกฤษคอ “Social Enterprise London” ตงขนเมอ ค.ศ. 1998 โดยความรวมมอระหวางธรกจของสหกรณตาง ๆ กบองคกรพฒนาสนบสนนสหกรณ

5 อาภสร ทงสมบรณ, “การศกษาคณลกษณะของกจการเพอสงคมในบรบทของ

ประเทศไทย,” (สารนพนธมหาบณฑต วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), น.6 - 11.

4

และองคกรสนบสนนโครงสรางของสหกรณ ปจจบนองกฤษมกจการเพอสงคมกวา 60,000 องคกร ซงมาจากภาคธรกจทหลากหลายมการกาหนดสถานะทางกฎหมายของวสาหกจเพอสงคมในชอ “บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน Community Interest Company (CIC)” และมมาตรการสงเสรมทางภาษ คอ “ขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยนธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 (The Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor)) Regulations 2014” กาหนดใหผลงทนในวสาหกจเพอสงคมสามารถนาจานวนเงนทลงทนไปหกจากยอดเงนทตองนาไปคานวณเสยภาษไดทงจานวนแตตองไมเกน 1 ลานปอนดตอปภาษ และกาหนดใหถอหนไดไมเกนรอยละ 30 ของจานวนหนทงหมดทมในวสาหกจเพอสงคมนน อกทง ไดรบยกเวนภาษจากสวนเกนทนทงจานวนทเกดจากการขายหนดวยแตตองไมเกน 1 ลานปอนดตอปภาษเชนกน โดยทงสองกรณจะตอง ถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป จงจะไดรบสทธประโยชนทางภาษดงกลาว ทงน ประเทศองกฤษไมสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล เพอปองกนความไมเสมอภาคทางภาษระหวางวสาหกจเพอสงคมกบวสาหกจทวไป กรณประเทศสหรฐอเมรกา องคกรเพอสงคมจะใชกจกรรมทางธรกจเพอหารายไดสงเสรมภารกจทเกยวเนองกน ทงในเชงศาสนาและเชงสงคมดวยการสนบสนนสนคาทามอของคนในชมชนซ งความเปนวสาหกจเพอสงคมมพฒนาการมาตงแตป ค .ศ . 1970 โดยเร มจากกจกรรมทางธรกจทไมแสวงหากาไรและมเปาหมายชวยเหลอกลมคนทดอยโอกาสดวยการสรางอาชพ วสาหกจเพอสงคมจะไดรบการกลาวถงสถานะขององคกรทแสวงหากาไรอนมพนธกจเพอพฒนาสงคม และเปนธรกจทมเปาหมายคขนานระหวางการหากาไรกบกจการเพอสงคม ประเทศสหรฐอเมรกาจะกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในชอ “บรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C))” ซงถอเปนบรษทจากดประเภทหนง มหนาทเสยภาษจากการประกอบกจการ แตมประเดนเรองมาตรการทางภาษทเกยวของกบ L3C โดยบงคบใชหลกเกณฑเชนเดยวกบ “บรษทจากด (Limited Liability Company (LLC))” กลาวคอ สามารถผานภาระภาษไปยงผถอหนได (Pass-Through Taxation) สงผลใหองคกรทเปนนตบคคลไมตองรบภาระการเสยภาษจากรายไดทเกดจากกจการ แตจะสงตอไปยงผถอหนหรอสมาชกขององคกรนนใหเปนผรบภาระภาษแทน ซงทาใหสดสวนการเสยภาษขนอยกบขนจานวนเงนไดของผถอหนหรอสมาชกแตละคน ถาหากมลนธทมลกษณะตามกฎทกรมสรรพากรกาหนดไว เปนผถอหนและไดรบผลตอบแทนจาก L3C กจะไดรบยกเวนภาษเงนได กรณประเทศเกาหลใต รฐบาลไดออกกฎหมายวาดวยความปลอดภยพนฐานแหงชาต (the National Basic Living Security Act) เพอสรางโครงการพงพาตนเองของกลมธรกจเลก ๆ

5

และสรางสงคมใหเขมแขงขน อนเปนฐานสาคญของการสรางวสาหกจเพอสงคมในเวลาตอมา ในป ค.ศ. 2003 กระทรวงแรงงานของประเทศเกาหลใตเรมโครงการจางแรงงาน (the Social Employment Project) เพอสรางโอกาสแกผดอยโอกาสในสงคมใหมงานทา ตอมา รฐบาลบงคบใชกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (Social Enterprise Promotion Act 2007) กาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมและกาหนดสทธประโยชนทางภาษในกฎหมายวาดวยขอจากดสทธทางภาษในกรณพเศษ ค.ศ. 2008 (the Restriction of Special Taxation Act 2008) โดยกาหนดใหวสาหกจใดทขนทะเบยนเปน “วสาหกจเพอสงคม” จะไดรบการยกเวนภาษเงนได รอยละ 50 ของจานวนเงนไดจากการประกอบธรกจเพอสงคมในปภาษนน รวมทงสามารถนาผลขาดทนของปภาษแรกยกไปเปนรายจายในปถาษถดไปไมเกน 5 ปภาษ (ในกรณทยงไมตองชาระคาภาษในปนน) ทงน การยกเวนภาษจะกาหนดระยะเวลา 3 ป หลงจากปทมรายได กรณประเทศญปน การลงทนเพอสงคมเปนสงจาเปนและเตบโตมากขน ทงสถาบนการเงนและกองทนเอกชนตาง ๆ เปนศนยกลางในการเคลอนยายเงนทนเพอพฒนาการลงทนเพอสงคม ซงกระแสการลงทนดงกลาวน เกดขนจากเหตภยพบตสามครงตดตอกนในชวงเดอนมนาคม ค.ศ. 2011 โดยแรกเรม การพฒนาสงคมจะเปนหนาทหลกของรฐบาล แตปจจบนภาคเอกชนมแนวโนมทจะสนบสนนภาคสงคมมากยงขน ดงเ ชนองคกรไมแสวงหากาไร (Non-Profits Organization) และวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ซงคาดการณถงทรพยสนทหมนเวยนอยในการลงทนเพอสงคมมมลคาสงกวา 16 ลานลานเหรยญสหรฐ (ค.ศ. 2014) อนแสดงใหเหนถงความสาคญตอบรการภาคสงคมในชวงทมผสงอายเพมขนและการประสบปญหาการขาดดลการคลงของรฐบาล ทภาคเอกชนจะมบทบาทชวยเหลอสงคมมากยงขน ในประเทศญปนมกจการเพอสงคมหลายรปแบบ โดยวทยานพนธฉบบน เนนศกษากรณกลมองคกรไมแสวงหากาไร (Non-Profit) เนองจากมลกษณะองคกรทใกลเคยงกบวสาหกจเพอสงคม เนองดวยมการประกอบการเพอหารายได แตไมมการแบงเงนปนผลใหแกผถอหนซงมมาตรการทางภาษสนบสนน โดยกาหนดไวในสวนท 3 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Chapter III. Special Treatment Under Tax Law)) ซงกาหนดใหองคกรทมคณสมบตเปนองคกรไมแสวงหากาไรตามกฎหมายดงกลาว จะถอเปนวสาหกจเพอสงคม (public interest corporation) ทจะไดรบสทธคานวณภาษบรษทในอตราทตากวาอตราปกตและสามารถเปนองคกรทรบบรจาคจากองคกรอน ๆ ได และองคกรผบรจาคจะสามารถนาเงนนนไปเปนรายจายในการคานวณเพอเสยภาษบรษทได จากกรณมาตรการทางภาษทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมของสประเทศขางตนเหนไดวามมมองของรฐบาลแตละประเทศ ใหความสาคญกบการสงเสรมสนบสนนวสาหกจเพอสงคม

6

แตกตางกนไป บางประเทศไมกาหนดกฎหมายรบรองวสาหกจเพอสงคมเปนการเฉพาะ แตกมกฎหมายสนบสนนองคกรททาประโยชนเพอสงคมในลกษณะทใกลเคยงกบนยามของวสาหกจเพอสงคม บางประเทศไมใหสทธประโยชนทางภาษในการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคมโดยตรง เพราะมองวาขดตอหลกความเสมอภาคทางภาษ แตกระนนรฐบาลทงสประเทศตางใหความสาคญตอการสนบสนนวสาหกจเพอสงคม เพราะเหนผลการพฒนาสงคมท ดขนและมประสทธภาพมากกวาการจดตงองคกรสาธารณกศลในรปแบบมลนธเพยงอยางเดยว เม อพจารณามาตรการทางภาษท เก ยวของกบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ปจจบนยงไมมกฎหมายรบรองวสาหกจเพอสงคมเปนการเฉพาะ จะมเพยงมลนธทจดตงขนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงไมสอดรบกบการเปลยนแปลงของสงคม ทการบรหารจดการองคกรไมอาจพงพาเงนทนจากการรบบรจาคเพยงอยางเดยว อกทง กรณสทธประโยชนทางภาษทสงเสรมใหทาประโยชนตอสงคม จะมเพยงกฎหมายทยกเวนและลดหยอนภาษเงนได เมอมการบรจาคเพอสาธารณประโยชนเทานน ซงวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยในทกวนน มการจดตงเพมขนมาก แตยงไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐอยางเพยงพอ สงผลกระทบตอการบรหารจดการวสาหกจเพอสงคมไมสามารถดารงธรกจได เนองจากตองรบภาระคาใชจายและภาระภาษเชนเดยวกน กบองคกรธรกจทวไป เปนผลใหเกดการเลกประกอบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยได ดงนน รฐบาลควรกาหนดมาตรการทางภาษเพอสนบสนนใหมการดาเนนกจการเพอสงคม เพอชวยแบงเบาภาระภาครฐในการพฒนาประเทศชาตตอไป อนง ในขณะน (พ.ศ. 2558) สภาปฏรปแหงชาตผลกดนใหมองคกรเฉพาะดานในการทาประโยชนเพอสงคมในประเทศไทย เหมอนดงวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศ โดยสภาปฏรปแหงชาต ราง “พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....” เพอกาหนดลกษณะของวสาหกจเพอสงคม ใหมการรบรองสถานะตามกฎหมาย สามารถแบงแยกประเภทการประกอบธรกจใหมความชดเจนขนอนเปนผลดตอการตดสนใจประกอบกจการของผประกอบการเพอสงคม แตกระนน รางกฎหมายฉบบนกาหนดเพยงหลกการ ยงคงขาดรายละเอยดการใหสทธประโยชนทางภาษเพอสงเสรมวสาหกจเพอสงคมวาควรเปนไปในแนวทางใด ทงดานรปแบบทควรเปนกฎหมายระดบพระราชบญญตเฉพาะ หรอควรแกไขเพมเตมประมวลรษฎากร รวมถงประเดนดานเนอหาทควรกาหนดสทธประโยชนทางภาษในลกษณะใดทจะเหมาะสมกบบรบทประเทศไทย ดงนน การศกษาในวทยานพนธฉบบน จงพจารณาความเปนมาของวสาหกจเพอสงคมทงในประเทศไทยและตางประเทศ พรอมทงศกษากฎหมายและมาตรการทางภาษทนามาปรบใชกบการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมของประเทศไทยใหสามารถดาเนนกจการอยางมประสทธภาพตอไป

7

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาลกษณะและการบรหารจดการขององคกรเพอสงคมแตละประเภท ไดแก “องคการหรอสถานสาธารณกศล” (Non-Governmental Organization: NGO) “บรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR)” และ “วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise: SE)” ทงในประเทศไทยและตางประเทศ 2. เพอศกษาปญหาการจดเกบภาษ และมาตรการทางภาษทมตอองคกรเพอสงคมในประเทศไทย 3. เพอศกษาการจดเกบภาษ และมาตรการทางภาษทมตอ “วสาหกจเพอสงคม” ในตางประเทศ ไดแก ประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใต และประเทศญปน 4. เพอศกษาปญหาของการไมมกฎหมายกาหนดสทธประโยชนทางภาษเพอสงเสรม “วสาหกจเพอสงคม” และกาหนดแนวทางการมมาตรการทางภาษทสงเสรม “วสาหกจเพอสงคม” ในประเทศไทย

1.3 สมมตฐาน

รฐบาลไทยควรมนโยบายทเกยวของกบการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมอยางรอบดาน โดยเรมตงแตการกาหนดลกษณะธรกจใหเปนวสาหกจเพอสงคม จะทาใหแยกประเภทไดชดเจน และสะดวกตอการกาหนดมาตรการทางภาษ พรอมทงกาหนดมาตรการทางภาษเพอสนบสนนภารกจของวสาหกจเพอสงคมใหมประสทธภาพมากยงขน ไดแก การบรรเทาภาระภาษใหวสาหกจเพอสงคม และผลงทนในกจการวสาหกจเพอสงคมรวมถงผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคม โดยออกเปนกฎหมายระดบพระราชบญญตเปนการเฉพาะ หรออาจแกไขประมวลรษฎากรเพอรองรบมาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม

1.4 ขอบเขตการศกษา

วทยานพนธฉบบน มงศกษาในประเดนเรองมาตรการทางภาษทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ สหรฐอเมรกา เกาหลใต และญปน โดยพจารณาตงแตการจดตง การดาเนนกจการ การกาหนดสทธประโยชนทางภาษ และผลทไดรบจากใชมาตรการสนบสนน เพอนามาเปนแนวทางการปรบใชในประเทศไทยตอไป ทงน ศกษาแนวทางการปรบใชมาตรการทางภาษ

8

เฉพาะกรณวสาหกจเพอสงคมทจดตงในรปแบบหางหนสวนนตบคคลและบรษทจากดตามคานยามแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เทา นน ตลอดจนศกษามาตรการทางภาษตาม รางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ... ดวย 1.5 วธการศกษา

วธการศกษาของวทยานพนธฉบบน จะศกษาเชงเอกสาร จากบทความทเกยวกบ “วสาหกจเพอสงคม” ทงดานกฎหมาย และดานบรหารธรกจจากวทยานพนธ รายงานการวจย ขอหารอกรมสรรพากร และคาพพากษา ทงตาราภาษาไทยและภาษาตางประเทศ สอมลตมเดย สอวทย-โทรทศน และราง“พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ...” รวมถงสมภาษณผประกอบการวสาหกจเพอสงคม เพอเปนขอมลประกอบการกาหนดมาตรการทางภาษดวย 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เขาใจลกษณะและการบรหารจดการขององคกรเพอสงคมแตละประเภท สามารถวเคราะหความแตกตางระหวาง องคการหรอสถานสาธารณกศล (Non-Governmental Organization: NGO) บรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR) และ วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise: SE) เพอเปนหลกการพนฐานในการกาหนดมาตรการทางภาษได 2. เขาใจประเดนปญหาการจดเกบภาษ และมาตรการทางภาษทมตอองคกรเพอสงคมในประเทศไทยทไมเออประโยชนตอการประกอบกจการเพอสงคม นาไปสการหาแนวทางแกไขปญหาทถกตองและเหมาะสมได 3. เขาใจประเดนการจดเกบภาษ และมาตรการทางภาษทมตอ “วสาหกจเพอสงคม” ในตางประเทศ ไดแก ประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใต และประเทศญปน เพอคดเลอกมาตรการทเหมาะสมกบสภาพสงคมและเศรษฐกจของไทยได 4. เขาใจประเดนปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนน “วสาหกจเพอสงคม” และสามารถสงเคราะหมาตรการทางภาษของตางประเทศ เพอปรบใชเปนมาตรการทางภาษสงเสรม “วสาหกจเพอสงคม” ในประเทศไทยได

9

บทท 2 แนวคดทวไปในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย

การพฒนาประเทศใหมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยไมใหเกดผลกระทบตอสงคม และสงแวดลอม คอภารกจสาคญทหลายประเทศใหความสนใจและตางกาหนดเปนนโยบายสาคญของรฐบาลเพอแกไขปญหาทเกดขน เชน ความเหลอมลาดานรายไดของประชาชน การขาดแคลนสาธารณปโภคขนพนฐาน การเกดสภาวะโลกรอน การเกดมลพษ เปนตน การแบงกลมประเทศตามศกยภาพทางเศรษฐกจ ประเทศไทยจดอยในกลมประเทศกาลงพฒนา กลาวคอ เปนประเทศทมมาตรฐานการดารงชวตระดบปานกลางถงระดบตา พนฐานอตสาหกรรมยงไมพฒนาและมดชนการพฒนามนษย (Human Development Index) อยในระดบปานกลางถงระดบตาเชนกน1 อยางไรกตาม ประเทศไทยมกลยทธพฒนาประเทศ โดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 –2559) จดทาขนในชวงเวลาทประเทศไทยตองเผชญกบสถานการณทางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวและสงผลกระทบอยางรนแรงกวาชวงทผานมาซงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 กาหนดใหทกภาคสวนในสงคมไทยรวมกนนอมนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาพฒนาประเทศอยางตอเนองเพอมงใหเกดภมคมกนและมการบรหารจดการความเสยงอยางเหมาะสม และใหความสาคญกบการมสวนรวมของภาคการพฒนาทกภาคสวน ทงในระดบชมชน ระดบภาค และระดบประเทศในทกขนตอนของแผน เพอรวมกนกาหนดวสยทศนและทศทางการพฒนาประเทศ รวมทงรวมจดทารายละเอยดยทธศาสตรของแผนเพอใหการพฒนาประเทศสความสมดลและยงยน2 แมวาการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ จะกาหนดแนวทางการปฏบตไวแตการปฏบตดวยภาครฐเพยงสวนเดยว ไมอาจบรรลวตถประสงคของแผนนนได ดงนน จาเปนตองม

1 International Monetary Fund, World Economic outlook april 2012,

(Washington, DC : International Monetary Fund, 2012), p.214. 2 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, “แผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11,” สบคนเมอวนท 10 มนาคม 2558, http://www. nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=395

10

ภาคจากหลายภาคสวน เชน ภาคธรกจ และภาคสงคม เขามามสวนรวมในการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตดวย ในปจจบน องคกรภาคเอกชนทประกอบธรกจ กาลงใหความสนใจตอการพฒนาสงคม โดยเรมจากการเอาใจใสผมสวนเกยวของกบกจการ (Stakeholder) ดวยการวางกลยทธบรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR) เพอสรางการยอมรบของผบรโภคสนคาหรอบรการของธรกจตน ในอนทจะสรางภาพลกษณของกจการใหนาเชอถอตอการมสวนรวมพฒนาสงคมและสงแวดลอม ตลอดจนการยกระดบองคกรใหมนโยบายทสอดคลองกบความเปลยนแปลงของนานาประเทศซงสงผลใหธรกจสามารถดารงอยไดและสรางผลกาไรทสงขน แตกระนน กลยทธของบรษทททากจกรรมเพอสงคมทเกดขนในชวงระยะเวลาหลายสบปทผานมาไมอาจบรรลวตถประสงคในการพฒนาสงคมและสงแวดลอมไดอยางยงยน แตเปนเพยงการสรางภาพลกษณทดขององคกรเทานน จะเหนไดจากตวอยางการบรจาคสงของทไมตรงกบความตองการของสงคมอยางแทจรง เชน การบรจาคคอมพวเตอรแกโรงเรยนในชนบททยงขาดแคลนส งสาธารณปโภคท จาเป นข นพ นฐานและบคลากรท จะบาร งร กษาคอมพวเตอร จงทาใหประสทธภาพการใชงานไมเออตอความตองการของโรงเรยนและเมอเกดความชารดบกพรองกจะไมสามารถซอมแซมได หรอการรณรงคใหปลกปาทไรการดแลรกษาใหตนกลาทปลกเจรญเตบโต ทาใหตนกลาไมเตบโตเปนตนไมใหญและไมเปนปาตามทตงใจไว เพราะฉะนน กจกรรมเพอสงคมทบรษทกาหนดเปนภารกจลาดบรองและมงบประมาณจากด จงไมใชวธการชวยเหลอสงคมอยางยงยน เปนเพยงภาพกจกรรมในสอประชาสมพนธ เพอสรางภาพลกษณขององคกรเทานน ปจจบน ภาคเอกชนจานวนหนงกอตงองคกรธรกจรปแบบใหมทเปนการผสมผสานภารกจระหวางหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน โดยมการประกอบกจการแสวงหารายไดดงเชนภาคธรกจทวไป แตแตกตางกนตรงทนากาไรทไดรบจากการประกอบกจการไปใชเพอประโยชนสาธารณะดงเชนกบภารกจของราชการ ซงเปนการเรมตนของการเปนวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย แมวากฎหมายในประเทศไทยจะยงมไดบญญตหลกเกณฑและองคประกอบของการเปนวสาหกจเพอสงคม แตในทางปฏบตรฐบาลไดจดตงสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาตเปนหนวยงานเชงยทธศาสตรขนาดเลกมหนาทสนบสนนใหทกภาคสวนในสงคมมสวนรวมใหเกดวฒนธรรมกจการเพอสงคม (Culture of Social Enterprise) ของประเทศไทยใหมประสทธภาพ

11

และยงยน โดยใชนวตกรรมทางสงคม (Social Innovation) และแนวคดเชงออกแบบ (Design Thinking) มาใชเปนเครองมอแกไขปญหาของประเทศ3 2.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม

การศกษามาตรการทางภาษเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคม จะตองเขาใจถงลกษณะของความเปนวสาหกจเพอสงคมเปนอนดบแรก หากจะกลาวถงจดเรมตนของวสาหกจเพอสงคมนน เกดขนมานานในทวปยโรป โดยการประกอบธรกจของเอกชนทมงแสวงหารายไดและนากาไรไปใชเพอประโยชนสาธารณะ ไมไดปนผลแกผถอหน หรอปนผลในสดสวนหนงในสามของจานวนกาไรทงหมด วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise: SE) อาจเปนคาทไมคนเคยกนมากนกเมอเปรยบเทยบกบคาวา บรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR) ซงยงคงมเปาหมายคอกาไรสงสด แตในขณะเดยวกน เจาของธรกจบางคนใหความสนใจชวยเหลอสงคมจงแบงสรรปนกาไรบางสวนไปชวยเหลอสงคมในดานตาง ๆ อนมลกษณะเปนการประกอบวสาหกจเพอสงคม กลาวคอ กจการมรายไดจากการขาย การผลตสนคา และการใหบรการทถกตงขนเพอเปาหมายชดเจนตงแตเรมแรกในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม และสงแวดลอมเปนหลก ไมมเปาหมายสรางกาไรสงสดตอผถอหนหรอเจาของเทานน4 วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ม 2 ลกษณะสาคญ คอ ประการแรกเปนวสาหกจ (Enterprise) ทตองทาธรกจและหากาไร (Seeking Profit) เหมอนธรกจทวไป จงตางจาก องคการสาธารณกศล (Charity) ซงเนนการรบบรจาคเพอไปชวยสงคม ลกษณะประการทสอง คอ วสาหกจเพอสงคมมวตถประสงคทจะนากาไรไปสสงคมหรอเพอสงแวดลอมและตองใหคนในสงคม โดยเฉพาะคนดอยโอกาสทงหลายเขามามสวนรวมในวสาหกจ (Social Engagement) จงตางจากธรกจทวไปทบรษททงหลายทมงการหากาไรสงสดมาแบงปนกน (Maximization of Profit) แตวสาหกจเพอสงคมจะเนนการพฒนาคน สงคม และสงแวดลอม เปนจดมงหมายสงสด

3 สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต, “รจก สกส.,” สบคนเมอวนท 20

มนาคม 2558, http://www.tseo.or.th/about/missions 4 เวบสารสนเทศสขภาพไทย, “วกฤตทนนยม สงคมมโอกาส,” สบคนเมอวนท 17

สงหาคม 2558, http://www.hiso .or.th/hiso/picture/reportHealth/media28_6.pdf.

12

(Maximization of Improvement in Human and Environmental Well-Being) และตางจาก บรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR) ทธรกจทงหลายมงทากาไรสงสดมาแบงปนกนเองในหมผถอหน แตแบงปนรายไดสวนหนงไปชวยสงคม ในขณะทวสาหกจเพอสงคมตองทมรายไดทงหมดเพอพฒนาสงคม คน และสงแวดลอม ไมไดนากาไรมาแบงปนกนอยางบรษทททากจกรรมเพอสงคม5 2.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม

การใหความหมายหรอการกาหนดนยามของวสาหกจเพอสงคม ไมมกฎหมายกาหนดหลกเกณฑไวเฉพาะ เนองจากวสาหกจเพอสงคมเปนการประกอบกจการในเชงธรกจทมการแสวงหากาไรดงเชนบรษทหรอหางหนสวนนตบคคล ซงตางจากองคกรประเภทมลนธ6 ทไมมการแสวงหากาไร แตเนนการรบบรจาคเพอชวยเหลอสงคม ซงกฎหมายกาหนดลกษณะของมลนธไวชดเจน เชนเดยวกบกรณหางหนสวนสามญและหางหนสวนจดทะเบยน7 ทเปนการประกอบกจการธรกจ

5 มมมองสองวย, “วสาหกจเพอสงคม (social enterprise),” สบคนเมอวนท 27

กนยายน 2558, http://www. dailynews.co.th/article/270443 6 มาตรา 110 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มลนธ ไดแก ทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะสาหรบวตถประสงคเพอการกศลสาธารณะ การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอยางอน โดยมไดมงหาผลประโยชนมาแบงปนกนและไดจดทะเบยนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน การจดการทรพยสนของมลนธตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลใด นอกจากเพอดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธนนเอง

7 มาตรา 1025 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

อนวาหางหนสวนสามญนน คอหางหนสวนประเภทซงผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจากดมาตรา 1077 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อนหางหนสวนจากดนน คอหางหนสวนประเภทหนง ซงมผเปนหนสวนสองจาพวก ดงจะกลาวตอไปนคอ (1) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนซงมจากดความรบผดเพยงไมเกนจานวนเงนทตนรบจะลงหนในหางหนสวนนนจาพวกหนง (2) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนซงตองรบผดรวมกนในบรรดาหนของหางหนสวนไมมจากดจานวนอกจาพวกหนง

13

ประเภทหน งท เปนการรวมกนของห นสวนเพอดาเนนการธรกจ และบรษทจากดท ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบญญตหลกเกณฑและนยามไวชดเจน8 การประกอบการเพอสงคม (Social Entrepreneurship) หรอวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) เปนแนวคดทมรากฐานมาจากหนวยงานสหกรณ ซงสหกรณแหงแรกกอตงขนจากกลมผใชแรงงานในโรงงานทอผา ณ เมองรอชเดล ประเทศองกฤษ ในป ค.ศ. 1844 โดยสหกรณมแนวคดทมงเนนสรางความเปนธรรมแกสงคม มการรวมมอและรวมกลมกนระหวางผทเดอดรอนใหรจกการชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกน และมหลกการดาเนนงานสหกรณโดยเนนเสรภาพ ความเสมอภาค ความยตธรรม และมความเอออาทรตอกนเพอมงเนนการพฒนาชมชนอยางยงยนและยกมาตรฐานความเปนอยใหดขน ซงเปนหลกการสหกรณทยงยดถอปฏบตมาจนปจจบนน นอกจากน สหกรณในยคเรมตนนน สวนใหญเปนสหกรณแรงงานกรรมกรในโรงงานอตสาหกรรม แตสหกรณในปจจบนมการพฒนาหลากหลายรปแบบ เชน สหกรณรานคา สหกรณออมทรพย สหกรณการเกษตร สหกรณรถยนตโดยสาร และสหกรณเคหะชมชน เปนตน ทงน รปแบบการดาเนนงานของสหกรณท เปนการรวมตวกนของประชาชนทมวตถประสงคในการแกไขปญหาในชมชน พรอม ๆ กบการชวยแกปญหาของตนเองและชวยเหลอ ซงกนและกนในกลมสมาชก และแนวคดการดาเนนงานของสหกรณน ไดรบการยอมรบอยางแพรหลาย และมการนาไปประยกตใชในการแกไขปญหาของสวนรวมในหลากหลายรปแบบการประกอบการวสาหกจเพอสงคมจะแตกตางจากการทาธรกจโดยทว ๆ ไป คอ การใหความสาคญกบเรองผลกาไรในฐานะเปนเครองมอในการบรหารมากกวาเปนเปาหมาย และนาไปลงทนตอเพอสรางกาไรในอนาคต แตมพนธกจเพอสงคมเปนหลก9 วสาหกจเพอสงคมเกดขนจากแนวคดทวา เมอสงคมกาวหนา ขยายขนาด และมความซบซอนมากขน ปญหาสงคมและสงแวดลอมจงเกดขนมากจนยากทหนวยงานภาครฐจะรบมอไดทงหมด ในขณะทหนวยงานเอกชนกมกดาเนนงานเพอผลประโยชนของหนวยงานและผมสวนไดเสย (Stakeholders) โดยตรงเทานน ชวงตนศตวรรษท 20 จงเกดหนวยงานทเรยกวา องคการ

8 มาตรา 1096 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

อนวาบรษทจากดนนคอ บรษทประเภทซงตงขนดวยแบงทนเปนหนมมลคาเทา ๆ กน โดยมผถอหนตางรบผดจากดเพยงไมเกนจานวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอ

9 นตนา ฐานตธนกร, “Social Enterprise: ธรกจแหงการสรางสรรคสงคม,” เลมท 31

วารสารนกบรหาร, น.30 - 35 (2554).

14

สาธารณประโยชน (NGO) ซงเปนหนวยงานทไดรบรองตามกฎหมาย เพอดาเนนการแกไขปญหาตาง ๆ ในสงคม อยางไรกตาม การดาเนนงานขององคกรพฒนาเอกชนทตองพงพาแหลงทนจากภายนอกในลกษณะตาง ๆ เชน การรบบรจาค การขอการสนบสนนแบบใหเปลา ทาใหประสบปญหาความตอเนองในการดาเนนงาน ขอจากดในการขยายขอบเขตงานและความยงยนขององคกร ดงนน วสาหกจเพอสงคมจงกาเนดขนมาระหวางชองวางขององคกรไมแสวงหารายไดทมเปาหมายเพอแกปญหาสงคมและสงแวดลอม กบองคกรธรกจทมกาไรและรายไดเปนเปาหมายหลก เพอใหเกดองคกรทดาเนนกจการเพอสงคมอยางยงยนสามารถดารงอยทางธรกจไดดวยตนเองและบรรลเปาหมายเพอแกไขปญหาสงคม และสงแวดลอม10 ลกษณะของวสาหกจเพอสงคมเปนองคกรทางดานธรกจทดาเนนงานเพอแสวงหาผลกาไร และนาผลกาไรทไดมา สรางประโยชนดานสงคมและสงแวดลอม อาจมการระดมทนโดยใหผลตอบแทนแกผลงทน การขอรบบรจาค ทนสนบสนนแบบใหเปลา แตใหนาหนกการหาเงนทนจากการดาเนนงานทางธรกจของตนเองเปนสาคญ รวมถงการนานวตกรรมสงคมเขามาใชเพอแกไขปญหาตาง ๆ ทางดานสงคมและสงแวดลอม เชน ธนาคารกรามนใหสนเชอขนาดเลก (Micro Credit) แกแมบานในประเทศบงกลาเทศ เพอใหนาเงนไปลงทนในกจการของตนเองและอาจจดตงกลมเครอขายทมการดาเนนงานรวมกนระหวางกจการเพอสงคมดวยกน เพอแกไขปญหาทซบซอนอยางมประสทธภาพ11 สาหรบการเกดขนของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยนน เรมจากการทากจการเพอสงคมในรปแบบของสหกรณหรอในรปของการรวมกลมวสาหกจชมชนและกระจายตวอยทวทกภมภาค โดยแตละองคกรตางมเปาหมายในการทางานเพอตอบสนองตอปญหาทเกดขนตามบรบทในทองถนของตนเอง รวมทงเพอบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม กลาวคอ ในภาคเหนอมการรวมกลมเพอทาธรกจชมชนหรอกจการเพอสงคมทเนนการรกษาวฒนธรรมทองถนเพอชวยเหลอผดอยโอกาสทางสงคมและชนกลมนอย ซงถายทอดผานงานหตถกรรมเปนงานชางททาดวยมอหรออปกรณงาย ๆ อาศยทกษะและเนนประโยชนใชสอยเปนหลก เอกลกษณสาคญของการทากจการเพอสงคมในภาคเหนอ คอ การทาธรกจเพอชวยเหลอชาวเขาใหเกดการพฒนาอาชพ จากเดมททาการปลกฝนกเปลยนมาปลกชาและทาดานสงทอ งานฝมอดานการปกเยบลายผาชนเผาเปนถงยาม เสอ สรอยคอ ซงเปนทกษะทชาวเขามอยแลว รวมถงการใชวสดทองถนในการผลต

10

อาภสร ทงสมบรณ, อางแลว เชงอรรถท 5, น.6 - 11. 11 เพงอาง, น.13.

15

สนคาตาง ๆ เพอนาไปจาหนายในตลาดและเปนการสรางงานใหแกบคคลเหลานนอกดวย สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะทาเรองเกษตรพอเพยง ภาคกลางทาเรองสหกรณกลมแมบาน ภาคใตทาเรองอนรกษชายทะเล เปนตน12 วสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยมลกษณะทใกลเคยงกบตางประเทศ กลาวคอ กรณวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศทเรมจากกลมสหกรณเพอการชวยเหลอซงกนและกน การสรางงานในชมชนใหมมาตรฐานความเปนอยทดขน โดยเฉพาะการสรางรายไดแกผดอยโอกาส และลดชองวางทางเศรษฐกจ ทสาคญวสาหกจเพอสงคมจะมหลกการพงพาตนเอง สามารถดาเนนกจการดวยการขายสนคาและใหบรการมากกวาการรอคอยรบความชวยเหลอจากผอน ทงน รายละเอยดความเปนมาของวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใตและประเทศญปน ผเขยนไดอธบายไวในบทท 3 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศ 2.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม ปจจบน ประเทศไทยไมมกฎหมายเฉพาะทกาหนดลกษณะและหลกเกณฑการจดตงวสาหกจเพอสงคม ดงเชน กรณของการจดตงมลนธ สมาคม หางหนสวนนตบคคล และบรษทจากดทมประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบญญตหลกเกณฑไวชดเจนทกาหนดใหบคคลผมความประสงคจะรวมหนกนทาธรกจหรอจะรวบรวมทรพยสนเพอจดสรรใชในการกศลจะตองปฏบตตามเงอนไขของกฎหมายและมความรบผดของหนสวนตามทกฎหมายกาหนดไว13 อยางไรกตาม รฐบาลไดจดตงสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.) เปนหนวยงานเชงยทธศาสตรทจดตงตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2554 มหนาทสรางปจจยแวดลอมสนบสนนทงทางตรงและทางออม เพอใหทกภาคสวนในสงคมสามารถเขามามสวนรวมใหเกดวฒนธรรมกจการเพอสงคม (Culture of Social Enterprise) ของประเทศไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยระเบยบสานกนายกรฐมนตรมสาระสาคญดงตอไปน

12 เอกชย นตยาเกษตรวฒน, “โครงการวจยเรองการพฒนากจการเพอสงคม :

กรณศกษาทประสบความสาเรจในตางประเทศ และการประยกตใชในประเทศไทย,” เลมท 8 วารสารบรหารธรกจนดา, น.4 - 5 (2554).

13 เปนไปตามมาตรา 110 มาตรา 1025 มาตรา 1077 และมาตรา 1096

แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

16

(1) การกาหนดนยามของกจการเพอสงคม ปรากฏในขอ 3 แหงระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2554 มใจความสาคญคอ “กจการเพอสงคม” หมายความวา การทภาคเอกชนซงเปนบคคลกลมบคคลหรอชมชนไดประกอบกจการหรอดาเนนการโดยมเปาหมายอยางชดเจนตงแตเรมตนเพอแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคมหรอสงแวดลอมเปนหลก และมรายรบจากการขาย การผลตสนคา หรอการใหบรการ ซงมไดมงสรางกาไรสงสดตอผถอหนหรอเจาของกจการหรอการดาเนนการ รวมทงมกระบวนการผลต การดาเนนกจการ หรอการดาเนนการในสวนของผลตภณฑ หรอบรการซงมไดกอใหเกดผลเสยในระยะยาวตอสขภาวะ สงคม และสงแวดลอม มการนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใช มศกยภาพทจะมความยงยนทางการเงนไดดวยตนเอง ผลกาไรสวนใหญจากการประกอบกจการหรอการดาเนนการถกนาไปขยายผลเพอการบรรลเปาหมายในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม หรอสงแวดลอม หรอคนผลประโยชนใหแกสงคมสามารถมรปแบบองคกรทหลากหลายและมการกากบดแลกจการทด (2) องคประกอบของคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาต ปรากฏในขอ 5 แหงระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2554 มสมาชกไดแก (1) นายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการ (2) รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตรทนายกรฐมนตรมอบหมายเปนรองประธานกรรมการคนทหนง (3) ผทรงคณวฒซงนายกรฐมนตรแตงตงจากผมคณสมบตตาม (6) เปนรองประธานกรรมการคนทสอง (4) กรรมการโดยตาแหนง ไดแก ปลดกระทรวงการคลง ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ปลดกระทรวงมหาดไทย ปลดกระทรวง สาธารณสข เลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เลขาธการคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ผจดการกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพและผอานวยการสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (5) ผแทนผประกอบกจการเพอสงคมซงนายกรฐมนตรแตงตงจานวนไมเกนสคน (6) กรรมการผทรงคณวฒจานวนหกคนซงนายกรฐมนตรแตงตงจากผมความร ความสามารถและมประสบการณเปนทประจกษในดานการเงน ดานกฎหมาย ดานสอสารมวลชน ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดานการบรหารการกฬา ดานศลปวฒนธรรม ดานสาธารณสข ดานการศกษา ดานการพฒนาสงคมหรอดานสหกรณ ดานละไมเกนหนงคน โดยในจานวนนจะตองเปนผทรงคณวฒซงมใชขาราชการประจารวมอยดวยไมนอยกวาสามคน ใหผอานวยการสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพเปนกรรมการและเลขานการ และใหคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตแตงตงผชวยเลขานการไดจานวนไมเกนสามคน หลกเกณฑและ

17

วธการสรรหาบคคลเพอแตงตงเปนรองประธานกรรมการคนทสองและกรรมการตาม (5) และ (6) ใหเปนไปตามทนายกรฐมนตรประกาศกาหนด (3) หนาทของคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตปรากฏในขอ 10 แหงระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2554 มสาระสาคญ คอ จดทานโยบาย ยทธศาสตร และแผนแมบทการสรางเสรมกจการเพอสงคมและเสนอตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาอนมตเพอใหสวนราชการและหนวยงานทเกยวของนาไปปฏบต ศกษา เสนอแนะนโยบายและใหคาปรกษาแกคณะรฐมนตรใหมการสนบสนนและเรงรดเพอใหการดาเนนงานเปนไปตามนโยบาย ยทธศาสตร และแผนแมบทการสรางเสรมกจการเพอสงคม อยางมประสทธภาพ เสนอแนะตอคณะรฐมนตรใหมกฎหมายวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคม ตลอดจนเสนอแนะใหมการปรบปรงกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอมตคณะรฐมนตรทเกยวของใหสอดคลองกบการสรางเสรมกจการเพอสงคมในประเทศไทย สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาตจดทาทะเบยนกจการเพอสงคมขน กาหนดหลกเกณฑการขอรบรองกจการเพอสงคมไวเพอเปนการจดหมวดหมประเภทของวสาหกจเพอสงคมในประเทศใหมสถานะท แยกออกจากการประกอบกจการแสวงหากาไรท วไป ซ งมคณสมบตหลกของกจการเพอสงคม ดงน14 1. การกาหนดวตถประสงคทางสงคมเปนเปาหมายหลกของกจการ 2. รายไดหลกจะตองมาจากการทาการคาของสนคาหรอบรการ มากกวารอยละ 50 ของยอดรายรบทงหมด 3. มการจางงานและการคาทเปนธรรม การจดการกระบวนการผลตไดมาตรฐานและเปนมตรตอสงแวดลอม 4. นาผลกาไรสวนใหญไปลงทนซาตามวตถประสงคทางสงคมหรอนาไปสนบสนนกจกรรมทางสงคม และหามปนผลเกนกวารอยละ 30 ของผลกาไรทเกดขน 5. มธรรมาภบาลทโปรงใส เมอผประกอบการรายใดมคณลกษณะของกจการเปนไปตามหลกเกณฑทระเบยบกาหนดไว จะตองสงขอมลพรอมแนบเอกสารสาคญของกจการสงไปทคณะกรรมการรบรองกจการ

14

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต, “การขอรบรองกจการเพอสงคมกบ สกส.,” สบคนเมอวนท 11 ตลาคม 2558, http://www.tseo.or.th/news/231672

18

เพอสงคมทมาจากผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของ หากผานการพจารณาอนมตจากกรรมการแลวจะไดรบใบประกาศรบรองกจการเพอสงคมจากสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต สาหรบวสาหกจเพอสงคมใดทขนทะเบยนกบสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต จะไดสทธประโยชนจากกองทนสนเชอเพอกจการเพอสงคม โดยมสทธกเงนดอกเบยตาและรบดอกเบยเงนคนรอยละ 1 เมอชาระเงนทกยมครบกาหนด เมอป พ.ศ. 2557 ประธานสภาปฏรปแหงชาต มคาสงท 19/2557 แตงตงคณะกรรมการศกษาและจดทารายงานเรอง “วสาหกจเพอสงคม” พรอมรางกฎหมาย โดยมอานาจหนาทกาหนดกรอบ แนวทาง ใหคาปรกษาและใหคาแนะนา ตลอดจนดาเนนการใหการศกษาและจดทารายงานดงกลาว เพอเสนอใหสภาปฏรปแหงชาตพจารณาและมมตเหนชอบกบรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ซงสภาปฏรปแหงชาตมมตเหนดวยตอรายงานการศกษาวจยและรางพระราชบญญตดงกลาว เมอวนท 9 กมภาพนธ 255815 แตยงไมประกาศบงคบใช เพราะยงอยระหวางการทาประชาพจารณตอไป 2.1.3 ความแตกตางระหวางองคการหรอสถานสาธารณกศล บรษทททากจกรรมเพอสงคม และวสาหกจเพอสงคม

การศกษามาตรการทางภาษเพอสงเสรมวสาหกจเพอสงคม จาเปนทจะตองแยกแยะลกษณะขององคกรทเปนวสาหกจเพอสงคมออกจากองคกรประเภทอน ๆ ทมลกษณะใกลเคยงกน เนองจากความเขาใจถงความเปนวสาหกจเพอสงคมจะสงผลใหผศกษาสามารถปรบใชกฎหมายทเกยวของใหถกตองเหมาะสมกบประเภทองคกรทศกษา ซงองคกรเพอสงคมบางประเภทไดรบสทธประโยชนทางภาษอยแลวในปจจบน เชน มลนธหรอสมาคมทไดรบประกาศใหเปนองคการสาธารณกศลตามประกาศรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง จะไดรบยกเวนภาษเงนไดจากการประกอบกจการ ดงนน ความแตกตางระหวางองคการหรอสถานสาธารณกศล บรษทททากจกรรมเพอสงคมและวสาหกจเพอสงคมจะพจารณาในประเดนการจดตงและสถานะทางกฎหมาย ลกษณะการประกอบกจการและตวอยางขององคกรทงสามประเภทในประเทศไทย

15

ASTV ผจดการออนไลน, “สปช. เหนชอบราง พ.ร.บ.สงเสรมวสาหกจเพอสงคม,”สบคนเมอวนท 5 กนยายน 2558, http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx? NewsID=95800000 16050

19

2.1.3.1 องคการหรอสถานสาธารณกศล

องคการหรอสถานสาธารณกศล เปนองคกรลกษณะหนงทมภารกจเพอสงคม ซงบคคลทวไป มกจะคนเคยกบคาวา “มลนธ” อนเปนสวนหนงขององคการดงกลาว โดยทมลนธคอทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะสาหรบวตถประสงคเพอการกศลสาธารณะ การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอยางอน โดยมไดมงหาผลประโยชนมาแบงปนกน และมการกลาวถงในมาตรา 39 แหงประมวลรษฎากร ซงกาหนดลกษณะของความเปนนตบคคลทอยในขายของการเสยภาษเงนไดนตบคคล โดยรวมถงมลนธหรอสมาคมทมใชองคการหรอสถานสาธารณกศลตามประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ตวอยางขององคการหรอสถานสาธารณกศลในประเทศไทย เชน กองทนพฒนาเดกในสวนกลางของกระทรวงศกษาธการ มลนธเยนศระเพราะพระบรบาล มลนธแกไขฟนฟและสงเคราะหผกระทาผด มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย องคการสงเคราะหทหารผานศก สมาคมพฒนาอนามยแหงประเทศไทย มลนธหอสมดดนตรพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 เปนตน ลกษณะขององคการหรอสถานสาธารณกศล มความคลายคลงกบองคกรไมแสวงหากาไรของประเทศสหรฐอเมรกาทถอวาองคกรไมแสวงหากาไรเปนศนยกลางของกจกรรมทางสงคมและมความสาคญตอชาวอเมรกน เพราะมอาสาสมครจานวนมากทเสยสละเวลาสวนตวอยางนอยสปดาหละสามชวโมงในการทางานเพอสงคม ซงคาวา “องคกรไมแสวงหากาไร” คอองคกรทเนนผลสมฤทธในการพฒนาคน ไมใชการคาขายหรอใหบรการในเชงธรกจ ดงนน จงมความหมายครอบคลมถงองคกรบางประเภททมการจดตงอยแลว เชน โรงพยาบาล โบสถ กลมลกเสอ เปนตน16 องคกรไมแสวงหากาไรในประเทศสหรฐอเมรกาประสบความสาเรจมาหลายสบป บางองคกรเปนผนาในการคนควาวจย ปองกนและรกษาโรคสาคญตาง ๆ เชน สมาคมโรคหวใจแหงอเมรกน และสมาคมโรคมะเรงแหงอเมรกา หรอในงานบรการชมชนของลกเสอหญงแหงสหรฐอเมรกาและลกเสอชายแหงสหรฐอเมรกา เปนองคกรหญงชายทใหญทสดในโลก โบสถทมพระประจากกาลงขยายองคกรไปอยางรวดเรว โรงพยาบาล หรอองคกรไมแสวงหากาไรอน ๆ กไดรบการจดตงขนมาเปนศนยกลางของกจกรรมทางสงคมทมประสทธภาพทามกลางความเปลยนแปลงอยางรวดเรวในสหรฐอเมรกา17

16

มยร อนมานราชธน, การบรหารองคกรไมแสวงหากาไร, พมพครงท 1 (เชยงใหม : หางหนสวนจากด ธนชพรนตง, 2544), น. 1 – 3.

17 เพงอาง, น. 4.

20

กลาวโดยสรป องคการหรอสถานสาธารณกศล เปนองคกรเพอสงคมทมลกษณะชดเจนในการทาประโยชนเพอสงคมโดยไมแสวงหากาไร หรอไมประกอบกจการในเชงธรกจ แตจะเนน การมสวนรวมของคนในสงคมทจะชวยเหลอแบงปนประโยชนแกสาธารณะ ซงความเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลจะดารงสถานะได ขนอยกบปจจยการสนบสนนจากภายนอกองคกรเปนหลก ดวยการบรจาคเปนสาคญ 2.1.3.2 บรษทททากจกรรมเพอสงคม

แนวคดของธรกจกบความรบผดชอบตอสงคมนน ตงอยบนพนฐานความเชอทวา ธรกจกบสงคมจะตองอยรวมกนอยางชวยเหลอเกอกลเออประโยชนซงกนและกนไมสามารถแบงแยกการดาเนนการออกจากกนไดอยางสนเชง สงคมตองไดรบการสนบสนนจากธรกจ ธรกจกตองประกอบการอยภายใตความคาดหวงของสงคม ดงนน องคกรธรกจจงตองปรบตวตามความคาดหวงของสงคมทเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนกระแสการดาเนนธรกจใหความสาคญกบคณธรรมจรยธรรม มการเรยกรองใหธรกจแสดงความรบผดชอบทางสงคมเพมมากขน จงเปนทมาของการพฒนาแนวคดดงกลาวโดยเรยกวาบรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR) แนวคดบรษทททากจกรรมเพอสงคมเกยวของกบการดาเนนกจกรรมในหลากหลายรปแบบ ไมใชแคการบรจาคเงนหรอบรจาคสงของใหแกหนวยงานสงคมสงเคราะหหรอมลนธไปดาเนนการ แตตองมวธการพฒนาองคกรไปสการเปนองคกรทด เปนทพงพงของสงคม ดงนน องคกรทสามารถบรจาคเงนหรอสงของเพอการสงคมสงเคราะหไดนน แสดงวาเปนองคกรทมความเจรญเตบโตทางธรกจและมความดอยในตวแลว18 คณะกรรมการนกธรกจเพอสงแวดลอมโลก (The World Business Council for Sustainable Development) ใหนยามบรษทททากจกรรมเพอสงคม หมายถง การปฏบตตามคามนสญญาอยางตอเนองของบรษทในการดาเนนธรกจโดยใชพนฐานของจรยธรรมเขามาเปนเครองมอในการพฒนาเศรษฐกจควบคไปกบการพฒนาคณภาพชวตในการทางานและคณภาพชมชนทองถน รวมถงสภาพสงคมโดยรวม โดยมองคกรขามชาตทเกดจากการรวมตวของผมสวนไดเสยหลายฝายทสนใจเรองบรษทททากจกรรมเพอสงคมชอวา “องคกรแหงความรเรมวาดวยการรายงานสากล (Global Reporting Initiative: GRI)” กาหนดกรอบในการทารายงานดานความยงยน

18

รพพรรณ วงศประเสรฐ, “ความรบผดชอบตอสงคมของธรกจ,” เลมท 8 BU Academic Review, น.85 - 94 (2552).

21

(GRI guidelines) ของบรษทตาง ๆ ทวโลก เพอสรางมาตรฐานสากลในการรายงานผลลพธดานความรบผดชอบตอสงคมของธรกจตาง ๆ19 คณะทางานสงเสรมความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอมของบรษทจดทะเบยนคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (กลต.) ใหความหมาย “บรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility)” หมายถง การดาเนนธรกจภายใตหลกจรยธรรมและการกากบทด ควบคไปกบการใสใจดแลรกษาสงคมและสงแวดลอมเพอนาไปสการพฒนาธรกจอยางยงยน เปรยบดงเขมทศธรกจเพอสงคมชวยบอกพกด การดาเนนงานทมเปาหมายทางธรกจควบคความรบผดชอบตอสงคม20 การชวยเหลอสงคมขององคกรธรกจในอดตจะมลกษณะเปนการบรจาคใหแกกองทนหรอใหโดยตรงแกผดอยโอกาสทเรยกวา หลกการชวยเหลอในรปกองทน (Charity Principle) ในระยะตอมาธรกจมสวนรวมในชมชนและสงคมมากขน มการใหความชวยเหลอสวนทรฐยงไมสามารถดแลไดทวถง จงกลายเปนผมสวนรวมในการดแลสงคมตามหลกของผพทกษทเรยกวา หลกการของผพทกษ (Stewardship Principle) โดยธรกจกจะไดรบประโยชนดานชอเสยงและภาพพจนดวย เชน การสรางโรงเรยน การสรางหองสมดชมชน21 ดงนน ลกษณะองคกรของบรษทททากจกรรมเพอสงคมจงมสถานะเปนองคกรทประกอบกจการแสวงหากาไรทวไป แตมนโยบายการดาเนนกจการทคานงถงสภาพสงคมและสงแวดลอมดวย ทงน แนวคดความรบผดชอบตอสงคมขององคกรไดรบการตอบรบจากองคกรธรกจทวโลก เพราะสงคมคาดหวงวาจะเปนเครองมอทชวยสรางกลไกเพอควบคมการดาเนนงานโดยมเปาหมายอยทการรกษาสมดลระหวางผลกาไร (Profit) ประชาชน (People) และโลก (Planet) สงผลใหแนวคดดงกลาวไดรบการพฒนาเปนขอกาหนดทางการคายคใหมททาใหองคกรธรกจเกดการตนตวอยางมาก เพราะตวแปรดานราคา ปรมาณ หรอคณภาพผลตภณฑบรการไมใชตวกาหนดความไดเปรยบทางธรกจอกตอไป กลาวคอ การประกอบกจการทมความรบผดชอบตอสงคมและ

19

จรญญา แสงสขด, “กฎหมายภาษอากรกบการสนบสนนกจกรรมเพอความรบผดชอบตอสงคม,” (สารนพนธมหาบณฑต คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2552), น.8 - 10.

20 โกศล ดศลธรรม, องคกรทาดเพอสงคม, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร : นาอกษร

การพมพ, 2554), น.11 21

จรญญา แสงสขด, อางแลว เชงอรรถท 19, น.11.

22

สงแวดลอม รวมถงหลกการสรางความเปนธรรมจะเปนโอกาสในการทาธรกจอยางยงยนในอนาคตมากกวาการกาหนดกลยทธทางการตลาดเพอกระตนใหมการซอสนคาและใชบรการ22 ตวอยางของบรษทททากจกรรมเพอสงคม23 เชน 1.) กจกรรมเพอนองในชมชน ตอน “เคทซสอนนองออมเงน” โดยบรษท บตรกรงไทย จากด (มหาชน) เปนกจกรรมสอนนองออมเงนใหกบนกเรยนชนประถมศกษาชนปท 5 - 6 โรงเรยนวดภาษ กวา 100 คน เพอปลกฝงความรความเขาใจและประโยชนในการออมเงนใหกบเดก 2.) กจกรรมปลกปาโครงการรวมพลงสามคคทาดเพอพอ โดยบรษท แพลนเนต คอมมวนเคชน เอเชย จากด (มหาชน) 3.) กจกรรมแคมปเยาวชนสญจร โดยธนาคารกสกรไทยนาทมพนกงานจตอาสา ตลอดจนวทยากรมารวมกนสรรคสรางกจกรรมกระตนระบบความคดและจตนาการใหกบเยาวชนไทยในวชาขบรอง ระบายส วาดภาพ ฟตบอล วอลเลยบอลและบาสเกตบอล พรอมแนะนาการวางแผนการเงน (K We plan) 4.) กจกรรมรบซอกาแฟสารจากเกษตรกรผปลกกาแฟในราคาทยตธรรมและใหความชวยเหลอในการปรบปรงมาตรฐานสนคาใหเปนไปตามความตองการของบรษท โดย บรษท เนสทเล (ประเทศไทย) จากด 2.1.3.3 วสาหกจเพอสงคม

ปจจบนผประกอบการจานวนมากทงในยโรปและอเมรกาเหนวาบรษทททากจกรรมเพอสงคมอาจไมเพยงพอ และจาเปนตองมรปแบบการทาประโยชนจากภาคธรกจทมประสทธผลมากขน ซงวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) เปนการพฒนาตอยอดจากแนวคดบรษทททากจกรรมเพอสงคม โดยเนนการแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอมควบคไปกบการสรางรายไดอยางยงยน เพอความกาวหนาของเศรษฐกจ ทงน ในประเทศไทยมนกวชาการทใหความหมายของวสาหกจเพอสงคมไว เชน ดร.มชฌมา กญชร ณ อยธยา ใหนยามไววา วสาหกจเพอสงคมคอธรกจทจดตงขนเพอประกอบการผลตสนคาและใหบรการในลกษณะทเกอกลและจดการแกไขใหสงคมหรอสงแวดลอมไดรบสงทจาเปน เพอมงสการอยดมสขยงยนอยางแทจรง นายอภรกษ โกษะโยธน ใหนยามวสาหกจเพอสงคมคอ กจการทมรายรบจากการขาย การผลตสนคาหรอการ

22

กญญรตน หงสวรนนท, “การแสดงความรบผดชอบตอสงคม : กลยทธและโอกาสขององคกรธรกจประเทศกาลงพฒนาในสงคมพลวต,” เลมท 6 วารสารนเทศศาสตรธรกจบณฑตย, น. 86 (2555).

23 เครอขายธรกจรวมรบผดชอบตอสงคมไทย, “ตวอยางกจกรรมซเอสอาร,” สบคน

เมอวนท 13 ตลาคม 2558, http://www.thaicsr.com/2006/11/blog-post.html

23

ใหบรการทถกตงขนเพอเปาหมายชดเจนตงแตเรมกอตงโดยมงเปาหมายแกปญหาและพฒนาชมชน สงคมและสงแวดลอมเปนหลก รวมทงมความยงยนทางการเงนไดดวยตนเอง และดร. การด เลยวไพโรจน ใหคานยามวสาหกจเพอสงคม คอกจการทใชกาไรจากการประกอบการเพอวตถประสงคในการแกไขหรอพฒนาสงคม ซงตางจากบรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR) ตรงทบรษทยงคงมเปาหมายเพอแสวงหากาไรสงสดแตตองการตอบแทนสงคม ไมใชการมเปาหมายเพอสรางกาไรควบคไปกบการพฒนาสงคม24 ประเทศไทยจดตงสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคม (สกส.) เปนหนวยงานรฐเชงยทธศาสตรภายใตระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2554 มหนาทหลกในการสรางเสรมใหเกดกจการเพอสงคมทยงยนและนาไปสการสรางผลกระทบทางสงคมขนาดใหญผานการสรางสภาพแวดลอมสนบสนน ทงในสวนของระบบบมเพาะ นโยบายสาธารณะ และการเขาถงเงนทนสนบสนนทเหมาะสมรวมถงกาหนดมาตรฐานคณลกษณะสาคญของกจการเพอสงคมไว 5 ประการ25 ไดแก 1. มเปาหมายทางสงคมและสงแวดลอมทชดเจน ไมใชเพอผลกาไรสงสด 2. มรปแบบการดาเนนการทมความยงยนทางการเงน มรายไดจากการขายสนคาและใหบรการ 3. เปนมตรตอสงคมและสงแวดลอม 4. ผลกาไรกลบคนสสงคมและเปาหมายทกาหนดไว คอผลประโยชนนนใหแกสงคมและชมชน โดยควรมสดสวนทมากกวาสวนทนามาปนผลใหกบผถอหน ยกเวนในกรณทผถอหน สวนใหญเปนกลมเปาหมายของวตถประสงคของกจการ 5. ดาเนนการอยางโปรงใส มการจดทาขอมลกจการอยางเปนระบบ และเปดเผยตอสาธารณะ ตวอยางวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย เชน บรษท ธรกจเพอการศกษาและพฒนาชนบท จากด เปนกจการทจดตงเพอสนบสนนการดาเนนงานของโรงเรยนมธยมมชยพฒนาจงหวดบรรมยทใหโอกาสเดกยากไรในบรเวณนนสามารถเขาเรยนทโรงเรยนแหงนโดยวธการจบสลากและไมตองเสยคาใชจายใด ๆ ทงสน ซงบรษทมรายไดสามดาน คอ ดานทหนง การผลตและ

24

โกศล ดศลธรรม, อางแลว เชงอรรถท 20, น.99-100. 25

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต, “กจการเพอสงคมคออะไร,” สบคนเมอวนท 25 มนาคม 2558, http://www.tseo.or.th/news/228576

24

ขายขาวสารบรรจถง ดานทสอง การผลตหรอออกแบบของพรเมยมใหแกบรษทตาง ๆ และดานทสามโครงการสขใจทเปนโครงการรบบรจาคเสอผาและของใชคณภาพดจากผเหลอใชเพอนาไปจาหนาย อกตวอยางหนง คอ บรษท แปลน ครเอชนส จากด เปนกจการทผลตของเลนไมยางพาราตรา “PLANTOYS” ทชวยสงเสรมพฒนาการความคด รางกาย และสตปญญาของเดก และยงจดตงโครงการของเลนเพอเดกพเศษ ผลตของเลนสาหรบเดกทมความบกพรองทางสายตา เดกออทสตกและเดกสมองพการเพอแกไขปญหาและเสรมสรางพฒนาการ รวมทงจดตงพพธภณฑเดก เพอเปนสถานทสาหรบเยาวชนเพอการเรยนรผานการเลน กระตนจนตนาการ26 กลาวโดยสรป วสาหกจเพอสงคมหรอกจการเพอสงคม คอ ธรกจหรอองคกรทตงขนมาเพอแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอม โดยมรายไดหลกมาจากการคาหรอการใหบรการมากกวาการรบบรจาคเพอสรางการพงพาตนเองทางการเงนไดและนาผลกาไรทเกดขนไปลงทนซาเพอบรรลวตถประสงคทางสงคมทตงไว อกทง วสาหกจเพอสงคมเปนการเชอมโยงจดแขงของสองภาคสวน ไดแก การจดการทมประสทธภาพของภาคธรกจเอกชนเปนสวนแรก รวมกบความมงมนตงใจทจะแกไขปญหาของภาคสงคมอนเปนสวนทสอง เพอทาใหเกดทางแกไขปญหาทมนวตกรรมและมความยงยน 2.1.4 กรณศกษาการประกอบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ในหวขอน ผเขยนจะนาเสนอตวอยางองคกรธรกจทมนโยบายหรอหลกเกณฑ การบรหารจดการทเปนไปตามแนวทางของวสาหกจเพอสงคมตามทฤษฎของตางประเทศ รวมทงหลกเกณฑตามทสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.) กาหนดไว โดยองคกรธรกจทผเขยนจะนาเสนอจะเปนหนวยงานทผเขยนเคยมประสบการณทางาน และหนวยงานทมขอมลแพรหลายทางสอมวลชนตาง ๆ ดงน องคกรธรกจแรก คอ บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด ซงเปนหนวยงานทผเขยนไดมโอกาสรวมงานเปนเวลากวา 3 ป โดยผเขยนมสวนรวมในการกาหนดแนวทางการชวยเหลอสงคม และดาเนนกจกรรมดานสงคมตาง ๆ ตามนโยบายทผบรหารบรษทกาหนดไว ซงผเขยนจะกลาวถงประวตความเปนมาของการกอตงบรษท นโยบายและภารกจในการชวยเหลอสงคมของบรษท ดงน ประวตการกอตงบรษทฯ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ เสดจประพาสทางภาคเหนอเมอป พ.ศ. 2512 พระองคทอดพระเนตรความทกขยาก

26

คณะผจดทารวมกจการเพอสงคมในไทย, SE Catalog รวมกจการเพอสงคมในไทย, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร : บรษท ชล ชล แคปปตล จากด, 2555), น.18 - 22.

