การศึกษาชนิดและปริมาณสัตว์...

การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพนาบรเวณลาธารนาตกกระทง อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ

จงหวดจนทบร

Study of Type and Quantity of Benthic as Indicators of Water Quality in Stream Areas of Krating Waterfall

at Khao Khitchakut Park, Chanthaburi

นาย ฉตรชย ทองเครอมา นางสาว ทพวลย เลศธญญา

โครงงานวจยดานวทยาศาสตรสงแวดลอมเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรบณทต สาขาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

ปการศกษา 2557

เสนอตอมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

ก

กตตกรรมประกาศ โครงงานวจยดานสงแวดลอมฉบบนส าเรจสมบรณดวยด โดยการวจยเรอง การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพน าบรเวณล าธารน าตกกระทง อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 ไดรบความส าเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากไดรบความชวยเหลอจาก อาจารย ดร.ชวลรตน สมนก ทปรกษาวจย อาจารยอรรถกร ค าฉตร และ อาจารยเอกนรนทร ธนะกจไพรนท ทคอยใหค าปรกษาและใหขอมลทเปนประโยชนตลอดระยะเวลาทด าเนนงานวจย เนองจากไดรบความชวยเหลอจาก นายนกลกจ วชกล หวหนาอทยานแหงชาตเขาคชฌกฎ จงหวดจนทบร ทกรณาใหค าปรกษา เออเฟอแผนผงขอมลน าตกกระทง คณะผจดท าขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสงไว ณ ทนดวย ทท าใหงานวจยนส าเรจลลวงไปไดดวยด คณะผวจย สงหาคม 2558

ข

หวของานวจย การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพน าบรเวณ ล าธารน าตกกระทง อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ชอนกศกษา นาย ฉตรชย ทองเครอมา รหส 5414641003 นางสาว ทพวลย เลศธญญา รหส 5414641007 สาขาวชา วทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย อาจารยทปรกษาหลก อาจารย ดร. ชวลรตน สมนก ปการศกษา 2557

บทคดยอ การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพน าบรเวณล าธารน าตกกระทง อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ไดท าการศกษาในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 โดยเกบตวอยางสตวหนาดนจาก 4 สถานสามารถรวบรวมตวอยางได 226 ตวอยาง อยในไฟลม Arthropoda ทงหมด เมอน ามาวเคราะหทางอนกรมวธานสตวหนาดน สามารถจ าแนกได 2 ชน 8 อนดบ 14 วงศ โดยสตวหนาดนทพบชนดเดนคอ จงโจน า รองลงมาคอตวออนแมลงชปะขาวเหงอกบนหลง ซงจากการจดคณภาพน าโดยใชสตวหนาดนเปนตวบงชพบวา แหลงน าบรเวณจด A (น าตกชนท 3) มคณภาพน าพอใช แหลงน าบรเวณจด B (น าตกชนท 1) มคณภาพน าพอใช แหลงน าบรเวณจด (C หาดกระทง) มคณภาพน าดมาก และ แหลงน าบรเวณจด D (เขตชมชน) มคณภาพน าต ามาก โดยสตวหนาดนทพบสวนใหญเปนกลมททนตอสภาพมลพษไดปานกลาง ค าส าคญ: สตวหนาดน คณภาพน า

ค

Title Research Study of Type and Quantity of Benthic as Indicators of Water Quality in Stream Areas of Krating Waterfall at Khao Khitchakut park, Chanthaburi Researcher Chatchai Thongkruema and Thipphawan Loettanya Department Environmental Science Faculty Science and Technology University Rambhai Barni Rajabhat University Year 2014

Abstract Study of Type and Quantity of Benthic as Indicators of Water Quality in Stream Areas of Krating Waterfall at Khao Khitchakut park, Chanthaburi were conducted in8 June – 6 July 2015. The benthic animals were collected in 4 stations and were found 226 samples. All samples were identified in Arthropoda. Taxancmy were classified into 2 classes, 8 orders and 14 families. Dominant species was Gerris sp. and Caenidae sp. Water quality in each stations were identified by benthic animals. Quality of water was good in station C (shallow stream). The fairly good water quality were found in station A (third floor of waterfall) and station B (second floor of waterfall). Bad quality of water was station D (community area). The most benthic were the group of moderately tolerant animals for pollution. Keywords: Benthic, water Quality

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………………………………………… บทคดยอภาษาไทย………………………………………………………………………………………………………….. บทคดยอภาษาองกฤษ…………………………………………………………………………………………………….. สารบญ………………………………………………………………………………………………………………………….. สารบญภาพ……………………………………………………………………………………………………………………. สารบญตาราง………………………………………………………………………………………………………….……… บทท 1 ทมาและความส าคญ…………………………..……………………………………………………...……..

ก ข ค ง ฉ ซ 1

ความเปนมาและความส าคญของการวจย………………………..……………………………………. วตถประสงคของการวจย……………………………………………………..……………………………… ขอบเขตของการวจย…………………………………………………………..………………………………. ประโยชนทไดรบ…………………………………………………………………..………………................

1 2 2 2

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ………………………………………………………………………….. 3 สตวหนาดน…………………………………………………………………………..……………………………

ความส าคญของสตวหนาดน……………………………………………………….……………………….. ปจจยทมความส าคญตอการด ารงชวตของสตวหนาดน………………….……………………….. การประเมนคณภาพน าดวยสตวหนาดน………………………………………..……………………… วธการศกษาสตวหนาดนอยางงาย………………………………………………………………………… การตรวจสอบคณภาพน า…………………………………………………………………………………….. ทรพยากรน า……………………………………………………………………………..………………………. มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน……………………………………………..…………………… อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ…………………………………………………………………………………. น าตกกระทง………………………………………………………………………………………………………. งานวจยทเกยวของ………………………………………………………………………………………………

3 11 12 13 19 23 23 27 30 32 34

บทท 3 วธด าเนนการวจย…………………………………………………………………………………………. 36 เครองมอและอปกรณ…………………………………………………………………………………………..

วธด าเนนการ…………………………………………………………………………………….………………… 36 37

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล………………………………………………………………………………………… 41 ผลการวเคราะหชนดและปรมาณสตวหนาดน………………………………………………………… 42

จ

สารบญ (ตอ)

หนา บทท 5 สรปผล อภปรายผล ขอเสนอแนะ……………………………………………………………………….. 50

สรปผลการทดลอง…………………………………….…………………………………..………………..…… อภปรายผล………………………………………….………………………………..……………………………. ขอเสนอแนะ…………………………………………..………………………………..…………………………..

50 50 52

บรรณานกรม…………………………………………………………………………..……………………………………… ภาคผนวก……………………………………………………..…………………..…………………………………………... ภาคผนวก ก ภาพสตวหนาดนทส ารวจพบ บรเวณล าธารน าตกกระทงในเขตอทยาน แหงชาตเขาคชฌกฏ………………………………………..……………..………………… ภาคผนวก ข ภาพสภาพแวดลอมในเขตชมชน บรเวณล าธารน าตกกระทง เขตอทยาน แหงชาตเขาคชฌกฏ……………………………………………………..………………….. ประวตผท าวจย............................................................................................................................. .

53 55 56 62 64

ฉ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2-1 2-2 2-3 2-4 2-5 2-6 2-7 2-8 2-9 2-10 2-11 2-12 2-13 2-14 2-15 2-16 2-17 2-18 2-19 2-20 2-21 3-1 3-2 3-3 3-4 4-1 4-2 ก-1 ก-2 ก-3 ก-4

ตวออนแมลงเกาะหน……………………………………………..…………………..………………….… ตวออนชปะขาว……………………………………………..…………………………..………………….… ตวออนแมลงหนอนปลอกน า……………………………………………..………..…………….…….… กง……………………………………………..………………………………………………..………….…….… ตวออนแมลงปอและตวออนแมลงปอเขม…………………………………………..……….…….… หอย……………………………………………..………………………………………………..…………….… มวนน า……………………………………………..……………………………………………..……..…….… หนอนตวแบน……………………………………………..……………………………………..………….… หนอนแมลงวน……………………………………………..……………………………………..…..…….… ตวออนแมลงชาง……………………………………………..…………………………………………….… เหาน า…………………………………………..……………………………………………………………..… ป……………………………………………..…………………………………………………………..……..… ปลง……………………………………………..……………………………………………………….……..… ไสเดอน………………………………………..……………………………………………………….……..… นาฬกาสตวหนาดน………………………………………..……………………………………….……..… สวง………………………………………..…………………………………………………………….…….…. เซอรเบอร………………………………………..………………………………………………………….…. การถายตะกอนดน………………………………………..……………………………………….…….…. การจ าแนกสตวหนาดนโดยใชรปวธาน…….………………………………………..…………….…. อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ ………………………………………..………………………….…….…. น าตกกระทง………………………………………..………………………………………………..…….…. น าตกกระทงชนท 3 (สถาน A) ………………………………………..……………………..…….….. น าตกกระทงชนท 1 (สถาน B) ………………………………………..…………………………….…. หาดกระทง (สถาน C) ………………………………………..………………………………….…….…. เขตชมชน (สถาน D) ………………………………………..………………………………………….….. ผงบรเวณททาการอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ (น าตกกระทง)…………………………….… ความสมพนธของชนดและปรมาณของสตวหนาดนทท าการทดลอง……………..….….… ตวออนแมลงชปะขาวตวแบน………………………………………..………………………………..… ตวออนแมลงชปะขาวเขม………………………………………..……………………………………..… ตวออนแมลงชปะเหงอกบนหลง………………………………………..……………………..……..… ตวออนแมลงเกาะหน………………………………………..………………………………………………

5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 9 10 10 10 14 19 20 20 21 30 32 37 37 38 38 41 49 57 57 57 58

ช

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา ก-5 ก-6 ก-7 ก-8 ก-9 ก-10 ก-11 ก-12 ก-13 ก-14 ข-1

ตวออนแมลงหนอนปลอกน าหวหลม………………………………………..…………………….…… ตวออนแมลงหนอนปลอกน าปลอกแตร………………………………………..…………..…….….. ตวออนแมลงหนอนปลอกน าปลอกกรวดขาง……………….………………………………...……. ตวออนแมลงปอบาน………………………………………..…………………………………….…….…… ตวออนแมลงปอเขมหางโปง………………………………………..…………………………..…..….… ตวออนแมลงปอเขมหาง 2 แฉก………………………………………..………………………….....… กง………………………………………….…………………………………..…………………………….….… ป………………………………………….…………………………………..………………………….…..….… จงโจน า………………………………………….…………………………………..……………………….…… หนอนดวงสตา…………………………………………….…………………………………..…….…….…… สระบวบรเวณเขตชมชน………………………………………….…………………………………….…..

58 58 59 59 59 60 60 60 61 61 63

ซ

สารบญตาราง ตารางท หนา

2-1 2-2 2-3

2-4 2-5 2-6 4-1

4-2

4-3

4-4

4-5 4-6

การเฝาระวงแมน าโดยใชตวบงชทางชวภาพ………………………………………….…....... คา BMWP score………………………………………….…………………………………………… การเปรยบเทยบคะแนนเฉลย (ASPT) จากการศกษาสตวหนาดนกบมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน…………………………………..…….…………………………….. ตารางบนทกผลการส ารวจสตวหนาดน………………………………………….….………….. ทรพยากรน าในโลก……………………..………………….………………………………..………... มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน…………………..…………………….……..………... คณภาพน าทางเคมและทางกายภาพ ของน าบรเวณล าธารน าตกกระทง ภายในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ……………………….……………….……………..………..… ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน A น าตกชนท 3 ประจ าวนท 15 มถนายน 2558………………………………………..…………………………………………………..………..… ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน B น าตกชนท 1 ประจ าวนท 22 มถนายน 2558 ………………………………………..……………………………………………………………… ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน C หาดกระทง ประจ าวนท 29 มถนายน2558 ………………………………………..…………………………………………………………..…………… ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน D เขตชมชน ประจ าวนท 6 กรกฎาคม 2558… ผลการศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน – 6 กรกฎาคม 2558 ……………………………………..……………………………….………………..

15 17 19 22 23 28 42 43 44 45 46 48

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของการวจย สตวหนาดนเปนสตวทอาศยและหากนตามพนผวหนาดน หรอด ารงชวตอยบรเวณพนทองน า และรวมถงสตวกลมทเกาะหรออาศยอยตามกองหน โขดหน ขอนไมในน าหรอแมแตพชน าทพบไดในระบบนเวศแหลงน า สตวหนาดนบางชนดมชวงชวตทงหมดอยในน า เชน ไสเดอนน า บางชนดเจรญเตบโตอยในน าเพยงบางชวงอาย เชน ตวออนแมลงปอ ตวออนแมลงปอเขม ตวออนแมลงชปะขาว หนอนแมลงวนแมงมม เปนตน สตวหนาดนบางชนดมการใชวสดตาง ๆ สรางเกราะปกปองตวออน เชน ปลอก (Cases) ทอ (Tubes) หรอรง (Nets) เชน ตวออนแมลงหนอนปลอกน า ในขณะทบางชนดจะฝงตวอยางอสระในตะกอนดน เชน ไสเดอน ปลอกแดง ซงสตวหนาดนเปนผบรโภคอนดบแรก ๆ ของโซอาหารและเปนแหลงอาหารทส าคญของสตวน าขนาดใหญอนๆ เนองจากพวกมนใหคณคาทางโภชนาการสงทงโปรตน ไขมน วตามนและแรธาต ซงสตวหนาดนบางชนด เชน หนอนรนน าจดแดงมสวนชวยรกษาสมดลของระบบนเวศโดยเปนผบรโภคเศษซากพชซากสตวในแหลงน าเปนอาหาร (วลาส รตนานกล, 2557) สตวหนาดนเปนดชนตวชวดคณภาพน าทางดานชวภาพ (Biological Indicators) ไดเนองจากมวงจรชวตอยในแหลงน าท าใหสามารถตดตามตรวจวดคณภาพน าจากสตวหนาดนไดอยางตอเนอง สตวหนาดนแตละชนดมความทนทานตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมไดแตกตางกน บางชนดตองอาศยอยในน าสะอาด ในขณะทบางชนดสามารถด ารงชวตอยไดในน าทเนาเสยมากๆ ซงความหลากหลายของชนดและปรมาณของสตวหนาดนทอาศยอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกนนสามารถเปนตวดชนบงชถงความอดมสมบรณของแหลงน าและคณภาพน าได หากแหลงน าใดมชนดและปรมาณสตวหนาดนมากยอมมผลผลตสตวน าสง พบวาประเทศในเขตรอนจะมชนดและปรมาณสตวหนาดนทสงกวาประเทศในเขตอบอน เนองจากมอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของสตวหนาดนไดตลอดทงป (วลาส รตนานกล, 2557) ดงนนจงเปนเหตส าคญทท าใหผวจยมความสนใจสตวหนาดนโดยท าการศกษาความหลากหลายและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพน าบรเวณล าธารน าตกกระทงอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ทมน าไหลผานตลอดทงปเพอตองการทราบวาน าทไหลผานล าธารน าตกกระทงมคณภาพทเหมาะแกการด ารงชวตของสตว สงมชวต รวมถงมนษยทอาศยอยบรเวณอทยานแหงชาตน าตกกระทง มผลตอการเปลยนแปลงคณภาพน าเพยงใด โดยใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพน าเพอน าผลทไดมาเปนดชนชวดคณภาพน าในการเฝาระวงและปองกนการเปลยนแปลงคณภาพน า

