หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน...

ผลตและจดจำหนายโดย บรษท สำนกพมพวฒนาพานช จำกด

วฒนาพานช สำราญราษฎร216–220 ถนนบำรงเมอง แขวงสำราญราษฎร เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200

โทร. 02 222 9394 • 02 222 5371–2 FAX 02 225 6556 • 02 225 6557email: [email protected]

หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน

ชนมธยมศกษาปท 1

ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560)

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

วทยาศาสตร ม. 1เลม 1

ผเรยบเรยงผศ. ดร.เศรษฐวชร ฉำ ศาสตร วท.บ., วท.ม., M.Sc., Ph.D.

ชนกานต นมมชย กศ.บ., กศ.ม.นรสรา ศรเคลอบ วท.บ., วท.ม.

วาร โตพนธ วท.บ.

ผตรวจดร.สมพศ เผอกสอาด กศ.บ., กศ.ม., ศษ.ด.

ศศพนท นรเศรษฐพนธ วท.บ., กศ.ม.ดเรก หนสวรรณ กศ.บ., ค.ม.

บรรณาธการพรจรา ประสทธสตย ค.บ.

รนฤด ตอชวน วท.บ.

ข

ผเรยบเรยงผศ. ดร.เศรษฐวชร ฉำ ศาสตร ชนกานต นมมชย นรสรา ศรเคลอบ วาร โตพนธ

ผตรวจ ดร.สมพศ เผอกสอาด ศศพนท นรเศรษฐพนธ ดเรก หนสวรรณ

บรรณาธการพรจรา ประสทธสตย รนฤด ตอชวน

สงวนลขสทธตามกฎหมายหามละเมด ทำ ซำ ดดแปลง เผยแพร สวนหนงสวนใด เวนแตจะไดรบอนญาต

B

ISBN 978-974-18-7422-4พมพท บรษท โรงพมพวฒนาพานช จำ กด นายเรงชย จงพพฒนสข กรรมการผจดการ

ชนมธยมศกษาปท 1ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560)

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน

วทยาศาสตร ม. 1เลม 1

ปทพมพ พ.ศ. 2561

พมพครงท 1

จ�านวน 20,000 เลม

หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1 เลม 1 เลมน จดทำ ขนตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวดชนป และสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยมเปาหมายใหนกเรยนและครใชเปนสอในการจดการเรยนร เพอพฒนานกเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวดชนปทหลกสตรกำ หนด พฒนานกเรยนใหมสมรรถนะตามทตองการทงดานการสอสาร การคด การแกปญหา การใชทกษะชวต และการใชเทคโนโลย ตลอดจนพฒนานกเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไทยและสงคมโลกไดอยางมความสข ในการจดทำ หนงสอเรยนรายวชาพนฐานชดน คณะผจดทำ ซงเปนผเชยวชาญในสาขาวชาและการพฒนาสอการเรยนรไดศกษาหลกสตรอยางลกซง ทงดานวสยทศน หลกการ จดหมาย สมรรถนะสำ คญของผเรยน คณลกษณะอนพงประสงค สาระและมาตรฐานการเรยนร ตวชวดชนป สาระการเรยนรแกนกลาง แนวทางการจดการเรยนร การวดและประเมนผลการเรยนร รวมทงเอกสารหลกสตรอน ๆ แลวจงออกแบบหนวยการเรยนร แตละหนวยการเรยนรประกอบดวยคำ ถามสำ คญ ตวชวดชนป ศพททควรร นาร (กจกรรมสะเตมศกษา) กจกรรม คนหาคำ ตอบ แหลงสบคนความร ฝกเพมพนทกษะ ทบทวนความเขาใจ ผงมโนทศน สาระสำ คญประจำ หนวย และกจกรรมประจำ หนวย และทายเลมยงมบรรณานกรมและอภธานศพท ซงองคประกอบของหนงสอเรยนเหลานจะชวยสงเสรมใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางครบถวนตามหลกสตร การเสนอเนอหา กจกรรม และองคประกอบอน ๆ ในหนงสอเรยนรายวชาพนฐานเลมน มงเนนผเรยนเปนสำ คญ โดยคำ นงถงศกยภาพของนกเรยน เนนการเรยนรแบบองครวมบนพนฐานของการบรณาการแนวคดทางการเรยนรอยางหลากหลาย จดการเรยนรแบบบรณาการเนนใหนกเรยนสรางองคความรดวยตนเอง มงพฒนาการคด และพฒนาการเรยนรทสอดคลองกบพฒนาการทางสมองของนกเรยน อนจะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรอยางสมบรณและสามารถนำ ไปประยกตใชในชวตประจำ วนได หวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1 เลม 1 เลมน จะชวยพฒนาการเรยนรของนกเรยนตามหลกสตรไดเปนอยางด

คณะผจดทำ

คานา

ค

คำ ถามนำ เพอใหนกเรยนคนหาองคความร เมอเรยนจบหนวยการเรยนร

เปาหมายของการพฒนานกเรยนแตละชนป ซงสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนร

ความรทางวทยาศาสตรทนาสนใจ ซงสอดคลองกบความคดรวบยอดและสาระทนกเรยนเรยนรในบทเรยน หรอกจกรรมสะเตมศกษาทบรณาการวทยาศาสตร เทคโนโลย วศวกรรม-ศาสตร และคณตศาสตรเขาดวยกน เพอนำ ความรเหลานไปใชในชวตจรง และพฒนาทกษะในศตวรรษท 21

คำ ถามหรอกจกรรมทใหนกเรยนไดเรยนร เพอสรางเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และทกษะกระบวนการคดทสำ คญ

คำ ถามหลกทายกจกรรมพฒนาการเรยนรเพอชวยสรางเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของนกเรยน

องค�ประกอบทสาคญของหน�วยการเร�ยนร�

บทสรปความคดหลกของแตละตอน/หนวยการเรยนร เพอตรวจสอบความรความเขาใจของนกเรยนและชวยในการจดจำ สงทเรยนร

แหลงเรยนรทประกอบดวยเวบไซต หนงสอ สถานท บคคล ทนกเรยนสามารถคนควาเนอหาทสอดคลองกบเรองทเรยนร

สรปแนวคด หลกการ และความคดรวบยอดของสาระทนำ ไปสความเขาใจทคงทนของนกเรยน ในแตละตอน/หนวยการเรยนรทสอดคลองกบตวชวดชนป

คำ ถามหลกทายหวเรองหลก เพอประเมนความร ความเขาใจในสาระทนกเรยนไดเรยนร

กจกรรมสรปความร หลกการ ความคดรวบยอด คำ ศพททไดเรยนรในแตละหนวยการเรยนร รวมทงการนำ ความรทไดไปประยกตใชในชวตประจำ วน

ภาระงานทนกเรยนฝกปฏบตเพอใหเกดทกษะ กระบวนการทางวทยาศาสตรทนำ ไปสความเขาใจทคงทนของนกเรยน

คำ ศพทวทยาศาสตรทควรจดจำ ซงเปนคำ หลกในสาระทเรยนรซงจะนำ ไปสความเขาใจทคงทนของนกเรยน

หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1 เลม 1 ไดออกแบบหนวยการเรยนรใหแตละหนวยการเรยนรประกอบดวยองคประกอบทสำ คญ ดงน

บทเร�ยนนนกเร�ยนจะได�เร�ยนร�เกยวกบ

คาชแจง

คาถามสาคญ

ศพท�ทควรร�

น�าร�

ฝ�กเพ�มพนทกษะ

กจกรรม

ค�นหาคาตอบ

แหล�งสบค�นความร�

ทบทวนความเข�าใจ

สาระสาคญประจาหน�วย

ผงมโนทศน� (Concept map)

กจกรรมประจาหน�วย

ง

จ

การสงเกต การสำ รวจ การทดลอง การสบคนขอมล

สญลกษณ�กระบวนการเร�ยนร� สญลกษณตาง ๆ ทกำ หนดไวทกจกรรมนนมจดมงหมายและจดเนนทแตกตางกนตามลกษณะของกระบวนการเรยนรทตองการใหนกเรยนไดเรยนร ซงมความสอดคลองกบธรรมชาตของกลมสาระการเรยนรและจดเนนของหลกสตร ดงนน สญลกษณจงเปนแนวทางทเออประโยชน ตอนกเรยนทจะศกษาหาความรตามรายละเอยดของกจกรรม ในหนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 1 เลม 1 ซงไดกำ หนดสญลกษณหลกไวเปน 2 กลม ดงน

