อาชีวอนามัยและความปลอดภัย -...

• ในกรณทตองการซอเปนจ�านวนมาก เพอใช ในการสอน การฝกอบรม การสงเสรมการขาย หรอเปน ของขวญพเศษ เปนตน กรณาตดตอสอบถามราคาพเศษไดท ฝายขาย บรษท ซเอดยเคชน จ�ากด (มหาชน) อาคารทซไอเอฟ ทาวเวอร ชน 19 เลขท 1858/87-90 ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรงเทพฯ 10260 โทรศพท 0-2739-8222 โทรสาร 0-2739-8356-9

• หากมค�าแนะน�าหรอตชม สามารถตดตอไดท comment@se–ed.com

อาชวอนามยและความปลอดภยโดย อนศกด ฉนไพศาล

ราคา 240 บาท

สงวนลขสทธในประเทศไทยตาม พ.ร.บ. ลขสทธ © พ.ศ. 2556 โดย อนศกด ฉนไพศาลหามคดลอก ลอกเลยน ดดแปลง ท�าซ�า จดพมพ หรอกระท�าอนใด โดยวธการใดๆ ในรปแบบใดๆไมวาสวนหนงสวนใดของหนงสอเลมน เพอเผยแพรในสอทกประเภท หรอเพอวตถประสงคใดๆนอกจากจะไดรบอนญาต

4 1 0 - 5 3 4 - 4 1 6 0 6 5 5 4 3 2 1 0 9 8 7 6

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต

อนศกด ฉนไพศาล.

อาชวอนามยและความปลอดภย. -- กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน, 2556. 416 หนา. 1. อาชวอนามย. I. ชอเรอง.

613.62

ISBN : 978-616-08-1219-6

จดพมพและจดจ�าหนายโดย

อาคารทซไอเอฟ ทาวเวอร ชน 19 เลขท 1858/87-90 ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนาเขตบางนา กรงเทพฯ 10260 โทรศพท 0-2739-8000

พมพท บรษท ว.พรนท (1991) จ�ากดเลขท 23/71-72 หมท 1 ซอยเทยนทะเล 10 ถนนบางขนเทยน–ชายทะเล แขวงแสมด�า เขตบางขนเทยน กรงเทพฯ 10150 โทรศพท 0–2451–3010นายวชย กาญจนพฒนา ผพมพผ โฆษณา พ.ศ. 2556

p.2_��.indd 2 1/30/2013 10:24:17 AM

2001– 0005 อาชวอนามยและความปลอดภย

จดประสงครายวชา1. เพอใหมความเขาใจหลกการจดการอาชวอนามยและความปลอดภยเบองตน กฎหมาย

พระราชบญญตและสารสนเทศทางดานความปลอดภย เทคโนโลยและวศวกรรมความ

ปลอดภย หลกการยศาสตรเพออาชวอนามยและเพมผลผลต และมาตรฐานการจดการ

อาชวอนามยและความปลอดภย

2. เพอใหสามารถด�าเนนงานดานความปลอดภยในการท�างาน ปองกนและควบคม

อนตรายจากสภาพแวดลอมในการท�างาน ด�าเนนงานดานเทคโนโลยและวศวกรรม

ความปลอดภย สงเสรมสขภาพอนามยพนกงาน ปรบปรงสภาพการท�างานและจดการ

อาชวอนามยและความปลอดภยเบองตน

3. เพอใหมกจนสยในการท�างานดวยความรอบคอบ หยงรอนตราย มความตระหนกใน

อาชวอนามยและความปลอดภย

มาตรฐานรายวชา1. เขาใจหลกการจดการและมาตรฐานการจดการ อาชวอนามยและความปลอดภย

2. ด�าเนนงานดานความปลอดภยในการท�างาน

3. ด�าเนนงานปองกนและควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอมในการท�างาน

4. ด�าเนนงานดานเทคโนโลยและวศวกรรมความปลอดภย

5. สงเสรมสขภาพอนามยพนกงาน

6. ปรบปรงสภาพการท�างานตามหลกการยศาสตร

7. จดการอาชวอนามยและความปลอดภย

ค�าอธบายรายวชาศกษาและปฏบตกจกรรมความปลอดภยในการท�างาน การจดทมงานสงเสรมความ

ปลอดภยภายในและภายนอกส�านกงาน การปองกนและควบคมมลพษจากสภาพแวดลอม

ในการท�างานทางดานชวภาพกายภาพ และทางเคม เทคโนโลยและวศวกรรมความปลอดภย

เบองตน ความปลอดภยในบรเวณพนทท�างานการใชเครองมอ เครองจกร และยานพาหนะ

การเคลอนยายวสดและเกบรกษาวสด ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและในงานกอสราง

การปองกนและระงบอคคภย การสงเสรมสขภาพอนามยพนกงาน การปองกนและเฝาระวง

โรคจากการท�างาน การปฐมพยาบาล การวเคราะหและปรบปรงสภาพการท�างานตาม

หลกการยศาสตรการจดอาชวอนามยและความปลอดภยเบองตน การตรวจความปลอดภย

การสอบสวนและวเคราะหอบตเหตในการท�างาน การวเคราะหงานเพอความปลอดภยและ

การฝกการหยงรอนตราย

P.003-4_��.indd 3 1/29/2013 6:41:10 PM

คานา

หนงสอ อาชวอนามยและความปลอดภย รหสวชา 2001 – 0005 เลมน ผเขยนไดเรยบเรยงขนตรงตามจดประสงครายวชา ค�าอธบายรายวชา หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ พทธศกราช 2545 (ปรบปรง พ.ศ. 2546) ประเภทวชาอตสาหกรรม ส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา กระทรวงศกษาธการ