ง

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาชนดและปรมาณของสตวหนาดนบรเวณล าธารน าตกกระทง 2. เพอใชสตวหนาดนเปนดชนบงชคณภาพน า ขอบเขตของการวจย ศกษาสตวหนาดนบรเวณล าธารน าตกกระทงในเขตอทยานแหงชาตเขาคชกฏ จ านวน 4 สถาน จากพนท 3 บรเวณ คอ 1.บรเวณทถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน A) 2. บรเวณทไมถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน B และ C) 3. บรเวณทเปนเขตชมชน (สถาน D) โดยเกบตวอยางสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 จากนนวเคราะหคณภาพน าโดยใชสตวหนาดนเปนดชนบงชคณภาพน าซงศกษาเปรยบเทยบกบคมอตรวจสอบคณภาพน าดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดนพรอมกบเกบตวอยางน าเพอน ามาท าการวเคราะหพารามเตอรทมความสมพนธกบสตวหนาดน ไดแก อณหภมและความเปนกรด-ดาง ประโยชนทไดรบ 1. ท าใหทราบชนดและปรมาณของสตวหนาดนบรเวณล าธารน าตกกระทง 2. ท าใหทราบคณภาพน าบรเวณล าธารน าตกกระทง

2

3

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

สตวหนาดนมความสมพนธกบคณภาพน าและสภาพแวดลอมแตกตางกนจงสามารถน าสตวหนาดนมาใชในการประเมนคณภาพน าโดยท าการศกษาและประเมนไดหลายวธ โดยมเนอหาทส าคญดงน

สตวหนาดน (Benthos) 1. ความหมายของสตวหนาดน สตวหนาดนเปนสตวทอาศยและหากนตามพนผวหนาดนหรอด ารงชวตอยบรเวณพนทองน าและรวมถงสตวกลมทเกาะหรออาศยอยตามกองหนโขดหนขอนไมในน า หรอแมแตพชน าทพบไดในระบบนเวศแหลงน าสตวหนาดนบางชนดมชวงชวตทงหมดอยในน าเชน ไสเดอนน าบางชนดเจรญเตบโตอยในน าเพยงบางชวงอาย เชน ตวออนแมลงปอ ตวออนแมลงปอเขม ตวออนแมลงชปะขาว หนอนแมลงวนแมงมม เปนตน สตวหนาดนบางชนดมการใชวสดตางๆสรางเกราะปกปองตวออน เชน ปลอก (Cases) ทอ (Tubes) หรอรง (Nets) เชน ตวออนแมลงหนอนปลอกน าในขณะทบางชนดจะฝงตวอยางอสระในตะกอนดน เชน ไสเดอน ปลอกแดง สตวหนาดนเปนผบรโภคอนดบแรกๆ ของโซอาหารและเปนแหลงอาหารทส าคญของสตวน าขนาดใหญอนๆ เนองจากพวกมนใหคณคาทางโภชนาการสงทงโปรตน ไขมน วตามนและแรธาตซงสตวหนาดนบางชนด เชน หนอนรนน าจดแดงมสวนชวยรกษาสมดลของระบบนเวศโดยเปนผบรโภคเศษซากพชซากสตว ในแหลงน าเปนอาหาร สตวหนาดนเปนดชนตวชวดคณภาพน าทางดานชวภาพ (Biological Indicators) ไดเนองจากมวงจรชวตอยในแหลงน าท าใหสามารถตดตามตรวจวดคณภาพน าจากสตวหนาดนไดอยางตอเนอง สตวหนาดนแตละชนดมความทนทานตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมไดแตกตางกน บางชนดตองอาศยอยในน าสะอาดในขณะทบางชนดสามารถด ารงชวตอยไดในน าทเนาเสยมากๆ ซงความหลากหลายของชนดและปรมาณของสตวหนาดนทอาศยอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกนนสามารถเปนตวดชนบงชถงความอดมสมบรณของแหลงน าและคณภาพน าได หากแหลงน าใดมชนดและปรมาณสตวหนาดนมากยอมมผลผลตสตวน าสง พบวาประเทศในเขตรอนจะมชนดและปรมาณสตวหนาดนทสงกวาประเทศในเขตอบอนเนองจากมอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของสตวหนาดนไดตลอดทงป แตการน าสตวหนาดนมาเปนดชนวดคณภาพน ากมขอจ ากดคอสตวหนาดนไมสามารถตอบสนองตอสภาพมลพษไดทกชนด เพราะโดยสวนใหญแลวสตวหนาดนจะไวตอการตอบสนองตอการเปลยนแปลงของปรมาณออกซเจนทละลายในน า นอกจากนชนดการแพรกระจาย

4

และความชกชมของสตวหนาดนในแหลงน าตางๆ นนมไดขนอยกบการเปลยนแปลงคณภาพน าเพยงอยางเดยว แตยงขนอยกบปจจยทางดานสงแวดลอมอนๆ เชน ลกษณะของแหลงทอยอาศยของสตวหนาดนแตละชนดความเรวและความแรงของกระแสน าการเปลยนแปลงของฤดกาล ระดบความลกของแหลงน า เปนตน ตวอยางสตวหนาดนทสามารถน ามาใชเปนดชนชวดคณภาพน าทางดานชวภาพ เชน ตวออนชปะขาวหวเหลยมซงสามารถพบไดในแหลงน าทมความสะอาดสงมากและมปรมาณออกซเจนละลายอยในน าสงจะสงเกตไดวาในแหลงน ามความสะอาดจะพบวามสตวหนาดนจ าพวกตวออน แมลงชนดตางๆ อาศยอย เชน ตวออนชปะขาวตวแบน ตวออนชปะขาววายน า ตวออนชปะขาวเหงอกกระโปรง ตวออนชปะขาวขดร ตวออนชปะขาวเหงอกบนหลง สวนในแหลงน าทมปรมาณออกซเจนนอยน าเนาเสยหรอมความสกปรกกจะพบสตวหนาดนชนดอนๆ เชน หนอนรนน าจดแดง เปนตน (วลาส รตนานกล, 2557) 2. ไฟลมทพบสตวหนาดน พบสตวหนาดน 3 ไฟลม ดงน 2.1 Annelida ไดแก สตวจ าพวกทมล าตวเปนปลองๆ (Segmented-Worms) มรปรางยาวมปากอยดานหลงและรขบถายกากอาหารอยดานหางไสเดอน เปนตวอยางทดของสตวจ าพวกนพบบรเวณแมน า 2.2 Oligochaetes เปนกลมของ Annelidas ทเปนพวกเดยวกบไสเดอนดนสามารถสบพนธแบบแตกหนอได (Asexual Budding) นอกจากนยงสามารถสบพนธระหวางเพศได โดยทแตละฝายมสองเพศได สวนใหญจะอยในน าจดและสวนมากมกอาศยอยบรเวณดนตะกอนทมอนทรยสารมากไสเดอนแดง (Tubiflex Tubiflex) เปนสวนหนงทสามมารถปรบตวใหอยไดในบรเวณปากแมน าและสวนใหญมกจะเลอกอยในดนตะกอนทเกอบจะไมมออกซเจนเหลออยเลย ดงนนไสเดอนแดงจงสามารถใชเปนเครองชวดความเนาเสยของน าได 2.3 Insecta เปนกลมของแมลงชนดตางๆ มแมลงมากกวา 5,000 ชนดทมชวงชวตหนงอาศยอยในน าโดยเฉพาะอยางยงชวงทเปนวยออน (Insect Larva) ตวอยางแมลงเหลานสวนใหญมกอยในน าจด มบางชนดทอาศยอยในน ากรอยและน าเคม (มนตรา กวางใหญ และสทธวรรณ สนตะโชต, 2548)

5

3. ความสมพนธระหวางสตวหนาดนกบคณภาพน า 3.1. ตวออนแมลงเกาะหน (แมลงในอนดบ Plecoptera) ตวออนแมลงเกาะหนหายใจทางเหงอกและตองการปรมาณออกซเจนสงมกพบตามธารน าไหลแรงถาออกซเจนเรมลดลงหลายชนดจะลกขนท าทาวดพนเพอเพมแรงกระแสน าไหลผานบนตวพวกมนจะเปนกลมแรกๆ ทหายไป หากเกดมลภาวะมทงชนดทกนพชและทลาเหยอกนเนอ (ภาพท 2-1)

ภาพท 2-1 ตวออนแมลงเกาะหน (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.2 ตวออนชปะขาว (แมลงในอนดบ Ephemeroptera) ตวออนชปะขาวกนตะไครทขนตามวชพชน าและเกาะหนพวกมเหงอกและสวนใหญตองอยในน าสะอาดมากหรอน าสะอาดทมออกซเจนสง ถาสตวกลมนหายไปจงเปนสญญาณเตอนภยถงมลภาวะ แตระวงคอยสงเกตตวออนชปะขาววายน าและตวออนชปะขาววายน าและตวออนชปะขาวกระโปรงพวกมนมความทนทานตอมลภาวะเปนพเศษ (ภาพท 2-2)

ภาพท 2-2 ตวออนชปะขาว (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

6

3.3 ตวออนแมลงหนอนปลอกน า ( แมลงในอนดบ Trichoptera ) ตวออนแมลงหนอนปลอกน ามอย 2 พวกใหญๆ ไดแกพวกทอาศยอยในปลอกและพวกทอยโดดๆ พวกทไมมปลอกมกจะเปนสตวกนเนอบางประเภทชกใยดกสตวตวเลกๆทลอยอยในน าพวกทอยในปลอกอาจใชเมดกรวดเมดทรายหรอเศษใบไมมาสรางบานโดยเชอมโยงวตถเหลานดวยใยเหนยวจากปากมนเองทง 2 พวกไมคอยทนมลภาวะยกเวนตวออนแมลงหนอนปลอกน าซโกซงทนมลภาวะไดพอสมควร (ภาพท 2-3)

ภาพท 2-3 ตวออนแมลงหนอนปลอกน า (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.4 กง (สตวมกระดองในอนดบ Decapoda) กงกนพชและสตวตวเลกๆเปนอาหารกงน าตกชอบน าสะอาดคอนขางมากแตกงฝอยอาจทนมลภาวะไดบาง (ภาพท 2-4)

ภาพท 2-4 กง (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.) 3.5 ตวออนแมลงปอและตวออนแมลงปอเขม (แมลงในอนดบ Odonata) สตวกลมนเปนนกลาตวยงมกรามใหญจบทงแมง ลกออด และแมแตปลาตวเลกๆพวกมนจงเปนตวควบคมประชากรแมลงทเปนภาหะน าโรคทส าคญมาก เชน ยงและรนด า แมลงปออาจใชเวลาเปนตวออนอยในน าหลายปกวาจะโตเปนตวเตมบนไดมชวตอยไมกสปดาหสวนใหญชอบน า (ภาพท 2-5)

7

ภาพท 2-5 ตวออนแมลงปอและตวออนแมลงปอเขม (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.6 หอย (สตวน าในไฟลม Mollusca) หอยเปนสตวกนพชมเปลอกแขงโดยรางกายขบสารออกมาสรางเปลอกขนเอง ถาน าเรมเปนกรวดพวกมนจะเปนสตวกลมแรกๆทหายไปหอยแบงเปน 2 กลมใหญๆ คอ หอย 2 ฝา และ หอยฝาเดยว พวกหลงมเปลอกหลายรปแบบไดแกหอยหมวกเจกน าจดรปทรงกรวยแบบคลายฝาชอาศยในน าสะอาดไหลแรงและหอยฝาเดยวทมเปลอกเปนวงเกลยว พวกนบางประเภทมแผนโอเพอรควปดฝาหอยโดยทวไปมกจะทนมลภาวะไดนอยกวาพวกไมมประตไมไดใชเหงอกหายใจเหมอนหอยอนๆแตจะโผลไปเอาอากาศบนผวน าเปนระยะๆเกบไวทชองเหงอกในเปลอกซงมระบบเสนเลอดเลยงดท าหนาทไดเหมอนปอด (ภาพท 2-6)

ภาพท 2-6 หอย (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.7 มวนน า (แมลงในอนดบ Hemiptera) เปนสตวกลมทหลากหลายมากมทงพวกทอาศยอยแตบนผวน าและพวกทอาศยอยในน ามวนสวนใหญเปนสตวกนเนอมปากเปนเขมแหลมใชดดของเหลวในรางเหยอเกอบทกประเภททนมลภาวะไดพอควรมเวนแตมวนจานปากยาวพวกนตองอยในน าสะอาดมากเปนกลมทหลากหลายมากเชนกนมทงพวกกนเนอ และพวกทกนพชตวเตมวยหายใจจากทางอากาศทเกบไวตามขนบนตวหรอใตปก (ภาพท 2-7)

8

ภาพท 2-7 มวนน า (ทมา:มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.8 หนอนตวแบน ตวแบนราบจงหายใจใตผวบางไดโดยตรงไถตวหากนตามพนใตน า โดยกลนเหยอเลกๆเขาทงตวทนมลภาวะไดพอควร (ภาพท 2-8)

ภาพท 2-8 หนอนตวแบน (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.9 หนอนแมลงวน (แมลงในอนดบ Diptera) เปนสตวกลมใหญมหลายประเภทรวมถงพวกทสามารถทนสภาพแวดลอมไดเกอบทกอยางแมแตในน าสกปรกมากยงอาจพบหนอนแมลงวนบางประเภทไดพวกททนทานทสดไดแกหนอนรนน าจดและหนอนแมลงวนดอกไม หนอนรนน าจดมกเปนตวสแดง มสารคลายเลอดซงเกบออกซเจนไดดสวนหนอนแมลงวนดอกไมมปลองล าตวปลองสดทายแปรรปเปนหางกลวงปรบความยาวไดจงยดหางขนหายใจถงผวน าไดหนอนแมลงวนสวนมากกนเศษซากพชซากสตวเปนอาหาร (ภาพท 2-9)

9

ภาพท 2-9 หนอนแมลงวน (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.10 ตวออนแมลงชาง (แมลงในอนดบ Megaloptera) เปนแมลงขนาดใหญ (โตถง 70 มลลเมตร) และเปนนกลาทดรายจบแมลงอนกนเปนอาหารมอายยนบางครงถง3ป แมลงชางกรามโตชอบน าสะอาดในขณะทแมลงปกกลายทนมลภาวะไดคอนขางดบางประเภทสามารถใชหางดดอากาศจากน าไดโดยตรง (ภาพท 2-10)

ภาพท 2-10 ตวออนแมลงชาง (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.11 เหาน า (สตวมกระดองในอนดบ Isopoda) กนเศษใบไมเนาเปนอาหารและทนตอมลภาวะไดด (ภาพท 2-11)

ภาพท 2-11 เหาน า (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

10

3.12 ป (สตวมกระดองในอนดบ Decapoda) กนพชและสตวเลกๆหรอเศษซากของพชและสตว อยไดในหลายพนทโดยทวไปไมใชตวบงชทดนกเพราะใชชวตอยทงในน าและบนบกจงเลยงมลภาวะในน าไดแตปล าหวยคอนขางทนน าสกปรกได (ภาพท 2-12)

ภาพท 2-12 ป (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.13 ปลง (หนอนในชนยอย Hirudia) เปนกลมสตวกนเนอ ทกนสตวไมมกระดกสนหลงตวเลกๆ เชน หอยฝาเดยวเปนอาหาร ปลงดดเลอดคนหายากมาก (ภาพท 2-13)

