7

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรองกจกรรมเสรมสรางความรเรองอาหารและโภชนาการกบภาวะโภชนาการของนกเรยนโรงเรยนนครบางยางพทยาคม ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของโดยแยกเสนอตามหวขอดงตอไปน

1. กจกรรมเสรมสรางความร 1.1 ความหมายความส าคญของกจกรรมเสรมสรางความร 1.2 หลกการจดกจกรรมเสรมสรางความร 1.3 การออกแบบและวธการจดกจกรรมเสรมสรางความร 1.4 การประเมนผลการจดกจกรรมเสรมสรางความร

2. ความตองการพลงงานสารอาหารของวยรน 3. การประเมนภาวะโภชนาการในวยรน

3.1 ความหมายและความส าคญของการประเมนภาวะโภชนาการ 3.2 การประเมนภาวะโภชนาการดวยการวดสดสวนรางกาย (Anthropometric Assessment)

4. งานวจยทเกยวของ กจกรรมเสรมสรางความร

1. ความหมายและความส าคญของกจกรรมเสรมสรางความร ความหมายของค าวา “กจกรรม” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายวา “การทผเรยน

ปฏบตการอยางใดอยางหนงเพอการเรยนร” เชนกจกรรมการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ

หมายถง การจดกจกรรมโดยวธตางๆ อยางหลากหลายทมงใหผเรยนเกดการเรยนรอยางแทจรงเกด

การพฒนาตนเองและสงสมคณลกษณะทจ าเปนส าหรบการเปนสมาชกทดของสงคมและประเทศชาต

ตอไป การจดกจกรรมการเรยนการสอนทมงพฒนาผเรยนจงตองใชเทคนควธการเรยนรรปแบบการ

8

สอนหรอกระบวนการเรยนการสอนใหหลากหลายวธซงจ าแนกไดดงน (คณะอนกรรมการปฏรปการเรยนร, 2543) 1. การจดการเรยนการสอนทางออมไดแก การเรยนรแบบสบคน แบบคนพบ แบบแกปญหา แบบสรางแผนผงความคด แบบใชกรณศกษา แบบตงค าถาม แบบใชการตดสนใจ

2. เทคนคการศกษาเปนรายบคคลไดแก วธการเรยนแบบศนยการเรยน แบบการเรยนร ดวยตนเอง แบบชดกจกรรมการเรยนรคอมพวเตอรชวยสอน 3. เทคนคการจดการเรยนรโดยใชเทคโนโลยตางๆ ประกอบการเรยน เชน การใชสงพมพต าราเรยนและแบบฝกหด การใชแหลงทรพยากรในชมชน ศนยการเรยน ชดการสอน คอมพวเตอรชวยสอน บทเรยนส าเรจรป 4. เทคนคการจดการเรยนการสอนแบบเนนปฏสมพน ธประกอบดวย การโตวาท การอภปราย การระดมพลงสมอง กลมแกปญหา กลมตวการประชมตางๆ การแสดงบทบาทสมมตกลมสบคนคคด การฝกปฏบต เปนตน 5. เทคนคการจดการเรยนการสอนแบบเนนประสบการณ เชน การจดการเรยนรแบบม สวนรวม เกมส กรณตวอยาง สถานการณจ าลอง ละคร บทบาทสมมต 6. เทคนคการเรยนแบบรวมมอไดแก ปรศนาความคด รวมมอแขงขนหรอกลมสบคน กลมเรยนร รวมกนคด กลมรวมมอ 7. เทคนคการเรยนการสอนแบบบรณาการไดแ ก การเรยนการสอนแบบเลาเรอง (Story Line) และการเรยนการสอนแบบแกปญหา (Problem Solving) ดงนนกจกรรมเสรมสรางความรคอสงทหนวยงานสถานศกษาจดขนหรอนกเรยนจดขน เพอใหสมาชกในหนวยงานหรอผเรยนในสถานศกษานนๆ ไดท ากจกรรมตางๆ ในเชงสรางสรรคและเปนประโยชนแกตนเองและสงคม

กจกรรมเสรมสรางความรเรองอาหารและโภชนาการหรอการสรางเสรมประสบการณผานกจกรรมการเรยนการสอนดานอาหารและโภชนาการเรยกวา การใหโภชนศกษาคอ การใหความรเกยวกบอาหารและโภชนาการ การสรางเจตคตและการปฏบตทถกตอง โดยสามารถน าความรนนๆ มาปฏบตใหเกดประโยชนในการด ารงชวต (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2539) สอดคลองกบ กองโภชนาการ (2547) ทวาการใหโภชนศกษาคอการเผยแพรความรหรอสอนอาหารและโภชนาการ รวมถงการน าความรทไดมาปฏบตใหเกดประโยชนและมงใหเกดแรงจงใจทจะเปลยนแปลงในเรองการกนใหถกตอง นอกจากนประหยด สายวเชยร (2544) ไดใหขอมลไววาการใหโภชนศกษา เปนกระบวนการส าคญในการเปลยนแปลงพฤตกรรมดานโภชนาการ ซงหนวยงานทมหนาทรบผดชอบในการใหโภชนศกษาควรท า 2 สวน คอ การใหโภชนศกษาเพอสงเสรมภาวะโภชนาการ

9

และการใหโภชนศาสตรศกษาเพอควบคมและปองกนภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) และโภชนาการเกน (Over Nutrition) ดงนนจงจ าเปนตองจดกจกรรมเสรมสรางความรเรองอาหารและโภชนาการใหรถงอาหารตางๆ ในดานประโยชนและความสมพนธของอาหารทมตอสขภาพรางกาย การเลอกอาหาร การประกอบอาหาร การเกบรกษาและการกนอาหาร ถงแมวาเราจะมอาหาร อดมสมบรณ มเงนทองพอทจะซออาหารได กไมไดเปนหลกประกนวาเราจะรจกเลอกอาหารทมประโยชนไดเพยงพอกบความตองการของรางกาย โภชนศกษาหรอการเสรมสรางความรดานอาหารและโภชนาการจงเปนสงจ าเปนในการปรบปรงภาวะโภชนาการ

กจกรรมเสรมสรางความรเรองอาหารและโภชนาการ ไมไดหมายถงการใหความรทางโภชนาการโดยการสอนในชนเรยน แตสามารถใหไดหลายวธและใหไดทกเมอ โดยอาจจะสอนแบบชนเรยนมอปกรณการสอนพรอม หรออาจสอนโดยไมตองตงหวขอเรองโภชนาการขนมา หรอแทรกไปกบการสอนเรองอนๆ เชน การเกษตร สขศกษาและพลศกษาฯกได กอนทจะจดกจกรรมเสรมสรางความรเรองอาหารและโภชนาการแกผเรยน ตองตงจดมงหมายและจดประสงคกอนเปนส าคญวาตองการใหผเรยนมความรหรอเปลยนแปลงพฤตกรรมมากนอยแคไหน โดยตองค านงถงตวผเรยนวาผเรยนคอใคร เพอน าไปสการจดกจกรรมเสรมสรางความรทเหมาะสมนนเอง

วตถประสงคของการเสรมสรางความรแกนกเรยน มดงน 1. เพอใหตระหนกถงความส าคญของโภชนาการตอสขภาพ เนนใหรบประทาน

อาหารไดถกหลกโภชนาการ โดยอาศยอาหารหลก 5 หม ท เนนใหเขาใจความสมพนธของโภชนาการทมอทธพลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของรางกาย ม อท ธพลตอ บค ลกภาพ ความแข งแรงสมบ รณ ของรางกาย ประสทธภาพในการท างานของบคคลและภาวะจตใจ

2. สามารถเลอกรบประทานอาหารไดอยางเหมาะสมและมประโยชน 3. เขาใจหนาทส าคญของสารอาหารในรางกาย 4. เพอใหรจกคดและประกอบอาหารทมคณคาอยางสงวนคณคา 5. เขาใจเรองปจจยทมผลตอความชอบและบรโภคนสยรจกใหเหตผล ประกอบเกยวกบความเชอเรองอาหาร 6. เพอใหสามารถใชประโยชนจากอาหารทมอยในทองถนไดอยางเตมทและ

สามารถปรบปรงความเปนอยของตนเองในเรองอาหารการกนได ประหยด สายวเชย (2544) ไดสรปถงการใหโภชนศกษาจะตองมการก าหนดวตถประสงค (Objective) คอ จดประสงคในการสอนหรอการจดกจกรรมเพอใหเกดผลตอนกเรยนในดานทดยงขน

10

ซงอาจเปนจดประสงคกวางทวไปหรอจดประสงคเฉพาะ ตองมการเรยนหรอกจกรรมการเรยนร (Learning) เปนกจกรรมทใหนกเรยนมสวนรวมในกจกรรม และจะตองมการวดและประเมนผล (Evaluation) ทมประสทธภาพ คอการวดผลตนเอง ซงอาจใหนกเรยนสรปผลจากกจกรรม โดยสรปผลทพอใจและสรปผลทตองการปรบปรงแกไข ในการจดกจกรรมเสรมความรเรองอาหารและโภชนาการควรค านงถงหลกการดงน

1. การพฒนาทกษะความสามารถในการเรยนรและการแสวงหาความรแกผเรยนเพอใหโดยรวมเปน “บคคลแหงการเรยนร” มความตระหนกถงความส าคญ ความจ าเปนของการเรยนร มความใฝรสามารถสรางกระบวนการเรยนรดวยตนเอง มทกษะกระบวนการคด การวเคราะหและการแกปญหา สามารถใชความรไดอยางถกตองเหมาะสมกบตนเอง

2. พฒนาแหลงการเรยนรเพอใหมแหลงเรยนรอยางเพยงพอ หลากหลาย ทวถง ทกกลมเปาหมาย พฒนาระบบขอมล สารสนเทศแหลงการเรยนรทกประเภททกระดบทเปนปจจบนและเปนระบบเปดรวมทงการจดระบบเครอขายเชอมโยงแหลงเรยนร เพอการใชประโยชนรวมกนตลอดจนมการพฒนาทรพยากรการเรยนรทมอยในสงคมใหเปนแหลงการเรยนรทมศกยภาพในการใหบรการการเรยนร มความพรอมดานปจจยอ านวยความสะดวกตอการเรยนร

3. พฒนาเนอหาสาระการเรยนรใหเปน “องคความร”โดยมระบบการจดหาและรวบรวมความรจากแหลงตางๆ ทงภายในและภายนอกเพอเปนการแสวงหาองคความรทหลากหลายและมประโยชนสงสดตอนกเรยน พฒนาระบบสารสนเทศเพอการจดเกบและคนควาองคความรได อยางรวดเรวสามารถใชประโยชนไดทนเหตการณและทส าคญอยางยงคอการสรางสรรคองคความรใหมๆ ทสอดคลองกบกระแสการเปลยนแปลงของสงคมโลกและบรบทของสงคมไทยโดยพฒนาความรจากฐานของภมปญญาทองถนทมอยเดมบรณาการกบฐานความรดานนวตกรรมใหมๆ เพอใหเหมาะสมกบความสามารถในการเรยนรของนกเรยน เพอตอบสนองความตองการการพฒนาของแตละบคคล

4. การจดการความรโดยเรมตนจากการพฒนารปแบบการเรยนรทหลากหลายพฒนากลไกกระบวนการถายทอดความรอยางเสมอภาครวมทงการพฒนาระบบบรหารจดการการใชสอและเทคโนโลยสารสนเทศเพ อการเรยน รอยางมประสทธภาพนอกจากน นย งตองสงเสรมการ สรางบรรยากาศเพอเออตอการเรยนรใหเกดขนในทกหนทกแหง ไมวาจะเปนในครอบครว หองเรยน โรงเรยน และชมชน ใหนกเรยนมโอกาสเขาสกระบวนการเรยนรไดตลอดเวลาและปจจยทมความส าคญยงตอการจดการความรคอ ตองมการพฒนาบคคลของโรงเรยนใหเปนผจดการความรเพอสงเสรมการเรยนรของนกเรยนกระตนใหมการบรณาการเพอใชความรเปนฐานในการแกปญหาของตนเองทเหมาะสม

11

2. หลกการจดกจกรรมเสรมสรางความร

กจกรรมเสรมสรางความรนนเปนกจกรรมทจดขนโดยน าหลกการจดการเรยนรโดยเนนผ เรยนเปนศนยกลาง (Student Centered หรอ Child Centered) คอแนวคดจากพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 2542 กลาวถงการจดการเรยนรทยอมรบวาบคคลหรอผเรยนมความแตกตางกนและทกคนสามารถเรยนรได ดงนนในการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ครหรอผจดการเรยนรควรมความเชอพนฐานอยางนอย 3 ประการ คอ เชอวาทกคนมความแตกตางกน เชอวาทกคนสามารถเรยนรไดและเชอวาการเรยนรเกดไดทกท ทกเวลา

การจดการเรยนรจงเปนการจดการบรรยากาศ กจกรรม สอ สถานการณ ฯลฯ ใหผเรยนเกดการเรยนรไดเตมตามศกยภาพ ครจงจ าเปนทจะตองรจกผเรยนอยางรอบดานและสามารถวเคราะหขอมลเพอน าไปเปนพนฐานการออกแบบหรอวางแผนการเรยนรไดสอดคลองกบผเรยนนอกจากนยงตองค านงถงการสรางนกเรยนใหเปนบคคลแหงการเรยนรคอ บคคลทมคณลกษณะใฝเรยน ใฝร ชางสงสย อยากรอยากเหน กระหายความร สนใจตดตามความเคลอนไหวความเปลยนแปลงของสงคม พยายามสบเสาะหมนศกษาคนควาสงทสนใจใครรดวยความอตสาหะวรยะ แลวน าความรนนไปใชประโยชนเพอพฒนาตนเองพฒนางานและพฒนาสงคม โดยบคคลแหงการเรยนรสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ บคคลทเปนโดยตนเองไมไดรบการศกษาในระบบโรงเรยน บคคลประเภทนมความใฝร ใฝเรยน มความอตสาหะวรยะศกษาหาความรดวยตนเอง ตวอยางคอ อบราฮม ลนคอลน เรยนรโดยยมหนงสอมาอาน ดวยตนเองทบานดวยความยากล าบากในการเดนทางโดยไมยอทอ จนประสบความส าเรจในชวตไดเปนประธานาธบดคนท 16 แหงสหรฐอเมรกา และบคคลทเปนโดยฝกหดไดรบการศกษาในระบบโรงเรยน บคคลประเภทนถาไดรบการสรางและเสรมใหมคณลกษณะเปนผใฝเรยนใฝรกจะสามารถน าทกษะวธการเรยนรทไดฝกฝนไปใชเปนเครองมอในการแสวงหาความรตอไปไดตลอดชวต ตวอยางคอ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร พระองคทรงเปนตวอยางทดของบคคลแหงการเรยนรทพวกเราชาวไทยตางกประจกษแกใจ ทกคนภาพทพระองคทรงฟงผบรรยายและซกถามอยางสนพระทยพรอมทงจดบนทกตลอดเวลา เปนภาพทเราเหนชนตาดวยความประทบใจ ความรททรงไดจากการศกษาคนควา ประมวลออกมาเปนหนงสอทใหความรและความเพลดเพลนอยางมากมายแกผอาน อกทงโครงการเพอพฒนาเยาวชนพฒนาสงคมทพระองคทานทรงรเรมและรบผดชอบอกนบไมถวน พระองคทรงเชอในหลกการศกษาเกาแกท ป ยา ตา ยายเชอวาหวใจส าคญของการเรยนร คอ ส จ ป ล ซงพระองคทรงอธบายไวอยาง