โดยเนอหาภายในเลมประกอบดวยเรองความรเบองตนเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภย สญลกษณและเครองหมายความปลอดภย อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล การปองกนและควบคมมลพษจากสภาพแวดลอมในการท�างาน หลกการเคลอนยายวสดและเกบรกษาวสด ความปลอดภยในสถานทท�างาน ความปลอดภยเกยวกบงานไฟฟา ความปลอดภยเกยวกบงานกอสราง การปองกนและระงบอคคภย การสงเสรมสขภาพอนามยพนกงาน การปองกนและเฝาระวงโรคจากการท�างาน การปฐมพยาบาล การวเคราะหและปรบปรงสภาพการท�างานตามหลกการยศาสตร การตรวจความปลอดภยและวเคราะหงานเพอความปลอดภย การสอบสวนและวเคราะหอบตเหตในการท�างาน กฎหมายทเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภยในการท�างาน พรอมทงมแบบฝกหดทายบทและแบบประเมนประสบการณการเรยนรเพอใหนกเรยนนกศกษาไดทบทวนความรและหาประสบการณ อกทงมรปภาพประกอบเพอใหเกดความเขาใจยงขน

ผเขยนหวงวาหนงสอเลมนคงเปนประโยชนแกนกเรยน นกศกษา ครผสอนและผทสนใจ หากมขอเสนอแนะประการใด ผเขยนยนดนอมรบไวดวยความขอบคณยง

อนศกด ฉนไพศาล

P.005-14_��, ��.indd 5 1/30/2013 2:09:37 PM

สารบญ

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภยในการท�างาน ...........151.1 บทน�า 161.2 ความหมาย (Meanings) 171.3 หลกการอาชวอนามยและความปลอดภย (Principle of Occupational Health and Safety) 171.4 ค�าจ�ากดความ (Definitions) 181.5 ประโยชนของอาชวอนามยและความปลอดภย (Benefit of Occupational Health and Safety) 191.6 วตถประสงคของอาชวอนามยและความปลอดภย (Objective of Occupational Health ans Safety) 201.7 นโยบายสขภาพและความปลอดภย (Policy of Health and Safety) 211.8 ความปลอดภยในการท�างาน (Safety at Workplace) 221.9 สาเหตของอบตเหตในงานอตสาหกรรม (Cause of Industrial Accident) 221.10 การปองกนอบตเหตในการท�างาน (Working Accident Protection) 241.11 การจดการอาชวอนามยและความปลอดภยในสถานทท�างาน (Managing Occupational Health and Safety in Workplace) 251.12 สรป 26ใบงานท 1.1 27แบบฝกหดทายบท 28

บทท 2 สญลกษณและเครองหมายความปลอดภย ......................................................312.1 บทน�า (Introduction) 322.2 วตถประสงคของเครองหมายปลอดภย (Objective of Safety Signs) 322.3 ความหมายและประเภทของเครองหมาย ปายสญลกษณ (Meanings and Type of Signal Sign) 332.4 สญลกษณส�าหรบวตถอนตราย (Symbols for Hazardous Materials) 452.5 สญลกษณสทปลอดภยในการท�างาน (Safety Color Signal in Working) 50

P.005-14_��, ��.indd 7 1/30/2013 2:09:38 PM

8 อาชวอนามยและความปลอดภย

2.6 สทปลอดภยตามพระราชบญญตอาชวอนามยและความปลอดภย (Safety Color for Occupational Health and Safety Act) 502.7 มาตรฐานการท�าเครองหมายทอตามสถาบนมาตรฐานแหงชาตของสหรฐอเมรกา (Pipe Marking ANSI) 522.8 มาตรฐานสทอในโรงงานอตสาหกรรม (Industrail Pipe Color Standard) 542.9 สรป 55ใบงานท 2.1 56แบบฝกหดทายบท 57

บทท 3 อปกรณปองกนภยสวนบคคล .........................................................................633.1 บทน�า (Introduction) 643.2 ความตองการส�าหรบการปองกนภยสวนบคคล (Requirement for Personal Protection) 643.3 การประเมนอนตราย (Hazard Assessment) 653.4 การเลอกอปกรณปองกนภยสวนบคคล (Personal Protective Equipment Selection) 723.5 การบ�ารงรกษาและการเปลยนอปกรณปองกนภยสวนบคคล (Maintenance and Replacement of PPE) 733.6 การฝกอบรมพนกงานในการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล (Training Employees in the Proper Use of PPE) 733.7 การใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล (Use of Personel Protective Equipment) 743.8 สรป 102ใบงานท 3.1 103แบบฝกหดทายบท 104

บทท 4 การปองกนและควบคมมลพษจากสภาพแวดลอมในการท�างาน ................... 1094.1 ความหมาย 1104.2 มลพษในงานอตสาหกรรม 1104.3 ชนดของมลพษ 1114.4 การปองกนและควบคมมลพษทางอากาศ 1174.5 การปองกนและควบคมมลพษทางเสยง 1184.6 การปองกนและควบคมมลพษทางน�า 1184.7 การปองกนและควบคมมลพษทางความรอน 1184.8 การปองกนและควบคมมลพษทางแสง 1194.9 การปองกนและควบคมมลพษทางดน 1194.10 การปองกนและควบคมมลพษจากกมมนตภาพรงส 119

