วชาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแนวความคดพนฐานเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

องควรา ศรศลป

แบบทดสอบกอนเรยน

1. สงแวดลอม คอ 2. ทานคดวาในปจจบนปญหาสงแวดลอมทรนแรง

ในประเทศไทยทตองไดรบการแกไขปญหามาเปนอนดบแรกในขณะนคอไรจงอธบายพรอมทงบอกถงวธการแกไขปญหา

ระบบของโลก(Earth’ System)

โ ล ก เ ป น ป ฏ ส ม พ น ธ ร ะ ห ว า งองคประกอบหลกทางสงแวดลอม 4 สวนคอ

• ธรณวทยา (Lithosphere) • บรรยากาศ (Atmosphere) • อทกภาค (Hydrosphere) • ชวภาค (Biosphere)

ธรณวทยา

บรรยากาศ อทกภาค

ชวภาค

แสดงระบบปฎสมพนธของภาคตางๆในสงแวดลอม

ชนของสงมชวต

คอ ชนพนดนตนๆ ซงเปนบรเวณทมสงมชวตสวนใหญของโลกอาศยอย ซงองคประกอบทง 4 จะมปฏสมพนธกนภายในชนสงมชวต โดยทบนแผนดน ชนสงมชวตเปนบรเวณซงมปฏสมพนธระหวางองคประกอบของชวภาค ธรณภาคและภาคบรรยากาศ ส าหรบในสวนทเปนมหาสมทร ชนของสงมชวตมปฏสมพนธระหวางองคประกอบอทกภาค ชวภาคและภาคบรรยากาศ

สงแวดลอม

หมายถ ง ส ง ต า ง ๆท เ ก ด ข น โ ด ยธรรมชาต และสงทมนษยสรางขนอยรอบๆตวเราท งทมองเหนไดและไมสามารถเหนไดดวยตา สงททงใหคณและโทษ

(เกษม จนทรแกว 2547)

ความหมายของสงแวดลอม

ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535 ไดใหค านยามของสงแวดลอมวา

สงแวดลอม หมายถง สงตางทมลกษณะทางกายภาพและชวภาพทอยรอบตวมนษยซงเกดขนโดยธรรมชาตและสงทมนษยท าขน

สรป ความหมายของสงแวดลอม

สงแวดลอม

สงทอยรอบตวเรา

สงทเกดขนตาม ธรรมชาตและมนษยสรางขน

สงทเปนรปธรรมและนามธรรม

สงทใหคณและโทษ

สงทเปนกายภาพ ชวภาพและสงคม

วฒนธรรม

สงแวดลอม

ประชากรเพมจ านวนอยางรวดเรว

การใชประโยชนของมนษยทเพมขน

สงแวดลอม การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ความกาวหนาทางเทคโนโลยสมยใหม

สงผลตอปรมาณและคณภาพของสงแวดลอม

ปจจบน........

พชพนธลมหายตายจากไปเปนจ านวนมาก

ปาทเคยใหความรมรน เหลอไมถงครง อากาศรอนจด ภยธรรมชาตรนแรง ทงภยแหงแลง น าทวม พายหมน ทกอยางทวความรนแรงขนเรอย ๆ

ในน าเรมขาดแคลนปลา ขาวยากหมากแพง

ฤดรอน ฤดหนาว ฤดฝน ทเคยด าเนนมา

เปนพนเปนหมนเปนแสนป กลบผดเพยนไปหมด

ชวงทควรหนาวกลบรอน ทฝนเคยตกกลบแหงแลง

สงมชวตบางชนดเรมอยไมได

มนษยเองกเรมจะเดอดรอน

ประเภทของสงแวดลอมแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1.สงแวดลอมทางธรรมชาต (Natural Environment)

2.สงแวดลอมทมนษยสรางขน (Man – Made Environment)