สญลกษณ�หลกของกล�มสาระการเร�ยนร� วทยาศาสตร�

การสงเกต เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนสงเกตปรากฏการณตาง ๆ ตามความคดรวบยอดของแตละหวเรอง แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การจำ แนก การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง การสำ รวจ เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนสำ รวจปรากฏการณตาง ๆ ตามความคดรวบยอดของแตละหวเรอง แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การสงเกต การจดกระทำ และสอความหมายขอมล การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง การทดลอง เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดปฏบตการทดลองเพอพสจนความคดรวบยอดทเรยนร โดยการออกแบบการทดลอง ดำ เนนการทดลอง และสรปผลการทดลอง แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การสงเกต การพยากรณ การจดกระทำ และสอความหมายขอมล การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง การสบคนขอมล เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตาง ๆ แลวใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การลงสรปขอมล เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง

ฉ

การพฒนากระบวนการคด เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดใชกระบวนการคดเพอเพมพนทกษะการคดของตนเอง การปฏบตจรง/ฝƒกทกษะ เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดฝกปฏบตเพอใหเกดและเพมพนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร การประยกตใชในชวตประจำ วน เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนตองนำ หลกการ แนวคดของความคดรวบยอดในหวเรองทเรยนรมาใชแกปญหาในสถานการณจรงของชวตประจำ วน โครงงาน เปนกจกรรมโครงงานคดสรรทนำ หลกการ แนวคดของความคดรวบยอดในหวเรองทเรยนรมาใชแกปญหา การทำ ประโยชนใหสงคม เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนนำ ความรทไดจากการเรยนรไปปฏบตเพอใหตระหนกในการทำ ประโยชนใหสงคม ความคดรเรมสรางสรรค เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดใชความคดสรางสรรคสรางภาระงานเพอเพมพนทกษะการคดของตนเอง การวเคราะหขอมล เปนกจกรรมทกำ หนดใหนกเรยนไดแยกแยะหาความสมพนธ หรอความเปนเหตเปนผลของขอมลจากปรากฏการณทสนใจ เพอใหเกดองคความรดวยตนเอง

สญลกษณ�หลกของกล�มสาระการเร�ยนร� วทยาศาสตร�

การพฒนากระบวนการคด

โครงงาน

การปฏบตจรง/ฝƒกทกษะ

การทำ ประโยชนใหสงคม

การประยกตใชในชวตประจำ วน

ความคดรเรมสรางสรรค การวเคราะหขอมล

คำ นำ ................................................... ค

คำ ชแจง ...................................................ง

หนวยการเรยนรท 1 เซลลและกระบวนการ

ดำ รงชวตของพช .......... 1

1 โครงสรางของเซลล ............................... 2

สวนประกอบของกลองจลทรรศนใชแสง ...... 2

ลกษณะและรปรางของเซลลสงมชวต .......... 3

การจดระบบของเซลลเพอทำ หนาทเฉพาะ ..5

สวนประกอบของเซลล ............................ 6

การลำ เลยงของสารผานเซลล ..................11

การแพร ..............................................11

ออสโมซส ............................................13

ผงมโนทศน .......................................16

2 การสรางอาหารของพช ..........................17

กระบวนการสงเคราะหดวยแสง ................17

กระบวนการและปจจยทเกยวของ

กบการสงเคราะหดวยแสง .....................17

ปฏกรยาเคมทเกดขนในการสงเคราะห

ดวยแสง .............................................25

ความสำ คญของการสงเคราะหดวยแสง

ตอสงมชวตและสงแวดลอม ....................27

ผงมโนทศน .......................................30

3 ระบบลำ เลยงในพช ..............................31

รากและขนราก ....................................31

การลำ เลยงนำ .....................................34

การลำ เลยงอาหาร ................................38

ทศทางการลำ เลยงอาหารของพช ............40

สารบญ

การเปลยนนำ ตาลในพช ........................40

ผงมโนทศน .......................................42

4 การสบพนธ ขยายพนธ และเทคโนโลยชวภาพ

ในการเพมผลผลตพช ...........................43

การสบพนธของพช ...............................43

การสบพนธแบบอาศยเพศ ....................43

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ .................54

การขยายพนธพช .................................55

การขยายพนธพชแบบอาศยเพศ ............56

การขยายพนธพชแบบไมอาศยเพศ .........57

เทคโนโลยชวภาพในการเพมผลผลตพช ....59

การเพาะเลยงเนอเยอพช .......................59

GMOs ................................................60

ธาตอาหารกบการเจรญเตบโตของพช ........63

ผงมโนทศน .......................................66

สาระสำ คญประจำ หนวย .........................67

กจกรรมประจำ หนวย ............................70

หนวยการเรยนรท 2 สารรอบตว ...................73

5 ธาตและสารประกอบ .............................74

แบบจำ ลองอะตอม ................................74

อนภาคมลฐานของอะตอม .....................75

ธาต ..................................................77

ธาตโลหะ .............................................79

ธาตอโลหะ ..........................................80

ธาตกงโลหะ .........................................80

ธาตกมมนตรงส ...................................82

สารประกอบ .......................................86

ซ

การเขยนสตรเคม .................................89

ธาตและสารประกอบในชวตประจำ วน ........91

ผงมโนทศน .......................................94

6 สารบรสทธและสารผสม .........................95

สารบรสทธและสารผสม .........................95

สมบตของสารบรสทธและสารผสม .........96

ผงมโนทศน .....................................104

7 การเปลยนแปลงของสาร ......................105

แบบจำ ลองของสาร .............................105

แบบจำ ลองของของแขง ...................... 106

แบบจำ ลองของของเหลว .................... 107

แบบจำ ลองของแกส........................... 108

การเปลยนสถานะของสาร ....................112

การเปลยนสถานะของของแขง ............ 112

การเปลยนสถานะของของเหลว........... 115

การเปลยนสถานะของแกส ................. 117

พลงงานกบการเปลยนสถานะของสาร .. 118

ผงมโนทศน .....................................128

สาระสำ คญประจำ หนวย .......................129

กจกรรมประจำ หนวย ..........................131

บรรณานกรม ....................................134

ภาคผนวก ........................................136

อปกรณและแหลงการเรยนร............... 136

อภธานศพท ..................................... 142

รปท 1.1 สวนประกอบของกลองจลทรรศน

ใชแสง .................................. 2

รปท 1.2 อะมบา .................................. 3

รปท 1.3 พารามเซยม .......................... 3

รปท 1.4 ยสต ..................................... 3

รปท 1.5 เซลลกลามเนอเรยบ ............... 4

รปท 1.6 เซลลประสาท. ....................... 4

รปท 1.7 เมดเลอดแดงของมนษย ......... 4

รปท 1.8 เซลลคม ............................... 4

รปท 1.9 เซลลขนราก .......................... 4

รปท 1.10 การจดระบบของสงมชวต ........ 5

รปท 1.11 การจดระบบของพช ............... 5

รปท 1.12 การจดระบบของคน ............... 5

รปท 1.13 การศกษาสวนประกอบ

ของเซลล .............................. 7

รปท 1.14 ลกษณะของเซลลพช (ก), (ข)

และเซลลสตว (ค) ................. 8

รปท 1.15 สวนประกอบของเซลลพช (ก)

