การตีความบทบาททางการเมืองของพระสงฆ์ไทยในบริบท...

ปท 1 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2558

133 การตความบทบาททางการเมองของพระสงฆไทยในบรบทสงคมปจจบน

การตความบทบาททางการเมองของพระสงฆไทยในบรบท สงคมปจจบน Interpretation on Political Expression of Buddhist Monks in Today’s Social Context ดร.ไกรฤกษ ศลาคม1 / Dr.Krairoek Silakhom

บทคดยอ

งานวจยชนนมงศกษาถงบทบาททางการเมองของพระสงฆในบรบทสงคมปจจบน โดยมวตถประสงคเพอศกษาบทบาททางการเมองของพระสงฆในอดตถงปจจบน เพอศกษาหลกพระธรรมวนยทเกยวกบการเมอง เพอศกษาแนวทางปฏบตทเหมาะสมของพระสงฆเกยวการแสดงออกทางการเมอง และเพอศกษาแนวทางการแสดงออกทางการเมองของพระวดปาธรรมยตอสาน โดยใชระเบยบวธวจยทางปรชญาและศาสนา ผลการศกษาพบวา พระสงฆมบทบาททางการเมองมาโดยตลอดจากอดตจนถงปจจบนในหลากหลายรปแบบ ธรรมะกบการเมองไมใชสงทขดแยง ตรงกนขามกลบสงเสรมใหการเมองมความถกตองชอบธรรมมากขนดวย การแสดงออกทางการเมองของพระสงฆไมใชสงตองหามในพระพทธศาสนา แตการแสดงออกใดๆ ของพระสงฆยอมถกจ ากดขอบเขตดวยพระธรรมวนย การบรรยาย

1 อาจารยประจ ากลมวชามนษยศาสตร ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน อเมล [email protected]

mailto:[email protected]


134

อภปราย การเสวนาเกยวกบการเมอง สามารถท าไดในลกษณะการใหสตปญญาแกสงคมเทานน ค าส าคญ : พระสงฆ การเมอง การตความ

Abstract

This study aimed to investigate political expression of Buddhist monks in today’s social context under three objectives: 1) to examine political expression of Buddhist monks from the past to the present; 2) to explore Buddhist doctrines in order to acquire suitable regulations for Buddhist monks expressing their ideas, opinions, or comments relevant to politics; and 3) to discover political expression of Buddhist monks in Isan Dhammayttika Forest Sangha – one of Buddhist monk communities in northeast Thailand. The research methodology of this study is based on philosophy and religious interpretation.

Results of the study revealed that Buddhist monks have always played a significant role in expressing their ideas, opinions, or comments related to politics from the past to the present. The ways the Buddhist monks have performed are resulted in different ways. In fact, dharma and politics are not conflict; instead, dharma screens the political systems to become more perfectly legitimate. Additionally, expressing ideas, opinions, or comments associated with politics by Buddhist monks is not against the Buddhist doctrines. Consequently,



the Buddhist monks are full-eligible for political expression, but these must be performed under the conventions of Buddhist doctrines. As a result, what the Buddhist monks are able to do through political expression is explanation to general people in order to remind these people’s consciousness. Keywords: Buddhist monks, Political expression, Interpretation บทน า หลงจากการเมองไทยมความผนผวนเปลยนแปลงมาอยางตอเนอง โดยเฉพาะอยางยงหลงจากการรฐประหารเมอ พ.ศ. 2549 เปนตนมา เรองพระสงฆกบการเมองไทย ดจะเปนประเดนทสงคมใหความสนใจมากขนเรอยๆ เมอพระสงฆออกมาเกยวของกบการเมองอยางชดเจนในหลากหลายรปแบบ ตงแตการเขารวมชมนมทางการเมอง การรวมปราศรยทางการเมอง จนกระทงเปนแกนน ามอบชมนมประทวง ขบไลรฐบาล จนสอสารมวลชนตองเชญผ เ ชยวชาญมาสมภาษณออกรายการโทรทศนเพอจะหาขอยตวา พระสงฆควรจะมาเกยวของกบการเมองหรอไม แตกยงไมเ ปนขอยต เนองจากพระสงฆเองมทงกลมทสนบสนนกลมคนเสอแดง และทสนบสนนกลมคนเสอเหลอง ท าใหพระสงฆทงสองฝายตางกมาใหเหตผลสนบสนนความถกตองชอบธรรมของฝายตนเอง เมอพจารณาถงหลกพระธรรมวนยกไมไดระบไวชดเจนวาหามพระสงฆยงเกยวกบการเมอง แมวาจะมค าสงของมหาเถรสมาคมเรองหามพระภกษสามเณรยงเกยวกบการเมองกตาม แตไมสามารถทจะหยดยงการเขาไปมสวนรวมทางการเมองของพระสงฆได


136

คณะสงฆสายธรรมยตกนกาย โดยเฉพาะอยางยงคณะศษยสายพระอาจารยมน ภรทตโต ซงมพระธรรมวสทธมงคล หรอ หลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโนเปนประธานกเปนอกกลมหนงทมบทบาทในทางการเมองไมนอย อาท การท าโครงการผาปาชวยชาตเพอชวยแกปญหาเศรษฐกจ ตลอดจนถงการวพากษวจารณการท างานของรฐบาล เปนตน เปนเหตใหกลมสนบสนนรฐบาลกลาวโจมตพระมหาบว ญาณสมปนโนพอสมควร อยางไรกตามแมพระสงฆทยงเกยวกบการเมองจะถกสงคมวพากษวจารณอยางหนก แตกไมมททาวาพระสงฆจะลดบทบาทลงไป โดยเฉพาะอยางยงพระสงฆฝายมหานกายบางรปยงพยายามยกเหตผลหลายประการมาสนบสนนการเขามาเกยวของกบการเมอง จงจ าเปนตองมการศกษาและตความพระธรรมวนยใหชดเจนเพอจะไดเปนแนวปฏบตทถกตองเหมาะสมของพระสงฆตอไป พระสงฆไทยกบบทบาททางการเมองจากอดตถงปจจบน