12

ชดเจนเมอทรงเปนองคปาฐกในหวขอ “แนวโนมการจดการเรยนสอน เพอการเรยนรในทศวรรษหนา” (โรงเรยนบางกะป, 2556)

การจดกจกรรมเสรมความรแตละครง แตละเรอง ควรเปดโอกาสใหกบผเรยนในเรองตอไปน

1. เปดโอกาสใหนกเรยนเปนผเลอกหรอตดสนใจในเนอหาสาระทสนใจ เปนประโยชนตอตวผเรยน

2. เปดโอกาสใหนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมการเรยนร โดยไดคด ไดรวบรวมความรและลงมอปฏบตจรงดวยตนเอง ซงทศนา แขมมณ (2550) ไดน าเสนอแนวคดในการเปดโอกาสใหนกเรยนมสวนรวมและสามารถน าไปใชเปนแนวปฏบตได ดงน

2.1 กจกรรมการเรยนรทดทควรชวยใหนกเรยนไดมสวนรวมทางดานรางกาย(Physical Participation) คอ เปนกจกรรมทชวยใหผเรยนไดมโอกาสเคลอนไหวรางกาย เพอชวยใหประสาทการเรยนรของนกเรยนตนตว พรอมทจะรบขอมลและการเรยนรตางๆ ทจะเกดขน การรบรเปนปจจยส าคญในการเรยนร ถานกเรยนอยในสภาพทไมพรอม แมจะมการใหความรทดๆ นกเรยนกไมสามารถรบได ดงจะเหนไดวา ถาปลอยใหผเรยนนงนานๆ ในไมชานกเรยนกจะหลบหรอคดเรองอนๆ แตถาใหมการเคลอนไหวทางกายบางกจะท าใหประสาทการเรยนรของนกเรยนตนตวและพรอมทจะรบและเรยนรสงตางๆ ไดด ดงนน กจกรรมทจดใหนกเรยน จงควรเปนกจกรรมทชวยใหนกเรยนไดเคลอนไหวในลกษณะใดลกษณะหนงเปนระยะๆ ตามความเหมาะสมกบวยและระดบความสนใจของนกเรยน

2.2 กจกรรมการเรยน รท ดควรชวยใหนกเรยนไดม สวนรวมทางสตปญญา (Intellectual Participation) คอ เปนกจกรรมทชวยใหผเรยนเกดการเคลอนไหวทางสตปญญา ตองเปนกจกรรมททาทายความคดของนกเรยน สามารถกระตนสมองของนกเรยนใหเกดการเคลอนไหว ตองเปนเรองทไมยากหรองายเกนไปท าใหนกเรยนเกดความสนกทจะคด 2.3 กจกรรมการเรยน รท ดควรชวยใหนก เรยนม สวนรวมทางสงคม (Social Participation) คอ เปนกจกรรมทชวยใหนกเรยนมปฏสมพนธทางสงคมกบบคคลหรอสงแวดลอมรอบตวเนองจากมนษยจ าเปนตองอยรวมกนเปนหมคณะมนษยตองเรยนรทจะปรบตวเขากบผอนและสภาพแวดลอมตางๆ การเปดโอกาสใหผเรยนมปฏสมพนธกบผอนจะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรทางดานสงคม 2.4 กจกรรมการเรยนรทดควรชวยใหนกเรยนไดมสวนรวมทางอารมณ (Emotional Participation) คอ เปนกจกรรมทสงผลตออารมณ ความรสกของนกเรยน ซงจะชวยใหการเรยนรนนเกดความหมายตอตนเองโดยกจกรรมดงกลาวควรเกยวของกบนกเรยนโดยตรง โดยปกตการมสวน

13

รวมทางอารมณนมกเกดขนพรอมกบการกระท าอนๆ อยแลว เชน กจกรรมทางกาย สตปญญา และสงคม ทกครงทครใหนกเรยนเคลอนท เปลยนอรยาบถ เปลยนกจกรรม นกเรยนจะเกดอารมณ ความรสกตามมาดวยเสมอ อาจเปนความพอใจ ไมพอใจหรอเฉยๆ

3. การจดกจกรรมทเอออ านวยใหเกดการประยกตใชความร (Application) คอ การจดกจกรรมใหผเรยนมโอกาสไดกระท าสงตางๆ ดงตอไปน

3.1 ไดน าความรไปใชในสถานการณอนๆ ทหลากหลาย 3.2 ไดฝกฝนพฤตกรรมการเรยนรจนเกดความช านาญ

โดยครจดสถานการณ แบบฝกหดหรอโจทยปญหาใหนกเรยนไดลงมอกระท า เพอใหเกดความมนใจและความช านาญในการทจะน าเอาความรนนมาใชเปนประจ าในชวตจรง

ทศนา แขมมณ (2550) การจดการเรยนการสอนโดยใหผเรยนเปนส าคญจะท าไดส าเรจเมอผ ทเกยวของกบการจดการเรยนการสอน ไดแก ครและผเรยนตองมความเขาใจตรงกนเกยวกบ ความหมายของการเรยนรดงน

1. การเรยนรเปนงานเฉพาะบคคลท าแทนกนไมได ครทตองการใหผเรยนเกดการเรยนรตองเปดโอกาสใหเขาไดมประสบการณการเรยนรดวยตวของเขาเอง

2. การเรยนรเปนกระบวนการทางสตปญญา ตองมการใชกระบวนการคด สรางความเขาใจ ความหมายของสงตางๆ ดงนนครจงควรกระตนใหผเรยนใชกระบวนการคดท าความเขาใจสงตางๆ

3. การเรยนรเปนกระบวนการทางสงคม เพราะในเรองเดยวกนอาจคดไดหลายแง หลายมมท าใหเกดการขยาย เตมเตม ขอความรตรวจสอบความถกตองของการเรยนรตามทสงคมยอมรบดวย ดงนนครท ปรารถนาใหผเรยนเกดการเรยนรจะตองเปดโอกาสใหผเรยนมปฏสมพนธทางสงคม กบบคคลอนหรอ แหลงขอมลอนๆ

4. การเรยนรเปนกจกรรมทสนกสนาน เปนความรสกเบกบานเพราะหลดพนจากความไมรน าไปสความใฝรอยากรเพราะเปนเรองนาสนก ครจงควรสรางภาวะทกระตนใหเกดความอยากรหรอคบของใจบาง ผเรยนจะหาค าตอบเพอใหหลดพนจากความของใจ และเกดความสขขนจากการไดเรยนรเมอพบค าตอบดวยตนเอง

5. การเรยนรเปนงานตอเนองตลอดชวตขยายพรมแดนความรไดไมมทสนสด ครจงควรสรางกจกรรมทกระตนใหเกดการแสวงหาความรไมรจบ 6. การเรยนรเปนการเปลยนแปลง เพราะไดรมากขน ท าใหเกดการน าความรไปใชในการ เปลยนแปลงสงตางๆ เปนการพฒนาไปสการเปลยนแปลงทดขน ครควรเปดโอกาสใหผเรยนได รบรผลการพฒนาของตวเขาเองดวย

14

จากความหมายของการเรยนรทกลาวมา ครจงตองค านงถงประเดนตางๆ ในการจดกจกรรมสงเสรมความร คอ ตองวเคราะหความแตกตางระหวางบคคลของผเรยนเนนความตองการของผเรยนเปนหลก การพฒนาคณภาพชวตของผเรยนดวยการจดกจกรรมใหนาสนใจไมท าใหผเรยนรสก เบอหนาย ความมเมตตากรณาตอผเรยน ทาทายใหผเรยนอยากรรวมกบการตระหนกถงเวลาทเหมาะสมทผเรยนจะเกดการเรยนร ชวยสรางบรรยากาศหรอสถานการณใหผเรยนไดเรยนรโดยการปฏบตจรงสนบสนนและสงเสรมการเรยนรมจดมงหมายของการสอน มความเขาใจผเรยนรภมหลงของผเรยน การไมยดวธการใดวธการหนงเทาน น การจดกจกรรมสงเสรมความรทดเปนพลวต (Dynamic) กลาวคอ มการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลาทงในดานการจดกจกรรม การสรางบรรยากาศ รปแบบเนอหาสาระ เทคนค วธการจดกจกรรมสงเสรมความรในสงทไมไกลตวผเรยนมากเกนไป รวมไปถงการวางแผนการสงเสรมความรอยางเปนระบบ

กระทรวงศกษาธการ (2546) เปาหมายของการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ คอ องคประกอบดานการเรยนรซงมลกษณะทแตกตางจากเดมทเนนเนอหาสาระเปนส าคญ และสอดคลองกบองคประกอบดานการจดการเรยนรทงนเพราะการจดการเรยนรกเพอเนนใหมผลตอการเรยนร ตวบงชทบอกถงลกษณะการเรยนรของผเรยน ประกอบดวย 1. การเรยนรอยางมความสขเนองมาจากการจดการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคล ค านงถงการท างานของสมองทสงผลตอการเรยนรและพฒนาการทางอารมณของผเรยน ผเรยนไดเรยนรเรองทตองการในบรรยากาศทเปนธรรมชาต บรรยากาศของการเอออาทรและเปนมตร ตลอดจนแหลงเรยนรทหลากหลาย น าผลการเรยนรไปใชในชวตจรงได 2. การเรยนรจากการไดคดและลงมอปฏบตจรง หรอกลาวอกลกษณะหนงคอ “เรยนดวยสมองและสองมอ” เปนผลจากการจดการเรยนรใหผเรยนไดคด ไมวาจะเกดจากสถานการณหรอค าถามกตาม และการไดลงมอปฏบตจรงซงเปนการฝกทกษะทส าคญคอ การแกปญหา ความมเหตผล 3. การเรยนรจากแหลงเรยนรทหลากหลายและเรยนรรวมกบบคคลอน เปาหมายส าคญดานหนงในการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญคอ ผเรยนแสวงหาความรทหลากหลายทงในและนอกโรงเรยนทงทเปนเอกสาร วสด สถานท สถานประกอบการ บคคลซงประกอบดวยเพอน กลมเพอน วทยากร หรอผเปนภมปญญาของชมชน

4. การเรยนรแบบองครวมหรอบรณาการ เปนการเรยนรทผสมผสานสาระความรดานตางๆ ไดสดสวนกน รวมทงปลกฝงคณธรรม ความดงามและคณลกษณะอนพงประสงคในทกวชาทจดใหเรยนร

15

กระทรวงศกษาธการ (2546) โครงสรางของกระบวนการเรยนร ทจะชวยใหผเรยนทกคนบรรลจดประสงคการเรยนรตามศกยภาพ ซงจากการวเคราะหกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญรปแบบตางๆ พบวามโครงสรางพนฐานรวมกน 4 องคประกอบ คอ

1. การแลกเปลยนประสบการณ 2. การสรางความรรวมกน 3. การน าเสนอความร 4. การประยกตใชหรอลงมอปฏบต

1. การแลกเปลยนประสบการณ เปนองคประกอบทครจะกระตนใหผ เรยนดงประสบการณเดมของตนมาเชอมโยงหรออธบายประสบการณหรอเหตการณใหม แลวน าไปสการขบคดเพอเกดขอสรปหรอความรใหมและแบงเปนประสบการณของตนเองกบผอนทอาจมประสบการณเหมอนหรอตางจากตนเอง เปนการรวบรวมมวลประสบการณทหลากหลายจากแตละคนเพอน าไปส การเรยนรสงใหมรวมกนองคประกอบนท าใหเกดประโยชนแกผเรยนและผสอน ดงน ผเรยน รสกวาตนมความส าคญเพราะไดมสวนรวมในฐานะสมาชก มผฟงเรองราวของตนเองและไดรบรเรองราวของคนอน นอกจากจะไดแลกเปลยนประสบการณแลวยงท าใหสมพนธภาพ ในกลมผเรยนเปนไปดวยด ผสอน ไมเสยเวลาในการอธบายหรอยกตวอยาง เพยงแตใชเวลาเลกนอยในการกระตนใหผเรยนไดแลกเปลยนประสบการณกน และยงชวยใหผสอนไดทราบถงความรพนฐานและประสบการณเดมของผเรยน ซงจะเปนประโยชนในการจดกจกรรมการเรยนรตอไป ในกรณทผเรยนไมมประสบการณในเรองทสอนหรอมนอย ผสอนอาจตองจดประสบการณให ซงท าไดทงทางตรง เชน การน าตวอยางของจรงมาใหผเรยนไดสมผสเพอสงเกตความแตกตาง และทางออม เชน การเลาประสบการณชวตจากเรองทไมสามารถจดประสบการณตรงใหผเรยนได

กจกรรมในองคประกอบนเปนไปได 2 ลกษณะ คอ การตงค าถามเพอใหไดค าตอบทมาจากประสบการณหลากหลายของผเรยนและการจดประสบการณทจ าเปนใหผเรยนเพอความเขาใจหรอกระตนใหเกดการคด โดยมจดเนนส าหรบจดประสงคการเรยนรแตละดานดงน ดานความร เปนประสบการณทเกยวของเชอมโยงกบเนอหา

ดานเจตคต เปนการจดประสบการณดานอารมณความรสกใหผเรยน เพอกระตนใหผเรยนเกดความรสกสอดคลองกบจดประสงค และน าไปสการสะทอนความคดเหนและอภปรายเกยวกบความคดความเชอตอไป

16

ดานทกษะ เปนการใหผเรยนไดทดลองท าทกษะนนๆ ตามประสบการณเดมหรอสาธตการท าทกษะเพอใหผเรยนเกดความเขาใจชดเจน