และเซลลสตว (ข) .................. 9

รปท 1.16 แบคทเรย ............................ 10

รปท 1.17 การศกษาการแพรของเกลด

โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต 11

รปท 1.18 การแพรของของเหลว ........... 12

รปท 1.19 การฉดพนสารกำ จดศตรพช .. 13

สารบญรป

รปท 1.20 การฉดพนสารจากสเปรย

กระปอง .............................. 13

รปท 1.21 การแพรของโมเลกลของนำ

ผานเยอเลอกผานไปสสารละลาย

นำ ตาลเขมขน ...................... 13

รปท 1.22 ขนตอนการศกษาเรองการแพร

ของนำ เขาสเซลลพช ............. 14

รปท 1.23 การแพรของนำ เขาสขนราก

ของพช ............................... 15

รปท 2.1 พชสรางอาหารเองได

โดยการสงเคราะหดวยแสง.... 17

รปท 2.2 การทดสอบใบชบาดางดวย

สารละลายไอโอดน ............... 19

รปท 2.3 คลอโรพลาสต ..................... 20

รปท 2.4 มะเขอเทศ ........................... 20

รปท 2.5 การทดสอบใบผกบงดวย

สารละลายไอโอดน ............... 21

รปท 2.6 พชชนดตาง ๆ .................... 22

รปท 2.7 การทดสอบใบผกบงทม

และไมมสารละลาย

โซเดยมไฮดรอกไซด

ดวยสารละลายไอโอดน ........ 23

รปท 2.8 ปจจยทจำ เปนในการสงเคราะห

ดวยแสงของพช ................... 24

ญ

รปท 2.9 การศกษาเรองแกสทไดจากการ

สงเคราะหดวยแสง ............... 26

รปท 2.10 ปาไมเปนแหลงสรางอาหาร

ทสำ คญ .............................. 27

รปท 2.11 การหมนเวยนของธาตอาหาร

ในดน ................................. 27

รปท 2.12 การหมนเวยนของแกส

ในธรรมชาต ....................... 27

รปท 2.13 ประโยชนทางตรงของปาไม ... 28

รปท 2.14 ประโยชนทางออมของปาไม ... 29

รปท 2.15 วธการอนรกษปาไม .............. 29

รปท 3.1 การเพาะเมลดถวดำ และ

การสองดลกษณะของราก

ดวยแวนขยาย ..................... 32

รปท 3.2 ลกษณะขนรากของพช .......... 32

รปท 3.3 สวนตาง ๆ ของรากพช ......... 33

รปท 3.4 สวนตาง ๆ ของปลายรากพช 33

รปท 3.5 ไซเลมและโฟลเอมในรากพช 34

รปท 3.6 การศกษาการลำ เลยงนำ

และธาตอาหารของพช .......... 35

รปท 3.7 ทศทางการลำ เลยงสารในไซเลม

และโฟลเอมของพช .............. 36

รปท 3.8 ตำ แหนงปากใบของพชบก

สวนใหญจะอยบรเวณทองใบ

(ดานลางของใบ) ................. 36

รปท 3.9 ลกษณะเซลลคมของพช ........ 37

รปท 3.10 บรเวณทพบปากใบของพช

ทอาศยอยบนบกและในนำ .... 37

รปท 3.11 การลำ เลยงอาหารไปเลยง

สวนตาง ๆ ของพช .............. 38

รปท 3.12 กลมเซลลโฟลเอมทเรยงตวกน

เปนทอยาว .......................... 38

รปท 3.13 ลกษณะของไซเลมและ

โฟลเอมของพชใบเลยงค ....... 39

รปท 3.14 ลกษณะของไซเลมและ

โฟลเอมของพชใบเลยงเดยว .. 39

รปท 3.15 การลำ เลยงอาหารในพช

ตนทเจรญเตบโตเตมท .......... 40

รปท 3.16 การลำ เลยงอาหาร

ในพชตนออน ...................... 40

รปท 3.17 การสะสมอาหารของพช

ในรปของแปง ...................... 41

รปท 3.18 มอส ................................... 41

รปท 4.1 การจดอปกรณเพอศกษา

สวนประกอบของดอกไม

ชนดตาง ๆ ........................44

รปท 4.2 สวนประกอบของดอกไม ....... 45

รปท 4.3 การถายละอองเรณ

ในดอกเดยวกน ................... 46

รปท 4.4 การถายละอองเรณขามดอก .. 47


การงอกของละอองเรณ .........48

รปท 4.6 การงอกของหลอดเรณ .......... 49

รปท 4.7 ผลไมชนดตาง ๆ ................. 50

รปท 4.8 ไขทไดรบการปฏสนธภายใน

ออวลเจรญพฒนาไปเปนเมลด 50

ฎ


สวนประกอบภายนอก

และภายในเมลดถวดำ .......... 51

รปท 4.10 ลกษณะภายในเมลด

ของตนถวดำ ....................... 51

รปท 4.11 สวนประกอบของตนออน ...... 52

รปท 4.12 นำ กบการงอกของเมลด ........ 52

รปท 4.13 การงอกทชใบเลยงขนมา

เหนอดน ............................. 53

รปท 4.14 การงอกทใบเลยงอยใตดน .... 53

รปท 4.15 พชสามารถกระจายเมลด

โดยอาศยลม นำ หรอมนษย

และสตวพาไป ..................... 54

รปท 4.16 สวนของลำ ตนลกษณะตาง ๆ 54

รปท 4.17 พชตนใหมเกดจากใบ ........... 55

รปท 4.18 พชตนใหมเกดจากหว

ทเกดจากราก ....................... 55

รปท 4.19 การเพาะเมลดในภาชนะ ........ 56

รปท 4.20 การเพาะเมลดในแปลงเพาะ ... 56

รปท 4.21 ขนตอนการขยายพนธพช

โดยวธการปกชำ ................... 57


โดยวธการตอนกง ................ 57


โดยวธการตดตา .................. 57


โดยวธการเสยบยอด ............ 58

รปท 4.25 การขยายพนธพช

โดยวธการทาบกง ................. 58

รปท 4.26 หองเพาะเลยงเนอเยอพช ...... 60


โดยวธการเพาะเลยง

เนอเยอพช .......................... 60

รปท 4.28 ขอจำ กดในการเพาะเลยง

เนอเยอพช .......................... 60

รปท 4.29 ประโยชนดานตาง ๆ

ของเทคโนโลยชวภาพ ........... 61

รปท 5.1 โครงสรางอะตอมของ

ธาตลเทยม (Li) ................. 75

รปท 5.2 ตารางธาต ........................... 78

รปท 5.3 สมบตของธาตโลหะ.............. 79

รปท 5.4 สมบตของธาตอโลหะ ........... 80

รปท 5.5 อปกรณสำ หรบศกษา

การนำ ไฟฟาของธาต ............. 81

รปท 5.6 อปกรณสำ หรบศกษาการนำ

ความรอนของธาต ................ 81

รปท 5.7 อำ นาจในการทะลผานของ

รงสแอลฟา รงสบตา

และรงสแกมมา .................... 83

รปท 5.8 สญลกษณแสดงอาหาร

ทผานการฉายรงส ................ 85

รปท 5.9 วธการปองกนอนตราย

ทเกดจากกมมนตภาพรงส ..... 85

รปท 5.10 ตวอยางองคประกอบของ

สารประกอบบางชนด ............ 86

รปท 5.11 ขนตอนการแยกนำ ดวยไฟฟา 87

รปท 5.12 สมบตของสารประกอบ .........88

รปท 5.13 สตรเคมของมเทน ................ 89