จากอดตถงปจจบนของประเทศไทยมเหตการณทางการเมองทพระสงฆเขาไปเกยวของในหลายลกษณะ ในเบองตนนผ เขยนขอยกตวอยางเหตการณทพระสงฆเขามายงเกยวกบการเมองมาน าเสนอดงน 1.ใน พ.ศ.2135 สมเดจพระนเรศวรมหาราชกบสมเดจพระเอกาทศรถทรงท ายทธหตถมชยชนะเหนอพระมหาอปราชาและมางจาชะโร แหงกรง หงสาวด ภายหลงชยชนะในครงนน สมเดจพระนเรศวรมหาราชไดโปรดใหลกขนปรกษาโทษขาราชการชนแมทพนายกองมโทษถงประหารชวตหลายคน หากแตวนตดสนพพากษาใหลงโทษนนเปนเวลาใกลกบวนพระ จงโปรดใหเอาตวขาราชการเหลานนไปจองจ าไวกอน เมอพนวนพระไปแลวจงใหน าตว



ไปประหารชวตตามค าลกขนพพากษาโทษ ในครานนมพระมหาเถราจารยรปหนงผ มปรชาสามารถ แตกฉานในพระพทธวจนะ มวาทะหลกแหลม ไดพาพระราชาคณะ 25 รปเขาไปเฝาถวายพระพรถามขาวสงคราม และดวยวาทะหลกแหลมของทาน ไดชวยใหบรรดาขาราชการซงถกตดสนประหารชวตแลว ใหรอดพนจากพระราชอาญาโทษได พระมหาเถราจารยรปนคอ สมเดจพระพนรต วดปาแกว

2. พระอาจารยธรรมโชต ตามประวตเดม พ านกอาศยอย ณ วดเขานางบวช ตอมาชาวบานบางระจนไดอาราธนาไปพ านกอย ณ วดโพธเกาตน จงหวดสงหบร ดวยเหตทพระอาจารยธรรมโชตมวทยาอาคมสง และไดลงวทยาอาคมกบผาประเจยด ตะกรดพสมร แจกจายใหกบนกรบคายบางระจนสมเดจฯ กรมพระยาด ารงราชานภาพทรงพระนพนธในหนงสอไทยรบพมาวา พระอาจารยธรรมโชตนนไดหายสาบสญไปหรอจะมรณภาพในเวลาเสยคายแกพมา หรอหนรอดไปไดหาปรากฏไม แตตามความเชอและต านานทองถนของชาวจงหวดสพรรณบรเลาสบตอกนมาวา เมอคายบางระจนมททาวาจะแตก ลกศษยใกลชดพระอาจารยธรรมโชตกไดนมนตทานหลบหนออกจากคาย โดยททานไมไดเตมใจ เพราะคดจะอยส ดวยกน ตายดวยกน แตสดทายทานกขดศรทธากจนมนตของชาวบานทรก หวงแหน และเชดชทานเสยมได วาผาเหลองไมเหมาะทจะมาจมกองเลอดจมพนพสธาใหคนต าชาสามานเยยงพมาขาศกไดย าย

3. ชวง พ.ศ. 2503 รฐบาลไดสนบสนนใหพระสงฆมบทบาทในการพฒนาชมชนเพอตอตานลทธคอมมวนสต (Kirsch, 1978: 63) จนมวาทกรรมจากค าสอนของพระสงฆวา ฆาคอมมวนสตไมบาป การท างานของพระสงฆ


138

ในชวงนไมเปนไปตามธรรมชาตแตเปนไปแบบกาวกระโดดตามกระแสความนยมโดยมหนวยงานของรฐและองคกรเอนจโอเขามารวมสนบสนน

4. การชมนมของพระสงฆไทยในการเรยกรองใหบรรจค าวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต ในรฐธรรมนญหลายฉบบทผานมา แตกยงไมเปนผลส าเรจในปจจบน

5. พระสงฆซงเปนคณะศษยหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน รวมกนชมนมประทวงในกรณทรฐบาล โดยนายวษณ เครองาม ไดมการเซนค าสงแตงตงใหสมเดจพระพฒาจารย (เกยว อปเสโณ) เปนผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช เพราะเปนเสมอนหนงวา ตงสมเดจพระสงฆราชซอนกน 2 พระองค และอกทงการสถาปนาสมเดจพระสงฆราชเปนพระราชอ านาจโดยเฉพาะ ไมใชอ านาจรฐบาล จนเปนเหตใหมการปรบเปลยนวธการใหมคอ การแตงตงคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช ทมสมเดจพระพฒาจารย (เกยว อปเสโณ) เปนประธานคณะเหมอนเดม แตกชวยใหระงบความขดแยงลงได เพราะเปนการบรหารคณะสงฆโดยคณะพระมหาเถระ ไมใชผใดผหนงทมอ านาจแทนสมเดจพระสงฆราช

6. พระธรรมวสทธมงคล (พระมหาบว ญาณสมปนโน) ไดเลงเหนวา ประเทศไทยประสบกบปญหาเศรษฐกจอยางมาก แมกระทงทองค าในคลงหลวงยงรอยหรอลงอยางมาก จงท าใหองคหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน ไดเชญชวนประชาชนบรจาคทองค า เงนดอลลาร และเงนสดเขาคลงหลวง และนอกจากน การแสดงธรรมของหลวงตามหาบวในบางกรณกพาดพงถงเรองทางการเมอง จนบอยครงทมการน าค าเทศนาของทานมาขยายความในสอมวลชนตางๆ และมการวพากษวจารณบทบาทสวนนของทานเปนอยาง