ภาพท 2-13 ปลง (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

3.14 ตวหนอนไสเดอน ตวหนอนหรอไสเดอนเปนหนอนแทๆรปรางผอมยาว ไมใชตวออนหนาตาคลายหนอนอยางหนอนแมลง มวงจรชวตสนและออกลกหลานไดเรวมากอาศยในโคลนตม กนเศษตะกอนซากพชซากสตว ปกตเปนอาหารแกสตวอนแตจะพบเปนจ านวนมากในน าสกปรกทสตวอนอยไมได หายใจผานผวบางโดยตรงหลายชนดมสารเฮโมโกลบนสแดงเกบออกซเจนไดด (ภาพท 2-14)

ภาพท 2-14 ไสเดอน (ทมา: มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

11

ความส าคญของสตวหนาดน สตวหนาดนมความส าคญตอระบบนเวศแหลงน าหลายประการดวยกนสตวหนาดนหลายชนดเปนอาหารของสตวน า เชน (Coppepods, Tanaidacea) ความชกชมและมวลชวภาพของสตวหนาดนจงเปนดชนบอกความอดมสมบรณของแหลงน าไดสตวหนาดนมบทบาทส าคญตอกาหมนเวยนของสารอาหารทสะสมอยในตะกอนดนกลบสมวลน าสตวหนาดนทด ารงชพดวยการฝงตวอยในตะกอนดนจะกวนตะกอนดนชวยใหออกซเจนสามารถแพรลงสตะกอนดนไดลกลดการเนาเสยของตะกอนดนไดและทส าคญในปจจบนนยมใชสตวหนาดนชถงมลภาวะในแหลงน ากนอยางแพรหลาย การใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพของแหลงน าเรมมการศกษากนมาตงแตชวงตนศตวรรษท 20 ซงเหตผลทนยมใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพน ากเนองมาจากสตวหนาดนสวนใหญเปนสงมชวตทอาศยเฉพาะประจ าทหรอยดเกาะอยกบท (Sessile) และมการเคลอนยายในบรเวณทจ ากด ดงนนเวลาตองการตรวจวดคณภาพน ากจะสามารถพบสงมชว ตเหลานอย ณ สภาพแวดลอมนนๆ ซงไมเหมอนกบสงมชวตชนดอนทเมอคณภาพน ามการเปลยนแปลงไปสงมชวตชนดนนๆ กจะอพยพหรอเคลอนยายไปสแหลงทอยอาศยใหมทมความเหมาะสมของสภาพแวดลอมมากกวา เหตผลส าคญอกประการหนงทมการใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพน ากเนองมาจากสตวหนาดนแตละชนดมความทนทานตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมไดแตกตางกน ตงแตสตวหนาดนทอาศยอยในน าสะอาดไปจนถงสตวหนาดนทสามารถด ารงชวตอยไดในน าทสกปรกมากๆ ดงนน ความหลากหลายของสตวดนทอาศยอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกนจงเปนเสมอนตวแทนทบงชถงคณภาพน าไดเปนอยางด สตวหนาดนเปนดชนตวชวดคณภาพน าทางดานชวภาพ (Biological Indicators) ไดเนองจากมวงจรชวตอยในแหลงน าท าใหสามารถตดตามตรวจวดคณภาพน าจากสตวหนาดนไดอยางตอเนอง สตวหนาดนแตละชนดมความทนทานตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมไดแตกตางกนบางชนดตองอาศยอยในน าสะอาดในขณะทบางชนดสามารถด ารงชวตอยไดในน าทเนาเสยมากๆ ซงความหลากหลายของชนดและปรมาณของสตวหนาดนทอาศยอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกนนสามารถเปนตวดชนบงชถงความอดมสมบรณของแหลงน าและคณภาพน าไดหากแหลงน าใดมชนดและปรมาณสตวหนาดนมากยอมมผลผลตสตวน าสงพบวาประเทศในเขตรอนจะมชนดและปรมาณสตวหนาดนทสงกวาประเทศในเขตอบอนเนองจากมอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของสตวหนาดนไดตลอดทงปแตการน าสตวหนาดนมาเปนดชนวดคณภาพน ากมขอจ ากดคอสตวหนาดนไมสามารถตอบสนองตอสภาพมลพษไดทกชนดเพราะโดยสวนใหญแลวสตวหนาดนจะไวตอการตอบสนองตอการเปลยนแปลงของปรมาณออกซเจนทละลายในน านอกจากนชนดการแพรกระจายและความชกชมของสตวหนาดนในแหลงน าตางๆนนมไดขนอยกบการเปลยนแปลงคณภาพน าเพยงอยางเดยวแตยงขนอยกบปจจยทางดานสงแวดลอมอนๆเชน ลกษณะของแหลงทอยอาศยของสตวหนาดนแตละชนด

12

ความเรวและความแรงของกระแสน าการเปลยนแปลงของฤดกาลระดบความลกของแหลงน า เปนตน ตวอยางสตวหนาดนทสามารถน ามาใชเปนดชนชวดคณภาพน าทางดานชวภาพเชน ตวออนชปะขาวหวเหลยม ซงสามารถพบไดในแหลงน าทมความสะอาดสงมากและมปรมาณออกซเจนละลายอยในน าสงจะสงเกตไดวาในแหลงน ามความสะอาดจะพบวามสตวหนาดนจ าพวกตวออนแมลงชนดตางๆอาศยอยเชน ตวออนชปะขาวตวแบนตวออนชปะขาววายน าตวออนชปะขาวเหงอกกระโปรงตวออนชปะขาวขดร ตวออนชปะขาวเหงอกบนหลงสวนในแหลงน าทมปรมาณออกซเจนนอยน าเนาเสยหรอมความสกปรกกจะพบสตวหนาดนชนดอนๆ เชน หนอนรนน าจดแดง เปนตน (มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

ปจจยทมความส าคญตอการด ารงชวตของสตวหนาดน 1. ออกชเจน สตวทกชนดตองการอากาศหายใจบางชนดสามารถหายใจไดโดยตรงผานทางผวหนง บางชนดมเหงอกเพอเพอประสทธภาพการหายใจในน าขณะทบางชนดจะวายขนไปหาอากาศ จากผวน าหรอมทอยาวยนขนไป 2. อณหภม แหลงน าในสถานทตางๆจะมอณหภมทแตกตางกนความแตกตางนมผลกระทบตอสตวโดยบางชนดอาจอยได เฉพาะในน าเยน สวนบางชนดอาจอยในน าอนได สตวสวนมากมระดบอณหภมทเหมาะสมตอการด ารงชวต ฉะนนหากอณหภมน าเปลยนแปลงไปมากเปนตนวา โรงงานปลอยน าอนลงสแมน าการกนเขอน หรอขดล าน า สตวน ากจะไดรบผลกระทบดวยทส าคญคออณหภมน ามผลตอปรมาณออกชเจนทละลายอยในแมน ายงอณหภมสงปรมาณออกชเจนจะ ยงนอยลง 3. ความเรวของกระแสน า สตวน าจดแตละประเภทอาศยอยในทตางๆ กนในล าน าบางชนดอาจชอบบรเวณทน าไหลเออยๆ สวนบางชนดอาจชอบบรเวณทน าไหลแรงมออกชเจนมากสตวเหลานจะมรปรางทแตกตางกนเพอปรบตวใหสามารถอยกบความเรวของกระแสน าในลกษณะตางๆ ไดดทสดดงนนการเปลยนแปลงความเรวของกระแสน าจะสงผลกระทบตอสตวน าไดเชนกน 4. ปรมาณแสงแดด พชตองการแสงแดดในปรมาณทเพยงพอเพอใชในการสงเคราะหแสง หากขาดพชน า สตวน ายอมจะอยไมไดเนองจากสตวน าหลายชนดจะอาศยตามตนพชหรอกนพชเปนอาหารอกทอดหนง 5. อาหาร การทสตวบางประเภทกนพชและถกสตวกนพชกนตอเปนทอดๆไปท าใหเกดความสมพนธตอกนเปนหวงโซอาหารดงนนหากมอะไรเกดขนกบสตวประเภทหนงกจะสงผลกระทบตอสตวอนๆ ในหวงโซอาหารดวย

13

6. แรธาต สตวตองการแรธาตบางอยางในการด ารงชวตสตวสามารถหาแรธาต เหลานไดจากอาหารและน ารอบตวหากสตวจะอยรอดไดแรธาตเหลานตองมสดสวนทสมดลไมมากและนอยเกนไป (มาโนช ดานพนง, ม.ป.ป.)

การประเมนคณภาพน าดวยสตวหนาดน 1. นาฬกาสตวหนาดนและแผนภาพการเฝาระวงแมน า นาฬกาสตวหนาดน (ภาพท 2-15) และแผนภาพการเฝาระวงแมน า (ตารางท 2-1) เปนการบอกคณภาพแหลงน าไดอยางคราวๆ เนองจากจ าแนกสงมชวตถงขนอนดบเหมาะส าหรบการใชเฝาระวงดแลล าน าโดยภาคประชาชนโดยสตวทน ามาใช ใชสตว 8 จ าพวก โดยเรยงล าดบจากสตวทตองการอาศยอยในบรเวณทตองการออกซเจนละลายน าสงไปหาสตวทสามารถอาศยอยในบรเวณทมออกซเจนต าสตวดงกลาวไดแก ตวออนแมลงเกาะหน ตวออนแมลงชปะขาว ตวออนแมลงหนอนปลอกน ามปลอก ตวออนแมลงหนอนปลอกน าไมมปลอก ตวออนแมลงปอ กงและป หนอนแดง และไสเดอนน าจด แบงสตวออกเปนคจะไดสตวจ านวน 4 กลม หนาปดนาฬกา แบงเปน 2 วง ในแตละวงครงขวาของหนาปดแบงเปน 5 สวน วงใน : เปนกลมสตวทพบ แสดงดวยรปวาดกลมสตวเรยงล าดบจากดานบนสดเวยนตามเขมนาฬกา ดงนคอ ต าแหนงท 1 เปนสตวกลมท 1 คอตวออนแมลงเกาะหนและตวออนแมลงชปะขาว ต าแหนงท 2 เปนสตวกลมท 2 คอตวออนแมลงหนอนปลอกน ามปลอกและตวออนแมลงหนอนปลอกน าไมมปลอก ต าแหนงท 3 เปนสตวกลมท 4 คอตวออนแมลงปอ กง และ ป ต าแหนงท 4 เปนสตวกลมท 5 คอตวออนหนอนแดง และ ไสเดอนน าจด ต าแหนงท 5 ไมมสตวเลย วงนอก : แสดงคณภาพแหลงน าโดยเรยงล าดบจากดานบนสดตรงกบต าแหนงของกลมสตวเวยนตามเขมนาฬกาดงนคอ ต าแหนงท 1 คณภาพน าดมาก ต าแหนงท 2 คณภาพน าด ต าแหนงท 3 คณภาพน าพอใช ต าแหนงท 4 คณภาพน าต า ต าแหนงท 5 คณภาพน าต ามาก (สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548)

14

ภาพท 2-15 นาฬกาสตวหนาดน (ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548)

15

ตารางท 2-1 การเฝาระวงแมน าโดยใชตวบงชทางชวภาพ

คณภาพน า ดมาก ด พอใช สกปรก สกปรกมาก





พบมาก พบปานกลาง พบนอย พบมาก พบปานกลาง พบนอย พบมาก พบปานกลาง พบนอย พบมาก พบปานกลาง พบนอย พบมาก พบปานกลาง พบนอย

ตวออนแมลงชปะขาวตวแบน





ตวออนแมลงชปะขาวขดร





ตวออนแมลงเกาะหน





ตวออนแมลงหนอนปลอกน า





ตวออนแมลงปอ





กง , ป

กง , ป

กง , ป

กง , ป

กง , ป

หนอนแดง





ไสเดอนน าจด





ไมพบสงมชวต





ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ (2548)

16

2. การใช BMWP Score วธการใช BMWP (Bio-Monitoring Working Party Score) เปนการน าสตวหนาดนชนดตางๆในแตละจดเกบตวอยาง ซงจ าแนกสตวเรยบรอยแลวมาใหคะแนนตาม BMWP Score ของสตวหนาดนทวไปจดตาม Biotic Index of Thailand Freshwate Invertebrates ของ Mustow 2002 ซงมคาแตกตางกนในสตวทอยในน าทมคณภาพตางกนโดยมขนตอนดงน 1.จ าแนกถงระดบวงศ แลวใหคะแนนตามตารางท 2-2 2.เอาคะแนนของสตวแตละวงศมารวมกน 3.นบจ านวนวงศของสตวทพบและสามารถใหคะแนนได 4.น าคาทไดในขอ 3 มาหารคะแนนรวมของสตวในขอ 2 5.คาทไดในขอ 4 จดเปนคะแนนเฉลย (Avarage Score Per Taxa : ASPT) คะแนนเฉลย ASPT เปนคาทบงบอกคณภาพของน าตามกลมสตวหนาดนทพบซงสามารถน าคะแนนเฉลย ASPT และมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดนและคณภาพน าทวไปมาเปรยบเทยบกนไดตามตารางท 2-3

17

ตารางท 2-2 คา BMWP score

Order (อนดบ) Family (วงศ) BMWP score Cl. Tricladida Dugesiidae 5 Cl. Oligochaeta All 1 Cl. Hirudinea Erpobdellidae

Clossiphoniidae Hirudidae Piscicolidae

3 3 3 4

Cl. Bivalvia Curblculidae Shaeriidae

3 3

Cl. Gastropoda Hydrobiidae Triaridae Viviparidae Ancylidae Lymnaeida Planobidae

3 3 6 6 3 3

Decapoda Atyidae Palaemonidae Parathelphusidae

8 8 3

Megaloptera Corydalidae Sialidae

4 4

Ephemeroptera Baetidae , Siphonulildae Caenidae Ephemerellidae , Ephemeridae , Heptageniidae , Leptophlebiidae , Potamanthidae

4 7

10 ทมา: Mustow (2002)

18

ตารางท 2-2 คา BMWP score (ตอ)

Order (อนดบ) Family (วงศ) BMWP score Odonata Aeshnidae , Calopterygidae , Chorocyphidae ,

Corduliidae , Coenagrioniidae , Libellulidae , Cordulegastridae , Gomphidae , Macromiidae Protoneuridae

6 3

Plecoptera Nemouridae Perlidae

7 10

Hemiptera Aphelocheiridae Corixidae , Gerridae , Pleidae Hydrometridae , Mesoveliidae , Naucoridae , Nepidae , Notonectidae .

