คู่มือการฝึกปฏิบัติชุดวิชา 55307...

คมอการฝกปฏบตชดวชา 55307 การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

ค ำน ำ

ชดวชา 55307 การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย เปนชดวชาทจดท าขนส าหรบนกศกษาสาขาวทยาศาสตรสขภาพ หลกสตรแพทยแผนไทย มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช เพอใหนกศกษามความรเกยวกบการฝกปฏบตทส าคญทางเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย อนจะเปนประโยชนสามารถน าความรไปใชในการศกษาขนสงหรอน าไปประยกตใชในการปฏบตวชาชพของนกศกษาหลงจากส าเรจการศกษาไปแลว

คมอการฝกปฏบตชดวชา 55307 การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยคณะกรรมการกลมผลตชดวชาไดพจารณาเนอหาการฝกปฏบต ซงนกศกษาควรท าความเขาใจเนอหาทางทฤษฎในชดวชา 55306 เภสชพฤกษศาสตร มาอยางถองแทเสยกอน อยางไรกตามนกศกษาตองคนควาหาความรเพมเตมเพอทจะท าใหนกศกษาไดรบความรททนสมยอยเสมอ

นอกจากนนนกศกษาควรศกษารายละเอยดเกยวกบขนตอนการฝกปฏบต การฝกปฏบตดวยตนเอง การฝกตามมอบหมายและการฝกเสรมทกษะ ณ ศนยบรการการศกษาเฉพาะกจทมหาวทยาลยก าหนดภายใตการดแลและค าแนะน าการฝกปฏบตจากอาจารยทมหาวทยาลยแตงตง

คณะกรรมการกลมผลตชดวชา55307 การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยหวงเปนอยางวานกศกษาจะไดรบประโยชนและสามารถเพมพนความร ความเขาใจเสรมทกษะและประสบการณสอดคลองกบวตถประสงคของชดวชาทประการ

คณะกรรมการกลมผลตชดวชา55307

การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

รำยละเอยด

1. ค าอธบาย วตถประสงคชดวชา 2. ประเภท วธการฝกปฏบต จ านวนชวโมงในการฝกปฏบต 3. สอประจ าชดวชา 4. การประเมนชดวชา 5. บทบาทนกศกษา 6. สถานทฝกปฏบต 7. รายละเอยดการฝกปฏบต

- การฝกดวยตนเอง - การฝกตามมอบหมาย - การฝกเสรมทกษะ

8. รปแบบการจดท ารายงานและรปแบบการประเมนผล - รปแบบรายงานดวยตนเอง (เอกสารหมายเลข 1)

- แบบประเมนผลรายงานดวยตนเอง (เอกสารหมายเลข 2) - รปแบบรายงานการฝกตามมอบหมาย ( เอกสารหมายเลข 3) - แบบประเมนผลรายงานการฝกเสรมทกษะและการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร ( เอกสารหมายเลข 4) - รปแบบรายงานการฝกเสรมทกษะเดนปา (เอกสารหมายเลข 5) - แบบประเมนผลการฝกเสรมทกษะการดงานนอกสถานทและการทดลองปรงยา ดวยเทคนคพเศษ(เอกสารหมายเลข6) - รปแบบรายงานการฝกเสรมทกษะการดงานนอกสถานทและการทดลองปรงยา ดวยเทคนคพเศษ (เอกสารหมายเลข 7) 9. การตดตอกบมหาวทยาลย

1. ค ำอธบำย วตถประสงคชดวชำ ค ำอธบำยชดวชำ

การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยในสวนของการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรนนฝกการดเอกลกษณทางมหาทศนทงพชสดและพชแหง การส ารวจปาศกษาพชสมนไพร การเกบตวอยางพชสมนไพร การจดท าพพธภณฑ การขยายพนธพชสมนไพรรวมทงการน าสวนตางๆของสมนไพรมาใช และในสวนของการฝกปฏบตเภสชกรรมแผนไทยนนฝกการเตรยมเภสชวตถ ศลปะในการปรงยารปแบบตางๆ การแตงส กลน และรส การควบคมคณภาพยา และการดแลรกษาเครองมอปรงยา

วตถประสงคชดวชำ 2.1.1 มทกษะในการจ าแนกพชและเครองยาไทยและเทศ 2.1.2 มทกษะในการจดท าพพธภณฑพชและการขยายพนธพชสมนไพร 2.1.3 มทกษะในการปรงยาจากเภสชวตถในรปแบบตางๆ และการควบคมคณภาพยา 2.1.4 มทกษะในการใชและการดแลรกษาเครองมอปรงยา

2. ประเภท วธกำรฝกปฏบต จ ำนวนชวโมงในกำรฝกปฏบต การฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก การฝกดวยตนเอง การฝกตามมอบหมาย และการฝกเสรมทกษะ รวม 360 ชวโมง ซงมรายละเอยด ดงน

