สิทธิของคนชายขอบกับปัญหา...

99วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 2 ฉบบท 1

สทธของคนชายขอบกบปญหาทดนท�ากน

:กรณศกษาชาวเขาเผามงปากลาง

อ�าเภอเชยงกลางจงหวดนาน

Rightofmarginalpeoplewitharableland

problem:ThecasesofHmongPaklang

inChengklang,Nan.

ธชชนกสตยวนจ*

บทคดยอ

บทความน เปนการน�าทฤษฎของคนชายขอบ และสทธของคนชายขอบ

มาท�าการวเคราะห ตลอดจนถงสทธของคนชายขอบทควรไดรบในเรองปญหา

ทดนท�ากน ดงนน ผเขยนจงน�ากรณศกษาชาวมงปากลาง เพอใหไดเหนสาเหต

ปญหาทชดเจนขน ซงชาวมงถอวาเปนบคคลชายขอบ กลาวคอเปนกลมทสงคม

สวนใหญมกไมไดใหความสนใจ โอกาส หรอสทธมากนก เพราะถอวาชาวมง

เปนผทอยรอบนอกของสงคม ดงนน รฐหรอคนในสงคมสามารถกดความเปน

คนชายขอบของชาวมง โดยผานกระบวนการตาง ๆ เชน ในรปแบบของนโยบาย

เปนตน ซงดเหมอนวากระบวนการนเองท�าใหเกดความชอบธรรมในการปฏบต

งานของรฐ ดงกรณศกษาน ชาวมงปากลางถกเอาเปรยบในการแสวงหา

ประโยชน การตอบสนองความตองการของคนเมองในพนทท�ากนของชาวมง

โดยกระบวนการท�าใหเกดความชอบธรรมในการครองพนทของรฐ ผานการ

* ธชชนก สตยวนจ นกศกษาปรญญาโท สาขา Master of International Studies

(International Relations), Faculty of International Studies, Vietnam National

University Hanoi University of Social Sciences and Humanities

100 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 2 ฉบบท 1

ประกาศพนทปาสงวนแหงชาตดอยภคา-ผาแดง เปนพนททบซอน นอกจากน

มปจจยทางดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม ทมผลท�าใหชาวมง

ถกรดรอนสทธในพนทท�ามากน จากกรณศกษา ชางมงปากลางคนชายขอบ

ในทกกลมควรมการไดรบความคมครองเรองของสทธทางดานตาง ๆ ทควรไดรบ

ไมเพยงแตทดนท�ากนเทานน แตหากคนชายขอบยงคงสภาพความเปนประชากร

ในรฐนน ควรไดรบความเทาเทยมในทก ๆ ดาน ดงนแลวกลมคนชายขอบอาจจะ

ไมถกกดทบจากคนในสงคมดงเชนสงคมไทยในปจจบนน

ค�าส�าคญ: คนชายขอบ, มงปากลาง, ปญหาทดนท�ากน, สทธ

AbstractThe purpose of this study is to investigate the problem of the

marginal people’s right about their arable land. Hmong “Paklang” is a

group of people who lives in a forest called “Paklang” that located in

“Nan” province in the north of Thailand. This group of people is always

lack of interest from people in the society. Recently, Hmong people have

no right in their arable land because they are always oppressed by

government and investor through law and policy. According to this case,

the overlapping territorial claims area belong to the government legally

under the notice of Doi Phuka-Phadaeng National Reserved Forest.

In addition, there are various factors influencing the marginal people’s

right such as economic, politic, society, and culture. Thus, every part of

the society included the government should cooperate developing

their quality of life and also their equality.

Keywords : Marginal People, Hmong Paklang, Arable Land Problem, Right


บทน�า

ภายใตเปาหมายนโยบายปาไมแหงชาตประมาณป พ.ศ. 2504 ทตองการ

เพมปาไมทวประเทศ และเปาหมายตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ทไดปรบสดสวนของพนทปาเพอการอนรกษและปาเพอการเศรษฐกจ กรมปาไม

จงไดประกาศการด�าเนนการส�ารวจพนทปาสงวนแหงชาตทวประเทศเพอเตรยม

ประกาศเปนเขตอนรกษตามกฎหมาย เฉพาะพนทภาคเหนอทมเปาหมายเปน

เขตอทยานแหงชาตอยาง 24 แหง (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ, 2543, หนา 20)

แนวคดประกาศพนทอนรกษสงแวดลอมทเตบโตขนในประเทศไทย

นบตงแตทศวรรษท 2500 เมอชนชนน�าและชนชนกลางในสงคมไทยเรมตนตว

ตอการอนรกษแบบตะวนตก คนเมองมงทจะปกปองผนปาเพอประโยชนของ

ตนเอง ตองการธรรมชาตทสวยงามเพอการศกษาและการทองเทยวนนทนาการ

และหลกเลยงความวนวายของเมอง ดงนน รฐเรมวางนโยบายอนรกษปาอยาง

จรงจง หลงจากทรฐบาลสหรฐไดใหค�าแนะน�าการจดตงอทยาน และสนบสนน

ใหขาราชการไทยไปศกษาดงานทตางประเทศ จนเมอป พ.ศ. 2503 รฐบาลได

ตราพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา และปถดมาตราพระราชบญญต

อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และภายใน 2 ป ประกาศเขตอทยานแหงชาต

ถง 14 แหง (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ, 2543, หนา 22)

แนวคดพนฐานการจดการเขตปาอนรกษ คอ การมงเกบรกษาผนปา

เอาไวใหเปนพนทปราศจากมนษย และปลอดภยจากการรบกวน ซงสงผลใหม

การกดกนชมชนทองถนจากการใชประโยชนและการอยอาศยในปา น�าไปสการ

วางนโยบายในการอพยพคนออกจากปา ตามขอเสนอจากประเทศสหรฐอเมรกา

แนวคดดงกลาวท�าใหชมชนในเขตปาถกมองวาเปนสงแปลกปลอมของธรรมชาต

ขณะทกจกรรมการใชสอยปาเพอด�ารงชพซงเคยมมาแตดงเดม ถกมองวาเปนวถ

ทท�าลายธรรมชาตไมวาจะเปนการท�าไร ลาสตว ฯลฯ และจากการส�ารวจเพอ

เตรยมประกาศเขตปาอนรกษป พ.ศ. 2528 สงผลกระทบตอชมชนทอาศยอย

ในเขตปาและใกลปา เพราะการประกาศเขตปาอนรกษสวนใหญจะยดแนว

เขตปาสงวนแหงชาตเปนหลก ท�าใหทดนท�ากน ทตงชมชน และพนทปาชมชน

ของชาวบานซงอยในเขตปาสงวนแตเดมถกประกาศเปนเขตอทยาน ฯ โดยไมได


ถกกนพนทออก (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ, 2543, หนา 23)

ดงจะเหนไดจากรฐประกาศเขตอทยานฯ แหงชาตอยางเปนทางการท

ดอยภคา จ.นาน เมอเดอนมถนายน พ.ศ. 2542 แตไดซอนทบพนทปาชมชน

ของราษฎรพนราบอกหลายหม บาน โดยชมชนของมงบานปากลางในเขต

ดอยภคา ผาแดง ใน อ.เชยงกลาง ถกผลกดนใหอพยพออกจากพนทตงแตเดอน

กมภาพนธพ.ศ. 2541 เปนตนมา ในขอหาบกรก ยดถอ ครอบครอง ซงเปนเขต

ปาสงวนแหงชาตดอยภคา ผาแดง 15,000 ไร มสภาพปาเปนตนน�าล�าธาร

ขณะทชาวพนทราบในบรเวณใกลเคยงรวมตวเปน “กลมอนรกษปาตนน�า” ไดใช

ความรนแรงกดดนชาวมง โดยรองเรยนตอทางการวาพวกเขาปดกนล�าน�าหวยปอ

หวยจ และหวยกอน ท�าใหชาวบานขาดแคลนน�าอยางหนก กลมอนรกษปาตนน�า

ไดบกท�าลายสวนลนจของชาวมง 2 ครง ท�าใหตนลนจเสยหาย 31,060 ตน ในพนท

1,076 ไร มผไดรบความเดอดรอนถง 116 ครอบครว (ประยงค ดอกล�าไย และ

คณะ, 2543, หนา 40)

การละเมดสทธชาวมงในแตละพนทมาจากอคตทางชาตพนธ โดยไมได

พจารณาถงขอเทจจรงทางประวตศาสตรวา ชาวมงกตกเปนเหยอการพฒนา

ของรฐไมตางไปจากคนพนราบ ยงมค�าถามจากชาวมงวา ท�าไมเลอกจดการ

เพยงแตชมชนมงทอยบนดอย เพราะการกดดนชาวเขา เฉพาะมงเพยงฝายเดยว

เหมอนกบการยกความความผดพลาดทงหมดทงมวลใหมงเพยงล�าพง ซงไมเปน

ธรรมนก (สน ไชยรส, ม.ป.ป.)

จากสภาพการณทชาวเขาถกผลกใหกลายเปนคนชายขอบ พรอมกนนน

กถกรดรอนสทธมนษยชน กรณศกษาความขดแยงการใชพนทปาตนน�าของ

ชาวมงปากลาง เปนตวอยางหนงทท�าใหเหนถงปญหาดงกลาวทเกดขนอยาง

ชดเจน โดยอาจกลาวไดวา แนวคดคนชายขอบและกระบวนการท�าใหเปนคน

ชายขอบ จะเปนแนวคดทใหค�าอธบายถงการทชาวมงถกกดดนจากรฐและสงคม

วาเหตใดชาวมงจงตกเปนแพะรบบาปจากการประกาศเขตอนรกษปา โดยทไมม

หนวยงานใด โดยเฉพาะภาครฐจะใหการรบรองและคมครองสทธของชาวมง

ดงทปรากฏในบญญตสากลวาดวยสทธมนษยชน เชน ตองปองกนสทธใหการ

รกษาการใชทดนใหแกชาตพนธ แตในทางตรงกนขามรฐกลบไมปฏบต เปนตน


กรอบแนวคด

กระบวนการกลายเปนคนชายขอบ คนชายขอบ (marginal people)