ฏ

รปท 5.14 การเรยกมเทนในภาษาตาง ๆ 89

รปท 5.15 สตรโครงสรางของธาตและ

สารประกอบ ........................ 90

รปท 5.16 มวลรอยละของธาตตาง ๆ

ทเปลอกโลก มหาสมทร

และในบรรยากาศ ................ 91

รปท 5.17 ทองแดงใชทำ สายไฟฟา ........ 91

รปท 5.18 ปยวทยาศาสตรเปน

สารประกอบไนโตรเจน ......... 91

รปท 5.19 แกสออกซเจนใชในการหายใจ 92

รปท 5.20 สงของทผลตจากแกว ........... 92

รปท 6.1 สารบรสทธและสารผสม

(ก) สารบรสทธ เชน ดางทบทม

(ข) สารผสม เชน สารละลาย

ดางทบทมในนำ ทมอตราสวน

แตกตางกน ......................... 95

รปท 6.2 กราฟแสดงความสมพนธ

ระหวางอณหภมของนำ

กบเวลา ............................... 97

รปท 6.3 การเตรยมหลอดรเลก .......... 97

รปท 6.4 การศกษาจดหลอมเหลว

ของสารบรสทธและสารผสม .. 98

รปท 6.5 กราฟแสดงจดหลอมเหลว

ของ (ก) สารบรสทธ และ

(ข) สารผสม ....................... 99

รปท 6.6 การศกษาจดเดอด

ของสารบรสทธและสารผสม 100

รปท 6.7 กราฟแสดงจดเดอดของ

(ก) สารบรสทธ และ

(ข) สารผสม .....................101

รปท 6.8 ความหนาแนนของสาร ........102

รปท 6.9 ตวอยางอปกรณวดมวล ......102

รปท 6.10 ตวอยางอปกรณวดปรมาตร 102

รปท 7.1 สถานะของนำ (ก) ของแขง

(ข) ของเหลว (ค) แกส ......105

รปท 7.2 แบบจำ ลองอนภาคของ

ของแขง ............................106

รปท 7.3 อารคมดส .........................106

รปท 7.4 แบบจำ ลองของของเหลว .....107

รปท 7.5 ของเหลวเปลยนรปราง

ไปตามภาชนะ. ...................107

รปท 7.6 แบบจำ ลองของแกส ...........108

รปท 7.7 แกสเปลยนรปรางและปรมาตร

ไปตามภาชนะ ....................108

รปท 7.8 การสงเกตรปรางและ

การวดปรมาตรของของแขง .109


การวดปรมาตรของของเหลว 109


การวดปรมาตรของแกส ......110

รปท 7.11 การหลอมเหลวของเทยนไข

ทถกจดไฟ.........................112

รปท 7.12 การขยายตวของของแขง

เมอไดรบความรอน ............112

รปท 7.13 ของแขงเปลยนสถานะ

เปนของเหลวทจดหลอมเหลว 113

รปท 7.14 การศกษาผลของอณหภมตอ

การเปลยนสถานะของนำ แขง 114

ฐ

รปท 7.15 นำ แขงแหงเกดการระเหด

ทอณหภมหอง ...................114

รปท 7.16 ของเหลวเปลยนสถานะ

เปนแกสทจดเดอด .............115

รปท 7.17 การศกษาผลของอณหภมตอ

การเปลยนสถานะของนำ .....116

รปท 7.18 ของเหลวเปลยนสถานะ

เปนของแขงทจดเยอกแขง ...117

รปท 7.19 แกสเปลยนสถานะเปนของเหลว

ทจดควบแนน ....................117

รปท 7.20 การเปลยนสถานะของนำ

เมอไดรบและสญเสย

ความรอน .........................118

รปท 7.21 แผนภาพแสดงการเปลยน

สถานะของสาร...................120

รปท 7.22 สะเตมศกษาเกดจากการ

นำ ความร 4 สาขามาเรยนร

รวมกน .............................121

รปท 7.23 กระบวนการออกแบบ

เชงวศวกรรม .....................122

ตารางท 1.1 การเปรยบเทยบสวนประกอบ

ของเซลลพชและเซลลสตว .. 10

ตารางท 3.1 ความแตกตางระหวางไซเลม

และโฟลเอม ...................... 41

ตารางท 4.1 ขอดและขอเสยของการขยาย

พนธพชโดยใชเมลด ........... 56

ตารางท 4.2 ขอดและขอเสยของการขยาย

พนธพชโดยวธการขยายพนธ

โดยวธการปกชำ การตอนกง

การตดตา การเสยบยอด

และการทาบกง .................. 58

ตารางท 4.3 หนาทของธาตอาหารทมตอ

การเจรญเตบโตของพช และ

ลกษณะอาการเมอขาดธาต

อาหารของพช .................... 64

ตารางท 5.1 สมบตของอนภาคมลฐาน

ของอะตอม ....................... 76

ตารางท 5.2 จำ นวนอนภาคมลฐานทเปน

องคประกอบในอะตอมของ

ธาตบางชนด ..................... 76

สารบญตาราง

ตารางท 5.3 จำ นวนอนภาคมลฐาน

ของอะตอมของไอโซโทป

ของธาตไฮโดรเจน ............. 77

ตารางท 5.4 สตรเคมและอตราสวน

ของธาตทเปนองคประกอบ

ในธาตและสารประกอบ

บางชนด ........................... 90

ตารางท 6.1 จดหลอมเหลวและจดเดอด

ของสารบรสทธบางชนด

ทความดน 1 บรรยากาศ ... 96

ตารางท 7.1 การเปรยบเทยบลกษณะเดน

ของสารทมสถานะของแขง

ของเหลว และแกส ..........111

ตารางท 7.2 ความรอนแฝงของสาร

บางชนด .........................119

ตารางท 7.3 ประโยชนทไดรบจาก

สะเตมศกษา ...................121

หน

วยการเรยนรท1เซลลและ

กระบวนการดำารงชวตของพช

• โครงสรางของเซลล• การสรางอาหารของพช• ระบบลำาเลยงในพช• การสบพนธ ขยายพนธ และเทคโนโลยชวภาพในการเพม

ผลผลตพช

1. เซลลคออะไร เซลลของสงมชวตมโครงสรางและสวนประกอบอะไรบาง 2. เซลลมกระบวนการลำ เลยงสารผานเขา–ออกจากเซลลดวยวธใด 3. กระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพชเกดขนไดอยางไร และผลตภณฑทไดจากกระบวนการ มประโยชนตอพชและสงมชวตชนดอน ๆ อยางไร 4. พชใชสงใดในการลำ เลยงนำ และธาตอาหาร และอาหารไปสสวนตาง ๆ ของพช 5. พชแตละชนดมการสบพนธและขยายพนธทเหมอนหรอแตกตางกนในลกษณะใด

คำาถามสำาคญ

2 หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร ม. 1 เลม 1

1 โครงสรางของเซลล

ศพททควรรเซลล

สวนประกอบของกลองจลทรรศนใชแสง

รปท 1.1 สวนประกอบของกลองจลทรรศนใชแสง

ลำ กลŒองทำ หนาทปองกนแสงรบกวน

แทนวางวตถใชวางสไลด

เลนสใกลŒวตถเปนเลนสขยายภาพทอยใกลวตถ

มกำ ลงขยาย 3–4 ขนาด

เลนสใกลŒตาขยายภาพทไดจากเลนสใกลวตถใหมขนาดใหญขน

ฐานทำ หนาทรองรบนำ หนก

ของกลองจลทรรศน

สงมชวตชนดตาง ๆ ทอาศยอยบนโลกลวนมขนาด รปราง และสวนประกอบทแตกตางกน ทำ ใหนกวทยาศาสตรมความสนใจทจะทำ การศกษาเกยวกบสงมชวตและคนพบในเวลาตอมาวา สงมชวตประกอบดวยสวนประกอบพนฐานทสำ คญอยางหนงทเรยกวา เซลล (cell) เซลลเปนหนวยทเลกทสดของสงมชวต สวนใหญมขนาดเลกมาก มองดวยตาเปลาไมเหน การศกษาตองใชกลองจลทรรศนสองด