2. การสรางความรรวมกน เปนองคประกอบทจะชวยใหผเรยนไดคด วเคราะห สงเคราะหสรางสรรคมวลประสบการณขอมล ความคดเหน ฯลฯ เพอใหเกดความเขาใจทถองแทชดเจน หรอเกดขอสรปความรใหมหรอตรวจสอบปรบเปลยนความคดความเชอของตนเอง กจกรรมในองคประกอบนเปนกจกรรมกลมทเนนการตงประเดนใหผเรยนไดคดสะทอนความคดหรอบอกความคดเหนของตนเองใหผ อนรบ รและไดอภปรายแลกเปลยนความคด ระหวาง กนอยางลกซงจนเกดความเขาใจชดเจนไดขอสรปหรอความรใหมหรอเกดการปรบเปลยนความคดความเชอตามจดประสงคทก าหนด โดยมจดเนนส าหรบจดประสงคการเรยนรแตละดาน ดงน ดานความร ตงประเดนใหอภปรายแลกเปลยนความคดเหน เพอสรปความรใหม ทไดผานกระบวนการคด วเคราะห สงเคราะห น าไปสการเกดความคดรวบยอดในเรองน นๆ ตวอยางเชน การสรปสาระส าคญ การวเคราะห กรณศกษา การวเคราะหเปรยบเทยบ การวเคราะหแยกประเภทหรอจดกลมการวเคราะหประเดนความรเพอหาขอสรปและน าไปสความคดรวบยอด ฯลฯ ดานเจตคต ตงประเดนอภปรายททาทาย กระตนใหเกดการคดหลากหลาย เนนในเรองคณคาอารมณความรสก ความคดความเชอ มความสอดคลองกบความรสกของผเรยนและน าไปสจดประสงคทตองการ ขอสรปจากการอภปรายและความคดรวบยอดทไดจะสอดคลองกบจดประสงคทก าหนด ดานทกษะ ต งประเดนใหอภปรายโตแยงกนในเรองขนตอนการลงมอท าทกษะ เพอใหเกดความเขาใจถองแทในแนวทางปฏบตทกษะน น และเกดความมนใจกอนจะไดลงมอ ฝกปฏบตจนช านาญ

3. การน าเสนอความร เปนองคประกอบทเนนใหผเรยนไดรบขอมลความร แนวคด ทฤษฎ หลกการ ขนตอน หรอขอสรปตางๆ โดยครเปนผจดใหเพอใชเปนตนทนในการสรางความรใหมหรอชวยใหการเรยนรบรรลจดประสงคกจกรรมในองคประกอบน ไดแก

- การใหแนวคด ทฤษฎ หลกการ ขอมลความร ขนตอนทกษะ ซงท าไดโดย การ บรรยาย ดวดทศน ฟงแถบเสยง อานเอกสารใบความรต ารา ฯลฯ - การรวบรวมประสบการณของผเรยนทเปนผลใหเกดการเรยนรเนอหา สาระเพมขน - ความคดรวบยอดทไดจากการรวบรวมขอสรปของการสะทอนความคด และอภปรายประเดนทไดมอบหมายให

17

กจกรรมเหลานควรท าเปนขนตอนและประสานกบองคประกอบการเรยนรอนๆ โดยมจดเนนส าหรบจดประสงคการเรยนรแตละดาน ดงน

ดานความร ผเรยนเกดความรในเนอหาสาระ ขอมลความรอยางชดเจน ดานเจตคต ผเรยนเกดความรสกและความคดความเชอทสอดคลองกบจดประสงค

ทก าหนดให ดานทกษะ ผเรยนรบรแนวทางปฏบตตามขนตอนของทกษะนนๆ อยางชดเจน

4. การประยกตใชหรอลงมอปฏบต เปนองคประกอบทผเรยนไดน าความคดรวบรวมหรอขอสรป หรอความรใหมทเกดขนไปประยกตหรอทดลองใช หรอเปนการแสดงผลส าเรจของการเรยนรในองคประกอบนนๆ ซงผสอนสามารถใชกจกรรมในองคประกอบนในการประเมนผลการเรยนร เมอพจารณาใหดจะเหนวาเปนองคประกอบทส าคญทจะเปดโอกาสใหผเรยนไดรจกการน าไปใชในชวตจรงไมใชแคเรยนรเทานนจดเนนของกจกรรมในองคประกอบนส าหรบจดประสงคการเรยนรแตละดานมดงน

ดานความร เปนการผลตซ าความคดรวบยอดในรปแบบตางๆ เชน สรางค าขวญ ท าแผนภาพ จดนทรรศการ เขยนเรยงความ ท ารายงานสรปสาระส าคญ ท าตารางวเคราะหเปรยบเทยบ

ฯลฯ ดานเจตคต เปนการแสดงออกทสอดคลองกบเจตคตทเปนจดประสงคการเรยนร ดานทกษะ เปนการลงมอปฏบตตามขนตอนทกษะทไดเรยนร

การน าองคประกอบทง 4 มาจดกจกรรมสงเสรมความร จะใชองคประกอบใดกอนหลงหรอใชองคประกอบใดกครง สามารถออกแบบตามความเหมาะสมความรและจดประสงคทก าหนด แตจ าเปนตองใหมครบทง 4 องคประกอบ ในแตละองคประกอบสามารถออกแบบกจกรรมและปฏสมพนธดงทจะกลาวตอไป การออกแบบและวธการจดกจกรรมเสรมสรางความร

กระทรวงศกษาธการ (2546) เสนอการออกแบบกจกรรมเพอเสรมสรางความรวา มความส าคญอยางยงทจะชวยใหผเรยนท ากจกรรม และเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพหลกการในการออกแบบกจกรรม มดงน 1. จดกจกรรมใหครบ 4 องคประกอบ การเรยนรแตละกจกรรมควรมความตอเนองเชอมโยงกนเพอใหการเรยนรเปนไปอยางตอเนองไมขาดตอน

18

2. ก าหนดกจกรรมทชดเจนวาจะใหผเรยนแบงกลมอยางไร เพอท าอะไร ใชเวลามากนอยแคไหน โดยจดเวลาใหเหมาะสมตามความส าคญของแตละองคประกอบการเรยนรเมอท างานเสรจแลวใหท าอะไรตอ 3. ก าหนดบทบาทของกลมและสมาชกแตละคนใหชดเจน โดยทวไปควรใหแตละกลมมบทบาททตางกนเมอน ามารวมกนในชนจะเกดการขยายการเรยนรทไมซ าซอนนาเบอและใชเวลานอยลง โดยเฉพาะการท ากจกรรมทจะตองมการจดสรรบทบาทสมาชก ควรก าหนดบทบาทสมาชกใหชดเจน 4. ก าหนดโครงสรางของงานทชดเจน บอกรายละเอยดของกจกรรมบทบาทสมาชกในก ลม มกรอบการท างาน ท เปน รปธรรม ก าหนด เวลาท างาน ในก ลมและ เวลาในการน าเสนอ ตลอดจนสงอนๆ ทจะชวยใหกลมท างานไดส าเรจตามวตถประสงค เชน ตารางน าเสนอผลงานกลมตารางวเคราะหผลการอภปรายกลมแผนภมกางปลา ฯลฯ การออกแบบกระบวนการจดการเรยนรหรอการจดกจกรรมเสรมสรางความรมวธการ ดงน (กระทรวงศกษาธการ, 2551)

1. ก าหนดวตถประสงคและแนวปฏบตทชดเจนเปนรปธรรม 2. จดใหเหมาะสมกบวย วฒภาวะ ความสนใจ ความถนดและความสามารถ 3. บรณาการวชาการกบชวตจรงใหนกเรยนไดตระหนกถงความส าคญของการเรยนร

ตลอดชวต 4. ใชกระบวนการกลมจดประสบการณเรยนร ฝกคดวเคราะห 5. สรางสรรคจนตนาการทเปนประโยชนสมพนธกบชวตจรงในแตละชวงวยอยางตอเนอง 6. จ านวนสมาชกมความเหมาะสมกบลกษณะกจกรรม 7. มการก าหนดเวลาจดใหเหมาะสมสอดคลองกบวสยทศนเปาหมายของสถานศกษา 8. นกเรยนด าเนนกจกรรมดวยตนเองโดยครเปนทปรกษาและค านงถงความปลอดภย 9. ยดหลกการมสวนรวมของสถานศกษา 10. มการประเมนผลการปฏบตกจกรรมโดยวธทหลากหลายสอดคลองกบกจกรรม

โดยภาพรวมแลวการเรยนรโดยกระบวนการกลมจะชวยปลกฝงความใฝรและความสามารถในการเรยนรดวยตนเองแกผเรยนการเลอกประเภทของกลมใหเหมาะสมกบแตละกจกรมการเรยนร จงชวยใหปฏสมพนธในกลมเกดขนอยางเตมท เมอรวมกบการออกแบบกจกรรมทชวยใหผเรยนท างานไดบรรลวตถประสงคมากทสด จงท าใหผเรยนทกคนเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ เตมตามศกยภาพของแตละคน

19

กรองได อณหสต (2556) การออกแบบการเรยนรเปนการออกแบบทมเปาหมายความเขาใจในการเรยนร ผออกแบบหรอผสอนจงตองคดอยางนกประเมนผลตระหนกถงหลกฐานของความเขาใจทง 6 ดาน ทชดเจนและลกซงโดยผเรยนสามารถอธบาย แปลความในการน าไปประยกตใช การออกแบบการเรยนรจงเปนการสงเสรมใหผเรยนมความสามารถในการแสดงความสามารถไดอยางหลากหลาย ดงน

1. ความสามารถในการอธบาย ผ เรยนสามารถอธบายดวยหลกการทเปนเหตและผล อยางเปนระบบ ใชวธการพดคยเพอประเมนเหตผลจากการอธบายของผเรยนการมอบหมายงานทใชทกษะการเขยน การเรยงความหรอยอความ การสอบถามถงประเดนทผเรยนมกสบสนหรอหลงประเดน การใหผเรยนสรปประเดน การเรยนรและการสงเกตลกษณะค าถามทผเรยนสอบถาม 2. ความสามารถในการแปลความ ผเรยนสามารถแปลความไดชดเจน และตรงประเดนใชวธการใหผเรยนเขยนสะทอนเรองราว แนวคด หรอทฤษฎเพอประเมนเกยวกบการล าดบไลเรยงและ ความชดเจนของเนอหาสาระ

3. ความสามารถในการประยกตใช ผเรยนสามารถน าไปปฏบตใชไดอยางถกตองและ

ครอบคลม ใชวธการใหผเรยนน าความรไปใชในสถานการณทก าหนดตามวตถประสงคเฉพาะ การให

ผเรยนประเมนหรอเขยนขอมลปอนกลบจากการน าความรไปใช

4. ความสามารถในการมองมมทหลากหลาย ผเรยนสามารถเสนอมมมองใหมททนสมยและ

นาเชอถอใชวธการวเคราะหวจารณ โดยใหผ เรยนเปรยบเทยบขอด-ขอเสยหรอการมองจาก

สถานการณตวอยาง

5. ความสามารถในการเขาใจความรสกของผอน ผเรยนมความพรอมในการรบฟงและสนองตอบใชวธการใหผ เรยนประเมนความสามารถในการสมมต การเขาไปนงในใจผ อน 6. ความสามารถในการเขาใจตนเอง ผเรยนมความใสใจ พรอมปรบตวรบการเรยนรใหม ใชวธการใหผเรยนประเมนเปรยบเทยบผลงานของตวเองแตละชวงเวลาวามความรและเขาใจมากขนเพยงไร

ครผสอนตองรวาเปาหมายการเรยนรจะเปนไปในทศทางไหนตองออกแบบการเรยนรใหนาสนใจเพอสรางแรงจงใจ มการคดเลอกเนอหาทผานการวเคราะหประเดนแนวคดทฤษฎ และการน าไปใชผานการวเคราะหกระบวนการเรยน รการสงเคราะหขอสรปจากเนอหาสาระและ การประเมนผลทมเปาหมายชดเจนเนนสภาพความเปนจรง

20

ตารางท 2.1 มตการคดอยางนกออกแบบกจกรรมและนกประเมนผล การคดอยางนกออกแบบกจกรรม การคดอยางนกประเมนผล กจกรรมอะไรท าใหผเรยนเขาใจและตดตาม อะไรคอหลกฐานการเรยนรทเพยงพอและชดเจน จะใชสออปกรณชนดใดส าหรบหวขอน อะไรคอจดเนนของการเรยนการสอน จะก าหนดกจกรรมและโครงการอยางไร อะไรคอจดจ าแนกผเรยนทรและไมร จะใหคะแนนและชแจงประเมนผลอยางไร อะไรคอเกณฑในการตดสนงาน กจกรรมทไมไดผลเปนเพราะอะไร จะตรวจสอบความเขาใจผดของผเรยนไดอยางไร ทมา: กรองได อณหสต (2556) การออกแบบการเรยนร

ในการออกแบบการเรยนรทดนนผสอนจะตองออกแบบการเรยนรใหมความนาสนใจและสามารถสรางแรงจงใจใหเกดปฏสมพนธระหวาผสอนกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน หรอผเรยนกบสาระความรหรอภาวะแวดลอมทเออตอการเรยนรนน อยางตอเนอง เพอใหการเรยนรเปนไปอยางมขนตอนและกอใหเกดการพฒนานกเรยนอยางมสวนรวมตามหลกการ ดงน

หลกการออกแบบปฏสมพนธ (กระทรวงศกษาธการ, 2551) มขอพจารณาคอ 1. ความยากงายในการมสวนรวมและปฏสมพนธ กลมยงเลก การมสวนรวมและปฏสมพนธจะยงงายขน ดงนนกลม 2 คน จะมปฏสมพนธไดมากกวากลมอนๆ 2. ความลกซงของการแสดงความคดเหน กลมทมสมาชกมากกวาจะสามารถท างานไดดวยความคดทลกซงและหลากหลายมากกวา ดงนน 5-6 คน จงท างานไดลกซงสมบรณกวากลมทมสมาชกนอยกวาพบวากลมทมสมาชกเกนกวา 6 คน จะท าใหการมสวนรวมและปฏสมพนธลดลงเนองจากมกจะแตกเปนกลมยอยๆ อกทหนงแทนทจะปฏสมพนธกนทงกลม 3. การก าหนดบทบาทของผเรยนในการท างานกจกรรมชนดตางๆ กจกรรมบางประเภทไมจ าเปนตองก าหนดบทบาทสมาชกทชดเจน ขณะทกจกรรมบางประเภทตองก าหนดบทบาทของสมาชกกลม จงควรเลอกชนดของกลมทเหมาะสมกบกจกรรมนนๆ ไดแก