P.005-14_��, ��.indd 8 1/30/2013 2:09:38 PM

สารบญ 9

4.11 มลพษทเกดจากสภาพแวดลอมในการท�างาน 1204.12 สรป 127แบบฝกหดทายบท 128

บทท 5 หลกการเคลอนยายวสดและการเกบรกษา ..................................................... 1335.1 ความหมาย (Definitions) 1345.2 จดมงหมายของการเคลอนยายวสด 1345.3 หลกการเคลอนยายวสด (Material Handling Principles) 1355.4 ชนดของอปกรณขนถายวสด (Type of Material Handling Equipment) 1395.5 อบตเหตในการเคลอนยายหรอขนถายวสด 1475.6 กฎความปลอดภยในการปองกนการเกดอบตเหตในการขนถายวสด 1485.7 การเคลอนยายหรอขนถายวสดไวไฟ 1515.8 การเคลอนยายหรอขนถายวสดดวยแรงงานคน 1525.9 การจดเกบวสด (Material Storage) 1555.10 สรป 159แบบฝกหดทายบท 160

บทท 6 ความปลอดภยในสถานทท�างาน ..................................................................... 1676.1 ความหมาย (Definitions) 1686.2 ความปลอดภยในบรเวณพนทท�างาน (Safety in Working Area) 1706.3 ความปลอดภยในการใชเครองมอ (Safety in Tools Using) 1736.4 ความปลอดภยในการใชเครองจกร (Safety in Machine Using) 1766.5 ความปลอดภยในการใชยานพาหนะ (Safety in Vehicle Using) 1796.6 สรป 181ใบงานท 6.1 182แบบฝกหดทายบท 183

บทท 7 ความปลอดภยเกยวกบงานไฟฟา .................................................................. 1877.1 บทน�า (Introduction) 1887.2 อนตรายทเกดจากกระแสไฟฟา (Electrical Hazard) 1887.3 การปองกนอนตรายจากกระแสไฟฟา (Hazard Protection from Electrical Current) 1927.4 การเลอกใชอปกรณไฟฟาอยางเหมาะสม (Proper Selection of Electric Equipment) 1927.5 การตรวจสอบและการบ�ารงรกษาอปกรณไฟฟา (Electric Equipment Inspection and Maintenance) 1937.6 ความปลอดภยเกยวกบงานไฟฟา (Safety in Electric Work) 195

P.005-14_��, ��.indd 9 1/30/2013 2:09:38 PM


7.7 กฎหมายความปลอดภยเกยวกบงานไฟฟา (Law of Electrical Safety Work) 1957.8 สรป 196ใบงานท 7.1 197แบบฝกหดทายบท 198

บทท 8 ความปลอดภยเกยวกบงานกอสราง ............................................................. 2058.1 บทน�า 2068.2 องคประกอบความปลอดภยในงานกอสราง 2068.3 อนตรายทเกดขนในงานกอสราง 2088.4 ความปลอดภยในการท�างานกอสรางวาดวยเขตกอสราง 2098.5 ความปลอดภยในการใชลฟตขนสงวสดชวคราว 2118.6 ความปลอดภยในการท�างานกอสรางวาดวยนงราน 2128.7 ความปลอดภยในการท�างานกอสรางวาดวยปนจน 2148.8 ความปลอดภยในการท�างานกอสรางวาดวยตอกเสาเขม 2158.9 สรป 217ใบงานท 8.1 218แบบฝกหดทายบท 219

บทท 9 การปองกนและระงบอคคภย .......................................................................... 2239.1 บทน�า (Introduction) 2249.2 หลกการพนฐานของไฟ (Basic Principles of Fire) 2249.3 การประเมนอนตรายจากไฟไหม (Fire Risk Assessment) 2279.4 การปองกนและระงบอคคภย (Fire Abatement and Protection) 2309.5 สรป 232ใบงานท 9.1 233แบบฝกหดทายบท 234

บทท 10 การสงเสรมสขภาพอนามยและการปองกนโรคจากการท�างาน .................... 23910.1 บทน�า (Introduction) 24010.2 พฒนาการของการสงเสรมสขภาพจากกรงออตตาวาสกรงเทพฯ (Health Promotion Development : From Ottawa to Bangkok) 24110.3 แนวความคดและหลกการของการสงเสรมสขภาพ 24210.4 กลยทธพนฐานและพนทการปฏบตดานการสงเสรมสขภาพ 24310.5 นโยบายในการสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Policy) 24310.6 การสนบสนนหรอสงเสรมสขภาพพนกงานในสถานทท�างาน (Workplace Health Promotion) 24410.7 การปองกนโรคจากการท�างาน (Working Diseases Protection) 246