2.1 กำรฝกดวยตนเอง หมายถง การฝกปฏบตของนกศกษาดวยตนเองทงหมดตามกจกรรมทไดก าหนดไวในคมอแบบฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย โดยจะตองฝกปฏบตเฉลยสปดาหละอยางนอย 8 ชวโมง จ านวน 15 สปดาห รวม 120 ชวโมง

2.2 กำรฝกตำมมอบหมำย หมายถง การฝกปฏบตใน 2 ลกษณะคอ ฝกปฏบตภายใตการควบคมของอาจารยทไดรบการแตงตงจากมหาวทยาลยภายในสถานททมหาวทยาลยก าหนด วนละ 6 ชวโมง ภายใน 5 วน รวม 30 ชวโมง และการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร พรอมทงศกษาเดนปาในสถานททตนเองสะดวกเพมเตม เพอเพมทกษะในการส ารวจพชสมนไพรจ านวน 162 ชวโมง รวมกำรฝกตำมมอบหมำยทงหมด 192 ชวโมง 2.3 กำรฝกเสรมทกษะ หมายถง การฝกปฏบตทจ าเปนเพอเพมทกษะแกนกศกษา ประกอบดวย

1) การฝกปฏบตการเดนปา วนละ 6 ชวโมง จ านวน3 วน รวมทงสน 18 ชวโมง 2) การดงานสวนสมนไพร และโรงงานผลตยาจากสมนไพรทไดมาตรฐาน จ านวน 2 วน รวม 12 ชวโมง 3) การทดลองปรงยาดวยเทคนคพเศษ จ านวน 1วน รวม 6 ชวโมง และ

4) การน าเสนอผลการฝกดวยตนเอง การฝกตามมอบหมาย และการฝกเสรมทกษะตาม สถานท วนและเวลาทมหาวทยาลยก าหนด จ านวน 2 วน รวม 6 ชวโมง

3. สอประจ ำชดวชำ ประกอบดวย

1. เอกสารการสอนชดวชาเภสชพฤกษศาสตร 2. เอกสารชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 3. วซด ประจ าชดการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 4. วซด ประจ าชดวชาเภสชพฤกษศาสตร 5. คมอการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

4. กำรประเมนผล การประเมนผลการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยแบงเปน 2 สวน คอการสอบขอเขยนและการฝกปฏบต 4.1 การสอบขอเขยนโดยคดคะแนนเปนรอยละ 40 นกศกษาเขารบการสอบพรอมการสอบประจ าภาค ณ สนามสอบซงเปนโรงเรยนทอยในจงหวดทนกศกษาใหทอยไว

4.2 การฝกปฏบต ทงหมดม 3 ประเภทโดยคดคะแนนเปนรอยละ 60 แบงสดสวนคะแนนดงน 4.2.1 การฝกดวยตนเอง คดเปนรอยละ 12 ประเมนจากการฝกปลก ขยายพนธพชสมนไพร และรายงานการฝกดวยตนเอง 4.2.2 การฝกตามมอบหมาย คดเปนรอยละ 24 ประเมนจากการฝกปฏบตตามมอบหมายและรายงานตออาจารยฝกมอบหมายและอาจารยฝกเสรมทกษะเปนผประเมน 4.2.3 การฝกเสรมทกษะ คดเปนรอยละ 24 ประเมนจากการเขารวมฝกเสรมทกษะ รายงานและการน าเสนอรายงานกบอาจารยฝกเสรมทกษะ นกศกษาจะตองสอบผานทงการสอบไลและการฝกปฏบตแบงเปนการสอบไลรอยละ 40 และการฝกปฏบตรอยละ 60 โดยตองไดคะแนนการสอบไล และการฝกปฏบตไมต ากวารอยละ 60 หากนกศกษาไดคะแนนแตละสวนไมถงรอยละ 60 ใหสอบซอมเฉพาะสวนนน 5. บทบำทนกศกษำ 5.1 ทบทวนหลกการและทฤษฎตางๆทเกยวของ ไดแก

5.1.1 เอกสารการสอนชดวชาเภสชพฤกษศาสตร 5.1.2 เอกสารชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 5.1.3 วซด ประจ าชดเภสชพฤกษศาสตร

5.2 วซด ประจ าชดการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 5.3 ศกษาคมอการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 5.4 รายงาตวตออาจารยฝกมอบหมายตามวน เวลาและสถานท ทมหาวทยาลยก าหนด 5.5 เขารบการปฐมนเทศและรบทราบตารางการฝกมอบหมาย พรอมทงขอค าแนะน าปรกษาจากอาจารยฝกมอบหมายกรณมปญหาหรอขอขดของ