คอ กลมคนทมชวตอยกงกลางหรอหางไกลจากศนยกลางทงในทางภมศาสตร

และสงคมวฒนธรรม ในทางภมศาสตร “คนชายขอบ” มกจะเปนกลมคนทตอง

เคลอนยายจากภมล�าเนาดงเดมดวยเหตผลทางธรรมชาต เศรษฐกจ การเมอง

และสงคมวฒนธรรม การตงถนฐาน การประกอบอาชพ หรอวถชวตของคน

กลมนตองเผชญกบการแกงแยงแขงขนเพอเขาถงทรพยากรทมอยอยางจ�ากด

ถกกดกนและเอารดเอาเปรยบจากล มใหญ ซงอยอาศยในดนแดนหรอเขต

ภมศาสตรนนมากอน ในทางสงคมวฒนธรรม “คนชายขอบ” ยอมกลายเปนคน

กลมนอยในสงคมใหม วฒนธรรมประจ�ากลม จงเปนวฒนธรรมยอยทไมไดรบ

การยอมรบหรอไดรบการเลอกปฏบตจากผคนในกระแสวฒนธรรมหลก การ

เรยนรการปรบตวและการตอสดนรนเพอทจะเอาตวรอดหรอมชวตอยภายใต

สภาพดงกลาว จงเปนสาระส�าคญของวถชวตของประชาชนทอาศยในวฒนธรรม

ชายขอบ

กลมชายขอบ (marginal group) หมายถง กลมทยงไมถกกลนเปนสวน

หนงของกลมใหญอยางสมบรณ กลมทละทงวฒนธรรมเดมของตนไปบางสวน

และยงไมไดเปนทยอมรบอยางสมบรณในวฒนธรรมใหมทกลายมาเปนวถ

ชวตของตน ค�านมกจะใชกบกลมคนทอพยพยายเขามาอยใหม ในกลมคนน

จะมวฒนธรรมตาง ๆ ผสมกนมากมาย ดงนน ทศนคต คณคา และแบบอยาง

พฤตกรรมทแสดงออกมา จงมไดมลกษณะเปนของวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนง

(สรชย หวนแกว, 2546, หนา 7)

ในสงคมใหญทกแหงมประชากรชายขอบ ซงอาศยอยหางจากศนยกลาง

ทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมวฒนธรรม คนกลมนขาดอ�านาจการตอรอง

ขาดการศกษา ขาดเครองมอทเขาถงอ�านาจ และถกกดกนออกจากระบบการ

ตอรองอ�านาจ และการจดสรรทรพยากร อ�านาจและความมงคงในสงคม

ลกษณะของกลมประชากรชายขอบอาจจะแตกตางจากประชากรสวนใหญ

ของสงคมในแงของชาตพนธ ผวพรรณ ศาสนา อดมการณ การศกษา ฐานะ

ทางเศรษฐกจและชนชนทางสงคม ฯลฯ ตวอยางของประชากรชายขอบ ไดแก


ชนกลมนอย ผอพยพ ประชากรทอยอาศยอยในสลม ชาวนา ชาวไรในชนบท

โสเภณ แรงงานไรทกษะฝมอ แรงงานขามชาต ฯลฯ (สรชย หวนแกว, 2546,

หนา 12-13)

ปจจยทท�าใหพวกเขากลายเปนคนชายขอบ เมอพจารณาจากการนยาม

คนชายขอบ พบวา อาจจะมาทงจากคนสวนใหญพดถงคนสวนนอยในเชง

เปนอน (otherness) ทดอยกวาตวเอง หรอคนสวนนอยมองตวเองวาดอยกวา

กได แตบางครงคนสวนนอยกอาจมองวาคนสวนใหญเปนคนชายขอบกได

ถาทวางทางวฒนธรรมของคนสวนนอยคดวาตนเองเขมแขงกวา เชน คนจนใน

เยาวราช ทอาจมองวาคนอนนอกเยาวราชดอยกวากได ซงนนหมายถงการเกด

ทองถนนยม (localism) ตามมา “คนชายขอบ” จงมกมชวตทอยกบการถก

ทอดทง ถกเอาเปรยบ และถกเอาประโยชน ถกกดกนไมใหเขาถงทรพยากร ฯลฯ

คนเหลานอยนอกสายตา และไมเคยถกพจารณาทจะใหไดรบการชวยเหลอ

กลมชายขอบมกใชกบกลมคนทอพยพยายเขามาอยใหม จงมลกษณะ

เปนวฒนธรรมผสม เพราะฉะนนทศนคตอนเปนสาเหตใหเกดความหลากหลาย

ไมกลมกลน ทงนท�าใหการปรบตวและการตอสดนรนเพอเอาตวรอดภายใต

สถานการณดงกลาว ความเปนชายขอบจงเปนผลมาจากการจดวางต�าแหนง

ในสงคม และคอความเปนอนทถกใหความหมายโดยสงคมกระแสหลก

โดยความเปนอนอนเปนผลมาจากเพศสถานะ เพศวถ ชนชน ชาตพนธ อาย

เปนตน ทมกถกมองวาเปนปญหาทเกดจากจดออนหรอเปนธรรมชาตทมอย

กอนแลว

แนวความคดMarginalization ในประเทศก�าลงพฒนาทประสบความ

ส�าเรจนน ความกาวหนาทางเศรษฐกจของชาตด�าเนนไปควบคกนกบการกดกน

ประชากรกล มใหญออกจากช วตทางเศรษฐกจ ทงนเพราะหนทางของ

อตสาหกรรมและการพฒนาเศรษฐกจของสงคมทก�าลงพฒนา มกจะหมายถง

การพงพงอาศยการน�าเขาเทคนควทยาการและเครองจกรจากตางประเทศ

เปนอยางมาก บอยครงการพฒนาประเทศจงกนความหมายไปถงการลดความ

ส�าคญของการผลตดานอน ๆ เชน การละเลยการผลตพชอาหารหลกไปโดย

ปรยาย บรรดาคนจนทงทอยในเมองและชนบท ถกกดกนใหออกไปอยขอบนอก


หรอชายขอบ (Marginalization) ของระบบไมใหเกยวของกบการพฒนาเศรษฐกจ

โดยเฉพาะในลกษณะทไมมโอกาสไดรบผลพวงอนเกดจากการพฒนา กลมคน

เหลานจงตกอยในฐานะเสมอนถกระบบกดหวใหจมอยในภาวะความยากจน

อยางทสด มหน�าซ�ายงไดรบผลกระทบทสบเนองมาจากการขาดการไดรบบรการ

ดานสงคมและสวสดการ เพราะถกกนใหอยนอกระบบสวสดการ จงท�าใหยาก

ทจะมโอกาสรบจางงานทปกตสขหรอมศกดศรได (สรชย หวนแกว, 2546, หนา 10)

กระบวนการสรางคนชายขอบ (Marginalization) คอ ภาวะหรอ

กระบวนการทบคคลหรอกลมบคคลถกปฏเสธหนทางทจะเขาถงการไดรบต�าแหนง

ส�าคญ และเปนสญลกษณทางเศรษฐกจ ศาสนา อ�านาจทางการเมองในสงคม

ใด ๆ กลมชายขอบนอาจเปนชนกลมใหญจ�านวน (สรชย หวนแกว, 2546, หนา 9)

เมอหยบยกแนวความคดนขนมาพจารณา กระบวนการเกดคนชายขอบ

จงกลายเปนแหลงทมาอนส�าคญทกระตนใหมการศกษาทไดรบอทธพลโดยกลม

ทฤษฎพงพา (Dependency Theory) กลมมารกซสตและกลมทฤษฎระบบโลก

ซงเปนกลมทโตแยงวาปรากฏการณทเกดกลมชายขอบขนน สมพนธเกยวของ

โดยตรงกบระบบทนนยมโลก และมไดจ�ากดตวเพยงปรากฏการณจ�าเพาะภายใน

สงคมใดสงคมหนง หรอมทมาจากเหตปจจยภายใน เชน สงคมดอยพฒนาเทานน

หากกลาวโดยภาพรวมแลว การศกษากลมคนทถกละเลยและขาดการ

ศกษา อนสบเนองจากหลกคดทมองวา หากเราท�าความเขาใจตอสงทเกดขนท

ชายขอบของสงคมหรอชายแดนของวฒนธรรมไดแลว ยอมจะสามารถเขาใจ

ตอไปวา สงคมนนก�าหนดหรอนยามความเปนพเศษของสงคมตนอยางไร

และถกก�าหนดในแงมมเทยบเคยงกบกลมอน ๆ อยางไรของสงคมและวฒนธรรม

หลก โดยจงใจหรอไมกตามอาจมนยยะวาพวกเขาเปนฝายเลอกทจะด�ารงอย

ณ บรเวณขอบนน โดยไมไดใหความสนใจแกกระบวนการทกระท�าใหกลมคน

เหลานนตองตกไปอย ณ ชายขอบ ซงจะพจารณาพวกเขาวาเปนฝายถกเบยดขบ

ใหตองไปอยวงนอก (marginalized) (สรชย หวนแกว, 2546, หนา 9-10)

ภาวะชายขอบ (Marginality) ภาวะชายขอบ (Marginality) ในมตทาง

เศรษฐกจ การเมอง และสงคมวฒนธรรมเปนองคประกอบส�าคญอกประการหนง

ในบรบทสวนใหญทางมานษยวทยาและยงพบในมตอน ๆ ทนกมานษยวทยา


ศกษานนมกจะเปนคนชายขอบ เชน ชนกลมนอยทางชาตพนธในชาตโลกทสาม

ซงชาตเหลานเองกมททางอยบรเวณชายขอบของระบบทนนยมโลกดวย งานวจย

มานษยวทยาในชาตตะวนตกกมแนวโนมในการเนนศกษากลมทอยชายขอบ

ของกระแสหลกแหงชาตนน ๆ ไมวากลมคนดงกลาวจะเปนชนกลมนอยทาง

ชาตพนธ หรอผทไมไดอยในกระแสหลกในมตอน ๆ (สรชย หวนแกว, 2546,

หนา 11)

อนทจรงแลวการศกษาในสาขามานษยวทยาแนววพากษ (Critical

Anthropology) มานษยวทยาประยกต (Applied Anthropology) มานษยวทยา

มารกซสต (Marxist Anthropology) และทฤษฎบางแนว เชน ทฤษฎการพงพา

(Dependency Theory) และทฤษฎระบบโลก (World Systems Theory) ไดช

ใหเหนวา กระบวนการและโครงสรางทสราง นยาม และธ�ารงภาวะชายขอบนน

โดยตวมนเองเปนพนทส�าคญส�าหรบการตงค�าถามทางมานษยวทยา นกชาตพนธ

ไมไดมหนาทแตเพยงประมวลคนหาลกษณะเฉพาะทางสงคมวฒนธรรมของ

กลมคนชายขอบเทานน หากตองประมวลคนหาประสบการณและกระบวนการ

ทท�าใหผคนเหลานนกลายเปนคนชายขอบ (Marginalization) และยอมหมาย

ความดวยวา ความสมพนธระหวางกลมคนชายขอบกบระบบการเมอง เศรษฐกจ

และสงคมจะไดรบการเปดเผย เมอมการชใหเหนถงโครงสรางอ�านาจทส�าคญ ๆ

ในระดบทองถน ระดบชาต และระดบเหนอชาต ภาพลวงตาทวา มสงคมหรอ

วฒนธรรมใด ๆ ทด�ารงคงอยโดยตวมนเองกจะหายไป หมายความวาเมอมการ

เผยโฉมโครงสรางอ�านาจดงกลาวแลว จะเหนวาชมชนมนษยทงหมดไมวาจะเปน

กลม (bands) ชนเผา (tribes) ชนกลมนอยทางชาตพนธ (ethnic minorities)