10 5

Trichoptera Goeridae , Lepiddostomatidae , Leptoceridae, Molanidae , Odontoceriidae , Brachycentridae, Phryganeidae Philopotamidae , Psychomyiidae Rhyacophilidae Hydroptilidae Hydropsychidae

10 8 7 6 5

Coleoptera Chrysomelidae , Curculionidae , Dryopidae , Dytiscidae , Elminthidae, Gyrindae , Haliplidae, Halodidae , Hydrophilidae , Psephenidae

5

Diptera Chirpnomidae Simuliidae , Tipulidae

2 5

ทมา: Mustow (2002)

19

ตารางท 2-3 การเปรยบเทยบคะแนนเฉลย (ASPT) จากการศกษาสตวหนาดนกบมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน

คะแนนเฉลย (ASPT) *มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน คณภาพน าทวไป 1-2 จดอยใน ระดบ 5 น าสกปรก 3-4 จดอยใน ระดบ 4 น าคอนขางสกปรก 5-6 จดอยใน ระดบ 3 น าคณภาพปานกลาง 7-8 จดอยใน ระดบ 2 น าคณภาพคอนขางด 9-10 จดอยใน ระดบ 1 น าคณภาพด

ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ (2548)

วธการศกษาสตวหนาดนอยางงาย วธการศกษาสตวหนาดนอยางงายมขนตอนดงตอไปน 1. เลอกสถานทและจดเกบตวอยางโดยเลอกบรเวณทไมถกรบกวนโดยมนษยหรอสตว เชน ไมเปนทางเดนขาม ไมเปนทจอดเรอ 2. ใชอปกรณคอสวง (ภาพท 2-16) หรอเซอรเบอร (ภาพท 2-17) ขนาดตา 450 ไมโครเมตรดกตะกอนทองน าในทศทางทวนการไหลของกระแสน า เพอใหกระแสน าพดพาสตวเขามาอยในสวงโดยใชพลวหรอมอคยเขยพนทองน าสมเกบตวอยางสตวหนาดนจากพนทองน าลกษณะตางๆ ไดแก พนดน ทราย กรวดหน พชน า โดยเกบตวอยางสตว 3 ซ า ในพนทองน าแตละประเภท

ภาพท 2-16 สวง (ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548)

20

ภาพท 2-17 เซอรเบอร (ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548) 3. ถายตะกอนดนจากอปกรณเกบตวอยางลงในถาดกนลกทใสน าพอประมาณแยกเอาพช เศษไม และกอนหนทมขนาดใหญทงไปเพอใหมองเหนสตวไดงายขนโดยแนใจวาตองไมมสตวออกไปดวย (ภาพท 2-18) ภาพท 2-18 การถายตะกอนดน (ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548)

21

4. ใชคมคบหรอชอนตกสตวแตละกลมใสลงในถวย จ าแนกชนดโดยใชรปวธานสตวหนาดนและนบจ านวนสตวแตละกลมทพบและบนทกผลลงในตารางบนทกผลในขนตอนนอาจตองใชแวนขยายชวยในการสองดสตวขนาดเลก (ภาพท 2-19) (ตาราง 2-4)

ภาพท 2-19 การจ าแนกสตวหนาดนโดยใชรปวธาน (ทมา: สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548)

22

ตารางท 2-4 ตารางบนทกผลการส ารวจสตวหนาดน

สตวทพบ จ านวน (ตว)

สถานท1 สถานท2 สถานท3 สถานท4 สถานท5


ตวออนแมลงชปะขาว

ตวออนแมลงหนอนปลอกน ามปลอก

ตวออนแมลงหนอนปลอกน าไมมปลอก


กง , ป


ไสเดอนดน

ทมา: (สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548)

23

การตรวจสอบคณภาพน า ตวก าหนดตางๆทใชแสดงลกษณะของน าเสยทท าการวเคราะหทวไป แบงออกไดเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ 1. การวเคราะหทางกายภาพ (Physical Methods) ไกแก อณหภม ความขน ส กลน เปนตน 2. การวเคราะหทางเคม (Chemical Methods) ไดแก พเอช ความกระดาง บโอด ซโอด การหาปรมาณคลอไรด และคลอรนตกคาง ไนโตรเจน ฟอสฟอรส ฟอสเฟต และซลเฟต 3. การวเคราะหทางชวภาพ (Biological Methods) ไดแก การตรวจหาโคลฟอรม การนบจากจานเพาะเชอมาตรฐาน (Standard Plate Count) เปนตน (อจฉรา โพธยานนท, 2542)

ทรพยากรน า น าเปนทรพยากรธรรมชาตทสามารถทดแทนได เกดการหมนเวยนไดตลอดเวลา เรยกวา วฏจกของน า แหลงทมาของทรพยากรน าในโลก สวนทเปนพนน าในโลกมพนทประมาณ ¾ ของพนทผวโลก ซงประกอบดวยสวนตางๆ ดงตารางท 2-5 ตารางท 2-5 ทรพยากรน าในโลก

แหลงน า รอยละ 1. น าเคมหรอน าทะเล 91.137 2. น าจด 2.863 ปรมาณน าแขงตามขวโลกและหมะทจบอยตามยอดเขาสง 2.240 น าภายใตพนดน เชน น าใตดน ความชนในดน 0.612 น าตามหนอง บง ทะเลสาบ 0.009 น าตามแมน าล าคลอง 0.001 น าในบรรยากาศ 0.001 ทมา: อจฉรา โพธยานนท (2542)

24

จากตารางขางตนแสดงใหเหนวา ลกษณะทรพยากรน าในโลกเปนน าทจะสามารถน ามาใชประโยชนได คอ น าจดซงมเพยง 0.62 ของปรมาณน าทงหมดเทานนและแหลงทมาของทรพยากรน าทมนษยน ามาใชประโยชนจะไดจากแหลงทส าคญ ดงน 1. แหลงน าจากธารากาศ (Precipitation) หรอน าฟา น าฟาจะอยในรปของหมะ ลกเหบ น าฝน ไอน า หมอก น าคาง ส าหรบแหลงน าจากธารากาศในประเทศไทยจะอยในรปของน าฝน เมอน าฝนตกลงสพนโลกตนไมจะท าหนาทคอยสกดกน และดนจะคอยดดซบน าจนอมตว สวนทเหลอจงไหลไปตามผวหนาดนลงทสทต าตามหวยล าธารและแหลงน าตามธรรมชาตตางๆ น าจ านวนนเองทมสวนท าใหเกดปญหาการพงทลายของดนและปญหาการเกดน าทวม สวนน าทดดซบเอาไวบางสวนจะกลบระเหยสบรรยากาศบางสวนจะสะสมไวเปนความชนในดน ซงจะเออประโยชนตอการเจรญเตบโตของพชบางสวนกจะไหลลงสแหลงกกเกบน าใตดนและคอยๆ ระบายสล าธาร แหลงน าธรรมชาตตางๆท าใหแหลงน าเหลานนมน าหลอเลยงและไหลสม าเสมอตลอดปแมในฤดแลงทฝนไมตกและในทายทสดน าทงหมดกจะพากนไหลลงสแมน าออกสทะเล มหาสมทรและระเหยกลบสบรรยากาศหมนเวยนตอไปโดยไมมทสนสด 2. น าผวดนหรอน าบนผวโลก (Surface Water) น าผวดนหรอน าบนผวโลกไดแกน าทอยในแหลงน าตางๆทขงอยบนผวโลกเชน ทะเล มหาสมทร แมน าล าคลอง อางน าธรรมชาต อางน าทมนษยสรางขน (Man-Made Reservoir) และ ทะเลสาบ 3. น าใตดน (Ground Water) น าใตดนเปนสวนหนงของน าทเกบสะสมไวใตดนของน าฝนซงน าฝนจะมบทบาทส าคญในการเตมน าใตดนใหมอยตลอดเวลา โดยทน าฝนเหลานจะซมผานผวดนบางสวนจะเกบไวในเนอดนจนอมตวจงระบายลงสแหลงเกบกกใตดนกลายเปนน าใตดนหรอทเรยกวาน าบาดาล 4. ความส าคญของน า 1. การอปโภคบรโภค 2. การเกษตรกรรม 3. อตสาหกรรม 4. การคมนาคมขนสง 5. การใชน าเปนแหลงผลตพลงงาน 6. เปนแหลงพกผอนหยอนใจ 7. เปนแหลงทรพยากรตางๆ

25

5. สถานการณทรพยากรน าของประเทศไทย จากการทประเทศไทยตงอยใกลเสนศนยสตรจงมลกษณะภมอากาศแบบรอนชนประกอบกบมอาณาเขตจรดชายฝงทะเลเปนระยะทางยาว ทงอยในทศทางของลมมรสมและลมใตฝน สงผลใหประเทศไทยมฝนตกชก โดยเมอคดจากปรมาณน าฝนรายปเฉลยในแตละภมภาคแลวจะไดปรมาณน าฝนเทากบ 800,000 ลานลกบาศกเมตรซงปรมาณน าฝนดงกลาวจะถกเกบกกในแหลงเกบกกตางๆดงตอไปน 5.1 น าผวดน ปรมานน าผวดนทถกกกเกบจะม 2 ลกษณะ คอ การกกเกบตามแหลงน าธรรมชาตและแหลงกกเกบทมนษยสรางขนกลาวคอ 1) ปรมาณน าในแหลงกกเกบตามธรรมชาต น าผวดน น าทา ทสะสมอยในแหลงกกเกบธรรมชาต ซงไดแก พนทลมน าทง 25 ลมน าในประเทศในลมน าทง 25 ลมน า จะมความสามารถรองรบน าผวดนไดประมาณ 200,000 ลานลกบาศกเซนตเมตร แตปรมาณน าดงกลาวสามารถสามารถน ามาใชประโยชนไดจรงโดยเฉลยตอปประมาณรอยละ 34 ของปรมาณน าทกกเกบไวทงหมด 2) ปรมาณน าในแหงกกเกบทมนษยสรางขน น าผวดนทถกกกเกบในแหลงกกเกบทมนษยสรางขนหรอน าผวดนทถกกกเกบอยในเขอนและอางเกบน าทงขนาดเลกและขนาดใหญทงประเทศ ซงแบงออกเปนเขอนชลประทานทจดสรางขนโดยกรมชลประทาน เพอท าการจายน าใหแกประชาชนซงอยในพนทชลประทานทวประเทศถง 6,509.55 ลานลกบาศกเมตร นอกจากนนยงประกอบไปดวยเขอนเอนกประสงคของการไฟฟาฝายผลต ซงด าเนนการจดกกเกบน าเพอผลตกระแสไฟฟาและประโยชนดานอนๆ มปรมาณน าทกกเกบถง 67,573.25 ลานลกบาศกเมตร สวนการน าน าจากเขอนโดยเฉพาะเขอนอเนกประสงค มาใชประโยชนในดานอนๆทมใชการผลตกระแสฟาจะไมสามารถน าน าจากเขอนกกเกบน าทงหมดมาใชได เนองจากเขอนประเภทนจะตองมน าส ารองระดบหนงเพอผลตกระแสไฟฟาทเรยกวา น าตาย ไวในเขอน ดงนนปรมาณน าทจะน ามาใชประโยชนในดานอนๆจากแหลงกกเกบทมนษยสรางขนมาประเภทนจงจดอยในระดบต า 5.2 น าใตดน ปรมาณน าจากแหลงน าใตดนจะมปรมาณรอยละ 3-10 ของปรมาณน าฝนทตกลงมา (800,000 ลานลกบาศกเมตร) คดเปนปรมาณน าใตดนทงหมดประมาณ 24,000 – 80,000 ลานลกบาศกเมตร จากขอมลขางตนจะเหนไดวาประเทศไทยมปรมาณน าทสามารถกกเกบไดมากทสดประมาณรอยละ 45 ของปรมาณน าฝนทตกในประเทศและในปจจบนหากไมมการกอสรางแหลงกกเกบน าเพมเตมขนมาอาจกลาวไดวาปรมาณน าทเกบกกไดจะอยในระดบคงท

26

6. สภาพปญหาเกยวกบทรพยากรน า น าเปนทรพยากรทมความเกยวพนกบทรพยากรอนๆโดยเฉพาะดนและปาไมเปนตน ประกอบกบตงแตอดตจนถงปจจบนมนษยไดใชประโยชนจากทรพยากรน าและทรพยากรชนดตางๆอยางขาดการดแลรกษาจนบางครงกกอใหเกดผลเสยตอทรพยากรนนๆตลอดจนทรพยากรอนๆทเกยวของเชน การใชน าทขาดการรอบคอบ กอาจกอใหเกดการขาดแคลนน าหรอท าใหคณภาพของน าเกดการเปลยนแปลงไปจากเดมจนไมสามมารถใชประโยชนไดอยางเตมทหรอแมแตการใชประโยชน หรอแมแตการใชประโยชนจากทรพยากรอนๆ เชน การใชทดนไมตรงตามสมรรถนะ การใชประโยชนจากปาไมอยางขาดความรอบคอบกอาจเปนสาเหตทท าใหเกดปญหาตางๆขนกบทรพยากรน าได เชน เกดน าทวมฉบพลน หรอเกดภาวการณขาดแคลนน าในบางฤด เปนตน ดงนนหากจะสรปถงสภาพปญหาทเกยวกบทรพยากรน าสามารถแยกได ดงน 6.1 ปญหาการขาดแคลนน าทงการอปโภคและบรโภค การเกษตรและอตสาหกรรม มแนวโนมเพมขน 6.2 ปญหาการมน ามากเกนไปในบางฤดกาล เชน ปรมาณน ามากมายในฤดฝนเกดเหตการณน าทวม กอใหเกดความเสยหายทงทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง สงแวดลอมอยางมาก 6.3 ปญหาน าเสอมโทรมเกดจาการใชน าทขาดความรอบคอบจนท าใหคณภาพลดต าลงจนไมสามารถใชประโยชนไดเหมอนเดมหรอกอใหเกดผลเสยตอชวตและทรพยากรตางๆ 7. สาเหตทกอใหเกดปญหาเกยวกบทรพยากรน า ปจจบนปญหาทเกดกบทรพยากรน าทกลาวมาแลวไดทวความรนแรงเพมขน ซงมสาเหตตางๆดงน 7.1 การแปรผนของภมอากาศและสงแวดลอมเนองจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สงผลใหอณหภมของโลกสงขน ซงมผลกระทบตอสภาพอตอนยมวทยาโดยเฉพาะฝนไมตกตามฤดกาล 7.2 ความตองการน าทเพมขนเนองจาการขยายตวทางเศรษฐกจการขยายตวของเมอง การเพมของประชากร การน าน าบาดาลมาใชมากขน 7.3 การใชทรพยากรน าอยางขาดประสทธภาพ เชน การใชน าเกนความตองการของพช ในเขตเมองมการใชน าเกนความจ าเปน การใชแหลงน าธรรมชาตเปนทระบายของเสย 7.4 แหลงกกเกบน าไมเพยงพอและขาดระบบการกระจายน าทด การสรางเขอนหรอสรางอางเกบน า หาสถานทสรางยากขนและยงมขอจ ากดดานสงแวดลอม 7.5 แหลงกกเกบน าตามธรรมชาตถกท าลาย ไดแก การตนเขนจากธรรมชาตและกจกรรมของมนษย (อจฉรา โพธยานนท, 2542)