1. สงแวดลอมทางธรรมชาต (Natural Environment) แบงออกเปน 2 ประเภทยอย คอ

1.1 สงแวดลอมทางกายภาพ (Physical Environment) หรอสงแวดลอมทไมมชวต(Abiotic Environment) แบงไดดงน 1.1.1 บรรยากาศ (Atmosphere) หมายถงอากาศทหอหมโลก ประกอบดวย กาซชนดตางๆ เชน โอโซน ไนโตรเจน ออกซเจน อารกอน คารบอนไดออกไซด ฝ นละออง และไอน า 1.1.2 อทกภาค (Hydrosphere) หมายถงสวนทเปนน าทงหมดของพนผวโลก ไดแก มหาสมทร ทะเล แมน า ฯลฯ 1.1.3 ธรณภาค หรอ เปลอกโลก(Lithosphere) หมายถง สวนของโลกทเปนของแขงหอหมอยรอบนอกสดของโลกประกอบดวยหนและดน

1.2 สงแวดลอมทางชวภาพ (Biotic Environment) ไดแกสงแวดลอมทมชวต ไดแก พช สตว และมนษย

2 . สงแวดลอมทมนษยสรางขน(Man-Made Environment) แบงได 2 ประเภทดงน

2.1 สงแวดลอมทเปนรปธรรม (Concrete Environment) ไดแก บานเรอน ถนน สนามบน เขอน โรงงาน วด

2.2 สงแวดลอมทเปนนามธรรม (Abstract Environment) ไดแก

ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม ศาสนา กฎหมายระบบเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง เปนตน

1.เอกลกษณสงแวดลอม

สงแวดลอมแตละประเภทจะมเอกลกษณเฉพาะตวและเดนชดในการแสดงวาคออะไร

ดร.เกษม จนทรแกว ไดอธบายถงคณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอมไวดงน

คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

2 .สงแวดลอมไมอยโดดเดยวในธรรมชาต สงแวดลอมจะตองมสงแวดลอมอนดวยเสมอ เชน ปลากบน า ตนไมกบดน มนษยกบทอยอาศย ฯ

คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

3. สงแวดลอมตองการสงแวดลอมอนเสมอ

เพอความอยรอดและรกษาสถานภาพตนเอง เชน พชตองการน าและดน สตวตองการอากาศหายใจ

คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

4. สงแวดลอมอยเปนกลม เรยกวา ระบบนเวศ หรอ ระบบสงแวดลอม

ซงประกอบดวยสงแวดลอมหลากหลายชนด แตละชนดกจะมหนาทเฉพาะตน เพอความอยรอดของกลม

คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

5. สงแวดลอมมความเกยวพนเปนลกโซ เมอท าลายสงแวดลอมหนงกอจะกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมอนเปนลกโซเสมอ

คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

6. สงแวดลอมมความทนทานและเปราะบางแตกตางกน

คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

7.สงแวดลอมมการเปลยนแปลงตลอดเวลา

สรปสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม

หากมการท าลายหรอใชประโยชนมากเกนไป กจะกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมน นๆตามมาเสมอ หรอทเรยกวา

“มลพษทางสงแวดลอม”

ความส าคญของสงแวดลอม

1.วธการด ารงชวต มนษยทอาศยใน ส ง แ วดลอมแตก ต า งกน มภ มอากาศแตกตางกนสงผลใหวธการด ารงชวตการบรโภค การด าเนนชวต เ สอผา เครองนมหม ความหลากหลายของแหลงอาหาร แตกตางกนไปตามสงแวดลอมทมนษยอยอาศย

2. การตงถนฐาน

• การตงถนฐานของมนษยนน การคดเลอกสถานทในการต ง ถนฐานของมนษย นอกเหนอจากภมอากาศแลว มนษยตางเลอกตงถนฐานในพนททมความอดมสมบรณ กลาวคอพนทน นมท งแหลงน าและอาหารทส าคญกบการด ารงชวต

3. ลกษณะทอยอาศย

• ทอยอาศยนบว า เ ปนหนงในปจจย สของการด ารง ชว ต ทมนษยแสดงออกถงลกษณะคว าม เ ป นอ ย ข อ งม นษย ใ นสงแวดลอมนน ดงจะเหนไดจากม น ษ ย ท ด า ร ง อ ย ใ น ส ภ า พภมอากาศทแตกตางกน สรางบานเรอนทอยอาศยทมลกษณะแตกตางกนอยางชดเจน