หรอภาค (sectors) ของสงคมอตสาหกรรมสมยใหม ตางด�ารงอยภายในบรบท

ของความสมพนธกบชมชนรอบขางและระบบสงคมวฒนธรรมทใหญกวา ทงน

โดยมพฒนาการทางประวตศาสตรเปนตวก�าหนดไมโดยทางตรงกทางออม

(สรชย หวนแกว, 2546, หนา 12)

ความเปนชายขอบ (marginality) แนวความคดในการศกษาคน

ชายขอบของนกสงคมศาสตรในยคหลงสมยใหมเสนอวา ความเปนชายขอบ

(marginality) ในทางเศรษฐศาสตรการเมองนน หมายถง ผคนทดอยอ�านาจ


(the powerless) คนทตกเปนเบยลาง (the subordinate) ของคนกลมใหญ

และคนยากไร (the have-nots) และเมอคนเหลานนเปนชาตพนธ คนกลมนอย

เพศดอย และไมมต�าแหนงทในสงคม หรอเรยกรวม ๆ วามสถานะเปน “คนอน

(the others)” อกดวยแลว จงท�าใหคนเหลานตกอยในสถานการณทถกกดกน

ออกซ�าแลวซ�าเลา (multiple exclusion) หรอเปนคนชายขอบในพหมต (multiple

marginalities) จงแทบจะกลาวไดวาศกดศรของความเปนมนษยของคนเหลาน

เทากบศนย

นกสงคมศาสตรในยคหลงสมยใหมไดใหความส�าคญกบการศกษาวจย

เกยวกบกลมคนทเรยกรวม ๆ วาเปน “คนทถกกดทบไว” ไมวาจะเปนชาตพนธ

กลมนอย ผหญง คนพการ กลมรกรวมเพศ และแมแตชาวไรชาวนาในสงคมไทย

กอาจกลาวไดวา เปนมวลชนชายขอบของสงคมใหญ (the marginal mass)

คนเหลานมกจะถกกดกนหรอเบยดขบออกจากสงคม (the excluded or

marginalized) ไมวาจะเปนในบรบททางภมศาสตร เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม

การเมอง และสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงชาตพนธกลมนอยทมกเรยกกน

ในวาทกรรมการพฒนาวา เปนกลมคนโลกทส (The Fourth World) (สรชย

หวนแกว, 2546, หนา 12)

ความเปนชายขอบจงไมใชสงทเกดขนเองตามธรรมชาต หากแตเกดขน

พรอมกบการสถาปนาอ�านาจของความเปนศนยกลาง หรอกลาวอกนยหนง

ศนยกลางเปนผผลตชายขอบ กระบวนการสรางความเปนชายขอบโดยศนย

กลางนนมลกษณะทซบซอน ในวาทกรรมกระแสหลกวาดวยคนชายขอบ ความ

สมพนธในเชงพงพากนและกน กลบถกปฏเสธหรอมองไมเหน คนชายขอบถก

ท�าใหเปนสงทไมมตวตน ไรคา หรอเปนภาระแกสงคมศนยกลาง วาทกรรม

วาดวยความเปนชายขอบจงเปนวาทกรรมของพวกไมเปนทพงประสงค (the

unwanted) ของสงคมศนยกลาง ซงรวมเอาพวก “ชาวเขา” “ขอทาน” “กระเทย”

“คนเรรอน” ฯลฯ เขาดวยกน (ปนแกว เหลองอรามศร, 2546, หนา 14-15)

ความเปนศนยกลางและความเปนชายขอบ ไมไดด�ารงอยอยางสถตย

และความสมพนธระหวางศนยกลางและชายขอบไมไดหยดนงและอยอยางเสถยร

จรงอยทวาความเปนศนยกลางและความสมพนธทมกบชายขอบไดถกสถาปนาขน


เปนสถาบนทถกรองรบดวยคานยมและระบบคณคาอนทรงอ�านาจและศกดสทธ

แตในความเปนจรงแลว การทาทายตอคานยมและระบบคณคาของสงคม

สวนใหญเกดขนอยตลอดเวลา ภายในศนยกลางทการผลตภาพลกษณและ

อตลกษณของชายขอบทขดกนเองในบางครง ตลอดจนการจดชวงชนภายใน

ของสงคมชายขอบทน�ามาสการแขงขนกนเอง หรอการสรางเครอขายในการ

เกอกลกนเหลาน เปนเงอนไขส�าคญในการสรางพลวตแหงการเปลยนแปลง

ใหกบความสมพนธระหวางศนยกลางและชายขอบ นอกจากนยงไดท�าหนาท

ในการจดความสมพนธระหวางศนยกลางและชายขอบเสยใหม ดวยการกลบ

ใหเปนศนยกลาง และท�าหนาทเปนผท�าการวพากษอ�านาจและบรรทดฐาน

ของสงคมศนยกลาง (ปนแกว เหลองอรามศร, 2546, หนา 23-24)

สทธตามกฎหมาย แบงออกเปน

1.สทธของบคคลซงไมใชพลเมอง

1.1.การแบงกลมทมลกษณะเฉพาะ บคคลซงไมใชพลเมองรวมถง

บคคลกลมพเศษบางกลม ซงเมอพจารณาแลวสามารถจ�าแนกเปน 2 กลม คอ

(กลปาลตตา ดตตา, 2551, หนา 37-38)

1) คนไรรฐโดยขอกฎหมาย (De jure stateless people) : บคคล

ซงโดยขอกฎหมายไมไดรบการยอมรบใหเปนคนชาตไทย ซงคนไรรฐประกอบดวย

บคคลหลายกลม รวมถงชาตพนธ ผพลดถน และผยายถนจากประเทศเพอนบาน

อยางเชน ประเทศพมา บคคลเหลานจะไมมเอกสารแสดงตนทออกโดยรฐ

2) บคคลซงยงรอการพสจนสญชาต (Persons of ‘undetermined

nationality’) : บคคลทมความรสกวาตนเปนคนชาตไทยแตไมไดรบการรบรอง

สทธในฐานะคนชาตไทย ชมชนพนเมองชาวเขาไรสญชาตในประเทศไทย แมจะ

ยนยนวาอยในประเทศไทยตงแตเกด แตกยงเปนบคคลทรอการพสจนสญชาต

เชนกน บคคลเหลานมสญชาตไทยตามกฎหมายแตไมไดรบการยอมรบใหสญชาต

ไทยได


1.2 องคความรท เกยวกบการแบงประเภทบคคลซงมปญหา

ความไรรฐไรสญชาตในประเทศไทย

1) คนไรรฐ (Stateless Person) : คอ บคคลทไมมเอกสารพสจน

ทออกโดยรฐ โดยไมมรฐใดใหสทธโดยสญชาตและกไมใชคนสญชาตไทย ดงนน

พวกเขาจงเปนคนไรรฐและคนเขาเมองผดกฎหมาย

2) คนไรสญชาต (Nationality – less Person) :

(ก) คนไรสญชาตทไดรบสทธอาศยชวคราวตามกฎหมายไทย

คอ กลมคนไรสญชาตทไดรบการส�ารวจจดท�าทะเบยน

และเอกสาร โดยอยในสถานะกลมชาตพนธหรอชนกลม

นอย ถอบตรส (บตรประจ�าตวผไมมสญชาตไทย) อยางไร

กตาม คนไรสญชาตกลมนยงไมใชคนสญชาตไทย

(ข) คนไรสญชาตทยงไมไดรบสทธตามกฎหมาย คอ คนไร

สญชาตทไมมเอกสารทออกโดยรฐและไมไดรบสทธอาศย

อยในรฐ จงเปนคนไรสญชาตอยางแทจรง (กลปาลตตา

ดตตา, 2551, หนา 39)

1.3 จ�าแนกกลมชาตพนธและชนกลมนอยตามทะเบยนราษฎร

ของไทย กรมการปกครองไดจดแบงกลมชาตพนธ ชาวเขา ชนพนเมองตาง ๆ

ทอาศยอยในประเทศไทยไวเปน 2 กลม คอ 1. กลมชาตพนธ 2. ชนกลมนอย

ประชากรกลมนไดรบการยอมรบบนทกลงในทะเบยน

1) กลมชาตพนธ หมายความวา ชนตางเผาหรอตางเชอชาต

หรอกลมคนทไมไดสญชาตไทย วฒนธรรม ฯลฯ แตกตางไป เขามาอาศยอยในไทย

รวมถงกลมบคคลบนพนทสง ซงอาศยอยในเขตพนท 20 จงหวด เชน เชยงใหม

แมฮองสอน ล�าพน ล�าปาง พะเยา สโขทย แพร ราชบร อนไดแก กลมชาวไทย

ภเขา 11 เผา ดงตอไปน กระเหรยง มง เมยน อาขา ลซ ลาห ลวะ ตองซ มลาบร

(ผตองเหลอง)และถน (ขม) ซงเปนคนกลมชาตพนธซงถอบตรบคคลบนพนทสง

2) ชนกลมนอย คอ กลมบคคลทไมไดมสญชาตไทย มวฒนธรรม

ประเพณแตกตางกน เขามาพกอาศยอยในประเทศไทยดวยลกษณะทตางกนไป


เชน หลบหนเขาเมอง เขามาพกอาศยชวคราว ม 17 กลม เชน ชมชนบนพนทสง

ไทยลอ เปนตน

นโยบายและขอก�าหนดของรฐไทยมขอก�าหนดเกยวกบคณสมบต

บางประการของบคคลทจะรองขอสญชาตไทยหรอสถานะตางดาวผมถนทอย

ถาวร โดยบคคลในกลมทก�าหนดจะสามารถขอลงรายการตางชาต ขอแปลง

สญชาตหรอขอมถนทอยถาวรได ทงนขนอยกบนโยบายรฐ (กลปาลตตา ดตตา,

2551, หนา 40-41)

1.4 การปฏบตหนาทของรฐ ท รฐสามารถปฏบตตอบคคล

ซงเปนพลเมองของรฐและบคคลซงไมใชพลเมองของรฐ ในการปฏบต

หนาทของรฐตอผทเปนพลเมองและไมเปนพลเมองจะมความแตกตางกนในเรอง

ของสทธบางประการ เชน สทธในการเลอกตง เปนตน แตรฐตองปฏบตตน

อยางเสมอภาค โดยมรปแบบก�าหนดเพอไมใหเลอกปฏบตตอบคคลทไมใช

พลเมอง ตามปฏญาณสากลวาดวยเรองสทธมนษยชน (กลปาลตตา ดตตา,

2551, หนา 43)