P.005-14_��, ��.indd 10 1/30/2013 2:09:38 PM

สารบญ 11

10.8 มาตรฐานบงคบของกระทรวงแรงงาน 25410.9 สรป 254ใบงานท 10.1 255แบบฝกหดทายบท 256

บทท 11 การปฐมพยาบาล ............................................................................................ 26111.1 บทน�า (Introduction) 26211.2 วตถประสงคของการปฐมพยาบาล (Purpose of First Aid) 26311.3 อนตรายทพบโดยทวๆ ไป (General Harzous) 26311.4 ปจจยส�าหรบการปฐมพยาบาลในสถานทท�างาน (Workplace First Aid Factor) 26511.5 ผชวยปฐมพยาบาล (First Aider) 26511.6 ความรบผดชอบส�าหรบการการปฐมพยาบาล (Responsibility for First Aid) 26811.7 บนทกของผทไดรบบาดเจบและการปฐมพยาบาลโดยผชวยปฐมพยาบาล 28311.8 สรป 284ใบงานท 11.1 285แบบฝกหดทายบท 286

บทท 12 การวเคราะหและปรบปรงการท�างานตามหลกการยศาสตร .......................... 29112.1 ความหมาย (Meanings) 29212.2 ภาพรวมของการยศาสตร (Overview) 29312.3 การยศาสตรในสถานทท�างาน (Ergonomic in the Workplace) 29412.4 การแกปญหาทเกดในสถานทท�างานโดยใชหลกการยศาสตร (Ergonomic Problem Solving in Workplace) 29512.5 การเพมประสทธภาพการยศาสตรในสถานทท�างาน

(Ergonomically Optimize in Workplace) 30112.6 การวเคราะหสถานทท�างานตามหลกการยศาสตร (Ergonomic Workplace Analysis) 30812.7 แบบฟอรมรายการตรวจสอบสรรวทยาในส�านกงาน (Office Ergonomic Checklist) 30912.8 แบบฟอรมการตรวจสอบความไมสะดวกสบายในการท�างาน (Working Discomfort Survey) 31212.9 การยศาสตรส�าหรบอตสาหกรรมการผลต (Ergonomic for Manufacturing) 31312.10 สรป 316ใบงานท 12.1 317แบบฝกหดทายบท 318

P.005-14_��, ��.indd 11 1/30/2013 2:09:38 PM


บทท 13 การตรวจความปลอดภยและการวเคราะหงานเพอความปลอดภย .............. 32313.1 ความหมาย (Safety Inspection) 32413.2 แนวความคดดานการบรหารจดการ (Administrative Concept) 32513.3 วตถประสงคของการตรวจความปลอดภย (Objective of Safety Inspection) 32513.4 หลกการตรวจความปลอดภย (Principle of Safety Inspection) 32713.5 รายการตรวจความปลอดภย (Safety Inspection Checklist) 33013.6 การวเคราะหงานเพอความปลอดภย (Job Safety Analysis) 33313.7 การฝกการหยงรอนตราย (Kiken Yoshi Training หรอ Hazard Prediction Training) 34013.8 การปองกนอบตเหตจากการผดพลาดของมนษย (Accident Prevention from Human Error) 34513.9 สรป 346ใบงานท 13.1 347แบบฝกหดทายบท 348

บทท 14 การสอบสวนและการวเคราะหอบตเหตในการท�างาน ..................................... 35314.1 บทน�า (Introduction) 35414.2 ขนตอนการวเคราะหอบตเหต (Step of Accident Analysis) 35414.3 จดมงหมายของการวเคราะหอบตเหต (Purpose of Accident Analysis) 35414.4 ปฏบตการวเคราะหอบตเหต (Accident Analysis Operation) 35514.5 วตถประสงคของการวเคราะหอบตเหต (Objective of Accident Analysis) 35614.6 การสอบสวนอบตเหต การบนทกและการรายงาน (Accident Investigation, Recording and Reporting) 36114.7 จดมงหมายทแตกตางกนของการสอบสวนอบตเหต (Differential Purpose of Accident Investigation) 36114.8 ขนตอนทวไปในการสอบสวนอบตเหต (General Step of Accident Investigation) 36214.9 เหตการณใดหรออบตเหตใดทควรสอบสวน (Which Evident or Accident should be Investigation) 36214.10 เหตการณทเกดขนรวมทงใกลพลาด (Evident Happening including Near Miss) 36214.11 การสอบสวนและสาเหตของเหตการณทเกดขน (Investigation and Cause of Evident Happening) 36314.12 วธการหรอกระบวนการสอบสวน (Investigation Method or Procedure) 36414.13 รายงานการสอบสวน (Investigation Report) 36814.14 แบบฟอรมรายงานการสอบสวนอบตเหต (Accident Report Form) 369

P.005-14_��, ��.indd 12 1/30/2013 2:09:38 PM

สารบญ 13

14.15 สรป 376ใบงานท 14.1 377แบบฝกหดทายบท 378

บทท 15 กฎหมายเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภย ........................................ 38315.1 บทน�า (Introduction) 38415.2 จดมงหมายของการใชกฎหมายอาชวอนามยและความปลอดภย (Objective of Occupational Health and Safety Law) 38415.3 กฎหมายทเกยวของกบอาชวอนามย ความปลอดภยและสภาพแวดลอม ในการท�างาน (Occupation Health Safety and Environment Law) 38515.4 สรป 385ใบงานท 15.1 386แบบฝกหดทายบท 387

บรรณานกรม .................................................................................................................. 391