ความหลากหลายทางดานกนอย

• การด ารงชวตของมนษยมสงส าคญอยางหนงคอแหลงอาหาร ซงแหลงอาหารในธรรมชาตทมนษยใชภมปญญาและการเรยนรจากธรรมชาตวาพชพรรณชนดใดสามารถน ามาเปนอาหารได ซงพชพรรณในธรรมชาตทน ามาเปนอาหารไดขนอยกบความห ล า ก ห ล า ย ข อ ง พ ช พ ร ร ณ ใ นสงแวดลอม

5.ดานเศรษฐกจการเมอง

• การอยอาศยของมนษยในสงแวดลอมแตละแหงน นมการรวมตวกนเปนสงคม มรปแบบการด าเนนชวตทแตกตางกนไป มวฒนธรรม ภาษาในทองถนทเปนเอกลกษณของตนเอง อยางเชน สงคมของคนในซกโลกตะวนตกมการเมองการปกครอง ภาษา และวฒนธรรม แตกตางกบสงคมของคนในซกโลกตะวนออก

การปฏวตเขยว (The Green Revolution)

ในระยะ 40 ปทผานมาของศตวรรษท 20 จ านวนประชากรโลกเพมขนอยางรวดเรวดวยอตราทวคณ

การเพมขนของผลผลตทางดานอาหาร มสาเหตจากกระบวนการผลตทตอเนองกน 3 ขนตอน

ขน 1 มการปรบปรงแนวทางการผลตโดยเปลยนแปลงการเพาะปลกพชหลายชนดมาเปนชนดเดยว

ขน 2 มการใชปยเคมและยาฆาแมลง ขน 3 ระบบการเกษตรแบบเขมขนเปนวธการทปลอยใหพนทเพาะปลก

มชวงเวลาพกฟนทในระหวางฤดเพาะปลกพชผล

การปฏวตเขยว (The Green Revolution)

ในชวงเวลาตงแตป ค.ศ. 1970 กระบวนการขนทสองของการปฏวตเขยวเกดขนโดยมการใชระบบชลประทาน และยาฆาแมลง ท าใหไดผลผลตทางการเกษตรเพมมากขนอยางรวดเรวเกษตรกรสามารถเพาะปลกได 2-3 ครงตอป

ความเสอมโทรมของสงแวดลอม กลาวคอมการใชเชอเพลงเพมมากขน เกดการสญเสยความหลากหลายทาง

การปฏวตเขยวย งท าใหเกดผลกระทบทางสงคมสงขนเนองจากเกษตรกรใชเงนมากขนกวาเดม มภาระหนสนเพมขน

แนวทางการพฒนาแกไขปญหาสงแวดลอม

ในตางประเทศมการจดกจกรรมทลดปญหาสงแวดลอมดงน 1. โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (United Nations Environment

Programme - UNEP) เปนโครงการหนงขององคการสหประชาชาต ซงเปนผลจากขอตกลงรวมกนในการประชมใหญทกรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดน เมอเดอนมถนายน ค.ศ. 1972 เพอรวมมอปองกนแกไขวกฤตการณดานสงแวดลอม และก าหนดใหวนท 5 มถนายน เปนวนสงแวดลอมโลก โดยมส านกงานใหญอยทกรงไนโรบ ประเทศเคนยา

2. กองทนสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (Environment Fund)

• การจดตงกองทนสงแวดลอมโดยการบรจาคของประเทศสมาชก มวตถประสงคเพอน าเงนทนไปใชในการด าเนนโครงการตาง ๆเพอปองกนแกไขปญหาสงแวดลอมทวโลก (นาท ตณฑวรฬห, 2528) หลงจากนนองคการสหประชาชาตไดจดใหมการประชมใหญอกหลายครงและไดเกดเหตการณส าคญๆหลายประการ ซงเปนขอตกลงรวมกนของนานาประเทศ เ พอชวยแกไขปญหาสงแวดลอม เชน แผนปฏบตการ 21 หรอ Agenda 21, อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (A Convention on Biodiversity) , อนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ (A Convention on Climate Change)

เทคโนโลยการจดการสงแวดลอมอยางยงยน

เทคโนโลยภมศาสตรเปนเครองมอทบรณาการของเทคโนโลยการส า ร ว จ ผ ส ม ผ ส า น ก บ ข อ ม ลภ มศาสตร เ ปนเค รองมอในการจดเกบ จดการ วเคราะห น าเสนอ พยากรณ และสรางแบบจ าลองได ทเรยกอกชอหนงวา ภมสารสนเทศ หรอเรยกวา เทคโนโลย 3S ไดแก