2.สทธของชนพนเมอง

2.1การเลอกปฏบตตอชนพนเมอง รฐควรยอมรบนบถอวฒนธรรม

ประวตศาสตร ภาษา และวถชวตทแตกตางของชนพนเมองและสงเสรมอนรกษ

สงเหลานน ควรมการจดมาตรการตาง ๆ ส�าหรบชนพนเมองในดานพฒนา

เศรษฐกจและสงคมใหสอดคลองกบวฒนธรรมของเขา และตองท�าใหสมาชก

กลมชนพนเมองมสทธเสมอภาคในการมสวนรวมในการตดสนใจทเกยวของ

กบผลประโยชนของเขาโดยตรง นอกจากนชมชนพนเมองสามารถทจะใชสทธ

ในการปฏบตและฟนฟประเพณของตน รวมทงการอนรกษและพดภาษาของเขา

ไดแลวปกปองยอมรบสทธชนพนเมองในการทจะเปนเจาของ พฒนา ควบคม

และใชทดนของชมชน ดนแดน และทรพยากรตาง ๆ (กลปาลตตา ดตตา,

2551, หนา 59)

2.2 สทธในการครอบครอง พฒนา ควบคมและใชทดน และ

อาณาบรเวณสาธารณะ รฐควรด�าเนนการเพอรบรองและคมครองสทธของชน

พนเมองในการครอบครอง พฒนาควบคมและใชทดน อาณาบรเวณสาธารณะ


เพอตอบสนองวตถประสงคดงกลาว ดงนนรฐควรปรกษาหารอกบชมชนเพอ

(กลปาลตตา ดตตา, 2551, หนา 61)

- ก�าหนดเสนแบงดนแดนหรอจ�าแนกทดน ซงชนพนเมองเปนผ

ครอบครองหรอใชประโยชนเพอด�ารงชพอยเดม

- ก�าหนดหลกเกณฑทชดเจนและเปนธรรมเพอแกปญหาในกรณ

ทมการเรยกรองสทธในทดนของชนพนเมอง

- ไมใชมาตรการทเพกถอนการคมครองสทธของชนพนเมอง

- ยอมรบสทธของชนพนเมองและชนเผาตามกฎหมายทจะเขารวม

ในการใชประโยชนการจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตซงอยในทดน

สาธารณะ

- สทธทางวฒนธรรมและการศกษา

2.3 สทธดานเศรษฐกจและสงคม รฐควรด�าเนนการเพอชวย

ใหชนพนเมองไดรบสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เชน การดแล

ใหพวกเขาสามารถเขาถงน�าดม การจดการทางแพทย โดยใหความส�าคญกบ

การอบรมชนพนเมองใหเปนเจาหนาทดานสาธารณสขอยางพอเพยง

2.4 นโยบายการโยกยาย หากรฐมนโยบายโยกยายสมาชกกลม

ชาตพนธจากในเขตทสงและภเขามายงทราบ รฐควรใหความส�าคญกบความ

ผกพนดานวฒนธรรม ซงเปนเหตใหชนพนเมองหรอชนเผามความผกพนกบ

ทดนของตน ควรศกษาทางเลอกทเปนไปไดทกทาง รฐตองก�ากบดแลใหบคคล

ทมสวนเกยวของไดรบขอมลอยางเตมทถงเหตผลของการโยกยาย หากมการ

โยกยายตองไมคดมลคา และหลงจากการด�าเนนการควรใหพวกเขาไดรบการ

เยยวยาอยางเหมาะสม

2.5 การเขาถงกระบวนการยตธรรม รฐควรด�าเนนการเพอให

ความชวยเหลอดานกฎหมายและบรการลามแปลภาษา พจารณาใหยกเวน

คาธรรมเนยมศาลส�าหรบชนพนเมอง เพอสงเสรมใหสามารถเขาถงระบบ

ยตธรรม เนองจากวาการมคาใชจายสงจะท�าใหชนพนเมองเขาถงกระบวนการ

ยตธรรมไดนอยลง และท�าใหพนทในชนบทไมมบรการดานกระบวนการยตธรรม

นอกจากนรฐควรก�ากบดแลใหชนพนเมอง ผไมมสถานะพลเมอง มสทธทจะ


ไดรบความชวยเหลอจากลามและทนายความทพดไดสองภาษาในกรณทม

การไตสวน และใหสอบสวนขอกลาวหาทกกรณทระบวา เจาพนกงานมพฤตกรรม

เลอกปฏบตตอชนกลมนอย (กลปาลตตา ดตตา, 2551, หนา 63)

2.6 ชนเผาพนเมองในประเทศไทย ประเทศไทยมชนเผาพนเมอง

ประมาณ 1 ลานคน สวนใหญอาศยอยในเขตภเขาทางภาคเหนอและภาค

ตะวนตกของประเทศ ซงเปนทอาศยของชาวเขาหลายเผา ไดแก กะเหรยง เมยน

ลซ ละห อาขาและมง ชาวเขาเหลานด�ารงชพดวยการท�าเกษตรกรรมแบบ

พนเมอง แบบการท�าไรหมนเวยนซงรวมถงถางปา เพอเปนพนทเพาะปลก

อยางไรกตาม มการบรหารจดการผนปาโดยการใชพนทแบบไรหมนเวยนหรอ

ท�าไรระยะสน หลงจากนนกปลอยปาและแรธาตในดนฟนตวตามธรรมชาต

คนไทยสวนใหญรวมทงเจาหนาทรฐกลบมองวา การท�าเกษตรโดยวธพนเมอง

เปนการท�าลายปาและเผาปา ซงอคตนกอใหเกดกฎหมายหรอนโยบายทม

วตถประสงคเพอปกปองปาและประกาศเปนอทยานแหงชาต อนสงผลให

ชาวเผาพนเมองทอาศยอยในบรเวณปาถกอพยพออกจากพนท (กลปาลตตา

ดตตา, 2551, หนา 66)

กรณศกษาชนเผามง

ประวตความเปนมา

ชาวเขา หมายถง ชนกลมนอยซงตงถนฐานบานเรอนอยในอาณาบรเวณ

ทเปนเทอกเขาสงไมเกน 10,000 ฟต จากระดบน�าทะเล มขนบธรรมเนยม

ประเพณ ภาษาพด ความเชอถอ อาชพ และอปนสยใจคอ มการปกครองรวมกน

แตกตางออกไปจากประชากรเจาของประเทศ เชน ดานชาตพนธ เปนตน

ซงชาวเขาในเมองไทยมการรวมตวกนในระดบเผา (Tribe) และอยในระดบ

หมบานเทานน เปนกลมทท�าการเกษตรแบบยงชพ (Subsistence Agriculture)

ชาวเขา ตามความหมายทางราชการ คอ ชาวเขารวม 10 เผา ไดแก

กะเหรยง แมว (มง) เยา มเซอ อกอ ถน ขม ละหวา (ลวะ) ผตองเหลอง (มาบร)

(อมรา พงศาพชญ และคณะ, 2536, หนา 235)


ซงชาวเขาเผาแมวเรยกตนเองในหมพวกเดยวกนวา “มง” และชอบทให

ชนชาตอนเรยกวา มง (ยง มอตแตง, 2520, หนา 1-2) โดยชาวมงมการอพยพ

มาเมอประมาณ 135 ปทแลว และมการสบเชอสายเผาพนธตามรปภาพ ดงน

(อมรา พงศาพชญและคณะ, 2536, หนา 237)

ภาพท1การสบเชอสายเผาพนธของชาวมง

กลมจนเดม (Main Chinese) หรอกลมมง-เยา-ปาเตง (Meo-Yao-

Pateng) มลกษณะภาษาคลายกบภาษาจน โดยเฉพาะพวกมงและเยา

แมวหรอมง(Meo-Hmong) จะเรยกตวเองวา “มง” หรอ “ฮมง” แบงออก

เปนกลมยอย ๆ ดงน คอ

1. มงด�าหรอมงน�าเงนหรอมงลาย หรอมงดอก(Blue Hmong) พวกน

เรยกตวเองวา มง จว

2. มงขาว (White Hmong) จะเรยกตวเองวา มง เดอว

3. มงกว กม บา หรอกวมบา (Gua M’Ba Hmong) หรอแมวแขนปลอง

เปนพวกทอพยพเขามาในประเทศไทยเมอป พ.ศ. 2518 พรอมกบชาวลาวลภย

(อมรา พงศาพชญและคณะ, 2536, หนา 239)

ชาวมงในประเทศไทยเกดราว ๆ ป พ.ศ. 2393 ซงไดเขามาทาง 3 จด

ใหญ คอ

พวกจน - ธเบต มองโกลอยด

อพยพลงใต

จนเดม

เยา มง ปาเตง

มงด�า มงขาว กะบา เยา


จดท 1 เปนจดทเขามากอนและเขามามาก อยในแนวเมองคาย-หวยทราย-

เชยงของ ทางทศเหนอสด

จดท 2 อยในแนวสายบร บว ทางทศใตลงไป

จดท 3 เปนจดทเขามานอยทสด อยในแนวภเขาคาย–เลย ใกลเวยงจนทน

เมอเขามาถงเชยงของ ชาวมงแยกออกเปน 2 กลม ตามภเขาสองทวทศน

เพราะชาวมงถอภเขาเปนหลกในการเดนทาง ชาวมงกลมแรกเดนขนไปตาม

พรมแดนพมา แลวมงไปยงทศใตส จงหวดเชยงใหมและแมฮองสอน ชาวมง

กลมทสองลงไปทางทศใตตามแนวพรมแดนของประเทศลาว แลวสมทบรวมกบ

ผอพยพเผาอน ๆ เขาไปในเขตทงชาง ปว แพร เขกนอย เดอนมกราคม พ.ศ. 2471

(ยง มอตแตง, 2520, หนา 52)