25

ลาบากของราษฎรและปญหาการปลกฝน อนเปนภยตอความมนคงของชาต และเปนการทาลายทรพยากรธรรมชาต จงพระราชทานแนวพระราชดารใหจดตง “โครงการพระบรมราชานเคราะหชาวเขา” เพอแกไขปญหาการปลกฝนและทาไรเลอนลอย โดยโครงการฯ มวตถประสงคใหสงเสรมการปลกพชผกผลไมเมองหนาวหลากชนดทดแทน ไดแก ทอ ลนจ แอปเปล มนฝรง ถวแดงหลวง ขาวโพดหวาน มะเขอเทศ เปนตน เนองจากพนทเพาะปลกทไดรบการสงเสรมอยหางไกลจากตวเมองและแหลงรบซอจงเกดปญหาการถกพอคาคนกลางกดราคา ประกอบกบในบางชวงฤดจะมผลผลตทลนตลาด หรอบางครงอาจไมไดขนาดทเหมาะสมสาหรบการจาหนายสด ดงนน ในป พ.ศ. 2515 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงมพระราชดารใหจดตง “สหกรณชาวเขา” และ “โรงงานหลวงอาหารสาเรจรป” เพอชวยพยงราคาผลผลตและปองกนการเอาเปรยบจากโรงงานอน27 ตอมาในป พ.ศ.2535 โครงการหลวงไดเปลยนสถานะขององคกร โดยจดทะเบยนเปน “มลนธโครงการหลวง” เพอใหเปนองคกรนตบคคล ดาเนนการเพอสาธารณประโยชน และจดตง บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด เปนนตบคคลในป พ.ศ. 2537 สานกงานทรพยสนพระมหากษตรยกบมลนธโครงการหลวงเปนผถอหนบรษทฯ เปดดาเนนกจการในเชงธรกจ เพอรบซอผลผลตทางการเกษตรจากมลนธฯ และเกษตรกรในพนท ดวยราคาทเปนธรรม นามาผลตและจดจาหนายเปนผลตภณฑแปรรปภายใตตราสญลกษณ “ดอยคา” ในชวงแรกน บรษทฯ เปนผรเรมและบกเบกตลาดขาวโพดฝกออนของไทยในตางประเทศและรายไดจากการสงออกผกผลไมแปรรปถอเปนรายไดทสาคญของบรษทฯ ในปจจบนน มการกอตงรานดอยคา และรานตวแทนจาหนายเพอกระจายสนคาใหไปสมอผบรโภคอยางทวถง และจาหนายในราคาทเปนธรรมกบผบรโภค โดยมรานดอยคา 16 แหง และรานตวแทนจาหนาย 32 แหง กระจายอยในกรงเทพฯ และตางจงหวด28 การบรหารจดการบรษทในชวงป พ.ศ. 2553 – 2555 บรษทฯ มกาไรจากการประกอบกจการโดยเฉลยตอยอดขายอยทรอยละ 3129 สาหรบผลประกอบการของบรษทฯ ปรากฏตามงบกาไรขาดทนทนาสงกระทรวงพาณชยในป พ.ศ. 2556 – 2557 พบวาป พ.ศ. 2556 มรายไดรวม 806,289,017.75 บาท รายจายรวม 759,719,043.56 บาท มกาไรกอนหกภาษ 27,023,925.15 บาท

27

บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด, “กาเนดดอยคา,” สบคนเมอวนท 1 มนาคม 2559, http://www.doikham.co.th/about.php?id=1

28 กรกฤต อศวกาญจน, “การตรวจสอบทางธรกจ บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด,”

(สารนพนธมหาบณฑต คณะบรหารธรกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2556), น.4. 29

เพงอาง, น.15

26

และเสยภาษเงนไดนตบคคล 5,232,970.53 บาท สาหรบป พ.ศ. 2557 มรายไดเพมขนจากปกอนรอยละ 42.00 คอ มรายไดรวม 1,120,507,156.92 บาท รายจายรวม 977,244,016.24 บาท มกาไรกอนหกภาษ 117,285,884.77 บาท และเสยภาษเงนไดนตบคคล 8,644,459.93 บาท และไมมการปนผลกาไรแกผถอหน เพราะจะนาไปใชในการบรหารจดการและชวยเหลอสงคมตอไป สวนการสรางประโยชนตอสงคมนน บรษทฯ รบซอผลผลตทางการเกษตรจากเกษตรกรชาวไทยดวยราคาทเปนธรรม และมภารกจพฒนาความรและเทคโนโลยทางการเกษตรใหแกเกษตรกรอยางตอเนอง รวมถงการไดมาตรฐานแรงงาน และมาตรฐานการผลตในระดบสากล30 นอกจากน บรษทฯ ยงใหความสาคญสงแวดลอมดวยการสนบสนนใชพลงงานแสงอาทตยซงเปนพลงงานหมนเวยนไมสรางความเดอดรอนแกชมชนทอยรอบโรงงาน และมนโยบายทชดเจนในการนาเงนปนผลของบรษทฯ ไปใชประโยชนแกสงคมทงหมด31 ตอมาในป พ.ศ. 2558 บรษทฯ สมครเขาเปนสมาชกวสาหกจเพอสงคมตอสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.) แลว ในดานความตองการการสนบสนนจากภาครฐดานมาตรการทางภาษ ผเขยนไดสอบถามความคดเหนของผบรหารบรษทฯ โดยผบรหารเหนดวยกบการมมาตรการทางภาษทจะสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมเปนกรณพเศษ เนองจากภาษเปนตนทนประเภทหนงทบรษทฯ จะตองคานงถงอยเสมอ ซงปจจบนบรษทฯ กขอรบสทธประโยชนทางภาษจากกรมสรรพากรในดานการสงเสรมการลงทน (BOI) ไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลเปนเวลา 8 ป ดงนน หากรฐบาลเหนความสาคญของบรษททชวยเหลอสงคม ดวยการกาหนดหลกเกณฑใหวสาหกจเพอสงคมสามารถรบบรจาคเงนเพอสมทบทนในการทาประโยชนเพอสวนรวม โดยทผบรจาคสามารถนาเงนบรจาคไปหกลดหยอนในการคานวณภาษเงนได รวมถงมาตรการใหยกเวนภาษเงนไดจากการลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมจะเปนมาตรการทเหมาะสมกบบรษทฯ มากทสด แตมขอสงเกตในเรองหลกเกณฑของ ผ จะไดรบสทธประโยชน ท ยงไมมกฎหมายกาหนดลกษณะวสาหกจเพ อสงคมทจะไดสทธประโยชนทางภาษไว ซงบรษทฯ มลกษณะทเปนไปตามระเบยบของสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.) ดงนน หากกฎหมายทประกาศใชกาหนดลกษณะวสาหกจเพอสงคมไป

30

สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), “ดอยคาพฒนามาตรฐานสนคาพรอมดแลสงคมและสงแวดลอม,” สบคนเมอวนท 10 กนยายน 2558, http://www.tpa.or.th/ publisher/pdfFileDownloadS/FQ146_p29-31.pdf

31 ประชาชาตธรกจ, “โรงงานพอหลวง สมาชกดอยคา,” สบคนเมอวนท 15 กนยายน 2558, http://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1386216607

27

ในทางเดยวกนกบ สกส. บรษทฯ กจะดาเนนการเพอขอรบสทธประโยชนทางภาษตอไป นอกจากน ผบรหารใหคาแนะนาในการนาหนของวสาหกจเพอสงคมเขาตลาดหลกทรพยเพอเปนพนทในการซอหนแกประชาชนทวไป ซงผถอหนสามารถซอหนผานกองทนหรอตวแทนนายหนา ทาใหสะดวกตอการระดมทนใหแกวสาหกจเพอสงคมดวย อกทง กฎระเบยบของการซอขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพยจะมความเครงครดและเปนระบบ ทาใหการสบคนขอมลเพอใชอางองในการบงคบใชมาตรการภาษสะดวกยงขน องคกรธรกจทสอง คอ การประกอบธรกจของนายมชย วระไวทยะ ซงกอตงและดารงตาแหนงเปนนายกสมาคมพฒนาประชากรและชมชน (Population and Community Development Association: PDA) เพอทาหนาทเผยแพรและใหความรความเขาใจเรองสขภาพและการวางแผนครอบครว การใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคเอดส ขณะเดยวกนกกอตง Cabbages & Condoms ซงเปนทงรสอรทสาหรบนกทองเทยว รานอาหารและแหลงศกษาดงานในสถานทเดยวกน โดยนาเงนทไดจากการใหบรการของรานอาหารและรสอรทไปใชสนบสนนกจกรรมพฒนาชนบทและการศกษาของสมาคม ปจจบนราน Cabbages & Condoms มสาขา 6 สาขาทวประเทศไทย32 การทนายมชย วระไวทยะไดกอตงสมาคมพฒนาประชากรและชมชนในป พ.ศ. 2517 เพอใหเปนองคกรไมแสวงหากาไร โดยมเปาหมายสาคญเพอพฒนาคณภาพชวตแกประชาชนผดอยโอกาส ปจจบนสมาคมพฒนาประชากรและชมชนไดดาเนนงานตามโครงการตาง ๆ เกอบ 300 โครงการ เชน การวางแผนครอบครวการสาธารณสขมลฐานการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การสรางความเขาใจเรองเอดส การสงเสรมประชาธปไตย การพฒนาศกยภาพของสตรและเดกการสนบสนนทนการศกษาทกระดบ การพฒนาแหลงนาดม-นาใชและแหลงนาเพอการเกษตรการสงเสรมอาชพและสรางรายได และการกระจายอตสาหกรรมสชนบทเพอสรางรายไดใหประชาชนในชนบทลดการยายถนและสรางความเขมแขงใหกบสถาบนครอบครวและองคกรชมชน รปแบบการดาเนนการสาคญนอกเหนอจากงานพฒนาสงคมแลว คอ การมเครอขายธรกจเพอสงคมทหารายไดสนบสนนหลก33 เชน รานอาหาร Cabbages & Condoms โรงแรม Birds & Bees พทยา โรงแรม

32

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต, “รานอาหาร Cabbages & Condoms,” สบคนเมอวนท 31 ตลาคม 2558, http://www.tseo.or.th/network/773

33 สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, สภาปฏรปแหงชาต วาระปฏรปพเศษ 1 :

วสาหกจเพอสงคม, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร: สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2558), น.20 - 21.

28

C&C เขาใหญ B.R.E.A.D (บรษทธรกจเพอการศกษาและพฒนาชนบท) และกจการขาวโรงเรยน ผลกาไรทเกดขนของธรกจถกนาไปใชสนบสนนงานพฒนาเดกเยาวชนในชนบท นอกจากนน นายมชย วระไวทยะ ไดกอตงบรษท ธรกจเพอพฒนาการศกษาและชนบท จากด (Business for Rural Education and Development) หรอ BREAD เพอหารายไดจากการดาเนนธรกจไปใชพฒนาคณภาพชวตของชมชนในชนบท โดยนาผลกาไรทไดทงหมดหลงหกสารองและขยายธรกจแลว ไปใชดานการศกษาและพฒนาธรกจของบรษทน คอการจดหาและจาหนายสนคารวมกบพนธมตรทางธรกจทสานกรบผดชอบตอสงคม ซงบรษทฯ เปนผจดจาหนาย “ขาวโรงเรยน” ผลตภณฑขาวหอมมะลทผลตโดยโรงเรยนลาปลายมาศพฒนา จงหวดบรรมย เมอขายและไดกาไรจากผลตภณฑดงกลาวแลว บรษทฯ จะนาเงนไปใชบรหารจดการโรงเรยนตอไป34 สาหรบผลประกอบการของบรษทฯ ปรากฏตามงบกาไรขาดทนทนาสงกระทรวงพาณชยในป พ.ศ. 2556 – 2557 พบวาป พ.ศ. 2556 มรายไดรวม 31,823,898.69 บาท รายจายรวม 29,318,359.99 บาท มกาไรกอนหกภาษ 2,505,538.70 บาท และเสยภาษเงนไดนตบคคล 512,038.84 บาท สาหรบป พ.ศ. 2557 มรายไดลดลงจากปกอนรอยละ 34.11 คอ มรายไดรวม 20,937,262.61 บาท รายจายรวม 18,117,735.90 บาท มกาไรกอนหกภาษ 605,615.61 บาท และเสยภาษเงนไดนตบคคล 142,826.49 บาท องคกรธรกจทสาม คอ บรษท ชล ชล แคปปตล จากด35 ผผลตและจดจาหนายนตยสาร “BE magazine” ซงเปนนตยสารเลมเเรกทมแนวคดของการทาธรกจเพอสงคม (Social Business) เพราะเปาหมายธรกจไมใชเพอกาไรสงสด แตเพอลดจานวนคนผดอยโอกาสใหเหลอนอยทสด รวมถงการเพมทางเลอกใหกบผดอยโอกาสในการหาอาชพเพอดเเลตนเอง ผประกอบการไมไดคดทจะเปลยนแปลงสงคม แตมงหวงวาจะบนดาลใจใหธรกจในสงคมไดกลาลกขนมาทาความด ดเเลเกอกลคนในสงคมดวยอาชพของตนเอง ซงเปนสงทสามารถชวยเหลอเพอนรวมสงคมได

สาหรบกจกรรมทางธรกจของบรษทฯ คอ การใหผดอยโอกาสและมลนธรบไปจาหนาย ซงผดอยโอกาสจะรบนตยสารไปยนจาหนายตามแหลงผคน สวนมลนธจะเปดรบสมครสมาชกรายเดอน และจะจดสงนตยสารไปใหถงทบาน รายไดจากการเปดรบสมครสมาชก (หลงจากหกคาใชจาย)จะนาไปผลตนตยสารเพมเตม สวนผซอนตยสารโดยตรงกบผดอยโอกาสจะเปนรายไดแกผดอยโอกาส

34

โกศล ดศลธรรม, อางแลว เชงอรรถท 20, น.197-199. 35

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต, “BE magazine,” สบคนเมอวนท 15 ธนวาคม 2558, http://www.tseo.or.th/network/876

29

ทงจานวน ปจจบน มมลนธตาง ๆ ทไดเขารวมโครงการมากกวา 12 มลนธ เชน มลนธกระจกเงา มลนธบานนกขมน มลนธชวยคนตาบอดแหงประเทศไทย มลนธสรางสรรคเดก มลนธชางแหงประเทศไทย สวนรายไดรอยละ 60 ของรายไดทงหมด คอ การใหผดอยโอกาสนานตยสารไปขาย สวนรายไดรอยละ 25 จะไดรบจากคาสมาชกรายเดอนทสมครผานทางมลนธ สวนรายไดรอยละ 15 จะมบรษทตาง ๆ เปนตวแทนรบไปขาย โดยบรษทฯ จะนารายไดทงหมดหกลบตนทนเพอนาสวนตางไปผลตนตยสารเพมเตมแลวสงขายตอไป สาหรบบทความในนตยสารจะสรางขนจากการศกษาพฤตกรรมของคนทใชชวตในตวเมอง เนนเรองราวทนาไปปรบใชไดจรงในชวตประจาวน โดยมเรองราวเนอหาเกยวกบบคคลทนาสนใจ เรองอาหาร ความบนเทง แฟชน และสขภาพ เรองราวของทอยอาศย เรองราวของการใชเงนใหเกดประโยชน และความเคลอนไหวของโลก การเดนทางในการทองเทยวและในชวตประจาวน รวมไปถงเรองราวของสงคมรวมทงการให ผทซอนตยสารจะไดรบประโยชนจรงจากเนอหาและไดชวยเหลอสงคม สาหรบผลประกอบการของบรษทฯ ปรากฏตามงบกาไรขาดทนทนาสงกระทรวงพาณชยในป พ .ศ . 2556 – 2557 พบวาป พ .ศ . 2556 มรายไดรวม 6,359,020.36 บาท รายจายรวม 8,346,461.47 บาท มผลประกอบการขาดทน 1,987,441.11 บาท สาหรบป พ.ศ. 2557 มรายไดลดลงจากปกอนรอยละ 89.97 คอ มรายไดรวม 637,512.51 บาท รายจายรวม 1,525,408.68 บาท มผลประกอบการขาดทน 887,896.17 บาท องคกรธรกจทส คอ หางหนสวนจากด กาแฟอาขา อามา เปนกจการขายกาแฟทเกดจากแนวคดการพฒนาบานเกดของเจาของกจการทเปนครอบครวเกษตรกร เมอสาเรจการศกษาในระดบอดมศกษา จงมงกลบบานเกดทจงหวดเชยงใหมเพอพฒนาชวตความเปนอยของคนในชมชนดวยการพฒนาผลตภณฑกาแฟ เรมจากการทาเกษตรอนทรย การแปรรปเมลดกาแฟ และการเปดรานกาแฟเพอเพมชองทางการจดจาหนาย โดยผประกอบการไดรบการสนบสนนเงนทนจากชาวตางชาต และไดรบการสนบสนนดานการประชาสมพนธจากสอมวลชนไทยและสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคม สาหรบรายไดจากการประกอบการจะนาไปใชซออปกรณและสนคาทจาเปน ในการประกอบกจการ สวนทเหลอจะนาไปเปนคาจางแกคนในชมชนทงหมด โดยเฉพาะการสนบสนนใหคนในชมชนเพาะเมลดกาแฟ แลวจาหนายไปยงรานกาแฟอาขา อามา นอกจากน ผประกอบการใหความเหนเกยวกบมาตรการทางภาษทรฐบาลควรสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย คอ รฐบาลควรกาหนดอตราภาษเงนไดนตบคคลแกวสาหกจเพอสงคมใหตากวาธรกจทวไป สาหรบผลประกอบการของกจการ ปรากฏตามงบกาไรขาดทนทนาสงกระทรวงพาณชยในป พ.ศ. 2557 พบวา มรายไดรวม 5,043,303.80 บาท รายจายรวม 4,455,452.16 บาท มกาไรกอนหกภาษ 587,851.64 บาท และเสยภาษเงนไดนตบคคล 43,389.35 บาท

30

องคกรธรกจทหา คอ บรษท ประชารฐรกสามคค (ประเทศไทย) จากด เปนวสาหกจเพอสงคมทรฐบาลเรมกอตงขนในป พ.ศ. 2559 จากนโยบายของรฐบาลเพอกาหนดแนวทางการดาเนนงานสานพลงประชารฐ เพอขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจฐานรากและประชารฐในระดบพนท โดยมคณะทางานการพฒนาเศรฐกจฐานรากและประชารฐเปนผขบเคลอนภารกจสรางรายไดใหแกประชาชน ดวยการสนบสนนดานองคความรและการคาขายทยงยนและมนคง โดยวธการดาเนนงาน “1 เปาหมายกลมงาน 5 กระบวนการ 76 จงหวด และ 1 สวนกลาง” เนนการสรางรายไดใหชมชนผานการเกษตร การแปรรป และการทองเทยวในชมชน ซงบรษท ประชารฐรกสามคค (ประเทศไทย) จากด จะเปนบรษททเขาไปถอหนในบรษทประชารฐรกสามคคของแตละจงหวด เชน บรษท ประชารฐรกสามคคภเกต จากด บรษท ประชารฐรกสามคคเพชรบร จากด บรษท ประชารฐรกสามคคอดรธาน จากด เปนตน โดยบรษท ประชารฐรกสามคค (ประเทศไทย) จากด จะจดตงอยทกรงเทพมหานคร ใหการสนบสนนเงนทนและองคความรตาง ๆ แกวสาหกจเพอสงคมในแตละจงหวด ซงบรษท ประชารฐรกสามคค จากด ในแตละจงหวดจะเปนศนยรวมของคณะทางานทชวยเหลอชมชนในเรองการบรหารจดการองคความร สงเสรมการพฒนาสนคาและรปลกษณผลตภณฑ การสรางตราสนคาและมาตรฐานการรบรองสนคา การขนทะเบยนทรพยสนทางปญญา การชวยสรางมลคาเพมใหกบสนคาชมชนหาชองทางการจดจาหนายและเชอมโยงการตลาดในระดบประเทศ และมตวชวดทจะประเมนผลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ เนนประชาชนทประสบปญหาความยากจนเพอเพมรายไดตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว36 สาหรบผลประกอบการของบรษทฯ ยงไมปรากฏตามขอมลของกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย เนองจากวาเพงเรมจดตงบรษท โดยจดทะเบยนเปนนตบคคลประเภทบรษทจากด เมอวนท 29 เมษายน 2559 ทนจดทะเบยน 100,000,000 บาท สานกงานแหงใหญตงอยท 90 อาคารไซเบอรเวรลด ทาวเวอร ถนนรชดาภเษก เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร จากการศกษาขอเทจจรงของวสาหกจเพอสงคมทง 5 องคกรขางตน มหลกการรวมกนในการจดตงธรกจ คอ การมงสรางโอกาสใหแกคนในสงคมดวยการประกอบกจการมรายไดดงเชนธรกจทวไป แตมนโยบายในการแบงสรรปนสวนรายไดใหแกกลมเปาหมาย โดยบรษท ดอยคาฯ จะกาหนดใหเกษตรกรเปนกลมเปาหมาย บรษท ธรกจเพอพฒนาฯ จะกาหนดใหผดอยโอกาสทางการ

36

สานกนายกรฐมนตร, “นายกรฐมนตรมอบนโยบายและแนวทางการดาเนนงานสานพลงประชารฐ,” สบคนเมอวนท 1 กรกฎาคม 2559, http://www.thaigov.go.th/ index.php/ th/government-th1/item/102750-102750

31

ศกษาเปนกลมเปาหมาย สวนบรษท ชล ชลฯ หางหนสวนจากด กาแฟอาขา อามา และบรษท ประชารฐฯ จะกาหนดใหผดอยโอกาสทวไปเปนกลมเปาหมาย สาหรบการชวยเหลอสงคมของ บรษท ดอยคาฯ จะเนนการสงเสรมวทยาการความรและเทคโนโลยทางการเกษตรใหแกเกษตรกร ในพนทรอบโรงงาน รวมทงรบซอผลตผลทางการเกษตรในราคาทเปนธรรม สวนบรษท ธรกจเพอพฒนาฯ จะเนนการสรางรายไดของนกเรยนในพนทชนบท ใหนกเรยนผลตสนคาชมชนเพอจาหนาย โดยบรษทฯ จะเปนผรบผดชอบในการจาหนายสนคา เมอขายและไดกาไรจากผลตภณฑกจะนาไปใชบรหารจดการศกษาแกนกเรยนเหลานนตอไป สวนบรษท ชล ชลฯ จะเนนการสรางโอกาสในการมรายไดของผทไมสามารถทางานอยางคนทวไป โดยบรษทฯ จะเปนผรบผดชอบในการผลตสนคาและจะสงมอบใหผดอยโอกาสนาไปจาหนายเพอทาใหเขาเหลานนรสกมคณคาและสามารถหารายไดไดดวยตนเองตอไป สวนรานกาแฟอาขา อามา จะสงเสรมใหชาวเขาซงเปนคนในชมชนมรายไดมากขนจากการเกษตร สวนบรษท ประชารฐฯ จะเนนการลงทนรวมกนของประชาชนในแตละจงหวดเพอสรางทนในการพฒนาองคความรและการคาขายและบรการในชมชนเพอสรางรายไดทเพมขน สาหรบความสาเรจของการประกอบกจการนน ผเขยนวเคราะหจากงบแสดงสถานะการเงนทบรษทนาสงกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยในชวงป พ.ศ. 2556 – 2557 จะเหนไดวาบรษท ดอยคาฯ มผลประกอบการทดและมกาไรสง ซงผเขยนวเคราะหจากประสบการณการทางาน เหนวาสนคามความหลากหลายและตราสนคาเปนทรจกของประชาชนจานวนมาก มการวางกลยทธทางธรกจทชดเจนและมบคลากรทมศกยภาพเหมอนกบองคกรธรกจขนาดใหญทวไป และสงสาคญคอการยอมรบของผบรโภคในตราสนคาทมงสรางประโยชนตอเกษตรกรไทยอยางแทจรง สวนกรณบรษท ธรกจเพอพฒนาฯ แมจะมรายไดนอยกวาบรษท ดอยคาฯ แตถาพจารณาจากสดสวนกาไรแลวจะเหนวาบรษท ธรกจเพอพฒนาฯ มผลกาไรทง 2 ป ซงบรษทฯ จะจาหนายสนคาจากผลตภณฑทองถนทมการผลตไมมาก และบรษทฯ เปนเพยงผจดจาหนายเทานน จงมรายไดจากสวนตางของราคาตนทนทซอมาจากนกเรยนกบราคาขายเทานน แตกตางจากบรษท ดอยคาฯ ทเปนผผลตและจดจาหนายดวย จงสามารถสรางรายไดในจานวนทมากกวา สวนกรณบรษท ชล ชลฯ มผลประกอบการขาดทนและมรายไดลดลง ผเขยนวเคราะหจากลกษณะของธรกจเหนวาสนคาทเปนนตยสารจะมการเลอกบรโภคในสดสวนทนอยกวาสนคาประเภทอาหาร อกทง สนคาของบรษทฯ มเพยงนตยสารชนดเดยว จงไมอาจจะสรางรายไดใหแกกจการมากนก หากพจารณาจากงบกาไรขาดทนจะเหนตนทนขายมจานวนสงมากเกอบเทากบรายไดรวม เมอรวมกบคาใชจายในการขาย (ซงเปนคาใชจายเพอคนดอยโอกาส) ในอตราทสงเชนกน จงทาใหมผลประกอบการทขาดทน กลาวโดยสรป ขอเทจจรงทเกดขนกบผประกอบการวสาหกจเพอสงคมขางตน สะทอนใหเหนถงความสาคญของการบรหารธรกจทตองมกลยทธและสามารถแขงขนกบธรกจอน ๆ ได และ

32

ดวยความเปนวสาหกจเพอสงคมทจะตองกาหนดนโยบายการแบงรายไดใหแกสงคมดวยแลว จงสงผลกระทบใหมรายจายทเพมขนตามมา ดงนน การศกษามาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมจะตองคานงถงขอเทจจรงทเกดขนแกวสาหกจเพอสงคมดวย เพราะวสาหกจเพอสงคมบางแหงไมไดประสบปญหาดานภาษแตอาจจะประสบปญหาดานการบรหารจดการ หรอวสาหกจเพอสงคมบางแหงไมตองการสทธประโยชนในดานการยกเวนภาษเงนไดนตบคคล แตตองการเงนสนบสนนจากบคคลอนมากกวา ดงนน การกาหนดมาตรการทางภาษแกผสนบสนน กจะเปนวธการแกปญหาอกทางหนง ทงน ผเขยนจะวเคราะหปญหาและเสนอแนวทางการแกไขในบทท 4 และบทท 5 2.2 แนวคดทวไปเกยวกบการจดเกบภาษอากร

การศกษามาตรการทางภาษเพอสงเสรมวสาหกจเพอสงคม นอกจากจะตองทาความเขาใจนยามของวสาหกจเพอสงคม และลกษณะแตกตางระหวางองคการสาธารณกศล บรษทททากจกรรมเพอสงคมและวสาหกจเพอสงคมแลว จะตองศกษาถงแนวคดในการจดเกบภาษจากองคกรตาง ๆ ขางตนดวย เนองจากกฎหมายไทยกาหนดใหองคกรบางประเภทไดรบสทธประโยชนทางภาษ เพอสนบสนนใหภารกจขององคกรนน ๆ สาเรจลลวงตามพนธกจทกาหนดไว ซงมาตรการทางภาษสวนใหญจะบงคบใชเฉพาะองคกรทมภารกจสอดคลองกบนโยบายภาครฐในการพฒนาประเทศและอาจไดรบสทธประโยชนทางภาษในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง รฐมพนธะทจะตองปฏบตตอประชาชนของตนและตองทาภารกจสาคญทโดยลาพงปจเจกชนไมอาจทาไดเอง เชน การปองกนประเทศ การคมครองสมาชกของสงคมจากความอยตธรรม การงานตางประเทศ การกอตงและบารงรกษาสถาบนสาธารณะ เปนตน ซงโดยสวนใหญภารกจดงกลาวจะตองไดรบการสนบสนนจากเงนภาษของประชาชนทมอบใหจากเงนไดสวนตว แตตองเปนการแบกรบภาระภาษของประชาชนทเสมอภาคเทาเทยมกนตามหลกความสามารถในการเสยภาษ ทงน การบรหารจดเกบภาษจะตองมเรองกฎหมายการคลงเขามาเกยวของดวย37 การคลงของรฐมองคประกอบทสาคญ คอ รายจายของรฐ รายไดของรฐ และการกยมหรอการกอหนสาธารณะ ดงนน นโยบายการคลงจงประกอบดวยนโยบายรายจาย นโยบายรายได และนโยบายหนสาธารณะดานนโยบายรายไดจะเกยวพนกบขนาดและรปแบบของการหารายได โดยมนโยบายภาษอากรเปน

37

อรพน ผลสวรรณ สบายรป, กฎหมายการคลง, พมพครงท 3 (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), น.90 - 93.

33

สวนหนงในนโยบายการหารายได ซงอาจจะเกยวของกบการกาหนดประเภทภาษอากรทจดเกบการกาหนดอตราภาษ หรอจานวนภาษทจดเกบ ทงน แนวคดในยคใหมภาษมบทบาทหลกในการจดเกบรายไดและภาษถกนามาใชในฐานะเปนมาตรการทางการคลงในการแทรกแซงเศรษฐกจ ไดหลายประการ 2.2.1 บทบาทของภาษ การจดเกบภาษอากรเปนวธทางหนงในการแสวงหารายไดของรฐ เนองจากรฐมบทบาทในการพฒนาประเทศจงมความจาเปนตองจดหาเงนมาใชเพอประโยชนในการพฒนาประเทศ ซงนอกจากการจดเกบภาษอากรแลว รฐยงสามารถหารายไดอกหลายวธ เชน การกยมเงน การหาประโยชนจากทรพยสนของรฐ แตอยางไรกตาม ภาษอากรเปนวธการหารายไดทดและมประสทธผลทสดเนองจากการจดเกบภาษมลกษณะบงคบ โดยจะกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขไว ถาผใดกระทาการเขาลกษณะดงกลาวกจะตองจายเงนใหแกรฐ อกทง การจดเกบภาษมลกษณะการขาดความสมพนธระหวางเงนทจายกบผลตอบแทนทจะไดรบจากรฐ อยางไรกด การเกบภาษอากร นอกจากจะมวตถประสงคในการหารายไดแลว ยงมวตถประสงคเพอการอยางอนอก เชน เพอควบคมหรอสงเสรมพฤตกรรมทางเศรษฐกจ เพอการกระจายรายไดและทรพยสนใหเปนธรรม หรอเพอการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจกได ในบางกรณ รฐอาจออกกฎเกณฑทางภาษเพอใหสทธประโยชนบางประการแกผเสยภาษ เนองจากรฐตองการกระตนหรอสงเสรมใหผเสยภาษมพฤตกรรมบางอยางตามทรฐตองการ โดยอาศยอานาจตามประมวลรษฎากรตรากฎหมายลาดบรอง เชน ในเรองการยกเวนภาษเงนไดใหแกผทบรจาคเงนแกองคการสาธารณกศลหรอบรจาคเงนชวยเหลอเหตการณบางอยางกได38 ในขณะเดยวกน บคคลผมเงนไดมหนาทเสยภาษใหรฐ สวนทเหลอจากการใชจายกเกบออม เมอออมไดมากถงระดบหนงกนาไปลงทนเพอหาผลตอบแทนทดกวาการออม ดงนน ภาษจงมผลตอการใชจาย การออมและการลงทนของประชาชน รฐจงใชภาษอากรเปนเครองมอทางการคลง และควบคมการบรโภคของประชาชน เชน เศรษฐกจอยในภาวะเงนเฟอ คนมเงนมาก มอานาจซอทาใหสนคาราคาแพง รฐกจะควบคมเงนเฟอโดยเกบภาษในอตราสง ทาใหประชาชนมเงนนอยลง อานาจการซอกนอยลง สนคากจะราคาถกลงตามไปดวย หรอในบางกรณ รฐตองการสงเสรมการออมเงน

38 สธราภรณ แสงจนทรศร, “มาตรการทางภาษอากรเพอสงเสรมกจการสาธารณกศล,”

(วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551), น.4 - 5.

34

ของประชาชน รฐกจะมมาตรการยกเวนภาษดอกเบยเงนฝากออมทรพยรวมถงกรณทรฐตองการสงเสรมความเจรญเตบโตทางธรกจในการลงทนภายในประเทศกจะใชมาตรการยกเวนจดเกบภาษหรอลดภาษในกจการทสงเสรมการลงทน ยกเวนหรอลดภาษนาเขาในสนคาทนและวตถดบเพอใหมตนทนแขงกบตางประเทศได39 ทงน ลกษณะของมาตรการทางภาษทสงเสรมนโยบายเศรษฐกจในดานตาง ๆ ผเขยนจะกลาวถงเฉพาะทเกยวของกบการสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ดงน 2.2.1.1 ภาษอากรกบเปาหมายการจดสรรทรพยากร

เนองจากปญหาความไมพอเพยงระหวางความตองการกบการหาสนคาและบรการตาง ๆ มาบาบดความตองการของมนษยเปนปญหาขนพนฐานของทกสงคม เพราะทรพยากรทนามาใชอปโภคบรโภคมจานวนจากด ดงนน เปาหมายทสาคญทางเศรษฐกจประการหนงจงมงเนนการจดสรรการใชทรพยากรใหเกดประโยชนกบสวนรวมใหมากทสด เชน การผลตสนคาหรอบรการทไมไดตอบสนองตอคนสวนใหญหรอเปนสนคาหรอบรการทฟมเฟอยกอาจใชมาตรการทางภาษเขามาแทรกแชงพฤตกรรมดงกลาว โดยทวไปแลว ภาษอากรทมผลกระทบตอเปาหมายการจดสรรทรพยากรมากทสดกคอ ภาษทางออมซงเปนภาษทเกบจากสนคาและบรการตาง ๆ ทเปนสงฟมเฟอยหรอเปนโทษตอผบรโภคและสงคม ในทางกลบกน กรณทเปนสนคาหรอบรการทจาเปนตอการครองชพหรอเปนประโยชนตอผบรโภคและสงคม รฐบาลกอาจสงเสรมใหมการบรโภคสนคาดงกลาวใหมากขน โดยการยกเวนภาษหรอลดอตราภาษใหตากวาสนคาหรอบรการประเภทอนกได หรอรฐบาลอาจจะลดภาษหรอยกเวนภาษใหกบผผลตเพอสงเสรมใหมการผลตสนคาหรอบรการทเปนประโยชนมากขน40

39

ทศนย เหลองเรองรอง, ความรทวไปกฎหมายภาษ, (กรงเทพมหานคร : วญญชน, 2556), น.11 - 12.

40 ศภรตน ควฒนกล และชาตร ตนตวาณชกจ, นโยบายภาษอากรเพอการเศรษฐกจ,

ชดวชากฎหมายภาษอากร 1, พมพครงท 9 (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556), น.92 – 93.

35

2.2.1.2 ภาษอากรกบเปาหมายเพอความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

สงทบงบอกถงความกนดอยดของประชาชนประการหนงคอ การมสนคาและบรการตาง ๆ ไวใชอยางพอเพยง แตปรมาณการผลตสนคาและบรการของระบบเศรษฐกจจะมมากหรอนอยเพยงใด ยอมขนอยกบความสามารถในการผลต (Productive Capacity) ของระบบเศรษฐกจนน ดงนน เปาหมายดานการสรางความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจจงเปนเปาหมายทเพมขดความสามารถในการผลตของประเทศ การสรางสมทนเปนการเพมขนของสนคาประเภททน เชน โรงงาน เครองจกร เครองมอการผลตตาง ๆ ซงเปนผลจากการลงทนทเพมขน ดงนน หากมการลงทนเพมขนกจะทาใหขดความสามารถในการผลตของประเทศเพมขนไปดวย ซงการสรางสมทนของภาคเอกชนจะเกยวพนกบภาษอากรเปนสาคญ41 การพฒนาเศรษฐกจของประเทศจาเปนตองสรางกจการหรอธรกรรมใหม ๆ ขนในระบบเศรษฐกจ ซงอาจประสบปญหาและอปสรรคทงดานการจดการและการบรหารงาน ดานกฎหมาย ฯลฯ จงจาเปนทรฐบาลตองเขาชวยเหลอและใหการสนบสนนกจการใหม ๆ โดยใชมาตรการทางภาษเปนเครองมอดวยการยกเวนหรอลดอตราภาษใหแกกจการหรอธรกรรมใหม ๆ นน42 สทธประโยชนทางภาษอากรตามกฎหมายภาษสรรพากรสวนใหญจะกาหนดไวในพระราชกฤษฎกาและกฎกระทรวงทออกตามความในประมวลรษฎากร มาตรา 3 และมาตรา 42 (17) โดยอาจเปนสทธประโยชนเกยวกบการยกเวนภาษ การลดหยอนภาษ สทธประโยชนเกยวกบการยกเวนภาษมขนเพอสงเสรมกจการบางประเภททเปนประโยชนตอเศรษฐกจ สงคม การเมองหรอการปกครองของประเทศ เชน เพอสนบสนนการศกษากจะมกฎหมายกาหนดใหผประกอบกจการโรงเรยนเอกชน หรอสถาบนอดมศกษาเอกชนทไดรบใบอนญาตจากกระทรวงศกษาธการไดรบยกเวนไมตองเสยภาษเงนได ไมวาผประกอบการนนจะเปนผมหนาทเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาหรอภาษเงนไดนตบคคล สทธประโยชนเกยวกบการลดหยอนภาษมขนเพอสงเสรมกจกรรมบางประเภททเปนประโยชนตอเศรษฐกจ สงคม การเมองหรอการปกครองของประเทศ เชน เพอสงเสรมการออมและการลงทนของประชาชนผานกองทนรวม (Mutual Fund) กมกฎหมายกาหนดใหเงนทประชาชน

41 เพงอาง, น.112 – 113. 42 ดลยลกษณ ตราชธรรม, หลกกฎหมายภาษอากร (The Principle of Tax Law),

พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร : สถาบน T.Training Center, 2550), น.3.

36

จายเปนคาซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Fund) นามาหกลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดไดเทากบจานวนเงนทจายจรงแตไมเกนจานวนทกฎหมายกาหนด43 การลดหรอยกเวนภาษอากรสาหรบการลงทนในกจการบางประเภททตองการสงเสรมจะมมากนอยเพยงใด ควรขนอยกบความสาคญของกจการทตองการสงเสรมการลงทน กลาวคอ หากกจการใดเปนกจการทมความสาคญมาก ควรไดรบการสงเสรมอยางจรงจง รฐบาลกอาจลดหรอยกเวนภาษใหหลายประเภท การใหสทธพเศษทางภาษอากรเปนการทวไป จะเปนการใหสทธพเศษทางการคานวณภาษเงนไดในสวนทเกยวกบการลงทนเปนสาคญ เชน การใหหกคาเสอมราคาในอตราเรง (Accelerated Depreciation) ซงวธการนจะทาใหกจการสามารถหกคาเสอมราคาของทรพยสนบางประเภทไดเรวขน ทาใหกาไรทจะตองเสยภาษในปแรก ๆ ลดตาลง ทาใหกจการถอนทนคนไดเรว การสงเสรมการลงทนอกลกษณะหนง โดยการใหคาลดหยอนสาหรบการลงทน (Investment Allowance) และการใหเครดตการลงทน (Investment Credit) ซงเปนวธการสงเสรมการลงทนใหเปนพเศษนอกเหนอจากการหกคาเสอมตามราคาปกต การใหคาลดหยอนสาหรบการลงทนเปนการหกเงนลงทนบางสวนออกจากกาไรสทธ เชน ถายอมใหหกไดในอตรารอยละ 40 ของเงนลงทนกหมายความวาลงทน 100 บาท จะทาใหกาไรสทธทจะตองเสยภาษลดลงไป 40 บาท และถาเกบภาษในอตรารอยละ 30 จากกาไรสทธกจะมผลใหจานวนเงนภาษลดลงไป 12 บาท สวนกรณการใหเครดตการลงทนจะกาหนดใหเครดตภาษในอตรารอยละของเงนทน เชน ถาใหเครดตในอตรารอยละ 12 ของเงนลงทน หมายความวาลงทน 100 บาท ภาษจะลดลงไป 12 บาท44 2.2.1.3 ภาษอากรกบเปาหมายความมเสถยรภาพทางเศรษฐกจ

เปาหมายของการพฒนาเศรษฐกจแตละประเทศ คอ การขยายตวทางเศรษฐกจอยางตอเนองและมเสถยรภาพ ซงเสถยรภาพทางเศรษฐกจ หมายถง ภาวะเศรษฐกจทมความสมดล ไมเปลยนแปลงขนลงมากเกนไปจนทาใหผผลตและผบรโภคขาดความเชอมน ดงนน เพอใหเศรษฐกจ

43

ชยสทธ ตราชธรรม, การวางแผนภาษอากร (Tax Planning), พมพครงท 3 (กรงเทพมหานคร : สถาบน T.Training Center, 2551), น.163 - 164.

44 ศภรตน ควฒนกล และชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 40, น.112 – 113.

37

ขยายตว ภาครฐจงใชนโยบายกระตนการลงทนและการเพมผลผลตเพอทาใหผลตภณฑมวลรวมในประเทศเพมขนในอตราสงและใหเกดเสถยรภาพมากทสด45 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product : GDP) คอ ผลลพธทไดในขนแรกทไดการคานวณรายไดประชาชาตทางดานการผลต ซงเปนมลคาสนคาและบรการขนสดทายทผลตในประเทศในรอบระยะเวลาหนง โดยทวไปคอ 1 ป สาหรบประเทศไทยมการคานวณผลตภณฑมวลรวมในประเทศทงหมด 16 สาขา เชน สาขาเกษตรกรรม การลาสตว การปาไม สาขาการใหบรการชมชน สงคม และบรการสวนบคคลอน ๆ เปนตน46 ลกษณะการไรเสถยรภาพทางเศรษฐกจเปนผลมาจากความผนผวนในระดบการใชจายของประเทศ ดงนน การใชนโยบายภาษอากรเพอเปาหมายในดานการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจจงมจดมงหมายเพอควบคมการเปลยนแปลงในระดบการใชจายรวมของประเทศเปนสาคญ ในกรณทเกดปญหาภาวะเงนเฟอ หากรฐบาลเพมภาษทางออมทเกบจากสนคาเพอการอปโภคบรโภค กจะทาใหราคาสนคาดงกลาวสงขน การใชจายเพอการอปโภคบรโภคของประชาชนกจะลดนอยลงไปดวย หากรฐบาลเพมภาษทางออมทเรยกเกบจากสนคาทน เชน เครองจกร อปกรณตาง ๆ แลว กจะมผลลดการใชจายเพอการลงทนอกทางหนงดวย แตอาจมผลเสยในระยะยาว สวนการเพมภาษเงนไดบคคลธรรมดาซงเปนภาษทางตรง กจะมผลใหรายไดทประชาชนใชจายลดนอยลง รายจายเพอการอปโภคบรโภคกจะลดนอยลงตามไปดวยและหากเปนอตราภาษกาวหนากจะกระทบตอผทมรายไดสงมากกวาผทมรายไดนอย รวมถงการทรฐบาลเพมอตราภาษเงนไดนตบคคลจะทาใหบรษทมอตราผลกาไรในการปนผลนอยลง อนเปนผลใหประชาชนผถอหนมรายไดลดลงจงใชจายลดลงตามไปดวยอกทง การใชจายเพอการลงทนของบรษทกจะลดนอยลง สวนกรณทเกดปญหาการวางงานจะใชแนวทางการกระตนใหมการใชจายในประเทศเพมขนเพอจะไดเพมการผลตและการจางงานมากขนดวยวธการลดภาษประเภทตาง ๆ หากรฐบาลลดภาษทางออม กจะทาใหราคาสนคาลดลง การใชจายเพอการบรโภคกจะมากขน หากลดภาษเงนไดบคคลธรรมดากจะทาใหประชาชนมเงนใชจายสนคามากยงขน หรอการทลดภาษ

45 รชน โตอาจ, เสถยรภาพทางเศรษฐกจ, ชดวชาหลกเศรษฐศาสตรเบองตน,

พมพครงท 5 (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557), น.5 - 7. 46 สชาดา ตงทางธรรม, รายไดประชาชาตและการวดรายไดประชาชาต, ชดวชาหลก

เศรษฐศาสตรเบองตน, พมพครงท 5 (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557), น.10 - 11.

38

เงนไดนตบคคลจะทาใหมอตรากาไรในการปนผลแกผถอหนมากขน สงผลใหผถอหนมรายไดในการใชจายมากขนตามไปดวย47 2.2.1.4 ภาษอากรกบเปาหมายการกระจายรายไดทเปนธรรม

การกระจายรายไดอยางเปนธรรม (Equitable Income Distribution) เปนการใชนโยบายการคลงเพอใหการกระจายรายไดและทรพยสนใหแกประชาชนภายในประเทศมความเทาเทยมกนเพอลดชองวางระหวางรายไดและความมงคงระหวางกลมรายไดและกลมอาชพ อนจะสรางโอกาสทเทาเทยมกนใหประชาชนเขาถงปจจยการผลตและผลผลตตาง ๆ ทจาเปนในการดารงชวต48 มลเหตแหงความเหลอมลาทางรายไดและทรพยสนในสงคมเกดจากปจจยทางเศรษฐกจและปจจยทางสงคม โดยปจจยทางเศรษฐกจเกดจากปญหาการเปนเจาของปจจยการผลตกลาวคอ ถาบคคลใดมกรรมสทธในปจจยการผลตชนดตาง ๆ มาก กหมายความวาบคคลนนมทรพยสนมากและขณะเดยวกนกสามารถสรางรายไดหรอผลตอบแทนจากปจจยการผลตไดมากกวาผอนดวย ซงในสงคมไทยนน ผทมทดนหรอทนมากกจะเปนผทมรายไดสง เพราะจะไดรบรายไดในรปคาเชา ดอกเบย หรอเงนปนผล รวมทงการโยกยายเงนในระบบเศรษฐกจโดยระบบธนาคารและสถาบนการเงนทนาเงนออมจากภมภาคมาใชในสวนกลางเปนอยางมากกมผลสงเสรมใหเกดความเหลอมลาทางเศรษฐกจมากขน โดยเฉพาะความเหลอมลาระหวางชนบทกบเมอง นอกจากนการใหสนเชอของระบบธนาคารมกจะใหกบภาคอตสาหกรรม หรอภาคการพาณชยมากกวาภาคเกษตรกรรม เพราะเกษตรกรขาดหลกประกนทด ทาใหการกระจายรายไดและทรพยสนระหวางภาคเศรษฐกจและระหวางกลมอาชพมความไมเปนธรรมมากขน สวนปจจยทางสงคมเปนตวกาหนดความเหลอมลาทางเศรษฐกจทเกยวกบโอกาสในการหารายไดของแตละบคคลไมเทาเทยมกน เชน โอกาสในการ ศกษาอบรมทจะมสวนชวยเพมพนความร ความสามารถและสตปญญาของแตละบคคลอนจะทาใหสรางรายไดสงขน การแกปญหาความไมเปนธรรมของการกระจายรายไดและทรพยสนดวยวธการภาษอากรนน จะพจารณาจากโครงสรางภาษ ดวยการพจารณาผลกระทบของโครงสรางภาษอากร

47

เพงอาง, น.107 – 109. 48

พศมย จารจตตพนธ, การคลงและนโยบายการคลง, ชดวชาหลกเศรษฐศาสตรเบองตน, พมพครงท 5 (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557), น.6 - 7.

39

ปจจบนทมตอลกษณะการกระจายรายไดและทรพยสน ดชนบงชโครงสรางภาษอากรของไทยทใชประกอบการพจารณาคอ สดสวนระหวางภาษทางตรงกบภาษทางออม กลาวคอ หากสดสวนการเกบภาษทางออมในประเทศมอตราสงกวาภาษทางตรงจะสงผลใหภาระภาษสวนใหญตกอยกบผบรโภคซงสวนใหญมฐานะยากจนและรายไดตา เนองจากภาษทางออมเปนภาษทผมหนาทเสยภาษผลกภาระไปยงผอนไดซงตรงกนขามกบภาษทางตรง49 มาตรการทางภาษทสงเสรมนโยบายเศรษฐกจสะทอนใหเหนความสาคญของภาษอากรในฐานะเปนเครองมอทางการคลงของรฐบาลเพอชวยแกไขและปรบปรงระบบเศรษฐกจในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง เนองดวยประเทศไทยใชระบบการคาแบบเสรและปกครองในระบอบประชาธปไตย ดงนน ประชาชนมสทธเสรภาพในการเลอกประกอบกจการธรกจได ซงการประกอบวสาหกจเพอสงคมเปนอกชองทางหนงทประชาชนสวนหนงตระหนกถงการมสวนรวมพฒนาประเทศ ลดภาระภาครฐบาลทไมอาจเขาถงปญหาไดทวประเทศนาไปสความคดทจะลงทนประกอบกจการเพอหารายไดไปพฒนาสงคมและสงแวดลอม เพราะฉะนน การนาเครองมอทางการคลง คอ ภาษอากร เขาไปสงเสรมใหรฐบาลบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจใหมการแขงขนทเปนธรรมดวยการชวยเหลอผประกอบการวสาหกจเพอสงคมในชวงระยะเวลาหนง เพอใหภาคธรกจมความหลากหลายของประเภทธรกจ ซงวสาหกจเพอสงคมเปนการขยายขอบเขตการประกอบธรกจแบบดงเดม อกทง เปนการชวยเหลอและพฒนาสงคม สงแวดลอมใหดขนควบคไปกบความสาเรจทางดานเศรษฐกจ 2.2.2 ความเสมอภาคทางภาษและความเปนกลางทางภาษ

เนองจากการจดเกบภาษอากรมผลกระทบตอเปาหมายทางเศรษฐกจหลาย ๆ ดาน ดงนน ภาษอากรทดจงตองมความสอดคลองกบเปาหมายดงกลาวดวย ซงลกษณะทดของภาษอากรเรมจากแนวคดของ Adam Smith นกเศรษฐศาสตรชาวสกอตแลนดทวางหลกการภาษอากรทดสประการ ไดแก หลกความเปนธรรม หลกความแนนอน หลกความสะดวก และหลกความประหยด ซงการศกษามาตรการทางภาษเพอสงเสรมวสาหกจเพอสงคมมความเกยวของกบการเลอกสทธประโยชนทางภาษใหแกผทประกอบกจการวสาหกจเพอสงคม และผทเกยวของทงหมด ดงนน การทาความเขาใจถงหลกความเสมอภาคทางภาษ และหลกความเปนกลางทางภาษจะทาใหกระบวนการพจารณากาหนดสทธประโยชนมหลกเกณฑและมเหตอนสมควรในการพจารณาดงกลาวได

49 เพงอาง, น.101 - 105

40

2.2.2.1 ความเสมอภาคทางภาษ การประกอบธรกจการคานน รฐบาลมกจะใชกฎหมายเปนเครอมอในการกากบเศรษฐกจของรฐไปในทศทางทรฐบาลตองการ ดวยการออกกฎหมายใหสทธประโยชนตาง ๆ และในขณะเดยวกน เพอปองกนการแขงขนทไมเปนธรรม รฐบาลกจะมกฎเกณฑหรอกฎหมายควบคมใหธรกจตาง ๆ ดาเนนไปดวยความเปนธรรม (Unfair Practice)50 ดงเชน หลกความเสมอภาคทางภาษ ซงมทมาจากหลกความเสมอภาคในทางกฎหมายและหลกความเปนธรรมทางสงคม ซงกาหนดใหบคคลยอมมสทธในการมโอกาสเทาเทยมกนตงแตเกด อนเปนเรองเกยวกบสทธทางธรรมชาตซงในประเทศทปกครองในระบอบประชาธปไตยมกจะบญญตเรองหลกความเสมอภาคทางกฎหมายภาษไวในรฐธรรมนญ การศกษาแนวทางการชาระภาษบนพนฐานของความเทาเทยมกน หรอการศกษาเทคนควธการทางภาษทกอใหเกดความเปนธรรมระหวางประชาชน โดยพจารณาจากความเสมอภาคในเชงคณตศาสตร และความเสมอภาคในเชงขอเทจจรงหรอสวนบคคล ความเสมอภาคในเชงคณตศาสตรจะพจารณาตามสดสวนของจานวนตวเลขรายไดของผเสยภาษ เชน เงนไดจานวน 10,000 บาท จะเสยภาษ 1,000 บาท สวนผมเงนไดจานวน 100,000 บาท จะเสยภาษ 10,000 บาท เทากบวาผเสยภาษทกคนมรายไดจานวนเงนเทากน หรอในอตราภาษเดยวกน เทยบไดกบการจดเกบภาษรายหวหรออตราภาษคงท แตเนองจากหลกเกณฑดงกลาวจะใชไดดตอเมอประชาชนทกคนมฐานะทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน เพราะใหความสาคญกบจานวนเงนทผเสยภาษตองชาระในจานวนทเทากน51 ความเสมอภาคในเชงคณตศาสตรขางตน เปรยบไดกบทฤษฎหลกความเปนธรรมสมบรณทกาหนดใหผเสยภาษอากรทกคนตองเสยภาษอากรคนละเทา ๆ กน ซงมรากฐานจากแนวคดทวาภาระคาใชจายของรฐบาลควรจะกระจายไปยงประชาชนหรอผเสยภาษทกคนในจานวนเทากน หากรฐบาลของประเทศใดจดเกบภาษตามลกษณะน จะพบวาจานวนภาษทผเสยภาษแตละรายจะเทากบรายจายทงหมดของรฐบาลหารดวยจานวนผเสยภาษอากร ซงประเทศไทยเคยจดเกบภาษ

50

ศรราชา เจรญพานช, แนวโนมของระบบกฎหมายตาง ๆ ในอนาคต, ชดวชาระบบกฎหมายไทยและตางประเทศ, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2544), น.388.

51 ศภลกษณ พนจภวดล, กฎหมายภาษอากร, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ : จตลกษณ,

2556), น.98 - 120.

41

รชชปการทใชหลกความเปนธรรมสมบรณ แตหลกดงกลาวนไมบรรลผล เนองจากสภาพความเปนจรงทางเศรษฐกจของผเสยภาษแตละรายไมเทากน ความสามารถในการเสยภาษจงตางกน52 ความเสมอภาคในเชงขอเทจจรงหรอสวนบคคลจะพจารณาจานวนภาษตามสดสวนของความสามารถในการเสยสละเงนของผเสยภาษหรอการกระจายความมงมหรอความรารวย ซงมววฒนาการจากความหมายทเกยวกบความเสมอภาคทางภาษ การแยกความแตกตางระหวางภาษบคคล ซงคดคานวณจากความสามารถในการเสยสละเงนซงกาหนดโดยพจารณาสถานะสวนบคคลและสถานะทางครอบครวของผเสยภาษแตละคน กบภาษวตถ ซงคดคานวณจากมลคาของทรพยสนของผเสยภาษ โดยพฒนาสแนวคดในการกาหนด คาลดหยอนดวยการคานงถงภาระครอบครวและการยกเวนภาษเงนไดหรอทรพยสนอนเปนสวนบคคลทตองใชเพอตอบสนองความตองการขนพนฐาน นอกจากนน จะตองกาหนดอตราภาษแบบกาวหนา ซงเปนอตราทสงขนเมอฐานภาษเพมขนตามทฤษฎทางเศรษฐศาสตรวาดวยอรรถประโยชนสวนเพม ซงตงอยบนสมมตฐานทวาหากบคคลมรายไดปละจานวน 10,000 บาท เขายอมแบงสรรเงนจานวนนนเพอใชในสงจาเปนขนพนฐาน แตหากเขามเงนเพมขนเปน 20,000 บาท สวนทเพมขน 10,000 บาท ยอมเปนเงนสวนทสามารถนาไปใชจายในสงทจาเปนลาดบรอง และหากมเงนเพมขนเปน 30,000 บาท สวนเพมอก 10,000 บาท ยอมเปนเงนไดทสามารถนาไปใชจายในสงทเหลอใชได ดงนน สวนเกนของเงนทไดนอกเหนอจากการใชจายสงทจาเปนพนฐานของบคคล จงตองนามาเสยภาษในอตราสงตามลาดบเงนได53 ความเสมอภาคในเชงขอเทจจรงหรอสวนบคคลเปรยบไดกบทฤษฎหลกความเปนธรรมสมพทธทพจารณาจากจานวนภาษทเสยไปเปรยบเทยบกบประโยชนทไดรบจากรฐหรอเทยบกบความสามารถของบคคลแตละราย โดยพจารณาจากหลกผลประโยชนและหลกความสามารถในการเสยภาษ54 2.2.2.1 ความเปนกลางทางภาษ

ความเปนกลางทางภาษ หมายถง ระบบภาษอากรทมโครงสรางเปนกลางในทางเศรษฐกจมากทสด กลาวคอ ภาษอากรจะตองไมเปลยนแปลงหรอกระทบกระเทอนรปแบบการ

52

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 40, น. 47 – 48. 53

ศภลกษณ พนจภวดล, อางแลว เชงอรรถท 51, น.120 - 121. 54

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 40, น.48 -49.

42

บรโภคหรอการออม การแขงขนผลตสนคาและบรการของผผลต ตลอดจนการทางานของกลไกตลาด แตปจจบนรฐบาลหลายประเทศใชภาษอากรเปนเครองมอดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจดานตาง ๆ จงอาจเปนการจงใจใชความไมเปนกลางในทางเศรษฐกจของภาษบางประเภทเปนเครองมอในการดาเนนนโยบาย55 นอกจากน ภาษอากรไมควรมผลกระทบตอการทางานของกลไกตลาดหรอกระทบแตนอยทสด เชน ถารฐบาลเกบภาษจากสนคาโดยทวไปไมมการยกเวน การเกบภาษในลกษณะนจะไมมผลกระทบตอผลการตดสนใจบรโภคของผเสยภาษ อยางไรกตาม ในกรณสนคาและบรการทเปนโทษ เชน บหร สรา รฐบาลอาจใชความไมเปนกลางของภาษบงคบหรอจากดการเลอกบรโภคใหเหมาะสมกได56 ดานการบรโภค ภาษทกระทบกระเทอนรปแบบการบรโภคสนคาชนดตาง ๆ นอยทสด คอ ภาษทมผลทาใหราคาเปรยบเทยบ (Relative Price) ระหวางสนคาชนดตาง ๆ เปลยนแปลงไปนอยทสด ซงทาใหการตดสนใจของผบรโภคไดรบการกระทบกระเทอนนอยทสดตามไปดวย สาหรบการออมและการลงทน รฐบาลอาจใชความไมเปนกลางทางภาษกระตนใหเกดการออมและการลงทนใหเปนรปแบบทตองการมากขน เชน รฐบาลเกบภาษเงนไดจากดอกเบยเงนฝากในอตราตากวาเงนไดชนดอน ๆ เพอกระตนใหประชาชนออมเงนมากขน หรอการเกบภาษเงนปนผลทจายจากบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยในลกษณะพเศษกวาเงนปนผลทจายจากบรษททวไป เพอกระตนใหประชาชนลงทนในบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมากยงขน ดานการผลต รฐบาลอาจใชความไมเปนกลางทางภาษแปรเปลยนรปแบบในการผลตได เชน ใหสทธประโยชนทางภาษแกการผลตทใชเครองจกรมากกวาการใชแรงงานกจะทาใหผประกอบการเปลยนแปลงการผลตมาใชเครองจกรมากขน หรอถาเกบภาษจากวตถดบทนาเขามาจากตางประเทศสงกวาวตถดบทผลตไดในประเทศ กจะกระตนใหผประกอบการใชวตถดบภายในประเทศสาหรบการผลตมากขน57 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 บญญตรบรองสทธและเสรภาพของชนชาวไทยไวในมาตรา 43 และใหความสาคญกบบทบาทของรฐทมตอระบบเศรษฐกจแบบเสรในมาตรา 84 ซงกาหนดบทบาทของรฐในการกระจายรายไดดวย โดยในสวนของการทรฐสนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสรและดลยภาพทางเศรษฐกจ ถกกาหนดขนเองตามกลไกตลาด

55 เพงอาง, น.50 – 52. 56

ดลยลกษณ ตราชธรรม, อางแลว เชงอรรถท 47, น.5. 57 ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 40, น.50 – 52.

43

เนองจากรฐมบทบาทจากดเพยงกากบดแลใหมการแขงขนอยางเปนธรรมและเสร58 การหารายไดของรฐเปนเพยงการครอบคลมรายจายสาธารณะ หากจะแทรกแซงทางเศรษฐกจจะกระทาไดโดยการใชเทคนคทางการคลงหรอมาตรการทางกฎหมายการเงนการคลง และรฐในฐานะผกระจายรายไดตองกระจายรายไดอยางเปนธรรม ดงนน รฐสามารถแทรกแซงทางเศรษฐกจไดโดยใชมาตรการทางกฎหมายซงรวมถงการตรากฎหมายภาษอากรหรอกฎหมายงบประมาณ59 หลกความเสมอภาคและความเปนกลางทางภาษเปนปจจยสาคญในการพจารณากาหนดมาตรการทางภาษเพอบงคบใชกบสถานการณทางสงคม เนองดวยการใหสทธประโยชนทางภาษแกบคคลบางกลมยอมกระทบสทธตอกลมบคคลทไมไดรบสทธประโยชนดงกลาว ซงการ

58

มาตรา 43 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการแขงขน

โดยเสรอยางเปนธรรม การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตาม

บทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอประโยชนในการ...คมครองประชาชนในดานสาธารณปโภคการรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การจดระเบยบการประกอบอาชพ การคมครองผบรโภค...หรอเพอปองกนการผกขาดหรอขจดความไมเปนธรรมในการแขงขนมาตรา 84 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานเศรษฐกจ ดงตอไปน (1) สนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสรและเปนธรรมโดยอาศยกลไกตลาด และ

สนบสนนใหมการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน โดยตองยกเลกและละเวนการตรากฎหมายและกฎเกณฑทควบคมธรกจซงมบทบญญตทไมสอดคลองกบความจาเปนทางเศรษฐกจ...

(3) ควบคมใหมการรกษาวนยการเงนการคลงเพอสนบสนนเสถยรภาพและความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ปรบปรงระบบการจดเกบภาษอากรใหมความเปนธรรมและสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสภาพเศรษฐกจและสงคม

... (6) ดาเนนการใหมการกระจายรายไดอยางเปนธรรม คมครอง สงเสรมและขยาย

โอกาสในการประกอบอาชพของประชาชนเพอการพฒนาเศรษฐกจ รวมทงสงเสรมและสนบสนนการพฒนา ภมปญญาทองถนและภมปญญาไทย เพอใชในการผลตสนคา บรการ และการประกอบอาชพ

59 ศภลกษณ พนจภวดล, อางแลว เชงอรรถท 51, น.141 - 147.

44

สนบสนนใหมมาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมจะสรางความเทาเทยมและสรางศกยภาพในการแขงขนเชงธรกจของวสาหกจเพอสงคมกบธรกจทวไป เพราะวสาหกจเพอสงคมจดตงขนเพอนาผลรายไดจากการประกอบกจการใชจายเพอการดาเนนงานของกจการและการนาไปชวยเหลอสงคมเปนหลกแตกตางจากธรกจทวไปทนาผลรายไดปนผลแกเจาของกจการหรอผถอหนอนเปนประโยชนสวนตนเทานน ดงนน การทาเพอสงคมของวสาหกจเพอสงคมเปนการทาประโยชนสาธารณะชวยภาครฐในการพฒนาประเทศจงมเหตอนสมควรทจะกาหนดสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมชวยลดตนทนการดาเนนงานดานภาษและใหโอกาสผประกอบการในการกอรางสรางกจการทมนคงสามารถบรหารจดการองคกรใหดาเนนกจการไดตอไป

45

บทท 3 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศ

วสาหกจเพอสงคม คอ องคกรทเนนการใชกลยทธทางธรกจเพอหารายไดไปพฒนามนษยและสภาพแวดลอมใหดขนมากกวาการมงแสวงหากาไรเพอผถอหน วสาหกจเพอสงคมจงมโครงสรางองคกรทเปนทงองคกรแสวงหากาไรและไมแสวงหากาไร และมกจะปรากฏในรปของสหกรณหรอการรวมทนในการจดตง ในชวงเวลา 2 ทศวรรษทผานมา วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) มจานวนมากขนอยางมนยสาคญ เนองดวยนยามทกาหนดไวครอบคลมลกษณะขององคการนอกภาครฐ (NGO) กบการดาเนนธรกจเพอวตถประสงคทางสงคม ดงนน วสาหกจเพอสงคมจงไดรบความนยมในการใหความหมายเพอระดมหาทนสนบสนนการทางานเพอสงคมทวโลก แตกระนนแนวโนมและวตถประสงคของวสาหกจเพอสงคมยงคงมความแตกตางในมมมองและแนวความคดตามแตละภมภาคของโลกซงเกดจากจดเรมตนของการผลกดนใหเกดวสาหกจเพอสงคมในแตละพนท1 ภาษอากรเปนเรองทแตละประเทศกาหนดขนเพอหารายไดแกรฐและใชเปนเครองมอในการควบคมนโยบายดานเศรษฐกจของประเทศ อกทงยงเปนการกระตนเศรษฐกจเพอใหเกดการลงทนในกจการตาง ๆ ทจาเปนแกรฐ ดงนน การศกษากฎหมายภาษอากรจาเปนทจะตองใหความสาคญของการเปนเครองมอทางเศรษฐกจ การอานวยประโยชนของรฐในการแกไขปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ซงวสาหกจเพอสงคมเปนองคกรธรกจอกรปแบบหนงทมบทบาทในการพฒนาและแกไขปญหาดงกลาว หากกฎหมายภาษอากรเออประโยชนการดาเนนกจการหรอสนบสนนกจการของวสาหกจเพอสงคมใหสามารถดารงอยไดยอมสรางกลไกการพฒนาประเทศคขนานไปกบการดาเนนนโยบายของรฐบาลได การศกษาเรองมาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ผเขยนเลอกศกษากฎหมายและมาตรการทางภาษในสประเทศ ไดแก ประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใต และประเทศญปน เนองดวยการจดตงวสาหกจเพอสงคมในประเทศดงกลาว เกดขนมาในชวงระยะเวลานานพอสมควร ทาใหเหนถงปญหาและอปสรรคการบรหารจดการของ

1 Janelle A. Kerlin, “Social Enterprise in the United States and Europe:

Understanding and Learning from the Differences,” 17 Voluntas 247, 248 – 250 (September 2006).

46

วสาหกจเพอสงคมในบรบททแตกตางกนของแตละประเทศ รวมถงนโยบายภาครฐทกระตนใหผประกอบการสนใจการลงทนในวสาหกจเพอสงคมมากยงขน โดยเฉพาะในประเทศองกฤษและประเทศเกาหลใตทกาหนดสถานะของวสาหกจเพอสงคมทชดเจน และมมาตรการทางภาษยกเวนภาษเงนไดใหแกผประกอบการและผลงทนในวสาหกจเพอสงคม สวนประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศญปนมการกาหนดลกษณะของวสาหกจเพอสงคมทหลากหลายในแวดวงวชาการ แตกมแนวทางทรฐบาลจะสงเสรมสทธประโยชนทางภาษโดยออม เพราะเหนถงความสาคญของการแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอมจากภาคสงคมเพอลดภาระของรฐบาลในการเขาถงปญหาในทองถนทหางไกลและชวยพฒนาความเปนอยของประชาชนใหดขน 3.1 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ

ประเทศองกฤษเปนประเทศทมพฒนาการและประสบความสาเรจมากทสดในวสาหกจหรอกจการเพอสงคม เมอเปรยบเทยบกบกลมประเทศยโรปทงหมด ในประเทศองกฤษกาหนดองคกรทเปน “วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise)” ใหอยในกลมธรกจเพอสงคม (Social Economy) โดยคาวากจการเพอสงคมเกดขนในป ค.ศ. 1978 โดยนายฟรท สเปคเคล (Freet Spreckley) และ ในป ค.ศ. 1997 กเกดหางหนสวนกจการเพอสงคม (Social Enterprise Partnership) วสาหกจเพอสงคมทสาคญในองกฤษคอ “Social Enterprise London” ทตงขนในป ค.ศ. 1998 โดยความรวมมอระหวางธรกจของสหกรณตาง ๆ กบองคกรพฒนาสนบสนนสหกรณและองคกรสนบสนนโครงสรางของสหกรณ ปจจบนองกฤษมกจการเพอสงคมกวา 60,000 องคกร ซงมาจากภาคธรกจทหลากหลายกอใหเกดการจางงานในระบบเศรษฐกจของประเทศทงหมดคดเปนรอยละ 5 เกดผลทางเศรษฐกจไดกวา 8,000 ลานปอนดตอป คดเปนรอยละ 1 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) โดยในชวงเรมตนกจการกประสบกบปญหาในเรองของเงนทน แตรฐบาลองกฤษไดสนบสนนโดยใชนโยบายเพอทจะวางกลยทธใหกจการเพอสงคมเกดขน เชน จดตงสถาบนพฒนาการเงนเพอประโยชนสาธารณะ (Community Development Finance Institutions) เพอใหการสนบสนนกจการเพอสงคม การอบรมกบผประกอบการ เปนตน2

2 เอกชย นตยาเกษตรวฒน, “โครงการวจยเรองการพฒนากจการเพอสงคม :

กรณศกษาทประสบความสาเรจในตางประเทศ และการประยกตใชในประเทศไทย,” เลมท 8 วารสารบรหารธรกจนดา, น.13 - 15 (2554).