3.1 กลมทไมมการก าหนดบทบาทสมาชก ไดแก กลม 2 คน กลม 3-4 คน กลมใหญ

คอทงชน 3.2 กลมทมการก าหนดบทบาทสมาชก ไดแก กลม 3 คน กลม 5-6 คน และกลม

นอกเหนอจากน ซงสามารถก าหนดไดตามความเหมาะสมของกจกรรมแตละประเภท

21

3. การประเมนผลการจดกจกรรมเสรมสรางความร

ในการจดกจกรรมเสรมสรางความรนนจะยดหลกการประเมนตามสภาพจรง (Authentic Assessment) มาใชในการประเมนผเรยนเพอใหสามารถประเมนผเรยนทงกอนและหลงท ากจกรรมเสรมสรางความรไดอยางมประสทธภาพ

การประเมนตามสภาพจรง (Authentic Assessment) หมายถง กระบวนการประเมนความสามารถของผเรยนและเปนกระบวนการประเมนการปฏบตงานของผเรยนในสถานการณจรงหรอสถานการณทใกลเคยงความเปนจรงเนนใหผเรยนไดแสดงออกซงความเขาใจและทกษะการคดทซบซอนโดยงานทผเรยนท ามลกษณะเปนงานทบรณาการความรและทกษะเขาดวยกน (กมลวรรณ ตงธนกานนท, 2549) ลกษณะของการประเมนตามสภาพจรง

1. การประเมนตามสภาพจรงเปนกระบวนการประเมนการปฏบตงานในภาคสนามสภาพจรงในสถานการณทสอดคลองกบชวตจรงหรอมพนฐานของเหตการณในชวตจรงท าใหผเรยนสามารถเชอมโยงความรไปสชวตจรงไดโดยงานทท าเปนงานทใชทกษะการคดขนสง 2. การประเมนตามสภาพจรงเปดโอกาสใหผเรยนไดประเมนตนเองเพอใหทราบจดออนและจดแขงของตนเองหรอผลงานตางๆ ของตนเองทไดท าหรอสรางขนสารสนเทศทไดจากการประเมนตนเองสามารถน าไปสการปรบปรงและพฒนาตนเองของผเรยนตอไปไดทงนการประเมนตามสภาพจรงยงสงเสรมการน าเสนอผลงานดวยตนเองของผเรยนดวยนอกจากนยงเปดโอกาสใหผทมสวนเกยวของอนๆไดแกเพอนนกเรยนและผปกครองเขามามสวนรวมในการประเมนดวย 3. การประเมนตามสภาพจรงเปนกระบวนการประเมนทสงเสรมและพฒนากระบวนการเรยนรของผเรยนอยางแทจรงโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคลเนองจากการประเมนตามสภาพจรงเปนการตคาการปฏบตการ (Performance) และความสามารถทแทจรงของผ เรยน ซงหลากหลายแตกตางกนไปในแตละบคคลเชน การประเมนการเขยนของผเรยนจากความเรยงทเขยนขนจรงๆ ซงผเรยนแตละคนแสดงความสามารถทหลากหลายออกมาผานความเรยงทเขยน 4. เกณฑในการประเมนเปนเกณฑทเปดเผยและแสดงถงความหลากหลายในมมมองของผเกยวของเนองจากไดจากการก าหนดรวมกนระหวางผเรยนครผสอนและผเกยวของอนๆ ความแตกตางระหวางการประเมนตามสภาพจรงและการประเมนแบบประเพณนยมการประเมนตามสภาพจรงและการประเมนแบบประเพณนยมมความแตกตางกนดงตาราง

22

ตารางท 2.2 ความแตกตางระหวางการประเมนตามสภาพจรงและการประเมนแบบประเพณนยม ประเดน การประเมนแบบประเพณนยม การประเมนตามสภาพจรง

การตอบสนอง/การแสดงออกของผเรยน

เนนความถกตองในการตอบขอสอบในแบบสอบตางๆ ไดถกตอง

เนนการแสดงออกหรอการปฏบตของผเรยนทสะทอนความเขาใจและความสามารถของผเรยน

สภาพการประเมน เปนสภาพสมมตในสถานการณการทดสอบ

เปนสภาพจรงหรอสอดคลองกบชวตประจ าวนของผเรยน

สงทประเมน มงประเมนความรความจ า มงประเมนความเขาใจและความสามารถในการประยกตใชความรและทกษะ

หลกฐานทแสดงถงผลการเรยนร

หลกฐานทางออมเชน คะแนนสอบขอเขยนทถามเกยวกบความรความจ า

หลกฐานทางตรงเชนผลงานทสะทอนความรความเขาใจและทกษะตางๆ ทมงประเมน

ทมา:กมลวรรณ ตงธนกานนท (2549) การประเมนตามสภาพจรง วธการประเมนตามสภาพจรง

การประเมนตามสภาพจรงเปนการบรณาการทงความรและทกษะเขาดวยกนภายใตความจรงทวาในการประเมนตามสภาพจรงของผเรยนนนความรและทกษะของผเรยนเปนสงทไมสามารถแยกออกจากกนไดและมความส าคญไมยงหยอนกวากน (กมลวรรณ ตงธนกานนท , 2549) การประเมนผลการเรยนรของผเรยนตามสภาพจรงเปนการประเมนผลการเรยนรของผเรยนในดานตางๆ ภายใตบรบททมความหมายกลาวคอ เปนการประเมนทจดสภาพหรอสถานการณใหผเรยนไดแสดงความรความสามารถและทกษะในดานตางๆ ทจะประเมนในสภาพทใกลเคยงกบชวตจรงของผเรยน วธการประเมนการเรยนรของผเรยนตามสภาพจรงสามารถจ าแนกออกไดเปน 4 วธไดแก การสงเกต การสมภาษณ การประเมนการปฏบตงานและการประเมนโดยแฟมสะสมงาน ซงสอดคลองกบ ชวลต ชก าแพง (2551) ท วา เปนการประเมน เช งป ฏสมพน ธและมความหมาย ทแทจรง กบชวตประจ าวนโดยใชเครองมอหลายชนด ผเรยนไมเพยงแตแสดงพฤตกรรมใหไดสมบรณตามท ผวดตองการเทานนแตพฤตกรรมทแสดงออกนนตองท าในบรบทของความเปนจรงในชวตประจ าวน

สงบ ลกษณะ (2555) ไดกลาวไววา การวดและประเมนตามสภาพจรง คอ กระบวนการวดผลการเรยนรตามแนวทาง 3 ประการ คอ

23

1. วดครบถวนตามจดประสงคการเรยนรไดจรง วดความสามารถทางความร ความคดไดจรง (Cognitive Ability) วดความส ามารถในการป ฏบ ต ไดจ รง (Performance/Practice Ability) วดคณลกษณะทางจตใจไดจรง (Affective Characteristics) 2. วดไดตรงความเปนจรง คอ สงทวดไดนนเปนขอมลเปนการแสดงพฤตกรรมทสะทอนความสามารถทแทจรงของผเรยนทงความสามารถทางความรความคด ความสามารถในการปฏบตและคณลกษณะทางจตใจความคลาดเคลอนผดพลาดนอยทสด ไมเปดโอกาสใหผดอยความสามารถไดคะแนนสงตดความผดพลาดทผมความสามารถสงกลบไดคะแนนนอย 3. เลอกสรรคดคนเครองมอและเทคนคการวดผลทเปนการวดพฤตกรรมทแทจรงทแสดงออกซงความสามารถของผเรยน (Ability to do) ซงอาจไดจากการสงเกตพฤตกรรมผเรยนสงเกตจากการปฏบตภาระงาน (Tasks) ทจดใหปฏบตในสถานการณทผสอนจะก าหนด สงเกตจากรองรอยหลกฐานผลการปฏบตภาระงานของผเรยน เปนตน ภาพท 2.1 คณลกษณะของการประเมนตามสภาพจรง (ชวลต ชก าแพง, 2555)

การประเมน

ตามสภาพ

จรง

สงทเรยนรน าไป

ประยกตใชไดจรง

การตดสนใชคน

ไมใชเครองจกร

ครเปลยน

บทบาทใหม

กจกรรม/งาน

มความหมาย

กระตนความคด

ระดบสง จดใหมการปฏบต

สรางสรรค ผลต

24

วธการประเมนผลตามสภาพจรง การประเมนผลตามสภาพจรงสามารถท าไดหลายรปแบบคอ การสงเกตการสมภาษณ การสอบถาม การตรวจผลงานการประเมนตนเอง การเยยมบาน การศกษารายกรณ การบนทกของผเกยวของ การใชขอสอบแบบเนนการปฏบตจรง การประเมนจากเอกสาร เชนระเบยนสะสม และการประเมนผลจากแฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนตน ซงวธการตางๆ ดงทไดกลาวมาน นสามารถเลอกใชตามความเหมาะสมและขนอยกบผเรยนเปนส าคญ แหลงขอมลทใชในการประเมนผลตามสภาพจรง การประเมนตามสภาพจรงนนตองอาศยแหลงขอมลทหลากหลายในการประเมน ซงจะไดมาจากผลงาน แบบฝกหด ตวโครงงานโครงการ การสอบในลกษณะตางๆ การสงเกต การสมภาษณ บนทกประจ าวน การบนทกจากผเกยวของ แฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนตน เพอน ามาใชในการป ร ะ ก อ บ ก า ร วด แ ล ะ ก าร ป ร ะ เม น ผ ล ท ม ป ร ะ ส ท ธ ภ าพ แ ล ะ ค ร อ บ ค ล ม ม าก ข น การประเมนผลตามสภาพจรงจะมความหมายและมประสทธภาพมากยงขนผสอนจ าเปนตองรถงเกณฑการประเมน (Rubric Assessment) ดวย เกณฑการประเมนจะเปนขอตกลงระหวางผสอนกบผเรยน กอนทจะลงมอปฏบตกจกรรมวาผลงานหรอชนงานจะมเกณฑการประเมนหรอองคประกอบอะไรบาง แนวทางการใหคะแนน (Scoring Guide) เปนอยางไรเกณฑทก าหนดจะตองสมพนธกบเกรดหรอคะแนนทผเรยนและเมอรวมเกณฑทกเกณฑในแตละผลงานหรอชนงาน ของกจกรรมตามจดประสงคหรอเนอหาหนงๆ แลวจะหมายถงผลการประเมนตามสภาพจรง รปแบบของเกณฑการประเมน จ าแนกเปน 2 ลกษณะ คอ ลกษณะท 1 เกณฑการประเมนในภาพรวม (Holistic Rubric) คอแนวทางการใหคะแนนจากภาพรวมของชนงาน โดยมค าอธบายลกษณะและคณภาพของงานหรอความส าเรจของงานเปน ชนๆ ไวอยางชดเจนโดยแบงเปนระดบคณภาพ ตงแต 0 – 4 หรอ 0 – 6 กไดตามความเหมาะสมเชนวธแรกสามารถท าไดโดยการแบงผลงานทงหมดเปนตามคณภาพ เปน 3 กอง หรอ 6 กองแลวก าหนดคะแนนสงสดจากคะแนนเตมทก าหนดไว วธตอมาเราสามารถก าหนดระดบความผดพลาดโดยพจารณาจากความบกพรองของค าตอบวามมากนอย เพยงใดแลวหกจากระดบคะแนนสงสดลงมาทละระดบและวธสดทายคอการก าหนดระดบคณภาพและค าอธบายคณภาพของความสามารถในแตละระดบไวชดเจน เชน ระดบ 3 (ด) ระดบ 2 (ผาน) ระดบ 1 (ปรบปรง) ระดบ 0 (ไมมผลงาน)

ลกษณะท 2 เกณฑการประเมนแบบแยกสวน (Analytic Rubric) คอแนวทางการใหคะแนนโดยพจารณาแบบแยกองคประกอบของคณภาพงานไวอยางชดเจนซงแตละองคประกอบจะตองก าหนดแนวทางการใหคะแนนโดยมค าอธบายคณลกษณะงานในองคประกอบนนๆ เปนระดบอยาง

25

ชดเจนเชน การประเมนผลการแกโจทยปญหา แยกองคประกอบของงานเปน 5 ดาน คอ ดานทหนงบอกสงทโจทยก าหนดให ตอมากบอกกระบวนการแกโจทยปญหาเพอหาค าตอบเพอน าไปสกระบวนการหาค าตอบ จากนนจงตรวจสอบค าตอบและจะไดค าตอบตามทตองการ ก าหนดคะแนนเตมไว 3 คะแนนแตระดบของคะแนนตองอธบายองคประกอบทง 5 วาเปนอยางไรบาง จงจะไดคะแนน 3, 2,1 หรอ 0 แนวทางการประเมนผลตามสภาพจรง (Step of Authentic Assessment) การทผสอนจะประเมนผลตามสภาพจรงจ าเปนตองจดการเรยนรทเปนสภาพจรง (Authentic Learning) ดวยซงมแนวทางตามล าดบดงน 1. ศกษาหลกสตรรายวชาทสอนอยางชดเจนทงดานกจกรรม เนอหา และจดประสงคเพอดสมรรถภาพทตองการจะวดวาเนอหาดงกลาว เนนสมรรถภาพใดเปนส าคญอนจะน าไปสเกณฑการประเมน (Rubrics) 2. ก าหนดกรอบการประเมนเปนสมรรถภาพทกวางและครอบคลมคณลกษณะทพงประสงคในรายวชานนโดยน าจดประสงคการเรยนรมาศกษาและแยกเปนทกษะทตองการวดแลวจงก าหนดเปนความสามารถและเขยนในรปของสมรรถภาพทวดได 3. ก าหนดภาระงาน (Tasks) ใหสอดคลองกบสมรรถภาพทจะประเมน โดยก าหนดเปน ใบงาน 4. สรางเครองมอทจะใชวดและประเมนงานทก าหนดใหสมบรณ พรอมใชไดทนท 5. ก าหนดเกณฑการประเมน ในลกษณะใดลกษณะหนง ดงน 5.1 เกณฑการประเมนในภาพรวม (Holistic Rubric) 5.2 เกณฑการประเมนแบบแยกสวน (Analytic Rubric) 6. สรปผลการประเมน เพอดพฒนาการ กระบวนการเรยนร ผลสมฤทธ โดยใหเปนเกรดหรอคะแนน