นอกจากการอพยพครงแรกนยงมการอพยพอกครง คอ การอพยพเขาไป

ในจงหวดตาก ก�าแพงเพชร และเรอยมาจนถงนครสวรรค ซงมการอพยพ 2 ครง

ดวยกน คอ ในป พ.ศ. 2473 พวกมงอพยพมาจากจงหวดนาน และในป พ.ศ. 2493

อพยพมาจากท อ.เชยงของ ทงสองพวกเขาไปตงหลกแหลงอยในจงหวดตาก

ตอมาไมนานไดเคลอนยายลงมาจนถงหมบานเลก ๆ ชอแมกาล ต.ลาดยาว

จ. นครสวรรค และเปนถนอยอาศยของชาวมงทอยทางใตมากทสดในทวปเอเชย

ตงแตแรกจนกระทงถงป พ.ศ. 2498 รฐบาลไมไดตระหนกเรองการม

ชาวเขาอาศยอยในประเทศ แตมปจจย 3 ประการ ทท�าใหชาวเขาเปนทถกจบ

ตามองภายในประเทศ คอ

1. การชอบอาศยอยตามภเขาทอยโดดเดยว ท�าใหชาวมงสามารถพบกบ

คอมมวนสตทหลบซอนอยตามภเขาได จงถกสงสยวาใหความสนบสนนกบ

คอมมวนสตทางออม

2. ชาวมงด�ารงชวตอยดวยการเพาะปลกแบบเผาปาแลวปลกพชไร

นบเปนการท�าลายปา ท�าใหดนไมเกดผลเปนเวลาหลายป และยงเปนตนเหต

ใหน�าในแมน�าล�าธารตาง ๆ ลดนอยลง ท�าใหบรรดาผเพาะปลกในทราบไมพอใจ

3. วถทางท�ามาหากนทส�าคญอยางหนงของชาวมงกคอ การปลกฝน

ดงนน จงเปนผรบผดชอบอยางเตมตวในการคาฝนภายในดนแดนสามเหลยม

ทองค�า ซงตดตอ 3 ประเทศดวยกน คอ อยทางทศเหนอของประเทศไทย


ทศตะวนตกเฉยงใตของประเทศลาว และทศตะวนออกของพมา ซงเปนศนย

ผลตฝนทส�าคญ

ดงนน ในป พ.ศ. 2498 ต�ารวจตระเวนชายแดนรบมอบหนาทใหมาดแล

ชาวมง และมจดมงหมายในการรกษาความสงบตามชายแดน สรางโรงเรยน

พฒนาเกษตรและคมนาคม เปนตน นอกจากนยงมศนยพฒนาแหงแรกตงใน

ปเดยวกนทดอยมเซอ จ.ตาก และไดมการแจกทดนใหแกชาวเขา เพอชกจงให

ชาวเขาทงการด�ารงชวตแบบเรรอน ศนยพฒนาแหงทสองไดตงขนท จ. เชยงใหม

ในป พ.ศ. 2503 กระทงป พ.ศ. 2506 ไดมการตงศนยพฒนาแหงตอ ๆ ไปใน

จ. เพชรบรณ พษณโลก เลย และเชยงราย เพอจะไดมความรดานการด�ารงชวต

และความตองการของชาวเขา จงไดมการตงศนยวจยชาวเขา (Tribal Research

Center) ทมหาวทยาลยเชยงใหม เพออบรมคนทจะไปท�างานกบชาวเขา (ยง

มอตแตง, 2520, หนา 54) แลวการมพระราชบญญต ฉบบวนท 9 ธนวาคม 2502

หามมใหปลกฝน ซงเปนเหตใหชาวมงจ�านวนมากไดรบผลกระทบ เนองจากม

รายไดจากเกบฝนถง 40% อกทงชาวมงมลกษณะทไมยอมอยในทราบ ซงไมใช

ธรรมชาตของชาวมง และทส�าคญคอ ชาวมงมลกษณะนสยทรกเสรภาพ ไมชอบ

การบบบงคบ

กรณศกษาการใชประโยชนพนท ปาตนน�าของชาวเขาเผามงปากลาง

ชมชนมงในจงหวดนานกระจายตวอยในบรเวณ อ.ทงชาง และ อ.ปว

หรอ อ.เชยงกลาง และ อ.บอเกลอในปจจบน มหลกฐานวาทางการไดประกาศ

จดตงหม บานมงในเขตดอยภคา–ปาผาแดงอยางเปนทางการ มาตงแตป

พ.ศ. 2475 ในอดตชาวมงหาเลยงชพดวยการท�าการเกษตรเพอยงชพปลกขาว

ผก และฝน เปนหลก (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ, 2543, หนา 40)

ในป พ.ศ. 2502 พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย (พคท.) เรมเคลอนไหว

ในจงหวดนานและเคลอนไหวเขมขนขนเรอย ๆ จนกระทงมงในเขตดอยภคา–

ผาแดง ไดแตกตวออกเปน 2 กลม คอ กลมทเขารวมกบ พคท. และกลมทไมเขา

รวมกบ พคท.ซงอพยพมาอยทศนยอพยพบานปากลาง ในป พ.ศ. 2510 ทางการ


จดทดนท�ากนใหครอบครวละ 11 ไร แยกเปนทอยอาศย 1 ไร โดยพนทดงกลาว

มเจาของอย ดงนน มงจงตองขอซอทดนจากเจาของเดม ท�าใหชาวบานบางสวน

เกดความไมพอใจทใหมงมาอาศยอยทปากลาง (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ,

2543, หนา 41)

นบตงแตวนเสยงปนแตก (หมายถง สงครามการคอมมวนสตท�าใหเกด

การแบงแยกกลมมงเปน 2 ฝาย ยงมความชดเจนขนในวนทเสยงปนดงขน) ของ

จงหวดนานในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2510 คอ วาระแรกททางกองทพไดอพยพ

ชาวไทยทสงชาวมงลงจากเขาสพนราบเขาสศนยรวมชาวเขาและศนยพฒนา

ชาวเขา กระทงเกดเหตการณ “ผงแตกรง” ในป พ.ศ. 2511 เมอชาวมงในศนย ฯ

ตางพากนหลบออกจากศนยคนสราวปาลกจ�านวนเปนพน ๆ คน โดยทเจาหนาท

ตามจบมาไดเปนบางสวน และถกอพยพพลดจากทอยจากบนภเขาลงมาอย

พนราบในชวงสถานการณสรบ อยางไรกตาม เมอสถานการณในพนทสงบลง

ทางราชการกมไดตดตามชาวมงทหลบหนไปตงถนฐานนอกศนย ฯ ซ�ายงอนญาต

ใหชาวมงทเคยมถนฐานและทท�ากนในทดนใดกใหกลบขนไปท�ากนไดดงเดม

ดงจะเหนไดวาปรากฏการณผงแตกรง และหวนคนสถนฐานเดมนตรงกลบ

ค�าใหการก�านนต�าบลปากลางทใหถอยค�า ซงระบวา “บรเวณลมน�ากอนเปน

ทตงของชมชนชาวเขาน�าเปน (หมบานทมชาวมงอาศยอยในต�าบลปากลาง

ในปจจบน สวนมากมงกลมนถกเรยกวา มงปากลาง มากวาทจะเรยก มงน�าเปน

เพราะในต�าบลปากลางมหมบานมงหลายหมบาน) บานหวยสะนาว บานคางฮอ

บานปางแก โดยเฉพาะบานคางฮอ ไดมบนทกหลกฐานแกนายแสนพรหม เมอ

วนท 24 มกราคม พ.ศ. 2475 ทออกใหโดยรองอ�ามาตยโทไชยลมพนพลา

นายอ�าเภอปว ระบวาใหเปนหวหนาพวกแมวดอยคางฮอขน ใหบรรดาผทตง

ภมล�าเนาอยในปกครอง” (ขนอาจหมายถงขนน�า) ในบญชรายชอผด�ารงต�าแหนง

ผใหญบาน ถาพจารณาเปรยบเทยบกบนายแสนพรหมซงถกแตงตงเมอวนท

24 มกราคม พ.ศ. 2475 จงมความเปนไปไดวาอายหมบานคางฮอ (ขน) นาจะอย

ใกลเคยงกบอายหมบานน�าเปนราว ๆ 68-72 ปมาแลว (รชดา ฉายสวสด, 2548,

หนา 19-20)


ในชวงป พ.ศ. 2515 รฐบาลไดเขาไปท�าลายฐานทมนบานผาแดงแลว

จดตงชาวเขา และฝกชดชาวเขาอาสาสมคร (ชขส.) เพอใหเปนกองก�าลงในการ

ตอสกบพคท. โดยแลกกบการใหสญชาตและการจดสรรทดนท�ากนในป พ.ศ. 2517

ชาวมงทเขารวมกบ พคท. มอบตวครงแรก เนองจากหลงจากราชการท�าลาย

ฐานทมนของ พคท. แตกเมอป พ.ศ. 2515 แลวทางการรกเขาปราบปราม

อยางหนก ชาวมงจงเขามาอาศยอยทบานปากลางโดยททางการไมไดจดสรร

ทดนให ชาวมงทมอบตวจงขอแบงทดนซงมอยอยางจ�ากดจากชาวมงทมาอาศย

อยกอน กระทงในป พ.ศ. 2518 ทางการไดปราบปรามฝน ศนยสงเคราะหชาวเขา

และกองอ�านวยการรกษาความมนคงภายใน (กอ.รมน.) ไดเรมสงเสรมใหชาวมง

ปลกพชเศรษฐกจทดแทนฝน (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ, 2543, หนา 41)

เมออพยพชาวไทยทสง ชาวมงลงจากดอยมาอยพนราบ ทางราชการทหาร

จดทดนใหกบชาวมงครอบครวละ 10 ไร โดยการประกาศใชนโยบาย 66/2523

ในป พ.ศ. 2523 ท�าใหชาวไทยมงไดรบอนญาตใหกลบไปท�ากนในทดนเดมได

และในระหวางป พ.ศ. 2523-2525 ภายหลงจากการโจมตฐานมนบานผาแดง

จนแตก มงทบานปากลางไดเรมท�าการเกษตรแบบถาวร เพราะหวงทจะปกหลก

ตลอด มการปลกไมผลยนตน โดยเฉพาะลนจเพอทดแทนการปลกฝน ภายใต

แนวนโยบายของรฐทไดใหมงปรบเปลยนวถการผลตจากทเนนการยงชพมาส

การผลตเชงพาณชย แตทดนทมอยซงไดมาจากการแบงสรรปนสวนกนระหวาง

ชางมงไมเพยงพอ ชาวมงจงขอซอทดนเพมเตมและเพมการลงทนในการผลต

โดยการกเงนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร(ธกส.) รวมทง

กเงนนอกระบบอน ๆ (ประยงค ดอกล�าไย และคณะ, 2543, หนา 41-43) ชาวมง

เหลานไดรบการสงเสรมจากนโยบายการเกษตรใหปลกพชเมองหนาว เชน กะหล�า

ปล ขาวโพด ลนจ โดยเฉพาะลนจตองปลกในทดนระดบสง ดงนนในชวงป พ.ศ.