1. รปราง ลกษณะ และโครงสรางของเซลลพช

และเซลลสตว และหนาทของผนงเซลล เยอ

หมเซลล ไซโทพลาซม นวเคลยส แวควโอล

ไมโทคอนเดรย และคลอโรพลาสต

2. การใชกลองจลทรรศนใชแสงศกษาเซลลและ

โครงสรางตาง ๆ ภายในเซลล

3. ความสมพนธระหวางรปรางกบการทำ หนาท

ของเซลล

4. การจดระบบของสงมชวต โดยเรมจากเซลล

เนอเยอ อวยวะ ระบบอวยวะ จนเปนสงมชวต

5. กระบวนการแพรและออสโมซส และตวอยาง

การแพรและออสโมซสในชวตประจำ วน

บทเรยนนนกเรยนจะไดเรยนรเกยวกบ

ทหนบสไลดยดสไลดใหตดกบแทนวางวตถ

แหลงกำ เนดแสงสรางแสงหรอสะทอนแสงผานวตถ

คอนเดนเซอรทำ หนาทรวมแสง

แขนเปนสวนทยดตดระหวางลำ กลองและฐาน

ปมปรบภาพละเอยดปรบภาพใหมองเหนไดชดเจนขน

ปมปรบภาพหยาบปรบหาระยะภาพ

หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร ม. 1 เลม 1 3

เซลลของสงมชวตตางชนดกนจะมลกษณะรปรางทแตกตางกนออกไป สงมชวตทมเซลลเพยงเซลลเดยว เรยกวา สงมชวตเซลลเดยว เชน อะมบา พารามเซยม และยสต เซลลของสงมชวตเซลลเดยวมรปรางทแตกตางกน ดงน 1.อะมบา(amoeba)พบไดในแหลงนำ จด เซลลมรปรางไมแนนอน สวนทยนออกมา คอ ขาเทยม (pseudopods) ชวยในการเคลอนทและการกนอาหาร บางชนดกอโรคในคนได 2.พารามเซยม(paramecium)พบไดในแหลงน�าจด เซลลมลกษณะแบน รปไข ดานหวคอนขางกลมและดานทายคอนขางเรยว ผวนอกล�าตวมขน เรยกวา ซเลย (cilia) ปกคลมโดยรอบ ชวยในการเคลอนทหรอวายน�า และชวยในการกนอาหาร 3.ยสต (yeast) พบไดทวไปในดนและนำ มรปรางคอนขางกลม โครงสรางของเซลลประกอบดวยผนงเซลล ภายในเปนของเหลว มนวเคลยสขนาดใหญ และมชองวางอยทางดานทายของเซลล

ลกษณะและรปรางของเซลลสงมชวต

รปท 1.3 พารามเซยมรปท 1.2 อะมบา

กลองจลทรรศนเปนอปกรณทใชขยายขนาดของเซลลสงมชวตทมขนาดเลกมากจนไมสามารถมองเหนรายละเอยดดวยตาเปลาได ปจจบนไดมการพฒนากลองจลทรรศนใหมประสทธภาพสงขน โดยการเพมก�าลงขยายของเลนสท�าใหมองเหนภาพไดละเอยดขน เรยกกลองจลทรรศนประเภทนวา กลองจลทรรศนใชแสง

ขนตอนการใชกลองจลทรรศนใชแสง 1. หมนเลนสใกลวตถกำ ลงขยายตำ สดใหอยตรงกบแนวลำ กลอง 2. ปรบกระจกเงาใตแทนวางวตถใหแสงสะทอนเขาสลำ กลองเตมท เมอมองผานเลนสใกลตาลงไปจะเหนเปนวงกลมสวาง 3. นำ สไลดทจะศกษาวางบนแทนวางวตถ ใหวตถอยตรงกลางบรเวณทแสงสองผาน แลวคอย ๆ หมนปมปรบภาพหยาบ ใหลำ กลองอยใกลวตถทตองการศกษามากทสด 4. มองผานเลนสใกลตาลงตามลำ กลองพรอมกบหมนปมปรบภาพหยาบชา ๆ ใหเลนสใกลวตถขยบออกหางจากวตถทละนอย จนมองเหนวตถทตองการศกษา 5. ปรบภาพใหชดโดยการหมนปมปรบภาพละเอยด 6. ถาตองการขยายภาพใหมขนาดใหญขนใหหมนเลนสใกลวตถทมกำ ลงขยายสงขนเขามาในแนวลำ กลองและไมควรขยบสไลดอก แลวหมนปมปรบภาพละเอยดเพอใหเหนภาพชดเจนขน 7. ปรบไดอะแฟรมเมอตองการปรบความเขมของแสงทเขาสลำ กลอง

รปท 1.4 ยสต


รปท 1.7เมดเลอดแดงของมนษย

รปท 1.6 เซลลประสาท

รปท 1.8 เซลลคม

รปท 1.5เซลลกลามเนอเรยบ

รปท 1.9 เซลลขนราก

2.เซลลประสาท(neuron) แบงเปน 2 สวนใหญ ๆ คอ ตวเซลล มลกษณะคอนขางกลม เปนศนยกลางของเซลลประสาท สวนทยนออกมาจากตวเซลล ม 2 แบบ คอ เดนไดรต (dendrite) ยนออกมาจากตวเซลลหลายเสน ท�าหนาทรบกระแสประสาท และแอกซอน (axon) ยนออกมาจากตวเซลลเปนเสนใหญเสนเดยว ท�าหนาทสงกระแสประสาท เซลลประสาทท�าหนาทรบ–สงกระแสประสาทจากภายนอกและภายในรางกาย

3.เมดเลอดแดง(erythrocyte) พบไดในมนษยและสตวบางชนด มลกษณะกลม แบน ตรงกลางมสวนเวาลงเลกนอย ไมมนวเคลยส ท�าหนาทน�าแกสออกซเจนจากปอดไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย สตวบางชนดมเมดเลอดแดงทมลกษณะแตกตางออกไป เชน เมดเลอดแดงของกบมลกษณะแบนและตรงกลางมนวเคลยสขนาดใหญ

4.เซลลคม(guardcell) พบไดในพชสวนใหญ โดยไมพบในพชทอยใตน�า เพราะพชทอยใตน�าสามารถแลกเปลยนแกสออกซเจนไดเลย เนองจากไมมสารเคลอบผวใบเหมอนพชบก เซลลคมมลกษณะคลายเมลดถว 2 เมลด ประกบกน และมรตรงกลาง ท�าหนาทควบคมการ

เขา–ออกของน�าและแกสอน ๆ เชน แกสออกซเจน แกสคารบอนไดออกไซด 5.เซลลขนราก(roothair) เปนเซลลผวของรากทมผนงเซลลและเยอหมเซลลยนยาวออกมา ลกษณะคลายขนเสนเลก ๆ เพอเพมพนทผวในการดดซบนำ และธาตอาหารในดน

พชและสตวเปนสงม ชวตทมเซลลหลายเซลลมารวมกนเปนรปราง โดยแตละเซลลจะมรปรางและหนาทแตกตางกน เรยกสงมชวตเหลานวา สงมชวตหลายเซลล ตวอยางเซลลของสงมชวตหลายเซลล เชน เซลลประสาทในสมองของคน เซลลขนรากทบรเวณผวของรากพช เซลลทประกอบกนเปนรปรางจะมหนาทเฉพาะและมขนาดเลกมาก มองดวยตาเปลาไมเหน เซลลของสงมชวตหลายเซลลมรปรางลกษณะทแตกตางกน ดงน

1.เซลลกลามเนอเรยบ(smoothmuscle) พบไดในอวยวะภายในของรางกาย เชน กระเพาะอาหารและล�าไส มลกษณะคลายกระสวย หวทายแหลม ไมมลาย มนวเคลยสอยกลางเซลล ในกระเพาะอาหารและระบบยอยอาหารเซลลกลามเนอเรยบจะหดตวและขยายตว เพอใหอาหารเคลอนทไปตามระบบยอยอาหารสวนอน ๆ ของรางกาย


รปท 1.10 การจดระบบของสงมชวต

สงมชวตหลายเซลลจะมเซลลททำ หนาทเฉพาะจำ นวนมากมาประกอบกนเปนรปราง เชน คนจะมเซลลททำ หนาทเฉพาะมาประกอบกนเปนสมอง หวใจ กระเพาะอาหาร ฯลฯ และประกอบกนเปนรางกาย พชกเชนกน พชจะมเซลลททำ หนาทเฉพาะมาประกอบกนเปนราก ลำ ตน ใบ ดอก และประกอบกนเปนตนพช

การจดระบบของเซลลเพอทำาหนาทเฉพาะ

สงมชวตหลายเซลลมเซลลททำ หนาทเฉพาะ

จำ นวนมาก

เซลลททำ หนาทเหมอนกนหลายเซลลมารวมกนเปนเนอเยอ

เนอเยอหลายชนดมารวมกนและทำ งานรวมกนเปนอวยวะ

อวยวะตาง ๆ ทำ งานรวมกนเปนระบบอวยวะ

ระบบอวยวะทกระบบทำ งานรวมกนเปนสงมชวต

เซลล(cell)

เนอเยอ(tissue)

อวยวะ(organ)

ระบบอวยวะ(organ system)

สงมชวต(organism)