26

ความตองการพลงงานสารอาหารของวยรน ความตองการพลงงานและสารอาหารในวยรน วยเรยนทอยในชวงวยรน หมายถง เดกทมอาย 10-18 ป ในเดกหญง และ 12-18 ปในเดกชาย ซงเปนชวงทรางกายเจรญเตบโตอยางรวดเรวเขาสวยผใหญ โดยมการเปลยนแปลงทางสรระวทยาหลายอยาง ฮอรโมนตางๆ ถกสรางขนมามาก โดยเฉพาะโกรทฮอรโมน (Growth Hormone) ทมบทบาทโดยตรงตอการเจรญเตบโตของรางกาย โดยท าใหเกดมการคงของสารตางๆ ทจ าเปนส าหรบการเจรญเตบโต มการสะสมโปรตนรวมกบคารโบไฮเดรตและไขมน โกรธฮอรโมนจะท างานรวมกบฮอรโมนอนๆ ไดแก คอรตโคสเตอรอยด (Corticosteroid) อนซลน (Insulin) และไธรอยดฮอรโมน (Thyroid Hormone) ในชวงวยรนเดกหญงจะมพฒนาการเรวกวาเดกชายประมาณ 18-24 เดอน ซงแสดงใหเหนผานทางสรระวทยา ในสวนของการเพมขนทางดานน าหนกและสวนสงนนถงแมวาจะมการเพมของสวนสงในลกษณะทเพมขนกตาม กยงมอตราการเพมขนเมอเทยบกบวยทารก แลวอตราการเพมของสวนสงจะมากทสดในระยะททารกอยในครรภและระยะททารกเกดแลว 2 ป ตอจากนนอตราการเพมของสวนสงจะลดลงเมอเรมเขาสวยรน อตราการเพมของสวนสงจะปรากฏขนมาเดนชดอกชวงหนง (อบเชย วงศทอง, 2547) ความสงเพมขนโดยเฉลยในวยรนชายการเพมสวนสง 6-8 เซนตเมตร ตอป (ชวงอาย10½ -13 ป) และวยรนหญงการเพมสวนสง 5-6 เซนตเมตรตอป (ชวงอาย 10½-13ป) เดกวยรนเจรญเตบโต ทงสวนสงและน าหนก และอตราการเพมทางสวนสงมากกวาน าหนกจงดผอมลง การเพมน าหนกตวในวยรนชาย น าหนกจะเพม 5-6 กโลกรมตอป และวยรนหญงน าหนกตวจะเพม 4-5 กโลกรมตอป นรงคศกด หนทอง (2553) วยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทางชววทยาสงคม มการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของรปราง อปนสย กลไกตางๆ ของรางกาย ภาวะการขาดสารอาหารท าใหน าหนกตวและสวนสงเจรญเตบโตชาและเขาสวยเจรญพนธชาลง จากการเปลยนแปลงทางดานการเจรญเตบโตและทางสรรวทยาของวยรน ท าใหความตองการอาหารตางๆ เพมมากขน จะมกจกรรมตางๆ มากขน จงตองการพลงงานเพมท าใหจ าเปนตองไดรบสารอาหารทครบถวนตามความตองการของรางกาย ดงน 1. พลงงาน ความตองการพลงงานของวยรนขนอยกบอตราการเจรญเตบโตของรางกาย การเผาผลาญอาหารในรางกายและแรงงานทใชในการท ากจกรรมตางๆ ทงการเรยนและการเลน จงจ าเปนตองไดรบพลงงานใหเพยงพอ วนหนงควรไดรบประมาณ 1,700-1,850 กโลแคลอรในวยรนหญง และประมาณ 1,850-2,400 กโลแคลลอรในวยรนชาย ซงสวนใหญมาจากอาหารจ าพวก ขาว แปงตางๆ ไขมน ไข นม 2. โปรตน วยรนจะตองการโปรตนมากกวาผใหญทงนเนองจากวยรนยงอยในระยะ ทรางกายก าลงเจรญเตบโตจงตองการโปรตนเพอเสรมสรางกลามเนอ กระดก เนอเยอตางๆ เลอด ฮอรโมนและ

27

สารอนๆ วยรนควรไดรบโปรตนอยางนอยวนละ 1 กรมตอน าหนกตว 1 กโลกรมของรางกาย โปรตนทไดรบควรเปนโปรตนทมคณภาพดประมาณ 2ใน 3 เปนโปรตนจากสตว เชน เนอสตว ไข และนม 3. เกลอแร รางกายจะตองการเกลอแรตางๆ มากขน เพอใชในการเสรมสรางรางกาย เกลอแรทตองการมากในวยรน ไดแก 3.1 แคลเซยม จ าเปนในการเสรมสรางความเจรญเตบโต ความแขงแรงของกระดก ฟน และการท างานของระบบประสาทตางๆ วยรนจงควรไดรบแคลเซยมใหเพยงพอซง เดกในวย 9-18 ป ควรไดรบแคลเซยมวนละ 1,000 มลลกรม ซงจะมผลตอการเพมปรมาณมวลกระดก อาหารทมแคลเซยมสงไดแก น านม ปลาเลกปลานอย และผกสเขยว (ศกษานเทศก ส านกงานการศกษากรงเทพมหานคร, 2548) 3.2 เหลก วยรนจ าเปนตองไดรบธาตเหลกใหเพยงพอ โดยเฉพาะในเดกหญงซงเรมมประจ าเดอนท าใหมการสญเสยเหลกมากกวาปกต วยรนชายควรไดรบเหลกวนละ 10-12 มลลกรม วยรนหญงควรไดรบวนละ 16 มลลกรม จากเครองในสตว ไขแดง ผกใบเขยว เปนตน 3.3 ไอโอดน วยรนมความตองการไอโอดนเพมมากขนเนองจากตอมไทรอยดท างานมากขนถาขาดจะท าใหเกดโรคคอพอกซงพบมากในวยรนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ ในวยนจงควรไดรบอาหารทะเลอยางนอยสปดาหละ 1-2 ครงและควรใชเกลอทเตมไอโอดนในการประกอบอาหารเปนประจ า 4. วตามน เดกวยรนควรไดรบวตามนตางๆ ใหเพยงพอ เพอความเจรญเตบโตและปองกน โรคขาดวตามน วตามนทพบวามปญหาการขาดมาก ไดแก 4.1 วตามนเอ จ าเปนในการเจรญเตบโตและสขภาพของเยอบตางๆ เชน เยอบนยนตาและ เยอบผวหนง เปนตน วยรนควรไดรบวตามนเออยางนอยวนละ 2,500 หนวยสากล และตบสตวตางๆ ไขแดง น านม เนย ผกทมสเขยวจด เชน ผกคะนา ผกบง เปนตน 4.2 วตามนบสอง เปนวตามนทท าหนาทเปนเอนไซมในการเผาผลาญอาหารในรางกายโดยเฉพาะโปรตน การขาดวตามนบสอง ท าใหเกดแผลทมมปากท งสองขาง เรยกวา ปากนกกระจอก เพอปองกนการขาดวตามน บสอง วยรนควรไดรบวนละ 1.3-1.8 มลลกรม ซงไดจากการกนเครองในสตว ถวเมลดแหง นมถวเหลอง ไข 4.3 วตามนซ จ าเปนในการสรางโคลาเจนซงเปนสวนประกอบของเนอเยอตางๆ การขาดวตามนซจะท าใหแผลหายยากและเกดโรคเลอดออกตามไรฟน วยรนควรไดรบวตามนซ ประมาณ วนละ 30 มลลกรม ซงจะไดจากการกนผกสด ผลไมสดทกวน เชน สม มะละกอสก ฝรง สบปะรด เปนตน

28

5. น า เปนสารอาหารทมความส าคญมากเพราะเปนสวนประกอบของเซลลตางๆ ในรางกาย ชวยควบคมการท างานในรางกาย ดงนนจงควรไดรบน าใหเพยงพอ โดยเฉพาะเมอออกก าลงกายและเสยเหงอมาก จงควรไดรบน าวนละ 6-8 แกว ตารางท 2.3 ปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบประจ าวนส าหรบวยรน อาย

และเพศ น าหนก (กโลกรม)

สวนสง(เซนตเมตร)

พลงงาน กโล

แคลลอร/วน

โปรตน กรม/

น าหนกตว 1กโลกรม

โปรตน กรม/วน

โซเดยม มก./ วน

โพแทสเซยม มก./วน

คลอไรด มก./วน

ผชาย 9-12 ป 13-15 ป 16-18 ป

33 49 57

139 163 169

1700 2100 2300

1.2 1.2 1.1

40 58 63

400-1175 500-1500 525-1600

1975-3325 2450-4100 2700-4500

600-1200 750-1500 825-1550

ผหญง 9-12 ป 13-15 ป 16-18 ป

34 46 48

143 155 157

1600 1800 1850

1.2 1.2 1.1

41 55 53

350-1100 400-1250 425-1275

1875-3125 2100-3500 2150-3600

550-1125 625-1250 650-1300

ทมา : อญชล ศรจ าเรญ (2553) อาหารโภชนาการการปองกนและบ าบดโรค ตารางท 2.4 ปรมาณวตามนทแนะน าส าหรบวยรน อาย/เพศ วตามน

เอ มคก./วน

วตามนอ

มก./วน

วตามน เค

มคก./วน

วตามนซ

มก./วน

ไธอะมน

มก./วน

ไนอาซน

มก./วน

วตามน บ 6

มก./วน

โฟเลต มคก./วน

วตามน บ 12

มคก./วน

กรดแพนโทเธนก มก./วน

ผชาย 9-12 ป 13-15 ป 16-18 ป

600 600 700

11 15 15

60 75 75

45 75 90

0.9 1.2 1.2

12 16 16

1.0 1.3 1.3

300 400 400

1.8 2.4 2.4

4 5 5

ผหญง 9-12 ป 13-15 ป 16-18 ป

600 600 600

11 15 15

60 75 75

45 65 75

0.9 1.0 1.0

12 14 14

1.0 1.2 1.2

300 400 400

1.8 2.4 2.4

4 5 5

ทมา : อญชล ศรจ าเรญ (2553) อาหารโภชนาการการปองกนและบ าบดโรค

29

ตารางท 2.5 ปรมาณแรธาตทแนะน าส าหรบวยรน อาย/เพศ แคลเซยม

มก./วน ฟอสฟอ รส

มก./วน

แมก นเซยม มก./วน

ฟลโอไรด

มก./วน

ไอโอดน มคก./วน

เหลก มก./วน

ทองแดง มคก./วน

สงกะส มก./วน

ซล เนยม มคก/วน

โครเมยม มคก./วน

ผชาย 9-12 ป 13-15 ป 16-18 ป

1000 1000 1000

1000 1000 1000

170 240 290

1.6 2.4 2.8

120 150 150

11.8 14.0 16.6

700 890 890

5 8 9

40 55 55

25 35 35

ผหญง 9-12 ป 13-15 ป 16-18 ป

1000 1000 1000

1000 1000 1000

170 220 250

1.7 2.3 2.4

120 150 150

19.1 28.2 26.4

700 890 890

5 7 7

40 55 55

21 24 24

ทมา : อญชล ศรจ าเรญ (2553) อาหารโภชนาการการปองกนและบ าบดโรค จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา วยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทางรางกายขอนขางสง มกจกรรมตางๆ ขอนขางมาก ความตองการสารอาหารยอมมมากตามไปดวยซงจะตองค านงถงทงปรมาณและคณภาพตามหลกโภชนบญญต 9 ประการควบคการออกก าลงกายทเหมาะสม ดงน แนวทางการรบประท าน อ าห ารเพ อ ส ขภาพตามหลกโภชนบญญ ต 9 ประการ (กองโภชนาการ, 2546) ดงน

1. กนอาหารครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลายและหมนดแลน าหนกตว 2. กนขาวเปนอาหารหลกสลบกบอาหารประเภทแปงเปนบางมอ 3. กนพชผกใหมากและกนผลไมเปนประจ า 4. กนปลา เนอสตวไมตดมน ไข และ ถวเมลดแหงเปนประจ า 5. ดมนมใหเหมาะสมตามวย 6. กนอาหารทมไขมนแตพอควร 7. หลกเลยงการกนอาหารทหวานจด และเคมจด 8. กนอาหารทสะอาด ปราศจากการปนเปอน 9. งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล

30

กนอาหารครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลาย และหมนดแลน าหนกตว กนอาหารใหครบ 5 หม คอ ในแตละวนตองบรโภคอาหารใหครบ 5 หมเนองจากรางกายตองการสารอาหารทมอยในอาหารไดแก โปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน เกลอแร วตามน และน า แตไมมอาหารชนดใดทใหสารอาหารครบทกชนดในปรมาณทพอเหมาะกบความตองการของรางกาย จงจ าเปนตองกนอาหารใหครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลาย จงจะไดสารอาหารครบถวนและเพยงพอส าหรบความตองการของรางกาย โดยอาหารหลก 5 หม มดงน หมท 1 ใหสารอาหารโปรตน ไดแก นมไขเนอสตวตางๆ ถวเมลดแหงและงาซงจะชวยใหรางกายเจรญเตบโตแขงแรงและชวยซอมแซมสวนทสกหรอ หมท 2 ใหสารอาหารคารโบไฮเดรต ไดแก ขาวแปงเผอกมนน าตาลใหพลงงานแกรางกาย หมท 3 ใหสารอาหารพวกวตามนและเกลอแร ไดแก พชผกตางๆ เพอเสรมสรางการท างานของรางกายใหเปนปกต หมท 4 ผลไมตางๆ เปนแหลงของวตามนและเกลอแรใหประโยชนในการเสรมสราง การท างานของรางกายใหเปนปกต หมท 5 ใหสารอาหารไขมน ไดแก น ามนและไขมนจากพชและสตวซงจะใหพลงงานและความอบอนแกรางกาย นอกจากอาหารหลก 5 หมแลวสงทรางกายจะขาดมไดเลยคอ น า ซงเปนสงจ าเปนเพราะน าเปนสวนประกอบส าคญของเซลลและอวยวะตางๆ ของรางกาย เราจงตองดมน าวนละ 6-8 แกวตอวนเพอใหรางกายท างานอยางเปนปกต (ประหยด สายวเชยร, 2547)

หมนดแลน าหนกตว คอ น าหนกตองอยตามเกณฑมาตรฐานทก าหนดเพราะน าหนกตวเปนเครองบงชทส าคญในการบอกถงภาวะสขภาพของคนวาดหรอไมด โดยถาน าหนกตวต ากวาเกณฑปกตหรอผอมไปจะท าใหรางกายออนแอ เจบปวยงาย และประสทธภาพในการเรยน การท างาน ดอยลงกวาปกตหากมน าหนกมากกวาปกตหรออวนไปกจะเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และโรคมะเรงบางชนด ซงเปนสาเหตการตายในอนดบตนๆ ของคนไทย การรกษาน าหนกตวใหอยในเกณฑปกต ควบคมโดยการชงน าหนกตวอยางนอยเดอนละครง การกนอาหารใหเหมาะสม การออกก าลงกายอยางสม าเสมอและตอเนองนาน 20 – 30 นาท อยางนอยสปดาหละ 3-5 ครง เพอใหกลามเนอแขงแรง และการไหลเวยนของเลอดดขน