5.6 จดท ารายงานตามแบบฟอรมทมหาวทยาลยก าหนดในแตละประเภทของการฝก 5.6 น าเสนอและสงรายงานฉบบสมบรณในการฝกเสรมทกษะครงท 2 5.7 รบฟงการสรปและขอเสนอแนะจากอาจารยฝกเสรมทกษะ

6. สถำนทฝกปฏบต การฝกปฏบตทง 3 ประเภท คอการฝกดวยตนเอง การฝกตามมอบหมาย การฝกเสรมทกษะ ก าหนดสถานทใหสอดคลองกบการฝกดงน 6.1 การฝกดวยตนเองก าหนตามความเหมาะสมและสะดวกของนกศกษา ไดแก ทพกของนกศกษา ศนยวทยพฒนาของ มสธ. หนวยงานสาธารณสขในจงหวดทใกลทพกนกศกษา โรงเรยน ศาสนสถาน หรอสวนปา

6.2 การฝกตามมอบหมาย มหาวทยาลยจะก าหนดสถานทการฝกตามมอบหมายโดยหวหนาศนยบรการการศกษาประจ าภมภาค ส านกบรการการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ประสานงานและท าหนงสอแตงตงเปนศนยบรการการศกษาเฉพาะกจ พรอมทงแจงขอมลใหนกศกษาทราบโดยตรง

6.3 การฝกเสรมทกษะ ฝกปฏบต ณ สถานททมหาวทยาลยก าหนดซงศนยบรการการศกษาประจ าภมภาค ส านกบรการการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชด าเนนการจดหาสถานทและท าหนงสอขออนญาตใหนกศกษาเขาศกษาดงาน

รำยละเอยดกำรฝกปฏบต

กำรฝกดวยตนเอง

วตถประสงค นกศกษาสามารถน าความรจากการศกษาเอกสารการสอนประกอบชดวชาเภสชพฤกษศาสตร และการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยมาใชในปลกและการขยายพนธพชสมนไพร วธด ำเนนกำร นกศกษาตองปฏบตดงน

1. จดท าตารางเวลาส าหรบตนเองในการฝกตามมอบหมาย สปดาหละ 8 ชวโมง จ านวน 15 สปดาห รวม 120 ชวโมง

2. ศกษาเอกสารการสอนชดวชาเภสชพฤกษศาสตรและชดวชาการฝกปฏบตเภสช พฤษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยตามแผนการศกษาของตนเองเพอใหมความพรอม กอนการฝกดวยตนเอง หนวยท 1 การปลกและการขยายพนธพชสมนไพร

3. ศกษาวธการปลกและขยายพนธพชสมนไพรจาก VCDประจ าชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

4. นกศกษาจะตองฝกปลก และขยายพนธสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานและในทองถนตามทก าหนดไวในคมอการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย โดยใชสถานททมหาวทยาลยก าหนดตามความเหมาะสมและความสะดวกของนกศกษา ไดแก ทพกของนกศกษา ศนยวทยพฒนาของ มสธ. หนวยงานสาธารณสขในจงหวดทใกลทพกนกศกษา โรงเรยน หรอศาสนสถาน หรอสวนปา

5. บนทกภาพการปลก และขยายพนธสมนไพรเพอประกอบการท ารายงาน

6. จดท ารายงานการฝกดวยตนเอง ตามแบบฟอรม เอกสำรหมำยเลข 1 7. สงรายงานการฝกดวยตนเองใหอาจารยในวนเขารบการฝกเสรมทกษะท มสธ.โดย

อาจารยจะประเมนผลรายงานการฝกดวยตนเองตามแบบฟอรม เอกสำรหมำยเลข 2 พชสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน ไดแก ขเหลก สะเดา สมแขก กานพล จนทรเทศ ฝาง ฝรง เพกา มะค าดควาย มะขามแขก สมอพเภก อบเชย พงทะลาย ส าโรง ขล ทองพนชง ชมเหดเทศ มะแวงตน กระเจยบแดง เจตมลเพลง พมเสนตน ระยอม สมปอย พญายอ เสลดพงพอนตวเมย หนมานประสานกาย ฟาทะลายโจร ขมน ไพล ขง เปราะหอม แมงลก เรว ล าโพง วานน า โสมไทย หญาปกกง หญาหวาน วานหางจระเข กระวาน เนระพสไทย ดปล มะแวงเครอ หางไหลแดง บอระเพด บวบก พล อญชน กวาวเครอ ขาวเยนเหนอขาวเยนใต โคคลาน เถาวลยเปรยง บอระเพดพงชาง รางจด หนอนตายยาก สะคาน เพชรสงฆาต แหวหม หญาคา และกระชาย

