๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

การบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา เปนภารกจส าคญของศนยจดการกองทนชมชน ในการแกไขปญหาหนสนของคนในชมชน ซงกรมการพฒนาชมชนไดมงสงเสรมสนบสนนใหชมชนมการบรหารจดการทนชมชนในลกษณะบรณาการเชอมโยงการบรหารจดการของกลม/องคกร/กองทนการเงนตาง ๆ ภายในชมชน ใหสามารถใชเงนทนในชมชนอยางคมคา เกดประโยชนสงสด เพอแกปญหาหนสนและบรหารจดการชมชนไดอยางมประสทธภาพ โดยกรมการพฒนาชมชนไดสงเสรมใหด าเนนการจดตงศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน) ตงแตป พ.ศ.2551 และในปงบประมาณ พ.ศ.2560 ไดขยายผล การจดตงใหครอบคลมทกอ าเภอทวประเทศ รวมทงสน 924 แหงทวประเทศ

เอกสารฉบบน จงจดท าขนเพอใหคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน และผทเกยวของสามารถน าไปใชประโยชนและเปนแนวทางในการขบเคลอนการด าเนนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชนใหเกด ผลสมฤทธในการแกไขปญหาหนสนครวเรอน จนสามารถ ลด ปลด หมดหนไดในทสด น าไปสชวตทมคณภาพตอไป

กรมการพฒนาชมชน

พฤศจกายน 2560

๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ตารางการประชมเชงปฏบตการกจกรรมพฒนาศกยภาพ คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน

1

ศาสตรพระราชา กองทนชมชนกบการนอมน าหลกปรชญาของ 2 เศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชจนเปนวถชวต Happy Rally (ทบทวนแนวคด/เตมเตมความรการขบเคลอนงานกองทนชมชน) 28 กลมออมทรพยเพอการผลต 28 โครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) 39 ศนยจดการกองทนชมชน 48 กองทนหนนเสรมสมมาชพ 63 ศนยเรยนรทนชมชน (ศนยสารภ) 66 การพฒนาทนชมชนตามแนวพระราชด าร 68 การสรางวนยทางการเงน 70 เทคนคการบรณาการและการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา 94 พลงเครอขาย : พลงขบเคลอนทนชมชน 110 ทศทางการด าเนนงานกองทนชมชน ในป 2561 119 การวางบทบาท (Positioning) ของศนยจดการกองทนชมชน 134 กบการหนนเสรมอาชพครวเรอนและภารกจอน ๆ

๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ตารา

งการ

ประช

มเชง

ปฏบต

การก

จกรร

มพฒน

าศกย

ภาพค

ณะกร

รมกา

รศนย

จดกา

รกอง

ทนชม

ชน

ด าเน

นการ

ไตรม

าสท

2 (เ

ดอนม

กราค

ม 25

61) จ

านวน

27

รน ๆ

ละ

3 วน

ณ

ศนยศ

กษาแ

ละพฒ

นาชม

ชน 1

1 แห

ง

๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

“คนไทยมปญหาพระราชากทรงคดหาทางแกไขโดยศาสตรพระราชา”

มค ำกลำวถง “ศำสตรพระรำชำ” มำนำนหลำยปแลว เชน ศำสตรพระรำชำสกำรพฒนำอยำงยงยน, ศำสตรพระรำชำสกำรพฒนำทยงยน, ศำสตรพระรำชำจำกภผำสมหำนท ซงในตำงประเทศตำงทรำบวำเปนแนวคดตำมแนวพระรำชด ำรขององคพระบำทสมเดจพระเจำอยหวภมพลอดลยเดช รชกำลท ๙

ในควำมคดแวบหนง คนไทยนชำงโชคด ทเจอปญหำอะไร พระรำชำของเรำกหำทำงแกไขไวให มค ำถำมวำ “คนไทยรจกศำสตรของพระรำชำดแคไหน และเคยน ำไปปฏบตกนหรอยง” มำเรมตนทตวเรำ และตอไปกคนรอบขำง แลวขยำยออกวงกวำง ไปสสงคมและประเทศชำตในทสด

ตวอยำงปญหำเชน ทกครงทคนไทยมปญหำน ำเสย น ำทวม ดนถลม ไฟปำ พระองคทำนกจะคดศำสตรมำแกไข เมอประเทศไทยฝนแลง พระองคทำนกมศำสตรในกำรท ำฝนเทยม หรอฝนหลวง ทเรยกวำ “ฟำกฟำลงภผำ ผำนทงนำสมหำนท” เมอประชำชนชำว กทม.น ำทวม พระองคทำนกคดศำสตรทชอวำโครงกำรแกมลงทคลองมกกะสน เพอแกไขปญหำ โครงกำรขดคลองลดโพธ หรอกำรแกไขปญหำน ำเสย ใชผกตบชวำทเรยกวำ “ใชอธรรมปรำบอธรรม” (The use of vice to defeat vice) และกมกงหนชยพฒนำเตมออกซเจน เปนตน

พระรำชำ ทรงหวงใยประชำชนของพระองค และท ำเพอบ ำบดควำมทกขทกอยำงของประชำชนตลอดระยะเวลำททรงครองรำชย กวำ ๗๐ ป จงเปนหนำทของคนไทยทตองศกษำศำสตรแหงพระรำชำ และชวยกนด ำเนนกำรตำมรอยพระบำท หรอ “กำรเดนตำมรอยเทำพอ” ทตองศกษำแนวทำงทพระองคทำนได

ทรงงำนและวำงแนวทำงหำหนทำงแกไขปญหำของประชำชนไวททกคนรจกกนในนำม “ศาสตรพระราชา” หรอ “ศาสตรแหงพระราชา”

ในแงแนวคด ปรชญำ และกำรปฏบตนน “กำรรกพระรำชำของเรำ” นนกคอกำรปฏบตบชำตำมค ำสอน หำกคนไทยทกคนชวยกนท ำ ชวยกนปฏบต และขยำยผลกำรปฏบตใหกวำงขวำง จะยงเกดผลดในกำรปฏบต “เชงสญลกษณ” มำกขน ทปกตเหลำบรรดำขำรำชกำรและพสกนกรทวไปทกคนกไดท ำกนอยแลว เชน ค ำขวญ สโลแกน ทเขยนขนปำย ตดเสอ ตดรถ ตำง ๆ อำท “เราเกด ในรชกาลท ๙” ซงเรยกรวม ๆ กนวำ “ปฏบตบชา” ชวยกนท ำ สงคมกจะดยงขน กำรเขยนใหดสวย ดด ดเทห แตไมชวยกนท ำ ชวยกนปฏบต กจะไมเรยกวำ “รกพระองคทานอยางแทจรง”

๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ มพระราชด ารส เมอป ๒๕๕๔ วา “เปาหมายในการพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คอ “การพฒนาทยงยน” เพอปรบปรงชวตความเปนอยของคน โดยไมท าลายสงแวดลอม ใหคนมความสข โดยตองค านงเรองสภาพภมศาสตร ความเชอทางศาสนา เชอชาต และภมหลงทางเศรษฐกจ สงคม แมวาวธการพฒนามหลากหลาย แตทส าคญคอนกพฒนาจะตองมความรก ความหวงใย ความรบผดชอบ และการเคารพในเพอนมนษย จะเหนไดวาการพฒนาเกยวของกบมนษยชาต และเปนเรองของจตใจ” เมอ ๒๘ ตลาคม ๒๕๕๙ พลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร ไดกลาวในรายการ “ศาสตรพระราชาสการปฏบตอยางยงยน” ในการพฒนาเศรษฐกจสยคไทยแลนด ๔.๐ รวมทงการพฒนาประเทศ เพอกาวเขาสสงคมโลกทงในระดบภมภาคและในระดบโลก เพอนอมน าพระราชด ารสขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดชทให “ประชาชนเปนศนยกลาง” ของการพฒนา มาเปนแนวทางในการด าเนนงาน เพอไมใหเกดความขดแยงในพนท ประชาชนมสวนรวมและไดประโยชนจากการพฒนาอย างแทจรง ใหม ความอยด กนด

รฐบาล ฯพณฯ พลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตรไดเชอมโยง “ศาสตรพระราชา” ในเรองหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (SEP - Sufficiency Economy Philosophy) กบเปาหมายการพฒนา ทยงยน (SDGs - Sustainable Development Goals) ประสบความส าเรจในการสรางความตระหนกและ การยอมรบในเวทระหวางประเทศในระดบหนง ยกตวอยางเชน (๑) ศนยสาธตสหกรณโครงการหบกะพง เพอแกปญหาการขาดน ากนและน าใช, การขาดทดนท ากน ซงมการสงเสรมการใชเทคโนโลยอยางงาย (2) ธนาคารอาหารเปนกจกรรมจากกองทนอาหารกลางวนแบบยงยน ใหเดกนกเรยนทกคนน าไปลงทน เพอประกอบอาชพท าการเกษตรและปศสตวขนาดเลก (๓) โรงเรยนพระดาบส จดใหมการสอนวชาชพ หลกสตร ๑ ป มงใหสามารถน าไปประกอบอาชพไดจรง เสรมดวยทกษะชวต ใหสามารถด ารงตนไดอยางเหมาะสม (๔) กงหนชยพฒนา เปนการเพมปรมาณออกซเจนในน า ลดกลน น าไมเนาเสย เปนทอยอาศยของสตวน าได (๕) บรษท ประชารฐรกสามคค จ ากด ด าเนนการตามรปแบบ “วสาหกจเพอสงคม” บนกลไก “ประชารฐ” ทไมมงเนนผลก าไรจากการประกอบการ

ลองมาดเนอหาโดยสรปของ “ศาสตรแหงพระราชา” ทส าคญเหลานกน

โครงการฝนหลวง จากฟากฟาลงภผา ผานทงนาสมหานท วธท าฝนหลวงมอย ๓ ขนตอน คอ ขนตอนท ๑ กอกวน คอการดดแปรสภาพอากาศหรอกอนเมฆ ในขณะนนเพอกระตนใหมวลอากาศ ชนไหลพาขนสเบองบนอนเปนการชกน าไอน าหรออากาศชนเขาสกระบวนการเกดเมฆ ขนตอนท ๒ เลยงใหอวน คอการดดแปรสภาพอากาศเพอท าใหเมฆเจรญขนจนมขนาดใหญหนาแนนและพรอมทจะตกลงมาเปนฝน ขนตอนท ๓ โจมต คอการดดแปรสภาพอากาศทจะกระตนใหเมดละอองเมฆปะทะชนกนแลวรวมตวเขาดวยกน จนมขนาดใหญขน ขณะเดยวกนกเปนการลดแรงไหลพาขน เบองบน เพอใหเมดน ามขนาดใหญตกลงสเบองลางแลวเกดเปนฝนตกลงมาสเปาหมาย

ฝายชะลอความชมชน(Check Dam) หรอฝายแมว ใชวสดธรรมชาตทหางายในทองถนเชนกอนหนและไมเพอกอเปนฝายขวางรองน าหรอหวยเลก ๆ ท าหนาทกกกระแสน าไวใหไหลชาลงและใหน าสามารถซม ลงใตผวดนสรางความชมชนในบรเวณนน อกทงยงชวยดกตะกอนดนและทราย ไมใหไหลลงสแหลงน าเบองลาง

๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

แฝก กำรปลกหญำแฝกตำมแนวระดบเพอชวยชะลอควำมชมชนไวในดน โดยรำกของหญำแฝกจะขยำยออกดำนขำงเปนวงเสนผำศนยกลำงไมเกน ๕๐ เซนตเมตร และจะแทงลงไปเปนแนวลกใตดน ๑-๓ เมตรแลวสำนกนเปนแนวก ำแพงดดซบควำมชมชนใหแกผวดน

ทฤษฎใหม เปนกำรสรำงแหลงน ำขนำดเลกบนผวดนในพนทกำรเกษตรของเกษตรกรโดยแบงทดนส ำหรบใชขดเปนสระเกบน ำใหสำมำรถใชท ำกำรเกษตรไดตลอดป และสำมำรถเลยงปลำไปพรอม ๆ กนนอกจำกนบรเวณขอบสระยงสำมำรถใชปลกพชผกสวนครวไดอกดวย

โครงการแกมลง หลกกำรของโครงกำร คอเมอเกดน ำทวมกขดคลองชกน ำใหไหลมำรวมกนเกบไว ในแหลงพกน ำแลว จงคอยท ำกำรระบำยลงสทะเลผำนทำงประตระบำยน ำในชวงทปรมำณน ำทะเลลดลง ขณะเดยวกนกสำมำรถสบน ำออกจำกคลองทเปนแกมลงลงสทะเลตลอดเวลำ เพอทน ำจำกตอนบนจะไดไหลลงมำไดเรอย ๆ และเมอใดกตำมท ระดบน ำทะเลขนสงกวำระดบน ำในคลองทเปนแกมลง กใหปดประตระบำยน ำกนไมใหน ำทะเลไหลยอนกลบเขำมำ

การใชน าดไลน าเสย เปนกำรน ำน ำคณภำพดจำกแมน ำเจำพระยำสงเขำไปไลน ำเสยตำมคลองในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลไดแก คลองบำงเขน คลองบำงซอ คลองแสนแสบ คลองเทเวศร และคลองบำงล ำภ เพอชวยลดปญหำ ควำมเนำเสยของน ำในคลองตำง ๆ คลำยกบกำร “ชกโครก” คอปดและเปดน ำใหไดจงหวะตำมเวลำน ำขน-น ำลง หำกน ำขน สงกเปดประตน ำใหน ำดเขำไปไลน ำเสย ครนน ำทะเลลง กเปดประตถำยน ำเสยออกจำกคลองไปดวย

กงหนน าชยพฒนา กงหนชยพฒนำ หรอเครองกลเตมอำกำศทผวน ำหมนชำแบบทนลอย เปนกงหนน ำเพอบ ำบดน ำเสยดวยวธกำรเตมอำกำศ ท ำงำนโดยกำรหมนปน เพอเตมอำกำศใหน ำเสยกลำยเปนน ำด สำมำรถประยกตใชบ ำบดน ำเสยจำกกำรอปโภคของประชำชน น ำเสยจำกโรงงำนอตสำหกรรม รวมทงเพมออกซเจนใหกบ บอเพำะเลยงสตวน ำทำงกำรเกษตร ใชบ ำบดน ำเสยทเกดจำกชมชนและอตสำหกรรมลกษณะเปนเครองกลหมนชำแบบทนลอยเพอชวยเตมออกซเจนทผวน ำ

การบาบดน าเสยโดยใชจลนทรย ๒ วธ วธท ๑ กำรใชน ำหมกชวภำพ โดยกำรใชน ำหมกชวภำพปรมำณ ๑ ตอ ๕๐๐ สวน รำดลงทงในน ำทงจำกครวเรอน ตลำดสดฟำรมปศสตว หรอโรงงำนอตสำหกรรม เพอใหจลนทรยชวยยอยสลำยอนทรยสำรในแหลงน ำ นอกจำกนน ำหมกชวภำพยงสำมำรถน ำไปใชไดดในกำรปรบสภำพน ำในบอประมงทงบอเลยงกงและปลำไดเปนอยำงด วธท ๒ ลกระเบดจลนทรย เปนกำรบ ำบดและฟนฟแหลงน ำใหดขนดวยจลนทรย เชนเดยวกบกำรใชน ำหมก ประกอบดวยโคลนจำกทองน ำ ๕๐ กโลกรม, ร ำ ๑๐ กโลกรม,ปยอนทรยเมดหรอ ผง ๕๐ กโลกรม และน ำหมกชวภำพทหมกจนไดทแลว ๓ เดอนขนไป โดยน ำทกอยำงมำผสมเขำดวยกนจนสำมำรถปนเปนกอนขนำดเทำลกเปตอง น ำไปผงไวในทรมจนแหง สำมำรถน ำไปบ ำบดน ำไดโดยใชในอตรำสวน ๕ กโลกรมตอน ำ ๑ ลำนลตร หรอ ๒๕ กโลกรมตอพนทไรทงนขนอยกบสภำพน ำทเนำเสย

จำก...https://www.gotoknow.org/posts/622463: ๒ กมภำพนธ ๒๕๖๐

๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ไดจดท าโครงการ “วชา ๙ หนา” ศาสตรพระราชาจากต าราของพอ อนเปนกจกรรมภายใตโครงการ “ตามรอยศาสตรพระราชาสการพฒนาทยงยน” เพอนอมร าลกถง พระมหากรณาธคณและสบสานพระราชปณธานของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล-อดลยเดช ดวยการนอมน าหลกเขาใจ เขาถง และพฒนา อนเปนหลกการทรงงานของพระองคทาน จนเกดเปนโครงการพระราชด ารกวา ๔,๐๐๐ โครงการ เกดเปนพนททองเทยว เพอการเรยนร สงผลตอคณภาพชวตทดของประชาชนและการพฒนาประเทศในทกดาน

นางสาวฐาปนย เกยรตไพบลย ผอ านวยการส านกผวาการการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) กลาววาโครงการ “วชา ๙ หนา” ศาสตรพระราชาจากต าราของพอ เปนการน าเสนอศาสตรพระราชาในรปแบบใหม ใหประชาชนทวไปและคนรนใหมสามารถเขาใจไดงายขน ผานคอนเทนต ในรปแบบตาง ๆ ประกอบดวย วดโอสารคดและหนงสอ ชด “วชา๙หนา” ศาสตรพระราชาจากต าราของพอ น าเสนอ ๙ วชา ผาน ๙ บคคล ซงเปนผมอทธพลทางความคดในแวดวงตาง ๆ มาเปนผถายทอดแตละ “วชา” ทไดไปสมผสจรงในชมชนตาง ๆ โดยมศาสตรพระราชาเปนแกนหลกของแตละ “บท” ผานการ “ทองเทยวชมชน” ทแตละชมชนไดนอมน าหลกการและแนวคดของพระองคเปนแนวทางในการใชชวตและพฒนาชมชนใหเกดการเตบโตอยางยงยน ประกอบดวย

โดย คณกอบกาญจน วฒนวรางกร

รฐมนตรวาการกระทรวงการทองเทยวและกฬา

รชกาลท ๙ ทรงมงเนนอนรกษวฒนธรรมไทยใหสบตอเนองยาวนาน “ปรง” ความรกษไทยสใจชาวไทยและอนชนรนหลง ดวยการโปรดเกลาฯ ใหฟนฟประเพณเสดจพระราชด าเนนโดยกระบวน

พยหยาตราทางชลมารคขนอกครง เพอใหเกดความภาคภมใจในชาตของตน และเผยแพรใหชาวโลกไดประจกษ

โดยคณยทธศกด สภสร ผวาการการทองเทยวแหงประเทศไทย

เขอนของพอ “ปราการ” ทใชปกปองบรรเทาปญหาอทกภยไมใหเขาทวมจงหวดนครนายก ซงเปนปราการดานสดทายกอนทจะเขาสกรงเทพมหานคร และยงเปนปราการทใชเกบกกน าส าหรบหลอเลยงชวตชาวไทย ขณะเดยวกนในฤดแลงน าจากเขอน

กจะถกระบาย เพอแกปญหาดนเปรยวอกดวย

๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

โดยคณวศทธ พรนมตร นกวาดภาพประกอบ เจาของลายเสน นองมะมวง, ควนใตหมวก, hesheit

ดวยตองการบรรเทาความทกข ของประชาชน ในหลวง รชกาลท ๙ จง โปรดฯ ใหสรางพระต าหนกภพาน-ราชนเวศน เพอเปนศนยกลางในการ

ท างานของพระองคในภาคอสาน พรอมโปรดฯ ใหจดตงศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร เพอเปนสถานททดลองแนวพระราชด ารตาง ๆ โดยเฉพาะการพฒนาคณภาพชวตเกษตร เชน การสรางอางเกบน าไวในในฤดแลง การหาขาวพนธดทเหมาะสมกบสภาพภมประเทศ และอกโครงการหนงซงถอเปนไฮไลตของทน คอ การเลยงสตว โดยในหลวงพระราชทานแนวทางงาย ๆ วา ตองแขงแรง ทนทานตอสภาพแวดลอม เลยงงายไมตองลงทนสง ไมเชนนนหากมอะไรผดพลาด เกษตรกรจะกลายเปนหน จนเปนทมาของต านาน ๓ ด า แหงภพาน ซงประกอบดวย ไกด าภพาน สกรภพาน โคเนอภพาน

โดยคณวงศทนง ชยณรงคสงห ผกอตงนตยสำร a day และ The Standard

ชาวมงทภหนรองกลาสวนใหญด ารงชพดวยการปลกฝนกบกะหล าปล จงมกจะเขาไปบกรก แผวถางพนปาสรางความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตอยางมาก กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช จงหยบยกแนวทางพระราชด ารมาเปนฐาน เพอแกไขปญหา โดยสนบสนนใหชาวบานเปลยนมาปลกพชทเปนมตรกบธรรมชาต อยางกาแฟอาราบกา และสตรอเบอรรพนธพระราชทาน 80 โดยผลผลตน าไปจ าหนายนกทองเทยวทมาชมความงามของทงดอกกระดาษและดอกดงพญาเสอโครง ซงชาวเขาชวยกนปลกเพอทดแทนผนปาเดมบนยอดดอยทถกบกรกท าลายจนมสภาพเปนเขาหวโลน พรอมปลกฝงแนวคดเรองปาไมเปนเรองของทกคน “คนอยกบปา ปาอยกบคน” ดวยการสอนใหชาวเขา รจกวธดแลรกษาธรรมชาตและสงแวดลอม ไมวาจะเปนการท าแนวปองกนไฟปา การดแลพนธพชสตวปา การดแลแหลงน าธรรมชาต ฯลฯ สงผลใหภหนรองกลากลบมาอดมสมบรณในระยะเวลาไมนาน

๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

โดยคณชดาร เทพาค า เชฟตาม Top Chef Thailand คนแรกของประเทศไทย

สตวน าตวเลก ๆ กเหมอนกบเดก หากไมมการดแลทด โอกาสทจะเจรญเตบโตเปนแหลงโปรตนทด กคงล าบาก ในหลวง รชกาลท ๙ ทรงเขาใจเรองนเปนอยางด จงเปนส าเหตวาท าไมถงโปรดฯ ใหจดตงศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบนอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดจนทบร เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๕๒๔

โดยนองชนใจ และคณแม-คณพนดา เอยมศรนพกล

อดตบรรณาธการและนกเขยน ส านกพมพ polka dots และลกสาวไอดอลวยจวขวญใจชาวเนต

ใครจะเชอวำปญหำกำรปลกฝนทอยคสงคมไทยมำนำนกวำ ๖๐๐ ปจะหำยไป ดวยพระอจฉรยภำพ ทเกดจำกกำรมองปญหำอยำงรอบดำนลกซงของในหลวง รชกำลท ๙ ท ำใหสำมำรถเอำชนะปญหำทเกำะกนสงคมไทยมำยำวนำนได เรมจำกกำร “ปลกปำในใจคน” นนกคอควรจะปลกตนไมลงในใจคนเสยกอน แลวคนเหลำนนกพำกนปลกตนไมลงบนแผนดนและรกษำตนไมดวยตนเอง จำกกำแฟตนแรกของพอทใหชำวเขำปลกแทนกำรปลกฝนจนกระทงเปลยนจำกฝนกลำยเปนเมองกำแฟในปจจบน เชนเดยวกบบนยอดดอยทหวนคนสควำมอดมสมบรณอกครง

โดยคณสชาณฐ ชดไทย (คนตวจว) บลอกเกอรสดครเอทฟเจาของเพจ “คนตวจว”

เพราะความรกทมตอสตวเลยงของในหลวง รชกาลท ๙ พระองคจงคอยเฝาสงเกตพฤตกรรมของสตวททรงเลยงอยางใกลชด และจากความสนพระทยนจะถกตอยอดมาเปนแนวทางการบรหารจดการน าทส าคญ

ของประเทศ “แกมลงรปหวใจ” ระบายน าจากตอนบนสคลองพกน าขนาดใหญทชายทะเล เมอระดบน าในทะเลลดต ากวาในคลองกระบายน าออกจากคลองทางประตระบายน าดวยหลกการแรงโนมถวงของโลก

๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

โดยคณบอย โกสยพงษ นกแตงเพลงชอดง

ปญหาดนเสอมโทรมตองรกษาดวยการเพม “วตามนของดน” เพอฟนฟปรบปรงบ ารงใหสามารถกลบมาใชประโยชนไดอยางมประสทธภาพอกครง แกปญหาทท ากนของตนเองใหกลบมาใชประโยชนไดในทสด อาท การปลกปาโดยไมตองปลก ปลอยใหปาเตบโตตามในวถธรรมชาต การปลกหญาแฝก ปองกนการชะลางพงทลายของดน การรกษาความชมชนของดน

โดยคณกรรณ สวสดวฒน ณ อยธยา นกแสดงหลอมาดเซอร

อาจกลาวไดวาปญหาภยแ ล ง เ ป น ท ก ข ข อ ง ร า ษ ฎ ร พระองคจงไดทรงคนงานวจยจากตางประเทศจ านวนมาก เพอศกษาหาความเปนไปไดในการท า ฝน เ ท ยม โ ดย ไ ด ใ ชส น า ม บ น บ อ ฝ า ย จ ง ห ว ด

ประจวบครขนธ ในการทดลอง ฝนทในหลวงทรงสรางจากศาสตรของการหลอกฟา ททงคนคด และทดลอง ซ าแลวซ าเลามานานถง ๑๔ ป ไดกลายเปนเครองมอส าคญ ทชวยชาวบานนบแสนนบลานใหรอดพนวกฤต จนผคนขนานนามวา ‘ฝนหลวง’

เวลาพดถงเศรษฐกจพอเพยง หลายคนคดวาจะตองลาออกจากงานไปอยนาอยสวนเทานนถงจะพอเพยงได ทจรงแลวเศรษฐกจพอเพยงไมไดจ ากดอยแคการท าเกษตรเทานน แตเปนแนวคดทสามารถน าไปปฏบตไดจรง

ไมวาคณจะเปนใครกตาม ‘เศรษฐกจพอเพยง’ จะท าใหคณเขาใจไดอยางเหนภาพมากขน ทามกลางวกฤตเศรษฐกจในป ๒๕๔๐ หรอทรจกกนในชอวกฤตการณตมย าก ง เปนครงแรกทคนไทยไดยนค าวา “เศรษฐกจพอเพยง” ซงในหลวง ร.๙ ตรสขนเพอเตอนสตคนไทยทก าลงเสยขวญใหกลบมาลกขนสอกครงหนง

เศรษฐกจพอเพยง คอขอแนะน าวธการด าเนนชวต โดยมหวใจอยทการจดล าดบความส าคญและ ท าชวตใหสมดล สงใดจ าเปนตอชวตกควรใหความส าคญกอน สงใดเปนเพยงแคความตองการกควรมาทหลง มหลายเหตการณทในหลวงทรงพบเจอทแสดงใหเหนวาแนวคด ‘พอเพยง’ เปนสงจ าเปน

๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ครงหนงทในหลวงเคยตรสถงเรองการปลกขาวของชาวนาภาคอสานวา ชาวนาหนไปปลกขาวหอมมะลกนหมด เพราะเชอวาจะไดเงนมาก แลวพอไดเงนมากไปซอขาวเหนยวไวกน แตปใดฟาฝนไมดหรอขาวหอมมะลราคาตก กไมมเงนพอทจะไปซอขาวเหนยวกน ทงทความจรงแลว ถาปลกขาวเหนยวไวกนทงปกอน สวนทเหลอถงมาปลกขาวหอมมะลไวขาย กไมตองขายผลผลตเพอเอาเงนไปซอขาวเหนยวกนแตอยางใด

แตเดมชายคนนท ากจการเลก ๆ อยในภาคเหนอ ดวยเงนลงทนประมาณ ๓๐๐,๐๐๐ บาท ตอมาอยากขยายกจการจงมาตงโรงงานทชลบร และรบซอสบปะรดมาบรรจกระปอง โดยเพมเงนลงทนเปนหลายลานบาท แตดวยความทไมไดศกษาอยางรอบคอบ ท าใหวตถดบไมพอ ตองสงสบปะรดมาจากปราณบร เสยคาขนสงมหาศาลไมคมกบเงนทลงทน ในทสดโรงงานกลมไป

ศกยภาพกเปนเรองส าคญ เพราะถาไมประเมนศกยภาพของตน แตเอาความตองการเปนทตงอยางเดยว สดทายกอาจจะพงเหมอนกบเจาของโรงงานสบปะรดกระปองคนหนง ซงในหลวงเคยตรสเลาวา

เมอป ๒๔๙๘ มขาราชการชนผนอยมาทลขอเงนพระองคเลก ๆ นอย ๆ แตวาขออยเรอย ๆเทาไหรกเคยไมพอ จนพระองคทรงใหเขาท าบญชรายรบ-รายจายมาถวาย กพบวาม “คาแชร” อยในรายจายดวย พอพระองคตรสถาม ขาราชการคนนกอธบายวาเปนเงนทจายใหเจามอทกเดอน และเมอเดอดรอนกขอประมลแชรได คลายกบการกเงนนอกระบบแตเสยดอกเบยต ากวา แตเขาหมนเงนไมทน ท าใหตองไปประมลแชรรายสปดาห เพอมาจายคาแชรรายเดอนดวย เหมอนเปนหนซอนหนไปเรอย ๆ ในหลวงจงทรงแนะน าใหเขาใชเงนไมเกนรายรบตอเดอน หรอหากจะกเงน กควรน ามาท าใหเกดรายไดเพมเตมเพอใชหนใหหมด จะไดไมตองเดอดรอนและเสยเครดตจากการเปนหน

ขาราชบรพารคนหนงแตงงานและทลขอกเงนในหลวง จ านวน ๑๐,๐๐๐ บาท ซงเมอป ๒๕๐๕ ถอเปนจ านวนเงนทเยอะมากแตดวยความทท างานด พระองคกทรงใหยมถอเปนรางวล หลงแตงงานไปชายคนนนกไมไดคนเงน ในหลวงกไมทรงทวง เพราะคดวาเขามความสขดแลว แตหารไมวาอกสองปตอมา ชายคนนนไดกลบมาทลขอเงนเพมอก ๓๐,๐๐๐ บาท พระองคกทรงสงสยวาจะเอาเงนไปท าอะไร จงทราบวาตอนแตงงานเขามเงนไมพอจงไปกเงนทอนมาจนเปนหน ตองเสยดอกเบย ทงตนทงดอกรวมแลว ๓๐,๐๐๐ บาท

ตางจากชายคนหนงซงมาทลขอกเงนในหลวงไป ๓๐,๐๐๐ บาท เมอทรงถามวาจะเอาไปท าอะไร กไดค าตอบวาจะเอาไปซอเครองมอส าหรบตดเยบผาใหภรรยาท าราน พระองคจงทรงใหกไป จะคนเมอใดกแลวแตเขา แตชายผนนถวายเงนคนทกเดอนสม าเสมอ จนกระทงครบจ านวนเงนทกไป และดวยความฉลาดเขากสามารถตอยอดกจการจนมก าไรมากมาย แสดงใหเหนวาการกไมใชเรองผด แตสงทส าคญกวาคอการบรหารจดการเงนใหมประสทธภาพสงสดตางหาก

๑๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

เศรษฐกจพอเพยง จงเปนการกลบมาทบทวนวาอะไรคอสงจ าเปนในชวตของเรา อะไรเปนเพยง ความตองการ และจดล าดบความส าคญอยางเหมาะสม โดยไมท าเกนตวดวยความประมาท ใจทยดมนแนวคดพอเพยง แบบนแหละทจะท าใหเรามฐานทแขงแรงเพยงพอทกาวผานวกฤตใด ๆ ไปไดอยางราบรน

“เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทชถงแนวทางการด ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไป ในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปน ทจะตองมระบบภมคมกนในตวทด พอสมควรตอ การมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศย ความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผน และการด าเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกน จะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมส านกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบเพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง ทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรม จากโลกภายนอกไดเปนอยางด” (คดจาก...จากปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสการปฏบต...กวา ๑ ทศวรรษ โดยส านกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๒๕๕๕, หนา ๙)

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนทงหลกคดและแนวทางการปฏบตตนในการด าเนนชวต โดยเนน การปฏบตตนบนทางสายกลาง เพอใหสามารถพงตนเองไดและรอดพนจากวกฤตตาง ๆ ทอาจเกดขน โดยคณลกษณะทส าคญของความพอเพยง ม ๓ ประการ คอ

๑๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๑. ความพอประมาณ หมายถง ความพอดตอความจ าเปนและเหมาะสมกบฐานะตนเอง ไมนอยเกนไป ไมมากเกนไป ไมเบยดเบยนตนเองและผอน ซงเมอพจารณาจากสภาพสงคมและวฒนธรรมไทย จะพบวา ความพอประมาณนน นบเปนแนวปฏบตทมมายาวนานแลว สงเกตไดจากการด าเนนชวตของคนไทย “พออย พอกน” “พงตนเอง” “ประหยด เรยบงาย และไดประโยชนสงสด” โดยมงเนนใหมการใชทรพยากรทตนเอง มอยหรอทชมชนทองถนของตนมอยอยางมประสทธภาพสงสด กอนทจะแสวงหาแหลงทน วตถดบ หรอสงของจากภายนอก มการวางแผนการใชใหเหมาะสมกบสภาวะเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เปนการใชอยางรคณคา ดแลรกษาสงทมและพฒนาตอยอดใหดยงขน

๒. ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยง และการด าเนนการอยางพอเพยงนนตองเปนไปอยางมเหตผลตามหลกวชาการ หลกกฎหมาย หลกคณธรรม และวฒนธรรมทดงาม โดยค านงถงปจจยทเกยวของ ตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท านน ๆ อยางรอบคอบ ถวนถ “รจดออน จดแขง โอกาส อปสรรค” และคาดการณผลทจะเกดขนอยางรอบคอบ “รเขา รเรา รจกเลอกน าสงทดและเหมาะสมมาประยกตใช” ทงน ความมเหตผลในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มความหมายทสะทอนถงความเขาใจผลทอาจเกดขนจากการกระท า ณ สถานการณใด สถานการณหนง โดยความมเหตผลจะเกดขนไดตองอาศยการสงสมความรและประสบการณมาอยางตอเนอง มการศกษาขอมลอยางเปนระบบและรวธประมวลปจจยทซบซอนมาประยกตใชในการตดสนใจ เพอใหความคดและการกระท าอยในกรอบทถกตองตาม หลกเหตผล ดงนน ความมเหตผลในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เนนการตดสนใจและการปฏบตบนพนฐานของความรและประสบการณ

๓. การมภมคมกนทดในตวเอง หมายถง การไมประมาทในการด าเนนชวต มการเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรม จากทงในประเทศและตางประเทศ เพอใหสามารถบรหารความเสยง ปรบตว และรบมอไดอยางทนทวงท โดยค านงถงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคต ทงในระยะสนและระยะยาว ทงน การมภมคมกนในตวทด อาจเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากความไมประมาท ซงตองด าเนนไปพรอม ๆ กบความมเหตผล และความพอประมาณ หลกเลยงความตองการทเกนพอดของแตละบคคล เปนการสรางวนยในตวเองใหเกดขนในระดบบคคล เพอปกปองตวเองจากกระแสบรโภคนยม หรอความเปลยนแปลงทเกดขนจากกระแสโลกาภวตนตาง ๆ เปนกลไกการรองรบผลกระทบจากสถานการณตาง ๆ โดยด าเนนการอยางเปนขนเปนตอน เรมจากการ “แกไขปญหาทจดเลก” หรอ คด Macro ท า Micro

ในการด าเนนชวตใหอยในระดบพอเพยงนน ตองอาศยทงเงอนไขความรและคณธรรมเปนพนฐาน ดงน

ความร คอ ความรเกยวกบวชาการตาง ๆ อยางรอบดาน ซงจะชวยพฒนาทกษะการประกอบอาชพและการด าเนนชวตไดอยางมคณภาพ โดยจ าเปนตองมความรอบคอบในการน าความรเหลานน มาพจารณาใหเชอมโยงสมพนธกน เพอการวางแผน และความระมดระวงในการน าไปประยกตใชใหเกดผลในทางปฏบตทกขนตอน โดยน าหลกวชาและความรเทคโนโลยทเหมาะสมมาใช ทงในขนการวางแผนและปฏบตอยางรอบร รอบคอบ ระมดระวง กลาวคอ น าวชาการตาง ๆ ทเกยวของมาศกษาอยางรอบดาน และมความรอบคอบทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผน ตลอดจนมความระมดระวงในขนของการปฏบต

คณธรรม คอ ความซอสตย สจรต มความอดทน มความเพยร และใชสตปญญา ในการด าเนนชวต ซงถอเปนพนฐานในการเสรมสรางความเขมแขงของบคคล สงคม และประเทศชาต

๑๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

เมอมการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน/หมบาน องคกร และสงคมไทย จะน าไปสการพฒนาทสมดลพรอมรบการเปลยนแปลงทอาจเกดขน และมความยงยน ทงในดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมสบไป (ประมวลจาก...ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการประยกตใช โดย ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๒๕๖๐; เศรษฐกจพอเพยง รวมเรยนร สานขาย ขยายผล โดย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๒๕๔๙, หนา ๑๐-๑๑; และรวมเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและเกษตรทฤษฎใหมเพอการพฒนาทยงยน โดย ส านกงาน กศน., หนา ๓-๔)

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมความส าคญตอประเทศไทยและคนไทยอยางมาก รฐบาลโดย พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร ไดแถลงนโยบายตอสภานตบญญตแหงชาต ในการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางการขบเคลอนการด าเนนงานอยางเปนรปธรรม เพอน าพาประเทศไปส ความมนคง มงคง และยงยน ซงปญหาจากการพฒนาประเทศทผานมา แมวารายไดตอหวของประชาชน จะเพมขนจาก ๓,๔๗๖ บาท/คน/ป ในป พ.ศ.๒๕๑๐ เปน ๒๓,๖๖๖ บาท/คน/ป ในป พ.ศ.๒๕๓๐ และเพมขนเปน ๑๘๕,๘๕๘ บาท/คน/ป ในป พ.ศ.๒๕๕๘ ท าใหประเทศไทยขยบฐานะการพฒนาประเทศจากการเปนประเทศรายไดขนกลาง มาเปนประเทศรายไดปานกลางตอนบน (Upper Middle Income Country) ตงแตป พ.ศ.๒๕๕๓

อยางไรกตาม ผลจากการพฒนาดงกลาวกลบพบวาปญหาความเหลอมล าทางดานรายไดระหวางคนรวยกบคนจนกลบเพมสงขน โดยประชากรกลมทรวยทสดรอยละ ๑๐ มสดสวนรายไดรอยละ ๓๕ ของรายไดรวมป พ.ศ.๒๕๕๘ ขณะทกลมประชากรรอยละ ๔๐ ทมรายไดต าสด กลบมสดสวนรายไดเพยงรอยละ ๑๔.๓ ของรายไดรวม นอกจากน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดรอยหรอเสอมโทรมอยางรวดเรวและตอเนอง พนทปาไมลดลงอยางตอเนองโดยเฉลยประมาณปละ ๑ ลานไร ทรพยากรดนเสอมโทรม ระบบนเวศชายฝง ถกท าลาย ทรพยากรทางทะเลลดลงจากการท าประมงทผดกฎหมาย และการจบสตวน าเกดศกยภาพทท าลาย วฏจกรการฟนตวของธรรมชาต ปรมาณขยะมลฝอยเฉลยตอคน เพมสงขนจาก ๑.๐๔ กโลกรม/คน/วน ในป พ.ศ.๒๕๕๓ เปน ๑.๑๑ กโลกรม/คน/วน มปรมาณขยะมลฝอยเกดขนปละ ๒๖.๑๙ ลานตน ปรมาณมลพษทางอากาศเกนคามาตรฐานในหลายพนทของประเทศ คณภาพน าทอยในเกณฑด มแนวโนมลดลง และ มความเสยงในการขาดแคลนน าสะอาดเพอการอปโภคบรโภคในอนาคต (ประมวลจาก...แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท ๑๒ (พ.ศ.๒๕๖๐-๒๕๖๔) หากทกภาคสวนไมรวมมอกนแกไขปญหาดงกลาว ประเทศไทยจะสญเสยความสามารถในการแขงขน รายไดเฉลยของประชาชนจะไมสามารถยกระดบใหดขนได คณภาพชวตของประชากรโดยเฉลยจะต าลง ปญหาความเหลอมล าจะยงทวความรนแรง รวมถงทรพยากรธรรมชาตจะยงรอยหรอ เสอมโทรม ในทสดประเทศไทยจะไมสามารถพฒนาไดอยางยงยนในระยะยาว ดวยเหตนการพฒนาประเทศจงตองมการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชอยางจรงจง (คดมาจาก...ค ากลาวปาฐกถาของพลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร

ในพธเปดการประชม G๗๗) โดยตองมความร ความเขาใจอยางถองแท ความพอดและพอประมาณบนพนฐานของเหตและผลของแตละบคคลซงแตกตางกนไปตามสถานะ ตองรเทาทนและมคณธรรมก ากบการกระท าอยเสมอ ไมท าใหตวเองไดด แตผอนหรอสงคมเดอดรอน หรอสงแวดลอมไดรบผลกระทบ การจะพฒนาไดอยางยงยนนน ตองมาจากรากฐานของความคด ซงปจจยความส าเรจทส าคญของการพฒนาทยงยนทงในระดบบคคล ชมชน และประเทศชาต คอ การปลกฝงทศนคตและพฤตกรรมทเรมตงแตระดบบคคล ทงในเรองการบรโภค การผลต การด าเนนธรกจ การพฒนาการเกษตรและอตสาหกรรมทค านงถงความยงยน กลาวไดวา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมความเปนสากล เปรยบเสมอนวคซนทชวยสรางภมคมกนจาก “โรค” ทเกดจากความประมาท ความไมแนนอน และความเสอมโทรมอนเนองมาจากผลกระทบทางดานเศรษฐกจ สงคม สภาพแวดลอม

๑๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

“เศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงมพระราชด ารสชแนะแนวทางการด าเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมานบตงแตป พ.ศ.๒๕๑๗ เพอใชเปนแนวทางการด ารงชวต โดยยดหลกความพอเหมาะพอด ความมเหตผล และความไมประมาท ซงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล อดลยเดช ทรงถอปฏบตดวยพระองคเองมาอยางตอเนองยาวนาน และไดทรงเตอนลวงหนาใหมความระมดระวง ในการพฒนาประเทศใหมความสมดลทงดานเศรษฐกจและสงคม ภายใตกระแสโลกาภวตน ดวยการพฒนาอยางเปน “ล าดบขน” โดยไดทรงมปฐมพระราชด ารสวาดวยเศรษฐกจพอเพยง ความวา

“...การพฒนาประเทศนน จ าเปนตองท าตามล าดบขน เรมดวยการสรางพนฐาน คอความมกน มใชของประชาชนกอน ดวยวธการทประหยดระมดระวง แตถกตองตามหลกวชา เมอพนฐานเกดขนมนคงพอควรแลว จงคอยสรางเสรมความเจรญขนสงขนตามล าดบตอไป...ดวยความรอบคอบระมดระวงและประหยดนน กเพอปองกนความผดพลาดลมเหลว และเพอใหบรรลผลส าเรจไดแนนอนบรบรณ...” (พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระราชทานแกบณฑตของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๑๗)

“...การทจะท าโครงการอะไร จะตองท าดวยความรอบคอบและอยาตาโตเกนไป...แตขอส าคญ ทอยากจะพดถง คอ ถาเราท าโครงการทเหมาะสม ขนาดทเหมาะสมอาจจะไมดหรหรา แตจะไมลม หรอถามอนเปนไป กไมเสยมาก...มาเรว ๆ น โครงการตาง ๆ โรงงานเกดขนมามาก จนกระทงคนนกวาประเทศไทยน จะเปนเสอตวเลก ๆ แลว กเปนเสอตวโตขน เราไปเหอวาจะเปนเสอ...การจะเปนเสอนนไมส าคญ ส าคญอยทเรามเศรษฐกจแบบพอมพอกน แบบพอมพอกนนนหมายความวาอมชตวเองได ใหมพอเพยงกบตวเอง... ” (พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ๔ ธนวาคม ๒๕๔๐)

การตระหนกอยางจรงจงถงความหมายของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไดเรมขนภายหลงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ.๒๕๔๐ ซงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงย าใหเหนความส าคญทมเศรษฐกจแบบ “พอม พอกน” พฒนาคนใหสามารถ “อมชตวเองได” และไดทรงอธบายความหมายของเศรษฐกจพอเพยงไวใน ๒ วาระ ดงน

“...พอเพยงนกหมายความวา มกนมอย ไมฟมเฟอย ไมหรหรากได แตวาพอ...คนเรากพอในความตองการ กมความโลภนอย เมอมความโลภนอย กเบยดเบยนคนอนนอย ถาทกประเทศมความคด “อนนไมใชเศรษฐกจ” มความคดวาท าอะไรตองพอเพยงหมายความวาพอประมาณ ไมสดโตง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข พอเพยงนอาจจะมมาก อาจจะมของหรหรากได แตวาตองไมไปเบยดเบยนคนอน ตองใหพอประมาณตามอตภาพ พดจากพอเพยง ท าอะไรกพอเพยง ปฏบตตนกพอเพยง...” (พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมอดลยเดช เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑)

“เศรษฐกจพอเพยงเปนเสมอนรากฐานของชวต รากฐานความมนคงของแผนดน เปรยบเสมอนเสาเขมทถกตอกรองรบบานเรอนตวอาคารไวนนเอง สงกอสรางจะมนคงไดกอยทเสาเขม แตคนสวนมากมองไมเหนเสาเขมและลมเสาเขมเสยดวยซ าไป”

(พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช จากวารสารชยพฒนา ประจ าเดอนสงหาคม ๒๕๔๒)

การนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใช จะชวยแกไขวกฤตทางเศรษฐกจและปญหาของสงคมไทยไดอยางยงยน เนองจาก (๑) ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมงเนนหลกการทวา “ตนเปนทพงแหงตน” ดวยการอปโภคบรโภคในครวเรอนอยางพอเพยง ไมฟมเฟอย และใชอยางคมคา หรอหากมการปลกพชผล กใหพอเพยงกบความตองการบรโภคในครวเรอนเปนอนดบแรก เมอเหลอจากการบรโภคจงมาเปนการผลตเพอการคา

๑๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๒) ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มงเนนใหมการรวมกลมเพอท ากจกรรมตาง ๆ ตามความถนด ทงในและนอกภาคเกษตร เชน ผลตภณฑหตถกรรม การแปรรปอาหาร การคาขาย และการทองเทยวเชงนเวศน เพอ เปนการสรางงาน สรางรายได และชวยใหเกดการกระจายรายไดอยางทวถง (๓) ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตงอยบนพนฐานของความเมตตา ความเอออาทร และความสามคคของคนในชมชน ในการรวมแรงรวมใจเพอสรางความมนคงใหกบสถาบนครอบครว สถาบนชมชน และสงคมโดยรวม ตลอดจนการธ ารงรกษาไว ซงขนบธรรมเนยมประเพณทดงามของไทยใหคงอยสบไป

ทฤษฎใหม คอ ตวอยางทเปนรปธรรมของ การประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงทเดนชดทสด ซงพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชไดพระราชทานพระราชด ารน เพอเปนการชวยเหลอเกษตรกรทมกประสบปญหาทงภยธรรมชาตและปจจยภายนอกทมผลกระทบตอการท าการเกษตร ใหสามารถผานพนชวงเวลาวกฤต โดยเฉพาะการขาดแคลนน าไดโดยไมเดอดรอนและยากล าบากนก ความเสยงทเกษตรกรมกพบเปนประจ า ประกอบดวย

๑. ความเสยงดานราคาสนคาเกษตร ๒. ความเสยงในราคาและการพงพาปจจยการผลตสมยใหมจากตางประเทศ ๓. ความเสยงดานน า ฝนทงชวง ฝนแลง ๔. ภยธรรมชาตอน ๆ และโรคระบาด ๕. ความเสยงดานแบบแผนการผลต ๖. ความเสยงดานโรคและศตรพช ๗ ความเสยงดานการขาดแคลนแรงงาน ๘. ความเสยงดานหนสนและการสญเสยทดน

ทฤษฎใหม จงเปนแนวทางหรอหลกการในการบรหารการจดการทดนและน าเพอการเกษตรในทดนขนาดเลกใหเกดประโยชนสงสด

ความส าคญของทฤษฎใหม

มการบรหารและจดแบงทดนแปลงเลก ออกเปนสดสวนทชดเจน เพอประโยชนสงสดของ เกษตรกร ซงไมเคยมใครคดมากอน มการค านวณโดยใชหลกวชาการ เกยวกบปรมาณน าทจะกกเกบใหพอเพยง ตอการเพาะปลกไดอยางเหมาะสมตลอดป มการวางแผนทสมบรณแบบส าหรบ เกษตรกรรายยอย โดยมถง ๓ ขนตอน คอ

ทฤษฎใหมขนตน

ใหแบงพนทออกเปน ๔ สวน ตามอตราสวน ๓๐:๓๐:๓๐:๑๐ ซงหมายถง พนทสวนทหนง ประมาณ ๓๐% ใหขดสระเกบกกน าเพอใชเกบกกน าฝนในฤดฝน และใชเสรม การปลกพชในฤดแลง ตลอดจนการเลยงสตวและพชน าตาง ๆ

๑๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

พนทสวนทสอง ประมาณ ๓๐% ใหปลกขาวในฤดฝนเพอใชเปนอาหารประจ าวนส าหรบครอบครวใหเพยงพอตลอด ป เพอตดคาใชจายและสามารถพงตนเองได พนทสวนทสาม ประมาณ ๓๐% ใหปลกไมผล ไมยนตน พชผก พชไร พชสมนไพร ฯลฯ เพอใชเปนอาหารประจ าวน หากเหลอบรโภคกน าไปจ าหนาย พนทสวนทส ประมาณ ๑๐% เปนทอยอาศย เลยงสตว ถนนหนทาง และโรงเรอนอน ๆ

ทฤษฎใหมขนทสอง เมอเกษตรกรเขาใจในหลกการและไดปฏบตในทดนของตนจนไดผลแลว กตองเรมขนทสอง คอ ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรป กลม หรอ สหกรณ รวมแรงรวมใจกนด าเนนการในดาน การผลต (พนธพช เตรยมดน ชลประทาน ฯลฯ) ซงเกษตรกรจะตองรวมมอในการผลต โดยเรม ตงแตขนเตรยมดน การหาพนธพช ปย การจดหาน า และอน ๆ เพอการเพาะปลก การตลาด (ลานตากขาว ยง เครองสขาว การจ าหนายผลผลต) เมอมผลผลตแลว จะตองเตรยมการตาง ๆ เพอการขายผลผลตใหไดประโยชนสงสด เชน การเตรยมลานตากขาวรวมกน การจดหายง รวบรวมขาว เตรยมหาเครองสขาว ตลอดจนการรวมกนขายผลผลตใหไดราคาดและลดคาใชจายลงดวย การเปนอย (กะป น าปลา อาหาร เครองนงหม ฯลฯ) ในขณะเดยวกนเกษตรกรตองมความเปนอยทดพอสมควร โดยมปจจยพนฐานในการด ารงชวต เชน อาหารการกนตาง ๆ กะป น าปลา เสอผา ทพอเพยง สวสดการ (สาธารณสข เงนก) แตละชมชนควรมสวสดภาพและบรการทจ าเปน เชน มสถานอนามยเมอยามปวยไข หรอมกองทนไวกยมเพอประโยชนในกจกรรมตาง ๆ ของชมชน การศกษา (โรงเรยน ทนการศกษา) ชมชนควรมบทบาทในการสงเสรมการศกษา เชน มกองทนเพอการศกษาเลาเรยนใหแกเยาวชนของชมชนเอง สงคมและศาสนา ชมชนควรเปนทรวมในการพฒนาสงคมและจตใจ โดยมศาสนาเปนทยดเหนยว โดยกจกรรมทงหมดดงกลาวขางตน จะตองไดรบความรวมมอจากทกฝายทเกยวของ ไมวาสวนราชการ องคกรเอกชน ตลอดจนสมาชกในชมชนนนเปนส าคญ

ทฤษฎใหมขนทสาม เมอด าเนนการผานพนขนทสองแลว เกษตรกร หรอกลมเกษตรกรกควรพฒนากาวหนาไปสขนทสามตอไป คอตดตอประสานงาน เพอจดหาทน หรอแหลงเงน เชน ธนาคาร หรอบรษท หางรานเอกชน มาชวยในการลงทนและพฒนาคณภาพชวต ทงน ทงฝายเกษตรกรและฝายธนาคาร หรอบรษทเอกชนจะไดรบประโยชนรวมกน กลาวคอ เกษตรกรขายขาวไดราคาสง (ไมถกกดราคา) ธนาคารหรอบรษทเอกชนสามารถซอขาวบรโภคในราคาต า

(ซอขาวเปลอกตรงจากเกษตรกรและมาสเอง) เกษตรกรซอเครองอปโภคบรโภคไดในราคาต า เพราะรวมกนซอเปนจ านวนมาก (เปนรานสหกรณราคาขายสง) ธนาคารหรอบรษทเอกชนจะสามารถกระจายบคลากร เพอไปด าเนนการในกจกรรมตาง ๆ ใหเกดผลดยงขน

๑๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

หลกการและแนวทางส าคญ ๑. เปนระบบการผลตแบบเศรษฐกจพอเพยงทเกษตรกรสามารถเลยงตวเองไดในระดบ ทประหยดกอน ทงน ชมชนตองมความสามคค รวมมอรวมใจในการชวยเหลอซงกนและกนท านองเดยวกบการ “ลงแขก” แบบดงเดมเพอลดคาใชจายในการจางแรงงานดวย ๒. เนองจากขาวเปนปจจยหลกททกครวเรอนจะตองบรโภค ดงนน จงประมาณวาครอบครวหนงท านาประมาณ ๕ ไร จะท าใหมขาวพอกนตลอดป โดยไมตองซอหาในราคาแพง เพอยดหลกพงตนเองไดอยางมอสรภาพ ๓. ตองมน าเพอการเพาะปลกส ารองไวใชในฤดแลง หรอระยะฝนทงชวงไดอยางพอเพยง ดงนน จงจ าเปนตองกนทดนสวนหนงไวขดสระน า โดยมหลกวาตองมน าเพยงพอทจะเพาะปลกไดตลอดป ทงน ไดพระราชทานพระราชด ารเปนแนวทางวา ตองมน า ๑,๐๐๐ ลกบาศกเมตร ตอการเพาะปลก ๑ ไร โดยประมาณ ฉะนน เมอท านา ๕ ไร ท าพชไร หรอไมผลอก ๕ ไร (รวมเปน ๑๐ ไร) จะตองมน า ๑๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอป

ประโยชนของทฤษฎใหม ๑. ใหประชาชนพออยพอกนสมควรแกอตภาพในระดบทประหยด ไมอดอยาก และเลยงตนเองไดตามหลกปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” ๒. ในหนาแลงมน านอย กสามารถเอาน าทเกบไวในสระมาปลกพชผกตาง ๆ ทใชน านอยได โดยไมตองเบยดเบยนชลประทาน ๓. ในปทฝนตกตามฤดกาลโดยมน าดตลอดป ทฤษฎใหมนสามารถสรางรายไดใหแกเกษตรกรได โดยไมเดอดรอนในเรองคาใชจายตาง ๆ ๔. ในกรณทเกดอทกภย เกษตรกรสามารถทจะฟนตวและชวยตวเองไดในระดบหนง โดยทางราชการไมตองชวยเหลอมากนก ซงเปนการประหยดงบประมาณดวย

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนทงวธการประกอบอาชพและวถการด ารงชวตทน าไปสชวต ทมความทกขนอยลง หรออกนยหนง คอ ชวตทมความสขเพมขน โดยมจดเนนอยทการมภมคมกนทด เพอใหไมไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทไมอาจคาดเดาลวงหนาได หรอหากไดรบผลกระทบกสามารถฟนตวได ในเวลารวดเรวพอสมควร การจะมภมคมกนทดไดนน ตองมาจากการพงตนเองเปนสวนใหญ หมายถง ใชทรพยากรทมอยเองหรอหาไดงายในทองถนใหมากทสด ถาสามารถพงตนเองไดมากเทาไหร ภมคมกนกจะมสงมากขน ไมวาการเปลยนแปลงทเกดขนจะมความรนแรงมากเพยงใด กสามารถจดการได แตการจะพงตนเองไดนน จ าเปนตองเปนผทมความพอประมาณ คอ ท าทกอยางเทาทจะสามารถท าไดเอง ไมท าเกนก าลงความสามารถหรอโลภมาก แตในขณะเดยวกนกตองไมยดยาด หรอเฉอยเนอย ดงนน ความพอประมาณจงเปนวธการทส าคญทจะหนนชวยความสามารถในการพงตนเองใหมความชดเจนยงขนและสมฤทธผลไดจรง และเมอมความพอประมาณแลว กไมมความจ าเปนตองไปเอารดเอาเปรยบผอน สามารถด าเนนการทกอยางไดอยางซอสตยสจรต มความเพยร มความอดทน ตลอดจนมความเมตตากรณาตอผอน นนกคอ ความมเหตมผลตามความหมายของเศรษฐกจพอเพยง

๑๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชไดมพระราชด ารสเกยวกบแนวทางการด าเนนชวตดวยความพอเพยง ซงประกอบดวยการรจกประมาณตน มสต มความรตว รอบคอบ รจกผดชอบชวด มความละอายชวกลวบาป ขยนหมนเพยร ซอสตยสจรต ไมเหนแกตว ไมเอารดเอาเปรยบผอน

“ทกคนตองหมนใชปญญาพจารณาการกระท าของตนใหรอบคอบอยเสมอ ระมดระวงท าการทกอยางดวยเหตผล ดวยความมสต และดวยความรตว”

“...การรจกประมาณตน ไดแก การรจกและยอมรบวาตนเองมภมปญญาและความสามารถในดานไหน เพยงใด และควรจะท างานดานไหนอยางไร...จะท าใหคนเรารจกใชความร ความสามารถทมอยไดอยางถกตอง เหมาะสมกบงาน...สวนการรจกประมาณสถานการณนน ไดแก การรจกพจารณาสถานการณตาง ๆ ทเกดขนใหทราบชดถงความเปนมาและทเปนอย รวมทงทคาดวาจะเปนไปในอนาคต...การรจกประมาณตนและรจกประมาณสถานการณ จงเปนอปการะอยางส าคญทจะเกอกลใหบคคลด าเนนชวตและกจการงานไปไดอยางราบรนและกาวหนา...”

“คณสมบตทจ าเปนส าหรบทกคนนน ทส าคญไดแก ความรจกผดชอบชวด ความละอายชวกลวบาป ความซอสตยสจรต ทงในความคดและการกระท า ความไมเหนแกตว ไมเอารดเอาเปรยบผอน ความไมมกงาย หยาบคาย กบอกอยางหนงทส าคญเปนพเศษ คอ ความขยนหมนเพยร พยายามฝกหดประกอบการงานทกอยางดวยตนเอง...”