กนขาวเปนอาหารหลก สลบกบอาหารประเภทแปงเปนบางมอ ขาวเปนอาหารหลกของคนไทยใหสารอาหารคารโบไฮเดรตรางกายน าไปใชเปนพลงงาน ในขาวยงมวตามนเกลอแร และ เสนใยอาหาร การบรโภคขาวควรเลอกขาวทผานการขดสแตนอย เชน ขาวกลอง ขาวซอมมอ เพราะม

31

เสนใยอาหารมากมวตามนและเกลอแรในปรมาณสง แนะน าใหบรโภคสลบกบผลตภณฑจากขาว และธญพชอนๆ เชน กวยเตยว ขนมจน เสนหม บะหม วนเสน ขนมปง เผอกและมน เปนตน

กนพชผกใหมาก และกนผลไมเปนประจ า ผกและผลไม นอกจากใหวตามนเกลอแรและสารอนทจ าเปนตอรางกาย เชน เสนใยอาหารซงชวยใหระบบขบถายท างานดขน ชวยลดคอเลสเตอรอล และขบสารพษทกอมะเรงบางชนดออกจากรางกาย การบรโภคผก ผลไมเปนประจ าจะไมท าใหอวน เพราะใหพลงงานต า และลดความเสยงตอการเกดโรคมะเรง และโรคหวใจ

กนปลา เนอสตวไมตดมน ไข และถวเมลดแหงเปนประจ า เนอสตวทกชนดใหสารอาหารโปรตน แตควรเลอกบรโภคชนดทไมมไขมนหรอมในปรมาณนอย เพอลดการสะสมไขมนในรางกาย และควรกนปลาอยางสม าเสมอเพราะยอยงาย สวนไข เปนอาหารทใหสารอาหารโปรตน หาซองาย เดกสามารถบรโภคไดทกวน แตผใหญไมควรบรโภคเกนสปดาหละ 2-3 ฟอง ถวเมลดแหง และผลตภณฑถวเปนอาหารทใหสารอาหารโปรตนคณภาพสมบรณและราคาถกจงควรบรโภคสลบกบเนอสตวเปนประจ า

ดมนมใหเหมาะสมตามวย นมเปนแหลงของแคลเซยม และฟอสฟอรส ชวยใหกระดก และฟนแขงแรง นอกจากนยงมโปรตน กรดไขมนทจ าเปนตอรางกาย น าตาลแลคโทส และวตามนตางๆ เปนอาหารทเหมาะสมกบบคคลทกเพศทกวย ผทดมนมแลวเกดอาการทองเสย ทองอด สาเหตอาจเกดจากรางกายไมสามารถยอยน าตาลแลคโทส (Lactose) ในนมได ท าใหเกดการเปลยนน าตาลแลคโทส เปนกรดแลคตค (Lactic Acid) สาเหตเนองจากเมอไมไดดมนมเปนเวลานานๆ รางกายจะไมผลตเอนไซมแลคเทส (Lactase) ส าหรบยอยน าตาลแลคโทสแลคโทสทไม ถกยอยจะเปลยนเปน กรดแลคตคท าใหใหเกดอาการผดปกตดงกลาวขางตน วธการแกไข คอครงแรกๆใหดมนมในปรมาณนอย เพอกระตนใหเกดการผลตเอนไซมแลคเทส เมอไมมอาการผดปกตจงเพมปรมาณการดมตอครงใหมากขน

กนอาหารทมไขมนแตพอควร ไขมนเปนอาหารทจ าเปนตอสขภาพใหพลงงาน และความอบอนแกรางกายมความส าคญตอรางกาย เพราะชวยในการดดซมวตามนทละลายในไขมน ไดแก วตามนเอ ด อ และเค ไขมนในอาหารมท งชนดทใหกรดไขมนอมตว และกรดไขมนไมอมตว กรดไขมนอมตวพบมากในเนอสตว หนง น ามน และเครองในสตว โดยเฉพาะตบ ไขแดง อาหารทะเลบางชนด เชน ปลาหมก หอยนางรม จะมคอเลสเตอรอลสง ถาบรโภคอาหารทมไขมนอมตว และคอเลสเตอรอลมากจะท าใหเกดโรคอวนและโรคไขมนในเลอดสงเปนอนตรายตอรางกาย สวนน ามน

32

จากพชจะมปรมาณกรดไขมนอมตวนอยกวา (ยกเวนน ามนมะพราว) กรดไขมนชนดไมอมตว จงแนะน าใหบรโภคไขมนจากพชแทนไขมนจากสตว

หลกเลยงการกนอาหารรสหวาน และเคมจด คนไทยสวนใหญนยมปรงรสอาหารเพอใหมรสชาตอรอย โดยเฉพาะปจจบนนพบวาคนไทยนยมบรโภครสหวานมากขนซงเปนอนตรายตอสขภาพ เพราะอาจเปนสาเหตน าไปสการเปนโรคเบาหวาน และยงสงเสรมกลไกในรางกายใหมการสรางไขมนประเภทไตรกลเซอไรด ซงจะมผลตอการเกดโรคหวใจขาดเลอด ดงนนจงควรจ ากดการบรโภคน าตาลไมใหเกน วนละ 40-45 กรม หรอ 3 – 4 ชอนโตะ และควรหลกเลยงขนมหวาน น าหวาน น าอดลม สวนรสเคมในอาหารไดจากการเตม น าปลา ซอว เตาเจยว เกลอแกง อาหารประเภทหมกดอง เชน ผกดอง ไขเคม ปลาเคม และขนมขบเคยว เชน มนฝรงทอด ขาวเกรยบ การบรโภคอาหารทมเกลอแกงมากกวา วนละ 6 กรม หรอ 1 ชอนชาขนไปจะมโอกาสเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง และท าใหเกดอาการบวมน าได

กนอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน อาหารทบรโภคตองสะอาดปราศจากจลนทรย และสารเคมทจะท าใหเกดโทษตอรางกาย เชน แบคทเรย ไวรส พยาธ และสารเคมทปนเปอนในอาหาร เชน สารกนบด สารแตงส กลน และรสอาหารทไมไดมาตรฐาน ควรบรโภคอาหารทปรงสกโดยใชความรอนสง ถาตองบรโภคอาหารนอกบานควรพจารณา อาหารทปรงเสรจใหมๆ มการปกปดอาหารเพอปองกนแมลง และฝ นละออง บรรจอยในภาชนะทสะอาด ผสมผสอาหารมสขลกษณะทด ใชวตถดบ ภาชนะ และอปกรณทสะอาดในการปรง และหยบจบอาหารทปรงเสรจ ไมใชมอสมผสอาหารโดยตรง สวนทใชปรง และเกบอาหารไมอยใกลแหลงเพาะเชอโรค เชน กองขยะ ตลาดสด ขยะมภาชนะทมฝาปดรองรบ สงา ดามาพงษ (2556) นกวชาการสาธารณสข สรปในเรองมองอาหาร 5 มม วา การกนอาหารควรค านงหลกในการกนอยางนอย 5 ดาน ไดแก คณคาทางโภชนาการ ความสะอาด ความปลอดภย ความประหยด ความอรอย และความนากน โดยไดใหขอมลในดาน ความสะอาดวา มความส าคญมาก แมอาหารจะมคณคาทางโภชนาการสงแตมการปนเปอน ยอมกอใหเกดโทษตอรางกาย คนไทยมกจะเคยชนกบอาการอจจาระรวงและอาหารเปนพษเพราะเกดขนบอยครงและพบโดยทวไปจงไมใหความส าคญเทาทควร แตส าหรบประเทศทพฒนาแลวถอวาเปนเรองรายแรงตอสขภาพ นอกจากนนยงใชเปนเครองบงชระดบการพฒนาสงคมหรอประเทศดวย

งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล การดมเครองดมทมแอลกอฮอลเปนประจ ามโทษแกรางกาย ท าใหการท างานของสมอง และระบบประสาทชาลง สมรรถภาพการท างานลดลง ขาดสต ท าใหเกดอบตเหตไดงาย ตลอดจนเสยงตอการเปนโรคตบแขง แผลในกระเพาะอาหารและล าไส

33

มะเรงหลอดอาหารและโรคขาดสารอาหาร จงควรงด หรอลดเครองดมทมแอลกอฮอลเพราะมอนตรายมากกวาทจะใหประโยชนตอรางกาย การประเมนภาวะโภชนาการในวยรน

1. ความหมายและความส าคญของการประเมนภาวะโภชนาการ

การประเมนภาวะโภชนาการ หมายถง การตรวจดวาภาวะโภชนาการของบคคลนนวาเปนอยางไรโดยการดวาคนทเราจะท าการประเมนภาวะโภชนาการนนไดรบอาหารเพยงพอหรอไมดวารางกายไดน าเอาอาหารเหลานนไปใชประโยชนไดดเพยงไรถกดดซมเขาไปไดดหรอไมระบบขบถายเปนอยางไรและดสภาพรางกายตามลกษณะภายนอกทปรากฏออกมาวาเปนอยางไรผดปกตหรอไม โดยการวดสวนตางๆ ของรางกายเทาทจะท าไดโดยวธการประเมนภาวะโภชนาการมไดหลายวธแตละวธจะใหขอมลทมรายละเอยดตางกนทกวธทใชนนจะเปนเครองบงชถงภาวะโภชนาการของบคคลนนหรอชมชนนนไดวาเปนอยางไร (ประสงค เทยนบญ, 2551)

การประเมนภาวะโภชนาการมความส าคญตอการเฝาระวงภาวะทพโภชนาการ และเปนความสมพนธทมความส าคญระหวางภาวะโภชนาการและสขภาพ โดยเฉพาะเมอภาวะโภชนาการเปนปจจยจ าเปนในการฟนฟความเจบปวย เชน การเจบปวยเนองจากการขาดสารอาหารบางชนด หรอผปวยทไดรบการผาตด เปนตน (นธยา รตนาปนนทและวบล รตนาปนนท, 2554) จดประสงคของการประเมนภาวะโภชนาการ เพอวนจฉยบอกถงสาเหตบอกความรนแรงของทพโภชนาการและภาวะแทรกซอน เพอเปนแนวทางใหโภชนบ าบดและตดตามผลของโภชนบ าบด การประเมน ภาวะโภชนาการทถกตอง จะชวยบอกถงความเรงดวนของการใหโภชนบ าบด รวมไปถงแนวทางและวธการใหโภชนบ าบดทเหมาะสมไดด การประเมนภาวะโภชนาการมหลายระดบ ตงแตระดบโมเลกล ระดบเซลล ระดบเนอเยอ ระดบอวยวะ และระดบรางกาย (Whole Body) ตวชวดมหลายชนดแบงตามความยากงาย ความแมนย าและระดบของภาวะโภชนาการทจะวด การประเมนภาวะโภชนาการระดบโมเลกล หรอเซลลนน ตองใชเครองมอทซบซอน ราคาแพงจงมกใชเฉพาะในการวจย สวนในทาง เวชปฏบต เราใชวธประเมนภาวะโภชนาการในระดบรางกาย และในระดบหนาทของระบบตางๆ การประเมนภาวะโภชนาการ (Nutritional Assessment) นนควรไดประโยชนทางคลนกสามารถบอกภาวะแทรกซ อนจาก ทพ โภชน าการ (Nutrition Associated Complications; NACs) และบอก การพยากรณโรคไดวามความเสยงในการเจบปวยหรอเสยชวต หากไมไดรบโภชนบ าบดทเหมาะสม อยางไรกตาม โรคตางๆ มผลตอการเกดทพโภชนาการและทพโภชนาการกมผลตอการด าเนนหรอภาวะแทรกซอนของโรคดวย (ประณธ หงสประภาส, 2555) การประเมนภาวะโภชนาการมหลาย

34

ระดบตงแตระดบโมเลกล ระดบเซลล ระดบเนอเยอ ระดบอวยวะและระดบรางกาย (Whole Body) ตวชวดมหลายชนดแบงตามความยากงายความแมนย าและระดบของภาวะโภชนาการทจะวด การประเมนภาวะโภชนาการระดบโมเลกลหรอ เซลลนนตองใชเครองมอทซบซอนราคาแพงจงมกใชเฉพาะในการวจยสวนในทางเวชปฏบตเราใชวธประเมนภาวะโภชนาการในระดบรางกายและในระดบหนาทของระบบตางๆ

ประสงค เทยนบญ (2551) ไดแบงการประเมนภาวะทางโภชนาการออกเปน 2 วธ ซง ผประเมนควรเลอกใชวธการตางๆ ตามความเหมาะสมไมจ าเปนตองใชทกวธทจะกลาวตอไปน 1. Direct Method เปนการประเมนภาวะทางโภชนาการทางตรงซงไดแก

1.1 Anthropometric assessments 1.2 Body composition assessment 1.3 Clinical assessments 1.4 Biochemical assessment 1.5 Biophysical methods of assessment

2. Indirect method เปนการประเมนภาวะทางโภชนาการทางออมซงไดแกการอาศยขอมลตางๆจากการสอบถาม หรอคนหาขอมลทมอยแลวเพอน ามาชวยในการประเมนภาวะทางโภชนาการ 2.1 History taking

2.2 Dietary survey 2.3 Vital statistic 2.4 Age-specific mortality rate 2.5 Morbidity and cause-specific mortality rate 2.6 Nutritional relevant disease

ในการศกษาเรองกจกรรมเสรมความรเรองอาหารและโภชนาการกบภาวะโภชนาการนกเรยนโรงเรยนนครบางยางพทยาคมผศกษาไดใชวธการประเมนภาวะทางโภชนาการเปนการประเมนภาวะโภชนาการทางตรงโดยเลอกการประเมนการว ดสดสวนตางๆของรางกาย (Anthropometric Assessment) ดวยวธการชงน าหนกและวดสวนสง

35

2. การประเมนภาวะโภชนาการดวยการวดสดสวนตางๆ ของรางกาย (Anthropometric Assessment)