กำรฝกตำมมอบหมำย

วตถประสงค นกศกษาสามารถน าความรจากการศกษาเอกสารการสอนประกอบชดวชาเภสชพฤกษศาสตร และการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยมาใชใน

1. การใชและการดแลเครองมอทใชในการปรงยา 2. การคดเลอกและเตรยมเภสชวตถ 3. การปรงยาและเตรยมยาในรปแบบตาง ๆ 4. การควบคมคณภาพและการประกนคณภาพในการเตรยมและปรงยา 5. จดท าพพธภณฑพชสมนไพร

วธด ำเนนกำร นกศกษาตองปฏบตดงน

1. จดท าตารางเวลาส าหรบตนเองในการฝกตามมอบหมาย จ านวน5 วน วนละ 6 ชวโมงรวม 30 ชวโมง

2. ท าพพธภณฑพชสมนไพรนกศกษาตองเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพรในสถานททตนเองสะดวกเพมเตมดวยตนเองเพอเปนการเพมทกษะในการส ารวจพชสมนไพร รวม 162 ชวโมง

3. ศกษาเอกสารการสอนชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยตามแผนการศกษาของตนเองเพอใหมความพรอมกอนการฝกตามมอบหมาย

4. ทบทวนความรชดวชาเภสชพฤกษศาสตร 5. ศกษาวธการปรงยาและเตรยมยาในรปแบบตาง ๆ จาก VCDประจ าชดวชาการฝกปฏบต

เภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 6. ตรวจสอบสถานทนกศกษาตองเขารบการฝกตามมอบหมายตามทมหาวทยาลยก าหนด

หากไมมรายชอเขารบการฝกตามมอบหมาย โปรดแจงไปทหวหนาศนยบรการการการศกษาประจ าภมภาค ส านกบรการการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เพอใหมหาวทยาลยด าเนนการจดหาสถานทและท าหนงสอขออนญาตใหนกศกษาเขาฝกตามมอบหมายในจงหวดทเหมาะสมตอไป

7. การเขารบการฝกตามมอบหมายแตละครง นกศกษาจะตองปฏบตดงน 7.1 แตงกายสภาพดวยการใหความเคารพสถานท 7.2 รายงานตวตออาจารยควบคมการฝกตามมอบหมายตามทมหาวทยาลยก าหนด

8. ฝกปฏบตแตละวนไมควรนอยกวา 6 ชวโมงและฝกส ารวจพชสมนไพรในสถานททตนเองสะดวกเพมเตมดวยตนเองเพอเปนการเพมทกษะในการส ารวจพชสมนไพร รวม 162 ชวโมง

8.1 เมอสนสดการฝกปฏบตใหรายงานตวตออาจารยควบคมการฝกตามมอบหมาย 8.2 ภายหลงการฝกตามมอบหมายและจดท ารายงานการฝกตามมอบหมายฉบบสมบรณเปนรายบคคล แลวใหอาจารยควบคมการฝกตามมอบหมายลงนามรบรองในรายงานการฝกตามมอบหมาย

9. สงรายงานการฝกตามมอบหมาย (ตำมเอกสำรหมำยเลข3) ใหอาจารยควบคมการฝกตามมอบหมาย

10. สงรายงานการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร (ตำมเอกสำรหมำยเลข3 ขอท 4 ) ใหอาจารยผควบคมการฝกเสรมทกษะซงดแลการฝกปฏบตเสรมทกษะ (การเดนปา) ประเมนผลการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร(แบบประเมนตำมเอกสำรหมำยเลข4) อาจารยควบคมการฝกตามมอบหมายประเมนผลการฝกตามมอบหมายและสงผลการประเมนใหประธานชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

กำรฝกเสรมทกษะ(กำรเดนปำ)

วตถประสงค นกศกษาสามารถน าความรจากการศกษาเอกสารการสอนประกอบชดวชาเภสชพฤกษศาสตร และการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยมาใชในการเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพร วธด ำเนนกำร นกศกษาตองปฏบตดงน

1. จดท าตารางเวลาส าหรบตนเองในการเดนปาตามวน-เวลา และสถานททมหาวทยาลยก าหนด

2. ศกษาเอกสารการสอนชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยตามแผนการศกษาของตนเองเพอใหมความพรอมกอนการเดนปา

3. ทบทวนความรชดวชาเภสชพฤกษศาสตร 4. ศกษาวธการเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพรจาก VCD ประจ าชดวชาการฝกปฏบตเภสช

พฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย 5. ตรวจสอบสถานททนกศกษาตองเดนปาตามทมหาวทยาลยก าหนด หากไมมรายชอให

เขาฝกการเดนปา โปรดแจงไปทหวหนาศนยบรการการศกษาประจ าภมภาค ส านกบรการการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เพอจะไดด าเนนการในสวนทเกยวของ