P.005-14_��, ��.indd 13 1/30/2013 2:09:38 PM

ความรเบองตนเกยวกบ

อาชวอนามยและความปลอดภย1

สาระสาคญ

อาชวอนามยและความปลอดภยมความสมพนธกบอตสาหกรรมทกสาขา หนวยงานทางราชการ โรงเรยน มหาวทยาลย ส�านกงาน สถานบนเทง ซงพนกงานหรอบคลากร เจาหนาท แพทย วศวกร คร อาจารย และพยาบาล ตองไดรบการฝกอบรมในเรองระบบอาชวอนามยและความปลอดภย ทงนเพอประโยชนและความปลอดภยในการท�างานและสงเสรมสขภาพใหบคลากรในทกหนวยงานมสขภาพทดและปลอดภย

จดประสงคทวไป

1. เพอใหมความรความเขาใจความหมายของอาชวอนามยและความปลอดภย

2. เพอใหมความรความเขาใจวตถประสงคและประโยชนของอาชวอนามยและความปลอดภย

3. เพอใหมความรความเขาใจนโยบายสขภาพและความปลอดภย

4. เพอใหมความรความเขาใจสาเหตและการปองกนอบตเหตในงานอตสาหกรรม

5. เพอใหมความรความเขาใจการจดการอาชวอนามยและความปลอดภยในสถานทท�างาน

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. บอกความหมายของอาชวอนามยและความปลอดภยได

2. อธบายวตถประสงคและประโยชนของอาชวอนามยและความปลอดภยได

3. บอกนโยบายสขภาพและความปลอดภยได

4. จ�าแนกสาเหตและการปองกนอบตเหตในงานอตสาหกรรมได

5. อธบายการจดการอาชวอนามยและความปลอดภยในสถานทท�างานได

เนอหาสาระ

ความหมายของอาชวอนามยและความปลอดภย วตถประสงคและประโยชนของอาชวอนามยและความปลอดภย นโยบายสขภาพและความปลอดภย สาเหตและการปองกนอบตเหตในงานอตสาหกรรม การจดการอาชวอนามยและความปลอดภยในสถานทท�างาน

P.015-30_Ch 01.indd 15 1/29/2013 6:47:43 PM


1.1 บทน�ำ (Introduction)ความรเบองตนเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภย (Fundamental of Occupa–

tional Health and Safety) อาชวอนามยและความปลอดภยมความสมพนธกบอตสาหกรรมทกสาขา ธรกจการคาและอตสาหกรรมสมยดงเดม บรษทเทคโนโลยสารสนเทศ หนวยบรการดานสขภาพ โรงเรยน มหาวทยาลย ส�านกงาน ตลอดทงสถานบนเทง ซงตองใหความรและฝกอบรมในเรองระบบอาชวอนามยและความปลอดภยแกพนกงาน เจาหนาท แพทย พยาบาล ชาง วศวกร คร อาจารยและผบรหารองคกร

อาชวอนามยและความปลอดภยมผลกระทบตอการท�างานทกดาน ในองคกรทมอนตรายต�าจะมผควบคมดแลดานอาชวอนามยและความปลอดภยจ�านวนนอย สวนในโรงงานทมการผลตและมอนตรายสงผควบคมดแลดานอาชวอนามยและความปลอดภยตองมความแตกตางในดานความช�านาญเฉพาะทางทไมเหมอนกน เชน วศวกร (ไฟฟา อเลกทรอนกส และกอสราง) ทนายความ แพทยและพยาบาล ผฝกอบรม ผวางแผนการท�างานและผควบคมงาน โดยม จดมงหมายเดยวกนในการท�าใหเกดมาตรฐานดานอาชวอนามยและความปลอดภยในองคกร

ปญหาและอปสรรคในการท�าใหเกดผลส�าเรจโดยมมาตรฐานทดในงานอาชวอนามยและความปลอดภยอาจเกดจากปญหาดานการเงน การผลตในโรงงานหรอเปาหมายการปฏบตงาน ความซบซอนในองคกรทงหมดลวนท�าใหเกดปญหาและอปสรรคได อยางไรกตาม แรงจงใจทมพลงอ�านาจสงสามารถขบเคลอนใหองคกรเกดมาตรฐานในดานอาชวอนามยและความปลอดภย แรงจงใจทสงเสรมเหลานนคอ ขวญก�าลงใจ กฎหมายและเศรษฐกจการเงน

ในประเทศองกฤษมการควบคมอยางเหมาะสมดานอาชวอนามยและความปลอดภยแกแรงงานในรปแบบความรบผดชอบรวมกนในองคกร ซงมการท�างานเพอสงเสรมใหเกดสงตอไปนคอ

1. พฒนาระบบการจดการอาชวอนามยและความปลอดภยเพอลดความเจบปวยและการบาดเจบจากการท�างาน

2. เพอแสดงใหเหนถงความส�าคญของอาชวอนามยและความปลอดภยในระดบคณะกรรมการบรหาร

3. รายงานสสาธารณะดานอาชวอนามยและความปลอดภยภายในองคกร และรายงานผลการเปรยบเทยบการด�าเนนงานกบเปาหมายการด�าเนนงาน

P.015-30_Ch 01.indd 16 1/29/2013 6:47:44 PM

บทท 1 : ความรเบองตนเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภย 17

1.2 ควำมหมำย (Meanings) อาชวอนามยและความปลอดภย (Occupational Health and Safety) หมายถง