2528 เจาหนาทจาก กอ.รมน. ไดน�าพนธลนจเขามาแจกทบานปางแก และบาน

ปากลาง ท�าใหบรเวณพนทดงกลาวมการท�าสวนลนจเปนจ�านวนมาก ไมเฉพาะ

ชาวมงเทานน ชาวถนทบานหนองปลาทอยบรเวณขนน�าเปอกปลกลนจ นนคอ

ทงชาว มงปางแก ปากลาง ชาวถนบานหนองปลา และชาวมงบานคางฮอ ซงตาง

มพนทท�ากนบรเวณตนน�าเปอ -น�ากอน ไดใชพนทสวนใหญปลกลนจ ท�าให


ราชการประกาศใหผท�ากนบรเวณตนน�าเปอ -น�ากอน ในปาภคา และปาผาแดง

ไปแจงสทธท�ากนในพนท และแจงเสยภาษบ�ารงทองทเมอป พ.ศ. 2535 แมวา

กอนหนานชาวมงเคยยนแบบส�ารวจเพอเสยภาษบ�ารงทองทมาแลว ตงแตป

พ.ศ. 2496 (รชดา ฉายสวสด, 2548, หนา 21)

ในป พ.ศ. 2529 มลนธชาวไทยภเขาและกองทพภาคท 3 ไดจดท�า

โครงการหมบานปลอดฝน ประกอบกบลนจทไดรบการแจกจายไปปลกบรเวณ

ขนน�าเปอกอนหนาน ซงเปนไปดวยด ดงนน ชาวมงปากลางจงเขาไปขอแบง

พนทปาเสอมโทรมบรเวณขนน�าเปอ และขนน�ากอนจากเครอญาตและคนรจก

เพอท�าสวนลนจตงแตป พ.ศ. 2529 จนประทงปจจบนมสวนลนจคดเปนพนท

3,000 ไร 297 ครอบครว มตนลนจ 150,000 – 200,000 ตน แตในป พ.ศ. 2531

ทางการไดประกาศพนทปาสงวนแหงชาตดอยภคา-ผาแดง ซอนทบกบพนททม

ราษฎรอาศยอยใน 6 อ�าเภอ 24 ต�าบล รวมทงพนทปากลาง ซงในป พ.ศ. 2541

มตคณะรฐมนตรวนท 30 มถนายน เหนชอบแนวทางการแกไขปญหาปาไมทดน

ของคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต ซงระบวาในพนทลอแหลมตอการ

คกคามระบบนเวศจะด�าเนนการอพยพราษฎรออกจากพนท และในป พ.ศ. 2542

รฐไดประกาศเขตปาสงวนแหงชาตดอยภคา-ผาแดง (ประยงค ดอกล�าไย และ

คณะ, 2543, หนา 42-43) หลงจากการมการประกาศพนทปาสงวน ท�าใหม

เหตการณทรนแรงตอชาวมงมากมายจากทงทางการและชาวบานในพนทราบ

ดงเชน กรณนายอ�าเภอเชยงกลางหามชาวมง ปากลาง เขต อ.ปว จ.นาน เขาไป

ปลกลนจ ใหรอถอนลนจภายใน 30 วน เมอวนท 15 กมภาพนธ พ.ศ. 2542

ขณะทตนลนจของชาวบานก�าลงตดผล โดยใหเหตผลวาท�าลายตนน�ากอน

และตนน�าเปอ ขณะทชาวบานมรายไดจากสวนลนจเพยงอยางเดยว ชาวบาน

จงไดพยายามรองเรยนทางราชการ แตไมเปนผล ทางการยงยนยนวาชาวบาน

ตองรอถอนตนลนจและหามท�ากนเพยงสถานเดยว จนบดนยงไมมความคบหนา

และชาวบานกไมสามารถเขาไปท�ากนของตนเองได (สมบต ค�าบญเยอง และคณะ,

2542, หนา 25)


ภมศาสตรทตงของชมชนลมน�าเปอ -น�ากอน กบการแตกตวของ

ชมชนอ.ทงชาง

จดทตงทท�ากนของชาวไทยทสงชาวมงบานปากลางและชาวไทยทสง

ชาวถนนนอยบนตนน�าเปอ-น�ากอน ทในอดตทางทหารสรางถนนสายความมนคง

เพอปราบคอมมวนสตไปจนถงบานมณพฤกษ ซงเปนพนทลอแหลมทางทหาร

ถาพจารณาแผนทแนวเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยภคาและปาผาแดง ซงถก

ประกาศเปนปาสงวนแหงชาต มาตราสวน 1 : 50,000 จ�านวนพนท 1,665,312 ไร

จะเหนวามการแสดงต�าแหนงของต�าบลแระ ต�าบลทงชาง ต�าบลพระธาต ต�าบล

เชยงกลาง ต�าบลพญาแกว ต�าบลปว และต�าบลภคา (ดอยภคา ปรากฏในแผนท

อยใน อ.ปว สวยภเขาผาแดง อยในเขต อ.ทงชาง จ.นาน) (รชดา ฉายสวสด,

2548, หนา 24)

มขอสงเกตวา ปาสงวนดงกลาวปรากฏอยในเขต อ.ทงชาง กบ อ.ปว

ไมมสวนเกยวของวาแนวเขตอยใน อ.เชยงกลาง แมแนวเขตอทยานแหงชาต

ดอยภคาซงประกาศในป พ.ศ. 2546 มพนทสวนใหญอยใน อ.ปว จ.นาน และ

ในแผนทแสดงผลการปฏบตงานส�ารวจรงวดถอครองทดนท�ากนของราษฎร

ในพนทปาไมบรเวณตนน�าเปอและตนน�ากอน อยใกลกบหนวยพทกษอทยาน

ภแว มบานชอยทางทศใตของทท�ากนปากลาง โดยถอวาทงบานกอก บานปา

กลาง บานช บานหนอง ท�ากนอยบนตนน�าเปอ-ตนน�ากอน สวนบานเกวต

อยทางทศตะวนออกเฉยงใต บานเกวตรบกระแสน�าจากหวยทไหลมาจาก

ดอยขนน�ากอนโดยตรง แลวสายน�ากอนแยกไหลขนเหนอทจดหวยพลนอย

และสายธารอกเสนไหลเขา อ.ปว อกสายหนงไหลไป อ.เชยงกลาง สวนน�าเปอ

ไหลผานบานหนองปลาเขาไป อ.เชยงกลาง (รชดา ฉายสวสด, 2548, หนา 24)

กลาวไดวาน�ากอนไหลออกจากทศตะวนออกเฉยงเหนอสตะวนออกเฉยงใต

และไหลขนเหนออกครงผานทท�ากนของบานหนอง บานช ทท�ากนบานปากลาง

และบานกอก ลกษณะดงกลาวท�าใหเหนภาพวา อ.ทงชางอยบรเวณทเรยกวา

ตนน�าทสด ทมชาวไทยทสงชาวมงอยเปนสวนใหญ และถอเปนจดก�าเนดตนน�า

นาน น�าเปอ-น�ากอน มอาณาเขตจรดชายแดนไทย–ลาว โดยม อ.เชยงกลาง

อยกลางน�า อ.ปวอยปลายน�า ดวยลกษณะของสายหวยทไหลเชนน ท�าให


เหนชดเจนวาบานหนองปลา ม.10 คอ ชมชนตนน�าเปอทรบน�าเปอจากภเขา

กอนไหลลงสชมชนพนราบ ซงมขอพจารณาวาบานหนองปลามชาวถนอาศย

อยกบชาวมงทบานปางแก เปนสวนหนงขององคประกอบในเรองชมชนทอย

ตนน�าเปอทมผลกระทบตอชมชนพนราบดวยกน

พนทบรเวณลมน�าเปอ-น�ากอน อยใน อ.ทงชาง ซงเปนอ�าเภอเกาแก

ทมพนทกวางท�าใหมการแยกตวออกเปน อ.เชยงกลางเมอป พ.ศ. 2510 ตอมา

แยกเปน อ.สองแคว สวน อ.ปวเปนอ�าเภอเกาแก ป พ.ศ. 2475 กปรากฏวา

ไมขนตอ อ.ทงชาง การทมชาวมงอยใน อ.ทงชาง เมอ อ.เชยงกลางแยกจาก

อ.ทงชาง ในป พ.ศ. 2510 จงอาจกลาวไดวา ชมชนชาวมงอยในเขต อ.ทงชาง

และ อ.เชยงกลางไมต�ากวา 72 ถง 100 ป แลว สวนชาวมงทอยใน ต.ปากลาง

อ.ปว สวนใหญตงชมชนภายหลงป พ.ศ. 2511 คราวถกทางกองทพอพยพลงมา

จากเขาใน อ.ทงชาง ครงการปราบปรามคอมมวนสต ซงมอายชมชนราว 36 ถง

40 ปเทานน (รชดา ฉายสวสด, 2548, หนา 25-26)

เนองจากเขตล มน�าเปอ-น�ากอน มลกษณะพนทเชอมตอรอยชมชน

ตามการตงถนฐานบนลมน�าทเสนทางน�าไหลผาน อกทงลกษณะการเคลอนตว

ของผคนตามแบบธรรมชาตและเหตผลทางการเมอง อพยพจากจดทไกลสใกล

ศนยกลางอ�านาจ จงท�าใหชมชนลมน�าเปอ-น�ากอนมลกษณะ 3 แบบ 3 พนท คอ

1. มทตงชมชนและทท�ากนอยในเขตพนทเดยวกน ไมตองเดนทางขาม

เขตพนทเพอไปท�ากน เชน ชมชนบานหนองปลา ม.10 และ ม.6 อยบนพนท

แมน�าเปอ ไดท�ากนพนททใกลชมชน

2. มทท�ากนบางสวนอยนอกชมชน เชน ชมชนบานปากลาง ม.1 ม.3 ม.6

มทตงชมชนอยใน ต.ปากลาง แตมทท�ากนบางสวนอยบนลมน�ากอนและเปอ

ในต�าบลเชยงกลางจงตองเดนทางไปมา (รชดา ฉายสวสด, 2548, หนา 26)

3. ชมชนบางแหงททงทอาศยและมทดนท�ากนในพนท แตบางสวนตอง

ออกไปท�ากนนอกพนท เชน ชมชนบานปางแก อ.ทงชาง สวนใหญมพนทท�ากน

ในเขตพนทอย อาศย แตกมบางสวนมทท�ากนบนล มน�าเปอใน ต.พระธาต

และ ต.เชยงกลางดวย


ดงนน จงมชมชนทใชประโยชนในทดนบรเวณลมน�าเปอ-น�ากอน จ�านวน

8 ชมชน คอ (รชดา ฉายสวสด, 2548, หนา 27) 1) บานหนอง หม 6 ต.พระธาต

อ.เชยงกลาง จ.นาน 2) บานหนองปลา หม 10 ต.พระธาต อ.เชยงกลาง จ.นาน

3) บานหนอง หม 6 ต.เชยงกลาง อ.เชยงกลาง จ.นาน 4) บานช หม 7 ต.เชยงกลาง

อ.เชยงกลาง จ.นาน 5) บานกอก หม 8 ต.เชยงกลาง อ.เชยงกลาง จ.นาน

6) บานเกวต หม 6 ต.พญาแกว อ.เชยงกลาง จ.นาน 7) บานปากลาง หม 1,3,6

ต.ปากลาง อ.ปว จ.นาน 8) บานปางแก ต.ภคา อ.ทงชาง จ.นาน

ภาพท 2 แผนทแสดงรงวดการถอครองทดนท�ากนของราษฎรในพนทปาไมบรเวณ

ตนน�าเปอและตนน�ากอน อ.เชยงกลาง จ.นาน (รชดา ฉายสวสด, 2548,

หนา 23)


ภาพท3 แผนภาพล�าดบเหตการณความขดแยงการใชพนทตนน�าของชาวมงปากลาง

พ.ศ.2475

พ.ศ.2502

พ.ศ.2510

พ.ศ.2515

พ.ศ.2518

พ.ศ.2523

พ.ศ.2528

พ.ศ.2531

พ.พ. 2541

พ.ศ.2542

เหตการณความรนแรง

ขอเรยกรองในการแกไขปญหา คอ (คณะกรรมการปาชมชนบาน

ปากลาง อ.ปว จ.นาน, ม.ป.ป.)