มาก ซงมทงผ เหนดวยและผ ทไมเหนดวยในการทหลวงตามหาบวจะมายงเกยวกบการเมอง

7. การชมนมทางการเ มองของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย (พธม.) และกลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) โดยมพระสงฆเขารวมการชมนมทงในรปแบบผ รวมชมนมปกตและเปนแกนน าปราศรย หรอ การแสดงความคดเหนทางการเมองทางสถานวทย และสถานโทรทศนตางๆ อาท กลมสมณะโพธรกษ พระมหาโชว ทศนโย ดงไดกลาวมาแลวขางตน

8. พระมหาโชว ทศนโย ซงเปนผสนบสนนคนเสอแดงอยางชดเจน ไดแสดงความคดเหนผานทางสถานโทรทศนเอเชยอพเดทวา พระสงฆท าไมจงไมมสทธเลอกตง หากอางวาพระไมเกยวกบเมอง ท าไมเวลาเกณฑทหารกจงใหพระภกษสามเณรไปรวมเกณฑทหารดวยทงทเปนเรองบานเมอง นอกจากนทานยงชประเดนอกวา พระสงฆนอกจากจะควรมสทธเลอกตงแลว ยงควรทจะมสทธสมครเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญไดอกดวย (พอจะเทยบเคยงไดกบกรณพระไพศาล วสาโล ไดรบการแตงตงเปนคณะกรรมการปฏรปประเทศในรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ - ผวจย)

9. พระสวทย ธรธมโม หรอทรจกในนามวา หลวงป พทธะอสระ เปนเจาอาวาสวดออนอย อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม รวมกบ กปปส. ในการชมนมขบไลรฐบาลยงลกษณ ชนวตร ในวกฤตการณการเมองไทย พ.ศ. 2556 – 2557 และศาลอาญาอนมตหมายจบแกนน า กปปส. รวม 43 คน ผ ตองหาคดกบฏ และความผดอน รวม 8 ขอหา

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%A4%E0%B8%95%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2_%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2556%E2%80%932557

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%A4%E0%B8%95%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2_%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2556%E2%80%932557


140

พระสวทย ธรธมโม เขารวมชมนมทางการเมองกบกลม กปปส. ใน พ.ศ. 2557

ทมา: http://www.reform.or.th/2014/wp-content/uploads/IMG_3365.jpg

10. ในวงการคณะสงฆมระเบยบการปกครองโดยพระราชบญญตคณะสงฆ ซงตราโดยรฐสภา หรอ ฝายนตบญญต ก าหนดใหสมเดจพระสงฆราชจะตองไดรบการสถาปนาจากพระมหากษตรย และใหมการปกครองเปนล าดบชนไปตงแตระดบเจาอาวาส เจาคณะต าบล เจาคณะอ าเภอ เจาคณะจงหวด เจาคณะภาค เจาคณะหน เปนตน โดยมสมณศกดเปนสงก าหนดตงแตพระครชนตางๆ พระราชาคณะชนสามญ พระราชาคณะชนราช พระราชาคณะชนเทพ พระราชาคณะชนธรรม ชนรองสมเดจ ชนสมเดจ และระดบสมเดจพระสงฆราช ซงในทกต าแหนงนนถอไดวาเปน

http://www.reform.or.th/2014/wp-content/uploads/IMG_3365.jpg



เจาพนกงานตามกฎหมาย ปฏบตหนาทปกครองผอยใตบงคบบญชา และไดรบนตยภต หรอ เงนเดอนจากทางราชการ จงหลกเลยงไมไดทจะกลาววา ศาสนาเกยวของกบการเมองอยแลวโดยนยยะดงกลาว

จากกรณทยกมาเปนตวอยางขางตนนแสดงใหเหนขอเทจจรงทผานมาในอดตวา พระสงฆไดมบทบาทเขามาเกยวของกบการเมองมาโดยตลอด ตงแตอดตถงปจจบนดวยเหตผลตางๆ กนไป แตในขณะเดยวกนกบเหตการณทพระสงฆออกมาแสดงความคดเหนทางการเมองนน มหาเถรสมาคมกไดออกค าสงมหาเถรสมาคม เรอง หามภกษสามเณรเกยวของกบการเมอง พ.ศ. 2538 มใจความวา

4. หามภกษสามเณรเขาไปในทชมนม หรอในบรเวณสภาเทศบาล หรอสภาการเมองอนใด หรอในทชมนมทางการเมอง ไมวากรณใดๆ 5. หามพระภกษสามเณรท าการใดๆ อนเปนการสนบสนนชวยเหลอโดยตรงหรอโดยออมแกการหาเสยง เพอการเลอกตงสมาชกสภา ผแทนราษฎรหรอสภาเทศบาล หรอสภาการเมองอนใด 6. หามพระภกษสามเณรรวมชมนมในการเรยกรองสทธของบคคล หรอคณะบคคลใดๆ 7. หามพระภกษสามเณรรวมอภปราย หรออภปราย หรอบรรยายเรองเกยวกบการเมองซงจดตงขนทงในวดและนอกวด

นอกจากนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ยงระบในมาตราท 100 (1) วา


142

ภกษ สามเณร นกพรต และนกบวช เปนบคคลตองหามมใหใชสทธในการเลอกตง และในมาตราท 102 ระบวา ภกษ สามเณร นกพรต และนกบวช เปนบคคลตองหามมใหใชสทธสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร

(ราชกจจานเบกษา, 34 - 35) โดยสรปแลว จากขอเทจจรงทางประวตศาสตรทผานมา เราปฏเสธไมไดวา พระสงฆไดเขามามสวนเกยวของกบการเมองในหลายๆ ลกษณะ ในหลายประเทศทวโลก กรณพระสงฆกบเหตการณทางการเมองในปจจบน (พ.ศ. 2549 - 2555) ไดปรากฏมพระสงฆเขารวมการชมนมทางการเมองใน 3 ลกษณะ คอ 1. การชมนมเพอเรยกรองใหพระพทธศาสนาคอศาสนาประจ าชาต 2. การชมนมเพอคดคานการแตงตงสมเดจพระพฒาจารย (เกยว อปเสโณ) เปนผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชของคณะสงฆสายหลวงตา มหาบว ญาณสมปนโน ทวดอโศการาม จ.สมทรปราการ

3. การอภปรายโจมตหรอวพากษวจารณรฐบาล และการออกมารวมชมนมกบประชาชนในลกษณะตางๆ ทงของกลมคนเสอเหลองและกลมคนเสอแดง

ปญหาจากทง 3 กรณในขางตนน เมอพจารณาในภาพรวมกคอ การรวมตวกนเดนประทวงบนทองถนน การรวมตวกนคดคานค าสงของรฐ และการอภปรายโจมตรฐบาลหรอฝายตรงขาม เปนสงทพระสงฆมเสรภาพทจะปฏบตไดหรอไม



เนองจากในสมยพทธกาลแวนแควนตางๆ ในชมพทวป หรอ อนเดย – เนปาลในปจจบนนน มระบอบการปกครองหลก คอ ระบอบราชาธปไตย หรอ ระบอบกษตรยปกครอง และระบอบสามคคธรรม หรอ ระบอบสหรฐ กลาวคอ กษตรยผ ปกครองหลายเมองท าความตกลงรวมมอกนและหมนเวยนกนเปนผ น า ไมใชระบอบประชาธปไตยซงนยมแพรหลายในปจจบน เปนเหตใหไมมเหตการณการชมนมเรยกรองเกดขน พระสงฆโดยมากมกด ารงตนอยเรยบงายตามอารามทงในปาและชานเมองมงบ าเพญสมณธรรมเปนส าคญ ดงนน พระวนยทถกบญญตขนจงไมมขอใดทเกยวของกบ 3 เหตการณขางตน จงตองอาศยการตความ การเทยบเคยงกบค าสอนในหมวดอนๆ เพอพจารณาความถกตองเหมาะสม ในเบองตนนกคด นกวชาการไดมมมมองตอพระสงฆกลมนใน 2 ลกษณะคอ (แหลงทมา : www.matichon.co.th)

1. พระสงฆไมควรมายงเกยวทางการเมอง เพราะไมใชกจของสงฆผดพระธรรมวนย และนกวชาการไดออกมาวพากษวจารณโจมตพฤตกรรมตางๆ ของพระสงฆทออกมารวมชมนมทางการเมอง

2. พระสงฆควรยงเ กยวกบการเมอง เพราะพระสงฆในอดตกเกยวของกบการเมองมาโดยตลอด และการออกมาแตละครงกเพอมาชวยเหลอบานเมองเทานน

โดยพระสงฆทเลอกฝายทางการเมองดวยการออกมาชมนมเหลาน ใหเหตผลในการเลอกฝายใน 2 ลกษณะคอ

1. เหตผลทางการเมอง โดยพระสงฆทออกมาชมนมกบคนเสอแดงนนสวนใหญใหเหตผลวา ตองการประชาธปไตย และตอตานรฐประหาร ม

http://www.matichon.co.th/


144

เพยงสวนนอยทตองการให พ.ต.ท.ทกษณ กลบมาเปนนายก สวนพระสงฆทเลอกฝายเสอเหลองนนใหเหตผลวา ตองการประชาธปไตย ตอตานคอรรปชน และไมตองการ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร กลบมาเปนนายก

2. เหตผลทางจรยธรรม พบวา พระสงฆทรวมชมนมกบคนเสอแดง (ในภาคอสาน ภาคเหนอและ ภาคกลาง) ตองการใหสงคมมความยตธรรม ไมตองการสองมาตรฐาน ตองการเหนการเมองมจรยธรรม/ธรรมาธปไตย และตองการใหยตความขดแยงดวยสนตวธ สวนพระสงฆในภาคใตระบวา ตองการเหนการเมองมจรยธรรม/ธรรมาธปไตย และตองการใหยตความขดแยงดวยสนตวธ

พระสงฆประพรมน ามนตแกกลม นปช. ในพธเปดตวหมบานเสอแดงทจงหวดขอนแกน

ทมา: isaanrecord.com/th/wp-content/uploads/2012/01/Ubolrat-Red-District-2.jpg



จะเหนไดวา พระสงฆกลมทออกมารวมชมนมทางการเมองกอางเหตผลความจ าเปนทางสงคมในลกษณะของการเรยกรองการเมองทมจรยธรรม ตองการเหนสงคมทมความยตธรรมเหมอนกนทงฝายทสนบสนนกลมคนเสอเหลองและกลมคนเสอแดง และฟงดกเหมอนจะมเหตผลในการออกมารวมชมนมดงกลาว แตพฤตการณทพระสงฆแสดงออกมากลบถกวจารณจากสงคมอยางมาก กลาวคอ การวพากษวจารณรฐบาลหรอฝายตรงขามบนเวทอภปราย หรอผานสอตางๆ และการออกมารวมชมนมและเดนขบวนประทวงรวมกบฆราวาส การนงบนรถเครองขยายเสยงปราศรยโจมต