ขอบเขตทเครงครดในกฎระเบยบโดยเกยวของกบการปองกนเพอความปลอดภยตอสขภาพและสวสดภาพของประชาชนโดยผกพนกบการท�างานและการจางแรงงาน จดมงหมายประการแรกของอาชวอนามยและความปลอดภยเพอจดสภาพแวดลอมความปลอดภยในการท�างาน ผลประการทสองคอ ชวยในการปองกนเพอนรวมงาน สมาชก นายจาง ลกคา ผผลต และชมชนใกลเคยงทไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอมในสถานทท�างาน ซงมความเกยวของสมพนธ กบหลายสาขาวชา รวมถงอาชวเวชศาสตร และอาชวอนามย (หรออตสาหกรรม) สขภาพศาสตร สาธารณสข วศวกรรมความปลอดภย วศวกรรรมอตสาหกรรม เคมและฟสกสสขภาพ

จดมงหมายของอาชวอนามยคอ

1. สงเสรมและผดงไวซงระดบทสงสดในทางกายภาพ จตใจและความเปนอยทดของแรงงานในทกสาขาอาชพ

2. ปองกนปญหาทเกดกบสขภาพของแรงงานจากสภาพแวดลอมในการท�างาน

3. ปองกนการจางแรงงานจากการเสยงทเปนผลมาจากปจจยทกระทบตอสขภาพ

4. จดวางและผดงรกษาแรงงานในการดดแปลงสภาพแวดลอมในอาชพกบความ สามารถทางดานรางกายและจตใจ เพอสรปผลการดดแปลงการท�างานของคนแตละคนกบงาน

1.3 หลกกำรอำชวอนำมยและควำมปลอดภย (Principle of Occupational Health and Safety)

อาชวอนามยและความปลอดภยมการใหค�าจ�ากดความหลายๆ อยางโดยอาชวอนามยเปนเรองการบรการดานสขภาพ ซงมองคการอนามยโลกและองคการแรงงานระหวางประเทศไดสรปความหมายของอาชวอนามยไววาเปนกจกรรมทมงเนนเรองดงตอไปน

1. การปองกนและการสงเสรมสขภาพของคนงานโดยการปองกนและควบคมโรคจากการท�างาน และการเกดอบตเหตจากการท�างานโดยก�าจดปจจยทเปนอนตรายตอสขภาพและความปลอดภยในทท�างาน

2. พฒนาและสงเสรมการท�างานเพอสขภาพและความปลอดภย สภาพแวดลอมในการท�างานและองคกร

P.015-30_Ch 01.indd 17 1/29/2013 6:47:44 PM


3. เพมประสทธภาพทางดานรางกาย จตใจและความเปนอยทดของคนงาน รวมทงสนบสนนและผดงรกษาไวซงขดความสามารถในการท�างานของคนงาน

องคกรทประสบความส�าเรจในดานเศรษฐกจสวนใหญมกมการจดการอาชวอนามยและความปลอดภยไดเปนอยางด และแสดงใหเหนวาสถานทท�างานออกแบบตามหลกการ ทดของอาชวอนามยและความปลอดภย นอกจากนแลวหลกการยศาสตรกเปนการใชหลกการเคลอนไหวของรางกายมนษยเพอใหเหมาะสมกบการท�างานอยางถกวธและถกน�ามาใชเพอใหเกดความยงยนในการท�างาน

1.4 ค�ำจ�ำกดควำม (Definitions)ค�าจ�ากดความพนฐานทใช ในอาชวอนามยและความปลอดภยซงมหลายค�าดวยกนคอ

1. สขภาพ (Health) คอการปองกนรางกายและจตใจของประชาชนใหพนจาก ความเจบปวยอนเปนผลมาจากวสด กระบวนการ และกรรมวธทใช ในสถานทท�างาน

2. ความปลอดภย (Safety) คอการปองกนประชาชนจากการไดรบบาดเจบทาง กายภาพ ค�าสองค�าทใชรวมกนคอ สขภาพและความปลอดภย ซงบงบอกถงความเกยวพน ทางดานรางกายและจตใจทมความเปนอยทดของแตละบคคลในสถานทท�างาน

3. สวสดการ (Welfare) หมายรวมถงการจดเตรยมสงอ�านวยความสะดวกในการ รกษาสขภาพและความเปนอยทดของแตละบคคลในสถานทท�างาน สวสดการดานสงอ�านวยความสะดวกรวมถงสถานทชะลางท�าความสะอาด การจดเตรยมระบบสขาภบาล การจดเตรยมน�าส�าหรบดม แสงสวาง ความรอน ตส�าหรบเกบเสอผา ทนงส�าหรบการจดกจกรรมหรอการพกผอน หองอาหารและหองพกผอน เปนตน

4. การปองกนสงแวดลอม (Environmental Protection) เปนการจดเตรยมเพอใหครอบคลมกจกรรมเหลานนในสถานทท�างานซงเปนผลมาจากสงแวดลอม (อยในรปของพช สตว น�า อากาศ และดน) อาจเปนอนตรายตอสขภาพและความปลอดภยของพนกงาน กจกรรมดงกลาวรวมถงการก�าจดของเสย การก�าจดมลภาวะทางอากาศ

P.015-30_Ch 01.indd 18 1/29/2013 6:47:44 PM


5. อบตเหต (Accident) หมายถงเหตการณทไมไดวางแผน ไมไดตงใจ หรอขาดการพจารณาสงผลใหเกดการบาดเจบ ทพพลภาพหรอเสยชวต และยงสงผลใหเกดความเสยหายแกทรพยสน โรงงาน วสด สงแวดลอม หรอสญเสยโอกาสทางธรกจ