เศรษฐกจพอเพยงมไดหมายความเพยงแตบคคลพงพาตนเองได (self-sufficiency) แตสามารถใชไดทงกบบคคล กลมบคคล ชมชน องคกรทงภาครฐและภาคเอกชน โดยมล าดบขนการด าเนนงาน ดงน

ระดบท ๑ เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน: เนนความพอเพยงในระดบบคคลและครอบครว ยดถอหลกการทวา “ตนเปนทพงแหงตน” คอ การทสมาชกในครอบครวพอม พอกน สามารถสนองความตองการพนฐานหรอปจจยสของครอบครว พงตนเองได

ระดบท ๒ เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา: คอ ยกระดบความพอเพยงดวยการรวมกลม มการรวมคด รวมมอ รวมรกษาผลประโยชน เรยนร แลกเปลยน และแกปญหารวมกน เพอมงไปสความเขมแขงภายในกลมชาวบาน/ชมชน

ระดบท ๓ เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวไกล: การสรางเครอขายความรวมมอระหวางชมชน กลมองคกร ภาคเอกชน เพอประโยชนของสวนรวมรวมกน

ดงนน การนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปฏบต จงเปนการสรางภมคมกนใหชวต ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาตใหสามารถอยรอดทามกลางความเปลยนแปลง ทงจากภายนอกและภายใน ทเกดขนอยางรวดเรว และหากไดปฏบตตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอยางตอเนอง จะน าไปสการด ารงชวตอยางมความสขในทสด

๑๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระราชทานหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอทจะใหพสกนกรชาวไทย ไดเขาถงทางสายกลางของชวต และเพอคงไวซงการพฒนาทยงยน จดเดนของปรชญาน คอ แนวทางทสมดล เราอาจคดวาปรชญานเปนเรองไกลตว เปนเรองเฉพาะเกษตรกร ชาวนา ชาวสวน แตยงมบคคลหลากหลายอาชพ หลายเพศ หลายวย องคกรทงภาครฐและภาคเอกชนไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบตอยางจรงจง จนประสบความส าเรจ สามารถด ารงตนอยได แมจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ จงไดน าเรองราวความส าเรจของความพอเพยงมาถายทอด พอสงเขป ดงน ปญหาใหญของเกษตรกรคอการมความคดทวา “ท ามาก ไดมาก” จงมงเนนการปลกพชเชงเดยว มการใชสารเคมและปยปรมาณมาก ซงลวนตองซอจากนายทนทงสน ประกอบกบการประสบปญหาการขาดน า ในหนาแลง น าทวมในหนาฝน จงสงผลใหเกษตรกรประสบปญหาหนสน ปญหาสขภาพทเกดจากการใชสารเคมปรมาณมาก และภาวะยากจน

ต าบลคลองจนดา อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม เปนพนทราบลม มดน น า อดมสมบรณ เหมาะแกการปลกผก ผลไมอยางยง แตหลายสบปทผานมา กลบไดรบผลกระทบจากการใชสารเคม โดยมการใชปยเคม และยาฆาแมลงสงถง ๗๐ ลานบาทตอป สงผลใหสขภาพของคนในชมชนถดถอย สภาพแวดลอมย าแย แตดวยความตระหนกรในปญหาทชมชนประสบอย สมาชกใน ๑๐ ครวเรอน จากจ านวนทงสน ๒,๐๐๐ ครวเรอน

๑๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ของชมชนคลองจนดาทงหมด จงไดรวมตวกนใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการประกอบอาชพ โดยท าการเกษตรแบบปลอดสาร มงเนนการปลกผกหลากชนด เพอใหเกดการพงพงกนตามธรรมชาต ลด และเลกการใชสารเคม ซงการปรบตวเขาสการเกษตรแบบปลอดสารนน ตองใชเวลา ดงนน สวนของสมาชกจงม ๓ รปแบบ คอ สวนทลดการใชสารเคม สวนทเลกใชสารเคม และเมอสามารถปรบตวได กจะน าไปสสวนทปลอยใหธรรมชาตดแลกนเอง โดยทไมตองใสปย ใสยาไดในทสด

นอกจากน แนวคดหลกของกลม คอการมงเนนใหเกดวถการพงพงกนตามธรรมชาต ซงเปนภมปญญาทองถน เชน การปลกใบพลกบตนทองหลาง เมอใบทองหลางรวงลงดนแลวยอยสลาย จะท าใหดนอดมสมบรณ ใบพลงามสะพรง หรอการพงพากนของตนมะนาวกบตนกระถนณรงค มะนาวเปนพชทไมชอบน าขง ขณะทกระถนณรงคมคณสมบตดดซบน า ท าใหเกดความพอด และใบกระถนกเปนปยใหตนมะนาวมลกใหญ หรอการปลกตนพรกไวใกลตนกลวย ถอเปนการสรางสมดลกนของพช เพราะพรกเปนพชทชอบน า สวนตนกลวยมน ามาก

ถงแมวาผกผลไมปลอดสารจะเปนทตองการของตลาดมาก แตกลมเกษตรคลองจนดา กผลตตามก าลงทมเทานน และทส าคญ คอ ไมตองมการรบประกนความปลอดภยจากหนวยงานใด แตการนตดวยความซอสตยของผผลตเทานน

บรษท บาธรม ดไซน จ ากด เรมกอตงขนเมอ ๑๖ ปทแลว เปนธรกจน าเขาสนคาในหองน าจากตางประเทศ แตเนองจากการพงพาสนคาจากตางประเทศเพยงอยางเดยว ท าใหเมอเกดวกฤตตมย ากง ธรกจจงประสบความเสยหายอยางหนก มปญหาหนสนจ านวนมาก ในชวงนนเอง นายวชรมงคล เบญจธนะฉตร ประธานกรรมการ บรษท บาธรม ดไซน จ ากด ไดมโอกาสฟงการบรรยายของ ดร.สเมธ ตนตเวชกล เกยวกบการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใช ซงในตอนแรกเขาใจวาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใชไดเฉพาะผทท าการเกษตรเทานน แตแทจรงแลว หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสามารถน ามาประยกตใชไดกบทกธรกจ ทกกจการ ดวยการพฒนาอยางสมดลทง ๔ มต คอ

มตท ๑ คอ ธรกจหรอองคกรตองเรยนรทจะอยอยางสมดล มความพอประมาณ คอ รเรา รวาเราเกงหรอถนดอะไร จะพฒนาองคกรอยางไร ดงนน บรษท บาธรม ดไซน จ ากด ซงประสบปญหาจากการน าเขาสนคาตางประเทศ จงไดมงท าธรกจทตนถนด โดยเรมสรางแบรนดของตนเอง มการออกแบบและผลตอางอาบน า ทมงอ านวยความสะดวกใหกบลกคาดวยการน าไอเทคโนโลยทคดคนขนเอง มาใชในการสงการระบบเปดปดน าในอางอาบน าผานโทรศพทมอถอ มระบบ Recycle น าทลนจากอางน าวนเพอน ากลบมาใชใหม และมการคดคนนวตกรรมเพอพฒนาสนคาอยางตอเนอง ท าใหไดรบรางวลมากกวา ๔๐ รางวล จากทงในและตางประเทศ และ มสนคาสงออกไปขายมากกวา ๓๐ ประเทศทวโลก

มตท ๒ คอ ความมเหตมผล คอ รเขา ดวยการใหความรกกบคนอนใหเหมอนกบคนในครอบครว ซงจะท าใหธรกจพฒนามาตรฐานสนคาใหดทสด เพอสรางความประทบใจใหกบลกคา และรกพนกงานทกคนเหมอนเปนพนองกน ดงนน จงมการเลยงอาหารกลางวนฟรใหกบพนกงานประมาณ ๕๐๐ คน เปนประจ าทกวน เพอชวยลดคาใชจายในชวตประจ าวน จดพนทบรเวณหลงโรงงานใหพนกงานสลบกนใชหลงเลกงาน เพอท านา ปลกผกไฮโดรโปนกส เลยงปลา เลยงกบ เพอจ าหนายภายในโรงงานเปนรายไดเสรม ใหทนการศกษากบบตร

๒๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ของพนกงานทกคนจนจบระดบปรญญาตร และจดกจกรรมสงคมสงเคราะหทกวนพธใหพนกงานสลบกนไปชวยงานสงคมสงเคราะหทสถานเลยงเดกก าพรา สถานเลยงดคนชรา แลวใหกลบมาเลาสกนฟงวาความสขจากการใหนนมความสขยงกวาการไดรบ

มตท ๓ องคกรตองมเปาหมาย ไมใชเพยงแคเงนหรอผลก าไรสงสด แตตองมงสรางความสขจากการแบงปน เพอใหคนรอบขางมความสข

มตท ๔ การแบงปนประโยชนอยางสมดลกบผทเกยวของ คอ พนกงาน ลกคา ชมชน สงคม และสงแวดลอม ซงนายวชรมงคล เบญจนะฉตร ไดเนนย าวา สงทเรยนรจากหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอ การสรางความสมดลระหวางความสขกบความส าเรจ และระหวางความรกบคณธรรม สงทส าคญ คอ องคกรตองมคนเกงและคนด จงจะสมดล ดงนน จงไดก าหนดใหการเขารวมกจกรรมชวยเหลอสงคม การมน าใจ และการแบงปน เปนหนงในตวชวดในการประเมนขนเงนเดอนของพนกงาน

กลาวไดวาเปาหมายสงสดของบรษท บาธรม ดไซน จ ากด คอ การเปนองคกรแหงความสข ทมความสขจากการแบงปนประโยชนกลบคนสชมชนและสงคม

คนสวนมากมกละเลยการจดบนทกในชวตประจ าวน เชน บญชครวเรอน บญชคาขาย ปฏทนการเกษตร โดยอางวา “ไมมเวลา” หรอ “จดแลวทอ เมอเหนรายรบนอยกวารายจาย” แตนายประวทย แขนงาม จากบานยอด ต าบลบานยอด อ าเภอสองแคว จงหวดนาน กลบเหนความส าคญของการจดบนทกดงกลาว ท าใหสงเกตเหนความไมสมดลของรายไดกบตนทนจากการปลกขาวโพดเลยงสตว โดยพบวาตนเองปลกขาวโพดเลยงสตว ๑๑ ไร มตนทนสงถง ๑๘,๐๐๐ – ๒๐,๐๐๐ บาท/ไร แตขายไดเพยง ๕๐,๐๐๐ บาท/ไร ยงไมไดรวมคาแรงตนเองแตอยางใด ขอมลดงกลาว ท าใหนายประวทย แขนงาม ตดสนใจปรบเปลยนไปสการเกษตรแบบผสมผสาน โดยปลกมะนาว มะแขวน ขาว มะมวงหมพานต เงาะ และพชผกสวนครว ดวยความอยากเรยนร นายประวทย แขนงาม จงไดเรมจดบนทกทกครงทมการประชมประชาคมรวมกนระหวางโครงการปดทองหลงพระฯ กบชาวบาน เพราะมองวาสาระจากการพดคยกนในวงประชม คอโอกาสทท าใหรวา “ปดทองมโครงการอะไร จะไปท าฝายตรงไหน ตองการแรงงานชาวบานกคน” กลาวไดวาเปนการพฒนาจากการจดบนทกเพอประโยชนของตนเอง มาเปนการจดบนทกเพอรกษาผลประโยชนของหมบาน และไดรบการคดเลอกใหเปนผชวยผใหญบานบานยอด ในป พ.ศ.๒๕๕๗ เทคนคทนายประวทย แขนงาม ใชในการจดบนทก คอ (๑) อยามองการจดบนทกเปนหนาท แตเปนสงทท ายามวาง (๒) ใชการทยอยจด แทนการจดแบบรวดเดยว เพอปองกนความเบอหนายและการหลงลม (๓) ไมจ าเปนตองจดลงแบบฟอรมทราชการแจกให เพราะสาระของการจดอยทการเขาใจในขอมลทจด เชน จดบนสมด กระดาษ หรอบางรายกจดทขางฝาบาน (๔) หากเปนการจดเรองนดหมาย ควรจดในปฏทน แตถาจดรายรบรายจายควรจดบนสมด หากเกษตรกรรความแตกตางระหวางตนทนกบรายรบ กจะสามารถใชเปนขอมลในการพฒนาการเกษตรใหมประสทธภาพมากขน เชน หากสดสวนระหวางตนทนกบรายไดมนอยกควรหาพชทางเลอกอน แตหากเปนในทางตรงขาม สดสวนมมาก กจะชวยใหเกษตรกรมแรงกาย แรงใจทจะท ากจกรรมนนใหดตอไป

๒๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ต าบลอโมงค อ าเภอเมองล าพน จงหวดล าพน มลกษณะภมประเทศเปนทราบลมตามแนวชายฝงตะวนตกของแมน ากวง มสภาพดนเปนดนรวนซย เหมาะแกการประกอบอาชพเกษตรกรรม มจดเดนทคนในชมชนมการรวมตวกนเพอชวยเหลอซงกนและกนอยางเขมแขง ใหความส าคญกบการอนรกษและสบสานวฒนธรรมทองถน การสงเสรมภมปญญาทองถนและปราชญชาวบาน โดยมการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในกจกรรมการด าเนนงานทส าคญ ดงน

๑. การจดสวสดการชมชน เปนการออมในลกษณะการใหสจจะตอตนเอง ตอชมชน ดวยการออมเพยงวนละ ๑ บาท ภายใต “กลมออมทรพยสวสดการประชาชนต าบลอโมงค” โดยมการน าเงนออมมาจดสวสดการใหกบสมาชก ครอบคลมตงแตการเกด แก เจบ และตาย ใน ๘ ลกษณะ คอ การเกด ทนการศกษา การบวช เกณฑทหาร การท าบญตามประเพณ บ านาญผสงอาย การเจบปวย และการเสยชวต ภายใตหลกการทวา “ใหอยางมคณคา รบอยางมศกดศร”

๒. การจดการสงแวดลอม โดยเนนการจดการขยะทถกวธ เพอดแลสขภาพของคนในชมชน โดยแกนน าชมชนรวมกบเทศบาลต าบลอโมงค ใชสอทมในชมชน คอ วทยชมชน ใหความรเกยวกบปญหาขยะทมในชมชน จนชมชนเกดความร ความเขาใจ และใหความรวมมอในการคดแยกขยะในครวเรอน โดยมการจดตงกลมธนาคารขยะ เพอใหคนในชมชนมรายไดจากการขายขยะทคดแยก การอนรกษพนธปลา การประดษฐเตาประหยดพลงงาน และการท าโครงการหมบานสเขยว

๓. การจดการศกษา โดยใหความส าคญกบการพฒนาเดกกอนวยเรยน และการพฒนาศกยภาพครผสอนใหมคณภาพอยางตอเนอง โดยมงใหมการเรยนรการด าเนนชวตตามแนวทางปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และการสบทอดภมปญญาทองถน โดยเนนใหผปกครองและชมชนมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ซงกอใหเกดความผกพนระหวางศนยพฒนาเดกเลก ผปกครอง และชมชน

๔. การพฒนาอาชพ เพอสรางรายไดเสรมใหแกคนในต าบลอโมงค เนองจากผลผลตล าไยเปนผลผลตหลกในพนท ในชวงฤดกาลเกบเกยวจะมผลผลตออกมากจนลนตลาด ดงนน แมบานในพนทจงรวมตวกนจดตงเปนกลมแมบานเกษตรกรบานไร และจดทะเบยนจดตงเปนกลมวสาหกจชมชนล าไยอบแหงเนอสทองบานไร เพอด าเนนกจกรรมแปรรปล าไยสดเปนล าไยแหงเนอสทอง นอกจากน ยงมการสงเสรมใหมการปลกพชไรดน (Hydroponics) โดยเปลยนจากดนมาใชเปลอกมะพราวและปยอนทรยควบคกน เพอลดการใชสารเคมใหนอยทสด และการปลกพชผกผลไมปลอดสารพษ เพอใหคนในชมชนมสขภาพรางกายทแขงแรงขน จากการบรโภคพชผลทางการเกษตรทปลอดสารพษ และมรายไดเพมขนจากการจ าหนายผลผลตทรกษาสขภาพ

แนวทางการพฒนาของเทศบาลต าบลอโมงค เรมตนจากจดเลก ๆ และสงเสรมใหกระจายไปเตมพนทดวยหลกการพงตนเอง และการชวยเหลอเกอกลซงกนและกน โดยยดแนวทางการพฒนาแบบองครวมดวยการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชรวมกนหลกธรรมค าสอนตามวถพทธ เพอสราง การเปลยนแปลงของคนในต าบลในทกมต

๒๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

บานโปงศรนคร หม ๑๑ ต าบลโรงชาง อ าเภอปาแดด จงหวดเชยงราย จดตงเมอวนท ๑๑ พฤศจกายน ๒๕๔๒ ปจจบนม ๑๐๙ ครวเรอน ประชากร ๓๓๔ คน คนในหมบานสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม (ท านา) ซงพงพาน าฝนเปนหลก เนองจากตองการแขงขนกนใหไดผลผลตในปรมาณมาก จงมการใชปยเคมและสารเคมปราบศตรพชในปรมาณมากขนตามไปดวย สงผลใหคนในหมบานมสขภาพแยลง มหนสนเพมสงขน นอกจากน ยงมคานยมในการกเงนสรางบานเพออวดฐานะ บรโภคสนคาจากเมอง และกอใหเกดขยะในปรมาณมากขน

จากปญหาดงกลาว พฒนากรจากส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอปาแดด จงไดจดประชมประชาคมหมบาน เพอแนะน าใหมการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาพฒนาหมบาน โดยมผน าชมชนเปนแกนน าส าคญ นบตงแตป พ.ศ.๒๕๔๙ ในการด าเนนงานมการวางแผนชมชน และประสานความรวมมอกบโรงเรยน วด หนวยงานราชการ องคกรปกครองสวนทองถน และภาคประชาสงคมในพนท น าเกณฑ ๖ ดาน ทประยกตจากปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๓ หวง ๒ เงอนไข มาท ากจกรรมในพนทรวมกน กลาวคอ การลดรายจาย เพมรายได การประหยดเพอออมทรพยเปนทนของชมชน การจดฐานการเรยนร การใชทรพยากรอยางรคา การสงเสรมความเอออารทดของหมบาน

ดวยความรวมแรงรวมใจของทกภาคสวนในพนท โดยมวดเปนศนยรวมจตใจ จงกอใหเกดกลมสวสดการชมชน ไดแก กลมธนาคารขาว กองทนสวสดการชมชน และกองทนแมของแผนดน นอกจากน ยงมการรวมกลมอาชพทมความหลากหลาย เพอสรางรายไดใหแกคนในหมบาน ไดแก กลมออมทรพยเพอการผลต และสถาบนการจดการเงนทนชมชน กลมอาชพจกสานไมไผผสงอาย กลมไมกวาดดอกหญา กลมไมถพน กลมตดเยบเสอผา กลมเครองมอดกกง กลมโฮมสเตยโปงศรนคร กลมเลยงปลา/กบ และกลมปยหมกชวภาพ

จากความเขมแขงของผน าและความรวมมอของทกสวนทเกยวของ สงผลใหหมบานโปงศรนครไดรบรางวลรองชนะเลศการประกวดหมบานเศรษฐกจพอเพยง “อยเยน เปนสข” ป ๒๕๕๘ ระดบจงหวด และมการจดตงเปนศนยเรยนรชมชน ป ๒๕๕๘ โดยไดรบงบประมาณจากกรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย และงบประมาณตามโครงการพฒนาคณภาพชวตของจงหวดเชยงราย ป ๒๕๕๙ ในความรบผดชอบของส านกงานพฒนาชมชนจงหวดเชยงราย นอกจากน ยงมหลายหนวยงานเขามารวมสงเสรมสนบสนน ไดแก ศนยเรยนรของ ธกส. ส านกงาน กศน. ส านกงานเกษตร และองคกรปกครองสวนทองถน และไดประกาศจดตงศนยเรยนรหมบานปลอดขยะระดบประเทศ ซงนายกรฐมนตรไดใหเกยรตเดนทางไปเปนประธานเปดศนยเรยนรฯ ดงกลาว เมอวนท ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๕๙

๒๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กรมการพฒนาชมชนไดก าหนดวาระกรมการพฒนาชมชน (CDD Agenda) ซงมปจจยขบเคลอน ๓ ประการ คอ (๑) การพฒนาอาชพครวเรอน (๒) หนงต าบล หนงผลตภณฑ และ (๓) เศรษฐกจฐานรากและประชารฐ และปจจยสนบสนน ๕ ประการ คอ (๑) สงเสรมองคกรธรรมาภบาล (๒) พฒนาบคลากรและผน าชมชน (๓) พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและจดการความร (๔) พฒนากระบวนการท างานแบบมสวนรวม และ (๕) กองทนหนนเสรมอาชพครวเรอน ซงทงปจจยขบเคลอนและปจจยสนบสนนดงกลาวมความเชอมโยงทเปนเปาหมายการท างานทชดเจน โดยมการขบเคลอนงานภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนบนได ๓ ขน ตงแตเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน คอ ระดบบคคลหรอครวเรอน และระดบเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา คอ ระดบการรวมตวเปนกลม และระดบความรวมมอกนเปนเครอขาย รวมถงการบรณาการกองทนภายในชมชนเพอหนนเสรมการประกอบอาชพของประชาชน การหนนเสรมการประกอบอาชพของประชาชน นบตงแตการหนนเสรมสมมาชพ เพอใหกาวเดนไปจนถงจดหมายปลายทาง นนคอ การเปนผประกอบการชมชน ตามโครงการ OTOP และการประสาน การเปนเครอขายในรปแบบวสาหกจเพอสงคมนน กรมการพฒนาชมชนไดมงเนนไปทการบรณาการกองทนชมชน ทงของประชาชนและภาครฐ โดยมกลไกและกลยทธในการขบเคลอน ๔ ประการคอ ๒.๑ กลไกภาครฐ ทมกรมการพฒนาชมชนและหนวยงานภาคเปนหนวยขบเคลอน มกลยทธในการขบเคลอน ๕ ประการ คอ (๑) พฒนากลไกการจดการและธรรมาภบาล (๒) พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศกองทนชมชน (๓) ยกระดบกองทนชมชน (๔) สนบสนนกองทนหนนเสรมอาชพครวเรอน และ (๕) บรหารจดการหนครวเรอน ๒.๒ กองทนชมชน ซงมอยอยางหลากหลายในพนท ซงไดแก กลมออมทรพยเพอการผลต/กองทน กข.คจ./กองทนพฒนาบทบาทสตร/กองทนแมของแผนดน/กองทนหมบานและชมชนเมอง และกองทนอน ๆ มกลยทธในการขบเคลอน ๓ ประการ คอ (๑) สนบสนนเงนทน (๒) สงเสรมศนยสาธตการตลาด และ (๓) สงเสรมกระดานสนคา ๒.๓ ศนยจดการกองทนชมชน ซงมกลมออมทรพยเพอการผลตเปนแกนหลกในการด าเนนงาน มกลยทธในการขบเคลอน ๔ ประการ คอ (๑) บรณาการจดการกองทนชมชน (๒) บรหารจดการหนครวเรอน (๓) สรางอาชพ/รายได และ (๔) สงเสรมการจดสวสดการ ๒.๔ กลไกภาคเอกชน เชน สถาบนไทยพฒน บรษทสยามแมคโครจ ากด (มหาชน) มลนธพฒนาชวตชนบท ฯลฯ มกลยทธในการขบเคลอน ๓ ประการ คอ (๑) อบรม ใหความร (๒) สงเสรมการตลาด และ (๓) Trader สนคา จากการด าเนนงานทผานมา กรมการพฒนาชมชนไดมการบรณาการกองทนชมชนเพอการขบเคลอนเศรษฐกจฐานราก สรางรายไดใหชมชน และลด ปลดหน ใหกบสมาชกในชมชน โดยผาน ๔ กระบวนการ คอ (๑) สงเสรมการจดตงสถาบนการจดการเงนทนชมชน และบรหารจดการหน “ส านกด แผนด บรหารหนได” (๒) เสรมสรางความเขมแขงในการบรหารจดการทนชมชน (๓) เสรมสรางความเขมแขงของกองทนแมของแผนดน และ (๔) เสรมสรางความเขมแขงของกองทนพฒนาบทบาทสตร

๒๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

โดยมผลสมฤทธ ทเกดกบชมชน ดงน (๑) มสถาบนการจดการเงนทนชมชน ๙๒๔ แหง (๒) สถาบนการจดการเงนทนชมชน (ศนยจดการกองทนชมชน) สามารถบรหารจดการหนได ๑๒,๗๖๔ ครวเรอน (๓) กลมออมทรพยเพอการผลต มการบรหารจดการทมประสทธภาพ เปนแบบอยางได ๑,๕๐๐ กลม (๔) กองทนพฒนาบทบาทสตร อนมตเงนทนหมนเวยน ๘,๐๒๑ โครงการ ๘๔๓,๘๓๘,๒๔๐ บาท และเงนอดหนน ๒๗๑ โครงการ ๒๖,๙๒๒,๘๘๘ บาท (๕) เพมชองทางการตลาดใหศนยสาธตการตลาด ๗๙๐ แหง และ (๖) ครวเรอนสมมาชพชมชน เปนสมาชกกองทน ๒๑๗,๕๓๓ ครวเรอนและไดรบการสนบสนนเงนทนจากกองทนชมชน๑๔๐,๖๐๗ ครวเรอน ๓,๑๔๕,๑๕๔,๐๕๖ บาท

ในสวนของการสงเสรมสมมาชพนน กรมการพฒนาชมชนมงสรางสมมาชพโดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ทงนเพอสรางและพฒนาผน าสมมาชพชมชน รวมทงสงเสรมและพฒนาอาชพครวเรอนตามแนวทางสมมาชพชมชน โดยการขบเคลอนภายใตกลไกประชารฐ โดยมเปาหมายคอ “ประชาชนไดรบ การพฒนาอาชพและมรายได” ภายใตแนวคดทวา “สรางและพฒนาอาชพใหกบประชาชนตามแนวทางสมมาชพชมชน โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหประชาชนมรายไดและเขามามสวนรวม ในการพฒนาชมชน ท าใหชมชนเขมแขง พงตนเองได” โดยการใหผน าสมมาชพชมชนซงเปนปราชญชาวบาน เปนผถายทอดความรในรปแบบ “ชาวบานสอนชาวบาน” และใหการแนะน าชวยเหลออยางตอเนอง พรอมทงสนบสนนใหเกดการรวมกลมอาชพ ส าหรบกลมเปาหมายและพนทเปาหมาย ไดก าหนดไวดงน (๑) ผน าสมมาชพทผานการคนหาและขนทะเบยนในหมบานเศรษฐกจพอเพยงในพนทตามยทธศาสตรท ๑ การสงเสรมการขบเคลอนการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในภาคการเกษตรและชนบท จ านวน ๒๓,๕๘๙ หมบาน หมบานละ ๕ คน รวม ๑๑๗,๙๔๕ คน (๒) ประชาชนในหมบานเปาหมาย ๒๓,๕๘๙ หมบานๆ ละ ๒๐ ครวเรอน รวม ๔๗๑,๗๘๐ ครวเรอน (๓) ต าบลในพนทเปาหมาย จ านวน ๖,๐๙๕ ต าบล จาก ๘๗๘ อ าเภอ ใน ๗๖ จงหวด มวธการด าเนนงาน ๗ ขนตอน คอ (๑) ส ารวจและลงทะเบยนกลมเปาหมาย ๓ กลม คอ ปราชญชาวบานดานอาชพ หมบานละ ๕ คน รวม ๑๑๗,๙๔๕ คน, ครวเรอนทตองการฝกอาชพ ๔๗๑,๗๘๐ ครวเรอน และศนย/ฐานเรยนรอาชพของหนวยงานราชการและเอกชน (๒) ฝกอบรมปราชญชาวบานดานอาชพ หมบานละ ๑ คน รวม ๒๓,๕๘๙ คน ใหเปนวทยากรสมมาชพ สามารถถายทอดความรดานอาชพได (๓) สรางทมวทยากรสมมาชพระดบหมบานจากปราชญชาวบานดานอาชพทลงทะเบยนไวแลว หมบานละ ๕ คน รวม ๑๑๗,๙๔๕ คน (๔) ทมวทยากรสมมาชพไปฝกอบรมอาชพใหแกชาวบาน หมบานละ ๒๐ ครวเรอน รวม ๔๗๑,๗๘๐ ครวเรอน เพอใหชาวบานน าไปประกอบอาชพ (๕) สนบสนนการรวมกลมอาชพใหไดรอยละ ๑๐ ของหมบานเปาหมาย จ านวน ๒,๓๖๐ กลม (๖) บรณาการแผนชมชนระดบต าบล เชอมแผนทองถน เพอสนบสนนการประกอบอาชพของครวเรอนสมมาชพและกลมอาชพ ในพนท ๖,๐๙๕ ต าบล (๗) คดเลอกหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ เพอขยายผลครวเรอนสมมาชพ/ยกระดบศนยเรยนร/ขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๒๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กรมการพฒนาชมชน ไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาปรบใชในการสงเสรม การด าเนนชวต ทงในระดบบคคล ครอบครว และหมบานทวประเทศ ตงแตป ๒๕๔๙ และสนบสนนหมบานทมความพรอมพฒนาเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ตงแตป ๒๕๕๒ ถง ๒๕๕๗ รวม ๕,๔๒๗ หมบาน และสามารถบรหารจดการตนเองตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใหเปนหมบาน “อยเยนเปนสข” ตามยทธศาสตรของกรมการพฒนาชมชน ซงยดหลกตามแนวทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๑ และเมอหมบานด าเนนการตามแนวทางนแลว กจะเปนหมบาน/ชมชน ทมคณลกษณะ ๓ ไม ๒ ม กลาวคอ ไมมยาเสพตด ไมมคนยากจน ไมมหนนอกระบบ มสวสดการชมชน และมการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การด าเนนการพฒนาตามกระบวนการพฒนาชมชนดงกลาว ยดการบรณาการจากทกภาคสวนทเกยวของ โดยมหมบานและชมชนเปนศนยกลางในการด าเนนงาน

ป ๒๕๔๙ – ๒๕๕๑ เปนการสรางกระบวนการเรยนรของชมชนดวยเกณฑประเมน ๖ ดาน ๑๒ ตวชวด คอ (๑) ดานการลดรายจาย (ท าสวนครว ลด ละ เลกอบายมข) (๒) ดานการเพมรายได (มอาชพสจรต ใชเทคโนโลยทเหมาะสม) (๓) ดานการประหยด (มการออม มกลมออมทรพยฯ) (๔) ดานการเรยนร (สบทอดภมปญญา มการเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง) (๕) ดานการอนรกษสงแวดลอม (ใชวตถดบในชมชนประกอบอาชพ ปลกตนไม) และ (๖) ดานการเอออารตอกน (ชวยเหลอคนจนคนดอยโอกาส ร รก สามคค)

ตงแตป ๒๕๕๒ เปนตนมา ไดขยายผลการท างานสความยงยน โดยพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบทมศกยภาพ ๔ ดาน ๒๓ ตวชวด คอ (๑) ดานจตใจและสงคม ม ๗ ตวชวด คอ สามคค มขอตกลง ขอมลหมบาน มกองทน ยดหลกประชาธปไตย มคณธรรม/จรยธรรม ชมชนปลอดอบายมข เชอมนในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (๒) ดานเศรษฐกจ ม ๕ ตวชวด คอ จดท าบญชครวเรอน ลดรายจาย สรางรายได รวมกลมพฒนาอาชพ มการออม มกลมในรปแบบวสาหกจชมชน (๓) ดานการเรยนร ม ๗ ตวชวด คอ มขอมลชมชน มและใชประโยชนจากขอมลและแผนชมชน ใชภมปญญาทองถนสรางคณคา มศนยเรยนร ใชเทคโนโลยทเหมาะสม สรางเครอขายการพฒนา ปฏบตตามหลกการพงตนเอง (๔) ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ม ๔ ตวชวด คอ มจตส านกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มกลมองคกร ดานสงแวดลอม มการใชพลงงานทดแทน มการสรางมลคาเพมจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การขยายผลการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบโดยทนชมชน เปนเปาหมายส าคญ ในการท างานของกรมการพฒนาชมชน เพอใหประชาชนในหมบานทวประเทศ ไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไปปรบใชในการด ารงชวตตามวถพอเพยง สรางชมชนเขมแขง เศรษฐกจฐานรากมนคง โดยการสงเสรมใหชมชนมระบบการบรหารจดการทเหมาะสม โดยอาศยกลไกของชมชน เชน กพสม., กพสต., ศอช.ต., ผน า อช., อช., ผน าชมชน, แกนน าหมบาน, และเจาหนาท โดยใชทนชมชนทมอย ทงทนทไมใชเงนและทนทเปนเงน เชน กลมออมทรพยเพอการผลต กองทนหมบาน กองทนกลมอาชพ กองทนพฒนาบทบาทสตร ฯลฯ มาสนบสนนกจกรรมชมชน ใหเกดขนอยางตอเนอง พรอมทงน าเครองมอตาง ๆ มาสนบสนนการเรยนร เชน การมและใชระบบขอมลทนชมชน จดท าและปรบแผนชมชนใหมมาตรฐาน สงเสรมใหมศนยเรยนรชมชน การวดความสขมวลรวมชมชน ตลอดจนใหมการจดการความรชมชน

๒๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๑. บานผาชน อ าเภอโพธไทร จงหวดอบลราชธาน หมบานนตงอยรมน าโขง แตไมสามารถน าน ามาใชได เพราะพนทเปนหนาผาหนและชนมาก จงไมสามารถเอาน ามาใชไดงาย ๆ ในชวงป ๒๕๓๕-๒๕๔๗ ชาวบานตองประสบปญหาการขาดแคลนน าอยางหนก ถงขนวกฤตทตองซอน าจากทอนมาดม มาใชส าหรบครวเรอนทไมมเงน กตองใหเดกหยดเรยนตอนเชาเพอ หาบน ามาเกบไวใช แตทกคนกไมยอมแพในทสดชาวบานกสามารถหาทางน าน าขนมาจากแมน าโขงได โดยการคนพบสงประดษฐทเกดจากภมปญญาชาวบานทเรยกวา "แอรแว" โดยผน าชมชน คอ นายชรนทร อนทรทอง ไดคนพบระบบนจากการสงเกตการท างานของกระบอกสบลมของเครองตเหลกผสมกบการพบของสายยางโดยอาศยหลกการใชแรงดนอากาศมาชวยในการสบน าโขงขนมาใช เขาเรยกสงประดษฐนวา "แอรแว" เพราะ "แอร" (Air) คอ อากาศ และ "แว" คอ แวะ ซงหมายถง "อากาศมาแวะ" ในทอแลวท าใหเกดแรงดนน า ซงผลส าเรจนท าให "แอรแว" ไดรบรางวลวจยดเดนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ในป ๒๕๕๐ ขณะเดยวกนชมชนกเรยนรคณคาของการใชน าไปในตวดวย เพอใหเกดประโยชนสงสด รวมทงการฟนฟปาตนน า (ปาชมชน) จนไดรบรางวลชนะเลศการบรหารจดการน าในป ๒๕๕๑

หลงจากลมตาอาปาก ยมได พวกเขาจงเรมหนมามองศกยภาพดานอน ๆ บาง และมการรวมตวกนจดตง "กองทนปลา" ขน เพอตงราคามาตรฐานในการซอ – ขาย เพอไมใหชาวบานถกเอาเปรยบจากพอคา คนกลาง กองทนปลาเตบโตขนเรอย ๆ ตอมาไดน าเงนกองทนทไดมาจดสวสดการใหแกคนในชมชนตอไปอก และเนองจากมภมศาสตรทสวยงามตามธรรมชาต จงไดจดตงกลมบรหารจดการทองเทยวเชงอนรกษขนมาตงแตป ๒๕๔๘ ถงแมจะบรหารไดไมเทามออาชพ แตกเปนไปตามวถชวตของชาวบาน คอ มความเปนกนเองและความจรงใจ ซงเปนทนเดมของชมชน (http://www.manager.co.th)

๒. บานดอกบวหรอบานบว ต าบลบานตน อ าเภอเมองพะเยา จงหวดพะเยา บานดอกบว จะใชคณะกรรมการหมบานมาชวยดแลแกปญหาและประสานงานทงภายในและภายนอกหมบาน มการแบงการปกครองออกเปน ๑๐ คม ๆ ละประมาณ ๒๐ – ๓๐ ครวเรอน แตละคมจะมหวหนาคอยดแลแกปญหาตาง ๆ ใหกบสมาชก ตลอดจนคอยไกลเกลยปญหาเมอมการกระทบกระทงหรอความไมเขาใจกน แตละคมมกจกรรมการพงตนเองหลายอยาง เชน ปลกผกปลอดสารพษ เลยงปลา หม ไก นอกจากจะปลกไวกนแลวยงน าไปขายอกดวย และมการท าแกสชวภาพจากมลสตว

ผลผลตจากอาชพเสรมทขายด คอ การท าสมไก ซงเปนสนคา "หนงต าบล หนงผลตภณฑ" (OTOP) มการจดการขยะโดยการคดแยกขยะจ าพวกเศษอาหาร ใบไม เพอน ามาท าเปนปยหมก สวนพลาสตกหรอเศษแกว น าไปขายเปนของเกา นอกจากน ยงมกองทนชมชนทเกดจากการใหครวเรอนออมเงนเพอท ากจกรรมตาง ๆ ของหมบานปจจบนมเงนออมของหมบานกวา ๙ แสนบาท ส าหรบการพงพาตวเองดวยทนชมชนทโดดเดนกคอการรวมแรงรวมใจในการสรางฝายชะลอน า เพอกกเกบน าไวใชในหนาแลงโดยไมไดใชงบประมาณจากรฐบาลแตอยางใด (http://www.npzmoon.com/article/village/)

๒๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมค าสงกระทรวงมหาดไทยท ๓๑๐/๒๕๖๐ ลงวนท ๙ มนาคม ๒๕๖๐ แตงตงคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กระทรวงมหาดไทย (ศจพ.มท.) เพอเปนกลไกในการขบเคลอนแนวทางการด ารงชพภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในระดบพนท โดยมรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยและรฐมนตรชวย วาการกระทรวงมหาดไทยเปนทปรกษา ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนผอ านวยการศนย ผบรหารหนวยงาน ในสงกดกระทรวงมหาดไทยและผแทนจากกระทรวงทเกยวของเปนกรรมการ อธบดกรมการพฒนาชมชนและทปรกษาดานการปกครอง ส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย เปนกรรมการและเลขานการรวม และรฐมนตรวากระทรวงมหาดไทยไดเหนชอบใหมการสรางความเขาใจเพอนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปสการปฏบตจนเปนวถชวต ครอบคลมพนททกหมบาน/ชมชน ทวประเทศ ๗๕,๐๓๒ หมบาน ๕,๗๐๐ ชมชน ประกอบดวย ๔ ขนตอน คอ ๑. การคนหาและเตรยมครฝกระดบอ าเภอ โดยใหอ าเภอจดตงทมครฝกระดบต าบล เพอเผยแพร สรางความเขาใจหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปในพนททกหมบาน/ชมชน โดยพจารณาตามความเหมาะสมของพนทอ าเภอ ซงครฝกแตละทม ควรประกอบดวย (๑) ขาราชการ เชน พฒนาการอ าเภอ ปลดอ าเภอ ทองถนอ าเภอ ขาราชการคร เกษตร (๒) ผน าทองท ทองถน (๓) ปราชญชาวบาน หรอคนตนแบบ (๔) ผน าศาสนา หรอตามทคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงระดบอ าเภอ (ศจพ.อ.) เหนสมควร มหนาทเปนครในการถายทอดความร ความเขาใจหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการน าไปสการปฏบตจนเปนวถชวตแกประชาชนในหมบาน/ชมชน ๒. การฝกสอนหรอถายทอดความร ครฝกระดบอ าเภอและระดบต าบลรวมกนถายทอดความร ความเขาใจ การนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปสการปฏบตจนเปนวถชวตแกประชาชนในหมบาน/ชมชน ใหครอบคลมทงประเทศ ภายใตการก ากบ สงเสรม และสนบสนน จากคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงระดบจงหวด (ศจพ.จ.) และระดบอ าเภอ (ศจพ.อ.) ๓. การน าไปปฏบตจนเปนวถชวต ครฝกและคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงระดบจงหวด (ศจพ.จ.) และระดบอ าเภอ (ศจพ.อ.) รวมทงหนวยงานตาง ๆ ในพนท สนบสนนและสงเสรมใหประชาชน หมบาน/ชมชน นอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปสการปฏบตจนเปนวถชวต หลงจากทไดรบการถายทอดความร ความเขาใจจากครฝก ๔. หมบาน/ชมชน ประกาศตนเองเปนหมบานทไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบต ส าหรบหมบานและชมชนทสามารถด าเนนการขบเคลอนใหเกดผลส าเรจเปนรปธรรมในชวงเดอนสงหาคมถงเดอนกนยายน ๒๕๖๐ จะเปนการประกาศโดยประชาชนเพอสรางความดถวายเปนพระราชกศล แดในหลวงรชกาลท ๙ สวนประชาชนและหมบาน/ชมชนอน ๆ ทอยระหวางการตงปณธานและขบเคลอนกจกรรม กด าเนนการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปสการปฏบตจนเปนวถชวต เมอเกดผลส าเรจตามเปาหมายและมความพรอมกใหหมบาน/ชมชน ประกาศตนเองตอเนองตอไป โดยคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงระดบจงหวด (ศจพ.จ.) และระดบอ าเภอ (ศจพ.อ.) เปนผรวบรวมรายงาน

๒๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

Happy Fund Rally

ทบทวนแนวคด/เตมเตมความรการขบเคลอนงานกองทนชมชน

กลมออมทรพยเพอการผลต

1. ความเปนมา/เหตผล และความจ าเปนในการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลต

เปนททราบกนมาโดยตลอดวา ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม และอาชพเกษตรกรรมกมกประสบกบปญหาผลผลตทลดลง กอปรกบราคาของผลผลตทางการเกษตรกไมแนนอน จงสงผลใหรายไดของเกษตรกรโดยรวมไมมนคง ไมแนนอนตามไปดวย แตภาระคาใชจายของเกษตรกรกยงคงมอยมาก จงท าใหมการออมนอย นอกจากน สภาพการเกษตรในชนบทยงตกอยภายใตอทธพลของพอคาคนกลางซงมอย เปนจ านวนมาก ทด าเนนธรกจซอขายและใหสนเชอแกเกษตรกร โดยเฉพาะการลอใจดวยเทคโนโลยใหม ๆ ทางการเกษตร เพอชวยในการผลต แมจะเพมผลผลตไดปรมาณมากขน แตกตองใชตนทนสงขนตามไปดวย เกษตรกรจงตกอยภายใต “วงจรแหงความยากจน” นนคอ การผลตต า รายไดนอย การออมนอย เงนทนนอย มาโดยตลอด ดวยเหตน การพฒนาการผลตทางการเกษตรและพฒนาแหลงเงนทนเพอการผลตใหประสานสอดคลองกนจงเปนเรองทจ าเปน เพราะเงนทนจะเปนเครองชวยเรงใหเกษตรกรไดใชประสทธภาพของตนเพอการผลตไดอยางเตมท

กรมการพฒนาชมชน จงไดด าเนนการสงเสรมและสนบสนนใหมการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลต มาตงแตวนท ๘ มนาคม ๒๕๑๗ โดยมศาสตราจารย ดร.ยวฒน วฒเมธ อดตอธบดกรมการพฒนาชมชน เปน ผคดรเรม ทดลองจดตงครงแรก ๒ แหง ทต าบลขวมง อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม และต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล

แนวคดเพอการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต เปนการผสมผสานระหวางแนวคดของสหกรณการเกษตรเครดตยเนยนและสนเชอเพอการเกษตร โดยใช “เงนเปนเครองมอในการพฒนาคน” เพอสงเสรมใหเกดกระบวนการเรยนรของประชาชนในการพฒนาตนเอง และพฒนาสงคม โดยสอนใหคนรจกชวยเหลอตนเองและผอน ดวยการประหยดและเกบออม แลวน าเงนมาสะสมรวมกนเปนประจ าสม าเสมอ เพอเปนทนส าหรบสมาชกทมความจ าเปนเดอดรอนกยมไปใชในการลงทนประกอบอาชพ หรอเพอสวสดการของครอบครว โดยยดหลกคณธรรม ๕ ประการ คอ ซอสตย เสยสละ ความรบผดชอบ ความเหนอกเหนใจ และ ความไววางใจซงกนและกน

กลมออมทรพยเพอการผลต เปนแนวคดการแกไขปญหาการขาดแคลนเงนทน เพราะคนจนในชนบท ถกปดลอมดวยวงจรแหงความยากจน ดงนน การหาเงนมาเพอลงทนจงเปนสงทจ าเปนมาก การใหชาวชนบทมารวมกลมออมเงน แลวกไปท าทนนนเปนทางออกทดทางหนง ซงในสงคมปจจบน เงนทนเปนสงทส าคญอยางหนงในการพฒนาหมบาน ถาไมมเงนทนชาวบานกยากทจะท าอะไรได ดงนน การสะสมเงนทนการสรางกองทนส าหรบหมบานจงมความจ าเปน ทงนเพอน าเงนไปพฒนาหมบาน ไปสงเสรมอาชพ และชวยเหลอดานสวสดการตาง ๆ

การจดตงกลมออมทรพยเพอการผลต ไมเพยงแตจะสรางแหลงเงนทนใหกบหมบาน เปน “เงนทนภายใน” เปนแหลงกยมเงนไปประกอบอาชพ มการชวยเหลอสวสดการทประกนความเจบปวยเทานน หากแตกลมออมทรพยเพอการผลต ยงกอใหเกดการรวมกลมสนคาของชาวบาน มการซอ-ขายดวยราคาทเปนธรรมอกดวย รวมทงลดการพงพา “เงนทนภายนอก” มกระแสการเงนหมนเวยนภายในหมบาน และนคอความจ าเปนอยางหนงทจะตองพฒนาใหเกดขนในระบบทชาวบานยงถกอทธพลจากเศรษฐกจหรอการใชเงนตราครอบง าอย

๒๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

แนวความคดเรองการจดตงกลมออมทรพยการผลตในการแกไขปญหาการขาดแคลนเงนทนนน เปนแนวความคดทมมาตงแตเรมมกระบวนการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตครงแรก เนองจากในสมยกอนประชาชนไมสามารถเขาถงแหลงเงนทน การกเงนจากธนาคารเพอน ามาใชจายในครอบครวหรอลงทน ในการประกอบอาชพท าไดยาก มขนตอนทยงยากซบซอนและมกจะไมไดรบการการอนมตใหกยม

ดงนน กลมออมทรพยเพอการผลต จงหมายถง การรวมตวของประชาชนดวยความสมครใจ โดยมจดมงหมายเพอออมเงนอยางสม าเสมอ และใชเงนในการลงทนประกอบอาชพ และใชจายทงของตนเองและบคคลอน ๆ ภายในกลม บรหารและจดการโดยสมาชกกลมกลมออมทรพยเพอการผลต

จากกฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย พ.ศ.๒๕๕๒ ซงเรมมผล เมอวนท ๘ เมษายน ๒๕๕๒ ไดแยกงานเรองการพฒนาทนและองคกรการเงนชมชนจาก “ส านกสงเสรมวสาหกจชมชน” มาจดตงเปน “ส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน” โดยใหท าหนาทในการเสรมสรางและพฒนาทน ระบบทนชมชน และการบรหารจดการทนชมชน ซงหลงจากนน ส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน ไดมบทบาทส าคญในการสงเสรมการด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลต เพอปองกนมใหเกดกรณการรองเรยนและเกดความเสยหายขน หลายประการดงน

ป พ.ศ.๒๕๕๓ ก าชบใหทกจงหวดก ากบ ตรวจสอบ ดแลการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลตอยางใกลชด เพอไมใหเขาขายอนเปนลกษณะตองหามตาม พ.ร.บ.ธรกจสถาบนการเงน พ.ศ.๒๕๕๑ และปฏบตตามบนทกชวยจ าระหวางกรมการพฒนาชมชนกบธนาคารแหงประเทศไทย (หนงสอกรมการพฒนาชมชน เรอง ซกซอมแนวทางการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต ท มท ๐๔๐๗.๔/ว ๖๔๕ ลงวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๓) อกทงยงใหพฒนากรไดใหค าแนะน าและสนบสนนการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต ดงน (๑) สรางเสรมความร ความเขาใจการด าเนนงานแกคณะกรรมการและสมาชกกลม เพอมใหขดตอแนวทางและกฎหมายทเกยวของ (๒) เขารวมประชมในวนสงเงนสจจะสะสม และรายงานผลใหอ าเภอทราบเปนประจ าทกเดอน (๓) รวมกบคณะกรรมการกลม ตรวจสอบเอกสารบญช เปนประจ าอยางนอย ๖ เดอนตอครง

ป พ.ศ. ๒๕๕๔ กรมการพฒนาชมชน ก าหนดใหมการสรางกระแสการออมตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ดวยการรณรงคใหประชาชนเกดการออมแบบพอเพยง ป พ.ศ. ๒๕๕๕ กรมการพฒนาชมชน ซงไดตระหนกถงความส าคญในการสงเสรมการด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตตลอดมา โดยเฉพาะการปฏบตงานของเจาหนาทพฒนาชมชน ดงนน เพอให การสงเสรม สนบสนน และการด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตเปนไปดวยความเรยบรอย มหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทจ าเปนในการด าเนนงาน จงไดจดท า “ระเบยบกรมการพฒนาชมชน วาดวยการสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต พ.ศ.๒๕๕๕” ขน โดยมผลบงคบใชเมอวนท ๒๕ กนยายน ๒๕๕๕ และกรมการพฒนาชมชนยงไดก าหนด “แนวทางการการขบเคลอนกจกรรมการสงเสรมสขภาพกองทนชมชนดานธรรมาภบาล” โดยการประเมนกองทนชมชนดวยวธการตรวจสขภาพทางการเงนกองทนชมชน ขนมาอกดวย

๒. วตถประสงคในการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลต เพอพฒนาคน ใหมคณธรรม โดยใชเงนเครองมอในการพฒนา เพอพฒนาเศรษฐกจของชมชน โดยการระดมเงนออม ท าใหมแหลงเงนทนในการประกอบอาชพ เพอพฒนาสงคม โดยการปลกฝงคณธรรม วถประชาธปไตย สรางความสามคค การชวยเหลอ ซงกนและกน และความเปนธรรม

๓๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

กลมออมทรพยเพอการผลต มเปาหมายสงสดคอการพฒนาคนใหมคณภาพและมศกยภาพ ทจะชวยเหลอตนเอง และรวมกนพฒนาชมชนของตนเองไดดวยตนเอง โดยวตถประสงคของการออมทรพย กเพอสงเสรมการพฒนาบคล คอสมาชกและครอบครวของสมาชก ใหสามารถสรางครอบครวทมนคง อนจะสงผลตอการพฒนาสงคมในภาพรวมทเขมแขงและยงยน ดงนนวธการด าเนนงานกลมออมทรพย เพอการผลตใหมประสทธภาพและบรรลถงเปาหมายสงสดได กคอ การยดแนวปฏบต “รวมคน” หมายถง รวมคนทมปญหาทเหมอนกนหรอคลายคลงกน มจดมงหมาย หรอเปาหมายเดยวกน สมครใจทจะรวมแรงรวมใจกนแกปญหา ไมใชเปนคนทเขามาโดยหวงผลประโยชนสวนตน ซงนนจะเปนจดเรมตนของการ “พฒนาคน” โดยแท และเมอมการผนกก าลงกนแลว จะเปนการรวมกลมกนเพอเพมศกยภาพของบคคล ท าใหเกดกลมทมลกษณะเพอนชวยเพอน กลาวคอ ชวยใหเพอนสมาชกมรายได มความเปนอยดขน นคอการ “ชวยเหลอซงกนและกน”

๓. เครองหมายกลมออมทรพยเพอการผลต กลมออมทรพยเพอการผลต ใชชอเปนภาษาองกฤษ วา Saving for Production Group (SPG.) เครองหมายกลมออมทรพยเพอการผลต ใหมรปและลกษณะ ดงน

(๑) ลกษณะ เปนวงกลมเลก (วงใน) ลอมรอบดวยวงกลมใหญ (วงนอก) ภายในวงกลมเลก ตรงกลางเปนรปตนไทร ดานซายเปนรปครอบครว (เปนรปคน ประกอบดวย พอ แม ลก) ดานขวาเปนรปถงเงน และรปสายน าอยดานลาง ภายในขอบวงกลมวงนอกทลอมรอบวงกลมวงใน ดานบนมขอความ “กลมออมทรพยเพอการผลต” ดานลางเปนรปรวงขาว (๒) ส เสนรอบวงกลมวงนอกและวงในเปนสฟา พนวงกลมวงในเปนสขาว รปตนไทร ครอบครว และถงเงนเปนสเขยว สายนาเปนสฟา พนวงกลมวงนอกเปนสเหลอง ขอความ “กลมออมทรพยเพอการผลต”เปนสนาเงนและรวงขาวเปนสเขยว (๓) ความหมาย ตนไทร หมายถง ความเจรญงอกงาม การแผขยายกงกานสาขาใหความรมเยนสชมชน และแสดงถงความมนคง แขงแรง ของกลมออมทรพยเพอการผลต ครอบครว หมายถง ความเขมแขงของสถาบนครอบครว ตลอดจนความเอออาทร การชวยเหลอซงกนและกนภายในชมชน ถงเงน หมายถง การประหยด อดออม และสะสมทนของประชาชนในชมชน เพอเปนทน ในการประกอบอาชพและใชจายยามจ าเปน สายน า หมายถง ทนทางสงคมตางๆ ของชมชน ทเปรยบเสมอนสายน าหลอเลยงกลมใหเจรญงอกงาม รวงขาว หมายถง ความเจรญงอกงาม ความส าเรจของชมชน

๓๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กรอบวงกลม หมายถง คณธรรม ๕ ประการของประชาชนในชมชน ไดแก ความซอสตย ความเสยสละ ความรบผดชอบ ความเหนอกเหนใจ และความไววางใจซงกนและกน ทท าใหกลมมความมนคง แขงแรง ยงยน เปรยบเสมอนภมคมกนของชมชน ความหมายโดยรวมกคอ เปนตราสญลกษณทใชในการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต เพอแสดงใหเหนถงการประหยด อดออม ความเอออาทร การชวยเหลอซงกนและกนภายในชมชน กอเกดเปนทนของชมชนทมความเขมแขง มนคง และมความเจรญงอกงาม แผกงกานสาขาใหความรมเยนแกชมชน

(๔) วตถประสงคการใช เพอใหเกดความเปนน าหนงใจเดยวกน อนจะน าไปสการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน เพอเปนการรบรองสถานภาพของกลมออมทรพยเพอการผลตทกรมการพฒนาชมชนสงเสรม สนบสนนใหจดตง (๕) ผมสทธใชเครองหมายทมตราสญลกษณกลมออมทรพยเพอการผลต ไดแก ขาราชการ กรมการพฒนาชมชน คณะกรรมการบรหาร และสมาชกกลมออมทรพยเพอการผลตระดบหมบาน/ต าบล และผทสนบสนนการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต

๔. การจดตงกลมและการจดทะเบยน ตองมจ านวนผกอตงไมนอยกวา ๑๕ คน ตองจดท าเบยนตามแนวทางทกรมการพฒนาชมชนก าหนด ภายใตระเบยบกรมการพฒนาชมชน วาดวยการสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต พ.ศ.๒๕๕๕

๕. คณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลต ประกอบดวย คณะกรรมการอ านวยการ มหนาท ก าหนดระเบยบขอบงคบ ท าบญชรายรบ รายจาย และทะเบยนเอกสารตาง ๆ และบรหารงานทวไปของกลม เพอประโยชนสงสดแกสมาชก คณะกรรมการเงนก มหนาท ด าเนนการเกยวกบการพจารณาเงนกใหกบสมาชก คณะกรรมการตรวจสอบ มหนาท ตรวจสอบเอกสาร หลกฐานและกจการของกลม คณะกรรมการสงเสรม มหนาท สงเสรมและสรางเสรมความเขาใจในหลกการของกลมออมทรพยเพอการผลต คณะกรรมการแตละคณะมจ านวนไมนอยกวา ๓ คน ประกอบดวย ประธาน รองประธาน และเหรญญก หรอต าแหนงอนๆ ตามความเหมาะสม การด ารงต าแหนง คราวละ ๔ ป นบแตวนทไดรบคดเลอก

๖. สมาชกและการสนสดสมาชกภาพ ๖.๑ สมาชก ม ๓ ประเภท ประกอบดวย สมาชกสามญ ไดแก บคคลธรรมดาในหมบานหรอต าบล ทสมครเปนสมาชกตามระเบยบขอบงคบ ของกลมออมทรพยเพอการผลต สมาชกวสามญ ไดแก กลม องคกร ภายในหมบาน/ต าบล ททางราชการสนบสนน และรบรองฐานะทสมครเปนสมาชกกลมออมทรพยเพอการผล สมาชกกตตมศกด ไดแก ขาราชการ คหบด ภกษ สามเณร บคคลทมความสนใจและ ใหการสนบสนนกลม โดยไมหวงผลตอบแทน ตามทคณะกรรมการฯ มมตเหนชอบ ๖.๒ การสมครเปนสมาชก สามารถสมครเปนสมาชกโดยยนค าขอ ณ ทท าการกลมออมทรพยเพอการผลต เงอนไขการสมครเปนไปตามขอบงคบของกลมออมทรพยเพอการผลต

๓๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๖.๓ การสนสดการเปนสมาชกภาพ ตาย ลาออก ขาดคณสมบตตามทระบไวในระเบยบของกลมออมทรพยเพอการผลต ทประชมสมาชกมมตใหออกดวยคะแนนเสยง ๓ ใน ๔ ของสมาชกทงหมด ๗. กจกรรมของกลมออมทรพยเพอการผลต ๗.๑ การใหกเงนเพอเปนทนในการประกอบอาชพและสวสดการของครอบครว ๗.๒ การด าเนนงานศนยสาธตการตลาด เพอรวมกนซอ รวมกนขาย วสดอปกรณทเปนปจจยการผลต และสนคาอปโภคบรโภค ใหไดราคาถกและมคณภาพ ๗.๓ การด าเนนงานยงฉาง เพอรวมกนขายขาวหรอผลผลตทางการเกษตรใหไดในราคาสงและลดการถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง ๗.๔ การด าเนนงานธนาคารขาว เพอใหการสงเคราะหขาวแกผยากไรขาดแคลน ๗.๕ กจกรรมอน ตามระเบยบหรอขอบงคบทกลมออมทรพยเพอการผลตก าหนด

๘. เงนทนการด าเนนการของกลมออมทรพยเพอการผลต ไดมาจาก ๘.๑ คาสมครเขาเปนสมาชกกลมออมทรพยเพอการผลต และคาปรบกรณผดสญญาการสงใชคนเงนก ๘.๒ เงนสจจะสะสมของสมาชก ๘.๓ เงนทกหรอยมมาจากแหลงเงนทนตางๆ เชน ธนาคาร กองทนชมชน เปนตน ๘.๔ เงนชวยเหลอจากสถาบนหรอองคกรอนทงภายในและภายนอกประเทศ ๘.๕ เงนรายไดอนๆ เชน เงนบรจาคตางๆ

๙. การเกบรกษาเงนของกลมออมทรพยเพอการผลต ใหเงนของกลมออมทรพยเพอการผลตน าฝากธนาคาร ไดแก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ธนาคารออมสน หรอธนาคารอน ส าหรบการเปดบญชเงนฝากนน ใหประธาน รองประธาน และเหรญญกของกลมฯ เปนผลงลายมอชอ และเมอจะถอนเงนฝากตองลงลายมอชอรวมกนอยางนอย ๒ คน โดยใหประธานลงลายมอชอรวมทกครง ๑0. การสงเสรม/สนบสนน/ก ากบดแลการด าเนนงาน ๑0.๑ กรมการพฒนาชมชน เปนหนวยงานรบผดชอบการสงเสรม สนบสนน และก ากบ ดแล การด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตใหเปนไปตามวตถประสงค และวธการทก าหนดและท าหนาทเปนนายทะเบยน ๑0.๒ ส านกผตรวจราชการกรม และศนยศกษาและพฒนาชมชน เปนหนวยงานสนบสนนทางวชาการแกจงหวด/อ าเภอ ในการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต ๑0.๓ ส านกงานพฒนาชมชนจงหวด/อ าเภอ เปนหนวยงานสนบสนนและก ากบ ดแลการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต

๑1. ขอหามและขอปฏบต ภายใตระเบยบกรมการพฒนาชมชน วาดวยการสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต พ.ศ.๒๕๕๕ ๑1.๑ จ านวนเงนฝากสจจะสะสม (รายเดอน) ควรใหสมาชกเปนผตดสนใจทจะออมตามศกยภาพของตนเอง โดยจ ากดจ านวนเงนออมสงสดไดตามความเหมาะสม ใหมงเนนความสม าเสมอในการสงและสามารถปรบเปลยนเพมหรอลดได เมอสนปปดบญชงบดลของกลมออมทรพยเพอการผลต

๓๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๑1.๒ การสงเงนสจจะสะสม สมาชกหรอผแทนครวเรอนทเปนสมาชก ตองน าสงดวยตนเอง ณ ทท าการกลมออมทรพยเพอการผลต ตามวย เวลา และสถานททกลมออมทรพยเพอการผลตก าหนด และใหคณะกรรมการฯ รวบรวมเงนสจจะสะสมฝากเขาบญชธนาคารของกลมออมทรพยเพอการผลต ภายใน ๓ วนท าการ ๑1.๓ หามมใหสงเงนสจจะสะสมลวงหนากอนระยะเวลาทสมาชกไดใหสจจะไวกบกลม ยกเวนกรณจ าเปน ทงนใหอยในดลยพนจของคณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลต ๑1.๔ การรบเงนสจจะสะสม หรอรบช าระคนเงนกยมจากสมาชก ใหคณะกรรมการฯ รวบรวมเงนดงกลาว น าฝากเขาบญชธนาคารของกลมออมทรพยเพอการผลตภายใน ๓ วนท าการ เมอมสมาชกยนขอกเงน ใหเบกถอนเงนจากธนาคารตามระเบยบเบกจาย จะน าเงนดงกลาวขางตนปลอยใหสมาชกกโดยไมผานระบบบญชธนาคารไมได ๑1.๕ การด าเนนธรกรรมทางการเงนของกลมออมทรพยเพอการผลตทกประเภท ใหด าเนนการผานระบบบญชธนาคารทกครง ๑1.๖ หามมใหกลมออมทรพยเพอการผลตคดดอกเบยเงนกจากสมาชกเกนอตราทกฎหมายก าหนด ๑1.๗ หามมใหกลมออมทรพยเพอการผลตด าเนนกจกรรมในลกษณะเขาขายตองหาม ตาม พ.ร.บ. ธรกจสถาบนการเงน พ.ศ.๒๕๕๑

กรณทกลมออมทรพยเพอการผลตไมสามารถปฏบตตามระเบยบกรมการพฒนาชมชน วาดวย การสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต พ.ศ.๒๕๕๕ หรอมอปสรรคในการด าเนนงานตามระเบยบฯ น ใหอธบดกรมการพฒนาชมชนพจารณาสงการไดตามท เหนสมควร เพอใหการด าเนนงานของ กลมออมทรพยเพอการผลตเปนไปดวยความคลองตว มประสทธภาพ และทนตอเหตการณทเปลยนแปลงไป และหากการด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตเปนการกระท าทผดกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอของบานเมอง ใหอธบดมอ านาจในการเพกถอนใหกลมออมทรพยเพอการผลตนน ออกจากทะเบยนกลมออมทรพยเพอการผลตของกรมการพฒนาชมชน

๑2. กลมออมทรพยเพอการผลตพฒนาชมชนดวยหลกคณธรรมไดอยางไร? กลมออมทรพยเพอการผลตเปนองคกรทรวมเอาคนทรจก เพอแสวงหาแนวทางใหมในการชวยเหลอ ซงกนและกน สงส าคญทจะท าใหการรวมตวของสมาชกเหนยวแนน สามารถท าใหกลมประสบความส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคทตงไว คอ คณธรรมของสมาชก ซงม ๕ ประการ คอ (๑) ความซอสตยตอกน หมายถง การสรางสจจะตอตนเองในการประหยด อดออมอยางสม าเสมอ และการซอสตยตอกลมในการถอหนหรอฝากเงนในกลมอยางตอเนอง เมอกเงนไปแลว กใชคนเงนตามสญญา (๒) ความเสยสละ หมายถง ความมน าใจเออเฟอ แบงปนสงทดใหแกกน ไมมจตใจคบแคบ เชน หากเพอนมความเดอดรอน กจะใหเพอนไดกเงนกอน ซงการเสยสละนจะเปนการผกมตรไมตรระหวางสมาชก สรางนสยใหเหนแกประโยชนของสวนรวม (๓) ความรบผดชอบ หมายถง การรวมมอกบกลมในการด าเนนกจกรรมตางๆ โดยการเขารวมประชม การแสดงความคดเหน และขอเสนอตอการบรหารงานกลม ความรบผดชอบดงกลาว จะท าใหกลมออมทรพย- เพอการผลตสามารถแกปญหาของสมาชกไดอยางมพลง (๔) ความเหนอกเหนใจ หมายถง เปนความรสกรวมถงความรสกภายในใจของเพอนสมาชก หากเกดความเขาใจตอกนแลว จะท าใหกจกรรมทท ารวมกนทกอยางราบรนไปไดดวยด ความเหนอกเหนใจ อาจแสดงออกดวยการกลาวค ารสกทด เชน การใหก าลงใจคณะกรรมการทเสยสละแรงกายแรงใจมาท างานใหกบกลม เปนตน (๕) ความไววางใจกน หมายถง การแสดงความรสกทางบวกตอความคาดหวงทมตอการเขารวมเปนสมาชกกลม เชน การไววางใจเพอนสมาชกทกเงนไปวาน าเงนไปใชในทางทเปนประโยชนและจะน าเงนมาช าระคนได ความไววางใจตอการท าหนาทของคณะกรรมการ เปนตน ความไววางใจดงกลาวจะน ามาซงความยตธรรม ทสมาชกทกคนจะไดรบบรการจากกลมโดยเทาเทยมกน

๓๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ตวอยางการด าเนนงานตามหลกคณธรรม ๕ ประการ

คณธรรม ๕ ประการ ตวอยางการด าเนนงาน

ความซอสตยตอกน สงเงนสจจะตามก าหนด ตองสงเงนกตามสญญา ไมคดโกงเพอนสมาชก

ความเสยสละ การใหเพอนสมาชกทมความเดอดรอนมากกวากเงนกอน เสยสละเวลา/แรงกายเขารวมประชมกลมและรวมมอชวยเหลอ กจกรรมตาง ๆ ของกลม

ความรบผดชอบ การสงเงนสจจะสะสมตามก าหนด ณ ทท าการกลม การสงคนเงนกตามสญญา การเขารวมประชมกลมและรวมมอในกจกรรมตางๆ ของกลม

ความเหนอกเหนใจกน

เหนใจเพอนสมาชกทเดอดรอนใหกเงนกอน คนมเงนเหนใจคนจน โดยน าเงนมาฝากกบกลม เพอเพมทนใหกลมฯ และตวเองกไดเงนปนผลและดอกเบยเมอสนปเปนการตอบแทน ความด เหนใจประธานและกรรมการทเสยสละเวลา/แรงกายท างานใหกลมฯ

ความไววางใจกน ไววางใจเพอนสมาชกทกเงนไปวา น ามาสงคนแนนอน เพราะน าไป ประกอบอาชพทเปนประโยชน เพอน ๆ สมาชกชวยกนดแล ไววางใจประธานและกรรมการทมาท าหนาท

๑3. ขอสงเกตในการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลต ๑3.๑ อยางรวบรดใหมการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตทเรวเกนไป โดยทสมาชกยงไมเขาใจเรองการด าเนนงาน “กลมออมทรพยเพอการผลต” อยางถองแท ๑3.๒ ในการชแจงหรอใหขอมลเรองกลมออมทรพยเพอการผลตแตละครงใหกบสมาชก จะตองมเอกสารประกอบทชดเจนในการใหสมาชกไดรจก ไดเหน และไดซกถาม ๑3.๓ เมอประชมสมาชกกลมครงแรกไปแลว ควรทงเวลาใหสมาชกผเขารวมประชมไดมโอกาส น าแนวคดและวธการในการจดตงกลมไปเผยแพรใหกบประชาชนทวไปสกระยะหนงกอน และก าหนดวนประชมในครงตอไปไวใหแนนอน เพอพจารณารวมกนวาจะจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตหรอไม ๑3.๔ ในการประชมแตละครง นอกจากจะใหสมาชกทท าหนาทเปนเลขานการกลมจดบนทกแลว พฒนากรในฐานะผไปสงเสรมและสนบสนนตองจดมตทประชมทมในทกเรองและทกครงดวย โดยเฉพาะเรองส าคญ ๆ เชน คาธรรมเนยม คาหน ขอก าหนดการใหก ยม คน การก าหนดวน เวลา สงเงนสจจะสะสม และอน ๆ ๑4. ขอสงเกตของการบรหารงานกลมออมทรพยเพอการผลตทผานมา ๑4.๑ คณะกรรมการทง ๔ คณะ จะตองอทศตนและเสยสละเวลามากพอสมควรในระยะแรก เพอพจารณาระเบยบขอบงคบของกลม พรอมทงก าหนดแผนงานทจะด าเนนงาน ๑4.๒ การด าเนนงานควรยดแนวสหกรณอเนกประสงค คอ ด าเนนการแบบธนกจ (สหกรณการเกษตร สหกรณออมทรพย) การซอ การขาย เปนตน ๑4.๓ การจดตงรานคา (ศนยสาธตการตลาด) ใหตงโดยกลมออมทรพยเพอการผลตเปนผลงทน แตตองเปนขอตกลงของคณะกรรมการบรหารและทประชมใหญอนมต มระเบยบวาดวยการแบงก าไรใหสมาชกแยกตางหากจากระเบยบของกลม