6. กอนการเดนปา นกศกษาจะตองเตรยมตวดงน 6.1 จดเตรยมวสดอปกรณในการส ารวจพชสมนไพรโดยศกษาจากเอกสารการสอน ชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย หนวยท 4 และ VCDประจ าชดวชา 6.2 แตงกายใหพรอมในการเดนปาโดยศกษาจากเอกสารการสอนชดวชาการฝก ปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย หนวยท 4 การเดนปาพช สมนไพรและVCD ประจ าชดวชา

6.3 เดนทางไปยงสถานททมหาวทยาลยก าหนดใหเปนสถานทในการเดนปา 6.4 รายงานตวตออาจารยควบคมการเดนปา 6.5 ปฏบตกจกรรมเปนกลม กลมละประมาณ 10 คน รวม 18 ชวโมง ดงน

วนท 1 8.00-9.00 น. ลงทะเบยน

9.00-10.00 น. ปฐมนเทศการเดนปาและการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร 10.00-12.00 น. เดนปาเพอส ารวจพชสมนไพร 12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน 13.00- 18.00 น. เดนปาเพอส ารวจพชสมนไพร (ตอ) วนท 2 9.00-16.00 น. วางแปลงส ารวจพชสมนไพร วนท 3

9.00-12.00 น. ประชมแลกเปลยนความรและประสบการณจากการเดนปา 12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00-18.00 น.จดท ารายงานการเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพร

7. นกศกษาตองสงรายงานการเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพร (ตำมเอกสำรหมำยเลข 5) และการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร(ตำมเอกสำรหมำยเลข3 ขอท 4 รำยงำนกำรส ำรวจพชสมนไพร )ใหอาจารยผควบคมการฝกเสรมทกษะประเมนผลการเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพรและการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร

8. อาจารยควบคมการฝกเสรมทกษะประเมนผลการเดนปาเพอส ารวจพชสมนไพรและการจดท าพพธภณฑพชสมนไพรและสงผลการประเมนใหประธานชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

กำรฝกเสรมทกษะ(กำรดงำนนอกสถำนทและกำรทดลองปรงยำดวยเทคนคพเศษ)

วตถประสงค นกศกษาสามารถน าความรจากการศกษาเอกสารการสอนประกอบชดวชาเภสชพฤกษศาสตร ชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย กจกรรมในการฝกดวยตนเอง การฝกตามมอบหมาย การเดนปา และการจดท าพพธภณฑพชสมนไพรมาประยกตในการดงานนอกสถานทและการทดลองปรงยาดวยเทคนคพเศษ วธด ำเนนกำร นกศกษาตองปฏบตดงน 1. จดท าตารางเวลาส าหรบตนเองในการฝกเสรมทกษะ(การดงานนอกสถานท) จ านวน 12 ชวโมง 2. ศกษาเอกสารการสอนชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทยตาม แผนการศกษาของตนเองเพอใหมความพรอมกอนการเขารบการฝกเสรมทกษะ(การดงาน นอกสถานท) 3. ศกษาวธการปรงยาดวยเทคนคพเศษ การเตรยมเภสชวตถทใชเปนยา และการเตรยมน า

กระสาย จาก VCDประจ าชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย

4. นกศกษาเดนทางถงมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชและตองปฏบตดงน 4.1 แตงกายสภาพดวยการใหความเคารพสถานททจะไปดงาน 4.2 รายงานตวตออาจารยควบคมการฝกเสรมทกษะ(การดงานนอกสถานท) 4.3 เดนทางจากมหาวทยาลยไปยงสถานทดงาน ไดแก สวนสมนไพรและโรงงานผลตยาท

ไดมาตรฐานทมหาวทยาลยก าหนด 4.4 นกศกษาจดท ารายงานการดงานเปนกลม กลมละประมาณ10 คน เพอเตรยมน าเสนอใน วนสดทายของการฝกเสรมทกษะ 4.5 นกศกษาทดลองปรงยาดวยเทคนคพเศษ เชน การฆาฤทธ การสะต และการประสะยา 4.6 นกศกษาทดลองเตรยมเภสชวตถทใชเปนยา การเตรยมน ากระสายยา

4.7 นกศกษาจดท ารายงานการปรงยาดวยเทคนคพเศษ การเตรยมเภสชวตถทใชเปนยา การฝก เตรยมน ากระสายเปนกลม กลมละประมาณ 10คน เพอเตรยมน าเสนอในวนสดทายของการฝกเสรมทกษะ