47

รฐบาลองกฤษผลกดนสถานะของวสาหกจเพอสงคมใหมสวนชวยแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอม รวมถงการสรางเครอขายกลมคนและทรพยากรสนบสนนวสาหกจเพอสงคม โดยขนแรกรฐบาลองกฤษกอตงหนวยงานวสาหกจเพอสงคม (the Social Enterprise Unit (SEU)) ในป ค.ศ. 2001 เพอกาหนดปญหาและอปสรรคของการพฒนาภาคสงคมและการสรางกลยทธเพอเอาชนะอปสรรคเหลานน ซงตอมาหนวยงานนจะถกเรยกอยางเปนทางการวา “วสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise)” โดยรฐบาลองกฤษใหความสาคญตอการกาหนดสถานะทางกฎหมายแกวสาหกจเพอสงคม เพราะเปนการยากทจะหารปแบบขององคกรทผสมผสานระหวางการประกอบธรกจและการทางานเพอสงคม โดยทวไป แมวารฐบาลองกฤษจะมนโยบายลดภาษเงนไดแกองคกรการกศล แตองคกรการกศลกถกจากดบทบาททางธรกจ ถาหากจาเปนตองเพมรายไดกจะตองจดตงบรษทแยกตางหาก เพอจะถายโอนเงนทนขององคกรการกศลไปใชบรหารจดการ ซงเปนการกระทาทไมมประสทธผล เพราะเปลองคาใชจายในการบรหารจดการในบรษททจดตงขนใหมและยากทจะควบคมภารกจเพอสงคมของบรษทนน ๆ ตอมาหนวยงานวสาหกจเพอสงคม (SEU) แนะนาใหรฐสภาองกฤษบญญตกฎหมายเพอรองรบสถานะของวสาหกจเพอสงคมเปนการเฉพาะ เพออานวยความสะดวกในการพฒนากจกรรมภาคสงคมใหดขน รฐบาลองกฤษจงกาหนดใหมนตบคคลทเปนวสาหกจเพอสงคม เรยกวา “บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน Community Interest Company (CIC)” อนเปนองคกรหนงตามกฎหมายบรษท ค.ศ. 2004 (the Companies (Audit, Investigations and Community Enterprise) Act 2004) ซงมเจตนารมณเพอบญญตหลกเกณฑสนบสนนวสาหกจเพอสงคม ดวยการสรางรปแบบองคกรธรกจประเภทใหมทมทรพยสนและกาไรนาไปพฒนาสงคมโดยเฉพาะ และกาหนดเงอนไขในการแปรรปธรกจทวไปใหเปนธรกจเพอสงคม นอกจากน กฎหมายฉบบบนจะสรางการรบรและตราสนคาของวสาหกจเพอสงคมใหเทาเทยมกบธรกจทวไป3 3.1.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 3.1.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม

กระทรวงการคาและอตสาหกรรมของประเทศองกฤษ (Department of Trade and Industry) กาหนดนยามของวสาหกจเพอสงคมคอ ธรกจทมวตถประสงคหลกดานสงคมซงม

3 Park Kanjanapaibul, “Legal Entity for Social Enterprise,” (a thesis of

master degree, faculty of law Thammasat university, 2011), p.39 - 40.

48

หลกการนารายไดกลบมาลงทนเพอบรรลวตถประสงคมากกวาการคนกาไรใหแกผถอหนหรอเจาของกจการ ในขณะทกลมความรวมมอดานธรกจเพอสงคมแหงเวสทมดแลนด (the West Midlands Social Economic Partnership (WMSEP)) กาหนดนยามของวสาหกจเพอสงคมคอ กลมขององคกรทขบเคลอนสงคมและชมชนทามกลางเปาหมายของประสทธภาพการจดการองคกรและความยงยนของกจการในกรอบการแขงขนทางธรกจ กลาวคอ ชวยเหลอชมชนพรอมทงดารงธรกจของตนใหดาเนนกจการตอไปได4 บรบทของวสาหกจเพอสงคมในองกฤษจะมคณลกษณะทเหมอนกนสามประการ ประการแรก เปนธรกจทมการผลตและใหบรการในรปแบบตาง ๆ ประการทสอง เปนธรกจทมวตถประสงคเพอสงคม เชนการสรางงาน การฝกอบรมเพอเสรมทกษะอนจะสงผลประโยชนตอสงคม สงแวดลอมและเศรษฐกจ และประการสดทายคอเปนองคกรทสามารถพงตนเองได และพรอมดวยหลกการบรหารจดการทดมพนฐานอยบนการมสวนรวมของกลมผมสวนไดสวนเสย โดยกาไรทจะถกจดสรรหรอถกนาไปใชเพอประโยชนของชมชน ตวอยางของกรณศกษากจการเพอสงคมในประเทศองกฤษ เชน กลมธรกจ คอมมวนต รเพนท (Community RePaint) เปนธรกจทรบบรจาคสทาบานทใชไมหมดนามารวบรวมแบงหมวดหม ชนดและประเภทของส และจาหนายใหกบผตองการใชสเพอลดจานวนสทตองทงไปเปนขยะททาลายสงแวดลอม โดยเรมตนธรกจดวยการรวมตวกนของชมรมรกษสงแวดลอมจาก 65 ทองถน และไดรบการสนบสนนทางการเงนเพอจดตงบรษทจากกลมบรษทไอซไอ ดลกษ คอมมวนต รเพนท (ICI Dulux Community Repaint) รวบรวมสครงกระปองหรอคอนกระปองทจะตองถกทงไปกวา 450,000 ลตร คดเปนมลคาถง 1.75 ลานปอนด บรหารงานโดยเจาหนาท 6 คน และมตาแหนงงานอาสาสมคร 45 ตาแหนง เปดบรการอบรม ใหความรกบผสนใจ โดยมหลกสตรการอบรมกวา 50 หลกสตร กจการซกส แมร เพลซ เกสทเฮาส (Six Marys Place Guest House) ในเมองเอดนเบรก (Edinburgh) ประเทศองกฤษจดตงขนเปนวสาหกจเพอสงคมทเนนการดแลรกษาสภาพแวดลอม โดยการดาเนนการตาง ๆ ดวยความเปนมตรกบสงแวดลอม อาท การใชเฉพาะสารซกลางและสารทาความสะอาดทไมเปนอนตรายตอระบบนเวศวทยา การซอวสดและวตถดบตาง ๆ จากแหลงผผลตทเปนชมชนมคณภาพเชอถอไดดวยราคายตธรรมไมเอารดเอาเปรยบคคา อกทง สนบสนนและสงเสรมใหพนกงานทกคนมจตสานกในการลดขยะของเสยเหลอทงใหนอยทสด

4 Janelle A. Kerlin, supra note 1. p.251 – 252.

49

การประหยดพลงงานและลงทนในการใชอปกรณตาง ๆ ทชวยประหยดพลงงาน การประหยดนาโดยระบบการนานาทงกลบมาใชตอใหเปนประโยชน รวมไปถงการนาเสนอการทองเทยวเชงอนรกษจนไดรบรางวลการทองเทยวสเขยวระดบเหรยญเงน (Green Tourism Silver Award)5 3.1.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม

บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน (Community Interest Company (CIC)) เปนรปแบบบรษทจากดแบบหนงในประเทศองกฤษ โดยมการประกาศใชในป ค.ศ. 2006 ซงกาหนดคานยามและหลกเกณฑของบรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชนไวในกฎหมายบรษท ค.ศ. 2004 (the Companies (Audit, Investigations and Community Enterprise) Act 2004) เพอรองรบการจดทะเบยนพาณชยของวสาหกจเพอสงคม โดยเนนไปทการจดตงทงาย สะดวก คลองตวตอการทาธรกจ แตมการกาหนดคณสมบตบางประการเพมเตมเพอใหแนใจวาผลประโยชนทเกดขน จะกลบไปสชมชนและสงคมตามทตงใจไว ซงคณสมบตทมการเพมเตม ไดแก การสมครและยนรายงานประจาปใหแกภาครฐเพออธบายวาไดดาเนนการตามเปาหมายทางสงคมอยางไร สนทรพยของกจการจะตองใชเพอประโยชนของสงคม ไมอนญาตใหโอนกรรมสทธไปยงกรรมการและผถอหน หากเลกกจการ ทรพยสนทงหมดจะตองโอนใหองคกรอนทมลกษณะเปนวสาหกจเพอสงคมและใชสนทรพยเพอประโยชนของสงคมเทานน และไมมการจากดเงนปนผลตอหนและเงนปนผลรวม แตจะตองปนผลไมเกนรอยละ 35 ของผลกาไร เพอใหเงนหมนกลบมาลงทนซาและคนประโยชน สสงคมตอไป6 สาหรบองคกรทจะไดรบสทธประโยชนทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม7 จะมสามประเภท ไดแก 1.) บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน (Community Interest Company (CIC))

5 เอกชย นตยาเกษตรวฒน, อางแลว เชงอรรถท 2, น.13 - 15.

6 คณะกรรมการศกษาและจดทารายงานเรองวสาหกจเพอสงคม, “รายงาน

การศกษาวจยประกอบการจดทารางกฎหมายวาดวยวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise),” ในการประชมนาเสนอรายงานการศกษาวจยประกอบการจดทารางกฎหมายวาดวยวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise), จดโดยสภาปฏรปแหงชาต, 2558 : น.37 - 38.

7 HM Revenue & Customs, “Social Investment Tax Relief (SITR): guide

for social enterprises,” Accessed August 17, 2015, https://www.gov.uk/ government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/378085/se-guide.pdf.

50

2.) สมาคมเพอสรางประโยชนชมชน (Community Benefit Society) และ 3.) องคกรการกศล(Charity) 3.1.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 3.1.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไปจะตองพจารณาถงเงนได (Income) และทน (Capital) อยเสมอ เพอจาแนกความแตกตางของรายไดทางภาษทมาจากฐานเงนได ทแตกตางกน ซงในประเทศองกฤษจะจดเกบภาษเงนได (Income Tax) จากรายไดทเกดจากการประกอบกจการ (Income) สวนภาษเงนไดทเกดจากสวนเกนทน (Capital Gain Tax) จะเกบจากผลประโยชนสวนเพมจากสวนทน (Capital Gain) โดยเกบจากบคคลธรรมดามากกวานตบคคล สาหรบภาษบรษท (Corporate Tax) จะเกบภาษจากผลกาไร (Profit) ของบรษททอาจเปนไดทงรายไดทเกดจากการประกอบกจการ (Income) และผลประโยชนสวนเพมจากสวนทน (Capital Gains)8 ภาษเงนไดนตบคคลของประเทศองกฤษเปนภาษทจดเกบจากกาไรของบรษทและองคกรตาง ๆ รวมทงสโมสร สมาคม มลนธและกลมบคคลทมไดเปนบรษท (Unincorporated Body) โดยกาไรทจดเกบภาษรวมถงกาไรจากเงนไดจากการขายสนคา การลงทนและผลไดจากทน หากบรษทหรอองคกรตงอยทประเทศองกฤษยอมตองเสยภาษเงนไดนตบคคลจากกาไรทไดรบทงหมด ไมวากาไรจะไดรบจากทใดกตาม แตหากมไดอยในประเทศองกฤษ เชน มสานกงานหรอสาขา ยอมตองเสยภาษเงนไดนตบคคลเฉพาะกาไรสวนทไดรบจากการประกอบกจการในประเทศเทานน ในสวนการจดเกบภาษเงนไดจากเงนปนผลนน นกลงทนในประเทศองกฤษทเปนบคคลธรรมดาซงมรายไดจากเงนปนผลตองเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาในอตรารอยละ 20-40 สวนนตบคคลตองเสยภาษรอยละ 30 โดยไมมภาษหก ณ ทจาย9 ซงรายละเอยดของการจดเกบภาษจากเงนไดของนตบคคล เงนไดจากการรบเงนปนผลและเงนไดจากสวนเกนทนมรายละเอยดดงน

8 Mervyn Lewis, British Tax Law Income Tax: Corporate Tax : Capital

Gains Tax, (Suffolk: Richard Glay,Ltd., 1997), p.3. 9 สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, “ภาษการออมการลงทนและการระดม

ทนในตลาดการเงนของไทย,” สบคนเมอวนท 20 ตลาคม 2558, http://tdri.or.th/archives/ download/reports/published/i23/ chap_9.pdf.

51

ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล ผมหนาทเสยภาษเงนไดนตบคคลหรอภาษบรษท ไดแก บคคลดงตอไปน 1. บรษท 2. การรวมกนใด ๆ ทไมไดจดทะเบยน ซงไดแก องคกรทจดตงขนโดยสญญาระหวางกลมของบคคลเพอดาเนนการอยางอนใด นอกจากการแสวงหากาไร เชน กลมอาสาสมคร หรอสโมสรกฬา 3. บรษทตางประเทศทมสาขาในประเทศองกฤษ ภาษเงนไดนตบคคลจะเกบจากกาไรของบรษทซงรวมถงเงนทบรษทไดรบจากการประกอบกจการ การลงทน และสวนเกนทนทไดรบ10 กรณทนตบคคลตงขนในประเทศองกฤษจะตองเสยภาษจากกาไรทงหมดทไดรบ ไมวาจะเกดจากกจกรรมทไดกระทาขนในประเทศองกฤษหรอนอกประเทศองกฤษกตาม แตในกรณทนตบคคลนนไมไดตงขนในประเทศองกฤษ แตมสาขาในประเทศองกฤษกจะตองเสยภาษเฉพาะกาไรทเกดขนจากกจกรรมททาในประเทศองกฤษเทานน ในการคานวณกาไรสทธใหนากาไรทเกดขนในรอบปภาษซงไดแกวนท 1 เมษายน ถงวนท 31 มนาคมของปถดไป มาหกออกจากผลขาดทนซงผลขาดทนนสามารถสะสมเพอใชในการหกกบกาไรทจะเกดขนในรอบระยะเวลาบญชในอนาคตหรอนาผลขาดทนสะสมไปหกกบกาไรทเกดขน 12 เดอนกอนหนานได ภายใตเงอนไขตามทกฎหมายกาหนด นอกจากน ยงสามารถหกคาใชจายตามทกฎหมายกาหนดได เชน การหกคาลกหรอ คาเสอมราคาของทรพยสนบางประเภท หรอการหกคาใชจายเพอการคนควาและพฒนา เมอไดกาไรสทธแลวจงนามาคานวณกบอตราภาษซงจะแบงเปน 2 อตรา คอ อตราปกตและอตราสาหรบวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (มผลกาไรไมเกน 30,000 ปอนด) เมอคานวณไดเทาไรกเปนภาษทบรษทมหนาทตองนาสงกรมสรรพากร11

โดยปภาษ ค.ศ. 2014 อตราภาษเงนไดนตบคคลอตราตาอยทรอยละ 20 และอตราสงอยทรอยละ 21 ของกาไรสทธ12

10

โชตกา ลอพงศลคณา, “มาตรการทางภาษอากรเกยวกบศกก,” (วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), น.91.

11 เพงอาง, น.91 12

จกรนทร มงจตธรรมมน, “สทธประโยชนทางภาษอากรเกยวกบสถาบนอดมศกษา,” (วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), น.97 - 98.

52

อยางไรกด กฎหมายกาหนดใหนตบคคลบางประเภทไดรบยกเวนภาษจากผลกาไรทเกดขน เชน ธนาคารพาณชย สมาคมสงเคราะหสมาชก องคการสาธารณกศล ซงมาตรา 360 แหงประมวลรษฎากรป ค.ศ. 1970 (the Taxes Act 1970) และมาตรา 35 แหงกฎหมายการเงนป ค.ศ. 1965 (the Finance Act 1965) วางหลกวา เงนไดและผลประโยชนใดทองคการสาธารณกศลไดรบและนาไปใชในวตถประสงคเพอการสาธารณะจะไดรบยกเวนภาษตามกฎหมาย13

ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล

หลกทวไปของภาษบรษทในประเทศองกฤษ คอ ไมจดเกบภาษจากเงนปนผลและผลประโยชนอนใดทแจกจายจากบรษททตงอยในประเทศองกฤษ เวนแตจะถกกาหนดโดยกฎหมายใหตองเสยภาษบรษท14 กลาวคอ เงนปนผลทบรษทไดรบจากบรษทอนทประกอบกจการในประเทศองกฤษ บรษทผรบเงนปนผลไมตองนาเงนจานวนดงกลาวไปคานวณเพอเสยภาษบรษทแตบรษทผลงทนในหนของบรษทอน ไมสามารถนาเงนทลงทนไปนน มาใชเปนคาใชจายในการคานวณภาษ15

ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน

กฎหมายการเงนป ค.ศ. 1965 (the Finance Act 1965) ไดนาเสนอการจดเกบภาษทางตรงรปแบบใหม นนคอ การเกบภาษจากสวนเกนทน (Capital Gains Tax) ซงเปนการเกบภาษจากผลประโยชนทไดรบจากการจาหนายทรพยสนภายหลงจากวนท 6 เมษายน ค.ศ. 1965 และไมผนวกเขารวมกบหลกเกณฑการจดเกบภาษตามกฎหมายภาษป ค.ศ. 1970 (the Taxes Act 1970) แตกระนน บทบญญตของการจดเกบภาษเงนไดทเกดจากสวนเกนทน กอาจตองอางองถงกฎหมายภาษป ค.ศ. 1970 บาง ตามความเหมาะสม

การจดเกบภาษเงนไดทเกดจากสวนเกนทนในประเทศองกฤษ จดเกบจากบคคลธรรมดาและนตบคคล กรณบคคลธรรมดาจะคานวณจากประโยชนสวนเพมทไดรบในขณะทอาศยอยในประเทศองกฤษในรอบปภาษ รวมถงผทไมไดมถนทอยในประเทศองกฤษ แตมสาขาหรอตวแทนในการทาธรกรรมเชงพาณชยทกอใหเกดผลประโยชนสวนเกนทนในประเทศ

13

Mervyn Lewis, supra note 8, p.349. 14 ibid., p.349. 15 ibid., p.357

53

องกฤษ หรอมทรพยสนอนกอใหเกดผลประโยชนสวนเกนทนในประเทศองกฤษ กจะถกจดเกบภาษเชนเดยวกน แตถาผใดเปนผอยอาศยแตมไดมภมลาเนาในประเทศองกฤษ หากไดรบประโยชนสวนเกนทนทเกดขนในตางประเทศจะถกจดเกบภาษเฉพาะผลประโยชนทนาเขามาในประเทศองกฤษเทานน สวนกรณนตบคคลจะคานวณภาษตามหลกการจดเกบภาษบรษท โดยคานวณตามรอบระยะเวลาบญชของแตละบรษท ทงน บคคลบางประเภทจะไดรบยกเวนไมตองเสยภาษในสวนเกนทน เชน มลนธ สมาคม สหกรณ สหภาพแรงงาน เปนตน

อตราภาษของสวนเกนทนในประเทศองกฤษจะมเพยงอตราเดยวคอ รอยละ 30 ของผลประโยชนสวนเกนทนทไดรบในปภาษหรอรอบระยะเวลาบญชนน ซงสามารถหกรายจายตามกฎหมายได กรณบคคลธรรมดาจะมสทธเลอกถกจดเกบภาษในอตราทตากวารอยละ 30 ได หากมองคประกอบเขาหลกเกณฑตามทกฎหมายกาหนดและไดรบความเหนชอบจากรฐแลว กรณนตบคคลจะมอตราภาษรอยละ 30 เชนเดยวกน แตการหกรายจายจะตองอยภายใตกฎหมายภาษบรษท (the Corporation Tax) ซงจะหกรายจายไดนอยกวากรณบคคลธรรมดา16

3.1.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร

การใหประโยชนทางภาษเงนไดนตบคคล (ภาษบรษท) ใหแกวสาหกจเพอสงคม จะสงผลโดยตรงทาใหวสาหกจมตนทนดาเนนการทตาลงและทาใหสามารถแขงขนกบตลาดปกตไดมากขน อยางไรกด มาตรการนถกวพากษวจารณมากในประเทศองกฤษ เพราะจะทาใหวสาหกจเพอสงคมออนแอลงในระยะยาวอนเนองมาจากการไมดาเนนการบนตนทนทแทจรงและยงเปนการทาใหกลไกตลาดบดเบอนไมเปนจรง จงมกระแสตอตานจากกลมนกธรกจในประเทศองกฤษ เพราะเปนประเทศทมระบบการคาเสร เพราะฉะนน ประเทศองกฤษจงไมยกเวนหรอลดหยอนภาษแกวสาหกจเพอสงคมโดยตรง เพอเปนการปองกนความไมเปนธรรมระหวางผประกอบการทวไปกบผประกอบการเพอสงคม17

16

ibid., p.45 - 47 17

คณะกรรมการศกษาและจดทารายงานเรองวสาหกจเพอสงคม, อางแลว เชงอรรถท 6, น.37.

54

ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผผสนบสนน

ประเทศองกฤษใหความสาคญตอการทาประโยชนตอสงคมของวสาหกจเพอสงคมอยางยาวนาน ซงในปงบประมาณ ค.ศ. 2013 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบใหกาหนดมาตรการบรรเทาภาระภาษใหแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม และไดเผยแพรเอกสารมาตรการดงกลาวทางเวบไซตของกระทรวงการคลงเมอวนท 6 มถนายน ค.ศ. 2013 ตอมา รฐบาลองกฤษไดออกขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยนธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 the Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014 ซงเปนกฎระเบยบทใหสทธประโยชนแกผทลงทนในวสาหกจเพอสงคม โดยเพมเตมบทบญญตเกยวกบมาตรการทางภาษในกฎหมายสองฉบบ กลาวคอ กรณยกเวนภาษเงนไดของบคคลผลงทนในวสาหกจเพอสงคมในจานวนเงนทจายไปเพอการลงทน (Income Tax Relief) ยกเวนเปนสดสวนรอยละตามทกฎหมายกาหนด ซงจะบญญตไวในหมวด 5B แหงกฎหมายภาษเงนได ค.ศ. 2007 (the Income Tax Act 2007) สวนกรณยกเวนภาษเงนไดจากสวนเกนทนทไดรบ (Capital Gains Tax Relief) จะมการแกไขบทบญญตในสวนท 1 แหงกฎหมายภาษสวนเกนทน ค.ศ. 1992 (the Taxation of Chargeable Gains Act 1992 (TCGA)) ทงน การบงคบใชมาตรการทางภาษดงกลาวจะเรมบงคบใชนบถดจากวนท 6 เมษายน ค.ศ. 2014 เพอบรรเทาภาระภาษในปทมการลงทนอนเปนไปตามนโยบายรฐบาลทจะสนบสนนวสาหกจเพอสงคมใหมแหลงเงนไดจากภายนอกมากยงขน โดยเฉพาะการกระตนใหลงทนในกลมธรกจเพอสงคม18

กรณยกเวนภาษเงนไดของบคคลผลงทนในวสาหกจเพอสงคมในจานวนเงนทจายไปเพอการลงทน (Income Tax Relief) โดยเพมเตมบทบญญตไวในสวน 5B (Part 5B) สทธประโยชนทางภาษสาหรบการลงทนเพอสงคม (Tax Relief for Social Investment) แหงกฎหมายภาษเงนได ค.ศ. 2007 (the Income Tax Act 2007) มสาระสาคญ ดงน

1. การกาหนดประเภทของวสาหกจเพอสงคมทจะมสทธไดรบประโยชนทางภาษ โดยมาตรา 257J กาหนดประเภทของวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ทอยใน

18

HM Revenue & Customs, “Social Investment Tax Relief (SITR) - investors,” Accessed August 17, 2015, https://www.gov.uk/government/uploads/ system/uploads/attachment_data/file/389925/investors-guide.pdf.

55

บงคบของมาตรการน ไดแก19 บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน สมาคมเพอสรางประโยชนชมชน องคกรการกศล และองคกรอนใดทไดรบการประกาศจากกระทรวงการคลง

2. การกาหนดจานวนและเงอนไขในการไดรบสทธประโยชนทางภาษ โดยมาตรา 257JA กาหนดใหบคคลใดทจายเงนลงทนในวสาหกจเพอสงคมในปภาษใด จะไดรบลดหยอนภาษในจานวนเงนทจายไปทงจานวนในปภาษนน แตจะตองไมเกนหนงลานปอนด20 มาตรา 257LG21 กาหนดใหผลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมจะตองถอครองหนไมเกนรอยละ 30

19

Section 257J of the Income Tax Act 2007 Meaning of “SI relief” and “social enterprise” (2) In this Part “social

enterprise” means (a) a community interest company, (b) a community benefit society that is not a charity, (c) a charity, or (d) any other body prescribed, or of a description prescribed, by an order made by the Treasury.

20 Section 257JA of the Income Tax Act 2007

The amount of the reduction to which an individual is entitled under this Part for any particular tax year is the amount equal to tax, at the SI rate for that year, on (a) the amount or, as the case may be, the sum of the amounts invested in that year in respect of which the individual is eligible for and claims SI relief, or (b) if less, £1 million

21 Section 257LG of the Income Tax Act 2007

The requirement not to be interested in capital etc of social enterprise (1) This section applies (a) to the investor, and (b) to any individual who is an associate of the investor. (2) In this section related company means (a) the social enterprise, or (b) a company which at any time in the longer applicable period is a 51% subsidiary of the social enterprise (and such a company is therefore a related company for the purposes of this section even at times when it is not a 51% subsidiary of the social enterprise). (4) There must not be any time in the longer applicable period when an individual to whom this section applies directly or indirectly possesses or is entitled to acquire (a) more than 30% of the ordinary share capital of a related company,

56

ของจานวนหนทงหมดในวสาหกจเพอสงคมนน รวมถงวสาหกจอนใดทวสาหกจเพอสงคมนนถอหนอยเกนรอยละ 51 ดวย (Related Company) และผถอหนจะตองชาระคาหนดวยเงนสดและชาระเตมมลคาหนแลวเทานน จงจะมสทธไดรบลดหยอนภาษในจานวนเงนทจายไปตามมาตรา 257LA22 อกทง ผถอหนจะตองถอครองหนไมตากวา 3 ป จงจะไดรบสทธลดหยอนภาษ23 แตการไดรบสทธลดหยอนภาษนน ไมจาตองรอใหครบกาหนดเวลา 3 ป กลาวคอ ผถอหนสามารถหกลดหยอนเงนไดทจายไปตงแตปภาษแรก แตหากถอครองไมครบกาหนดเวลาดงกลาว กจะถกถอนสทธและตองสงเงนคน

สวนกรณยกเวนภาษเงนไดจากสวนเกนทนทไดรบ (Capital Gains Tax Relief) จะมการแกไขบทบญญตในสวนท 1 แหงกฎหมายภาษสวนเกนทน ค.ศ. 1992 (the

22

Section 257LA of the Income Tax Act 2007 Condition that the amount invested must have been paid over (1) So far as the investment is in shares (a) the shares must be subscribed for wholly in cash, and (b) must be fully paid up at the time they are issued. 23

Section 257SC of the Income Tax Act 2007 Cases where assessment not to be made (1) No assessment for withdrawing or reducing SI relief in respect of

the investment may be made because of an event occurring after the investors death.

(2) Subsection (3) applies if the investor has, by a disposal or disposals to which section 257R(3) applies, disposed of all investments which

(a) have been made by the investor in the social enterprise, and (b) are investments (i) to which SI relief is attributable, or (ii) have

not been held by the investor until the end of the third anniversary of the date on which they were made.

(3) No assessment for withdrawing or reducing SI relief in respect of those investments may be made because of any subsequent event unless the event occurs at a time when the requirements of sections 257LF, 257LG and 257LH are not met in relation to the investor by reference to any of those investments.

57

Taxation of Chargeable Gains Act 1992 (TCGA)) โดยเพมเตมบทบญญตไวในมาตรา 255A ถงมาตรา 255E มสาระสาคญ ดงน

การกาหนดผทจะมสทธไดรบประโยชนทางภาษเงนไดจากสวนเกนทนจะตองมลกษณะตามมาตรา 255B แหงกฎหมายภาษสวนเกนทน ค.ศ. 1992 กลาวคอ ผลงทนในวสาหกจเพอสงคมทโอนหนใหแกผอนจะไดรบยกเวนภาษในสวนเกนทนทไดรบ แตจะตองถอครองหนมาแลวอยางนอย 3 ป24 ทงน กฎหมายจะกาหนดเพดานของการไดรบยกเวนภาษไวตามมาตรา 255C25 แหงกฎหมายภาษสวนเกนทน ค.ศ. 1992 กลาวคอ การไดรบสทธประโยชนทางภาษในสวนเกนทนจะอางองหลกเกณฑตามมาตรา 257JA แหงกฎหมายภาษเงนได ค.ศ. 2007 ในการกาหนดจานวนเงนลงทนทจะไดรบสทธยกเวนภาษไดไมเกน 1 ลานปอนดและจะตองจายเงนลงทนในปภาษทจะใชสทธดวย

24

Section 255B of the Taxation of Chargeable Gains Act 1992 (TCGA) Gains and losses on investments in social enterprises (1) For the purpose of determining the gain or loss on any disposal

of an asset by an individual where (a) an amount of SI relief is attributable to the asset, and (b) apart from this subsection there would be a loss, the asset as

reduced by the amount of the SI relief. (2) If (a) an individual disposes of an asset, (b) an amount of SI relief is attributable to the asset, (c) the disposal takes place after the end of the 3 years beginning

with the day when the individual acquired the asset, and (d) apart from this subsection, there would be a gain on the

disposal, the gain is not a chargeable gain, subject to section 255C. 25

Section 255C of the Taxation of Chargeable Gains Act 1992 (TCGA) Application of section 255B(2) where maximum SI relief not obtained (1) Subsection (2) applies if (a) an individual’s liability to income tax has been reduced for any tax

year under section 257JA of ITA 2007 (SI relief) in respect of the acquisition of an asset,

58

นอกจากสทธประโยชนทางภาษขางตนแลว กฎหมายยงกาหนดมาตรการควบคมวสาหกจเพอสงคมทจะยงคงไดรบสทธประโยชนทางภาษอยางตอเนอง หากฝาฝนจะถกระงบสทธประโยชนทางภาษทนท26 โดยมาตรา 257MC กาหนดใหวสาหกจเพ อสงคมมสนทรพยกอนทจะมการลงทนทงสนไมเกน 15 ลานปอนด และมสนทรพยหลงจากมการลงทนทงสนไมเกน 16 ลานปอนด27 มาตรา 257MH วสาหกจเพอสงคมจะตองจางพนกงานเตมเวลาไมเกน 500 คน (ไมรวมการจางแรงงานทกาพราหรอนกเรยนททางานในวนหยด)28 และจะตองไมอยภายใตการควบคมหรอกากบดแลขององคกรธรกจอนใด หรอบคคลอนใดทมความสมพนธกบองคกรธรกจอนอยางมนยสาคญตามมาตรา 257MJ29

26

HM Revenue & Customs, supra note 72. p.4. 27

Section 257MC of the Income Tax Act 2007 The gross assets requirement (1) If the social enterprise is a single company, the value of its assets (a) must not exceed £15 million immediately before the investment

is made, and (b) must not exceed £16 million immediately after the investment is made. 28

Section 257MH of the Income Tax Act 2007 The number of employees requirement (1) If the social enterprise is a single company, the full-time

equivalent employee number for it must be less than 500 when the investment is made. (4) In this section employee (a) includes a director, but (b) does not

include (i) an employee on maternity or paternity leave, or (ii) a student on vocational training.

29 Section 257MI of the Income Tax Act 2007 The no partnership requirement (1) The requirements in this section

apply during the shorter applicable period. (2) The social enterprise must not be a member of any partnership. (3) Each 90% social subsidiary of the social enterprise must not be a member of a partnership.

59

3.2 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศสหรฐอเมรกา

ประเทศสหรฐอเมรกาใชกจกรรมทางธรกจทไมแสวงหากาไรเพอสงเสรมภารกจ ทเกยวเนองกนของมลนธตาง ๆ ในประเทศ ทงในเชงศาสนาและสงคม ดวยการสนบสนนสนคาทามอของคนในชมชน ซงความเปนวสาหกจเพอสงคมมพฒนาการมาตงแตป ค.ศ. 1970 โดยเรมจากกจกรรมทางธรกจทไมแสวงหากาไรและมเปาหมายชวยเหลอกลมคนทดอยโอกาสดวยการสรางอาชพ แนวคดทวไปของวสาหกจเพอสงคมในประเทศสหรฐอเมรกาจะใหความสาคญในเรองการหารายไดมากกวานยามอน ๆ ซงยงคงใชพจารณากาหนดนยาม ทงในภาควชาการและภาคปฏบต โดยแวดวงวชาการของสหรฐอเมรกา วสาหกจเพอสงคมนน จะไดรบการกลาวถงสถานะขององคกรทแสวงหากาไรอนมพนธกจเพอพฒนาสงคม และเปนธรกจทมเปาหมายคขนานระหวางการหากาไรกบกจการเพอสงคม สาหรบเปาหมายทางสงคมอาจมเพยงภารกจสนบสนนดานธรกจดวยการหารายไดเพยงอยางเดยวและนารายไดไปสนบสนนกจกรรมทางสงคมตาง ๆ ในองคกรทไมแสวงหากาไร เชน บานพกผพการ พนธกจของวสาหกจเพอสงคมในรปแบบขององคกรไมแสวงหากาไรอาจมลกษณะทแตกตางกนในเชงรปแบบ รวมถงการดาเนนกจการเชงพาณชย การแสวงหากาไรและไมแสวงหากาไร ความเปนหนสวนในกจการและการทาการตลาด ซงลกษณะดงกลาวนจะเปนทเขาใจกนในกลมมหาวทยาลยชนนาของสหรฐอเมรกา เชน วทยาลยธรกจแหงมหาวทยาลยฮารเวรด (Harvard Business School) ศนยศกษาวสาหกจเพอสงคมแหงมหาวทยาลยดกค (Duke University)30 3.2.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 3.2.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม

บางสถาบนการศกษาและองคกรทปรกษาดานธรกจ มกจะใหคานยามของวสาหกจเพอสงคมในเชงการหารายไดขององคกรไมแสวงหากาไรทจดทะเบยนตามมาตรา 501(c)(3)แหงประมวลรษฎากรของสหรฐอเมรกา (the Internal Revenue Code) ซงจะไดรบสทธประโยชนทางภาษ ซงองคกรไมแสวงหากาไรอาจเปนผประกอบการเองหรออาจไปรวมดาเนนกจการกบองคกรแสวงหากาไรอน ยกตวอยางเชน “the Social Enterprise Magazine Online” เปนวสาหกจเพอสงคมทมภารกจสรางรายไดใหแกคนในชมชนดวยการจางคนในชมชนจาหนายนตยสาร

30

Janelle A. Kerlin, supra note 1. p.260 – 262.

60

มาตรา 501(c)(3) แหงประมวลรษฎากรของสหรฐอเมรกาเปนหลกกฎหมายทกาหนดการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลสาหรบองคกรบางประเภททไดผานหลกเกณฑตามทกฎหมายกาหนดวามสถานะเปนองคกรทมไดแสวงหากาไรซงใหบรการในดานตาง ๆ เชน ดานการศกษา ดานศาสนา ดานวทยาศาสตร ดานการกศล เปนตน ซงจะตองมการจดการองคกรใหอยในขอบวตถประสงคของกจการ ไมกระทากจกรรมอยางอนนอกเหนอจากทไดรบอนญาตและตองมการมอบทรพยสนใหแกองคกรเพอนาไปใชตามวตถประสงคอยางถาวร รวมถงตองรบรองวารายไดทไดรบมาจะตองไมมการใหผลประโยชนตอผถอหนหรอบคคลใด ๆ รวมทงผกอตงและบคคลอน ๆ ทเกยวของดวย31 ทงน การยกเวนภาษเงนไดนตบคคลตองอยภายใตมาตรา 501(b)32 กลาวคอ การยกเวนภาษเงนไดนตบคคลตองอยภายใตหลกภาษเงนไดของธรกจทไมเกยวของ (Unrelated Business

31

Section. 501. of the Internal Revenue Code Exemption from Tax on Corporations, Certain Trusts, etc. (c) List of Exempt Oorganizations.—The following organizations are

referred to in subsection (a): (3) Corporations, and any community chest, fund, or founda- tion,

organized and operated exclusively for religious, charitable, scientific, testing for public safety, literary, or educational pur- poses, or for the prevention of cruelty to children or animals, no part of the net earnings of which inures to the benefit of any private shareholder or individual, no substantial part of the activi- ties of which is carrying on propaganda, or otherwise attempting, to influence legislation, and which does not participate in, or intervene in (including the publishing or distributing of statements), any political campaign on behalf of any candidate for public office.

32 Section. 501. of the Internal Revenue Code

Exemption from Tax on Corporations, Certain Trusts, etc. (b) Tax on Unrelated Bussiness Income.—An organization exempt

from taxation under subsection (a) shall be subject to tax to the extent provided in part II of this subchapter (relating to tax on unrelated income), but, notwithstanding part II, shall be considered an organization exempt from income taxes for the purpose of any law which refers to organizations exempt from income taxes.

61

Income Tax) มสาระสาคญคอ33 เมอองคกรใดทไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล แตมเงนไดบางจานวนทมไดเกยวของกบวตถประสงคทจะไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลจะตองนาเงนไดจานวนดงกลาวกลบมารวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดอกครงหนง ซงมาตรา 513 กาหนดหลกเกณฑของเงนไดของธรกจทไมเกยวของไว 3 ประการ34 ไดแก มการดาเนนการเปนประจา มไดมความเกยวของในสาระสาคญและมการคาขายหรอทาธรกจ นอกจากน วสาหกจเพอสงคมยงรวมถงมลนธทมโครงการสนบสนนกจการเพอสงคม เชน การจดตงกองทนของมลนธรอคกเฟลเลอร (The Rockefeller Foundation) ทงน บางแวดวงการศกษาอาจนยามวสาหกจเพอสงคมบนพนฐานธรกจททากจกรรมการกศล และกาหนดชอของ

33 จกรนทร มงจตธรรมมน, อางแลว เชงอรรถท 12, น.73 - 76. 34

Section. 513. of the Internal Revenue Code Unrelated Trade or Business. (a) General Rule.—The term "unrelated trade or business" means, in

the case of any organization subject to the tax imposed by section 511, any trade or business the conduct of which is not sub- stantially related (aside from the need of such organization for income or funds or the use it makes of the profits derived) to the exercise or performance by such organization of its charitable, educational, or other purpose or function constituting the basis for its exemption under section 501 (or, in the case of an organization described in section 511 (a) (2) (B), to the exercise or performance of any purpose or function described in section 501 (c) (3)), except that such term does not include any trade or business—

(1) in which substantially all the work in carrying on such trade or business is performed for the organization without compensation; or

(2) which is carried on, in the case of an organization described in section 501 (c) (3) or in the case of a college or university described in section 511 (a) (2) (B), by the organization primarily for the convenience of its members, students, patients, officers, or employees; or

(3) which is the selling of merchandise, substantially all of which has been received by the organization as gifts or contributions.

62

วสาหกจเพอสงคมวา “องคกรเพอสงคมทไมแสวงหากาไร (Nonprofit Social Enterprise)” “วสาหกจทไมแสวงหากาไร (Nonprofit Enterprise)” “กจการไมแสวงหากาไร (Nonprofit Ventures)” และ “องคกรไมแสวงหากาไรทมการประกอบธรกจ (Enterprising Nonprofit)” ขอมลจากศนยสถตองคกรการกศลแหงสหรฐอเมรกาเปดเผยวาวสาหกจเพอสงคมเตบโตมากขนในประเทศ โดยตดตามธรกจขององคกรไมแสวงหากาไรตลอด 20 ป (ค.ศ. 1982-2002) เฉพาะองคกรทมรายไดกวา 25,000 เหรยญสหรฐตอป จากการขายสนคา การจดกจกรรมพเศษและคาสมาชกขององคกร ปรากฏอตราเจรญเตบโตขององคกรดงกลาวในชวงเวลา 20 ป เพมรอยละ 219 แบงเปนองคกรเอกชนรอยละ 97 และองคกรทรฐสนบสนนรอยละ 12235 3.2.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม

ในประเทศสหรฐอเมรกามองคกรธรกจเกดขนหลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปนหางหนสวนสามญ (General Partnership) หางหนสวนสามญ (Limited Partnership) บรษทจากด (Corporation) หรอองคกรธรกจขนาดเลก เชน บรษทขนาดเลก (S Corporation) เปนตน ซงองคกรธรกจแตละรปแบบมขอดขอเสยทแตกตางกน ขนอยกบความตองการของผประกอบธรกจวามความประสงคจะประกอบธรกจในรปแบบใดทเหมาะสมกบความตองการมากทสด บางครงผประกอบการธรกจตองการจากดความรบผดของตนเองในการประกอบธรกจ แตกตองประสบกบปญหาภาระภาษซาซอนเหมอนกบบรษทจากด กลาวคอ นอกจากจะตองเสยภาษเงนไดนตบคคลจากผลกาไรในการประกอบกจการแลว ผถอหนยงตองเสยภาษจากเงนปนผลทไดรบจากบรษทจากดอกครงหนงดวย ในป ค.ศ. 1950 มการพฒนาองคกรธรกจเพอตอบสนองความตองการของ ผประกอบธรกจในเรองของการจากดความรบผดของผเปนเจาของและการเสยภาษขององคกรธรกจ ซงกคอ บรษทขนาดเลก (S Corporation) ทผถอหนสามารถจากดความรบผดของตนได และสามารถเสยภาษในรปแบบหางหนสวนสามญทผเปนหนสวนเสยภาษจากสวนแบงทไดรบจาก หางหนสวนเพยงครงเดยว ไมตองเสยภาษในรปของภาษนตบคคลซาซอน อยางไรกด บรษทขนาดเลกมขอจากด

35

Janelle A. Kerlin, supra note 1, p.263.

63

เกยวกบจานวนผถอหนทกฎหมายกาหนดหามมผถอหนเกน 75 คน จงไมเหมาะในการดาเนนธรกจทผประกอบการตองการเงนทนจานวนมาก36 กรมสรรพากรของสหรฐอเมรกาออกกฎทเรยกวา “คณสมบตความเปนบรษทจากด (Corporate Resemblance)” ขนมาเพอความชดเจนในการกาหนดลกษณะเฉพาะความเปนบรษทจากดไว ซงมเนอหาเกยวกบองคกรประเภทใดมคณสมบตทตองเสยภาษแบบบรษทจากด หรอองคกรประเภทใดมคณสมบตทไมตองเสยภาษแบบบรษทจากด โดยกฎดงกลาวมเนอหาสรปวาองคกรทไมไดจดทะเบยนนตบคคล (Unincorporated Organization) ไมถอเปนบรษทจากด แมวาจะมการออก “คณสมบตความเปนบรษทจากด” เพอความชดเจนในการเสยภาษขององคกรธรกจกตาม แตในความเปนจรงยงมความสบสนในการจดองคกรธรกจตามคณสมบตเพอใหตรงกบความตองการในการเสยภาษของผประกอบธรกจ จนในทสดมกลมบรษทนามนเสนอตอรฐ Wyoming ใหผานกฎหมายวาดวยบรษทจากด Limited Liability Company (LLC) ฉบบแรกขนมา เพอเปนองคกรธรกจประเภทใหมชวยแกปญหาภาระการเสยภาษซาซอนใหมความชดเจนมากข น โดยกฎหมายฉบบดงกลาวเรยกวา “กฎหมายบรษทจากดแหงรฐโวมมง (the Wyoming LLC Act)” กาหนดให LLC เปนองคกรธรกจทสามารถประกอบธรกจไดภายใตวตถประสงคทกฎหมายกาหนด เวนแตธรกจธนาคาร และธรกจประกนภย กฎหมายบรษทจากดแหงรฐโวมมง (The Wyoming LLC Act) กาหนดลกษณะสาคญ 4 ประการของบรษทจากด (LLC) ไดแก 1. จะตองมคาวา “Limited” ประกอบไวในชอกจการเสมอ 2. มสภาพเปนนตบคคลแยกจากผเปนสมาชก 3. การชกนาผอนเขามาเปนสมาชกใหมตองไดรบความเหนชอบจากคะแนนเสยงขางมาก 4. เมอผเปนสมาชกตาย บรษทจากด (LLC) ตองเลกกนไป เวนแตจะมขอสญญากาหนดไวเปนพเศษ จากความนยมแพรหลายของผประกอบธรกจในรปแบบบรษทจากด (LLC) ในสหรฐอเมรกา ทาใหในแตละรฐบญญตกฎหมายเกยวกบบรษทจากด (LLC) ขนในรฐนน ๆ ทาใหเกดความไมเปนเอกภาพในการใชกฎหมาย ดงนน ในป ค.ศ. 1995 คณะกรรมาธการเพอความเปนเอกภาพทางกฎหมายแหงชาต (The National Conference of Commission of Uniform State Law)

36

ปวณา มณดลย, “สถานภาพทางกฎหมายและลกษณะสาคญของ Limited Liability Company,” (สารนพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550), น.6 - 7.

64

ไดพฒนากฎหมายตนแบบการจดตงบรษทจากด (Uniform Law of Limited Liability Company Act (The Model Act)) ขนมาเพอเปนแนวทางในการรางกฎหมายเกยวกบบรษทจากด (LLC) ในแตละรฐ ซงกาหนดลกษณะสาคญของบรษทจากด (LLC) ไว 5 ประการ ดงน37 1. บรษทจากด (LLC) มสถานะแยกตางหากจากสมาชก มทรพยสน หนสน มการทาสญญา การฟองคด และดาเนนคดในนามของ LLC เอง 2. บรษทจากด (LLC) จะมวตถประสงคในการประกอบการเพอหากาไรหรอไมกได 3. บรษทจากด (LLC) มจานวนสมาชกอยางนอยหนงคน โดยไมมกาหนดอตราขนสงไว ดงนน บรษทจากด (LLC) จะมสมาชกไดไมจากดจานวน 4. บรษทจากด (LLC) ทประสบปญหาขาดทน กฎหมายหามมใหจายสวนแบงอนไดจากการประกอบกจการใหแกผเปนสมาชก 5. ผเปนสมาชกในบรษทจากด (LLC) ไมสามารถโอนสวนไดเสยของบรษท ใหบคคลอน เวนแตสทธนนจะเปนเพยงสทธในการไดรบสวนแบงผลกาไรจากการประกอบกจการ ในป ค.ศ. 2008 กรมสรรพากรแหงสหรฐอเมรกา คาดวาองคกรไมแสวงหากาไร (Nonprofit Corporation) ทวประเทศมประมาณ 1.8 ลานองคกร ซงบางแหงอาจไดรบการยกเวนภาษเงนได หากมวตถประสงคอยางใดอยางหนง เชน เพอการศาสนา เพอการกศล เพองานวทยาศาสตร เพองานวรรณกรรม เพองานทดสอบความปลอดภยสาธารณะ เพอการศกษา เพอการแขงขนของนกกฬาสมครเลน และเพอการปองกนการทารณกรรมเดกและสตว ถงแมวาองคกรไมแสวงหากาไรเหลานจะสามารถหารายไดจากกจกรรมตาง ๆ แตกถกจากดในเรองการหาและจาหนายผลกาไร ยกตวอยางเชน องคกรไมแสวงหากาไรไมอาจจายเงนปนผลแกผถอหนหรอสมาชกได องคกรไมแสวงหากาไรอาจเกยวพนกบการประกอบธรกจเพอการหารายได แตกประสบปญหาการขาดทน เพราะขาดการลงทนกลบขององคกร จงตองอาศยการบรจาคและการสนบสนนจากผใจบญ ซงตองขนอยกบความเตมใจของผบรจาคทไมแนนอน ดงนน องคกรไมแสวงหากาไรจานวนมากสรางหนวยธรกจยอย (For-Profit Subsidiaries) เพอใหสอดคลองกบอตสาหกรรมทหลากหลายและไมตกเปนองคกรทลมละลายหรอตองเลกกจการไป แตในทายทสด องคกรไมแสวงหากาไรจะลดจานวนลงดวยขอบงคบทเครงครดเกนไป ทามกลางภารกจในการสรางคณคาแกสงคมทตองมทนสารองสาหรบบรหารกจการ

37

เพงอาง, น.9 – 10.

65

สาหรบองคกรทแสวงหากาไร (For-Profit Companies) จะตองประกอบกจการมรายไดอยางนอยรอยละ 5 ของทนทดาเนนการ เพอดงดดใหมการลงทนในกจการเพมมากขน ซงในแตละองคกรธรกจจะตองใหความสาคญตอผถอหน เพราะเปนเจาของกจการตามกฎหมาย สามารถกากบดแลการบรหารจดการธรกจและหวงผลตอบแทนกลบมาเสมอ ดงนน จงเปนการยากทองคกรแสวงหากาไรจะบรจาคเงนจานวนมากเพอกจการสงคมหรอการดงดดใหกองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคม (Program Related Investments (PRIs)) เขามาสนบสนนเงนทน38 กองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคม (PRIs) คอ การลงทนเพอกจการสงคมในรปแบบหนงของมลนธฟอรด ประเทศสหรฐอเมรกา โดยการใหสนเชอตนทนตา การคาประกนสนเชอ การลงทนในตราสารทนในลกษณะเชงกลยทธเพอสรางความเขมแขงใหแกผรบความชวยเหลอและเพอจดหาเงนลงทนใหแกกจการเพอสงคมทเพงเรมใหมและอาจมความเสยง39 ซงมกฎหมายทเกยวของกบการมกองทนเพอสงคมบญญตไวในมาตรา 4994(c) 40 แหงประมวลรษฎากร (the Internal Revenue Code) ซงกองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคม (PRIs) เปนการผสมผสานระหวางการลงทนและการชวยเหลอเพอการสาธารณกศลเปนเปาหมายหลก ทงน มาตรา 4942 แหงประมวลรษฎากร กาหนดใหมลนธเอกชนตองจายเงนอยางนอยรอยละ 5 ของรายไดตอป

38

Cody Vitello, “Introducing the Low-Profit Limited Liability Company (L3C) : The New Kid on the Block,” 23 Loyola Consumer Law Review 565, 565 - 566 (2011).

39 มลนธสถาบนไทยพฒน, “การลงทนสนทานทางสายใหมสรางซเอสอารอยางยงยน,”

สบคนเมอวนท 10 ตลาคม 2558, http://www.thaicsr.com/2015/06/blog-post_29.html 40 Section 4944. Taxes on investments which jeopardize charitable purpose (c) Exception for program-related investments for purposes of this

section, investments, the primary purpose of which is to accomplish one or more of the purposes described in section 170(c)(2)(B), and no significant purpose of which is the production of income or the appreciation of property, shall not be considered as investments which jeopardize the carrying out of exempt purposes.

66

เขากองทนเพอสงคม (Qualifying Distributions) เพอยงคงสถานะขององคกร41 และเพอสนบสนนกจกรรมทางสงคมอน ๆ42 ซงกองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคม (PRIs) กเปนกองทนทอยในคาจากดความของกองทนเพอสงคมดวย จงสามารถรบการสมทบทนจากมลนธตาง ๆ ได แตกองทนฯ (PRIs) จะใหสทธประโยชนทางภาษสรรพสามตแกมลนธทสมทบทนดวย43 และเนองดวยกองทนฯ (PRIs) กบบรษทจากดการแสวงหากาไร (L3C) มสถานะทคลายกนในเรองการระดมทนเพอ

41

Section 4942. of the Internal Revenue Code Taxes on failure to distribute income (d) Distributable amount for purposes of this section, the term

''distributable amount'' means, with respect to any foundation for any taxable year, an amount equal to (1) the sum of the minimum investment return plus the amounts described in subsection (f)(2)(C).

(e) Minimum investment return (1) In general for purposes of subsection (d), the minimum investment return for any private foundation for any taxable year is 5 percent of the excess of (A) the aggregate fair market value of all assets of the foundation other than those which are used (or held for use) directly in carrying out the foundation's exempt purpose,

42 Section 4942. of the Internal Revenue Code Taxes on failure to distribute income (g) Qualifying distributions defined (1) In general for purposes of this section, the term ''qualifying

distribution'' means (A) any amount (including that portion of reasonable and necessary

administrative expenses) paid to accomplish one or more purposes described in section 170(c)(2)(B),

(B) any amount paid to acquire an asset used (or held for use) directly in carrying out one or more purposes described in section 170(c)(2)(B)…

43 Cody Vitello, supra note 38, p.568.

67

ภารกจเพอสงคม ดงนน มลนธตาง ๆ จงจดตง บรษทฯ (L3C) เพอใหเปนไปตามกฎเกณฑของการสมทบเงนเขากองทนดงทกฎหมายกาหนดไว บรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) คอองคกรธรกจทมรปแบบเฉพาะทตอยอดมาจากบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) ซงจะจากดความรบผดของผถอหนและมความยดหยนมากกวา อกทงเปนองคกรทสามารถมภารกจเกยวเนองกบกองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคม (PRIs) เพอลงทนในกจการเพอสงคมตาง ๆ โดย L3C จะมองคประกอบพนฐานเชนเดยวกบ LLC นนคอ มคณะกรรมการเปนผบรหารจดการและมสมาชกหรอผถอหน แต L3C จะแตกตางตรงทผถอหนหรอสมาชกสามารถตกลงเรองการดาเนนงานขององคกรโดยเฉพาะอยางยงการแบงผลกาไรและผลขาดทนทไมอาจเปนไปตามสดสวนของการลงทนกได ซง L3C เปนรปแบบองคกรธรกจทบญญตเปนกฎหมายขนครงแรกทรฐเวอรมอนต (Vermont) โดยมลกษณะขององคกร ดงน44 1. เปนบรษททมวตถประสงคเพอสงเสรมกจการสาธารณกศลหรอการศกษาตามนยสาคญของมาตรา 170(c)(2)(B)45 แหงประมวลรษฎากร (the Internal Revenue Code) 2. ไมมงเนนการแสวงหากาไรหรอการสรางมลคาทรพยสนใหเพมขน แตในความเปนจรง หากมความจาเปนในการดาเนนธรกจ กอาจตองแสวงหากาไรและสรางมลคาทรพยสนใหเพมขนโดยไมอาจหลกเลยงได

44

ibid., p.569.

45 Section 170. of the Internal Revenue Code Charitable, etc., Contributions and Gifts. (c) Charitable Contribution Defined. For purposes of this section,

the term "charitable contribution" means a contribution or gift to or for the use of (2) A corporation, trust, or community chest, fund, or foundation (B) organized and operated exclusively for religious, charitable,

scientific, literary, or educational purposes or for the prevention of cruelty to children or animals;

(D) no substantial part of the activities of which is carrying on propaganda, or otherwise attempting, to influence legislation

68

3. ไมมวตถประสงคเพอสนบสนนการเมองหรอการปกครองของรฐ ตามนยสาคญของ Section 170(c)(2)(D) แหงประมวลรษฎากร (the Internal Revenue Code) 4. เปนองคกรทสรางขนเพอใหสอดรบกบการลงทนในกองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคม Program Related Investments (PRIs) 3.2.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 3.2.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล ภาษเงนไดนตบคคลของประเทศสหรฐอเมรกาเปนภาษทจดเกบจากบรษทแยกตางจากผถอหน โดยเรยกเกบจากเงนไดสทธของบรษทในจานวนทเกดจากการหกคาใชจายทเกยวของกบกจการ คาเสอมราคาและคาลดหยอนตาง ๆ ภาษเงนไดนตบคคลมการจดเกบทงในระดบสหพนธรฐและระดบรฐ โดยอตราภาษของแตละรฐมความแตกตางกนออกไป โดยภาษในระดบสหพนธรฐจะมการจดเกบในอตรารอยละ 35 และในระดบมลรฐจะมการจดเกบในอตรารอยละ 0-12 ตามทแตละรฐกาหนด ซงอตราภาษเงนได นตบคคลโดยเฉลยจะจดเกบในอตรารอยละ 40 ของเงนไดสทธ ทงน บรษทบางประเภททมหนาท เสยภาษเงนไดนตบคคล แตถาประกอบกจการบางประเภท อาจไดรบการยกเวนภาษสาหรบเงนไดตามประเภทกจการทภาครฐใหความสาคญเปนพเศษ เชน องคกรทไมแสวงหากาไร เพอใหสอดคลองกบนโยบายรฐ ดงนน หากบรษทใดทประกอบกจการหลากหลายประเภทกอาจจะไดรบยกเวนภาษเฉพาะกจการทรฐใหการสงเสรมเทานน สวนรายไดทเกดจากกจการอน ๆ กตองนามารวมคานวณหาเงนไดสทธเพอนาไปเสยภาษ46 อยางไรกตาม อตราภาษเงนไดโดยทวไปของบคคลธรรมดาจะอยระหวางรอยละ 15 – 39.6 สวนอตราภาษเงนไดนตบคคลอยทรอยละ 15 - 39 เวนแตจะมกฎหมายลดอตราภาษเพอมาตรการทางภาษบางประการ

ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล การจดเกบภาษ เ งนไ ดจากเ งนปนผลของนกลงทนในประเทศสหรฐอเมรกาตองเสยภาษระดบสหพนธรฐ (Federal Income Tax) และเสยภาษระดบมลรฐ

46

จกรนทร มงจตธรรมมน, อางแลว เชงอรรถท 12, น.70 - 71.

69

(State Tax) โดยทบคคลธรรมดาเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาในอตรารอยละ 15-39.6 ในขณะทนตบคคลเสยภาษเงนได นตบคคลในอตรารอยละ 15-39 สาหรบนกลงทนตางประเทศทไมมสนธสญญาทางภาษเงนไดจากเงนปนผลจะถกหกภาษ ณ ทจายรอยละ 30 แตสาหรบนกลงทนจากประเทศทมสนธสญญาทางภาษ (Tax Treaties) เงนปนผลจะถกหกภาษ ณ ทจายรอยละ 10-30 ซงสวนใหญอยทอตรารอยละ 1547

ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน ประเทศสหรฐอเมรกามหลกการเกบภาษแยกตางหากจากเงนไดทวไป โดยเฉพาะผลขาดทนจากการขายทรพยสนทนนน จะนาไปหกออกจากเงนไดปกตทวไปไมได ตองหกจากผลประโยชนสวนเกนทนเทานน48 หากยอนไปกอนป ค.ศ. 1922 สวนเกนทนจะถกจดเกบเชนเดยวกบเงนไดประเภทอน ๆ และในชวงป ค.ศ. 1922 ถงป 1942 บคคลธรรมดาจะถกจดเกบภาษในสวนเกนทน แตนตบคคลยงคงถกจดเกบรวมกบเงนไดประเภทอน ๆ ตอมา หลงจากป ค.ศ. 1942 นตบคคลและบคคลธรรมดา ตางถกจดเกบภาษเงนไดจากสวนเกนทนโดยกฎหมายเฉพาะ49 หลกการจดเกบภาษโดยทวไป จะจดเกบจากผลประโยชนทางเศรษฐกจทเพมขนของผเสยภาษ แตทวาสวนเกนทนจะจดเกบจากมลคาตลาดทเพมขนของทรพยสน หากมองในทางทฤษฎจะหมายถงการจดเกบจากการขายผลไมทงอกออกจากตนไมของผเสยภาษ ซงทางปฏบต คอ การจดเกบจากการขายหลกทรพยและทรพยสนทผานการการใชงานแลวเพอการพาณชย เชน ทอยอาศย โทรศพทเคลอนท เปนตน อยางไรกตาม ประเทศสหรฐอเมรกาจะจดเกบสวนเกนทนจากทรพยสนทกประเภท ยกเวนทรพยสนดงตอไปน50 1. สนคาคงคลงหรอสนคาทเกบไวขาย 2. ทรพยสนทขายใหแกลกคาเปนปกตธระ

47

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, อางแลว เชงอรรถท 9. น. 5. 48

สเมธ ศรคณโชต, กฎหมายภาษอากรระหวางประเทศ, พมพครงท 3 (กรงเทพมหานคร : โครงการตาราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554), น.41.

49 William L. Raby, The Income Tax and Business Decisions (New

Jersey : Prentice-Hall, Inc., 1978), p.164. 50

ibid., p.165.

70

3. คาเสอมราคาหรออสงหารมทรพยทใชในกจการ 4. ลกหนการคาทเกดขนจากการขายสนคาหรอใหบรการ 5. ลขสทธ งานวรรณกรรม การประพนธเพลง หรองานศลปะ รวมถงทรพยสนอนทมลกษณะเดยวกน การจดเกบภาษจากเงนไดสวนเกนทนแยกออกเปน 3 ประเภท คอ การจดเกบจากบคคลธรรมดา การจดเกบจากนตบคคลหรอบรษท และการจดเกบจากหนวยภาษอน ๆ ประเภทแรก การจดเกบจากบคคลธรรมดา หากมรายรบจากสวนเกนทนไมเกน 50,000 เหรยญดอลลารสหรฐ ผเสยภาษมสทธเลอกคานวณภาษ 2 วธ คอ วธแรก ผเสยภาษเลอกนาสวนเกนทนไปรวมคานวณกบเงนไดประเภทอน ๆ โดยกฎหมายกาหนดใหนาเงนไดจากสวนเกนทนจานวนครงหนงของจานวนทไดรบทงหมด ไปรวมคานวณกบเงนไดประเภทอน ๆ ในอตราภาษปกต วธทสอง แยกเงนไดจากสวนเกนทนออกจากเงนไดประเภทอน ๆ โดยนาเงนไดสวนเกนทนทงจานวนทไดรบไปคานวณภาษในอตรารอยละ 25 ทงน หากเปนบคคลทจดทะเบยนสมรสจะตองนาสวนเกนทนมาแยกครงหนง กลาวคอ หากคสมรสไดรบสวนเกนทนจานวน 50,000 เหรยญดอลลารสหรฐ จะตองแยกเปนเงนไดสวนเกนทนคนละ 25,000 เหรยญดอลลารสหรฐ ซงสามารถเลอกคานวณภาษในวธทหนงหรอวธทสองกได แตหากผใดมรายรบจากสวนเกนทนเกน 50,000 เหรยญดอลลารสหรฐ จะตองคานวณภาษตามวธแรกเทานน คอ นาสวนเกนทนครงหนงของจานวนทไดรบทงหมดไปรวมคานวณเสยภาษกบเงนไดประเภทอน ๆ ตามอตราภาษเงนไดปกต51 การจดเกบภาษจากเงนไดสวนเกนทนประเภททสอง คอ การจดเกบจากนตบคคลหรอบรษท โดยผเสยภาษจะตองนาเงนไดจากสวนเกนทนไปรวมคานวณกบเงนไดประเภทอน ๆ หรอเลอกทจะแยกสวนเกนทนไปคานวณภาษในอตรารอยละ 30 กได การจดเกบภาษจากเงนไดสวนเกนทนประเภททสาม คอ การจดเกบจากหนวยภาษอน ๆ คอ หางหนสวนและธรกจขนาดเลก (Small Business Corparations) มสทธผลกสวนเกนทนไปยงผถอหนได (Passing-Through) ซงจะนาไปคานวณภาษในฐานภาษเงนไดของผถอหนแตละคน อยางไรกตาม หากสวนเกนทนมจานวนมากกวา 25,000 เหรยญดอลลารสหรฐ และผถอหนเกนครงหนงเขาถอหนไมถงสามปจะไมสามารถใชสทธผลกสวนเกนทนไปยงผถอหนได จะตองนาไปคานวณภาษบรษทตามปกต52

51

ibid., p.165. 52

ibid., p.166-167.

71

3.2.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม องคกรไมแสวงหากาไรมกจะไดรบยกเวนภาษเงนได แมจะมเงนไดจากการประกอบการทมากกวารายจาย นอกจากน ผบรจาคเงนใหแกองคกรไมแสวงหากาไรกยงไดรบสทธประโยชนทางภาษ ไดรบลดหยอนเงนไดกอนคานวณเงนไดสทธอกดวย อนเปนการลดรายไดของรฐจากการจดเกบภาษทนอยลง รวมถงไดรบยกเวนภาษชนดอน ๆ อกดวย ไดแก ภาษทรพยสนและภาษการขาย (Property Taxes and Sales Taxes) ดงนน การกาหนดมาตรการทางภาษแกองคกรทแสวงหากาไรซ งมพนธกจเพอประโยชนแกสงคม จะตองพจารณาถงสถานะขององคกรวาเปนองคกรทแสวงหากาไรหรอไม53 แมวาองคกรไมแสวงหากาไรในประเทศสหรฐอเมรกาจะไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลตามมาตรา 501(c)(3) แหงประมวลรษฎากรของสหรฐอเมรกา โดยมลกษณะตามทกฎหมายกาหนดไว แตกมขอจากดหากการกระทาของนตบคคลนนไมอยภายใตหลกภาษเงนไดของธรกจทไมเกยวของ (Unrelated Business Income Tax) กลาวคอ มาตรา 501(b) แหงประมวลรษฎากรของสหรฐอเมรกากาหนดใหองคกรทไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล แตมเงนไดทมไดเกยวของกบวตถประสงคทไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล จะตองนาเงนไดในสวนนนกลบมาคานวณเพอเสยภาษเงนไดอกครงหนง โดยมหลกเกณฑพจารณาวาเปนเงนไดของธรกจทไมเกยวของ 3 ประการ คอ ประการแรก มการคาขายหรอการทาธรกจ ประการทสอง มการดาเนนการเปนประจา และประการสดทาย กจกรรมททานนไมมความเกยวของในสาระสาคญของกจการ ซงขอจากดเหลานกระทบตอการไดรบสทธประโยชนทางภาษของวสาหกจเพอสงคมทมการแสวงหากาไรเปนกจลกษณะและมไดเปนองคกรสาธารณกศลเตมตว ดงนน ในลาดบตอไป จะกลาวถงมาตรการทางภาษทสามารถปรบใชกบองคกรทแสวงหากาไรในลกษณะวสาหกจเพอสงคม ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร บรษทจากดการแสวงหากาไร (The Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) เปนองคกรแสวงหากาไรทตองจายภาษเงนไดแกรฐบาลกลางและมลรฐ เวนแต จะเขาขอยกเวนตามทกรมสรรพากรแหงสหรฐอเมรกากาหนด ซงวธการเสยภาษเงนไดจะเชนเดยวกบบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) กลาวคอ มสทธเลอกเสยภาษเงนไดในนาม

53 Lloyd Hitoshi Mayer and Joseph R. Ganahl, “Taxing Social Enterprise,”

66 Stanford Law Review , 1 - 5 (2014).

72

นตบคคลหรอจะเสยภาษในฐานะหนสวนอยางใดอยางหนงกได โดยทวไปกจการ L3C จะเลอก ชองทางการเสยภาษเงนไดในรปหนสวน เพราะรายไดจากการประกอบกจการจะแบงสรรปนสวนแกหนสวนหรอสมาชก ซงรฐจะเกบภาษจากผทเปนหนสวนหรอสมาชกตามอตราภาษทแตกตางกนตามรายไดของแตละคน หากบคคลใดมสทธไดรบยกเวนภาษกจะไมตองเสยภาษในจานวนทไดรบ สาหรบภาษทรพยสนจะขนอยกบพนทตงของกจการ L3C ซงบางกรณกตองจายภาษทรพยสนในทองททมกฎหมายจดเกบภาษ และบางกรณกไดรบยกเวนหรอลดหยอนภาษ เนองจากตความเปนประโยชนสาธารณะ54 ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน ระบบโครงสรางภาษเงนไดของแตละมลรฐจะแตกตางกน โดยบงคบใชกบนกลงทนในองคกรทแสวงหากาไรอยางหลากหลายมากกวาการบงคบใชกบองคกรทไมแสวงหากาไร ดวยเหตผลทองคกรไมแสวงหากาไรมขอจากดในการใชจาย จงทาใหธรกรรมในการปนผลแกผถอหนไมเกดขนและไมกอใหเกดหนาทในการเสยภาษ ตรงกนขามกบองคกรทแสวงหากาไรมการแบงผลกาไรแกผถอหนจงถกจดเกบภาษจากเงนไดทแบงนน เวนแตรายไดรวมไมถงเกณฑทตองเสยภาษ หรอรายจายมากกวารายไดของกจการ ในประเดนเรองมาตรการทางภาษท เกยวของกบบรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) ยงไมมการกาหนดไวเฉพาะ ซงจะบงคบใชหลกเกณฑเชนเดยวกบบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) ดงนน L3C ยงคงเปนหนวยภาษประเภทหนงและผถอห นกจะตองเสยภาษเงนไดจากผลตอบแทนทไดรบ ยกเวนผถอหนทเปนมลนธ อยางไรกตาม การจดเกบภาษจาก LLC และ L3C กมความแตกตางจากองคกรแสวงหากาไรทวไป เพราะสามารถผานภาระภาษไปยงผถอหนได (Pass-Through Taxation) กลาวคอ องคกรทเปนนตบคคลไมตองรบภาระการเสยภาษจากรายไดทเกดจากกจการ แตจะสงตอไปยงผถอหนหรอสมาชกขององคกรนนใหเปนผรบภาระภาษแทน ซงจะทาใหสดสวนการเสยภาษจะขนอยกบขนจานวนเงนไดของผถอหนหรอสมาชกแตละคน ยกตวอยางเชน L3C แหงหนงมสมาชก 2 ราย รายหนงเปนมลนธ สวนอกรายหนงเปนผลงทนทวไป เมอทงสองรายไดรบผลตอบแทนจาก L3C กจะตองนาไปคานวณเปนเงนไดสทธของสมาชกแตละรายซงมลนธกอาจจะไดรบยกเวนภาษ หากเปนมลนธทมลกษณะตามกฎทกรมสรรพากรกาหนดไว สวนผลงทนกจะตองนาผลตอบแทนทไดรบไปคานวณ

54

Cody Vitello, supra note 38, p.570.