๓๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๑4.๔ เมอแรกตงรานคา ควรใหบรการเฉพาะสมาชกเทานน ตองขายตามราคาตลาด และยดหลกสหกรณ คอ ขายดวยเงนสด แบงก าไร (เงนปนผล/เฉลยคน) ใหสมาชก ๑4.๕ เมอรานคามความกาวหนา ใหจดหาสถานทเปดรานทสะดวกและเหมาะสม มคณะกรรมการของราน มลกจางขายของและขายหนใหกบสมาชกทสมครเปนสมาชกของรานคา ๑4.๖ กลมสามารถด าเนนการในเรองตางๆ เพอเพมผลผลตและรายไดแกกลม เชน การจดตงโรงงานอตสาหกรรมขนาดเลก การจดสรางยงฉาง โรงงานแปงมน โรงส หรอประกอบอาชพอนๆ เชน เลยงปลา จกสาน นอกเหนอจากการสะสมทน ๑4.๗ คณะกรรมการบรหารตองยดหลกปฏบตใหเปนไปตามขอบงคบของกลมในการบรหารการเงนของสมาชกกลม การทจะใชเงนทนของกลมเพอลงทนในกจการใด ๆ จะตองไดรบความเหนชอบจากทประชมใหญกอน ๑4.๘ กจกรรมใดทกลมลงทนด าเนนการ ใหจดท าบญชรายรบ รายจาย แยกตางหาก ๑4.๙ กลมจะตองจดใหมเอกสารเหลานไวใหพรอมตลอดเวลา ไดแก ใบสมครเขาเปนสมาชก สมดสจจะสะสม ใบส าคญรบเงน ในส าคญจายเงน (กลมจดท าขนเอง) แบบค าขอก สญญาการก สมดบญชรายรบ รายจาย ฯลฯ ๑4.๑๐ กลมทด าเนนการไดกาวหนาและมนคงพอสมควรแลว จ าเปนอยางยงทควรจะจางผจดการ เพอเปนผด าเนนการดานตางๆ ไดเตมท ๑4.๑๑ เหรญญกตองจดท าบญชใหถกตองและเปนปจจบนเสมอ และตองท างบดลของกลมทกสนป และตองมการตรวจสอบบญชของกลม โดยใหเจาหนาทการเงนของส านกงานพฒนาชมชนจงหวดเปนผรบรองการตรวจสอบบญช

สถานการณปจจบน ขอขดของ และแนวทางการสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต สถานการณปจจบนและขอขดของ (๑) การด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตบางแหง ไมไดด าเนนงานตามแนวทางทกรมฯ ก าหนด กอใหเกดความเสยงในการบรหารจดการกลมออมทรพยเพอการผลต (๒) การบรหารจดการของคณะกรรมการทมระเบยบขอบงคบก าหนดไวกบการปฏบตจรง ไมเปนไป ในทศทางเดยวกน (๓) คณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลตไมท าตามบทบาทหนาทตามทระเบยบของกลมฯ ก าหนดไว โดยประธานหรอเหรญญกมกด าเนนการแตเพยงผเดยว (๔) การด าเนนงานของกลมสวนใหญ เนนการปลอยกเพยงกจกรรมเดยว ไมมกจกรรมเครอขายหรอการลงทนเชงธรกจ (๕) เจาหนาทพฒนาชมชนไมเขาใจการใชเครองมอในการประเมนผลกลมออมทรพยเพอการผลต ไมเหนประโยชนในการใชเครองมอในแตละประเภท และไมมการก ากบ ตดตาม การด าเนนงานของกลม ออมทรพยเพอการผลต

แนวทางการสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอการผลต (๑) รกษา (ท าตอ) จดท าฐานขอมลกลมออมทรพยเพอการผลตใหเปนปจจบน โดยจ าแนกกลมออมทรพยเพอการผลต ออกเปน ๓ ประเภทเชนเดม โดยกลมฯ ทจดอยในประเภท ๒ (ปฏบตไมครบ ๑๐ ขอ แตกลมฯ ยนยอมใหเจาหนาทพฒนาชมชนเขาไปใหค าปรกษา แนะน า ใหเปนไปตามแนวทางทกรมฯ ก าหนด และหาแนวทางแกไข สนบสนนใหกลมฯ เขมแขงตอไป) ก าหนดระยะเวลาปรบปรง เพอใหเปนไปตามแนวทางของกรมฯ ภายใน

๓๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๒ ป หากไมมการปรบปรง ใหจดอยในประเภท ๓ (เปนกลมทมแนวทางการด าเนนงานเปนของกลมเอง ไมประสงคทจะปฏบตตามแนวทางของกรมฯ ซงกรมฯ จะไมรบผดชอบในกรณทกลมเกดความเสยหาย) ก าชบใหมการประเมนผลการจดระดบการพฒนากลมออมทรพยเพอการผลตตามแนวทาง ทกรมฯ ก าหนดเปนประจ าทกปอยางจรงจง และใหมการประเมนผลการตรวจสขภาพทางการเงนของกลมปละ ๒ ครง แมจะไมไดงบประมาณสนบสนนกตาม รวมทงสงเสรมกลมฯ ทมผลการจดระดบการพฒนาอยใ น ระดบ ๓ (ระดบด) ใหเขาสระดบมาตรฐาน SMART Saving Group (SSG) กรณกลมฯ ทมเงนกองทนหรอทรพยสนตงแต ๑๐ ลานบาทขนไป ตองปรบปรงระบบบญชใหเปนมาตรฐานสากล หรอจดหาระบบคอมพวเตอรมาชวยในการจดท าบญช จดหาและจางผตรวจสอบหรอส านกงานตรวจสอบบญชทเปนบคคลจากภายนอกมารบรองการจดท าบญชของกลมฯ เจาหนาทพฒนาชมชนตองตดตามใหค าแนะน าการด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลต อยางตอเนองสม าเสมอ อยางนอยปละ ๒ ครง

(๒) สบสาน (เพมปรมาณ/ขยายเพม) สงเสรมการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตใหม โดยด าเนนการในหมบานเศรษฐกจพอเพยง หมบานทมการด าเนนงานโครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) หรอหมบานตามแนวพระราชด าร และควรมกลมสมมาชพเปนฐานในการจดตงกลมฯ สงเสรมความร ความเขาใจในแนวคด หลกการของกลมออมทรพยเพอการผลต ดวยจตวญญาณใหพฒนากรรนใหม สงเสรมความร ความเขาใจแกเจาหนาทพฒนาชมชนใหยดมนในแนวคด หลกการ กลมออมทรพยเพอการผลตทกรมการพฒนาชมชนรบผดชอบสงเสรมอยางจรงจง ขยายผลการด าเนนงานโรงเรยนกลมออมทรพยเพอการผลตใหครอบคลมทกเขตตรวจราชการ จากปจจบนทมเพยง ๘ เขตตรวจราชการ ปรบปรงหลกสตรส าหรบโรงเรยนกลมออมทรพยเพอการผลต ใหสอดรบกบสถานการณปจจบน โดยผนวกหลกสตรการบรหารจดการกบเครอขายกลมออมทรพยเพอการผลตไวดวยกน และเพมหลกสตร การบรหารจดการหนไวในหลกสตร พฒนาศนยสาธตการตลาดใหเปนสถานทรวมกนซอ รวมกนขายผลตภณฑสนคาชมชน ผลผลตทางการเกษตร รวมทงเปนศนยเชอมโยงการบรการของชมชน พฒนาศนยสาธตการตลาดใหมขดความสามารถในการจดท ากระดานสนคาของชมชน

(๓) ตอยอด (นวตกรรม) พฒนาเครองมอในการประเมนผลกลมฯ ใหเปนรปแบบ Application สรางหมอทนชมชน ท าหนาทรกษาสขภาพกลมออมทรพยเพอการผลต หากกลมใด มความเสยงดานใด ใหผมความเชยวชาญดานนนๆ มาเปนทปรกษา วเคราะห ปองกน และรกษา โดยตงเปนผเชยวชาญดานกลมออมทรพยเพอการผลตภาคประชาชน สรางสายตรวจกลมออมทรพยเพอการผลต ประกอบดวย เจาหนาทพฒนาชมชน ผน า อช. และเครอขายกลมออมทรพยเพอการผลตระดบอ าเภอ โดยใชเครองมอการตรวจสขภาพทางการเงนกลม ออมทรพยเพอการผลตในการตรวจตดตาม พฒนาศนยสาธตการตลาดใหเปนตวกลาง (Trader) ของชมชน ในการจ าหนายผลตภณฑ ของชมชน (เกษตร, แปรรป, ของทระลกในชมชน)

๓๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ขอเตอนใจส าหรบพฒนากรและเจาหนาทเกยวกบกลมออมทรพยเพอการผลต ๑. กลมออมทรพยเพอการผลตเปนกลมทเกยวของกบการเงน จะตองปฏบตตามขอตกลง ขอบงคบของกลมโดยเครงครดและเฉยบขาด 2. กลมออมทรพยเพอการผลตเปนกลมทผกพนทางสทธ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กลมจะเลกกจการไปงายๆ อยางกลมอนไมได หากผดพลาดตองชดใชเงนตามกฎหมาย 3. การด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตเปนการพฒนาคน จงอยาก าหนดเงนสจจะสะสมตายตวใหแกสมาชก แตตองใหเปนไปตามอ านาจทสมาชกตกลงใจตามขดความสามารถของเขาเอง 4. การจดท าบญชหรอจดท ากจกรรมตางๆ พฒนากรหรอเจาหนาทพฒนาชมชน ตองใหค าแนะน า ในลกษณะทกรรมการและสมาชกกลมปฏบตเองไดในอนาคต ไมใชไปท าแทน 5. ควรตดตาม สอบถาม ใหค าแนะน า ในการด าเนนกจกรรมของกลมเปนเนองนตย จะท าใหกลมสามารถด าเนนการไดอยางถกตอง และมประสทธภาพ เปนการปองกนปญหาตางๆ ทอาจจะเกดขนได

ความซอสตย ความเสยสละ ความรบผดชอบ ความเหนอกเหนใจกน ความไววางใจกน

แสดงไวทใดทหนง ทปรากฏชดเจน และแสดงขอมลการด าเนนงานของกลมฯ ใหเปนปจจบน

ความหมาย สถาบนการเงนทถกตองตามกฎหมาย และสมดบญชเงนฝากใชชอกลมออมทรพยเพอการผลต และเมอรบ

สจจะสะสม ในแตละเดอนตองน าเงนฝากธนาคารทงหมดกอนปลอยก

ความหมาย จ านวนผเขาประชม (คณะกรรมการและสมาชก) ตองไมนอยกวา 75% ของจ านวนครวเรอนทเปนสมาชกทงหมด

1. มการด าเนนงานตามแนวทางของกรมการพฒนาชมชน โดยยดหลกคณธรรม 5 ประการ

2. ใชชอ “กลมออมทรพยเพอการผลต”

3. มการฝากถอนเงนผานสถาบนการเงน

4. มการประชมสามญประจ าป (คณะกรรมการและสมาชก) อยางนอยปละ 1 ครง

๓๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ความหมาย โครงสรางคณะกรรมการ ครบ 4 ฝาย ประกอบดวย 1) คณะกรรมการฝายอ านวยการ 2) คณะกรรมการฝายเงนก 3) คณะกรรมการฝายตรวจสอบ 4) คณะกรรมการฝายสงเสรม ตามแนวทางของกรมการพฒนาชมชน และตองมการจดบนทกการประชมทกครง

ความหมาย ตองเปนไปตามระเบยบกลมออมทรพยเพอการผลต ตามแนวทางของกรมฯ

ความหมาย 1) เงนสจจะสะสม ม 2 ประเภท ดงน สจจะสะสม สงเงนสจจะสะสมเปนจ านวนเทา ๆ กน สม าเสมอเปนประจ าทกเดอน ไมสามารถถอนได นอกจากลาออก หรอตาย เทานน และควรก าหนดวงเงนสจจะสะสมขนต าและเพดานในการฝาก สจจะสะสมพเศษ สามารถถอนได และควรก าหนดเพดานในการฝากไวดวย 2) สมาชก แบงเปน 3 ประเภท ประกอบดวย สมาชกสามญ เปนบคคลทมภมล าเนาอยในพนท หมใด ต าบลใด (ระบใหชดเจน) ยกเวน ผทรบราชการทกประเภท ทยงอยในต าแหนง แมวาเปนบคคลทมภมล าเนาในพนทนน ๆ หามมใหจดอย ในประเภทน สมาชกวสามญ เปนกลม/องคกรในหมบาน ต าบล ทตงขนโดยมวตถประสงคดานการพฒนาอาชพ สวสดการ สาธารณะประโยชน เชนกลมเยาวชน กลมสตร เปนตน สมาชกกตตมศกด หมายถงคหบด พระภกษ ขาราชการทกประเภท ผน าชมชนทตองการออมเงนไวเพอเปนทน

ความหมาย ผตรวจสอบบญช ม 2 ประเภท คอ ผตรวจสอบโดยต าแหนง (คณะกรรมการ) และผตรวจสอบภายนอก ทมใชสมาชกกลม โดยมการตรวจสอบอยางนอย 2 เดอนครง และมการลงนามก ากบไวดวย

5. มคณะกรรมการครบ 4 ฝาย มการจดประชมอยางนอย 3 เดอน/ครง

6. มการจดท าระเบยบขอบงคบเปนลายลกษณอกษร เปนปจจบน

7. สมาชกมการสงเงนสจจะสะสมสม าเสมอเปนประจ าทกเดอน

8. คดอตราดอกเบยเงนกไมเกนทกฎหมายก าหนด (รอยละ 15 ตอป)

9. มการจดท าระบบบญชเปนปจจบน และสามารถตรวจสอบได

10. กลมฯ มการจดท างบก าไร - ขาดทน ปดงบดล และกลมฯ มการจดสรรผลก าไรตามระเบยบของกลมทกป

๓๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ความเปนมา ปญหำควำมยำกจนในประเทศไทยพบวำประชำชนในชนบทไทยจ ำนวนมำก ซงคนสวนใหญของประเทศ ตองประสบกบภำวะควำมยำกจน ขำดแคลนปจจยในกำรด ำรงชพไมมควำมมนคงทำงเศรษฐกจและมหนสนจ ำนวนมำก ซงสำเหตสวนหนงเกดจำกกำรขำดโอกำสท ำงำน มรำยไดไมเพยงพอกบคำใชจำย เนองจำก กำรประกอบอำชพทไมมนคงหรอมรำยไดนอย และขำดโอกำสในกำรเขำถงแหลงเงนทน รวมทงประชำกร มจ ำนวนเพมขน อตรำกำรเตบโตทำงเศรษฐกจต ำ เมอเทยบกบอตรำกำรเตบโตของประชำกร รฐบำลใหควำมส ำคญในกำรแกไขปญหำควำมยำกจนและลดควำมเหลอมล ำของสงคม โดยก ำหนดนโยบำยและแผนงำนกำรพฒนำเศรษฐกจฐำนรำกใหมนคง มงคง และยงยน จดเรมตนของโครงกำรแกไขปญหำควำมยำกจน (กข.คจ.) คณะรฐมนตรมมตเมอวนท ๑๗ สงหำคม ๒๕๓๖ เหนชอบใหกระทรวงมหำดไทยด ำเนนงำนโครงกำร กข.คจ. ระยะท ๑ ระหวำงป พ.ศ. ๒๕๓๖ – ๒๕๓๙ และขยำยถงป ๒๕๔๐ จ ำนวน ๑๑,๖๐๘ หมบำน และมมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๑๗ มถนำยน ๒๕๔๐ เหนชอบในหลกกำรโครงกำร กข.คจ. ระยะท ๒ ป พ.ศ.๒๕๔๑ – ๒๕๔๔ ขยำยพนทใหครอบคลมทกหมบำน ทวประเทศทมครวเรอนยำกจนตกเกณฑรำยไดตำมขอมลควำมจ ำเปนพนฐำน (จปฐ.) จ ำนวน ๑๗,๖๒๖ หมบำน รวมหมบำน กข.คจ. ทด ำเนนงำน จ ำนวน ๒๙,๒๓๔ หมบำน และใหกรมกำรพฒนำชมชนรบผดชอบด ำเนนกำรโครงกำรฯ เพอขจดปญหำควำมยำกจน โดยสรำงกระบวนกำรเรยนร และยดหลกกำรมสวนรวมของชมชน มงเปำหมำยครวเรอนทมรำยไดต ำกวำเกณฑ จปฐ. ดวยกำรสนบสนนเงนทนใหครวเรอนเปำหมำยยมเงนไปลงทนประกอบอำชพหมบำนละ ๒๘๐,๐๐๐ บำท เพอใหมอำชพ เพมรำยได และพฒนำคณภำพชวตใหดขน

หลกการ กำรบรหำรจดกำรโครงกำร กข.คจ. เปนกำรด ำเนนงำนภำยใตระเบยบกระทรวงมหำดไทย วำดวยกำรบรหำรและกำรใชจำยเงนโครงกำรแกไขปญหำควำมยำกจน พ.ศ. ๒๕๕๓ ซงกรมกำรพฒนำชมชน มหนำทควบคมดแลและตรวจสอบกำรใชเงนโครงกำร กข.คจ. โดยบรหำรจดกำรและด ำเนนงำนตำมหลกกำร ดงน (๑) กำรม สวนรวมขององคกรประชำชนและประชำชนในหมบำนเปำหมำยในกำรรวมคด ตดสนใจ รวมท ำ รวมรบผดชอบ และรวมรบผลประโยชน

(๒) กำรมอบอ ำนำจหนำท ควำมรบผดชอบใหองคกรประชำชนในหมบำนเปำหมำย คอคณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน เปนผบรหำรจดกำรเงนทนในหมบำน โดยมเจำหนำทพฒนำชมชนเปนผสงเสรม สนบสนนตรวจสอบ ตดตำม และรำยงำนผลกำรด ำเนนงำนโครงกำร กข.คจ. ใหมประสทธภำพ

(๓) กำรใชขอมลครวเรอนเปำหมำยจำกกำรจดเกบและตรวจสอบขององคกรประชำชนในหมบำน (๔) สนบสนนเงนทนเพอประกอบอำชพแกครวเรอนเปำหมำย หมบำนละ ๒๘๐,๐๐๐ บำท วตถประสงค

(๑) เพอใหครวเรอนเปำหมำยยมเงนไปลงทนประกอบอำชพ หรอขยำยกจกำรอำชพของตน (๒) เพอแกไขปญหำควำมยำกจนของครวเรอนเปำหมำยใหมอำชพและมรำยไดเพมขนเกนกวำรำยไดเฉลยตอคนตอปตำมเกณฑควำมจ ำเปนพนฐำน (จปฐ.) (๓) เพอยกระดบคณภำพชวตของประชำชนในหมบำนใหเกดควำมรมเยนเปนสข แนวทางการดาเนนงานโครงการ กข.คจ. ๒.๑ โครงสรางคณะกรรมการ กข.คจ. (ตามระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๘ และขอ ๙) (๑) คณะกรรมการอ านวยการแกไขปญหาความยากจนจงหวด จ านวนไมเกน ๑๑ คน ประกอบดวย รองผวาราชการจงหวดทรบผดชอบงานพฒนาชมชน ผแทนของหนวยงานราชการทเกยวของ ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผทรงคณวฒทมความรความสามารถดานการบรหารจดการเงนทนชมชน พฒนาการจงหวดเปนกรรมการและเลขานการ และหวหนากลมทรบผดชอบโครงการ กข.คจ. เปนกรรมการและผชวยเลขานการ

โครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.)

๔๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๒) คณะกรรมการอ านวยการแกไขปญหาความยากจนอ าเภอ จ านวนไมเกน ๙ คน ประกอบดวย นายอ าเภอ/ปลดอ าเภอผเปนหวหนาประจ าอ าเภอ ผแทนของหนวยงานราชการทเกยวของ ผแทนองคกรปกครองสวนทองถนในอ าเภอ ผทรงคณวฒภายในอ าเภอทมความรความสามารถดานการบรหารจดการเงนทนชมชน พฒนาการอ าเภอเปนกรรมการและเลขานการ และนกวชาการพฒนาชมชนผรบผดชอบโครงการ กข.คจ. เปนกรรมการและผชวยเลขานการ (๓) คณะกรรมการอ านวยการแกไขปญหาความยากจนต าบล จ านวนไมเกน ๗ คน ประกอบดวย ปลดอ าเภอผรบผดชอบต าบล ผแทนหนวยงานราชการทเกยวของ ผแทนองคกรปกครองสวนทองถนในต าบล ประธานคณะกรรมการ กข.คจ. หมบาน ทรงคณวฒภายในต าบลทมความรความสามารถดานการบรหารจดการเงนทนชมชน พฒนากรผรบผดชอบประจ าต าบลเปนกรรมการและเลขานการ (๔) คณะกรรมการ กข.คจ. หมบาน จ านวน ๗ คน แตไมเกน ๙ คน ประกอบดวย ประธานคณะกรรมการหมบาน ผแทนคณะกรรมการหมบาน ผแทนสมาชกสภา อบต. อาสาพฒนาชมชน และผแทนกลมออมทรพยฯ หรอกลมอาชพ ผแทนคณะกรรมการพฒนาสตรหมบาน ผแทนองคกรชมชนหรอผทรงคณวฒ

๒.๒ บทบาทหนาทของคณะกรรมการ กข.คจ. (ตามระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๘ และขอ ๑๐) (๑) คณะกรรมกำรอ ำนวยกำร กข.คจ. จงหวด/อ ำเภอ/ต ำบล มอ ำนำจหนำทสง เสรม ควำมเขมแขงของเครอขำยหมบำน กข.คจ. สนบสนนและประสำนงำน ก ำกบดแล ตดตำมประเมนผล รำยงำนผลกำรด ำเนนงำน และปฏบตหนำทอนตำมทอธบดก ำหนด

(๒) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน มอ ำนำจหนำทบรหำรจดกำรเงนโครงกำร กข.คจ. หมบำน พจำรณำอนมตโครงกำรและเงนยมแกครวเรอนเปำหมำยตำมโครงกำร กข.คจ. ตดตำม สงเสรม สนบสนน กำรประกอบอำชพของครวเรอนเปำหมำย จดท ำระบบขอมล จดท ำเอกสำร บญช ทะเบยนตำมโครงกำร กข.คจ. รำยงำนผลกำรด ำเนนงำนโครงกำร กข.คจ. และแกไขปญหำทเกดจำกกำรด ำเนนงำนโครงกำร กข.คจ.

๒.๓ เงนทนโครงการ กข.คจ. (ตามระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๑๒) ประกอบดวย (๑) เงนอดหนนจากรฐบาล (๒) เงนอดหนนจากองคกรปกครองสวนทองถน (๓) ดอกผลหรอผลประโยชนอนใดทเกดจากเงนโครงการ กข.คจ. (๔) เงนบรจาคหรอเงนชวยเหลออนใดทใหโดยไมมเงอนไขหรอขอผกพน (๕) เงนกตามโครงการ กข.คจ. (๖) เงนอนใดทหนวยงานอนหรอองคกรอนสนบสนนใหเปนเงนโครงการ กข.คจ.

๒.๔ ขนตอนการบรหารเงนทนโครงการ กข.คจ. (๑) รฐบำลอนมตเงนโครงกำร กข.คจ. หมบำนละ ๒๘๐,๐๐๐ บำท (๒) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน เปดบญชเงนฝำกธนำคำรประเภทออมทรพยของหมบำน (๓) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำนจดเวทประชำคม เพอจดท ำบญชทะเบยนครวเรอนเปำหมำย (๔) ครวเรอนเปำหมำยเสนอโครงกำรและค ำขอยมเงน (๕) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน พจำรณำอนมตโครงกำรและเงนยม โดยตองไดรบ ควำมเหนชอบจำกพฒนำกร

(๖) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำนแจงครวเรอนเปำหมำยจดท ำสญญำภำยใน ๓ วน นบแตวนอนมต (๗) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน โอนเงนเขำบญชเงนฝำกของครวเรอนเปำหมำยและออกใบรบเงนยม

๔๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(๘) ครวเรอนเปำหมำย เบก/ถอน เงนทนไปประกอบอำชพตำมโครงกำรฯ (๙) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน รวมกบพฒนำกรสนบสนนกำรประกอบอำชพของครวเรอนเปำหมำย และตดตำมกำรสงใชคนเงนยมตำมสญญำเปนรำยงวด (๑๐) ครวเรอนเปำหมำยสงใชคนเงนยมตำมก ำหนดสญญำ (ไมเกน ๓ ป) และคณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน ออกใบรบคนเงนยม พรอมน ำเงนยมทไดรบฝำกเขำบญชโครงกำร กข.คจ. หมบำน ภำยใน ๓ วนท ำกำร (๑๑) คณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน จดประชมครวเรอนเปำหมำยแจงผลรบคนเงนยม พรอมแจงครวเรอนเปำหมำยทยงไมไดเงนยมเสนอโครงกำรตอไป

๒.๕ หลกการพจารณาอนมตโครงการและเงนยมโครงการ กข.คจ. (๑) ใหพจำรณำอนมตโครงกำรและเงนยมตำมบญชทะเบยนครวเรอนเปำหมำย (๒) หมบำนทครวเรอนมรำยไดผำนเกณฑ (จปฐ.) ครบทกครวเรอนใหพจำรณำครวเรอนเปำหมำยทตองกำรพฒนำคณภำพชวต (๓) อำชพทครวเรอนเปำหมำยสำมำรถยมเงนได คอ อตสำหกรรมในครวเรอน คำขำย งำนชำง เกษตรกรรม และอำชพอนๆ ตำมทคณะกรรมกำร กข.คจ. เหนชอบ (๔) กำรพจำรณำจ ำนวนเงนยม ใหพจำรณำจำก ควำมสำมำรถในกำรสงใชคนเงนยม ประเภทอำชพและควำมเปนไปได และระยะเวลำทจะกอใหเกดรำยได

๓. การสงเสรม สนบสนน การดาเนนงานโครงการ กข.คจ. ๓.๑ การดาเนนงานเครอขายหมบาน กข.คจ. (เครอขำยหมบำน กข.คจ. ระดบหมบำน ระดบต ำบล และระดบอ ำเภอ) มอ ำนำจหนำท ดงน (๑) สงเสรมควำมเขมแขงของหมบำน กข.คจ. สนบสนนและประสำนกำรด ำเนนงำนกบหนวยงำนทเกยวของ

(๒) คณะกรรมกำรเครอขำยหมบำน กข.คจ. ระดบต ำบลและอ ำเภอ รำยงำนผลกำรด ำเนนงำนใหนำยอ ำเภอทรำบ คณะกรรมกำรเครอขำยหมบำน กข.คจ.ระดบจงหวด รำยงำนผลกำรด ำเนนงำนใหผวำรำชกำรจงหวดทรำบ

(๓) ปฏบตหนำทอนๆ ตำมทไดรบมอบหมำย ๓.๒ บทบาทหนาทของพฒนากร (ตามระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๒๔) (๑) สงเสรมกระบวนกำรเรยนรกำรบรหำรจดกำรแกคณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน (๒) สงเสรม สนบสนน กำรประกอบอำชพของครวเรอนเปำหมำย (๓) สนบสนนกำรจดท ำระบบขอมลและเอกสำรบญชคมตำง ๆ (๔) ตดตำม ตรวจสอบ ก ำกบ ดแล เงนทน กข.คจ. (๕) รำยงำนผลกำรด ำเนนงำนตำมโครงกำร กข.คจ. (๖) ปฏบตงำนอน ๆ ตำมทพฒนำกำรอ ำเภอมอบหมำย ๓.๓ การรายงานผลการดาเนนงานโครงการ กข.คจ. (ตามระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๒๖) (๑) ใหคณะกรรมกำร กข.คจ. หมบำน รำยงำนภำวะหนสนและฐำนะกำรเงนของครวเรอนเปำหมำยใหอ ำเภอทรำบ เพอรำยงำนจงหวด ปละ ๒ ครง ภำยในวนท ๓๑ มนำคม และวนท ๓๐ กนยำยน ของทกป (๒) ใหอ ำเภอตรวจสอบควำมถกตอง ครบถวนของขอมลกอนรำยงำนใหจงหวดทรำบ (๓) ใหจงหวดตรวจสอบควำมถกตอง ครบถวนของขอมลและรำยงำนใหกรมฯ ทรำบ

๔๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๔. การคนเงนโครงการ กข.คจ. และการเปลยนแปลงสถานภาพของหมบาน กข.คจ. ๔.๑ การคนเงนโครงการ กข.คจ. (ตามประกาศกรมการพฒนาชมชนเรองการเบกจายเงนทนโครงการ กข.คจ. อ าเภอ) (๑) หมบำน กข.คจ. ทไดด ำเนนกำรบรรลวตถประสงคของโครงกำรฯ และจะคนเงนโครงกำร กข.คจ. โดยเปนกำรคนเงนหมบำนแรกของอ ำเภอ ใหคณะกรรมกำรอ ำนวยกำร กข.คจ. อ ำเภอ ด ำเนนกำรเปดบญชเงนฝำกธนำคำร (ตำมระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๒๓) และใหมหลกฐำนในกำรสงคน รบคนเงนโครงกำร กข.คจ. (๒) ประธำนคณะกรรมกำรอ ำนวยกำร กข.คจ. อ ำเภอ เรยกประชมกรรมกำรภำยใน ๑๕ วน นบแตวนทไดรบคนเงน เพอพจำรณำหมบำนเปำหมำยโครงกำร กข.คจ. ทยงไมเคยไดรบเงนโครงกำร กข.คจ. มำกอน โดยพจำรณำถงครวเรอนเปำหมำยทมรำยไดเฉลยตอคนตอปต ำกวำเกณฑควำมจ ำเปนพนฐำน (จปฐ.) สภำพเศรษฐกจ สงคม และควำมเหมำะสมอน ๆ และมตของทประชมถอเปนทสด ๔.๒ การเปลยนแปลงสถานภาพของหมบาน กข.คจ. (๑) กรณการแยกหมบานจากหมบานเดม - ใหคงเงนโครงการ กข.คจ.ไวในหมบานเดมเพอใหครวเรอนเปาหมายยมเปน ทน ในการประกอบอาชพตอไป ใหคดเลอกและจดล าดบจากครวเรอนในหมบานเดมเปนครวเรอนเปาหมายตามโครงการตอไป โดยใหคดเลอกและจดล าดบครวเรอนเปาหมาย ตามแนวทางการคดเลอกและจดท าบญชทะเบยนครวเรอนเปาหมายทกรมการพฒนาชมชนก าหนด - สวนครวเรอนเปาหมายเดมทแยกไปอยหมบานใหม ใหพนจากการเปนครวเรอนเปาหมายของหมบานเดมนบแตไดมการแยกหมบาน เวนแต ครวเรอนทยงคงคางช าระเงนยมตามโครงการ กข.คจ. ใหยมเงนตอไปจนครบก าหนดและสงคนเงนตามสญญาเดมจนครบถวนแลว จงใหพนจากการเปนครวเรอนเปาหมายของหมบานเดม สวนการคดเลอกและจดล าดบบญชทะเบยนครวเรอนเปาหมายเพมเตม ใหด าเนนการตามแนวทางทกรมการพฒนาชมชนก าหนด - ใหถอวาคณะกรรมการ กข.คจ. หมบานเดมทไดแตงตงไวแลว ท าหนาทตอไปจนครบวาระ เวนแต กรณกรรมการดงกลาวถกแยกไปอยหมบานใหม จงใหพนจากการเปนกรรมการ กข.คจ.ของหมบานเดม นบแตวนแยกหมบาน และใหเลอกกรรมการ กข.คจ. หมบาน จากหมบานเดมแทนต าแหนงนน ภายใน ๑๕ วน โดยใหด ารงต าแหนงจนครบวาระตามทเลอกแทน (๒) กรณหมบานเปาหมายโครงการ กข.คจ. ทอยในเขตเทศบาลใด เปลยนเปนชมชน หรอหมบานดงกลาวถกยบตามกฎหมายวาดวยลกษณะปกครองทองท (ตำมระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ ขอ ๓๐) (ก) กรณหมบานเปาหมายทอยในเขตเทศบาลเปลยนเปนชมชน (ตามประกาศกรมการพฒนาชมชนเรองการบรหารจดการโครงการแกไขปญหาความยากจน) - ใหเงนทนตามโครงการ กข.คจ. ครวเรอนเปาหมาย คณะกรรมการ กข.คจ. หมบานตลอดจนผลของการทไดด าเนนงานทผานมากอนหนายงคงมผลตอไป - ใหวาระการด ารงต าแหนงของคณะกรรมการ กข.คจ. หมบาน ทไดมการแตงตงกอนเปลยนฐานะเปนชมชนในเขตเทศบาลคงนบเวลาตอเนองไปจนกวาจะครบวาระ - ใหถอวาครวเรอนเปาหมายเดมเปนครวเรอนเปาหมายตามโครงการ กข.คจ. ตอไป สวนการคดเลอกและจดล าดบบญชทะเบยนครวเรอนเปาหมายเพมเตม ใหด าเนนการตามแนวทาง ท กรมการพฒนาชมชนก าหนด

๔๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(ข) กรณหมบานถกยบตามกฎหมายวาดวยลกษณะปกครองทองท (ตามประกาศกรมการพฒนาชมชนเรองการบรหารจดการโครงการแกไขปญหาความยากจน) - การยบรวมหมบานท าใหมเงนโครงการ กข.คจ. มากกวาหนงโครงการ เมอไดม การช าระคนเงนจากครวเรอนเปาหมายทยมเงนแลว ใหหมบานทมการถกยบรวมสงคนเงนโครงการ กข.คจ.ของหมบาน ตอคณะกรรมการ กข.คจ. อ าเภอ โดยปฏบตตามแนวทางการสงคนเงนโครงการ กข.คจ. ของหมบาน ตามแนวทางทกรมการพฒนาชมชนก าหนด - เมอมการยบรวมหมบาน ใหคณะกรรมการ กข.คจ. หมบาน ระงบการปฏบตหนาทเปนการชวคราว และจดใหมการคดเลอกคณะกรรมการ กข.คจ. หมบาน ภายใน ๑๕ วน นบแตวนทการยบรวม มผลใชบงคบ สวนการทงหลายทไดด าเนนการอยกอนการยบรวมยงคงด าเนนการไดตอไป - ใหถอวาครวเรอนเปาหมายเดมเปนครวเรอนเปาหมายตามโครงการ กข.คจ. ตอไป สวนการคดเลอกและจดล าดบบญชทะเบยนครวเรอนเปาหมายเพมเตม ใหด าเนนการตามแนวทาง ทกรมการพฒนาชมชนก าหนด

๕. ผลการด าเนนงานโครงการ กข.คจ. (ขอมล ณ วนท ๒ มถนายน ๒๕๖๐) ๕.๑ หมบาน กข.คจ. - จ านวนหมบาน กข.คจ. ทงหมด ๒๙,๒๓๒ หมบาน ๕.๒ ครวเรอนทไดรบเงนยม - จ านวนครวเรอนทไดรบเงนยมแลว ๑,๘๒๘,๓๖๔ ครวเรอน ๕.๓ เงนโครงการ กข.คจ. - จ านวนเงน กข.คจ. ทงหมด ๘,๖๙๔,๓๙๓,๖๕๗.๔๐ บาท ๕.๔ เงนโครงการ กข.คจ. ทปลอยใหยม - จ านวนเงนทปลอยใหยม ๗,๘๓๙,๕๔๕,๖๕๐ บาท (๙๐.๑๖ % ของจ านวนเงนทงหมด)

๖. อนาคตกบการขบเคลอนด าเนนงานโครงการ กข.คจ. ๖.๑ พฒนากลไกการบรหารจดการโครงการ กข.คจ.

(๑) ปรบปรงและจดระบบฐานขอมลหมบาน กข.คจ. (๒) เพมศกยภาพการบรหารจดการโครงการ กข.คจ. (ระดบคณะกรรมการ กข.คจ./เครอขาย กข.คจ. ระดบเจาหนาทพฒนาชมชน) (๓) ตดตาม ตรวจสอบ ก ากบดแล การด าเนนงานโครงการ กข.คจ. (๔) ปรบปรง แกไข ระเบยบขอบงคบ การด าเนนงานโครงการ กข.คจ. (๕) จดท าสอสนบสนน ผลตเอกสาร สงเสรมการด าเนนงานโครงการ กข.คจ. ๖.๒ สงเสรม สนบสนน การพฒนา โครงการ กข.คจ. (๑) ตรวจสขภาพเงนทนโครงการ กข.คจ. (X-ray เงนทน กข.คจ.) (๒) จดระดบการพฒนากจกรรมหมบาน โครงการ กข.คจ. (Milestone หมบาน กข.คจ.) (๓) ออมเงนประกนความเสยงขยายทน กข.คจ. (๔) Born to be charm - แสวงหาความรวมมอและบนทกขอตกลงสนบสนนการด าเนนงาน กข.คจ. - ปรบทศนแนวคดการด าเนนชวตดานอาชพและการเงน

๔๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๖.๓ เชองโยง ขยายผล และประชาสมพนธ โครงการ กข.คจ. (๑) ยกระดบครวเรอนเปาหมายสผประกอบการ/ปราชญสมมาชพ/กลมอาชพ (๒) เชดชเกยนตหมบาน กข.คจ. ดเดน และครวเรอนเปาหมาย กข.คจ. ดเดน (Best Practice) (๓) คนพนธใหม กข.คจ. ตอยอดอาชพตนแบบ (๔) จดการองคความรครวเรอนเปาหมาย กข.คจ. ทประสบความส าเรจ (๕) รายงาน ประมวลผล และสรปผลการด าเนนงานภาพรวมโครงการ กข.คจ. (E-VPR Data)

๗. ขอเนนย าการด าเนนงานโครงการ กข.คจ. (๑) ศกษำและท ำควำมเขำใจในควำมส ำคญกำรด ำเนนงำนโครงกำร กข.คจ. ใหเปนไปตำมระเบยบฯ พ.ศ.๒๕๕๓ และแนวทำงปฏบต (๒) กรณปรำกฎขอเทจจรงหรอมเหตอนควรสงสยในเรองกำรบรหำรจดกำรโครงกำร กข.คจ. ใหเรงด ำเนนกำรตรวจสอบ แกไข ปรบปรง พฒนำ และรำยงำนผลโดยทนท (๓) ไมกระท ำกำรใดๆ ในลกษณะเขำไปสอดแทรกหรอแสวงหำประโยชนจำกเงนทน กข.คจ. (๔) ตดตำม ตรวจสอบ ก ำกบดแล กำรพจำรณำอนมตและคนเงนยมโครงกำร กข.คจ. อยำงเครงครด และแนะน ำกำรลงบญชคมลกหนและบญชคมเงนฝำกธนำคำรของหมบำนใหเปนปจจบน (๕) ใหควำมสนใจในกำรประกอบอำชพของครวเรอนเปำหมำย ตดตำม แนะน ำชวยเหลออยำงตอเนองและจรงจง (๖) จดท ำเอกสำรสรปขอมลครวเรอนเปำหมำยทประสบควำมส ำเรจในอำชพลกษณะของกรณตวอยำง เพอกำรประชำสมพนธ (๗) จดกจกรรมเพมพนควำมร ควำมเขำใจและทกษะเกยวกบโครงกำร กข.คจ. และตระหนกในหนำทรบผดชอบ (๘) ก ำชบใหมกำรมอบหมำยกำรงำนเมอมกำรโยกยำย โดยเครงครดตำมระเบยบวธกำรทรำชกำรก ำหนดไว

รวมประเดนถามตอบ โครงการ กข.คจ.

๔๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๔๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๔๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๔๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน)

๑. ความเปนมา/เหตผล และความจ าเปน สถาบนการจดการเงนทนชมชน เกดขนจากการด าเนนงานทมความสอดคลองกนระหวางนโยบายรฐ คอ ยทธศาสตรการพฒนาทนชมชนของกรมการพฒนาชมชน ปงบประมาณ พ.ศ.2551 กบความสามารถ ดานการบรหารจดการของคณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลตทเกดขนตามนโยบายของกรมการพฒนาชมชน โดยแนวคดของ ดร.ยวฒน วฒเมธ อดตอธบด ซงไดเรมด าเนนการตงแตป พ.ศ.2517 ดวยการสงเสรม การจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตขนเปนแหงแรกทต าบลขวมง อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม และทต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล จากนนกไดมกลมองคกรการเงนชมชนเกดขนหลายกลมดวยกน จนกระทง ป พ.ศ.2553 ประเทศไทยไดมกลมการเงนชมชนจ านวน 117,940 กลม และมเงนทนหมนเวยนมากกวา 180 ลานบาท (ณฏฐาพงศ อภโชตเดชาสกล และ กลยาภสร อภโชตเดชาสกล, ๒๕๕๕, น.๑๑๐)

กลม/องคกร ทมความหลากหลายดงกลาว พบวาโดยทวไปจะมอย ๒ ลกษณะ คอ (1) กองทนทเกดจากความรวมมอของประชาชนในชมชนเอง กบ (2) กองทนทเกดจากการสนบสนนของภาครฐ เอกชน และภาคการพฒนาอนๆ นอกชมชน ซงมความสอดคลองกบผลการศกษาของส านกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง (สมชย สจจพงษ, 2551, น.5) ทพบวา เราสามารถแบงองคกรการเงนส าหรบประชาชน ในระดบฐานรากไดเปน 3 กลม ไดแก กลมทอยในระบบ กลมทเปนกงในระบบ และกลมทพงพงตนเอง

กลมทอยในระบบ ไดแก กลมทมการก ากบดแลจากกระทรวงการคลง หรอธนาคารแหงประเทศไทย เชน สถาบนการเงนเฉพาะกจของรฐทใหบรการทางการเงนแกประชาชนผมรายไดนอย ยากจน หรอวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม เชน ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร และ ธนาคารพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมแหงประเทศไทย เปนตน

๔๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กลมทเปนกงในระบบ ไดแก กลมทมการก ากบ ดแลจากหนวยงานราชการอนทไมใชกระทรวงการคลง หรอธนาคารแหงประเทศไทย เชน กองทนหมบานและชมชนเมองภายใตการดแลของส านกงานกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร กลมออมทรพยเพอการผลต ภายใตการดแลของกรมการพฒนาชมชนกระทรวงมหาดไทย สหกรณออมทรพย ภายใตการดแลของกระทรวงเกษตรและสหกรณ โรงรบจ าน า และองคกรทางการเงนรปแบบตางๆ ภายใตการดแลของกระทรวงการพฒนาสงคมฯ เปนตน

กลมทพงพงตนเอง ไดแก กลมทมการก ากบดแลกนเองระหวางสมาชก โดยมไดรบการสนบสนนจากภาครฐตงแตเรมกอตง หรอไดรบการสนบสนนกเปนเพยงสวนนอย ความคงอยของกลมเกดจากการมผน าทองถนทเปนทนบถอของชาวบาน ใชภมปญญาชาวบานในการชน ากลม เชน กลมออมทรพยคลองเปยะ ศนยรวมน าใจธนาคารหมบานอ าเภอดอกค าใต ธนาคารหมบาน และกลมสจจะออมทรพยจงหวดตราด เปนตน

จากความหลากหลายของกลม/ องคกร การเงนชมชนทมอยในชมชนนน ท าใหแตละชมชนตองมคณะกรรมการบรหารกองทนหลายคณะ สงผลใหคนในชมชนบางคนมบทบาทหนาทหลายอยางในเวลาเดยวกน อกทง สมาชกบางคนกก าลงด าเนนชวตเขาสวงจรหนหมนเวยน (Turnover debt cycle) โดยใชกองทนตางๆ ทมอยในชมชนเปนกลไกในการผลดเปลยนหมนเวยนหนสน ดงทสถาบนพฒนาองคกรชมชน ไดศกษาแลวพบวา “ปญหาทพบตงแตมการจดตงกลมออมทรพยตางๆ ในชมชนทมอยอยางกระจดกระจาย ทวประเทศ ไมสามารถแกปญหาไดจรง ซงกลม/องคกรการเงนชมชนทกอตงเปนเพยงแคน าเลยงชวยหลอลนชมชนใหอยรอดไดในระดบหนงเทานน หลายชมชนจงมองวา หากยงยดหลกอยางนตอไปจะท าใหเสยเวลา เพราะยงมองไมเหนถงความเตบโตของกลม/องคกรนน ๆ เลย” (สถาบนพฒนาองคกรชมชน, 2553, น.22)

อาจกลาวไดวา ทกขของชาวบานตอนนมลกษณะ “เงนฝากหลายท เปนหนหลายทาง” ถาเกดการเชอมโยงทนมาเปนกองทนขนาดใหญ ชาวบานกจะเปนหนทางเดยว (ส าเรง เสกขนทด และอภศกด ธระวสษฐ, 2553, น.5) ซงมความสอดคลองกนกบยทธศาสตรการพฒนาทนชมชนของกรมพฒนาชมชนทมความตองการให เชอมโยงทนชมชนเขาดวยกน เพอสรางความเขมแขงดานการเงนของภาคประชาชน และคอนขางเหนผลเปนรปธรรม จากสภาพขอเทจจรงและปรากฏการณดงกลาว กรมการพฒนาชมชน ซงเปนหนวยงานภาครฐหนวยงานหนงทมบทบาทหนาทเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความมนคงและมเสถยรภาพ จงเปน ผทมบทบาทส าคญในการสงเสรมและสนบสนนใหหมบาน/ชมชน มการจดตงกลม องคกร กองทนการเงนชมชนขน เพอใหชมชนไดดแลชวยเหลอซงกนและกน เรยนรการบรหารจดการทนชมชนรวมกนจนสามารถแกไขปญหาของชมชนไดอยางมประสทธภาพดวยตนเอง น าไปสการพฒนาชมชนเพอการพงพาตนเองอยางเขมแขง เชน กลมออมทรพยเพอการผลต กองทน กข.คจ. กลมอาชพ กลมผใชน า องคกรสตร ฯลฯ และยงตองสนบสนบสนนการด าเนนงานกองทนทจดตงตามนโยบายของรฐบาล เชน กองทนหมบานและชมชนเมอง (กทบ.) กองทน SML ฯลฯ ซงจากการตดตามสถานการณกองทนตางๆ ทมอยในหมบาน/ชมชน พบวาการด าเนนงานกองทนมความแตกตางกนหลายรปแบบตามบรบทของแตละหมบาน/ชมชน บางกองทนมความเตบโต บางกองทนลมหายไป ซงขนอยกบปจจยหลายดาน ทงระเบยบแนวทางปฏบตของทางราชการทสนบสนน รวมไปถงความสามารถในการบรหารจดการของกองทนเอง กรมการพฒนาชมชน ซงมภารกจเกยวกบการสงเสรมกระบวนการเรยนรและการมสวนรวมของประชาชน สงเสรมและพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความมนคงและมเสถยรภาพ ไดใหความส าคญในการบรหารจดการเงนทนชมชนใหมประสทธภาพ จงไดสงเสรมสนบสนนใหมการจดตงสถาบนการจดการเงนทนชมชน (ศนยจดการกองทนชมชน) จ านวน 924 แหง ใน 76 จงหวด 878 อ าเภอ เพอเปนเครองมอหนงในการพฒนาเงนทน โดยมคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนและบรณาการกลม/องคกร/กองทนการเงนในชมชน มหนาทในการแกไขปญหาหนสน โดยการบรหารจดการหนครวเรอน ไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา เชอมโยงการบรหารจดการเงนทนในชมชนใหเปนระบบ โดยการจดท าฐานขอมลทนชมชน ฐานขอมลหนสน

๕๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ครวเรอน บรหารจดการหน ปรบโครงสรางหน และสงเสรมวนยทางการเงนใหกบคนในชมชน และเกดผลสมฤทธ ในการแกไขปญหาหนสนครวเรอน จนสามารถ ลด ปลด หมดหนไดในทสด โดยการสงเสรมสนบสนนใหครวเรอนนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชในการด าเนนชวต และวางแผนชวต น าไปสชวตทมคณภาพตอไป ซงถอเปนเปาหมายสงสดของการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน

ตงแตปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๖๑ เปนตนไป สถาบนการจดการเงนทนชมชนจะเปลยนชอใหมเปน “ศนยจดการกองทนชมชน” เนองจากชอเดมมความคลายคลงกบสถาบนการเงนชมชน

๒. สถานการณของกองทนชมชนตาง ๆ ๒.1 ความหลากหลายของกองทนในหมบาน ซงมทงกองทนทเกดจากความรวมมอของประชาชน ทกอตงโดยไดรบการสนบสนนจากภาครฐ เอกชน และประชาชน และกองทนทเกดจากการสนบสนนงบประมาณจากภาครฐ และเอกชน หรอภาคการพฒนาอนๆ โดยสถานการณทเปนอยกคอบางกองทนยงคงอย บางกองทนลมหาย เงนทนสญหาย เกดปญหาทางคด ๒.๒ คณะกรรมการบรหารกองทนมหลายคณะ คนหนงคนเปนกรรมการหลายคณะ มการบรหารจดการแตกตางกนไป ผลทเกดขนคอเกดการสบสนในวธการบรหารงาน มการประชมบอย จนไมมเวลาท างานหรอประกอบอาชพ ๒.๓ หนงครวเรอนเปนสมาชกหลายกองทน ผลทเกดขนคอ ครวเรอนกทกกองทนทเปนสมาชก บางครวเรอนใชเงนกผดวตถประสงค และเกดหนสนเพมขนมาก ๒.๔ สถานการณเงนทนของกองทนตางๆ บางแหงเกดปญหาเงนลน เงนขาด และมกจกรรมธรกรรมการเงนทไมหลากหลาย

๓. การด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน จากเอกสารแนวทางการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 ไดกลาวถงการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน ไวดงน

กำรรวมตวของกลม/องคกร/กองทนกำรเงนทมอยในหมบำน/ชมชน ทงทจดตงโดยภำคประชำชน และสนบสนนจำกภำครฐ โดยกำรบรณำกำรขอมลในพนท และบรณำกำรเชอมโยงกำรบรหำรจดกำรเงนทนในชมชนใหสำมำรถใชเงนทนอยำงคมคำ และเกดประโยชนสงสด

สงเสรมการบรณาการกลม/องคกร/กองทนการเงนใหมการเชอมโยงการบรหารจดการเงนทนชมชน ใหเปนระบบ มความเปนเอกภาพ สามารถแกไขปญหาหนสน และบรหารจดการชมชนไดอยางมประสทธภาพ

บรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา

เพอใหเกดผลสมฤทธในการแกไขปญหาหนสนครวเรอน จนสามารถลดหน และปลดหนไดในทสด

๕๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

สมาชกเปนรายกลม

กลม/องคกร/กองทน

การเงนทเปนสมาชก ของศนยจดการกองทน

ชมชนยงคงด าเนนกจกรรม

ของกลม/กองทนตามเดม

บรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา บรณาการการบรหาร

จดการกองทนชมชน จดสวสดการ

แกไขปญหาหนสน โดยการบรหารจดการหนครวเรอน ไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา เชอมโยงการบรหารจดการเงนทนในชมชนใหเปนระบบ โดยการจดท าฐานขอมลทนชมชน ฐานขอมลหนสนครวเรอน บรหารจดการหน ปรบโครงสรางหน และสงเสรมวนยทางการเงนใหคนในชมชน

สงเสรมสนบสนนใหครวเรอนนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชในการด าเนนชวต และวางแผนชวต จนสามารถลดหน ปลดหน และน าไปสชวตทมคณภาพ

คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน

มาจากตวแทนกลม/องคกร/กองทนการเงนในหมบาน/ชมชนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชน ทงน ใหนายอ าเภอเปนผแตงตงคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ตามทส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอเสนอ

สมาชกศนยจดการกองทนชมชน

สมำชกเปนรำยกลม (ไมใชรำยบคคล) เชน กลมออมทรพยเพอกำรผลต กลมอำชพ กลมผผลตน ำดม กลมผใชน ำ กองทนหมบำนและชมชนเมอง (กทบ.) กองทนโครงกำรแกไขปญหำควำมยำกจน (กข.คจ.) ฯลฯ กลม/กองทนในหมบำน/ชมชนทเปนสมำชกของศนยจดกำรกองทนชมชนยงคงด ำเนนกจกรรมของกลมตำมเดม ไมมกำรยบรวมกบศนยจดกำรกองทนชมชน

หำกกรณทศนยจดกำรกองทนชมชนใดมสมำชกเปนรำยบคคล จะตองปรบเปลยนโดยพจำรณำใหสมำชกเขำสงกดกลมใดกลมหนงของกลม/องคกร/กองทนกำรเงนทเปนสมำชกของศนยจดกำรกองทนชมชน หรอจดตงกลมใหมขนมำ เพอรองรบกำรเขำสงกดกลมของสมำชกทไมไดเปนสมำชกของกลม/กองทนตำง ๆ

มาจากตวแทนกลม/องคกร/ กองทนการเงนทเปนสมาชก ศนยจดการกองทนชมชน

ผน าชมชน/ผทรงคณวฒ

ครอบคลม/เออตอการ

ด าเนนงานของกลม/

กองทนทเปนสมาชกฯ

ไมขดระเบยบ/กฎหมาย ผานความเหนชอบ

๕๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

กจกรรมของศนยจดการกองทนชมชน

บรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา

บรณาการการบรหารจดการกองทนชมชน เพอสงเสรมอาชพและสรางรายไดใหกบคนในชมชน

จดสวสดการชมชน ซงกรณทกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชนด าเนนการอย อาจเหนชอบใหศนยจดการกองทนชมชนด าเนนกจกรรมจดสวสดการชมชนในภาพรวมของหมบาน/ชมชน โดยทงนตองผานเวทประชาคมและมมตเหนชอบจากกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชน

ระเบยบขอบงคบของศนยจดการกองทนชมชน

ควรออกระเบยบขอบงคบศนยจดการกองทนชมชนใหเออตอการด าเนนงานของสมาชกกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชน โดยไมขดตอระเบยบของกลม/กองทนนน ๆ และไมขดตอกฎหมายดวย ซงทงน ตองผานความเหนชอบจากคณะกรรมการบรหารกองทนตาง ๆ

คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนส ารวจขอมลกองทนชมชนทด าเนนการในหมบาน/ชมชนวา มกองทนทจดตงโดยประชาชน และกองทนทเกดจากการสนบสนนงบประมาณจากภาครฐและเอกชน พรอมทงจดท าฐานขอมลลกหนแตละกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชน และน าขอมล ทไดของแตละกลม/องคกร/กองทนการเงนมาจดท าเปนทะเบยนฐานขอมลภาวะหนสนครวเรอนของหมบาน/ชมชนเปนรายครวเรอน

๕๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

วเคราะหขอมลกองทนชมชน เกยวกบสถานภาพของกลม/องคกร/กองทนการเงนทงหมดในหมบาน/ชมชน โดยวเคราะหถงทมาของกองทน วตถประสงคของกองทน เงนทนปจจบน สมาชกกองทน คณะกรรมการกองทน ระเบยบ/ขอบงคบ กจกรรมของกลม การบรหารจดการกลม รวมทงวเคราะหจดแขง จดออน ปญหา/ขอจ ากด และอปสรรค เพอจะไดทราบถงสถานการณของแตละกลม/องคกร/กองทนการเงนทมอยในหมบาน/ชมชน และทราบถงแหลงเงนทนในหมบาน/ชมชน

วเคราะหขอมลลกหน โดยน าขอมลลกหนทงหมดของแตละกลม/กองทนมาวเคราะหหน และศกยภาพของลกหนทงหมดแตละราย จดประเภทลกหน โดยอาจจะพจารณาจากจ านวนยอดหนทงหมดของลกหนเปนรายครวเรอน และมาจดเปนกลมตามจ านวนยอดหนทงหมดของลกหน จะเหนไดวา การจดประเภทลกหน /กลมลกหน ขนอยกบความเหมาะสมของแตละพนทและมตของคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน โดยค านงถงยอดหน และไมขดตอระเบยบขอบงคบของกลม/กองทน

คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนเปนตวกลางในการเจรจาระหวางลกหนกบเจาหน (กลม/กองทนทลกหนทเปนสมาชกไดกยม) เพอตกลงใหความชวยเหลอในลกษณะใดลกษณะหนง เชน การปรบลดอตราดอกเบย/คาปรบ การยดระยะเวลาการผอนช าระคน การก าหนดวงเงนกใหม ฯลฯ แลวหากลม/กองทนใดกองทนหนงเปนผรบผดชอบเพยงกองทนเดยว โดยค านงถงการเปนสมาชกของลกหน และจ านวนวงเงนก ทเปนไปตามระเบยบ/ขอบงคบของกลม/กองทนนน ๆ

ประชมคณะกรรมกำรศนยจดกำรกองทนชมชนเพอด ำเนนกำรปรบโครงสรำงหน/โอนภำระหน/ปรบเปลยนสญญำ

ด าเนนการ ดงน 1. หลงจากทประชมมมตปรบลดอตราดอกเบยของกลม/กองทนใหเทากน คณะกรรมการกลม/กองทน ทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชนตองประชมชแจงสรางความเขาใจแกสมาชกกลม/กองทนของตน พรอมทงจดท า/ปรบแกไขระเบยบขอบงคบกลม/กองทน หรอปรบ/ยดระยะเวลาการช าระคนเงนก ใหเปนไปตามมต (กพรอมกน สงใชคนพรอมกน หรอไมพรอมกนกได)

ทงน อตราดอกเบยสวนตางของกลม/กองทน อาจน ามาจดสรรเปนสวสดการชมชน หรอสาธารณประโยชน โดยใหศนยจดการกองทนชมชนเปนตวกลางด าเนนการในภาพรวมของหมบาน/ชมชน หรอจะมอบหมายใหกลม/กองทนใด ๆ เปนผด าเนนการกได ขนอยกบมตทประชม

๕๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

2. ก าหนดกลม/กองทนทจะเขามารบผดชอบในการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา โดยพจารณาจากการแบงกลมลกหน/จดประเภทลกหนตามวงเงนหน ใหเหมาะสมกบเงนทน (สภาพคลองทางการเงน) ของกลม/กองทน และการเปนสมาชกกลม/กองทนของลกหน รวมถงข อจ ากดในเรองระเบยบขอบงคบของกลม/กองทน 3. เมอหาขอตกลงรวมกนระหวางลกหนกบเจาหน และไดกองทนทจะเขามารบผดชอบในการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา ใหทางคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนเปนตวกลางประสานลกหน เจาหน และคณะกรรมการกลม/กองทนทเปนผรบผดชอบหนมาท าการถายโอนภาระหนสน โดยท าสญญากยมเงนฉบบใหมระหวางลกหนทปรบโครงสรางหนกบคณะกรรมการกลม/กองทนทรบเปนเจาหน

ซงการพจารณาวาจะใหกลม/กองทนใดเปนผใหกรายใหมจะตองพจารณาดวาลกหนทปรบโครงสรางหนเปนสมาชกของกลม/กองทนนนดวยหรอไม เมอไดแหลงเงนก กลม/กองทนผเปนเจาหนเรยกลกหนมาท าสญญาใหมและมอบเงน/ช าระหนในสญญาเดม

กรณไมสามารถปรบอตราดอกเบยของกลม/กองทนทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชน

ใหเทากน (ดอกเบยไมเทากน)

ด าเนนการ ดงน 1. ประชมคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน เพอหารอแนวทางการบรหารจดการหนรวมกน โดยด าเนนการภายใตขอจ ากด และความตางของดอกเบย

2. ก าหนดรปแบบการบรหำรจดกำรหน เพอใหเหมำะสมตำมบรบทของแตละพนท และมตทประชม

การบรณาการกองทนชมชนเพอสงเสรมอาชพและสรางรายไดใหกบคนในชมชน ถอเปนบทบาทส าคญของคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนในการสงเสรมสนบสนนใหครวเรอนเขาสกระบวนการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา รวมทงใหสามารถใชเงนทนอยางคมคา เกดประโยชนสงสดในการสรางงาน สรางรายได และตอยอดอาชพของครวเรอน ซงตามแนวทางการด าเนนกจกรรมตามยทธศาสตรกรมการพฒนาชมชน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 ไดก าหนดกจกรรม ศนยจดการกองทนชมชนบรหารจดการหน “ส านกด แผนด บรหารหนได” เพอสงเสรมสนบสนนการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา และเสรมสรางความร ดานการเงนในการบรหารจดการหน รวมทงสรางวนยทางการเงนใหกบครวเรอน

๕๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ตดตามสนบสนนการด าเนนงานทกระดบ ดงน 1. พฒนาการจงหวด/หวหนากลมงานสงเสรมการพฒนาชมชน/พฒนาการอ าเภอ ตดตาม

ก ากบดแล รวมทงก าชบเจาหนาททรบผดชอบใหความส าคญในการด าเนนการขบเคลอนการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนตามแนวทางกรมฯ ใหบรรลเปาหมายและตวชวดทก าหนด และเมอด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน บรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา ครบตามเปาหมายทกรมฯ ก าหนดแลว ใหคอยตดตาม สนบสนน และควบคมใหมคณภาพ เกดผลสมฤทธในการแกไขปญหาหนสนครวเรอนตอไป 2. นกวชาการพฒนาชมชนจงหวด ตองตดตาม สนบสนน และก ากบดแลใหค าแนะน าเจาหนาทผรบผดชอบงานอยางสม าเสมอ หากมขอตดขดในการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน ใหลงพนทชแจง สรางความร ความเขาใจในการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน

3. พฒนากรผรบผดชอบงานศนยจดการกองทนชมชน ควรใหความส าคญในการตดตามผล การด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชน อยางตอเนองสม าเสมอ เพอรบทราบถงปญหา/อปสรรค และ ใหค าแนะน ารวมถงแนวทางการแกไขปญหาแกคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน

4. คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ควรตดตามตรวจเยยมครวเรอนทเขารวมโครงการฯ เปนประจ า เพอรบทราบปญหา ไมวาจะเปนดานหนสน หรอการประกอบอาชพ ฯลฯ เพอน าขอมลทไดมาจดท าแผนพฒนาครวเรอน เปนตวอยางใหครวเรอนอน ๆ ทตองการเขาสการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา รวมถงน าขอมลมาท าแผนบรหารความเสยง มาปรบใชในการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน

การบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา : การบรหารจดการหนใหกบประชาชนทเปนหนจากกลม/องคกร/กองทนการเงน ในหมบาน/ชมชน ซ าซอนกนหลายสญญาเงนก ใหเหลอเพยงหนงสญญาเงนกตอหนงครวเรอน โดยการบรหารจดการของศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน)

หน : หนทเกดจากการกยมเงนจากกลม/องคกร/กองทนการเงน ในหมบาน/ชมชน เชน กลมออมทรพยเพอการผลต โครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) กองทนหมบานและชมชนเมอง (กทบ.) กลมอาชพตาง ๆ โดยไมรวมหนทเกดจากการกยมจากธนาคารพาณชย และสถาบนการเงนอน

ครวเรอน : ครอบครวเดยวทประกอบดวย พอ แม ลก ตามกฎหมาย (โดยการสมรสหรอมความผกพนทางสายโลหต หรอการมบตรบญธรรม) ทอาศยอยในบานหลงเดยวกน หรอคนโสดทแยกบานกบพอ แม และประกอบอาชพหลกแยกจากพอ แม หากในบานหลงเดยวกนมครอบครวเดยวหลายครอบครว ใหนบเปนครวเรอนทแยกกน เชน บานหลงหนงมครอบครวเดยว 3 ครอบครว ใหนบเปน 3 ครวเรอน

การจดตงศนยจดการกองทนชมชน เกณฑการคดเลอกหมบานทมความพรอมในการจดต งศนยจดการกองทนชมชน 1. กลมออมทรพยเพอการผลตทเขมแขงเปนแกนหลกในการจดตง หากไมม ใหพจารณาคดเลอกกลม/

องคกรการเงนชมชน/กองทนการเงนชมชนอน ๆ ทมความพรอมและอยในการก ากบดแลของกรมการพฒนาชมชน เปนแกนหลกในการจดตงศนยจดการกองทนชมชน

2. มกลม/องคกรการเงนชมชน/กองทนการเงนชมชนอยในหมบาน/ชมชน ไมนอยกวา 3 กลม

๕๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ขนตอนการจดตงศนยจดการกองทนชมชน

เผยแพรแนวคดการจดตงศนยจดการกองทนชมชน

ส ารวจวเคราะหขอมลกองทนชมชน

3. มสถานทท าการพรอมด าเนนการศนยจดการกองทนชมขน (สถานทท าการจะใชรวมกบกลม/องคกร/กองทนการเงนชมชน หรอเปนเอกเทศกได)

4. ผน าชมชน และตวแทนกลม/องคกรการ เงนชมชน/กองทนการเงนชมชน ทจะเขามาเปนคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ตองมประสบการณความรความสามารถในเรองของการบรหารงานกองทนชมชน เปนทไววางใจ มความซอสตย และมความสมครใจในการจดตงศนยจดการกองทนชมชน

5. ศกยภาพของหมบาน/ชมชน (ไมเปนพนทซ าซอนกบการด าเนนงานสถาบนการเงนในรปแบบอน)