การออกมาเรยกรองความเปนธรรมในสงคมดเหมอนจะเปนสงทถกตองดงาม ในพระวนยกไมมขอหามเกยวกบสงเหลานอยางชดเจนดวย แตนกวชาการและพระสงฆหลายฝายกลบเหนวา นไมใชกจของพระสงฆ ผดพระธรรมวนย ไมเหมาะสมอยางยง เมอเหตผลในทางสงคมกบเหตผลในทางพระวนยโดยเฉพาะเรองโลกวชชะเกดขดแยงกน เราจ าเปนตองมการตความพระธรรมวนยทเกยวของเพอหาทางออกใหกบปญหาเหลาน พระธรรมวนยทเกยวของกบการเมอง

หลกฐานทเกยวของกบการหามพระสงฆมใหยงเกยวกบการเมองนน ทปรากฏในคมภรทางศาสนา มสกขาบททพอจะเทยบเคยงได ดงน 1. ในปาจตตย อเจลกวรรค สกขาบทท 8 มวา “ภกษดกองทพทยกไปเพอรบกน เปนปาจตตย” (ว. มหา. ไทย) 2/562-566/496 - 499)


146

2. ในปาจตตย อเจลกวรรค สกขาบทท 9 มวา “ภกษอยในกองทพเกน 3 คน เปนปาจตตย” (ว. มหา. (ไทย) 2/567-570/500-501)

3. ในปาจตตย อเจลกวรรค สกขาบทท 10 มวา “ภกษดการรบ การตรวจพล การจดทพและทพทจดเปนขบวนเสรจแลว เปนปาจตตย” (ว. มหา. (ไทย) 2/571-574/502-504)

แตพระพทธองคกทรงยกเวนส าหรบบางกรณจ าเปนเชน มญาตปวยอยในกองทพ กทรงอนญาตใหเขาไปกองทพได แตพกไดไมเกน 3 คน และระหวาง 3 คนนน กทรงไมใหพระสงฆเขาไปยงเกยวกบการเตรยมกองทพ การแสดงออกทางการเมองของพระสงฆผดพระธรรมวนยหรอไม พระวนยทเกยวของกบการเมองในขางตนนน จะเหนไดวาไมทรงประสงคจะใหพระภกษไปยงเกยวกบศกสงคราม ซงเปนเรองของบานเมอง หรอผปกครองบานเมองจะท าการตอสปองกนดนแดนของตน หรอการขยายเขตพระราชอ านาจออกไปยงดนแดนตางๆ ซงการดงกลาวตองมการรบราฆาฟนกนตามปกตวสยของการสงคราม แตไมใชปกตวสยของสมณะทจะไปรวมยนดกบการดงกลาวดวย

ความเกยวของทางการเมองทเราตองการศกษานไมไดมลกษณะของการไปดก าลงพล การไปพกอยในกองทพ หรอ การไปดการซอมรบ แตเราก าลงหมายถงการแสดงความคดเหนทางการเมอง การออกไปรวมชมนมของพระสงฆ การออกไปรวมชมนมกบฆราวาส เพอเรยกรองบางสงบางอยางจากรฐ เมอตรวจดขอหามในพระวนยจะพบวา ไมมขอหามการแสดงออกทางการเมองในลกษณะดงกลาวขางตน ฉะนน ในเบองตนพอจะ



สรปไดวา พระวนยหามการไปยงเกยวกบกองทพ การศกสงคราม แตไมไดหามการแสดงออกทางการเมองในลกษณะอนๆ เชน การแสดงความคดเหน หรอการชมนม สงทพระพทธองคไมไดหามไวน กอนจะปฏบตนนควรจะพจารณาโดยใชหลกพระธรรมวนยดงตอไปนคอ

1. วตถประสงคในการบญญตวนย 10 ประการ มใจความส าคญทเกยวกบประเดนนคอ เพอความเรยบรอยดงามของคณะสงฆ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเลอมใสยงขนของชมชนทเลอมใสแลว (ว. มหา. (ไทย) 1/20/37) และในอกสตรหนงอธบายวา สงใดไมไดทรงหามไววาไมควร แตเขากนไดกบสงทไมควรและขดกบสงทควร สงนนไมควร แตสงใดไมไดทรงหามไววาไมควร แตเขากนไดกบสงทควรและขดกบสงทไมควร สงนนควร (ว. มหา. (ไทย) 5/92/131)

2. หลกมหาปเทส 4 มใจความส าคญทเกยวของวา ในการอางพทธพจน การอางสงฆ การอางพระเถระจ านวนมาก และการอางพระเถระรปหนงขนวาค าพดนไดมาจากแหลงดงกลาวกไมควรยนยนหรอปฏเสธทนทแตควรตรวจสอบกบพระธรรมและพระวนยดกอนแลวจงเชอถอและปฏบตตามได (ท. ม. (ไทย) 10/113-116/144)

3. หลกตดสนพระธรรมวนย 8 ประการ มใจความวา ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความคลายก าหนด ความหมดเครองผกรด ความไมพอกพนกเลส ความมกนอย ความสนโดษ ความสงด การประกอบความเพยร และความเลยงงาย ธรรมเหลานเปนค าสอนของศาสดา (ว. จ. (ไทย) 7/523/331)