73

เพอเสยภาษเงนไดของตน ดงนน จงเปนมาตรการหนงทกาหนดหลกเกณฑการเสยภาษไวแตกตางจากองคกรธรกจทวไป55 กลาวโดยสรป ประเทศสหรฐอเมรกามองคกรสองประเภททมลกษณะคลายคลงกบวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ไดแก 1.) องคกรไมแสวงหากาไรทจดทะเบยนตามมาตรา 501(C)(3) แหงประมวลรษฎากร 2.) บรษทจากดการแสวงหากาไร (The Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) โดยมลกษณะการจดเกบภาษ ดงน 1.) องคกรไมแสวงหากาไรทจดทะเบยนตามมาตรา 501(C)(3) แหงประมวลรษฎากร เปนองคกรทสามารถหารายไดดวยตนเองหรอไปรวมดาเนนกจการหารายไดกบองคกรแสวงหากาไรอน ๆ ซงมาตรา 501(C)(3) แหงประมวลรษฎากร กาหนดใหองคกรทมไดแสวงหากาไรตามคานยามของกฎหมาย จะไดรบการยกเวนภาษเงนไดนตบคคล แตจะตองเปนรายไดทอยในขอบวตถประสงคของกจการ ไมกระทากจกรรมอยางอนนอกเหนอจากทไดรบอนญาตและตองรบรองวารายไดทไดรบมาจะตองไมมการใหผลประโยชนตอผถอหนหรอบคคลใด ๆ รวมทงผกอตงและบคคลอน ๆ ทเกยวของดวย มาตรการทางภาษทจะยกเวนภาษเงนไดนตบคคลขององคกรไมแสวงหากาไรท จดทะเบยนตามมาตรา 501(C)(3) แหงประมวลรษฎากร จะตองอยภายใตหลกภาษเงนไดของธรกจ ทไมเกยวของ (Unrelated Business Income Tax) ตามมาตรา 513 แหงประมวลรษฎากร กาหนดใหเงนไดบางจานวนทมไดเกยวของกบวตถประสงคทจะไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลจะตองนาเงนไดจานวนดงกลาวกลบมารวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดอกครงหนง ซงเงนไดทไมเกยวของมอย 3 ประการ ไดแก 1.) เปนเงนไดทเกดขนเปนประจาปกต 2.) เปนเงนไดทไมเกยวของกบวตถประสงคขององคกร และ 3.) เปนเงนไดทเกดจากการคาขายหรอทาธรกจ 2.) บรษทจากดการแสวงหากาไร (The Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) คอ องคกรธรกจทมรปแบบเฉพาะตอยอดมาจากบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) ซงจะจากดความรบผดของผถอหนเชนเดยวกน แตผถอหนในบรษทจากดการแสวงหากาไรสามารถตกลงเรองการแบงผลกาไรและผลขาดทนทไมอาจเปนไปตามสดสวนของการลงทน อกทง สามารถมภารกจเกยวเนองกบกองทนเพอการสนบสนนโครงการเพอสงคมเพอลงทนในกจการเพอสงคมตาง ๆ โดยบรษทจากดการแสวงหากาไรจะตองเสยภาษเงนไดนตบคคลตามประมวลรษฎากรเชนเดยวกบ นตบคคลอน ๆ

55

Park Kanjanapaibul, supra note 3. p.55 – 58.

74

อยางไรกตาม ประมวลรษฎากรกาหนดกลไกการเสยภาษเงนไดนตบคคลของบรษทจากดการแสวงหากาไรไวเปนกรณพเศษ สามารถเลอกเสยภาษเงนไดในนามนตบคคลหรอในนาม ผถอหนอยางใดอยางหนงตามหลกการผานภาระภาษไปยงผถอหน (Pass-Through Taxation) ซงจะทาใหสดสวนการเสยภาษขนอยกบขนจานวนเงนไดของผถอหนแตละราย ผเขยนมความเหนวามาตรการทางภาษทกาหนดวธการเลอกเสยภาษของวสาหกจ เพอสงคมในประเทศสหรฐอเมรกา เปนสงทนาสนใจและอาจเปนทางเลอกหนงในการสงเสรมวสาหกจในประเทศไทยได เนองดวยลกษณะเฉพาะของบรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) สามารถผานภาระภาษไปยงผถอหนได (pass-through taxation) กลาวคอ องคกรทเปนนตบคคลไมตองรบภาระการเสยภาษจากรายไดทเกดจากกจการ แตจะสงตอไปยงผถอหนหรอสมาชกขององคกรนนใหเปนผรบภาระภาษแทน ซงจะทาใหสดสวนการเสยภาษขนอยกบขนจานวนเงนไดของผถอหนหรอสมาชกแตละคน ยกตวอยางเชน L3C แหงหนงมสมาชก 2 ราย รายหนงเปนมลนธ สวนอกรายหนงเปนผลงทนทวไป เมอทงสองราย ไดรบผลตอบแทนจาก L3C กจะตองนาไปคานวณเปนเงนไดสทธของสมาชกแตละราย ซงมลนธอาจ จะไดรบยกเวนภาษ อยางไรกตาม วธการเลอกเสยภาษของวสาหกจเพอสงคมอาจสรางความยงยากในทางปฏบตสาหรบประเทศไทย เพราะประเทศไทยยงไมมหลกเกณฑเกยวกบองคกร ไมแสวงหากาไรดงเชนประเทศสหรฐอเมรกา จงทาใหการใชมาตรการนจะตองเพมเตมบทกฎหมายจานวนมากและตองใชระยะเวลาในการสรางองคความรดานองคกรไมแสวงหากาไรใหแพรหลายดวย นอกจากนน ผเขยนมความเหนวาการสงเสรมใหประชาชนสนใจประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมมากขน อาจตองใชปจจยหลายอยาง ทงบคลากร สถานททาการ เงนทน และการบรหารจดการธรกจ ซงมกระบวนการทซบซอน อกทงผประกอบการจะตองมความมงมน เพอสาธารณประโยชนมากกวาประโยชนสวนตน ดงนน การผลกดนใหองคกรสาธารณะประโยชน โดยเฉพาะจาพวกทไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศล ซงไดรบการยกเวนภาษตามกฎหมายอยแลวเขามามสวนรวมในการบรหารจดการหรอลงทนในวสาหกจเพอสงคมกจะทาใหรปแบบการบรหารจดการวสาหกจเพอสงคมมเสถยรภาพในดานงบประมาณมากยงขน ผนวกกบการผลกดนใหมลนธและสมาคมเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรทไมสอดคลองกบสงคมปจจบน ทเนน เชงตงรบมากกวาการเขาถงปญหาสงคมและการดารงอย ดวยการสรางรายไดดวยตนเองแทนทจะ รอรบการบรจาคเพยงอยางเดยว

75

3.3 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศเกาหลใต

กลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก จน ญปน และเกาหลใต ประสบปญหาการเพมขนของประชากรอยางรวดเรวในชวงหลายสบปทผานมา ซงการเปลยนแปลงอยางรวดเรวนบงบอกถงความเจรญทางเศรษฐกจและระบบสาธารณปโภคของประเทศเหลานน โดยประเทศเกาหลใตเรงพฒนาประเทศและยกระดบใหเปนประเทศทพฒนาแลวตงแตป ค.ศ. 1970 จนปจจบนสามารถดารงสถานะอยในกลมประเทศทพฒนาแลวไดสาเรจ ซงเบองหลงของความสาเรจนอยทการปรบปรงสภาพภมประเทศ การปรบชมชนทองถนใหเปนชมชนเมองและการอตสาหกรรม อยางไรกตาม ประชาชนในประเทศเกาหลใตยงคงกงวลถงสภาพสงคมและการวางนโยบายภาครฐทเกยวกบการแกปญหาสงคม อนเนองจากปญหาความแตกตางของวถชวตในแตละชมชนเมอง และชนบท รฐบาลจงใหความสาคญตอการจดตงองคกรเพอสงคมในชนบทดวยการเรมตนจากธรกจเลก ๆ เพอสรางอาชพแกประชาชนอยางทวถง56 ปจจบนนประเทศเกาหลใตประสบปญหาคนวางงานทเพมขนและชองวางระหวาง คนรวยกบคนจนกมมากขน เมอป ค.ศ. 2013 พบอตราการวางงานของนกศกษาจบใหมจานวนรอยละ 58 ของจานวนนกศกษาจบใหมทงหมด ทาใหความตองการขนพนฐานและสวสดการทจาเปน เกดเปนประเดนสาคญของประเทศ ดงนน รฐบาลเกาหลใตจงพยายามสรางงานปอนนกศกษาจบใหมทมจานวนมากขน รวมถงผสงอายและผดอยโอกาส ซงวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) คอ ทางเลอกทมประสทธภาพสามารถสรางความมนคงทางเศรษฐกจ สรางงานและสนบสนนบรการทางสงคมในทองถน57 ตงแตยคพฒนาอตสาหกรรมเมอป ค.ศ. 1960 เปนตนมา ประเทศเกาหลใตประสบปญหาการเปลยนแปลงของประชากร เชน การมบทบาทในสงคมธรกจของประชากรหญง ปญหา

56

Kyungsik Irene Shim, Eunseong Jeong, Jongik Kim and Mark I. Wilson, “Social Enterprise as a Transformative Engine for Urban Communities: Korea as a case study,” Accessed August 27, 2015, http://siteresources.worldbank.org/INTURBAN DEVELOPMENT/Resources/336387-1369969101352/Shim-et-al-.pdf.

57 Young-Chool Choi and Ji-Hyun Jang, “Analysis of Current Conditions

Facing Social Enterprises in Korea: Policy Issues Regarding Their Sustainable Development,” 4 International Journal of Business and Social Research (IJBSR) , 119, 123 (2014).

76

จานวนผสงอายทเพมขนและความลมสลายของชมชนทองถน อกทงประเทศเกาหลใตมบทบาทในการใชจายเพอสาธารณะประโยชนเพยงเลกนอย เมอเทยบกบประเทศทพฒนาแลวในกลมองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organisation for Economic Co-Operation and Development-OECD) ประกอบกบบญหาทางเศรษฐกจทรฐบาลมกาลงในการใชจายงบประมาณนอยลง จงสงผลใหรฐบาลจาเปนตองมนโยบายลดจานวนประชากรเพอแกไขปญหาเหลานน รฐบาลเกาหลใตพยายามออกนโยบายแกไขปญหาสงคมดวยการวางวสยทศนดานสงคม (Social Vision 2030) เพอบรรลวตถประสงคดานการบรการสงคม ดวยการเพมงบประมาณรายจายสาธารณะมากขน สงเสรมการกอตวขององคกรภาคสงคมและสนบสนนวสาหกจเพอสงคมตลอดกระบวนการ โดยเฉพาะการกระตนการจางงานใหมากขน ทงน รฐบาลเกาหลใตศกษาหลกการวสาหกจเพอสงคมของประเทศเยอรมนและประเทศญปนเปนหลก และจดสรรกลมโครงการทจะสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในประเทศเกาหลใตอยางจรงจง58 ซงตอมาในป ค.ศ. 2007 รฐบาลเกาหลใตออกกฎหมายสนบสนนวสาหกจเพอสงคม (the Social Enterprises Promotion Act) เพอผลกดนและสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศเกาหลใต สามารถดารงสถานะองคกรดาเนนงานตอไปได59 3.3.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม วสาหกจเพอสงคมในประเทศเกาหลใตเปนทรจกในสงคมมากวา 20 ปทผานมา แตกไมมคานยามทชดเจนทางดานวชาการและการอตสาหกรรม โดยขณะนน คนสวนใหญจะเขาใจวาวสาหกจเพอสงคมเปนองคกรทแกไขปญหาการวางงานของคนเกาหลใต ซงประเทศเกาหลใตประสบปญหาเศรษฐกจตกตาเมอป ค.ศ. 1997 ประชาชนตกงานกนมาก หลายคนกลายเปนคนไรบาน สงผลใหรฐบาลในขณะนนเรงหามาตรการชวยเหลอดวยการเปดตลาดแรงงานใหมากขน

58

Eric Bidet and EUM Hyung-sik, “Social Enterprise in South Korea: History and Diversity,” Accessed August 27, 2015, http://www.parc-jp.org/solidarityeconomy/about/taiwan20100614/Eric%20Bidet&Hyungisk%20EUM,%20Social%20Enterprise%20in%20South%20Korea%20Hi.pdf.

59, Young-Chool Choi and Ji-Hyun Jang, supra note 57. p.124.

77

3.3.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม

เมอป ค.ศ. 2000 รฐบาลออกกฎหมายวาดวยความปลอดภยพนฐานแหงชาต (the National Basic Living Security Act) เพอสรางโครงการพงพาตนเองของกลมธรกจเลก ๆ และสรางสงคมใหเขมแขงขน อนเปนฐานสาคญของการสรางวสาหกจเพอสงคมในเวลาตอมา ซงกระทรวงแรงงานของประเทศเกาหลใตเรมโครงการจางแรงงาน (the Social Employment Project) ในป ค.ศ. 2003 เพอสรางโอกาสแกผดอยโอกาสในสงคมใหมงานทา รวมถงการจดตงมลนธเพอการพฒนาวสาหกจเพอสงคม ในทายทสด รฐบาลกประกาศบงคบใชกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (the Social Enterprise Promotion Act 2007) โดยกฎหมายนกาหนดนยามของวสาหกจเพอสงคมไวในมาตรา 260 ความวา “วสาหกจเพอสงคม คอ องคกรทไดรบการขนทะเบยนตามกฎหมาย มวตถประสงคเพอการบรการสงคม พฒนาชวตความเปนอยของประชาชน ดวยการผลตและจาหนายสนคาหรอการใหบรการ” ดงนน องคประกอบสาคญสองประการ ทจะไดรบการรบรองใหเปนวสาหกจเพอสงคมในประเทศเกาหลใต คอ ประการแรก จะตองเปนธรกจทประกอบกจการเพอหารายได ประการทสอง จะตองเปนธรกจทมงสรางงานแกผดอยโอกาส รวมทงการฝกอบรมแกเยาวชน การรกษาสงแวดลอมและการกระจายรายไดสสงคม61

60

Article 2 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Definitions) The meanings of the terms used in this Act shall be as

follows: 1. The term “social enterprise” refers to an enterprise certified in

accordance with Article 7 as one that pursues a social objective, such as raising local residents' quality of life, etc., by providing vulnerable groups with social services or jobs while conducting business activities, such as the production and sale of goods and services, etc; …

3. The term “social service” refers to service in the areas of education, health, social welfare, the environment and culture and other equivalent services in the areas prescribed by the Presidential Decree;

61 Young-Chool Choi and Ji-Hyun Jang, supra note 57. p.125.

78

3.3.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม

ประเทศเกาหลใตเปนประเทศทนาสนใจในประเดนการแยกหมวดหมของวสาหกจเพอสงคมออกจากการประกอบกจการทวไป เหนไดจากหลกเกณฑของกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (the Social Enterprise Promotion Act 2007) ตามมาตรา 1962 กาหนดหามมใหกจการอนใดใชคาวา “Social Enterprise” ตอทายชอของกจการ นอกจากกจการทมลกษณะเปนไปตามกฎหมาย หากฝาฝนจะตองรบโทษปรบไมเกน 10 ลานวอน ตามมาตรา 2363 กลาวคอ กจการนนจะตองมพนธกจทางสงคม สรางบรการสาธารณะแกสงคมใหมคณภาพชวตทดขน อนเปนไปตามคานยามของมาตรา 2 แหงกฎหมายดงกลาว ดงนน กจการใด ๆ ตองการจดทะเบยนเปนวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ไมวาจะเปนหางหนสวนและบรษททจดทะเบยนตามกฎหมายพาณชย (the Commercial Act) หรอองคกรไมแสวงหากาไร สหกรณ กลมสหภาพแรงงาน กจะตองจดทะเบยนตามมาตรา 8 แหงกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (the Social Enterprise Promotion Act 2007) ซงกาหนดหลกเกณฑไว ดงน 1. บคคลใดทจะจดทะเบยนเปนวสาหกจเพอสงคมจะตองมลกษณะสาคญ 8 ประการ ไดแก 1.) เปนองคกรประเภทหางหนสวนบรษทหรอองคกรไมแสวงหากาไรประเภทใดประเภทหนง 2.) มการจางพนกงานและมการประกอบกจการขายสนคาหรอใหบรการ 3.) มวตถประสงคหลกขององคกรเพอการพฒนาสงคม 4.) การกาหนดนโยบายขององคกรจะตองคานงถงประโยชนทของบคลากรในองคกรเปนสาคญ 5.) ธรกรรมขององคกรจะตองเสยภาษ เวนแตกฎหมายจะยกเวนใหไมตองเสยภาษ 6.) ขอมลในหนงสอจดตงองคกรจะตองเปนไปตามมาตรา 9 แหงกฎหมายฉบบน

62

Article 19 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Prohibition of Use of Similar Names) No person other than social enterprises shall use the name of

social enterprise or any other similar names. 63 Article 23 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Fine for Negligence) (1) A person who falls under any of the following subparagraphs

shall be punished by a fine for negligence not exceeding ten million won: A person who uses the name of social enterprise or any other

similar names in violation of Article 19.

79

7.) องคกรทเปนหางหนสวนบรษทจะตองแบงกาไรสทธจานวน 2 สวนใน 3 สวนของแตละรอบระยะเวลาบญช เพอใชจายในภารกจเพอสงคม 8.) ปฏบตตามเงอนไขทประธานาธบดประกาศกาหนดเปนการเฉพาะ64

64 Article 8 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Certification Requirements and Procedures of Social Enterprises) (1) A person who intends to be certified as a social enterprise shall

satisfy the following requirements: 1.) It should take the form of an organization prescribed by the Presidential Decree, such as a corporation or an association under the Civil Law, a company under the Commercial Act or a non-profit private organization, etc.; 2.) It should employ paid workers and conduct business activities, such as the production and sale of goods and services, etc; 3.) Its main purpose should be to realize a social objective, such as raising local residents' quality of life, etc., by providing vulnerable groups with social services or jobs or contributing to local communities. In this case, detailed criteria for judgment shall be prescribed by the Presidential Decree; 4.) It should have a decision-making structure in which interested persons, such as service beneficiaries and workers, etc., can participate; 5.) Revenue from its business activities should meet or exceed the standards prescribed by the Presidential Decree; 6.) It should have articles of incorporation, rules, etc. In accordance with Article 9; 7.) Where it has distributable profits for each fiscal year, it should spend at least 2/3 of the profits for social objectives (applicable only to a company under the Commercial Law); and 8.) It should satisfy the other matters prescribed by the Presidential Decree regarding operational guidelines.

(2) If the Minister of Employment and Labor has granted certification to a social enterprise, he/she shall publish this in an official gazette.

(3) Necessary matters concerning the methods of and procedures for certification of social enterprises shall be prescribed by the Ordinance of the Ministry of Employment and Labor and the criteria for certification of social enterprises shall be announced by the Minister of Employment and Labor.

80

กรณขอมลในหนงสอจดตงองคกรจะตองเปนไปตามมาตรา 9 แหงกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 กาหนดใหมรายละเอยดคลายกบการจดตงบรษททวไป คอ ตองมวตถประสงคของกจการ ขอบเขตการประกอบธรกจ ชอกจการ สถานทตงสานกงานแหงใหญ ประเภทของกจการ วธการและสดสวนการปนผลกาไรแกผถอหน การขายทรพยสนบรษท การบรหารจดการทวไปของกจการ แตมประเดนทแตกตางจากบรษททวไป คอ เมอกจการลมละลายหรอมการเลกบรษทจะตองบรจาคทรพยสนของบรษททคงเหลออยในสดสวนสองในสามสวนใหแกวสาหกจเพอสงคมอนทยงดาเนนกจการอย65 2. เมอรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงาน (the Minister of Employment and Labor) อนมตใบประกาศรบรองความเปนวสาหกจเพอสงคมแลว จะดาเนนการประกาศแกสาธารณชนโดยลงโฆษณาในหนงสอพมพ 3. หลกเกณฑและกระบวนการในการขอใบรบรองการเปนวสาหกจเพอสงคมจะกาหนดไวในประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงแรง คณะกรรมการพจารณาการจดทะเบยนเปนวสาหกจเพอสงคม (The Social Enterprise Support Committee) คอ คณะกรรมการทมอานาจพจารณาอนมตหรอไมอนมตให

65

Article 9 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Articles of Incorporation, etc.) (1) A person who intends to be certified as a social enterprise shall

have articles of incorporation, rules, etc. (hereinafter referred to as “articles of incorporation, etc.”) containing the following matters: 1.) Purpose; 2.) Contents of business; 3.) Name of business; 4.) Location of the main office; 5.) Type of organization and governance, method of operation and method of decision-making on important matters; 6.) Matters concerning profit sharing and re-investment; 7.) Matters concerning capital contributions and loans; 8.) Matters concerning the composition, appointment and dismissal of employees; 9.) Matters concerning dissolution and liquidation (where it is a company under the Commercial Law and has remaining distributable property, including provisions requiring it to donate at least 2/3 of the remaining property to another social enterprise or a public-interest fund etc.); and 10.) Other matters prescribed by the Presidential Decree

81

กจการใดเปนวสาหกจเพอสงคมภายใตอานาจของรฐมนตรกระทรวงแรงงาน โดยพจารณาจากเอกสารหลกฐานทแสดงวากจการนน ๆ เชอมโยงกบภารกจทางสงคมและการประกอบกจการธรกจเขาดวยกน แบงเปน 4 ประเภทกจการ ไดแก 1. การจางผพการเปนพนกงาน (Work Integration Type) กาหนดใหกจการตองจางแรงงานมฝมอทเปนผพการอยางนอยรอยละ 50 ของจานวนลกจางทงหมดของกจการ 2. การจางผพการเปนเจาหนาทธรการ (Social Services Provision Type) กาหนดใหกจการตองจางผพการเปนเจาหนาทธรการอยางนอยรอยละ 50 ของจานวนเจาหนาทธรการทงหมดของกจการ 3. การจางผพการเปนลกจางและเปนเจาหนาทธรการ (a Mixed Type of Both) กาหนดใหกจการตองจางผพการเปนพนกงานและเจาหนาทธรการอยางนอยรอยละ 50 ของจานวนพนกงานและเจาหนาทธรการทงหมดของกจการ 4. ประเภทอน ๆ (Others) คอ กจการทไมเขาลกษณะ 3 ประเภทขางตน ยกตวอยางเชน วสาหกจเพอสงคมทางดานการอนรกษสงแวดลอม ในป ค.ศ. 2010 ประเทศเกาหลใตมวสาหกจเพอสงคมทจดทะเบยนทงหมด 288 กจการ แบงเปนกจการประเภทท 1 มจานวนรอยละ 43 ของวสาหกจเพอสงคมทงหมด ประเภทท 2 มจานวนรอยละ 13.1 กจการประเภทท 3 มจานวนรอยละ 29.2 กจการประเภทท 4 มจานวนรอยละ 14.7 โดยเปนกจการทประกอบธรกจเพอสงคมจาพวกการอนรกษสงแวดลอม การดแลเดกและเยาวชน การบรการดานสขภาพ และงานสงเสรมดานวฒนธรรม66 3.3.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 3.3.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป การจดเกบภาษจากเงนไดของผทมถนทอยในประเทศเกาหลใต โดยพานกในประเทศเกาหลใตตงแต 1 ปขนไป จะตองนาเงนไดจากแหลงเงนไดทงในและนอกประเทศตลอดปภาษนนมาคานวณเสยภาษ ซงการเปนผมถนทอยจะรวมถงการประกอบกจการนตบคคลท จดทะเบยนจดตงในประเทศและธรกจตางชาตทเขามาลงทนในประเทศเกาหลใตดวย ในทางตรงกนขาม สาหรบผทไมมถนทอยในประเทศเกาหลใตจะถกจดเกบภาษเงนไดจากแหลงเงนไดในประเทศเกาหลใตเทานน

66

Eric Bidet and EUM Hyung-sik, supra note 58.

82

ประเภทเงนไดทจะถกจดเกบภาษมลกษณะเชนเดยวกบประเทศตาง ๆ ไดแก เงนไดจากการประกอบธรกจ เงนเดอน คาจาง เงนบานาญ ประโยชนทไดจากการลงทนและเงนไดอน ๆ ทมลกษณะเชนเดยวกนจะถกจดเกบในอตรากาวหนา สวนเงนไดจากดอกเบยและเงนปนผลจะถกหกภาษ ณ ทจายรอยละ 14 เงนไดบางประเภทจะไมถกจดเกบภาษ เชน ผลกาไรจากกองทนเพอสวสดการสงคม ดอกเบยจากเงนฝากออมทรพยทนอยกวา 30 ลานวอนในสถาบนการเงนทเกยวของกบการเกษตร ดอกเบยจากเงนฝากออมทรพยทนอยกวา 30 ลานวอนสาหรบผสงอายหรอผพการ67 อตราภาษเงนไดโดยทวไปของบคคลธรรมดาจะอยระหวางรอยละ 11 – 44 สวนอตราภาษเงนไดนตบคคลอยทรอยละ 17.6 – 30.8 เวนแตจะมกฎหมายลดอตราภาษเพอมาตรการทางภาษบางประการ68

ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล การจดเกบภาษเงนไดนตบคคลหรอภาษบรษทจะจดเกบจากกาไรสทธของบรษททมสานกงานใหญตงอยในประเทศเกาหลใต สวนบรษททไมมสานกงานใหญในประเทศกจะจดเกบภาษผานสถานประกอบการถาวรหรอมผกระทาการแทนในประเทศเกาหลใต แตหากไมมการจดตงสถานประกอบการหรอผแทนในประเทศ กจะถกจดเกบภาษจากการหกภาษ ณ ทจายเทานน สาหรบอตราภาษบรษทแบงเปน 3 ประเภท ไดแกประเภทแรกคอ อตราทวไป (General) จดเกบในอตรารอยละ 20 สาหรบเงนได 80 ลานวอนแรก สวนทเกนจะจดเกบในอตรารอยละ 30 ประเภททสองคอ อตราสาหรบธรกจขนาดใหญทมทนจดทะเบยนกวา 5 ลานวอน (Large Nonlisted) จดเกบในอตรารอยละ 20 สาหรบเงนได 80 ลานวอนแรก สวนทเกนจะจดเกบในอตรารอยละ 33 ประเภททสามคอ อตราสาหรบองคกรไมแสวงหากาไร (Non-Profit) สาหรบเงนได 80 ลานวอนแรก จดเกบในอตรารอยละ 20 สวนทเกนจะจดเกบในอตรารอยละ 2769 การยนแบบแสดงรายการภาษบรษทตอกรมสรรพากรจะตองยนภายใน 75 วน นบแตวนสนรอบระยเวลาบญช หรอภายใน 90 วน หากมผตรวจสอบบญชรบรองการยนแบบ

67

Ministry of Strategy and Finance Korea, “Korean Taxation 2012,” Accessed June 27, 2015, https://www.nts.go.kr/eng/data/KOREANTAXATION 2012.pdf.

68 สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, อางแลว เชงอรรถท 9. น.6.

69 Price Waterhouse Coopers, Corporate Taxes Individual Taxes Foreign Exchange Investment Regulations, (Hong Kong: Price Waterhouse, 1990), p.47.

83

สวนการยนแบบครงปแรก จะตองยนภายใน 30 วน นบแตสนสดระยะเวลาหกเดอนแรก และนาภาษทชาระไปแลว เครดตออกจากภาษทตองชาระเมอสนรอบระยะเวลาบญชของปภาษนน70 ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยของประเทศเกาหลใตจะจาย เงนปนผลแกผถอหนไดรอยละ 100 แตถาไมจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยจะจายเงนปนผลไดเพยงไมเกนรอยละ 50 ของกาไรทงหมด โดยจะจดเกบภาษจากเงนปนผลทจายไปหรอสดสวนหนทเพมขน ยกเวนการถายโอนหนทเปนเงนทนสารองและสวนเกนทนทสารองไวเพอใชเปนทนของบรษท71 ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน การจดเกบภาษจากสวนเกนทนในประเทศเกาหลใต เปนภาษทจดเกบจากเงนไดประเภทหนง ซงถกจดเกบจากการขายทดนหรออาคาร โดยมอตราภาษตงแตรอยละ 32 ถงรอยละ 5372 3.3.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม รฐบาลประเทศเกาหลใตใหความสาคญกบการจางแรงงานในประเทศเพอสรางรายไดใหแกประชากร ซงรฐบาลจะใหความสาคญแกธรกจทจางงานในหลากหลายมาตรการ ในป ค.ศ. 2015 รฐบาลกาหนดสทธประโยชนทางภาษในการเครดตภาษสาหรบเงนลงทนเพอการสรางงาน (Tax Credit Rate for Job-Creating Investment) โดยแบงมาตรการเปน 2 ประเภทธรกจ ไดแก 1.) กจการขนาดใหญทมเงนทนจานวนมากจะไดรบการเครดตภาษในอตรารอยละ 3 2.) กจการขนาดกลางและขนาดยอมจะไดรบการเครดตภาษรอยละ 4 – 5 ซงการลงทนในการสรางงานจะตองอยในอาณาเขตทกจการจดตงอยและตองเปนอตสาหกรรมการบรการเทานน ไมรวมถง

70

ibid., p.51. 71

ibid., p.48. 72

ibid., p.47-48.

84

การกสกรรม การประมง การทาเหมองแร การผลต การเชอเพลง และการกอสราง73 อยางไรกตาม มาตรการทางภาษดงกลาว เปนการสงเสรมแกองคกรธรกจทวไปทมภารกจเปนไปตามหลกเกณฑทกาหนดไว ไมเฉพาะเจาะจงถงองคทเปนวสาหกจเพอสงคมเทานน ซงผเขยนจะกลาวถงมาตรการทางภาษทมงสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในลาดบถดไป ดงน ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร รฐบาลสนบสนนเรองมาตรการทางภาษ ดวยการออกกฎหมายกาหนดสทธประโยชนทางภาษในกรณพเศษ (the Special Tax Treatment Control Act) โดยใหวสาหกจเพอสงคมทจดทะเบยนตามกฎหมายแลวจะไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลในชวงเวลาหนง สาหรบมาตรการทางภาษในประเทศเกาหลใต รฐบาลใหประโยชนทางภาษเงนไดนตบคคลโดยตรงตอวสาหกจเพอสงคม ซงทาใหบรษทมตนทนดาเนนการทตาลงและทาใหสามารถแขงขนกบตลาดปกตไดมากขน โดยมาตรา 85-674 แหงกฎหมายวาดวยขอจากดสทธทางภาษใน

73

PricewaterhouseCoopers, “Korean Tax Law changes for 2015,” Accessed October 20, 2015, http://www.pwccn.com/webmedia/doc/6356772889 22859830_aptn_2015_kr.pdf.

74 Article 85-6 of Restriction of Special Taxation Act 2008

(Abatement or Exemption of Corporate Tax, etc. on Social Enterprises)

(1) A national accredited as a social enterprise on or before December 31, 2010 under subparagraph 1 of Article 2 of the Social Enterprise Promotion Act shall be entitled to abatement or exemption of tax amount equivalent to 50/100 of the corporate tax or the income tax on the income generated from the relevant business for the taxable year in which the business generates the income for the first time (or the taxable year on which the fifth anniversary of the date of accreditation falls, if the business fails to generate any income until the taxable year on which the fifth anniversary of the date of accreditation falls) and for the taxable years that end within three years from the commencement date of the immediately following taxable year.

85

กรณพเศษ ค.ศ. 2008 (Restriction of Special Taxation Act 2008) กาหนดหลกเกณฑยกเวนภาษเงนไดนตบคคลใหกบวสาหกจเพอสงคมทไดรบการรบรองในอตรารอยละ 50 เปนระยะเวลา 3 ป นบแตวนทจดตงกจการและมรายได แตถาในปใดไมมผลกาไรกใหยกสทธยกเวนภาษเงนไดนตบคคลไปใชในรอบระยะเวลาบญชถดไปไดไมเกน 5 ป ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน ตามกฎหมายวาดวยขอจากดสทธทางภาษในกรณพเศษ ค.ศ. 2008 (Restriction of Special Taxation Act 2008) และกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (the Social Enterprise Promotion Act 2007) ไมไดกาหนดสทธประโยชนแกผลงทนหรอบรจาคเงนแกวสาหกจเพอสงคมแตอยางใด อยางไรกตาม มาตรา 1375 แหงกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 กาหนดสทธประโยชนดานเงนประกนสงคมแกลกจางในวสาหกจเพอสงคมดวย กลาวคอ รฐอาจอดหนนเงนประกนการจางแรงงานและคาทดแทนกรณประสบอบตเหตในการทางานบางสวน รวมถงมาตรการดานอน ๆ ทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมอกมาก ดงน ประการแรกคอ การใหคาปรกษาแกวสาหกจเพอสงคมทจดทะเบยนใหมในดานการบรหารธรกจ ทงเรองการบรหารงานบคคล การจางงาน และการบญช เปรยบเหมอนกบพเลยง ทคอยแนะนากจการอยางตอเนอง ตามมาตรา 1076 กฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007

75

Article 13 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Reduction or Exemption of Taxes and Support for Social Insurance

Premium) (2) The State may support part of the employment insurance premiums and industrial accident compensation insurance premiums under the Act on the Collection, etc. of Employment Insurance and Industrial Accident Compensation Insurance Premium, the insurance premiums under the National Health Insurance Act, and the pension contributions under the National Pension Act.

76 Article 10 of the Social Enterprise Promotion Act 2007

(Business Support, etc.) (1) The Minister of Employment and Labor may provide support, such as provision of professional advice and information, etc., in the areas of business management, technology, taxation, labor affairs, accounting, etc. as may be needed for the establishment and operation of a social enterprise.

86

ประการทสอง รฐบาลจะใหการสนบสนนวทยากรดานตาง ๆ เพอพฒนาศกยภาพของผประกอบการวสาหกจเพอสงคม อบรมใหเกดองคความร และการใหความรตลอดเวลา ผานระบบสอสารชองทางตาง ๆ ตามมาตรา 10-277 กฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 ประการทสาม รฐบาลสนบสนนดานการเงนดวยการใหกเงนจากรฐบาล เพอเปนคาซอหรอเชาทดนเพอตงสถานประกอบการ คาใชจายสาธารณปโภคของกจการ โดยมดอกเบยอตราตาตามมาตรา 1178 กฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007

นอกจากการกาหนดสทธประโยชนทางภาษแลว กฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (the Social Enterprise Promotion Act 2007) ยงกาหนดมาตรการกากบดแลการใหสทธประโยชนทางภาษดวย เพอใหการดาเนนกจการของวสาหกจเพอสงคมเปนไปตามเจตนารมยของกฎหมายทมงสรางสรรคสงคมใหดยงขน โดยมาตรา 1779 ใหวสาหกจเพอสงคมทไดรบการจดทะเบยนแลวจะตองจดทารายงานการดาเนนกจการ (Business Report) ทมรายละเอยด

77

Article 10-2 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Support, etc., for Education and Training) The Minister of Employment and Labor may conduct education

and training to cultivate the professional workforces needed for the establishment and operation of social enterprises and improve the skills of social enterprise workers.

78 Article 11 of the Social Enterprise Promotion Act 2007

(Support for Facility Expenses, etc.) The State or a local government may provide subsidies or loans for

land purchase expenses, facility expenses, etc., or lease national and public land as may be necessary for the establishment and operation of social enterprises.

79 Article 17 of the Social Enterprise Promotion Act 2007 (Report, etc.) (1) A social enterprise shall prepare a business report

containing the matters prescribed by the Ordinance of the Ministry of Employment and Labor, such as business results and the participation of interested persons in decision making, etc., and submit it to the Minister of Employment and Labor by the end of April of every fiscal year.

87

ซงจะตองยนรายงานการดาเนนกจการภายในเดอนเมษายนของทกป และกระทรวงแรงงานมอานาจเรยกผประกอบการสงมอบเอกสารสาคญเพอประกอบการพจารณาได 3.4 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศญปน

การพฒนาสงคมในประเทศญปนเปนหนาทหลกของรฐบาล แตภาคเอกชนกมแนวโนม ทจะสนบสนนการพฒนาสงคมมากยงข น โดยการจดตงองคกรไมแสวงหากาไร (Non-Profits Organization) และวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ซงมการสารวจพบวาทรพยสนทหมนเวยนอยในแวดวงการลงทนเพอสงคมเมอป ค.ศ. 2014 มมลคาสงกวา 16 ลานลานเหรยญสหรฐ อนแสดงใหเหนถงความนยมในการลงทนเพอสงคมของคนญปน กระแสการลงทนดงกลาวน เรมเกดขนจากเหตภยพบตสามครงตดตอกนในเดอนมนาคม ค.ศ. 2011 กอใหเกดสถาบนการเงนและกองทนเอกชนตาง ๆ เปนศนยกลางการเคลอนยายเงนทนเพอเรงแกไขเยยวยาความเสยหายทเกดขน ประเทศญปนมกจการเพอสงคมหลายรปแบบ สามารถแบงเปน 5 กลม ไดแก 1.) กลมองคกรไมแสวงหากาไร (Non-Profit) 2.) กลมสหกรณ (Cooperatives) 3.) กลมองคกรเพอสวสดการสงคม (Social Welfare Organizations) 4.) กลมองคกรการศกษา (Education Organizations) 5.) กลมสมาคม และมลนธ (Associations and Foundations)80 โดยวทยานพนธฉบบน เนนศกษากรณกลมองคกรไมแสวงหากาไร (Non-profit) เนองจากมลกษณะองคกรทใกลเคยงกบวสาหกจเพอสงคม เนองดวยมการประกอบการเพอหารายได แตไมมการแบงเงนปนผลใหแกผถอหนและมมาตรการทางภาษสนบสนน และมการใหคานยามไวในสวนท 3 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Chapter III. Special Treatment Under Tax Law)) โดยจะใชคาวา “องคกรวสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation)”

80

The Japan National Advisory Board, “The Social Impact Investment Landscape in Japan,” Accessed March 27, 2015, http://www.socialimpactinvest ment.org/reports/Japan%20NAB%20FINAL.pdf.

88

3.4.1 แนวคดทวไปเกยวกบวสาหกจเพอสงคม 3.4.1.1 นยามของวสาหกจเพอสงคม

ในขณะทประเทศญปนไมมกฎหมายเฉพาะเกยวกบวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) แตประเทศในแถบตะวนตกมวสาหกจเพอสงคมมากมาย จงเปนเหตททาใหประเทศญปนตระหนกถงบทบาทของวสาหกจเพอสงคม ซงบงชถงการประกอบการรปแบบหนงภายใตคาจากดความวา “การมรายไดขององคการทไมแสวงหากาไร (Earned Income Nonprofits) แม วาวงการการศกษาจะเขาใจถ งองคกรไมแสวงหากาไร (Nonprofit Organization) มาอยางยาวนาน อกทง คนญปนจะเขาใจวาองคกรไมแสวงหากาไรเปนองคกรเพอประโยชนสาธารณะและมชอเรยกเปนการเฉพาะวา “NPOs” ซงถอเปนองคกรวสาหกจเพอสงคมประเภทเดยวในความเขาใจของคนญปนทมลกษณะการทางานของอาสาสมครเพอชวยเหลอสงคมและมกฎหมายรบรองสถานะองคกรอยางชดเจน แมวาในความเปนจรงจะมกลมองคกรอกหลากหลายประเภททมภารกจเชนเดยวกน แตไมไดรบการรบรองสถานะทางกฎหมาย สาหรบ NPOs มจดเรมตนจากการรวมกลมของเหลาอาสาสมครเพอชวยเหลอผรบผลกระทบจากเหตภยพบตแผนดนไหวทจงหวดโกเบเมอป ค.ศ. 1995 ซงเปนจดกาเนดของกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร (the Law to Promote Specified Nonprofit Activities) หรอเรยกโดยยอวา “NPO Law” ในป ค.ศ. 1998 อนเปนผลสาเรจของรฐบาลญปนทพยายามผลกดนใหเกดกฎหมายฉบบน เพอแกไขปญหาการไรสถานะทางกฎหมายขององคกรไมแสวงหากาไรทมอยกอนทกฎหมายฉบบนบงคบใช กฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003) อนญาตใหกลมอาสาสมครทตงขนกอนกฎหมายบงคบใช มสทธไดรบสถานะทางกฎหมายของกลมตนอยางเสรและเทาเทยม เมอมการประกาศใชกฎหมายฉบบน เปนระยะเวลาสบป ปรากฏจานวนกลมองคกรอาสาสมครทขนทะเบยนกวา 35,000 องคกร ซงเกอบครงหนงของจานวนดงกลาว เปนองคกรทมขนาดเลกและมงบประมาณใชจายตอปไมเกน 1 ลานเยน และมเพยงรอยละ 18.4 ทมงบประมาณใชจายตอปเกนกวา 30 ลานเยน แหลงทมาของรายไดสวนใหญมาจากการรบบรจาค คาสมครสมาชก และเงนอดหนนตาง ๆ ดงนน จงเปนสาเหตสาคญทตองขยายฐานแหลงรายไดดวยการขายสนคาและการใหบรการเพอความมนคงทางการเงน ซงพฒนาการมาเปน “วสาหกจเพอสงคมแหงญปน (Japanese Social Enterprise)” ในรปแบบขององคกรไมแสวงหากาไร ทสามารถหารายไดจากการประกอบธรกจเชนเดยวกบบรษททวไป ในทศวรรษท 20 เปนชวงยคการปฏรปสวสดการของประเทศญปน เหลาองคกรไมแสวงหากาไรและสหกรณตาง ๆ ใหความสาคญกบการบรการดานสขภาพของประชาชน

89

ดวยรปแบบผสมผสานทางการตลาด ทงการใหบรการความสะดวกแกผสงอาย ผพการ และเยาวชน จงเปนแหลงรายไดทกวางขนมากกวาเดม รวมทงการสนบสนนกจกรรมชวยเหลอสงคมของกระทรวงสาธารณสข แรงงาน และสวสดการ (Ministry of Health, Laborand Welfare (MHLW)) มงสรางงานแกผพการเพอเพมรายไดแกผดอยโอกาสในสงคม ปจจยเหลานสงผลใหองคกรตาง ๆ ไมวาจะแสวงหากาไรหรอไมแสวงหากาไรมแนวโนมทจะเปลยนภารกจของกจการมาในดานงานบรการดแลผสงอาย ผพการและเยาวชนมากขน อนเปนทมาขององคกรบางประเภททมลกษณะลกผสม (Mixed-Form) เพอกระตนการแขงขนในตลาดและเพมประสทธภาพในการใหบรการ81 ในป ค.ศ. 2013 รฐบาลญปนสารวจรายไดของวสาหกจเพอสงคมในรปแบบขององคกรไมแสวงหากาไรทสามารถประกอบกจการหารายไดทางธรกจมจานวน 11,881 องคกร ทมรายไดจากการประกอบธรกจในอตรารอยละ 55.3 ของรายไดทงหมด รายไดจากการสนบสนนของรฐบาลรอยละ 16.7 รายไดจากการรบบรจาครอยละ 5.3 รายไดจากคาสมาชกรอยละ 3.4 และรายไดอน ๆ รอยละ 19.382 3.4.1.2 กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม

ประเทศญปนมววฒนาการดานกฎหมายทเกยวกบวสาหกจเพอสงคมตงแตป ค.ศ. 2007 ดวยการแกไขกฎหมายบรษท (the Corporate Law) ใหเออตอการจดตงองคกรธรกจทมสภาพกจการเงนลงทนทตาและไมแสวงหากาไรเปนหลก อนเปนจดเรมตนของการจดตงวสาหกจเพอสงคมในรปแบบองคกรไมแสวงหากาไรทสามารถประกอบกจการธรกจได ตอมาในป ค.ศ. 2009 รฐบาลรเรมการประชมเพอปฏรปการบรการสาธารณะ (New Public Commons) โดยเนนใหองคกรไมแสวงหากาไรเปนแกนหลกสาหรบการบรการสงคม โดยรฐบาลสนบสนนเงนผานกองทนกวา 210 ลานเหรยญสหรฐสาหรบการพฒนานวตกรรมเพอสงคมแกผประกอบการดานสงคมจานวน 800 ราย เปนระยะเวลาสองป อยางไรกตาม ประเทศญปนยงไมมบทบญญตเฉพาะทเกยวกบการจดตงวสาหกจเพอสงคมในรปแบบองคกรธรกจแบบผสมผสาน ดงเชน บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน

81

Masanari Sakurai and Satoru Hashimoto, “Exploring the distinctive feature of social enterprise in Japan,” Accessed September 30, 2015, http://www .euricse.eu/sites/default/files/db_uploads/documents/1254841022_n192.pdf.

82 The Japan National Advisory Board, supra note 80.

90

(Community Interest Company (CIC)) ของประเทศองกฤษ หรอบรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) ของประเทศสหรฐอเมรกา แตประเทศญปนมกฎหมายทรองรบองคกรเพอสงคมในรปแบบองคกรไมแสวงหากาไรทสามารถประกอบกจการดานธรกจได โดยกฎหมายทชอวา “กฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003)” กฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 มวตถประสงคเพอสนบสนนการพฒนาสงคมทเกดจากกจการขององคกรไมแสวงหากาไร ไมวาจะเปนรปแบบของอาสาสมครหรอรปแบบอนใดทเปนการสรางประโยชนตอสงคม จะตองดาเนนการตามกฎเกณฑทกาหนดโดยกฎหมายฉบบน83 สาหรบการกาหนดนยามของกจการเพอสงคม (Specified nonprofit activities) และการเปนองคกรไมแสวงหากาไรทมกจการเพอสงคม (Specified nonprofit corporation) นน จะตองมลกษณะดงตอไปน กจการเพอสงคม (Specified nonprofit activities) หมายถง กจกรรมทงหลายทระบไวทายกฎหมาย เชน การสนบสนนการศกษา (Promotion of Social Education) การคมครองผบรโภค (Protection of consumers) การบรรเทาผลกระทบจาภยพบต (Disaster relief) และรวมถงกจกรรมใด ๆ ทมงพฒนาและสรางประโยชนตอสวนรวม การเปนองคกรไมแสวงหากาไรทมกจการเพอสงคม (Specified nonprofit corporation) จะตองมลกษณะดงน 1. เปนองคกรทไมแสวงหากาไรและตองม 2 องคประกอบ ดงน ก. ตองมขอบงคบทเปนธรรมเกยวกบการคดเลอกรบสมาชก และการสนสภาพสมาชกขององคกร

83 Article 1. of the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Purpose) The purpose of this law is to promote the sound development of

specified nonprofit activities in the form of volunteer and other activities freely performed by citizens to benefit society, through such measures as the provision of corporate status to organizations that undertake specified nonprofit activities, and thereby to contribute to advancement of the public welfare.

91

ข. เจาหนาทขององคกรเพยง 1 ใน 3 ของเจาหนาททงหมดขององคกรจะมสทธไดรบคาตอบแทนหรอเงนเดอนจากองคกร 2. เปนองคกรทมกจการสอดคลองกบลกษณะดงตอไปน84 ก. ไมมวตถประสงคเพอเผยแพรศาสนา การจดพธกรรม และการใหการศกษาหรออปถมภศาสนกชนหรอผเลอมใสในศาสนานน ๆ ข. ไมมวตถประสงคเพอสนบสนน ผลกดน หรอตอตานทเกยวของกบการเมอง

84

Article 2. of the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Definitions) 1. “Specified nonprofit activities” under this law shall mean those

activities specified in the attached schedule, which are for the purpose of contributing to advancement of the interests of many and unspecified persons.

2. “Specified nonprofit corporation” under this law shall mean an organization that has as its main purpose the implementation of specified nonprofit activities, that conforms with each of the following items, and that is a corporation established under the provisions of this law:

i. an organization that is covered by both of the following items and is not for the purpose of generating profits:

a. provisions regarding acquisition and loss of qualifications for membership are not unreasonable;

b. the number of officers receiving remuneration total no more than one-third of the total number of officers;

ii. an organization whose activities conform with each of the following items:

a. the activities are not for the purpose of propagating religious teachings, performing ceremonies, or educating or fostering believers; b. the activities are not for the purpose of promoting, supporting, or opposing a political principle; c. the activities are not for the purpose of recommending, supporting, or opposing a candidate (including a prospective candidate) for a public office

92

ค. ไมมวตถประสงคเพอสนบสนนบคคลใดเปนสมาชกพรรคการเมอง หรอเปนเจาหนาทของภาครฐ องคกรทไดรบการจดทะเบยนตามกฎหมายน จะมสทธใชชอ “องคกรไมแสวงหากาไรทมกจการเพอสงคม (specified nonprofit corporation)” เปนสวนหนงของชอกจการ สวนองคกรอน ๆ ทไมไดรบรองตามกฎหมายน จะไมมสทธใชชอหรอขอความทมความหมายคลายกบ “specified nonprofit corporation” โดยเดดขาด85 3.4.2 แนวคดในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคม 3.4.2.1 การจดเกบภาษจากการประกอบธรกจโดยทวไป เศรษฐกจในประเทศญปนมการเปลยนแปลงอยางมากนบตงแตสงครามโลกครงทสองยตลง โดยเฉพาะดานอตสาหกรรมและการจางงานทาใหประชาชนมรายไดสงขน มการคาระหวางประเทศมากขน แตระบบภาษอากรของญปนเพงเรมปฏรปในชวงป ค.ศ. 1989 โดยเฉพาะการปรบเปลยนอตราภาษเงนไดนตบคคลหรอภาษบรษทใหลดลง เพอสนบสนนการสงเสรมภาคธรกจและอตสาหกรรม และการปรบเปลยนอตราภาษเงนไดบคคลธรรมดาใหลดลงเพอใหสอดคลองกบการเพมขนของรายไดทมากขนอยางรวดเรว86 ซงรายละเอยดของการจดเกบภาษจากเงนไดของ นตบคคล เงนไดจากการรบเงนปนผล และเงนไดจากสวนเกนทน มรายละเอยดดงน

ก. ภาษทเกบจากเงนไดของนตบคคล การจดเกบภาษการประกอบธรกจในประเทศญปนโดยทวไป จะจดเกบจากผมถนทอยในประเทศ ซงพจารณาจากสานกงานใหญทจดตงอยในประเทศญปน และจากการมเงนไดในประเทศ ซงพจารณาจากการประกอบกจการของธรกจตางชาตทเขาไปประกอบกจการใน

85

Article 4. of the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Restriction on use of name) No entity other than a specified nonprofit corporation may use the

words “specified nonprofit corporation” within its name or any wording that can be confused with same.

86 Yuji Gomi, Guide to Japanese Taxes 1989-90, (Tokyo : CCH group.,

1989), p.2-3.

93

ประเทศญปน และมเงนไดทเกดจากการประกอบกจการในประเทศญปน ซงฐานภาษคอกาไรสทธจากการประกอบธรกจหรอการประกอบวชาชพ เชน การขายสนคา การผลต การเกษตร การประมง การโรงแรม ทนายความ ผตรวจสอบบญช นกแสดง เปนตน โดยใหหกรายจายทจาเปนตามกฎหมายกอนนาไปคานวณภาษ87 ตามมาตรา 488 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 (Corporation Tax Act 2014) นตบคคลบางประเภทจะมการจดเกบภาษทแตกตางจากหลกทวไป89 เชน สหกรณ (Co-operatives) องคกรททาประโยชนสาธารณะ (Public Interest Corparations) โดยทสหกรณรวมถงสหกรณการเกษตร สหกรณวสาหกจขนาดยอมเปนตน จะถกจดเกบภาษเงนไดนตบคคลในอตราทตากวาอตราภาษปกต90 และหากสหกรณจายเงนปนผลแกสมาชกกจะสามารถนาจานวนเงนทจายไปหกเปนรายจายในการคานวณภาษของสหกรณรายนนไดตามมาตรา 60-2

87

ibid., p.113. 88

Article 4 of Corporation Tax Act 2014 (Taxpayer) (1) A domestic corporation shall be liable to pay corporation tax

pursuant to this Act; provided, however, that a corporation in the public interest, etc. or association or foundation without juridical personality, which is a domestic corporation, shall be liable only where it conducts a profit-making business, it accepts the position of trustee of a trust subject to corporation taxation or it performs retirement pension services, etc. prescribed in Article 84(1) (Calculation of the Amount of Retirement Pension Fund).

89 Yuji Gomi, supra note 86, p.174-175.

90 Article 66. of Corporation Tax Act 2014

(3) The amount of corporation tax on taxable income for each accounting period imposed on public interest corporations, etc. (except general corporate associations, etc.) or domestic cooperatives shall be the amount computed by multiplying the taxable income for each accounting period by the tax rate of 19/100.

94

แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 201491 สาหรบองคกรททาประโยชนสาธารณะถาองคกรมผลกาไรจากการประกอบธรกจกจะตองนาไปคานวณเพอเสยภาษดวย ทงน จะไดรบสทธประโยชนใหคานวณในอตราทตากวาอตราปกต ซงมาตรา 66 (3) กาหนดอตราภาษไวทรอยละ 19 การคานวณภาษเงนไดนตบคคลจะพจารณาจากรอบระยะเวลาบญชทมเงนได (โดยปกตจะถอตามปปฏทน) เมอนารายไดหกรายจายแลวใหนาเงนจานวนนนเสยภาษตามอตราทกฎหมายกาหนด แตถามผลประกอบการขาดทนจะไดรบยกเวนไมตองนาเงนไดมาคานวณเสยภาษเงนไดนตบคคล สาหรบอตราภาษเงนไดนตบคคลในป ค.ศ. 201492 มาตรา 66 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 กาหนดใหอตราภาษเงนไดนตบคคลทวไปอยทรอยละ 25.5 แตถานตบคคลท

91

Article 60-2 of Corporation Tax Act 2014 (Inclusion in gross expense of dividend from business with

cooperative association,etc.) The following amounts, which a corporative association, etc. has

decided to disburse at the final settlement of accounts of each accounting period, shall be included in gross expense in computing the amount of income of the said accounting period :

(i)The amount distributed to its copartners or other members according to the volumes or values of their dealings or other quantities which they utilized in the business of the cooperative association, etc. during the said accounting period ;

(ii)The amount distributed to its copartners or other members according to the degree to which they have been involved in the business of the cooperative association, etc. during the said accounting period ;

92 Article 66. of Corporation Tax Act 2014

The amount of corporation tax on the income of each accounting period imposed on an ordinary corporation, general corporate associations, etc. (meaning general corporate associations, general corporate foundations, public interest corporate associations and public interest corporate foundations as listed on Schedule No.2;… which is a domestic corporation, shall be the amount computed by multiplying taxable income for each accounting period by the tax rate of 25.5/100.

95

มทนจดทะเบยน 100 ลานเยนขนไปและมกาไรสทธทจะตองเสยภาษกวา 8 ลานเยนขนไป อตราภาษจะลดเหลอเพยงรอยละ 19 เทานน นอกจากน รฐบาลกาหนดอตราภาษพเศษแกวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมทมรายไดไมเกน 8 ลานเยน จะไดรบสทธประโยชนทางภาษ โดยใหลดอตราภาษลงจากรอยละ 18 เหลอรอยละ 15 (เฉพาะชวงเวลาตงแตวนท 1 เมษายน ค.ศ. 2012 ถง 31 มนาคม ค.ศ. 2015 แตถามรายไดเกนกวา 8 ลานเยนในรอบระยะเวลาบญชใด จะตองเสยภาษอตรารอยละ 16.5 อยางไรกตาม อตราภาษเงนไดโดยทวไปของบคคลธรรมดาจะอยระหวางรอยละ 20 – 50 สวนอตราภาษเงนไดนตบคคลอยทรอยละ 42.3 เวนแตจะมกฎหมายลดอตราภาษเพอมาตรการทางภาษบางประการ93 นอกจากภาษเงนไดนตบคคลแลว ธรกจทประกอบกจการในญ ปน จะตองเสยภาษทองถนเพอการอาศย (Local Inhabitants Tax) ใหแกจงหวดและเทศบาล โดยพจารณาจากขนาดของกจการ ทนของกจการและจานวนลกจางของกจการ อกทง ยงมภาษวสาหกจทองถน (Local Enterprise Tax) ทจดเกบโดยสวนราชการจงหวด เกบจากรายไดและปจจยการผลตของกจการทตงอยในเขตจงหวดนน และภาษอสงหารมทรพย (Real Property Tax) เทศบาลจะจดเกบภาษจากมลคาเพมของทรพยสนทอยในความครอบครองของกจการในรอบระยะเวลาบญชทผานมาแตละป ในอตรารอยละ 1.4 รวมถงการจาหนายจายโอนกจะเสยภาษในอตรารอยละ 0.4 ถงรอยละ 294

ข. ภาษทเกบจากเงนไดจากการไดรบเงนปนผล การจดเกบเงนไดจากเงนปนผลจะเกบจากเงนปนผล การลงทนในทรสต รวมถงผลประโยชนอนใดทไดรบจากหลกทรพย (Securities) ซงผเสยภาษจะตองนาเงนไดจากเงนปนผลไปรวมคานวณภาษรวมกบเงนไดประเภทอน ๆ ดวยในปภาษนน เวนแตผเสยภาษถกหกภาษ ณ ทจาย ในอตราภาษทสงกวากจะมสทธเลอกใหเปนจานวนเงนภาษทจายใหแกรฐกได ไมตองนาไปรวมคานวณกบเงนไดประเภทอน ๆ95

93

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, อางแลว เชงอรรถท 9. น. 7. 94

Deloitte, “Japan Highlights 2014,” Accessed August 30, 2015, http://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/global/Documents/Tax/dttl-tax-japanhighlights-2015.pdf.

95 Yuji Gomi,, supra note 86, p.115

96

ในสวนการจายเงนปนผลของนตบคคลหนงใหอกนตบคคลหนงทตงอยในญปนเชนกน จะไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล ถาหากนตบคคลผรบเงนปนผลนนจายเงนคาหนเตมจานวนแลว และมสดสวนการถอหนไมนอยกวารอยละ 25 ของจานวนหนทงหมด เปนระยะเวลา 6 เดอน กอนทจะมการจายเงนปนผล แตถานตบคคลผไดรบเงนปนผลถอหนนอยกวารอยละ 25 ของจานวนหนทงหมด หรอถอหนไมครบ 6 เดอนกอนทจายเงนปนผล นตบคคลนนจะตองนาเงนปนผลเพยงรอยละ 50 ของจานวนเงนปนผลทไดรบ มาคานวณเสยภาษเงนไดนตบคคล96 ตามมาตรา 2397 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 ค. ภาษทเกบจากเงนไดทเกดจากสวนเกนทน

ประเทศญปน สวนเกนทนถอเปนรายไดจากการโอนอยางหนง เชน การขายหนหรอขายทดน ซงการคานวณภาษเงนไดบคคลธรรมดา จะมการกาหนดหามไมใหหกคาใชจายหรอหกไดตามอตราทกาหนดเปนพเศษ แตในการคานวณภาษเงนไดนตบคคล จะปฏบตตอผลไดจากทนหรอสวนเกนทนเหมอนเปนเงนไดธรรมดาอยางหนง98 กลาวคอ99 ผไดรบเงนไดสวนเกนทนจะตอง

96

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, อางแลว เชงอรรถท 9, น.18 - 21 97

Article 23. of Corporation Tax Act 2014 (Exclusion of dividends received, etc. from gross revenue) Where a

domestic corporation receives the amounts listed below, the amount of dividends shall not be included in gross revenue in computing taxable income for the domestic corporation in each accounting period. (i) The amount of dividend of surplus or dividend of profits or distribution of surplus

98 สเมธ ศรคณโชต, อางแลว เชงอรรถท 48, น.41.

99 Article 61-2 of Corporation Tax Act 2014

(Inclusion of capital gain or loss due to transfer in gross revenue or gross expense) Where a domestic corporation transfers securities, the amount of gain due to the transfer shall be included in gross revenue or gross expense in computing taxable income for the accounting period including the day that a contract on the transfer is concluded with the exception of cases where the provisions of Articles 62 to 62-5 are applied.

97

นามารวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดประจาปกบเงนไดประเภทอน ๆ เชน เงนเดอน เงนทไดรบจากการรบทางานให เปนตน โดยจะตองมาคานวณเปนรายไดและหกรายจายรวมกนตามมาตรา 61-2 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014

การโอนหลกทรพยหรอหนของบคคลธรรมดาและนตบคคล คาวา “โอน” รวมถงการขาย และการแลกเปลยน โดยปกตแลว จะโอนหนผานมคนกลาง (Dealers) และจดเกบภาษจากคนกลาง แตในบางกรณจะยกเวนการจดเกบภาษจากคนกลาง หากมการตดอากรแสตมปบนเอกสารสญญาแลว100 สาหรบการคานวณภาษจากสวนเกนทน จะคานวณจากสวนตางทเปนผลประโยชนทไดรบจากการโอนทรพยสน ซงจะนาจานวนเงนไดทไดรบจากการโอนทงหมดหกลบคาตนทนของการไดมา การตดตง หรอการพฒนาทรพยซงทรพยนน และคาใชจายทเกดขนจากการโอน จากนนใหหกลบดวย “กรณพเศษเพอการลดหยอนภาษจากการโอนทรพยทเปนสงหารมทรพย (Special Deduction for Capital Gains on Movable Property)” ทงน การโอนทรพยทเปนอสงหารมทรพยจะไมไดรบการลดหยอนภาษกรณพเศษขางตน101

สาหรบอตราภาษทจดเกบจากสวนเกนทนจากการขายทดนหรอทรพยอนใดทมลกษณะคลายกน จะอยทรอยละ 20 และรอยละ 30 ของผลไดจากการขายทดนทตงอยในประเทศญปน หรอผลไดจากการแบงกรรมสทธบางสวนในทดนนน หกลบจากคาธรรมเนยมการโอน คาใชจายในการดาเนนการและคาใชจายอนๆ ทกฎหมายกาหนดใหเปนกรณพเศษ ทงน กรณทเปนบรษทหรอนตบคคลทไมตองเสยภาษ (Non-Taxable Corporation) จะไมตองเสยภาษจาก สวนเกนทนทไดรบ102

3.4.2.2 มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ก. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยตรงตอองคกร วสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation) เปนองคกรรปแบบหนง ทถกกาหนดนยามโดยกฎหมายภาษบรษท (the Corporate Tax) ถาหากองคกรมผลกาไรจากการประกอบธรกจกจะตองนาไปคานวณเพอเสยภาษดวย แตจะไดรบมาตรการสนบสนนจากรฐบาล

100

Yuji Gomi, supra note 86, p.38. 101

ibid., p.113 - 114. 102

ibid., p.227 - 228.