4.8 นกศกษาน าเสนอรายงานในวนสดทายของการฝกเสรมทกษะ ไดแก 1)รายงานการฝกดวยตนเอง (เอกสำรหมำยเลข 1) 2)รายงานการฝกตามมอบหมาย ( เอกสำรหมำยเลข 3) 3)รายงานการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร ( เอกสำรหมำยเลข 3ขอท4) 4)รายงานการฝกเสรมทกษะเดนปา (เอกสำรหมำยเลข 5) 5)รายงานการดงานนอกสถานท (เอกสำรหมำยเลข 7) 6)รายงานการทดลองปรงยาดวยเทคนคพเศษ การเตรยมเภสชวตถทใชเปนยา และการเตรยมน ากระสาย (เอกสำรหมำยเลข 7)

รปแบบกำรจดท ำรำยงำน และรปแบบกำรประเมนผล

เอกสำรหมำยเลข 1

รำยงำนกำรฝกดวยตนเอง

จงท าการปลกและขยายพนธพชสมนไพร 4 ชนดจาก 5 ชนด ซงประกอบดวย จ าพวกตน จ าพวกเถา-เครอ จ าพวกหว-เหงา จ าพวกผก และจ าพวกหญา ชนดละ 2 ตวอยาง โดยบนทกภาพการเจรญเตบโตของพชสมนไพรอยางนอยชนดละ 5 ภาพตงแตวนเรมตนจนวนสนสดการด าเนนการตามล าดบการปลกและการขยายพนธแนบมาพรอมกบรายงาน ชนดท ชอพช

สมนไพร ชอวทยำศำสตร วธกำรปลก

และขยำยพนธ

ผลกำรปลกและ

ขยำยพนธ

สวนทใชเปนยำ

สรรพคณ ทำงยำ

1.จ าพวกตน

1.1

1.2

2.จ าพวกเถา-เครอ

2.1

2.2

3.จ าพวกหว-เหงา

3.1

ชนดท ชอพชสมนไพร

ชอวทยำศำสตร วธกำรปลกและ


ผลกำรปลกและ



สรรพคณ ทำงยำ

3.2

4.จ าพวกผก

4.1

4.2

5.จ าพวกหญา

5.1

5.2


แบบประเมนผลรำยงำนกำรฝกดวยตนเองโดยอำจำรย

หวขอกำรประเมน ระดบคะแนน

5 4 3 2 1 1.ขนตอนในการปลกและขยายพนธพชสมนไพรจากรายงาน 2.ความรพนฐาน 3.การวางแผนในการฝกปฏบต 4.เทคนคในการฝกปฏบต 5. การรายงานผลการฝกปฏบต 6. การแกปญหาในระหวางการฝกปฏบต

ขอคดเหน __________________________________________________________________________________________________________________________________________ ผประเมน_____________ (____________) ต ำแหนง______________ วน/เดอน/ป____________

หมำยเหต คาคะแนน 5 หมายถง ดมาก 4 หมายถง ด 3 หมายถง พอใช 2 หมายถง ตองปรบปรง 1 หมายถง ใชไมได

เอกสำรหมำยเลข 3 รำยงำนกำรฝกตำมมอบหมำย

1. จงรายงานชนด และจ านวนเครองมอและวสดอปกรณททานพบและใชในการฝกตามมอบหมาย

หอง/แผนก ชนดของเครองมอ/วสดอปกรณ จ ำนวน หมำยเหต

2. จงเตรยมยาในรปแบบ 6 รปแบบตอไปน โดยเลอกเตรยมรปแบบละ 2 ตวอยางตามความเหมาะสมของสถานทฝกปฏบต

รปแบบยำ ล ำดบท ชอยำ วธกำรคดเลอกและ

เตรยมเภสชวตถ วธกำรเตรยมและ

ปรงยำ 1. ยาเมด/ยาแคปซล/ยาลกกลอน

1.1

1.2

2. ยาผง

2.1

2.2

3. ยาน า/ยาตม

3.1

3.2

4.ยาดอง

4.1

4.2

5. ครม/ยาหมอง

5.1

5.2

6. ยาทงเจอร/ยากลมกลเซอรน

6.1

6.2

3. จงอธบายการควบคมคณภาพและการประกนคณภาพในการปรงยาและเตรยมยาในสถานทททานเขารบการฝกตามมอบหมาย

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. รายงานแบบบนทกการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร 10 ชนดจากพชสมนไพรทเกบขอมลโดยตองมพชสมนไพรทไมสามารถระบได อยางนอย 2 ชนด ซงนกศกษาจะตองคนหาขอมลเพมเตม

ดวยตนเองแลวรายงานโดยมรายละเอยดดงตอไปน รำยกำรส ำรวจพชสมนไพร

ล ำดบท ชอสมน ไพร

ชอวทยำ-ศำสตร

ชอวงศ

ชอทองถน


รสยำและสรรพ-

คณทำงยำไทย

วธใช สำรส ำคญในกำรออกฤทธ

(ถำม)