นธยา รตนาปนนทและวบลย รตนาปนนท (2554) Anthropometric assessment เปนการประเมนภาวะโภชนาการโดยการวดขนาดและสวนตางๆ ของรางกายในชวงอายหนง เพอใชเปนตวบงชภาวะโภชนาการขณะนน โดยการเจรญเตบโตของรางกายนนขนอยกบการเจรญเตบโตของทารกตงแตอยในครรภมารดา น าหนกตวเมอแรกเกด ล าดบทของบตร ลกษณะทางพนธกรรม ขนาดของรางกายบดามารดาและสภาพแวดลอมภายนอก ปจจยเหลานมผลตออตราการเจรญเตบโตและ การเปลยนแปลงขนาดและรปรางของรางกายเปนอยางมาก โดยเฉพาะสภาพแวดลอมภายนอก ไดแก อาหารททารกไดรบ วธการเลยงด ฐานะทางเศรษฐกจ และสภาพของครอบครว ปจจบนเชอวาอาหารมอทธพลตอการเจรญเตบโตของรางกายมากกวาลกษณะทางพนธกรรม ดงนน การวดขนาดและ สวนตางๆ ของรางกายจงน ามาใชประเมนภาวะโภชนาการได การวดขนาดและสวนตางๆของรางกายเพอศกษาอตราการเจรญเตบโตของรางกายทสมพนธกบภาวะโภชนาการนนๆ นยมชงน าหนกตว วดสวนสง ความยาวรอบศรษะ (Head Circumference) ความยาวรอบอก (Chest Circumference) ความยาวรอบแขนทอนบน (Mid-upper Arm Circumference) ความหนาของผวหนง (Skin-Fold Thickness) และพนทกลามเนอแขน (Arm Muscle Area) ในทางปฏบตตองค านงถงวธการทใช อปกรณทใช และคามาตรฐานทใชเปนตวเปรยบเทยบ (Standard of Reference) ผลของการวดขนาดและสวนตางๆ ของรางกายจะน ามาใชประเมนภาวะโภชนาการของรางกายได ซงจะสมพนธกบสวนประกอบของรางกายไดแก

ก. มวลของรางกาย หมายถง โครงสรางของรางกายสวนทเปนกลามเนอหรอโปรตน การประเมนท าไดโดยการชงน าหนกตว วดเสนรอบกงกลางแขน และพนทผวของกลามเนอแขน

ข. ขนาดโครงรางของรางกาย จะใชเปนตวบงชอตราการเจรญเตบโตของรางกาย และมความสมพนธกบภาวการณไดรบสารอาหารท งโปรตนและแรธาตตางๆ ซงจ าเปนตอการสราง โครงรางของรางกาย การประเมนผลท าไดโดยการวดสวนสง ความยาวรอบศรษะ และความยาว รอบอก

ค. แหลงสะสมอาหารในรางกาย เมอรางกายไดรบสารอาหารมากเกนพอ จะเกบสะสมไวในรปของไขมนใตผวหนง ในภาวะทรางกายขาดสารอาหารทใหพลงงานหรอไดรบอาหาร ไมเพยงพอปรมาณไขมนทสะสมไวจะลดนอยลง ดงนน การวดความหนาของไขมนใตผวหนงจง ใชเปนตวบงชปรมาณของไขมนทสะสมไวในรางกายได

36

ตารางท 2.6 การวดสวนตางๆ ของรางกายในแตละชวงอาย กลมอาย (ป)

การตรวจวดในภาคสนาม (Practical field observations)

การตรวจวดอยางละเอยด (More detailed observations)

0-1 น าหนก (Weight) ความยาว (Length)

ความยาวล าตว ความยาวรอบศรษะ ความยาวรอบอก ดานหลงแขนทอนบน (Triceps) ใตสะบก (Sub Scapula) บรเวณอก (Chest)

1-5 น าหนก ความยาว (แรกเกด-3 ป) สวนสง (ตงแต 3 ปขนไป) ความหนาของผวหนง ดานหนา (Biceps) และดานหลงแขนทอนบน ความยาวรอบแขน

ความยาวล าตว (แรกเกด-3ป) สวนสงในทานง (ตงแต 3 ปขนไป) ความยาวรอบศรษะ ความยาวรอบอก ความหนาของผวหนง ใตสะบก บรเวณอก ความยาวรอบนอง (Calf) ดฟลมเอกเรยดานหนาดานหลงของมอและขอมอ

5-20 น าหนก สวนสง ความหนาของผวหนง ดานหลงแขนทอนบน

สวนสงในทานง ระยะระหวางปมไหลท ง 2 ขาง (Biacromial Diameter) ความหนาของผวหนงทอนๆ ดฟลมเอกเรยดานหนาดานหลงของมอและขอมอ ความยาวรอบแขนและนอง

20 ปขนไป น าหนก สวนสง ความหนาของผวหนง ดานหลงแขนทอนบน

ความหนาของผวหนงทอนๆ ความยาวรอบแขนและนอง

ทมา : นธยา รตนาปนนทและวบลย รตนาปนนท (2554) หลกโภชนศาสตร

37

วยเดกดชนชวดทเกยวของกบสดสวนรางกายทนยมใชมากทสด คอ สวนสงเทยบกบอาย (Height for Age) น าหนกเทยบกบสวนสง (Weight for Height) น าหนกเทยบกบอาย (Weight for Age) การประเมนอายใหถกตองเปนสงจ าเปน โดยเฉพาะอยางยงในเดกเลกและในวยรน เพราะเปนชวงทมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว

การประเมนการวดสดสวนตางๆ ของรางกาย ดวยวธการชงน าหนกวดสวนสงเปน การประเมนโดยว ธทางตรง (Direct Method) ซ ง เปนการประเมนภาวะโภชนาการทางตรง ประกอบดวย

การชงน าหนกท าไดโดยการชงน าหนกแลวเปรยบเทยบกบน าหนกมาตรฐานของผทมอายเทากนเรยกวาน าหนกเทยบอาย (Weight/Age) ซงเปนวธการทใชกนอยางแพรหลายในการประเมนภาวะโภชนาการของเดกวยทารกวยกอนเรยนวยเรยนและหญงมครรภ

การวดสวนสงท าไดโดยการวดความสงแลวเปรยบเทยบกบความสงมาตรฐานของผทมอายเทากนเรยกวาความสงเทยบอาย (Height/Age) วธนมขอเสยอยบางโดยเฉพาะในเดกคอความสงเปลยนแปลงชาจ าเปนตองมการชงน าหนกดวยจงจะสมบรณ ทงวธการชงน าหนกและวดสวนสงน ถากระท าในเดกตองทราบอายทแนนอนของเดกดวย จงจะแปลผลไดถกตอง

ดชนชวดภาวะโภชนาการทไดมาจากการชงน าหนก และวดสวนสง

ดชนชวดภาวะโภชนาการทไดมาจากขอมลน าหนก และสวนสง และใชในการประเมนภาวะโภชนาการในเดก ประกอบดวยดชน 3 ชนดคอ (ประณต ผองแผว และ เบญจลกษณ ผลรตน, 2554)

สวนสงเทยบกบอาย (H/A) เปนดชนทสะทอนใหเหนถงการเจรญเตบโตในแนวตรง จะบอกถงภาวะโภชนาการและผลของสขภาพทเกดจากความไมเพยงพอของอาหารทสะสมกนมาในระยะยาว จะท าใหเกดภาวะเตย (Shortness และ Stunting) Stunting ใชในกรณทมภาวะเตยทมปจจย มาจากพยาธสภาพสะทอนใหเหนถงความลมเหลวทจะท าใหความสงมศกยภาพถงเกณฑทควรจะเปน เนองมาจากการมสขภาพและภาวะโภชนาการไมด ซงเคยใชค าวา Chronic malnutrition

น าหนกเทยบกบสวนสง (W/H) จะบอกถงความสมพนธของน าหนกตวตามสวนสง ขอดของดชนชวดภาวะโภชนาการชนดนคอ ไมขนอยกบอาย ซงในบางครงอาจจะเปนปญหา ในบางพนททยงไมมการบนทกวนเกดของเดก แตดชน W/H กไมไดเปนตวแทนของดชน H/A หรอ

38

W/A เพราะดชนแตละชนดมคณสมบตเฉพาะตวและสะทอนใหเหนถงความแตกตางของขบวนการทางชววทยาทตางกน

เมอดชน W/H มคาต า จะบอกไดวาเดกคนนนผอม (Thinness and Wasting) ซงอาจจะไมมความเกยวของกบพยาธสภาพ Wasting จะหมายถงขบวนการทมการสญเสยน าหนกไปเปนอยางมาก ท าใหเกดน าหนกลด ซงสวนใหญจะเปนผลมาจากการขาดสารอาหาร หรอโรคตางๆดงเดม เคยใช ค าวา Acute malnutrition

น าหนกเทยบกบอาย (W/A) เปนดชนทบอกถงความสมพนธระหวางน าหนกตามอาย ซงจะมอทธพลทงจากสวนสงและน าหนกของเดก เนองจากผลของปจจยเหลานท าใหการแปลผลขอมลน าหนกตวตามอายมความยงยาก ซบซอน ถงอยางไรกดในชมชนทไมมเดกผอม ขอมลน าหนกเทยบกบอาย และสวนสงเทยบกบอาย จะสะทอนใหเหนถงภาวะโภชนาการและสขภาพของบคคลหรอประชากรในระยะยาว เมอมการเปลยนแปลงในระยะสนๆ จะท าใหมการลดน าหนก ดชนน าหนกเทยบกบอายจะลดลงและจะท าใหน าหนกเทยบกบสวนสง เปลยนแปลงไปเชนเดยวกน เมอดชนน าหนกเทยบกบอาย มคานอยจะใชค าวา Lightness คอมน าหนกตวนอย หรอเบา แตในภาวะทมพยาธสภาพ จะใชค าวา Under-weight คอมน าหนกต ากวาเกณฑปกต เมอดชนน าหนกเทยบกบอาย มคาลดลง จะเปนผลใหคาสวนสงเทยบกบอาย หรอน าหนกเทยบกบสวนสง ต าดวย อยางใดอยางหนง หรอทงสองอยาง

การแปลผลของดชนทไดมาจากสวนสงเทยบกบอาย น าหนกเทยบกบสวนสงและน าหนกเทยบกบอาย จะมความสมพนธตอกน ดชนแตละชนดจะมความหมายเฉพาะในรปแบบของกระบวนการและผลของการทมการเจรญเตบโตบกพรอง นอกจากนนชวงทมการบกพรองของรางกายทขนอยกบดชนชวดภาวะโภชนาการแตละชนด จะเปลยนแปลงไปไดกวางมากในระหวางประชากรตางๆ ในภาวะทไมใชภาวะฉกเฉน ระดบความชกของการเพมดชนสวนสงเทยบกบอาย มคาต า จะมคาสงกวากลมทมดชนน าหนกเทยบกบสวนสง ทมคาต า การทมดชนชวดภาวะโภชนาการชนดใดชนดหนงเพยงชนดเดยวต ากวาเกณฑมาตรฐาน จะถอวาอยในภาวะทพโภชนาการ “Malnutrition” แตยงไมควรทจะสรปวาภาวะทพโภชนาการทตรวจพบมาจากการขาดสารอาหารทรบประทาน ความบกพรองของสดสวนรางกายทวดได จะบอกถงภาวะโภชนาการขณะทวดไดในระดบเซลลและภาวะโภชนาการในอดตทผานมา ภาวะทพโภชนาการอาจจะเนองมาจากการขาดสารอาหาร หรออาจจะเนองมาจากการใชประโยชนของสารอาหารในรางกายเพมมากขน (อาจจะมโรคตดเชอตางๆ) หรอเนองมาจากความบกพรองในการดดซมหรอน าอาหารเอาไปใชในรางกาย ผลรวมและปฏสมพนธของกระบวนการตางๆ ทเกดขนจะท าใหเกดความบกพรองในการเจรญเตบโต

39

หรอสภาวะของรางกาย เพราะฉะนนดชนทมาจากการวดสดสวนของรางกายอยางเดยวจะไมสามารถอธบายกระบวนการเฉพาะอยางใดอยางหนงทท าให เกดภาวะทพโภชนาการการแปลผล ความบกพรองของการเจรญเตบโตขนอยกบดชนบงชทใชขนอยกบสาเหตของความบกพรอง ขนอยกบภาวะเศรษฐกจและสงคมของประชากรทท าการประเมน (ประณต ผองแผว และ เบญจลกษณ ผลรตน, 2554)

ส าหรบทารก เดกกอนวยเรยนและวยรน นยมน าเสนอขอมลเปนสวนสงตออาย น าหนกตอสวนสง และน าหนกตออาย ซงเปนคาทประเมนแลวโดยน าคาสดสวนทวดไดไปเทยบกบเกณฑอางอง (Reference Population) (สปราณ แจงบ ารง, 2554) งานวจยทเกยวของ ประทป บญทว (2550) ไดศกษาเรอง การด าเนนงานโครงการเกษตรเพออาหารกลางวนในโรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดน สงกดกองบงคบการต ารวจตระเวนชายแดน ภาค3 กจกรรม การจดการเรยนการสอนเรองการเกษตรและโภชนาการ ในโรงเรยน พบวา ทกโรงเรยนไดจดใหม การเรยนการสอนในเรองการเกษตรและโภชนาการเพมเตมจากเนอหา รายวชา กลมสาระการเรยนรในหลกสตรและมการลงมอปฏบตจรง นกเรยนสามารถน าความรเรองการเกษตรและโภชนาการในชวตประจ าวนได

เฉดฉนท กองทอง (2550) ไดศกษาเรองการจดการเรยนรทเออตอพฤตกรรมสขภาพของนกเรยนชวงช นท 3 โรงเรยนบานแมศก อ าเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม พบวาการจดกจกรรม การเรยนรโดยใชแผนจดกจกรรมการเรยนรทเออตอพฤตกรรมสขภาพของนกเรยนตามแนวทาง การด าเนนงานโรงเรยนสงเสรมสขภาพท ง 3 องคประกอบไดแก ดานสขศกษาในโรงเรยน ดานโภชนาการและอาหารทปลอดภยและดานการออกก าลงกาย กฬาและนนทนาการ พบวา ผลการทดสอบกอนและหลงเรยนโดยใชแผนการจดกจกรรมการเรยนรทเออตอพฤตกรรมสขภาพของนก เรยนมคะแนนในการทดสอบหลงเรยนสงกวาคะแนนในการทดสอบกอนเรยน อยางมนยส าคญท .01 และผลการประเมนพฤตกรรมสขภาพของนกเรยนในชวงชนท 3 หลงจากการใชแผนการจดการเรยนรทเออตอพฤตกรรมสขภาพของนกเรยนโดยใชแบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของนกเรยนผลการประเมนพบวาในดานสขศกษาในโรงเรยนดานโภชนาการและอาหารทปลอดภยมผลการประเมนอยในระดบดมากและดานการออกก าลงกายกฬาและนนทนาการผลการประเมนอยในระดบด