1. การก าหนดต าแหนงดวยดาวเทยมจพเอส (Global Positioning System : GPS)

• เปนระบบการคนหาต าแหนงและน าทางดวยดาวเทยม โดยใชคลน

ความถสง ใชบอกต าแหนงพกดบนพนผวโลกอยางถกตอง ซงสามารถประยกตใชกบการเดนทางเขาไปส ารวจทรพยากรธรรมชาต เสนทางการเดนเทาของสตวปา ต าแหนงทตงของทรพยากรธรรมชาต ฯลฯ

2. การส ารวจระยะไกล (Remote Sensing : RS)

เปนการบนทกขอมลโดยการบนทกการสะทอนแสงของพลงงานแมเหลกไฟฟา ถอเปนเทคนคทใชชวยในการส ารวจดานตาง ๆโดยใชอากาศยานทแตกตางกน เชน ดาวเทยม หรอเครองบน ซงภาพถายดาวเทยมเปนขอมลททนสมยและตอเนอง สามารถพฒนาขอมลเพอน ามาประยกตใชรวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตรไดอยางมประสทธภาพ เนองจากเทคโนโลยของดาวเทยมสามารถตดตามการเปลยนแปลงของพนทปาไม ตดตามพนทเสยงของการเกดภยพบต ใชวางแผนตดสนใจในการเขาชวยเหลอผประสบภยธรรมชาต อกทงเปนขอมลในการฟนฟทรพยากรธรรมชาตไดอกดวย

ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร (Geographic Information System : GIS)

เปนขบวนการของการใชระบบคอมพวเตอร ไดแก ฮารดแวร ซอฟตแวร ขอมลทางภมศาสตร ในการเสรมสรางประสทธภาพของการจดเกบขอมล การปรบปรงขอมล การค านวณ และการวเคราะหขอมล ใหแสดงผลทกรปแบบของขอมลทสามารถอางองต าแหนงบนพนโลก หรอการใชสมรรถนะของคอมพวเตอรในการจดเกบและการใชขอมลเชงพนทเพออธบายสภาพตาง ๆบนพนผวโลก (สระ พฒนเกยรต, 2533) เชน การใชวเคราะหเสนทางทเหมาะสมกบการขนถายขยะในชมชน การวเคราะหขอมลพนทดนทมสรรถนะในการเพาะปลกพชชนดตาง ๆเพอใหใชประโยชนอยางย งยน ฯลฯ

การพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development)

การพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development)

การพฒนาอยางย งยน เปนการพฒนาทมงเนนสงเสรมใหดแล รกษา ปกปองคณภาพชวตของมนษยและคณภาพสงแวดลอมควบคกนทงในปจจบนและอนาคต (ธวชชย ไมเกต ; 2544:13)

การพฒนาอยางย งยน (Sustainable Development ) คณะกรรมการโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ไดใหค านยามไววา “ การพฒนาอยางย งยน” คอการพฒนาทสนองความตองการของชนรนปจจบน โดยไมไปท าลายโอกาสของชนรนอนาคตในการตอบสนองความตองการของตนเอง

การพฒนาอยางยงยน

environment

economic social

บรรณานกรม • เกษม จนทรแกว.(2544) วทยาศาสตรสงแวดลอม.กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. • คณะกรรมการภมศาสตรแหงชาตและสมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย.(2544)

รายงานการประชมวชาการสมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย จงหวดสราษฎรธาน. กรงเทพฯ:สมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย

• ทรงกลด ประพตรภา.(2532).มนษยกบสงแวดลอม.กรงเทพฯ:ดดบคสโตร. • ธนพรรณ สนทร.(2542) สภาวะแวดลอมของเรา.กรงเทพฯ:สถาบนวจยสภาวะ

แวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย • พวงเพชร ธนสน.(2543) ภมศาสตรกายภาพ. ภาควชาภมศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม. • ส านกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต.(2530).ความรเรองสงแวดลอม.

กรงเทพฯ