รปท 1.11 การจดระบบของพช

เซลลขนราก เนอเยอราก ระบบลำ เลยงนำ และธาตอาหาร

ตนพชราก

รปท 1.12 การจดระบบของคน

เซลลเยอบผวกระเพาะ

อาหาร

เนอเยอบผวกระเพาะ

อาหาร

กระเพาะอาหาร ระบบยอยอาหาร คน


เซลลของสงมชวตตางชนดกนมสวนประกอบแตกตางกน ซงสงมชวตตางชนดกนมสวนประกอบภายในเซลลททำ หนาทตาง ๆ เหมอนกน เชน นวเคลยส และทำ หนาทแตกตางกน เชน คลอโรพลาสต

ปญหา เซลลเยอหอมและเซลลสาหรายหางกระรอกซงเปนเซลลพช เหมอนหรอแตกตางจากเซลล เยอบขางแกมซงเปนเซลลสตวในลกษณะใด

ขนตอน 1. ศกษาเซลลเยอหอม 1.1 หยดนำ ลงบนสไลด 1–2 หยด 1.2 ใชปากคบลอกเยอดานในของกลบหอม วางลงบนหยดนำ ยอมสเยอหอมโดยหยดสารละลายไอโอดน 1 หยด แลวปดดวยกระจกปดสไลด ระวงอยาใหมฟองอากาศ 1.3 นำ ไปสองดดวยกลองจลทรรศน โดยใชเลนสใกลวตถกำ ลงขยายตำ และกำ ลง ขยายสงตามลำ ดบ วาดรปและชสวนประกอบของเซลลลงในตารางบนทกผล 2. ศกษาเซลลสาหรายหางกระรอก โดยนำ ใบออนบรเวณยอดมาวางบนหยดนำ บนสไลด ปดทบดวยกระจกปดสไลด และดำ เนนการเชนเดยวกบขนตอนท 1.3

เซลลของสงมชวตหลายเซลลเหลานจะมการจดระบบของเซลล โดยเรมจากเซลลหลายเซลล เหมอนกนมารวมกลมกนเปนเนอเยอ กลมของเนอเยอททำ หนาทเหมอนกนมารวมกนเปนอวยวะ อวยวะหลาย ๆ อวยวะททำ งานรวมกนเพอทำ หนาทอยางใดอยางหนงมารวมกนเปนระบบอวยวะ โดยแตละระบบอวยวะจะทำ งานประสานกน เชน คนมระบบหมนเวยนเลอดซงประกอบดวยอวยวะ ตาง ๆ ไดแก หลอดเลอดแดง หลอดเลอดดำ หลอดเลอดฝอย และหวใจ ซงแตละอวยวะจะทำ งานรวมกนเพอใหสงมชวตดำ รงชวตอยไดอยางปกต

1. กลองจลทรรศนแบบใชแสงมสวนประกอบอะไรบาง และมวธการใชงานอยางไร2. เซลลของสงมชวตเซลลเดยวมลกษณะและรปรางเหมอนกนใชหรอไม เพราะอะไร3. สงมชวตเซลลเดยวและสงมชวตหลายเซลลมลกษณะรปรางเหมอนหรอแตกตางกนในลกษณะใด4. เซลลของสงมชวตหลายเซลลมการจดระบบของเซลลในลกษณะใด

ทบทวนความเขาใจ

สวนประกอบของเซลล

การศกษาสวนประกอบของเซลลทำ ไดอยางไร


กจกรรมท 1 สงเกต


เซลลทนำมาศกษา ภาพของเซลล สวนประกอบ

เยอหอม

สาหรายหางกระรอก

เยอบขางแกม

บนทกผลการสงเกต

ควร บนทก ผลการ สงเกตในสมด

คนหาคำาตอบ1. เซลลพชและเซลลสตวทนำ มาศกษามรปรางลกษณะและสวนประกอบทเหมอนหรอแตกตางกน2. เซลลพชมรปรางลกษณะอยางไร3. เซลลสตวมรปรางลกษณะอยางไร4. ผลสรปของกจกรรมนคออะไร

รปท 1.13 การศกษาสวนประกอบของเซลล

สองดดวยกลองจลทรรศนนำ เยอหอมวางบนสไลด หยดสารละลายไอโอดน แลวปดดวยกระจกปดสไลด

ใชปากคบลอกเยอดานในของกลบหอมออกหยดนำ ลงบนกระจกสไลด 1 หยด

3. ศกษาเซลลเยอบขางแกม 3.1 หยดสารละลายโซเดยมคลอไรดเขมขน 0.9% (NaCl) ลงบนสไลด 1 หยด 3.2 ใชปลายไมจมฟนดานปานจมเอทลแอลกอฮอล 70% ทงใหแหงสกคร จากนนนำ ไปขดเบา ๆ ทผวเยอบขางแกมในปาก แลวนำ มาเกลยใหกระจายบนสไลด 3.3 ยอมสโดยหยดสารละลายไอโอดน 1 หยด แลวดำ เนนการเชนเดยวกบขนตอนท 1.3หมายเหต 1. ใบสาหรายหางกระรอกทนำ มาใชตองเปนใบออน เพอจะไดเหนสวนประกอบภายในไดชดเจน 2. สาหรายหางกระรอกทนำ มาใชตองใหมสวนยอดออนตดมาดวย และควรแชไวในนำ ตลอดเวลา 3. หอมทใช ใหใชสวนเยอทอยดานในของกลบหอม โดยคอย ๆ ดงแตละชนออกมา 4. การหยดน�าหรอสารละลายชนดตาง ๆ ลงบนสไลด อยาหยดใหไหลลนออกมานอกกระจกปดสไลด เมอใชเสรจแลวใหลาง แลวเชดสไลดและกระจกปดสไลดใหสะอาดและแหงกอนเกบ 5. กลองจลทรรศนใหวางในททมแสงสวางเพยงพอ และปรบกระจกใตกลองเพอใหแสงสวางผานเขาสลำ กลองใหพอเหมาะ 6. กำ ลงขยายของกลองจลทรรศนทเหมาะสมในกจกรรมนคอ 400 เทา


การศกษาสวนประกอบของเซลลสงมชวตทสามารถสงเกตไดดวยกลองจลทรรศนใชแสง

สรปไดวา เซลลของสงมชวตไมวาจะเปนเซลลพชหรอเซลลสตวมสวนประกอบพนฐานทคลายคลง

กนทสำ คญ ๆ 3 สวน ดงน

1. เยอหมเซลล(cellmembrane) เปนเยอบาง ๆ ประกอบดวยสารประเภทไขมนและโปรตน

เยอหมเซลลมสมบตเปนเยอเลอกผานหรอเยอพลาสมา (selectively permeable membrane)

ทำ หนาทควบคมการลำ เลยงสารเขาและออกจากเซลล เชน อาหาร อากาศ และสารละลายเกลอแร

ตาง ๆ และทำ หนาทหอหมเซลล ในเซลลพชจะพบผนงเซลล (cell wall) อยนอกสด ผนงเซลล

ทำ หนาทใหความแขงแรงแกเซลล ทำ ใหเซลลพชคงรปรางอยได สวนใหญเปนสารพวกเซลลโลส

ซงสรางมาจากนำ ตาล ผนงเซลลมชองเลก ๆ ใหสารตาง ๆ ผานเขาออกได

2.สารพนธกรรม เปนสวนประกอบทสำ คญของเซลล โดยในสงมชวตสวนใหญจะอย

ภายในนวเคลยส (nucleus) ซงมลกษณะคอนขางกลม ทำ หนาทควบคมการทำ งานของเซลล

ภายในนวเคลยสจะบรรจสารพนธกรรม

3. ไซโทพลาซม(cytoplasm) เปนของเหลวภายในเซลล ม

ออรแกเนลลททำ หนาทแตกตางกน เชน แวควโอล(vacuole) มลกษณะ

เปนถงใสทำ หนาทเกบนำ และสารตาง ๆ ไมโทคอนเดรย(mitochondria)

ทำ หนาทเกยวกบการสลายสารอาหารเพอใหไดพลงงานแกเซลล และ

คลอโรพลาสต (chloroplast) มลกษณะเปนเมดสเขยว พบเฉพาะใน

เซลลพชและสาหรายบางชนดเทานน เปนแหลงทเกดการสงเคราะหดวย

แสง

(ข) เซลลสาหรายหางกระรอก (ค) เซลลเยอบขางแกม

รปท 1.14 ลกษณะของเซลลพช (ก), (ข) และเซลลสตว (ค)

ทมา: Roberts, M., and others, AdvancedBiology.