ขอมลทำงพษวทยำ (ถำ

ม)

สวนทใชเปนอำหำร

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

หมำยเหต ใหนกศกษาท าเครองหมาย *พชสมนไพรทไมสามารถระบได และนกศกษาไดไปหาขอมลเพมเตมดวยตนเองในภายหลง


แบบประเมนผลกำรฝกเสรมทกษะ(กำรเดนปำและกำรจดท ำพพธภณฑพชสมนไพร) โดย อำจำรยผควบคมกำรเดนปำเพอส ำรวจพชสมนไพรและกำรจดท ำพพธภณฑพชสมนไพร

หวขอกำรประเมน ระดบคะแนน

5 4 3 2 1

รำยงำนกำรเดนปำ 1.ความรพนฐานของการเดนปา

2. การรายงานผลการเดนปา

กำรจดท ำพพธภณฑพชสมนไพร 1.คณภาพของพพธภณฑพชสมนไพร

2. การรายงานผลการจดท าพพธภณฑพชสมนไพร

ขอคดเหน __________________________________________________________________________________________________________________________________________ ผประเมน_____________ (____________) ต ำแหนง______________ วน/เดอน/ป____________ หมำยเหต คาคะแนน 5 หมายถง ดมาก 4 หมายถง ด 3 หมายถง พอใช 2 หมายถง ตองปรบปรง 1 หมายถง ใชไมได

เอกสำรหมำยเลข 5 รำยงำนกำรฝกเสรมทกษะ(กำรเดนปำ)

กำรเดนปำเพอส ำรวจพชสมนไพร 1. จงรายงานพชสมนไพรทพบจากการเดนปามา 10 ชนดตามแบบบนทกการเกบขอมลดงตอไปน โดยนกศกษาตองส าเนาแบบบนทกการเกบขอมลเพมเตม แลวบนทกขอมลพชสมนไพร 1 ชนดตอแบบบนทกการเกบขอมลแบบบนทกการเกบขอมล

เลขท……………………วนท………………………ชอผเกบ…………………………………...... สถานท……………………………………..ความสงจากระดบน าทะเล………………………....... นเวศวทยาของพชสมนไพร( สภาพสงคมของพช เชน ปาชายหาด ปาหญา ปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง และปาดบชน เปนตน)….………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………… รปแบบทอาศย (ไมพม ไมยนตน พชลมลก)………………………………………………………...

ขนาดของพชสมนไพร…………………………………………………………………………....... ดอก ส……………………..ขนาด………………………………..เพศ……………………........... จ านวนกลบเลยง……………..จ านวนกลบดอก………………กลน…………………........... ลกษณะของการออกดอก…………………………ชนดของชอดอก…………………......... ผล ส…………………….ขนาด…………………………..กลน………………………………... ล าตนและเปลอก ส……………เนอไม/เสนใย………………………….หนาม/ขน……………. ใบ ลกษณะใบ………………………………การจดเรยงตวของใบ…………………………….. รปราง…………………………………...การปกคลม………………………………………. ส………………………………………...ฐานใบ………………………………………….... ขอบใบ…………………………………..ปลายใบ…………………………………………. ชอสมนไพร……………………………………ชอทองถน………………………………............. ชอวทยาศาสตร……………………………………………………………………………………. สวนทใช…………………………………………………………………………………………… ประโยชน………………………………………………………………………………………….. วธการใชประโยชน………………………………………………………………………………… การขยายพนธ.....................................................................................................................................

2.สรปภาพรวมการเดนปา _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.สภาพโดยทวไปของปาทท าการส ารวจ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4 .ผลการส ารวจพชสมนไพรทงหมด _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.ใหนกศกษาประมาณ 10 คนอกลมจดท าแปลงตวอยาง 5 แปลง ขนาด 10X 10 ตารางเมตร แลวรายงาน ดงน อธบายรายละเอยดการจดท าแปลงตวอยาง _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5.1 ความถของพชสมนไพร ความถของพชสมนไพร

= จ านวนแปลงตวอยางทมพชสมนไพรชนดนนปรากฎอย X 100 จ านวนแปลงตวอยางทงหมด

____________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

5.2 ความถสมพทธของพชสมนไพร ความถสมพทธของพชสมนไพร = คาความถของพชสมนไพรชนดนน X 100 ผลรวมของคาความถของพชสมนไพรทกชนด ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

5.3 ความหนาแนนของพชสมนไพร ความหนาแนน ของพชสมนไพร = จ านวนตนของพชสมนไพรชนดนนทงหมดทพบในแปลงตวอยาง จ านวนแปลงตวอยางทงหมด ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

5.4 ความหนาแนนสมพทธของพชสมนไพร ความหนาแนนสมพทธของพชสมนไพร = คาความหนาแนนของพชสมนไพรชนดนน X 100 ผลรวมของคาความหนาแนนของพชทกชนด ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