98

โดยจะไดรบสทธประโยชนใหคานวณภาษในอตราทตากวาอตราปกตทวไป103 ซงมาตรา 66 (3) แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 (Corporation Tax Act 2014) กาหนดอตราภาษไวทรอยละ 19104

ข. มาตรการทางภาษทสนบสนนโดยออมตอผสนบสนน

การไดรบการยกเวนภาษเงนไดทเกดจากการบรจาคเพอสาธารณกศลแกองคกรใดกตามในประเทศญปน กฎหมายจะกาหนดลกษณะขององคกรททาหนาทบรจาคไวอยางเครงครด กลาวคอ หากไมไดบรจาคใหแกองคกรทจดทะเบยนเปน Specified Nonprofit Corporation (องคกรวสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation) เปนตวอยางหนงในกลมองคกรขางตน) กจะไมสามารถนารายจายทจายไปเพอการกศลสาธารณะ หกเปนรายจายในการคานวณภาษเงนไดนตบคคลในรอบระยะเวลาบญชทจายได การประกอบกจการใดทจะมสทธไดรบประโยชนดานภาษนน ตองเปนไปตามมาตรา 46 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003) มสาระสาคญ ดงน

องคกรทจดทะเบยนเปน Specified Nonprofit Corporation จะถอวาเปนวสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation) ตามบทนยามมาตรา 2 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 (Corporation Tax Act 2014) ซงนาไปสการไดรบยกเวนภาษทเกดจากการใชจายเพอการบรจาคตามมาตรา 37 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 ซงมหลกการสาคญคอ จานวนเงนบรจาคทจายจากองคกรธรกจทตงในประเทศญปนในแตละรอบระยะเวลาบญช จะไมถอเปนรายจายสาหรบคานวณภาษเงนไดนตบคคลขององคกรนน เวนแตจะเปนการบรจาคตามทกฎหมาย

103

ibid., p.174 - 175. 104

Article 66. (3) of Corporation Tax Act 2014 The amount of corporation tax on taxable income for each

accounting period imposed on public interest corporations, etc. (except general corporate associations, etc.) or domestic cooperatives shall be the amount computed by multiplying the taxable income for each accounting period by the tax rate of 19/100.

99

กาหนดเทานน ซงมาตรา 37 (3) กฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 กาหนดใหการบรจาคดงตอไปนสามารถนามารวมหกเปนรายจายของกจการได105

1. การบรจาคใหแกรฐหรอหนวยงานภาครฐในทองถน เฉพาะการบรจาคใด ๆ ทไมรวมถงการบรจาคเพอประโยชนแกผบรจาคเปนการตอบแทน หรอมการตอบแทน ผบรจาคเปนการเฉพาะ

2. การบรจาคทใหแก สมาคม มลนธ หรอองคกรในรปแบบอนใดทเปนกจการเพอสงคม (Public Interest Corporate) ซงมเงอนไขตามประกาศคณะรฐมนตร ดงน

2.1 เปนการบรจาคจากสาธารณชนอยางกวางขวาง

105

Article 46. of the Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 A specified nonprofit corporation shall be deemed to be a public

interest corporation, etc., as specified in Article 2.vi of the Corporation Tax Law for the purposes of application of said law and other laws and regulations relating to corporation taxes. In this event, for the purposes of applying Article 37 of said law, the wording “public interest corporations, etc.” in paragraph 3 of said article shall be read as “public interest corporations, etc. (excluding corporations; hereafter referred to as ‘specified nonprofit corporations’), specified in Article 2.2 of the Law to Promote Specified Nonprofit Activities,” and the wording “public interest corporations, etc.” in paragraph 4 of said article shall be read as “public interest corporations, etc.”;

Article 37 of Corporation Tax Act 2014 (Exclusion from gross expense of donations) Out of the total of an amount of donations paid by a domestic

corporation in each accounting period, the amount of a part exceeding the amount computed pursuant to the Cabinet Order as based on the amount of capital, etc. at the end of such accounting period of the domestic corporation or the amount of taxable income for such accounting period shall not be included in gross expense in computing taxable income for each accounting period of such domestic corporation.

100

2.2 เปนการบรจาคทมความจาเปนเรงดวนเพอการพฒนาการศกษา การวทยาศาสตร การยกระดบวฒนธรรม การสวสดการสงคม และการสนบสนนสาธารณประโยชน106

สรปไดวา ประเทศญปนไดกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมเปนองคกรประเภทหนงทตองเสยภาษบรษท แตจะมมาตรการบรรเทาภาระภาษไว กลาวคอ กาหนดประเภทขององคกรเปนวสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation) และมนยามในกฎหมายภาษบรษท (the Corporate Tax) ซงกาหนดอตราภาษไวทรอยละ 19 อนเปนอตราภาษพเศษทนอยกวาอตราภาษของบรษททวไป และมสทธไดรบการบรจาคจากนตบคคลอน ๆ โดยผบรจาคสามารถนาเงนบรจาคไปหกเปนรายจายในการคานวณภาษบรษทได

106

Article 37 (3) of Corporation Tax Act 2014 In the case referred to in paragraph (1), where there is an amount

of donations stated in the following each item out of the amount of donations prescribed in the said paragraph, the total of the amount of the donations stated in the said each item stated in the said each item shall not be included in the total of the amount of donations prescribed in the said paragraph.

(I) The amount of donations to the State or local public entities (II) Out of donations made to public interest corporate associations,

public interest corporate foundations and other corporations and organizations carrying out activities aimed at public interests, the amount of those designated by the Minister of Finance under Cabinet Order to be recognized to satisfy the conditions mentioned as follows.

(a) That they are collected widely from the general public. (b) That it is certain that they are to be appropriated for urgent and

planned be disbursements to make contribution toward the development of education or science, elevation of culture, contribution to social welfare and the promotion of other public interests.

101

การศกษาลกษณะ กฎหมายและมาตรการทางภาษทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมทงสประเทศขางตน จะเหนไดวารฐบาลของทกประเทศใหความสาคญตอการแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอม โดยใหภาคเอกชนมโอกาสเขารวมพฒนาประเทศ ซงมาตรการทางภาษเปนเครองมอสาคญทจงใจและกระตนใหภาคธรกจเอกชนสนใจการประกอบกจการเพอสงคมมากยงขน อกทง รฐบาลสนบสนนการบรหารจดการใหธรกจสามารถดารงสถานะกจการไดอยางมประสทธภาพ มาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคมของทงสประเทศมหลากหลายรปแบบ บางประเทศจะใหสทธยกเวนภาษบรษทแกวสาหกจเพอสงคมเพอเพมรายไดแกกจการ บางประเทศสนบสนนใหผลงทนชวยสมทบเงนทนแกวสาหกจเพอสงคมดวยการยกเวนภาษในเงนทจายไปเพอการลงทน รวมถงสนบสนนใหมการบรจาคแกวสาหกจเพอสงคมดวย ประเทศเกาหลใตมมาตรการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลแกวสาหกจเพอสงคม ในอตรารอยละ 50 ของกาไรสทธ เปนระยะเวลา 3 ป นบแตวนทจดตงกจการและมรายได ซงสงผลโดยตรงแกวสาหกจเพอสงคมในดานตนทนทางภาษเพอแบงเบาภาระผประกอบการและสามารถนาคาภาษทไดรบยกเวนไปใชบรหารจดการองคกร คาจางแรงงานและนาไปสมทบทนในองคกรเพอสงคมตอไป ประเทศญปนกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมทจดทะเบยนตามกฎหมายแลว จะถอวาเปนวสาหกจเพอสงคม (public interest corporation) ตามบทนยามมาตรา 2 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 ทจะไดรบสทธคานวณภาษบรษทในอตราทตากวาอตราปกตและสามารถเปนองคกรทรบบรจาคจากองคกรอน ๆ ได และองคกรผบรจาคจะสามารถนาเงนนนไปเปนรายจายในการคานวณเพอเสยภาษบรษท เนองจากวากฎหมายภาษประเทศญปนเครงครดตอการบรจาคเงนเพอการกศลและจะกาหนดหลกเกณฑใหองคกรบางประเภทเทานนทสามารถนาเงนบรจาคหกเปนรายจายทางภาษได ประเทศองกฤษมงใหสทธประโยชนทางภาษแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม แทนทจะเออประโยชนแกวสาหกจเพอสงคมโดยตรง เพราะปองกนปญหาความเปนธรรมทางภาษระหวางผประกอบการวสาหกจเพอสงคมและผประกอบการธรกจทวไปทอาจเกดขนได โดยยกเวนภาษเงนไดของบคคลทลงทนในวสาหกจเพอสงคมในจานวนเงนทลงทน และสวนเกนทนทไดรบ ซงรฐบาลอนญาตใหผลงทนนาจานวนเงนทลงทนไปหกลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดในปภาษนนไดเตมจานวน แตไมเกน 1 ลานปอนดตอป และไดรบยกเวนเงนไดจากสวนเกนทนทเกดจากการโอนหนของวสาหกจเพอสงคมไดเตมจานวน แตไมเกน 1 ลานปอนดเชนเดยวกน อนง มาตรการทางภาษของประเทศสหรฐอเมรกาไมไดใหสทธประโยชนดวยการยกเวนและลดหยอนภาระภาษเงนไดแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคมหรอตอวสาหกจเพอสงคมไว แตจะใช

102

กลไกทางภาษในเรองการผลกภาระทางภาษทกาหนดขนไวเปนกรณพเศษแกองคกรทจดทะเบยนเปนบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) ทกาหนดใหตวองคกรทเปนนตบคคลไมตองรบภาระภาษจากรายไดทเกดจากกจการ แตจะสงตอไปยงผถอหนในองคกรเปนผรบภาระภาษแทน ซงวสาหกจเพอสงคมทชอวาบรษทจากดการแสวงหากาไร the Low-Profit Limited Liability Company (L3C) เปนองคกรทจดอยในประเภทบรษทจากด (LLC) ดวย ดงนน การทผถอหนในบรษทจากดการแสวงหากาไร (L3C) เปนบคคลผไดรบสทธยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดอยแลว กสามารถรบภาระทางภาษทเกดขนจากการประกอบการของ L3C เพอจะใหผลทางกฎหมายไมตองมการเสยภาษทเกดขนได

103

บทท 4 มาตรการทางภาษสาหรบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย

จากป ค.ศ. 1960 นบเปนครงแรกขององคการสหประชาชาตในการประชม RIO Summit ทมการนาเสนอประเดนเรองสงแวดลอมเขาสการประชมของสงคมโลกอยางเปนทางการและเปนจดกาเนดแนวคดการพฒนาแบบบรณาการทงสามดาน (Triple Bottom Line (TBL)) ทเสนอใหองคกรธรกจควรมรปแบบการบรหารจดการทใสใจทงดานผลกาไร สงคม และสงแวดลอมไปพรอม ๆ กน เพอเปาหมายการพฒนาใหเกดความยงยนรวมกนของสงคมโลก จนสงผลใหมการประกาศใชขอตกลงโลกแหงสหประชาชาต (UN Global Compact) ตามแนวคดความรบผดชอบตอสงคมในป ค.ศ. 2000 โดยเฉพาะองคกรจากประเทศกาลงพฒนาทสนใจนาไปประยกตใชในประเทศของตน แมวาจะมเปาหมายและกระบวนการดาเนนงานทแตกตางกน แตผลทไดรบสวนใหญสะทอนใหเหนถงความรบผดชอบตอสงคม ไมใชแคเรองการใชเงนเพยงอยางเดยว แตเปาหมายสาคญรวมกน คอ ตองการจะพฒนาดานสงแวดลอมดานเศรษฐกจ ดานสงคมและชมชนทไมเพยงมงพฒนาเพอใหเกดภาพลกษณทดตอองคกรเทานน แทจรงเปนการนาองคกรไปสความยงยนระยะยาว เพราะการดาเนนกจกรรมเพอสงคมเปนการแสดงความรบผดชอบในฐานะองคกรทเปนสวนหนงของสงคมเพอการพฒนารวมกน ซงแนวโนมการพฒนาแนวคดความรบผดชอบตอสงคมไดรบการตอบรบเปนอยางดและพฒนาอยางตอเนองถงป ค.ศ. 2012 มการประชมในเวทระดบโลกขององคการสหประชาชาตอกครงกบหวขอการประชมวาดวยการพฒนาทยงยน (United Nations Conference on Sustainable Development - UNCSD) หรอทเรยกวา Rio+20 จดขนทเมองรโอเดจาเนโร ประเทศบราซล ดวยแนวคดการพฒนาประเทศทยงยนบทใหมสรางความตอเนองจากแนวคดความรบผดชอบตอสงคมทนานาประเทศใหการตอบรบและเหนความสาคญรวมกนจนเปนทคาดหมายวาการพฒนาทยงยนบทใหม คอ ทศทางเรองเศรษฐกจสเขยวในบรบทของการพฒนาทยงยน1 นยามของวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ไดรบการกลาวถงในวงกวาง ทงดานการศกษาและนโยบายของรฐบาลหลายประเทศ ซงความเขาใจนยามของวสาหกจเพอสงคมของแตละประเทศจะคอนขางแตกตางกนตามสภาพสงคมและวฒนธรรม เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา

1 กญญรตน หงสวรนนท, “การแสดงความรบผดชอบตอสงคม : กลยทธและ

โอกาสขององคกรธรกจประเทศกาลงพฒนาในสงคมพลวต,” เลมท 6 วารสารนเทศศาสตรธรกจบณฑตย, น. 109 (2555).

104

คาวาวสาหกจเพอสงคมจะหมายถงองคกรทไมแสวงหากาไร (Nonprofit Organizations) และมการพฒนาหลกการใหสามารถหารายไดเพอใชบรรลภารกจทางสงคม สวนประเทศในทวปยโรป วสาหกจเพอสงคมจะแตกตางจากธรกจทวไปอยางเหนไดชด ซงจะแยกเปนสวนทสาม (Third Sector) คอ เปนองคกรเพอสงคมทแยกเปนจาพวกทสามจากองคกรภาครฐ และองคกรธรกจ อยางไรกตาม โดยรวมของแตละประเทศจะเขาใจนยามของวสาหกจเพอสงคม คอ หนวยธรกจทมภารกจดานสงคมและมงแสวงหากาไรเพอบรรลภารกจทางสงคม เชน การเพมตลาดแรงงานและการผนกกาลงของคนในสงคม ถงกระนน หลายประเทศจะนารปแบบของวสาหกจเพอสงคมของประเทศทประสบความสาเรจ เชน ประเทศสหรฐอเมรกา และองกฤษ มาบงคบใชในประเทศตน ซงสวนใหญจะพบปญหาการขาดแคลนเงนทน ทาใหองคกรมขนาดเลก จงไมเออตอการบรรลภารกจเพอสงคม เชน การจางงาน การบรหารจดการ การฝกอบรม พวกกลมแรงงานไรฝมอและคนพการ ดงนน รฐบาลจงกาหนดมาตรการเพอสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคม มทนและสมรรถนะในการดาเนนกจการอยางยงยนไดดวยตวเอง2 4.1 การจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาและภาษเงนไดนตบคคลของประเทศไทย

ภาษอากร คอ สงทรฐบาลบงคบจดเกบจากราษฎรและนาไปใชเพอประโยชนสวนรวมโดยมไดมสงตอบแทนโดยตรงแกผเสยภาษ ตางจากคาธรรมเนยมซงรฐจดเกบจากประชาชนทมาตดตอ หรอไดรบบรการจากรฐ เชน คาธรรมเนยมจดทะเบยนสทธและนตกรรมทดน ใบอนญาตตาง ๆ เชน ฆาสตว ผลตสรา มอาวธปน คาภาคหลวง หรอสมปทานตาง ๆ3 เนองจากภาษอากรมลกษณะเปนสวนแบงภาระสาธารณะระหวางประชาชนตามหลกความสามารถในการจาย จงเปนแนวทางนาไปสการกาหนดทฤษฎทวไปวาดวยภาษอากร ซงประกอบดวยสาระสาคญ 3 ประการ ดงน

2 Young-Chool Choi and Ji-Hyun Jang, “Analysis of Current Conditions

Facing Social Enterprises in Korea: Policy Issues Regarding Their Sustainable Development,” 4 International Journal of Business and Social Research (IJBSR) , 119, 123 (2014).p.127.

3 ทศนย เหลองเรองรอง, ความรทวไปกฎหมายภาษ, (กรงเทพมหานคร : วญญชน,

2556), น.11.

105

1. การกาหนดบคคลผเสยภาษ จาตองพจารณาจากความสมพนธของบคคลกบรฐเปนสาคญ เนองจากหลกการบงคบใชเปนการทวไปในกฎหมายภาษกาหนดใหบคคลทกคนทมสวนไดเสยหรอมสวนรวมกบประชาคมใดตองชาระภาษใหแกประชาคมนน ไมวาการมสวนรวมนนจะเปนรปแบบใด เชน การเปนผมถนทอย การมแหลงเงนได หรอการเปนผมสญชาตของประชาคมนน ความเกยวโยงของบคคลในลกษณะดงกลาวยงสอดคลองกบหลกเขตแดนภาษ ซงกาหนดอาณาเขตของกฎหมายภาษทบคคลพงตองใหความเคารพและปฏบตตามขอกฎหมายอนเปนสาเหตของปญหาการจดเกบภาษซาซอนกนของคนในชาตและคนตางชาตทอยในประเทศนน ๆ 2. การกาหนดสงทเปนมลเหตใหตองมการเสยภาษ มกจะพจารณาจากสงทแสดงใหเหนถงความสามารถของผเสยภาษ ซงอาจอยในรปของรายได ความมงคง และการใชจาย 3. การกาหนดวธการคานวณภาษ ตองนาสถานะสวนบคคลของผเสยภาษและประเภทของฐานภาษมาพจารณา จานวนภาษทจดเกบจะตองเปนจานวนทมผลลพทมาจากสดสวนของความสามารถในการเสยภาษของบคคลอยางแทจรง ซงอาจกาหนดขนไดภายหลงจากการหกคาลดหยอนหรอคาใชจาย ตลอดจนการใชอตราภาษทเหมาะสม4 การทจะศกษากฎหมายภาษอากรใหเขาใจและสามารถนาไปใชประโยชนได จาเปนตองศกษาโครงสรางของกฎหมายภาษอากร 6 สวน ไดแก 1.) สวนทวาดวยผเสยภาษ (Tax Payer) 2.) สวนทวาดวยฐานภาษ (Tax Base) 3.) สวนทวาดวยอตราภาษ (Tax Rate) 4.) สวนทวาดวยวธเสยภาษ (Tax Payment) 5.) สวนทวาดวยวธหาขอยตในปญหาภาษทเกดขน (Tax Settlement) 6.) สวนทวาดวยการบงคบใหเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายภาษอากร (Tax Sanction) ซงหลกโครงสรางภาษอากรนใชพจารณากฎหมายภาษอากรไดทกประเภท5 ภาษอากรเปนรายไดสวนสาคญของรฐในการนามาใชบรหารจดการนโยบายเพอพฒนาประเทศ โดยการศกษาเรองมาตรการทางภาษเพอสงเสรมวสาหกจเพอสงคมจะเนนทการจดเกบภาษเงนไดจากบคคลธรรมดาและนตบคคล เนองจากหนวยทางภาษทงสองประเภทนเปนองคประกอบสาคญของการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคม ดงนน ในสวนนจะอธบายถงโครงสรางของกฎหมายภาษอากรทเกยวของกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา

4 ศภลกษณ พนจภวดล, กฎหมายภาษอากร, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ : จตลกษณ,

2556), น.148 - 151. 5 ชยสทธ ตราชธรรม, คาสอนวชากฎหมายภาษอากร, พมพครงท 8

(กรงเทพมหานคร : พลสยามพรนตง (ประเทศไทย), 2554), น.3.

106

ภาษเงนไดนตบคคลและภาษทจดเกบจากสวนเกนทน เฉพาะสวนทวาดวยผเสยภาษ (Tax Payer) สวนทวาดวยฐานภาษ (Tax Base) และสวนทวาดวยอตราภาษ (Tax Rate) 4.1.1 การจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา

ภาษเงนไดบคคลธรรมดาเปนภาษทางตรงซงมหลกการจดเกบตามความสามารถในการมเงนไดของบคคล ดงนน บคคลธรรมดาทมเงนไดพงประเมนถงเกณฑขนตาทประมวลรษฎากรกาหนด หากไมมกฎหมายยกเวนกอยในบงคบตองเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดา ประมวลรษฎากรกาหนดใหผมเงนไดในปภาษทลวงมาแลวมหนาทยนรายการภาษเงนไดบคคลธรรมดา โดยประเมนตนเองภายในวนท 1 มกราคม ถงวนท 31 มนาคม ของปถดไป6 1. สวนทวาดวยผเสยภาษ (Tax Payer) สวนทวาดวยผเสยภาษ (Tax Payer) ในการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดานน มาตรา 56 และมาตรา 57 แหงประมวลรษฎากร กาหนดผมหนาทเสยภาษ 4 ประเภท ไดแก 1.) บคคลธรรมดา 2.) ผทถงแกความตายในระหวางปภาษ 3.) กองมรดกทยงมไดแบง 4.) หางหนสวนสามญหรอคณะบคคลทมใชนตบคคล บคคลธรรมดา หมายถง บคคลทมสภาพบคคลตามประมวกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15 “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดและอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย” บคคลธรรมดามเงนไดพงประเมนทเขาขายตองเสยภาษกเปนผมหนาทเสยภาษตามประมวลรษฎากร โดยไมจากดอาย เพศ ความสามารถ สถานะทางสงคมหรอสญชาต หากไมมกฎหมายยกเวน7 หางหนสวนสามญและคณะบคคลทมใชนตบคคล ประมวลรษฎากรถอวา คณะบคคลทตกลงรวมกนดาเนนกจการในลกษณะทไมใชนตบคคลในรปของหางหนสวนสามญซงมวตถประสงคทจะแบงเงนไดหรอผลกาไรทเกดขนหรอในรปของคณะบคคลอนซงไมไดมวตถประสงคทจะแบงเงนไดหรอผลกาไร มหนาทตองเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาจากเงนไดหรอผลกาไรทเกดขนจากการกระทากจการนนเสมอนเปนบคคลเดยวกน8 โดยมาตรา 39 แหงประมวลรษฎากรบญญตวา “คณะบคคลทมใชนตบคคล คอ บคคลตงแตสองคนขนไปตกลงกระทาการรวมกน อนมใชเปนหางหนสวนสามญ”

6 ทศนย เหลองเรองรอง, อางแลว เชงอรรถท 3, น.17.

7 เพงอาง, น.18 – 21.

8 ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, ทฤษฎภาษเงนไดบคคลธรรมดา, ชด

วชากฎหมายภาษอากร 1, พมพครงท 9 (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556), น.138.

107

มาตรา 1012 แหงประมวลประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบญญตวา “อนวาสญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษทนน คอสญญาซงบคคลตงแตสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระทากจการรวมกนดวยประสงคจะแบงปนกาไรอนจะพงไดแตกจการททานน และเมอไดเสยภาษเชนวานนแลว ผเปนหนสวนหรอบคคลในคณะบคคลดงกลาวกไมตองเสยภาษสาหรบเงนไดในจานวนนนอก เวนแตจะแบงผลกาไรกนในภายหลงกจะถอเปนเงนไดพงประเมนตามมาตรา 40 (8) แหงประมวลรษฎากร ของผเปนหนสวนหรอบคคลในคณะบคคลนน 2. สวนทวาดวยฐานภาษ (Tax Base) การกาหนดฐานภาษ คอ การกาหนดสงทเปนมลเหตใหตองมการเสยภาษ และการกาหนดผมหนาทเสยภาษ โดยพจารณาถงความสามารถของผเสยภาษซงอาจอยในรปของรายได ความมงคง และการใชจายของผเสยภาษเอง ซงประมวลรษฎากร มาตรา 39 กาหนดลกษณะของเงนได ความวา “เงนไดพงประเมน หมายความวา เงนไดอนเขาลกษณะพงเสยภาษในหมวดน เงนไดทกลาวนใหหมายความรวมตลอดถงทรพยสน หรอประโยชนอยางอนทไดรบ ซงอาจคดคานวณไดเปนเงนคาภาษอากรทผจายเงนหรอผอนออกแทนใหสาหรบเงนไดประเภทตาง ๆ ตามมาตรา 40 และเครดตภาษตามมาตรา 47 ทว ดวย” เมอวเคราะหสาระแหงบทบญญตน ทาใหเหนวา “เงนได” หมายความถงสงทไดมาเปนเงน หรอทรพยสนรวมทงประโยชนอยางอน ซงตองคดคานวณไดเปนเงนและควรเปนประโยชนทสาคญ สวนคาวา “เงนไดพงประเมน” หมายถงเงนไดทเขาลกษณะพงเสยภาษ โดยมการกาหนดไวอยางเจาะจงใหตองเสยภาษในหมวดน ดงนน เงนไดประเภทใดทไมไดระบไวกไมเปนเงนไดทตองเสยภาษ9 ดงนน สงทใชเปนฐานในการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาในประเทศไทยคอรายไดหรอเงนไดของบคคลธรรมดาในรอบระยะเวลาหนงซงโดยปกตจะใชระยะเวลาหนงปเปนเกณฑ แตการจดเกบภาษภาษเงนไดบคคคลธรรมดาเปนการจดเกบตามหลกความสามารถในการเสยภาษของบคคล โดยใชรายไดเปนเครองวดความสามารถในการเสยภาษทาใหเกดปญหาทตองพจารณาคอ รายไดจานวนใดจะเปนรายไดทบงบอกถงความสามารถในการเสยภาษอยางแทจรง ซงอาจหมายถงรายไดสวนทพนระดบการครองชพขนตา หรอเรยกวา “Clear Income” ในกลมนกเศรษฐศาสตร อกทงประมวลรษฎากรกาหนดใหมการหกคาใชจายออกไปจากเงนไดพงประเมนกอน หลงจากนนยงกาหนดใหมการหกคาลดหยอนเพอหาเงนไดสทธอนเปนรายไดสวนทพงถอไดวาบงบอกถงความสามารถในการเสยภาษ

9 ศภลกษณ พนจภวดล, อางแลว เชงอรรถท 4, น.150 - 151.

108

ประเภทของเงนไดพงประเมนจะแบงเปน 8 ประเภทตามมาตรา 40 แหงประมวลรษฎากร เชน เงนไดเนองจากการจางแรงงาน เงนไดเนองจากหนาทหรอตาแหนงงานททา หรอจากการรบทางานให เงนไดประเภทคาลขสทธหรอคาสทธอน ๆ เงนไดประเภทดอกเบย เงนปนผล หรอสวนแบงของกาไรผลประโยชนทไดจากการโอนหน เงนหรอประโยชนอยางอนทไดเนองจากการใหเชาทรพยสน เงนไดจากการประกอบอาชพอสระ เงนไดจากการรบเหมา เงนไดจากการธรกจ เปนตน ซงการแบงประเภทเงนไดกเพอกาหนดระดบคาใชจายใหเหมาะสมกบแตละประเภทของเงนได ซงมตนทนหรอคาใชจายในการไดมาซงเงนไดแตกตางกนไป บางประเภทกตองใชนาพกนาแรงเพอ แลกกบเงนได บางประเภทไมตองใชนาพกนาแรง หรอบางประเภทกเปนรปแบบผสม เงนไดพงประเมนอาจไดรบการยกเวนภาษโดยประมวลรษฎากรและกฎหมายอน ซงจะมผลใหฐานภาษเงนไดบคคลธรรมดาแคบลงและทาใหการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาเปนไปตามหลกความสามารถในการเสยภาษโดยใชเงนหรอรายไดเปนเครองมอวดความสามารถลดนอยลง อยางไรกด การยกเวนเงนไดบางชนดจากการเสยภาษจะมเหตผลบางอยางประกอบ เชน โดยเหตผลทางเศรษฐกจ โดยเหตผลทางสงคม โดยเหตผลทางการเมอง โดยเหตผลทางดานการบรหารการจดเกบ10 3. สวนทวาดวยอตราภาษ (Tax Rate) การพจารณากาหนดภาระภาษสาหรบแตละประเภทภาษอากรนน นอกจากขอบเขตของสงทใชเปนฐานภาษแลว ยงจะตองกาหนดโครงสรางอตราภาษ เพอใหไดจานวนหนภาษ (tax liabilities) ซงหมายถงผลลพธนน จะไดจากนาฐานภาษไปคานวณตามอตราภาษทผเสยภาษมหนาทตองชาระ โดยแบงประเภทอตราภาษทนยมอยางแพรหลาย 3 ประเภท ไดแก อตราคงทหรออตราตามสดสวน อตรากาวหนาและอตราถอยหลง11 โครงสรางอตราภาษมผลเกยวโยงกบความเสมอภาคทางภาษ กลาวคอ เมอผใดมความสามารถในการเสยภาษสงกวากยอมตองเสยภาษมากกวา อนสอดคลองกบความเสมอภาค

10

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, ทฤษฎภาษเงนไดบคคลธรรมดา, ชดวชากฎหมายภาษอากร 1, พมพครงท 9 (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556), น.138.น.140 – 144.

11 ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 10, น.62.

109

สมพทธหรอความเสมอภาคแนวตง ดงนน อตราภาษแบบกาวหนาทมการเรยกเกบภาษเพมสงขน เมอฐานภาษมขนาดใหญขน จะเปนอตราภาษทมความเสมอภาคและเปนธรรม12 4.1.2 การจดเกบภาษเงนไดนตบคคล

ภาษเงนไดนตบคคลเปนภาษทางตรงซงผมหนาทเสยภาษตองมความสมพนธกบรฐ ทจดเกบตามหลกถนทอยและหลกดนแดนเชนเดยวกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา ประมวลรษฎากรบญญตไวในลกษณะ 2 ภาษอากรฝายสรรพากร สวน 2 การเกบภาษจากบคคลธรรมดา และสวน 3 การเกบภาษจากบรษทหรอหางหนสวนนตบคคล ดงนน หลกเกณฑทวไปเกยวกบความหมายของเงนไดพงประเมน ประเภทของเงนไดพงประเมนและแหลงเงนไดในภาษเงนไดบคคลธรรมดาจงนามาบงคบกบภาษเงนไดนตบคคลดวย13

1. สวนทวาดวยผเสยภาษ (Tax Payer) แนวคดพนฐานของการจดเกบภาษเงนไดนตบคคลคอ หางหนสวนนตบคคลและบรษทมสภาพเปนบคคลตามกฎหมายแยกตางหากจากผถอหน ดงนน ถอไดวาเปนหนวยทางภาษทแยกจากบคคลธรรมดาซงเปนผถอหนและควรมการจดเกบภาษเงนไดนตบคคลควบคไปกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาดวย รวมถงสภาพการดาเนนกจการหากาไรไดเองของนตบคคลผานคณะกรรมการผแทนนตบคคล ดงนนความสามารถในการเสยภาษของนตบคคลจงแยกออกจากความสามารถในการเสยภาษของผถอหน โดยวดความสามารถจากผลกาไร อกทง ในการประกอบการในรปนตบคคลจะไดรบสทธพเศษเหนอการประกอบการในรปบคคลธรรมดา เชน ผถอหนมความรบผดชอบในหนสนโดยจากดจานวนตามจานวนทลงทนไว การโอนหนเพอเปลยนเจาของกจการกทาไดงายกวากรณประกอบการโดยบคคลธรรมดา ดงนน นตบคคลสมควรทจะถกจดเกบภาษเนองจากลกษณะดงกลาวนน14

12

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, นโยบายภาษอากรเพอการเศรษฐกจ., ชดวชากฎหมายภาษอากร 1, พมพครงท 9 (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556), น.151 – 153.

13 ทศนย เหลองเรองรอง, อางแลว เชงอรรถท 3, น.123.

14 ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, ทฤษฎภาษเงนไดนตบคคล,

ชดวชากฎหมายภาษอากร 1, พมพครงท 9 (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556), น.46 - 48.

110

เมอพจารณามาตรา 39 ประกอบมาตรา 68 และมาตรา 69 ผมหนาทเสยภาษเงนไดนตบคคลคอ บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล ซงมไดมความจากดเฉพาะหางหนสวนและบรษทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยหรอบรษทมหาชนจากดตามพระราชบญญตบรษทมหาชน พ.ศ. 2535 เทานน แตยงมความหมายพเศษเพมเตมจากความหมายดงกลาว ไดแก กจการซงดาเนนการเปนทางคาหรอหากาไรโดยรฐบาลตางประเทศ องคการของรฐตางประเทศหรอนตบคคลอนทตงขนตามกฎหมายของตางประเทศ กจการรวมคา มลนธหรอสมาคมทมใชองคการหรอสถานสาธารณกศลตามประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง และนตบคคลอนทอธบดกรมสรรพากรประกาศกาหนดโดยไดรบอนมตจากรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง15 (ปจจบนยงไมมประกาศอธบดกรมสรรพากรกาหนดนตบคคลอนทจะตองเสยภาษเงนไดนตบคคล)

2. สวนทวาดวยฐานภาษ (Tax Base) เ นองจากผมหนาท เสยภาษเงนไดนตบคคลมความแตกตางกนในเรองถนทอ ย วตถประสงคของการจดตงและการประกอบกจการ แหลงเงนไดและเรองอน ๆ เพอความเปนธรรมและอดชองวางในการจดเกบภาษเงนได ประมวลรษฎากรจงจดเกบจากฐานภาษทแตกตางกน ไดแก ฐานกาไรสทธ (มาตรา 66 และมาตรา 76 ทว) ฐานการจาหนายเงนกาไรออกนอกประเทศ (มาตรา 70 ทว) ฐานยอดรายไดกอนหกรายจาย (มาตรา 67) และฐานเงนไดทจายจากหรอในประเทศไทย (มาตรา 70)16 ฐานภาษเงนไดนตบคคลทสาคญคอ ฐานกาไรสทธ แตกาไรสทธทางบญชกบกาไรสทธตามกฎหมายภาษอากรโดยทวไปจะไมเทากน กระนนกตามในการคานวณกาไรสทธเพอเสยภาษเงนไดนตบคคลกยงคงตองอาศยหลกเกณฑทางบญชเปนสาคญและตองเปนไปตามเงอนไขทกาหนดไวในกฎหมายภาษอากรทเกยวของเพอใหเปนมาตรฐานเดยวกนในการคานวณกาไรสทธ โดยกาไรสทธทใชเปนฐานภาษเงนไดนตบคคล โดยทวไปจะเปนกาไรสทธซงไดจากกจการหรอเนองจากกจการทกระทาในรอบระยะเวลาบญช ฉะนน กาไรสทธจงรวมความถงรายไดจากการดาเนนกจการตามวตถประสงคของนตบคคลและรายไดทเกยวเนองกบการดาเนนกจการทงหลายทอาจเกดขน อยางไรกตาม หลกเกณฑทางบญชทจะใชในการคานวณกาไรสทธตองเปนหลกเกณฑทางบญชทยอมรบกนโดยทวไป (generally accepted accounting principle)

15

ชยสทธ ตราชธรรม, อางแลว เชงอรรถท 5, น.4 - 5. 16

ทศนย เหลองเรองรอง, อางแลว เชงอรรถท 3, น.128.

111

“เกณฑสทธ (Accrual Basis)” เปนหลกเกณฑในการคานวณหากาไรสทธเพอเสยภาษเงนไดนตบคคล โดยจะรบรเงนไดเปนรายไดในรอบระยะเวลาบญชทมการขายหรอการใหบรการเกดขน โดยไมคานงวาจะมการชาระเงนกนแลวหรอไมกตาม สวนรายจายจะยดหลกวารายจายทเปนเหตใหเกดรายไดขนในรอบระยะเวลาบญชใดตองถอวาเปนรายจายของรอบบญชนน สาหรบรายจายทไมมความสมพนธโดยตรงกบรายไดใหถอหลกวาภาระทตองจายเกดขนในรอบระยะเวลาบญชใด ตองถอเปนรายจายของรอบระยะเวลาบญชนน เชน คาเชาทจายครงเดยวลวงหนาสาหรบระยะเวลาหลายป ตองแบงนาลงเปนรายจายของแตละรอบระยะเวลาบญชตามสวนของคาเชาทเปนของแตละรอบระยะเวลาบญชนน นอกจากน รายจายบางประการอาจมขอกาหนดพเศษเกยวกบการคานวณกาไรสทธดวย เชน รายจายตองหาม การหกคาสกหรอและคาเสอมราคา17

3. สวนทวาดวยอตราภาษ (Tax Rate) ภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากกาไรสทธจะใชอตราภาษแบบคงทและแบบกาวหนา แตสวนใหญจะใชอตราแบบคงทดวยสาเหตสองประการ ไดแก 1. กาไรของบรษทมไดแสดงออกถงความสามารถในการเสยภาษทแทจรง กลาวคอการทบางบรษทมผลกาไรสงมไดหมายความวามอตรากาไรสงตามไปดวยเสมอ ทงน ยอมขนอยกบขนาดของการลงทนเปนสาคญ โดยทวไปบรษทใหญทมการลงทนสงจะมผลกาไรคดเปนจานวนเงนสงกวาบรษทขนาดเลกซงมการลงทนตากวา แตเมอเปรยบเทยบผลตอบแทนจากการลงทนแลว บรษทเลกอาจมอตรากาไรสงกวากได 2. การเกบภาษจากกาไรสทธของบรษทนบวาเปนการเรยกเกบภาษจากรายไดของผถอหนไวชนหนงกอนเทานน เมอกาไรจดสรรเปนเงนปนผลใหกบผถอหนแตละรายแลวกจะมการเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาอกครงหนง ดงนนการเกบภาษในอตราคงท เมอผถอหนไดรบเงนปนผลแลว จงเรยกเกบในอตรากาวหนาตามขนาดของรายไดผถอหน จงเหมาะสมและสอดคลองกบหลกจดเกบภาษตามความสามารถในการเสยภาษมากกวา18 4.1.3 การจดเกบภาษเงนไดทเกดจากสวนเกนทน เงนไดทเกดจากสวนเกนทนหรอผลไดจากทน คอ ผลประโยชนทเกดจากการจาหนายจายโอนทรพยสนทน (Capital Asset) เชน การขายหนหรอทดนถอเปนเงนไดอยางหนงในการ

17

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 14, น.58 – 65. 18

เพงอาง, น.67 – 69.

112

คานวณภาษเงนไดและมการยกเวนภาษเงนเงนไดบคคลธรรมดาในบางกรณ เชน การขายหนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย การขายสงหารมทรพยทไดมาโดยทางมรดก หรอมไดมงหากาไร เปนตน และกาหนดหามไมใหหกคาใชจายหรอหกไดตามอตราทกาหนดเปนพเศษ ทงน หลายประเทศตางถกเถยงเกยวกบการจดเกบภาษจากสวนเกนทน เพราะมการอางวาผลไดจากทนเปนประโยชนเพมทเกดจากทรพยสนทนทมมลคาเพมขน จงไมอยในแนวคดของเรองเงนไดและผลไดจากทนเปนเพยงประโยชนในทางรปแบบทเกดจากเงนเฟอ ไมใชประโยชนในทางเนอหาจงไมใชรายไดทแทจรง19 ในป ค.ศ. 1990 กลมประเทศสแกนดเนเวยไดตระหนกถงการเคลอนทอยางรวดเรวของเงนทนระหวางประเทศ แตเนองจากความจาเปนตองพงพารายไดรฐบาลอยางสง ประเทศเหลานจงไดปฏรปการจดเกบภาษเงนไดจากทนแยกออกจากการจดเกบภาษเงนไดจากแรงงาน (Dual Income Tax) เนองจากวาการจดเกบภาษจากหลกเงนไดแบบรวม (Comprehensive Income) ไมไดคานงถงประสทธภาพหรอตนทนของการจดเกบภาษ ซงรปแบบของการแยกการจดเกบภาษเงนไดระหวางแรงงานกบทน (Dual Income Tax) มลกษณะสาคญ 2 ประการ ไดแก ประการแรก สวนเกนทนหรอเงนไดจากทน หมายความรวมถง ดอกเบย หน ผลประโยชนทไดจากการโอนหน พนธบตร หรอตราสารหน เฉพาะสวนทเปนเงนไดเกนกวาทลงทน (Capital Gains) คาเชา คาสทธจากทรพยสนทครอบครอง และผลกาไรจากการประกอบธรกจ ประการทสอง คอ อตราภาษของเงนไดสวนเกนทนจะมเพยงอตราเดยวและมอตราภาษทตากวาอตราภาษสงสดของเงนไดจากแรงงาน20 สาหรบในประเทศไทย การจดเกบภาษเงนไดทเกดจากสวนเกนทนกไดรบแนวคดจากตางประเทศทมหลกการสาคญทวาสวนเกนทนเปนรายไดทมลกษณะพเศษกวารายไดประเภทอนในแงทวาไมใชรายไดปกต แตเปนรายไดจากการททรพยสนเพมมลคาขนตลอดเวลา โดยไดรบในขณะทมการเปลยนมอการถอครองทรพยสนนน ซงในกฎหมายไทยจะปรากฏอยในรปของภาษเงนไดบคคลธรรมดารวมกบเงนไดประเภทอน แตในกฎหมายปจจบนไดมการยกเวนภาษสาหรบผลไดจากทนบางประการ เชน ผลไดจากทนทเปนเงนไดจากการขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพย หรอเงนได

19

สเมธ ศรคณโชต, กฎหมายภาษอากรระหวางประเทศ, พมพครงท 3 (กรงเทพมหานคร : โครงการตาราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554), น.41.

20 กรมสรรพากร, “การเปลยนผานส “สงคมผสงอาย” : ผลกระทบตอนโยบาย

จดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา,” สบคนเมอวนท 3 มนาคม 2559, http://www. sanpakornsarn.com/page_article_detail.php?aID=15

113

จากการขายหนวยลงทนในกองทนรวมหรอเงนไดจากการขายสงหารมทรพยอนเปนมรดกหรอทไดมาโดยมไดมงในทางการคาหรอหากาไร ซงกอนวนท 26 กมภาพนธ 2525 เงนไดทไดรบจากการขายอสงหารมทรพยอนเปนมรดกหรอทไดมาโดยมไดมงในทางการคาหรอหากาไรจะไดรบยกเวนภาษ ถาผเสยภาษแสดงรายการเกยวกบการขายอสงหารมทรพยไวในแบบแสดงรายการเสยภาษประจาป ซงผลของการยกเวนภาษจะทาใหฐานภาษเงนไดบคคลธรรมดาแคบลงกวาทควรจะเปนและกอใหเกดความไมเปนธรรมระหวางผเสยภาษ ตอมามการแกไขปรบปรงประมวลรษฎากรเมอวนท 26 กมภาพนธ 2525 ไดมบทบญญตทมงแกไขปญหาขางตน โดยกาหนดใหมการจดเกบภาษเงนไดจากการขายอสงหารมทรพยอนเปนมรดกหรอทไดมาโดยมไดมงในทางการคาหรอหากาไรเพอเสรมสรางการจดเกบภาษเงนไดจากการขายอสงหารมทรพยใหครบถวนทกกรณ21 4.2. การจดเกบภาษเงนไดจากองคการหรอสถานสาธารณกศล บรษทททากจกรรมเพอสงคมและวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย

การศกษามาตรการทางภาษเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยจาเปนตองวเคราะหลกษณะของวสาหกจเพอสงคมใหชดเจน เนองจากการทาภารกจทเกยวของกบสงคมในปจจบนมลกษณะองคกรทหลากหลายในดานวตถประสงคและการจดตงกจการ จงอาจสงผลใหใชมาตรการทางภาษไมเปนไปตามเจตนารมย กลาวคอ องคกรบางประเภทไดรบสทธประโยชนทางภาษอยแลว เนองจากเปนองคกรทมวตถประสงคเพอการสาธารณกศล ไดแก สมาคมและมลนธตามประกาศรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนดตามมาตรา 47 (7) (ข) แหงประมวลรษฎากร เปนผท ไมมหนาทเสนภาษเงนไดนตบคคล ดงนน การกาหนดมาตรการทางภาษเพอสนบสนนวสาหกจ เพอสงคมจะสงเสรมกจการจาพวกทประกอบธรกจเปนวตถประสงคหลก แตนากาไรไปใชดาเนนกจการทางสงคม อนหมายความวา วสาหกจเพอสงคมมการจดตงเชนเดยวกบหางหนสวนบรษททวไป แตไมปนผลกาไรแกผถอหนหรอปนผลในสดสวนทนอยกวาจานวนทนาไปใชเพอประโยชนทางสงคม อนง การจดเกบภาษตามประมวลรษฎากรจากองคการหรอสถานสาธารณกศล บรษทททากจกรรมเพอสงคมและวสาหกจเพอสงคมมความแตกตางกน โดยพจารณาเฉพาะการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาและภาษเงนไดนตบคคล ดงน

21

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ, อางแลว เชงอรรถท 12, น.162.

114

4.2.1 การจดเกบภาษเงนไดจากองคการหรอสถานสาธารณกศล ประมวลรษฎากร มาตรา 39 กาหนดลกษณะของความเปนนตบคคลทตองอยในขายของการเสยภาษเงนไดนตบคคล โดยรวมถงมลนธหรอสมาคมทมใชองคการหรอสถานสาธารณกศลตามประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ซงเปนทมาของคาวา “องคการหรอสถานสาธารณกศล” อนเปนองคกรลกษณะหนงทมภารกจเพอสงคม การพจารณาวาหนวยงานใดเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนดตามมาตรา 47 (7)(ข) นน เปนไปตามประกาศกระทรวงการคลงวาดวยภาษเงนไดและภาษมลคาเพม (ฉบบท 2) เรอง กาหนดองคการ สถานสาธารณกศล สถานพยาบาลและสถานศกษาตามมาตรา 47 (7)(ข) แหงประมวลรษฎากร และมาตรา 3 (4)(ข) แหงพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนภาษมลคาเพม (ฉบบท 239) พ.ศ. 2534 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนภาษมลคาเพม (ฉบบท 254) พ.ศ. 2535 ซงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ก. องคการหรอสถานสาธารณกศลทประกาศกาหนดไวเปนการถาวร เชน สภากาชาดไทย วดวาอาราม และสถานพยาบาลหรอสถานศกษาขององคการของรฐบาล หอสมด หองสมด พพธภณฑ หอศลปของเอกชนทเปดใหใชเปนการสาธารณะโดยไมเกบคาใชจาย คาทานบารงหรอเงนสนบสนนใด ๆ และหอสมด หองสมด พพธภณฑ หอศลปของทางราชการ เปนตน ข. องคการหรอสถานสาธารณกศลทประกาศกาหนดเปนการเฉพาะราย ไดแก องคการสถานสาธารณกศล สถานพยาบาลและสถานศกษาทไดปฏบตตามหลกเกณฑในประกาศกระทรวงการคลงวาดวยภาษเงนไดและภาษมลคาเพม (ฉบบท 531) ลงวนท 15 ตลาคม 2555 ทงน การกาหนดหลกเกณฑกรณทมลนธตองการใหพจารณาประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลนน ตองมฐานะเปนนตบคคลมวตถประสงคเพอการกศลสาธารณะในประเทศไทยเทานน กลาวคอ ไมมการใหประโยชนเฉพาะแกบคคล คณะบคคล หรอหนวยงานใดหนวยงานหนง ไมมการดาเนนงานของคณะกรรมการมลนธเพอหาประโยชนสวนตว ไมมการใชชอมลนธเพอหาประโยชนสวนตว และตองไมมรายไดจากการซอขายหรอใหบรการโดยมคาตอบแทนเปนปกตธระ ชอของมลนธจะตองไมเปนชอการคาหรอเครองหมายการคาและมลนธนนไดจดตงมาเปนระยะเวลา 3 ป22

22

สธราภรณ แสงจนทรศร, “มาตรการทางภาษอากรเพอสงเสรมกจการสาธารณกศล,” (วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551), น.13 - 17.

115

4.2.1.1 ภาระภาษขององคการหรอสถานสาธารณกศล การจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคลทเกยวของกบองคการหรอสถานสาธารณกศลนน จะแบงการพจารณาเปนสองประเดน ไดแก 1.) พจารณาประเดนองคกรทเปนผรบบรจาค 2.) พจารณาประเดนผบรจาค โดยอธบายดงน 1.) องคกรทเปนผรบบรจาคในประเทศไทยจะปรากฏรปแบบในนามนตบคคลประเภทมลนธและสมาคมซงถอเปนหนวยภาษตามมาตรา 39 แหงประมวลรษฎากร เนองจากเขานยามคานยามของคาวา “บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล”23 ดงนน หากประกอบกจการซงมรายไดกจะตองนาเงนไดดงกลาวไปคานวณเพอเสยภาษเงนไดนตบคคลในแตละรอบระยะเวลาบญช ซงจะเสยภาษเงนไดในฐานรายไดกอนหกรายจายในอตรารอยละ 10 ตามความใน (2) (จ) สาหรบบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลแหงบญชอตราภาษเงนไดทายหมวด 3 ในลกษณะ 2 แหงประมวลรษฎากร และเสยภาษในอตรารอยละ 2 สาหรบเงนไดสวนทเปนเงนไดพงประเมนตามมาตรา 40 (8) แหงประมวลรษฎากร ตามพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตรารษฎากร (ฉบบท 250) พ.ศ. 2535 เวนแตเงนไดทเปนรายไดตามมาตรา 65 ทว (13) แหงประมวลรษฎากร จะไดรบยกเวนในการภาษเงนไดนตบคคล ไดแก เงนคาลงทะเบยน หรอคาบารงทไดรบจากสมาชกหรอเงนหรอทรพยสนทไดรบจากการรบบรจาคหรอจากการใหโดยเสนหา อยางไรกตาม มลนธหรอสมาคมใดทไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามทรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนดกจะไมตองเสยภาษเงนไดนตบคคล เพราะไมถอวาเปนหนวยภาษตามประมวลรษฎากรตามนยแหงมาตรา 39 ทกาหนดนยาม “บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล" ไมใหหมายความรวมถงมลนธหรอสมาคมทรฐมนตรประกาศกาหนดตามมาตรา 47 (7)(ข) 2.) ผบรจาคเงนหรอทรพยสนใหแกมลนธหรอสมาคมทไมไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามทรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนด กจะไมสามารถนาไป

23

มาตรา 39 แหงประมวลรษฎากร ในหมวดนเวนแตขอความจะแสดงใหเหนเปนอยางอน… "บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล" หมายความวา บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล

ทตงขนตามกฎหมายไทย หรอทตงขนตามกฎหมายของตางประเทศและใหหมายความรวมถง... (3) มลนธหรอสมาคมทประกอบกจการซงมรายไดแตไมรวมถงมลนธหรอ

สมาคมทรฐมนตรประกาศกาหนดตามมาตรา 47 (7) (ข)

116

หกเปนคาลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดบคคลธรรมดาและไมสามารถหกเปนรายจายในการคานวณภาษเงนไดนตบคคล เพราะมาตรา 47 (7) (ข) แหงประมวลรษฎากรกาหนดใหเงนบรจาคแกสถานพยาบาลและสถานศกษาของทางราชการ และเงนทบรจาคเปนสาธารณประโยชนแกองคการหรอสถานสาธารณกศลตามทรฐมนตรประกาศกาหนดในราชกจจานเบกษาใหหกลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดเทาจานวนทบรจาค แตตองไมเกนรอยละ 10 ของเงนทเหลอจากการลดหยอนตามมาตรา 47 (1)-(6) แลว และตามตามมาตรา 65 ตร แหงประมวลรษฎากร ทกาหนดใหรายจายเพอการกศลสาธารณะหรอเพอการสาธารณะประโยชนตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตร ใหหกเปนรายจายในการคานวณภาษเงนไดนตบคคลไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ ในทางกลบกน หากเปนการบรจาคเงนหรอทรพยสนใหแกมลนธหรอสมาคมทไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามทรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนดกจะไดรบสทธไปหกเปนคาลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดบคคลธรรมดาและสามารถหกเปนรายจายในการคานวณภาษเงนไดนตบคคลไดตามหลกเกณฑทกาหนดในประมวลรษฎากร 4.2.1.2 มาตรการทางภาษทสนบสนนองคการหรอสถานสาธารณกศล การศกษาถงภาระภาษขององคการหรอสถานสาธารณกศลในหวขอทแลวจะพบวาสถานะขององคกรทเปนมลนธหรอสมาคมเปนสวนสาคญในการจาแนกสทธประโยชนทางภาษ เนองจากมลนธหรอสมาคมใดไมไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลกจะตองรบภาระภาษและไมมสทธประโยชนทางภาษแตอยางใด ทงในมมผรบบรจาคและผบรจาค ซงลาดบถดไป ผเขยนจะอธบายถงสทประโยชนทางภาษทสนบสนนผบรจาคเงนหรอทรพยสนแกองคการหรอสถานสาธารณกศล โดยแบงเปนผบรจาคทเปนบคคลธรรมดาและผบรจาคทเปนนตบคคล ดงน 1.) กรณผบรจาคเปนบคคลธรรมดาทบรจาคใหแกองคการหรอสถานสาธารณกศล หากเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดกจะไดรบสทธประโยชนทางภาษ โดยการหกคาลดหยอนเงนไดในการคานวณภาษเงนไดบคคลธรรมดาตามมาตรา 47 (7) แหงประมวลรษฎากร ซงกาหนดใหมรายการหกลดหยอนในการคานวณภาษสาหรบการบรจาคไวดงน (7) เมอไดหกลดหยอนตาม (1) (2) (3) (4) (5) หรอ (6) แลวเหลอเทาใด ใหหกลดหยอนไดอกสาหรบเงนบรจาคดงตอไปน โดยใหหกไดเทาจานวนทบรจาค แตตองไมเกนรอยละ 10 ของเงนทเหลอนน (ก) เงนทบรจาคแกสถานพยาบาลและสถานศกษาของทางราชการ

117

(ข) เงนทบรจาคเปนสาธารณประโยชนแกองคการหรอสถานสาธารณกศล หรอแกสถานพยาบาลและสถานศกษาอนนอกจากทกลาวใน (ก) ทงน ตามทรฐมนตรประกาศกาหนดในราชกจจานเบกษา จากบทบญญตในมาตรา 47 (7) ขางตน สามารถแบงแยกหลกเกณฑการลดหยอนเงนบรจาคไดดงน24 1. ผบรจาคตองเปนผมหนาทเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดา 2. การบรจาคทผบรจาคจะไดรบสทธประโยชนในการลดหยอนตามกฎหมาย จะตองเปนการบรจาคเงนเทานน หากเปนการบรจาคทรพยสนหรอประโยชนอยางอนทคานวณไดเปนเงน ผบรจาคไมสามารถนามลคาของทรพยสนมาลดหยอนภาษได 3. การบรจาคทจะไดรบการลดหยอนตามกฎหมายจะตองเปนการบรจาคใหแกหนวยงานตามทกฎหมายกาหนดเทานน 4. จานวนเงนบรจาคทนามาหกลดหยอนได ตองหกตามจานวนทจายไปจรง แตไมเกนรอยละ 10 ของเงนทเหลอจากการหกลดหยอนรายการอน ๆ แลว 5. ตองมหลกฐานการบรจาค เนองจากประมวลรษฎากรไมไดกาหนดวาจะตองใชหลกฐานใด ดงนน เพยงมบนทกหรอหนงสอใด ๆ ทเปนหลกฐานแสดงวาไดมการบรจาคเงนใหแกผใด จานวนเทาใดและเมอใดกสามารถใชเปนหลกฐานการหกลดหยอนเงนบรจาคได นอกจากการหกลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดขางตนแลว บางกรณการบรจาคเงนของบคคลธรรมดาอาจไดรบยกเวนภาษเงนได เสมอนหนงเปนการหกลดหยอนไดอก โดยการตราพระราชกฤษฎกา ใหนาเงนหรอมลคาของทรพยสนทบรจาคไปยกเวนภาษเงนไดโดยอาศยอานาจตามมาตรา 3 แหงประมวลรษฎากร แบงเปน 2 ประเภท คอ การยกเวนภาษเงนไดเปนการทวไป และการยกเวนภาษเงนไดเปนการเฉพาะ 1. การยกเวนภาษเงนไดเปนการทวไป เปนกรณทฝายบรหารอาศยอานาจตามประมวลรษฎากรตราพระราชกฤษฎกาขนโดยใหมผลใหการบรจาคของบคคลธรรมดาตามกรณทบญญตในพระราชกฤษฎกาวาดวยการยกเวนภาษเงนไดฉบบตาง ๆ ไดรบยกเวนภาษเงนได เชน การยกเวนภาษเงนไดสาหรบการบรจาคตามพระราชกฤษฎกา (ฉบบท 420) พ.ศ. 2547 ประกอบกบประกาศอธบดกรมสรรพากร เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไข เพอการยกเวนภาษเงนได

24

เพงอาง, น.12 - 19.

118

ภาษมลคาเพม ภาษธรกจเฉพาะ และอากรแสตมป สาหรบเงนไดทจายเปนคาใชจายเพอการสนบสนนการศกษา ลงวนท 5 มกราคม พ.ศ. 2548 2. การยกเวนภาษเงนไดเปนการเฉพาะการ เปนกรณทฝายบรหารตองการกระตนใหผเสยภาษบรจาคเพอชวยเหลอหรอสนบสนนเหตการณหรอนโยบายของรฐอยางใดอยางหนง ทเกดขนเปนการเฉพาะ ซงการยกเวนภาษเงนไดกรณนจะเปนการยกเวนภายในชวงระยะเวลาหนงตามทกาหนดในพระราชกฤษฎกาเทานน เชน การยกเวนภาษเงนไดสาหรบการบรจาคตามกฎกระทรวงออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท 255) พ.ศ. 254825 โดยทวไป มลนธ สมาคมหรอนตบคคลใดทมวตถประสงคเพอการชวยเหลอสงคม แตยงไมไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามมาตรา 47 (7) (ข) แหงประมวลรษฎากร จะมหนาทเสยภาษเงนไดนตบคคล หากมรายไดเกดขน โดยเสยภาษจากยอดรายไดจากการประกอบกจการกอนหกรายจายใด ๆ ตามขอ (2) (จ) บญชอตราภาษเงนไดแหงประมวลรษฎากร กรณทมลนธ สมาคมหรอนตบคคลใดไดรบการประกาศจากรฐมนตรใหเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามมาตรา 47 (7) (ข) จะไมถอเปนหนวยภาษตามประมวลรษฎากร กลาวคอ ไมตองนามารวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดนตบคคล ซงแมในทางบญชการเงนจะถอเปนรายไดกตาม แตไมถอเปนรายไดตามหลกบญชภาษอากร อยางไรกด มลนธ สมาคมหรอนตบคคลใดทยงไมไดรบประกาศใหเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามมาตรา 47 (7)(ข) กจะไดรบมาตรการชวยเหลอจากรฐตามมาตรา 65 ทว (13) แหงประมวลรษฎากร ทกาหนดใหรายไดบางประเภทไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล ไดแก รายไดจากเงนคาลงทะเบยนหรอคาบารงทไดรบจากสมาชก เงนหรอทรพยสนทไดรบจากการบรจาค และเงนหรอทรพยสนทไดรบจากการใหโดยเสนหา26 2.) กรณผบรจาคเปนนตบคคลทบรจาคใหแกองคการหรอสถานสาธารณกศล หากเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดกจะไดรบสทธประโยชนทางภาษ โดยการหกเปนรายจายในการคานวณภาษเงนไดนตบคคลตามมาตรา 65 ตร แหงประมวลรษฎากร โดยใหหกไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธและรายจายเพอการศกษาหรอเพอการกฬาตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตรใหหกไดอกในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ

25 เพงอาง, น.23 - 24 26

เพงอาง, น.38 - 40

119

4.2.2 การจดเกบภาษเงนไดจากบรษทททากจกรรมเพอสงคม

สถาบนไทยพฒนใหความหมายของคาวา “บรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility : CSR) หรอ บรรษทบรบาล” หมายถง การดาเนนกจกรรมภายในและภายนอกองคกรทคานงถงผลกระทบตอสงคมทงในระดบใกลและไกลดวยการใชทรพยากรทมอยในองคกรหรอภายนอกองคกร ในอนทจะทาใหอยรวมกนในสงคมไดอยางปกตสขซงความหมายนสอดคลองกบแนวคดทเกยวกบกจกรรม CSR ของ Keith Davis นกวชาการดานบรหารธรกจ ทกลาวถงหลกสาคญของ CSR ไดแก ความรบผดชอบตอสงคมตองเกดขนจากการกระทาของธรกจ ธรกจเปนสถาบนของสงคมทจะตองมความรบผดชอบตอสงคมและมสวนรวมในการแกปญหาของสงคม โดยธรกจคดคาใชจายทางสงคมบางสวนจากลกคาได ซงจะทาใหสนคาหรอบรการราคาสงขนบางตามความเหมาะสม27 จากคานยามขางตน แสดงใหเหนวา บรษทททากจกรรมเพอสงคมหรอ CSR คอ กจกรรมเพอชวยเหลอสงคม โดยองคกรธรกจมหนาทในการบรหารจดการ ซงเปนแนวโนมของธรกจทวโลกในการเอาใจใสตอผมสวนไดเสยกบธรกจ ดงนน การทาประโยชนเพอสงคมจงเปนภารกจลาดบรองทมบทบาทมากขน อยางไรกตาม การทากจกรรมเพอสงคมไมมรปแบบชดเจน บางธรกจอาจทาเปนโครงการทสงเสรมศกยภาพของคนในสงคมใหพฒนาขน ซงตองใชระยะเวลาและงบประมาณสง แตบางธรกจอาจทากจกรรมทใชระยะเวลานอย แตมผลกระทบตอสงคมเรว เชน การบรจาคสงของหรอทรพยสนแกผดอยโอกาส กสามารถเปนกจกรรมเพอสงคมชนดหนงได

4.2.2.1 ภาระภาษของบรษทททากจกรรมเพอสงคม บรษทททากจกรรมเพอสงคม เปนนตบคคลประเภทบรษทจากด และอยในนยาม “บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล" ตามมาตรา 39 แหงประมวลรษฎากร ใหหมายความวา บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทย หรอทตงข นตามกฎหมายของตางประเทศ ซงอยในบงคบตองเสยภาษตามมาตรา 65 แหงประมวลรษฎากร กาหนดใหเงนไดทตองเสยภาษตามความในสวนนคอกาไรสทธซงคานวณไดจากรายไดจากกจการ หรอเนองจากกจการ ทกระทาในรอบระยะเวลาบญชหกดวยรายจายตามเงอนไขทระบไวในมาตรา 65 ทว และมาตรา 65 ตร

27

จรญญา แสงสขด, “กฎหมายภาษอากรกบการสนบสนนกจกรรมเพอความรบผดชอบตอสงคม,” (สารนพนธมหาบณฑต คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2552), น.8 - 10.

120

4.2.2.2 มาตรการทางภาษทสนบสนนบรษทททากจกรรมเพอสงคม

การดาเนนธรกจในรปแบบของนตบคคลทแสวงหากาไร หากนากาไรหรอเงนสวนหนงคนใหแกสงคมในรปของการบรจาค ซงการบรจาคทเปนไปตามกฎหมายกาหนดจะชวยบรรเทาภาระภาษเงนไดนตบคคลไดดวย โดยแบงเปนสองมาตรการ คอ การใหหกรายจายจากการบรจาคและการยกเวนภาษเงนได มาตรการการหกรายจาย ประมวลรษฎากรไมมบทบญญตทใหสทธประโยชนทางภาษอากรแกนตบคคลผทาการบรจาคโดยตรง แตไดกาหนดไวเปนขอยกเวนบางประการในกลมรายจายตองหามเพอใหสทธทจะสามารถหกเปนคาใชจายไดตามมาตรา 65 ตร บญญตวา รายการตอไปนไมใหถอเปนรายจายในการคานวณกาไรสทธ (3) รายจายอนมลกษณะเปนการสวนตว การใหโดยเสนหาหรอการกศล เวนแตรายจายเพอการกศลสาธารณะหรอเพอการสาธารณะประโยชนตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตร ใหหกไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธและรายจายเพอการศกษาหรอเพอการกฬาตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตรใหหกไดอกในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ หลกเกณฑในการคานวณหกรายจายจากการบรจาคนเปนไปตามแนวทางตามคาสงกรมสรรพากรท ป. 52/2537 ลงวนท 11 พฤศจกายน 2537 ดงน 1. หากมรายจายการกศลสาธารณะ สาธารณะประโยชนหรอรายจายเพอการศกษา เพอการกฬา แตเพยงอยางใดอยางหนง ใหหกไดไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ ดงน รายจายทหกได = กาไรกอนหกรายจายคาการกศลฯ x 2/102 2. หากมรายจายการกศลสาธารณะ สาธารณะประโยชนหรอรายจายเพอการศกษา เพอการกฬา ทงสองประเภทใหหกไดตามอตราสวนดงตอไปน รายจายการกศลสาธารณะ สาธารณะประโยชน = กาไรกอนหกคาบรจาคทง 2 สวน x 2/104 รายจายเพอการศกษา เพอการกฬา = กาไรกอนหกคาบรจาคทง 2 สวน x 2/104 รายจายทง 2 ยอด หากไมเกนกวาเพดานรายจายทหกไดตามกฎหมายกาหนด ใหหกเปนรายจายไดเตมตามยอดทจายจรงทง 2 จานวน กรณมรายจายยอดใดยอดหนงเกนกวาเพดานรายจายทหกไดตามกฎหมาย ใหนาสวนทนอยกวามาหกเตมตามจานวนกอนแลวจงนายอดสวนทเกนมาหกได แตตองไมเกนกาไรสทธ x 2/102 หากยงมยอดเหลอเกนกวาอก จงถอยอดคงเหลอนนเปนรายจายตองหาม

121

กรณยอดบรจาคทง 2 ยอดเกนเพดานรายจายสงสดทอนญาตใหหกได ใหหกไดในแตละรายการในอตรา 2/104 ของกาไรสทธหลงหกรายจายดาเนนการแลว28 สาหรบมาตรการยกเวนภาษเงนไดจะมลกษณะคลายกบการบรจาคแกองคการหรอสถานสาธารณกศล กลาวคอ เปนการยกเวนภาษเงนไดทเปนการทวไปและการยกเวนภาษเงนไดทเปนการเฉพาะการ ตวอยางของการยกเวนภาษเงนไดทเปนการทวไป เชน การบรจาคเพอสนบสนนการศกษาตามพระราชกฤษฎกา (ฉบบท 420) พ.ศ. 2547 ประกอบกบประกาศอธบดกรมสรรพากร เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไข เพอการยกเวนภาษเงนได ภาษมลคาเพม ภาษธรกจเฉพาะ และอากรแสตมป สาหรบเงนไดทจายเปนคาใชจายเพอการสนบสนนการศกษา ลงวนท 5 มกราคม พ.ศ. 2548 ตวอยางของการยกเวนภาษเงนไดทเปนการเฉพาะการ เชน การยกเวนภาษเงนไดตามพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท 312) พ.ศ. 2540 ยกเวนภาษเงนไดสาหรบเงนหรอทรพยสนทบรจาคใหแกศนยชวยเหลอนาทวมเฉพาะกจ สานกเลขาธการนายกรฐมนตร โดยใหยกเวนภาษเงนไดสาหรบเงนไดเปนจานวนเงนหรอมลคาทรพยสนทบรจาค มผลใชบงคบตงแตวนท 1 กนยายน พ.ศ. 2540 ถงวนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 254029 อยางไรกตาม การบรจาคบางกรณกอาจไมไดรบสทธประโยชนทางภาษ กลาวคอ การบรจาคเปนรายการทผเสยภาษสามารถนาไปใชประโยชนทางภาษไดเปนลาดบสดทาย โดยกรณนตบคคล ผบรจาคไดรบสทธประโยชนจากการบรจาคหลงจากหกรายจายอน ๆ แลวและมกาไรสทธ นตบคคล ผบรจาคจงสามารถนาจานวนรายจายทบรจาคมาใชสทธประโยชนทางภาษได ซงมขอสงเกตวาหากนตบคคลใดไมมผลกาไรสทธทางภาษในรอบปภาษททาการบรจาค กจะไมสามารถนาเงนบรจาคมาหกเปนรายจายไดแตอยางใด30 แมวาภาคธรกจ คอ หนวยงานทมบทบาทสาคญในการดาเนนกจกรรมรบผดชอบตอสงคมเพอสรางมลคาเพมใหกบองคกรแตหนวยงานภาครฐ คอ หนวยงานทมบทบาทหลกในการสนบสนนและกาหนดมาตรการรองรบแกภาคธรกจ หากภาครฐสามารถใชมาตรการควบคมดวยการกาหนดภาษสรรพสามต หรอทเรยกวา ภาษบาป (Sin Tax) เพอเปนเครองมอควบคมพฤตกรรมหรอ

28

สธราภรณ แสงจนทรศร, อางแลว เชงอรรถท 22, น.32 - 34. 29 เพงอาง, น.36 - 39. 30 เพงอาง, น.85.