6. ใกลพลาดพลง (Near Miss) ความพลาดพลงในอบตการณทกๆ ครงทเกดขน ซงสงผลใหเกดอบตเหต ตามประมาณการในความพลาดพลงทกสบครงในสถานทท�างาน กอใหเกดอบตเหตเลกๆ นอยๆ ขน

7. การเกดอนตราย (Dangerous Occurrence) สงนคอใกลพลาดพลงซงอาจ น�าไปสการบาดเจบสาหสหรอเสยชวต การเกดอนตราย เชน นงรานพง เครนพง อปกรณทใชในการบรรทกสงของทกชนดเกดเสยหายระหวางขนสง และไฟฟาลดวงจรท�าใหเกดเพลงไหม

8. อนตรายและความเสยง (Dangerous and Risk) อนตรายคอ ศกยภาพของ สสารวสด คน กจกรรมหรอกระบวนการทเปนสาเหตใหเกดอนตราย และอนตรายมหลายรปแบบดวยกน เชน อนตรายจากสารเคม อนตรายจากไฟฟา อนตรายจากการตกทสง และอนตรายจากควนพษ เปนตน ความเสยงคอ ความเปนไปไดทสสารวสด คน กจกรรม หรอกระบวนการทเปนสาเหตใหเกดอนตราย ความเสยงสามารถลดไดและอนตรายกสามารถลดไดดวยการควบคมจดการอยางด

สงส�าคญในการชใหชดระหวางอนตรายและความเสยงเพราะค�าสองค�านใชอยางสบสน เชน การท�างานกอสรางบอยครงมความเสยงสงและอนตรายสง

1.5 ประโยชนของอำชวอนำมยและควำมปลอดภย (Benefit of Occupational Health and Safety)

ประโยชนของอาชวอนามยและความปลอดภยมดงน

1. คณภาพชวตของพนกงานในองคกรดขน เพราะผลจากการน�าหลกการจดอาชวอนามยและความปลอดภยในการท�างานมาปฏบตในองคกร

2. การเจบปวยลดนอยลง เพราะพนกงานไดรบประโยชนจากการจดสภาพแวดลอมในการท�างานใหดขน

P.015-30_Ch 01.indd 19 1/29/2013 6:47:44 PM


3. เพมแรงจงใจใหพนกงาน โดยมคาตอบแทนทสงขน และสรางบรรยากาศในการท�างานทด

4. เพมคณภาพของผลตและการบรการ ซงท�าใหลกคามความพงพอใจในสนคา

5. เพมภาพลกษณใหกบบรษท ท�าใหเปนทยอมรบในสายตาประชาชนและลกคา

6. เศรษฐกจโดยรวมของประเทศดขนจากการผลตหรอการบรการ ซงสงผลตอความเชอมนของนกลงทนจากตางประเทศ

1.6 วตถประสงคของอำชวอนำมยและควำมปลอดภย (Objective of Occupational Health and Safety)

วตถประสงคของอาชวอนามยและความปลอดภยมดงน

1. เพอสงเสรมและรกษาสขภาพ ความปลอดภยและสวสดการของพนกงานในสถานทท�างาน โดยการรณรงคใหความรเรองความปลอดภยในการท�างาน และประชาสมพนธสวสดการตางๆ ทพนกงานควรไดรบจากกฎหมายแรงงาน

2. เพอปองกนประชาชนในสถานทท�างานทตองเผชญกบอนตรายจากเครองจกร อปกรณ สงอ�านวยความสะดวก ตลอดจนการเคลอนยายวสดอปกรณ

3. เพอกระตนเตอนใหพนกงานในสถานทท�างานปฏบตงานดวยความปลอดภย โดยจดการใหความรแกประชาชนในสถานทท�างานดวยการท�างานทปลอดภยและใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล

4. เพอก�าจดและควบคมอนตรายทอาจเกดแกพนกงานในสถานทท�างาน โดยท�าการวเคราะหจดหรอสถานททอาจเปนอนตรายตอพนกงานในสถานทท�างาน

5. เพอประคบประคองความรวมมอและการใหค�าปรกษาระหวางนายจางและลกจาง ซงตองท�าการเสรมสรางความเขาใจในดานความรวมมอในการท�างานดวยความปลอดภยระหวางนายจางและลกจาง

6. เพอพฒนาและสงเสรมทศนคตดานสขภาพและความปลอดภยใหทวถงภายในองคกร โดยสรางคานยมในเรองการท�างานดวยความปลอดภย และท�าใหเกดทศนคตทดตอการปฏบตงานดวยความปลอดภย

P.015-30_Ch 01.indd 20 1/29/2013 6:47:44 PM


1.7 นโยบำยสขภำพและควำมปลอดภย (Policy of Health and Safety)

นโยบายสขภาพและความปลอดภยตองมรายละเอยดบรรจในองคกรเพอใหเกดความมนใจวาสภาพแวดลอมในการท�างานตองมความปลอดภย ตวอยางเชน นโยบายดานการก�าจดฝนละอองในสถานทท�างาน นโยบายดานการขนยายวสดดวยความปลอดภย และนโยบายดานการปฐมพยาบาลเบองตน ในรายละเอยดของนโยบายควรมกระบวนการท�างานใหเกดความส�าเรจในนโยบาย ส�าหรบนโยบายสขภาพและความปลอดภยนนมความส�าคญเพราะวาการก�าหนดนโยบายมความส�าคญตอพนกงาน มความส�าคญตอการบรหารจดการและมความส�าคญตอการก�ากบดแล