พฒนาการอ าเภอ/พฒนากร ด าเนนการเผยแพรแนวคด แนวทางการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน โดยการสรางความร ความเขาใจใหกบผน ากลม/องคกรการเงนชมชน/กองทนการเงนชมชน ภายในหมบาน/ชมชน และภาคการพฒนาใหเปนไปในทศทางเดยวกน โดยกระตนใหชมชนเหนความส าคญในการจดตงศนยจดการกองทนชมชน โดยประเดนตาง ๆ ดงน สถานการณของกองทน สถานการณเงนทนของกลมตาง ๆ ขอมลการกเงน แผนชมชนของหมบาน ขอจ ากดของการด าเนนงานกองทน การน าขอมล จปฐ. / กชช.2ค. มาวเคราะหรวมกน เพอหาทางออกในการบรหารจดการทนในหมบานใหมประสทธภาพ

ความส าคญในการแกไขปญหาเศรษฐกจ/สงคมในชมชน โดยผน าชมชนคนหาปญหาของชมชน และความตองการของชมชน ซงการแกไขปญหาหนสนเปนสงทส าคญเปนล าดบตน

กระตนใหผน าชมชน ไดส ารวจปญหาทเกดในครวเรอนแตละครวเรอนในทกดาน อาทเชน เรองปากทอง การประกอบอาชพ สวสดการตาง ๆ และความตองการของคนในครวเรอน เพอจะไดเปน ขอมลประกอบการวเคราะหปญหา และหาแนวทางแกไขปญหาของคนในชมชน และเผยแพรแนวคดในการจดตงศนยจดการกองทนชมชนใหแตละครวเรอนไดทราบและเพอรบฟงความคดเหน ซงการเผยแพรแนวคดการจดตงศนยจดการกองทนชมชน สามารถด าเนนการไดหลายรปแบบ เชน การจดเวทประชาคมเพอแลกเปลยนเรยนร/การพดคยกลมยอย/การใชหอกระจายขาว/การใชสอ วดโอ แผนพลก แผนพบ ฯลฯ

ส ารวจขอมลกองทน หลงจากเผยแพรแนวคด แนวทางการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชนแกกลมเปาหมาย (ผน า กลม/องคกรการเงนชมชน/กองทนการเงนชมชน ภายในหมบาน/ชมชน ) ขนตอนนกลมเปาหมายจะตองท า การส ารวจขอมลกองทนชมชนทด าเนนการในหมบาน/ชมชน ตงแตอดตจนถงปจจบนทยงสามารถหาขอมลตาง ๆ ได และมสภาพการคงอยของกองทน ทงทยงด าเนนการอยและหยดด าเนนการแลว แตมเงนทนและทรพยสน ทสามารถตรวจสอบได โดยขอมลทตองด าเนนการส ารวจ ประกอบดวย

ดานคน ไดแก คณะกรรมการบรหารกองทนเปนอยางไร บคคลหนงคนไดรบการคดเลอก เปนคณะกรรมการบรหารกองทนหลาย ๆ กองทนใชหรอไม สมาชกหนงคนสมครเปนสมาชกหลายกองทนหรอไม และสมาชกดงกลาวกเงนทกกองทนหรอไม ทปรษากองทนและผน าอน ๆ ทเกยวของมความรความเขาใจการด าเนนงานกองทนมากนอยเพยงใด สามารถใหค าแนะน ากองทนใหด าเนนงานถกตองตามหลกการและแนวทางหรอไม เปนตน

ขนตอนท ๑

ขนตอนท 2

๕๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ประชมผทเกยวของ เพอวางแผนจดตงศนยจดการกองทนชมชน

จดตงศนยจดการกองทนชมชน ตามรปแบบแนวทางทกรมการพฒนาชมชนก าหนด

รายงานผลการจดตงศนยจดการกองทนชมชนใหกรมการพฒนาชมชนทราบ

ดานเงนทน แตละกองทนมทมาของเงนอยางไร การบรหารจดการประสบความส าเรจหรอลมเหลว ปจจบนแตละกองทนมเงนทนเหลอจ านวนเทาใด

แน ดานกจกรรม มการจดกจกรรมทเปนประโยชนและสอดคลองตรงกบความตองการของสมาชกและชมชนมากนอยเพยงใด มปญหา/อปสรรค ในการด าเนนกจกรรมมหรอไม

ดานวตถประสงคและกลมเปาหมาย กองทนมการด าเนนงานทสอดคลองกบวตถประสงคหรอไม การบรหารจดการเออประโยชนกบกลมเปาหมายมากนอยเพยงไร

วเคราะหขอมลกองทน เมอไดขอมลของกองทนตาง ๆ แลว ใหด าเนนการวเคราะห สถานภาพของกองทนทมาของกองทนทงหมด

ในชมชน วตถประสงคการจดตงกองทน เงนทนปจจบน สมาชกกองทน ทมาของคณะกรรมการกองทน ระเบยบ ทใชปจจบน กจกรรมของกองทน จดแขง จดออน โอกาส ขอจ ากด การบรหารจดการและการด าเนนงานเปนอยางไร ฯลฯ เพอใหทราบสถานการณจรงของกองทนเหลานน

เปนการประชมประธานกลมฯ/กรรมการ/ผแทนกองทนชมชน ผน าชมชนผทรงคณวฒ ภาคการพฒนา เพอเตรยมการ/วางแผนการจดตงศนยจดการกองทนชมชน

โดยการประชมประธานกลม/องคกรกองทนชมชนและผเกยวของ เพอเลอกคณะกรรมการบรหาร รางระเบยบขอบงคบก าหนด/วางแผนการจดท ากจกรรมของศนยจดการกองทนชมชน ขนตอนการจดตงศนยจดการกองทนชมชน ด าเนนการโดยการประชมประธานกลม/องคกรการเงนชมชน/กองทนการเงนชมชน /องคกรกองทนชมชน และผเกยวของทไดรบมอบอ านาจเปนผแทนกลมสมครเปนสมาชกศนยจดการฯ และผน าชมชนผทรงคณวฒ ภาคการพฒนา เพอด าเนนการ ดงน (1) เลอกคณะกรรมการบรหาร (2) จดท ารางระเบยบขอบงคบ (3) จดท าแผนและก าหนดการจดท ากจกรรมของ ศนยจดการกองทนชมชน (4) จดเตรยมสถานท เอกสาร สอตาง ๆ ทจะใชในการด าเนนงาน (5) เพมทกษะคณะกรรมการบรหารศนยจดการฯ เตรยมคน และด าเนนการจดกจกรรม

เมอจดตงแลวเสรจใหรายงานผลการจดตงฯ ใหจงหวดทราบ และจงหวดรายงานผล

การขนทะเบยนศนยจดการกองทนชมชนภายใตการก ากบดแลของกรมการพฒนาชมชนใหกรมฯ ทราบ เพอขนทะเบยนในฐานขอมลศนยจดการกองทนชมชน

นอกจากขนตอนการจดตงศนยจดการกองทนชมชนทกรมการพฒนาชมชนไดก าหนดไวเปนแนวทางในเอกสารขางตนแลว ในบทความเรอง “สถาบนการจดการเงนทนชมชน: ความเขมแขงจากฐานรากรองรบประชาคมอาเซยน” (Community Fund Management Institution: The Strength of Foundation for ASEAN.) เขยนโดย ณฏฐาพงศ อภโชตเดชาสกล และ กลยาภสร อภโชตเดชาสกล ซงตพมพในวารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร เมอป พ.ศ.๒๕๕๕ ยงไดกลาวถงขนตอนการจดตงสถาบนการจดการเงนทนชมชนไวอยางนาสนใจยง ซงสอดคลองกบขนตอนการจดตงตามแนวทางของกรมการพฒนาชมชน และสามารถน ามาปรบใชในพนทควบคกนไปได ดงน

ขนตอนท 3

ขนตอนท 4

ขนตอนท 5

๕๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

การด าเนนงานของสถาบนการจดการเงนทนชมชน (ศนยจดการกองทนชมชน) นน จ าเปนทจะตองด าเนนการตามขนตอนอยางนอย 2 ขนตอน คอ ขนกอนกอตง กบขนด าเนนการ ดงรายละเอยดตอไปน ขนกอนกอตงสถาบนการจดการเงนทนชมชน (ศนยจดการกองทนชมชน) จ าเปนอยางยงทจะตองม (1) จดเกบรวบรวมขอมลชมชน โดยเฉพาะขอมลกลม/องคกรตางๆ ทมอยในชมชนอยางละเอยด เพอใหทราบถงรายละเอยดของขอมลและความตองการของสมาชก อาจจะใชวธการเขาไปพดคยถงประตบาน การประชมกลมยอยกรรมการ หรอใชแบบสอบถาม เปนตน (2) ว เคราะหและสงเคราะหขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมล เพอรวมกนหาแนวทาง การด าเนนการรวมกน โดยเนนหลกการท าความเขาใจรวมกนกบกลม/องคกรตางๆ ทมอยในชมชน โดย การเปดเวทแลกเปลยนเรยนร เพอใหไดมาซงขอตกลงและผลสรปรวมกน (3) ตองสรางความชดเจนรวมกน เพอใหสรางความนาเชอถอใหเกดขนกบคนในชมชน ดวย การก าหนดโครงสรางทชดเจนของคณะกรรมการสถาบนฯ รปแบบการด าเนนงาน กฎ ระเบยบของสถาบนฯ สถานทตง รปแบบการประสานงานกบภาคเครอขายอน ๆ และการก าหนดวนเปดท าการอยางเปนทางการ ขนด าเนนการของสถาบนการจดการเงนทนชมชน (ศนยจดการกองทนชมชน) ตองเนนกระบวนการด ารงอยของสถาบนฯ พรอมทงการพฒนาเพอใหเกดคณภาพ ยงยน และตอบสนองตอความตองการของคนในชมชนไดอยางเปนรปธรรม โดยควรจะด าเนนการตามขนตอนตอไปน (1) ใชหลกการธรรมชาตชมชน เปนการยกระดบการพฒนาองคกรชมชนตาง ๆ ดวย การก าหนดรปแบบการด าเนนงานของสถาบนฯ ใหมความสอดคลองกบกลม/องคกรชมชนเดมทมอย เชน การก าหนดการรวบรวมทนภายหลงจากทกลม/ องคกรชมชนทมอยเดมไดบรหารจดการเสรจสนลงกอน แลวคอยวางระบบใหกลม/องคกรชมชนนนน าเงนทนเขาสถาบนการจดการเงนทนชมชนในวนถดไป เปนตน (2) คดกจกรรมใหม ๆ ใหกบสมาชก เพราะการจดการเงนทนชมชนไมใชเพยงแคเรองทน ทเปนตวเงนเทานน แตตองสรางกระบวนการพฒนาสมาชกใหคดไกลไปถงการพฒนาศกยภาพชวตของตนเองและชมชนดวย อยางไรกตาม ประเดนใหญของสถาบนฯ กคอจะท าอยางไรใหทนมนษยถกยกระดบจากความรสกเปน “ปจเจกชน” ใหกลายเปน “สาธารณชน” โดยอาศยทนชมชนทมอยเดมเปนฐานในการพฒนา (๓) สรางกระบวนการเรยนรตนเอง ซงตองใหความส าคญกบทกคน โดยเรมตนกระบวนการจากผน า ทเปนผรเรมกระบวนการกอเกดการแสวงหาความร โดยเฉพาะอยางยง ขอมลเรองหนสน ดวยการกระตนใหชาวบานเกดการเรยนร ดวยตนเองตามหลกการ - พดใหฟง อาจจะเชญวทยากร (ผร) เขามาพดคยรวมกน หรอตงวงพดคยกนเองกได แลวแตบรบทของชมชนเอง - ท าใหด โดยผน าตองเปนผรเรมท าใหเหนกอนวาเปนอยางไร มวธการท าอยางไรบาง หรออาจจะสรางกลมผน าการเปลยนแปลง (Change Agent) มาเปนตวอยางใหเหนกได - เหนดวยตา ดวยการท าใหดเองจากคนในชมชน หรอพาไปดชมชนอนทด าเนนการแลว ประสบความส าเรจกได - ไดยนกบห ไมตองไปฟงใครพด ไมวาใครจะพดอยางไรกอยาปลงใจเชอ จนกวาจะไดฟงดวยหของตวเอง โดยการเขาไปพดคยดวยตนเอง หากวามประเดนอะไรทอยากเรยนรกจะไดรวมกนแลกเปลยน - ลองท ากบตวเอง เปนขนตอนทส าคญมาก เพราะการท างานกบชมชนนน ไมสามารถเรยนรไดเพยงการศกษา การบอกผาน บอกเลา อาน เขยน เทานน แตขนตอนทส าคญของการท างานชมชนคอ การลงมอท าดวยตนเอง ดงทพระพทธเจาไดตรสเอาไววา “เปนสงทสามารถเรยนรไดเฉพาะตน” หากตองการใหเกดการเปลยนแปลงอยางแทจรง กจะตองใชวธการปฏบตดวยตนเองจะดทสด

๕๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(4) ลดวงจรการเปนหนหมนเวยน ดวยกระบวนการสรางคนใหมวนยในการออม โดยใชเงนเปนเครองมอใหสมาชกรจกการออม วธการกคอ “ใหเอารายจาย มาเปนรายได” เปนการลดคาใชจายลงแลวใหน าเงนทลดลงไดไปออม อยางนอยใหเรมตนการฝกกอนวนละ 1 บาท หรอตามความเหมาะสมของสถานะทางการเงนกได แลวคอยๆ ปรบลดหนนอกระบบใหกลายมาเปนหนในระบบดวยวธการท าหนใหญใหเลกลง แลวเนนการออมใหมากขน ไมเนนกเกนเงนฝาก (หรอในหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจะใชค าวา “ไมลงทนเกนความสามารถดานการบรหารจดการ) เพราะปจจบนสมาชกกลมหลายคนเปนสมาชกกลม/องคกรการเงนชมชนหลายกลม แลวกกเกอบทกกลม เมอถงเวลาคนเงน กใชวธการยมเงนกลมนนมาคนกลมน หมนเวยนกนไปท าใหเกดวงจรหนสนหมนเวยน ดงนน สถาบนการจดการเงนทนชมชนตองสรางแนวคดใหมวา “ถงจะออมหลายท แตกไมตองเปนหนทกทาง” ประเดนใหญของสถาบนการจดการเงนทนชมชน กคอ จะท าอยางไร ใหคนเกดการปรบเปลยนการบรหารจดการเงนภายในครอบครว เชน ลดการจายสนคาฟมเฟอย เปนตน (๕) สรางหลกประกนทางสงคม โดยสรางเครอขายความปลอดภยทางสงคม โจทยใหญของการบรหารจดการเงนทนชมชนอกประการ คอ การสรางหลกประกนทางสงคมทครอบคลมวงจรชวต คอจะท าอยางไรใหคนในชมชนเกดการพงพาอาศยกน สรางสงคมแหงความเอออาทร สมานฉนท ไมใชตางคนตางอย ตางคนตางกน ความจรงแลว ฐานคดเดมเรองการสรางหลกประกนทางสงคม (Social Insurance) เปนมาตรการของรฐใน การจดบรการสงคม เพอคมครองปองกนประชาชนทมรายไดนอยไมใหไดรบความเดอดรอนเมอตองสญเสยรายได แตในมตการสรางหลกประกนทางสงคมโดยชมชนน จะเนนเรองการสรางรปแบบการสรางเครอขาย ความปลอดภยทางสงคม (Social Safety Network) เชน การเกดเหตอคคภยกบสมาชกของชมชน แลวกลมออมทรพยฯ ไดจดท าระบบการชวยเหลอรองรบเอาไว ดงเชนทชมชนคลองเปยะ ต าบลคลองเปยะ อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา ซงคณลงอมพร ดวงปาน ไดใหสมภาษณไวเมอวนท ๑๘ พฤศจกายน ๒๕๕๔ วา “ทชมชนเรา ถาสมาชกคนใดเกดเหตเภทภยทไมคาดคดขน เชน ไฟไหม น าทวม กลมออมทรพยฯ กจะจายเงนสรางบาน หรอซอมแซมบานใหดวย โดยเราจะระดมคนไปชวยกน อยางเมอตนปกอน เพอนสมาชกเราบานไฟไหม พอเราทราบขาวกรบอนมตเงนชวยเหลอ หลงจากนนไมเกนอาทตย เขากไดบานใหม โดยทเราไมตองรอนานเหมอน การจดการของรฐ เพราะคนทเดอดรอนอยเขารอไมได”

4. หลกการทหนนเสรมการท างานของสถาบนการจดการเงนทนชมชน (ศนยจดการกองทนชมชน) จากบทความเรอง “สถาบนการจดการเงนทนชมชน: ความเขมแขงจากฐานรากรองรบประชาคมอาเซยน” (Community Fund Management Institution: The Strength of Foundation for ASEAN. ) เขยนโดย ณฏฐาพงศ อภโชตเดชาสกล และ กลยาภสร อภโชตเดชาสกล ซงตพมพในวารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร เมอป พ.ศ.๒๕๕๕ ยงไดใหความเหนเพมเตมในเรอง “หลกการทหนนเสรมการท างานของสถาบนการจดการเงนทนชมชน” ไวดวยอกวา การด าเนนงานของสถาบนการจดการเงนทนชมชนทจะประสบความส าเรจและเขมแขงได ตองอาศยหลกการอยางนอย ๕ ประการ ไดแก

หลกการบรณาการทนทมอยในชมชน ทนชมชนนนไมไดหมายถงทนทเปนตวเงนเพยงอยางเดยว แตหมายรวมถงทนทกชนดทกอใหเกดผลผลตขน เพราะฉะนน การจดการทนชมชนจงหมายรวมถงทนความร ทนภมปญญา ทนทางสงคม โดยขยายความเพมเตมวา “ทนความรภมปญญาในการท ามาหากน การดแลรกษาสขภาพ การผลตเครองใชเครองประดบ รวมไปถงความรภมปญญาในการอยรวมกน แกปญหาความขดแยง รวมไปถงทนทางสงคม ซงหมายถง ระเบยบ กฎเกณฑ จารตประเพณทท า ใหคนอยรวมกนเปนพเปนนอง” (เสร พงศพศ และวชต นนทสวรรณ, 2545, น.212) ดงนน การจดการทนชมชน จงเปรยบเสมอนศนยรวมของการจดการในชมชนทงหมด เพอใหชมชนสามารถด าเนนกจกรรมการพฒนาของตนเองไปไดอยางเชอมน และภาคภมในตวตนของชมชนเอง โดยสรป นกวชาการไดมการจ าแนกทนชมชนออกเปน 5 ประเภท ไดแก

๖๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ทนมนษย ทนทางสงคม ทนกายภาพ ทนธรรมชาต และทนการเงน ถอเปนปจจยน าเขา (input) ในกระบวนการสรางความเขมแขงของชมชนดวยลกษณะ 6 ประการ ซงพบวาการทบคคลหรอชมชนจะสามารถพงตนเองได จะตองมความสามารถในการจดการทรพยากรและทนทตนหรอชมชนมอย ซงลกษณะและเปาหมายทส าคญ 6 ประการ คอ (1) การผลต ตงแตการผลตขนพนฐานไปถงการแปรรป การด าเนนการเปนกลมรวมกนเปนวสาหกจชมชน (2) การบรโภค การผลตเพอตอบสนองความจ าเปน และความตองการของชมชนและทองถน และสงออกสวนทเหลอไปนอกชมชน ผลต และแปรรป เพอทดแทนการน าเขาจากนอกชมชนเทาทจะท าได (3) การตลาด การจดการการผลตใหเหมาะสมกบศกยภาพของชมชนและของตลาด สามารถ แยกแยะผลผลตทเหมาะสมส าหรบตลาดแตละประเภท (4) การลงทน เนนทการท าวสาหกจชมชน โดยการระดมทนจากสมาชกในชมชน เพอใหเกดการมสวนรวมและเปนเจาของ (5) การออม การออมรปแบบตางๆ เพอเปนทนและสวสดการ (6) สวสดการ จดการใหเกดความมนคงอยางนอยในเรองความจ าเปนขนพนฐาน ดวยปจจยทเกดจากการจดการระบบเศรษฐกจ ท าใหอยไดอยางมศกดศร มโอกาสเรยนรและพฒนาตนเอง

หลกการสรางประเดนสาธารณะ เพราะการด าเนนงานของสถาบนการจดการเงนทนชมชนนนตองอาศยกระบวนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนของคนในชมชน เพอเปนเครองมอในการขบเคลอนกจกรรมตาง ๆ ของสถาบน เพอน าไปสความเขมแขงขององคกรรวมกน จากงานวจยทเมองทเปโล (เดวท แมทวส , 2540, น.8-18) ชใหเหนวา องคประกอบทส าคญของประชาสงคมทเขมแขง และสามารถใชเปนเกณฑในการวดความเขมแขงของประชาสงคม คอ กระบวนการเรยนรของชมชน ซงเปนสงทเราเรยนรและผานการแลกเปลยนกบคนอน เมอมปญหาเกดขน กระบวนการเรยนรและการ แลกเปลยนระหวางคนในชมชนและสาธารณะ ท าใหเรารในสงทเราไมร ซงไมอาจรโดยล าพง กระบวนการเรยนรของชมชนมใชการรบฟง ขอเสนอและขอมลเทานน ประชาชนจ าเปนตองเขาใจทศนะตอปญหาทคนอนเสนอ มปญหาบางปญหาทเราไมสามารถรไดโดยล าพงและจะรไดกตอเมอมการเรยนรรวมกนกบคนอน ดงนน เราจ าเปนตองรจกสรางส านกรวมตอสงทก าลงเกดขน กระบวนการเรยนรดงกลาว จงเปนการเปดโอกาสใหประชาชนก าหนด หรอนยามประเดนปญหาสาธารณะรวมกน หลกการเชอมโยงกลม/องคกรชมชนทมอยในชมชน ดวยการสรางรปแบบการเกาะเกยวกนของคนไมวาจะออกมาในรปของคณะกรรมการ กฎกตกา ระเบยบขอบงคบ ความเปนเครอญาต ความเปนคนบานเดยวกน เปนตน ซงสถาบนการจดการเงนทนชมชนตองสรางกลไกในการเชอมโยงกลม/องคกรชมชนทมอยในชมชนใหได หลกการเรยนรจากการปฏบต การท างานของสถาบนการจดการเงนทนชมชนใหประสบความส าเรจไดนน คณะกรรมการตองเนนหลกการเรยนรจากการปฏบต จากค ากลาวของการเรยนรจากการปฏบตทวา “ไมมการเรยนรทแทจรง โดยปราศจากการปฏบต” บคคลจะไมมนใจวาแนวคดหรอแผนการจะมประสทธภาพ จนกระทงแนวคดหรอแผนการนนจะถกน าไปใช สมาชกของกลมการเรยนรจากการปฏบตจะตองมอ านาจในการปฏบต หรอมนใจวาค าแนะน าของสมาชกจะถกน าไปใช ดงนนกลมการเรยนรจากการปฏบตควรจะมความรบผดชอบในการปฏบตตามแนวคดและค าแนะน าของกลม และการทดสอบแนวคดในการปฏบตจะท าใหสมาชกในกลมรวาแนวคดของสมาชกมประสทธภาพและน าไปปฏบตไดหรอไม ซงสอดคลองกบผลการศกษาของนกวชาการตางประเทศ (Dixon, 1998, pp.44-58) ทไดกลาววาการเรยนรทมคณคามากทสดเกดขนเมอผมสวนรวมสะทอนบนการปฏบตของตนเอง ไมใชบนการวางแผนของตนเอง การปฏบตในการเรยนรจากการปฏบต ไมใชการพฒนาการใหค าแนะน า แตเปนการลงมอปฏบต

๖๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

หลกการสรางรปแบบการจดการหนสนภาคครวเรอนอยางพอเพยง จากประสบการณของกลม/องคกรการเงนชมชนหลายแหงในประเทศ ไทย พบวา ชาวบานทเปนสมาชกกลม/องคกรการเงนชมชนหลายกลม กจะเปนหนหลายทาง เขาขายลกษณะทวา “ออมหลายท เปนหนหลายทาง” ดงนน สถาบนการจดการเงนทนชมชนตองสรางรปแบบการบรหารจดการดานการเงนของครวเรอนเสยใหม ดวยการสรางระบบการรวมกลมคน เขาดวยกน อาจใชวธรวมกนใหกในรปแบบ “1 ครวเรอน 1 สญญา” โดยอาจตองพจารณาใหสมดล ระหวางความตองการกยมกบความสามารถดานการบรหารจดการเงนของครอบครว เปนตน

5. สถานการณปจจบน ขอขดของ และแนวทางการสงเสรมการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน 5.๑ สถานการณปจจบนและขอขดของ (๑) ทผานมา แนวทางการด าเนนงานของกรมฯ ไมชดเจน มการปรบเปลยนตลอดเวลา โดยเฉพาะในระยะแรก ชวงป พ.ศ.๒๕๕๑-๒๕๕๖ การด าเนนการไมมกรอบ ขอบเขต และทศทางทชดเจน สงผลให การขบเคลอนงานศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน) ไมเปนไปในทศทางเดยวกน มรปแบบการด าเนนการทแตกตางกน และปจจบนบางแหงอยระหวางการปรบใหสอดคลองกบแนวทางตาม ทกรมฯ ก าหนดขนใหมในป พ.ศ.๒๕๕๙ (๒) ระยะเวลาในการด าเนนกจกรรมขบเคลอนสถาบนการจดการเงนทนชมชนในปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๖๐ มระยะเวลาจ ากด แตมการเรงรดใหด าเนนการใหแลวเสรจทงกระบวนการและทราบผล การด าเนนงานภายในไตรมาส ๑-๒ เนองจากภายในไตรมาส ๒ ตองมการรายงานผลส าเรจตามตวชวด ทก าหนด ท าใหทงคนในชมชนและคณะกรรมการฯ บางแหง ไมเกดกระบวนการเรยนรและการมสวนรวมของชมชนอยางแทจรง (๓) เจาหนาทพฒนาชมชนมความร ความเขาใจไมชดเจน และไมศกษาการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน) อยางถองแท ประกอบกบงานในภารกจทมจ านวนมาก แตอตราก าลงในพนทมนอย จงเปนขอจ ากดในการสรางความร ความเขาใจ และสงเสรมการด าเนนงานได (๔) คณะกรรมการฯ ขาดความร ความเขาใจ ในการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนทชดเจน และบางแหงเปนคณะเดยวกบคณะกรรมการกลมออมทรพยเพอการผลต ท าใหไมสามารถบรณาการหรอรวมคณะกรรมการกลม/องคกร ใหเปนคณะกรรมการทเกดจากการรวมตวของทกกองทนการเงนในชมชนได (๕) พนฐานความเขมแขงของแตละกลม/องคกร ไมเทากน ทนในชมชนมนอย คนในชมชน มความตองการในการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา คอนขางมาก แตเงนทนของแตละกองทน มไมเพยงพอในการบรหารจดการหน

5.๒ แนวทางการสงเสรมการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน (๑) รกษา (ท าตอ) ก าหนดรปแบบการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนใหเปนรปแบบเดยวกน โดยศนยฯ ทมกจกรรมการรบฝากเงนและท าธรกรรมทางการเงน ใหด าเนนการถายโอนภารกจใหกลมออมทรพยเพอการผลตเปนผด าเนนการ และแบงขอบเขตความรบผดชอบ โดยศนยฯ รบผดชอบเกยวกบการบรณาการขอมลกองทนชมชนในพนท กลมออมทรพยเพอการผลตรบผดชอบเกยวกบการสงเสรมการออมของสมาชก รบฝากเงน ท าธรกรรมทางการเงน สวนการด าเนนการของศนยจดการกองทนชมชนทไดด าเนนการปลอยกใหกบสมาชก ไปแลว ใหรอจนกวาผกสงเงนคนครบตามสญญา จากนนใหถายโอนภารกจไปใหกลมออมทรพยเพอการผลตเปนผด าเนนการตอไป

๖๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

วเคราะหสถานการณกองทนชมชน ชแจงท าความเขาใจกบคนในชมชน และแจงสถานะทางการเงนของกองทนใหสมาชกทราบ การบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา โดยมการประชม ส ารวจขอมลลกหน จดประเภทลกหน และจดท าระเบยบและประกาศใหสมาชกทราบโดยทวกน ถงการด าเนนการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา สรางความร ความเขาใจแกเจาหนาทพฒนาชมชนและคณะกรรมการฯ ในการด าเนนงานอยางตอเนอง (๒) สบสาน (เพมปรมาณ/ขยายเพม) ใชขอมลความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) ขอ ๒๒.๔ เรองหน สนของครวเรอน เปนกลมเปาหมายแรกทตองด าเนนการ เพมบทบาทภารกจของศนยจดการกองทนชมชน และเพมเปาหมายในการบรหารจดการหนของคนในชมชน ประกอบดวย การแกหนนอกระบบ การแกปญหาหนซ าซอน และครวเรอนทมหนสญญาเดยว ทประสงคจะเขารวมและมการปฏญาณตนตอคณะกรรมการฯ วาจะไมเพมสญญาหรอไปกอหนสนเพม จดการความร เกยวกบการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชนทประสบความส าเรจ (Best Practice) และเผยแพรเปนแนวทางใหกบศนยจดการกองทนชมชนทวประเทศไดน าไปใชในการด าเนนงาน

(๓) ตอยอด (นวตกรรม) จดท า MOU รวมกบหนวยงานทเกยวของ เพอผนกก าลงในการแกไขปญหาหนของคนในชมชน สรางแรงจงใจใหครวเรอนเปาหมายทรวมกจกรรมบรหารจดการหน “ส านกด แผนด ปลดหนได” และไดรบงบประมาณสนบสนนการท ากจกรรมสงเสรมอาชพ ดวยการสนบสนนตอยอดเชอมโยงรวมเปนกลมสมมาชพชมชนหรอผผลต OTOP หาตลาดรองรบผลผลตของครวเรอนเปาหมาย เชน ตลาดนดชมชน และศนยสาธตการตลาด เปนตน จดตงกองทนสวสดการกองทนชมชน ตดตาม สนบสนนการด าเนนงานของศนยฯ รวมทงตรวจสอบครวเรอนเปาหมาย โดยตงทมทปรกษาแกหน ปลดหน ในแตละระดบ

๖๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพ

ความเปนมา กรมการพฒนาชมชนไดก าหนดยทธศาสตรกรมการพฒนาชมชน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๖๐ โครงการสรางสมมาชพชมชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการในพนทหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปาหมาย จ านวน ๒๓,๕๘๙ หมบาน ซงกรมการพฒนาชมชนไดประกาศวาระกรมการพฒนาชมชน ป ๒๕๖๐ (CDD Agenda 2017) โดยมปจจยสนบสนนทส าคญประการหนงคอกองทนชมชนหนนเสรมอาชพครวเรอน

การด าเนนงานโครงการสรางสมมาชพชมชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๖๐ ทด าเนนการในพนทหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปาหมายตามยทธศาสตรท ๑ ไดก าหนดตวชวดตามแผนบรณาการการพฒนาเศรษฐกจฐานรากและชมชนเขมแขง คอ ประชาชนในหมบานเปาหมายมรายไดเฉลยเพมขนรอยละ ๓ โดยใชขอมลความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) เปนเกณฑการประเมนตวชวด และในการด าเนนตามวาระกรมการพฒนาชมชน ป ๒๕๖๐ (CDD Agenda 2017) ไดก าหนดตวชวดวาระกรมการพฒนาชมชน คอ จ านวนครวเรอนในหมบานเศรษฐกจพอเพยง ประกอบสมมาชพชมชนมรายไดสงกวารายจาย และไมสงผลกระทบตอสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต โดยมภารกจส าคญประการหนง คอ กองทนหนนเสรมอาชพครวเรอน ซงเปนปจจยสนบสนนทจะท าใหวาระกรมการพฒนาชมชนบรรลเปาหมาย ในการด าเนนงานกองทนชมชนหนนเสรมอาชพครวเรอน ป 2560 ไดสงเสรมใหทกจงหวดจดตงและพฒนาศกยภาพคณะท างานจดการกองทนชมชนในหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปาหมาย จ านวน ๒๓,๕๘๙ หมบาน ๆ ละ ๑ คณะ โดยคณะท างานดงกลาวประกอบดวย ผแทนกลมกองทนชมชนตาง ๆ ทกกองทนชมชนทมอยในหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปาหมาย หรออาจใชคณะกรรมการหมบาน/ชมชน ทมความเขมแขง ท าหนาทประสาน การท างานรวมกนของกองทนชมชน ขนตอน/วธด าเนนการ ในปงบประมาณ พ.ศ. 2561 กรมฯ ไดก าหนดจดท าโครงการพฒนาศกยภาพคณะท างานจดการกองทนชมชน เพอสรางความร ความเขาใจในการบรหารจดการกองทนชมชนแกคณะท างานจดการกองทนชมชน ใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ และสามารถสนบสนนใหกองทนชมชนสามารถหนนเสรมสมมาชพครวเรอนเปาหมายได โดยมเปาหมายในการด าเนนการ คอ คณะท างานจดการกองทนชมชนตามโครงการสรางสมมาชพชมชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ป 2561 จ านวน 20,140 คณะ รายละเอยดการด าเนนงาน มดงน

๖๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

1. กรมฯ แจงแนวทางการและเปาหมายการด าเนนงานกจกรรมใหจงหวด 2. จงหวดจดท าแผนการด าเนนกจกรรม และแจงใหกรมฯ ทราบ 3. จงหวดแจงอ าเภอประสานคณะท างานจดการกองทนชมชนเพอเขารวมประชมฯ (กรณหมบานเปาหมายทไมมคณะท างานจดการกองทนชมชนใหด าเนนการแตงตงใหเรยบรอยกอน) 4. จงหวดด าเนนการจดประชมเชงปฏบตการคณะท างานจดการกองทนชมชน โดยมเนอหา ดงน 4.1 แนวทางการบรหารจดการกองทนชมชน 4.2 การสรางวนยทางการเงนในระดบครวเรอน 4.3 การขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพแกครวเรอนเปาหมาย 4.4 การจดท าแผนการขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพแกครวเรอนเปาหมาย 5. จงหวดตดตามสนบสนน/ประเมนผล 6. จงหวดสรปผลการด าเนนงานตามกจกรรม พรอมแนบไฟลเอกสารสงกรมฯ 7. จงหวดบนทกผลการด าเนนงานในระบบ BPM (แนบไฟลขอมลและรปภาพ) ภายในเดอน มนาคม 2561

การขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพแกครวเรอนเปาหมาย ขนเตรยมการ

1. จดประชมคณะท างานจดการกองทนชมชนเพอหารอการขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพฯ

2. คณะท างานจดการกองทนชมชนจดเตรยมขอมลเพอชวยสนบสนนใหการขบเคลอน

๖๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพบรรลเปาหมาย ประกอบดวย 1) ขอมลกลม/กองทนชมชน ในพนทหมบาน/ชมชน วามกองทนชมชนอะไรบาง มวตถประสงค

อยางไร เงนทนในการด าเนนการของแตละกลม/กองทนฯ ๒) ขอมลสมาชกกลม/กองทนชมชนนน ๆ มจ านวนเทาไหร จ านวนสมาชกทกยมแลว หรอทยงไมม

การกยมเงน เพอเปนขอมลในการพจารณาสนบสนนใหมการเขาถงแหลงทน ๓. ส ารวจประชาชนในพนทเปนสมาชกกองทนชมชนหรอไม เพอวางแผนในการสงเสรมใหเปนสมาชก

ของกลม/กองทนชมชนเพอประโยชนในการเขาถงแหลงทน

ขนด าเนนการ 1) คณะท างานฯ รวมกนวเคราะหสถานการณกองทนชมชนทมอย เพอน าไปเปนขอมลในการชวยสงเสรม สนบสนนทนในการประกอบอาชพแกครวเรอนเปาหมาย ในประเดนตาง ๆ ของทกกลม/กองทนชมชน ดงน 1) เงนทนด าเนนการ 2) จ านวนสมาชก ๓) กจกรรม 4) การบรหารจดการ 5) ระเบยบ/บงคบ

2) จดท าแผนการขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพ เพอก าหนดทศทางหรอเปาหมายในการด าเนนงานรวมกน (รายละเอยดตามแบบฟอรมการจดท าแผนฯ แนบทายแนวทางฯ)

3) ด าเนนการสงเสรมใหสมาชกครวเรอนสมมาชพชมชน ทยงไมไดเปนสมาชกกลม/กองทนชมชน สมครเขาเปนสมาชกกองทนชมชนตาง ๆ (ตามแผนการขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพ) เพอประโยชนในการเขาถงแหลงทนในการประกอบอาชพ โดยการประชาสมพนธใหประชาชนเหนความส าคญของการเปนสมาชกกลม/กองทนชมชน และประโยชนทจะไดรบเมอสมครเขาเปนสมาชก อาจจดบรการเสรมเพออ านวยความสะดวกแกประชาชนในการสมครเขาเปนสมาชก โดยเปดบรการรบสมครสมาชกกลม/กองทนชมชน 4) สงเสรมกลม/กองทนชมชนใหเปนแหลงทนในการประกอบอาชพของครวเรอนสมมาชพชมชน โดยสนบสนนเงนทนในการประกอบอาชพใหกบครวเรอนสมมาชพชมชนทเปนสมาชกกลม/กองทนชมชน

ขนตดตามและรายงานผล 1) ตดตาม สนบสนน ใหค าแนะน า ชวยเหลอ ครวเรอนสมมาชพเปาหมายในการน าเงนไปใชใหเปนไปตามวตถประสงคของการกยมเงน ตลอดจนสามารถสงใชเงนกยมคนไดตามก าหนดสญญา 2) รายงานผลการด าเนนงานขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพใหอ าเภอ เพอรายงานจงหวดตอไป (แบบรายงานตามเอกสารแนบทายแนวทางฯ) ทงนการรายงานผลการด าเนนงานจะด าเนนการ 2 ครง ครงท 1 ภายในเดอนพฤษภาคม 2561 และ ครงท 2 ภายในเดอนสงหาคม 2561 โดยการด าเนนงานขบเคลอนกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพแกครวเรอนเปาหมายขางตน ส านกงานพฒนาชมชนจงหวด/อ าเภอ รบผดชอบ ตดตาม สนบสนน ชวยเหลออยางใกลชดเพอใหการขบเคลอนการด าเนนงานโครงการฯ ดงกลาวเปนไปอยางมประสทธภาพ สามารถบรรลตามเปาหมายการด าเนนงานทวางไว

๖๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ศนยเรยนรทนชมชน (ศนยสารภ) 1. ความเปนมาของศนยเรยนรทนชมชน โครงการสารภถกจดตงและทดลองการด าเนนงานเปนครงแรกทต าบลสารภ อ าเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา (ปจจบนเปลยนแปลงเปนอ าเภอหนองบญมาก และเปนทตงของศนยศกษาและพฒนาชมชน นครราชสมา) ในป พ.ศ. 2507 โดยบรษท เชลลแหงประเทศไทย รวมมอกบกรมการพฒนาชมชน โดยมวตถประสงคเพอการพฒนาชนบท ตามรปแบบการพฒนาชมชนของต าบลมารโกอามอสซาโน ประเทศอตาล ภายใตหลกคด “การชวยเหลอทถกตองทสดคอ การชวยเหลอทท าใหเขาชวยตนเองได” และเพอใหเปนศนยชวยเหลอ แนะน าและสาธตดานวชาการ ดานอาชพ การเกษตร เลยงสตว เพอยกระดบมาตรฐาน การครองชพ เพมผลผลตรายไดใหกบสมาชก และชมชน โดยเนนหนกทเศรษฐกจการเกษตร และการปรบปรงการเพมผลผลตทางดานการเกษตร บรษทเชลล ฯ ใหความชวยเหลอทางดานการเงน เครองจกร และวสดอปกรณทางการเกษตรตาง ๆ จงเกดกจกรรมการปรบปรงโครงสรางการเกษตร เชน ดน น า ปย ท าใหประชาชน ทเขารวมโครงการมรายได ศนยสารภมววฒนาการตามล าดบ ดงน 1. โครงการสารภ จงหวดเชยงใหม จดตงในป พ.ศ. ๒๕๑๕ ณ ต าบลขวมง อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม ภายใตเนอทประมาณ ๔ ไร (ทราชพสด) ปจจบนเหลอเนอทประมาณ 2 ไรเศษเนองจากเทศบาลต าบลขวมงขอใชพนทสรางอาคารทท าการเทศบาลฯ มวตถประสงคเพอใหเปนศนยชวยเหลอ แนะน าและสาธตดานวชาการดานอาชพ ดานคหกรรม การเกษตร เพอยกระดบมาตรฐานการครองชพ ผลผลตทเกดขนจากสถานทแหงน เปนทประจกษชดเจนทสดคอการด าเนนงานกจกรรมการฝกอบรมใหความรประชาชนดานอาชพตาง ๆ ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงสนพระราชหฤทยในการด าเนนงานของศนยสารภแหงนเปนอยางยง โดยทรงเสดจพระราชด าเนนเยยมชมกจการและทรงงานในศนยสารภ ระหวางป พ.ศ. 2518 – 2521 ซงถอเปนความภมใจอยางยงของเจาหนาทกรมการพฒนาชมชน และประชาชนต าบล/อ าเภอสารภแหงน อกทงเปนพนทแหงแรกทมการจดตง กลมออมทรพยเพอการผลตในป พ.ศ. 2517 2. โครงการสารภ จงหวดสตล จดตงในป พ.ศ. ๒๕๑๗ ในทองทต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล ในพนทสาธารณะประโยชนเนอทประมาณ ๔๕๐ ไร ปจจบนคงเหลอประมาณ ๒๓๓ ไร มวตถประสงคเพอเปนสถานทเรยนรดานการเกษตรแผนใหม และศนยถายทอดเทคโนโลยการเกษตร มการจดตงกลมออมทรพย เพอการผลตเปนแหงแรกทน ในป พ.ศ. 2517 เพอสนบสนนปจจยการผลตใหแกเกษตรกร มการด าเนนกจกรรมอยางตอเนองโดยการบรหารจดการพนทท าการเกษตรใหราษฎรในศนยฯ ท ากจกรรมดานอาชพ ซงประสบผลส าเรจเปนทนาพอใจ 3. โครงการสารภ จงหวดอบลราชธาน จดตงในป ๒๕๑๘ โดยคหบดมอบพนทใหเปนทราชพสดมเงอนไขใหกรมการพฒนาชมชน ใชประโยชน ประมาณ 5๐ ไร ณ ต าบลทาชาง อ าเภอวารนช าราบ (ปจจบนเปนอ าเภอสวางวระวงศ) จงหวดอบลราชธาน มวตถประสงคเหมอนโครงการสารภแหงอน ๆ มกจกรรมสาธตทางวชาการดานการเกษตรกรรมเปนหลก สงเสรมการปลกไมผล และไมยนตนใหเปนปาชมชน กอใหเกดการสรางงานสรางรายไดใหกบประชาชนทไมมทท ากนไดใชประโยชนรวมกน

รปแบบในการพฒนาชมชนในศนยสารภมวตถประสงคเพอใหเปนศนยชวยเหลอ แนะน า และสาธตดานวชาการ และการฝกปฏบตดานการเกษตร อาชพ เลยงสตว เพอยกระดบมาตรฐานการครองชพ เพมผลผลตรายได ใหกบสมาชก และชมชน เปาหมายในการพฒนาชมชนมกจกรรมทส าคญไดแกการสงเสรมอาชพเกษตรกรรมตามสภาพของภมประเทศ โดยการสนบสนนปจจยการผลตพนฐานใหแกสมาชก การจดตงศนยสาธตการตลาด กลมออมทรพยฯ เพอเปนทนในการสนบสนนเกษตรกร

๖๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ภายหลงป 2535 เปนตนมา ภาคเอกชน และองคการระหวางประเทศประสบภาวะเศรษฐกจตกต าจงถอนความชวยเหลอ และมอบใหกรมการพฒนาชมชนด าเนนกจกรรมอยางเตมรปแบบ ซงกรมการพฒนาชมชนประสบปญหาในเรองงบประมาณสนบสนน ศนยสารภจงตองขอรบการสนบสนนงบประมาณจากแหลงอน ๆ บางแหงไมมงบประมาณสนบสนนกชะลอตว และลมเลกไปในทสด ปจจบนยงมศนยสารภ ทด าเนนกจกรรมอย

3 แหง คอ ศนยสารภ ต าบลขวมง อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม ศนยสารภ ต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล และศนยสารภ ต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธาน

ในป 2559 โครงการสารภหรอศนยสารภ ทง 3 แหง กรมการพฒนาชมชน ไดเปลยนชอเปน “ศนยเรยนรทนชมชน” โดยมเปาหมายเพอใหคณะกรรมการ สมาชกศนยเรยนรทนชมชนและราษฎรในหมบาน/ต าบล รวมกนใชประโยชนในการบรหารจดการทนชมชนตามบรบทของพนทไดอยางมประสทธภาพ สามารถสรางงาน สรางอาชพและรายไดแกครวเรอน โดยมวตถประสงคคอ

1. เพอเปนศนยกลางพบปะ ประชมใหความร รวบรวมขอมลขาวสาร ความร การบรหารจดการทนชมชนในพนทหมบาน/ต าบล 2. เพอเปนศนยชวยเหลอ แนะน า สาธต ฝกอบรม ดานวชาการและการอาชพของทองถน 3. เพอเปนสถานทด าเนนงานและจดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการเรยนรของประชาชนหมบาน/ต าบล 4. เพอเปนแหลงเรยนรและถายทอดองคความรจากการสงเสรมอาชพของศนย เรยนรทนชมชนแกกลม องคกร และประชาชน ตลอดจนแลกเปลยนประสบการณในการด าเนนงานพฒนาทนชมชน

ป พ.ศ.๒๕60 กรมการพฒนาชมชน อนมตจดสรรงบประมาณตามโครงการเพมประสทธภาพ การด าเนนงานศนยเรยนรทนชมชนสแหลงเรยนรพนธกรรมพชสมนไพรพนบาน แกศนยเรยนรทนชมชน ทง 3 แหง ๆ ละ 500,000 บาท (หาแสนบาทถวน) รวมเปนเงน 1,500,000 บาท (หนงลานหาแสนบาทถวน) โดยมวตถประสงคเพอสนบสนน ใหศนยเรยนรทนชมชนมความพรอมอ านวยความสะดวกใหกบประชาชนทเขามารบบรการและมศกยภาพรองรบการเปนแหลงเรยนรทนชมชนไดอยางมประสทธภาพ รวมทงสนบสนนใหประชาชนในพนทหมบานต าบลของศนยฯ มแหลงเรยนรพนธกรรมพชสมนไพรพนบาน ปงบประมาณ พ.ศ.2561 กรมการพฒนาชมชน ไดรบงบประมาณตามแผนงานบรณาการพฒนาเศรษฐกจฐานรากและชมชนเขมแขง ก าหนดใหส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน ด าเนนโครงการสงเสรมการบรหารจดการการเงนชมชน โดยมกระบวนการพฒนากลไกการขบเคลอนศนยจดการกองทนชมชนมการด าเนนงานโครงการพฒนาศนยเรยนรทนชมชน 3 แหง ไดแก 1. ศนยเรยนรทนชมชนต าบลขวมง อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม 2. ศนยเรยนรทนชมชนต าบลละง อ าเภอละง จงหวดสตล 3. ศนยเรยนรทนชมชนต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธาน ก าหนดด าเนนงาน 2 กจกรรม คอการประชมเชงปฏบตการคณะกรรมการและสมาชกศนยเรยนรทนชมชน จ านวน 3 ศนยๆ ละ 30 คน รวม 90 คน งบประมาณ 9,000 บาท / ศนย รวมเปนเงน 27,000 บาท และสนบสนนการด าเนนงานตามแผนการพฒนาศนยเรยนรทนชมชน จ านวน 3 ศนย ๆละ 130,000 บาท รวมเปนเงน 390,000 บาท กรมการพฒนาชมชน จงก าหนดแนวทางใหศนยเรยนรทนชมชน ด าเนนกจกรรมสนบสนนตามแผนพฒนาศนยเรยนรทนชมชน ดงน 1) อ าเภอ จดประชมเชงปฏบตการคณะกรรมการและสมาชกศนยเรยนรทนชมชน ใหด าเนนการวเคราะหทนชมชนทง 5 ดาน ไดแก ทนมนษย ทนสงคม ทนกายภาพ ทนธรรมชาต และทนการเงน ในพนทเปาหมาย ทบทวนปรบปรงพฒนาและจดท าแผนพฒนากจกรรมของศนยเรยนรทนชมชน

๖๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

2) คณะกรรมการและสมาชกศนยเรยนรทนชมชน รวมกนจดท ารายละเอยด วสดและอปกรณ (ยกเวนครภณฑ) ทจะน ามาด าเนนกจกรรมพฒนาและตอยอดการด าเนนงานของศนยเรยนรทนชมชนใหม การขบเคลอนเปนแหลงเรยนรทงดานทนชมชน อาชพ และฐานเรยนร ในลกษณะอนตามศกยภาพและบรบทของพนท

3) วสดหรอปจจยการผลตทจดท าตามรายละเอยดของแตละกจกรรมหรออาชพ ใหมการด าเนนงาน ในลกษณะดงน

มผรวมด าเนนงานในรปแบบกลม และก าหนดหลกการบรหารจดการรวมกน ของศนยเรยนรทนชมชน ทกกลมกจกรรมใหมขอตกลงหรอระเบยบขอบงคบของงาน/อาชพ/ประเภท นน ๆ ก าหนดเงอนไขการด าเนนกจกรรมใหมลกษณะตอเนอง ไมเปนการแจกจายใหสมาชกเปน รายบคคล

เมอด าเนนกจกรรมงานหรออาชพใด ๆ แลวมรายไดหรอผลประโยชนจากการผลต/ด าเนนการ ใหพจารณาจดสรรสวสดการ หรอเพอประโยชนสวนรวมดวย

4) พฒนาการอ าเภอมอบหมายใหเจาหนาทพฒนาชมชน ใหการสงเสรมและสนบสนนกจกรรมรวมทงตดตามก ากบดแลการด าเนนงานของศนยเรยนรทนชมชนอยางตอเนอง และรายงานผลใหผบงคบบญชา อ าเภอและจงหวด ทราบความกาวหนา

5) อ าเภอโดยส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอ รวบรวมขอมล ความตองการตามขอ 2 และ ขอ 3 วเคราะหความเปนไปไดของกจกรรมและความคมคาทจะไดรบประโยชนจากกจกรรม

6) พฒนาการอ าเภอเสนอโครงการ/กจกรรม ตามขอ 5 ผานอ าเภอพจารณาเหนชอบและสงใหจงหวดอนมต 7) เมอไดรบอนมตกจกรรมตามขอ 6 ใหแจงศนยเรยนรทนชมชนและพนทเปาหมายเตรยมการและ

รวมกนด าเนนงานตามโครงการใหบรรลวตถประสงคและเกดประโยชนตอศนยฯและประชาชนในพนทอยางคมคา

การพฒนาทนชมชนตามแนวพระราชด าร

๖๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๗๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

การสรางวนยทางการเงน

เรำทกคนสำมำรถทจะออมเงนไดอยำงมประสทธภำพเพมมำกขน ถำหำกคณเรมตนทจะสรำงวนย ทำงกำรเงนทดใหกบตวคณเอง ซงกำรสรำงวนยทำงกำรเงนทดนนไมใชเรองยำก

ถำหำกคณเปนคนทมควำมตงใจจะเรมหรอท ำอยำงแทจรง โดยอำจจะเรมตนขนดวยวธกำรงำยๆ อยำงเชนกำรสรำงแรงบนดำลใจใหกบตวเอง หรอกำรตงเปำหมำยพรอมทงน ำเปำหมำยเหลำนนเขยนตดตวของคณ เพอใหคณสำมำรถน ำเอำเปำหมำยทคณเขยนไวขนมำอำนไดบอยๆ เพอเปนกำรย ำเตอนจดมงหมำยของตวคณเอง เพอใหคณไมลมควำมตองกำรของตวคณเอง ขอยกตวอยำงขอควำมสรำงแรงบนดำลใจงำยๆ อยำงเชน “ภายในปนหรอภายในเดอนนเราจะเกบเงนไปเทยวในททอยากไป” เปนตน

ซงขอดของกำรสรำงแรงบนดำลใจในลกษณะแบบน จะชวยใหเกดแรงจงใจจำกภำยในจตใจของคณเอง นอกจำกนคณยงสำมำรถสรำงวนยทำงกำรเงนทดไดอกหลำกหลำยรปแบบ ซงทกรปแบบลวนเปนจดเรมตน ทจะชวยใหคณ สำมำรถมเงนเกบหรอเงนกอนไดอยำงทคณตงใจไดไมยำก ดงนนวธกำรสรำงกำรยอมรบจำกบคคลอนหรอกำรบอกตอคนอนวำคณมวนยทำงกำรเงนเปนอยำงไร จงนบเปนวธทดและนำสนใจอกทำงหนงเชนกน เพรำะขอดของกำรทคณแชรหรอกำรทคณบอกตอคนอน ๆนน กเพอทจะคณไดรบก ำลงใจทด ไดรบแรงผลกดน จำกผคนทคณบอกตอ และเพอเปนกำรสรำงกำรยอมรบจำกคนอนไดด แทนทคณจะเกบเทคนคตำง ๆ ในกำรสรำงวนยเหลำนนเอำไวเพยงคนเดยว กำรแชรหรอบอกตออำจจะชวยใหคณไดพบกบผคนทก ำลงสรำงวนยทำงกำรเงนทดเหมอนกบคณได ท ำใหคณไดแลกเปลยนแนวคดและประสบกำรณตำงๆ และรสกดทมผคนจ ำนวนมำกเหนดวยกบแนวคดของคณ

การสรางวนยทางการเงนทดอกรปแบบหนงคอ การเพมเงนเกบในกองทนส ารองเลยงชพ หรอการฝากเงนเพอเปาหมายบางอยางผานบญชทไมสามารถเบกถอนไดงายๆ ซงกำรสรำงวนยทำงกำรเงนทดใหกบตวเอง ดวยวธนนน แมจะดยำกส ำหรบใครหลำยๆคนไปสกหนอย แตตองขอบอกและยอมรบวำ วธนจะใหผลตอบแทนทำงกำรเงนทนำพงพอใจใหกบคณไดสงทเดยว ซงผลตอบแทนนจะกลำยเปนแรงดงดดและแรงขบเคลอนวนยหรอพฤตกรรมทำงกำรเงนทดของคณ ใหอยกบคณไดตลอดไป ซงถอเปนขอดอยำงมำกในระยะยำว ใครทเลอกสรำงวนยทำงกำรเงนใหกบตวเองดวยวธน ขอใหมควำมอดทนและมงมนแลวคณจะไดรบผลตอบแทนทดทเดยว

นอกจำกกำรสรำงวนยทำงกำรเงนทดใหกบตนเองดวยวธงำยทเรำแนะน ำไปแลว ยงมวธกำรสรำงวนยทำงกำรเงนทดใหกบตนเองไดอกมำกมำย เชน กำรบรหำรเงนเพอกำรศกษำหำควำมรตำง ๆ เพมเตม ซงวธนนอกจำกจะชวยสรำงวนยทำงกำรเงนทดใหกบตนเองในทำงออมไดแลว ยงจะเปนวธทจะชวยใหคณมควำมรควำมสำมำรถและมทกษะในดำนตำง ๆ เพมยงขน แมแตกำรใชจำยเงนของคณไปกบคำใชจำยตำง ๆ ในชวตประจ ำวน อยำงเชน คำอำหำร คำยำรกษำโรค หรอคำเสอผำแตถำหำกคณจดสรรและปนสวนตำง ๆ ใหลงตวอยำงสม ำเสมอ เปนระบบระเบยบ กนบวำเปนวนยทำงกำรเงนทดอยำงหนงไดเชนกน

๗๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

วนยทดทำงกำรเงนไมไดหมำยควำมวำคณจะตองเกบหอมรอมรบ ประหยดอดออมแตเพยงอยำงเดยวโดยไมใชจำย เพรำะกำรท ำอยำงนนกไมไดเปนวนยทำงกำรเงนทดเชนกน ดงนน แคคณยอมรบพฤตกรรม กำรใชเงน คดทบทวนถงวธกำรใชจำยของคณทงทดและไมดอยเสมอ กถอเปนกำรสรำงวนยทำงกำรเงนทดใหกบตวคณเองได ดงนนกำรทคณจะใหรำงวลส ำหรบตวเองทสำมำรถมวนยทำงกำรเงนทดมำตลอดบำง กไมถอวำเปนเรองทผดเพรำะถอเปนกำรชวยใหตวคณเองไดรสกผอนคลำยบำงเทำนนเอง แมวำกำรฝกวนยทำงกำรเงนอำจจะเปนเรองยำกในตอนแรก แตถำหำกคณเรมตนและท ำอยำงสม ำเสมอดวยควำมตงใจจรง กจะท ำใหเกดเปนนสยทเคยชน และกลำยเปนเรองทไมยำกเกนไปส ำหรบคณ ไดเชนกน แมวำพฤตกรรมหลำยอยำงอำจท ำใหคณรสกฝนใจตวเอง แตถำคณท ำอยำงสม ำเสมอและลองมองวธกำรเหลำนนใหเปนเรองสนกส ำหรบคณ กำรฝกวนยทำงกำรเงนทดใหกบตวคณเอง กจะกลำยควำมสขและควำมสนกใหกบคณได และเมอวนยทำงกำรเงนไดกลำยเปนพฤตกรรมทดและเปนพฤตกรรมท คณท ำอยำงสม ำเสมอจนเคยชนแลว กจะไมใชเรองทตองฝนใจท ำอกตอไป ดงนนหำกคณเปนคนหนงทอยำกเรมฝกหรอสรำงวนยทำงกำรเงนใหกบตวคณเอง คณสำมำรถน ำแนวทำงดงกลำวเหลำนทเรำแนะน ำ ไปปรบใชกบตวคณเองได ซงเชอวำคนเรำทกคนจะสำมำรถสรำงวนยทำงกำรเงน ใหกบตวคณเองไดอยำงแนนอน เพอเปนบนไดไปสเปำหมำยไดอยำงแนนอน ขอเพยงแคมควำมตงใจจรงทจะเรมตน และเมอคณไดเรมแลวกตองมควำมสม ำเสมอในกำรสรำงวนยเหลำนนใหกบตวเองดวย เพยงเทำนคณกจะสำมำรถกลำยเปนคนทมวนยทำงกำรเงนทดไดโดยไมยำกจนเกนไป

ตรำบใดทคณยงไมเรมสรำง นสย และวนยทำงกำรเงน คณกไมมวนทจะไดรจกกบค ำวำ “อสรภำพทำงกำรเงน” อยำงแทจรง (ทมำ : https://moneyhub.in.th)

๑. มาวางแผนการเงนกนเถอะ ๑.๑ เหตผลทตองวำงแผนกำรเงน (๑) คนอำยยนขน คอปจจบนมอำยเฉลย ๗๑ ป (๒) โครงสรำงสงคมเปลยนไป (๓) คำครองชพในอนำคตสงขนมำก (๔) สวสดกำรของรฐไมเพยงพอ (๕) ผลตภณฑทำงกำรเงนมควำมซบซอนมำกขน (๖) เกษยณอำยไดเรวขน (๗) รองรบควำมเสยงของชวตไดมำกขน ๑.๒ ขนตอนกำรวำงแผนกำรเงน (๑) ประเมนฐานะทางการเงนของตนเอง เพอใหเหนภำพรวมทงเรองทศนคตและสถำนะทำงกำรเงนของตนเองไดอยำงชดเจน ซงวดไดจำกกำรท ำแบบทดสอบสขภำพทำงกำรเงน ซงเปนกำรวดทศนคตและพฤตกรรมกำรใชจำยเงน และงบกำรเงนสวนบคคล ซงม ๒ สวน คอ งบดลสวนบคคลและงบรำยไดและคำใชจำยสวนบคคล เปนกำรวดสถำนะและควำมมงคงทำงกำรเงน นนคอ “กำรตรวจสอบสขภำพทำงกำรเงนโดยรวม” กอนน ำไปสกำรวำงแผนกำรเงนในดำนอน ๆ

๗๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ตวอยางการทางบดลสวนบคคล

สนทรพย หนสน สนทรพยสภำพคลอง (เงนสด เงนออมฉกเฉน ฯลฯ)

๒๗๗,๐๘๘ หนสนระยะสน (ไมเกน ๑ ป) ๖๔,๐๐๐

สนทรพยกองทน (เงนฝำก หน กองทน ฯลฯ)

๗๕๒,๔๑๐ หนสนระยะยำว (เกนกวำ ๑ ปขนไป)

๒,๒๐๖,๑๐๐

สนทรพยสวนตว (บำน ทดน ทอยอำศย รถยนต ฯลฯ)

๓,๑๙๐,๐๐๐ หนสนรวม (๒) ๒,๒๗๐,๑๐๐

สนทรพยรวม (๑) ๔,๒๑๙,๔๙๘ ควำมมงคงสทธของคณ (๑) – (๒) ๑,๙๔๙,๓๙๘

ตวอยางงบรายได-คาใชจายสวนบคคล

รำยกำร ตอเดอน ตอป รำยได รำยไดจำกกำรท ำงำน ๓๒,๐๐๐ ๓๘๔,๐๐๐ รำยไดจำกสนทรพยลงทน (คำเชำบำน เลนหน ฯลฯ) ๘๗,๐๐๐ ๑,๐๔๔,๐๐๐ รำยไดรวม (๑) ๑๑๙,๐๐๐ ๑,๔๒๘,๐๐๐

รำยจำย คำใชจำยเพอออมและลงทน ๑๔,๐๐๐ ๑๖๘,๐๐๐ คำใชจำยคงท (ผอนบำน ผอนรถ ผอนสหกรณ ผอนกองทน ฯลฯ)

๑๕,๐๐๐ ๑๘๐,๐๐๐

คำใชจำยผนแปร (คำอำหำร คำเดนทำง ฯลฯ) ๒๐,๐๐๐ ๒๔๐,๐๐๐ รำยจำยรวม (๒) ๔๙,๐๐๐ ๕๘๘,๐๐๐ เงนสดคงเหลอ (ขำด) (๑) – (๒) +๗๐,๐๐๐ +๘๔๐,๐๐๐

ส ำหรบกำรท ำบญชรบ-จำย อยำงงำย ๆ สำมำรถท ำไดดงน - เกบใบเสรจจำกกำรซอสนคำและบรกำรทกชนด - ท ำบญชทกวนทมกำรรบ-จำยเงน - กรณทมรำยรบระหวำงเดอนเพมเตม ใหบนทกไวในรำยกำรรำยรบดวย - บนทกตำมรำยกำรทเกดขนในแตละวน - แบงซองเงนตำมประเภทรำยจำย

๗๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(๒) ตงเปาหมายทางการเงน กำรวำงแผนกำรใชจำยเงนเปนปจจยส ำคญทท ำใหคนมควำมมงคงทำงเศรษฐกจ ซงตองมกำรก ำหนดเปำหมำยกำรใชจำยเงนใหชดเจน มกำรจดล ำดบควำมส ำคญของเปำหมำยใหสอดคลองกบสภำพทำงกำรเงนในชวงเวลำนนๆ และปฏบตจนเปนนสยในกำรวำงแผนกำรใชจำยเงน ใหตนเองไดอยำงเหมำะสม ในกำรก ำหนดเปำหมำยทำงกำรเงนนน มวธกำรโดยสรปดงน แยกระหวำง “สงทอยำกได” (Want) และ “สงทจ ำเปนตองม” (Need) และตองเขำใจไวเสมอวำ “สงทอยำกได” กบ “สงทจ ำเปนตองม” ของแตละคนนนไมเหมอนกน น ำสงท “จ ำเปนตองม” มำก ำหนดเปนเปำหมำยกอน เพรำะสงท “จ ำเปนตองม” เปนปจจยพนฐำนในกำรด ำรงชวตของมนษย สวนสงท “อยำกได” เปนสงทแมวำมนษยไมม กสำมำรถทจะด ำรงชวตอยได แตกำรพจำรณำวำอะไรคอสงทจ ำเปนหรอสงทอยำกไดของแตละคนนน กขนอยกบเหตผลและพนฐำนในกำรด ำเนนชวตของแตละคน กำรซอสงของหรอบรกำรใดๆ กตำมทผำนกำรพจำรณำอยำงรอบคอบ จะกอใหเกดกำรฝกนสยกำรบรหำรจดกำรเงนหรอทรพยำกรทมอยไดอยำงมประสทธภำพและเกดประโยชนสงสด เปำหมำยทดตองเปนไปตำมหลก SMART ดงน S = Specific ชดเจน M = Measurable วดผลได A = Accountable ท ำส ำเรจได R = Realistic สำมำรถบรรลผลได T = Time Bound มก ำหนดเวลำ