1. ใหรฐบาลรบเรงในการแกไขปญหาเรองทดนท�ากนและทอยอาศยตาม

มตคณะรฐมนตรวนท 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2542 โดยเรงดวน

2. ใหรฐบาลตงคณะกรรมการ 3 ฝาย ทประกอบไปดวย รฐบาล นกวชาการ

ตวแทนผไดรบความเดอดรอน ทมองคประกอบทเทาเทยมกนเพอตรวจสอบ

และเอาผดกบเจาหนาทรฐและบคคลทเกยวของ ทรวมลงมอในการกระท�าผด

ในครงน

3. ใหรฐจายคาชดเชยใหแกชาวบานทไดรบความเสยหายในครงน

อยางเปนธรรม ทงในปญหาเฉพาะหนาและปญหาระยะยาว

4. ใหรฐบาลทบทวนมตคณะรฐมนตรวนท 30 มถนายน พ.ศ. 2541

ทเปนตนเหตในการเกดปญหาในครงน


ภาพท3 แผนภาพล�าดบเหตการณความขดแยงการใชพนทตนน�าของชาวมงปากลาง

พ.ศ.2475

พ.ศ.2502

พ.ศ.2510

พ.ศ.2515

พ.ศ.2518

พ.ศ.2523

พ.ศ.2528

พ.ศ.2531

พ.พ. 2541

พ.ศ.2542

เหตการณความรนแรง

ชาวมงอพยพลงมาจากจนเขาสประเทศไทย

จดตงหมบานมงในเขตดอยภคา-ผาแดงอยางเปนทางการ

พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยเคลอนไหวในเขตมงภคา-ผาแดง

ท�าใหมงแบงออกเปน 2 กลม

มความขดแยงของมงทง 2 กลมมากขน โดยมงกลมไมรวมพคท.

ทหารจดสรรทดนให ซงททบซอนชาวบาน

รฐเขาท�าลายฐานทมนบานผาแดง โดยฝกมงอาสาใหตอสกบพคท.