27

8. แหลงน าตามธรรมชาต 8.1 แหลงน าผวดน เปนแหลงน าทมอยในธรรมชาตทงทเปนน าไหล ซงไดแกน าในล าธาร แมน าทมแหลงก าเนดมาจากบรเวณตนน าล าธาร ซงไดแกบรเวณปาบนภเขาทมความชนสงพนดนจะอมดวยน าและน าจะไหลซมออกมาจากปาตลอดเวลาและไหลลงเปนน าตกสล าธารและแมน าลงสพนลางออกสทะเลอกสวนหนง นอกจากนน าฝนทตกลงมาจากการกลนตวของไอน า เมฆ ในบรรยากาศ รวมทงตกเปนหมะ กลายเปนน าแขงปกคลมยอดเขาและบรเวณแถบหนาว เมออณหภมสงขนหมะและน าแขงจะละลายเปนน าไหลลงสเบองลางเชนเดยวกน สวนน าฝน (และน าทละลายจากน าแขงและหมะ) ทตกลงมาถกขงอยบรเวณตามแองบนพนดนเปนบง บอ หนองน า ทะเลสาบ ตามธรรมชาต ซงเปนน านงในทะเลสาบและอางเกบน าธรรมชาตเปนสวนใหญ 8.2 ประเภทของแหลงน าผวดนทส าคญไดแก น าในแมน า ล าคลอง หรอน าไหล นบเปนแหลงน าผวดนท เปนประโยชนตอมนษยและสตวตงแตตนน าจนถงลมน าเบองลางและตลอดเสนทางทน าไหลผานไป ลกษณะน าในตนน าล าธารในตอนแรกๆมอตราเรวสง เนองจากไหลลงจากทสงการกดเซาะท าลายทางลกจะมมากกวาทางกวางและเมอไหลลงสเบองลางอตราเรวจะลดลงและการกดเซาะท าลายทางลกจะลดลงแตจะเพมการท าลายทางกวาง รมฝงหรอตลงจะถกน าเซาะใหกวางออก พนทองน าจะมนและตนเขนเนองจากมการจมตวของตะกอนซงน าพดพามาดวยและทงลงสพนทองน าเมอลดอตราการไหลลงย งใกลบรเวณปากแมน าทจะออกสทะเลอตราเรวการไหลของน าจะยงลดต าลงมากและเมอออกสบรเวณทน าจากแมน าไปบรรจบกบทะเล บรเวณนนจะปรากฏวามการจมตวของดนตะกอนและสารแขวนลอยทมากบน าจากแมน าเกอบทงหมด บรเวณนเรยกวาปากแมน า (ยพด วยคณา, 2542)

มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน แหลงน าผวดน หมายถง แมน า ล าคลอง หนอง บง ทะเลสาบ อางเกบน า และแหลงน าสาธารณะอนๆทอยภายในผนแผนดน ซงหมายความรวมถงแหลงสาธารณะทอยภายในผนแผนดนบนเกาะดวย แตไมรวมถงน าบาดาลและในกรณทแหลงน านนอยตดกบทะเลใหหมายความถงแหลงน าทอยภายในปากแมน าหรอปากทะเลสาบ ปากแมน าและปากทะเลสาบใหถอแนวเขตตามทกรมเจาทาก าหนด

28

ตารางท 2-6 มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน

ล าดบ คณภาพน า2/ คาทางสถต

หนวย

เกณฑก าหนดสงสด3/ ตามการแบง ประเภทคณภาพน าตามการใชประโยชน 1/ ประเภท 1

ประเภท 2



ประเภท5

1. ส กลน และรส (Coloir Odour and Taste)

- ธ ธ / ธ / ธ / -

2. อณหภม (Temperature)

O ซ ธ ธ / ธ / ธ / -

3. ความเปนกรดและดาง (pH)

- ธ 5.0 - 9.0 5.0 - 9.0 5.0 - 9.0 -

4. ออกซเจนละลาย (DO)3/ P20 มก./ล.(mg/l) ธ 6.0 4.0 2.0 - 5. บโอด (BOD) P80 มก./ล.(mg/l) ธ 1.5 2.0 4.0 - 6. แบคทเรยกลมโคลฟอรม

ทงหมด (Total Coliform Bacteria)

P80 เอม.พ.เอน/100มล. (MPN/100 ml)

ธ 5,000 20,000 - -

7. แบคทเรยกลมฟโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria)

P80 เอม.พ.เอน/100มล. (MPN/100 ml)

ธ 1,000 4,000 - -

8. ไนเตรต (NO3) ในหนวยไนโตรเจน

มก./ล. (mg/l) ธ 5.0 5.0 5.0 -

9. แอมโมเนย (NH3) ในหนวยไนโตรเจน

มก./ล. (mg/l) ธ 0.5 0.5 0.5 -

10. ฟนอล (Phenols) มก./ล. (mg/l) ธ 0.005 0.005 0.005 - 11. ทองแดง (Cu) มก./ล. (mg/l) ธ 0.1 0.1 0.1 - 12. นคเกล (Ni) มก./ล. (mg/l) ธ 0.1 0.1 0.1 - 13. แมงกานส (Mn) มก./ล. (mg/l) ธ 1.0 1.0 1.0 - 14. สงกะส (Zn) มก./ล. (mg/l) ธ 1.0 1.0 1.0 - 15. แคดเมยม (Cd) มก./ล. (mg/l) ธ 0.005*

0.05* 0.005* 0.05*

0.005* 0.05*

- -

29

ตารางท 2-6 มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน (ตอ)

ล าดบ คณภาพน า2/ คาทางสถต

หนวย

เกณฑก าหนดสงสด3/ ตามการแบง ประเภทคณภาพน าตามการใชประโยชน 1/ ประเภท 1





16. โคเมยมชนดเฮกซาวาเลนท (Cr Hexavalent)

มก./ล. (mg/l) ธ 0.05 0.05 0.05 -

17. ตะกว (Pb) มก./ล. (mg/l) ธ 0.05 0.05 0.05 - 18. ปรอททงหมด (Total

Hg) มก./ล. (mg/l) ธ 0.002 0.002 0.002 -

19. สารหน (As) มก./ล. (mg/l) ธ 0.01 0.01 0.01 - 20. ไซยาไนด (Cyanide) มก./ล. (mg/l) ธ 0.005 0.005 0.005 - 21. กมมนตภาพรงส

(Radioactivity) - คารงสแอลฟา (Alpha) - คารงสเบตา (Beta)

เบเคอเรล/ล. เบเคอเรล/ล.

ธ ธ

0.1 1.0

0.1 1.0

0.1 1.0

- -

22. สารฆาศตรพชและสตวชนดมคลอรนทงหมด (Total Organochlorine Pesticides)

มก./ล. (mg/l) ธ 0.05 0.05 0.05 -

23. ดดท (DDT) ไมโครกรม/ล. ธ 1.0 1.0 1.0 - 24. บเอชซชนดแอลฟา

(Alpha-BHC) ไมโครกรม/ล. ธ 0.02 0.02 0.02 -

25. ดลดรน (Dieldrin) ไมโครกรม/ล. ธ 0.2 0.2 0.2 - 26. อลดรน (Aldrin) ไมโครกรม/ล. ธ 0.1 0.1 0.1 - 27. เฮปตาคลอรและเฮปตา

คลอร อปอกไซด (Heptachlor & Heptachlor epoxide)

ไมโครกรม/ล. ธ 0.2 0.2 0.2 -

28. เอนดรน (Endrin) ไมโครกรม/ล. ธ ไมสามารถตรวจพบไดตามวธการตรวจสอบทก าหนด

-

ทมา: ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (2537)

30

อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏอยในบรเวณพนทปาเขาคชฌกฏหรอเขาพระบาท ทองทอ าเภอมะขาม และกงอ าเภอเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ประกอบดวยภเขาทวทศนทงดงามมยอดเขาสงสดอยในระดบความสง 1,000 เมตร มสภาพธรรมชาตทสวยงาม เชน น าตกกระทง และปรากฏการณทางธรณวทยาทเกยวเนองกบต านานทางพทธศาสนาโดยเฉพาะในดานความเชอถอทางศาสนาเกยวกบรอยพระพทธบาทบนยอดเขาคชฌกฏ มเนอทประมาณ 58.31 ตารางกโลเมตร หรอ 36,444.05 ไรเมอป พ.ศ. 2501 นายกนยมไพรสมาคมไดมหนงสอถงรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตร เสนอใหรกษาปาเขาคชฌกฏ ทองทจงหวดจนทบรไวเปนแหลงอาศยของสตวและจดใหเปนอทยานแหงชาต กรมปาไมจงใหปาไมเขตศรราชาประสานงานกบปาไมจงหวดจนทบรด าเนนการ และไดมค าสง ท 852/2517 ลงวนท 30 กรกฎาคม 2517 ใหนายสมพล วรรณกล นกวชาการปาไมเอกไปด าเนนการส ารวจหาขอมลเบองตนซงผลการส ารวจตามรายงานการส ารวจลงวนท 16 มถนายน 2518 พบวาสภาพพนทเปนภเขาสลบซบซอน มสภาพทางธรรมชาตสวยงามประกอบดวย ถ า น าตก และมสตวปาชกชม เหมาะกบการจดตงเปนอทยานแหงชาต (ภาพท 2-20)

ภาพท 2-20 อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ (ทมา: kapook.com, 2553) กองอทยานแหงชาตกรมปาไม จงไดเสนอคณะกรรมการอทยานแหงชาต ซงไดมมตการประชมครงท 2/2518 เมอวนท 22 ตลาคม 2518 เหนสมควรใหออกพระราชกฤษฎกาก าหนดพนทปาเขาคชฌกฏใหเปนอทยานแหงชาตกรมปาไมจงไดด าเนนการขอเพกถอนปาเขาคชฌกฏ ซงมสถานภาพเปนปาสงวนแหงชาต ตามกฎกระทรวง ฉบบท 49 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 82 ตอนท 39 ลงวนท 11 พฤษภาคม 2508 ออกจากการเปนปาสงวนแหงชาตกอนโดยมประกาศไวในราชกจจานเบกษา เลม 93 ตอนท 108 ลงวนท 7 กนยายน 2519 ตอมาด าเนนการจดตงปาเขาคชฌกฏเปนอทยานแหงชาต โดยไดมพระราชกฤษฎกาก าหนดบรเวณทดนปาเขาคชฌกฏ ในทองทต าบลตะเคยนทอง ต าบลฉมน ต าบลพลวง และต าบลวงแซม อ าเภอมะขาม จงหวดจนทบร เนอท 36,687 ไร หรอ

31

58.70 ตารางกโลเมตร ใหเปนอทยานแหงชาต โดยประกาศไวในราชกจจานเบกษา เลม 94 ตอนท 38 ลงวนท 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2520 เปนอทยานแหงชาตล าดบท 14 ของประเทศไทย ตอมาไดมพระราชกฤษฎกาเพกถอนเนอทบางสวน จ านวน 242.95 ไร โดยประกาศไวในราชกจจานเบกษา เลม 115 ตอนท 64 ก ลงวนท 24 ก.ย.2541 จงคงเหลอพนทอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ 36,444.05 หรอ 58.31 ตารางกโลเมตร 1. ลกษณะภมประเทศ ลกษณะภมประเทศโดยทวไปเปนภเขาสงชน เนองจากการดนตวของเปลอกโลก หนฐานเปนหนอคนพวกหนแกรนต ยคจแรสสค มอายประมาณ 135-180 ลานป ทางดานทศตะวนออกจะมความลาดชนมาก แนวสนเขาวางตวไปในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใตเชงเขาดานตะวนออกเฉยงใตมความลาดชนนอย มยอดเขาพระบาทเปนภเขาสงสดสงจากระดบน าทะเลประมาณ 1,085 เมตร มทราบอยทางทศตะวนตกเพยงเลกนอยบนเขาพระบาทมหนกอนใหญลกษณะกลมเกลยงกระจายอยทวไปโดยเฉพาะบรเวณรอยพระพทธบาทมหนกอนใหญมาก สามารถมองเหนไดจากพนราบนอกเขตอทยานแหงชาตเทอกเขาสงในอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏเปนแหลงตนน าล าธารของล าหวยทส าคญ เชน คลองกระทง คลองตะเคยน คลองทงเพล คลองพลวง เปนตน ล าน าเหลานเปนแหลงตนน าทส าคญของแมน าจนทบร 2. ลกษณะภมอากาศ ลกษณะภมอากาศบรเวณอทยานแหงชาตเขาคชฌกฎอยภายใตอทธพลของลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอและลมมรสมตะวนตกเฉยงใตโดยชวงตงแตกลางเดอนตลาคมถงกลางเดอนกมภาพนธอากาศหนาวเยนทองฟาโปรงในชวงกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคมจะมความชนในอากาศสงเกดเมฆและฝนตกหนกปรมาณน าฝนเฉลยปละ 2,900 มลลเมตร ชวงฤดรอนระหวางเดอนกมภาพนธ - เดอนเมษายน เปนชวงเวลาทเปลยนอทธพลจากลมตะวนออกเฉยงเหนอ เปนลมมรสมตะวนตกเฉยงใต อณหภมเฉลยทงป 27 องศาเซลเซยส 3. พชพรรณและสตวปา ระบบนเวศในพนทอทยานแหงชาตเขาคชฌกฎสามารถแบงออกไดหลกๆ 2 ประเภท คอ ปาดบชน ครอบคลมพนทสวนใหญของอทยานแหงชาตพนธไมทขนอยไดแก ยางแดงกระบาก หยอง มะกอ บนนาค ลกดง สารภ เนยนด า มะไฟ จกดง มะซาง ดหม เลอดควาย ส ารอง กระบกกรง ฯลฯ และปาดบเขา จะอยสงจากระดบน าทะเลมากกวา 800 เมตรขนไปหรอจะพบเฉพาะบรเวณยอดเขา เชน เขาพระบาทพลวง พนธไมทพบไดแก มะกอ กระบกกรง สารภ บนนาค ท ามง พมเสนปา พลอง คอเหย ชนใบใหญ รง พลบ อบเชย และดหม เปนตนในสวนของสตวปาเนองจากสภาพปาอยในเขตเทอกเขาสงชนและประกอบกบราษฎรทอาศยอยในบรเวณใกลเคยงกบอทยานแหงชาตไมลกลอบลาสตวเพราะมอาชพทเปนหลกแหลงและท ารายไดดอยแลว คอ การท าสวนผลไม สตวปาจง

32

ยงมชกชม ไดแก ชาง กระทง เสอปลา หมควาย กวางปา เกง เลยงผา หมปา ชะนมงกฎ เมนใหญ อเหนขางลาย พงพอนเลก กระตายปา กระแต กระรอกหลากส คางคาวแมไกภาคกลาง นกกระทาทง ไกฟาหลงขาวจนทบรณ ไกปา นกกวก นกเขาเปลา นกกระปดใหญ นกตะขาบทง นกกก นกปรอดเหลองหวจก นกแซงแซวหางปลา นกกางเขนดง นกกนปลอกเหลอง เตาเหลอง จงจกหางหนาม ตแกบาน กงกาหวแดง แย ตะกวด จงเหลนบาน งหลาม งเขยวหางไหมทองเหลอง คางคกบาน กบบว ปาดบาน องอาง ฯลฯ ตามล าหวยล าธารตางจะพบปลาตะเพยนทราย ปลาซวหางแดง ปลาสรอยนกเขา ปลาชอนทราย ปลาตดหน ปลากดเหลอง ปลาแปน ปลาหมอไทย ปลาบ ปลากระทง และปลากระทงเหว เปนตน (อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ, 2556)

น าตกกระทง น าตกกระทงตนก าเนดจากเทอกเขาคชฌกฏเปนน าตกขนาดใหญม 13 ชนซงลวนมความงามตางๆ กน เลนน าไดแตละชนหางกนราว 20 เมตร ในระหวางทางจะผานปาไผและพนธไมหลากชนดบางชนมพชจ าพวกมอส เฟรน ขนปกคลมเตมทงสองขางทางล าธารดเขยวชอมเมอตนไมผลดใบใบไมสเหลองแกมแดงจะโรยใบปทางเดนสวยงามยงล าธารชนลางของน าตกอยหางจากทท าการอทยาน 100 เมตร อตราคาเขาอทยานฯ นกทองเทยว ชาวไทย ผใหญ 40 บาท เดก 20 บาท ชาวตางประเทศ ผใหญ 200 บาท เดก 100 บาท สถานทพก อทยานฯ มบรการบานพกไวส าหรบนกทองเทยว จ านวน 6 หลง พกได 2-8 คน ราคา 600-1,800 บาท มเตนทใหเชาพกแรมพกได 3-6 คน ราคา 250-500 บาท และในกรณทนกทองเทยวน าเตนทมาเองเสยคาพนทกางเตนทราคา 30 บาท/คน/คน สอบถามรายละเอยดเพมเตมไดทอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ โทร. 039-45 2074 (ภาพท 2-21)

ภาพท 2-21 น าตกกระทง (ทมา: Tom Touronthai, ม.ป.ป.)