148

ธรรมะกบการเมองขดแยงกนหรอไม จากประเดนทตงเปนหวขอไววา “ธรรมะ” หรอ “หลกการแหง

พระพทธศาสนากบการเมองขดแยงกนหรอไมนน ” จะเหนไดวา ในยคพทธกาล พระพทธองคทรงเขาไปเกยวของกบการเมองในลกษณะตางๆ กน แตการเขาไปเกยวของของพระพทธองคไมไดมลกษณะเขาขางฝายใดฝายหนง ดงเชนกรณสงครามแยงน าของพระญาต สงครามลางเผาพนธของพระเจาวฑฑภะ และกรณการท าสงครามกบแควนวชชของพระเจาอชาตศตรนน พระพทธองคทรงพจารณาเพอเขาไปเกยวของในลกษณะทเปนกลาง โดยการแสดงความจรงใหทงสองฝายฟง เมอเขาใจในธรรมททรงแสดงแลวกจะละเลกความเหนทผดและการสรางบาปกรรมไปเอง แตหากทรงพจารณาพบวา แมพระองคกไมสามารถหามการท ากรรมนนได เพราะเปนวบากกรรมของผ ทจะตองรบผลกรรม พระองคกทรงละเวนไมเขาไปเกยวของ ดงกรณของพระเจาวฑฑภะ สวนพทธทาสภกขมองวา “การเมองเปนเรองเดยวกนกบเรองศลธรรม เพราะมเปาหมายเดยวกนคอสรางความเปนปรกตสขของสงคม” (วระ สมบรณ, 2550: 3 - 4) ดงนน หากตความตามเจตนารมณของพระธรรมวนยทระบหนาทของภกษสงฆวา “ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอประโยชนและความสขของคนเปนจ านวนมาก เพออนเคราะห จงประกาศพรหมจรรยอนมความงามทงเบองตน ทามกลางและทสด ผมกเลสธลในดวงตานอยมอย” (ส .ส . (ไทย) 15/141/179 – 180) และพระจรยวตรของพระพทธองคแลวกพอจะสรปไดวา การเมองไมใชสงขดแยงกบหลกการของ



พระพทธศาสนา และศลธรรมในศาสนายงจ าเปนตอการมการเมองทด ทอ านวยประโยชนสขใหสงคมอกดวย บทบาทของพระสงฆวาดวยการแสดงออกทางการเมอง ขอควรพจารณาเกยวกบบทบาทของพระสงฆไทยตอการเมอง 1. พระสงฆมเสรภาพการแสดงออกทางการเมองได ภายใตขอบเขตของปณณตวชชะคอ พระวนย อนเปนพทธบญญต 2. พระสงฆมเสรภาพการแสดงออกทางการเมองได ภายใตขอบเขตของโลกวชชะ คอ การตเตยนจากชาวโลก ตองรกษาไวซงความเลอมใสของชมชน เพอความยงยนของพระศาสนา 3. การอภปรายแสดงความคดเหนทางการเมองผานสอตางๆ สามารถท าได เพราะไมไดมขอหามในพระวนย แตท าไดในขอบเขตทจ ากดของศล 227 ขอและจลศล มชฌมศล มหาศล นอกจากนหากตความดวยมมมองปรชญาหลงนวยคแลวจะพบวา สถาบนสงฆเปนสถาบนหลกของสงคม ควรจะมบทบาทในการแกปญหาและสรางสรรคสงคมทดงามไดตามสถานภาพและบทบาททมอย

4. การอภปรายแสดงความคดเหนของพระสงฆควรเปนลกษณะเปนผ ใหสตแกสงคม ดวยใจเปนธรรม หากพระสงฆเขาขางฝายใดชดเจน ประชาชนทไมชอบพรรคนน กลมนนกจะไมฟงเหตผลของทาน ดวยมอคตเขาบดบง และการแสดงความคดเหนนนกจะขดตอพระธรรมวนย เพราะเปนวาจาสอเสยด วาจาหยาบ และวาจาทกอเวรอนมใชทางของสมณะ (ดงในโอวาทปาฏโมกขทวา ผท าสตวอนใหล าบากอยไมชอวา เปนสมณะเลย, ผ ท


150

ก าจดสตวอนอยไมชอวาเปนบรรพชตเลย) หากมองผานปรชญาหลงนวยคจะพบวา ปรชญาหลงนวยคมงหมายใหเกดสนตภาพของสงคม หากพระสงฆซงมอทธพลในทางความคดควรแสดงความเหนเปนไปเพอสนตภาพ หรอ สนตสขของสงคม แทนการไปเขาขางฝายใดฝายหนง

5. การอภปรายบนเวทชมนมทางการเมองของพระสงฆในลกษณะการโจมตกน เปนการกอเวร หรอสรางศตรทางการเมอง ซงไมใชหนทางแหงสมณะ เปนความไมเหมาะสมอยางยง (ดงโอวาทปาฏโมกขทวา ผท าสตวอนใหล าบากอยไมชอวา เปนสมณะเลย, ผก าจดสตวอนอยไมชอวาเปนบรรพชตเลย) หากมองผานปรชญาหลงนวยคจะพบวา การกระท าดงกลาวไมเปนไปเพอสนตภาพเลย แตกอใหเกดความยดมนถอมนยงขน และจะเกดความขดแยงมากขน ซงขดตอหลกพระธรรมวนยและปรชญาหลงนวยค

6. การชมนมของพระสงฆเพอวตถประสงฆทางการเมองบางอยาง เชน การเรยกรองใหรฐบาลบรรจค าวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต ไวในรฐธรรมนญ หรอการชมนมกนของพระสงฆเพอแสดงการคดคานตอการแตงตงผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชของรฐบาล เปนตน เปนสงทสามารถกระท าได หากมเหตผลอนสมควร และเปนไปเพอประโยชนของพระพทธศาสนา หรอ คนหมมาก ไมขดตอพระธรรมวนย เมอตความจากพระพทธด ารสวา “ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอประโยชนและความสขของคนเปนจ านวนมาก เพออนเคราะห จงประกาศพรหมจรรยอนมความงามทงเบองตน ทามกลางและทสด ผมกเลสธลในดวงตานอยมอย” (ส .ส . (ไทย) 15/141/179 - 180)