122

กจกรรมทถอวาเปนภยตอสงคม เชน ภาษสงแวดลอมทรฐบาลไดบงคบใช จากแนวคดทวาใครผลตมลพษคนนนตองรบผดชอบดวยการจายภาษเพอใหรฐบาลนาเงนกลบไปใชเยยวยาสภาพแวดลอมและชมชนทไดรบผลกระทบโดยตรง กจะเปนเครองมอทชวยพฒนาสงคมอกทางหนง31 4.2.3 การจดเกบภาษเงนไดจากวสาหกจเพอสงคม 4.2.3.1 ภาระภาษของวสาหกจเพอสงคม วสาหกจเพอสงคมตามขอบเขตทศกษาในวทยานพนธฉบบน จะศกษาองคกรทเปนนตบคคลประเภทบรษทเทานน จงอยในนยาม “บรษทหรอหางหนสวนนตบคคล" ตามมาตรา 39 แหงประมวลรษฎากร ใหหมายความวา บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทย หรอทตงขนตามกฎหมายของตางประเทศ ซงอยในบงคบตองเสยภาษตามมาตรา 65 แหงประมวลรษฎากรกาหนดใหเงนไดทตองเสยภาษตามความในสวนนคอกาไรสทธซงคานวณไดจากรายไดจากกจการ หรอเนองจากกจการทกระทาในรอบระยะเวลาบญชหกดวยรายจายตามเงอนไขทระบไวในมาตรา 65 ทว และมาตรา 65 ตร แหงประมวลรษฎากร 4.2.3.2 มาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคม เนองดวยวสาหกจเพอสงคม คอ ธรกจทมจดมงหมายในการแกไขปญหาสงคมเหมอนมลนธ องคการการกศลตาง ๆ แตมวธหากาไร วางระบบการตลาดเหมอนบรษททวไป อนเปนการผสมผสานขอดของภาคธรกจและภาคสงคม เพราะหากมเปาหมายหลกเพอแสวงหากาไรอยางเดยว ไมสนใจสงคมและสงแวดลอม ธรกจกจะไมยงยนมนคงเพราะอยในสงคมทเสอมโทรม แตถาจะมงกอตงมลนธ ความกาวหนาและความคดสรางสรรคของการแขงขนและการพฒนาสงนวตกรรมแบบทนนยมกคงไมม และไมมรายไดหรอแหลงทนมาใชจายเพอใหสงคมและสงแวดลอมดขน ประเทศไทยยงไมมกฎหมายทกาหนดสถานะของวสาหกจเพอสงคมไวเปนการเฉพาะ สถานะทางกฎหมายของวสาหกจเพอสงคมจงเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ขนอยกบสถานะของวสาหกจเพอสงคมวาเปนการประกอบการในฐานะบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ซงพจารณาจากผประกอบการแตละรายเปนสาคญ ดงนน กฎหมายภาษอากรจงไมมกฎเกณฑการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมทแตกตางไปจากธรกจอน ๆ รวมทง ไมมมาตรการทางภาษทชวยสงเสรมการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคม ทงน มเพยงมาตรการหกรายจายและยกเวนภาษเงนได

31

กญญรตน หงสวรนนท, อางแลว เชงอรรถท 1, น.104.

123

นตบคคลสาหรบผประกอบการทจดตงวสาหกจในรปแบบนตบคคลเทานน เชนเดยวกบการบรจาคทรพยสนของบรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR) โดยพจารณาหลกเกณฑตามทกลาวไวในขอ 4.2.2 การจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาและภาษเงนไดนตบคคลจากบรษทททากจกรรมเพอสงคม จงสรปไดวาความแตกตางของการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมกบการประกอบกจการบรษทธรกจทวไปในเรองพนธกจและวตถประสงคขององคกร ไมอาจทาใหมาตรการทางภาษทใหสทธประโยชนในปจจบนสะทอนหลกการกระตนเศรษฐกจไดดเทาทควร เพราะขอเทจจรงของการดาเนนงานของวสาหกจเพอสงคมทไมปนผลแกผถอหน แตจะนากลบไปใชประโยชนเพอสงคม การใหสทธประโยชนเฉพาะการบรจาคของนตบคคลจงไมครอบคลมภารกจของวสาหกจเพอสงคมในปจจบน 4.3 ปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย

แนวคดกจการเพอสงคมทาใหเกดการตนตวในการทากจการเพอสงคมจะเหนไดจากองคกรทเคยดาเนนการในรปสมาคม ตางหนมาทาธรกจในลกษณะกจการเพอสงคมมากขน เพอหาเงนมาใชจายในการดาเนนงานในสวนททาประโยชนเพอสงคมและลดปญหาทตองพงพาเงนจากการบรจาคและจากตางประเทศทไมสมาเสมอและมแนวโนมลดลง ทางออกในการแกไขปญหากคอการกอตงกจการทดาเนนแบบธรกจเอกชน เพยงแตลกษณะของธรกจเนนไปในเชงสงคมและบางแหงแมเนอหาไมไดมงไปในเชงสงคม แตกนาเงนกาไรมาใชในกจกรรมเพอสงคม จากการทผประกอบกจการเพอสงคมสวนใหญมาจากองคกรทไมแสวงหาผลกาไร จงยงขาดความเชยวชาญดานการบรหารจดการเชงธรกจและมขอจากดดานเงนทน จงทาใหประสบความสาเรจไมมากเทาทควร และบางแหงถงกบไมสามารถดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายทวางไว การสรางความเขมแขงใหกบธรกจเหลานในดานการบรหารจดการจงเปนสงสาคญ รวมทงการสนบสนนดานเงนทนกเปนสงสาคญ เนองจากวสาหกจเพอสงคมสวนใหญผลตอบแทนไมจงใจ ประกอบกบไมมหลกประกน และมจดออนดานการบรหารจดการ ทาใหสถาบนการเงนไมปลอยเงนกหรอปลอยเงนก แตใหจานวนเงนนอยและมดอกเบยสง ดงนน การดาเนนกจการเพอสงคมในปจจบนยงไมมการสนบสนนพเศษแตกตางจากธรกจทวไป จงทาใหผสนใจเขามาทาวสาหกจเพอสงคมมไมมาก การใชมาตรการจงใจใหมผสนใจทาวสาหกจเพอสงคมมากขน สามารถดาเนนการไดดวยมาตรการดานภาษ โดยใหสทธประโยชนดานภาษแกวสาหกจเพอสงคม รวมถงมาตรการอน ๆ เชน มาตรการสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดงายขน การพฒนาศกยภาพดานการบรหารจดการดานตาง ๆ เปนตน

124

การดาเนนกจการเพอสงคมในปจจบนในประเทศไทย แมจะมการตนตวและมการจดตงกนมากขน แตกยงมไมมากนก สวนใหญยงเปนกจการขนาดเลกทดาเนนโดยกลมทมประสบการณ จากการชวยเหลอพฒนาสงคมในบทบาทของ NGO มากอน ยงไมมภาคธรกจทใหความสนใจเขามาทากจการเพอสงคมอยางจรงจงและยงไมมกจการเพอสงคมขนาดใหญทสามารถชวยเหลอผดอยโอกาสจานวนมากได32 ดงเชน กรณธนาคารกรามนทกอตงโดยนายโมฮมหมด ยนส นกเศรษฐศาสตรชาวบงคลาเทศและไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพในป ค.ศ. 2006 ซงปจจบนธนาคารกรามนขยายสาขาทวประเทศบงกลาเทศ ซงมสาขารวม 2,226 แหง เปนตน ประเภทและรปแบบของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย33 ทมลกษณะเปนธรกจภาคเอกชน (Private Business) มลกษณะสาคญคอ เปนธรกจทจดตงโดยธรกจเอกชน (Corporate) ซงตอยอดมาจากบรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR) และพฒนาใหเปนธรกจเพอสงคมทมความตอเนองและยงยน จงไมประสบปญหาทางดานเงนทนในการจดตงและขยายกจการ รวมทงยงมความเชยวชาญในการทาธรกจ แตยงมจานวนไมมากนก เมอเทยบกบรปแบบทเปนผประกอบการใหม (New Entrepreneur) มลกษณะสาคญคอ เปนกจการทบกเบกโดยผประกอบการเพอสงคมทตนตวกบกระแสการพฒนาเศรษฐกจ นอกจากจะสรางผลกาไรแลว ยงมสวนชวยแกไขปญหาและพฒนาสงคมดวย อยางไรกตาม สวนใหญจะประสบปญหาทางดานเงนทน ทงการระดมทนเพอเรมตนกจการและการหาเงนทนเพอขยายกจการ ประเทศไทยมตวอยางองคกรธรกจทประกอบกจการเขาลกษณะวสาหกจเพอสงคมทไดรบการยอมรบและเปนทรจกในสงคมไทยจานวนมาก34 แบงเปน 6 ประเภทกจการ ไดแก 1.) ประเภทผลตภณฑ วสดและบรการ 2.) ประเภทอาหาร 3.) ประเภทการเรยนรและการศกษา 4.) ประเภทการขนสง 5.) ประเภทสอ 6.) ประเภทการทองเทยว (โปรดดภาคผนวก ก.) โดยสวนใหญ จะมภารกจพฒนาศกยภาพของคนไทย และนารายไดจากการประกอบกจการกลบไปบรหารจดการ

32

จตพร จยใจงาม และพรชย เทพปญญา, “กจการเพอสงคม แนวโนมระบอบทนนยมสมยใหมกรณศกษาทประสบความสาเรจ,” เลมท 7 วารสารวชาการ Veridian E-Journal, น.133 - 134 (มกราคม – เมษายน 2557).

33 ศกดดา ศรภทรโสภณ, “การศกษากรอบแนวคดเพอการพฒนาวสาหกจเพอ

สงคมในประเทศไทย,” เลมท 20 วารสารสมาคมนกวจย, น.37 - 40 (พฤษภาคม – สงหาคม 2558). 34

คณะผจดทารวมกจการเพอสงคมในไทย, SE Catalog รวมกจการเพอสงคมในไทย, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร : บรษท ชล ชล แคปปตล จากด, 2555), น.6.

125

องคกรในสดสวนทมากกวาการปนผลแกผถอหน หรอไมปนผลแกผถอหน ซงผเขยนรวบรวมขอมลตวอยางการประกอบกจการและสภาพปญหาในการดาเนนงานของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยจากบทความ35 ดงน กจการทหนง “Children Mind & Child Gallery” เปนกจการทเกดขนจากการรวมตวของสามคนสามสาขาวชาชพ คอ สาขาจตวทยา สาขาศลปะ และสาขาสอสารมวลชน ทงสามคนมความสนใจเรองการศกษาของเดก ดวยการนาศาสตรทางศลปะเขามาบาบดสภาพจตใจของเดกและเยาวชนทถกกระทาความรนแรงในสงคมไทย โดยเฉพาะเดกเรรอนและเดกชายขอบทขาดโอกาสทางสงคม กจการ “Children Mind & Child Gallery” ทางานรวมกบมลนธเครอขายในพนทเพอนาเดกชายขอบเขาสกระบวนการศลปะบาบดจากนกจตวทยา มกระบวนการบาบด 1 เดอน และเกดผลงานศลปะนาไปทาผลตภณฑเชงพาณชย โดยรายไดทงหมดจะแบงใหกบเดกเจาของผลงานรอยละ 40 แบงใหมลนธเครอขายททางานรวมกนรอยละ 20 และนาเขาสกจการเพอบรหารจดการภายในรอยละ 40 สาหรบปญหาในการดาเนนกจการคอ ไมมการวางแผนดานการตลาด เนองดวย ขาดความรทางดานการบรหารธรกจ กจการจงไมอาจนาผลตภณฑออกสตลาดไดดเทาทควร ทาใหขาดรายไดสาหรบบรหารจดการ อยางไรกตาม “Children Mind & Child Gallery” ไดรบการสนบสนนดานเงนลงทนจากสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต และหนวยงานอน ๆ กจการทสอง “บรษท ฟรแฮป จากด” ดาเนนกจการดวยการสรางแอพพลเคชนทชอวา “Freehap” เปนเครองมอใหผใชระบบประเมนตวเองวาทผานมามความสขเพราะอะไร ไมมความสขเพราะอะไร ซงจะบนทกความรสกทสงผานทาง Social Media สรางความสมพนธของคนในสงคมออนไลนและเปนแหลงเกบขอมลทางอารมณเพอประกอบเปนขอมลวจยอนนาไปสแนวทางการแกปญหาในประเทศตอไป โดยการประกอบกจการนจะสรางรายไดจากบรการโฆษณาแบนเนอรบนหนาเวบไซตและบรการขอมลเพอใชในการจดทาดชนความสข เพอใชในงานวจยขององคกรทสนใจ สาหรบรายไดของกจการจะใชเปนคาบรหารจดการในองคกรและนาไปสมทบทนสนบสนนเครอขายภาคสงคมท เกยวของ สาหรบปญหาในการดาเนนกจการคอ ผประกอบการขาดทกษะการบรหารธรกจ ขาดการสนบสนนจากภาครฐ แตจะไดรบการสนบสนนจากบรษทเอกชนและมลนธ ทสาคญรายไดยงอยในระดบตา มตนทนในการจดการทสง

35

อาภสร ทงสมบรณ, “การศกษาคณลกษณะของกจการเพอสงคมในบรบทของประเทศไทย,” (สารนพนธมหาบณฑต วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), น.48 – 90.

126

กจการทสาม “บรษท นะโม นามนต ฟารม จากด” ดาเนนกจการฟารมปลกผกแบบไฮโดรโปนกสปลอดสารพษและเปนสถานทศกษาดงานดานการเกษตรทใสใจสงแวดลอม เนนแกไขปญหาความไมเปนธรรมของราคาพชผลทางเกษตรปลอดสารพษและสนคาแปรรปทางการเกษตรในราคาทเปนธรรมเพอเพมชองทางในการเขาถงสนคาทปลอดภยใหแกผบรโภค ซงมจดเดนทเปนธรกจดาเนนการเองตงแตตนนายนปลายนา มชองทางการจดจาหนายทสะดวกตอผบรโภค เปนผลใหกจการมผลกาไรในสามปแรกของธรกจอยทรอยละ 25 ซงผลกาไรทไดรบจะนาไปเปนผลตอบแทนของพนกงาน การสงเสรมการเรยนรดานการเกษตรแกบคคลทวไป สาหรบปญหาในการดาเนนกจการคอ การลงทนในนวตกรรมการเกบรกษาสนคาทางการเกษตรทตองใชเงนทนในจานวนทสงเพอใหสนคาไดมาตรฐานและสะอาดปลอดภย กลาวโดยสรปจากตวอยางวสาหกจเพอสงคมขางตน มพนธกจเพอสงเสรมชวตความเปนอยของคนไทยใหดขน ทงดานรางกาย จตใจ นาไปสการสรางสงคมใหนาอย และสงแวดลอมทดขน อยางไรกตาม ผประกอบการสวนใหญเปนผมทกษะดานตาง ๆ ทไมเกยวกบการบรหารธรกจ แตดวยความมงมนทจะชวยพฒนาสงคมใหดขน จงรวมตวสรางธรกจขนมาและปนผลประโยชนกลบคนสสงคม จงเกดปญหาอปสรรคดานเงนทนและรายไดทใชในการประกอบกจการ ซงสวนใหญยงพงพาการรบเงนอดหนนจากองคกรตาง ๆ เพอใหกจการสามารถดาเนนตอไปได แตกระนน เมอใดทธรกจเปนทยอมรบของผบรโภค กจะทาใหสามารถดาเนนกจการดวยความยงยนตอไปได ซงการจะชวยนาพาใหวสาหกจเพอสงคมเหลาน มกาลงในการชวยเหลอสงคมตอไป รฐบาลอาจตองเขาชวยเหลอทงดานสงเสรมองคความรดานการประกอบธรกจ การประชาสมพนธ และการกาหนดมาตรการดานภาษเพอลดภาระเงนทนประกอบกจการในชวงแรก ในลาดบถดไปผเขยนจะกลาวถงปญหาทเกดขนอนเกยวเนองกบปญหาทางภาษอากร โดยแบงปญหาออกเปนเปน 4 มมมอง ไดแก ปญหาในมตขององคกรวสาหกจเพอสงคม ปญหาในมตของผบรจาค ปญหาในมตของผลงทนและปญหาในมตของผไดรบประโยชนจากการขายหนวยลงทนในหน ดงน

4.3.1 ปญหาในมตขององคกรวสาหกจเพอสงคม วสาหกจเพอสงคม คอ องคกรทมวตถประสงคหลกในการนารายไดจากกจการไปใชเพอประโยชนสาธารณะหรอนาไปใชในการบรหารกจการทงหมดหรอเปนสวนใหญ ซงมความคลายกบวตถประสงคขององคการสาธารณกศลประเภทมลนธและสมาคม แตตางกนในสาระสาคญดานการแสวงหารายไดทวสาหกจเพอสงคมสามารถประกอบธรกจและแสวงหากาไรได ดงนน จงมปญหาทตองพจารณาในดานของการใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมสามารถประยกตใชมาตรการทางภาษทมตอองคการสาธารณกศลไดหรอไม

127

มาตรการทางภาษทสนบสนนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามบทท 4.2.1.2 แสดงใหเหนถงประโยชนของการไดรบประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามประกาศรฐมนตรกระทรวงการคลง ไดรบประโยชนทางภาษทงดานองคกรและผบรจาคทรพยสนใหแกองคกร แตในทางกลบกน หากองคการหรอสถานสาธารณกศลใดไมไดรบการประกาศใหเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลสาธารณะกจะไมมสทธไดรบสทธประโยชนทางภาษ เหนไดจากการศกษาผลกระทบทเกดขนเกยวกบการขอมสถานะเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลตามมาตรา 47(7)(ข) แหงประมวลรษฎากร36 กลาวคอ มลนธและสมาคมทจดตงขนใหมและยงมองคประกอบไมครบตามหลกเกณฑทจะขอมสถานะเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลจะไมไดรบความสนใจจากผบรจาค เพราะผบรจาคไมสามารถนาการบรจาคไปใชประโยชนทางภาษได และองคกรทมสถานะเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลจะไดเปรยบในการดาเนนงานมากกวาองคกรทไมมสถานะดงกลาว เพราะไมเปนหนวยภาษตามประมวลรษฎากร ดงนน การพจารณาวาปญหาทเกดขนกบมตขององคกรวสาหกจเพอสงคมสามารถใชกฎเกณฑเชนเดยวกบกรณของมลนธและสมาคมไดหรอไม ตองศกษาตงแตหลกเกณฑการจดตงองคกร ซงมาตรา 47 (7) (ข) แหงประมวลรษฎากร กาหนดประเภทองคการทผบรจาคจะไดรบประโยชนทางภาษไวอยางชดเจน ซงไมรวมถงองคกรประเภทบรษทหรอนต บ คคลท แสวงหากาไร มต วอยางองคกรท ได ร บการประกาศจากร ฐมนตร ตามประกาศกระทรวงการคลงวาดวยภาษเงนไดและภาษมลคาเพม (ฉบบท 2) เรอง กาหนดองคการ สถานสาธารณกศล สถานพยาบาล และสถานศกษาตามมาตรา 47(7) (ข) แหงประมวลรษฎากร มากกวา 500 องคกร สรปไดวา การจดตงวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ยงไมมหลกเกณฑกาหนดสทธประโยชนทางภาษ โดยเฉพาะการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลแกวสาหกจเพอสงคม และไมสามารถปรบใชแนวทางปฏบตตามมาตรา 47 (7)(ข) ทจะขอรบสทธประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศลได เพราะลกษณะขององคกรมความแตกตางกน ดงนน แนวทางการแกไขปญหา ผเขยนจะนาเสนอในบทท 5.2.1. ตอไป 4.3.2 ปญหาในมตของผบรจาค การพจารณาถงปญหาในมตของผบรจาค จะใชหลกเกณฑตามมาตรา 47 (7) (ข) และมาตรา 65 ตร (3) แหงประมวลรษฎากร ซงมาตรา 47 (7)(ข) กาหนดใหเงนบรจาคแกสถานพยาบาลและสถานศกษาของทางราชการ และเงนทบรจาคเปนสาธารณประโยชนแกองคการหรอสถานสาธารณกศล

36

สธราภรณ แสงจนทรศร, อางแลว เชงอรรถท 22, น.80 - 85.

128

ตามทรฐมนตรประกาศกาหนดในราชกจจานเบกษา ใหหกลดหยอนในการคานวณภาษเงนไดไดเทาจานวนทบรจาค แตตองไมเกนรอยละ 10 ของเงนทเหลอจากการลดหยอนตามมาตรา 47 (1)-(6) แหงประมวลรษฎากรแลว สวนกรณมาตรา 65 ตร (3) กาหนดใหรายจายอนมลกษณะเปนการสวนตว การใหโดยเสนหา หรอการกศล ไมใหถอเปนรายจายในการคานวณกาไรสทธ เวนแตรายจายเพอการกศลสาธารณะ หรอเพอการสาธารณะประโยชนตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตร ใหหกไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธและรายจายเพอการศกษาหรอเพอการกฬาตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตรใหหกไดอกในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ จากหลกเกณฑตามทกฎหมายกาหนดขางตน กาหนดขอจากดในดานผรบบรจาค กลาวคอ ผรบบรจาคจะตองเปนสถานพยาบาลและสถานศกษาของทางราชการ หรอองคการหรอสถานสาธารณกศลตามทรฐมนตรประกาศกาหนดในราชกจจานเบกษาเทานน ซงวสาหกจเพอสงคม ไมเขาขายการเปนผรบบรจาคทจะสอดคลองกบสทธลดหยอนภาษของบคคลธรรมดาและสทธในการหกรายจายของนตบคคลดงกลาว เพราะวสาหกจเพอสงคมเปนบรษทเอกชนทประกอบธรกจแสวงหากาไร แตมวตถประสงคนาผลกาไรไปใชประโยชนทางสงคมเทานน ไมใชองคกรสาธารณกศลทถกจากดไมใหแสวงหากาไรและไมใชสวนราชการดวย ดงนน การบรจาคแกวสาหกจเพอสงคม ผบรจาคจะไมไดรบสทธนาเงนบรจาคมาเปนคาลดหยอนหรอหกเปนรายจายในการคานวณภาษเงนได เปนปญหาในการจงใจใหคนในสงคมเลอกชองทางการทาประโยชนตอสงคมผานการบรจาคได สรปไดวา การบรจาคเงนหรอทรพยสนแกวสาหกจเพอสงคม ผบรจาคจะไมไดรบสทธนาเงนบรจาคไปหกเปนคาลดหยอนและรายจายในการคานวณภาษเงนได ซงผเขยนมความเหนวา การบรจาคเปนชองทางในการมสวนรวมจากประชาชนไดงายและสะดวกทสด เพราะไมตองมภาระผกพนเทากบการเปนผประกอบการวสาหกจเพอสงคม และสามารถชวยเหลอไดหลากหลายองคกรอกดวย ดงนน ปญหานอาจจะเปนอปสรรคในการสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยได เพราะโดยเนอแทของวสาหกจเพอสงคมนน กคอองคการสาธารณประโยชนทมงแสวงหากาไรไปลงทนในการชวยเหลอสงคม ซงผลลพธสดทายกคอการสรางประโยชนแกสวนรวมดงเชนมลนธ หรอสมาคมทไดรบสทธประโยชนทางภาษขางตน 4.3.3 ปญหาในมตของผลงทน หากพจารณาในมมมองของการสนบสนนองคกรเพอสงคมนน มปญหาเกดขนตงแต กอนมการจดตงวสาหกจเพอสงคม กลาวคอ องคกรไมแสวงหากาไรในประเทศสหรฐอเมรกาซงจดตงมายาวนานกวาวสาหกจเพอสงคมกเคยประสบปญหาการขาดรายไดจากการรบบรจาค แมวารายได

129

ประชาชาตจะเพมสงขนในแตละป แตอตราสวนยอดเงนบรจาคยงคงเทาเดมทก ๆ ป จงตองหาแนวทาง แกไขเปลยนแปลงผบรจาคกลายเปนผลงทน โดยสรางความตระหนกรใหประชาชนมเปาหมายในการเปนพลเมองดของสงคมและมสวนรวมในการทากจกรรมสาธารณะประโยชนมากกวาการบรจาคเงนเพอชวยเหลอเทานน37 ดงนน ผเขยนมความเหนวา การสรางแรงจงใจใหคนในสงคมสนบสนนวสาหกจเพอสงคม จะตองสรางความตระหนกรและการมสวนรวมดวยการเปนเจาของกจการดวยวธการลงทนในหน ซงจะเปนการชวยเหลอองคกรทมความยงยนกวาการบรจาคทไมผกพนใหผบรจาคตองชวยเหลอซาตอองคกรใดองคกรหนงเทานน อยางไรกตามปญหาทสาคญของการลงทนในหนคอ ภาระคาใชจายในการลงทนและความคาดหวงในการรบผลตอบแทนของผลงทน ซงปญหาทางภาษอากรกเปนปญหาหนง การลงทนในวสาหกจเพอสงคม อาจไดรบผลตอบแทนเปนเงนปนผลได ในกรณทวสาหกจเพอสงคมนน กาหนดวตถประสงคขององคกรไวชดเจนทจะปนผลใหแกผถอหนได แตตองไมเกนจานวนทกฎหมายกาหนด (ซงวทยานพนธฉบบน ผเขยนนาเสนอใหมการปนผลไดไมเกนรอยละ 30 โดยเทยบเคยงกบกฎหมายตางประเทศ) ซงเงนปนผลทผลงทนไดรบจะตองนามาคานวณภาษเงนไดของตนเองดวย เวนแตจะเปนการปนผลใหแกบรษททเขาหลกเกณฑตามมาตรา 65 ทว (10) แหงประมวลรษฎากร กาหนดใหบรษทจากดทตงขนตามกฎหมายไทยนาเงนปนผลทไดรบจากบรษทจากดทตงขนตามกฎหมายไทยและเงนสวนแบงกาไรทไดจากกจการรวมคา มารวมคานวณเปนรายไดเพยงกงหนงของจานวนทได เวนแตบรษทจากดทตงขนตามกฎหมายไทยทเปนบรษทจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยหรอถอหนในบรษทจากดผจายเงนปนผลไมนอยกวารอยละ 25 ของหนทงหมดทมสทธออกเสยงในบรษทจากดผจายเงนปนผล และบรษทจากดผจายเงนปนผลไมไดถอหนในบรษทจากดผรบเงนปนผลไมวาโดยทางตรงหรอโดยทางออมไมตองนาเงนปนผลทไดจากบรษทจากดทตงขนตามกฎหมายไทยมารวมคานวณเปนรายได แตจะตองถอหนหรอหนวยลงทนทกอใหเกดเงนปนผลและเงนสวนแบงกาไรนนไวเกนสามเดอน นบแตวนทไดหนหรอหนวยลงทนนนมา ถงวนมเงนไดดงกลาว อยางไรกตาม มาตรา 5 ทว แหงพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท 10) พ.ศ. 2500 กาหนดใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน 3 หมวด 3 ในลกษณะ 2 แหงประมวลรษฎากร สาหรบเงนไดพงประเมนทเปนเงนปนผลหรอเงนสวนแบงกาไรทไดจากกจการรวมคาทประกอบกจการในประเทศไทยใหแก บรษทหรอหาง

37

มยร อนมานราชธน, การบรหารองคกรไมแสวงหากาไร, พมพครงท 1 (เชยงใหม : หางหนสวนจากด ธนชพรนตง, 2544), น.5.

130

หนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทย หรอ บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายตางประเทศและประกอบกจการในประเทศไทย ขอจากดของการนาเงนไดจากการไดรบเงนปนผลมาคานวณภาษเพยงกงหนง หรอไมตองนามาเสยภาษเงนไดเลย ตามมาตรา 65 ทว (10) แหงประมวลรษฎากร กาหนดผไดรบเงนปนผลและหลกเกณฑของผจายเงนปนผลไวอยางเครงครด กลาวคอ ผไดรบเงนปนผลจะตองเปนบรษทจากด ทตงขนตามกฎหมายไทย และผจายเงนปนผลจะตองเปนบรษทจดทะเบยน หรอผรบเงนปนผลจะตองถอหนในบรษทจากดผจายเงนปนผลไมนอยกวารอยละ 25 ของหนทงหมดทมสทธออกเสยงในบรษทจากด ดงนน การทวสาหกจเพอสงคมจะจายเงนปนผลใหแกผถอหน โดยยดหลกเกณฑเชนเดยวกบบรษทจากดทแสวงหากาไรทวไป อาจไมดงดดใหมคนสนใจไปลงทนในวสาหกจเพอสงคม กลาวคอ กรณบคคลธรรมดาทสนใจจะมสวนรวมในกจการเพอสงคม กจะตองเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาจากเงนปนผลทไดรบตามมาตรา 40 (4)(ข) แหงประมวลรษฎากร ซงกาหนดประเภทเงนไดจากเงนปนผล เงนสวนแบงของกาไรหรอประโยชนอนใดทไดจากบรษทหรอหางหนสวนนตบคคล รวมถงกรณทบรษทเปนผลงทนในวสาหกจเพอสงคม หากถอหนในวสาหกจเพอสงคมไมถงรอยละ 25 ของหนทงหมดทมสทธออกเสยง กจะไมเขาหลกเกณฑทจะไมตองนาเงนปนผลมาคานวณเสยภาษตามมาตรา 65 ทว (10) และ กเปนไปไมไดทวสาหกจเพอสงคมจะจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยเพราะโดยหลกการของบรษทมหาชนจากดจะตองเปนบรษททประกอบกจการแสวงหากาไรทวไป และจะตองปนผลแกผถอหนเปนกจจะลกษณะ สรปไดวา การสนบสนนใหมการระดมทนแกวสาหกจเพอสงคมดวยการลงทนในหน เปรยบเปนเจาของกจการนน จะประสบปญหาของการเสยภาษเงนไดทเกดจากการรบเงนปนผลจากวสาหกจเพอสงคม หากจะไดรบยกเวนไมตองนามารวมคานวณภาษหรอนามารวมคานวณภาษเพยงกงหนงจะจากดเฉพาะผถอหนทเปนบรษทจากดเทานน และมหลกเกณฑของผจายเงนปนผลทเครงครดเชนกน ดงนน หากรฐบาลมนโยบายสนบสนนใหคนไทยรวมเปนเจาของวสาหกจเพอสงคม จะตองกาหนดแนวทางบรรเทาภาระภาษทเกดขนจากเงนปนผลทไดรบดวย 4.3.4 ปญหาในมตของผไดรบประโยชนจากการขายหนวยลงทนในหน วสาหกจเพอสงคมเปนหนวยธรกจหนงทจะตองมการลงทนในหนเพอเปนเจาของกจการและขบเคลอนภารกจขององคกรใหถงเปาหมาย ดงนน วสาหกจเพอสงคมกคลายคลงกบองคกรธรกจทแสวงหากาไรทวไป ตองมผถอหนบางสวนประสงคโอนหนหรอขายหนของตนเอง จงเกดปญหาทตองพจารณาวา วสาหกจเพอสงคมทมวตถประสงคชวยเหลอสงคม หากมการเปลยนแปลงผถอหน ควรทจะตองเสยภาษเงนไดในสวนเกนทน (Capital Gains) หรอไม

131

มาตรา 40 (4)(ช) แหงประมวลรษฎากร กาหนดใหผลประโยชนทไดรบจากการโอน การเปนหนสวนหรอโอนหนทบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลหรอนตบคคลอนเปนผออกเฉพาะสวนทตราคาเปนเงนไดเกนกวาทลงทนนน จะตองนามาคานวณภาษเงนไดดวย แตในบางกรณกไมตองนาสวนเกนทนนนมาคานวณเสยภาษ เชน ขอ 2 (23) แหงกฎกระทรวง ฉบบท 126 (พ.ศ. 2509) ออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร ใหกาหนดเงนไดจากการขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยเปนเงนไดทไดรบยกเวนไมตองนามาคานวณภาษ ตาม มาตรา 42 (17) แหงประมวลรษฎากร ดงนน ผทขายหนแลวไดกาไรจากการโอนหน จะไดรบยกเวนเงนไดโดยผลของกฎหมาย ตอเมอเปนการโอนหนทจดทะเบยนอยในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยเทานน อยางไรกตาม ขอหารอแนววนจฉยท กค 0706/5658 ลงวนท 4 กรกฎาคม 2549 กรมสรรพากรวนจฉยประเดนปญหาภาษเงนไดทเกดจากการขายหนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยทจะไดรบสทธยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดนน เฉพาะกรณบคคลธรรมดาเปนผขายหนเทานน สวนกรณนตบคคลจะตองนาไปคานวณภาษเงนไดนตบคคลตามมาตรา 65 และมาตรา 66 วรรคหนง แหงประมวลรษฎากรดวย สรปไดวา การขายหนทลงทนในวสาหกจเพอสงคม จะตองรบภาระภาษในสวนกาไรทเกดขนจากการขายเสมอ เวนแตเปนวสาหกจทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยเทานน จงจะไดรบสทธไมตองนาสวนเกนทนมาคานวณเพอเสยภาษ ซงผเขยนมความเหนวา การขายหนทเปนหนวยลงทนในวสาหกจเพอสงคมยอมเกดขนไดเสมอ เพราะเปนทรพยสนประเภทหนง ดงนน หากกฎหมายเอออานวยในการเปลยนผานผถอหน โดยชวยบรรเทาภาระภาษทเกดจากการขายหนกนาจะเปนสงจงใจใหผทสนใจเขามาเปนสวนรวมในการชวยเหลอสงคมได แมวาการถอหนในวสาหกจเพอสงคม อาจจะไดรบผลตอบแทนนอยหรอไมไดรบผลตอบแทนเลย แตเนองจากแนวโนมของสงคมปจจบนทนยมการทาประโยชนเพอสงคม โดยใชความรความสามารถทตนศกษามา ประยกตใชกบองคกรและการทาประโยชนตอสงคม กอาจเลอกใชชองทางน ในการรวมกาหนดนโยบายและแนวทางการทากจกรรมเพอสงคมได เพราะผถอหนกคอเจาของกจการนนเอง ถงแมวา ในป พ.ศ. 2557 รฐบาลวางแผนและตงคณะทางานรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม เพอเสรมสรางความสามารถในการแขงขนทางการคาทงในระดบภายในประเทศและระหวางประเทศ แตการกาหนดหลกเกณฑการใหสทธประโยชนทางภาษตามมาตรา 37 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ..... ยงคงเปนเพยงหลกการเบองตนเทานน โดยกาหนดไวในมาตรา 37(2) ทกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมไดรบสทธประโยชนทางภาษเปนพเศษ และมาตรา 38 ทกาหนดสทธประโยชนทางภาษจะไดรบยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล สาหรบกาไรสทธทไดจากการประกอบกจการทไดรบการสงเสรมตามทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจ

132

เพอสงคมแหงชาตประกาศกาหนด รวมถงการทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบหลกการมาตรการภาษเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคมเมอวนท 15 มนาคม 2559 กยงไมมความแนนอนวา จะออกเปนกฎหมายรปแบบใดและมหลกเกณฑอยางไร ซงในเบองตนคณะรฐมนตรเหนควรใหสทธประโยชนทางภาษแกผประกอบการและผสนบสนน โดยกาหนดยกเวนภาษเงนไดนตบคคลสาหรบกาไรสทธของวสาหกจเพอสงคมในแตละรอบระยะเวลาบญช เฉพาะวสาหกจเพอสงคมทนาผลกาไรทงหมดไปลงทนในกจการหรอใชประโยชนทางสงคมและกาหนดใหบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลผสนบสนนวสาหกจเพอสงคม สามารถหกรายจายเงนลงทนและเงนทมอบใหหรอทรพยสนทโอนใหวสาหกจเพอสงคม โดยไมมคาตอบแทนตามจานวนทจายจรง แตไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธกอนหกรายจายเพอการกศลสาธารณะ ทงน เฉพาะกรณทวสาหกจเพอสงคมไมจายเงนปนผลแกผถอหนเลย จงจะไดรบสทธยกเวนภาษเงนไดนตบคคล38 4.4 แนวทางการกาหนดมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคม

เนองดวยการบรหารจดการทรพยากรในประเทศเปนหนาทหลกของภาครฐ โดยกาหนดนโยบายการบรหารประเทศและออกกฎหมายเพอสอดรบกบเจตนารมยของคณะรฐบาล สามารถนาแนวนโยบายไปบงคบใชไดจรง ซงนโยบายเศรษฐกจเปนสงสาคญในการดแลความเปนอยของประชาชนและสถานะทางการเงนของประเทศ นบตงแตมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบแรกเมอป พ.ศ. 2504 จนปจจบนใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ซงเนอหาสาคญของแตละแผนจะมงสรางความกนดอยดของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงนโยบายของรฐบาลในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตชวงระหวางฉบบท 1 - 6 รฐบาลเนนการเจรญเตบโตดานเศรษฐกจ ใชจายเงนลงทนเกยวกบการคมนาคมและขนสง โครงการชลประทาน การพลงงาน

38

สานกงานปลดกระทรวงการคลง, “มาตรการภาษเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคม,” สบคนเมอวนท 16 มนาคม 2559, http://www.fpo.go.th/FPO/modules/Content /getfile.php?contentfileID=10600

133

และการสาธารณสข เมอสาธารณปโภคขนพนฐานมมากขน รฐจงเนนสงเสรมอตสาหกรรมการสงออก เพอใหสนคาไทยออกสตลาดโลก รวมทงสงเสรมการทองเทยวในประเทศไทยดวย39 ปญหาทเกดจากการเรงพฒนาประเทศทางเศรษฐกจของรฐบาลในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตชวงระหวางฉบบท 1 - 6 กอใหเกดความเหลอมลาทางเศรษฐกจของคนไทย เนองดวยการกระจกตวของเศรษฐกจและการลงทนในกรงเทพมหานครและจงหวดสาคญ จงทาใหคนไทยในเขตภมภาคมรายไดเฉลยตอหวอยในระดบตากวาเกณฑเฉลยรายไดของทงประเทศ นาไปสการปรบกลยทธดานการพฒนาเศรษฐกจตงแตป พ.ศ. 2545 ปรากฏตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 ใหความสาคญตอ “หลกเศรษฐกจพอเพยง” เพอใหสามารถเผชญกบวกฤตการณทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และสามารถดารงอยในกระแสโลกาภวฒนไดอยางมนคง40 จากปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในอดตจนปจจบน ดงปรากฏเปนนโยบายตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตแตละฉบบ พงสะทอนแนวทางการแกไขปญหาทเกดขนในแตละชวงเวลานน ซงการเปลยนกลยทธทางเศรษฐกจจากเดมคอการเรงพฒนาอตสาหกรรมและเทคโนโลยเพอใหประเทศไทยกาวเขาสประชาคมเศรษฐกจระหวางประเทศอยางรวดเรว จงกอปญหาสงคมและสงแวดลอมอยางมากมาย ดงนน การประกอบกจการเพอสงคมจงเปนชองทางสาคญ ทจะชวยแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอม โดยสามารถขบเคลอนกจการดวยตนเอง พงพาการบรจาคหรอเงนอดหนนเพยงเทาทจาเปน อนแตกตางจากองคกรเพอสงคมทเปนสมาคม หรอมลนธ อกทง ชวยแบงเบาภาระภาครฐในการพฒนาชนบททภาครฐไมอาจใหความชวยเหลอไดดเทาทควร เนองดวยงบประมาณทจากดและการขาดแคลนบคลากรภาครฐ การสนบสนนวสาหกจเพอสงคมจากภาครฐดวยมาตรการทางภาษเปนวธการหนงทจะสามารถลดตนทนการประกอบกจการได ซงกฎหมายภาษอากรของไทยครอบคลมการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา ภาษเงนไดนตบคคล ภาษมลคาเพม ภาษธรกจเฉพาะ และอากรแสตมป หากพจารณาถงมาตรการทางภาษทสนบสนนองคกรเพอสงคมจะมการหกลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดา และ

39

จรนทร เทศวานช, การเปลยนแปลงใหทนสมยของระบบเศรษฐกจภาคพาณชย กรรมและการบรการ, ชดวชาไทยกบการปรบประเทศใหทนสมย, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557), น.422 - 425.

40 มนญ โตะยามา, เศรษฐกจไทยในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 9-10 (พ.ศ. 2545-2544) และทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในอนาคต, ชดวชาเศรษฐกจไทย, พมพครงท 1 (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556), น.6 - 15.

134

การหกรายจายทางภาษเงนไดนตบคคลทเกยวของกบการบรจาคเพอการกศลและสาธารณประโยชนเทานน ซงสรปสาระสาคญไดดงน กรณการหกลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาตามมาตรา 47 (7) แหงประมวลรษฎากร เปนการลดหยอนเงนไดของบคคลทบรจาคเงนใหแกองคการสถานสาธารณกศล สถานพยาบาลและสถานศกษา โดยใหหกเทาจานวนทบรจาค แตตองไมเกนรอยละ 10 ของเงนทเหลอจากการหกลดหยอนตามมาตรา 47 (1) – (6) แลว กรณการหกคาใชจายกอนการเสยภาษเงนไดนตบคคลตามมาตรา 65 ตร (3) กาหนดรายการทไมใหถอเปนรายจายในการคานวณกาไรสทธ เชน รายจายอนมลกษณะเปนการสวนตว การใหโดยเสนหา หรอการกศล เวนแตรายจายเพอการกศลสาธารณะ หรอเพอการสาธารณะประโยชนตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตรใหหกไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ และรายจายเพอการศกษาหรอเพอการกฬาตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตร ใหหกไดอกในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ จากขอมลขางตนแสดงใหเหนถงขอบเขตของการใหสทธประโยชนทางภาษทจากดเฉพาะการบรจาคใหแกการกศลสาธารณะหรอเพอการสาธารณะประโยชนตามทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตร ซงไมสะทอนสภาพการประกอบกจการเพอสงคมหรอประโยชนสาธารณะในปจจบนทมองคกรธรกจจานวนหนงมวตถประสงคหลกในการนารายไดทเกดจากการประกอบกจการไปลงทนหรอใชจายในทางทกอใหเกดประโยชนแกสงคม แตจะตองรบภาระตนทนทางภาษเชนเดยวกบองคกรธรกจทเปนหางหนสวนหรอบรษททวไปทมวตถประสงคหลกในการแสวงหากาไรเพอปนผลกาไรแกผถอหน ดงนน การศกษาถงมาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคมของตางประเทศ ในบทท 3 จะสามารถนามาประยกตใชใหเหมาะสมตามบรบทของสงคมไทย โดยแยกการพจารณาเปนสองประเดน ไดแก ประเดนแรก คอ แนวทางการกาหนดลกษณะและสถานะของวสาหกจเพอสงคมเพอแกไขปญหาการดาเนนกจการของวสาหกจเพอสงคม และประเดนทสอง คอ แนวทางในการใหสทธประโยชนทางภาษเพอสนบสนนใหมการประกอบกจการเพอสงคมอยางยงยนและมประสทธภาพดงรายละเอยดทจะกลาวตอไป 4.4.1 แนวทางการกาหนดลกษณะของวสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายเฉพาะ จากการศกษาลกษณะของวสาหกจเพอสงคม กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม พรอมดวยมาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใต และประเทศญ ปนตามบทท 3 นน ทงสประเทศ

135

ใหความสาคญตอการกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมเปนการเฉพาะ และแยกตางหากจากการประกอบกจการโดยทวไป เนองดวยวตถประสงคและพนธกจของกจการจะเนนการทาประโยชนเพอสงคมเปนหลก รวมถงการปนผลกาไรทเกดจากการประกอบกจการกลบคนสสงคมทงหมดหรอเปนสวนใหญ สงผลใหการกาหนดสทธประโยชนทางภาษและดานตาง ๆ ทรฐใหการสนบสนนเปนไปอยางชดเจนและบรรลนโยบายในการสนบสนนภาคสงคมใหมสวนชวยรฐบาลพฒนาประเทศใหดขน กรณประเทศองกฤษกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในชอ “บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน Community Interest Company (CIC)” เปนรปแบบบรษทจากดแบบหนง ประกาศใชในป ค.ศ. 2006 ภายใตกฎหมายบรษท (The Company Act) เพอรองรบการจดทะเบยนพาณชยของวสาหกจเพอสงคม โดยเนนไปทการจดตงทงาย สะดวก คลองตวตอการทาธรกจ แตมการกาหนดคณสมบตบางประการเพมเตมเพอใหแนใจวาผลประโยชนทเกดขนจะกลบไปสชมชนและสงคมตามทตงใจไว รวมถงกาหนดมาตรการทางภาษดวยกฎหมายทชอวา “ขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยนธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014” (The Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014) เพอใหผลงทนในวสาหกจเพอสงคม สามารถนาจานวนเงนทลงทน ไปหกลดจากยอดภาษเงนไดทตองเสยในปนนไดทงจานวนเงนทจายไปเพอการลงทน แตหกไดไมเกน 1 ลานปอนดตอป กรณประเทศสหรฐอเมรกากาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในชอ “บรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C))” เปนองคกรธรกจทมรปแบบเฉพาะทตอยอดมาจากบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) ซงจะจากดความรบผดของผถอหนและมความยดหยนมากกวา อกทงเปนองคกรทสามารถมภารกจเกยวเนองกบการลงทนในโครงการทเกยวของ (Program Related Investments (PRIs)) เพอลงทนในกจการเพอสงคมตาง ๆ โดย L3C จะมองคประกอบพนฐานเชนเดยวกบ LLC นนคอ มคณะกรรมการเปนผบรหารจดการและมสมาชกหรอผถอหน แต L3C จะแตกตางตรงทผถอหนหรอสมาชกสามารถตกลงเรองการดาเนนงานขององคกรโดยเฉพาะอยางยงการแบงผลกาไรและผลขาดทน ทไมอาจเปนไปตามสดสวนของการลงทนกได รวมทงเปนบรษททมวตถประสงคเพอสงเสรมกจการสาธารณกศลหรอการศกษาตามนยสาคญของ Section 170(c)(2)(B) of the IRS Code of 1986 กรณประเทศเกาหลใตกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายสนบสนนวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (the Social Enterprises Promotion Act 2007) โดยกฎหมายนกาหนดนยามของวสาหกจเพอสงคมไวในมาตรา 2 ความวา “วสาหกจเพอสงคม คอ องคกรทดาเนนการผลตสนคาและบรการเพอนารายไดไปชวยเหลอสงคม และสรางงานใหแกกลมคน ดอยโอกาสทางสงคมเพอพฒนาชวตและความเปนอยทดขน รวมถงการมงเนนลงทนในธรกจหรอกลม

136

สหกรณทมเปาประสงคทางสงคมเปนหลกมากกวาการนาเงนกาไรไปปนผลแกผถอหน” อกทง เปนการแยกหมวดหมของวสาหกจเพอสงคมออกจากการประกอบกจการทวไป เหนไดจากขอบงคบของกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 หามมใหกจการอนใดใชคาวา “Social Enterprise” ตอทายชอของกจการ นอกจากกจการทมลกษณะเปนไปตามกฎหมาย กลาวคอ กจการนนจะตองมพนธกจทางสงคม สรางบรการสาธารณะแกสงคมใหมคณภาพชวตทดขน อนเปนไปตามคานยามของมาตรา 2 แหงกฎหมายดงกลาว ดงนน กจการใด ๆ ประสงคทจะเปนวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ไมวาจะเปนหางหนสวนบรษททจดทะเบยนตามกฎหมายพาณชย (the Commercial Act) องคกรไมแสวงหากาไร สหกรณ หรอกลมสหภาพแรงงาน จะตองจดทะเบยนตามมาตรา 8 แหงกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 รวมทงเขารวมเปนสมาชกตอกระทรวงแรงงานตามมาตรา 7 ดวย กรณประเทศญปนกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (the Law to Promote Specified Nonprofit Activities) มวตถประสงคเพอสนบสนนการพฒนาสงคมทเกดจากกจการขององคกรไมแสวงหากาไร ไมวาจะเปนรปแบบของอาสาสมครหรอรปแบบอนใดทเปนการสรางประโยชนตอสงคม จะตองดาเนนการตามกฎเกณฑทกาหนดโดยเชอมโยงกบกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 ถงจะมสทธไดรบประโยชนดานภาษ ตามบทบญญตสวนท 3 สทธประโยชนภายใตกฎหมายภาษ (Special Treatment Under Tax Law) ซงบญญตไวในมาตรา 46 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 เมอพจารณาจากกฎหมายตางประเทศทกาหนดขอบเขตของวสาหกจเพอสงคมใหมความชดเจน และเชอมโยงไปยงกฎหมายพเศษทกาหนดขนเพอสงเสรมใหประชาชนสนใจ การประกอบธรกจเพอสงคมมากยงขน รวมถงแบงเบาภาระของวสาหกจเพอสงคมในดานตนทนทางภาษ สามารถนาไปเปนแนวทางการกาหนดกฎเกณฑทกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ผเขยนมความเหนเสนอใหรฐบาลไทยออกกฎหมายกาหนดหลกเกณฑสาหรบการขนทะเบยนเปนวสาหกจเพอสงคม โดยรฐบาลอาจดาเนนการได 2 แนวทาง ดงน แนวทางทหนง รฐบาลอาจจะบญญตนยามของคาวา “วสาหกจเพอสงคม” เพมเตมในกฎหมายลาดบรองทกาหนดสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมเปนกรณพเศษ โดยอาศยอานาจตามมาตรา 3 แหงประมวลรษฎากร ตราพระราชกฤษฎกาเพอการลดอตราหรอยกเวนภาษอากรเพอใหเหมาะสมกบเหตการณ กจการ หรอสภาพของทองทบางแหงหรอทวไป โดยกฎหมายลาดบรองนน จะตองมบทบญญตเกยวกบคานยามอยเสมอ จงอาจกาหนดคาวา “วสาหกจเพอสงคม” ใหหมายความวา นตบคคลทประกอบกจการเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการ หรอการอน ๆ โดยมเปาหมาย

137

ชดเจนในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม หรอสงแวดลอมเปนหลก และนาผลกาไรสวนใหญหรอทงหมดไปทาประโยชนแกสงคม ทงน ผเขยนไดรางพระราชกฤษฎกาเพอการลดอตราและยกเวนภาษอากรเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... ไวเปนตวอยางการศกษา (โปรดดภาคผนวก ข) แนวทางทสอง กรณทมการประกาศใชบงคบ “รางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ. ” ซงตามมาตรา 3 กาหนดคานยามของวสาหกจเพอสงคมไววา “วสาหกจเพอสงคม” หมายถง นตบคคลซงดาเนนกจการเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการ หรอการอน ๆ ของภาคเอกชน โดยมเปาหมายอยางชดเจนตงแตแรกเรมในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม หรอสงแวดลอมเปนหลก มใชการสรางกาไรสงสดตอผถอหนและเจาของเปนสาคญ และมลกษณะพเศษ ดงตอไปน (1) กาหนดวตถประสงคทางสงคมเปนเปาหมายหลกของกจการ (2) มศกยภาพทจะมความยงยนทางการเงนไดดวยตนเอง (3) กระบวนการผลต การดาเนนกจการ รวมถงผลตภณฑหรอบรการ ไมกอใหเกดผลเสยตอเนองในระยะยาวตอสงคม สขภาวะ และสงแวดลอม (4) ผลกาไรสวนใหญถกนาไปเพอการลงทนกลบไปใชในการขยายผลเพอการบรรลเปาหมายดงกลาว หรอคนผลประโยชนใหแกสงคม หรอผใชบรการ (5) มการกากบดแลกจการทด จากนยามขางตนในรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ ..... ใหความหมายของวสาหกจเพอสงคมไวอยางละเอยด ดงนน รฐบาลกไมจาเปนตองออกกฎหมายลาดบรองโดยอาศยอานาจตามประมวลรษฎากร เพอกาหนดนยามดงแนวทางทหนงขางตน อยางไรกตาม รายละเอยดและหลกเกณฑการขอสทธประโยชนทางภาษจะตองตราเปนกฎหมายลาดบรองโดยอาศยอานาจตามประมวลรษฎากร หรออาศยอานาจตามพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคมดวย ในการกาหนดรายละเอยดเพอบงคบใชตอไป 4.4.2 แนวทางการใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคม

จากการศกษาลกษณะของวสาหกจเพอสงคม กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคม พรอมดวยมาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเกาหลใต และประเทศญปนตามบทท 3 นน มความแตกตางในการกาหนดสทธประโยชนทางภาษ ดงรายละเอยดตอไปน กรณประเทศองกฤษมการกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในชอ “บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน (Community Interest Company (CIC))” และมมาตรการสงเสรมทางภาษ คอขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยน

138

ธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 (The Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014) กาหนดใหผลงทนในวสาหกจเพอสงคม สามารถนาจานวนเงนทลงทน ไปหกลดจากยอดภาษเงนไดทตองเสยในปนนไดทงจานวนเงนทจายไป แตจะหกลดหยอนไดไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป รวมถงการยกเวนภาษเงนไดจากสวนเกนทนทเกดจากการโอนหนในวสาหกจเพอสงคมไปยงบคคลอน โดยยกเวนเงนไดไดเทาจานวนประโยชนทไดรบ แตไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป ทงน ประเทศองกฤษไมสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมไดรบยกเวนภาษบรษท เพอปองกนความไมเสมอภาคทางภาษระหวางวสาหกจเพอสงคมกบวสาหกจทวไป กรณประเทศสหรฐอเมรกา มการกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในชอบรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) ซงถอเปนบรษทจากดประเภทหนงมหนาทเสยภาษจากการประกอบกจการ แตไมไดกาหนดประเดนเรองมาตรการทางภาษทเกยวของกบบรษทจากดการแสวงหากาไรไวเปนการเฉพาะ จงบงคบใชหลกเกณฑการจดเกบภาษเชนเดยวกบบรษทจากด (Limited Liability Company (LLC)) ดงนน L3C ยงคงเปนหนวยภาษประเภทหนง และผถอหนกจะตองเสยภาษเงนไดจากผลตอบแทนทไดรบ ยกเวนผถอหนทเปนมลนธ อยางไรกตาม การจดเกบภาษจาก LLC และ L3C กมความแตกตางจากองคกรแสวงหากาไรทวไป เพราะสามารถผานภาระภาษไปยงผถอหนได (Pass-Through Taxation) ดงนน องคกรทเปนนตบคคลไมตองรบภาระการเสยภาษจากรายไดทเกดจากกจการ แตจะสงตอไปยงผถอหนหรอสมาชกขององคกรนนใหเปนผรบภาระภาษแทน ซงจะทาใหสดสวนการเสยภาษจะขนอยกบขนจานวนเงนไดของผถอหนหรอสมาชกแตละคน ยกตวอยางเชน L3C แหงหนงมสมาชก 2 ราย รายหนงเปนมลนธ สวนอกรายหนงเปนผลงทนทวไป เมอทงสองรายไดรบผลตอบแทนจาก L3C กจะตองนาไปคานวณเปนเงนไดสทธของสมาชกแตละราย ซงมลนธกอาจจะไดรบยกเวนภาษ หากเปนมลนธทมลกษณะตามกฎทกรมสรรพากรกาหนดไว สวนผลงทนกจะตองนาผลตอบแทนทไดรบไปคานวณเพอเสยภาษเงนไดของตน ดงนน จงเปนมาตรการหนงทกาหนดหลกเกณฑการเสยภาษไวแตกตางจากองคกรธรกจทวไป กรณประเทศเกาหลใตมกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (Social Enterprise Promotion Act 2007) กาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมและกาหนดสทธประโยชนทางภาษในกฎหมายวาดวยขอจากดสทธทางภาษในกรณพเศษ ค.ศ. 2008 (the Restriction of Special Taxation Act 2008) โดยกาหนดใหวสาหกจใดทขนทะเบยนเปน “วสาหกจเพอสงคม” จะไดรบการยกเวนภาษเงนได รอยละ 50 ของจานวนเงนไดจากการประกอบธรกจเพอสงคมในปภาษนน รวมทง

139

สามารถนาผลขาดทนของปภาษแรก ยกไปเปนรายจายในปถาษถดไป ไมเกน 5 ปภาษ (ในกรณทยงไมตองชาระคาภาษในปนน) ทงน การยกเวนภาษจะกาหนดระยะเวลา 3 ป หลงจากปทมรายได กรณประเทศญปนมกจการเพอสงคมประเภทกลมองคกรไมแสวงหากาไร (Non-profit) มการประกอบการเพอหารายได แตไมมการแบงเงนปนผลใหแกผถอหน ซงมมาตรการทางภาษสนบสนน โดยกาหนดไวในกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Chapter III. Special Treatment Under Tax Law)) การประกอบกจการใดทเปนไปตามกฎหมายจะมสทธไดรบประโยชนดานภาษ ตามบทบญญตสวนท 3 Special Treatment Under Tax Law ซงบญญตไวในมาตรา 46 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (the law to promote specified Nonprofit Activities 2003) โดยมสาระสาคญ ดงน องคกรทจดทะเบยนเปน Specified Nonprofit Corporation จะถอวาเปน วสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation) ตามบทนยามมาตรา 2 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 (the Corporation Tax Law 2014) ซงนาไปสการไดรบยกเวนภาษทเกดจากการใชจายเพอการบรจาคตามมาตรา 37 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 ซงมหลกการสาคญคอ จานวนเงนบรจาคทจายจากองคกรธรกจทตงในประเทศญปนในแตละรอบระยะเวลาบญช จะไมถอเปนรายจายสาหรบคานวณภาษเงนไดนตบคคลขององคกรนน เวนแตจะเปนการบรจาคตามทกฎหมายกาหนดเทานน ซงมาตรา 37 (3) แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 กาหนดใหการบรจาคใหแก สมาคม มลนธ หรอองคกรในรปแบบอนใดทเปนกจการเพอสงคม (Public Interest Corporate) จะสามารถนามารวมหกเปนรายจายของกจการได นอกจากน องคกรทจดทะเบยนแลวจะไดรบสทธพเศษทางภาษในการคานวณภาษบรษทอตรารอยละ 19 ซงตากวาอตราปกตทวไป เมอพจารณามาตรการทางภาษทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมทงสประเทศขางตนแลว สามารถกาหนดแนวทางมาตรการทางภาษในประเทศไทยได ดงน 4.4.2.1 การยกเวนภาษเงนไดและลดอตราภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคม

แนวทางการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคม เปรยบเทยบจากประเทศเกาหลใต ซงเปนประเทศทใหความสาคญตอการสรางงานใหประชาชนและการสรางสวสดการทดแกประชาชนอยางมาก อนเปนทมาของการจดตงวสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (Social Enterprise Promotion Act 2007) พรอมทงใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมทผานการรบรองจากหนวยราชการ ดวยการยกเวนภาษเงนได รอยละ 50 ของจานวนเงนไดจากการประกอบธรกจเพอสงคมในปภาษนน รวมทงสามารถนาผลขาดทนของป

140

ภาษแรก ยกไปเปนรายจายในปถาษถดไปไมเกน 5 ปภาษ (ในกรณทยงไมตองชาระคาภาษในปนน) ทงน การยกเวนภาษจะกาหนดระยะเวลา 3 ป หลงจากปทมรายไดเพอเปนการแบงเบาภาระของผประกอบการ ผเขยนมความเหนวา ปจจบนประเทศไทยใหความสาคญตอการสรางสงคมใหนาอยและสอดคลองกบกระแสโลกาภวฒน ดงปรากฏเปนแนวทางการพฒนาประเทศในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) ซงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 มสาระสาคญ ในการเตรยมความพรอมใหแกคน สงคม และระบบเศรษฐกจของประเทศใหมภมคมกนเมอเขารวมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) และสามารถปรบตวรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงในทกดานอยางเหมาะสม สามารถพฒนาประเทศใหกาวหนาตอไป เพอประโยชนสขทยงยนของสงคมไทยตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ดงนน การสงเสรมใหคนไทยสนใจการประกอบกจการเพอสงคม เนนประโยชนสวนรวมเปนหลก และชวยงานดานพฒนาสงคมของสวนราชการอยางคขนาน รฐบาลควรกาหนดสทธประโยชนทางภาษแบงเบาภาระผประกอบการดานตนทนทางภาษในระยะเรมแรกของกจการ ดวยการออกกฎหมายลาดบรองดงตอไปน 1. ในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. ... (โปรดดภาคผนวก ข) 2. ในรปแบบประกาศของคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ซงอาศยอานาจตามมาตรา 38 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ. ... ผเขยนมความเหนวาเนอหาของสทธประโยชนทางภาษนน คอ การยกเวนภาษเงนไดในระยะเวลา 3 ปแรกนบแตปทมรายไดและกาไรสทธ เปนชวงเวลาทเหมาะสมแกการเรมตนของกจการ แตมความเหนใหยกเวนภาษเงนไดทงจานวน เฉพาะวสาหกจเพอสงคมทไมมการปนผลกาไรแกผถอหน และยกเวนภาษเงนไดในอตรารอยละ 50 สาหรบวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลแกผถอหนบางสวน รวมทงลดอตราภาษเงนไดนตบคคลใหนอยกวาอตราภาษปกตกจะชวยบรรเทาภาระภาษใหแกวสาหกจเพอสงคมไดเชนกน ทงน ผเขยนพจารณาวาประโยชนทประเทศจะไดรบมความคมคา แมรฐจะขาดรายไดจากภาษเงนไดนตบคคลชวงระยะเวลาหนง แตภารกจของวสาหกจเพอสงคมมงเนนการทาประโยชนสาธารณะเปนหลก จงเปรยบเสมอนการนาเงนภาษไปพฒนาประเทศชาตทางหนง

141

4.4.2.2 การลดหยอนและการหกรายจายในการคานวณภาษเงนไดแกผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคม

ผเขยนพจารณาเสนอใหรฐบาลออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก ค) ดวยการอนญาตใหผบรจาคทเปนบคคลธรรมดามสทธนาเงนหรอทรพยสน ทบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคมไปลดหยอนภาษเงนไดในจานวนทจายจรงแตไมเกนรอยละ 10 ตามมาตรา 47 (7) แหงประมวลรษฎากร ซงใชหลกการเชนเดยวกนกบการบรจาคเงนใหแกองคการสถานสาธารณกศล สถานพยาบาลและสถานศกษา ซงเปดโอกาสใหผมเงนไดเลอกชองทางการชวยเหลอสงคม รวมถงกรณนตบคคลบรจาคเงนใหแกวสาหกจเพอสงคมกมสทธหกเปนรายจายได ไมเปนรายจายตองหามตามมาตรา 65 ตร (3) ใหหกไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ กรณการบรจาคทรพยสน ผเขยนเสนอใหบคคลธรรมดาสามารถบรจาคทรพยสนไดดวยดงเชนกรณนตบคคลเปนผบรจาค แตจะตองบรจาคเฉพาะทรพยสนใหมเทานน โดยใชใบกากบภาษหรอใบเสรจรบเงนทแสดงมลคาทรพยเปนหลกฐานในการลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาหรอหกคาใชจายไดในกรณนตบคคล สาหรบอตราการหกลดหยอนเงนไดในการคานวณภาษเงนไดบคคลธรรมดารอยละ 10 และอตราการหกรายจายในการคานวณภาษเงนไดนตบคคลรอยละ 2 นน ผเขยนเหนวายงเปนอตราทเหมาะสมสาหรบการบรรเทาภาระภาษของผบรจาคในปจจบนน แมวาการบรจาคเปนการนาเงนภาษอากรทผมหนาทเสยภาษจะตองนาสงกรมสรรพากรเพอเปนรายไดของรฐไปใชชวยเหลอผดอยโอกาสในสงคม อนเปนการชวยพฒนาประเทศทางหนง แตทวาในปจจบนการจดสวสดการของภาครฐกขยายขอบเขตไปยงภมภาคตาง ๆ มากยงขน ซงรฐบาลกจาเปนตองใชงบประมาณจานวนมากในการชวยเหลอประชาชนเชนเดยวกน ดงนน การกาหนดเพดานการลดหยอนและการหกรายจายในการคานวณภาษไวเทาเดม ผเขยนเหนวายงคงมความเหมาะสมและปองกนการหลกเลยงภาษโดยการจดตงมลนธและสมาคมขนมาเพอหาชองทางการไดรบสทธประโยชนทางภาษซงไมเปนไปตามเจตนารมยของการกาหนดมาตรการทางภาษในตอนเรมแรก อยางไรกตาม ผเขยนตงขอสงเกตไววาการบรจาคเงนและทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคมนน วสาหกจเพอสงคมผรบบรจาคจะตองนาเงนไดจากการรบบรจาคมาคานวณเปนเงนไดในการคานวณภาษเงนไดนตบคคลดวย ไมอาจยกเวนภาษเงนไดนตบคคลดงเชนกรณมลนธหรอสมาคม เนองจากหลกการสาคญของการจดตงวสาหกจเพอสงคม คอ การบรหารจดการดวยระบบธรกจและมการแขงขนทางธรกจ ศกยภาพของพนกงานในองคกรจะตองมความเชยวชาญและเปนแรงงานทมทกษะ ดงนน การหารายไดดวยการรบบรจาคจะไมทาใหวสาหกจเพอสงคมพฒนากลยทธ