33

อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏทประดษฐานรอยพระพทธบาทจ าลองมงานนมสการรอยพระพทธบาทเปนประจ าประมาณตนป กมภาพนธ - มนาคม ประมาณนตามปฏทนจนทรคต เรม ขน 1 ค า เดอน 3 นบไปอก 2 เดอน ประชาชนจะมากนลนหลามไมวาจะเปนเวลากลางวนหรอกลางคน วนธรรมดาหรอวนหยดกเยอะเหมอนกนหมดชวงเวลาสนๆในแตละปเปนโอกาสเดยวเทานนทจะเปดใหประชาชนทวไปไดขนไปนมสการรอยพระพทธบาทเชอกนวาเปนการพสจนศรทธาตงอธษฐานจตเดนพชตยอดเขายอดเขาคชฌกฏกเปนสวนหนงของพนทอทยานแหงชาตและชอ อทยานแหงชาต เขาคชฌกฏเหมอนกน การเดนทางใชเสนทางสขมวทเดนทางมงหนามาทจนทบรจพบสามแยกมปายบอกทางหลายอยางใหสงเกตแบบงายๆอยางเชนปายเขาคชฌกฏ วดเขาสกม เปนตน เปนเสนทางเดยวกนพอถงทางแยกเขารอยพระพทธบาทเขาคชฌกฏใหตรงไปอกกจะมทางแยกเขาคายลกเสอและอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏผานแยกคายลกเสอตรงไปอกกถงดานตรวจของอทยานฯ จายคาธรรมเนยมเขาชม เขาไปอกจะเปนศนยบรการนกทองเทยวลานกางเตนท ซงมอางเกบน าเลกๆ ลอมรอบ บรรยากาศดมากโดยเฉพาะปลายฝนตนหนาว สถานทแหงนกจะมไอหมอกยามเชาขาวไปทวบรเวณหลายคนกเลอกทนเพอการพกผอนแตชวงทมนกทองเทยวเขามากนมากกคงจะเปนชวงเดยวกบเทศกาลนมสการรอยพระพทธบาทในเดอนมนาคม แนนอนวาน าตกจะเหลอเพยงสายเลกๆ แตกนบวามน าพอใหลงเลนเดอนมนาคมน าจะนอย บรรยากาศในอทยานพนทมากมายของผนปาแหงนนอกเหนอจากน าตกอนเปนตนน าส าคญของจงหวด สงทดงดดนกทองเทยวจ านวนมากใหเลอกทนเปนทพกผอนกคออางเกบน ารอบๆ ลานกางเตนทหนาหนาวอางเกบน ามหมอกลอยขนตอนเชาสวยงามมากสวนหนาฝนภเขาสเขยวเปนแนวยาวเบองหนากสวยงามไปอกแบบ จากลานกางเตนทเรากขบรถตรงเขาไปในอทยานฯ จะพบลานจอดรถอกแหงหนงส าหรบผทมาเทยวน าตก ถามาคางแรมกจอดไวใกลลานกางเตนท หรอถาจองบานพกกจอดหนาบานพกทลานจอดรถดานในของอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏจะมรานคาสวสดการ อาคารทรงหมวกยอดแหลม น าตกกระทงเปนน าตกขนาดใหญทสามารถมองเหนไดแตไกลๆ สวนทมองเหนเปนน าตกกระทงทระดบชนท 8 - 9 - 10 จากทงหมด 13 ชน หลงจากเหตการณดนถลมเพราะน าปาไหลหลากอยางรนแรงประมาณสบปกอน น าตกกระทงชนทสงกวาชน 9 ถงชน 13 กถกปดไปโดยปรยาย แตถาอยากจะขนไปใหสดๆจรงๆสามารถตดตอเจาหนาทน าทางใหไดแตตองเปนคนทเดนปาเกงเพราะทางมนชนและล าบากมากนอกจากนนชนท 8 เปนชนทสวยทสดชนแรกของน าตกกระทง มแองกวางน าตกกระทง 3 ชนแรก คอ 1-2-3 อยใกลกนมากถดลงไปทางทายน าจะเปนล าธารยาวๆ ไปถงอางเกบน าโดยมหาดกระทงอนกวางขวางอยรมธารสะพานแขวนทชน 3 น าตกกระทงชน 3 มนมมมถายรปไดหลายมม มแองลงเลนน าไดหลายแองมสะพานแขวนทกลมกลนไปกบธรรมชาต อกเหตผลหนงทท าใหคนมาเทยวชน 3 มาก กเพราะเปนชนสดทายทเจาหนาทอนญาตใหน าอาหาร

34

เขามากนกนได เหนอจากชนท 3 ขนไปหามน าอาหารเครองดมไปดวยนบจากจดนเปนตนไปเสนทางการเดนเทยวน าตกกระทงจะชนและเปนทางเดนปาท เหมาะส าหรบคนทรางกายแขงแรงหลายคนมาเทยวพกผอนกไมอยากจะเหนอยไปกบการเดน กจะหยดกนอยทน าตกชนท 3 ใกลๆ กนมซมขายขนมกบเครองดมของอทยานฯ (Tom Touronthai, ม.ป.ป.)

งานวจยทเกยวของ เจยมจตร บญสม (2518) ไดท าการศกษาจ านวนและปรมาณสตวหนาดน โดยท าการศกษาสตวหนาดนในแมน าเจาพระยาโดยใชวตถลอ ระหวางป 2516-2517 พบสตวหนาดนทงหมด 4 ไฟลม คอ Annelida Mollusca Arthropoda และ Vertebeata มความชกชมในชวงฤดแลง พบวาความเคมของน าเปนปจจยส าคญ สร ทกขวนาท และคณะ (2519) ไดท าการส ารวจในล าน าแมกลอง พบสตวหนาดนจ าพวก Oligochaetes มปรมาณหนาแนนในบรเวณทเปนอตสาหกรรมทตงอยรมแมน า จาการศกษาคณภาพน าชนด และปรมาณสตวหนาดนในแมน ากลองในป 2538 พบสตวหนาดนทงหมด 4 ไฟลม คอ Annelida Mollusca Arthropoda และ Chordata จ าแนกได 76 วงศ โดยมพวกหอยเปนกลมเดน และ ชวงทพบสตวมากทสดคอฤดฝนโดยเฉพาะเดอนสงหาคม สตวหนาดนสวนใหญอาศยอยชกชมในสภาพแวดลอมทเนาเสย จงไดมการน าสตวหนาดนหลายประเภทมาเปนดชนแสดงสภาพน าเสย เชน หอยสองฝา หอยฝาเดยว ไสเดอนน า และ รนน าจด เปนตน ทพยนนท งามประหยด (2542) ไดท าการศกษาความชกชมความหลากหลายของสตวหนาดน และ คณภาพน าในแมน าเจาพระยา พบสตวหนาดนทงหมด 46 วงศ โดยมกลมสตวหนาดนในกลม Anelida โดยเฉพาะไสเดอนน าจดในวงศ Naididae เปนชนดเดนและมปรมาณมากในฤดฝนโดยเฉพาะเดอนกนยายน จงด ศรนพรตนวฒน (2544) ไดท าการศกษาความหลากหลายความชกชมและการกระจายตวของสตวหนาดนในเขตรกษาพนธพชของบงบอระเพด จงหวดนครสวรรค พบวาสตวหนาดนในเขตรกษาพนธพชของบงบอระเพดประกอบดวยสตวทงหมด 3 ไฟลม คอ Mollusca Arthropoda และ Annalida รวม 49 ชนด จ าแนกได 38 วงศ ความหลากหลายของสตวหนาดนมากทสด 23 วงศ ในชวงเดอนมถนายน ปรมาณสตวหนาดนเฉลยตลอด 9 เดอน มคาเทากบ 296.4 ตว/ตารางเมตรและสตวหนาดนมากทสดในจดส ารวจท 3 สตวหนาดนทพบเดนสดคอวงศ Thiaridae พบวาไฟลม Mollusca พบเปนกลมหลกๆ คาดชนความคลายคลงแสดงวาสตวหนาดนในเขตรกษาพชพนธในบงบอระเพดในทกจดส ารวจมความคลายคลงกนอยในระดบคอนขางสงโดยคาเฉลยเทากบรอยละ 55.5 คณภาพน าโดยทวไปอยในเกณฑมาตรฐานทสงมชวตตางๆ สามารถด ารงอยได และคาดชนความ

35

หลากหลายของสตวหนาดนแสดงใหเหนวาคณภาพน าโดยรวมยงเหมาะสมตอการด ารงชวตของสตวหนาดน ปรยาภรณ ยสารคณ (2546) ไดท าการศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนของแหลงน า 4 แหลง ในเขตสถาบนราชภฏร าไพพรรณ ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดจนทบร โดยท าการเกบตวอยาง 3 แหลง แหลงน าบรเวรขางคณะเทคโนโลยการเกษตร พบสตวหนาดนกลมท 3 มากทสด แหลงน าบรเวณศาลพอปพบสตวหนาดนกลมท 3 มากทสด และ แหลงน าบรเวณสนามกอลฟรมกรน พบสตวหนาดนกลมท 4 มากทสด มนตรา กวางใหญ และ สทธวรรณ สนตะโชต (2548) ไดท าการศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพน าบรเวณจดรวบรวมน าเสย จดปลอยน าทบ าบดแลวและบรเวณจดทไมมการปลอยน าเสยของบอบ าบดน าเสย เทศบาลเมองขลง อ าเภอขลง จงหวดจนทบร ไดท าการส ารวจในเดอนตลาคม ถงเดอนพฤศจกายน 2548 พบวาคณภาพน าอยในเกณฑพอใช พบสตวหนาดน 3 ไฟลม คอ Annelida Mollusca และ Arthropoda และ สตวหนาดนทพบเดนทสดคอวงศ Arthropoda และ มสตวหนาดน Order Palaemonidae คอสตวหนาดนประเภทลกกงซงมลกษณะเดนในการศกษาวจยครงน เหตทกงมจ านวนมากกวาสตวชนดอนๆทท าการศกษาเนองจากบรเวณแหลงน าทท าการศกษาเปนแหลงน าทอดมสมบรณ มพชน าทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของกง และยงเปนชวงทกงผสมพนธจงพบกงหนาแนนและมการกระจายมาก สชาต ผงฉมพล และ ฉววรรณ สขมงคลรตน (2556) ไดท าการศกษาความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแมน าปาสกตอนลาง ระหวางเดอนพฤศจกายยน 2550 ถงกนยายน 2551 โดยใชเครองมอเกบตวอยางสตวหนาดนชนด Ekman dredge ขนาด 15×15 เซนตเมตร สตวหนาดนทพบเดนคอ Thiaridae รองลงมาคอ Tubificidae ผลจากการวเคราะหขอมลดวย Canonical Correspondence Analysis (CCA) พบวา คาอนทรยวตถในดน ความโปรงแสง อณหภม ความเปนกรดเปนดาง และ ออกซเจนละลายน า มผลตอการแพรกระจายของสตวหนาดน

36

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพน าท าใหทราบชนดและปรมาณของสตวหนาดนบรเวณล าธารน าตกกระทง ไดท าการส ารวจและเกบขอมลจ านวน 4 สถาน มอปกรณและวธการศกษาดงน

เครองมอและอปกรณ 1. อปกรณศกษาสตวหนาดน 1. สวง 2. แวนขยาย 3. บกเกอร 4. ถวยโฟม 5. กลองถายรป 6. ตารางบนทกและดนสอ 7. หนงสอทใชจ าแนกชนดของสตวหนาดน ไดแก 7.1 คมอตรวจสอบคณภาพน าดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดน (สวนแหลงน าจดส านกจดการคณภาพน ากรมควบคมมลพษ, 2548) 7.2 ความหลากหลาย ความชกชมและการแพรกระจายของสตวหนาดนในเขตรกษาพนธของบงบอระเพด จงหวดนครสวรรค (จงด ศรนพรตนวฒน, 2544)

2. เครองมอวเคราะหคณภาพน าทางเคม 1. เทอรโมมเตอร 2. ชดตรวจวดพเอช 2.1 pH Indicator Teststrips pH 5 - 10 Neutralit 2.2 pH Indicator Teststrips pH 0 - 6 Acilit

37

วธด าเนนการ 1. การเลอกสถานทเกบสตวหนาดน 1.1 เลอกจากบรเวณทสามารถตกตะกอนทองน าไดและพจารณาจากพนททถกรบกวนจากชมชนแบงออกเปน 3 บรเวณ 4 สถาน คอ

1.1.1 บรเวณทถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน A)

ภาพท 3-1 น าตกกระทงชนท 3 (สถาน A) (ทมา: บลลงค ศรพพฒน, 2556) 1.1.2 บรเวณทไมถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน B และ C)

ภาพท 3-2 น าตกกระทงชนท 1 (สถาน B) (ทมา: สสนตะวนออก, 2554)

38

ภาพท 3-3 หาดกระทง (สถาน C) (ทมา: ดบ, 2555) 1.1.3 บรเวณทเปนเขตชมชน (สถาน D)

ภาพท 3-3 เขตชมชน (สถาน D) 1.2 เลอกบรเวณทมพนทเกบตวอยางกวาง 5×5 เมตร

39

2. การใชนาฬกาสตวหนาดนและแผนภาพการเฝาระวงแมน า นาฬกาสตวหนาดน (ภาพท 2-15) และแผนภาพการเฝาระวงแมน า (ตารางท 2-1) เปนการบอกคณภาพแหลงน าไดอยางคราวๆ เนองจากจ าแนกสงมชวตถงขนอนดบเหมาะส าหรบการใชเฝาระวงดแลล าน าโดยภาคประชาชน โดยสตวทน ามาใช ใชสตว 8 จ าพวกโดยเรยงล าดบจากสตวทตองการอาศยอยในบรเวณทตองการออกซเจนละลายน าสงไปหาสตวทสามารถอาศยอยในบรเวณทมออกซเจนต าสตวดงกลาว ไดแก ตวออนแมลงเกาะหน ตวออนแมลงชปะขาว ตวออนแมลงหนอนปลอกน ามปลอก ตวออนแมลงหนอนปลอกน าไมมปลอก ตวออนแมลงปอ กงและป หนอนแดง และไสเดอนน าจด แบงสตวออกเปนคจะไดสตวจ านวน 4 กลม หนาปดนาฬกา แบงเปน 2 วง ในแตละวงครงขวาของหนาปดแบงเปน 5 สวน วงใน : เปนกลมสตวทพบ แสดงดวยรปวาดกลมสตวเรยงล าดบจากดานบนสดเวยนตามเขมนาฬกา ดงนคอ ต าแหนงท 1 เปนสตวกลมท 1 คอตวออนแมลงเกาะหนและตวออนแมลงชปะขาว ต าแหนงท 2 เปนสตวกลมท 2 คอตวออนแมลงหนอนปลอกน ามปลอกและตวออนแมลงหนอนปลอกน าไมมปลอก ต าแหนงท 3 เปนสตวกลมท 4 คอตวออนแมลงปอ กง และ ป ต าแหนงท 4 เปนสตวกลมท 5 คอตวออนหนอนแดง และ ไสเดอนน าจด ต าแหนงท 5 ไมมสตวเลย วงนอก : แสดงคณภาพแหลงน าโดยเรยงล าดบจากดานบนสดตรงกบต าแหนงของกลมสตวเวยนตามเขมนาฬกาดงนคอ ต าแหนงท 1 คณภาพน าดมาก ต าแหนงท 2 คณภาพน าด ต าแหนงท 3 คณภาพน าพอใช ต าแหนงท 4 คณภาพน าต า ต าแหนงท 5 คณภาพน าต ามาก