7. การชมนมตองไมมลกษณะอาการเชนฆราวาส อาท การโพกผาแสดงขอความ การเดนขบวนประทวงอยางรนแรง การปดลอมสถานท เปนตน เพราะจะเปนสงทไมกอใหเกดความเลอมใสแกผพบเหน ขดตอพทธด ารส ดงกลาวในขอ 6 แตหากมองผานปรชญาหลงนวยคพระสงฆควรจะเปนตวอยางของการชมนมโดยสงบ ชมนมโดยธรรม แลวใชการยนหนงสอตอผ รบผดชอบแทนจะเหมาะสมตอสมณสารปมากกวา

8. การทพระสงฆรวมชมนมทางการเมองกบกลมการเมองรวมกบฆราวาส ในอาการตางๆ กน ตงแตการรวมเดนขบวน รวมฟงปราศรย นงบนล าโพงหลงรถกลาวปราศรย การถอปายประทวง ขดตอหลกโลกวชชะอยางชดเจน และขดตอพทธด ารสทวา “การกระท าของพวกเธอนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว...” หากการแสดงเสรภาพทางการเมองของพระสงฆท าใหสถาบนสงฆเสอมเสย ท าใหศรทธาของมหาชนตกไป การกระท านนไมควร

9. พระสงฆจ าเปนตองตระหนกถงความเปนกลางใหมาก เพอไมใหตนเองตกไปสสดโตงทางความคดดานใดดานหนง และกลายเปนเครองมอทางการเมองไปโดยปรยาย การกระท าดงกลาวมลกษณะทเสอมเสยภาพลกษณของพระสงฆ ไมยงใหเกดความเลอมใส อกทงยงท าใหผ ทเลอมใสอยแลวเสอมศรทธา ดงพทธด ารสทแสดงในขอ 8

10. พระสงฆเปนผ น าทางจตวญญาณของแตละชมชน หากพระสงฆสนบสนนใคร กมแนวโนมวา ชาวบานจะรวมสนบสนนดวย ดงนน นกการเมองทประสงคจะชนะเลอกตงกจะพยายามเขาไปครอบง าพระสงฆใหได หากสามารถมพระสงฆเปนหวคะแนนแลว กมหวงวาจะชนะเลอกตง


152

และการท าเชนนกเปนเหตใหพระสงฆเลอกขางและกลายเปนการสรางปฏปกษทางการเมองไปโดยปรยาย นนหมายความวา สถาบนสงฆถกน าไปยงเกยวกบผลประโยชนทางการเมองซงเปนสงทผด มลกษณะทเสอมเสยภาพลกษณของพระสงฆ ไมยงใหเกดความเลอมใส อกทงยงท าใหผ ทเลอมใสอยแลวเสอมศรทธา จงกลายเปนสงไมควร กอใหเกดโลกวชชะอยางชดเจน และขดตอพทธด ารสทวา “การกระท าของพวกเธอนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ...” หากมองผานปรชญาหลงนวยค พระสงฆไมควรถกหามมาเกยวของกบการเมอง แตควรเกยวของกบการเมองอยางเหมาะสมและสรางสรรค

11. หากมการอนญาตใหพระสงฆมสทธเลอกตง กคงจะหลกเลยงไมไดทจะเรยกรองการสมครเปน ส.ส. หรอ ส.ว. หรอ ส.ส.ร. เหมอนในประเทศศรลงกา และนนกคอการเขาไปยงเกยวกบผลประโยชนทางการเมองโดยตรงซงเปนการดงพระสงฆออกหางไปจากชวตความเปนอยแบบพระสงฆทแทแตดงเดม และเปนการบอนท าลายพระพทธศาสนาในระยะยาวดวย เพราะศตรทางการเมองยอมไมพงใจตอพระพทธศาสนา และเมอสบโอกาสยอมหาทางท าลายพระพทธศาสนา ทงนเปนเพราะการกระท าดงกลาว เปนเรองของโลกวชชะอยางชดเจน และขดตอพทธด ารสทวา “การกระท าของพวกเธอนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ...” หากมองผานปรชญาหลงนวยค พระสงฆไมควรถกหามมาเกยวของกบการเมอง แตควรเกยวของกบการเมองอยางเหมาะสมและสรางสรรค การเขาไปมสวนไดสวนเสยกบผลประโยชน



ในทางการเมองโดยตรงนน ยอมสงผลตอภาพลกษณและความมนคงของพระพทธศาสนา

12. การแสดงออกทางการเมองของพระสงฆนนควรแสดงออกเทาทจ าเปนภายใตขอบเขตของพทธด ารสทเคยใชเปนเหตในการบญญตวนยวา “การกระท าของพวกเธอนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ...” หากการแสดงเสรภาพทางการเมองของพระสงฆท าใหสถาบนสงฆเสอมเสย ท าใหศรทธาของมหาชนตกไป การกระท านนไมควร

13. การแสดงออกทางการเมองในทนไมรวมถงการแสดงความคดเหน มสวนรวม หรอเกยวของทางใดทางหนงในเรองการศกสงคราม การงานทเบยดเบยนชวตกนในรปแบบอนๆ เพราะมพทธบญญตหามไวอยางชดเจน