5.5 ความเดนของพชสมนไพรในดานการคลมพนทของเรอนยอด ความเดนของพชสมนไพรในดานการคลมพนทของเรอนยอด

=

____________________________________________________________________________________________________________________________________________

พนทยดครองโดยพชชนดนนทงหมด พนททท าการศกษาทงหมด

5.6 คาความเดนสมพทธของพชสมนไพร ความเดนสมพทธของพชสมนไพร =

____________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5.8 ดชนความส าคญทางนเวศวทยา IVI = RD + RF + RD0 ____________________________________________________________________________________________________________________________________________

ความเดนของพชสมนไพรชนดนน X 100 คาความเดนรวมของพชทกชนด

6. สรปผลการศกษาพชสมนไพรในแปลงตวอยาง

ชนดพนธ D F Do RD RF RD0 IVI

Total D F D0 100 100 100 300

เอกสำรหมำยเลข 6 แบบประเมนผลกำรฝกเสรมทกษะ(กำรดงำนนอกสถำนทและเทคนคกำรปรงยำพเศษ)

หวขอกำรประเมน ระดบคะแนน 5 4 3 2 1

กำรดสวนสมนไพร 1. การตรงตอเวลา

2.ความรพนฐาน 3.ความสนใจตอการดงาน 4. การรายงานผลการดงาน กำรดโรงงำนผลตยำทไดมำตรฐำน 1. การตรงตอเวลา

2.ความรพนฐาน 3.ความสนใจตอการดงาน 4. การรายงานผลการดงาน กำรทดลองปรงยำดวยเทคนคพเศษ กำรเตรยมเภสชวตถทใชเปนยำ กำรเตรยมน ำกระสำย 1. ความตงใจในการฝกปฏบต

2.ความรบผดชอบในการฝกปฏบต 3.ความรพนฐาน 4.ผลการปรงยา

ขอคดเหน

ผประเมน______________

ต ำแหนง______________ วน/เดอน/ป____________ หมายเหต คาคะแนน 5 หมายถง ดมาก 4 หมายถง ด 3 หมายถง พอใช 2 หมายถง ตองปรบปรง 1 หมายถง ใชไมได


รำยงำนกำรฝกเสรมทกษะ(กำรดงำนนอกสถำนทและกำรทดลองปรงยำดวยเทคนคพเศษกำรเตรยมเภสชวตถทใชเปนยำ กำรเตรยมน ำกระสำย)

กำรดงำนสวนสมนไพร

1.ใหสรปความรสกของผดงานสวนสมนไพร _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.ใหสรปสภาพโดยทวไปของสวนสมนไพร _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.จงสรปพชสมนไพรทพบจากการดสวนสมนไพร

3.1 พชสมนไพรทพบจ านวน.................ชนด ไดแก __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3.2 สมนไพรทใชเปนยา...................ชนด ไดแก __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.3 สมนไพรทเปนผกพนบาน...........ชนด ไดแก __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

กำรดโรงงำนผลตยำทไดมำตรฐำน 1.ใหสรปความรสกของผดงานโรงงานผลตยาทไดมาตรฐาน __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 2. ใหสรปสภาพโดยทวไปของโรงงานผลตยาทไดมาตรฐาน _____________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.ใหสรปสงทไดเหนแลวรายงานในตารางตอไปน

หอง/แผนก ชนดของเครองมอ/วสดอปกรณทส ำคญ

ชนดของยำทผลต หมำยเหต

4. จงอธบายการควบคมคณภาพและการประกนคณภาพในการปรงยาและเตรยมยาในสถานทททานเขาไปดงาน

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ กำรทดลองปรงยำดวยเทคนคพเศษ กำรเตรยมเภสชวตถทใชเปนยำ และกำรเตรยมน ำกระสำย 1.จงอธบายรายละเอยดการทดลองปรงยาดวยเทคนคพเศษ ไดแก การฆาฤทธ การสะตยา และการประสะยา ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2.จงอธบายรายละเอยดการเตรยมเภสชวตถทใชเปนยา และการเตรยมน ากระสายส าหรบยาสามญประจ าบาน ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

กำรตดตอกบมหำวทยำลย

ประธานชดวชาการฝกปฏบตเภสชพฤกษศาสตรและเภสชกรรมแผนไทย (อำจำรยกตต ลสยำม)

สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช โทร. 02-5048053

ส านกบรการการศกษา โทร.02-5047611-6

ศนยบรการการสอนทางไปรษณย โทร.02-5047623,02-5033592 การตดตอซอวสดการศกษา

โทร.02-5047671-4,02-5047678-9

คู่มือการฝึกปฏิบัติชุดวิชา 55307...

Documents