Spain: Graficas Estella, 2000, Page 49.

(ก) เซลลเยอหอม

ศพททควรรเยอหมเซลลเยอเลอกผานนวเคลยสไซโทพลาซม

เซลลของสงมชวตตางชนดกนจะมสวนประกอบและรปรางแตกตางกน สวนประกอบเหลานจะทำ หนาทแตกตางกน เซลลพชสวนใหญมลกษณะเปนรปเหลยม สวนเซลลสตวมลกษณะคอนขางกลม ในเซลลพชมสวนประกอบภายในเซลลแตกตางจากเซลลสตว คอ เซลลพชมผนงเซลลและคลอโรพลาสตซงไมพบในเซลลสตว


รปท

1.15

สว

นประ

กอบข

องเซลล

พช (ก)

และ

เซลล

สตว

(ข)

(ก)

(ข)

นวเคลยส ทำ หนา

ทควบ

คมกา

รทำ งาน

ของเซล

ล แล

ะเปน

แหลง

บรรจ

สาร

ควบค

มลกษ

ณะท

างพน

ธกรร

ม

เยอห

มเซล

ลทำ หนา

ทควบ

คมกา

รลำ เล

ยงสา

รเขา

และอ

อกจา

กเซล

ล แล

ะทำ ห

นาทห

อหมเ

ซลล

ไมโทคอ

นเดรย

ทำ หนา

ทเกย

วกบก

ารสล

ายสา

รอาห

ารเพ

อใหไ

ดพลง

งานแ

กเซลล

ไซโทพลาซม

เปน

ของเหล

วภาย

ในเซลล

มออ

รแกเ

นลลท

ทำ หนา

ทตาง ๆ

คลอโรพ

ลาสต

มลก

ษณะ

เปนเ

มดสเขย

ว เป

นแหล

งท

เกดก

ารสง

เครา

ะหดว

ยแสง

แวควโอล

มลกษ

ณะเปน

ถงใส

ทำ ห

นาทเ

กบนำ และ

สารต

าง ๆ

ผนงเซล

ล ทำ หนา

ทใหค

วาม

แขงแ

รงแก

เซลล

ทำ ใหเ

ซลล

พชค

งรปร

างอย

ได

ไลโซโซม

บรรจ

เอนไ

ซมทใช

ยอยส

ลาย

โปรต

น ไข

มน แ

ละคา

รโบไ

ฮเดร

ต

นาร


การเปรยบเทยบสวนประกอบของเซลลพชและเซลลสตว จากการศกษาสวนประกอบและหนาทของเซลลทผานมาเราจะพบวา เซลลพชและเซลล สตวมสวนประกอบภายในเซลลแตกตางกน ซงสามารถสรปสวนประกอบและหนาทภายในเซลล ได ดงน

ตารางท1.1การเปรยบเทยบสวนประกอบของเซลลพชและเซลลสตว

เซลลพชตางจากเซลลสตว คอ เซลลพชจะพบผนงเซลลและคลอโรพลาสต ผนงเซลล ทำ ใหเซลลพชคงรปรางอยได สวนคลอโรพลาสตเปนสวนประกอบสำ คญในการสงเคราะหดวยแสงของพช ทำ ใหพชสามารถสรางอาหารเองได แตในเซลลสตวจะไมพบผนงเซลลและคลอโรพลาสต ทำ ใหเซลลสตวมความออนนม และสตวไมสามารถสรางอาหารเองได

นอกจากพชแลวเราสามารถพบผนงเซลลไดในแบคทเรย เหด รา และสาหราย แตจะมองคประกอบทแตกตางกน คอ – ผนงเซลลของแบคทเรยประกอบดวยเปปตโดไกลแคน (peptidoglycan) เปนสวนใหญ – ผนงเซลลของเหดและราประกอบดวยไคตน (chitin) เปนสวนใหญ – ผนงเซลลของสาหรายประกอบดวยเพคตน (pectin) เปนสวนใหญ

นาร

รปท 1.16 แบคทเรย

1. สวนประกอบพนฐานของเซลลมอะไรบาง และทำ หนาทอะไร2. คลอโรพลาสตมความสำ คญตอพชในลกษณะใด3. เซลลพชและเซลลสตวเหมอนหรอแตกตางกนในเรองใด


รายการ เซลลพช เซลลสตว

1. ผนงเซลล2. เยอหมเซลล3. นวเคลยส4. ไซโทพลาซม5. คลอโรพลาสต6. รปรางของเซลล7. ความแขงของเซลล

มมมมม

รปเหลยมแขง คงรปรางไดนาน

ไมมมมม

ไมมคอนขางกลม

ออนนม


ในเซลลของสงมชวตมกลไกทเกยวของกบกระบวนการตาง ๆ เพอการดำ รงชวต เนองจากขณะทเซลลยงมชวตอย เซลลจำ เปนตองอาศยอยในสภาวะแวดลอมทมการเปลยนแปลง เชน การเปลยนแปลงของนำ อณหภม และแกสตาง ๆ ซงการเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอมภายนอกดงกลาวมผลตอการทำ งานภายในเซลล ดงนน เซลลของสงมชวตจงตองมกลไกในการควบคมสภาวะแวดลอมภายในเซลลเพอใหเกดความสมดล

เยอหมเซลลเปนสวนประกอบสำ คญซงอยนอกสดของเซลล ขณะทเซลลยงมชวตอย จะตองมการลำ เลยงสารจากภายนอกเขาสภายในเซลล เยอหมเซลลซงมสมบตเปนเยอเลอกผานจะทำ หนาทควบคมการลำ เลยงสารเขาและออกจากเซลลเพอรกษาสมดลภายในเซลล

ปญหา เมอหยอนเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตลงในนำ จะเกดการเปลยนแปลงในลกษณะใด

ขนตอน 1. ใสนำ ปรมาตร 30 ลกบาศกเซนตเมตรลงในบกเกอรขนาด 100 ลกบาศกเซนตเมตร 2. คอย ๆ หยอนเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตหรอเกลดดางทบทม ซงมสมวงดำ ปรมาณ 2–3 เกลดลงในนำ โดยไมขยบบกเกอร 3. ใชกระดาษขาวบงดานหลงของบกเกอร สงเกตการเปลยนแปลงตงแตเกลดโพแทสเซยม-เปอรแมงกาเนตตกลงไปในนำ จนกระทงเวลาผานไปประมาณ 5 นาท แลวบนทกผล

การแพรของสาร

รปท 1.17 การศกษาการแพรของเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต

1 2 3

การลำาเลยงของสารผานเซลล

สารตาง ๆ ผานเขาและออกจากเซลลดวยวธใด

การแพร



การกระจายของอนภาคของสารจากบรเวณซงมความเขมขนของอนภาคของสารมากไปสบรเวณซงมความเขมขนของอนภาคของสารนอยเรยกวา การแพร (diffusion) การแพรจะเกดขนไปจนความเขมขนของอนภาคของสารนนเทากน สารทแพรอาจจะเปนของแขง ของเหลว หรอแกส ดงรปท 1.18

การแพรทพบเหนในชวตประจ�าวน ไดแก การฟงกระจายของนำ หอม การฉดพนสารกำ จดศตรพช การฉดพนยากนยงหรอสารเคมจากสเปรยกระปอง

รปท 1.18 การแพรของของเหลว

(ก)อนภาคของสารละลายในของเหลวจะเคลอนทจากบรเวณซงมความเขมขน ของอนภาคของสารมาก ไปสทซงมความเขมขน ของอนภาคของสารนอย

(ข)อนภาคของสารจะเคลอนทจนกระทงความเขมขน

ของสารนนเทากน

ชวงเวลาทสงเกต ลกษณะทสงเกตได

ขณะทเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตตกลงในนำ

เมอเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตตกถงกนบกเกอร จนกระทงเวลาผานไป 5 นาท