(๓) จดท าแผนสเปาหมาย เมอก ำหนดเปำหมำยชวตและเปำหมำยทำงกำรเงนเรยบรอยแลว เรำตองเขยนแผนกำรเงน พรอมระบวธทจะท ำใหบรรลเปำหมำยอยำงชดเจน ซงม ๒ วธหลกๆ คอ เพมรำยไดและลดรำยจำย ซงคนสวนใหญมกจะเลอกทจะ “ลดรำยจำย” มำกกวำ “เพมรำยได” เพรำะท ำไดงำยกวำ คอ แคเรมจำกกำรปรบพฤตกรรมกำรใชจำยของตนเอง ดงนนกำรวำงแผนกำรใชจำยและกำรบรหำรหนสน จงเปนพนฐำนส ำคญในกำรวำงแผนกำรเงน ตวอยำงเชน เรำตงเปำหมำยไววำ “เรำตองกำรเกบเงน ๒๐๐,๐๐๐ บำท เพอดำวนบำนในอก ๓ ปขำงหนำ” นนกแสดงวำเรำจะตองเกบออมเงนเดอนละประมำณ ๕,๖๐๐ บำท เปนเวลำ ๓๖ เดอน ซงหำกเรำจะท ำกำรลดรำยจำยและเพมรำยได กอำจท ำไดดงน - ลดรำยจำย โดยลดรำยจำยทไมจ ำเปนลง เชน คำเสอผำทเกนจ ำเปน งำนสงสรรค หรอใชวธกำรบรหำรหนสน โดยกำรจำยหนทมดอกเบยสงๆ ออกไปกอน เพอลดภำระดอกเบยทตองจำยในแตละเดอน - เพมรำยได โดยกำรหำรำยไดเสรม เชน ขำยของตำมตลำดนด สรำงรำยไดจำกสนทรพยทมอย เชน ใหเชำบำน หรอเพมผลตอบแทนจำกเงนออมทมอยเดม เชน ซอทอง ลงทนในหน ลงทนในพนธบตร เปนตน (๔) ปฏบตตามแผนทวางไว สงทจะตองค ำนงถงในกำรปฏบตตำมแผนกคอกำรยดหลก SMART นนคอยดเปาหมายเปนหลก แลวตงใจเดนไปสเปำหมำยนนอยำงมวนย (๕) ตรวจสอบและปรบปรงแผน ควรตองหมนทบทวน ตรวจสอบ และปรบปรงแผนกำรเงนอยำงสม ำเสมออยำงนอยทกๆ ๖ เดอน เพอใหแผนสอดคลองกบสภำวกำรณปจจบนและตรงตำมควำมเปนจรงมำกทสด

๗๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ปญหาหนกใจของคนตองการบรรลเปาหมายทางการเงน เฉกเชนคนทวไปทตงใจปรบปรงตวหรอพฒนาศกยภาพบางอยางใหกบตวเอง คอ การสรางวนยในตวเอง (Self-Discipline)

ดงนน ในวนนเราจงควรท าความรจกค าวา “ วนย” กนใหถองแท และมารวมกนคนหาถงอปสรรคทท าใหใครสกคนมปญหากบการสราง “ วนย” ใหกบตวเองในการท าอะไรบางอยาง ไปจนถงแนวทางชวยเหลอใหใครกตามทตองการ “วนย” สามารถสรางและชวยให “วนย” น าพาไปสเปาหมายไดตามตองการ

“วนย” ส าหรบบางคนหมายถงการสญเสยอสรภาพ หรอสญสนความสะดวกสบายในปจจบน ตวอยางเชน คนทตองการลดความอวนจะเสยอสระในการกนตามพฤตกรรมเดมๆ ของตนเอง คนทตองการเกบเงนในวยเกษยณจะตองสญเสยอสระในการชอปปงในปจจบนไปบางสวน

แตความจรงอกดานคอ “วนย” หมายถง “อสรภาพ” เพราะเมอวนทเรามวนยในเรองใดๆ กตาม จนถงวนทเปาหมายเปนจรง วนนนคอวนแหงอสรภาพ จากตวอยางกอนหนานกคอ วนแหงอสรภาพของคณผหญงคนหนง ทจะมรปรางดสมสวน มความมนใจมากขนตามตองการ หรอวนแหงอสรภาพของคนทเกบหอมรอมรบจนถงวยเกษยณทสามารถมวถชวตไดตามตองการ

ปจจยส าคญ ๒ ประการทชวยในการสงเสรมวนย

(๑) ก าลงใจ (Willpower) หรอสงทจะชวยกระตนใหเกดการกระท า โดยก าลงใจมาจากทงแรงดง และแรงดน แรงดงทมาจากความตองการภายใน เชน การกระท าใดๆ ทสรางใหชวตเราเกดความมนคง ปลอดภย และเกดการยอมรบในสงคม แรงดงทมาจากความศรทธา เชน ความเชอมนในศาสนา (ความด ความถกตอง) ความเชอมนในตวบคคล หรอ ความเชอมนในหลกการ ทฤษฎ หรอปรชญาใดๆ แรงดนอนมาจากเงอนไขทจ าเปน เชน การถกผกมดดวยสญญา ขอกฎหมาย เชน การตองรายงานตวตอศาล เพอแสดงหลกฐานการประพฤตปฏบตทดขน หรอการตองเกบเงนผานกองทนส ารองเลยงชพทกเดอนแบบอตโนมต เพราะเปนขอบงคบใหท าและไมสามารถยกเวนได แรงดนอนมาจากเงอนไขทท าใหกลว เชน ความกลวความสญเสยจากอบตเหต จงท าใหตองท าประกน และจายเบยประกนอยางสม าเสมอ ความกงวนหวงบตรหลานมอนาคตไมสดใส จงตงใจเกบหอมรอมรบ สงเขาเหลานนใหไดเรยนสงๆ (๒) คานยม (Value) หรอเราอาจเรยกวาเปนมาตรฐานของสงคม หรอคนสวนใหญ ทชวยใหเรา คงพฤตกรรมใดๆ ใหเปนไปตามทสงคมยอมรบหรอทสงคมยดถอปฏบตกน เชน ในบางสงคมจะมคานยมทางวตถ ตองมของใหม ทนสมย ใชสอย อวดประชนกน ดวยคานยมเชนน กจะท าใหเราตงใจซอหาและยอมเสยความสบายบางสวนเพอแลกกบวตถทเปนทนยมของสงคม และยอมมวนยกบการผอนซอสนคาเหลานน หรอในบางสงคมทมคานยมในการเกบหอมรอมรบ กบทกครงทมรายไดเขามา กจะท าใหคนในสงคมนน มวนยในการเกบเงน โดยอตโนมต

๗๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(๑) การเสยขวญ และก าลงใจ เชน การรสกถงความไมมนคง ไมปลอดภย ไมไดรบความเปนธรรม ไมไดรบการยอมรบ หรอ การไมไดรบผลตอบแทนทควรจะได (เชน ในภาวะเศรษฐกจตก หนตก กองทนผลตอบแทนลด) เหลานจะท าใหเราหยดการกระท าทควรท า อนจะน าไปสการไมสามารถรกษา “วนย” ทดไวได (๒) ความจ าเปน อนเกดมาจากการถกบงคบขมข ความขดสน การตองตอบแทนพระคณ หรอการถกลอลวง (๓) กเลส อนมาจากความอยาก ความประมาท ความเหอ ความคบของใจ ฯลฯ (คณลองใสทมาของกเลสของคณด)

จากปจจยทกลาวมาขางตน ไมวาจะเปนปจจยสนบสนนหรอปจจยทบนทอน วนย หากเราท าความเขาใจอยางถองแท จะชวยใหเราสามารถรกษาวนยทางการเงน หรอ สรางวนยทางการเงนได โดยอาจแบงไดเปน ๖ ขอ ดงน (๑) สรางแรงบนดาลใจ: การเขยนขอความระบเปาหมาย ตดตว หรอตดไวในททจะพบเหนไดบอยๆ เชน ทหนาคอมพวเตอร ทท างาน หรอทกระจกแตงหนาในหอง หรอทหนาจอโทรศพทมอถอ เชน “เกบเงนเดอนละ ๒๐,๐๐๐ บาท สงลกเรยนอเมรกา” หรอ “ มบาน ๑๐ ลาน ภายในป ๒๐๒๐” เปนตน ขอนจะเปนการสรางก าลงใจอนเกดจากภายในของเราเอง แตทส าคญกวาการสรางคอ การคงความเปนก าลงใจใหอยกบเราโดยไมถกแทรกแซงงายๆ ดวยกเลสตางๆ (๒) สรางการยอมรบจากภายนอก: การสอสารถงพฤตกรรมทดทมวนยของตนเอง ตอสมาชกในครอบครว เพอน หรอคนรอบขาง โดยเฉพาะตอคนทมนสยใหก าลงใจ และมองโลกในแงด นอกจากจะไดรบก าลงใจทดตอบกลบตอพฤตกรรมทดทท าแลว ยงเปนการสรางการยอมรบอนจะเปน ตวขบเคลอนพฤตกรรมทจะรกษาวนยเอาไวไดอยางสม าเสมอ แทนทจะท าคนเดยวและเกบไวคนเดยว ชนชมคนเดยว หรอลมเลกไปงายๆ คนเดยว (๓) ก าหนดการผกมดทปรบเปลยนยาก: เชน การเพมเงนเกบในกองทนส ารองเลยงชพ หรอ การฝากเงนเพอเปาหมายบางอยาง ผานบญชทไมสามารถเบกถอนไดงาย ๆ การบงคบตดบญชเงนฝากกบรายจายประจ าส าคญเชน คาเบยประกนภย คาบตรเครดต คาผอนบาน เปนตน (๔) ยอมรบพฤตกรรมทดและไมด: การตระหนกถงพฤตกรรมทเปนอปสรรค หรอ สงคมทมคานยมทเปนอปสรรคตอการสรางวนยทด เครองเตอนภยทด ส าหรบการหลกเลยง ถาเราตระหนก (การไดคด กอนท าพฤตกรรมนน ๆ) ถงการกระท าใด ๆ วาไมด จะชวยใหเราท าการกระท านน ๆ ลดลง หรอหยดท าไดในทสด (๕) ใหรางวลส าหรบชวตทมวนยบาง: ชวตทเขมงวดเกนไป แขงตงเกนไป เกนกวาภาวะปกตของตวเอง จะท าใหการสรางวนยของเราเปนงานทเหนอยและยงยาก ดงนนส าหรบใครกตามทมแนวโนมวนยทางการเงนออนแอ กควรทจะหมนใหรางวลกบการมวนยทางการเงนบาง เชน เมอสามารถมวนยใน การเกบเงน หรอการใชเงนมาสก ๖ เดอน หรอ ๑ ป กควรทจะใหรางวลกบตวเอง ดวยการหาความบนเทง หรอความสขจากเงนเลกๆ นอยๆ ใสตวดวยการผอนการมวนยลงบาง (แตตองไมแสวงหาความสขจนเกนไปแลวท าใหเกดภาวะการมวนยทางการเงนทหยอนยานขนเดดขาด)

๗๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๖) ออกหางจากกเลสทงปวง: การพาตวเองเขาใกลกเลสแหงการใชเงนทงหลาย นอกจากจะบนทอนวนยทางการเงนของเปาหมายอนๆ ในชวตแลว ยงเสยงตอความลมเหลวในการจดการการเงน ในภาวะปกตดวย ดงนน ทางเลอกทดทสดคอ การน าตวออกหางจากกเลสทงปวง เชน ไมผานไปยงหางสรรพสนคาในชวงเทศกาลลดราคา ลดการเขารวมวงสนทนาทมแนวโนมเชญชวนใหซอ ไมยงเกยวกบอบายมข เชน การพนน วงสงสรรคทเนนการดมกนทมความถมาก และใชคาใชจายสงเกนจ าเปน

แนวทางทง ๖ คงไมสามารถน าไปใชไดดกบทกคน ในการสรางวนยทางการเงน เพราะความตองการภายในของแตละคนมทมาทตางกน มแรงขบและแรงผลกทแตกตางกน กเลสของคนหนงไมใชกเลสของอกคนหนง ดงนน การท าความเขาใจถงทมาทไป และเหตผลของการน าเสนอทางออกทบทความนไดพยายามสอใหกบ ทกคน จะท าใหสดทายแลว ผอานทมความตงใจจะมวนยทางการเงนจรงๆ จะสามารถพาตวเองไปยงเปาหมายทตองการไดงายกวาทเคย

ทมา: วระพล บดรฐ รองผอ านวยการฝายวางแผนและใหค าปรกษาลกคาบคคล ธนาคารกสกรไทย จ ากด (มหาชน) วนยของตวเราสรางเองได (๑) วนยในการใชจายและหารายได ยดหลกควำมพอเพยง พอประมำณ และรอบคอบ สมำชกครอบครวรวมกนท ำบญชครวเรอนเปนกจวตร ใชจำยใหนอยกวำรำยได ไมฟมเฟอย เมอพบวำมรำยไดไมเพยงพอ ใหเรงหำรำยไดเสรม เมอกำรประกอบอำชพ กำรคำ กำรลงทน เรมมปญหำตองรบปรกษำผร อยำปลอยให ขำดทนสะสมหรอหมนหนไปเรอย (๒) วนยการออม ปรบควำมคดใหม “ตองออมกอนใช” เมอมรำยได ใหแบงเปนเงนออมกอนรำว ๑ ใน ๔ สวน ออมเงนไวเผอใชจำยกรณฉกเฉน ใหไดเปนจ ำนวนเทำกบ ๓ - ๖ เทำของคำใชจำยตอเดอน (๓) วนยในการกอหน พงระลกเสมอวำ “เมอเปนหนตองใชหน” คดกอนเปนหน สรำงหนเมอจ ำเปนเทำนน กำรกยมเงนในระบบอำจจะมขนตอนยงยำกกวำ อนมตชำกวำ

แตเปนธรรมกวำกยมนอกระบบ ใชเงนตำมวตถประสงคทกยมเงนมำเทำนน และตงใจช ำระหนใหตรงตำมเวลำ

เพอรกษำประวตทดทำงกำรเงน หลกเลยงกำรขำยฝำกทดนกบนำยทน เพรำะสมเสยงตอกำรสญเสยทดนไดโดยงำย

๗๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(๔) วนยในการปลดหน หยดสรำงหนเพม เรงส ำรวจหนทกรำยกำร เจรจำกบเจำหนแตละรำยเพอลดอตรำดอกเบย หรอขยำยเวลำกำรผอนช ำระ

หรอลดเงนงวดทตองช ำระ เปนตน ขอควำมชวยเหลอเพมเตมไดจำกภำครฐ

นสยทง ๘ ขอตอไปน อยในตวเรำทกคน อยทวำเรำจะปลกมนขนมำไดหรอไม และใหจ ำและยดมนไวเสมอวำ “ไมมความส าเรจไหนในชวต ทเกดขนไดงาย ๆ โดยทไมตองพยายาม”

(๑) ออมเงนใหเปนสนดาน ค ำวำ "ออมเงนใหเปนสนดำน" หมำยถง “ออมเงนอยางมวนยตอเนองกน อยางนอยในสดสวน ๑๐% ของรายได” และตงเปำหมำยเลยวำเรำตองออมใหไดอยำงนอย ๑๐ ป เพรำะถำเรำคดอยำกจะมอสรภำพทำงกำรเงน เรำตองเรมจำก "วนย" ทดกอน (๒) หยดลางผลาญกบการใชจาย หยดใชจายมวซว หยดลางผลาญในสงทไมควรใช ลด ละ เลกในสงทยวยวนจตใจ เพรำะกเลสในวนนอำจจะท ำใหเรำไมมเงนใชในวนหนำโดยไมรตว (๓) สรางรายไดหลายๆทาง มเงนออม ลดรำยจำย สดทำยคอเพมรำยได ดงนน เราตองพยายามสรางรายไดใหมากขนกวารายไดประจ า ลองถำมตวเองดครบวำ "ถำวนนไมมงำนท ำ แลวเรำจะท ำยงไงเพอใหมรำยไดเลยงตวเอง" ถำหำกยงไมมค ำตอบในใจ ถอวำอนตรำย

(๔) หยดอางวาทาไมได หลงจำกอำนขอ ๑-๒-๓ ไปแลว หลำยคนอำจจะบอกวำ "มนจะยำกไปไหน" เพรำะภำระและหนำทแตกตำงกน แตทส ำคญเราตองไมยอมแพ หยดอาง หยดบน หยดทอแท แลวลกขนมาแกไขกนดกวา

(๕) กระจายการลงทน เมอเงนออมมมากถงระดบหนง กไดเวลาทเราจะน าเงนออมไปลงทน แตกำรลงทนมควำมเสยงทแตกตำงกน ดงนน กำรพจำรณำกระจำยกำรลงทนใหเหมำะสม (Asset Allocation) และเรองนถอวำ เรองส ำคญทเรำตองใสใจดวย

(๖) มงมนหาความรในสายอาชพ หำกเรำยงไมเกงเรองลงทน หรอยงไมมนใจทจะลงทน กลวควำมเสยง อำจจะเมยงมองวธกำรอนในกำรลงทน เชน เลอกทจะลงทนในตวเอง เพอสรางความรความสามารถทจะแขงขนในสายอาชพของเราแทน กถอวำเปนอกทำงเลอกหนงทไมเลวนก แตถำท ำไปพรอมๆ กนไดทงสองทำงแลวละก รบประกนวำควำมส ำเรจ คงไมไกลอยำงแนนอน

(๗) เรมตนใหเรว กำร "เรมตนตงแตวนน" ในทกๆ เรอง ทงเรองกำรออม กำรลงทน กำรศกษำหำควำมร แมจะไมมวนสำย แตถำหำกใครเรมตนกอน รบรองไดวำมชยไปกวำครง

๗๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๘) ไมเพอเจอคอยวาสนา อยำลงโทษตวเองดวยควำมผดพลำด หรอดำดวยค ำวำ เรำไมดพอ เรำไมเกงจรง เรำท ำไมไดหรอก เรำไมโชคดเหมอนคนอนเขำ เพรำะยงบนยงวำตวเองมำกแคไหน เรำกยงพำยแพมำกแคนน สงเดยว ทท าไดคอลกขนสตอโชคชะตา เพรำะวำคนส ำเรจทงหลำยนน เคำไมบนคอยวำสนำกนหรอกครบ

ถำเรำอยำกประสบควำมส ำเรจ สงเดยวทท ำได คอ "หยดบน แลวลงมอท า"

แนวทางการจงใจใหเกดการปรบเปลยน “แนวคดเชงพฤตกรรมทางการเงน” เพอสรางวนยทางการเงน โดยการ “จดกจกรรมการเรยนรแบบมสวนรวม” การด าเนนการเพอทจะใหแตละคนเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม ทางการเงนเพอน าไปสการสรางวนยทางการเงนนน ตองเปนสงทมผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมทางการเงน จ าเปนทจะตองใหแตละคนเกดแนวคดและมความรความเขาใจเกยวกบวธการจดกจกรรมการเรยนรเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมทางการเงน ซงมหลากหลายวธการ เพราะกระบวนการใหความรอยางเดยวคงไมเพยงพอ จ าเปนตองกระตนใหทกคน รวมคด รวมก าหนดแนวทาง เพอน าไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมทดกวาเดมรวมกน วธการทจะท าใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมได นอกจากใหมความรและเขาใจแลว จะตองมสงมากระตนใหเกดการเปลยน เชน ใหทราบถงโทษทรายแรงตอชวตและครอบครว หากไมเรมออมวนนวถชวต จะอบจนตลอดไป หรอเปลยนไดเพอคนทเรารก เชน พอ แม เกบออมเพอหวงถงอนาคตของลก หรอแนวทางการบงคบใหเปลยน เชน ทกคนตองมการออม หากไมออมกไมสามารถขอความชวยเหลอคาสวสดการจากภาครฐได หรอหากไมมการออมกไมสามารถเปนสมาชกของกลมในชมชนได ฯลฯ แตสงส าคญกคอตองให ทกคนมสวนรวมในการคด การสรางวนยทางการเงนดวยพฤตกรรมการเกบออม จะตองใหทกคนรวมกนก าหนดเปาหมายในการออม ใหเหนประโยชนทหลากหลายของการออม แนะน าวธการหาเงนมาออม เชน ออมจากการจดสรรรายไดของตวเอง หรอจากการลดคาใชจาย โดยมการก าหนดเปาหมายในการออมทชดเจน หากบอกใหออม แตไมมชองทางในการหาเงนมาออม กไมมประโยชน

ตวอยาง กำรออมทมำจำกกำรลดรำยจำยทไมจ ำเปน เชน - งดสบบหร ๑ ซอง/วน เกบออมได ๕๕ บำท - งดดมสรำ ๑ ขวด/วน เกบออมได ๑๒๐ บำท - ใชโทรศพทใหนอยลง ๑๐ บำท/วน เกบออมได ๑๐ บำท - ลดจ ำนวนครงกำรใชรถจกรยำนยนต/รถยนต ลดกำรใชลงได ๓ ครง/วน ครงละ ๒๐ บำท เกบออมได ๖๐ บำท - ปรบลดกำรบรโภคอำหำรทไมจ ำเปน วนละ ๕๐ บำท เกบออมได ๕๐ บำท - ปรบลดกำรใชไฟฟำทไมจ ำเปนหรอลดจ ำนวนครง หรอเวลำในกำรใชใหนอยลง ประหยดได ๑๕ บำท/วน เกบออมได ๑๕ บำท ในกรณเชนนจะสำมำรถประหยดและเกบออมได ๓๑๐ บำท/วน เลยทเดยว

๗๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

การสรางกระบวนการมสวนรวมของชมชนเพอเปนใชเปน “กลไกของชมชนเองในการถายทอดความรทางการเงนและดแลชวยเหลอซงกนและกน” จะน าไปสการเปดใจ รวมคด รวมท า โดย (1) ใชตวอยางจากแกนน าของชมชนคนส าคญเปนตวอยาง เชน การยกยองปราชญชาวบาน ทสามารถรวมกอตงชมชนตนแบบจนประสบความส า เรจ เปนผถายทอดความรทางการเงนจนเกดทกษะ ในการค านวณดอกเบย การท าบญชรบ-จายในครวเรอน การจดรายการตนทนและการประกอบอาชพ เปนตน นบเปนการสงเสรมใหเกดแรงจงใจและสรางเครอขาย การเรยนรรวมกนในชมชนไดเปนอยางด (2) สรางกระแสในการปรบทศนคต โดยมงเนนประเดนทเปนปญหา เชน การสรางกระแสการออม การลดภาระหนนอกระบบทเปนภาระหนก อาจจะสรางกระแสจากตวอยางนกทวงหน สายโหด เพอใหเกดกระแสความกลว เปนตน เพอมงเนนใหประชาชนมความตระหนกรถงโทษของการเปนหนนอกระบบ และกระแสความส าคญของการออม ใหเหนถงประโยชนของการออมตอตนเอง ผลตอฐานะของครอบครว สงคม และประเทศชาต ใหเกดความมนคงดานการเงน เปนตน (3) การจดกจกรรมผานเครอขายผน าชมชนประเภทองคกรการเงนชมชน เพอเปนวธการน าไปสกลมเปาหมายในแตละชมชน เชน กลมการเงนขนาดเลก กลมวสาหกจชมชน กองทนหมบานและชมชนเมอง กองทนพฒนาบทบาทสตร เครอขายสถาบนสหกรณ ฯลฯ การจดกจกรรมตาง ๆ เปนวธการทสามารถเขาถงกลมเปาหมายไดโดยตรง เพอชวยเปนแรงผลกดน สนบสนน และใหความรไปสกลมเ ปาหมายทขาดความร ทางการเงนหรอผมรายไดนอยได ศนยจดการกองทนชมชนควรประสานหนวยงานทเกยวของ เพอขอผเชยวชาญหรอเจาหนาททเกยวของไปใหความรผานกลมผน าหรอเจาหนาท ชมชนทเกยวของ และใหผแทนกลมผน าหรอเจาหนาทน าไปถายทอดและขยายผลตอ ตวอยางเชน กรมตรวจบญชสหกรณจดรณรงคสงเสรมใหเกษตรกร ประชาชน และเยาวชนนกเรยน มภมปญญาทางบญช โดยจดท าโครงการเสรมสรางภมปญญาทางบญชแกเกษตรกรไทย และโครงการพฒนาภมปญญาทางบญชสตนทนอาชพ เปนตน (4) เลอกใชชองทางหรอสอทใชส าหรบการรณรงคและถายทอดความรทางการเงนทสามารถเขาถงกลมเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ เชน การใหความรโดยการสอดแทรกไปกบการใชชวตประจ าวน ไวในใหคมอส าหรบเปนแนวทางการปลดหนและอบรมเมอขอสนเชอ การใหความรผานเสยงตามสาย/วทยชมชน แนะน าใหดละคร หนงสน เรยลลตโชว ทสอดแทรกความรทางการเงน และเปนชองทางทอาจท าใหเกดแรงบนดาลใจใหเรยนรได ตวอยางสอภาพยนตร เพอรณรงคใหเหนถงแรงบนดาลใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม ไดแก แนวคดจากภาพยนตรเรอง “Top Secret วยรนพนลาน” ซงเปนภาพยนตรทสรางแรงบนดาลใจใหกบเหลาวยรน ซงพาผชมไปรจกกบเรองราวชวตเบองลกของตอบ อทธพฒน (พช พชร) เจาของธรกจสาหรายเถาแกนอย วยรนพนลานไทยทพลกชวตจากเดกตดเกมสออนไลน เดกมธยมปลายทเคยถกคร ฝายปกครองคอนขอดวาเรยนจบแลวจะไปท าอะไรกน จนกลายมาเปนวยรนพนลานในวนน ตอบกาวกระโดดมาถงจดนไดอยางไร เปนกรณศกษาทนาสนใจของความอดทน อดกลน ความผดหวง และความลมเหลวครงแลวครงเลา

๘๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๕) การรณรงคโดยผานผประกอบการในภาคธรกจเอกชนทตงอยในพนทของตนเอง เพอเปน การใหความรทางการเงนแกพนกงานของธรกจนนๆ โดยสงเสรมใหผประกอบการเหนความส าคญและจดท าโครงการเพอเผยแพรความรทางการเงนใหกบพนกงาน ซงถอวาเปนสวนหนงของงานดานการบรหารบคคลทมความส าคญ ตวอยางเชน บรษท ซพแรม จ ากด ไดใหความส าคญกบพนกงาน โดยการน าหลก “Happy Workplace” ของส านกงานกองทนสนบสนนการเสรมสรางทางการเงน (สสส.) ๘ ดานมาปรบใช ซงหนงในนนคอโครงการ Happy Money ซงเปนการสงเสรมใหพนกงานรจกบรหารการใชจายของตนเองและครอบครว อยางถกวธ การด าเนนการตามกระบวนการน หากในพนทของทานมบรษททมพนกงานมากและมความมนคงอยแลว ทานอาจหาชองทางในการประสานใหสมาชกในชมชนเขารวมกจกรรมของบรษทดวยกได หรอหาก ในพนทมผประกอบการระดบ SMEs และทานตองการใชกระบวนการนในการรณรงคเกยวกบความรทางการเงนและการบรหารจดการหนใหกบพนกงานของ SMEs ดงกลาว ทานกอาจสรางเครอขายของ SMEs ดงกลาวรวมกบผประกอบการแลวใชชองทางนในการรณรงคกได

(๖) คนหาบคคลตนแบบหรอเชญศลปนหรอนกแสดงทมชอเสยงและภาพพจนดมาเปนตนแบบและสรางแรงบนดาลใจในการสรางวนยทางการเงนดวยการบนทกบญชและลดความฟมเฟอย ใชจายอยางพอเพยง ท าใหมเงนออม สงผลใหครอบครวมสขอยางยงยน เปนตน

ทมา: ดร.กตตชย นวลทอง ศนยวจย ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ศวจ.) ธ.ก.ส.

ขนแรกของการปรบพฤตกรรมทางการเงน คงตองเรมจากการมความรทางการเงน การมความรเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการด าเนนชวตทพอเพยงและพอด การมความรทางการเงน จะท าใหเรารจกวางแผนการใชเงน ออมเงน เมอท าแผนออกมาแลวเราจะเหนภาพวาในอนาคตโอกาส ในการเงนของเรามมากนอยแคไหน จะไดวางแผนออมเงนและการบรหารทางการเงนเผอไว นอกจากน การวางแผนทางการเงนยงชวยใหเราน าเงนมาใชไดอยางเหมาะสมและตรงตามวตถประสงคอกดวย การมความรความเขาใจเกยวกบหลกปรชญาในการด ารงชวต จะชวยท าใหเราเขาใจตามความเปนจรงวา ชวตสวนไหน ทส าคญ สวนไหนทฟงเฟอ สอนใหเรารจกและเขาใจธรรมชาตของตนเองและคนอน ท าใหไมตกเปนเหยอของกระแสสงคม และตกเปนเหยอของระบบทนนยม การมความรทงสองแขนงนจะชวยใหเราด าเนนชวตและจดการเรองเงนไดอยางเหมาะสม ทงสองสงนเกอกลกน แตหากไมสามารถปรบพฤตกรรมทางการเงนของตนเองใหสมดลได กจะท าใหตองพบเจอกบค าวา “หน”

การเปนหนท าใหชวตเครยดและวตกกงวล หลายคนไมรตววาตนเองมพฤตกรรมการใชเงนทรงแตจะ สรางหนเมอมารตว หนกอนนนกกลายหนกอนใหญ เปนหนสนลนพนจนแกไขไดยาก แมวาการปรบนสย การใชจายของตนเองเปนเรองยากอยไมนอย แตถาเรายงคงมพฤตกรรมใชเงนเกนฐานะนน สรางหนสนพะรงพะรง นสยนนจะกอใหเกดปญหาดานการเงนในระยะยาว ดงนน เราควรตองหาวธแกไข เพอปรบเปลยนพฤตกรรมการใชเงนและหาทางเอาชนะ นสยสรางหนใหได หนสนไมไดอยด ๆ กเกดได มนตองมคนท าให เกดเสมอ แตสวนใหญทพบเจอกคอมกจะเกดขนเพราะตวเองเรานแหละ นนกคอการสรางรายจายทเกนตว ม ๑๐,๐๐๐ ใช ๑๐๐,๐๐๐ ตองน าเงนในอนาคตออกมาใชพรอม ๆ กบการยอมรบภาระดอกเบยไปโดยปรยาย แลวอตราดอกเบยสมยกไมใชเลนๆ เอาละ... อยาทอใจไปเลย มาดกนวาเราจะปรบพฤตกรรมทางการเงนในการช าระหนอยางไรกนไดบางดกวา

๘๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ถาเรารตววาเราก าลงเปนหนอยและรวามนมแนวโนมจะมากขนเรอย ๆ กตองอยาลมวาการเกบหอม รอมรบและการบรหารจดการเงนทองของเรามนเปนเรองทส าคญมาก ไมไดตางกบการบรหารรายจายทตองท าควบคกนไป เปนการปรบพฤตกรรมของชวตในการใชจายเพอใหสอดคลองกบภาระหนทมอย

หลายครงทเราใชจายอะไรขนมาโดยไมไดใหความส าคญกบเงนเลกเงนนอย คดวามนไมกบาท แตถา

หลาย ๆ ครงมนกเปนเงนเยอะไมนอยเลย การทเราเกบเลกผสมนอย ๒๐ บาท จ านวน ๑๐ ครงก ๒๐๐ บาทแลวหากเราไมไดใสใจกบมนกอาจจะกลายเปนคาใชจายทเราใชไปอยางไมรตวกได เพราะฉะนนลองส ารวจเงนทมนนอย ๆ ดวาเราสามารถเกบมนมากขนไดขนาดไหน

มนไมใชเรองงายเลยทจะสามารถปรบเปลยนนสยเดมของเราไดในทนท แตเราควรนกถงเสมอวา

การใชจายทมากเกนไปจะกอใหเกดปญหาในอนาคต หากวนนงเงนหมดกตองเปนหน หรอหากเปนหนเดมอยแลวกจะเปนหนมากขน ทบถมไปเรอย ๆ การปรบไลฟสไตลสามารถท าใหคณมเงนมากขนได ไมใชวาเราจะตองเปลยนวถชวตเราไปเลย อยางเชนถาคณชอบออกก าลงกาย จากเดมทเราเคยจายคาฟตเนสรายเดอนเยอะ ๆ เรากสามารถตดรายจายระยะยาว ทท าใหเรามโอกาสเกดหนไดเชนกน และเปลยนมาวงตามสวนสาธารณะแทน ซงในแงของการไดออกก าลงกายกยงคงท าไดเหมอนเดม พงระลกถงเสมอวาควรด ารงชวตแบบใชจายไมเกนตว

ในชวตประจ าวนเราพบผคนมากมาย ปฏเสธไมไดวาบางคนทพบเจอรจกจะมาจากครอบครวทมฐานะ ท าใหเราซมซบหรอน าตวเองไปเปรยบเทยบกบเขา ท าใหเกดความอยากมอยากได มความรสกนกคดวา ไมอยากใชรปแบบชวตทมขอจ ากด ตองการตอบสนองความตองการของตนเพอใหทดเทยมคนอน ดงนน สงทควรปฏบตคอ ไมน าตวเองไปเปรยบเทยบกบใคร ค านงถงรายไดวาเพยงพอกบความตองการหรอไม

ตองวางแผนการใชจายใหดวาจะใชจายอยางไร ท าบญชรายรบรายจ าย จดระเบยบการใชเงน เพอจะไดไมตองน าเงนในอนาคตมาใชกอนท าใหเสยดอกเบยมาก การจดบนทกรายรบ-รายจายเปนเรองทมประโยชนและมความส าคญอยางยง เพราะเปนสงทชวยเปลยนพฤตกรรมการใชจายของบคคล สมดจดบนทกรายรบ-รายจาย ชวยใหคณท าใหทราบพฤตกรรมการใชเงนไปกบสงตาง ๆ ชวยหาจดดอยของการใชเงนและปรบพฤตกรรมเหลานนทงเสย อกทงยงมประโยชนอยางมากส าหรบคนทมปญหาทางการเงนเสมอ เคลดลบงาย ๆ คอการเกบใบเสรจทงหมดไวค านวณรายจาย บนทกทกรายการในแตละวน จดท าเปนรายสปดาห รายเดอน และรายป การแบงซองเงนแยกตามประเภทรายจายในแตละเดอนเพอก าหนดงบประมาณคาใชจายเพอไมใหเกนงบประมาณทตงไว วธนเหมาะส าหรบผทขาดวนยในการใชจายอยางมาก

การปรบเปลยนพฤตกรรมในการใชเงนเปนทางเลอกหนงทท าใหเราสามารถลดหนสนได หลายๆคน

อาจจะชอบจบจายใชสอย ทานอาหารตามภตตาคาร ถาหากเราก าลงอยในชวงเวลาทมความเสยงทจะกอหนมากขนเรอย ๆ กอาจจะตองลดคาใชจายในสวนนมากขน อาจจะเปลยนเปน นาน ๆ ครง ลองหาอะไรทมนทดแทนได เชนปกตเราอาจจะชอบทานกาแฟราคาแพงตอนเชา ๆ กลองเปลยนเปนกาแฟชงเองทมราคาถกลง เปนตน

๘๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

วางระเบยบการออมเงนดวยการฝากเงนไวในบญชธนาคาร ตองจดสรรเงนเพอการใชจาย ชวยใหม สภาพคลองและมเงนใชเพยงพอ สวนหนงเปนเงนออมซงเปนเงนเกบไวใชยามแก อกสวนเปนเงนเผอเวลาฉกเฉนเมอเกดความตองการใชเงนเกนปกต โดยส ารองเงนไวอยางนอย ๓-๖ เดอน และสดทายเปนเงนออม เพอการลงทน ซงสรางผลตอบแทนไดดกวาเงนฝากธนาคาร การจดความสมดลของเงนออมอยางเหมาะสม ท าใหแผนการใชจายเปนไปอยางราบรน โดยเฉพาะในกรณทมหนกอนใหญทส าคญ เชน คาผอนบาน ผอนรถ ถอเปนการใชจายเงนทส าคญมากในชวต จงตองเรยนรการออมเงนและการบรหารเงนหลายรปแบบ เพอใหเกดความมนคงและความมงคงในอนาคต

เมอเรารวธการปรบเปลยนพฤตกรรมทางการเงนเพอเตรยมความพรอมในการช าระหนแลว เสมอนเปนการอดรรวของชองทางการไหลออกของเงนทไมจ าเปน ทราบถงรายจายทออกไปวารายจายไหนคอรายจายทไมเกดประโยชน หรอฟมเฟอย ขนตอไปคอการช าระหนทมอยของเรา โดยเรมตนจากการท าใหหนลดลง ไปจนถงสามารถช าระหนหมดปลดหนไดในทสด ตอไปนคอขนตอนไปสการปลดหน รบรองวาหาก ไมสามารถปลดหนไดในระยะเวลาอนสน กท าใหยอดหนลดลงและหมดหนไปในทสดไดอยางแนนอน

ขนตอนท ๑ ตองมความมงมนตงใจ ทกอยางมนเรมจากทใจหากใจบอกยอมแพท ายงไงมนกเปนไปไมได ดงนนลกขนมาบอกตวเองวา

“เราท าได เราตองปลดหนได” เมอใจมนส มนอยากลางหน กจะมความมงมนไปใหถงจดหมาย และทส าคญ หามเครยด เขาวดฟงธรรม ท าจตใจใหสงบ เพราะความเครยดไมเคยท าอะไรใหดขน เมอใจสงบแลวมงมนเชอเถอะ “คณท าได” แลวด าเนนการขอตอไป

ขนตอนท ๒ รวบรวมหนสนทมออกมาทงหมด เมอเราพรอมกจดการหยบสมดปากกาขนมา แลวเขยนกอนหนทมในขณะน ปจจบนมนเปนเทาไรแลว

หามมว หามบอกวาหนกอนนไมใชกได หนกอนนเอาไวกอนไมเอา ถงแมวาบางคนพยายามจะลม ไมอยากคดถง ไมอยากทบทวน แตตองท า ยงเปนคนกนเองคนทเราไวใจ อยางหน พอ แม หนพนอง หนเพอนหรอคนรจกยงตองรบจดไว เพราะเขาคอบคคลทส าคญในชวตเรามาก ๆ เพราะถาจะตดวงจรหนออกจากชวตใหสนซาก จงตองเชคและมองเหนภาพรวมของหนทงหมดทงในระบบและนอกระบบทม จากนนน ามาเรยงล าดบความจ าเปนทจะตองใชหนกอนหลง แจงเรยงจากดอกเบยสดโหดกได เพราะหนพวกนไมคอยมเวลาใหเราตอลมหายใจเทาไร มนคอพลงแหงความเชอมนและศรทธาในตวเอง รวบรวมความกลาจดการทบทวนโดยแยกออกเปน ๒ สวน คอ หนสนทจ าเปน เชน บาน รถ การศกษา เปนตน และ หนสนทไมมความจ าเปน เชน บตรเครดต คาโทรศพทมอถอ เปนตน

ขนตอนท ๓ ท าประมาณการรายไดทเขามา ใน ๑ เดอน ๓ เดอน และ ๑ ป ส าหรบคนท างานประจ าประมาณไดงาย และในสวนของคนท าอาชพ

อสระ ใหลองประมาณจากรายไดเดม รวมถงการดรายไดเสรมทงหมดทมเขามา เพอตรวจสอบดภาวะการเงนของเรา ในสวนนมความจ าเปนมาก เพราะจะไดทราบวาตองเปดโอกาส และชองทางการเงนใหม ๆ ใหเขามาในชวตอกมลคาเทาไร การมองเหนความไมชดถงทมาทไปของเงน มนเปนจดออนท าใหเราชะลาใจ

๘๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ขนตอนท ๔ หารายไดพเศษ/อาชพเสรม ถาหากเรารแลววาอาชพทท าอยไมสามารถสงหนไดแนนอน จงจ าเปนตองหารายไดพเศษ หรออาชพเสรม เพอเพมขนอกทางหรอสองทาง

ซงอาชพทวากเชน ขายของออนไลน ขายของตลาดนด อาชพทเราถนด (หากมความสามารถในเรองหตกรรม กสามารถสานตะกรา ทอผา เปนตน) ถาหาของทไหนไมไดกเกบของทไมจ าเปนตองใชหรอคณไมได ใชออกมาขายกอน เดยวนแหลงขายมมากมาย อยาไปเสยดาย เพอหนเราตดใจไดมเงนใหมเมอไรคอยวากน (เรมชวตจากศนย ดกวามชวตตดลบ) นอกจากนกมอาชพอยางเชน รบสอนพเศษ สารพดอาชพ ความรความสามารถเฉพาะตวลองดวาเราเหมาะกบอะไรแลวท ามน และระหวางน “หาม” สรางหนใหมท “ฟมเฟอย” เดดขาด หนาทของเราคอ ท างาน ประหยด รดเขมขด แลวน าเงนมาใชหน

ขนตอนท ๕ หยดกอหนเพม การกอหนเพมคอสงทจะท าใหไมมวนหลดจากวงจรหน เราตองสกบตวเองดวยความอดทน ทจะไมหา

เหตผลมารองรบวาท าไมเราจงตองกอหนเพม เพอใหเราสบายใจกบการเปนหนใหมเรอย ๆ

ขนตอนท ๖ รดเขมขด ใชจายเทาทจ าเปน ยงเราใชจายฟมเฟอยมากเทาไร เกนเงนทเราหามาไดเทาไร หนสนกจะมเพมมากขนเทานน และเมอมหนจากชวตทเคยสงบ สบาย ๆ ชล ๆ มนกจะยงเครยดยงทกข ดงนน สงเดยวทจะแกทกขทสาเหตได กคอ การรดเขมขดและไมใชเงนเกนตว ตองหดสะกดค าวา “พอเพยง” ใหได

หากยงนกไมออก อาจเรมทการท ากบขาวจากทบานไปกนทท างาน อรอยและไมเปลองเงน งดกนหรมอละหลายรอยหรอเปนพน งดกนกาแฟแกวแพง ๆ ถาอยากกนหยบกาแฟทออฟฟศมบรการไวมากนแทน ชงงาย อรอยดวย หากบานใกลทท างานกปนจกรยานไปท างาน หรอเดนไปท างานกได สวนวนหยดทเคยออก ชอปปงตอนนหนมาท างานพเศษหรออานหนงสอ ออกก าลงกายอยบาน อยาลมเรยนรจากประสบการณหน ทผานมา แลวสรางภมตานทานจากประสบการณนน

ขนตอนท ๗ เปลยนเปนคนใหมใสใจสขภาพ คงคดใชมยวามนเกยวอะไรดวย ก าลงจะบอกวาเดยวนการเปนโรคแตละโรคลวนตองใชเงน มาใชจาย

เปนคาหมอ คายา คานอนโรงพยาบาล คาคนเฝามากมาย ยงเปนโรครายคาใชจายยงแพงใหญ

ดงนน สงทเราท าไดคอการท ายงไงกไดไมใหปวย นนคอ การทานอาหารทดตอสขภาพ การออกก าลงกายครงละครงชวโมง อาทตยละ ๓-๔ ครง การอยในทมอากาศด ๆ การพกผอนนอนหลบใหไดอยางนอยวนละ ๖-๘ ชวโมง การดมน าเปลาใหไดวนละ ๖-๘ แกว ไมเครยด จตใจสบาย การรกษาสขอนามยเบองตนทด เชอเถอะท าแคนเปนประจ ากชวยใหสขภาพดขนเยอะแลว เอาเงนสวนนไปใชหนดกวาจะไดหมดเรว ๆ

ขนตอนท ๘ เจรจากบเจาหนและจดการหนสนทมความจ าเปนกอน

เจรจากบเจาหน ถาหาเงนกอนไมทนเงนผอนไดไหม เดอนละเทาไรด ส าหรบหนทพอจะรไฟแนนซได ใหท าเลยเพอทไดมเวลาตอลมหายใจใชหนไปอกเราไมไดโกง เราใชทกคน แตอนไหนมนตอเวลาไดใหท า (ยงมหนหลายกอน จนไมสามารถหาคนไดไว ๆ ยงตองท า เชอเถอะไมมเจาหนคนไหนไมตองการเงนคน ยงผอนระยะยาวขนกไดดอกเบยเพมขน เขายงชอบ! แลวยงเราเขาไปคยแบบนเขายงเอนดและเหนความตงใจจรง อาจมการลดหนใหบางกไดใครจะไปร ดรายไดทไดรบแตละเดอน สามารถผอนช าระตามงวดกยมไดเพยงพอ นคอสงทจ าเปนตองบรหารจดการดวยตวเราเอง และเราท ามนได หยดพดวา ฉนท าไมได...... เพราะมนจะมเหตผลอกมากมายตามมารองรบสงทเราท า สดทายเราจะจมอยกบกองหนตอไป คดใหมท าใหม เราท าได ทองไวในใจ เราท าไดๆๆๆๆๆ หากเปนหนของกลม/กองทน/กองทนการเงนในหมบาน/ชมชน ใหเขาสกระบวนการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ของศนยจดการกองทนชมชน

๘๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ขนตอนท ๙ สามารถจดการหนสนสวนทจ าเปนได

เมอเราสามารถดแลหนสนสวนทมความจ าเปนในชวตไดเรยบรอยแลว ขนตอนตอมาสวนทไมม ความจ าเปน ไมวามนจะมมลคาสงแคไหน เรากจะสามารถจดการมนได เราไดเอาชนะพชตหนไดอยางเตมภาคภม ณ นาทนน มนจะเกดปตอยางทสด เหมอนขนสวรรค พรอมกบปฏญาณกบตวเองวา ขาพเจาจะไมกอหนอกแลว! และพดไดเตมปากวา “ขอบคณนะ ฉนมอสรภาพทางการเงนเรยบรอยแลว”

ขนตอนท ๑๐ เปลยนพฤตกรรมมาเปนนกออมมออาชพ

“การออม” คอสงหนงทจะชวยท าใหใชหนไดส าเรจ วธของเราคอ เงนเดอนออกมากนเปนเงนออมไวเลยกอนหนงเทากนทกเดอน จากนนจงคอยน าเงนทเหลอมาเฉลยใชจาย วางกระปกหมออมสนไวหลาย ๆ ทมโอกาสเมอไรกหยอน มเงนเหลอจากซออะไรกหยอน ถงจะวนละ ๑ บาท เดอนหนง ปหนงกไดหลายบาทพอเปดกระปกมาอาจรองวาว! เลยกได แลวหยดสกทกบพฤตกรรมการใชจายเกนตว ใชจายฟมเฟอย จ าไววาเราก าลงหาเงนใชหน อะไรประหยดได อะไรออมไดใหท า ไวหมดหนกอนคอยวากน

การเปนหนไมใชสงตองหาม แตตองท าดวยความรความเขาใจและท าอยางเปนประโยชน คมคา ไมใชเปนหนเพอตอบสนองความตองการของตนเอง หรอเหอตามกระแสสงคม การเปนหนนน เดยวนเปนกนงาย ๆ แตการจะหมดหนนนไมใชเรองงายเลย เพราะธรรมชาตของมนษยนน ไมรจกพอ หากไมรจกขมใจ กจะมเรองใหเราไดใชจายไดอยางไมมวนหมด

๑. ความหมายของการออม เงนออม หมำยถง สวนของรำยไดทเหลออย หรอทกนเอำไวไมน ำมำใชจำยในกำรบรโภคและอปโภคในปจจบน โดยมจดประสงคเพอเกบไวใชจำยในอนำคต เชน ในยำมปวยไข เมอแกชรำหรอลงทน เปนตน ถำเกบไวกบตวเองเฉย ๆ เชน ใสตมฝงดนไว หรอเกบใสตนรภยไว เงนจ ำนวนนจะไมหมนเวยนในระบบเศรษฐกจจนกวำจะไดมกำรน ำมำใชจำยเกดขน เงนออมไมจ ำเปนตองถกเกบไวเฉย ๆ เสมอไป เพรำะนอกจำกจะไมใหประโยชนงอกเงยแลวยงอำจจะขำดทนอกดวย ในภำวะเงนเฟอ เงนทเกบอยเฉยๆ จะมคำลดนอยลงไปทกท เมอรำคำของสนคำและบรกำรสงอยตลอดเวลำ อ ำนำจของเงนจะลดลงเรอย ๆ เปนอตรำสวนกลบกบอตรำเงนเฟอ คนในสมยน เมอรำยไดมำกกวำรำยจำยและมเงนออม จงไมนยมเกบใสไหฝงดนไวหรอเกบใสไวใตหมอนอกตอไป แตหำทำงท ำใหเงนออมนนเกดประโยชน อำจจะดวยกำรน ำไปฝำกไวกบสถำบนกำรเงน ผฝำกเงนจะไดรบผลตอบแทนเปนดอกเบยและสถำบนกำรเงนทรบฝำกเงนจะน ำเงนนนไปใหผลงทนหรอผบรโภคกตอไป บำงครงจงเรยกกำรน ำเงนออมไปฝำกสถำบนกำรเงนวำ เปนกำรลงทนทำงออม ในบำงกรณ ผมเงนออมอำจจะท ำกำรลงทนเพอประกอบธรกจเองกได ในกรณนถอเปนกำรลงทนทำงตรง

หลกการงาย ๆ จ าไวใหขนใจ หากยงไมพรอม ตองไมสรางหน

๘๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๒. วตถประสงคของการออม

๓. หลกการออม ๓.๑ ผบรโภคสวนมำกมควำมคดทจะออมทรพยเพอไวใชจำยในอนำคตแตมเฉพำะบำงคนเทำนน ทสำมำรถจะท ำกำรออมทรพยดงทตนปรำรถนำได ฉะนน ผบรโภคควรจะตองร จกวธกำรออมทรพย ทจะกอใหเกดประโยชนตอตนเองและตอระบบเศรษฐกจสวนรวม ซงผบรโภคจะตองปฏบตตำมหลกกำร ออมทรพย ๓ ประกำร ดงน รจกเพมพนรำยได ผบรโภคตองมควำมกระตอรอรน ขยนขนแขง มำนะอดทนในกำรประกอบอำชพ รจกหำทำงเพมพนรำยไดตลอดเวลำ เพรำะโดยทว ๆ ไปแลว ผทมรำยไดมำกยอมมโอกำสออมทรพย ไดมำกกวำผทมรำยไดนอย รจกใชจำยเงนอยำงประหยดและฉลำด ผบรโภคควรจะไดมกำรวำงแผนกำรใชเงนและปฏบตตำมแผนอยำงมประสทธภำพนอกจำกนยงจะตองฝกใหสมำชกในครอบครวรจกกำรใชเงนและประหยดจนเปนนสยและมควำมตงใจแนวแนทจะท ำกำรออมทรพย หำกท ำไดเชนนแลวครอบครวกจะมเงนออมไวใชจำยในอนำคตตำมตองกำร รจกสงเครำะหผอนหรอสงคมเทำทจ ำเปน ทงนเพรำะผบรโภคทกคนตำงกเปนสวนหนงของสงคม ทกคนกควรจะมรำยไดเพอสงคมบำงตำมควำมจ ำเปน เชน เพอกำรกศล ไดแก งำนศพ งำนบวชนำค ชวยผประสบอทกภย เปนตน หรอเพอสำธำรณประโยชน ไดแก ออมเงนซอมถนนหรอซอยเขำหมบำน ออกเงนซอเครองดบเพลง เปนตน

๔. ปจจยทมผลตอการออม ๔.๑ รำยได เปนปจจยส ำคญทจะก ำหนดขดควำมสำมำรถในกำรออมทรพยของผบรโภคโดยปกต ผมรำยไดยอมมเงนเหลอและออมไดมำกกวำ ผทมรำยไดนอย ๔.๒ คำใชจำย เปนปจจยส ำคญอกอนหนงในกำรก ำหนดขดควำมสำมำรถในกำรออมทรพยคำใชจำยของผบรโภคแตละคน หรอแตละครอบครวขนอยกบนสยกำรใชเงน จ ำนวนสมำชกในครอบครว สขภำพของคนในครอบครวโดยทวไปแลว ถำบคคลหรอครอบครวใดมคำใชจำยมำก จะท ำใหมเงนเหลอนอยและออมทรพยไดนอย

๘๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๔.๓ สถำบนกำรลงทน สถำบนอ ำนวยควำมสะดวกแกผออมทรพยมำกนอยเพยงใด หำกใหบรกำรด มควำมมนคงสง กจะเปนแรงจงใจใหมผออมทรพยมำกขน ๔.๔ อตรำดอกเบยถำหำกอตรำดอกเบยเงนฝำกสง กจะเปนแรงจงใจใหผบรโภคลดกำรใชจำยลง และน ำเงนมำออมทรพยมำกขน ๔.๕ โอกำสในกำรลงทน ถำมโอกำสมำกในกำรลงทนและมผลตอบแทนด กจะเปนกำรจงใจใหม กำรออมมำกขน ๔.๖ ขนบธรรมเนยมประเพณบำงอยำงมอทธพลตอกำรใชจำยและกำรออมทรพยไดมำกเชนกนขนบธรรมเนยมประเพณบำงอยำง ท ำใหมกำรใชจำยเงนกนมำ เชน งำนบวชนำค งำนศพ งำนแตงงำน ในบำงทองทมกำรแขงขนกนมำก ตองจดงำนเลยงหลำยวน มมหรสพ เลยงกนทงหมบำนใชจำยเงนทเกบหอมรอมรบมำหลำยปจนหมด บำงรำยถงกบตองเปนหนเปนสนไปอกนำน

๕. ประโยชนของการออม ๕.๑ ประโยชนตอตนเอง มควำมอบอนใจและไมมควำมกงวลใจเรองตำง ๆ สำมำรถเตรยมพรอมมเหตกำรณฉกเฉน ท ำใหมสขภำพจตด ผบรโภคอำจใชเงนซอสงของทมมลคำสง และมคณภำพด มำใชตำมควำมพอใจได เปนกำรสรำงควำมมนคงในกำรด ำเนนชวตและครอบครว สำมำรถน ำเงนไปลงทนในกจกำร เพอใหเกดรำยไดเพมเตมขนได ๕.๒ ประโยชนสวนรวม เพอใหเกดกำรลงทนเพมขน เพรำะสถำบนกำรเงนทผบรโภคเอำเงนไปฝำกนน จะน ำไปใหพอคำแมคำและนกธรกจกเพอเอำไปลงทนอกตอหนง เมอผบรโภคออมทรพยมำก ปรมำณกำรลงทนกมำกดวย เมอมกำรลงทนเพมขน ประชำชนกมงำนท ำ มรำยไดมำกขน มำตรฐำนกำรด ำรงชพของประชำชนจะดขน เมอประชำชนมควำมกนดอยดแลว เศรษฐกจและสงคมของประเทศจะดขน ท ำใหเกดควำมสมดลทำงกำรคำ และกำรช ำระเงนกบตำงประเทศ เพรำะสำมำรถผลตสนคำเพอสงไปขำยตำงประเทศไดมำกขน และมควำมจ ำเปนตอง ซอจำกตำงประเทศนอยลง

๖. สดสวนทเหมาะสมในการออม โดยทวไปควรออมเงนประมำณ ๑ ใน ๔ ของรำยไดแตละเดอน อยำงไรกตำมอตรำสวนนสำมำรถปรบเปลยนไดตำมควำมเหมำะสม ขนอยกบรำยไดปจจบนและแผนทำงกำรเงนทวำงไว เชน หำกเรำมแผน ทจะใชเงนกอนใหญในระยะเวลำอนใกล อำจจ ำเปนตองออมเงนมำกกวำ ๑ ใน ๔ เพอใหเรำถงเปำหมำยทำงกำรเงนเรวขน แตถำเรำมรำยไดนอยและหนสนเยอะ กอำจลดกำรออมลง เพอน ำเงนจ ำนวนนไปทยอยผอนช ำระหนสนทมใหหมดกอน แลวคอยออมเพมขน เปนตน

๘๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ไหนจะคำบำน คำรถ คำน ำ คำไฟ คำโทรศพท แถมบำงคนยงมคำเทอมลกอก แลวจะเอำเงนทไหนมำออม หลำยคนคดวำกำรออมเงนคอกำรเปดบญชและเอำเงนเขำไปฝำกกบธนำคำรเทำนน แตทจรงแลวกำรออมเงนเกดไดตลอดเวลำ เพรำะหวใจของกำรออมเงนคอ กำรใชเงนอยำง “ชาญฉลาด” หรอพดงำยๆ กคอ ถำใชเงน ใหดกออมเงนไดแลว แลวเรำตองใชเงนยงไงละ? มำดไอเดยใชเงนเจง ๆ ทจะชวยใหเงนในกระปกของเรำเตมเรวขน

ไอเดยท ๑ รวาตวเองจายอะไรไปบาง สงแรกทเรำตองรเมอตองกำรออมเงนคอ เรำตองรวำเงนของเรำหำยไปไหน เรองนท ำไดงำยทสด โดยกำรตงงบคำใชจำย ไมวำจะใชแอพลเคชน, จดรำยรบ-รำยจำย, หรอจะจดลงเศษกระดำษทอยในกระเปำสตำงค แคขอใหเรำรวำเรำใชเงนไปกบอะไรบำงถอเปนใชได บำงคนคดวำรำยจำยเลกๆ ไมตองจดกไดไมเปนไร ขอบอกเลยวำถำเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ แลวไมเปนไรไมได!!! ยงเรำใสใจสถำนะทำงกำรเงนของตวเองมำกเทำไหร เรำกยงใชเงนนอยลงเทำนน

ไอเดยท ๒ อยารสกวาเราตองโอเคกบเรองเงน 'ปลอดภยไวกอน' ค ำนใชไดกบทกเรอง แตบำงเรองของกำรเงนกลบเปนเรองทควบคมไมไดกอยำคดมำกไป ถำเรำไปแฮงเอำทกบเพอนบอย ๆ เรำคดวำนดหนอยเอง แตพอเอำรำยจำยทงหมดมำรวมกนกลบเปนรำยจำยกอนโตไปซะได ดงนน บำงครงเรำกตองปฏเสธบำง หรอเรำอำจจะพำเพอนมำเทยวบำนเรำแทนไปเทยวทอนกเปนอกไอเดยทจะชวยเรำประหยดเงนแถมยงเพมควำมสนทในกลมเพอนอกดวย

ไอเดยท ๓ ดใหดวาอะไรคอกบดกทางการเงน บำงครงแค 'ปลอดภยไวกอน' อำจไมเพยงพอ แตเรำตองรดวยวำอะไรคอกบดกทำงกำรเงนของเรำ เรำเปนนกชอปเพอระบำยอำรมณรเปลำ? รตองซออปกรณใหม ๆ ตลอดเวลำ? ไมวำจดออนของเรำคออะไรกตำม ใหวำงแผนเตรยมรบมอกบจดออนนนใหด บำงทเรำอำจลองวำงแผนหำสงทดแทนเพอลดรำยจำย เชน ถำคณท ำงำนไมไดถำไมดมลำเตอนๆ สกแกวในตอนเชำ กลองหำทำงท ำลำเตดวยตวเองทบำนแทนทจะซอมำดม แบบนกชวยลดรำยจำยแถมเพมทกษะกำรชงกำแฟใหตวเองเก ๆ อกดวย

ไอเดยท ๔ สรางบญชตองหาม คนรวยเรมตนกำรเกบออมเงนแลวกใชจำยเลกนอยไปกบสงจ ำเปน ท ำใหพวกเขำมงมนเกบออมตอไปได แตกำรออมแบบนอำจจะยำกไปหนอยส ำหรบมอใหมหดออม ลองเรมตนดวยกำรโอนเงนสวนทตองกำรออมจำกบญชเงนเดอนของเรำไปยงบญชทเรำถอนออกไดยำกแทน แตเรำกมอกวธทนำสนใจไมแพกนนนกคอ กำรลงทน เพรำะกำรลงทนจะท ำใหเงนของเรำงอกเงยขนมำในเวลำเดยวกนกบทเรำออมเงน ยงเรำออมมำก เงนทเรำใชลงทนกจะมำกขนตำมไปดวย แบบนสมแตไดกบได ไอเดยท ๕ จดระเบยบซะ ไมวำจะเปนคำเชำเคเบลทวหรออนเทอรเนต, โทรศพท, รถยนต หรอทก ๆ บลทเรำตองจำย เรำเขำใจวำกำรจดจ ำรำยกำรและวนทตองจำยนนเปนเรองยงยำก แตถำเรำลมจำยสกบล คำปรบทตองจำยกไมใชเรองเลน ๆ หำกปญหำของคณคอ ท ำยงไงกจ ำไมไดวำตองจำยบลวนไหน ลองใชวธหกบญชจำยอตโนมตด แคนเรำกจำยคำบลไดตรงเวลำแถมกไมตองเสยคำปรบอกตำงหำก

ไอเดยท ๖ อยาลมสรางเปาหมายทางการเงน กำรสรำงเปำหมำยคอวธทไดผลทสดในกำรเกบออมเงน เพรำะนนจะชวยใหคณหกใจไมซอกำงเกงยนสทเรำเลงเอำไว หรอไมไปแฮงเอำทกบเพอน ๆ ๓ วนรวด ควรเรมตนดวยกำรสรำงเปำหมำยเลก ๆ และใชเวลำสน ๆ ในกำรบรรลผลส ำหรบตวเรำ (เชนภำยใน ๖ เดอนตองเกบเงนใหได ๓-๖ เทำของเงนเดอนเปนเงนฉกเฉน)

๘๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ไอเดยท ๗ ไมมคาวาอายนอยเกนไปสาหรบการเกษยณ หลำยคนคดวำกำรเกษยณเปนเรองไกลตว แตกไม เรวเกนไปทจะลงทนในกองทนเพอกำรเกษยณ ลองคดดใหด หำกเรำเรมลงทนตอนอำย ๓๕ ไมลงทนตอนอำย ๒๕ ถอวำเรำเสยเวลำ ๑๐ ปทจะรวบรวมเงนเพอกำรลงทน นนมนมำกกวำพน (และหลำยพน) บำทซะอก ลองหำขอมลเกยวกบกองทนรวม RMF ทนอกจำกจะใชเงนจ ำนวนไมมำกในกำรลงทนแลวยงสำมำรถน ำไปใชลดหยอนภำษไดอกดวย กำรออมเงนไมไดหมำยควำมวำเรำตองใชคปองลดรำคำเพอซอของทกอยำง หรอใชชวตโดยปรำศจำกสงทเรำชอบ แคใชจำยอยำงมเหตผลและดแลรำยไดใหด เพยงแคนคณจะสำมำรถมเงนเกบไดแบบชล ๆ แลว

ทมำ: MONEY IDEAS Jul 20, 2017

ผลของกำรออมเงนทท ำใหใครหลำย ๆ คนเหนแลวรบรองวำตองมแรงฮดทอยำกจะออมเงนมำกขน!! คนแรก: นกเรยน นกออม สะสมเงนคำขนมมำจำยคำเทอมเพอแบงเบำภำระของพอแม คนทสอง: พอคำนกออม หยอดกระปกออมสน ๑ ป ไดเงนเกอบ ๔ แสนบำท เปนของขวญปใหมใหพอแม คนทสำม: หมปงรอยลำน ขำยและสะสมเงนจนกระทงมเงนสรำงโรงงำนหมปงทไดมำตรฐำน ถำใครทคดวำชำตนเรำออมเงนไมไดหรอออมเงนไปแปบนงแลวมกพำยแพตอสงรอบตว จนตองหยบเงนออมออกมำใชจนหมดเกลยง อยำกใหลองดวธกำรออมเงนของ ๓ บคคลตวอยำง

คนแรก: นกเรยน นกออมขอมลจำก FB https://goo.gl/kEwozj)

ในชวงเดอนเมษำยน ๒๕๖๐ เชอวำหลำยคนนำจะเคยเหนกำรแชรเรองรำวบน FB และสอโทรทศน ของนกเรยนคนหนงทออมเงนจำกคำขนมมำ จำย คำ เทอมจ ำนวน ๖,๓๘๐ บำท เรำมำดกนวำเขำเปนใครมำจำกไหนและมวธกำรออมเงนอยำงไร

นองคนน ชอ นำยกำนต พำนชหรอ ปอป อำย ๑๘ ป อยท จ.ฉะเชงเทรำ เรยนทวทยำลยกำรอำชพพนมสำรคำม สำขำชำงกลโรงงำน ตงใจวำจะน ำควำมรทไดมำพฒนำกำรท ำเกษตรของทบำน ครอบครวท ำอำชพเกษตรกรรม ปลกผกไวขำย เชน มนส ำปะหลง ถว และแตง ไมคอยจะมเงนมำกนก เพรำะบำนกบโรงเรยนอยหำงกนประมำณ ๗๐ กโลเมตร ท ำใหตองจำยคำรถรบสงเดอนละ ๑,๗๐๐ บำท และตองตนไปโรงเรยนตงแตตสทกวน การออมเงน: ตองกำรเกบเงนเพอแบงเบำภำระของพอแมและเกบเอำไวใชจำยในยำมจ ำเปน จงเรมออมเงนใสกระปกออมสนทท ำจำก กระบอกไมไผ (ตดมำจำกขำงบำน) และขวดน ำพลำสตก เงนทน ำมำหยอดนนเปนเงนคำขนมทแมใหวนละ ๑๐๐ บำท พอเหลอกลบมำกจะหยอดทกวน ๆ ละ ๕-๑๐ บำท