3. วธการด าเนนงานเกบตวอยางสตวหนาดน 3.1 ท าการเกบตวอยางสตวหนาดนโดยใชสวงดกตะกอนทองน าในทศทางทวนการไหลของกระแสน า เพอใหกระแสน าพดพาสตวเขามาอยในสวงโดยใชมอคยเขยพนทองน าสมเกบตวอยางสตวหนาดนจากพนทองน าและยกกอนหนเพอเกบตวอยางสตวหนาดนทเกาะอยตามซอกหน โดยเกบจดละ 5 ครง แลวน าตะกอนทองน าทตกไดใสถวยโฟม 3.2 น าตวอยางทไดมาสองดวยแวนขยาย

40

3.3 นบจ านวนสตวทพบแลวท าการแยกประเภทของสตว และท าการบนทกผล 3.4 น าขอมลของสตวหนาดนทไดมาวเคราะห ชนด ปรมาณของสตวหนาดนทพบ ตามหลกเกณฑทใชในการประเมน พบจ านวนสตวชนดไหนมากทสดหมายความวา แหลงน ามคณภาพตามเกณฑประเมน

3.5 บนทกภาพของสตวหนาดนโดยใชกลองถายภาพการเกบตวอยางสตวหนาดน 3.6 ขอควรปฏบตในการเกบสตวหนาดน

3.6.1 ในขณะปฏบตงานควรมความรอบคอบระมดระวงเพราะอาจเกดอบตเหตได 3.6.2 ส ารวจความเรยบรอยของอปกรณและเตรยมอปกรณใหพรอมกอนปฏบตงาน 3.6.3 ส ารวจสภาพแวดลอมโดยรอบกอนปฏบตงาน

4. การวเคราะหตวอยางน า

4.1 พเอช (pH) 4.1.1 น ากระดาษลตมสจมในแหลงน าทงไว 1 นาท 4.1.2 อานคาพเอชทได และ บนทก 4.2 อณหภม 4.2.1 น าเทอรโมมเตอรจมลงในแหลงน า ทงไว 1 นาท 4.2.2 อานคาอณหภมทได และ บนทก

41

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

สภาพแวดลอมของนาตกกระทงคอนขางชมชนเนองจากในวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 มฝนตกแทบตลอดทงวน บรเวณสถาน A , B และ C นาใสสะอาด พบปลาในทกชนของนาตก สภาพแวดลอมรมรน มนกทองเทยวแวะเวยนมาเลนนาบางตาเนองจากอากาศเยน สวนสถาน D เปนสระบวใกลบานพกเจาหนาท ในสระมบวคอนขางหนาแนน รมสระมสนามหญาและมตนไมดรมรน โดยแตละสถานแสดงตาแหนงดงภาพท 4-1 ซงสถาน A คอ นาตกชนท 3 สถาน B คอ นาตกชนท 1 สถาน C คอ หาดกระทง สถาน D คอ เขตชมชน

ภาพท 4-1 ผงบรเวณททาการอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ (นาตกกระทง)

สถาน A

สถาน B

สถาน C

สถาน D

42

ผลการวเคราะหชนดและปรมาณสตวหนาดน จากการศกษาสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 เพอเปนดชนชวดคณภาพนาบรเวณลาธารนาตกกระทงในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ มการประเมนคณภาพนาโดยทาการศกษา พเอช และ อณหภม โดยผลการวเคราะหพารามเตอรทง 2 พารามเตอร พบวามคาเฉลยของคาพเอช อยในชวง 5 มอณหภมเฉลยอยระหวาง 26 องศาเซลเซยส ดงตารางท 4-1 ตารางท 4-1 คณภาพนาทางเคมและทางกายภาพ ของนาบรเวณลาธารนาตกกระทง ภายในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ

สถาน สมบตทางเคมและทางกายภาพ

pH Temperature A 5 25 B 5 26 C 5 26 D 6 26

หมายเหต สถาน A คอ นาตกชนท 3 สถาน B คอ นาตกชนท 1 สถาน C คอ หาดกระทง สถาน D คอ เขตชมชน

43

จากการศกษาสตวหนาดนในแตละสถานเพอเปนดชนชวดคณภาพนาบรเวณลาธารนาตกกระทงในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ พบสตวหนาดนรวมทงหมด 17 ชนด ดงตารางท 4-2 ถงตารางท 4-5 ตารางท 4-2 ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน A นาตกชนท 3 ประจาวนท 15 มถนายน 2558 กลมสตวหนาดน

ชนดของสตวหนาดน ปรมาณสตวหนาดน (ตว)

ครง 1 ครง 2 ครง 3 ครง 4 ครง 5 1 ตวออนแมลงชปะขาวตวแบน

ตวออนแมลงชปะขาวเขม ตวออนแมลงชปะขาวเหงอกบนหลง ตวออนแมลงเกาะหน

- - - -

- - - -

- - - -

1 - - -

- 1 - -

2

ตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกแตร ตวออนแมลงหนอนปลอกนาไมมปลอก ตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกกรวดขาง

1 - 1

- - -

- - -

- - -

- - -

3

ตวออนแมลงปอเสอหางเดยว ตวออนแมลงปอบาน ตวออนแมลงปอเขม ตวออนแมลงปอเขมหางโปง ตวออนแมลงปอเขมหาง 2 แฉก กง ป จงโจนา มวนจาน หนอนดวงสตา

- - - - - 2 - 2 - 3

- 1 - - - - - 1 - -

- - - - - 2 - 1 - 1

- - - - 1 2 1 3 - -

- - - - - - - 2 -

4 ตวออนหนอนแดง ไสเดอนนาจด

- -

- -

- -

- -

- -

รวม 9 2 4 8 3 หมายเหต สตวกลมท 1 คณภาพนาดมาก สตวกลมท 2 คณภาพนาด สตวกลมท 3 คณภาพนาพอใช สตวกลมท 4 คณภาพนาตา

44

ตารางท 4-3 ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน B นาตกชนท 1 ประจาวนท 22 มถนายน 2558 กลมสตวหนาดน




1 - 3 -

3 1 2 -

3 - 1 -

2 - 4 1

5 - 2 1

2 ตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกแตร ตวออนแมลงหนอนปลอกนาไมมปลอกตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกกรวดขาง

- - -

1 2 -

7 - -

3 1 -

3 1 -

3


- - - - - 2 -

10 - 1

- - - - - 1 - 5 - 1

- - - 1 - - - 4 - 1

- - - - - - -

10 - 1

- - - - - - - 9 - -

4 ตวออนหนอนแดง ไสเดอนนาจด หนอนแมลงวนแมงมม

- - -

- - -

- - -

- - -

- - -


45

ตารางท 4-4 ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน C หาดกระทง ประจาวนท 29 มถนายน 2558 กลมสตวหนาดน




1 -

10 6

2 - 2 -

- - 4 6

1 -

11 3

3 - 4 5

2 ตวออนแมลงหนอนปลอกนามปลอก ตวออนแมลงหนอนปลอกนาไมมปลอกตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกกรวดขาง

1 - -

- - -

- - -

- - -

- - -

3


- - - - - 1 - 6 - -

- - - - - 1 - 7 - -

- - - - - 2 - 5 - -

- - - - - - -

13 - -

- - - - - 3 -

10 - -


- - -

- - -

- - -

- - -

- - -


46

ตารางท 4-5 ปรมาณสตวหนาดนบรเวณสถาน D เขตชมชน ประจาวนท 6 กรกฎาคม 2558 กลมสตวหนาดน




- - - -

- - - -

- - - -

- - - -

- - - -

2 ตวออนแมลงหนอนปลอกนามปลอก ตวออนแมลงหนอนปลอกนาไมมปลอกตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกกรวดขาง

- - -

- - -

- - -

- - -

- - -

3


- - - - - - - - - -

- - - - - - - - - -

- - - - - - - - - -

- - - - - - - - - -

- - - - - - - - - -


- - -

- - -

- - -

- - -

- - -

รวม หมายเหต สตวกลมท 1 คณภาพนาดมาก สตวกลมท 2 คณภาพนาด สตวกลมท 3 คณภาพนาพอใช สตวกลมท 4 คณภาพนาตา

47

จากตารางท 4-5 ปรมาณสตวหนาดนทพบบรเวณสถาน D เขตชมชน แบงการสารวจออกเปน 5 ครง ไดผลการทดลองดงน สารวจครงท 1 แหลงนาบรเวณเขตชมชนไมพบสตวหนาดน สารวจครงท 2 แหลงนาบรเวณเขตชมชนไมพบสตวหนาดน สารวจครงท 3 แหลงนาบรเวณเขตชมชนไมพบสตวหนาดน สารวจครงท 4 แหลงนาบรเวณเขตชมชนไมพบสตวหนาดน สารวจครงท 5 แหลงนาบรเวณเขตชมชนไมพบสตวหนาดน ดงนน คณภาพนาบรเวณเขตชมชน จงจดอยในคณภาพนาแยมาก เนองจากไมพบสตวหนาดน จากผลการศกษาสตวหนาดนในแตละสถานเพอเปนดชนชวดคณภาพนาบรเวณลาธารนาตกกระทง ในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ พบสตวหนาดนรวมทงหมด 17 ชนด ดงตารางท 4-2 ถงตารางท 4-5 ไดสรปจานวนสตวหนาดนทงหมดไวดงตารางท 4-6 แสดงผลการศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 และไดอธบายไวในลกษณะแผนภมดงภาพท 4-1 แสดงความสมพนธของชนดและปรมาณของสตวหนาดนททาการทดลอง

48

ตารางท 4-6 ผลการศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558


สถาน A สถาน B สถาน C สถาน D ตวออนแมลงชปะขาว ตวออนแมลงเกาะหน

2 -

27 2

38 20

- -

ตวออนแมลงหนอนปลอกนามปลอก ตวออนแมลงหนอนปลอกนาไมมปลอก

2 -

14 4

1 -

- -

ตวออนแมลงปอ กง ป จงโจนา หนอนดวงสตา

2 6 1 9 4

1 3 -

38 4

- 7 -

41 -

- - - - -

ตวออนหนอนแดง ไสเดอนนาจด

- -

- -

- -

- -

หมายเหต สถาน A คอ นาตกชนท 3 สถาน B คอ นาตกชนท 1 สถาน C คอ หาดกระทง สถาน D คอ เขตชมชน

49

สตวกลมท 1 คณภาพนาดมาก

สตวกลมท 2 คณภาพนาด

สตวกลมท 3 คณภาพนาพอใช

สตวกลมท 4 คณภาพนาตา

สตวกลมท 5 คณภาพนาตามาก

ภาพท 4-2 แสดงความสมพนธของชนดและปรมาณของสตวหนาดนททาสารวจ จากแผนภมแสดงความสมพนธของชนดและปรมาณของสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 พบวาสถาน A พบสตวหนาดนกลมท 1 จานวน 2 ตว สตวหนาดนกลมท 2 จานวน 2 ตว และ สตวหนาดนกลมท 3 จานวน 22 ตว จดอยในคณภาพนาพอใช พบวาสถาน B พบสตวหนาดนกลมท 1 จานวน 29 ตว สตวหนาดนกลมท 2 จานวน 18 ตว และ สตวหนาดนกลมท 3 จานวน 46 ตวจดอยในคณภาพนาพอใช พบวาสถาน C พบสตวหนาดนกลมท 1 จานวน 58 ตว สตวหนาดนกลมท 2 จานวน 1 ตว และ สตวหนาดนกลมท 3 จานวน 48 ตวจดอยในคณภาพนาดมาก พบวาสถาน D ไมพบสตวหนาดนจดอยในคณภาพนาตามาก

0

10

20

30

40

50

60

70

สถานA สถานB สถานC สถานD

ปรมา

ณสตว

หนาด

น (ต

ว)

50

บทท 5 สรปผล อภปรายผล ขอเสนอแนะ

สรปผลการทดลอง ศกษาสตวหนาดนบรเวณลาธารนาตกกระทงในเขตอทยานแหงชาตเขาคชกฏ จานวน 4 สถาน จากพนท 3 บรเวณ คอ 1.บรเวณทถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน A) 2.บรเวณทไมถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน B และ C) 3. บรเวณท เปนเขตชมชน (สถาน D) โดยเกบตวอยางสตวหนาดนในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 จ า ก น น ว เ ค ร า ะ หคณภาพนาโดยใชสตวหนาดนเปนดชนบงชคณภาพนาโดยศกษาเปรยบเทยบกบกบคมอตรวจสอบคณภาพนาดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดน พรอมกบเกบตวอยางนาเพอนามาทาการวเคราะหพารามเตอรทมความสมพนธกบสตวหนาดน ไดแก อณหภม และความเปนกรด-ดาง จากการศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดน ในแตละสถาน พบวา แหลงนาบรเวณจด A (นาตกชนท 3) มคณภาพนาพอใช แหลงนาบรเวณจด B (นาตกชนท 1) มคณภาพนาพอใช แหลงนาบรเวณจด (C หาดกระทง) มคณภาพนาดมาก และ แหลงนาบรเวณจด D (เขตชมชน) มคณภาพนาตามาก โดยคาความเปนกรด-ดาง เฉลยเทากบ 5 และ อณหภมเฉลยเทากบ 26 องศาเซลเซยส ซงมความเหมาะสมตอการดารงชวตของสตว

อภปรายผล ศกษาสตวหนาดนบรเวณลาธารนาตกกระทงในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จานวน 4 สถานจากพนท 3 บรเวณ คอ 1.บรเวณทถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน A) 2.บรเวณทไมถกรบกวนจากมนษยหรอสตว (สถาน B และ C) 3.บรเวณทเปนเขตชมชน (สถาน D) บรเวณทโดยเกบตวอยางสตวหนาดน ในระหวางวนท 8 มถนายน ถง 6 กรกฎาคม 2558 จากนนวเคราะหคณภาพนาโดยใชสตวหนาดนเปนดชนบงชคณภาพนาโดยศกษาเปรยบเทยบกบคมอตรวจสอบคณภาพนาดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดนพรอมกบเกบตวอยางนาเพอนามาทาการวเคราะหพารามเตอรทมความสมพนธกบสตวหนาดน ไดแก อณหภมและความเปนกรด-ดางพบสตวหนาดนประกอบดวยกลมสตวหนาดน ไฟลม Arthropoda 2 ชน 8 อนดบ 14 วงศ ซงสอดคลองกบวจยของ สชาต ผงฉมพล และ ฉววรรณ สขมงคลรตน (2556) ทพบไฟลม Arthropoda มากทสดถง 16 วงศ โดยทาการศกษาความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลาง ระหวางเดอนพฤศจกายน 2550 ถงกนยายน 2551 โดยใชเครองมอเกบตวอยางสตวหนาดนชนด Ekman dredge ขนาด