คนหาคำาตอบ1. วธการใดทจะชวยใหนกเรยนสงเกตการเปลยนแปลงของเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต

ไดชดเจน2. เมอเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตตกลงไปถงกนบกเกอรแลวเกดอะไรขน3. การเคลอนทของอนภาคของเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตมทศทางแบบใด4. ผลสรปของกจกรรมนคออะไร

ศพททควรรการแพร

ถานกเรยนนำ เกลอหรอนำ ตาลใสลงไปในนำ จะเกดการแพรเชนเดยวกบเกลดโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตหรอไม เพราะเหตใด

ฝกเพมพนทกษะ


ออสโมซส (osmosis) คอ การแพรของโมเลกลของนำ จากบรเวณทซงมความเขมขนของอนภาคของนำ มากกวาไปสบรเวณซงมความเขมขน ของอนภาคของนำ นอยกวา เมอคดตอหนงหนวยปรมาตรทเทากน โดยแพรผานเยอบาง ๆ

รปท 1.19 การฉดพนสารกำ จดศตรพช รปท 1.20 การฉดพนสารจากสเปรยกระปอง

ปญหา กระบวนการทนำ เขาสเซลลรากพชและลำ เลยงตอไปยงเซลลอน ๆ เปนอยางไร

ขนตอน 1. นำ แครรอตมาตดเปนทอนใหมความยาวประมาณ 8 เซนตเมตร เจาะขวตรงกลางใหมขนาดเสนผานศนยกลางเทากบจกยาง แลวควานเอาเนอตรงกลางออกเปนชองลกประมาณ 6 เซนตเมตร

การแพรของนำาเขาสเซลลพช

รปท 1.21 การแพรของโมเลกลของนำ ผานเยอเลอกผานไปสสารละลายนำ ตาลเขมขน

โมเลกลของนำ เยอเลอกผาน

โมเลกลของนำ ตาล

ศพททควรรออสโมซส

ขณะทพชดดซบนำ และธาตอาหารในดนขนไปเลยงลำ ตนของพชนกเรยนคดวาการเคลอนทของนำ เขาสราก เซลลรากพชจะเกยวของกบการแพรหรอไม

ออสโมซ�ส



รปท 1.22 ขนตอนการศกษาเรองการแพรของนำ เขาสเซลลพช

หลอดแกว

ระดบสารละลายในหลอดแกว

จกยาง

นำ กลน

ควานเนอตรงกลางออกใสสารละลายซโครส 40%

ตดแครรอตใหมความยาว 8 เซนตเมตร

นำ แครรอตไปวางในบกเกอรทมนำ กลนทำ เครองหมายแสดงระดบ

สารละลายซโครสทหลอดแกว

สารละลายซโครส 40%

2. ใสสารละลายซโครส 40% ลงไปในชองทควานประมาณ 12 ของความลก แลวปดร

ทควานดวยจกยางทมหลอดแกวเสยบอย 3. นำ แครรอตทเตรยมไวไปวางลงในบกเกอรทมนำ กลน แลวทำ เครองหมายแสดงระดบของสารละลายซโครสเรมตนบนหลอดแกว สงเกตและวดระดบของสารละลายซโครสทหลอดแกวทก 5 นาท เปนเวลา 30 นาทหมายเหต สารละลายซโครส 40% เตรยมจากการชงนำ ตาลทราย 40 กรม นำ ไปละลายในนำ กลนจนครบปรมาตร 100 ลกบาศกเซนตเมตร

เวลาผานไป(นาท) ระดบของสารละลายซโครสทวดจากหลอดแกว(เซนตเมตร)

51015202530



คนหาคำาตอบ1. การเปลยนแปลงระดบของสารละลายซโครสในหลอดแกวเกดจากสาเหตใด2. ถาเปลยนนำ ในบกเกอรเปนสารละลายซโครส 40% ระดบของสารละลายซโครสในหลอดแกว

จะเปลยนแปลงหรอไม เพราะอะไร3. การผานเขาและออกของสารผานเยอหมเซลลของแครรอตขนอยกบสงใด อธบาย4. ผลสรปของกจกรรมนคออะไร


การเปลยนแปลงระดบสารละลายซโครสในหลอดแกว เกดจากความแตกตางระหวางความเขมขนของสารละลายซโครสในชองแครรอตกบความเขมขนของสารละลายซโครสในบกเกอร โดยโมเลกล (molecule) ของซโครสมขนาดใหญจงไมสามารถแพร ผานเยอหมเซลลซงเปนเยอบาง ๆ ททำ หนาทเปนเยอเลอกผานของแครรอตได แตโมเลกลของนำ มขนาดเลกจงสามารถแพรผานเยอหมเซลลของแครรอตเขาไปในชองได ทำ ใหสารละลายซโครสในหลอดแกวมระดบสงขน เรยกการแพรของนำ ผานเยอหมเซลลทเกดขนนวา ออสโมซส การดดซบนำ ของรากพชกใชหลกการออสโมซสเชนเดยวกน คอ ในภาวะปกตสารละลายทอยรอบ ๆ รากจะมปรมาณนำ มากกวาสารละลายในเซลลขนราก (สารละลายมความเขมขนนอย) นำ จากดนจงออสโมซสเขาสเซลลขนราก ทำ ใหเซลลมปรมาณนำ มากกวาเซลลใกลเคยง นำ จงออสโมซสไปยงเซลลขางเคยงตอ ๆ ไปจนถงเนอเยอลำ เลยงนำ ทมลกษณะเปนทอภายในตนพช

รปท 1.23 การแพรของนำ เขาสขนรากของพช

การแพรของนำ แบบออสโมซสผานเยอหมเซลลของพชจะเกดขนทขนรากของพช เมอนำ และธาตอาหารตาง ๆ ผานเขาไปในเซลลของขนรากแลว พชจะนำ นำ และธาตอาหารเหลานไปใช ในการสรางอาหารและการเจรญเตบโตของพชตอไป

ศพททควรรโมเลกล

http://www.scimath.org/lesson–biology/item/6976–membrane–transport

แหลงสบคนความร

การลำ เลยงนำ และธาตอาหารจากเซลลหนงไปยงอกเซลลหนง โดยผานทางไซโทพลาซมทเชอมตอกนและทะลไปอกเซลลหนง โดยผานทางพลาสโมเดสมาตา

การลำ เลยงนำ และธาตอาหารจากเซลลหนงไปยงอกเซลลหนง โดยผานทางผนงเซลลทตดตอกนและชองวางภายนอกเซลล

ขนราก

ผนงเซลล

ไซโทพลาซม

อนภาคของดนอากาศและนำ


ผงมโนทศน (concept map)

เรยนรเกยวกบ

ประกอบดวย

แบงเปน

ไดแก

ประกอบดวย

ในพช

ในพช

พบ

พบ

โครงสรางของเซลล

กลองจลทรรศนใชแสง

ลกษณะรปรางของเซลลสงมชวต

การลำเลยงของสารผานเซลล


• เลนสใกลตา• เลนสใกลวตถ• ลำ กลอง• ปมปรบภาพหยาบ• ปมปรบภาพละเอยด• แขน• แทนวางวตถ• ทหนบสไลด• คอนเดนเซอร• แหลงกำ เนดแสง• ฐาน

• อะมบา• พารามเซยม• ยสต

• การแพร• ออสโมซส

• เซลลกลามเนอเรยบ• เซลลประสาท• เมดเลอดแดงของมนษย• เซลลคม• เซลลขนราก

เยอหมเซลล ผนงเซลล

คลอโรพลาสตไซโทพลาซม

นวเคลยส

เชนเซลลของสงมชวตหลายเซลล เชน

สงมชวตเซลลเดยว สงมชวตหลายเซลล

1. การแพรมหลกการอยางไร2. ออสโมซสมผลตอเซลลของสงมชวตในเรองใด3. ความเขมขนของสารละลายรอบ ๆ เซลลมผลตอการเปลยนแปลงของเซลลในลกษณะใด4. การปลกพชในดนเคมทำ ใหพชเจรญเตบโตไดไมดเพราะเหตใด


หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน...

Documents