ขอคดทเราไดจากเรองราวของนองปอบ… กำรตงใจเรยนเพอน ำควำมรทไดรบมำสรำงรำยไดใหตนเองและดแลครอบครว กำรปลกฝงนสยออมเงนตองเรมตนจำกครอบครว เชน ไดรบเงนคำขนมแลวแบงไปออมเกบไว ถำเรำสำมำรถจดกำรกบเงนกอนเลก ๆ ได ควำมรตรงนกจะท ำใหเรำจดกำรกบเงนกอนโตทเรำจะไดรบในอนำคตไดเชนกน

๘๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

คนทสอง: พอคานกออม ทมำ FB ประทป ประทป อะวะรมย (https://goo.gl/WiLc3K) ชวงวนปใหมป ๒๕๖๐ มกำรแชรคลปทำงสอออนไลนของพอคำหนมคนหนง แบงเงนทขำยของไดมำหยอดกระปกออมสนเพอเปนของขวญปใหมใหพอกบแม สะสมเงน ๑ ป มเงนออมกวำ ๓๘๐,๐๐๐ บำท เรำมำดกนวำกวำจะมวนนเขำตองผำนอะไรมำบำงและมวธกำรออมเงนอยำงไร หนมคนน ชอ คณประทป อะวะรมย อำย ๓๑ ป เปนหนมบรรมย อดตเคยถกหลอกไปลงทนแชรลกโซและกหนยมสน ซง

พอชวยเหลอเขำ โดยกำรน ำทนำไปจ ำนอง เพอน ำเงนไปซอรถ แตงตว และออกไปหำลกทม ใชเงนกวำ ๑,๐๐๐,๐๐๐ บำท เขำเลำวำ พอหำลกทมได ๑-๒ คน กรสกวำไมใช ยงท ำยงจน ไมมเงน แตมหน ถงขนำดกนบะหมกงส ำเรจรปกตองหกครง แตยงแตงตวดออกไปหำลกทม เลยรสกวำถกหลอก เคยรองเรยนใหหนวยงำนทเกยวของตรวจสอบ แตไมมควำมคบหนำ การออมเงน: ตองกำรหยอดกระปกออมสนเปนขวญปใหมตอบแทนบญคณพอกบแม เงนทน ำมำหยอดนไดมำจำกธรกจขำยเสอผำตำมตลำดนดและขำยสนคำออนไลน แบงเงนทขำยของไดรอยละ ๕-๑๐ ในแตละวน มำยอดกระปกเปนระยะเวลำ ๑ ป วธจดการรายได: ตอนนมรำยไดจำกธรกจ แตกตองประหยดดวยกำรแบงเงนเดอน ๑๕,๐๐๐ บำท ใหตนเอง ไมเอำเงนทรำนมำใช ขณะนเขำไมมหนสนแลวและเตรยมสรำงบำนใหมใหพอแม ขอคดทเราไดจากเรองราวของคณประทป… แมวำมเงนมำกแคไหน กหมดตวไดเพรำะแชรลกโซ ซงปจจบนใชวธกำรหลอกลวงทเปลยนไป เรำควรตดตำมขำวสำรตลอดเวลำ ทำงทดอะไรทบอกวำไดผลตอบแทนสง ๆ ควำมเสยงต ำ ลงทนปบ ๓-๗ วน ไดเงนกลบมำทนทหรอวำไดเงนงำย ๆ กควรระมดระวงไว แมวำอำชพคำขำยจะตองมเงนหมนตลอดเวลำ แตกตองแบงเงนออมเกบไวดวย เผอไวใชในชวงขำยของไมดจะไดน ำเงนออมออกมำใชได โดยไมตองกยมใหเสยดอกเบย ทำงทดควรแยกบญชสวนตวและบญชของรำนออกจำกกน เพอจะไดไมใชเงนปะปนกน เมอเรำท ำงำนมรำยไดแลวควรแบงเงนท ำบญกบพระในบำนดวยกำรใหเงนพอแมดวย แตควรใหอยำงมขอบเขตเพรำะบำงครอบครวพอหรอแมตดกำรพนน เอำเงนทลกใหไปเสยพนนจนหมด แบบนลกอำจจะไมใหกได จำกประสบกำรณทเคยเจอเปนแมของเพอนตดหวย ลกให เงนลำนกวำบำทกหมดเกลยง สดทำย ลกจ ำเปนตองเลกใหเงนชวยเหลอพอแม

๙๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ควำมรสกของหลำยคน เมอตองท ำบญชรบจำยครวเรอนนนเปนภำระท (แสน) นำเบอและจกจก แตกเปนวธทดทสดทจะท ำใหเรำบรรลเปำหมำยทำงกำรเงนอยำงทตงไว โดยจะชวยใหรวำเรำใชเงนตำมแผน ทวำงไวหรอไม

กำรท ำบญชครวเรอนนนจะไมจ ำเปนเลย ๑) หำกมเงนสดพรอมจำยอยในมอตลอดเวลำ ๒) มควำมทรงจ ำด จนจ ำไดวำเงนบำท (ยำย) จำกกระเปำของเรำไปอยทไหน แตเพรำะไมมคณสมบตทงสองประกำร เรำจง ควรท ำบญชครวเรอนนใหเปนเรองเปนรำวเสยท

ถงกำรท ำงบคำใชจำยของครอบครวจะเปนเรองนำเบอ แตกมผลดในเรองกำรสรำงวนยทำงกำรเงนทจะกลำยเปนนสยถำวรทดๆ อกขอหนงของเรำ ชวยใหเรำควบคมคำใชจำยจนถงฝงฝนได แตเรำตองผำนภำวะ ท (แสนจะ) นำเบอในชวงสองสำมเดอนแรกไปใหได

กำรจดบนทกรำยกำรรบ-จำยเงนในชวตประจ ำวน เปนกำรชวยเตอนควำมจ ำ ท ำใหทรำบรำยรบ รำยจำยของครอบครว ท ำใหทรำบวำเงนคงเหลอ ณ วนใดวนหนงของ ครอบครว และฐำนะกำรเงนของครอบครว

ท ำใหครอบครวมกำรบรหำรจดกำรดำนกำรเงนอยำง เปนระบบ ชวยแกไขปญหำหนสน รจกกำรวำงแผนกำรใชจำยเงนอยำงเหมำะสม รจกกำรออมเงน รผลก ำไร หรอ ขำดทนจำกกำรประกอบอำชพ ชวยในกำรวำงแผนกำรลงทนในครงตอไป

ประกอบดวย ๓ ขนตอน ๑. ท ำบญชรำยรบ รำยจำยปจจบน ๒. ประเมนกำรใชจำยและตงเปำหมำยและก ำหนดแผนกำรลงทน เพอใหบรรลตำมเปำทตงไว ๓. ทบทวนรำยกำรคำใชจำย เพอใหมนใจวำกำรใชกำรจำยเปนไปตำมแผน

๑. กำรจดบนทกรำยกำรทเกดขนในแตละวนวำรบ-จำยเปนเงนเทำไร ๒. น ำขอมลมำจดรวมกนเปนหมวดหม เชน หมวดรำยได หมวดคำใชจำย เพอควำมสะดวกในกำรคนหำ ๓. สรปผลกำรน ำขอมลทบนทกไวมำสรปยอดรวมวำในเดอนหนงๆ มรำยไดและคำใชจำยทงสนเทำไร ๔. กำรวเครำะหตควำม กำรน ำผลสรปมำวเครำะหควำมสำมำรถในกำรหำรำยไดทเพมขน

กำรประหยดคำใชจำยทฟมเฟอย ถำมเงนเหลอควรจะออมไวยำมจ ำเปนเทำใด

๙๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กำรละเลยรำยละเอยดรำยจำยเลก ๆ นอย ๆ หลำยรำยกำร โดยมำกเรำจะ ก ำเงนสดเอำไวกอนหนง เพอเปนคำสนองควำมตองกำรในแตละวน ไปเรอย ๆ พอถงเวลำลงบญช เรำจะลมรำยละเอยด เลยเหมำรวมเปนคำใชจำย เบดเตลด ควรจะน ำเงนสวนนมำค ำนวณ แลวเทยบหำคำวำเงนกอนนคดเปนกเปอรเซนตของคำใชจำยทงหมด ถำเกนรอยละ ๕ นำจะกลบไปท ำบญชอยำงละเอยดชนดวนตอวน เรำจะไดควบคมคำใชจำยไดดขนวำคำใชจำยในบำนทควรจะเปนนน เปนอยำงไร

ใหน ำบญชครวเรอนทผำนมำในระยะเวลำ ๑ เดอน มำพจำรณำดวำ รำยรบ-รำยจำย มควำมสมดลกนหรอไม รบมำกกวำจำย หรอ จำยมำกกวำรบ โดยเฉพำะครอบครวทมปญหำเรองหนสน รำยจำยมกจะมำกกวำรำยรบ จงตองใหควำมส ำคญในกำรพจำรณำรำยจำยใหดวำ พอจะมรำยกำรไหนทพอจะลดหรอ ตดออกได (รำยกำรทฟมเฟอย) กใหหำทำงปรบลดหรอตดรำยกำรรำยจำยเหลำนออกไป

๙๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(ขอมลจาก www.aommoney.com)

รายรบ รายจาย รายรบ คอ สงทบงบอกถงควำมสำมำรถในกำรหำเงนของเรำวำมำจำกทำงใดบำง ไดแก รายรบหลก เชน เงนเดอน คำแรงทไดรบ ในแตละเดอน รายรบอนๆ หรอ รายรบเสรม เชน รำยรบจำกอำชพเสรมตำงๆ หรอ ผลตอบแทนจำกกำรลงทน

รายจาย คอ สงทบงบอกถงกำรใชจำยของตวเรำ วำไดใชเงนไปอยำงไรบำง โดยจะแบงออกเปน รายจายคงท คอ รำยจำยทเกดขนแนนอนและสม ำเสมอ ในทกๆเดอน เชน คำเชำหอพก คำเดนทำง คำอำหำร (ตำมควำมจ ำเปน) คำใชจำยในกำรดแลครอบครว เปนตน รายจายผนแปร คอ รำยจำยทมกำรเปลยนแปลงขนลง ไมเทำกนในแตละเดอน เชน คำงำนเลยงสงสรรค คำกษำพยำบำล คำทองเทยว สนทนำกำรตำง ๆ เปนตน

โดยผลตำงระหวำงรำยรบและรำยจำย จะเปนตวสะทอนใหเหนวำ ตวเรำนนมควำมสำมำรถ ในกำรบรหำรจดกำรเงนดแคไหน ถำเงนเหลอถอวำดมำก แตถำเงนขำดถอวำ... เออ..

๙๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

เพอใหเขำใจงำยขน...เรำลองมำดวธกำรบนทกรำยกำรรำยรบและรำยจำยพรอมตวอยำงประกอบกน

สมมตวา เรำไดรบรำยรบ (เงนเดอน) มำจ ำนวน ๑๐,๐๐๐ บำท วธกำรบนทกรำยกำร มดงน ๑. เรมตนออมเงนกอน ๑๐% ของรำยรบ

ทนท ๑,๐๐๐ บำท ๒. น ำเงนสวนทเหลอ ๙,๐๐๐ บำท มำลงบนทกในบญช เปน รายรบ ๓. เมอมรำยกำรใชจำยตำง ๆ กน ำมำจด

บนทกไวเปน รายจาย อยำงตอเนองสม ำเสมอ เชน - คำอำหำร ๒,๕๐๐ บำท - คำใชจำยสวนตว ๒,๐๐๐ บำท - คำเดนทำง ๑,๐๐๐ บำท - คำสงสรรค ปำรต ๑,๐๐๐ บำท - คำกำแฟ ๑,๐๐๐ บำท ๔. ตรวจสอบดสรปยอดรำยกำร ทกสนเดอน

ขอแนะนา เรำควรเรมตนบนทกรำยกำรใชจำยในแตละเดอนไว แลวส ำรวจดวำ มรำยจำยสวนไหนทสำมำรถลดลงไดบำง อะไรคอสงไมจ ำเปน แมไมมครอบครองหรอไดมำชวตกยงด ำรงอยได เรำตองรบท ำกำรตดรำยจำยเหลำนนทงไปใหหมด เพอทเรำจะไดมเงนเหลอเพมขนในแตละเดอนยงไง

หรอไมกลองดดนสยตวเอง โดยทกครงทคดจะใชจำยไปกบเรองทไมส ำคญ ใหลองเปลยนมำเปน "ออมเงน" แทนในทก ๆ ครง เชอไดเลยวำภำยใน ๒-๓ ป เรำจะตกใจมำก ๆ ทเรำมเงนเหลอเพมขนไดขนำดน

๙๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

เทคนคการบรณาการกองทน

และการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา

๑. แนวคดเรองการบรณาการ ค าวา “บรณาการ” เปนค าทใชในภาษาทวๆ ไป ไมไดเปนค าทางเทคนคในทางวชาการ ซงถกน ามาใชและแพรหลายในดานการบรหารนโยบาย โดยคณะกรรมการนโยบายกระจายความเจรญไปสภมภาคและทองถน (กนภ.) ไดน าเอาแนวคดการบรณาการเขามาใชโดยไดนยามค าวาการบรณาการไววา “การผสมผสานการพฒนาในพนทโดยกระบวนการประสานความรวมมอของภาคการพฒนาทเกยวของในดานแผนงาน แผนเงน บคลากร และการปฏบตตามแผนรวมกนในพนทเปาหมายหรอกลมเปาหมายทก าหนดตามภารกจหนาท ความรบผดชอบของทกภาคการพฒนา เพอน าไปสผลส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายการพฒนาทวางไว” โดยสามารถสรปองคประกอบของการบรณาการได 3 ประการ ดงน (1) มหนวยยอย องคประกอบ ชนสวน หรอขน ระดบ แง ดาน ทจะเอามาประมวลเขาดวยกน โดย สงทเอามาประมวลเขาดวยกนคอ สงยอย สวนยอย (2) หนวยยอยนน มความสมพนธเชอมโยง องอาศยซงกนและกน ยดหยน ปรบตวได มความเคลอนไหวตลอดเวลาดวย (3) เมอรวมเขาดวยกนแลวกจะครบถวนเตมบรบรณ โดยมความประสานกลมกลน เกดภาวะไดทพอด สมดลพอไดท หรอพอดสมดลแลว องครวมนนมชวตชวา ด ารงอยและด าเนนไปดวยด อนเปนภาวะของ การบรณาการ

“การบรณาการ” เปนกลยทธส าคญในการบรหารงานสมยใหม ซงน ามาสแนวคดและหลกการบรหารคณภาพโดยองครวม TQM (Total Quality Management) เปนการบรหารให เกดประสทธภาพและประสทธผลสงสดขององคกร โดยการประสานทกกระบวนการและทกระบบในองคกร เพอใหกจกรรมและ การด าเนนการตางๆ สอดคลองรวมกน เพอตอบสนองวตถประสงคขององคกรดวยการใชทรพยากรและศกยภาพของบคลากรไดอยางเตมทโดยไมเกดความสญเสยใดๆ นอกจากนแลว องคกรทมศกยภาพใน การแขงขนและสามารถอยรอดอยางยงยนได มกจะมลกษณะของ “องคกรแหงการเรยนร” (Learning Organization) ซงปเตอร เซงเก (Peter Senge) ไดใหความหมายขององคกรแหงการเรยนรวา “องคกรหรอกลมคนทสามารถเพมพนและขยายได ทงขดความสามารถในการเรยนรและบรณาการความสามารถใน การท างานรวมกนไดอยางตอเนอง” นนเอง

แนวคดดานบรณาการน หากน ามาใชในการปฏบตการ คอ “การบรณาการกองทนชมชน” กสามารถท าได ซงวธการทจะบรณาการกองทนนน จะเรมจากการกระตนใหเกดความคดรเรมจากผทเกยวของ ไดแกสมาชกและกรรมการกองทน ตลอดจนกรรมการหรอกลมผสนบสนนในระดบเครอขาย ทงนมองวา การบรณาการเปนเครองมอหรอเปนวธการส าหรบการบรหารจดการ เพอใหบรรลถงการปรบปรงประสทธภาพของกองทน หรอกลาวอกนยหนงกคอ การบรณาการจะท าใหกองทนชมชนสามารถเพมประสทธภาพในการตอบสนองความตองการของสมาชกไดดยงขน สวนรปแบบของการบรณาการนน จ าเปนตองพฒนาและรเรมขนมาจากขางลาง (คดลอกบางสวนจากรองศาสตราจารย ดร.บวพนธ พรมพกพง และคณะ การวจยเรอง “การพฒนารปแบบการบรณาการเครอขายกองทนสวสดการชมชนในระดบอ าเภอ อ าเภอน าพอง จงหวดขอนแกน”)

๙๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ดร.เสร พงศพศ ไดเขยนบทควำมไวในสยำมรฐรำยวน เมอวนท ๑๕ กมภำพนธ ๒๕๕๕ โดยตงหวขอเรองวำ “บรณาการแปลวาอะไร?” มเนอหำทนำสนใจเกยวกบแนวคดเรองบรณำกำร ดงน วนนมการใชค าวา “บรณาการ” กนในทกวงการ เพราะเปนยคทคนอยากสรางวฒนธรรมการท างานแบบใหม ดวยวธคดใหม เพราะโลกแบบเดม สงคมเกา เปนผลของวธคดและการพฒนาแบบแยกสวน แบบกลไกมาหลายรอยป จนท าใหเกดปญหาสารพด ความขดแยงระหวางผคน ความขดแยงในองคกร สถาบน ความขดแยงกบธรรมชาตทถกใชจนเสยสมดล

วธคดวธปฏบตแบบเดมตงอยบนฐานการมองโลกแบบแยกสวน แบบกลไก แบบอตสาหกรรม ซงม การน าไปใชในงานอน ๆ แยกบทบาทหนาท แยกงาน จนเชอมตอกนไมตด เกดปญหา แทนทจะรวมมอกลบเปนการแขงขน แทนทจะชวยเหลอกนกลบเปนการบนทอนก าลง

ทกวงการมแตผเชยวชาญ รลกแตไมรกวาง เชอมตอกบคนอน กบสาขาอนไมเปน ตวอยางของการแพทยเหนไดชด การรกษาแบบกลไก แยกสวนของบรรดาผเชยวชาญดานโรคตาง ๆ หมอสวนใหญจงเกงในการรกษาโรค แตไมรกษาคน รแตเรองเชอโรค แตไมรเรองความทกขของคนไข

สงคมโลกวนนจงโหยหาเอกภาพ สมานฉนท การคนด การรวมเปนหนงเดยว เชอวาจะเกดความสมดลมากกวา มประสทธภาพมากกวา จงหาทาง “สรางสะพาน” มากกวา “สรางก าแพง” ซงไมใชเรองงายเพราะปญหาหลกไมใชปญหาเทคนค แตเปนปญหาวธคด

ถาจะเขาใจค าวา “บรณาการ” ควรเขาใจค าอน ๆ ใน “ตระกล” เดยวกนนอกหลายค า หรอจะเรยกวาเปนฐานคดของค าวาบรณาการกไมผด โดยเฉพาะ ค าวา “องคาพยพ” (organism) “องครวม” (holistic)

“องคาพยพ” หมายถงระบบชวต ซงทกสวนลวนสมพนธอยางแยกจากกนมได เพราะเปนหนงเดยวกนทกสวน สมพนธกนดวยเซลลเปนลาน ๆ ทเกอหนนกนและขนตอกนและกน ท าใหชวตด ารงอยและเปนไปได เชน คน สตว พช และสงมชวตทงหลาย

มการยมค าวาองคาพยพไปใชทางสงคม เพอแสดงใหเหนวา ทกสวนของสงคมลวนสมพนธกน แยกจากกน ขาดจากกน ท างานแยกสวนกนมได เกดอะไรขนจงกระทบกระเทอนถงกนหมด แบบ “เดดดอกไมดอกเดยวกระเทอนถงดวงดาว”

“องครวม” หมายถงทงหมดของสงใดสงหนงทสมพนธกน เปนสวนหนงของกนและกนอยางแยกกนมได องครวมเปนอะไรทใหญกวา มากกวาการเอาสวนตางๆ มารวมกน เชน คนเราไมใชการเอาอวยวะ 32 ประการมารวมกนแลวเปนคน คนเปนอะไรมากกวานน ใหญกวาองคประกอบทงหมดรวมกน

“บรณาการ” เปนกระบวนการทอยากใหเกดความสมพนธแบบองคาพยพ แบบองครวม ใหสวนตาง ๆ รวมกนเปนหนง ประสานสมพนธอยางเปนเอกภาพ ท าใหเกดความสมบรณ (บรณาการมาจากรากศพทเดยวกบค าวาสมบรณ)

การบรณาการจงเปนการน าสวนตาง ๆ มารวมกน แตไมใชรวมแบบกลไก แบบเครองจกร แตแบบมชวต แบบองคาพยพ มกใชค าวา “ผนกพลง” (synergy) เพออธบายการรวมกนเขาในลกษณะน ถามการประสานงาน กนอยางกลมกลนกจะเกดพลงทวคณ ไมใชเพยงพลงบวก 1+1 ไดมากกวา 2

๙๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

การปองกนและการแกไขปญหาน าทวมแบบบรณาการทไดยนไดฟงกนเกอบทกวน เปนความฝนของรฐบาลและฝายบรหารบานเมองทอยากเหนความรวมมอของทกภาคสวนในการปองกนและแกปญหาน าทวม แตกเหนแลววา ในทางปฏบตไมไดมการบรณาการ เพราะถามกจะมประสทธภาพมากกวาน

ผลของการบรณาการทมลกษณะเปนองคาพยพ เปนองครวม เปรยบไดกบกระบวนการทางชววทยา การผสมพนธและการขยายพนธของสงมชวตทกอใหเกดชวตในไขเปนหมนเปนแสนฟอง การแตกตวของจลนทรย ซงเปนสงมชวตขนาดเลก เหลานเปนตวอยางของการบรณาการแบบมชวต

การบรณาการแบบกลไกจะไมไดผล เพราะเหมอนถกบงคบ ใหรวมกนเขา มารวมกนเพราะผลประโยชนบางอยาง ตางฝายตางมวาระซอนเรน มเปาหมายของตนเองมากกวาเพอสวนรวม การรวมกนเชนนไมเกดการผนกพลง เพราะมาดวยทาทของการแขงขน ไมใชรวมมอ มาเอามากกวามาให การบรณาการเกดขนไดจรงเมอเกดการรวมกนในกระบวนการขนตอนตงแตตน การวางแผนรวมกน การพฒนายทธศาสตรรวม (common strategy) การแบงบทบาทหนาทตามศกยภาพและความสามารถของแตละคนแตละสวน เหมอนการเลนเพลงซมโฟนโดยออรเกสตรา ถาลงตวกจะไพเราะมาก

การบรณาการเกดขนไดและใหพลง ถาหากทกฝายมารวมมอกนดวยใจ ไมไดมาเพราะหนาทหรอผลประโยชน บรณาการเชนนกอใหเกดพลงจากขางใน เพราะใจมาปญญาเกด จะมอะไรยงใหญและสวยงามเทาพลงปญญา

นอกจำกน พชำย รตนดลก ณ ภเกต ยงไดแสดงแนวคดเรองกำรบรณำกำรไวในหนงสอพมพผจดกำรรำยวน คอลมนปญญำพลวตร เมอวนท ๒๒ มกรำคม ๒๕๕๙ ในประเดน “ท าไมการบรณาการจงเกดขนไดยากในการปฏบตงาน” ไวดงน

เรามกไดยนผบรหารประเทศหลายยคหลายสมยพดอยเสมอวาหนวยงานของรฐควรท างานแบบบรณาการ แตขณะเดยวกนเรากมกไดยนอยบอยไมแพกนโดยเฉพาะยามทปญหาตางๆ ไมอาจแกไขลลวงไปไดวา เกดจากการ “ขาดการบรณาการ” ในการท างานของหนวยงานภาครฐ ค าถามคอท าไมการท างานแบบบรณาการจงมส าคญและเปนความปรารถนาของผบรหารประเทศ และเหตใดการท างานแบบบรณาการจงเกดไดยากเยนทงทผบรหารประเทศซงมอ านาจมากประสงคใหเกดขน

จากความจรงทวาปญหาตางๆ ของประเทศทงดานสงคม เศรษฐกจ และการเมอง มความซบซอนและเชอมโยงกนอยางเปนระบบ มผคนจ านวนมากทเกยวของในแวดวงการท างานเพอแกปญหาและพฒนาในเรองเหลานน รบรธรรมชาตของปญหาเหลานนเปนอยางด พวกเขาจงพยายามพดและสงเสรมใหมการวเคราะหปญหาอยางเปนระบบแบบบรณาการ เพอท าใหเกดความเขาใจในปญหาอยางถองแทในทกมต

เมอเขาใจปญหาทงระบบแลว การด าเนนการแสวงหายทธศาสตรในการแกปญหาและการขบเคลอนยทธศาสตรไปสการปฏบตกตองเปนไปตามวถเดยวกน นนคอจะตองมการบรณาการระหวางหนวยงานตางๆ ภาครฐ และภาคสวนอนๆ ของสงคมทงภาคเอกชนและภาคประชาชนทเกยวของกบปญหานนทงทางตรงและทางออมอยางประสานสอดคลองกลมกลนกน ซงจะกอใหเกดพลงในการบรรเทาและขจดปญหาเหลานนไดอยางมประสทธผล

ผบรหารประเทศจ านวนไมนอยมความปรารถนาอยางจรงใจในการแกไขปญหาของประเทศ และพวกเขาเชอวาการบรณาการของภาคสวนตางๆ เปนมรรคาอนส าคญในการปฏบตเพอแกไขป ญหาเหลานน

๙๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

แตท าไมการบรณาการทงในแงของการวเคราะหปญหาและการน ายทธศาสตรไปปฏบตจงเกดขนไดคอนขางยากเยน มเพยงบางเรองและบางหนวยงานเทานนทพอจะเหนรองรอยของการบรณาการอยบาง แตสวนใหญแลวการคดวเคราะหและการปฏบตมแนวโนมเปนไปในทศทางแบบเสยงเสยวและตางคนตางท ากนเสยมากกวา

ปมปญหาเรมตนจากวธคดของฝายตางๆ ซงมกยดตดกบต าแหนงแหงทและตวตนของตนเอง กลมและองคการทสงกด การไดรบการอบรมบมเพาะจากระบบการศกษา ซงมแนวโนมใหความส าคญกบความเชยวชาญเฉพาะทางตามวถของระบบทนนยม ผสมผสานกบการกลอมเกลาทางสงคมซงกระท าผานบทกวนพนธของสนทรภอยางยาวนานทวา “อนความร รกระจางเพยงอยางเดยว แตใหเชยวชาญเถดจะเกดผล” จงท าใหคนในสงคมใหความส าคญกบความรเฉพาะทางเปนอยางสง และเมอผสมกบลทธปจเจกนยมสดขวของสงคมไทย ซงถกเสรมแรงดวยบทกวอกบทหนงทวา “รสงไรไมสรวชา รรกษาตวรอดเปนยอดด” กยงท าให “การใชวชาความรทมความเชยวชาญ เพอเอาตวรอดปลอดภยไวกอน” เปนหลกในการด ารงชวต

การเนนความเชยวชาญเฉพาะอยางและการเอาตวรอดเปนวธคดทไดรบการตอกย าอยเสมออยางตอเนอง และมตวอยางใหเหนไดประจกษแกสายตาของผคนอยมากวา วธคดนสรางผลลพธทเปนจรงใหเกดขนได สงทตามมาคอวธคดนกลายเปนวธคดกระแสหลกทครอบง าจตส านกของผคนสวนใหญในสงคม ขณะทความคดเชงระบบแบบองครวมและการเอาสงคมโดยรวมใหรอดเปนสงถกละเลย แมวาจะมการพดถงบาง กมประปรายและไมทรงพลงเทากบวธคดแบบแรก

เมอใชวธคดแบบแบบเชยวชาญเฉพาะทางในการวเคราะหปญหา กจะเหนปญหานนชดเจนภายใตวธคดแบบนน แตจะมองไมเหนปญหาในแงมมอนๆและไมเหนวาประเดนปญหาตางๆ มความเชอมโยงกนอยางไรบาง ตวอยางเชน ผบรหารประเทศในยคหนง ซงอาจมความเชยวชาญในการวเคราะหพฤตกรรมของปจเจกบคคล วเคราะหปญหาความยากจนวา เกดจากความขเกยจของประชาชน เมอวเคราะหโดยใชแนวทางพฤตกรรมเขากจะเหนปญหาเฉพาะในมตพฤตกรรมทแสดงออกมาของบคลเทานน โดยมองไมเหนมตในเชงโครงสรางสงคมวามอทธพลตอการเกดความยากจนอยางไร

พวกเขาจงคดวธการในการแกปญหาโดยการรณรงคใหประชาชนขยน และมการสรางค าขวญทวา “ไมมความยากจน ในหมคนขยน” ขนมาเปนเครองมอในการรณรงค แตวามอาจแกปญหาไดเพราะ ความยากจนนนมกลไกเชงสาเหตทซบซอนกวาเรองของความขเกยจแตเพยงอยางเดยว

หรออยางวธคดหลกของหนวยงานราชการไทยอกประการหนง ทชอบวเคราะหวาความยากจนของประชาชนเกดจาก “การขาดความรในการประกอบอาชพ” พวกเขาจงคดแกไขโดยการจดตงหนวยงานฝกอาชพและโครงการอบรมอาชพกนอยางมากมาย เรยกไดวาแทบทกกระทรวงทเกยวของกบการพฒนาสงคม ตางกมศนยหรอสถาบนอบรมสงเสรมการสรางอาชพกนทวหนา และมโครงการอบรมอาชพชาวบานเปนกจวตรประจ าป

โครงการอบรมอาชพเกอบทงหมดของหนวยงานราชการคอการสอนหรอใหความรในเรองวธการผลตสนคาหตกรรม การเพาะปลก และการเลยงสตวเทานน โดยไมไดวเคราะหความตองการและความเปนไปไดในมตตาง ๆ ทงเรองวตถดบ แหลงทน การเงน การบญช บคลากร ระบบการจดการ และการตลาด ทจะสามารถท าใหชาวบานสามารถประกอบอาชพไดอยางเปนจรงและตอเนอง สงทเกดขนคอหนวยงานราชการอบรมแลว กจบกนไป แตปญหาความยากจนกยงคงอยกบชาวบานเหมอนเดม ยงกวานนบางแหงกยากจนลงไปกวาเดม ดวยเกดหนสนตามมาจากการปฏบตตามในสงทหนวยงานราชการบางแหงแนะน าใหท า

๙๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

การตดกบดกของวธคดแบบเสยงเสยวในการวเคราะหและก าหนดแนวทางการแกปญหาจงกลายมาเปนตวปญหาเสยเอง

ส าหรบการปฏบตงานแบบ “รกษาตวรอดเปนยอดด” มใหเหนกนโดยทวไปทงในระดบปจเจกบคคล ชมชนและองคการ ระดบบคคลคอการมพฤตกรรมทเหนแกตว แสวงหาผลประโยชนใสตวเองโดยไมค านงถงวธการ เขาท านอง “ไมไดดวยเลห ตองเอาดวยกล ไมไดดวยมนต ตองเอาดวยคาถา” เพอใหตวเองหลดรอดปลอดภย ยงกวานนคนพวกนจะไมยอมลงทน ลงแรง และลงปญญาใดๆทงสน รอจงหวะหากเรองทเกดขนจบสนลงและเกดผลลพธทดขนมา กจะสวมรอย ฉกฉวยโอกาสเอาผลงานผอนมาเปนผลงานตวเอง เพอใหไดรบผลประโยชนมากทสด

การรกษาตวรอดของบคคลบางคนอาจขยายออกไปเปนสระดบครอบครว เครอญาตและพวกพอง โดยสรางอาณาจกรเครอญาตวงศตระกลและพวกพองขนมาเพอสบทอดความมงคงทางเศรษฐกจ อ านาจทางการเมองและวฒนธรรม ดงเชน การผกขาดดานธรกจของกลมนายทน การผกขาดอ านาจทางการเมองของนกการเมอง การผกขาดและสบทอดอ านาจในหนวยงานราชการบางหนวยของบางกลมหรอ บางตระกล และแมกระทงในแวดวงศาสนากมเรองเชนนเกดขนเชนเดยวกนโดยมการสบทอดต าแหนงผน าศาสนาไปสบตรหลานเครอญาตของตนเอง

ในระดบชมชนและองคการกเหนไดอยไมนอย ดงการจดสรรงบประมาณขององคการบรหารสวนต าบลบางแหง ตวแทนหมบานแตละแหง ตางกพยายามแขงขนชวงชงโครงการมาลงในหมบานตวเอง หรอ ในระดบประเทศ ส.ส.แตละเขต แตละจงหวดกมพฤตกรรมไมแตกตางจากสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล ตางคนตางแยงชงงบประมาณแผน เพอน ามาลงในเขตเลอกตงของตนเอง สวนตวแทนจากหนวยงานราชการกไมเบา มการใชวธการทหลากหลายเพอดงงบประมาณใหมากทสดแกหนวยงานของตนเอง

เมอตางคน ตางองคการ ตางพยายามรกษาตวรอดดวยการแยงชงทรพยากรใหไดมากทสด การบรณาการเพอแกปญหาตางๆ กยากทจะเกดขนได เพราะเมอไรกตามทปญหานนแกไขไดส าเรจ ตางฝายตาง กพยายามชวงชงเอาไปเปนผลงานของตนเอง เพอน าความส าเรจเปนฐานในการขอเลอนต าแหนง เพมอ านาจ ขยายทรพยากร และงบประมาณตอไป

ดวยปม “อภปญหา” ในดานวธคดทเนนความเชยวชาญเฉพาะทาง และวธการปฏบตทเนนการรกษาตวรอดเปนยอดด จงท าใหสงคมไทยมโอกาสนอยในการเกดบรณาการดานวเคราะหปญหา การก าหนดแนวทางแกปญหา และขบเคลอนยทธศาสตรไปสการปฏบตอยางเปนระบบ ปญหาตางๆจงหมกหมมอยางตอเนอง จนยากทจะแกไขใหส าเรจไดในชวงเวลาสน ๆ

“วธคดแบบองครวมและการรกษาสงคมสวนรวมใหรอด” เปนเสาหลกทจกท าใหเกดการบรณาการในการปฏบตงาน หากวธคดแบบนเตบโตและขยายออกไป โอกาสการคดและท างานแบบบรณาการในสงคมไทยกจะขยายออกไปมากยงขน ยงการท างานแบบบรณาการขยายออกไปมากเทาไร โอกาสทจะท าใหสงคมมสมรรถนะในการแกปญหาตางๆกมสงขนตามไปดวย และจะน าไปสความเขมแขงของประเทศตอไป

๙๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๒. รปแบบของการบรณาการ ค าวา “บรณาการ” ถงแมวาจะมการใหนยามทชดเจน แตในทางปฏบตกยงมความเหนทแตกตางกนวา มความหมายอยางไร มขอบเขตแคไหน แตโดยทวไปแลวการรวมกองทนตางๆ ใหอยภายใตโครงสรางการจดการอนเดยวกน พบวาในชมชนหนงๆ มกองทนอยหลายรปแบบ หลายประเภท กองทนแตละประเภท ตางกมกรรมการบรหารกองทนของตนเองแยกตางหากและมสมาชกของตนเอง นอกจากนนบคคลหนงคน อาจจะเปนสมาชกของหลายกองทน และกรรมการหนงคน อาจจะท าหนาทเปนกรรมการในกองทนอน ๆ อกหลายกองทนภายในชมชนเดยวกน

ดงนน วธการบรณาการอยางหนงทอาจจะเกดขนไดกคอ การรวมเอากองทนตาง ๆ เขามาไวดวยกน โดยในกองทนอนเดยวกนน อาจจะมฝายแยกยอยออกไปตามหนาทเฉพาะดาน การรวมกองทนตาง ๆ เขามาไวดวยกนนอาจจะมกองทนใดกองทนหนงเปนแกน อยางเชน กองทนเงนลาน กลมออมทรพยเพอการผลต เปนตน อยางไรกตามพบวา รปแบบการบรณาการในระดบชมชน ในแบบการยบรวมกองทนตางๆ เขามาไวดวยกนน พบนอยมาก ปญหาส าคญทพบกคอ แตละกลมมปญหาพนฐานทแตกตางกน อยางเชน บางกลมมระบบ การบรการจดการทด มผลก าไรจากการด าเนนงาน ในขณะทบางกลมมปญหาการคางช าระ หนเรอรง การบรหารไมมประสทธภาพ เปนตน

ดงนน การยบรวมกองทนทมปญหาและพนฐานทแตกตางกนมาไวดวยกน จงท าไดยากมาก และ การยบรวม แมในระดบยอยๆ หรอระดบต าบล ระดบอ าเภอ จ าเปนตองอาศยโครงสรางทเปนทางการจงจะเกดขนได จงท าใหการบรณาการ โดยการยบรวมกองทนเกดขนไดยาก อยางไรกตาม แมวาจะไมมการยบรวมกองทนเขามาไวเปนกองทนเดยวกน แตการทกองทนเหลานด าเนนการอยภายใต “ชมชน” เดยวกน กท าใหกองทนตาง ๆ มความสามารถทจะเชอมประสานกนได และอกประการหนง กองทนเหลานตางกมสมาชกเปนของตนเอง ผลประโยชนทเกดขน หรอการจดสรรสวสดการจงจ ากดอยภายในกลมสมาชก การยบรวมกองทน โดยการรวมเอาเงนทน สมาชก และการบรหารจดการมาไวภายใตองคกรเดยวกน กมไดตอบค าถามในเรองของการจดสวสดการใหแกผยากล าบากทมไดเปนสมาชกของกลมกองทนโดยตรง

ประการตอมา การยบรวมเอากองทนเขามารวมกนแทนทจะท าใหเกดประสทธภาพตามทฤษฎ economy of scale แตอาจจะท าใหเกดความไรประสทธภาพ เนองจากจ าเปนตองอาศยกฎระเบยบ ทมรายละเอยด และโครงสรางทเปนทางการ ดงนน การยบรวมกองทน จงอาจจะมใชค าตอบในเรองของการบรณาการเสมอไป และประการสดทาย แมวาผยากล าบากหลายคน จะไมไดเปนสมาชกของกองทนตาง ๆ ในชมชน (ไมสามารถเขาถงกองทน) แตเขากเปนสมาชกของ “ชมชน” ซงมสทธและหนาทตาง ๆ ตามกรอบประเพณของชมชนนน ๆ ดงนน “ชมชน” โดยรวม จงนาจะเปนทพงหรอเปนแหลงสวสดการของผยากล าบากไดโดยตรง

แนนอนทสดวา กองทนตาง ๆ เหลานกเปนสวนหนงของชมชนอยางแยกไมออก นอกเหนอจาก การบรณาการ โดยการรวมเอากองทนตาง ๆ มาไวดวยกนแลว ยงพบวามการบรณาการในรปแบบอน ๆ อก โดยเฉพาะการเชอมโยงกนในรปของเครอขาย การรวมกนในลกษณะนมลกษณะเดนทส าคญ คอ หนวยยอย หรอกองทนตาง ๆ มความเปนอสระในระดบหนง ระดบความเปนอสระของหนวยยอยของแตละเครอขาย มความแตกตางกนออกไป อยางเชน เครอขายสตร ซงมพนฐานมาจากองคการจดตงของทางราชการ ไดแก คณะกรรมการพฒนาสตรในระดบตางๆ มความสมพนธกนในแนวตง (คอองคกรในระดบหมบาน ขนตรงตอโครงสรางการบรการขององคกรในระดบต าบล และอ าเภอ) ในขณะทกลม ผสงอายของหมบาน ต าบลตาง ๆ ตางกมการบรหารงานของตนเองทเปนอสระ แตมการประสานงานและเชอมโยงกนเปนเครอขาย เปนตน

๑๐๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ถงแมวา เครอขายเหลานจะมฐานะทเปน “สมาชก” แตการเชอมโยงกนในลกษณะเครอขายกไดท าใหเกด “ภาพใหญ” ขนมา ซงมความแตกตางไปจากหนวยยอยๆ ทงทางดานปรมาณและคณภาพ ยกตวอยางเชน เครอขายสตรของอ าเภอน าพอง ไดมการด าเนนสวสดการฌาปนกจสงเคราะห ซงครอบคลมสมาชกของเครอขายทงอ าเภอ สวสดการฌาปนกจกจสงเคราะหของเครอขายสตรเกดขนไดกเนองจากมฐานเปนกลมสตรในระดบชมชน ลาสดเครอขายสตรสามารถจายคาฌาปนกจใหแกสมาชกรายละ 200,000 บาท ฌาปนกจสงเคราะหดงกลาวน บางแนวคดอาจจะมองวาเปนสวสดการของ “คนตาย” อยางไรกตาม จากการศกษาเพมเตมพบวา ฌาปนกจสงเคราะห เปนสวสดการทมความส าคญอยางมาก ทงน เนองจากวาในหลายกรณกอนการเสยชวตของสมาชกครวเรอนตองลงทนในการดแลรกษา บางครอบครวตองขายทรพยสน โดยเฉพาะทดนท ากน เพอรกษาสมาชกใหหายจากการปวย เมอสมาชกของครอบครวเสยชวต (โดยเฉพาะผทเสยชวตเปนก าลงหลกของครอบครว) ครอบครวจงตกอยในภาวะวกฤต ดงนน ฌาปนกจสงเคราะหในหลายกรณจงชวยใหครอบครวสามารถทจะพยงคนชวคราว เพอใหครวเรอนกาวผานภาวะวกฤตจากการสญเสยสมาชกไปได

เมอพจารณารปแบบของการบรณาการทงสองรปแบบจะพบวา การบรณาการโดยใชรปแบบของเครอขาย นาจะเนนรปแบบทเหมาะสมดวยเหตผลหลายประการ ประการแรก การรวมกนและเชอมโยงกนในลกษณะเครอขาย พบไดมากกวาแบบยบรวมกนเปนกองทนเดยว ซงชใหเหนวาการบรณาการในลกษณะของการเชอมโยงกนเปนเครอขาย เกดขนไดงายกวา ประการทสอง การเชอมโยงกนในลกษณะเครอขาย จะยงคงเปดโอกาสใหแตละหนวยยอยคงเอกลกษณและเปาหมายเฉพาะ ท าใหหนวยยอยแตละหนวยยงคงตอบสนองตอความตองการของ สมาชกทมจ านวนจ ากด แตในขณะเดยวกน การเชอมโยงกนเปนเครอขายอาจจะท าใหสามารถขยายบรการ (สวสดการ) ออกไปไดกวางขวางยงขน และประการสดทาย เครอขายมลกษณะท ยดหยนมากกวา “องคกร” ท าใหทองถนทมลกษณะพนฐานทแตกตางกน สามารถบรณาการเขามาอยในเครอขายได

๓. การบรณาการกองทนโดยศนยจดการกองทนชมชน ๓.๑ เผยแพรแนวคด แนวทางการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชน การเผยแพรแนวคด แนวทางการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชน ซงสามารถท าไดหลายรปแบบ เชน การจดเวทประชาคม เพอแลกเปลยนเรยนร การพดคยกลมยอย การใชหอกระจายขาว การยกตวอยาง การใชสอ วดโอ แผนพลก แผนพบ ฯลฯ เปนตน ขนตอนน จะเปนการเผยแพรแนวคด แนวทางการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชน เพอสรางความร ความเขาใจใหเกดกบกลมเปาหมาย ไดแก ผน ากลม/องคกร/กองทนการเงนภายในหมบาน/ชมชน และภาคการพฒนา ใหมความร ความเขาใจในแนวทางการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชน ไปในทศทางเดยวกน ซงจะท าใหการด าเนนงานในขนตอนตอ ๆ ไป ราบรนขน

๓.๒ ส ารวจและวเคราะหขอมลกองทนชมชน ขนตอนน จะตองท าการส ารวจขอมลกองทนชมชนทด าเนนการอยในหมบาน/ชมชน ตงแตอดตจนถงปจจบนทยงสามารถหาขอมลตางๆ ได และมสภาพการคงอยของกองทน ทงทยงด าเนนการอยและหยดด าเนนการแลว แตยงมเงนทนและทรพยสนทสามารถตรวจสอบได ซงขอมลทตองส ารวจควรประกอบดวย (๑) ดานคน ไดแก คณะกรรมการบรหารกองทนเปนอยางไร บคคลหนงคนไดรบการคดเลอกเปนคณะกรรมการบรหารกองทนหลายๆ กองทนใชหรอไม สมาชกหนงคนสมครเปนสมาชกหลายกองทนหรอไม และสมาชกดงกลาวกเงนกองทนไดหรอไม หรอกเงนจากหลายกองทนหรอไม ทปรกษากองทนและผน าทเกยวของ มความร ความเขาใจในการด าเนนงานของกองทนมากนอยเพยงใด สามารถใหค าแนะน ากองทนใหด าเนนงานอยางถกตองตามหลกการและแนวทางไดหรอไม เปนตน

๑๐๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(๒) ดานเงนทน แตละกองทนมทมาของเงนกองทนอยางไร มการบรหารจดการแลวประสบความส าเรจหรอลมเหลว ปจจบน แตละกองทนมเงนทนเหลออยในกองทนจ านวนเทาใด (๓) ดานกจกรรม มกำรจดกจกรรมทเปนประโยชนและสอดคลองตรงกบควำมตองกำรของสมำชกและชมชนมำกนอยเพยงใด มปญหำ/อปสรรค ในกำรด ำเนนกจกรรมหรอไม อยำงไร (๔) ดานวตถประสงคและกลมเปาหมาย กองทนมกำรด ำเนนงำนทสอดคลองกบวตถประสงคหรอไม กำรบรหำรจดกำรเออประโยชนกบกลมเปำหมำยมำกนอยเพยงไร เมอไดขอมลของกองทนตำงๆ ทงหมดแลว ใหวเครำะหสถำนกำรณของกองทน ทมำของกองทนทงหมดในชมชน วตถประสงคกำรจดตงกองทน เงนทนปจจบน สมำชกกองทน ทมำของคณะกรรมกำรกองทน ระเบยบทใชอยในปจจบน กจกรรมของกองทน จดแขง จดออน โอกำส ขอจ ำกด กำรบรหำรจดกำร และผลกำรด ำเนนกำร เพอใหทรำบสถำนกำรณจรงของกองทนเหลำนน ๓.๓ ประชมผเกยวของ ขนตอนนเปนกำรประชมประธำนกลม คณะกรรมกำร ผแทนองคกรกองทนชมชนทเขำเปนสมำชก ผน ำชมชน ผทรงคณวฒ ภำคกำรพฒนำตำงๆ เชน ธกส. ธนำคำรออมสน องคกรปกครองสวนทองถน ฯลฯ เพอเตรยมกำรในกำรบรณำกำรกองทนชมชน โดยประเดนกำรประชม ไดแก (๑) สถำนกำรณของกองทนทไดจำกกำรส ำรวจ วเครำะหขอมลกองทนชมชนตำง ๆ ทเขำรวม (๒) สถำนกำรณของลกหนแตละกองทน (๓) จดท ำกตกำ ขอตกลง หรอระเบยบทเกยวกบกำรบรณำกำรกองทนชมชนและกำรบรหำรจดกำรหนของศนยจดกำรกองทนชมชนเพมเตมจำกระเบยบเดม ทงนตองไมขดแยงกบกำรด ำเนนงำนของกลม/องคกร/กองทนกำรเงนทเขำรวมเปนสมำชก (๔) จดท ำแผนและก ำหนดเปำหมำยในกำรบรณำกำรกองทนและกำรบรหำรจดกำรหน (๕) เพมศกยภำพคณะกรรมกำรศนยจดกำรกองทนชมชนดำนกำรบรหำรจดกำรหนและกำรเปนทปรกษำดำนกำรบรหำรจดกำรหนของกองทนชมชน

๔. เทคนคการบรหารจดการหน ๔.๑ สถานการณหน ครวเรอนไทย ๔.๒ หน ดและหน ทพงระวง (๑) หน ด (กอใหเกดรายได) ๑) หนสรำงอนำคต เชน กเงนเพอกำรศกษำ เปนหนทเพมโอกำสกำวหนำในกำรท ำงำนและชวยใหมรำยไดเพมขนในอนำคต ๒) หนเพอควำมมนคงระยะยำว เชน กเงนเพอซอทอยอำศย เพรำะไมตองเสยคำเชน เมอผอนหมด กจะกลำยเปนทรพยสนของเรำทสำมำรถขำยตอหรอใหเชำเพอสรำงรำยได ๓) หนเพอกำรประกอบอำชพ เชน กเงนซอรถหรอ

เครองจกร เพอใชเปนเครองมอในกำรประกอบอำชพ เพอสรำงรำยได

๑๐๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๒) หน ทพงระวง เปนหนทเกดจำกกำรกเพอกำรบรโภคหรอเพอสรำงควำมสขสบำยอยำงขำดควำมมเหตมผล เชน เปลยนโทรศพทมอถอบอยๆ ตำมแฟชน ทงๆ ทไมจ ำเปน ท ำใหเกดภำระทำงกำรเงนเกนสมควร และกอใหเกดควำมเสยงตอควำมมนคงทำงกำรเงน สดสวนในกำรผอนช ำระหนทงหมดในแตละเดอนไมควรเกน ๑ ใน ๓ ของรำยไดตอเดอน

๔.๓ ความหมายของการบรหารจดการหน กำรบรหำรจดกำรหนเปนกระบวนกำรบรหำรและจดกำรหน ไมใหเกดเปนหนทมปญหำและแกไขหนทมปญหำอยำงเปนระบบ ท ำใหลกหนช ำระหนคนได ส ำหรบกำรบรหำรจดกำรหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญำ นน หมำยถง กำรบรหำรจดกำรหนใหกบประชำชนทเปนหนจำกกลม/องคกร/กองทนกำรเงนในหมบำน/ชมชน ซ ำซอนกนหลำยสญญำเงนก ใหเหลอเพยงหนงสญญำเงนกตอหนงครวเรอน โดยกำรบรหำรจดกำรของศนยจดกำรกองทนชมชน โดย “หน” ในทนหมำยถง หนทเกดจำกกำรกยมเงนจำกกลม/องคกร/กองทนกำรเงนภำยในหมบำน/ชมชน เชน กลมออมทรพยเพอกำรผลต กองทนโครงกำรแกไขปญหำควำมยำกจน (กข.คจ.) กองทนหมบำนและชมชนเมอง (กทบ.) กลมอำชพตำง ๆ เปนตน โดยไมรวมหนทเกดจำกกำรกยมจำกธนำคำรพำณชย และสถำบนกำรเงนอน และ “ครวเรอน” ในทนหมำยถง ครอบครวเดยวทประกอบดวย พอ แม ลก ตำมกฎหมำย (โดยกำรสมรสหรอมควำมผกพนทำงสำยโลหต หรอกำรมบตรบญธรรม) ทอำศยอยในบำนหลงเดยวกน หรอคนโสดทแยกบำนกบพอ แม และประกอบอำชพหลกแยกจำกพอ แม หำกในบำนหลงเดยวกน มครอบครวเดยวหลำยครอบครว ใหนบเปนครวเรอนทแยกกน เชน บำนหลงหนงมครอบครวเดยว ๓ ครอบครว ใหนบเปน ๓ ครวเรอน

๔.๔ มาจดการหน กนเถอะ (๑) ส ำรวจภำระหนสนทมวำมจ ำนวนเทำใดและเปนประเภทไหน (๒) หนทกอใหเกดรำยไดในอนำคต หนซอบำนหรอเพอกำรศกษำบตร (๓) หนทไมกอใหเกดรำยได หนจำกบตรเครดต สนเชอบคคล (๔) จ ำนวนเงนผอนช ำระในแตละเดอนควรจะไมสงเกนกวำรอยละ ๓๖ ของรำยได เพรำะอำจสงผลตอกำรช ำระ (๕) พยำยำมจำยหนทไมกอใหเกดรำยไดเปนล ำดบแรก ขนตอนท ๑ ส ำรวจทรพยสนทไมมควำมจ ำเปนและสำมำรถเปลยนเปนเงนสดเพอลดภำระหนดงกลำว รวมถงกำรปรบโครงสรำงหน โดยกำรหำแหลงเงนกทมอตรำดอกเบยต ำ เชน เงนกสวสดกำรพนกงำนเพอน ำไปปลดหนทมตนทนดอกเบยสง ขนตอนท ๒ พยำยำมจำยหนใหมำกกวำอตรำช ำระขนต ำ โดยควรจะน ำไปช ำระหน ทมดอกเบยสงเปนอนดบแรก ขนตอนท ๓ ปรบพฤตกรรมกำรบรโภคควบคกนไป ใชจำยตำมควำมจ ำเปนเทำนน ขนตอนท ๔ ควรมเงนฝำกธนำคำรส ำรองอยำงนอย ๖ เดอน เพอปองกนหนทอำจเกดจำกควำมจ ำเปน เชน คำรกษำพยำบำล ตกงำน หรอซอมบำน

๑๐๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๔.๕ สรปสาเหตหน คางชาระ (๑) ดานกลม/องคกร/กองทนการเงน ไมมผรบผดชอบตดตำม เรงรดหน ไมมกำรเรงรดตดตำมหนตำมขนตอนปฏบต ไมมกำรตดตอสอสำรสรำงควำมเขำใจกบสมำชกเกยวบทบำทหนำทควำมรบผดชอบ ในฐำนะลกหนและในฐำนะทเปนสมำชกทด ไมมกำรตดตำม ตรวจสอบ กำรใชเงนก ใหสมาชกกไดตามสทธ มากกวาใหกตามวตถประสงค คณะกรรมกำรไมมบทบำทชวยเหลอตดตำม เรงรดหน ขำดควำมร ประสบกำรณ ในกำรบรหำรจดกำรหน ขำดกำรตรวจสอบลกหนและกำรควบคมภำยในทด อนมตวงเงนกตามความรจกทสนทสนมกนเปนการสวนตวระหวางสมาชกผกและ คณะกรรมการดาเนนการ (๒) ดานสมาชก ไมมเงนช ำระหน เนองจำก ประสบภยธรรมชำต รำคำผลผลตตกต ำ ผลผลตเกด ควำมเสยหำยจำกโรค/แมลง ตนทนกำรผลตสงขน ภำระครอบครวทรำยไดไมเพยงพอกบรำยจำย ปญหำดำน สขภำพ มหนสนหลำยทำง เสยชวตและไมมผรบผดชอบในกำรช ำระหน ไมมทดนท ำกน เปนตน มเงนแตไมช ำระหน เนองจำก รอกองทนฟนฟและพฒนำเกษตรกรชวยเหลอช ำระหน เลยนแบบสมำชกคนอนเนองจำกไมมกำรด ำเนนคด มควำมไมโปรงใสในกลม หำกช ำระแลวกลวกใหมไมได มพฤตกรรมกำรบรโภคทฟมเฟอย ตงใจไมช ำระหน เปนตน ตดตอไมได เนองจำก ออกนอกพนทไปประกอบอำชพทอน ไมทรำบวำอยทใด ไมทรำบวำมชวตอยหรอไม เปนตน

๔.๖ กลยทธทใชในการตดตามหน (๑) สงหนงสอเตอนหนโดยวธการลงทะเบยนตอบรบ ซงมกจะใชกบสมาชกทเปนหนปกต ส าหรบหนงสอเตอนหนน หามฝากผอนไปใหลกหนอยางเดดขาด เพราะหากผรบฝากแอบเปดด จะเปนการเปดเผยขอมลหนของสมาชกโดยไมตงใจ ถอวาละเมด หรอการเปดเผยขอมลของสมาชกตอผอนทไมใชผมสวนไดเสย กหามกระท า ถอเปนการละเมดเชนกน (2) โทรศพท ศนยจดการกองทนชมชนควรจะมเบอรโทรศพทของสมาชกไวทกคน ถอเปนวธการทประหยดเงนและเวลา วธการนใชกบสมาชกลกหนทด เปนหนปกต

(3) สงหนงสอเรยกใหมาพบโดยวธลงทะเบยนตอบรบเปนหลกฐาน กรณทลกหนมาพบตามหนงสอเรยก ศนยจดการกองทนชมชนควรจดสถานททเปนสวนตวไวสาหรบสมาชกทมาพบหรอมาปรกษาเรองหนคางช าระ เพอเปนการรกษาความลบระหวางคณะกรรมการศนยฯ กบลกหน

๑๐๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๔) มอบหมายใหมผรบผดชอบออกตดตาม ซงเปนวธการทดทสดทจะท าใหทราบถงสาเหตทท าใหลกหนไมสามารถช าระหนได หรอประสบปญหาในเรองใด โดยกอนทจะออกตดตามหนตามบานสมาชก ผไดรบมอบหมายตองมขอมลสมาชกทมหนคางชาระทกราย แยกอายหน 1 ป, 2 ป, 3 ป, 4-5 ป, เกน 5 ปขนไป พรอมกบตรวจสอบหลกฐานการกของทกรายวามครบถวนหรอไม จดท าแผนปฏบตการ (Action plan) ออกพนท ตดตามสมาชกรายคนเปนประจ าทกเดอน การพดคยกบสมาชกเพอตดตามและเรงรดหน ไมมแบบแผนตายตว ขนอยเทคนค จตวทยาของผไดรบมอบหมาย ประการส าคญคอ เมอพบสมาชก ใหพดคยเหมอนญาตมตร ตองจดท าบนทกการตดตามหนรายคน ตองตดตามอยางตอเนอง และน าเสนอตอคณะกรรมการศนยฯ เพอทราบสถานการณและหาทางแกไขตอไปในกรณทเปนปญหา (5) การยนโนตส หลงจากทมการตดตามหนจนถงทสดแลว สมาชกกยงไมมาช าระหน ใหพจารณาอยางถถวนวา สมาชกจงใจบดพลวหรอไม เหนยวหน มเงนแตไมยอมชาระ หรอไมมความสามารถสงช าระไดจรงๆ ซงถาเปนอยางน อาจใชวธการปรบปรงโครงสรางหนหรอวธการอนๆ และขอใหการยนโนตส เปนวธการสดทาย เพราะอาจตองเขาสกระบวนการดาเนนคด

๔.๗ การวเคราะหลกหนและศกยภาพของลกหน (๑) วธการวเคราะห สอบทำนหนทกรำย วเครำะหและคดแยกลกหน เขำสมำตรกำรแกไข จดกำรแกไข (๒) องคประกอบในกำรวเครำะห วเครำะหศกยภำพของลกหน เปนกำรวดควำมสำมำรถและควำมตงใจในกำรช ำระหนของสมำชก ไดแก รำยได รำยจำย รำยไดสทธ ภำระหนสน ประวตกำรช ำระหน เปนตน วเครำะหเหตผดปกตในตวลกหน ไดแก ตำย ยำยทอย เลกประกอบอำชพ เจตนำบดพลว เปนหนนอกระบบ ถกเจำหนด ำเนนคด เปนตน วเครำะหหลกประกนและทรพยสนของลกหน ก ำหนดกลยทธในกำรแกไขหนคำงช ำระ เชน ใหช าระหนเกาและใหสนเชอใหม, การขยายกรอบเวลาช าระหน, การเปลยนตวลกหน, การขายทรพยสนบางอยางเพอช าระหน, การแยกความรบผดชอบ, การลดเงนตน, การลดดอกเบย ลดคาปรบ ยกเลกคาปรบ, การโอนทรพยเพอช าระหน การด าเนนคดและบงคบคด เปนตน (๓) แบงกลมศกยภำพของลกหน ออกเปน ๓ กลม คอ กลมท ๑ กลมทมศกยภำพสงในกำรช ำระหน หมำยถง สมาชกมรายไดสทธมากกวารอยละ 60 ของมลหนทงหมด สามารถช าระหนคางไดเสรจสนภายในระยะเวลา ๑ ป ซงอาจผอนผนเวลาใหกบสมาชก หรอขยายเวลาช าระหนออกไปตามความเหมาะสม หรอใหสมาชกกใหมไปลงทน หรอใชวธการอนทเหมาะสม กลมท ๒ กลมทมศกยภาพปานกลาง หมายถง สมาชกมรายไดสทธมากกวารอยละ 20-60 ของมลหนทงหมด ไมสามารถช าระหนคางไดเสรจสนภายใน 1 ป ตองไดรบการขยายเวลาชาระหน อาจลดดอกเบยบางสวน ยกเลก ลด หรองดคาปรบ หรออาจใหสมาชกกใหมไปลงทน หรอใชวธการอนทเหมาะสม

๑๐๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กลมท ๓ กลมทมศกยภาพต า หมายถง สมาชกมรายไดสทธต ากวารอยละ 20 ของมลหนทงหมดตองไดรบการขยายเวลาช าระหน มการลดดอกเบยบางสวนหรอทงหมด ยกเลก ลด/งดคาปรบ ศนยจดการกองทนชมชนอาจรวมกลมสมาชกทมศกยภาพต าเหลานดวยความสมครใจ เพอฟนฟการประกอบอาชพ ไมวาจะเปนอาชพเดม อาชพเสรม หรอหาอาชพใหม เพอสรางรายไดเพมและมเงนมาช าระหน

๔.๘ ตวอยางการแกปญหาในกรณตาง ๆ ๔.๘.๑ การแกปญหาสมาชกยายออกนอกพนท หากพบวาสมาชกยายทท ากน ออกนอกพนท ทเปนทตงของกลม/องคกร/กองทนการเงน และศนยจดการกองทนชมชนทสมาชกเปนหนอย มกระบวนการแกไข ดงน (๑) ก าหนดแบบตรวจสอบขอมลสมาชก (๒) ตรวจสอบสมาชกทยายออกนอกแดน (๓) วเคราะหปญหาสมาชกทมการตรวจพบ เชน หยาราง ยายทท ากน โดยเฉพาะสมาชกทมอาชพรบจาง น าขอมลทพบมาปรบปรงขอมลทอยของสมาชกทกรายในรอบป (4) รายงานผล ตดตามจดท าฐานขอมลเพองายตอการตดตาม (5) ตดตามผค าประกน (6) ประสานกบฝายทะเบยนของกรมการปกครองเพอตรวจสอบทอยปจจบนของสมาชกทอยนอกพนท หรออาจใชวธการสบขอมลจากเพอนบานขางเคยง ๔.๘.๒ การแกปญหาสมาชกไมมตวตน หากพบวาสมาชกไมมตวตน มกระบวนการแกไข ดงน (1) แตงตงคณะท างานออกตดตามเรงรดหนของสมาชก กรณนอาจเกดเหตไมโปรงใสขน ในกลม/องคกร/กองทนการเงน (2) รวบรวมรายชอสมาชกผกและผคาประกนเปนหมวดหม (3) ตดตอประสานงานกบฝายทะเบยนของกรมการปกครองเพอตรวจสอบทอยของสมาชก ผกและผคาประกน (4) เมอทราบทอยแลว ใหน าเสนอคระกรรมการเพอก าหนดแนวทาง ขนตอน คาใชจายในการตดตามหน รวมทงมอบอ านาจในการตดตามหน และรายงานความคบหนาตอทประชมเปนประจ าทกเดอน (5) เมอด าเนนการถงทสดแลว กลาวคอเปนไปตามระเบยบของกลม/องคกร/กองทนการเงน และศนยจดการกองทนชมชน และทางบญชแลว กใหน าเสนอทประชมขอตดหนสญ ๔.๘.๓ การแกไขปญหาสมาชกปฏเสธหน หากพบวาสมาชกปฏเสธหน มกระบวนการแกไข ดงน (1) สอบทานหนสมาชกทกราย กรณนอาจเกดความไมโปรงใสในกลม/องคกร/กองทนการเงน (2) ตรวจสอบเอกสารการก การรบเงน หลกฐานอน ๆ ของสมาชกและกลม/องคกร/กองทนการเงน (3) ยนยนยอดหนกบสมาชกเพอการยอมรบมลหน กรณสมาชกรบเงนกไปจรง ๔.๘.๔ การแกไขปญหาสมาชกเปนหนหลายทาง หำกพบวำสมาชกมหนสนหลายทาง มกระบวนการแกไข ดงน (1) ส ารวจจ านวนสมาชกทเปนหนหลายทาง โดยเฉพาะหนนอกระบบ (2) ก าหนดระเบยบวาดวยการใหเงนกสมาชกทเปนหนนอกระบบ (3) เชญสมาชกมาประชมชแจงเงอนไข ขอเสนอของกลม/องคกร/กองทนการเงน โดยพดคยทละคน (4) สมาชกตองท าสญญากและรวมกนค าประกนกลม (5) ก าหนดใหสมาชกสงช าระหนเปนรายเดอนสงสดไมเกน 40 เดอน (12 เดอนถง 40 เดอน แลวแตวงเงนทสมาชกเปนหนนอกระบบ) โดยอตราดอกเบยใหเปนไปตามระเบยบทก าหนด