นโยบายส�าหรบการจดการดานสขภาพและความปลอดภยนนควรมวตถประสงคเปนทชดเจน เพอบงบอกถงความส�าเรจในการด�าเนนการตามนโยบายดานสขภาพและความปลอดภย รวมทงบอกถงความแตกตางในหนาทและระดบของความรบผดชอบในนโยบาย โดยควรก�าหนดสงตอไปนคอ

1. รายละเอยดวตถประสงคของนโยบายสขภาพและความปลอดภย

2. แสดงใหเหนถงผบรหารระดบสงมความรบผดชอบดานสขภาพและความปลอดภยตอพนกงานทกคนในองคกร

3. ระบถงผบรหารระดบสงตองเปนผรบผดชอบในนโยบาย

4. จดเตรยมชอ และต�าแหนงของผทรบผดชอบเพอใหพนกงานสามารถสอบถามขอมลหรอรองเรยนปญหาเกยวกบสขภาพและความปลอดภย

5. บอกถงหนาทและความรบผดชอบของทกๆ คนในองคกรเพอใหทราบถงภาระท ทกคนตองรวมกนรบผดชอบดานสขภาพและความปลอดภยใหเกดขนในองคกร

6. เนนย�าถงความส�าคญของการใหค�าปรกษาและความรวมมอระหวางผบรหาร พนกงานและตวแทนของพนกงานทมตอสขภาพและความปลอดภย

7. รางการเตรยมการขององคกรและกลยทธเพอใหบรรลผลส�าเรจของวตถประสงค

8. บงบอกถงพนธกจในการพฒนาอาชวอนามยและความปลอดภย

9. นโยบายดานสขภาพและความปลอดภยควรเขยนใหเหมาะสมกบความตองการแตละบคคล

P.015-30_Ch 01.indd 21 1/29/2013 6:47:44 PM


1.8 ควำมปลอดภยในกำรท�ำงำน (Safety at Workplace)ท�าไมความปลอดภยในการท�างานจงมความส�าคญ กญแจทมความส�าคญในการเพม

ผลผลตของงานอยทการจดการดานความปลอดภยในสถานทท�างาน โดยสรางแรงจงใจใหแกแรงงานในการท�างาน ถาสถานทท�างานมความปลอดภยแลว แรงงานทกๆ คนสามารถทมเทแรงกายและแรงใจเพอรวมกนพฒนางานไดเปนอยางด

ทกๆ สถานประกอบการหรอโรงงาน เจาของโรงงาน ผจดการฝายผลตตองการใหมการผลตทไดคณภาพและมจ�านวนมากเพยงพอตอความตองการของลกคา แมกระทงจะมการกเงนมาลงทนเพอเพมเครองมอเครองจกร และแรงงานเพอใหสามารถตอบสนองความตองการของลกคา อยางไรกตาม เมอตองการเพมผลผลตในการผลตกระบวนการทส�าคญคอ แรงงานทใชในการผลตสนคา ปจจยทท�าใหแรงงานสามารถผลตสนคาไดอยางมคณภาพนนมหลายอยางดวยกนคอ ปจจยดานคาตอบแทน ปจจยดานแรงจงใจ ปจจยดานสวสดการ และปจจยดาน สงแวดลอมในสถานทท�างาน และปจจยดานความปลอดภยในการท�างาน ซงมความส�าคญโดยตรงตอแรงงานผลต หากสถานทท�างานและสงแวดลอมในสถานทท�างานไมปลอดภย อาจสงผลใหเกดอบตเหตตอรางกายและทรพยสนของสถานประกอบ และสงผลใหการผลตตองหยด และสงผลเสยหายตอการสงมอบสนคาใหลกคา เพราะฉะนนความปลอดภยในการท�างานจงเปนสงททางนายจางหรอองคกรความปลอดภยตองใหความรแกแรงงานภายในองคกร ตลอดจน สรางคานยมและความตระหนกถงความปลอดภยในการท�างาน

1.9 สำเหตของอบตเหตในงำนอตสำหกรรม (Cause of Industrial Accident)

ลกษณะของงานในโรงงานอตสาหกรรมนนมหลากหลายประเภทซงอาจแตกตางกนตามรปแบบการผลต โดยอบตเหตทเกดขนในงานอตสาหกรรมสามารถจ�าแนกออกเปน 3 ประเภทคอ

1. ความผดพลาดของมนษย ซงเกดจากสาเหตดงนคอ

• อบตเหตเกดขนในขณะท�างานเครองมออปกรณไมปลอดภย ชนสวนของเครองมอ เครองจกรก�าลงหมนหรอก�าลงเคลอนท และลกษณะการท�างานไมเหมาะสม เชน การปนเครองจกรเพอซอมแซมทอสายไฟฟาทสงเกนไป ควรใชนงรานเพอความปลอดภยในการท�างาน ดงแสดงในรปท 1.1

P.015-30_Ch 01.indd 22 1/29/2013 6:47:44 PM

อาชีวอนามัยและความปลอดภัย -...

Documents