เพอแลกกบสญชาตและทท�ากน

ปราบปรามฝน ใหมงปลกพชเศรษฐกจทดแทนฝน

แมวาเจาหนาท กอ.รมน.แจกพนธลนจกตาม แตรฐกไดประกาศพนท

ปาคณภาพลมน�า ตนน�าเปอ-น�ากอนกเปนหนงในนน

ท�าใหมงตองแจงสทธท�ากนและเสยคาบ�ารงทองท

เรมมเหตการณความรนแรงตงแตป พ.ศ. 2541 เปนตนมา เชน

- 9 ก.พ. 41 ทประชม อ.เชยงกลางมมตผลกดนใหชาวสวนลนจปากลาง

ออกจากดอยภคา-ผาแดง บรเวณตนน�าเปอ-น�ากอน

- 19 ม.ย.43 เจาหนาทปาไม ต�ารวจ ไดตงดานสกดหามสญจรไปมา

ขณะเดยวกนใหชาวบานพนราบเชยงกลาง เขาท�าลายลนจ เผาบานมง

และหามมงด�าเนนการใด อางวาเพอรกษาความปลอดภยทง 2 ฝาย เปนตน

รฐประกาศเขตปาสงวนแหงชาตดอยภคา-ผาแดง ชาวมงจงกลายเปนผกระท�าผดทนท

มตครม.เหนชอบ และระบวาเปนพนทคกคามตอระบบนเวศน

ใหด�าเนนการอพยพราษฎรออกจากพนท เรมมเหตการณรนแรง

ทางการไดประกาศพนทปาสงวนแหงชาตดอยภคา-ผาแดง ซอนทบพนทราษฎร

มงบานปากลางปลกลนจตามนโยบายรฐ แตเนองจากทดนไมเพยงพอ

จงขอซอทดนเพมในการลงทน โดยกเงนมา

ศตวรรษท�17

พ.ศ.2541


จากเหตการณความขดแยงกรณศกษาชาวเขาเผามงปากลางอธบาย

ภายใตกรอบแนวคดคนชายขอบและสทธมนษยชน กลาวคอ ความขดแยงนน

เกดจากการทรฐกดดนชาวมง มองวามงจะเปนคนไรสญชาตหรอมสญชาตตามท

กฎหมายของรฐออกให และชาวมงจงไมมอ�านาจใดมาตอตานการกระท�าของรฐได

ดงนน จากแนวคดและกรณศกษาของชาวมงปากลาง พบวา ปจจยทท�าให

ชาวมงเปนคนชายขอบถกรดรอนสทธมนษยชนโดยถกเอาเปรยบจากรฐและ

ชาวพนราบ คอ ปจจยดานเศรษฐกจ ปจจยดานการเมอง ปจจยดานสงคมและ

วฒนธรรม

ดานเศรษฐกจ ในปจจบนนกลาวไดวาเศรษฐกจแบบทนนยมมผลกระทบ

อยางมากตอมนษยทงคนทอยในเมองหรอชนบท ชาวมงปากลางกเชนเดยวกน

ไดรบผลกระทบในดานเศรษฐกจจากการทรฐเหนวาชาวมงเปนคนชายขอบ

ทรฐสามารถกระท�าการใด ๆ ทเปนประโยชนของรฐ แตไมค�านงถงความเดอดรอน

ของชาวมง ซงในชวงแรกทรฐใหชาวมงปากลางปลกตนลนจ ซงเปนพชเศรษฐกจ

และท�าเปนการพาณชย ขณะเดยวกนผลดตอชาวมงทจะมรายไดเขามาอยางมาก

และรฐเองกสนบสนนอยางเตมท ชาวมงจงพยายามเพมรายไดรายไดใหตนเอง

โดยการไปกเงนมาเพอซอทดนท�าการปลกลนจ แตเมอรฐเรมทจะประกาศ

ปาสงวนในพนทตนน�าทมงปากลางอยตงแตดงเดมนน ทางการจงสงใหท�าลาย

ตนลนจเสยหายมหาศาล เนองจากการท�าปาสงวนนนเรมตนประมาณป พ.ศ. 2504

เกดจากแนวความคดชาวตะวนตกทตอบสนองความตองการของคนเมอง

ทจะอนรกษปาไว เพอพกผอนหนความวนวายจากโลกทอยในภาวะแขงขนกน

อยางมาก ดงนน ยงคนเมองตองการการตอบสนองความตองการของตนเอง

มากเทาใด กยงท�าใหมองภาพชาวมงปากลางเปนคนแปลกถนทมาท�าลาย

ทรพยากรธรรมชาตปาตนน�าเทานน ซงนคอ การทคนเมองไดแยกตนเปนศนยกลาง

ทมอ�านาจควบคมชายขอบอยางมงได นอกจากนนหากการท�าปาสงวนประสบ

ความส�าเรจแลว ผลทตามมาคอ ทางการหนวยงานราชการกไดรบผลประโยชน

จากการหารายไดเพมขนจากการมาทองเทยวของนกทองเทยวอกดวย

ดานการเมอง เปนดานทเหนไดชดมากทสดและมบทบาทตอการ

เปลยนแปลงของชาวมงปากลาง กลาวคอ รฐบาลมบทบาทในการทออกนโยบาย


ใหตรงกบความตองการของประชาชน หากพจารณาจากหลกการสทธมนษยชน

แลวจะเหนไดวา หนาทของรฐจะตองดแลความเปนอยของกลมชาตพนธ ไดแก

กลมมง โดยจะตองปฏบตใหมความเทาเทยมกนกบประชาชนทวไป และดแลใน

เรองทดนท�ากน ใหความยตธรรมแกชาวมงโดยไมมองชาวมงเปนคนชายขอบ

จากกรณศกษา การกระท�าของรฐทไมมความยตธรรมตอชาวมงปากลาง

โดยใชความรนแรง ชาวมงจงไมสามารถรกษาทดนอนเกดจากการท�าลายของ

ชาวบานพนราบทรวมมอกบรฐไมวากรณใดใด ซงถอไดวาการกระท�าของรฐไม

ตรงกบอนสญญาสทธมนษยชนทท�าไวกบนานาชาต เนองจากการทหนวยงาน

ภาครฐปฏบตกบชาวมงปากลางตงแตตน คอ การมองวาชาวมงเปนฝายคอมมวนสต

และพยายามทจะใหชาวมงทไมฝกใฝคอมมวนสตเขากบรฐเพอตอสกบชาวมง

ทเขาเปนฝายคอมมวนสตซงเปนไมเคารพสทธมนษยชน นอกจากนรฐสรางเงอนไข

ในการเขากบรฐเพอแลกกบทดนท�ากนและสญชาต ซงหากมองแลวชาวมง

อาจแลกเพยงแคความอยรอดของตนมากกวาทอยากจะมสงครามคอมมวนสต

ในกรณตอมาเมอรฐเปนผทจดสรรทอยใหชาวมงตงแตแรกทอพยพมาจาก

การปราบปรามคอมมสนสตแลว จงจดสรรทดนท�ากนใหแกชาวมงและแจกจาย

พนธลนจใหแกชาวมงปากลางอยางเตมท จงท�าใหชาวมงทความหวงในการ

ท�ามาหากน โดยกเงนจากธนาคารมาเพอซอทดนไปปลกลนจ แตเมอรฐกลบ

จดสรรทดนตนน�าดงกลาวใหเปนพนทปาสงวน แลวพยายามขบไลชาวมงออก

จากพนท ดวยการใชวธรนแรงตาง ๆ และใชชาวบานพนราบเปนเครองมอในการ

ท�าลายชาวมง โดยอางวาชาวมงปากลางท�าลายทรพยากรน�าและปดกนทางน�า

ใหชาวบานพนราบไมมน�าใช ชาวบานพนราบจงเชอและใหความรวมมอกบรฐ

ขบไลและเอาเปรยบชาวมง

จากปรากฏการณน เหนไดชดวารฐไมไดปฏบตอยางเทาเทยมและ

ยตธรรมตอชาวมงปากลาง และปฏบตตอชาวมงอยางไมพจารณาถงความเดอด

รอนของชาวมงเอง โดยเหนวาชาวมงเปนกลมคนชายขอบทไมนาใหความสนใจ

และไมไดท�าประโยชนใดใหกบรฐ แตในทางกลบกนมงกคอ ผผลตใหกบคนเมอง

ชาวมงจงตอสไดเพยงแครองเรยนตอหนวยงานรฐ ซงไมมอ�านาจใดทจะตอส

กบอ�านาจรฐได รฐกไมไดจดสรรพนทเรยกรองใหแกชาวมงปากลาง นอกจากน


ชาวมงยงถกชาวบานพนราบมองชาวมงวาแตกตางจากกลมตน

ดานสงคมและวฒนธรรม สงคมและวฒนธรรมของชาวมงปากลาง

หรอแมแตชาวมงทอนจะมสงคมและวฒนธรรมทแตกตางไปจากสงคมภายนอก

คอ มการด�ารงชพทแตกตางไป จงท�าใหพวกเขาถกมองจากภายนอกวาเปนผท

แปลกแยกแตกตางจากสงคม ในบางครงอาจถกดหมนไดวาเปนพวกทดอยทาง

วฒนธรรมจากสงคมภายนอกทยดถอตามวตถนยมทคนสวนใหญปฏบตกน

เปนปกต ในทางกลบกนวถสงคมของชาวมงปากลาง คอ ใชพนทปาตนน�าท�ามา

หากน เพาะปลกเพอคาขาย และเพอยงชพ แลวด�ารงชพตามประเพณของตน

เปนส�าคญ

จากความแตกตางระหวางพนทอาศยและวฒนธรรมทางสงคม ท�าให

ชาวบานพนราบมองชาวมงปากลางเปนอนแตกตางและเปนคนละพวกกบตน

แลวพยายามรวมมอกบรฐกดกนชาวมงปากลางออกจากพนทท�ากน บรเวณปา

ตนน�าของตนทอยมาดงเดม แลวคดวาชาวมงไมมสทธใดทจะมาอยในพนท

ปาสงวน ชาวมงปากลางเปนความแตกตางทางดานเชอชาตจากชาวบานทวไป

จงไมมสทธใดทจะเขามาอยอาศยหรอท�ามาหากนในพนทปาสงวนน ดงนน

จากความแตกตางทางดานวฒนธรรมเละสงคมของชาวมงปากลาง จงท�าให

ชาวมงกลายเปนคนชายขอบในสายตาของรฐและชาวบานพนราบ อกทงไมม

สทธทจะเรยกรองใดในการเรยกคนทดน แลวหนวยงานของทางภาครฐกไมได

ใหความสนใจกบปญหาทเกดขนกบชาวมง

ปญหาการใชพนทตนน�าของชาวมงปากลาง ชาวมงไดมการเรยกรองกบ

ทางราชการใหลงมาชวยเหลอแกไขปญหาความขดแยง และความรนแรงทเกดขน

เพราะนนคอ ทางออกทางเดยวทเปนการเรยกรองของพนทของคนชายขอบท

สามารถท�าใหสาธารณชนไดรบรถงการเอารดเอาเปรยบกบคนชายขอบอยาง

มงปากลาง แมวามงจะไมมอ�านาจตอรองกบราชการกตาม

การเรยกรองดงกลาวเปนอกรปแบบหนงของการเพมพนทชายขอบใหแก

ชาวมงทถกมองวาเปนความแปลกแตกตาง แลวเปนการเรยกรองในการรวม

ชาวมงขนมา เพอมอ�านาจมากขนในการตอรองกบรฐ และเปนการลดความเปน

ชายขอบลง โดยทอาจถกมองจากสงคมภายนอกวามงมสทธทจะเรยกรองความ


เปนธรรมใหกบตวเอง และอธบายการถกเอาเปรยบจากชาวบานพนราบและจาก

รฐได จงกลาวไดวาชาวมงปากลางจะเปนชาวมงทมไดยอมรบในการถกกระท�า

แตเพยงฝายเดยว

ดงนน จากแนวคดกลมคนชายขอบและสทธมนษยชนมทศทางเดยวกน

คอ เมอคนชายขอบถกขบ กดดนออกจากสงคม คนในสงคมสวนใหญกจะมองวา

กลมคนชายขอบไมมสทธใดในของสงคม เปนเพยงกลมคนกลมหนงทไมมผใด

ใหความสนใจ แมมการเรยกรองสทธกไมไดท�าประโยชนอนใดใหกบสงคมสวนรวม

แตหากมองในมมมองของคนชายขอบแลว คนชายขอบกคอ สวนหนงของสงคม

ทอาจจะเปนผผลตใหกบสงคมศนยกลาง ดงเชน ชาวมงควรมสทธทจะไดรบการ

ปฏบตทเทาเทยมกนเหมอนคนในสงคมทวไป

สรป

จากการศกษาปญหาความขดแยงการใชประโยชนพนทปาตนน�าของ

ชาวมงปากลาง ซงถกมองวาเปนคนชายขอบและถกเบยดออกจากสงคมหรอ

จากทดนท�ากนของตน ท�าใหเกดความไมเทาเทยมกนของสงคม ซงตรงขาม

กบหลกการสทธมนษยชนทถกบญญตมา โดยมเปาหมายใหเกดการตระหนก

ในคณคาความเปนมนษยและการไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน จากปญหา

ตาง ๆ ทเกดความรนแรงนน ท�าใหกลมมงตองออกมาเรยกรองความยตธรรม

ใหกบตนเอง เพมพนทเรยกรองของคนชายขอบใหกบตวเองได

ในการแกปญหา แนวทางของภาครฐกบกลมคนชายขอบ คอ การรบฟง

ความตองการของคนชายขอบและใหสทธแกคนชายขอบอยางเทาเทยม ไมมอง

กลมคนชายขอบใหแปลกแยกออกจากสงคม เพราะรฐเองเปนจดส�าคญทท�าให

เกดกล มคนชายขอบ ไมวาจะเปนไปตามนโยบายหรอตามสงคมโลกกตาม

เชน เดยวกนกบกรณปญหาความขดแยงการใชประโยชนพนทปาตนน�าของ

ชาวมงปากลาง ทรฐควรจะตงใจรบฟงปญหาของชาวมงปากลางอยางจรงจง

ไมเหนแกผลประโยชนของกลมรฐ หรอสงคมคนเมองมากเกนจนมองขามความ

เดอดรอนของชาวมงทเปนประชาชนสวนหนงภายในสงคม ทตองการตอบสนอง

ของคนเมองในการจดพนทปาสงวนเพอการทองเทยวมากกวาทจะเพออนรกษ


เนองการด�ารงชพของชาวมงกเปนการอนรกษปาไปดวย เพราะชาวมงนาจะรจก

ปามากกวาคนภายนอก ซงรฐเองจะตองปราศจากอคตทมตอชาวมงและไมน�า

ชาวพนราบมาเปนเครองมอชวยรฐทางออมดวย ดงนน การลดภาวะของความ

แตกตางทางเชอชาตจะท�าใหลดความเปนชายขอบของชาวมงปาได และสราง

ความเทาเทยมในสทธของชาวมงทควรไดรบในพนทท�ากนของตนดงเดมมานาน

อกทงควรประสานความสมพนธระหวางชาวบานพนราบและชาวมงปากลาง

ใหแกกน ใหตางมองภาพลกษณทดตอกนในการอาศยอยในพนทเดยวกน

ไมแยงชงทรพยากรธรรมชาต

จากกรณของชาวมงปากลาง จงท�าใหรจกกบภาวะของคนชายขอบไดด

ทไมควรมองขามความเปนตวตน ความเเตกตางของชาวมงและสทธทชาวมง

ควรไดรบความยตธรรมในพนทท�ามาหากน ซงชาวมงกคอ ผทเปนคนไทยทเปน

สวนหนงของสงคม อยางทชาวมงรสกวาพวกเขากคอ คนไทย และไมผดอะไร

ทมสทธในการใชทดนตงแตดงเดมของเขา แมแตรฐเองกคงไมมสทธทจะกระท�า

การใดไดตามอ�าเภอใจ


บรรณานกรม

กลปาลตตา ดตตา. (2551). คมออนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบต

ทางเชอชาตในทกรปแบบ(ICERD). กรงเทพ ฯ: มลนธผสานวฒนธรรม

และสถาบนสทธมนษยชนแหงเอเชย.

คณะกรรมการปาชมชนบานปากลาง อ.ปว จ.นาน. (ม.ป.ป.).การใชความรนแรง

ของรฐกรณปากลางจ.นาน. วนทคนขอมล 20 เมษายน 2557, เขาถง

ไดจาก http://thmong.tripod.com/ paklang/statement.html.

ประยงค ดอกล�าใย และคณะ. (2543). ปาไม–ทดนการจดการทรพยากรใน

ลมน�าโดยการสวนรวมของประชาชน. กรงเทพ ฯ: โครงการบรหาร

จดการทรพยากรธรรมชาตในพนทลมน�าโดยการมสวนรวมของประชาชน.

ปนแกว เหลองอรามศร. (2546). อตลกษณชาตพนธและความเปนชายขอบ.

กรงเทพ ฯ: ศนยมานษยวทยา สรนธร.

ยง มอตแตง. (2520). ประวตของชาวมง(แมว). กรงเทพ ฯ: โอเดยนสโตร.

รชดา ฉายสวสด. (2548). กรณศกษา: การจดการความขดแยงการใช

ประโยชนพนทปาตนน�าอ�าเภอเชยงกลางจงหวดนาน. กรงเทพ ฯ:

ส�านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.

สมบต ค�าบญเยอง และคณะ. (2542). เปดแฟมละเมดสทธคนบานปาคนชาย

ขอบแผนดนไทย. กรงเทพ ฯ: มลนธพฒนาภาคเหนอ ฯลฯ.

สรชย หวนแกว. (2546). กระบวนการกลายเปนคนชายขอบMarginalization.

กรงเทพ ฯ: คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต, สาขาสงคมวทยา.

สน ไชยรส. (ม.ป.ป.). ใครจะซบน�าตามงบานปากลางจ.นาน. วนทคนขอมล

20 เมษายน 2557, เขาถงไดจาก http://board.pa lungjit.com/f11.html.

อมรา พงศาพชญ และคณะ. (2536). ปญหาการเมองสวนภมภาคและชน

กลมนอย. (พมพครงท 6). นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สิทธิของคนชายขอบกับปัญหา...

Documents