142

ทางการตลาดทจะแขงขนกบธรกจทวไป แตกระนน การทผเขยนศกษามาตรการทางภาษของประเทศญปนทมกฎหมายใหสทธประโยชนทางภาษแกผบรจาคเงนแกวสาหกจเพอสงคมมาปรบใชกบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย เพราะผเขยนมงหาแนวทางสนบสนนเงนทนแกผประกอบการวสาหกจเพอสงคมใหเพยงพอตอการเรมตนทาธรกจ ซงการรบบรจาคเงนและทรพยสนจะเปนวธการทไมผกมดผบรจาคใหตองเขาไปบรหารจดการองคกรและเปนการระดมเงนทนทสะดวกกวาการจาหนายหนเพมทน ซงผเขยนไดรางพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. ... (โปรดดภาคผนวก ข) ทกาหนดเงอนไขการหารายไดของวสาหกจเพอสงคมจะตองมสดสวนของการดาเนนธรกจไมนอยกวารอยละ 85 ของรายไดทงหมดในแตละรอบระยเวลาบญช และไมมการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลในเงนหรอทรพยสนทรบบรจาค 4.4.2.3 การยกเวนภาษเงนไดแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม

แนวทางการยกเวนภาษเงนไดแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม เปรยบเทยบจากประเทศองกฤษ เนองดวยรฐบาลองกฤษมมมมองการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคมจะขดตอหลกความเสมอภาคระหวางนตบคคลทประกอบกจการทวไป ดงนน การสงเสรมใหประชาชนสนใจการทาประโยชนเพอสงคม จงเนนไปทการสนบสนนทางออมดวยการลงทนในวสาหกจเพอสงคม แทนทจะสนบสนนใหจดตงวสาหกจเพอสงคมในจานวนทเพมขน โดยกาหนดใหผลงทนในวสาหกจเพอสงคมสามารถนาจานวนเงนทลงทนไปหกลดจากยอดภาษเงนไดทตองเสยในปนนไดทงจานวนเงนทจายไป แตจะหกลดหยอนไดไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป รวมถงการยกเวนภาษเงนไดจากสวนเกนทนทเกดจากการโอนหนในวสาหกจเพอสงคมไปยงบคคลอน โดยยกเวนเงนไดไดเทาจานวนประโยชนทไดรบ แตไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป ตามขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยนธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 (the Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014) ผเขยนมความเหนวาประเทศไทยมการสงเสรมการลงทนกนอยางแพรหลาย ยกตวอยางเชนการลงทนในพนธบตรรฐบาล การลงทนในหนของบรษทมหาชนทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย หรอการลงทนในกองทนตาง ๆ ซงเปนการสะสมทรพยและเพมมลคาทรพยทางหนง อกทง รฐบาลกสนบสนนใหประชาชนลงทนกนมากขน ดวยการใหสทธประโยชนทางภาษ ยกเวนภาษในการซอขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพย การยกเวนภาษเงนไดทสมทบเขากองทนตามทกฎหมายกาหนด หรอการยกเวนภาษทไดรบเงนปนผลจากบรษททไดรบการสงเสรมการลงทนจากสานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ดงนน การสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมพฒนาสงคมกบหนวยงาน

143

ภาคสงคม จงเปนกระแสทดตอการสรางจตสานกเพอสงคม และยงเปนการสงเสรมใหวสาหกจเพอสงคมมเงนทนเพยงพอทจะดาเนนกจการตอไปได ผเขยนพจารณาเสนอใหรฐบาลออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก ง) ดวยการอนญาตใหผลงทนทเปนบคคลธรรมดาและนตบคคล ไดรบยกเวนภาษเงนไดทจายเพอลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคม ดงเชนกรณการยกเวนเงนไดใหแกผจายคาซอหนวยลงทนในกองทนรวมระยะยาวตามกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพยทไดมการจดทะเบยนกองทรพยสนเปนกองทนรวม ตามขอ 2 (66) แหงกฎกระทรวงฉบบท 126 (พ.ศ. 2509) ออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร ดวยการยกเวนเงนลงทนทผลงทนจายไปไดทงจานวน แตไมเกน 100,000 บาท ซงในกรณของนตบคคลผจายเงนไปเพอการซอหนในวสาหกจเพอสงคมกจะสามารถนาเงนทจายไปหกเปนคาใชจายไดเตมจานวน แตตองไมเกน 100,000 บาท เชนเดยวกนกบกรณบคคลธรรมดา (โปรดดภาคผนวก ง) อกแนวทางหนง ผเขยนมความเหนวา ควรยกเวนเงนไดจากเงนปนผลทไดรบจากวสาหกจเพอสงคม ดงเชนกรณการรบเงนปนผลจากบรษททไดรบการสงเสรมการลงทนจากสานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ตามมาตรา 34 แหงพระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ.ศ. 2520 ทกาหนดใหเงนปนผลจากกจการทไดรบการสงเสรมการลงทนซงไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล ใหไดรบยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนได ตลอดระยะเวลาทผไดรบการสงเสรมไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล เพอเปนการสงเสรมใหระดมทนแกวสาหกจเพอสงคมมากขน ซงผเขยนเสนอใหบญญตหลกเกณฑไวรวมกบการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคมตามขอ 4.4.2.1 (โปรดดภาคผนวก ข) อยางไรกตาม ผเขยนตงขอสงเกตไววาการใหสทธประโยชนทางภาษแกผทลงทนในวสาหกจเพอสงคมและผทไดรบเงนปนผลจากวสาหกจเพอสงคมอาจจะสงผลใหกระทบตอรายจายแผนดนทเปนภาษ (Tax Expenditure) มากเกนความจาเปนได กลาวคอ หากแบงประเภทของวสาหกจเพอสงคมเปนสองประเภท ไดแก 1.) วสาหกจเพอสงคมทไมมการจายเงนปนผลแกผถอหน 2.) วสาหกจเพอสงคมทมการจายเงนปนผลแกผถอหน รฐบาลอาจกาหนดมาตรการทางภาษเพยงอยางใดอยางหนงแกวสาหกจเพอสงคมทงสองประเภท ดงน 1.) กรณวสาหกจเพอสงคมทไมมการจายเงนปนผลแกผถอหน รฐบาลอาจกาหนดสทธประโยชนทางภาษในการยกเวนภาษเงนไดแกผทจายเงนซอหนวสาหกจเพอสงคมเพยงประการเดยว เนองจากวสาหกจเพอสงคมประเภทนไมมการปนผลใหแกผถอหนอยแลวและถาหากมการเปลยนแปลงวตถประสงคของกจการทอาจปนผลในอนาคต รฐบาลกจะตองยกเลกมาตรการทาง

144

ภาษดงกลาว และใหใชมาตรการทางภาษในการยกเวนภาษเงนไดจากการรบเงนปนผลแทนนบตงแตรอบระยะเวลาบญชทมการเปลยนวตถประสงคของกจการ 2.) กรณวสาหกจเพอสงคมทมการจายเงนปนผลแกผถอหน รฐบาลอาจกาหนดสทธประโยชนทางภาษในการยกเวนภาษเงนไดแกผทไดรบเงนปนผลจากวสาหกจเพอสงคมเพยงประการเดยว เนองจากวสาหกจเพอสงคมประเภทนมการปนผลใหแกผถอหน ผถอหนยอมไดรบสทธประโยชนในจานวนเงนทไดรบปนผลและหากไดรบยกเวนภาษในจานวนเงนทลงทนและเงนทไดรบเปนผลรวมดวย จะทาใหเกดความไดเปรยบมากกวาวสาหกจเพอสงคมทไมมการปนผลเลย จงเกดความไมเปนธรรมทางภาษและทาใหหลกการของสทธประโยชนทางภาษไมตรงตามเจตนารมยทจะสนบสนนใหจดตงวสาหกจเพอสงคมเพอกระจายรายไดแกสงคมโดยรวมมากกวาผถอหน 4.4.2.4 การยกเวนภาษแกผไดรบประโยชนจากสวนเกนทน ผเขยนพจารณาเสนอใหรฐบาลออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก จ) ดวยการยกเวนภาษเงนไดทเกดจากผลกาไรสวนทเกนมลคาทน โดยใชหลกเกณฑเชนเดยวกบการยกเวนเงนไดจากการโอนหนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เพราะมลคาหนยอมเพมขนอยเสมอหากวสาหกจเพอสงคมนนประกอกจการไดรบผลกาไรมากขน ซงมาตรการนจะสมฤทธผลอยางมากแกวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลแกผถอหน และจะทาใหนกลงทนสนใจทจะสนบสนนวสาหกจเพอสงคมดวยการเขาซอหนมากขน อยางไรกตาม เพอปองกนการโอนถายหนทขาดเสถยรภาพ หรอการปนหนเพอเกงกาไรดงเชนการซอขายหนในตลาดหลกทรพย ผเขยนจงเสนอวา ควรกาหนดระยะเวลาขนตาในการถอหนไวดวย เชน ตองถอหนไวไมนอยกวา 3 ป ดงเชนประเทศองกฤษจงจะมสทธไดรบประโยชนทางภาษขางตน 4.4.2.5 การกาหนดหลกเกณฑการประกอบกจการทจะไดรบสทธประโยชนทางภาษ ผเขยนมความเหนใหรฐบาลควบคมตรวจสอบวสาหกจเพอสงคมทไดรบสทธประโยชนทางภาษแลว จะตองยดเปาหมายในการทาประโยชนเพอสงคมอยางตอเนอง และปองกนการหาชองทางหลกเลยงภาษ ผเขยนจงเสนอใหกาหนดหลกเกณฑไวในพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก ข) ดวยการปรบใชกฎหมายของประเทศองกฤษ เนองจากมาตรา 257MC และมาตรา 257 ME

145

แหงกฎหมายภาษเงนได ค.ศ. 2007 วางหลกเกณฑการควบคมวสาหกจเพอสงคมใหประกอบกจการตามวตถประสงคเพอสงคมอยางแทจรง ซงมสาระสาคญ ดงน 1.) การกระจายเงนลงทนแกวสาหกจเพอสงคม กลาวคอ กฎหมายกาหนดจานวนทรพยสนขนสงสดของแตละวสาหกจเพอสงคมไว ทงกอนและหลงจากการเปดโอกาสใหผลงทนเขาซอหนของกจการ โดยกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมถอครองทรพยสนกอนลงทนไดไมเกน 15 ลานปอนด สวนทรพยสนทมหลงจากลงทนแลวตองถอครองไมเกน 16 ลานปอนด ซงหลกเกณฑนจะชวยควบคมการกระจายเงนลงทนใหแกวสาหกจเพอสงคมอยางทวถง ไมเลอกปฏบตตอวสาหกจเพอสงคมใดโดยเฉพาะ 2.) การปองกนการแทรกแซงของกลมธรกจอน กลาวคอ กฎหมายกาหนดขอหาม มใหวสาหกจเพอสงคมเขาถอครองหนในธรกจอนเกนกวารอยละ 51 เพอไมใหมอานาจบรหารจดการองคกรอน ซงขดตอการนารายไดของกจการไปสรางประโยชนสวนรวม และวสาหกจเพอสงคมนนจะตองไมถกถอครองหนโดยบคคลใดบคคลหนงเกนกวารอยละ 51 เพอปองกนการแทรกแซงนโยบายเพอสงคมจากผทเขาถอหนรายหนงรายใด ซงอาจทาใหเปาหมายเพอสาธารณโยชนเปลยนแปลงไปได นอกจากน ผเขยนเสนอใหนากฎหมายของประเทศเกาหลใตมาปรบใชดวย เนองจากมาตรา 17 กฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 วางหลกเกณฑการควบคมวสาหกจเพอสงคมใหประกอบกจการตามวตถประสงคเพอสงคมอยางแทจรง โดยกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมทไดรบการจดทะเบยนแลวจะตองจดทารายงานการดาเนนกจการ (Business Report) ทมรายละเอยดการทาประโยชนแกสงคม ซงจะตองยนรายงานการดาเนนกจการภายในเดอนเมษายนของทกป และกระทรวงแรงงานมอานาจเรยกผประกอบการสงมอบเอกสารสาคญเพอประกอบการพจารณาได ผเขยนมความเหนวาการสงเสรมใหประชาชนสนใจประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมมากขน อาจตองใชปจจยหลายอยาง ทงบคลากร สถานททาการ เงนทน และการบรหารจดการธรกจ ซงมกระบวนการทซบซอน อกทง ผประกอบการจะตองมความมงมนเพอสาธารณประโยชนมากกวาประโยชนสวนตน อนเปนสวนนอยของนกบรหารธรกจท วไป ดงนน การผลกดนใหองคกรสาธารณะประโยชน ดงเชน สมาคมและมลนธ โดยเฉพาะจาพวกท ไดรบการประกาศเปนองคการหรอสถานสาธารณกศล ซงไดรบการยกเวนภาษตามกฎหมายอยแลว เขามามสวนรวมในการบรหารจดการหรอลงทนในวสาหกจเพอสงคม กจะทาใหรปแบบการบรหารจดการวสาหกจเพอสงคมมเสถยรภาพในดานงบประมาณมากยงขน ผนวกกบการผลกดนใหมลนธและสมาคมเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรใหสอดคลองกบกระแสสงคมสมยใหม กลาวคอ ใหเนนการเขาถงปญหาสงคม

146

มากกวาการรบทราบปญหาจากสงคม และการหารายไดดวยตนเองแทนทจะรอรบการบรจาคเพยงอยางเดยว ทงน การแกไขปญหาสงคมทมประสทธภาพ จาเปนตองจางบคลากรทมศกยภาพและเครองมออปกรณทมคณภาพดวย ดงนน การปรบเปลยนลกษณะองคกรสาธารณประโยชนใหสามารถกาหนดกลยทธไปในทางธรกจได จะสงเสรมใหองคกรประสบความสาเรจตามวตถประสงคมากขน อยางไรกตาม เพอใหสถานะของมลนธ สมาคม และวสาหกจเพอสงคมมความแตกตางในสาระสาคญ ผเขยนไมแนะนาใหแปรรปมลนธและสมาคมใหเปนวสาหกจเพอสงคม เพราะจะขดกบคานยามของกฎหมายแพงและพาณชยทกาหนดลกษณะองคกรไวอยางชดเจน ซงผเขยนมขอสงเกตใหนาทฤษฎของประเทศสหรฐอเมรกามาประยกตใช คอ การเปดโอกาสใหมลนธและสมาคม สามารถลงทนในวสาหกจเพอสงคมได เพราะรายไดทวสาหกจเพอสงคมไดรบนน จะสงผานภาระภาษไปยงผถอหนทเปนมลนธและสมาคม (Pass-Through Taxation) ซงมลนธและสมาคมจะไดรบยกเวนภาษดวย เชนเดยวกบเงนบรจาค กลาวโดยสรป แนวทางการกาหนดมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในบทท 4 คอ การเออประโยชนตอผประกอบการวสาหกจเพอสงคมใหมศกยภาพในการแขงขนทางธรกจกบองคกรธรกจทวไป แตการใหสทธประโยชนทางภาษยอมเปนรายจายแผนดนทเปนภาษ (Tax Expenditure)41 ของภาครฐดวยเชนกน ดงนน การหาความสมดลระหวางสทธประโยชนทางภาษกบรายจายทางภาษของรฐบาล จงเปนสงสาคญทจะตองพจารณาผลดและผลเสยดวยเสมอ ซงรายจายแผนดนทเปนภาษจะแฝงตวมาในรปของบทบญญตการบรรเทาภาระภาษเงนไดตามประมวลรษฎากรในรปแบบตาง ๆ ซงเปนไปตามนโยบายภาษจากเหตผลเชงเศรษฐกจมหภาค

41

รายจายแผนดนทเปนภาษ (Tax Expenditure) หมายถง เงนรายไดแผนดนประเภทภาษทสญเสยหรอขาดไป อนเนองมาจากการตราบทบญญตพเศษใหมผลบงคบตอกฎหมายภาษเปนกรณงดเวนการจดเกบภาษในรปแบบของการบรรเทาภาระภาษวธการตาง ๆ เชน การยกเวนภาษ การลดหยอนภาษ การลดอตราภาษ การเลอนกาหนดเวลาการชาระภาษ และการใหเครดตภาษ เพออดหนนหรอชวยเหลอทางการเงนแกกลมผเสยภาษและกลมกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมเปนการเฉพาะราย ตามนโยบายของรฐบาลทกาหนดเปนแผนงานตาง ๆ ไว จานวนเงนรายไดภาษทสญเสยไปในรายการตาง ๆ มคาเสมอนกบการทรฐบาลไดใชจายเงนไปในแผนงานรายจายตามนโยบายของรฐบาลโดยตรงเชนเดยวกน ซงรฐบาลตองแสดงขอมลรายจายแผนดนทเปนภาษและประโยชนทไดรบจากการดาเนนมาตรการนน โดยใหจดทาไวในเอกสารประกอบงบประมาณและการนาเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาปดวย

147

ความจาเปนในเชงโครงสรางของการจดเกบภาษ หรอประเดนทางเทคนคตาง ๆ ในการบรหารงานภาษ ทตองปรบแตงอยเสมอในการบงคบใชจรง สวนผลกระทบจะเปนอยางไร กตองพจารณาการดาเนนนโยบายภาษของรฐบาลเปนสาคญ42 แนวทางการกาหนดความสมดลระหวางสทธประโยชนทางภาษกบรายจายทางภาษของรฐบาล ผเขยนแยกการพจารณาเปนสองแนวทาง ไดแก แนวทางทหนง พจารณาในฐานะของภาครฐบาลทจะตรวจสอบและควบคมประสทธภาพการบรหารจดการวสาหกจเพอสงคมทไดรบสทธประโยชนทางภาษ และแนวทางทสอง พจารณาในฐานะภาคธรกจเอกชนทจะไดรบความเสมอภาคทางภาษ โดยมรายละเอยดดงน แนวทางทหนง การใหสทธประโยชนทางภาษในดานการยกเวนภาษเงนได และลดหยอนภาษเงนไดแกผประกอบการวสาหกจเพอสงคม และผลงทนในวสาหกจเพอสงคม รฐบาลจะตองกาหนดมาตรการควบคมตรวจสอบผลการดาเนนงานของวสาหกจเพอสงคม โดยการกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขการไดรบสทธประโยชนทางภาษทตอเนอง หากวสาหกจเพอสงคมใด ไมอาจปฏบตตามเงอนไขทกฎหมายกาหนดไว กจะถกเพกถอนสทธประโยชนดงกลาวได ยกตวอยางเชน การกาหนดเงอนไขเรองการปนผลกาไรแกผถอหน หากวสาหกจเพอสงคมใดไมมวตถประสงคในการปนผลกาไรแกผถอหนตงแตแรก แตหากในปภาษใดมการปนผลแกผถอหน ไมวาจะมสดสวนเทาใด รฐบาลตองเพกถอนสทธประโยชนทางภาษในปภาษนน หรอการกาหนดเงอนไขใหวสาหกจเพอสงคมจดทารายงานการประกอบการประจาปสงใหรฐบาล เพอแสดงผลการดาเนนงานทเปนไปตามนโยบายของการใหสทธประโยชนทางภาษ เปนตน ในกรณทภาครฐกาหนดสทธประโยชนทางภาษในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง เพยงเพอชวยเหลอใหวสาหกจเพอสงคมสามารถเรมตนธรกจของตนเองไดอยางมประสทธภาพนน เปนอกแนวทางหนงทรฐบาลสามารถควบคมรายจายทางภาษทคาดการณไดอยางชดเจนแนนอน ยกตวอยางเชน การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมเปนระยะเวลา 5 ป นบแตปภาษแรกทมเงนไดตองเสยภาษ เปนตน แนวทางทสอง การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมจะตองคานงถงมาตรการทางภาษตอองกรเพอสงคมประเภทอนทมอยในปจจบนดวย เชน สมาคมและมลนธ ทไดรบยกเวนภาษเงนได หากสมาคมหรอมลนธใดไดรบการประกาศชอเปนองคกรหรอสถานสาธารณกศลตามประกาศของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกาหนดตามมาตรา 47 (7)(ข) แหงประมวล

42

เดชาธร พงษถมมา, “รายจายแผนดนทเปนภาษเงนไดในประมวลรษฎากร,” (วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2552), น.69.

148

รษฎากร ดงนน การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมจะตองไมมความไดเปรยบในเชงเศรษฐกจสงกวาองคกรเพอสงคมทวไป มฉะนน จะทาใหมาตรการทางภาษเขาแทรกแซงระบบการบรหารงานขององคกรเพอสงคมทมอยเดม อาจทาใหเกดการเปลยนรปแบบการดาเนนงานใหเปนวสาหกจเพอสงคมเพยงเพอไดรบสทธประโยชนทางภาษทดกวา อนขดกบเจตนารมยของการกาหนดมาตรการทางภาษทตองการชวยเหลอวสาหกจเพอสงคมใหสามารถแขงขนทางเศรษฐกจไดเทาเทยมกบภาคธรกจโดยทวไปเทานน มใชการมงใหสมาคมและมลนธทมอยเดม เปลยนแปลงรปแบบองคกรเพอมาประกอบกจการในรปวสาหกจเพอสงคม เนองจากเจตจานงในการจดตงและการบรหารจดการขององคกรทงสองประเภทมความแตกตางกนในสาระสาคญ

149

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

การศกษามาตรการทางภาษเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคม จะตองเขาใจถงลกษณะความเปนวสาหกจเพอสงคมเปนอนดบแรก ซงวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise) ม 2 ลกษณะสาคญ คอ ประการแรก เปนวสาหกจ (Enterprise) ทตองทาธรกจและหากาไร (Seeking Profit) เหมอนธรกจทวไป จงตางจากองคการสาธารณกศล (Charity) ซงเนนการรบบรจาคเพอนาไปชวยสงคม ลกษณะประการทสอง คอ วสาหกจเพอสงคมมวตถประสงคทจะนากาไรไปทาประโยชนแกสงคมหรอเพอสงแวดลอม และตองสนบสนนใหคนดอยโอกาสทงหลายเขามามสวนรวมในวสาหกจ (Social Engagement) ดงนน วสาหกจเพอสงคมจงตางจากการประกอบธรกจทวไปทมงการหากาไรสงสดมาแบงปนกนในกลมของตนเอง (Maximization of Profit) แตวสาหกจเพอสงคมจะเนนการพฒนาคน สงคม และสงแวดลอมเปนจดมงหมายสงสด (Maximization of Improvement in Human and Environmental Well-Being) และตางจากบรษทททากจกรรมเพอสงคม (Corporate Social Responsibility หรอ CSR) ทธรกจทงหลายมงทากาไรสงสดและนามาแบงปนกนเองในหมผถอหน แตจะจดสรรรายไดสวนหนงไปชวยเหลอสงคม ในขณะทวสาหกจเพอสงคมตองทมรายไดทงหมดเพอพฒนาสงคม คน และสงแวดลอม ไมไดนากาไรมาแบงปนกนอยางบรษทททากจกรรมเพอสงคม ประเภทและรปแบบของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยทเปนผประกอบการใหม (New Entrepreneur) มลกษณะสาคญคอ เปนกจการทบกเบกโดยผประกอบการเพอสงคมทตนตวกบกระแสการพฒนาเศรษฐกจทนอกจากจะสรางผลกาไรแลว ยงมสวนชวยแกไขปญหาและพฒนาสงคมดวย แตกจะประสบปญหาทางดานเงนทนอยางมาก ทงในการระดมทนเพอเรมตนกจการและเงนทนในการขยายกจการ อกทงยงขาดประสบการณดานธรกจ ซงประเทศไทยมตวอยางองคกรธรกจทประกอบกจการเขาลกษณะวสาหกจเพอสงคมทเปนทรจกในสงคมไทยจานวนมาก โดยสวนใหญจะมภารกจพฒนาศกยภาพของคนไทยและนารายไดจากการประกอบกจการกลบไปบรหารจดการองคกรในสดสวนทมากกวาการปนผลแกผถอหนหรอไมปนผลแกผถอหนเลย เนองดวยผประกอบกจการเพอสงคมสวนใหญมาจากองคกรทไมแสวงหาผลกาไร จงยงขาดความเชยวชาญดานการบรหารจดการเชงธรกจและมขอจากดดานเงนทน จงทาใหประสบความสาเรจไมมากเทาทควร กจการบางแหงไมสามารถดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายทวางไวได การสรางความเขมแขงใหกบธรกจเหลานในดานการบรหารจดการจงเปนสงสาคญ รวมทงการ

150

สนบสนนดานเงนทนดวย เนองจากวสาหกจเพอสงคมสวนใหญมผลตอบแทนทไมจงใจ ประกอบกบไมมหลกประกนและมจดออนดานการบรหารจดการ ทาใหสถาบนการเงนไมปลอยเงนก หรอปลอยเงนกแตใหจานวนเงนนอยและมดอกเบยสง ดงนน การดาเนนกจการเพอสงคมในปจจบนยงไมมการสนบสนนพเศษแตกตางจากธรกจทวไป จงทาใหผสนใจเขามาทาวสาหกจเพอสงคมมไมมาก การใชมาตรการจงใจใหมผสนใจทาวสาหกจเพอสงคมมากขนสามารถดาเนนการไดดวยมาตรการดานภาษ โดยใหสทธประโยชนดานภาษแกวสาหกจเพอสงคม รวมถงมาตรการอน ๆ เชน มาตรการสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดงายขน การพฒนาศกยภาพดานการบรหารจดการดานตาง ๆ เปนตน มาตรการทางภาษทสงเสรมนโยบายเศรษฐกจสะทอนใหเหนความสาคญของภาษอากร ในฐานะเปนเครองมอทางการคลงของรฐบาล เพอชวยแกไขและปรบปรงระบบเศรษฐกจในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง เนองดวยประเทศไทยใชระบบการคาแบบเสรและปกครองในระบอบประชาธปไตย ดงนน ประชาชนมสทธเสรภาพในการเลอกประกอบธรกจได ซงการประกอบวสาหกจเพอสงคมเปนอกชองทางหนงทสงเสรมใหประชาชนตระหนกถงการมสวนรวมพฒนาประเทศ ลดภาระของรฐบาลทไมอาจเขาถงปญหาไดทวประเทศ และนาไปสความคดทจะลงทนประกอบกจการเพอหารายไดไปพฒนาสงคมและสงแวดลอม เพราะฉะนน การนาเครองมอทางการคลง คอ ภาษอากร เขาไปสงเสรมใหรฐบาลบรรลเปาหมายทางเศรษฐกจใหมการแขงขนทเปนธรรม ดวยการชวยเหลอผประกอบการวสาหกจเพอสงคมในชวงระยะเวลาหนง เพอใหธรกจมความหลากหลาย ซงวสาหกจเพอสงคมเปนการขยายขอบเขตการประกอบธรกจแบบดงเดม อกทง เปนการชวยเหลอและพฒนาสงคม สงแวดลอมใหดขนควบคไปกบความสาเรจทางดานเศรษฐกจ หลกความเสมอภาคและความเปนกลางทางภาษเปนปจจยสาคญในการพจารณามาตรการทางภาษเพอบงคบใชกบสถานการณของประเทศ เนองดวยการใหสทธประโยชนทางภาษแกบคคลบางกลม ยอมกระทบสทธตอกลมบคคลทไมไดรบสทธประโยชนดงกลาว ซงการสนบสนนใหมมาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมจะสรางความเทาเทยมและสรางศกยภาพในการแขงขนเชงธรกจของวสาหกจเพอสงคมกบธรกจทวไป เพราะวสาหกจเพอสงคมจดตงขนเพอนาผลรายไดจากการประกอบกจการไปใชจายเพอการดาเนนงานของกจการและการนาไปชวยเหลอสงคมเปนหลก แตกตางจากธรกจทวไปทนาผลรายไดปนผลแกเจาของกจการหรอผถอหนอนเปนประโยชนสวนตน ดงนน การทาประโยชนเพอสงคมของวสาหกจเพอสงคม เปนการทาประโยชนตอสวนรวมและชวยภาครฐในการพฒนาประเทศ จงมเหตอนสมควรทจะกาหนดสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคม เพอชวยลดตนทนการดาเนนงานดานภาษอากรและใหโอกาสผประกอบการในการรเรมกจการใหมนคงและสามารถบรหารจดการองคกรใหดาเนนกจการตอไปได

151

ประเทศไทยยงไมมกฎหมายเฉพาะทกาหนดลกษณะและหลกเกณฑการจดตงวสาหกจเพอสงคม ตางจากกรณของการจดตงมลนธ สมาคม หางหนสวนนตบคคลและบรษทจากด ทมประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบญญตหลกเกณฑไวชดเจน โดยกาหนดใหบคคลผมความประสงคจะรวมหนกนทาธรกจหรอจะรวบรวมทรพยสนเพอจดสรรใชในการกศลจะตองปฏบตตามเงอนไขของกฎหมายและมความรบผดของหนสวนตามทกฎหมายกาหนดไว ดงนน สถานะทางกฎหมายของวสาหกจเพอสงคมจงตองจดตงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไมวาจะเปนฐานะบคคลธรรมดาหรอนตบคคล โดยพจารณาจากผประกอบการแตละรายเปนสาคญ ดงนน กฎหมายภาษอากรจงไมมกฎเกณฑการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมทแตกตางไปจากธรกจอน ๆ รวมทง ไมมมาตรการทางภาษทชวยสงเสรมการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมไว ทงน มเพยงมาตรการหกรายจายและยกเวนภาษเงนไดนตบคคลสาหรบผประกอบการทจดตงวสาหกจในรปแบบนตบคคลเทานน เชนเดยวกบการบรจาคทรพยสนของบรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR) แตกระนน รฐบาลไดจดตงสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.) เปนหนวยงานเชงยทธศาสตรทจดตงตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2554 มหนาทสรางปจจยแวดลอมสนบสนนทงทางตรงและทางออม เพอใหทกภาคสวนในสงคมสามารถเขามามสวนรวมใหเกดวฒนธรรมกจการเพอสงคม (Culture of Social Enterprise) ของประเทศไดอยางมประสทธภาพมากขน หลงจากนน ในป พ.ศ. 25571 รฐบาลไดแตงตงคณะทางานรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม เพอเสรมสรางความสามารถในการ

1 มาตรา 40 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

วสาหกจเพอสงคมทไดจดทะเบยนตอสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาตแลว สามารถขอรบการสงเสรมหรอสนบสนนจากคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตได โดยอาจไดรบสทธประโยชน ดงตอไปน

(1) ใหความชวยเหลอเงนทนในการประกอบกจการในระยะเรมแรก ทงน ตองมกาหนดเวลาไมเกนสองป โดยสามารถขยายกาหนดระยะเวลาไดรวมแลวไมเกนสปนบแตวนทเรมมรายไดจากการประกอบกจการนน

(2) ไดรบสทธประโยชนทางภาษเปนพเศษ (3) ใหสทธในการกยมเงนจากธนาคารซงเปนรฐวสาหกจเปนพเศษ (4) มาตรการสงเสรมการลงทนโดยใหสทธประโยชนทางภาษแกบคคลหรอนต

บคคลทลงทนโดยตรงในหนของวสาหกจเพอสงคม...

152

แขงขนทางการคาทงในระดบภายในประเทศและระหวางประเทศ แตการกาหนดหลกเกณฑการใหสทธประโยชนทางภาษตามมาตรา 40 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ. ... ยงคงเปนเพยงหลกการเบองตนเทานน โดยกาหนดไวในมาตรา 40(2) ทกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมไดรบสทธประโยชนทางภาษเปนพเศษ และมาตรา 412 กาหนดสทธประโยชนทางภาษทจะไดรบยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล สาหรบกาไรสทธทไดจากการประกอบกจการทไดรบการสงเสรมตามทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตประกาศกาหนด การศกษามาตรการทางภาษเพอสงเสรมวสาหกจเพอสงคมของตางประเทศจะทาใหเขาใจลกษณะของวสาหกจเพอสงคมทเนนการทาประโยชนเพอสงคม ดวยวธการบรหารจดการเชงธรกจผสมผสานระหวางองคการสาธารณกศลและองคกรธรกจ ถงแมวาการรเรมจดตงวสาหกจเพอสงคมของแตละประเทศจะมเหตผลทตางกน แตรฐบาลทกประเทศใหความสาคญกบการดาเนนกจการวสาหกจเพอสงคมเปนอยางมาก ดวยการออกกฎหมายเพอรองรบสถานะวสาหกจเพอสงคมทแยกตางหากจากองคกรธรกจทวไป อนเปนรากฐานของการกาหนดสทธประโยชนดานตาง ๆ ทรฐบาลจะสนบสนนให ซงการใหสทธประโยชนทางภาษเปนแนวทางหนงทหลายประเทศกาหนดขนเพอสนบสนนใหผประกอบธรกจทวไปกาหนดวตถประสงคของกจการใหทาประโยชนเพอสงคม แทนทจะมงแสวงหากาไรเพอผถอหนเพยงอยางเดยว ซงประเทศองกฤษ ประเทศเกาหลใต และประเทศญปน มลกษณะวสาหกจเพอสงคมและมาตรการทางภาษทสาคญ ดงน กรณประเทศองกฤษมการกาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมในชอ “บรษทเพอผลประโยชนรวมกนของชมชน (Community Interest Company (CIC))” และมมาตรการสงเสรมทางภาษ คอขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยน

2 มาตรา 41 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

วสาหกจเพอสงคมซงไดรบการสงเสรมตามมาตรา 29(2) จะไดรบยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล สาหรบกาไรสทธทไดจากการประกอบกจการทไดรบการสงเสรมตามทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมประกาศกาหนด

ในกรณทประกอบกจการขาดทนในระหวางเวลาไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลตามวรรคหนง คณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคม อาจอนญาตใหผไดรบการสงเสรมนาผลขาดทนประจาปทเกดขนในระหวางเวลานนไปหกออกจากกาไรสทธทเกดขนภายหลงระยะเวลาไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคลมกาหนดเวลาไมเกนหาปนบแตวนพนกาหนดเวลานน โดยจะเลอกหกจากกาไรสทธของปใดปหนงหรอหลายปกได

153

ธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 (The Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014) กาหนดใหผลงทนในวสาหกจเพอสงคม สามารถนาจานวนเงนทลงทนไปหกลดจากยอดภาษเงนไดทตองเสยในปนนไดทงจานวนเงนทจายไป แตจะหกลดหยอนไดไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป รวมถงการยกเวนภาษเงนไดจากสวนเกนทนทเกดจากการโอนหนในวสาหกจเพอสงคมไปยงบคคลอน โดยยกเวนเงนไดเทาจานวนผลประโยชนทไดรบ แตไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป ทงน ประเทศองกฤษไมสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมไดรบยกเวนภาษบรษท เพอปองกนความไมเสมอภาคทางภาษระหวางวสาหกจเพอสงคมกบวสาหกจทวไป กรณประเทศเกาหลใตมกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (Social Enterprise Promotion Act 2007) กาหนดสถานะวสาหกจเพอสงคมและกาหนดสทธประโยชนทางภาษในกฎหมายวาดวยขอจากดสทธทางภาษในกรณพเศษ ค.ศ. 2008 (the Restriction of Special Taxation Act 2008) โดยกาหนดใหวสาหกจใดทขนทะเบยนเปน “วสาหกจเพอสงคม” จะไดรบการยกเวนภาษเงนไดรอยละ 50 ของจานวนเงนไดจากการประกอบธรกจเพอสงคมในปภาษนน รวมทงสามารถนาผลขาดทนของปภาษแรก ยกไปเปนรายจายในปถาษถดไปไมเกน 5 ปภาษ (ในกรณทยงไมตองชาระคาภาษในปนน) ทงน การยกเวนภาษจะกาหนดระยะเวลา 3 ป หลงจากปทมรายได กรณประเทศญปนมกจการเพอสงคมประเภทกลมองคกรไมแสวงหากาไร (Non-profit) มการประกอบการเพอหารายได แตไมมการแบงเงนปนผลใหแกผถอหน ซงมมาตรการทางภาษสนบสนน โดยกาหนดไวในกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Chapter III. Special Treatment Under Tax Law)) การประกอบกจการใดทเปนไปตามกฎหมายจะมสทธไดรบประโยชนดานภาษ ตามบทบญญตสวนท 3 ซงบญญตไวในมาตรา 46 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (the law to promote specified Nonprofit Activities 2003) องคกรทจดทะเบยนเปน Specified Nonprofit Corporation จะถอวาเปน “วสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation)” ตามบทนยามมาตรา 2 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 (the Corporation Tax Law 2014) ซงนาไปสการไดรบยกเวนภาษทเกดจากการใชจายเพอการบรจาคตามมาตรา 37 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 ซงมหลกการสาคญคอ จานวนเงนบรจาคทจายจากองคกรธรกจทตงในประเทศญปนในแตละรอบระยะเวลาบญช จะไมถอเปนรายจายสาหรบคานวณภาษเงนไดนตบคคลขององคกรนน เวนแตจะเปนการบรจาคตามทกฎหมายกาหนดเทานน ซงมาตรา 37 (3) แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 กาหนดใหการบรจาคใหแก สมาคม มลนธ หรอองคกรในรปแบบอนใดทเปนวสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporate) จะสามารถนามารวมหกเปนรายจายของกจการได นอกจากน

154

องคกรทจดทะเบยนแลวจะไดรบสทธพเศษทางภาษในการคานวณภาษบรษทอตรารอยละ 19 ซงตากวาอตราปกตทวไป สาหรบประเทศสหรฐอเมรกา รฐบาลไมไดกาหนดมาตรการทางภาษในการยกเวนหรอลดหยอนภาษใหแกวสาหกจเพอสงคมและผลงทนในวสาหกจเพอสงคมโดยตรง แตกาหนดกลไกดานภาษทเกยวของกบบรษทจากดการแสวงหากาไร (the Low-Profit Limited Liability Company (L3C)) ทสามารถผานภาระภาษไปยงผถอหนได (Pass-Through Taxation) อนเปนผลดตอการลงทนใน L3C ของบรรดามลนธหรอองคกรทไดรบยกเวนภาษตามกฎหมาย กรณประเทศไทย รฐบาลประสบปญหาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมตงแตอดตจนถงปจจบน ดงปรากฏแนวทางการแกไขปญหาดงกลาวตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตแตละฉบบ ตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 - 6 ทเนนพฒนาอตสาหกรรมและเทคโนโลยเปนหลก สงผลใหเกดปญหาสงคมและสงแวดลอมอยางมากมาย เชน ปญหาการเคลอนยายแรงงานจากชนบทสเมองหลวง ปญหาการจราจรตดขด ปญหามลพษทางอากาศและทางนา เปนตน ตอมา รฐบาลจงกาหนดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 - 10 มงเนนการพฒนาสงคมและสงแวดลอมมากขน เพอลดปญหาทเกดจากการพฒนาอตสาหกรรมทขาดการคานงถงผลกระทบตอความเปนอยของประชาชน อยางไรกตาม รฐบาลยอมมขอจากดในดานงบประมาณและทรพยากรบคคลทจะแกไขปญหาไดอยางทวถง การจดตงวสาหกจเพอสงคมจงเปนอกวธการหนงทจะชวยรฐบาลแกไขปญหาสงคมและสงแวดลอมดงกลาวได ซงวสาหกจเพอสงคมสามารถขบเคลอนกจการไดดวยตนเอง พงพาการบรจาคหรอเงนอดหนนเปนสวนนอย และสามารถสรางงานในชนบทไดอยางทวถง การประกอบกจการเพอสงคมจาเปนทจะตองมทกษะในการบรหารธรกจเชนเดยวกบธรกจทวไป เชน การกาหนดกลยทธทางธรกจ การระดมเงนทน การแขงขนทางการตลาด การโฆษณาประชาสมพนธ เปนตน ทกษะเหลานขนอยกบศกยภาพของทรพยากรบคคลทอยในองคกร ดงนน การกาหนดคาตอบแทนและสวสดการทจงใจใหคนมศกยภาพเขามารวมงานกบองคกรจงเปนสงสาคญทวสาหกจเพอสงคมอาจเสยเปรยบในดานน ซงผเขยนไดรบขอคดจากผบรหารบรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด ในเรองความไดเปรยบเชงธรกจ กลาวคอ “ผลตภณฑหรอสนคาทมคณภาพและสรางกาไรใหแกบรษทฯ ยอมเกดจากศกยภาพของคนในองคกรทกภาคสวน ทงดานการผลต การคดเลอกวตถดบ การบรหารงานธรการ การตลาด การพฒนาผลตภณฑ และการสอสารองคกร ซงถอเปนฝมอของแตละบรษทฯ ทจะกาหนดกลยทธเหลาน ดงนน การเรมตนธรกจใด ๆ กตาม ศกยภาพของบคลากรเปนสงสาคญทสด ซงปจจยทจะสงเสรมใหองคกรมบคลากรทดกขนอยกบคาตอบแทนและความศรทธาตอองคกร จงนาไปสเหตผลทบรษทฯ จาเปนตองมเงนทนในการบรหาร

155

จดการสงเหลาน และภาษอากรกเปนตนทนในการบรหารจดการเชนกน” จากการไดสมภาษณผบรหารบรษทฯ ทมความเชยวชาญดานบรหารธรกจ ทาใหผเขยนเชอมนวา “เงนทน” เปนปจจยสาคญทสดในการสรางความสาเรจใหแกการประกอบธรกจ ไมวาจะเปนธรกจทวไปหรอวสาหกจเพอสงคมกตาม ดงจะเหนไดจากมาตรการทางภาษตาง ๆ ทรฐบาลไดประกาศใชเพอบรรเทาภาระภาษดานตนทนของกจการบางประเภท เชน พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร วาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท 595) พ.ศ. 2558 กาหนดใหบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทเปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ซงมทนชาระแลวในวนสดทายของรอบระยะเวลาบญชไมเกน 5 ลานบาท และมรายไดจากการขายสนคาและการใหบรการในรอบระยะเวลาบญชไมเกน 30 ลานบาทในรอบระยะเวลาบญชป 2558 และไดมการจดแจงตอกรมสรรพากรในการใชบญชเลมเดยว จะไดรบสทธประโยชนในการยกเวนและลดอตราภาษเงนไดนตบคคล 2 รอบระยะเวลาบญช ไดแก ยกเวนภาษเงนไดนตบคคลสาหรบกาไรสทธ ในรอบระยะเวลาบญชป 2559 และยกเวนและลดอตราภาษเงนไดนตบคคล ในรอบระยะเวลาบญชป 2560 สาหรบกาไรสทธสวนทไมเกน 300,000 บาท ยกเวนภาษเงนไดนตบคคล และลดอตราภาษเงนไดนตบคคลเหลอรอยละ 10 ของกาไรสทธสาหรบกาไรสทธสวนทเกน 300,000 บาท อยางไรกตาม มาตรการทางภาษดงกลาวน บงคบใชแกการประกอบธรกจ ทมการปนผลกาไรใหแกผถอหน ซงวสาหกจเพอสงคมจะมหลกการทตางจากธรกจทวไป การปรบใชมาตรการทางภาษดงกลาวกบวสาหกจเพอสงคม ผเขยนมความเหนวาไมเหมาะสมและไมอาจเกดสมฤทธผล เพราะผทไดรบประโยชนขนสดทายจากมาตรการนกคอผถอหนเทานน ไมใชเพอสาธารณประโยชน เพราะฉะนน รฐบาลควรออกมาตรการทางภาษสนบสนนวสาหกจเพอสงคมทแตกตางจากองคกรอน ๆ ทมอยในปจจบน กลาวคอ รฐบาลควรกาหนดมาตรการทางภาษทสงเสรมวสาหกจเพอสงคมเปนการเฉพาะ โดยเรมตงแตการคดกรองวสาหกจเพอสงคมออกจากองคการสาธารณกศลและการประกอบธรกจทวไป ดวยหลกเกณฑทชดเจนและมหนวยงานภาครฐเปนผรบผดชอบ (วทยานพนธฉบบน กาหนดใหสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาตเปนหนวยงานภาครฐผรบผดชอบในการคดกรองวสาหกจเพอสงคม) เมอมการแยกวสาหกจเพอสงคมออกจากองคกรอน ๆ แลว จะทาใหการกาหนดมาตรการทางภาษเปนไปตามหลกการของวสาหกจเพอสงคมไดอยางสมฤทธผล โดยวเคราะหปญหาและความตองการของผประกอบการวสาหกจเพอสงคมเปนแนวทางในการกาหนดสทธประโยชนทางภาษ รวมถงการประยกตใชทฤษฎทางภาษของตางประเทศทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมมาปรบใชกบการรางกฎหมายไดอยางถกตอง การกาหนดบทบาทหนาทของภาคสงคมในการชวยรฐบาลพฒนาสงคมใหดขนนน สงสาคญ คอ การสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมสามารถดารงอยในวงการธรกจไดอยางมนคง ซงการ

156

ชวยแบงเบาภาระภาษ อนเปนตนทนการบรหารธรกจชนดหนงจะเปนปจจยสาคญทชวยผลกดนผประกอบการธรกจเพอสงคมใหมศกยภาพในการแขงขนกบธรกจทวไป และขยายผลการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมใหรบรในวงกวางมากยงขน สาหรบแนวทางกาหนดมาตรการทางภาษทมตอวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ผเขยนจะกลาวในหวขอตอไป

5.2 ขอเสนอแนะ

การรบเอากฎหมายตางประเทศมาปรบใชในประเทศไทย ควรพจารณาใหรอบคอบเพอปองกนความผดพลาด ดวยการศกษามาตรการทกาหนดโดยกฎหมายจากหลายประเทศเปรยบเทยบกนและผสมผสานกฎหมายเหลานนเขาดวยกน (Harmonisation) ซงทาใหเกดความคดเรองการจดทากฎหมายใหเปนเอกภาพ (Legal Unification) เพอมนใจวามาตรการทบงคบใชในตางประเทศจะสามารถนามาปรบใชกบประเทศไทยไดเกดประสทธผลทสด3 ดงนน แนวทางการกาหนดมาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย จะตองคานงถงบรบททางสงคมในประเทศไทยเปนสาคญ กลาวคอ คาวา “วสาหกจเพอสงคม” เปนสงใหมในสงคมไทย เพราะองคกรททาประโยชนเพอสงคมทคนไทยรจกโดยทวไป คอ มลนธและสมาคมทมการรบบรจาคเงนจากประชาชนหรอสมาชกเพอนาไปใชตามวตถประสงค เชน การชวยเหลอผดอยโอกาส การทานบารงศาสนา การอนรกษศลปวฒนธรรม เปนตน ซงภาพลกษณขององคกรประเภทน คอ การเปนองคกรไมแสวงหากาไรและไมมการจาหนายสนคาหรอใหบรการเปนกจลกษณะ ซงในเวลาตอมากระแสสงคมไดเรยกรองใหภาคธรกจชวยสนบสนนรฐบาลในดานการพฒนาสงคม จงเกดเปนแนวคด “บรษทททากจกรรมเพอสงคม (CSR)” ซงบรษททมผลประกอบการดและมสวนแบงทางการตลาดในอตราสง ยอมตองปรบตวใหเขากบกระแสสงคม เพอรกษาฐานลกคาขององคกรและเพอสรางภาพลกษณทด อนเปนการสรางจตสานกเพอสงคมของคนในองคกรดวย แตดวยแนวโนมของการประกอบธรกจเพอสงคมทเกดขนในตางประเทศมจานวนมากขน โดยเฉพาะในประเทศองกฤษ ประเทศเกาหลใต และประเทศญปน ทาใหนกกจกรรมเพอสงคมในประเทศไทยเรมเปลยนแปลงรปแบบการชวยเหลอสงคม โดยนาทกษะความเชยวชาญของตนไปผลตสนคาทมความเกยวโยงกบชมชนทตนอาศย ซงเปนการจางงานในชมชนอกดวย แตกยงมจานวนไมมากนกเมอเทยบกบธรกจทวไป จนกระทงรฐบาลไดจดตง

3 ศรราชา เจรญพานช, แนวโนมของระบบกฎหมายตาง ๆ ในอนาคต, ชดวชาระบบ

กฎหมายไทยและตางประเทศ, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2544), น.394.

157

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต เพอประชาสมพนธการทาธรกจเพอสงคมและสนบสนนผประกอบการธรกจเพอสงคมใหมากขน แตในทางปฏบต มาตรการสนบสนนตาง ๆ ของสานกงานฯ ยงไมสามารถจงใจใหมผประกอบการธรกจเพอสงคมมากขน นาไปสการรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคมของสภาปฏรปแหงชาตและสงตอใหหนวยงานภาครฐทเกยวของกาหนดมาตรการตาง ๆ ชวงระยะเวลาทผานมาทาใหการรบรของสงคมไทยเกยวกบ “วสาหกจเพอสงคม” แพรขยายมากขน ทาใหเกดความสนใจในการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคม รวมถงแนวทางการสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในดานตาง ๆ ผเขยนจงจดทาวทยานพนธฉบบนเพอขยายผลการศกษาของสภาปฏรปแหงชาต เพอหาลกษณะ นยามและความเปนมาของวสาหกจเพอสงคมและมาตรการทางภาษทเกยวของกบวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศตามรายละเอยดบทท 3 ผนวกกบมมมองปญหาของการประกอบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยตามรายละเอยดบทท 4 นามาวเคราะหโดยใชหลกการทางภาษและบทบาทของภาษตามบทท 2 เพอเสนอแนะแนวทางในการกาหนดมาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยอยางเปนระบบ ดงน 5.2.1 การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคม

การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมเกดจากปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในมตขององคกรวสาหกจเพอสงคม กลาวคอ การประกอบธรกจยอมตองมรายไดและรายจาย หากธรกจใดมรายไดมากกวารายจายกจะเปนธรกจทมกาไร แตถามรายไดนอยกวารายจายกจะเปนธรกจทมผลประกอบการขาดทน ซงภาษอากรเปนรายจายประเภทหนงทตองหกออกจากผลกาไรของกจการดวย ดงนน ภาษอากรจงถอเปนตนทนทผประกอบการตองคานงเสมอ เพราะผลรายทเกดจากการชาระภาษไมถกตองครบถวน กจะมโทษเบยปรบและเงนเพมทอาจสงผลใหผประกอบการหลายรายตองลมละลายหรอเลกกจการไป แตกระนน การทผประกอบการชาระภาษถกตองครบถวน กอาจเปนภาระทางการเงนแกผประกอบการเชนกน เพราะการประกอบธรกจจะตองหมนเวยนเงนอยตลอดเวลา ซงผประกอบการอาจจะขาดสภาพคลองในชวงเวลาทตองชาระภาษกได ดงนน แนวทางการยกเวนภาษเงนไดในชวงเวลาเรมตนกจการและการลดอตราภาษเงนไดใหตากวาการประกอบกจการทวไปจะสามารถชวยบรรเทาภาระภาษใหแกวสาหกจเพอสงคมไดทางหนง สทธประโยชนเกยวกบการยกเวนภาษมขนเพอสงเสรมกจการบางประเภททเปนประโยชนตอเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ซงวสาหกจเพอสงคมเปนวธการหนงทรฐบาลสามารถใชเปนเครองมอในการเขาถงปญหาความขาดแคลนทรพยากรดานตาง ๆ ในพนททภาครฐมงบประมาณไมเพยงพอตอการพฒนา ยกตวอยางเชน ชาวเขาตามชายแดนทขาดสงสาธารณปโภคขน

158

พนฐานและมรายไดในการครองชพอยในอตราตา จงมวสาหกจเพอสงคมทชอวา “อาขา อามา”4 เปนกจการตวแทนจาหนายผลตภณฑกาแฟทมแหลงเพาะปลกอยในหมบานชาวเขาเผาอาขาซงอยบนดอยสงบานแมจนใต อาเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย มวตถประสงคเพอเพมโอกาสในการประกอบอาชพของชาวเขาทปลกกาแฟ ใหไดรบราคาซอขายทเปนธรรมอกทง ยงคานงถงสงแวดลอมดวยการสงเสรมใหชาวเขาทาไรกาแฟทไรสารเคมอกดวย ดงนน รฐบาลควรจะมมาตรการทางภาษทสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคมทมงพฒนาชวตความเปนอยของคนไทยใหดขน อนสอดคลองกบบทบาทของภาษอากรกบเปาหมายเพอความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แนวทางการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคม เปรยบเทยบกบประเทศเกาหลใต ซ งเปนประเทศทใหความสาคญตอการสรางงานใหประชาชนและการสรางสวสดการท ดแกประชาชนอยางมาก อนเปนทมาของการจดตงวสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 (Social Enterprise Promotion Act 2007) พรอมทงใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมทผานการรบรองจากหนวยราชการ ดวยการยกเวนภาษเงนได รอยละ 50 ของจานวนเงนไดจากการประกอบธรกจเพอสงคมในปภาษนน รวมทงสามารถนาผลขาดทนของปภาษแรก ยกไปเปนรายจายในปถาษถดไปไมเกน 5 ปภาษ (ในกรณทยงไมตองชาระคาภาษในปนน) ทงน การยกเวนภาษจะกาหนดระยะเวลา 3 ป หลงจากปทมรายไดเพอเปนการแบงเบาภาระของผประกอบการ สวนกรณประเทศญปนจะมมาตรการทางภาษใหแกองคกรทจดทะเบยนเปนวสาหกจเพอสงคมแลว โดยใหไดรบสทธพเศษทางภาษในการคานวณภาษบรษทอตรารอยละ 19 ซงตากวาอตราปกตทวไป ผเขยนมความเหนวา ปจจบนประเทศไทยใหความสาคญตอการสรางสงคมใหนาอยและสอดคลองกบกระแสโลกาภวฒน ดงปรากฏเปนแนวทางการพฒนาประเทศในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) ดงนน การสงเสรมใหคนไทยสนใจการประกอบกจการวสาหกจเพอสงคมเพอชวยภาครฐดานการพฒนาสงคมอยางคขนาน รฐบาลควรกาหนดสทธประโยชนทางภาษแบงเบาภาระผประกอบการดานตนทนทางภาษในระยะเรมแรกของกจการ ดวยการออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร วาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. ... (โปรดดภาคผนวก ข)

4 คณะผจดทารวมกจการเพอสงคมในไทย, SE Catalog รวมกจการเพอสงคมในไทย,

พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร : บรษท ชล ชล แคปปตล จากด, 2555), น.98-99

159

ผเขยนมความเหนวา เนอหาของสทธประโยชนทางภาษนน คอ การยกเวนภาษเงนไดในระยะเวลา 3 ปแรกนบแตปทมรายไดและกาไรสทธ เปนชวงเวลาทเหมาะสมแกการเรมตนของกจการ แตมความเหนใหยกเวนภาษเงนไดทงจานวน เฉพาะวสาหกจเพอสงคมทไมมการปนผลกาไรแกผถอหน และยกเวนภาษเงนไดในอตรารอยละ 50 สาหรบวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลแกผถอหนบางสวน รวมทงลดอตราภาษเงนไดนตบคคลใหนอยกวาอตราภาษปกตกจะชวยบรรเทาภาระภาษใหแกวสาหกจเพอสงคมไดเชนกน ซงผเขยนเสนอใหลดอตราภาษเงนไดนตบคคลเหลอรอยละ 10 ของกาไรสทธ โดยเทยบเคยงกบอตราภาษเงนไดนตบคคลทจดเกบจากมลนธหรอสมาคมทประกอบกจการซงมรายได เพราะวสาหกจเพอสงคมมวตถประสงคหลกในการทาประโยชนใหแกสงคมเชนเดยวกนจงเหนควรใหมการจดเกบภาษในอตราเทากน ทงน ผเขยนพจารณาวาประโยชนทประเทศจะไดรบมความคมคา แมรฐจะขาดรายไดจากภาษเงนไดนตบคคลชวงระยะเวลาหนง แตภารกจของวสาหกจเพอสงคมมงเนนการทาประโยชนสาธารณะเปนหลก จงเปรยบเสมอนการนาเงนภาษไปพฒนาประเทศชาตทางหนง 5.2.2 การใหสทธประโยชนทางภาษแกผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคม

การใหสทธประโยชนทางภาษแกผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคมเกดจากปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในมตของผบรจาค กลาวคอ หลกการของวสาหกจเพอสงคมจะไมมการปนผลใหแกผถอหนหรอปนผลใหแกผถอหนไมเกนรอยละ 30 ของกาไรสทธ เพราะจะนากาไรไปทาประโยชนเพอสงคม และถงแมวาวสาหกจเพอสงคมจะสามารถประกอบกจการแสวงหากาไรไดเชนเดยวกบธรกจทวไป แตจากการสอบถามผประกอบการวสาหกจเพอสงคมและจากงบแสดงฐานะการเงนทสงแกกรมพฒนาธรกจการคา แสดงใหเหนถงความจาเปนทจะตองมเงนทนหมนเวยนในองคกรเพยงพอทจะนาไปใชตามเปาหมาย เนองจาก กจการสวนใหญจะเนนการจางงานผดอยโอกาสในสงคม ซงตองมตนทนคาใชจายสวนนเปนหลก และหลายกจการกประสบผลขาดทน แตกตองจายคาจางงาน โดยเฉพาะวสาหกจเพอสงคมทเพงเรมกจการจะประสบปญหาขาดสภาพคลองทางการเงนอยางมาก ดงนน การสนบสนนเงนทนใหวสาหกจเพอสงคมดวยวธการบรจาค จงเปนชองทางหนงทคนในสงคมสามารถมสวนรวมชวยเหลอวสาหกจเพอสงคมใหมสภาพคลองทางการเงนได สทธประโยชนทางภาษแกผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคม คอ การใชภาษอากรเปนเครองมอสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและสรางเสถยรภาพทางเศรษฐกจ กลาวคอ การลดหยอนภาษเงนไดใหแกผบรจาค เปนการจงใจประชาชนใหชวยเหลอสงคมมากขน เพราะการเขาถงทรพยากรธรรมชาตทมอยจากดยอมขนอยกบความสามารถในการใชจายของประชาชน

160

ผทมรายไดมาก ยอมมโอกาสเขาถงทรพยากรธรรมชาตไดมากกวาผมรายไดนอย ซงผมรายไดมากมกอาศยอยในกรงเทพมหานคร และตามจงหวดใหญ ๆ ดงนน การสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและเสถยรภาพทางเศรษฐกจใหสมดลทวประเทศจะตองสรางความเทาเทยมกนในการครองชพ ซงการแบงปนเงนและทรพยสนของผมรายไดมากใหแกผมรายไดนอย จะเปนวธการหนงทลดชองวางทางเศรษฐกจได และถาหากรฐบาลมมาตรการภาษอากรสงเสรมใหประชาชนสนใจการบรจาคเพอชวยเหลอผดอยโอกาส ยอมกระตนใหประชาชนบรจาคทรพยสนของตนมากยงขนดวย เปรยบกบการนาเงนภาษอากรไปใหผ ดอยโอกาสโดยตรง ซงแตเดมกฎหมายภาษอากรของประเทศไทยกมบทบญญตลดหยอนภาษเงนไดแกผบรจาคเงนใหแกองคการสาธารณกศลอยแลว แตการเพมเตม “วสาหกจเพอสงคม” เปนองคกรผรบบรจาคอกประเภทหนง ยอมเพมชองทางการชวยเหลอสงคมใหหลากหลายมากยงขนตามกระแสการพฒนาทเปลยนไป แนวทางการใหสทธประโยชนทางภาษแกผบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคมเปรยบเทยบกบประเทศญปน กลาวคอ ประเทศญปนมกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 (Law to Promote Specified Nonprofit Activities 2003 (Chapter III. Special Treatment Under Tax Law)) ทกาหนดใหการประกอบกจการใดทเปนไปตามกฎหมายจะมสทธไดรบประโยชนดานภาษ ตามบทบญญตสวนท 3 ซงบญญตไวในมาตรา 46 แหงกฎหมายสงเสรมกจการทไมแสวงหากาไร ค.ศ. 2003 จะถอวาเปน “วสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporation)” ตามบทนยามมาตรา 2 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 (the Corporation Tax Law 2014) ซงนาไปสการไดรบยกเวนภาษทเกดจากการใชจายเพอการบรจาคตามมาตรา 37 แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 ซงมหลกการสาคญคอ จานวนเงนบรจาคทจายจากองคกรธรกจทตงในประเทศญปนในแตละรอบระยะเวลาบญช จะไมถอเปนรายจายสาหรบคานวณภาษบรษทขององคกรนน เวนแตจะเปนการบรจาคตามทกฎหมายกาหนดเทานน ซงมาตรา 37 (3) แหงกฎหมายภาษบรษท ค.ศ. 2014 กาหนดใหการบรจาคใหแก สมาคม มลนธ หรอองคกรในรปแบบอนใดทเปนวสาหกจเพอสงคม (Public Interest Corporate) จะสามารถนามารวมหกเปนรายจายของกจการได ผเขยนมความเหนวา รฐบาลควรออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก ค) ดวยการอนญาตใหผบรจาคทเปนบคคลธรรมดามสทธนาเงนหรอทรพยสน ทบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคมไปลดหยอนภาษเงนไดในจานวนทจายจรงแตไมเกนรอยละ 10 ของเงนทเหลอจากการลดหยอนตามมาตรา 47 (7) แหงประมวลรษฎากร ซงใชหลกการเชนเดยวกนกบการบรจาคเงนใหแกองคการสถานสาธารณกศล สถานพยาบาลและสถานศกษา ซงเปดโอกาสใหผมเงนไดเลอกชองทางการชวยเหลอสงคม รวมถงกรณนตบคคลบรจาคเงนใหแกวสาหกจเพอสงคม

161

กมสทธหกเปนรายจายได ไมเปนรายจายตองหามตามมาตรา 65 ตร (3) แหงประมวลรษฎากร ใหหกไดในสวนทไมเกนรอยละ 2 ของกาไรสทธ ทงน ผเขยนมขอเสนอวา การหกลดหยอนเงนบรจาคควรจะแตกตางกนระหวางการบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคมทไมมการปนผลกบวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลไมเกนรอยละ 30 ของกาไรสทธ เพอปองกนการหลบเลยงภาษอากร กลาวคอ กรณทบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคมทไมมการปนผล ผบรจาคสามารถนาเงนหรอทรพยสนทบรจาคไปหกลดหยอนไดเตมจานวนทจายจรงแตไมเกนจานวนทกาหนดไวตามกฎหมาย (รอยละ 10 หรอรอยละ 2) สวนกรณทบรจาคทรพยสนใหแกวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลไมเกนรอยละ 30 ของกาไรสทธ ผบรจาคสามารถนาเงนหรอทรพยสนทบรจาคไปหกลดหยอนไดไมเกนรอยละ 70 ของจานวนเงนทจายไป โดยเทยบกบอตราของการนากาไรไปใชเพอสงคมของแตละองคกร เชน วสาหกจเพอสงคม ก. มวตถประสงคทจะปนผลกาไรแกผถอหนรอยละ 20 ของกาไรสทธ ผบรจาคทรพยสนแกวสาหกจเพอสงคม ก. กจะสามารถหกลดหยอนไดรอยละ 80 ของจานวนเงนทจายไป หรอวสาหกจเพอสงคม ข. มวตถประสงคทจะปนผลกาไรแกผถอหนรอยละ 10 ของกาไรสทธ ผบรจาคทรพยสนแกวสาหกจเพอสงคม ข. กจะสามารถหกลดหยอนไดรอยละ 90 ของจานวนเงนทจายไป ทงน ทงสองกรณจะตองอยภายใตมาตรา 47 (7) และมาตรา 65 ตร (3) แหงประมวลรษฎากรดวย กรณการบรจาคทรพยสน ผเขยนเสนอใหบคคลธรรมดาสามารถบรจาคทรพยสนไดดงเชนกรณนตบคคลทเปนผบรจาคทรพยสนใหแกกองทนเพอโครงการอาหารกลางวนในโรงเรยนประถมศกษาตามพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากร วาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท 274) พ.ศ. 2537 และตองใชใบกากบภาษหรอใบเสรจรบเงนทแสดงมลคาทรพยสนเปนหลกฐานในการลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาหรอหกคาใชจายไดในกรณนตบคคล เทยบกบกรณการบรจาคทรพยสน5 ตามประกาศอธบดกรมสรรพากร เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ เงอนไข และระยะเวลาการบรจาคเพอการยกเวนภาษเงนไดและภาษมลคาเพม สาหรบเงนได ทรพยสน หรอสนคา

5 (4) หลกฐานการบรจาคทผบรจาคจะนามาใชเพอยกเวนภาษเงนไดสาหรบการ

บรจาคเงนหรอทรพยสน และเพอการยกเวนภาษมลคาเพมสาหรบการบรจาคสนคา แลวแตกรณ ไดแก … ทงน บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทบรจาคทรพยสนหรอสนคา ตองมหลกฐาน

การไดมาซงทรพยสนหรอสนคาทบรจาค ทระบจานวนและมลคาของทรพยสนหรอสนคาทบรจาคนน เชน ใบกากบภาษ ใบรบเงนทไดซอทรพยสนหรอสนคามาบรจาค เปนตน...