40

ชนานาถ แสนเสมอ (2555) ศกษาเรองการเปรยบเทยบภาวะโภชนาการของเดกกอนวยเรยนกอนและหลงการจดโครงการพฒนาสขภาพ มวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบภาวะโภชนาการของเดกวยกอนเรยนกอนและหลงการจดโครงการพฒนาสขภาพของนกเรยนชนอนบาล 2 โรงเรยนวดปายาง อ าเภอเมอง จงหวดล าพน ประชากร คอ นกเรยนชนอนบาล 2 จ านวน 12 คน (ชาย 4 หญง 8) ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2554 เค รองมอทใชในการศกษา คอ รายการอาหารส าหรบเดก แบบบนทกการรบประทานอาหาร แผนการจดประสบการณ แบบสงเกตพฤตกรรมและแบบบนทกการชงน าหนกและวดสวนสง วเคราะหขอมลโดยการหาคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน คาความถ คารอยละและการชงน าหนกวดสวนสงเทยบกบกราฟแสดงเกณฑอางองการเจรญเตบโตของเดกอาย 2-7 ป ของกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2542 ผลการศกษาพบวากอนเขารวมโครงการพฒนาสขภาพประชากรเพศชายโดยรวมประเมนภาวะโภชนาการโดยใชน าหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอาย และน าหนกตามเกณฑสวนสงมภาวะโภชนาการปกตสวนประชากร เพศหญงโดยรวมประเมนภาวะโภชนาการโดยใชน าหนกตามเกณฑอายและน าหนกตามเกณฑสวนสงมภาวะโภชนาการปกตแตเมอใชสวนสงตามเกณฑอายพบวา คอนขางเตยหลงสนสดโครงการพฒนาสขภาพประชากรทงเพศชายและเพศหญงโดยรวมเมอประเมนภาวะโภชนาการโดยใชน าหนกตามเกณฑอายสวนสงตามเกณฑอายและน าหนกตามเกณฑสวนสงพบวามภาวะโภชนาการปกต

ธญลกษณ สวรรณโณและอทย ธารมรรค (2551) ไดศกษาเรอง ประสทธผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกปฐมวย โรงเรยนอนบาล จงหวดราชบร มวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกปฐมวย เปนการศกษากงทดลอง กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนผปกครองและนกเรยนชนอนบาล 1 แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม โดยกลมทดลองจะไดเขารวมโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรม การบรโภคอาหาร ซงประกอบกดวยการสงจดหมายเกยวกบการบรโภคใหผปกครอง 3 ฉบบ สวนนกเรยนไดเรยนรเรองอาหารหลก 5 หม โดยใชโมเดลอาหารทงรปภาพและของจรง ท าอาหารหมตางๆ รบประทาน ทองค าคลองจอง เลานทานและการเสรมแรง ตรวจรางกายนกเรยนกอนและหลงการทดลองแลวน ามาวเคราะหหาคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบ หาคาความแตกตางดวยสถต Chi-square,Independent t-test และ Paired t-test ผลการศกษาพบวา หลงการทดลองผปกครองมความรเกยวกบการบรโภคอาหารทถกตองดกวากอนการทดลอง และกลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (p-value<.001) มการรบรโอกาสเสยง การรบรผลเสยของการบรโภคอาหารทไมถกตองและมความคาดหวงในผลการปฏบตกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = .018, 0.007, .001 ตามล าดบ) และนกเรยนมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทถกตองดขนกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (p-value< .001) ยงผลใหนกเรยนมภาวะ

41

โภชนาการโดยมน าหนกตามเกณฑสวนสง เปลยนแปลงไปในทางทดขนวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตเชนกน (p-value = .031)

ทพยสดา ไกรเกต (2550) ไดศกษาเรองการพฒนากจกรรมการควบคมน าหนกส าหรบนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนในโรงเรยนสงเสรมสขภาพโรงเรยนราษไศลอ าเภอราษไศล จงหวดศรสะเกษ โดยมว ต ถประสงคเพ อพฒนากจกรรมการควบคมน าหนกส าห รบนกเรยนท ม ภาวะโภชนาการเกนในโรงเรยนสงเสรมสขภาพโรงเรยนราษไศลอ าเภอราษไศล จงหวดศรสะเกษโดยใชกลยทธในการพฒนาไดแกการอบรมเชงปฏบตการการควบคมการบรโภคอาหารการออกก าลงกายการตรวจสอบผลการพฒนาและการสรปผลการพฒนากลมผรวมศกษาคนควา 4 คนประกอบดวยผศกษาคนควาและครผสอน 3 คนกลมผใหขอมลจ านวน 28 คนไดแกผบรหารโรงเรยนราษไศลจ านวน 5 คนนกเรยนโรงเรยนราษไศลทเปนกลมเปาหมายจ านวน 20 คนและครโรงเรยนราศไศล ทเปนผรวมศกษาคนควา 3 คนการศกษาคนควาใชหลกการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ตามแนวคดของ Kemmisและ McTaggart ด าเนนการเปน 2 วงรอบแตละวงรอบประกอบดวยการวางแผน (Planning) การปฏบต (Action) การสงเกต (Observation) และการสะทอนผล (Reflection) และการวเคราะหขอมลโดยใชสถตพนฐานคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาคนควาพบวานกเรยนกลมเปาหมาย 15 คนมการเปลยนแปลงดานน าหนกในระดบปานกลางโดยมน าหนกลดลงประมาณ 1.5-2 กโลกรมและนกเรยนอก 5 คนมการเปลยนแปลงในระดบดมากโดยมน าหนกลดลง 3 ก โลก รมโดยส รปการพฒนากจกรรมการควบ คมน าหนกส าห รบนก เรยน ท ม ภาวะโภชนาการเกนในโรงเรยนสงเสรมสขภาพมประสทธภาพในการควบคมน าหนกของนกเรยนไดดซงขอสนเทศทไดนจะเปนประโยชนกบการน าไปใชจดกจกรรมเพอควบคมน าหนกของนกเรยนกลมอนตอไป

กลนตย ศก ด สภา (2547) ไดศกษาเรองประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาท ม ตอ ภาวะโภชนาการเกนของนกเรยนโรงเรยนอนบาลลพบร จงหวดลพบร โดยมวตถประสงคเพอศกษาประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาทมผลตอภาวะโภชนาการเกนของนกเรยนโรงเรยนอนบาลลพบรโดยการประยกตทฤษฎความสามารถของตนเองรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมจากผปกครอง เพอน และคร ในการวางแผนด าเนนกจกรรมสขศกษา กลมตวอยางคอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 3-4 ทมภาวะโภชนาการเกน จ านวน 33 คน กลมเปรยบเทยบจ านวน 50 คน เครองมอทใชในการศกษาคอ โปรแกรมสขศกษาประกอบดวย การบรรยายประกอบสอ การออกก าลงกาย แบบสอบถามจาก กรมอนามยกระทรวงสาธารณสข การประเมนภาวะโภชนาการดวยการเปรยบเทยบน าหนกและสวนสง ผลการศกษาพบวาหลงการทดลองกลมทดลองมคะแนนเฉลยความร การรบรความสามารถ

42

ของตนเอง ความคาดหวงในผลของการปฏบตตน แรงสนบสนนทางโภชนาการเกนลดลงมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (P<.05) จากผลดงกลาวชใหเหนวาการจดโปรแกรม สขศกษาในครงนมผลใหกลมทดลองมภาวะโภชนาการเกนลดลง

Ginioux C., Grousset J., Mestari S. and Ruiz F. (2006) ไดศกษาความชกของผ ท เปนโรคอวนในเดกและวยรนประเทศฝรงเศส โดยมวตถประสงคเพอศกษาความชกของเดกทเปนโรคอวนและหาแนวทางใหความรแกเดกและผปกครอง จากกลมตวอยางทงหมด 1,455 คน ผลการศกษาพบวา เดกในเมองเปนโรคอวนรอยละ 14.3 ทางโรงเรยนจงไดใหความรวมมอกบโครงการสงเสรมสขภาพและแนะน าใหขอมลขาวสารความรดานโภชนาการและการออกก าลงกายแกเดกและผปกครอง พบวาผปกครองและเดกไดน าความรไปปฏบตในการเลอกรบประทานอาหารทมคณคาและมการออกก าลงกายมากขน

PrelipM and others (2011) ไดศกษาเรอง ผลของโปรแกรมโภชนาการโรงเรยน Besed ของเดกนกเรยนในโรงเรยนเขตเมอง ชมชนกบทศนคตความเชอและพฤตกรรมทเกยวของกบการบรโภคผกและผลไมมว ตถประสงคเพอศกษาผลของการจดโปรแกรมโภชนาการของเดกนกเรยน เมองลอสแองเจอลส ประเทศสหรฐอเมรกา กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนคอ โรงเรยน 12 โรงเรยน ไดแบงเปนโรงเรยนกลมทดลอง 9 โรงเรยน เปนโรงเรยนกลมควบคม 3 โรงเรยน เครองมอทใชในการศกษา คอ แบบสอบถามและโปรแกรมการสอนโภชนาการ ท าการศกษาโดยโรงเรยนทเปนกลมทดลองจะไดท าแบบสอบถามท งกอนเขารวมโปรแกรมโภชนาการและหลงเขารวมโปรแกรมโภชนาการ โดยโปรแกรมโภชนาการคอการสงครทผานการเขาอบรมโปรแกรม Network-LAUSD เพอใหความรทางโภชนาการในกลมของโรงเรยนทเปนกลมทดลองแตกลมควบคมจะไดท าเพยงแบบสอบถาม โปรแกรมการสอนโภชนาการใชระยะเวลา 9 เดอน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางในกลมทดลองมแนวโนมของทศนคตทดเกยวกบการบรโภคผกและผลไมมากกวา กลมควบคมจากการเปรยบเทยบคาเฉลยกอนและหลงท าแบบสอบถาม

Mimi M.Y. and Dorothy T.W. (2009) ไดศกษาเรอง ผลกระทบของการเตรยมโปรแกรมการศกษาทางดานโภชนาการส าหรบวยรน การกนอาหารและรปแบบกจกรรมทางดานรางกาย โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมความรทางโภชนาการอาหารดวยโปรแกรมการศกษาและสงเสรมสนบสนนนสยการกนและกจกรรมการออกก าลงกายอยางสม าเสมอในกลมวยรน กลมตวอยางคอนกเรยนวยรน 230 คน จากโรงเรยนมธยมในฮองกง เครองมอทใชในการศกษา คอโปรแกรมการใหความร ดานโภชนาการแบงออกเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 ท าการชงน าหนก วดสวนสง หาคา BMI การถามการส ารวจนสยการกนและพฤตกรรมการออกก าลงกาย ระยะท 2 ท าความเขาใจกบกลมตวอยางถง

43

การเขารวมกจกรรมและการถามตอบใหสามารถแสวงหาค าแนะน าและขอมลทางดานโภชนาการตอไปและมการวด BMI ระยะท 3 เปนการวดผลภายหลงระยะเวลา 3 เดอน ผลการศกษาพบวา จากการหาคา BMI กลมตวอยางมน าหนกลดลง และมบางสวนยงคงอวนอย มการกนผกผลไมมากขน การสงเสรมสขภาพดานการกนและการออกก าลงกายในวยรนมผลดขน

David L.K.and others (2011) ศกษาเรอง การสอนการเลอกอาหารทดตอสขภาพใหกบเดกปฐมวยและผปกครองโดยใชโปรแกรมนกสบโภชนาการ โดยมวตถประสงคเพอประเมนผลของโปรแกรมการใหความรดานอาหารและโภชนาการใหกบเดกประถมและผปกครองและเพอใหเหนความแตกตางระหวางการเลอกอาหารทมประโยชนและไมมประโยชนในหมอาหารทหลากหลาย กลมตวอยางคอ นกเรยนและผปกครองในโรงเรยนประถมศกษาจ านวน 3 แหง จ านวน 1,180 คน เครองมอทใชในการศกษาคอ โปรแกรมนกสบโภชนาการ แบบสอบถามดานอาหารและรปแบบการกนและการหาคา BMI ผลการศกษาพบวาโปรแกรมมสวนสงเสรมสนบสนนความสามารถของเดกและผปกครองในการจ าแนกแยกแยะอาหารทดตอสขภาพมากขน นอกจากนยงมการประเมนและมอทธพลสงเสรมประสทธภาพใหพอแมผปกครองและเดกนกเรยนมศกยภาพในการเลอกและมรปแบบการกนทด มคา BMI อยในเกณฑทพงประสงค

B.Hatice and B.Zuhul (2010) ไดศกษาเรอง ผลลพธของความรทางโภชนาการอาหารและการเลอกอาหารทมสขภาพดในเดกอาย 5-6 ป ซงไดรบการสงเสรมทางโภชนาการตามทฤษฎของ Piaget’s โดยมวตถประสงคเพอพฒนาความรทางโภชนาการส าหรบเดกกอนวยเรยนดวยทฤษฎของ Piaget’s และเพอทจะตรวจสอบ ทดสอบผลของการศกษาตอความรทางโภชนาการของเดก พฤตกรรมดานอาหารโภชนาการและการวดสดสวนรางกาย ประชากรทใชศกษาคอ เดกอาย5-6 ป ใน 12 โรงเรยนอนบาล ในการดแลของ The Izmir Provincial Directorate of national Educationเครองมอทใชในการศกษาคอ โปรแกรมการใหความรการศกษาโภชนาการ แบบสอบถามความถของการบรโภคอาหาร แบบสอบถามความรดานอาหารและโภชนาการของเดกและการวดสดสวนรางกาย ผลการศกษาพบวาคะแนนความรของเดกและการบรโภคอาหารทมสขภาพดเพมขนหลงจากทไดรบความรทางโภชนาการตามทฤษฎของ Piaget’s คะแนนความรของกลมทดลองมมากขน พบวาการกนอาหารของกลมตวอยางไมเปลยนแปลงในทางทดขน ไมมนยส าคญซงถกสงเกตระหวางกลมทดลองและกลมควบคมของการวดสดสวนรางกาย

M.F. Fahlmanand and others (2008) ไดศกษาเรอง การศกษาน ารองเพอทจะตรวจสอบผลของการพฒนาทางดานโภชนาการตอความรดานโภชนาการ พฤตกรรม ความคาดหวงท มประสทธภาพในเดกมธยม มวตถประสงคเพอทจะตรวจสอบผลของหลกสตรโภชนาการรปแบบ

44

Michigan Model (MM) ตอความรดานโภชนาการ ความคาดหวงทมประสทธภาพและพฤตกรรมการกนในเดกมธยม กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนเดกมธยม 783 คน ในเขตเมอง เครองมอทใชในการศกษาคอ แบบสอบถามการบรโภคอาหาร หลกสตรMichigan Model (MM) แบบสอบถามนสยการกน แบบสอบถามความรดานโภชนาการ และแบบสอบถามความคาดหวงตอการกนอาหารเพอสขภาพทด ผลการศกษาพบวากลมแทรกแซงมความเชอมนในการกนอาหารทมสขภาพดได มการเพมพนความรหลงจากใชหลกสตร Michigan Model (MM) มความชอบในการกนผกและผลไมมากขน กลมควบคมลดการกนอาหารขยะ