๑๐๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(7) สมาชกทเปนหนบตรเครดต และตองการกไปเพอช าระหนบตรเครดต ตองมอบบตรเครดตใหคณะกรรมการและยกเลกบตร โดยกลม/องคกร/กองทนการเงน จะช าระหนแทนใหตามใบแจงหน (8) วนรบเงนสมาชกตองน าเจาหนมารบเงนดวยตนเอง (9) กอนใหสมาชกรบเงนก ใหประชมชแจงรายละเอยดแตละคนอกครง (๑๐) ยบรวมสญญาใหเหลอ ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ตามความสมครใจของสมาชก (1๑) คณะกรรมการสงตวแทนไปพบสมาชกทบานทกเดอน (1๒) หาแนวทางสงเสรมอาชพใหกบสมาชกทกรายตามความสมครใจ (1๓) สงเสรมใหสมาชกจดท าบญชครวเรอน

๕. ศลปะในการตดตามและเรงรดหน สน (1) ทกทายสมาชกแบบสภาพ น าเสยงในการพดคยสภาพออนโยน (2) มจตใจใหบรการ แสดงความเหนอกเหนใจสมาชก (3) แจงวตถประสงคในการตดตามและเรงรดหนสน (4) สอบถามสาเหตการคางช าระ (5) ตองรบฟงปญหาของสมาชกกอน (6) ตอบขอซกถามสมาชกใหถกตอง ตรงประเดน (7) ใหโอกาสสมาชกและแนะน าสมาชกถงแนวทางการแกไข (8) ในการพดคย ตองรจกควบคมอารมณ หลกเลยงถอยค าทรนแรง มความอดทน (9) สรางความรสกทดกบสมาชกโดยเฉพาะการเปนผรบฟงทด (10) มความเชอมนในตนเอง มไหวพรบ เชาวปญญา รจดการเปนนกเจรจาตอรอง (11) ใหความชวยเหลอลกหน โดยแสดงความมน าใจ (12) สรางความสมพนธทดและความไววางใจใหเกดขนกบสมาชก (13) ไมดถกเหยยดหยามสมาชก (14) ไมขมข คกคาม หลอกลวง ละเมดสทธสวนบคคลและกฎหมาย

๖. กระบวนการบรหารจดการหน ไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ๖.๑ จดประชมคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน เพอสรางความรความเขาใจ และหารอแนวทาง การบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา และวางแผนการด าเนนงาน มอบหมายภารกจใหคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ๖.๒ เตรยมขอมลเพอใชในการบรหารจดการหน (1) ตรวจสอบและวเคราะหขอมลเงนทนทงหมด ทงเงนทนของศนยจดการกองทนชมชน และเงนทนของกลม/องคกร/กองทนการเงน ทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชน (2) ส ารวจขอมลลกหนทงหมดของกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกศนยฯ และจดท าเปนฐานขอมลลกหน พรอมทงจดท าทะเบยนขอมลครวเรอนและภาวะหนสนของครวเรอน (๓) วเครำะหขอมลลกหนและจดแบงประเภทลกหน โดยพจารณาจากจ านวนเงนทเปนหนทงหมดเปนรายบคคล ยกตวอยางเชนกลมท 1 ยอดหน ไมเกน 30,000 บาท กลมท 2 ยอดหน ตงแต 30,001 – 75,000 บาท กลมท 3 ยอดหนมากกวา 75,000 บาทขนไป เปนตน

๑๐๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๖.๓ บรหารจดการหนใหเปน 1 ครวเรอน1 สญญา โดยการปรบโครงสรางหน ดงน (1) เจรจาตอรองระหวางลกหนและเจาหน โดยคณะกรรมการบรหารศนยฯ เปนตวกลาง ในการเจรจาตอรองระหวางบคคลทเปนหน กบคณะกรรมการกลม/องคกร/กองทนการเงน ทบคคลนนเปนสมาชกอย เพอตกลงจะใหความชวยเหลอกนในลกษณะใดลกษณะหนง เชน การปรบลดอตราดอกเบย/คาปรบ การยดระยะเวลาการผอนช าระคน การก าหนดวงเงนกใหม เปนตน ทงน ตองเชญทงฝายผกและฝายผใหก (ตวแทนคณะกรรมการกลม/องคกร/กองทนการเงน) มาท าขอตกลงรวมกนระหวางคณะกรรมการศนยฯ ซงศนยฯ อาจก าหนดเงอนไข เชน ระหวางทท าสญญาปรบโครงสรางหนกบศนยฯ ผกตองไมท าสญญากเงนจากกลม/องคกร/กองทน ใด ๆ (อาจยกเวนการกฉกเฉน) หรอผกตองจดท าแผนพฒนาครอบครว หรอผกตองฝากเงนสจจะกบกลมออมทรพยเพอการผลต และควรใหผกจดท าบญชครวเรอน เพอเปนการสรางวนยการออม เปนตน (๒) โอนภาระหนสนของลกหนทเขารบการปรบโครงสรางหน ใหกบกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกของศนยฯ กลมใดกลมหนง โดยพจารณาจากจ านวนหน ทงหมดทมอยวาเปนจ านวนเงนเทาใด ยกตวอยางเชน ยอดหนไมเกน 30,000 บาท ใหไปท าสญญาปรบโครงสรางหนกบกองทนโครงการ กข.คจ. ยอดหนตงแต 30,001 – 75,000 บาท ใหไปท าสญญาปรบโครงสรางหนกบกองทนหมบาน ยอดหนมากกวา 75,000 บาทขนไป ใหไปท าสญญาปรบโครงสรางหนกบกลมออมทรพยเพอการผลต เปนตน ทงน ใหพจารณากลมออมทรพยเพอการผลตเปนแกนหลกในการปรบใหเปน 1 สญญา เพราะกลมออมทรพยฯ เปนกองทนทเกดจากชมชน บรหารจดการโดยชมชนเอง มระเบยบทมาจากคนในชมชน สามารถปรบเปลยนไดงาย แตตองยงคงไวซงหลกการของกลมออมทรพยฯ และหลกคณธรรมหาประการดวย (๓) ปรบเปลยนสญญากยมเงนของลกหน จากเดมทมหลายสญญาใหเปนเพยง 1 ครวเรอน 1 สญญา หลงจากทเจรจาตกลงกนไดแลว ใหคณะกรรมการศนยฯ เปนตวกลางในการท าสญญากยมเงนฉบบใหม ระหวางลกหนทปรบโครงสรางหนกบคณะกรรมการกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกศนยฯ และรบเปนเจาหน โดยหลกการพจารณาวาจะใหกลมใดเปนผใหกรายใหมตองดวาลกหน ทปรบโครงสรางหนเปนสมาชกของกลม/กองทนการเงน นนดวยหรอไม เมอไดแหลงเงนกแลว กลม/กองทนการเงน ผเปนเจาหน เรยกลกหนมาท าสญญาใหมและมอบเงนไปช าระหนในสญญาเดมใหเรยบรอย ทงน ใหก าหนดวงเงนใหเพยงพอตอการช าระหนคางเกา หรออาจรวมถงการเพมวงเงนกใหเพยงพอตอการประกอบอาชพของลกหนดวยกได ตามแตขอตกลงกน (๔) จดท าทะเบยนการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา โดยคณะกรรมการศนย ฯ บนทกขอมลของผทเขารวมการปรบโครงสรางหน แหลงกยมใหม และขอมลอนๆ ทเกยวของ เพอใชเปนฐานขอมลส าหรบการรายงานผลการบรหารจดการหนใหกรมฯ ทราบ ลกหนทไดเขารบการปรบโครงสรางหน (1 ครวเรอน 1 สญญา) ควรจดท าแผนการบรหารจดการหนของครวเรอนดวย โดยมคณะกรรมการบรหารศนยฯ คอยแนะน าและเปนทปรกษา (๕) ตดตามผลการด าเนนงาน - คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ควรลงพนทตรวจเยยมสมาชกแตละครวเรอนเปนประจ า สม าเสมอ เพอรบทราบปญหาของแตละครวเรอน ทงปญหาหนสน ปญหาการประกอบอาชพ ฯลฯ เพอน าขอมลมาจดท าเปนแผนพฒนาครอบครว และน ามาปรบใชกบการด าเนนการบรหารจดการหนใหกบคน ในหมบาน/ชมชนได

- พฒนากร ควรตดตามผลการด าเนนงานอยางสม าเสมอ โดยเขารวมประชมกบคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนทกครงทมโอกาส เพอรบทราบปญหา/อปสรรคในการด าเนนการ - นกวชาการพฒนาชมชนจงหวด ควรตดตามผลจากพฒนากรในพนท หากมโอกาสควรลงพนทตรวจเยยมการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนภายในจงหวดใหไดปละอยางนอย 1 ครง

๑๐๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

๗. ปญหายงยากทอาจเจอและวธรบมอกบปญหา ๗.๑ ปญหาเรองระเบยบขอบงคบของแตละกลม/กองทน แตกตางกน หากสมาชกของศนยฯ เปนกลม/กองทน ทเกดจากภาคประชาชน กสามารถปรบระเบยบใหสอดคลองและเออตอการด าเนนงานของศนยฯ ไดงาย โดยใชวธขอมตจากทประชมสมาชก แตหากสมาชกศนยฯ เปนกลม/กองทน ทสนบสนนโดยภาครฐบาล ใหศนยจดการกองทนชมชน ออกระเบยบใหเออตอการด าเนนงานของสมาชกกลม/กองทนนนๆ โดยไมขดกบระเบยบของกลม/กองทนนนๆ และไมขดตอกฎหมายดวย ทงนตองพดคยท าความเขาใจกนกอน ๗.๒ ปญหาเรองอตราดอกเบยเงนกของแตละกลม/กองทน ไมเทากน แกไขโดยใชการประชมคณะกรรมการกลม/องคกร/กองทนการเงน และสมาชกรวมกนเพอหาขอตกลงททกกลม/องคกร/กองทนการเงน สามารถยอมรบรวมกนได โดยใหเจาหนาทพฒนาชมชน พฒนาการอ าเภอ พฒนากรเปนตวกลางในการพดคย เสนอแนะ ชวยเหลอ ๗.๓ ปญหาเรองการค าประกน ในกรณลกหนรายทใหศนยจดการกองทนชมชนบรหารจดการหนให มยอดหนรวมทกสญญาแลวมจ านวนสงมาก อาจตองมการหาคนค าประกนเพม หรออาจแกไขโดยการก าหนดเงอนไขใหฝากสจจะกบกลม ออมทรพยเพอการผลตหรอศนยจดการกองทนชมชนจดท าโครงการพเศษ “โครงการเงนฝากเพอพฒนาคณภาพชวต” ซงเปนลกษณะกองทนเพอพฒนาคณภาพชวต โดยให ลกหนฝากเงนเขากองทนเพอพฒนาคณภาพชวตกบกลม/กองทนทเปนคสญญาใหม เพอเปนหลกประกนการกเงน และเพอชวยแบงเบาการช าระใชคนเงนกของบคคลนนได

๘. การบรหารงานเพอการแกไขปญหาหน นอกระบบอยางบรณาการและยงยน ๘.๑ ดาเนนการอยางจรงจงกบเจาหน นอกระบบทผดกฎหมาย - ประชำสมพนธใหเจำหนมำรวมไกลเกลยประนอมหนนอกระบบ - เปดชองทำงใหเจำหนนอกระบบจดทะเบยนเปนผประกอบธรกจสนเชอรำยยอย (Non-Bank) - เรงรดรำง พ.ร.บ.หำมเรยกดอกเบยเกนอตรำ พ.ศ. ..... เพมอตรำโทษกบเจำหนนอกระบบทเรยกเกบดอกเบยเกนกวำอตรำทกฎหมำยก ำหนด ๘.๒ เพมชองทางการเขาถงสนเชอในระบบ - ก ำหนดใหมผประกอบธรกจสนเชอรำยยอยระดบจงหวดภำยใตกำรก ำกบ (สนเชอพโกไฟแนนซ) ใหประชำชนกยมเพอใชจำยอเนกประสงค ในวงเงน ๕๐,๐๐๐ บำทตอรำย อตรำดอกเบยไมเกนรอยละ ๓๖ ตอป - ธนำคำรออมสนและ ธ.ก.ส. จดตง Business Unit ดำนแกไขปญหำหนนอกระบบ โดย มผลตภณฑสนเชอเงอนไขผอนปรน ใหค ำปรกษำแกไขปญหำหนนอกระบบและใหควำมรทำงกำรเงน พฒนำศกยภำพของลกหนนอกระบบ พฒนำศกยภำพขององคกรกำรเงนชมชนเพอเปน SFI’s Banking Agents และเพมชองทำงกำรเขำถงแหลงเงนทนใหผมรำยไดนอย ๘.๓ ลดภาระหน นอกระบบโดยการไกลเกลยประนอมหน - มจดใหค ำปรกษำปญหำหนนอกระบบ ณ สำขำธนำคำรออมสน และ ธ.ก.ส. พรอมกบประสำนน ำลกหนเขำสกลไกของคณะอนกรรมกำรไกลเกลยประนอมหนนอกระบบใน ๗๗ จงหวด กอนจะพจำรณำสนเชอตำมศกยภำพของลกหนแตละรำยตอไป

๑๐๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๘.๔ เพมศกยภาพของลกหน นอกระบบ - ลกหนนอกระบบทไมมศกยภำพในกำรช ำระหนหรอมควำมสำมำรถในกำรช ำระหนต ำ จะไดรบกำรสนบสนนฟนฟอำชพ ผำนกลไกของคณะอนกรรมกำรฟนฟและพฒนำศกยภำพกำรหำรำยไดของลกหนนอกระบบใน ๗๗ จงหวด ๘.๕ สนบสนนการดาเนนงานแกไขปญหาหน นอกระบบของหนวยงานภาครฐและองคกรการเงนชมชนทเกยวของ - พฒนำเครอขำยขององคกรกำรเงนชมชนใหสำมำรถแกไขปญหำหนนอกระบบภำยในชมชนอยำงเหมำะสม - เผยแพรควำมรและทกษะทำงกำรเงนแกประชำชน - จดท ำฐำนขอมลหนนอกระบบ

๙. ๕ วธหนหางหน นอกระบบ ๙.๑ วำงแผนกำรเงนลวงหนำ ๙.๒ คดกอนกอหน ๙.๓ หยดใชเงนเกนตว ๙.๔ เลอกกเงนในระบบ ๙.๕ ใสใจในรำยละเอยดของสญญำและผใหก

๑๑๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ความหมายของเครอขาย

พลงเครอขาย : พลงขบเคลอนกองทนชมชน

“เครอขาย” คอ การเชอมโยงของกลมของคนหรอกลมองคกรทสมครใจ ทจะแลกเปลยนขาวสารรวมกน หรอท ากจกรรมรวมกน โดยมการจดระเบยบโครงสรางของคนในเครอขายดวยความเปนอสระ เทาเทยมกนภายใตพนฐานของความเคารพสทธ เชอถอ เอออาทรซงกนและกน อาจรวมตวกนหลวม ๆ เฉพาะกจ ตามความจ าเปน หรอจดเปนโครงสรางทมความสมพนธอยางชดเจน สามารถขยายผลออกไปเปนวงกวาง ใหสงคมพฒนาดขน ความสมพนธทมเกดเปนพลงทวคณ (Reinforcing) และมการขยายผลแบบกาวกระโดด (Quantum Leap) โดยประเดนทส าคญคอ (1) ความสมพนธของสมาชกในเครอขายตองเปนไปโดยสมครใจ (2) กจกรรมทท าในเครอขายตองมลกษณะเทาเทยมหรอแลกเปลยนซงกนและกน (3) การเปนสมาชกเครอขายตองไมมผลกระทบตอความเปนอสระหรอความเปนตวของตวเองของคนหรอองคกรนน ๆ เครอขำยตำงๆ มองคประกอบส ำคญอยอยำงนอย ๗ ประกำรดวยกน คอ มการรบรมมมองทเหมอนกน สมำชกในเครอขำยตองมควำมรสกนกคดและกำรรบรเหมอนกนถงเหตผลในกำรเขำมำรวมกน เปนเครอขำย อำทเชน มควำมเขำใจในตวปญหำและมจตส ำนกในกำรแกไขปญหำรวมกน ประสบกบปญหำอยำงเดยวกน หรอตองกำรควำมชวยเหลอในลกษณะทคลำยคลงกน ซงจะสงผลใหสมำชกของเครอขำย เกดความรสกผกพนในกำรด ำเนนกจกรรมรวมกนเพอแกปญหำหรอลดควำมเดอดรอนทเกดขน การรบรรวมกนถอเปนหวใจของเครอขายทท าใหเครอขายด าเนนไปอยางตอเนอง เพราะถาเรมตนดวยการรบรทตางกน มมมมองหรอแนวคดทไมเหมอนกนแลว จะประสานงานและขอความรวมมอยาก เพราะแตละคนจะตดอยในกรอบความคดของตวเอง มองปญหาหรอความตองการไปคนละทศละทาง แตทงน มไดหมายความวาสมาชกของเครอขายจะมความเหนทตางกนไมได เพราะมมมองทแตกตางชวยใหเกด การสรางสรรคในการท างาน แตความแตกตางนนตองอยในสวนของกระบวนการ (process) ภายใตการรบรถงปญหาทสมาชกทกคนยอมรบแลว มฉะนนความเหนทตางกนจะน าไปสความแตกแยกและแตกหกในทสด

การมวสยทศนรวมกน วสยทศนรวมกน หมายถงการทสมาชกมองเหนจดมงหมายในอนาคตทเปนภาพเดยวกน มการรบร และเขาใจไปในทศทางเดยวกน และมเปาหมายทจะเดนทางไปดวยกน การมวสยทศนรวมกนจะท าใหกระบวนการขบเคลอนเกดพลง มความเปนเอกภาพ และชวยผอนคลายความขดแยงอนเนองมาจาก ความคดเหนทแตกตางกน ในทางตรงกนขาม ถาวสยทศนหรอเปาหมายของสมาชกบางกลมขดแยงกบวสยทศน หรอเปาหมายของเครอขาย พฤตกรรมของสมาชกกลมนนกจะเรมแตกตางจากแนวปฏบตทสมาชกเครอขายกระท ารวมกน ดงนน แมวาจะตองเสยเวลามากกบความพยายามในการสรางวสยทศนรวมกน แตกจ าเปนจะตองท าใหเกดขน หรอถาสมาชกมวสยทศนสวนตวอยแลว กตองปรบใหสอดคลองกบวสยทศนของเครอขายใหมากทสดแมจะไมซอนทบกนแนบสนทจนเปนภาพเดยวกน แตอยางนอยกควรสอดรบไปในทศทางเดยวกน

องคประกอบของเครอขาย

๑๑๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

มความสนใจหรอผลประโยชนรวมกน ค ำวำผลประโยชนในทนครอบคลมทงผลประโยชนทเปนตวเงนและผลประโยชนไมใชตวเงน เปน ควำมตองกำร (need) ของมนษยในเชงปจเจก อำทเชน เกยรตยศ ชอเสยง กำรยอมรบโอกำสในควำมกำวหนำ ควำมสข ควำมพงพอใจ ฯลฯ สมำชกของเครอขำยเปนมนษยปถชนธรรมดำทตำงกมควำมตองกำรเปนของตวเอง (human needs) ถำกำรเขำรวมในเครอขำยสำมำรถตอบสนองตอควำมตองกำรของเขำหรอมผลประโยชนรวมกน กจะเปนแรงจงใจใหเขำมำมสวนรวมในเครอขำยมำกขน ดงนน ในกำรทจะดงใครสกคนเขำมำมสวนรวมในกำรด ำเนนงำนของเครอขำย จ ำเปนตองค ำนงถงผลประโยชนทเขำจะไดรบจำกกำรเขำรวม ถำจะใหดตองพจำรณำลวงหนำกอนทเขำจะรองขอ ลกษณะของผลประโยชนทสมำชกแตละคนจะไดรบอำจแตกตำงกน แตควรตองใหทกคนและตองเพยงพอทจะเปนแรงจงใจใหเขำเขำมสวนรวมในทำงปฏบตไดจรง ไมใชเขำมำเพอเปนเพยงไมประดบเนองจำกมต ำแหนงในเครอขำย แตไมไดรวมปฏบตภำรกจ เมอใดกตำมทสมำชกเหนวำเขำเสยประโยชนมำกกวำได หรอเมอเขำไดในสงทตองกำรเพยงพอแลว สมำชกเหลำนนกจะออกจำกเครอขำยไปในทสด

การมสวนรวมของสมาชกทกคนในเครอขาย การมสวนรวมของสมาชกในเครอขาย เปนกระบวนการทส าคญมากในการพฒนาความเขมแขงของเครอขาย เปนเงอนไขทท าใหเกดการรวมรบร รวมคด รวมตดสนใจ และรวมลงมอกระท าอยางเขมแขง ดงนน สถานะของสมาชกในเครอขายควรมความเทาเทยมกน ทกคนอยในฐานะ “หนสวน (partner)” ของเครอขาย เปนความสมพนธในแนวราบ (horizontal relationship) คอความสมพนธฉนทเพอน มากกวาความสมพนธในแนวดง (vertical relationship) ในลกษณะเจานายลกนอง ซงบางครงกท าไดยากในทางปฏบตเพราะตองเปลยนกรอบความคดของสมาชกในเครอขายโดยการสรางบรบทแวดลอมอนๆ เขามาประกอบ แตถาท าได จะสรางความเขมแขงใหกบเครอขายมาก

มการเสรมสรางซงกนและกน องคประกอบทจะท าใหเครอขายด าเนนไปอยางตอเนอง คอ การทสมาชกของเครอขายตางกสรางความเขมแขงใหกนและกน โดยน าจดแขงของฝายหนงไปชวยแกไขจดออนของอกฝายหนง แลวท าใหไดผลลพธเพมขนในลกษณะพลงทวคณ (1+1 > 2) มากกวาผลลพธทเกดขนเมอตางคนตางอย

การเก อหนนพงพากน เปนองคประกอบทท ำใหเครอขำยด ำเนนไปไดอยำงตอเนองเชนเดยวกน กำรทสมำชกเครอขำยตกอยในสภำวะจ ำกดทงดำนทรพยำกร ควำมร เงนทน ก ำลงคน ฯลฯ ไมสำมำรถท ำงำนใหบรรลเปำหมำยอยำงสมบรณไดดวยตนเองโดยปรำศจำกเครอขำย จ ำเปนตองพงพำซงกนและกนระหวำงสมำชกในเครอขำย กำรท ำใหหนสวนของเครอขำยยดโยงกนอยำงเหนยวแนน จ ำเปนตองท ำใหหนสวนแตละคนรสกวำหำกเอำหนสวนคนใดคนหนงออกไปจะท ำใหเครอขำยลมลงได กำรด ำรงอยของหนสวนแตละคนจงเปนสงจ ำเปนส ำหรบกำรด ำรงอยของเครอขำย กำรเกอหนนพงพำกนในลกษณะนจะสงผลใหสมำชกมปฏสมพนธระหวำงกนโดยอตโนมต

๑๑๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

มปฏสมพนธในเชงแลกเปลยน หำกสมำชกในเครอขำยไมมกำรปฏสมพนธกนแลว กไมตำงอะไรกบกอนหนแตละกอนทรวมกนอย ในถง แตละกอนกอยในถงอยำงเปนอสระ ดงนนสมำชกในเครอขำยตองท ำกจกรรมรวมกนเพอกอใหเกด กำรปฏสมพนธระหวำงกน เชน มกำรตดตอกนผำนทำงกำรเขยน กำรพบปะพดคย กำรแลกเปลยนควำมคดเหนซงกนและกน หรอมกจกรรมประชมสมมนำรวมกน โดยทผลของกำรปฏสมพนธนตองกอใหเกดกำรเปลยนแปลง ในเครอขำยตำมมำดวย ลกษณะของปฏสมพนธระหวางสมาชกควรเปนการแลกเปลยนกน (reciprocal exchange) มากกวาทจะเปนผใหหรอเปนผรบฝายเดยว (unilateral exchange) ยงสมาชกมปฏสมพนธกนมากเทาใด กจะเกดความผกพนระหวางกนมากขนเทานน ท าใหการเชอมโยงแนนแฟนมากขน มการเรยนรระหวางกนมากขน สรางความเขมแขงใหกบเครอขายมากขน

เครอขายแตละเครอขายตางมจดเรมตนหรอถกสรางมาดวยวธการตาง ๆ กน โดยมจดเรมจากปจเจกบคคลและกลม ดงน I = Individual = ปจเจกบคคล การทแตละบคคลซงมคณคา มศกดศร มความมงมน และมศกยภาพ มาท ากจกรรมรวมกน โดยไมตดอยในยศศกด อครฐาน หรอต าแหนงอนเปนรปแบบ มความสขกบการท างานเพอประโยชนของสวนรวม

N = Nodes = กลม การทคนหลายคนทถกคอกน สมครใจมารวมกลมกน ขามสาขา ขามองคกร คนคนหนงอาจเปนสมาชกไดหลายกลมตามความสมครใจ มการพบปะกนบอย ๆ เพอแลกเปลยนเรยนรกน ท าสงทสรางสรรค

N = Network = เครอขาย การทปจเจกบคคลหรอกลม เชอมโยงกนเปนเครอขาย มการแลกเปลยนเรยนรและเตมเตมกนในระหวางคน/กลม คน/กลม ดงกลาว อาจเปนสมาชกของหลายเครอขายโดยสมครใจกได

โดยสามารถแบงชนดของเครอขายได 3 ลกษณะ คอ

1. เครอขายทเกดโดยธรรมชาต เครอขายชนดนมกเกดจากการทผคนมใจตรงกน ท างานคลายคลงกนหรอประสบกบสภาพปญหาเดยวกนมากอน เขามารวมตวกนเพอแลกเปลยนความคดและประสบการณรวมกน แสวงหาทางเลอกใหม ทดกวาการด ารงอยของกลมสมาชกในเครอขายเปนแรงกระตนทเกดขนภายในตวสมาชกเอง (ฉนทะ) เครอขายเชนนมกเกดขนในพนท อาศยความเปนเครอญาต เปนคนในชมชน หรอมาจากภมล าเนาเดยวกนทมวฒนธรรมความเปนอยคลายคลงกน มาอยรวมกนเปนกลมโดยจดตงเปนชมรมทมกจกรรมรวมกนกอน เมอมสมาชกเพมขนจงขยายพนทด าเนนการออกไป หรอมการขยายเปาหมาย/วตถประสงค ของกลมมากขน ในทสด กพฒนาขนเปนเครอขายเพอใหครอบคลมตอความตองการของสมาชกไดกวางขวางขน

เครอขายประเภทน มกใชเวลากอรางสรางตวทยาวนาน แตเมอเกดขนแลว มกจะเขมแขง ยงยน และมแนวโนมทจะขยายตวเพมขน

การกอเกดเครอขาย

๑๑๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

2. เครอขายจดตง เครอขายจดตงมกจะมความเกยวพนกบนโยบายหรอการด าเนนงานของภาครฐเปนสวนใหญ การจดตงอยในกรอบความคดเดมทใชกลไกของรฐผลกดนใหเกดงานทเปนรปธรรมโดยเรว และสวนมากภาคหรอสมาชกทเขารวมเครอขายมกจะไมไดมพนฐานความตองการ ความคด ความเขาใจ หรอมมมองใน การจดตงเครอขายทตรงกนมากอนทจะเขามารวมตวกน เปนการท างานเฉพาะกจชวคราวทไมมความตอเนอง และมกจะจางหายไปในทสด เวนแตวาเครอขายจะไดรบการชแนะทด ด าเนนงานเปนขนตอนจนสามารถ สรางความเขาใจทถกตอง เกดเปนความผกพนระหวางสมาชกจนน าไปสการพฒนาเปนเครอขายทแทจรง อยางไรกตาม แมวากลมสมาชกจะยงคงรกษาสถานภาพของเครอขายไวได แตมแนวโนมทจะลดขนาดของเครอขายลง เมอเปรยบเทยบระยะกอตง 3. เครอขายววฒนาการ เปนการถอก าเนดโดยไมไดเปนไปตามธรรมชาตตงแตแรก และไมไดเกดจากการจดตงโดยตรง แตมกระบวนการพฒนาผสมผสานอย โดยเรมทกลมบคคล/องคกรมารวมกนดวยวตถประสงคกวาง ๆ ใน การสนบสนนกนและเรยนรไปดวยกน โดยยงไมไดสรางเปาหมายหรอวตถประสงคเฉพาะทชดเจนนก หรอ อกลกษณะหนงคอถกจดประกายความคดจากภายนอก ไมวาจะเปนการไดรบฟง หรอการไปไดเหน การด าเนนงานของเครอขายอนๆ มาแลวเกดความคดทจะรวมตวกน สรางพนธสญญาเปนเครอขายชวยเหลอและพฒนาตนเอง เครอขายทวานแมจะไมไดเกดจากแรงกระตนภายในโดยตรงตงแตแรก แตถาสมาชก มความตงใจจรงทเกดจากจตส านกทด เมอไดรบการกระตนและสนบสนน กจะสามารถพฒนาตอไป จนกลายเปนเครอขายทเขมแขง ท านองเดยวกนกบเครอขายทเกดขนโดยธรรมชาต เครอขายในลกษณะน พบเหนอยมากมาย เชน เครอขายผสงอาย เครอขายโรงเรยนสรางเสรมสขภาพ เปนตน

การสรางเครอขาย หมายถง การท าใหมการตดตอ สนบสนนใหมการแลกเปลยนขอมลขาวสารและการรวมมอกนดวยความสมครใจ การสรางเครอขายควรสนบสนนและอ านวยความสะดวกใหสมาชก ในเครอขายมความสมพนธกนฉนทเพอน ทตางกมความเปนอสระมากกวาสรางการคบคาสมาคมแบบพงพ ง นอกจากน การสรางเครอขายตองไมใชการสรางระบบตดตอดวยการเผยแพรขาวสารแบบทางเดยว เชน การสงจดหมายขาวไปใหสมาชกตามรายชอ แตจะตองมการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกนดวย

มโครงสรางทางความคดใกลเคยงกน ไมมล าดบชน เปนอสระตอกน แบงกนท า ความเขมแขงของแตละหนวยของเครอขาย จะท าใหเครอขายเขมแขง ใหมการจดการกนเองโดยสจรตใจ ความส าเรจของเครอขาย ตองอาศยเวลาบมเพาะความสมพนธ ศรทธา เชอใจ รวมแกปญหา อยางสรางสรรค

การสรางเครอขาย

ลกษณะของเครอขาย

๑๑๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

สรางความผกพนและรบผดชอบตอเครอขาย ตองเขาใจวาความยงยนของเครอขายตองใชเวลา อยาเรงรบ ใหความเคารพและไววางใจกน หนวยในเครอขายตองไดรบประโยชนจากเครอขาย บางครงตองเสยสละบาง เพอความส าเรจ ตองสรปบทเรยน จดออน จดแขง

เครอขายเชงพนท: อาศยพนทด าเนนการเปนปจจยหลกในการด าเนนการรวมกน, อาศยกจกรรม ทเกดขนในพนทเปนเปาหมายน าทาง, ด าเนนการพฒนาแบบบรณาการทงระบบไมแยกสวน เชน (๑) เครอขายตามระบบการปกครองภาครฐ ไดแก เครอขายระดบหมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด ภมภาค ประเทศ และระหวางประเทศ (๒) เครอขายตามความส าคญของทรพยากรธรรมชาต ไดแก เครอขายลมน าปง เครอขายลมน าทะเลสาบสงขลา ฯลฯ เครอขายเชงประเดนกจกรรม: ใชสถานการณหรอประเดนกจกรรมเปนปจจยหลกน าทาง โดยมองขามมตเชงพนท เนนการจดการในประเดนนนๆ อยางจรงจง และพฒนาความรวมมอกบภาคอน ๆ ทเกยวของ ไดแก เครอขายปาชมชน เครอขายภมปญญาชาวบาน เครอขายธนาคารหมบาน เครอขายผสงอาย เครอขายดานการคมครองผบรโภค เครอขายปฏรปการศกษา เครอขายสทธชมชน ฯลฯ เครอขายตามโครงสรางหนาท: อาศยภารกจ กจกรรม และการกอตวของกลมผลประโยชนในสงคมเปนแนวทางแบงเครอขาย เนนการด าเนนการภายใตกรอบแนวคด หลกการ วตถประสงค และเปาหมายหลกของหนวยงาน เชน (๑) เครอขายภาครฐ ไดแก เครอขายสถาบนการศกษา เครอขายองคกรอสระภาครฐ เครอขายองคกรภาครฐ ฯลฯ ขอด: กจกรรมตอบสนองตอนโยบายของรฐในภาพรวม มระบบและระเบยบทมเอกลกษณเฉพาะของตนเอง มแนวทางการขบเคลอนทหลากหลาย ขอจ ากด: การด าเนนงานมกไมไดมาจากการมสวนรวมของประชาชน ขาดความยดหยน ขาด การสงเสรมกระบวนการเรยนรของคนในสงคม (๒) เครอขายภาคธรกจเอกชน ไดแก สภาหอการคา สภาอตสาหกรรม สมาคมผสงออก เครอขาย SMEs ฯลฯ ขอด: มกระบวนการท างานทรวดเรว มความสามารถในการระดมทนและพฒนาตนเองไดอยางตอเนอง ปรบตวตอการเปลยนแปลงไดงาย ขอจ ากด: ค านงถงผลประโยชนตอบแทนมากเกนไป ไมสามารถลงทนเพอการพฒนาสงคมไดอยางเตมท

(๓) เครอขายองคกรพฒนาเอกชน ไดแก เครอขายเพอนตะวนออก เครอขายมลนธ YMCA เครอขายดานแรงงาน ฯลฯ ขอด: มงเนนในการเสนอทางเลอกทจะสงเสรมและพฒนาใหประชาชนมความสามารถใน การพงพาตนเอง และเขามามสวนรวมในการพฒนาประเทศ ขอจ ากด: ขาดงบประมาณ ขาดจตส านกของกลมผลประโยชนบางกลม การด าเนนงานอาจขดผลประโยชนของกลมอทธพล ขาดการยอมรบโดยทวไป

เทคนคการท างานรวมกนเปนเครอขาย

ประเภทและรปแบบของเครอขาย

๑๑๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(๔) เครอขายภาคประชาชน ไดแก เครอขายปราชญอสาน เครอขายประมงพนบาน ฯลฯ ขอด: ใชระบบวฒนธรรม ความเชอ ความไววางใจ และการเขาใจถงปญหาในชมชนเปนเครองมอในการเชอมโยงและสานสมพนธทดตอกน ขอจ ากด: ขาดการเรยนรในเชงมหภาคและระดบโลก มปญหาการปรบตว การขาดผน า ขาดการสนบสนนอยางเปนระบบ ขาดระบบการจดการ

การท างานทเชอมประสานจากจดเลกและขยายไปสหนวยใหญ การรกษาสมพนธภาพทสรางความร ความหมาย และโลกทศนรวมกน การเสรมสรางกระบวนการเรยนรและการปรบตว การพฒนากจกรรมและความเคลอนไหว เพอสรางกระบวนการทางนวตกรรมและวาทกรรมในการพฒนา

การแลกเปลยนเรยนร ทงขอมล ขาวสาร ประสบการณ และอน ๆ การพฒนาไปสการวางแผนรวมกน ท ากจกรรมบางอยางรวมกน หลกเลยงการท ากจกรรมซ าซอน ท ากจกรรมทประสานพลง (Synergy) ใชทรพยากรตาง ๆ อยางประหยดและมประสทธภาพ

เชญองคกรและผมสวนไดสวนเสยมารวมประชม ก าหนดวตถประสงคของการจดตงใหชดเจน จดตงกลมแกนของเครอขายท าหนาทประสาน ซงควรหมนเวยนกน เปดโอกาสใหสมาชกมสวนรวมในทกกระบวนการ มวธจดหาและจดการทรพยากรตาง ๆ สรางสถานการณของเครอขายใหเปนทยอมรบ สนบสนนใหมการเชอมโยงระหวางเครอขาย ใหมการตดตามประเมนผลอยางสม าเสมอและถถวน ควรจดหลกสตรฝกอบรมใหกบเครอขายและกลมแกนน า

ชวยใหมการแลกเปลยนขอมล ขาวสาร ทกษะ ความร เครองมอ ประสบการณ ระหวางสมาชก ฯลฯ ชวยลดการท างานและการใชทรพยากรซ าซอน เชอมโยงคนทอยและท างานตางกนเขาดวยกนอยางมประสทธภาพ ท าใหทราบวายงมบคคลหรอหนวยงานอน สนใจท างานและมปญหาเรองเดยวกน

กระบวนการท างานของเครอขาย

กจกรรมทส าคญของเครอขาย

แนวทางในการสรางและพฒนาเครอขาย

ประโยชนของเครอขาย

๑๑๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ท าใหความตองการของประชาชนไดรบการสนองตอบจากภาครฐ ชใหเหนประเดนปญหาทซบซอนและทวมทนอยในชมชน ท าใหคนและองคกรไดรบความชวยเหลอ มก าลงใจ ไดรบการยอมรบจากเพอน สามารถดงผมความร มาผนกก าลงในการวจยและพฒนาได ระดมทรพยากรทมอยอยางจ ากด มาใชใหเกดประโยชนสงสดและอยางมประสทธภาพ

ตองค านงถงประโยชนสงสดของสวนรวมเปนหลก ตองลดอตตาและผลประโยชนสวนตน

ตองเขาใจบรบทของแตละฝาย ตองยดหลกเสมอภาค เชอถอ และไวใจกน ตองมงมนตอพนธะสญญาทมตอกนกบสมาชก

จดกจกรรมรวมอยางตอเนอง รกษาสมพนธภาพทดระหวางสมาชก สรางระบบจงใจ สนบสนนทรพยากรทจ าเปนใหแกเครอขาย ชวยเหลอกนในการท ากจกรรมตางๆ และชวยกนแกไขปญหาทเกดขน สรางผน ารนใหมอยางตอเนอง

ผน าแบบมพลวต (Dynamic Leadership) (๑) กระตอรอรน สามารถโนมนาว จงใจใหสมาชกรวมมอรวมใจ (๒) สามารถใหวสยทศน ทศทาง ทศนคต และสรางแรงบนดาลใจได (๓) สามารถกระตน บรหาร และปลกฝงวฒนธรรมความรวมมอใหกบสมาชกได สมาชกมความรสกเปนเจาของเครอขาย: ความรสกเปนเจาของจะเกดขนได กตอเมอสมาชกไดเขามามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจของเครอขายอยางเหมาะสม โปรงใส การมคานยมและวสยทศนรวม (๑) มความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน (๒) มคานยมและวสยทศนรวมกน (๓) รวมกนผลกดน เพอใหเกดประโยชนสงสดแกสมาชก มความตองการทเหมอนๆ กนในการจดตงเครอขาย นนคอ มเปาหมายรวมกน ท าเพอกลมเปาหมายเดยวกน มการท างานรวมกน และท าเพอประโยชนทเทาเทยมกน

ขอควรค านงเมอท างานเครอขาย

การสรางเครอขายใหยงยน

ปจจยแหงความส าเรจในการรวมตว

๑๑๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

มความสมพนธ (ขอตกลง) อยางเปนทางการชดเจน (๑) สรางกระบวนความสมพนธใหสมบรณ (๒) ยกระดบความสมพนธระหวางบคคลกบเครอขาย (๓) พฒนาสถาบนเครอขายใหเปนทางการ (๔) มโครงสรางองคกร (เครอขาย) ทชดเจน มความสามารถในการหาแหลงทนสนบสนน (๑) การหาความชวยเหลอทางการเงนจากภาครฐ (๒) การหาความชวยเหลอจากองคกรอน (๓) การพงพาตนเองของสถาบนเครอขาย มคณะท างานแบบมออาชพ (๑) มคณะท างานทมความร ความสามารถ (๒) คณะท างานมความเตมใจและมงมนในการท างาน (๓) มการท างานเพอใหบรรลเปาหมายของสถาบนเครอขาย

เครอขายไมไดเกดขนเอง ตองมผท าใหเกด เครอขายมเกดขน แลวเลกไป เครอขายมการสอสารสองทาง เมอเครอขายท างานไประยะหนง อาจเกดการตดยด ไมอยากใหเกดการเปลยนแปลง เครอขายขนาดใหญ หากจะท าใหยงยน ตองมความเปนเจาของ มขอผกพน และไดรบผลตอบแทนทคมคา เครอขายอาจเรมเบยงเบน ไมเปนทสนใจของสมาชก เครอขายอาจเรมกอตงโดยไมมวสยทศน ความตองการไมตรงกน ท าใหภารกจไมชดเจน เครอขายอาจยงยากภายหลง หากไมไดก าหนดบทบาททกฝายไวใหชดเจน กลมผรบางคนหรอบางหนวยอาจเขมแขง มอทธพลเหนอผอน ซงอาจท าลายบรรยากาศ ความรวมมอกน

ลกษณะธรรมชาตของกระบวนการท างาน

เครอขาย

๑๑๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

มเครอขายมากมาย ซ าซอนกน ทงในเชงประเดนและผน า เรมเหนการขาดธรรมาภบาลในเครอขายภาคประชาสงคม แกนน าออนลา บอยครงทพบวาไดไมคมเสย ยงไมปรากฏความชดเจนในการสรางแกนน ารนใหมมาแทนท กจกรรมเครอขายสงผลตอการท ามาหาเลยงชพของสมาชก

วตถประสงคไมชดเจน สมาชกไมมความเทาเทยมกน สมาชกถกครอบง า มการรวมศนยมากเกนไปและมกท าแบบราชการ มการจดการทรพยากรทไมดพอ การเผยแพรขาวสารทมความเสรมาก อาจเกดการผดพลาดได สมาชกแขงขนกนเอง มแหลงทนเขามาแทรกแซง ยากตอการตดตาม ประเมนผล มกถกเพงเลงวามสวนพวพนทางการเมอง

กลาทจะลมหรอทงสงทเคยท ามาแตกอน กลาทจะเรยนรสงใหมๆ กลาทจะลองผดลองถก กลาทจะยอมรบเสยงวจารณ

สามารถสรปการท างานในรปแบบเครอขายดวยค าภาษาองกฤษสน ๆ ไดวา LINK ซงมาจาก L = Learning (มการเรยนร) I = Investment (มการรวมลงทน) N = No Hierarchy (ไมมการแบงชนชน) K = Keep Relationship (รกษาสมพนธภาพ)

สถานการณของเครอขาย

ปญหาของเครอขาย

ประโยชนของเครอขาย

เครอขายจะท าอยางไร เพอใหเกดการเปลยนแปลงและพรอมเขาส...ประเทศไทย 4.0ชน

ของเครอขาย

๑๑๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ทศทางการด าเนนงานกองทนชมชน ในป ๒๕๖๑ การขบเคลอนเศรษฐกจดวยนวตกรรม “ประเทศไทย ๔.๐” เปนความมงมนของนายกรฐมนตร

พลเอก ประยทธ จนทรโอชา ทตองการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไปส “Value Based Economy” หรอ “เศรษฐกจทขบเคลอนดวยนวตกรรม” กลาวคอ ในปจจบนเรายงตดอยในโมเดลเศรษฐกจแบบ “ท ามาก ไดนอย” เราตองการปรบเปลยนเปน “ท านอย ไดมาก” นนหมายถงการขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงอยางนอยใน ๓ มตส าคญ คอ ๑. เปลยนจากการผลตสนคา “โภคภณฑ” ไปสสนคาเชง “นวตกรรม” ๒. เปลยนจากการขบเคลอนประเทศภาคอตสาหกรรม ไปสการขบเคลอนดวยเทคโนโลย ความคด สรางสรรค และนวตกรรม ๓. เปลยนจากการเนนภาคการผลตสนคา ไปสการเนนภาคบรการมากขน

เปาหมายของการด าเนนงานตามยทธศาสตร “ประเทศไทย ๔.๐” คอ การขบเคลอน ๕ กลมเทคโนโลยและอตสาหกรรมเปาหมายใหเกดผลสมฤทธภายในระยะเวลา ๓-๕ ปขางหนา เปนการเปลยน “ปญหาและความทาทาย” ใหเปน “ศกยภาพและโอกาส” ในการสรางความมนคง มงคง และยงยนใหกบประเทศอยางเปนรปธรรม หรออาจกลาวโดยสรปวา กระบวนทศนในการพฒนาประเทศ ภายใต “ประเทศไทย ๔.๐” มประเดนส าคญ คอ ๑. เปนจดเรมตนของยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ในการขบเคลอนไปสการเปนประเทศทมนคง มงคง และยงยนอยางเปนรปธรรม

๒. เปน “Reform in Action” ทมการผลกดนการปฏบตโครงสรางเศรษฐกจ การปฏรปการวจยและการพฒนาและการปฏรปการศกษาไปพรอม ๆ กน ๓. เปนการผนกก าลงของทกภาคสวนภายใตแนวคด “ประชารฐ” โดยเปนประชารฐทผนกก าลงกบเครอขายพนธมตรทางธรกจ การวจยพฒนา และบคลากรระดบโลก ภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง “รจกเตม รจกพอ และรจกปน”

เปนกำรเปลยนผำนทงระบบใน 4 องคประกอบส ำคญ คอ

ความไดเปรยบเชงแขงขน

๑๒๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

รฐบาลไดก าหนดนโยบายลดความเหลอมล า สรางรายไดและความเจรญ ความเขมแขงทางเศรษฐกจใหครอบคลมทงประเทศ โดยใหเอกชนและภาคประชาชนเขามามสวนรวมด าเนนการกบภาครฐ เพอใหบรรลวสยทศนของประเทศในเรอง “มนคง มงคง ยงยน” และเมอวนท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๕๘ คณะรฐมนตรไดม การแตงตงคณะท างานรวมรฐ-เอกชน-ประชาชน (ประชารฐ) จ านวน ๑๒ คณะ โดยหนงในนน คอ คณะท างานการพฒนาเศรษฐกจฐานรากและประชารฐ (E๓) มรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเปนหวหนาทมภาครฐ ด าเนนงานในลกษณะหนสวนภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชน เนนการขบเคลอนผานกจกรรมทเชอมโยง ความตองการทแทจรงของหมบาน/ชมชน ไดแก ลดความเหลอมล าเนนในการสรางความเขมแขงใหชมชน โดยยดความตองการของชมชนเปนตวตง พฒนาคณภาพคน เนนสรางองคความรในระดบชมชน โดยสงเสรมองคความร และพฒนาระบบการบรหารจดการเพมขดความสามารถในการแขงขน เนนสรางขดความสามารถในการแขงขนอยางยงยน และมชองทาง (Platform) ส าหรบกจกรรมทางเศรษฐกจของชมชน งานพฒนาชมชนถอวาเปนจดเนนทส าคญมาตลอดในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ๓ แผนทผานมา สงผลใหชมชนมความเขมแขงมากขน ซงการพฒนาชมชนโดยการสรางชมชนเขมแขงใหเปนพลงรวมทางสงคม สามารถด าเนนการไดโดยการสงเสรมการประกอบอาชพของคนในชมชน การสนบสนนใหมการฝกอาชพของคนในชมชน เพอยกระดบทกษะของคนในชมชน จนสขนตอนการสรางรายไดทมนคงและ การสรางและพฒนาผน าชมชนทเขมแขงมคณธรรม จรยธรรม เพอเปนแกนหลกในการพฒนาชมชน

ภายใตยทธศาสตรกรมการพฒนาชมชน พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๖๔ ก าหนดวสยทศน “เศรษฐกจฐานรากมนคงและชมชนพงตนเองได ภายในป ๒๕๖๔” โดยสงเสรมใหชมชนมศกยภาพในการจดการการน าภมปญญาทองถน มาเพมคณคาและมลคาใหกบชมชน เสรมสรางเศรษฐกจฐานรากของประเทศใหเขมแขงอยางยงยน โดยมงเนน การขบเคลอนงานพฒนาชมชนภายใตวาระกรมการพฒนาชมชน (CDD Agenda) โดยก าหนดใหการพฒนาอาชพครวเรอน (สมมาชพ) การสรางกลมอาชพ/วสาหกจชมชน OTOP และการพฒนาเศรษฐกจฐานรากและประชารฐ ซงเปน ๓ ปจจยขบเคลอน (Drive) และม ๕ ปจจยสนบสนน (Enable) ไดแก สงเสรมองคกรธรรมาภบาล, พฒนาบคลากรและผน า, พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและจดการความร, พฒนากระบวนการท างานแบบมสวนรวม, กองทนหนนเสรมอาชพครวเรอน เปนการก าหนดเปาหมายการท างานทชดเจนอนเปนปจจยหนนน าใหกรมฯ กาวไปสเปาหมายวสยทศน

๑๒๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

กรมฯ ไดสรางความเชอมโยงงานใหเหนทศทางการเรมตนเดนจนถงจดหมายปลายทาง โดยก าหนดแนวทางการขบเคลอนเศรษฐกจฐานราก ภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนบนได ๓ ขน ตงแตเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน คอ ระดบบคคลหรอครวเรอน และระดบเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา คอ ระดบการรวมตวเปนกลม และระดบความรวมมอกนเปนเครอขาย รวมถงการบรณาการทนภายในชมชน เพอหนนเสรมการประกอบอาชพของประชาชน

๑๒๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

นนคอ ความรวมมอจาก ๕ ภาคสวน ไดแก ภาครฐ ภาคเอกชน ภาควชาการ ภาคประชาสงคม และภาคประชาชน ทชวยกนแกปญหาและคดหาทางสรางอนาคตใหประเทศไทย ผานโครงสรางการขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศทมงมนลดความเหลอมล า พฒนาคณภาพคน และเพมขดความสามารถในการแขงขน โดยมยทธศาสตรทแนนอน และหนงในนน คอ คณะท างานการพฒนาเศรษฐกจฐานรากและประชารฐ โดยมเปาหมาย คอ เศรษฐกจชมชนเขมแขง ประชาชนมความสข และมรายไดเพมขน โดยสงทสามารถสรางรายไดทยงยนใหแกชมชนได มอย ๓ กลม ไดแก เกษตร แปรรป (SME/OTOP) และทองเทยวโดยชมชน โดยทเราตองพฒนาและสรางประสทธภาพตลอดตนทาง กลางทาง และปลายทาง มกระบวนการขบเคลอนผาน ๕ ฟนเฟองหลก คอ (๑) การเขาถงปจจยการผลต ทงดานทรพยากรและโอกาสในการเขาถงแหลงทน (๒) การสรางองคความร ทงจากในชมชนและสงเสรมความรเพอสรางประโยชนตอยอด (๓) การตลาด โดยการพฒนาแบบบรณาการ ตงแตการวเคราะหตลาดไปจนถงชองทางการขายใหม ๆ (๔) การสอสารสรางการรบรเพอความยงยน นนคอการชวยสรางแบรนดและหาชองทางการประชาสมพนธผานสอทองถนและสอระดบประเทศ (๕) การบรหารจดการ ทงดานตนทน บญช และการบรหารความเสยง

โดยทง ๕ ฟนเฟองจะขบเคลอนภายใตรปแบบ Social Enterprise (SE) หรอ วสาหกจเพอสงคม โดยมหลกการด าเนนงาน ดงน (๑) มเปาหมายหลกเพอสงคม ไมใชเพอก าไรสงสด (๒) เปนรปแบบธรกจทรายไดหลกมาจากการขายสนคาและบรการ ไมใชเงนจากรฐหรอเงนบรจาค (๓) ก าไรตองน าไปใชขยายผล ไมใชปนผลเพอประโยชนสวนตว (๔) บรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล (๕) จดทะเบยนเปนรปแบบบรษท การขบเคลอนงานภายใตหลกการ “ประชารฐ” น เปนการด าเนนงานทสอดรบกบแนวคดของ “ประเทศไทย ๔.๐” มากทสด เกยวกบการสรางความเขมแขงจากภายใน ทขบเคลอนโดยการยกระดบนวตกรรมของทกภาคสวน การสรางสงคมทมจตวญญาณของความเปนผประกอบการ และการสรางความเขมแขงของชมชนและเครอขาย ซงเปนงานทถนดของคนกรมการพฒนาชมชน โดยมงานทกรมการพฒนาชมชนไดน าไปเชอมโยงกบระบบของประเทศหลายเรอง ไดแก การเชอมโยงกบบรษท Tesco Lotus, การเชอมโยงกบกลม CP, Central, การเชอมโยงองคความรดานเศรษฐกจกบสถาบนการจดการปญญาภวฒน เปนตน และในขณะเดยวกนกไดน าไปเชอมโยงกบระบบสากลซงเปนการเชอมกบโลก หากชมชน โดยการสงเสรมและสนบสนนของทกภาคสวน สามารถวเคราะหตนเองและความตองการทแทจรงของชมชน เพอคดคนผลตภณฑหรอบรการทจะสามารถสรางรายไดใหกบชมชน หรอสรางนวตกรรมใด ๆ เพอเปนการผลตสนคาเชงนวตกรรม รวมทงการสรางมลคาเพมใหแกผลตภณฑหรอบรการ หรอชมชน และเปลยนจากการเกษตรดงเดมไปสการเกษตรสมยใหมไดแลว นนกจะเปนจดเรมตนของการกาวสการเปน “Smart Enterprise” และ Startups และยงเปนจดเรมตนทดของการมรายไดทเพมขนของชมชน รายไดตอครวเรอนตอปทมากขน และชมชนอยด กนด ลกหลานมความสข สมกบค ากลาวทวา “Together for Better Future”

๑๒๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

รฐบำลไดมอบหมำยใหกระทรวงมหำดไทย โดยกรมกำรพฒนำชมชน เปนหนวยงำนหลกในกำรบรณำกำรควำมรวมมอหนวยงำนภำคกำรพฒนำเพอสรำงและพฒนำอำชพใหประชำชนตำมแนวทำงสมมำชพชมชน ใชทนชมชน และแผนชมชนเปนเครองมอ โดยมผน ำชมชน ปรำชญชมชนดำนอำชพ เปนกลไกหลกขบเคลอนกำรด ำเนนงำนภำยใตประชำรฐ

โดยควำมหมำยแลว สมมำชพ กคอ “กำรประกอบอำชพทไมเบยดเบยนตวเอง ไมเบยดเบยนผอน ไมเบยดเบยนสงแวดลอม และมรำยไดมำกกวำรำยจำย” ทงน เปนกำรท ำมำหำกนโดยไมไดเอำก ำไรสงสดเปนตวตงหรอเปนเปำหมำยสดทำย และตองค ำนงถงควำมเปนธรรมทำงสงคม กลำวคอ ควำมสขของตนและคนท ำงำน รวมถงประโยชนของผบรโภคและผรบบรกำรหลก ในขณะท “สมมำชพชมชน” คอ “ชมชนทมกำรประกอบอำชพโดยชอบ ซงมรำยไดมำกกวำรำยจำย โดยลดกำรเบยดเบยนตนเอง ผอน และสงแวดลอม ทงน ตองมควำมสอดคลองกบวถของชมชน เพอควำมมงหมำยในกำรสรำงระบบเศรษฐกจชมชน” ซงกำรจะดวำรำยไดมำกกวำรำยจำยนน จะดไดจำกกำรจดท ำบญชครวเรอน ซงจะท ำใหรวำ รำยรบ รำยจำยของครวเรอนมำจำกแหลงใดบำง จ ำนวนเทำใด แลวน ำมำวำงแผนกำรรบ กำรจำยเงนของตนเอง ใหมรำยไดมำกกวำรำยจำย เมอแตละครวเรอนในชมชนมรำยไดมำกกวำรำยจำย และไมท ำใหตนเองเดอดรอน ไมเอำรดเอำเปรยบผอน ไมท ำลำยสงแวดลอม จะน ำไปสสมมำชพชมชน ซงมเสนทำงกำรสรำงสมมำชพชมชน ๔ ขนตอน คอ (๑) คดเลอกปรำชญชมชนจำกหมบำนเศรษฐกจพอเพยง หมบำนละ ๑ คน (๒) ปรำชญชมชนดงกลำวเขำอบรมหลกสตรวทยำกรผน ำสมมำชพ ณ ศนยศกษำและพฒนำชมชนทกแหง เพอสรำงใหเปน “วทยำกรผน ำสมมำชพ” (๓) วทยำกรผน ำสมมำชพรวมกบเจำหนำทพฒนำชมชน สรำงกำรเรยนร สมมำชพชมชนแก ปรำชญชมชนอกหมบำนละ ๔ คน (๔) จดกำรฝกอบรมอำชพใหประชำชนในหมบำนเศรษฐกจพอเพยง หมบำนละ ๒๐ คน ตำมวำระกรมกำรพฒนำชมชน หรอ CDD Agenda ๒๐๑๗ นน ไดก ำหนดใหกำรพฒนำอำชพครวเรอนเปนหนงในปจจยขบเคลอนงำนของกรมฯ โดยมแนวคดทวำ กำรพฒนำอำชพครอบครวตองพงพำอำศยกนในแนวรำบ ทงกำรบรหำรจดกำร ปจจยกำรผลต กำรรวมกลมอำชพ ใหครวเรอนมอำชพและเกดรำยไดทสำมำรถด ำรงชวตทพอเพยงตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง โดยปรำชญชมชนทมประสบกำรณคอยใหควำมชวยเหลอ แนะน ำ และมกระบวนกำรทจะน ำไปสเปำหมำย “ครอบครวมอำชพทสรำงรำยไดใหตนเอง” ๓ กระบวนกำร คอ (๑) พฒนำกลมอำชพ/วสำหกจชมชน ใหมศกยภำพในดำนสมมำชพชมชน (๒) สรำงกลมอำชพ/วสำหกจชมชน ใหพรอมท ำงำนเพอสงคม และ (๓) ปรบกำรด ำเนนธรกจทรบผดชอบรวมในสงคม ซงกำรขบเคลอนงำนตำมแนวทำงสมมำชพชมชนนน กมทศทำงในกำรสรำงควำมมนคงและ ลดควำมเหลอมล ำทำงเศรษฐกจและสงคมของประชำชนในพนท ซงจะสำมำรถสงผลใหชมชนเกดควำมเขมแขงไดอยำงยงยน และหำกกำรด ำเนนงำนตำมแนวทำงนสำมำรถเปลยนผำนระบบใน ๔ องคประกอบส ำคญของชำตจำกแบบดงเดมไปสศกยภำพทสงขนได ไมวำเปลยนจำกเกษตรแบบดงเดมไปสกำรเกษตรสมยใหม เปลยนจำก SMEs แบบดงเดมไปส Smart Enterprises และ Startups เปลยนจำกบรกำรแบบดงเดมไปส High-Value Services และเปลยนจำกแรงงำนทกษะต ำไปสแรงงำนทเชยวชำญ มควำมรและทกษะสง กจะท ำใหผประกอบสมมำชพร ำรวยขนและยกระดบขนเปนผประกอบกำรทดและทนสมยได

๑๒๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

หนงต าบล หนงผลตภณฑ (OTOP) เปนกลมธรกจในชมชนทมศกยภาพในการประกอบการ มเครอขาย OTOP ทมประสบการณและเขมแขง ควรไดรบการสงเสรมใหเปนก าลงในการขบเคลอนสมมาชพชมชนจากตนทาง กลางทาง จนถงปลายทาง โดยในวาระกรมการพฒนาชมชนกไดก าหนดให OTOP เปนหนง ในปจจยขบเคลอนงานของกรมฯ เชนกน มการด าเนนงาน ๓ กระบวนการ คอ (๑) การเพมศกยภาพผประกอบการ (๒) การพฒนาคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ และ (๓) การแสวงหาชองทางการตลาดเพมขน ทงน เพอมงไปสเปาหมาย นนคอ “กลมสมมาชพชมชนไดรบการพฒนาเปนผผลต ผประกอบการ OTOP” และกลมสมมาชพดงกลาวไดลงทะเบยนผผลต ผประกอบการ OTOP ในทสด นอกจากการด าเนนงาน OTOP ตามแนวทางสมมาชพชมชนแลว ยงมทนทางสงคมทส าคญของสงคมไทยประการหนงทมความเกยวของกบ OTOP อยางแยกไมออก นนคอ “วฒนธรรม” และ “วถชมชน” ซงในปจจบนการเลอนไหลของวฒนธรรมตางชาตทเขามาในประเทศไทยผานสงคมยคดจทล อาจมอทธพล ทท าใหคนไทยจ านวนไมนอยทยงไมสามารถคดกรองและเลอกรบวฒนธรรมไดอยางเหมาะสม อาจมคานยม ทศนคต และพฤตกรรมในการด าเนนชวตทเบยงเบนได

“ประเทศไทย ๔.๐” มความตงใจในการน า “ความหลากหลายทางวฒนธรรม” มาใชใหเกดความไดเปรยบในเชงแขงขน โดยการเตมวทยาการตาง ๆ เขาไป เชน ความคดสรางสรรค และนวตกรรม เปนตน ทงน เพอ ใหเกดมลคาเพม จงถอไดวา “วฒนธรรม” เปนหนงในจดแขงของหลายๆ ชมชน ซงจะสามารถแปลงมาเปน “จดขายอยางเหมาะสม” ได กโดยการผนกก าลงกนของทกภาคสวน หนงในจดทจะท าใหงานวฒนธรรมของชมชน มความโดดเดนขนมาได กคอการบรหารจดการหมบาน OVC หรอหมบาน OTOP เพอการทองเทยวทสามารถใชวฒนธรรมเปนตวน า ไมวาจะเปนการถายทอดวฒนธรรมโดยตรง หรอถายทอดผานสงคมดจทล หรอถายทอดผานผลตภณฑชมชน หรออน ๆ โดยอาจมการบรหารจดการทมงเนนภาคบรการทสรางความประทบใจใหกบ ผมาทองเทยวมากขน เชน การใหความส าคญกบการพฒนาแบบองครวมทเนนความยงยนของทองถน, ชมชนเปนผออกแบบ ตดสนใจเรองตาง ๆ และบรหารจดการการทองเทยวในทองถนของตน, และการใหผมาเยอนไดสมผสวฒนธรรมและวถชวตทแทจรงและไดมโอกาสแลกเปลยนเรยนรกบผคนในทองถนตาง ๆ นอกจากน กรมการพฒนาชมชนยงมงานทเปนปจจยสนบสนนอกหลายประการทสอดรบกบแนวคด “ประเทศไทย ๔.๐” นนคอ (๑) การสงเสรมองคกรธรรมาภบาล ทมงเนนการน าหลกธรรมาภบาลมาใชเปนเครองมอสงเสรมวฒนธรรมองคกร และยกระดบกรมการพฒนาชมชนสองคกรธรรมาภบาล (๒) การพฒนาบคลากรและผน าชมชน ทมงเนนใหมการปรบเปลยนวธคด วธท างาน ทามกลางสถานการณทเปลยนแปลงของโลกยคปจจบน พรอมกบใหมการเตมความรและทกษะของผน าชมชนใหทนยคทนสมยมากขน (๓) การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการจดการความร ทมงเนนการพฒนาเครองมอวเคราะหขอมลเศรษฐกจชมชน เนนการพฒนา application ส าหรบการตดตามประเมนผล และเนนการพฒนาเครองมอ การจดการความร (๔) การพฒนากระบวนการท างานแบบมสวนรวม ทมงเนนการพฒนาเครองมอเทคโนโลยและนวตกรรม การพฒนารปแบบกลไกการมสวนรวม และการสงเสรมและสนบสนนกระบวนการท างานในยคดจทล (๕) การสงเสรมกองทนหนนเสรมอาชพครวเรอน ทมงเนนการเสรมสรางความเขมแขงของกองทนชมชน การพฒนาการเขาถงแหลงทน และการสนบสนนใหกองทนชมชนหนนเสรมสมมาชพ

๑๒๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

ในสวนของการพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน กมสวนในการจดระบบบรหารจดการทนชมชนใหสามารถน ามาสรางอาชพและเพมรายไดใหแกคนในชมชนไดอยางมนคง ในขณะเดยวกน การใชความสามารถในการบรหารหนสนของคนในชมชนอยางมประสทธภาพ กเปนการบรหารจดการอกประเ ดนหนงทจะชวย ลดภาระของคนในชมชนและสามารถเดนหนาสรางอาชพและรายไดใหแกตวเองได สงส าคญทอยากให “ศนยจดการกองทนชมชน” ไดด าเนนการนอกเหนอจากนกคอการคดตอวา หลงจากทชวยใหคนในชมชน สามารถน าทนชมชน (ทงทเปนตวเงนและไมเปนตวเงน) มาสรางอาชพและรายไดหรอมการบรหารหน สน ทมประสทธภาพไดแลว เราจะตองท าอะไรตอ ภายใตบทบาทหนาทของเราและภายใตระเบยบ กฎหมายทก าหนด ทงนเพอใหสามารถสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพของคนในชมชนใหเกดการสรางงาน สรางอาชพ สรางรายไดใหชมชนพงตนเองไดในทสด จากการขบเคลอนภารกจของกรมการพฒนาชมชนทผานมา จะเหนไดวากรมฯ ไดมงเนนการยกระดบเศรษฐกจฐานราก โดยมแนวคดวาคนในชมชนตองไดรบการพฒนาอาชพ โดยเนนใหผน าสมมาชพชมชน ซงเปนปราชญชาวบานเปนผถายทอดความร (ชาวบานสอนชาวบาน) และใหการแนะน าชวยเหลออยางตอเนอง พรอมทงสนบสนนการสรางสมมาชพในพนท โดยเนนย าการบรณาการของทกภาคสวนในการสรางอาชพชมชน เพอใหเกดสมมาชพเตมพนทอยางยงยน และตอยอดโดยการสนบสนนใหเกดการรวมกลมอาชพ เพอใหครวเรอนมอาชพ มรายไดทสามารถด ารงชวตทพอเพยงตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ซงการสงเสรมสมมาชพโดยการสรางอาชพทสจรตใหประชาชนน เปนการลดการพงพา ละความฟมเฟอย หนนใหเลกอบายมข คอ “เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน” ซงด าเนนการในรปแบบบคคลหรอครวเรอน