51

15×15 เซนตเมตร พบสตวหนาดนทงหมด 4 ไฟลม คอ Annelida (2 วงศ) Mollusca (11 วงศ) Arthopoda (16 วงศ) และ Chordata (3 วงศ) นอกจากนการศกษาวจยครงนพบสตวหนาดนนอยกวารายงานของ เจยมจตร บญสม (2518) ททาการศกษาจานวนและปรมาณสตวหนาดน โดยทาการศกษาสตวหนาดนในแมนาเจาพระยาโดยใชวตถลอระหวางป 2516 ถง 2517 พบสตวหนาดนทงหมด 4 ไฟลม คอ Annelida Mollusca Arthropoda และ Vertebeata เหตทการศกษาวจยนพบสตวหนาดนมากกวาเนองจากผวจยทาการศกษาตลอดทงป เนองจากสตวหนาดนจะมการกระจายและความหนาแนนในแตละพนทตองขนอยกบระดบสภาพอากาศดวย รวมถงการศกษาวจยครงนพบสตวหนาดนมากกวารายงานของทพยนนท งามประหยด (2542) ทไดทาการศกษาความชกชม ความหลากหลายของสตวหนาดน และคณภาพนาในแมนาเจาพระยา พบสตวหนาดนไฟลม Anelida โดยเฉพาะไสเดอนดนนาจดใน Family Naididae มากทสด สวนการศกษาวจยในแหลงนาอนๆ พบวาการศกษาวจยครงนขดแยงกบรายงานของ จงด ศรนพรตนวฒน (2544) ททาการศกษาความหลากหลาย ความชกชม และการกระจายของสตวหนาดนในเขตรกษาพนธพชของบงบอระเพด จงหวดนครสวรรค ทพบสตวหนาดนในไฟลม Mollusca อยใน OrderThaiaridae คอสตวหนาดนชนดหอยเจดยมากทสด ซงทาการศกษาในชวงเดอนกมภาพนธ ถงชวงเดอนตลาคม ในระหวางการศกษาบางชวงมฝนตก ทาใหพบสตวหนาดนชนดนมปรมาณมากกวาสตวหนาดนชนดอนๆ และยงเปนชวงทหอยเจดยผสมพนธดวย และรายงานของสร ทกขวนาท และคณะ (2519) ไดทาการศกษาคณภาพนา ชนดและปรมาณสตวหนาดนในแมนากลอง พบสตวหนาดนจาพวกหอยมากทสด เพราะชวงเดอนสงหาคม เปนชวงฤดฝนทาใหพบสตวชนดนในปรมาณทมากกวาสตวชนดอนๆ จากการศกษาวจยครงน ไดทาการตรวจสอบคณภาพนาโดยใชหลกการวเคราะหทางสมบตทางเคมและทางกายภาพ พบวาแหลงนามคาอณหภมเฉลย 26 องศาเซลเซยส คา พเอช เทากบ 5 ซงคาทไดอยในเกณฑทเหมาะสมตามคณภาพนาผวดน สตวหนาดนสามารถอาศยอยได และสามารถนานามาใชประโยชนได พบสตวหนาดนทงหมดอยในไฟลม Arthropoda และพบสตวหนาดน Order Hemiptera หรอจงโจนามากทสด เนองจากจงโจนาจะอาศยอยบรเวณพนผวนานง สวนใหญอาศยในแหลงนาจด ชอบสภาพแวดลอมทอดมสมบรณไปดวยแมลง และแพลงกตอนและไมชอบนาเสยซงสอดคลองกบรายงานของ มนตรา กวางใหญ และ สทธวรรณ สนตะโชต (2548) ไดศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพนาบรเวณจดรวบรวมนาเสย จดปลอยนาทบาบดแลวและจดทไมมการปลอยนาเสยของบอบาบดนาเสย เทศบาลเมองขลง อาเภอขลง จงหวดจนทบร พบวาแหลงนามคาอณหภมเฉลย 29.3 องศาเซลเซยส คาพเอชเทากบ 7.43 ซงคาทไดอยในเกณฑทเหมาะสมตามมาตรฐานคณภาพนาทะเลชายฝง สตวหนาดนสามารถอาศยอยได สตวหนาดนทพบ

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%88%E0%B8%B7%E0%B8%94

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%9E%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B9%8C%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%99

52

เดนทสดคอวงศ Arthropoda และมสตวหนาดน Order Palaemonidae คอสตวหนาดนประเภทลกกงซงมลกษณะเดนในการศกษาวจยครงน เหตทกงมจานวนมากกวาสตวชนดอนๆ ททาการศกษาเนองจากบรเวณแหลงนาททาการศกษาเปนแหลงนาทอดมสมบรณ มพชนาทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของกง และยงเปนชวงทกงผสมพนธจงพบกงหนาแนนและมการกระจายมาก เชนเดยวกบงานวจยของ ปรยาภรณ ยสารคณ (2545) ทไดศกษาสตวหนาดนเพอเปนดชนชวดคณภาพนาในแหลงนาภายในสถาบนราชภฏราไพพรรณ จงหวดจนทบร พบวาแหลงนาททาการทดลองมอณหภมระหวาง 25-32 องศาเซลเซยส และคาพเอชมคาระหวาง 6.4-8.0 โดยแหลงนาบางพนทททาการศกษามปรมาณคาออกซเจนละลายนาตากวามาตรฐาน เนองจากบรเวณดงกลาวมพชนาอาศยอยเปนจานวนมากจนกอใหเกดนาเนาเสย

ขอเสนอแนะ 1. ควรศกษาพารามเตอรทมความสมพนธกบแหลงนาเพมขน เชน คาออกซเจนละลายนา คาการนากระแสไฟฟา ความเคม ความขน คาของแขงละลายนา ปรมาณออกซเจนทแบคทเรยใชในการยอยสลายสารอนทรย และ ความเรวของกระแสนา 2. ควรมการศกษาชนดและปรมาณของสตวหนาดนตลอดทงป เพอนามาเปรยบเทยบสตวหนาดนในแตละชวงฤด 3. ควรมการศกษาสตวหนาดนโดยใชวธ BMWP ในการจาแนกหรอบงชคณภาพนาเพมขน

58

บรรณานกรม

จงด ศรนพรตนวฒน. (2544). ความหลากหลาย ความชกชม และการแพรกระจายของสตวหนาดนใน เขตร กษาพนธ ของบ งบอระเ พด จ งหวดนครสวรรค . วทยานพนธดษฎบณทต , เทคโนโลยการเกษตร. สถาบนราชภฏนครสวรรค เจยมจตต บญสม. (2518). การศกษาสตวหนาดนในแมนาเจาพระยาโดยใชวสดลอ . วทยานพนธ มหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ณฏฐารตน ปภาวสทธและคณะ. (2556). ความหลากหลายทางชวภาพในปาชายเลนบานทงตะเซะ จงหวดตรง. กรงเทพฯ: หจก.ประสขชยการพมพ. ดบ. (2555). นาตกกระทง. วนทคนขอมล 21 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก http://g.pantip.com /cafe/blueplanet/topic/E12291946/E12291946.html ทพยนนท งามประหยด. (2542). ความชกชมความหลากหลายของสตวหนาดนและคณภาพ นาในแมนาเจาพระยา. วทยานพนธมหาบณฑต. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บลลงค ศรพพฒน. (2555). นาตกกระทง. วนทคนขอมล 21 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก http://www.mirrorwild.com/archives/6607 ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8. (2537) ออกตามความในพระราชบญญต สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เรองกาหนดมาตรฐานคณภาพ นาในแหลงนาผวดน ตพมพในราชกจจานเบกษา เลมท 111 ตอนท 16 ง ลงวนท 24 กมภาพนธ 2537 ปรยาภรณ ยสารคณ. (2546). การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนของแหลงนา 4 แหลง ในเขต สถาบนราชภฏราไพพรรณ ตาบลทาชาง อาเภอเมอง จงหวดจนทบร. วทยานพนธปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต, คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย, มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ มาโนช ดานพนง. (ม.ป.ป.). การตรวจคณภาพนาดวยสตวหนาดน (Benthos). วนทคนขอมล 12 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก http://www.itmanoch.com/ecology/les_m19.html มนตรา กวางใหญและสทธวรรณ สนตะโชต. (2548). การศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดนเพอ เปน ดชนชวดคณภาพนาบรเวณจดรวบรวมนาเสย จดปลอยนาทบาบดแลวและบรเวณจดทไมม การปลอยนาเสยของบอบาบดนาเสย เทศบาลเมองขลงอาเภอขลง จงหวดจนทบร . วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวทยาศาสตรสงแวดลอม, คณะ วทยาศาสตรและเทคโนโลย, มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ยพด วยคณา. (2542). การวเคราะหคณภาพนาทางเคม. กรงเทพฯ : ศนยการพมพ สถาบนราชภฏ สวนสนนทา.

53

FON

Oval

59

ลออศร เสนาะเมอง. (2545). แพลงคตอนสตวนาจด คาลานอยดโคพพอดในประเทศไทย. ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา. วลาส รตนานกล. (2557). สตวหนาดน. วนทคนขอมล 10 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก http://biology.ipst.ac.th/?p=816 สนทด ศรอนนตไพบลย. (2552). ระบบบาบดนาเสย : การเลอกใช การออกแบบ การควบคม และ การแกไขปญหา. กรงเทพฯ: สานกพมพทอป จากด. สร ทกขวนาศ, สจจา สขวบลย, วรช ภทรภญโญ, วรวทย อภลกษมวรรณ, จารวฒน นภตะภฏ และ ประสทธ พฒนช. (2519). การสารวจคณสมบตและผลเกยวเนองของนาตอการ ดารงชวตของสตวหนาดนในแมนาแมกลองในรายงานประจาป 2519. สถาบนประมงนาจด แหงชาตกระทรวงเกษตรและสหกรณ: กรงเทพฯ. สสนตะวนออก. (2554). นาตกกระทง. วนทคนขอมล 21 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก

http://travel.thaiza.com/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%95 สชาต ผงฉมพลและฉววรรณ สขมงคลรตน. (2556). ความชกชม และความหลากหลายของสตว หนา ดนในแมนาปาสกตอนลาง. สระบร: สานกพมพสานกวจยและพฒนาประมงนาจด สมศกด รกในหลวง. (2553). วนทคนขอมล 21 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก http://www. gunsandgames.com/smf/index.php?topic=90467.60 สวนแหลงนาจดสานกจดการคณภาพนากรมควบคมมลพษ. (2548). คมอตรวจสอบคณภาพนาดวย สตวไมมกระดกสนหลงหนาดน. กรงเทพฯ: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. อจฉรา โพธยานนท. (2542). การศกษานอกระบบกบสงแวดลอม. กรงเทพฯ : ศนยการพมพ สถาบน ราชภฏสวนสนนทา. อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ. (2556). อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ. วนทคนขอมล 15 กมภาพนธ 2558, เขาถงไดจาก http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style2/default.Asp ?npid=109&lg=1 Kapook. (2553). อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏจนทบร. วนทคนขอมล 21 กมภาพนธ 2558, เขาถงได จาก http://travel.kapook.com/view9265.html

Mustow S.E. (2002). Biological Monitoring of River in Thailand : Use and Adaptation of

the BMWP Score. Hydrobiologia. Tom Touronthai. (ม.ป.ป.). นาตกกระทง. วนทคนขอมล 15 กมภาพนธ 2558 , เขาถงไดจาก http://www.touronthai.com/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8% 95%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%97%E0%B8% B4%E0%B8%87-40001002.html#.VN98u-asXJI

54

http://www.touronthai.com/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%25

http://www.touronthai.com/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%25

FON

Oval

60

ภาคผนวก

55

61

ภาคผนวก ก ภาพสตวหนาดนทสารวจพบ บรเวณลาธารนาตกกระทง

ในเขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ

56

FON

Oval

62

ภาพท ก-1 ตวออนแมลงชปะขาวตวแบน

ภาพท ก-2 ตวออนแมลงชปะขาวเขม

ภาพท ก-3 ตวออนแมลงชปะขาวเหงอกบนหลง

57

FON

Oval

63

ภาพท ก-4 ตวออนแมลงเกาะหน

ภาพท ก-5 ตวออนแมลงหนอนปลอกนาหวหลม

ภาพท ก-6 ตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกแตร

58

FON

Oval

64

ภาพท ก-7 ตวออนแมลงหนอนปลอกนาปลอกกรวดขาง

ภาพท ก-8 ตวออนแมลงปอบาน

ภาพท ก-9 ตวออนแมลงปอเขมหางโปง

59

FON

Oval

65

ภาพท ก-10 ตวออนแมลงปอเขมหาง 2 แฉก

ภาพท ก-11 กง

ภาพท ก-12 ป

60

FON

Oval

66

ภาพท ก-13 จงโจนา (ทมา : สมศกด รกในหลวง , 2553)

ภาพท ก-14 หนอนดวงสตา

61

FON

Oval

67

ภาคผนวก ข ภาพสภาพแวดลอมในเขตชมชน บรเวณลาธารนาตกกระทง

เขตอทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ

62

FON

Oval

68

ภาพท ข-1 สระบวบรเวณเขตชมชน

63

FON

Oval

69

ประวตผทาวจย (1)

ชอ(ภาษาไทย) นายฉตรชย ทองเครอมา (ภาษาองกฤษ) Mr. Chachai Thongkruema วน/เดอน/ป 13 เดอน กรกฎาคม พ.ศ. 2534 อาย 23 ป สญชาต ไทย เชอชาต ไทย ศาสนา พทธ ประวตการศกษา ประถมศกษาตอนตน โรงเรยนวดชากมะกรด ประถมศกษาตอนปลาย โรงเรยนวดชากมะกรด มธยมศกษาตอนตน โรงเรยนสนทรภพทยา มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนสนทรภพทยา ปจจบน สาขาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ทอยปจจบน 98/3 หม 8 ตาบลชากโดน อาเภอแกลง จงหวดระยอง โทรศพท 090-7627427 E-Mail [email protected]

64

FON

Oval

70

ประวตผทาวจย (2)

ชอ(ภาษาไทย) นางสาวทพวลย เลศธญญา (ภาษาองกฤษ) Miss Thipphawan Loettanya วน/เดอน/ป 6 เดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2536 อาย 22 ป สญชาต ไทย เชอชาต ไทย ศาสนา พทธ ประวตการศกษา ประถมศกษาตอนตน โรงเรยนวดหนองแหวน ประถมศกษาตอนปลาย โรงเรยนวดหนองแหวน มธยมศกษาตอนตน โรงเรยนทาใหม “พลสวสดราษฎรนกล” มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนทาใหม “พลสวสดราษฎรนกล” ปจจบน สาขาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ทอยปจจบน 4/3 หม 13 ตาบลชางขาม อาเภอนายายอาม จงหวดจนทบร โทรศพท 085-2759105 E-Mail [email protected]

65

FON

Oval

การศึกษาชนิดและปริมาณสัตว์...

Documents