162

ทบรจาคเพอชวยเหลอผประสบอทกภยทประสบอทกภยระหวางวนท 1 กนยายน พ.ศ. 2553 ถงวนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553 5.2.3 การใหสทธประโยชนทางภาษแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม

การใหสทธประโยชนทางภาษแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคมเกดจากปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในมตของผลงทน กลาวคอ วสาหกจเพอสงคมเปนนตบคคลทมงแสวงหากาไรและมการจดตงในรปแบบบรษทจากดหรอหางหนสวนนตบคคล ซงตองม ผเรมกอการและมผลงทนในหนตามทกฎหมายกาหนด ดงนน ผประกอบการวสาหกจเพอสงคมจงมลกษณะทแตกตางจากผกอตงมลนธและสมาคม ในเรองการระดมเงนเพอจดตงกจการแตกมความแตกตางจากองคกรธรกจทวไปอก ในกรณทไมมผลตอบแทนผถอหนในรปแบบเงนปนผลจงสงผลใหความสนใจในการจดตงวสาหกจเพอสงคมมไมมาก เพราะขดกบหลกการลงทนทวไปทผลงทนยอมหวงประโยชนเพมพนจากทนทตนจายไป อกทง หลกการจาหนายหนของบรษทจากดและหางหนสวนนตบคคลไมอาจโฆษณาขายหนแกสาธารณชนดงเชนบรษทมหาชนจากด จงทาใหการถอหนจะจากดอยในแวดวงของธรกจครอบครวหรอกลมบคคลทมเปาหมายทางธรกจเดยวกนเทานน อนหมายความวา ศกยภาพของเงนทนทจะขบเคลอนวสาหกจเพอสงคมจะขนอยกบศกยภาพทางการเงนของผลงทน เพราะฉะนน ภาษอากรจะเปนเครองมอหนงทจะสนบสนนใหผประกอบกจการเพอสงคมมแรงจงใจในการเลอกวธการทาประโยชนเพอสวนรวมดวยวธการลงทนเขาถอหนในวสาหกจเพอสงคมได และสอดคลองกบบทบาทของภาษทรฐบาลตองการสงเสรมการลงทนในกจการบางประเภทดวยการลดหรอยกเวนภาษอากร ซงวสาหกจเพอสงคมกาลงเปนนโยบายทรฐบาลตองการสนบสนนในขณะน เพอสงเสรมใหภาคเอกชนมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอมมากยงขน แนวทางการยกเวนภาษเงนไดแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม เปรยบเทยบกบประเทศองกฤษ เนองดวยรฐบาลองกฤษมมมมองการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคมจะขดตอหลกความเสมอภาคระหวางนตบคคลทประกอบกจการทวไป ดงนน การสงเสรมใหประชาชนสนใจการทาประโยชนเพอสงคม จงเนนไปทการสนบสนนทางออมดวยการลงทนในวสาหกจเพอสงคม แทนทจะสนบสนนใหจดตงวสาหกจเพอสงคมในจานวนทเพมขน โดยกาหนดใหผลงทนในวสาหกจเพอสงคมสามารถนาจานวนเงนทลงทนไปหกลดจากยอดภาษเงนไดทตองเสยในปนนไดทงจานวนเงนทจายไป แตจะหกลดหยอนไดไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป ตามขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยนธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 (the Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014)

163

ผเขยนมความเหนวาประเทศไทยมการสงเสรมการลงทนกนอยางแพรหลาย ยกตวอยางเชนการลงทนในพนธบตรรฐบาล การลงทนในหนของบรษทมหาชนทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย หรอการลงทนในกองทนตาง ๆ ซงเปนการสะสมทรพยและเพมมลคาทรพยทางหนง อกทง รฐบาลกสนบสนนใหประชาชนลงทนกนมากขนดวยการใหสทธประโยชนทางภาษ เชน ยกเวนภาษในการซอขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพย การยกเวนภาษเงนไดทสมทบเขากองทนตามทกฎหมายกาหนด หรอการยกเวนภาษทไดรบเงนปนผลจากบรษททไดรบการสงเสรมการลงทนจากสานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ดงนน การสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมพฒนาสงคม จะเปนนโยบายทดตอการสรางจตสานกเพอสงคมของประชาชนและยงเปนการสงเสรมใหวสาหกจเพอสงคมมเงนทนเพยงพอทจะดาเนนกจการตอไปได ผเขยนพจารณาเสนอใหรฐบาลออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก ง) ดวยการอนญาตให ผลงทนทเปนบคคลธรรมดาและนตบคคล ไดรบยกเวนภาษเงนไดทจายเพอลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคม ดงเชนกรณการยกเวนเงนไดใหแกผจายคาซอหนวยลงทนในกองทนรวมระยะยาวตามกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพยทไดมการจดทะเบยนกองทรพยสนเปนกองทนรวม ตามขอ 2 (66) แหงกฎกระทรวงฉบบท 126 (พ.ศ. 2509) ออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร ดวยการยกเวนเงนลงทนทผลงทนจายไปไดทงจานวน แตไมเกน 100,000 บาท ทงน จาเปนตองกาหนดจานวนเงนขนสงสดทจะไดรบยกเวนไวดวย เพอปองกนการหลบเลยงภาษของธรกจขนาดใหญทจะนาเงนไปลงทนในวสาหกจเพอสงคมเพอจะไดรบยกเวนภาษเงนไดและเปนการขยายโอกาสในการลงทนใหทวถง รวมทงปองกนการเขาครอบงากจการจากองคกรธรกจอน ๆ อกดวย อกแนวทางหนง ผเขยนมความเหนวา ควรยกเวนเงนไดจากเงนปนผลทไดรบจากวสาหกจเพอสงคม ดงเชนกรณการรบเงนปนผลจากบรษททไดรบการสงเสรมการลงทนจากสานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ตามมาตรา 34 แหงพระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ.ศ. 2520 ทกาหนดใหเงนปนผลจากกจการทไดรบการสงเสรมการลงทนซงไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล ใหไดรบยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนได ตลอดระยะเวลาทผไดรบการสงเสรมไดรบยกเวนภาษเงนไดนตบคคล เพอเปนการสงเสรมใหระดมทนแกวสาหกจเพอสงคมมากขน ซงผเขยนเสนอใหบญญตหลกเกณฑไวรวมกบการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคมตามขอ 5.2.1 (โปรดดภาคผนวก ข)

164

5.2.4 การใหสทธประโยชนทางภาษแกผไดรบประโยชนจากสวนเกนทน การใหสทธประโยชนทางภาษแกผไดรบประโยชนจากสวนเกนทน เกดจากปญหาการไมมมาตรการทางภาษทสนบสนนวสาหกจเพอสงคมในมตของผไดรบประโยชนจากสวนเกนทน กลาวคอ วสาหกจเพอสงคมดาเนนกจการแสวงหากาไรและมการระดมทนดวยการขายหน ซงผถอหนอาจจะโอนกรรมสทธในหนใหแกบคคลอนได เพราะหนเปนทรพยสนประเภทหนงทมลคาเพมขนตามสภาพเศรษฐกจและผลประกอบการ ดงนน กรณวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลใหแกผถอหนไมเกนรอยละ 30 ของกาไรสทธ ยอมเกดการขายหนได เพราะผเขาซอหนทมความตองการชวยเหลอสงคมและตองการไดรบผลตอบแทนจานวนหนง จะยอมเขาซอหนตอจากผถอหนรายเดมในราคาหนทสงกวาราคาพาร (ราคาหนเรมตนของทนจดทะเบยน) ผขายหนจงมสวนตางทเปนกาไรจากสวนเกนทนทเกดขน ซงในกรณนรฐบาลควรใชภาษอากรเปนเครองมอในการบรรเทาภาระภาษของผขายหนและสอดคลองกบบทบาทของภาษทรฐบาลตองการสงเสรมการลงทนในกจการบางประเภทดวยการลดหรอยกเวนภาษอากร ซงวสาหกจเพอสงคมกาลงเปนนโยบายทรฐบาลตองการสนบสนนในขณะน เพอสงเสรมใหภาคเอกชนมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอมมากยงขน แนวทางการยกเวนภาษเงนไดแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม เปรยบเทยบกบประเทศองกฤษ เนองดวยรฐบาลองกฤษมมมมองการยกเวนภาษเงนไดแกวสาหกจเพอสงคมจะขดตอหลกความเสมอภาคระหวางนตบคคลทประกอบกจการทวไป ดงนน การสงเสรมใหประชาชนสนใจการทาประโยชนเพอสงคม จงเนนไปทการสนบสนนทางออมดวยการลงทนในวสาหกจเพอสงคม แทนทจะสนบสนนใหจดตงวสาหกจเพอสงคมในจานวนทเพมขน โดยกาหนดใหยกเวนภาษเงนไดจากสวนเกนทนทเกดจากการโอนหนในวสาหกจเพอสงคมไปยงบคคลอน โดยยกเวนเงนไดไดเทาจานวนประโยชนทไดรบ แตไมเกน 1 ลานปอนดตอป และตองถอครองหนทลงทนไมตากวา 3 ป ตามขอบงคบมาตรการบรรเทาภาระภาษดานการลงทนเพอสงคม (ผประกอบการจดทะเบยนธรกจเพอสงคม) ค.ศ. 2014 (the Tax Relief for Social Investments (Accreditation of Social Impact Contractor) Regulations 2014) ผเขยนพจารณาเสนอใหรฐบาลออกกฎหมายลาดบรองในรปแบบพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก จ) ดวยการยกเวนภาษเงนไดทเกดจากผลกาไรสวนทเกนมลคาทน โดยใชหลกเกณฑเชนเดยวกบการยกเวนเงนไดจากการโอนหนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เพราะมลคาหนยอมเพมขนอยเสมอหากวสาหกจเพอสงคมนนประกอกจการไดรบผลกาไรมากขน ซงมาตรการนจะสมฤทธผลอยางมากแกวสาหกจเพอสงคมทมการปนผลแกผถอหนและจะทาใหนกลงทนสนใจทจะสนบสนนวสาหกจเพอสงคมดวยการเขาซอหนมากขน อยางไรกตาม เพอปองกนการโอนถาย

165

หนทขาดเสถยรภาพ หรอการปนหนเพอเกงกาไรดงเชนการซอขายหนในตลาดหลกทรพย ผเขยนจงเสนอวา ควรกาหนดระยะเวลาขนตาในการถอหนไวดวย ดงเชนประเทศองกฤษจงจะมสทธไดรบประโยชนทางภาษขางตน 5.2.5 การกาหนดหลกเกณฑการประกอบกจการทจะไดรบ สทธประโยชนทางภาษ การใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมจะสมฤทธผลได รฐบาลจะตองกากบดแลการประกอบกจการใหเปนไปตามหลกเกณฑตงแตเรมจดตงองคกร เนองจาก ภารกจของวสาหกจเพอสงคมยดหลกการทาประโยชนสาธารณะซงเปนนามธรรม ไมสามารถวดผลไดชดเจนเหมอนกบบรษททวไปทวดผลจากกาไรขาดทนตามงบการเงนในแตละรอบระยะเวลาบญช ดงนน มาตรการทางภาษทสาคญคอการกาหนดโทษแกวสาหกจเพอสงคมทไมสามารถดารงสถานะเพอสงคมไดอกตอไป รวมถงการเพกถอนสทธประโยชนทางภาษแกบคคลผสนบสนนทางออมดวย (ผบรจาคและผลงทน) ผเขยนมความเหนใหรฐบาลควบคมตรวจสอบวสาหกจเพอสงคมทไดรบสทธประโยชนทางภาษแลว จะตองยดเปาหมายในการทาประโยชนเพอสงคมอยางตอเนอง และปองกนการหาชองทางหลกเลยงภาษ ผเขยนจงเสนอใหกาหนดหลกเกณฑไวในพระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25.. (โปรดดภาคผนวก ข) ดวยการปรบใชกฎหมายของประเทศองกฤษ เนองจากมาตรา 257MC และมาตรา 257 ME แหงกฎหมายภาษเงนได ค.ศ. 2007 วางหลกเกณฑการควบคมวสาหกจเพอสงคมใหประกอบกจการตามวตถประสงคเพอสงคมอยางแทจรง ซงมสาระสาคญ ดงน 1.) การกระจายเงนลงทนแกวสาหกจเพอสงคม กลาวคอ กฎหมายกาหนดจานวนทรพยสนขนสงสดของแตละวสาหกจเพอสงคมไว ทงกอนและหลงจากการเปดโอกาสใหผลงทนเขาซอหนของกจการ โดยกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมมสนทรพยกอนลงทนไดไมเกน 15 ลานปอนด สวนทรพยสนทมหลงจากลงทนแลวตองถอครองไมเกน 16 ลานปอนด ซงหลกเกณฑนจะชวยควบคมการกระจายเงนลงทนใหแกวสาหกจเพอสงคมอยางทวถง ไมเลอกปฏบตตอวสาหกจเพอสงคมใดโดยเฉพาะ 2.) การปองกนการแทรกแซงของกลมธรกจอน กลาวคอ กฎหมายกาหนดขอหาม มใหวสาหกจเพอสงคมเขาถอครองหนในธรกจอนเกนกวารอยละ 51 เพอไมใหมอานาจบรหารจดการองคกรอน ซงขดตอการนารายไดของกจการไปสรางประโยชนสวนรวม และวสาหกจเพอสงคมนนจะตองไมถกถอครองหนโดยบคคลใดบคคลหนงเกนกวารอยละ 51 เพอปองกนการแทรกแซงนโยบายเพอสงคมจากผทเขาถอหนรายหนงรายใด ซงอาจทาใหเปาหมายเพอสาธารณโยชนเปลยนแปลงไปได

166

นอกจากน ผ เข ยนเสนอใหนากฎหมายของประเทศเกาหลใตมาปรบใชดวย เนองจากมาตรา 17 กฎหมายสงเสรมวสาหกจเพอสงคม ค.ศ. 2007 วางหลกเกณฑการควบคมวสาหกจเพอสงคมใหประกอบกจการตามวตถประสงคเพอสงคมอยางแทจรง โดยกาหนดใหวสาหกจเพอสงคมทไดรบการจดทะเบยนแลวจะตองจดทารายงานการดาเนนกจการ (Business Report) ทมรายละเอยดการทาประโยชนแกสงคม ซงจะตองยนรายงานการดาเนนกจการภายในเดอนเมษายนของทกป และกระทรวงแรงงานมอานาจเรยกผประกอบการสงมอบเอกสารสาคญเพอประกอบการพจารณาได 5.2.6 การกาหนดบทลงโทษในกรณทวสาหกจเพอสงคมไมปฏบตตามกฎหมาย การกาหนดมาตรการทางภาษใหแกวสาหกจเพอสงคมทไดรบการรบรองจากสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมเปนสงทสนบสนนใหผประกอบการสามารถดาเนนธรกจไดอยางมประสทธผลมากยงขน แตการใหสทธประโยชนโดยปราศจากการกากบดแลยอมสงผลรายตอการละเมดกฎหมายหรอระเบยบทกาหนดไวได ดงนน รฐบาลจาเปนตองกาหนดบทลงโทษแกผประกอบการวสาหกจเพอสงคมทมลกษณะองคกรไมเปนไปตามหลกเกณฑวสาหกจเพอสงคม โดยผเขยนเสนอใหปรบใชหลกเกณฑตามรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... ทสภาปฏรปแหงชาตเหนชอบใหมการศกษาและตรากฎหมายตอไป รางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... ในหมวดท 1 วสาหกจเพอสงคม กาหนดหลกเกณฑการขอรบการสงเสรมจากรฐบาลจะตองมคาขอจดทะเบยนดวยรายการตามทคณะกรรมการประกาศกาหนดไวในมาตรา 66 ซงมสาระสาคญในการจดแจงตอกรมพฒนาธรกจ

6 มาตรา 6 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

วสาหกจเพอสงคมใดทจะขอรบการสงเสรมตามพระราชบญญตนตองยนคาขอจดทะเบยนตอสานกงาน โดยคาขอจดทะเบยนนนตองประกอบดวยรายการตามทคณะกรรมการประกาศกาหนด ซงอยางนอยตองมรายการ ดงตอไปน (1) ชอกจการและทตงของวสาหกจเพอสงคม(2) หนงสอรบรองการจดทะเบยนนตบคคล (3) ชอและทอยของผมอานาจทาการแทนวสาหกจเพอสงคม (4) หนงสอเจตนารมณการจดตงวสาหกจเพอสงคมและรายละเอยดของกจการ

ในกรณทบคคลประสงคจะประกอบกจการเปนวสาหกจเพอสงคมประเภททไมประสงคจะแบงปนกาไรอนจะพงไดแตกจการททาใหสามารถดาเนนการจดตงบรษทจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยได...

167

การคาเมอแรกตงบรษททจะตองกาหนดวาวตถประสงคในการนาผลกาไรกลบไปใชในการขยายผลเพอการบรรลเปาหมายทางสงคม เมอวสาหกจเพอสงคมใดไดรบการจดทะเบยนตามพระราชบญญตนแลว จะมสทธใชคาวา “วสาหกจเพอสงคม” ประกอบในชอกจการไดตามมาตรา 77 ซงในทางกลบกน หากวสาหกจเพอสงคมใดทไมไดรบการจดทะเบยนตามพระราชบญญตน จะไมสามารถใชคาวา“วสาหกจเพอสงคม” ประกอบในชอกจการไดตามมาตรา 88 และถาหากมผใดฝาฝนนาชอ “วสาหกจเพอสงคม” ไปใชประกอบในชอกจการโดยไมไดรบการอนญาต จะตองรบโทษตามมาตรา 539 นอกจากน กฎหมายยงกาหนดหลกเกณฑพเศษเกยวกบวสาหกจเพอสงคมทประสงคใหมการปนผลกาไรแกผถอหนบางสวนยงคงไดรบมาตรการชวยเหลอจากภาครฐได แตจะตองดาเนนการตามทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมวางแนวทางไว ทงน วสาหกจเพอสงคมทกประเภท ไมวาจะมการปนผลแกผถอหนหรอไมจะตองแจงความประสงคทจะดาเนนกจการตอไปภายในสามสบวนนบแตวนสนปปฏทนและรายงานผลประกอบกจการตลอดจนรายงานการรบและจายเงนประจาปตอสานกงานสรางเสรมวสาหกจเพอสงคม และทสาคญจะตองนาสงกาไรเปนเงนสมทบใหแกกองทนตามพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคมเปนรายปดวยเพอยงคงสทธประโยชนดานตาง ๆ ตามทกฎหมายกาหนดไว

7 มาตรา 7 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

เมอสานกงานไดรบคาขอจดทะเบยนและเหนวาวสาหกจเพอสงคมทยนคาขอจดทะเบยนมลกษณะและวตถประสงคถกตองตามหลกเกณฑทคณะกรรมการประกาศกาหนด ใหสานกงานรบจดทะเบยนและออกใบสาคญแสดงการจดทะเบยนแกวสาหกจเพอสงคมนน โดยจะตองมคาวา “วสาหกจเพอสงคม” ประกอบในชอกจการตามใบสาคญแสดงการรบจดทะเบยนดงกลาว

8 มาตรา 8 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

หามมใหบคคลใดใชคาวา “วสาหกจเพอสงคม” หรอมอกษรหรอเครองหมายซงสอความหมายในทานองเดยวกน ประกอบเปนชอในการดาเนนกจการเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการ หรอการอน ๆ ของภาคเอกชน เวนแตเปนผไดรบการจดทะเบยนตามมาตรา 7 หรอเปนผไดรบอนญาตเปนหนงสอจากสานกงาน

การขออนญาตและการอนญาตตามวรรคหนงใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทคณะกรรมการประกาศกาหนด

9 มาตรา 53 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

ผใดฝาฝนมาตรา 8 วรรคหนง ตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจาทงปรบ

168

ตอไป หากฝาฝนจะสงผลใหวสาหกจเพอสงคมนนถกเพกถอนใบรบรองสถานะวสาหกจเพอสงคมและจะตองถกเพกถอนสทธประโยชนดานตาง ๆ โดยเฉพาะดานภาษอากรทจะสงผลใหมการประเมนเพอเสยภาษอากรไดตามมาตรา 910 และกฎหมายยงคมครองสทธของผปฏบตงานในวสาหกจเพอสงคมในสวนทเกยวของกบขอมลสวนบคคลไวดวย เนองจากกฎหมายมงประสงคใหเกดการจางงานมากขน ซงแรงงานบางคนอาจจะมประวตเกยวกบการกระทาความผดกฎหมายหรอตองรบโทษจาคกมากอน แตแรงงานดงกลาวยอมมสทธในการประกอบอาชพดงเชนบคคลอน ดงนน หากผใดมหนาทเกบหรอรกษาไวซงขอมลของวสาหกจเพอสงคมเปดเผยขอเทจจรงเกยวกบประวตของพนกงาน หรอลกจางของวสาหกจเพอสงคมอนเปนขอเทจจรงทตามปกตวสยจะพงสงวนไวไมเปดเผย ซงตนไดมาหรอลวงรเนองจากการปฏบตหนาทในวสาหกจเพอสงคมเปดเผยขอเทจจรงเกยวกบประวตดงกลาวจะตองรบ

10 มาตรา 9 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... วสาหกจเพอสงคมทไดจดทะเบยนตามมาตรา 7 และเปนวสาหกจเพอสงคม

ประเภททไมมขอตกลงหามปนผลกาไรแกผถอหนหรอหนสวน จะสามารถปนผลกาไร โดยยงคงไดรบการสงเสรมตามพระราชบญญตนไดหรอไมเพยงไร ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะกรรมการประกาศกาหนด

ภายในสามสบวนนบแตวนสนปปฏทน ใหวสาหกจเพอสงคมทไดจดทะเบยนตอสานกงานและประสงคจะดาเนนกจการตอไปดาเนนการ ดงตอไปน

(1) แจงความประสงคทจะดาเนนกจการตอไป (2) รายงานผลประกอบกจการตลอดจนรายงานการรบและจายเงนประจาปตอ

สานกงานตามหลกเกณฑ และวธการทคณะกรรมการประกาศกาหนด (3) นาสงกาไรเปนเงนสมทบใหแกกองทนเปนรายปตามอตราทคณะกรรมการ

ประกาศกาหนด วสาหกจเพอสงคมใดไมดาเนนการตามวรรคสองเปนเวลาสองปตดตอกนให

สานกงานมหนงสอเตอนใหวสาหกจเพอสงคมนนดาเนนการภายในระยะเวลาทกาหนด แตตองไมนอยกวาสบหาวน ถาไมมการดาเนนการตามคาเตอนดงกลาว ใหสานกงานดาเนนการถอนชอออกจากทะเบยน

วสาหกจเพอสงคมใดประสงคจะเลกกจการใหแจงสานกงานทราบภายในสามสบวนนบแตวนทเลกกจการ ตามวธการทคณะกรรมการกาหนด

169

โทษทางอาญาตามมาตรา 54 เวนแตเปนการเปดเผยในการปฏบตราชการ หรอเพอประโยชนในการสอบสวน หรอการพจารณาคดกจะไมตองรบโทษทางอาญาตามทกฎหมายกาหนดไว11 สาหรบหลกเกณฑการกาหนดบทลงโทษขางตนเปนมาตรการบงคบทางปกครองในการเพกถอนใบรบรองสถานะของวสาหกจเพอสงคมทไมปฏบตตามเงอนไขทกฎหมายกาหนดไว โดยเฉพาะการรายงานผลประกอบกจการแกสานกงานสงเสรมวสาหกจเพอสงคมเปนเงอนไขสาคญทแสดงใหเหนถงการดาเนนงานเพอสงคมอยางตอเนองและพรอมจะรบมาตรการชวยเหลอจากรฐตอไป อยางไรกตาม รางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... ไดกาหนดบทลงโทษทางภาษอากรไวดวย โดยกาหนดใหการกระทาใดทไมสจรตเพอใหไดรบสทธประโยชนทางภาษจะถกเพกถอนสทธทงหมดหรอบางสวนตามมาตรา 4912 และมผลใหถกเพกถอนสทธประโยชนเกยวกบภาษเงนไดนตบคคลโดยใหมผลยอนหลงไปถงรอบระยะเวลาบญชทวสาหกจเพอสงคมกระทาการโดยทจรตเพอแสวงหาสทธประโยชนทางภาษ และตองแจงขอชาระภาษอากรทไดรบยกเวนหรอลดหยอนตอกรมสรรพากร สานกงานสรรพากรพนท หรอสานกงานสรรพากรจงหวดทวสาหกจเพอสงคมทไดรบการสงเสรมมสานกงานแหงใหญตงอยและชาระ ณ สถานทดงกลาวใหเสรจสนภายในหนงเดอนนบแตวนทราบคาสงเพกถอนสทธและประโยชนนน โดยถออตราภาษทเปนอยของรอบระยะเวลาบญชท

11

มาตรา 54 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... ผใดมหนาทเกบหรอรกษาไวซงขอมลของวสาหกจเพอสงคมเปดเผยขอเทจจรง

เกยวกบประวตของพนกงาน หรอลกจางของวสาหกจเพอสงคมอนเปนขอเทจจรงทตามปกตวสยจะพงสงวนไวไมเปดเผย ซงตนไดมาหรอลวงรเนองจากการปฏบตหนาทในวสาหกจเพอสงคม ตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจาทงปรบ เวนแตเปนการเปดเผยในการปฏบตราชการ หรอเพอประโยชนในการสอบสวน หรอการพจารณาคด

12 มาตรา 49 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ....

ในกรณทปรากฏวาวสาหกจเพอสงคมใดกระทาการโดยไมสจรต เพอใหมสทธไดรบการสงเสรมหรอสนบสนนตามหมวดน หรอวสาหกจเพอสงคมทไดรบการสงเสรมหรอสนบสนนฝาฝนหรอไมปฏบตตามหลกเกณฑ วธการ หรอเงอนไขทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคม (ควส.) กาหนด ใหมอานาจสงเพกถอนสทธประโยชนทไดใหแกผไดรบการสงเสรมหรอสนบสนนทงหมดหรอบางสวนโดยจะกาหนดระยะเวลาไวดวยหรอไมกได

170

ไดรบยกเวนหรอลดหยอนเปนเกณฑคานวณตามมาตรา 5013 ซงบทลงโทษดงกลาวสอดคลองกบมาตรการของประเทศองกฤษในการกาหนดโทษแกผทไดรบสทธยกเวนภาษเงนไดจากการซอหนเพอลงทนในวสาหกจเพอสงคม ในกรณทถอครองหนไมครบสามปจะตองถกประเมนภาษเงนไดในปทการกระทาผดเงอนไขเชนเดยวกนตามความในมาตรา 257SC แหงกฎหมายภาษเงนได ค.ศ. 2007 ทไดกลาวไวแลวในบทท 3.1 มาตรการในการจดเกบภาษจากวสาหกจเพอสงคมในประเทศองกฤษ การศกษาเกยวกบมาตรการทางภาษสงเสรมวสาหกจเพอสงคมทกลาวมาแลวขางตน เพอศกษาหลกการของ “วสาหกจเพอสงคม” และแนวทางการใหสทธประโยชนทางภาษในตางประเทศ เพอนามาปรบใชกบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยตอไป ซงมาตรการสวนใหญกจะเนนการยกเวนและลดหยอนภาษใหแกผประกอบการและผสนบสนนกจการ เพอจงใจใหนกธรกจทมแนวคดเพอสงคมสนใจจดตงวสาหกจเพอสงคมมากยงขน ซงมาตรการเหลานนมกจะกาหนดโดยประเทศทมศกยภาพทางเศรษฐกจและเทคโนโลยสมยใหม ซงแทจรงแลว ในประเทศไทยมการดาเนน

13

มาตรา 50 แหงรางพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจเพอสงคม พ.ศ.... ในกรณทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคม (ควส.) สงเพกถอนสทธ

ประโยชนเกยวกบภาษเงนไดนตบคคล ใหถอวาวสาหกจเพอสงคมทไดรบการสงเสรมหมดสทธไดรบยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดนตบคคลสาหรบรอบระยะเวลาบญชทถกเพกถอนสทธประโยชนนน และใหนาประมวลรษฎากรมาใชบงคบ

ควส. อาจสงเพกถอนสทธประโยชนเกยวกบภาษเงนไดนตบคคลโดยใหมผลยอนหลงไปถงรอบระยะเวลาบญชทวสาหกจเพอสงคมกระทาการตามมาตรา 49 วรรคหนง กได ในกรณนวสาหกจเพอสงคมทไดรบการสงเสรมตองแจงขอชาระภาษอากรทไดรบยกเวนหรอลดหยอนตอกรมสรรพากร สานกงานสรรพากรพนท หรอสานกงานสรรพากรจงหวดทวสาหกจเพอสงคมทไดรบการสงเสรมมสานกงานแหงใหญตงอยและชาระ ณ สถานทดงกลาวใหเสรจสนภายในหนงเดอนนบแตวนทราบคาสงเพกถอนสทธและประโยชนนน โดยถออตราภาษทเปนอยของรอบระยะเวลาบญชทไดรบยกเวนหรอลดหยอนเปนเกณฑคานวณ

ถาวสาหกจเพอสงคมทไดรบการสงเสรมมไดแจงและชาระภาษอากรหรอภาษอากรเพมภายในกาหนดเวลาดงกลาวใหเสยเงนเพมตามประมวลรษฎากรนบแตวนพนกาหนดเวลาแจงและชาระจนถงวนทนาเงนภาษอากรหรอภาษอากรเพมและเงนเพมมาชาระ ถามไดมการปฏบตเชนวานน ใหนาประมวลรษฎากรมาใชบงคบ

171

กจการรปแบบวสาหกจเพอสงคมมานานกวา 30 ปแลว กลาวคอ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชดารสรางอาชพใหแกผดอยโอกาสในถนทรกนดารใหมความอยดกนดอยางยงยน ดวยการสงเสรมการเกษตรและการสรางมลคาเพมใหแกผลตภณฑทางการเกษตร ยกตวอยางเชน บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด จดตงจากแนวพระราชดารทจะชวยเหลอเกษตรกรในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยตงโรงงานแปรรปสนคาเกษตรในชมชนของเกษตรกร เพอเพมมลคาสนคาเกษตรและชวยกระจายสนคาสผบรโภค ดงปรากฏในพระราชดารสตอนหนงวา “หมบานนางอยนนกเปนเชนเดยวกน คนจนมาก... เพราะวาการเพาะปลกไมคอยเรยบรอย กไปตงโครงการทจะชวยในดานชลประทาน... การอตสาหกรรมการเกษตร กไปชวย... ใหชาวบานเขาปลกมะเขอเทศแลวกเอามะเขอเทศใสกระปอง... โรงงานน...สามารถทจะใหชาวบานในบานนนมรายไดทสมาเสมอ” (พระราชดารส ในโอกาสทคณะบคคลตาง ๆ เฝาถวายพระพรชยมงคล เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย เม อวนศกรท 4 ธนวาคม 2524) ซงในปจจบนน บรษทฯ ยงคงสบสานแนวพระราชดารอยางตอเนอง และผเขยนเชอมนวา หากผประกอบวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทยมความมงมนทจะนาความรไปใชเพอพฒนาสงคม และมทกษะดานการบรหารธรกจควบคไปดวย ยอมสงผลใหวสาหกจเพอสงคมประสบความสาเรจดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงวางแนวทางการพฒนาประเทศและปฏบตเปนแบบอยางไวแลว อยางไรกตาม ทกสงยอมตองมการเรมตน นกพฒนาสงคมทจะเปลยนแปลงมาเปนผบรหารธรกจเพอสงคม อาจจะขาดประสบการณและทกษะดานธรกจ หากรฐบาลเลงเหนถงประโยชนของวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย ผเขยนขอเสนอใหรฐบาลกาหนดมาตรการทางภาษและมาตรการชวยเหลอดานอน ๆ แกวสาหกจเพอสงคมตามทผเขยนไดศกษาและทาขอเสนอแนะในวทยานพนธฉบบน แมวาบางมาตรการอาจจะทาใหรฐบาลสญเสยรายไดทางภาษอากรและอาจตองใชจายงบประมาณในการสนบสนนดานอน ๆ แตจากความสาเรจของวสาหกจเพอสงคมในตางประเทศ จะเปนตวอยางทดใหรฐบาลกาหนดเปนเปาหมายของนโยบายดานการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมตอไป

172

บรรณานกรม

หนงสอ โกศล ดศลธรรม. องคกรทาดเพอสงคม. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : นาอกษรการพมพ, 2554. คณะผจดทารวมกจการเพอสงคมในไทย. SE Catalog รวมกจการเพอสงคมในไทย. พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร : บรษท ชล ชล แคปปตล จากด, 2555. จรนทร เทศวานช. การเปลยนแปลงใหทนสมยของระบบเศรษฐกจภาคพาณชยกรรมและการ

บรการ. ชดวชาไทยกบการปรบประเทศใหทนสมย. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช, 2557.

ชยสทธ ตราชธรรม. การวางแผนภาษอากร (Tax Planning). พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : สถาบน T.Training Center, 2551.

. คาสอนวชากฎหมายภาษอากร. พมพครงท 8. กรงเทพมหานคร : พลสยามพรนตง (ประเทศไทย), 2554.

ดลยลกษณ ตราชธรรม. หลกกฎหมายภาษอากร (The Principle of Tax Law). พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : สถาบน T.Training Center, 2550.

ทศนย เหลองเรองรอง. ความรทวไปกฎหมายภาษ. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : วญญชน, 2556.

พศมย จารจตตพนธ. การคลงและนโยบายการคลง. ชดวชาหลกเศรษฐศาสตรเบองตน. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557.

มนญ โตะยามา. เศรษฐกจไทยในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9-10 (พ.ศ. 2545-2544) และทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในอนาคต. ชดวชาเศรษฐกจไทย. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556.

มยร อนมานราชธน. การบรหารองคกรไมแสวงหากาไร. พมพครงท 1. เชยงใหม : หางหนสวนจากด ธนชพรนตง, 2544.

รชน โตอาจ. เสถยรภาพทางเศรษฐกจ.ชดวชาหลกเศรษฐศาสตรเบองตน. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557.

ศรราชา เจรญพานช. แนวโนมของระบบกฎหมายตาง ๆ ในอนาคต. ชดวชาระบบกฎหมายไทยและตางประเทศ. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2544.

ศภรตน ควฒนกล และ ชาตร ตนตวาณชกจ. ความรทวไปเกยวกบภาษอากร. ชดวชากฎหมายภาษอากร 1. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556.

173

. ทฤษฎภาษเงนไดนตบคคล. ชดวชากฎหมายภาษอากร 1. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556.

. ทฤษฎภาษเงนไดบคคลธรรมดา. ชดวชากฎหมายภาษอากร 1. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556.

. นโยบายภาษอากรเพอการเศรษฐกจ. ชดวชากฎหมายภาษอากร 1. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556.

ศภลกษณ พนจภวดล. กฎหมายภาษอากร. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : จตลกษณ, 2556. สชาดา ตงทางธรรม. รายไดประชาชาตและการวดรายไดประชาชาต. ชดวชาหลกเศรษฐศาสตร

เบองตน. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2557. สเมธ ศรคณโชต. กฎหมายภาษอากรระหวางประเทศ, พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร :

โครงการตาราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554. สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. สภาปฏรปแหงชาต วาระปฏรปพเศษ 1 : วสาหกจ

เพอสงคม, พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2558. อรพน ผลสวรรณ สบายรป. กฎหมายการคลง. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

บทความ กญญรตน หงสวรนนท. “การแสดงความรบผดชอบตอสงคม : กลยทธและโอกาสขององคกร

ธรกจประเทศกาลงพฒนาในสงคมพลวต.” เลมท 6. วารสารนเทศศาสตรธรกจบณฑตย. (2555) : 86 จตพร จยใจงาม และพรชย เทพปญญา. “กจการเพอสงคม แนวโนมระบอบทนนยมสมยใหม

กรณศกษาทประสบความสาเรจ.” เลมท 7. วารสารวชาการ Veridian E-Journal. (2557) : 133 - 134. นตนา ฐานตธนกร. “Social Enterprise : ธรกจแหงการสรางสรรคสงคม.” เลมท 31.

วารสารนกบรหาร. (2554) : 30 – 35. รพพรรณ วงศประเสรฐ. “ความรบผดชอบตอสงคมของธรกจ.” เลมท 8. BU Academic

Review. (2552) : 85 - 94. ศกดดา ศรภทรโสภณ. “การศกษากรอบแนวคดเพอการพฒนาวสาหกจเพอสงคมในประเทศไทย.”

เลมท 20. วารสารสมาคมนกวจย. (2558).: 37 - 40. เอกชย นตยาเกษตรวฒน. “โครงการวจยเรองการพฒนากจการเพอสงคม : กรณศกษาท

ประสบความสาเรจในตางประเทศและการประยกตใชในประเทศไทย.” เลมท 8 วารสารบรหารธรกจ นดา. (2554) : 13 - 15.

174

เอกสารประกอบการประชมหรอการสมมนา

คณะกรรมการศกษาและจดทารายงานเรองวสาหกจเพอสงคม. “รายงานการศกษาวจยประกอบการจดทารางกฎหมายวาดวยวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise).” ในการประชมนาเสนอรายงานการศกษาวจยประกอบการจดทารางกฎหมายวาดวยวสาหกจเพอสงคม (Social Enterprise). จดโดยสภาปฏรปแหงชาต, 2558. วทยานพนธ

กรกฤต อศวกาญจน. “การตรวจสอบทางธรกจ บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด.” สารนพนธมหาบณฑต สาขาบรหารธรกจ คณะบรหารธรกจ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2556.

จรญญา แสงสขด. “กฎหมายภาษอากรกบการสนบสนนกจกรรมเพอความรบผดชอบตอสงคม.” สารนพนธมหาบณฑต ภาควชาโครงการปรญญาโทสาหรบผบรหาร คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2552.

จกรนทร มงจตธรรมมน. “สทธประโยชนทางภาษอากรเกยวกบสถาบนอดมศกษา.” วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556.

โชตกา ลอพงศลคณา. “มาตรการทางภาษอากรเกยวกบศกก.” วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

เดชาธร พงษถมมา. “รายจายแผนดนทเปนภเงนไดในประมวลรษฎากร.” วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2552.

ปวณา มณดลย. “สถานภาพทางกฎหมายและลกษณะสาคญของ Limited Liability Company.” สารนพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550.

สธราภรณ แสงจนทรศร. “มาตรการทางภาษอากรเพอสงเสรมกจการสาธารณกศล.” วทยานพนธมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551.

อาภสร ทงสมบรณ. “การศกษาคณลกษณะของกจการเพอสงคมในบรบทของประเทศไทย.” สารนพนธมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารเทคโนโลย วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556.

เอกสารอเลกทรอนกส กรมสรรพากร. “การเปลยนผานส “สงคมผสงอาย” : ผลกระทบตอนโยบายจดเกบภาษเงนได

บคคลธรรมดา.” http://www.sanpakornsarn.com/page_article_detail.php?aID=15, 3 มนาคม 2559.

175

เครอขายธรกจรวมรบผดชอบตอสงคมไทย. “ตวอยางกจกรรมซเอสอาร.” http://www. thaicsr.com/2006/11/blog-post.html, 13 ตลาคม 2558.

บรษท ดอยคาผลตภณฑอาหาร จากด. “กาเนดดอยคา.” http://www.doikham.co.th /about.php?id=1, 1 มนาคม 2559.

ประชาชาตธรกจ. “โรงงานพอหลวง สมาชกดอยคา.” http://www.prachachat.net/ news_detail.php?newsid=1386216607, 15 กนยายน 2558.

มมมองสองวย[นามแฝง]. “วสาหกจเพอสงคม ( social enterprise).” http://www. dailynews.co.th/article/270443, 27 กนยายน 2558.

มลนธสถาบนไทยพฒน. “การลงทนสนทานทางสายใหมสรางซเอสอารอยางยงยน.” http://www.thaicsr.com/2015/06/blog-post_29.html, 10 ตลาคม 2558.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. “ภาษการออมการลงทนและการระดมทนในตลาดการเงนของไทย.” http://tdri.or.th/archives/download/reports/published/i23/chap_9.pdf, 20 ตลาคม 2558.

สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน). “ดอยคาพฒนามาตรฐานสนคาพรอมดแลสงคมและสงแวดลอม.” http://www.tpa.or.th/publisher/pdfFileDownloadS/FQ146_p29-31.pdf, 10 กนยายน 2558

สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย. “กจกรรมเพอสงคมของธรกจ(CSR).” http://www.sec.or.th/TH/RaisingFunds/EquityDebt/Pages/link-Laws_Regula tions/CSR.aspx, 10 มนาคม 2558.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11.” http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=395, 10 มนาคม 2558.

สานกงานปลดกระทรวงการคลง. “มาตรการภาษเพอสนบสนนวสาหกจเพอสงคม.” http://www.fpo.go.th/FPO/modules/Content /getfile.php?contentfileID=10600, 16 มนาคม 2559.

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต. “การขอรบรองกจการเพอสงคมกบ สกส..” http://www.tseo.or.th/news/231672, 11 ตลาคม 2558.

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต. “กจการเพอสงคมคออะไร.” http://www.tseo.or.th/news/228576, 25 มนาคม 2558.

176

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต. “รจก สกส.” http://www.tseo.or.th/ about/missions, 20 มนาคม 2558.

สานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต. “รานอาหาร Cabbages & Condoms.” http://www.tseo.or.th/network/773, 31 ตลาคม 2558

สานกนายกรฐมนตร, “นายกรฐมนตรมอบนโยบายและแนวทางการดาเนนงานสานพลงประชารฐ,” สบคนเมอวนท 1 กรกฎาคม 2559, http://www.thaigov.go.th/index.php/ th/government-th1/item/102750-102750

ASTV ผจดการออนไลน. “สปช. เหนชอบราง พ.ร.บ.สงเสรมวสาหกจเพอสงคม.” http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=95800000 16050, 5 กนยายน 2558.

Book

International Monetary Fund. World Economic outlook april 2012. Washington, DC : International Monetary Fund, 2012.

Mervyn Lewis. British Tax Law Income Tax : Corporate Tax: Capital Gains Tax. Suffolk : Richard Glay,Ltd., 1997.

Price Waterhouse Coopers. Corporate Taxes Individual Taxes Foreign Exchange Investment Regulations. Hong Kong : Price Waterhouse Coopers, 1990.

William L. Raby. The Income Tax and Business Decisions. New Jersey : Prentice-Hall, Inc., 1978.

Yuji Gomi. Guide to Japanese Taxes 1989-90. Tokyo : CCH group, 1989.

Journal Janelle A. Kerlin. “Social Enterprise in the United States and Europe :

Understanding and Learning from the Differences.” Voluntas17, 247. (2006) : 248 – 250. Lloyd Hitoshi Mayer and Joseph R. Ganahl. “Taxing Social Enterprise.” 66

Stanford Law Review, (2014) : 1 – 5. Young-Chool Choi and Ji-Hyun Jang. “Analysis of Current Conditions Facing Social

Enterprises in Korea: Policy Issues Regarding Their Sustainable Development.” 4 International Journal of Business and Social Research (IJBSR), 119, (2014) : 123.

177

Thesis Park Kanjanapaibul. “Legal Entity for Social Enterprise.” master degree thesis

of faculty of law Thammasat university, 2011. Others Materials

Deloitte. “Japan Highlights 2014.” http://www2.deloitte.com/content/dam/ Deloitte/global/Documents/Tax/dttl-tax-japanhighlights-2015.pdf, August 30, 2015.

Eric Bidet and EUM Hyung-sik. “Social Enterprise in South Korea : History and Diversity.” http://www.parc-jp.org/solidarityeconomy/about/Taiwan20100614/Eric%20 Bidet&Hyungisk%20EUM,%20Social%20Enterprise%20in%20South%20Korea%20Hi.pdf, August 27, 2015.

HM Revenue & Customs. “Social Investment Tax Relief (SITR) : guide for social enterprises.” https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_ data/file/378085/se-guide.pdf, August 17, 2015.

HM Revenue & Customs. “Social Investment Tax Relief (SITR) – investors.” https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/389925/investors-guide.pdf, August 17, 2015.

Kyungsik Irene Shim, Eunseong Jeong, Jongik Kim and Mark I. Wilson. “Social Enterprise as a Transformative Engine for Urban Communities: Korea as a case study.” http://siteresources.worldbank.org/INTURBANDEVELOPMENT/Resources/336387-13699 69101352/Shim-et-al-.pdf, August 27, 2015.

Masanari Sakurai and Satoru Hashimoto. “Exploring the distinctive feature of social enterprise in Japan.” http://www.euricse .eu/sites/default/files/db_ uploads/ documents/1254841022_n192.pdf, September 30, 2015.

Ministry of Strategy and Finance Korea. “Korean Taxation 2012.” https://www. nts.go.kr/eng/data/KOREANTAXATION2012.pdf, June 27, 2015.

PricewaterhouseCoopers. “Korean Tax Law changes for 2015.” http://www. pwccn.com/webmedia/doc/635677288922859830_aptn_2015_kr.pdf, October 20, 2015.

178

The Japan National Advisory Board. “The Social Impact Investment Landscape in Japan.” http://www.socialimpactinvestment.org/reports/Japan%20NAB% 20FINAL .pdf, March 27, 2015.

ภาคผนวก

180

ภาคผนวก ก ตวอยางองคกรธรกจทประกอบกจการเขาลกษณะวสาหกจเพอสงคม

ประเทศไทยมตวอยางองคกรธรกจทประกอบกจการเขาลกษณะวสาหกจเพอสงคม ทไดรบการยอมรบและเปนทรจกในสงคมไทยจานวนมาก โดยคณะผจดทารวมกจการเพอสงคมในไทยไดรวบรวมไวในหนงสอทชอวา “SE Catalog รวมกจการเพอสงคมในไทย” ซงผประกอบการมสถานะเปนบคคลธรรมดา และนตบคคล แบงเปน 6 ประเภทกจการ ไดแก 1.) ประเภทผลตภณฑ วสดและบรการ 2.) ประเภทอาหาร 3.) ประเภทการเรยนรและการศกษา 4.) ประเภทการขนสง 5.) ประเภทสอ 6.) ประเภทการทองเทยว

1. ประเภทผลตภณฑ วสดและบรการ 1 สหกรณกรนเนท 2 บรษท ธรกจเพอการศกษาและพฒนาชนบท จากด 3 บรษท แปลนครเอชน จากด 4. กลมสมาชก Try Arm 5. บรษท เขาคอทะเลภ จากด 6. บรษท นวตกรรมชาวบาน จากด 7. บรษท แดรโฮม จากด 8. บรษท ไทยคราฟท แฟรเทรด จากด 9. กลมสมาชกกจการ Osisu 10. วสาหกจชมชน ปทมธาน 11. กลมชางชมชนบางบว 12. กลมสมาชก บานศกยภาพ 13. กลมสมาชก ราน Urban Tree 14. กลมสมาชก รานศภพฒ 15. บรษท สงคมสขภาพ จากด 16. บรษท 141 จากด 17. กลมสมาชก กรนไทยโปรดกส 18. กลมสมาชก รวมมตร 2011 19. กลมสมาชก เรนโบว ฟารม 20. กลมสมาชก นะโม นามนต ฟารม 21. กลมสมาชก กาแฟอาขา อามา 22. ศนยรวบรวมผลตภณฑเกษตร เขตทววฒนา 23. บรษท ศรดา โปรดกส จากด 24. มลนธยวพฒน (รานปนกน) 2. ประเภทอาหาร 1. ราน Cabbages & Condoms 2. กลมสมาชกไขไกอดมฟารม 3. รานมงคด คาเฟ By Club Arts 4. บรษท Be Organic By Lemon Farm จากด 5. กลมสมาชก เปนสข 6. มลนธพระมหาไถ เพอการพฒนาคนพการ 7. ราน ครวใสใจ

181

3. ประเภทการเรยนรและการศกษา 1. กลมสมาชก Thai Handi Club 2. มลนธกองทนไทย 3. กลม สมาชกศนยเกมคณตศาสตร 4. มลนธศนยอบรมเกษตรกรรมและอาชพ 5. เครอขายวถชวตเกษตรกรรมยงยน 6. มลนธสถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม 4. ประเภทการขนสง 1. กลมสมาชก BikeXenger 5. ประเภทสอ 1. บรษท ชค ชค แคปปตอล จากด 2. กลมสมาชกกจการ Freehap 3. กลมละครมะขามปอม 4. สานกพมพมลนธเดก 5. สานกพมพหมอชาวบาน 6. กลมสมาชกกจการ Begin Do Good 7. บรษท เคยงบา เคยงไหล จากด 8. กลมสมาชกกจการ My Social Motion 9. บรษท ปาใหญครเอชน จากด 10. กลมสมาชกกจการ Fuse 11. บรษท สวนเงนมนา จากด 12. กลมสมาชกกจการ Mini Me Studio 13. สานกพมพผเสอ 14. บรษท วรยะธรกจ จากด 15. บรษท สนธครเอชน จากด 16. สานกพมพธรรมสภา 17. กลมสมาชกกจการ Why Not 18. บรษท อะเฮด เวย จากด 6. ประเภทการทองเทยว 1. บรษท Bike and Travel จากด 2. กลมสมาชกโฮมเสตยบานทาขนทอง 3. กลมสมาชกไมเคด โฮมสเตย 4. กลมสมาชกโบทเฮาส แหลมสงหโฮมสเตย 5. กลมสมาชกบานดง โฮมสเตย 6. กลมสมาชกหาดสองแถว โฮมสเตย 7. กลมสมาชกกจการ Birds & Bee 8. กลมสมาชกบานกลางทง ออรแกนคโฮม 9. ซ แอนด ซ เขาใหญ รสอรท 10. กลมสมาชกโฮมสเตยบานสามขา 11. ชมพร คาบานา รสอรท 12. กลมสมาชกโฮมสเตยบานแมกาปอง 13. กลมสมาชกโฮมสเตยเบงวฒนธรรมหมอลาบานปลาคาว

182

ภาคผนวก ข (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวน

รษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25..

พระราชกฤษฎกา ออกตามความในประมวลรษฎากร

วาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการสมควรลดอตราและยกเวนภาษเงนได บางกรณ อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๒ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ และมาตรา ๓ (๑) แหงประมวลรษฎากร ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลรษฎากร (ฉบบท ๑๐) พ.ศ. ๒๔๙๖ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชกฤษฎกาขนไว ดงตอไปน มาตรา ๑ พระราชกฤษฎกานเรยกวา “พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....” มาตรา ๒ พระราชกฤษฎกานใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป มาตรา ๓ ในพระราชกฤษฎกาน “วสาหกจเพอสงคม” หมายความวา นตบคคลทประกอบกจการเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการ หรอการอน ๆ โดยมเปาหมายชดเจนในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม หรอสงแวดลอมเปนหลกและนาผลกาไรสวนใหญหรอทงหมดไปทาประโยชนแกสงคม รวมทงมวตถประสงคในการบรจาคทรพยสนแกวสาหกจเพอสงคมอน เมอมการเลกประกอบกจการ

“การประกอบกจการเพอสงคม” หมายความวา การประกอบกจการทมวตถประสงคเพอทาประโยชนแกสงคม โดยสงเสรมและพฒนาในดานตาง ๆ เชน การสาธารณสข สวสดการสงคม การศกษา การจางงานผพการ การอนรกษสงแวดลอม การบรรเทาความเสยหายอนเกดจากภยพบต การวจยและพฒนาเทคโนโลย และการทาประโยชนอนใดทมลกษณะเชนเดยวกน

183

“ผลกาไรสวนใหญ” หมายความวา ผลกาไรจากการประกอบกจการเพอสงคมไมนอยกวารอยละเจดสบของผลกาไรทงหมดทเกดขนในหนงรอบระยะเวลาบญช “จดทะเบยนและรบรอง” หมายความวา วสาหกจเพอสงคมทจดทะเบยนตอสานกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต และคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตพจารณารบรองเปนวสาหกจเพอสงคมและประกาศแกสาธารณชนตามระเบยบแลว มาตรา ๔ ใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน ๓ หมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากรใหแกวสาหกจเพอสงคมซงไดจดทะเบยนและรบรองแลว และนาผลกาไรทงหมดไปลงทนกลบเพอขยายผลหรอคนประโยชนแกสงคม สาหรบกาไรสทธทไดจากการประกอบกจการเพอสงคมเปนเวลาสามรอบระยะเวลาบญช นบแตรอบระยะเวลาบญชทเรมมกาไรสทธ ใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน ๓ หมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากรใหแกวสาหกจเพอสงคมซงไดจดทะเบยนและรบรองแลว และนาผลกาไรสวนใหญไปลงทนกลบเพอขยายผลหรอคนประโยชนแกสงคม สาหรบกาไรสทธครงหนงของกาไรสทธทงหมดทไดจากการประกอบกจการเพอสงคมเปนเวลาสามรอบระยะเวลาบญช นบแตรอบระยะเวลาบญชทเรมมกาไรสทธ มาตรา ๕ ใหลดอตราภาษเงนไดตาม (ก) ของ (๒) สาหรบบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลแหงบญชอตราภาษเงนไดทายหมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากร ใหแกวสาหกจเพอสงคมซงไดรบยกเวนภาษเงนไดตามมาตรา ๔ และคงจดเกบในอตรารอยละสบของกาไรสทธ สาหรบรอบระยะเวลาบญชหลงจากครบกาหนดไดรบสทธยกเวนภาษเงนไดตามมาตรา ๔ มาตรา ๖ ใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน ๓ หมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากร สาหรบเงนปนผลจากการประกอบกจการเพอสงคมของวสาหกจเพอสงคม ตลอดระยะเวลาทวสาหกจเพอสงคมยงคงไดรบสทธในการลดอตราและหรอยกเวนภาษเงนได มาตรา ๗ วสาหกจเพอสงคมทจะไดรบสทธในการลดอตราและยกเวนภาษเงนไดตามมาตรา ๔ มาตรา ๕ และมาตรา ๖ ตองมคณสมบตดงตอไปน (๑) เปนบรษทหรอหางหนสวนจากดทจดตงขนตามกฎหมายไทย และไมเปนเปนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย (๒) ตองมรายไดจากการประกอบกจการเพอสงคมไมนอยกวารอยละแปดสบหาของรายไดทงหมดในแตละรอบระยะเวลาบญช (๓) ไมถอหนหรอมอานาจบรหารจดการในวสาหกจเพอสงคมอน (๔) จดทารายงานการดาเนนกจการประจาปเสนอตอกรมสรรพากร โดยมรายละเอยดสถานะงบการเงนตามมาตรฐานการบญชและรายละเอยดการทาประโยชนเพอสงคม พรอมกบการยนแบบแสดงรายการภาษเงนไดนตบคคลในแตละรอบระยะเวลาบญช

184

(๕) ไมถกเพกถอนใบรบรองวสาหกจเพอสงคมตามระเบยบและหลกเกณฑทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตกาหนด (๖) เมอวสาหกจเพอสงคมใดเลกกจการ หรอถกพพากษาใหเปนบคคลลมละลายจะตองโอนกรรมสทธและสทธใด ๆ ใหแกวสาหกจเพอสงคมทยงดาเนนกจการอยในสดสวนไมนอยกวาสองในสามของทรพยสนทเหลออยหลงจากชาระหนตามกฎหมายครบถวนแลว ในกรณทวสาหกจเพอสงคมขาดคณสมบตตามวรรคหนงขอหนงขอใดในรอบระยะเวลาบญชใด ใหสทธเปนอนระงบนบแตรอบระยะเวลาบญชนน มาตรา ๘ ใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงรกษาการตามพระราชกฤษฎกาน ผรบสนองพระบรมราชโองการ ( ) นายกรฐมนตร หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชกฤษฎกาฉบบน คอ โดยทรฐบาลมนโยบายสนบสนนใหมการประกอบกจการเพอสงคมมากยงขน เพอชวยเหลอสงคมและสงแวดลอมตามกฎหมายและระเบยบทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตกาหนด ดวยการประกอบธรกจทสามารถสรางรายไดและมทนบรหารจดการองคกรทมสภาพคลองทางการเงน อนจะทาใหองคกรเพอสงคมสามารถบรรลวตถประสงคขององคกรไดอยางมประสทธภาพและมศกยภาพ สมควรกาหนดใหสทธประโยชนทางภาษแกวสาหกจเพอสงคมซงไดจดทะเบยนและรบรองแลว จงจาเปนตองตราพระราชกฤษฎกาน

185

ภาคผนวก ค (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวน

รษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25..

พระราชกฤษฎกา ออกตามความในประมวลรษฎากร

วาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการสมควรยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดา และภาษเงนไดนตบคคลสาหรบกรณทมการบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคม อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๒ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ และมาตรา ๓ (๑) แหงประมวลรษฎากร ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลรษฎากร (ฉบบท ๑๐) พ.ศ. ๒๔๙๖ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชกฤษฎกาขนไว ดงตอไปน มาตรา ๑ พระราชกฤษฎกานเรยกวา “พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....” มาตรา ๒ พระราชกฤษฎกานใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป มาตรา ๓ ใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน ๓ หมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากร สาหรบการบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคม ดงน (๑) สาหรบบคคลธรรมดา ใหยกเวนภาษเงนไดสาหรบเงนไดพงประเมนหลงหกคาใชจายและหกลดหยอนตามมาตรา ๔๗ (๑)(๒)(๓)(๔)(๕) หรอ (๖) แหงประมวลรษฎากร เทาจานวนทบรจาค แตเมอรวมกบเงนบรจาคตามมาตรา ๔๗ (๗) แหงประมวลรษฎากรแลว ตองไมเกนรอยละ ๑๐ ของเงนไดพงประเมนหลงจากหกคาใชจายและหกลดหยอนดงกลาวนน

(๒) สาหรบบรษทหรอหางหนสวนนตบคคล ใหยกเวนภาษเงนไดสาหรบเงนไดเปนจานวนเงนหรอมลคาของทรพยสนเทาทบรจาค แตเมอรวมกบรายจายการกศลสาธารณะ

186

ตามมาตรา ๖๕ ตร (๓) แหงประมวลรษฎากร ตองไมเกนรอยละ ๒ ของกาไรสทธกอนหกรายจายการกศลสาธารณะ มาตรา ๔ ใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงรกษาการตามพระราชกฤษฎกาน ผรบสนองพระบรมราชโองการ ( ) นายกรฐมนตร หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชกฤษฎกาฉบบน คอ โดยทรฐบาลมนโยบายสนบสนนใหมการประกอบกจการเพอสงคมมากยงขน เพอชวยเหลอสงคมและสงแวดลอมตามกฎหมายและระเบยบทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตกาหนด ดวยการประกอบธรกจทสามารถสรางรายไดและมทนบรหารจดการองคกรทมสภาพคลองทางการเงน อนจะทาใหองคกรเพอสงคมสามารถทาประโยชนแกสงคมไดอยางมประสทธภาพและมศกยภาพ ดงนน เพอเปนการสงเสรมใหเอกชนรวมมอในการบรจาคเงนและทรพยสนแกวสาหกจเพอสงคม สมควรยกเวนภาษเงนไดสาหรบผบรจาคเงนหรอทรพยสนแกแกวสาหกจเพอสงคมดงกลาว จงจาเปนตองตราพระราชกฤษฎกาน

187

ภาคผนวก ง (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวน

รษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25..

พระราชกฤษฎกา ออกตามความในประมวลรษฎากร

วาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการสมควรยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดา และภาษเงนไดนตบคคลสาหรบกรณทมการบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคม อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๒ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ และมาตรา ๓ (๑) แหงประมวลรษฎากร ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลรษฎากร (ฉบบท ๑๐) พ.ศ. ๒๔๙๖ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชกฤษฎกาขนไว ดงตอไปน มาตรา ๑ พระราชกฤษฎกานเรยกวา “พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....” มาตรา ๒ พระราชกฤษฎกานใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป มาตรา ๓ ใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน ๓ หมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากร สาหรบการซอหนวยลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคม ดงน (๑) สาหรบบคคลธรรมดา ใหเงนไดเทาท จายไปสาหรบการซ อหนวยลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมทมมลคาไมเกนหนงแสนบาท เปนเงนไดพงประเมนทไดรบยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดา ในปภาษทมการจายเงนซอหนวยลงทนในหน สาหรบผมเงนไดซงปฏบตตามทกาหนดในมาตรา ๔ มาตรา ๕ และมาตรา ๖

(๒) สาหรบบรษทหรอหางหนสวนนตบคคล ใหยกเวนภาษเงนไดสาหรบเงนไดเปนจานวนเงนเทาทจายไปสาหรบการซอหนวยลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมทมมลคา

188

ไมเกนหนงแสนบาท ในปภาษทมการจายเงนซอหนวยลงทนในหน สาหรบผ มเงนไดซ งปฏบตตามทกาหนดในมาตรา ๔ มาตรา ๕ และมาตรา ๖ มาตรา ๔ ผลงทนตองชาระราคาคาหนเตมจานวนในปภาษทซอหนวยลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมตามมาตรา ๓ และตองถอครองกรรมสทธในหนไมนอยกวาสามป นบแตปภาษทไดรบยกเวนภาษเงนได ทงน หากถอครองกรรมสทธในหนนอยกวาสามป จะตองนาเงนไดทไดรบยกเวนภาษไปรวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดในปภาษทมการโอนกรรมสทธหนทถอครองนน แตไมรวมถงกรณผมหนาทเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาถงแกความตาย มาตรา ๕ หนวยลงทนในหนทจะไดรบยกเวนภาษเงนได จะตองเปนหนสามญทออกขายเมอเรมกอตงวสาหกจเพอสงคม หรอหนทออกขายเพอเพมทนเทานน ไมรวมถงกรณการออกหนก หนวยลงทนในหนทมการโอนกรรมสทธหลงจากถอครองนอยกวาสามป ถอเปนหนทผรบกรรมสทธไดรบยกเวนภาษเงนไดตามมาตรา ๓ แตตองปฏบตตามมาตรา ๔ มาตรา ๕ และมาตรา ๖ ดวย มาตรา ๖ ผลงทนสามารถลงทนในวสาหกจเพอสงคมไดหลายแหง โดยแตละแหงจะถอครองหนไดไมเกนรอยละสามสบของจานวนหนทงหมด มาตรา ๗ ใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงรกษาการตามพระราชกฤษฎกาน ผรบสนองพระบรมราชโองการ ( ) นายกรฐมนตร หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชกฤษฎกาฉบบน คอ โดยทรฐบาลมนโยบายสนบสนนใหมการประกอบกจการเพอสงคมมากยงขน เพอชวยเหลอสงคมและสงแวดลอมตามกฎหมายและระเบยบทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตกาหนด ดวยการประกอบธรกจทสามารถสรางรายไดและมทนบรหารจดการองคกรทมสภาพคลองทางการเงน อนจะทาใหองคกรเพอสงคมสามารถทาประโยชนแกสงคมไดอยางมประสทธภาพและมศกยภาพ ดงนน เพอเปนการบรรเทาภาระภาษแกผลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมทมมลคาไมเกนหนงแสนบาท เปนไดพงประเมนทไดรบยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาและภาษเงนไดนตบคคล จงจาเปนตองตราพระราชกฤษฎกาน

189

ภาคผนวก จ (ราง) พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราและยกเวน

รษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ. 25..

พระราชกฤษฎกา ออกตามความในประมวลรษฎากร

วาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการสมควรยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดา และภาษเงนไดนตบคคลสาหรบกรณทมการบรจาคใหแกวสาหกจเพอสงคม อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๒ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ และมาตรา ๓ (๑) แหงประมวลรษฎากร ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลรษฎากร (ฉบบท ๑๐) พ.ศ. ๒๔๙๖ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชกฤษฎกาขนไว ดงตอไปน มาตรา ๑ พระราชกฤษฎกานเรยกวา “พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการยกเวนรษฎากร (ฉบบท...) พ.ศ....” มาตรา ๒ พระราชกฤษฎกานใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป มาตรา ๓ ใหยกเวนภาษเงนไดตามสวน ๓ หมวด ๓ ในลกษณะ ๒ แหงประมวลรษฎากร สาหรบขายหนของวสาหกจเพอสงคม เปนเงนไดพงประเมนทไดรบยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนได แตไมรวมถงเงนไดจากการขายหนก สาหรบผมเงนไดซงปฏบตตามทกาหนดในมาตรา ๔ มาตรา ๔ ผมเงนไดตองชาระราคาคาหนเตมจานวนในปภาษทซ อหนวยลงทนในหนของวสาหกจเพอสงคมตามมาตรา ๓ และตองถอครองกรรมสทธในหนไมนอยกวาสามป นบแตปภาษทมการซอหน มาตรา ๕ ใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงรกษาการตามพระราชกฤษฎกาน

190

ผรบสนองพระบรมราชโองการ ( ) นายกรฐมนตร หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชกฤษฎกาฉบบน คอ โดยทรฐบาลมนโยบายสนบสนนใหมการประกอบกจการเพอสงคมมากยงขน เพอชวยเหลอสงคมและสงแวดลอมตามกฎหมายและระเบยบทคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจเพอสงคมแหงชาตกาหนด ดวยการประกอบธรกจทสามารถสรางรายไดและมทนบรหารจดการองคกรทมสภาพคลองทางการเงน อนจะทาใหองคกรเพอสงคมสามารถทาประโยชนแกสงคมไดอยางมประสทธภาพและมศกยภาพ ดงนน เพอเปนการบรรเทาภาระภาษแกผลงทนในวสาหกจเพอสงคม สมควรกาหนดใหเงนไดจากการขายหนของวสาหกจเพอสงคม เปนเงนไดพงประเมนทไดรบยกเวนไมตองรวมคานวณเพอเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดา และภาษเงนไดนตบคคล จงจาเปนตองออกกฎกระทรวงน

191

ประวตผเขยน

ชอ นาย กตตศกด โรจนนนทกจ วนเดอนปเกด 4 มถนายน 2532 ตาแหนง นตกรปฏบตการ กรมสรรพากร ประวตการศกษา พ.ศ. 2553 นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พ.ศ. 2554 รฐประศาสนศาสตรบณฑต (บรหารรฐกจ) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช พ.ศ. 2555 ใบอนญาตวาความ สภาทนายความ พ.ศ. 2557 เนตบณฑตไทย สมยท 66 สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา พ.ศ. 2558 ศลปศาสตรบณฑต (ไทยคดศกษา) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ประสบการณทางาน พ.ศ. 2553 ผชวยทนายความ สานกงานทนายความ ไอพซท แอสโซซเอท พ.ศ. 2555 เจาหนาทประสานงานทวไป (ดานกฎหมาย) สานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย พ.ศ. 2558 นตกรปฏบตการ สานกงานสรรพากรภาค 3 กรมสรรพากร