14. การทพระสงฆนงเฉยตอเหตการณทควรออกมาคดคานสงทไมถกตองดงาม หรอ สนบสนนสงทถกตองดงามกถอวา เปนสงทควรต าหนได หากอยในวสยทจะสามารถท าได เพราะเมอพจารณาพระจรยวตรของพระพทธองคแลว จะพบวา พระพทธองคไมไดนงดดายตอเหตการณทางการเมอง แตทรงเขาไประงบเหตไมใหบานปลายกลายเปนความรนแรง อาท กรณหามสงครามพระญาต สงครามวชช

15. การแสดงออกทางการเมองของพระสงฆไมวาทางใด ตองยดหลกการทวา “เพอประโยชนและความสขของคนเปนจ านวนมาก เพออนเคราะห จงประกาศพรหมจรรยอนมความงามทงเบองตน ทามกลางและทสด” อยในขอบเขตของพระธรรมวนย และโลกวชชะ โดยการด ารงตนเปน


154

กลางตอทกฝาย ยดธรรม คอ ความถกตองดงามเปนทตง เขามามสวนรวมทางการเมองอยางเหมาะสมกบสถานภาพและบทบาทของตน อนจะเปนประโยชนเกอกลตอทงสงคมและพระพทธศาสนาอยางยงยน บทสรป จากกรณของพระสงฆไทยทเขามาเกยวของกบการเมองนน จะพบวา ในอดตทผานมา เมอมองตามพระจรยวตรของพระพทธเจาแลว จะเหนวา พระองคไมฝกใฝในทางการเมอง มงสงสอนใหมนษยและเทวดาหลดพนจากกเลสเปนอรยบคคลเปนหลก อยางไรกตาม แมเกดเหตสดวสยทพระองคจ าเปนจะตองเขาไปเกยวของ กทรงเขาไปเกยวของแบบเปนกลาง มงหวงประโยชนแกทงสองฝาย ตอมาหากพจารณาถงจรยาของสมเดจพระพนรต วดปาแกว ซงเปนพระมหาเถระในฝายอรญญวาส หรอวดปา กเขาไปเกยวของดวยเหตสดวสย จ าเปนตองไปชวยเหลอชวตของแมทพนายกอง แตเมอมาพจารณาถงบรบทปจจบน จะพบวา พระสงฆในฝายมหานกายบางรป และโดยเฉพาะอยางยงพระสงฆนกวชาการทอยในมหาวทยาลยสงฆจะมการแสดงบทบาททาททางการเมองอยางชดเจนในลกษณะของการเลอกขาง ยงไปกวานนพระสงฆเองยงไดพยายามตความค าสอนของศาสนาเพอสนบสนนการมารวมชมนมทางการเมองและการเปนแกนน ามอบประทวงขบไลรฐบาล ซงถอวา เปนบทบาททเกนเลยไปจากความเหมาะสมตามหลกพระธรรมวนย จากบทบาททางการเมองของพระสงฆในอดตจนถงปจจบน จะเหนไดวา พระสงฆสายปาไดพยายามรกษาสมณสารปตามพระธรรมวนยไดเปนอยางด ตามอดมการณของพระสงฆฝายอรญญวาส (พระปา) ทเนนการ



รกษาพระธรรมวนยอยางเครงครด ในขณะทพระสงฆบางรปทไมเครงครดพระธรรมวนย ไดไปแสดงบทบาททางการเมองอยางหลากหลายรปแบบ และเปนทครหาของสงคม จากการตความพระธรรมวนยทเกยวของกบการเมอง จะพบวา ธรรมะกบการเมอง ไมใชสงทขดแยง การมสวนรวมทางการเมองไมใชสงทผดตอพระพทธศาสนา แตดวยพระสงฆอยในเพศภาวะทตางจากคฤหสถ และมหลกพระธรรมวนยเปนกรอบในการด าเนนชวต สงทพระสงฆจะท าไดคอ การใหสตแกสงคม การยดถอความถกตองดงามในการท างาน และการอบรมสงสอนใหทกคนไมเหนแกตว เสยสละตนเองเพอประโยชนสวนรวม การบรรยาย อภปราย เสวนา ใดๆ ของพระสงฆ ตองเปนกลางในทางการเมองอยางหลกเลยงไมได ซงจะเปนผลตอความยงยนของพระพทธศาสนาและสถาบนสงฆ อนเปน 1 ใน 3 สถาบนหลกของชาตสบไป เอกสารอางอง มตชนออนไลน. โพลเผยสงคมมอง “ว.วชรเมธ” เปนเสอเหลอง “พระ พยอม” เปนเสอแดง ระบพระอสานเลอก นปช.พระใตเลอก พนธมตร. กรงเทพฯ: มตชน สบคนเมอ 31 มกราคม 2555, จาก www.matichon.co.th มหาเถรสมาคม. (2538). ค าสงมหาเถรสมาคมเรอง หามพระภกษ

สามเณร เกยวของกบการเมอง พ.ศ. 2538. 2 มกราคม 2538.

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. (2542). พระไตรปฎก ฉบบ ภาษาไทย. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ราชกจจานเบกษา. (2550). เลมท 124. ตอนท 47ก, หนา 34-35.

http://www.matichon.co.th/


156

ราชบณฑตยสถาน. (2530). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2530. กรงเทพฯ: วฒนาพานช. ________. (2540). พจนานกรมศพทปรชญาองกฤษ-ไทย. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน. วระ สมบรณ. (2550). ธรรมะกบการเมองของพทธทาสภกข. กรงเทพฯ: ประพนธสาสน. Kirsch, A.T. (1978). Modernizing implications of the nineteenth century reforms in the Thai Sangha. Chambersburg: Anima Books. P.A., Payutto. (1994). Buddhist Solutions for the Twenty-First Century. Bangkok: Buddhadhamma Foundation.

การตีความบทบาททางการเมืองของพระสงฆ์ไทยในบริบท...

Documents