ส าหรบป พ.ศ.๒๕๖๑ กรมการพฒนาชมชน ไดก าหนดเปาหมายไววา “ประชาชน จ านวน ๓๓๐,๒๔๐ ครวเรอน มอาชพ มรายได” โดยยงคงเนนหลกการ “ชาวบานสอนชาวบาน” ภายใตวธการดงน (๑) คนหาปราชญชมชนและอบรมเปนวทยากรกระบวนการเพมเตม (๒) เพมผชวยปราชญชมชน หมบานละ ๔ คน (๓) ใหประชาชนสมครใจเรยนรและฝกปฏบตจรงกบปราชญชมชน (๔) สนบสนนปจจยการผลตครวเรอน (๕) รวมกลมอาชพใหได ๒,๓๖๐ กลม (Cluster)

เมอประชาชนไดรบการสงเสรมสมมาชพและสามารถรวมตวกนเปนกลมอาชพทมความเขมแขงแลว กสามารถรบการสงเสรมและพฒนาใหเกดการรวมกลม “OTOP” ได เพอขบเคลอน “เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา” โดย OTOP เปนกลมธรกจในชมชนทมศกยภาพในการประกอบการ มเครอขาย OTOP ทมประสบการณและเขมแขง ควรไดรบการสงเสรมใหเปนก าลงในการขบเคลอนสมมาชพชมชน จากตนทาง กลางทาง จนถงปลายทาง โดยการเพมศกยภาพผประกอบการ พฒนาคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ และแสวงหาชองทางการตลาดเพมขน นนคอ (๑) การพฒนาผลตภณฑ ทตองมองคณภาพควบคปรมาณ/ศกยภาพในการพฒนา (Quadrant) โดยเนนประเภทผลตภณฑ กลม D (กลมปรบตวสการพฒนา) เพอกระตนใหเกดการพฒนาและการขยายตวของกลมผผลตผประกอบการเพมขน (๒) มการสนบสนนชองทางการจ าหนายสนคาทงในและตางประเทศ ไดแก OTOP สานสมพนธสองแผนดน, OTOP ศลปาชพฯ, OTOP ภมภาค, การจดตลาดนดชมชน และกจกรรม OTOP อน ๆ ในพนท เปนตน

ส าหรบป พ.ศ.๒๕๖๑ กรมการพฒนาชมชนไดก าหนดเปาหมายไววา “จะสรางรายไดเพมขน ๒๐% จาก ๑,๔๗๐,๐๐๐,๐๐๐ บาท เปน ๑,๗๗๔,๐๐๐,๐๐๐ บาท” ภายใตวธการดงน

๑๒๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

(๑) จดกลมผประกอบการทมศกยภาพเพอสนบสนนการพฒนาไดแมนย าขน โดยการพฒนาคณภาพผลตภณฑกลมปรบตวสการพฒนา (กลม D), พฒนาผลตภณฑประเภทอาหาร, พฒนาผลตภณฑผประกอบการ OTOP รนใหมสตลาด ๔.๐, พฒนายกระดบผลตภณฑ โดยโรงเรยน OTOP และพฒนาผประกอบการ OTOP (๒) เพมชองทางการตลาด โดยแยกเปนตลาดระดบจงหวด ตลาดระดบภมภาค ตลาดระดบประเทศ และตลาดระหวางประเทศ พรอมนยงเพมชองทางการตลาดใหม นนคอ จ าหนวยบนเครองบน ตลาดออนไลน และ OTOP Trader เปนตน (๓) เชอมโยงกบแหลงทองเทยวชมชน โดยการสรางอตลกษณและเพมมลคาผลตภณฑ OTOP เชอมโยงเสนทางหมบาน OTOP เพอการทองเทยว เปนตน เมอประชาชนไดรบการสงเสรมสมมาชพ จนสามารถรวมตวกนเปนกลมอาชพทมความเขมแขง และไดรบการสงเสรมและพฒนาใหเกดการรวมกลม “OTOP” ไดแลว กสามารถพฒนาตอยอดใหเปน “วสาหกจเพอสงคม” หรอ “Social Enterprise: SE” ได ซง “วสาหกจเพอสงคม” กคอ การพฒนาเศรษฐกจฐานราก โดยใชหลกการ “ประชารฐ” หรอการมสวนรวมของทกภาคสวน (ภาครฐ เอกชน วชาการ ประชาสงคม และประชาชน) และสามารถแปลงไปสการปฏบตโดยสงเสรมการจดตง “บรษทจ ากด” อนเปนกลไกการขบเคลอนภายใตชอ “บรษทประชารฐรกสามคค จ ากด” ในระดบจงหวด ๗๖ จงหวด และระดบประเทศ นบไดวาเปนการสรางความรวมมอ การบรณาการการท างานรวมกนของกลม เครอขาย องคกรทกภาคสวน โดยการรวมกนสรางเครอขายรวมคา รวมจ าหนาย (ระดบจงหวด/ภาค/ประเทศ) ซงเปนการขบเคลอน “เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา” เชนกน ประเดนส าคญทจะสงเสรมใหผประกอบการไดรบการพฒนาตอยอดใหเปน “วสาหกจเพอสงคม” ไดแก (๑) การรวมกนก าหนด Model ธรกจทชดเจน สามารถสรางรายไดใหกบชมชนได (๒) คสป. และบรษทประชารฐรกสามคคฯ จะตองรวมกนเชอมโยงเศรษฐกจการทองเทยวของเมอง ใหสามารถรองรบและสนบสนนผลผลตของชมชนอยางตอเนอง (๓) พฒนาบคลากรและผเกยวของของจงหวด ใหเขาใจ “วสาหกจเพอสงคม” สงทจะสนบสนนใหกลไกตาง ๆดงกลาวขางตนขบเคลอนไปไดอยางราบรนยงขน กคอการน า “กองทนชมชน” ทมอยในพนท เขามาใชประโยชนในการขบเคลอนและชวยเหลอกจกรรมการพฒนาอาชพ เพอน าไปส การรวมกลมกน การพฒนาเปนผประกอบการ OTOP และการตอยอดไปเปน “วสาหกจเพอสงคม” ซงเปน การสงเสรมและพฒนาเศรษฐกจในระดบฐานรากใหกบประชาชนทอยในชมชนใหมความตอเนองและยงยนตอไป

แนวทางการดาเนนงานกจกรรมศนยจดการกองทนชมชน ประจาปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๖๑

ในปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๖๑ กรมการพฒนาชมชน โดยการก ากบ ดแลของส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน ไดก าหนดแนวทางการด าเนนงานกจกรรมศนยจดการกองทนชมชน เพอมงสการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ใหเกดผลสมฤทธ “ยด ลด ปลดหน” ดงน

๑. จงหวด/อ าเภอ ตองเปลยนแปลงชอสถาบนการจดการเงนทนชมชน เปน “ศนยจดการกองทนชมชน” เนองจากคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจาย ประจ าป ๒๕๖๐ ไดเสนอแนะใหเปลยนชอ เนองจากชอเดมมความคลายคลงกบสถาบนการเงนชมชน ๒. ศนยจดการกองทนชมชน มหนาทในการแกไขปญหาหนสน โดยการบรหารจดการหนครวเรอน ไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา เชอมโยงการบรหารจดการเงนทนในชมชนใหเปนระบบ โดยการจดท าฐานขอมลทนชมชน ฐานขอมลหนสนครวเรอน บรหารจดการหน ปรบโครงสรางหน และสงเสรมวนยทางการเงนใหกบคนในชมชน และเกดผลสมฤทธในการแกไขปญหาหนสนครวเรอน จนสามารถ ลด ปลด หมดหน ไดในทสด โดยการสงเสรม สนบสนนใหครวเรอนนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชในการด าเนนชวต และวางแผนชวต น าไปสชวตทมคณภาพตอไป ซงถอเปนเปาหมายสงสดของการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน

๑๒๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

๓. การบรหารจดการของศนยจดการกองทนชมชน ประกอบดวย ๓.๑ คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ตองเปนตวแทนจากสมาชกทกกลม/กองทนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชน ไมควรมาจากคณะกรรมการกลม/กองทนใด กองทนหนงเพยงกลมเดยว ๓.๒ สมาชกของศนยจดการกองทนชมชนตองมสมาชกเปนรายกลมเทานน หากกรณทศนยจดการกองทนชมชนใดทมสมาชกเปนรายบคคล จะตองปรบเปลยนโดยการพจารณาใหสมาชกเขาสงกดกลมใดกลมหนงของกลม/กองทน ทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชน หรอจดตงกลมใหมขนมา เพอรองรบการเขากลมของสมาชกทไมไดเปนสมาชกกลม/กองทนตาง ๆ ๓.๓ กจกรรมของศนยจดการกองทนชมชน คอ การบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา และกจกรรมอนๆ ทไมซ าซอนกบกจกรรมทกลม/กองทน ทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชนด าเนนอย เชน การจดกจกรรมสาธารณประโยชน การจดสวสดการ หากกรณทกลม/องคกรทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชนด าเนนการอยแลว อาจเหนชอบใหคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนเปนผด าเนนการในภาพรวมของหมบาน/ชมชน ศนยจดการกองทนชมชนกสามารถด าเนนการได ทงน ตองผานเวทประชาคมและมมตเหนชอบจากกลม/องคกรทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชน ๓.๔ ระเบยบของศนยจดการกองทนชมชน ควรออกระเบยบใหเออตอการด าเนนงานของสมาชกกลม/กองทนทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชน โดยไมขดกบระเบยบของกลม/องคกรนนๆ และไมขดตอกฎหมายดวย ซงตองผานความเหนชอบจากคณะกรรมการบรหารกองทนตาง ๆ ๔. กระบวนการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ๔.๑ ส ารวจ/จดท าฐานขอมลลกหน คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ตองส ารวจขอมลกองทนชมชนทด าเนนการในหมบาน/ชมชน วามกองทนทเกดจากความรวมมอของประชาชนด าเนนการกอตงและกองทนทเกดจากการสนบสนนงบประมาณจากภาครฐและเอกชน พรอมทงจดท าฐานขอมลลกหนทงหมดของแตละกองทนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชน เพอจดท าเปนทะเบยนไว ๔.๒ วเคราะหขอมลกองทนชมชน/จดประเภทลกหน คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนตองวเคราะหสถานภาพของกองทนชมชน ทมาของกองทนทงหมดในชมชน วตถประสงคของกองทน เงนทนปจจบน สมาชกกองทน ทมาของคณะกรรมการกองทน ระเบยบทใช กจกรรมกองทน จดแขง จดออน โอกาส ขอจ ากด การบรหารจดการ และการด าเนนการเปนอยางไร เพอทจะไดทราบสถานการณของกองทนตาง ๆ ทด าเนนการในหมบาน/ชมชน ส าหรบการจดประเภทลกหนของแตละกองทน จะตองพจารณาจากจ านวนเงนทเปนหนทงหมดเปนรายบคคล เชน กลมท ๑ ยอดหนไมเกน ๓๐,๐๐๐ บาท กลมท ๒ ยอดหนตงแต ๓๐,๐๐๑-๗๕,๐๐๐ บาท กลมท ๓ ยอดหนมากกวา ๗๕,๐๐๐ บาทขนไป ฯลฯ ๔.๓ หารอ/เจรจาระหวางเจาหน ลกหน หากองทนรบผดชอบ คณะกรรมการบรหารศนยจดการกองทนชมชนจะตองเปนตวกลางในการเจรจาตอรองระหวางบคคลทเปนหนกบคณะกรรมการกลม/องคกร/กองทนการเงน ทบคคลนนเปนสมาชกอย เพอตกลงใหความชวยเหลอกนในลกษณะใดลกษณะหนง เขน การปรบลดอตราดอกเบย/คาปรบ การยดระยะเวลาการผอนช าระคน การก าหนดวงเงนกใหม ฯลฯ ๔.๔ ปรบโครงสรางหน/โอนภาระหน/ปรบเปลยนสญญา โดยการประชมคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน เพอด าเนนการปรบโครงสราง โดยมวธการดงน (๑) กรณศนยจดการกองทนชมชน ด าเนนการปรบโครงสรางหน โดยปรบอตราดอกเบยเงนกของกลม/กองทน ทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชนใหเทากน ยกตวอยางเชน

กลม/กองทน อตราดอกเบยเดม อตราดอกเบยปรบใหม กลมอาชพ ๓ บาท ๖ บาท กองทนหมบานและชมชนเมอง (กทบ.) ๕ บาท ๖ บาท กลมออมทรพยเพอการผลต ๖ บาท ๖ บาท

๑๒๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

ทงน อตราดอกเบยสวนตางของกลม/กองทน อาจน ามาจดสรรเปนกองทนสวสดการ หรอจดสรรเปนกองทนสาธารณประโยชน โดยใหศนยจดการกองทนชมชนเปนตวกลางในการด าเนนการ หรอจะมอบหมายใหกลมออมทรพยเพอการผลตด าเนนการกได ตามแตมตทประชม

(๒) กรณโอนภาระหนสนของลกหนทเขารบการปรบโครงสรางหนใหกบกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชนกลมใดกลมหนง โดยพจารณาจากจ านวนหนทงหมดทมอยวาเปนจ านวนเงนเทาใด เชน ยอดหนไมเกน ๓๐,๐๐๐ บาท ใหไปท าสญญาปรบโครงสรางหนกบกองทนโครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) ยอดหนตงแต ๓๐,๐๐๑-๗๕,๐๐๐ บาท ใหไปท าสญญาปรบโครงสรางหนกบกองทนหมบานและชมชนเมอง ยอดหนมากกวา ๗๕,๐๐๐ บาทขนไป ใหไปท าสญญาปรบโครงสรางหนกบกลมออมทรพยเพอการผลต

(๓) กรณการปรบเปลยนสญญากยมเงนของลกหน จากเดมทมหลายสญญา ใหเหลอเพยง 1 ครวเรอน 1 สญญา หลงจากทมการเจรจาตกลงกนไดแลว ใหคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชนเปนตวกลางในการท าสญญากยมเงนฉบบใหม ระหวางลกหนทปรบโครงสรางหนกบคณะกรรมการกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชนและรบเปนเจาหน ซงการพจารณาวาจะใหกลมใดเปนผใหกรายใหม จะตองดวาลกหนทปรบโครงสรางหนเปนสมาชกของกลม/กองทนการเงนนนดวยหรอไม เมอไดแหลงเงนกแลว กลม/กองทนการเงนผเปนเจาหนเรยกลกหนมาท าสญญาใหม และมอบเงนใหไปช าระหนในสญญาเดมใหเรยบรอย (๔) กรณศนยจดการกองทนชมชนด าเนนการปรบโครงสรางหน แตไมสามารถปรบอตราดอกเบยเงนกของกลม/กองทนทเปนสมาชกของศนยจดการกองทนชมชนใหเทากนได มแนวทางดงน (ก) สามารถด าเนนการโดยใหครวเรอนทมยอดหนนอย ท าสญญากยมกลม/กองทนทมอตราดอกเบยต า หากจ านวนยอดหนสง ใหท าสญญากยมกบกลม/กองทนทมอตราดอกเบยสง เพราะเงนทงหมดเปนเงนของคนในชมชนเอง แตขอดของคนทมยอดหนสง แมวาอตราดอกเบยจะมาก กลม/กองทน จะยดระยะเวลาในการผอนช าระคนใหนานขน เพอไมใหเกดภาระหนกแกลกหน และเปนการท าใหมก าลงใจ ทจะสงคนเงนทกยม เชน

จ านวนยอดหน อตราดอกเบย/ป ระยะเวลาการสงใชคน หมายเหต ไมเกน ๓๐,๐๐๐ บาท ๓ บาท ๑ ป

๓๐,๐๐๑-๕๐,๐๐๐ บาท ๖ บาท ๑ ป มากกวา ๕๐,๐๐๐ บาท ๑๒ บาท ๕ ป คนปละ ๒๐,๐๐๐ บาท

ยกตวอยางเชน นาย ก. มยอดหนรวมกนจ านวน ๒๘,๐๐๐ บาท นาย ข. มยอดหนรวมกนจ านวน ๕๐,๐๐๐ บาท มตทประชมเหนชอบให นาย ก. ไปท าสญญากบกลม/กองทนทมอตราดอกเบยรอยละ ๓ บาท/ป และนาย ข. ใหไปท าสญญากบกลม/กองทนทมอตราดอกเบยรอยละ ๑๒ บาท/ป เนองจาก นาย ข. มยอดหนจ านวนสง จงตองยอมรบในอตราดอกเบยทสงตามมตทประชม ทงน ตองไมขดกบระเบยบของกลม/กองทนนนๆ หรอสามารถใชเทคนควธการอนกได

(ข) จดท าเปนเมนในการช าระเงนคน โดยสมาชกเปนผเลอกตามความสามารถของการช าระหนของตนเอง เชน

๑๒๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

เมนท ๑ ดอกเบยรอยละ ๑๒ บาท เมนท ๒ ดอกเบยรอยละ ๑๐ บาท ท าสญญากบกลมออมทรพยเพอการผลต

เงอนไข ๑. เงนตนจายตามความสามารถ ไมบงคบ ๒. ช าระดอกเบยทกเดอน (บงคบ) ๓. สามารถยนกเงนไดทกเดอน ๔. วงเงนกสงสดไมเกน ๑๐๐,๐๐๐ บาท ๕. มเงนปนผลและเงนเฉลยคนเมอครบสนป

เงอนไข ๑. ช าระเงนตนอยางนอย ๑% ของวงเงนหน/ป (เงนตน ๑% หารเฉลย ๑๒ เดอน) ๒. ช าระดอกเบยทกเดอน ๓. สามารถกเงนได เมอช าระหนไปแลว ๕๐% ๔. วงเงนกสงสดไมเกน ๑๐๐,๐๐๐ บาท ๕. การกเพอเพมวงเงนใหอยในดลพนจของคณะกรรมการ (เงนเหลอ/พฤตกรรม) ๖. มเงนปนผลและเงนเฉลยคนเมอครบสนป ๗. ดอกเบยลดลงตามเงนตนทเหลอ ๘. หากผกผดนดเพยง ๑ ครง จะถกปรบดอกเบยเปนเมนท ๑ (รอยละ ๑๒ บาท)

เมนท ๓ ดอกเบยรอยละ ๖ บาท เมนท ๔ ดอกเบยรอยละ ๗ บาท ท าสญญากบกลมออมทรพยเพอการผลต ท าสญญากบกองทนหมบานและชมชนเมอง

เงอนไข ๑. กครงเดยวสญญา ๕ ป ๒. ตองช าระเงนตนพรอมดอกเบย ๖๐ เดอน (เงนตน หารเฉลย ๖๐ เดอน หรอ ๕ ป) ดอกเบยลดลงตาม เงนตนทเหลอ ๓. วงเงนสงสดขนอยกบมตคณะกรรมการ ๔. ตองจดท าบญชครวเรอน/บญชตนทนการผลต ๕. ตองเปนครวเรอนตนแบบ/จดเรยนรเศรษฐกจพอเพยง ๖. หากผกผดนดเพยง ๑ ครง จะถกปรบดอกเบยเปน เมนท ๑ (รอยละ ๑๒ บาท)

เงอนไข ๑. ใหกปละ ๑ ครง ๒. ช าระเงนตนปละ ๑ ครง ๓. ช าระดอกเบยทกเดอน (บงคบ) ๔. วงเงนกสงสด ไมเกน ๗๕,๐๐๐ บาท ๕. การรบเงนกตองผานระบบธนาคาร ๖. ไมมเงนปนผลและเงนเฉลยคน ๗. การอนมตวงเงนก ตองไมเกนจ านวนเงนของกองทน

***ทงน ขนอยกบแนวทางการบรหารจดการของคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน และมตทประชม เพอหาขอตกลงรวมกนตามความเหมาะสมกบพนทของหมบาน/ชมชน (๕) กรณเงนทนในชมชนมนอยกวาความตองการในการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ด าเนนการดงน วเคราะหสถานการณกองทนชมชน ถาเปนหนกลม/กองทนในชมชน วงเงนหนจะไมเกนจ านวนเงนทนของกลม/กองทน ชแจงท าความเขาใจกบคนในชมชน และแจงสถานะทางการเงนใหสมาชกทราบ ระดมทนในชมชน โดยใหกลมออมทรพยเพอการผลตด าเนนการรบฝากออมทรพย ฝากสจจะพเศษ น าเงนไปลงทนท ากจกรรมเครอขายเพอหาก าไร และก าหนดผลตอบแทนเปนเงนปนผล ทมากกวาธนาคาร แตทงนตองวเคราะหสถานการณทางการเงนของกลมตลอดเวลา เพอรกษาสภาพคลองทางการเงนของกลม หากมเงนเพยงพอกใหแจงตอสมาชกกลม เพอหยดรบเงนฝาก

๑๓๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

แสวงหาแหลงเงนภายนอก โดยกลม/องคกรการเงนทเปนสมาชกศนยฯ เปด OD กบธนาคาร ทงนตองดเงอนไขของธนาคารวาสอดคลองกบการบรหารจดการภายในชมชน ความสามารถใน การช าระเงน ไมสรางภาระและชมชนไดประโยชน

๕. การสงเสรมครวเรอนเขาส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ตาม “ส านกด แผนด บรหารหนได” โดยด าเนนการจดประชมตามกจกรรมทกรมการพฒนาชมชนก าหนด

๖. สงเสรมอาชพ “ลดรายจาย เพมรายได” โดยด าเนนการดงน ๖.๑ เงนสนบสนนการด าเนนกจกรรม (๔๐,๐๐๐ บาท) จะตองด าเนนการกบกลมเปาหมายทเขารวมกจกรรมเทานน และเปนกจกรรมสงเสรมอาชพใหมรายไดเพมขน ๖.๒ หามมใหน าเงนสนบสนนดงกลาวไปด าเนนกจกรรมกบศนยสาธตการตลาดและรานคาชมชน เปนอนขาด

เมอด าเนนกจกรรม ศนยจดการกองทนชมชนบรหารจดการหน “ส านกด แผนด บรหารหนได” แลวเสรจตามระยะเวลาทก าหนด ใหด าเนนการ ดงน

1. อ าเภอสรปรายงานผลการด าเนนกจกรรมตามแบบประเมนผลส าหรบผรวมโครงการ 1) สวนท 1 “ความรความเขาใจ การน าไปใชประโยชน และความพงพอใจ” 2) สวนท 2 การเกบขอมล “ผลการด าเนนงาน” ส าหรบผรบผดชอบโครงการ 3) แผนการบรหารจดการหนของศนยจดการกองทนชมชน 2. อ าเภอรายงานผลใหจงหวดทราบ โดยรายงานผล ภายใน 7 วน หลงด าเนนการแลวเสรจ - ศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน ทจดตงในป 2551 - 2556 จ านวน 479 แหง) ด าเนนการไตรมาสท 2 ภายในเดอนมนาคม 2561 - ศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน ทจดตงในป 2560 จ านวน 445 แหง) ด าเนนการไตรมาสท 3 ภายในเดอนเมษายน – พฤษภาคม 2561

1. จงหวดตดตามเรงรดและตรวจสอบผลการใชจายงบประมาณ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 2. จงหวดรวบรวมและสรปผลการด าเนนกจกรรมใหกรมฯ ทราบ พรอมทงบนทก ในระบบ BPM ดงน - ศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน ทจดตงในป 2551 - 2556 จ านวน 479 แหง) บนทกในระบบ BPM และรายงานผลใหกรมฯ ทราบ ภายในเดอนมนาคม 2561 - ศนยจดการกองทนชมชน (สถาบนการจดการเงนทนชมชน ทจดตงในป 2560 จ านวน 445 แหง) บนทกในระบบ BPM และรายงานผลใหกรมฯ ทราบ ภายในเดอนมถนายน 2561

๑๓๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

(เฉพาะอ าเภอทเปนทตงของศนยจดการกองทนชมชน 4 แหง) 1. อ าเภอสรปรายงานผลการด าเนนกจกรรมตามแบบประเมนผลส าหรบผรวมโครงการ 1) สวนท 1 “ความรความเขาใจ การน าไปใชประโยชน และความพงพอใจ” 2) สวนท 2 การเกบขอมล “ผลการด าเนนงาน” ส าหรบผรบผดชอบโครงการ 3) แผนพฒนาศนยจดการกองทนชมชนไปสการเปนศนยจดการกองทนชมชนตนแบบ 2. อ าเภอรายงานผลใหจงหวดทราบ โดยรายงานผล ภายใน 7 วน หลงด าเนนการแลวเสรจ - ศนยจดการกองทนชมชนบานชากไทย หม 4 ต.ชากไทย อ.เขาคชฌกฏ จ.จนทบร ด าเนนการภายในเดอนกมภาพนธ 2561 - ศนยจดการกองทนชมชนบานยางกระเดา หม 10 ต.ทาเมอง อ.ดอนมดแดง จ.อบลราชธาน ด าเนนการภายในเดอนเมษายน 2561 - ศนยจดการกองทนชมชนบานโปง หม 6 ต.ปาแดด อ.แมสรวย จ.เชยงราย ด าเนนการภายในเดอนพฤษภาคม 2561 - ศนยจดการกองทนชมชนบานทงโตะหยะ หม 8 ต.โคกสก อ.บางแกว จ.พทลง ด าเนนการภายในเดอนมถนายน 2561 3. บนทกขอมลผลการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนในระบบงานศนยขอมลกลางเพอบรหารจดเกบและใชประโยชน กรมการพฒนาชมชนใหเปนปจจบน และใหสอดคลองกบแนวทางการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน

1. จงหวดตดตามเรงรดและตรวจสอบผลการใชจายงบประมาณ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 2. จงหวดรวบรวมและสรปผลการด าเนนกจกรรมใหกรมฯ ทราบ พรอมทงบนทก ในระบบ BPM ภายในสนเดอนของเดอนทไดรบการจดสรรงบประมาณ

1. รายงานผลความกาวหนาการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา โดยใหจงหวดรวบรวมและรายงานผลใหกรมฯ ทราบ ทกวนท 20 ของเดอน เรมตงแตเดอนมนาคม 2561 – เดอนมถนายน 2561 2. รายงานผลการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา จ านวน 2 รอบ

รอบท 1 ภายในเดอนเมษายน 2561 รอบท 2 ภายในวนท 15 กรกฎาคม 2561

๑๓๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

การด าเนนกจกรรมตามยทธศาสตรกรมการพฒนาชมชน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 โครงการสงเสรมการบรหารจดการการเงนชมชน มตวชวดโครงการ คอ 1. จ านวนครวเรอนทสามารถแกไขปญหาหนสน 1 ครวเรอน 1 สญญา จ านวน 12,764 ครวเรอน 2. รอยละ 75 ของศนยจดการกองทนชมชนสามารถบรหารจดการหนไดตามเกณฑทก าหนด

1) ส ารวจ/จดท าทะเบยนลกหนครวเรอน

2) วเคราะหขอมลลกหน และจดประเภทลกหน 3) ด าเนนการปรบโครงสรางหนครวเรอนเปาหมาย

4) ศนยจดการกองทนชมชนมแผนการบรหารจดการหน 5) ศนยจดการกองทนชมชนสามารถบรหารจดการหนใหกบครวเรอนเปาหมายได

โดยน าไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา

ตวชวดงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 โครงการสงเสรมการบรหารจดการการเงนชมชน 1. จ านวนครวเรอนทมการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา ไมนอยกวา 12,764 ครวเรอน 2. รอยละ 70 ของกองทนชมชนสามารถหนนเสรมอาชพครวเรอน

3. รอยละ 70 ของครวเรอนทเขาสกระบวนการบรหารจดการหนมรายไดเพมขน

ตวชวดการประเมนสวนราชการตามมาตรการปรบปรงประสทธภาพในการปฏบตราชการ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 ตวชวดท 4 : จ านวนกลมเปาหมายทเขาถงแหลงทนเพอประกอบอาชพหรอแกปญหาหนสน

(อยระหวางการพจารณาของส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ : กพร.) การก าหนดเปาหมาย : รอบท 1 (เดอนตลาคม 2560 – มนาคม 2561) การเตรยมความพรอมในการบรหารจดการหน ด าเนนการโดยศนยศกษาและพฒนาชมชน ทง 11 แหง ในการสรางความรความเขาใจเกยวกบการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน การบรหารจดการหนแกเจาหนาทพฒนาชมชนจงหวด/อ าเภอ จ านวน 954 คน และคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน จ านวน 2,781 คน รอบท 2 (เดอนเมษายน - กนยายน 2561) กลมเปาหมายทไดรบการแกไขปญหาหนสน จ านวน 12,764 ครวเรอน

การวดผล

รอบท 1 : การสรางความรความเขาใจเกยวกบการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน การบรหารจดการหน โดยผานกระบวนการถายทอดความรของศนยจดการกองทนชมชน ทง 11 แหง และตองมผลผลต คอ รอยละ 85 ของผเขารบการอบรมมความรความเขาใจ และสามารถขบเคลอนการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนในการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา ซงม 3 กจกรรมทตองด าเนนการ ดงน

๑๓๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

1) ประชมเชงปฏบตการทมวทยากรการขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน เพอจดท าหลกสตร สอประกอบการฝกอบรม การสรางความเขาใจในเนอหาหลกสตรทผานการวพากษ สรางและพฒนาแลว รวมทงสาธตการสอนประกอบสอ เพอใหเปนรปแบบเดยวกนในการถายทอดของวทยากร

2) การประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผรบผดชอบขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน เพอใหเจาหนาทพฒนาชมชนจงหวด/อ าเภอมความรความรความเขาใจดานการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา และสามารถเปนทปรกษา/สงเสรมสนบสนนใหศนยจดการกองทนชมชนขบเคลอนการบรหารจดการหนไดเปนผลส าเรจ

3) กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน จ านวน 2,781 คน เพอสรางความรความเขาใจทชดเจนในแนวทางการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชนตามแนวทางทกรมฯ ก าหนด

รอบท 2 : จ านวนกลมเปาหมายทไดรบการแกไขปญหาหนสน จ านวน 12,764 ครวเรอน โดยด าเนนการบรหารจดการหนภายใตกจกรรม ”ส านกด แผนด บรหารหนได” และด าเนนการผานกจกรรมของศนยจดการกองทนชมชนในการบรหารจดการหน ซงทงน จ านวนกลมเปาหมายในปงบประมาณ พ.ศ.2561 ตองเปนกลมเปาหมายใหมทไมซ ากบครวเรอนเปาหมายทสามารถบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา ในป พ.ศ.2560

ดงนน เพอใหการขบเคลอนการด าเนนกจกรรมตามแผนยทธศาสตรกรมการพฒนาชมชน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 เปนไปดวยความเรยบรอย มประสทธภาพ และเกดผลสมฤทธตามเปาหมายและตวชวดทก าหนดไว กรมฯ จงขอใหจงหวด/อ าเภอ ด าเนนการ ดงน 1. ด าเนนการสงเสรมสนบสนนใหศนยจดการกองทนชมชนสามารถขบเคลอนการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนและบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา โดยก าหนดเปาหมายใหศนยจดการกองทนชมชนบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา อยางนอยแหงละ 14 ครวเรอน โดยไมซ ากบครวเรอนเปาหมายทสามารถบรหารจดการไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา ในป พ.ศ.2560

2. ใหจงหวด/อ าเภอจดท า เกบรวบรวมหลกฐานเชงประจกษ เพอใชประกอบตวชวด 2.1 จดสงใหกรมฯ (เปนไฟล PDF) ภายในเดอน กรกฎาคม 2561 รายละเอยดดงน (1) ทะเบยนขอมลลกหนและภาวะหนสนครวเรอนทงหมด

ของกลม/องคกร/กองทนการเงนทเปนสมาชกศนยจดการกองทนชมชน (2) แผนการบรหารจดการจดการหนของศนยจดการกองทนชมชน

(3) ทะเบยนการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา (4) แบบรายงานการบรหารจดการหนไปส 1 ครวเรอน 1 สญญา

(รายงาน 2 รอบ คอ เดอนเมษายน และเดอนกรกฎาคม) (5) ภาพถายกจกรรม 2.2 จดเกบทศนยจดการกองทนชมชน/อ าเภอ รายละเอยดตามขอ 2.1 (1) – (5) และ - แผนพฒนาชวตครวเรอนเปาหมาย

- แบบบนทกการเขารวมโครงการการบรหารจดการหน 1 ครวเรอน 1 สญญา

- สญญาการถายโอนภาระหนสนในการบรหารจดการหน 1 ครวเรอน 1 สญญา

- หลกฐานอน ๆ เชน รายงานการประชม เปนตน

๑๓๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

การตดตามผลการด าเนนงาน 1. พฒนาการจงหวด/หวหนากลมงานสงเสรมการพฒนาชมชน/พฒนาการอ าเภอ ตดตาม ก ากบ ดแล รวมทงก าชบเจาหนาททรบผดชอบ ใหความส าคญในการด าเนนการขบเคลอนการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชนตามแนวทางกรมฯ ใหบรรลเปาหมายและตวชวดทก าหนด และเมอด าเน นงานศนยจดการกองทนชมชน บรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา ครบตามเปาหมายทกรมฯ ก าหนดแลว ใหคอยตดตาม สนบสนน และควบคมใหมคณภาพ เกดผลสมฤทธในการแกไขปญหาหนสนครวเรอนตอไป 2. นกวชาการพฒนาชมชนจงหวด ตองตดตาม สนบสนน และก ากบ ดแล ใหค าแนะน าเจาหนาทผรบผดชอบงานนอยางสม าเสมอ หากมขอตดขดในการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน ใหลงพนทชแจง สรางความร ความเขาใจในการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน 3. พฒนากรผรบผดชอบงานศนยจดการกองทนชมชน ควรใหความส าคญในการตดตามผลการด าเนนงานของศนยจดการกองทนชมชนอยางตอเนอง สม าเสมอ เพอรบทราบถงปญหา/อปสรรค และใหค าแนะน า รวมถงแนวทางการแกไขปญหาแกคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน 4. คณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน ควรตดตาม ตรวจเยยมครวเรอนทเขารวมโครงการฯ เปนประจ า เพอรบทราบปญหา ไมวาจะเปนดานหนสน หรอการประกอบอาชพ ฯลฯ เพอน าขอมลทไดมาจดท าแผนพฒนาครวเรอน เปนตวอยางใหครวเรอนอนๆ ทตองการเขาสการบรหารจดการหนไปส ๑ ครวเรอน ๑ สญญา รวมถงน าขอมลมาท าแผนบรหารความเสยง มาปรบใชในการด าเนนการด าเนนงานศนยจดการกองทนชมชน

การวางบทบาท (Positioning) ของศนยจดการกองทนชมชนกบการหนนเสรมอาชพครวเรอนและภารกจอน ๆ

ค าวา “Positioning” เปนค าทใชในแวดวงการตลาดมานานแลว เปนค าทมความส าคญตอผลตภณฑและตอลกคาหรอผบรโภค วากนวาหากมการวาง “Positioning” ใหกบผลตภณฑอยางถกตองและโดนใจลกคาแลว ผลตภณฑนนกจะอยในใจของลกคาอยางเนนนาน ส าหรบภาคสงคมแลว กสามารถน าหลกการตาง ๆ ของการวาง “Positioning” มาประยกตใชได มคนแปลค าวา “Positioning” ไวอยางหลากหลาย ขนอยกบวาค าแปลนนมงไปเกยวของกบผลตภณฑหรอสนคาในแบบใด เชน ต าแหนงของสนคา ต าแหนงผลตภณฑ ต าแหนงครองใจ ต าแหนงทางการตลาด หรอจดยน เปนตน ส าหรบเนอหาทเกยวของกบค าวา “Positioning” ในวชาน จะขอยกบทความ ทเขาใจไดงายของผรทอยในแวดวงการตลาด มาใหผเขาประชมไดศกษาหลกการและกระบวนการในการวาง “Positioning” และน ามาประยกตใชในการท า Workshop ในประเดน “การวางบทบาท (Positioning) ของศนยจดการกองทนชมชนกบการหนนเสรมอาชพครวเรอนและภารกจอนๆ” จ านวน ๔ บทความ คอ ๑. Positioning... กลยทธการตลาดทดควรเรมตนจากการก าหนดจดยน โดย Wikran Mongkolchan นกเขยน, วทยากร, อาจารย, ทปรกษาดานการตลาด และ Blogger ๒. ต าแหนงของตราสนคา (Brand Positioning) โดย ดรณ อศวปรชา ผจดการดานการคาปลก Commercial Manager บรษท ด.เอส.พรอพเพอรต แมนเนจเมนท จ ากด (ศนยการคาเกสรพลาซา สแยกราชประสงค) ๓. ต าแหน งทางการตลาด Market Positioning คออะไร? โดย Trachoo Kanchanasatitya การตลาดตางประเทศ บรษทสงห คอรเปอรเรชน จ ากด ๔. การก าหนดต าแหนงครองใจ (Positioning) ใหสนคา โดย รศ.ดร.เสร วงษมณฑา อธการบดมหาวทยาลยพะเยา

การวาง Positioning

๑๓๕ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

โดย... Wikran Mongkolchan นกเขยน, วทยากร, อาจารย, ทปรกษาดานการตลาด และ Blogger Positioning... คอ สงทนกการตลาดตองร... แตจะรและเขาใจขนาดไหน มาดกนครบ “จดยน” เรยกเท ๆ แบบฝรงวา “Positioning” “จดยน” เปรยบเสมอน “แกนหรอเมลดพนธ” อยากใหธรกจเราเปนอยางไร…อยากใหลกคามองเราแบบไหน…อยากใหผคนเหนเรา นกถงเราอยางไรนนแหละครบ…คอ “จดยน” ผมขอยกตวอยางใหเหนภาพมากขน เชน... จดยน DTAC คอ…ความรสกด เมอใชบรการ จดยน AIS คอ…ความอนใจและความมนใจในบรการ ซงทกคนพอนกตามกจะรสกเหนดวยกบ “จดยน” ของตวอยางทผมยกไป เพราะอะไรครบ… เพราะทง DTAC และ AIS น าจดยนเหลาน มาสรางเปนแบรนด เชอมตอกบสวนผสมการตลาด และท าการสอสารการตลาดเขาถงผคนไดอยางมประสทธภาพ…จงท าใหจดยนของพวกเขาชดเจนในใจผคนขนาดน

จดยน แบงไดเปน 2 แบบใหญ ๆ คอ… จดยนทางดานอารมณ (Emotional Positioning) จดยนทางดานการใชงาน (Functional Positioning)

ซงปจจบนจะเนนไปทาง ”จดยนทางดานอารมณ” มากกวา “จดยนทางดานการใชงาน” เพราะดวยเทคโนโลยสมยน ทกอยางทเปนเรองการใชงานตามทนกนไดหมดแลวละครบ

จดยนไมใชเรองทจะก าหนดกนไดงาย ๆ ... แตกไมยากเกนกวาจะก าหนดเชนกน ส าคญทการคนควาหา “ขอมล” ครบ

เราตองศกษาตลาด ทงลกคา คแขง ตวบรษทเอง และสภาพสงคมปจจบน…แลวจงคอยก าหนดจดยนออกมา โดยจดยนทดจะมลกษณะดงน ชดเจน… ไมคลมเครอและเขาใจไดงายวาคออะไร เหมาะสม… ตรงตามความตองการของลกคา แตกตาง… มความแตกตางจากคแขงในตลาด

ซงจดยนสามารถน ามาประยกตใชได 2 แบบ คอ 1. จดยนของผลตภณฑ (Product Positioning) 2. จดยนขององคกร (Corporate Positioning) และเมอท าการสอสารออกไป… จะไปในรปแบบของ “แบรนด” ยกตวอยางเชน ธนาคารกรงไทย จดยนขององคกรคอ “Convenience หรอ ความสะดวก” ดงนน จดยนของผลตภณฑตาง ๆ ทออกมาจะ ไมหลดจดยนขององคกรเรองความสะดวก… แตกสามารถเพมเตมสงอนๆ ตามความเหมาะสมกบกลมลกคาเปาหมายเขาไปได เชน KTB Netbank ทเปนผลตภณฑบรการทางการเงนผานอนเทอรเนต เพมเตมจดยนผลตภณฑในเรอง “ความทนสมย” เหมาะกบไลฟสไตลของคนรนใหมเขามา เปนตน

๑. Positioning... กลยทธการตลาดทดควรเรมตนจากการก าหนดจดยน

๑๓๖

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

จดยนเปนสงทเราเปนผก าหนด… แตจะชดเจนหรอไมชดเจน กอยทการน าไปท าตอใหเปนรปธรรม ผมเหนหลายครงท “บรษทก าหนดจดยนไดด” แตไมสามารถน าจดยนนน มาสรางตอได… จงท าใหรกนเองแคคนภายในบรษท คนภายนอกไมสามารถรบรไดหรอรบรคนละแบบกบจดยนทก าหนด และผมกเหนหลายครงอกเชนกนทบรษทตาง ๆ ไมมจดยน มจดยนทไมชดเจน หรอวางจดยนไดไมเหมาะสม จนท าใหบรษทมปญหาในการแขงขนระยะยาว อยางทผมกลาวไป จดยนเปรยบไดกบ “เมลดพนธ” ทเราน ามาปลก ถงแมเมลดพนธด (จดยนด) แตเลยงไมเปน (น าจดยนมาขยายผลทางการตลาดตอไมเปน) มนกไมโต ในทางกลบกน ถงแมจะเลยงด ดแลเกง (น าจดยนมาขยายผลทางการตลาดตอไดด) แตหากเมลดพนธไมด (จดยนไมด) โตมาอาจจะไมใชตนไมทเราคาดหวงไวเชนกน เพราะฉะนน “จดยน” จงเปนเรองส าคญท…ทกบรษท ทกแบรนด ทกผลตภณฑควรก าหนดใหเหมาะสม แตหากก าหนดแลว... ไมด ไมตอบโจทย ไมเปนอยางทคาดหวง เรากสามารถทจะ... “ปรบเปลยนจดยน (Re-Positioning)” ใหกลบมาเหมาะสมไดเชนกนครบ

โดย...ดรณ อศวปรชา ผจดการดานการคาปลก Commercial Manager บรษท ด.เอส.พรอพเพอรต

แมนเนจเมนท จ ากด (ศนยการคาเกษรพลาซา สแยกราชประสงค)

๒.๑ ความหมายอยางสน ต าแหนงสนคา (Brand Positioning) คอ การก าหนดคณสมบตพเศษของสนคาวามลกษณะพเศษในการแขงขนอยางไร ซงในกลยทธการแขงขนนน บรษทสามารถเลอกแนวทางได คอ น าเสนอความแตกตาง เปนผน าดานราคาต า หรอผทสนใจตลาดเฉพาะสวน

๒.๒ ความส าคญของเรอง ต าแหนงตราสนคา มหนาทเพอใหเกดความเขาใจชดเจนวาตราสนคานนมทศทางอยางไร ในตลาดมคแขงคอใคร ทงน เพอจะสามารถก าหนดขนาดของตลาดทผลตภณฑจะลงไปเลนได และจะชวยใหรวาผบรโภคมความรบรอยางไรในตราสนคา ความหมายอยางละเอยด เมอมการพฒนาแนวคดของผลตภณฑและทดสอบผลตภณฑแลวนน ล าดบตอไปคอการ จดวางต าแหนงของตราสนคาวาจะอยในต าแหนงใดในตลาด จะแขงขนกบใครหรอไม จะมขนาดของตลาดทเขาเลนเทาไร คมคาตอการลงทนหรอไม การวางแผนต าแหนงของตราสนคามกจะท าเปนแผนภาพ 2 แกน เชน ผลตภณฑอาหารเชาส าเรจรป ปจจยทน ามาก าหนดแกนของแผนภาพ คอ ราคาและปรมาณแคลอร

๒. ต าแหนงของตราสนคา (Brand Positioning)

๑๓๗ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

จากแผนภาพน จะเหนวาตราผลตภณฑ 1 มต าแหนงทราคาสง และปรมาณแคลอรสง ตราผลตภณฑ 2 มต าแหนงทราคาปานกลางและปรมาณแคลอรปานกลาง ในขณะทตราผลตภณฑ 3 จะอยทราคาต าและปรมาณแคลอรต า ผผลตจะตองท าการตดสนใจวาจะเลอกวางต าแหนงของผลตภณฑหรอตราผลตภณฑ ต าแหนงใด เพอใหไดประโยชนในการลงทนสงสด และเปนภาพพจนของสนคาททางบรษทตองการ นอกจากน ผผลตสามารถท าการยายต าแหนงของสนคาได เพอเปนการขยายสวนแบงตลาดใหกวางขน หรอเพอเปน การตอสกบคแขง

อยางไรกด ไดมตวอยางของสนคาทตองการขยายต าแหนงของตราผลตภณฑ แตไมประสบความส าเรจ ดงน ไวตามลคเปนผลตภณฑนมถวเหลองทไดรบการรจกและยอมรบในตลาดอยางมาก ไดมการวางตลาดไวตามลครสสตรอเบอร รสเมลอน วานลลา แตปรากฏวาผบรโภคไมนยม ในทสดจงมการตดสนใจเลกผลตสารพดรสชาตและหนมาเนนการผลตน านมถวเหลองรสชาตดงเดม ซงผบรโภคมความคนเคยและมความตองการ และกางเกงยนสลวายสทแขงแกรงในดานผลตภณฑ และภาพพจนความเปนบลยนสทโดงดงทวโลก ไดผลตสท แตกประสบความลมเหลว เพราะผบรโภคยงยดตดกบความเปนบลยนสและบคลกคาวบอยของลวายส และในบางกรณ การวางต าแหนงสนคาอาจมมากกวา 1 อยาง เชน รถยนตวอลโวซงเปนทรจกวามการวางต าแหนงสนคาทเนนความปลอดภย ยงมการเพมการวางต าแหนงสนคารองคอ เปนรถยนตทใชงานไดทนทาน เมอเขาไปจ าหนาย ทประเทศเมกซโก เนองจากความทนทานของรถยนตเปนสงทผบรโภคของชาตนนตองการและไมสามารถมองขามได การวางต าแหนงสนคามทมาจากปจจยดงตอไปน คอ (1) การวางต าแหนงสนคาจากรปลกษณภายนอก เชน ธนาคารไทยพาณชย เปนธนาคารพาณชย แหงแรกของคนไทย (2) การวางต าแหนงสนคาจากประโยชนของสนคา เชน ทกชวตปลอดภยในวอลโว ซเลคทนา ไขมนต า (3) การวางต าแหนงสนคาจากการใชสนคา เชน รองเทาวงของไนกเปนรองเทาทดทสดในการวง ยาสฟน Salt เคมแตด (4) การวางต าแหนงสนคาจากผใชสนคา เชน ไอแมคคอคอมพวเตอรทดทสดส าหรบผท างานศลป (5) การวางต าแหนงสนคาโดยการเปรยบเทยบกบคแขง เชน น าดม 7Up ทเรยกตวเองวา Uncola (6) การวางต าแหนงสนคาจากหมวดสนคา วธนใชไดกบผน าการตลาด อาทเชน ซรอค หมายถง เครองถายเอกสาร มามาหมายถงบะหมกงส าเรจรป (7) การวางต าแหนงสนคาจากคณภาพ/ราคา อาทเชน น าหอมชาเนลเบอร 5 วางต าแหนงทคณภาพสง ราคาสง

๒.๓ ขอควรระวงในการก าหนดต าแหนงสนคา (1) การวางต าแหนงสนคาต าเกนไป ท าใหพลาดในการน าเสนอคณสมบต ขอด และเหตผล ทสมควรซอผลตภณฑ (2) การวางต าแหนงสนคาสงเกนไป ท าใหกลมลกคาเปาหมายเขาไมถงและเลกสนใจในตวสนคา (3) การวางต าแหนงสนคาสบสน โดยอาจน าเสนอขอมลทขดแยงกนเอง

๑๓๘

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

โดย...Trachoo Kanchanasatitya การตลาดตางประเทศ บรษทสงห คอรเปอรเรชน จ ากด

ในทางการตลาด สงทส าคญทสดคอ การทผบรโภคมความทรงจ า ความเขาใจ ความรสก ตอสนคาของเราอยางมความหมาย ความหมายทวานคอ “สนคามความเกยวของกบฉนอยางไร?” และ “สนคานตางจากสนคาตวอนอยางไร?”

ในเชงการตลาดกเชนกน สนคาทมกจะมความใกลเคยงกน ผบรโภคจะไมสามารถแยกแยะบอก ความแตกตางกนได สงหนงทนกการตลาดใชเพอสอสารกบผบรโภคคอ “ต าแหนงทางการตลาด”

ดงนน ค าวา “ต าแหนงทางการตลาด” จงไมใช จดบนกระดาษ หรอ จดใดจดหนงบนทองฟา แตมนคอ “จดยนทอยในใจ” ของผบรโภคท ใชแยกแยะสนคาทคลายๆ กนออกจากกน เรามาดตวอยางกนครบ ยกตวอยางธรกจสายการบน

สายการบนกคอธรกจการเดนทางทางอากาศทใชเครองบนเปนยานพาหนะ มนกเหมอนๆ กนทกสายการบน เครองบนกไปซอเคามาเหมอนๆ กน เคาสรางความรสกแตกตางดวยการวาง “ต าแหนงทางการตลาด” กนอยางไร มาดกนครบ

Bangkok Airways, Asia Boutique Airline

บางกอกแอรเวยส พยายามจะบอกวา ฉนเปนธรกจสายการบน (เหมอน ๆ คนอน) แตทฉนแตกตาง คอ ฉนเกไกกวาคนอนนะ และนยามทฉนใหกบตวเองคอ ฉนเปนสายการบนทเกไกของทวปเอเชยทไมมใครเกไกแบบฉนเลย ฉนคอ Asia’s Boutique Airline

สงททางบางกอกแอรเวยสคาดหวงคอ ความรสกของผบรโภค ทจะจดจ าตราสายการบนวามความแตกตางในแงความเกไก ใครเลอกมาบนกบบางกอกแอรเวยสกจะแสดงความเปนคนเกไกออกมา

Nok Air, Thailand’s Premium Low Cost Airline

๓. ต าแหนงทางการตลาด Market Positioning

คออะไร?

๑๓๙ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

นกแอร เปนสายการบนตนทนต าหรอ Low Cost Airline ทท าใหการขนเครองบนเปนเรองไมแพงอยางทเคยเปน และนกแอรกมคแขงขนหลายคนใหผบรโภคตองจดจ าและแยกแยะ ดงนน นกแอรจงวางจด ทใหแตกตาง หรอต าแหนงทางการตลาดวา Nok Air, Thailand’s Premium Low Cost Airline คอ ฉนเปนสายการบนตนทนต า (เหมอนเจาอน) ทมความดดมความพเศษมความหรกวาสายการบนตนทนต ายหออน ๆ ความดดพเศษหรหรา คอ ความรสกทนกแอรอยากใหลกคารบรจดจ า เพอแยกแยะนกแอรออกจากสายการบนตนทนต าเจาอน

Air Asia แอรเอเชย เปนสายการบนตนทนต าจากประเทศมาเลเซย เปดตวแขงขนกบคแขงในแตละประเทศอยางหนกแนน มการท าการโฆษณาตราสนคาไปทวโลกผานสอตางๆ แอรเอเชยจดไดวาเปนสายการบนตนทนต าทประสพความส า เ ร จมาก ท สดรายหน ง แ ต ใน เ ช งการตลาดและตราสนคากลบไมไดมการสรางค าหรอประโยคทจะบอก “ความแตกตาง” ใหผบรโภคสามารถแยกแยะออกมาจากสายการบนอนไดอยางชดเจน

ค าวา “Now Everyone Can Fly” ไมไดเปนต าแหนงทางการตลาด มนท าหนาทเปนเสมอนสโลแกนของสายการบนเทานน อกทงสโลแกนนกไมไดมความพเศษกวาสายการบนตนทนต าเจาอนแตอยางใด ดงนนสงทผบรโภคจะจดจ าและแยกแยะออกไดคอ สสน ยหอ และการโฆษณาของสายการบนแอรเอเชยเทานน เปนกรณทนาสนใจจรงๆ

สรป

ต าแหนงทางการตลาดนน เปนสงส าคญมากๆ ทสนคาจะตองม เพอสรางภาพลกษณใหผบรโภคสามารถจดจ าและแยกแยะสนคาของตนออกจากสนคาทมความคลายคลงกนใหได ต าแหนงทางการตลาดจะเปนต าแหนงในจตใจของผบรโภค ทจะระบดวย “ความรสก” ทแตกตางจากสนคาแตละตว ซงเปนสงทมความส าคญมากในการท าตลาด เพราะหากผบรโภคไมสามารถแยกแยะความแตกตางออกจากกนได สนคาทงสองกจะมความเหมอนกนและจะจบทการแขงขนดานราคาอยางเดยว ซงเปนสงทนกการตลาดไมตองการมากทสดนนเอง

๑๔๐

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

โดย...รศ.ดร.เสร วงษมณฑา อธการบดมหาวทยาลยพะเยา

การก าหนดต าแหนงครองใจ (Positioning) ใหสนคาคอการบอกวาสนคาของเราตองการอยากจะเปนอะไรในความคดค านงของผบรโภคกลมเปาหมาย โดยการชใหเหนวาสนคาเราแตกตางจากสนคาของคแขงอยางไร ยาสฟนทกยหอจะกลายเปนสนคาทเหมอนกน ถาหากไมมการวางต าแหนงครองใจ แตเมอยาสฟน คอลเกตบอกวาตนเปนยาสฟนปองกนฟนผ กจะท าใหยาสฟนคอลเกตแตกตางจากยาสฟนยหออน และเมอยาสฟนคอลเกตจบจองพนทดงกลาวในสมองของผบรโภค สนคายหออนกเขามาในต าแหนงนไมได ตองไปหาต าแหนงอนอย เมอยาสฟนใกลชดวางต าแหนงครองใจเปนยาสฟนเพอลมปากสดชน กท าใหยาสฟนใกลชดแตกตางจากยาสฟนอน และหากยาสฟนอนๆ จะเขาไปอยในต าแหนงดงกลาวในความคดค านงของผบรโภค กจะเขาไปไมได เพราะยาสฟนใกลชดไดยดครองต าแหนงดงกลาวในสมองของผบรโภคกลมเปาหมายไปแลว

ในเมอความส าเรจทางการตลาดตองอาศยความสามารถในการสรางความแตกตาง การวางต าแหนงครองใจ (Positioning) เปนการก าหนดต าแหนงในความคดค านงของผบรโภคทท าให Brand ของเราแตกตางจากสนคาอนๆทอยในประเภทเดยวกน จงเปนยทธวธทางการตลาดทส าคญมาก ซงเราสามารถวางต าแหนงครองใจใหกบสนคาตามขนตอนดงตอไปน

(๑) ก าหนดใหชดเจนวากลมเปาหมายของเราเปนใคร รจกพวกเขาใหลกซงทงความตองการ แรงจงใจ ทศนคต มมมอง โลกทศน ความทะเยอทะยาน รปแบบการใชชวต และคานยม การก าหนดกลมเปาหมายใหชดเจน และท าความรจกพวกเขาใหลกซง จะท าใหเรารวาเขาตองการอะไรจากสนคาประเภทใดประเภทหนง และน าเอาความรดงกลาวไปก าหนดวา เราจะใหคณคาอะไรแกพวกเขาในการซอสนคาของเรา เพอใหเขารสกวาสนคาของเราเปนสนคาทตรงใจของพวกเขา

(๒) พจารณาคณประโยชนและคณคาทสนคาของเราสามารถจะน าเสนอใหผบรโภคกลมเปาหมายได โดยเลอกน าเสนอคณประโยชนและคณคาทมความส าคญส าหรบผบรโภคกลมเปาหมาย วเคราะหสนคาของเราใหลกซงวามคณลกษณะอยางไร มจดเดนอยตรงไหน ใหคณประโยชนอะไรกบผบรโภคกลมเปาหมายไดบาง ผบรโภคจะไดรบคณคาอะไรในการใช Brand ของเรา สนคาแตละ Brand อาจจะใหคณประโยชนและคณคาแกผบรโภคไดมากกวาหนงอยาง แตในการก าหนดต าแหนงครองใจนน เราตองเลอกทจะน าเสนอเพยงจดเดยว เพอใหต าแหนงครองใจของเรามความคมชด มาตรการทใชในการเลอกคณประโยชนและคณคามาน าเสนอเปนต าแหนงครองใจนน เราจะเลอกคณประโยชนท (1) มความส าคญส าหรบผบรโภคกลมเปาหมาย (2) เปนสงทสนคาของเรามอยจรงอยางเดนชด (3) เปนจดทท าใหเราไดเปรยบคนอน เพราะคนอนไมสามารถใหคณประโยชนและคณคาดงกลาวแกผบรโภคกลมเปาหมายไดดกวาเรา

(๓) คณประโยชนและคณคาทจะใชก าหนดต าแหนงครองใจอนเปนเหตท าให Brand ของเราม ความแตกตางจาก Brand อนๆ จะตองเปนคณประโยชนและคณคาอนเปนสาเหตหลกทท าใหผบรโภคกลมเปาหมายตดสนใจเลอกใช Brand ของเราแทนทจะใชสนคาอนๆ สนคาหลากหลายยหออาจจะมความแตกตางกนหลากหลายประเดน ความแตกตางบางประเดนเปนความแตกตางทผบรโภคกลมเปาหมายรบร แตการรบรความแตกตางดงกลาว ไมไดเปนเหตท าใหผบรโภคกลมเปาหมายคดจะเลอกใช Brand ของเรามากไปกวาความตองการเลอกใชสนคาอนๆ แตในทางกลบกนความแตกตางบางอยางกเปนเหตท าใหผบรโภคกลมเปาหมายตดสนใจซอ Brand ของเรา ความแตกตางแบบหลงนคอความแตกตางทเราจะใชก าหนดต าแหนงครองใจใหสนคา และตองไมลมวาในการเลอกคณประโยชนของสนคาเพอน ามาก าหนดต าแหนงครองใจให Brand เราจะตองไมมอาการรก

๔. การก าหนดต าแหนงครองใจ (Positioning) ใหสนคา

๑๔๑ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

พเสยดายนอง ตองไมเผลอใชคณประโยชนหลายอยางมาก าหนดความแตกตางเพราะจะท าใหต าแหนงครองใจของสนคาขาดความชดเจน เราตองเลอกเฉพาะคณประโยชนทส าคญจรง ๆ เปนคณประโยชนทเปนปจจยส าคญในการตดสนใจของผบรโภคกลมเปาหมายทโดดเดนเพยงหนงเดยว (๔) กอนจะสรปวาจะเลอกก าหนดต าแหนงครองใจอนใด จะตองก าหนดใหชดเจนวาเราก าลงเปรยบเทยบตวเรากบคแขงรายใด จะไดพจารณาใหมนใจวาจดทเราเลอกนนเปนจดทเรามดกวาคแขง การก าหนดต าแหนงครองใจ เราจะตองมนใจวาคณประโยชนทเราใชในการสรางความแตกตางให Brand นนเปนคณประโยชนทเราไดเปรยบในการแขงขน กลาวคอเปนคณประโยชนทผบรโภคกลมเปาหมายมองวาส าคญและเปนคณประโยชนทเรามมากกวาคแขง ท าใหเราสามารถสอสารไดอยางคมชดวาเราแตกตางกวาคแขงในลกษณะทเหนอกวาคแขงอยางไร (๕) เมอมนใจวาคณประโยชนทเราเลอกใชในการสรางความแตกตางนนเปนคณประโยชนทมความโดดเดน ท าใหเราไดเปรยบในการแขงขนแลว เราตองพจารณาวาเราแขงกบใคร และหากมการตอบโตจากคแขงดงกลาว เรามความสามารถ มงบประมาณ และมความพรอมทจะสกบคแขงรายดงกลาวไดหรอไม การก าหนดกลมเปาหมายอยางชดเจน จะท าใหเราสามารถวเคราะหไดวาเราก าลงแขงกบใคร ศกยภาพในการแขงขนของเขาเปนอยางไร เมอเปรยบเทยบกบศกยภาพของเราแลว ใครจะยนหยดไดนานกวากน เรามความพรอม ดานงบประมาณ ดานทรพยากรมนษย เพยงพอทจะตอสกบคแขงไดหรอไม

เมอพจารณาและวเคราะหครบถวนเชนนแลว เรากสามารถก าหนดต าแหนงครองใจใหกบ Brand ของเราเพอบงบอกความแตกตางระหวาง Brand ของเรากบสนคาอนใหชดเจน และความแตกตางทไดจากการก าหนดต าแหนงครองใจทชดเจนนเองจะกลายเปนโอกาสแหงความส าเรจ บนเงอนไขของการสอสารการตลาดทมประสทธภาพ

๑๔๒

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l

เอกสารอางอง: กรมการพฒนาชมชน (๒๕๕๔). คมอการด าเนนงานโครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.). กรงเทพฯ: ส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน. กรมการพฒนาชมชน (๒๕๕๖). คมอการปฏบตงานการสงเสรมการด าเนนงานกลมออมทรพยเพอ การผลต ส าหรบเจาหนาทพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: ส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน. กรมการพฒนาชมชน (๒๕๕๔). แนวทางการด าเนนงานสถาบนการจดการเงนทนชมชน (ฉบบปรบปรง). กรงเทพฯ : ส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน. กรมการพฒนาชมชน (๒๕๕๖). แนวทางสงเสรมการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลต. กรงเทพฯ: ส านกพฒนาทน และองคกรการเงนชมชน. ณฏฐาพงศ อภโชตเดชาสกล และ กลยาภสร อภโชตเดชาสกล. (๒๕๕๕). สถาบนการจดการเงนทนชมชน: ความเขมแขงจากฐานรากรองรบประชาคมอาเซยน (Community Fund Management Institution: The Strength of Foundation for ASEAN.) บทความ. วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร เดวท แมทวส (เขยน), ฐรวฒ เสนาคา (แปล). (2540). จากปจเจกสสาธารณะ: กระบวนการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง. กรงเทพฯ: สถาบนชมชนทองถนพฒนา. สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) , (2553). ทนชมชนกบการขบเคลอนประเทศไทย, เอกสารประกอบการสมมนา “ทนชมชนกบการขบเคลอนประเทศไทย” วนท 18-19 พฤษภาคม 2553 ณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช จงหวดนนทบร สมชย สจจพงษ. (2551, เมษายน 14). องคกรการเงนระดบฐานราก. กรงเทพธรกจ, หนา 5 ส าเรง เสกขนทด และอภศกด ธระวสษฐ. (2553). สวสดการชมชนเครองมอสรางความเขมแขงใหกบชมชนทองถน: กรณศกษาต าบลหนองแวงโสกพระ จงหวดขอนแกน . วทยานพนธปรญญาศลปศาสตร มหาบณฑต สาขาพฒนาสงคม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน เสร พงศพศ และวชต นนทสวรรณ. (2545). แผนแมบทชมชน ประชาพจยและพฒนา. กรงเทพฯ : เจรญวทยการพมพ. Dixon, R.L. 1998. Action learning: More than just a task force. Performance Improvement Quarterly 11(1)

๑๔๓ l กจกรรมพฒนาศกยภาพคณะกรรมการศนยจดการกองทนชมชน l

นายธงชย บตรนชต ผอ านวยการส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน

นายสรพล ศรจตต ผอ านวยการศนยศกษาและพฒนาชมชนชลบร นายสสงข ชมมะโน ผอ านวยการกลมงานสงเสรมองคกรการเงนชมชน

กลมงานสงเสรมองคกรการเงนชมชน ส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน

นางสาวจฑามาศ ปลาดศร นกวชาการพฒนาชมชนช านาญการ

นางสาวจฑามาศ ปลาดศร นกวชาการพฒนาชมชนช านาญการ

๑๔๔

l กจกรรมประชมเชงปฏบตการเจาหนาทผขบเคลอนงานพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน l