การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต...

การเพมประสทธภาพการผลตไกพนเมอง1. เปรยบเทยบการเลยงและใหอาหาร 2 แบบใน 2 พนท

The production improvement of native chickens1. Comparison of two feeding systems in two areas.

สชน ตงทววพฒน 1/, แสงธฌา แสงดาวเรอง 1/, บญลอม ชวะอสระกล 1/, เบญจวรรณ ศรศรสวสด 1/

และกญญา ปญญาชาตรกษ 2/

S. Tangtaweewipat1/, S. Sangdaoreung1/, B. Cheva-Isarakul1/, B. Sirisrisawas1/and K. Punyachatruk2/

บทคดยอการศกษาผลของการใหอาหารสำาเรจรปไกไขแกพอและแมไกพนเมองท

เลยงขงเลาเปรยบเทยบกบการเลยงปลอยเสรมดวยปลายขาวผสมรำา ไดกระทำาใน 2 พนท คอ อ.แจหม จ.ลำาปาง และ อ.ดอยสะเกด จ.เชยงใหม ตามแผนการทดลองแบบ 2x2 factorial arrangement in CRD โดยคดเลอกเกษตรกรเขารวมโครงการจำานวน 6 และ 8 ราย ตามลำาดบ แตละพนทแบงเกษตรกรออกเปน 2 กลม กลมแรกเลยงพอแมไกแบบขงเลาและใหอาหารไกไขทมขายเปนการคา สวนกลมทสองปลอยใหหาอาหารเองและใหเฉพาะปลายขาวผสมรำาเสรม ลกไกทง 2 กลมจะถกแยกจากแมทนทหลงเกด แลวจบแมไกไปจมนำาเยนใหเปยกชมถงผวหนง เชาเยนทกวนเพอรอการผสมพนธและรอการวางไขรอบ (ชด) ใหม เมอเฉลยจากทง 2 พนท ไมปรากฏวาวธการใหอาหารทตางกน มผลทำาใหสมรรถภาพการผลตแตกตางกน ยกเวนระยะเวลาทแมไกจะใหไขชดใหมเรวขนและมการสญเสยนำาหนกตวนอยลงอยางมนยสำาคญในกลมทใหอาหารไกไข (12.0 vs. 13.0 วนเมอนบจากลกไกเกด ตามลำาดบ) โดยทง 2 กลมใชเวลาจมนำาเฉลย 5.6 วนแมไกจงยอมใหพอพนธผสม แลวเวนระยะไปอกเฉลย 6.8 วนจงใหไขชดใหม ฉะนนในแตละรอบการผลตลกไกจะใชเวลารวมทงสนประมาณ 44 วนหรอเทากบ 8.2 ชด/ป ซงมากกวาการเลยงของเกษตรกรโดยทวไป 2-3 เทา อยางไรกดเมอคดเปนจำานวนลกไกทเกดใน 1 ป พบวา การใหอาหารไกไขชวยใหไดลกไกมากกวาการเสรมเฉพาะปลายขาวผสมรำา

1 / ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 50200Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, 50200, THAILAND

2/ บรษทลานนาเกษตรกรรม จำากด, Lanna Agriculture Co., LTD.* ขอขอบคณ สกว. (ชดโครงการพฒนาไกพนเมอง) ทสนบสนนทนวจย

1

อยางมนยสำาคญ (66.3 vs 58.5 ตว) แตเนองจากวธแรกตองเสยคาอาหารมากกวา จงมแนวโนมวาไดกำาไรนอยกวาวธหลง นอกจากนผลจากการทดลองยงไดแสดงใหเหนวา การนำาแมไกไปจมนำาหลงแยกลกจะทำาใหไดจำานวนลกไกมากกวาการเลยงโดยทวไป 2–3 เทา จงควรสงเสรมใหเกษตรกรนำาไปปฏบตอยางเปนรปธรรม เมอเปรยบเทยบระหวางพนท โดยเฉลยขอมลจากทงการไมใหและใหอาหารไกไข พบวา ไกพนเมองใน จ. ลำาปางมนำาหนกตวมากกวา ใหไขฟองใหญกวา ไดจำานวนลกไกมากกวา และลกไกแรกเกดมนำาหนกตวสงกวาใน จ. เชยงใหม และแมวาแมไกใน จ. ลำาปางจะมการสญเสยนำาหนกตวในระหวางการฟกไขมากกวา รวมทงใชระยะเวลาในการกลบมาใหไขรอบใหมนานกวา จงเปนเหตใหมแนวโนมตองเสยคาใชจายในการใหอาหารสงกวา แตเมอคดเปนรายไดและผลกำาไรจากการขายลกไกตลอด 1 ปแลว กมแนวโนมวาไดมากกวาใน จ. เชยงใหม

ABSTRACTThe effect of 2 feeding systems was compared in 2

areas, i.e. Jaehom district, Lampang Province and Doisaket district, Chiang Mai province according to 2x2 factorial arrangement in CRD. Six and eight small holder farmers in Lampang and Chiang Mai, respectively were selected to join the project. The farmers in each area were divided into 2 groups. The first group hens and cockerels which were kept in the confinement all the time, were fed with commercial laying feed while the second group only carbohydrate feed (broken rice and rice bran; BRB) were given to the animals in the morning when males and females were kept together in the confinement before allowed for free scavenging in the afternoon. Chicks were separated from their mothers shortly after hatching. Then hens were deeply soaked in water everyday until laying the next clutch of eggs. No significant difference among feed supplement groups was noticed on production performances, except lower body weight loss of hens and shorter laying interval of the group fed laying feed (12.0 vs. 13.0 days after hatching, respectively) with regardless of feeding systems and areas. These hens needed soaking 5.6 days to start remitting and another 6.8 days to start laying. Therefore, laying interval was 44 days and number of clutch per year was 8.2 which is 2–3 times higher than

2

those normally found in general practice. However, feeding commercial laying feed gave significantly more chicks than the supplemented only BRB (66.3 vs 58.5 heads). But since the first method required higher feed cost, therefore it tended to gain less profit than the second method.

Hens in Lampang had higher body weight, higher egg weight, and gave more eggs per clouted thus produced more chicks and higher birth weight of chicks than in Chiang Mai. Although hens in Lampang lost more weight during natural incubation and required longer period to resume laying which need higher feed cost but the income and profit from selling chicks tended to be higher. The results from this experiment indicated that hens being soaking in water after the separation of chicks gave 2–3 times higher chicks than the conventional management. Key words : Native chicken, Feeding system, Soaking, Reproduction

performance, Production performance.e-mail address : [email protected]

คำานำาไกพนเมองในภาคเหนอของประเทศมขนาดตวเลกกวาในภมภาคอนๆ

และมแนวโนมวาขนาดตวจะเลกลงอก เนองจากเกษตรกรไมไดเอาใจใสเทาทควร ทงนอาจเปนเพราะพนทการเพาะปลกยงมความอดมสมบรณ และ/หรอประชาชนมรายไดจากการประกอบอาชพอน เชน การทองเทยว หตถกรรมในครวเรอนดกวาภมภาคอน ไกทเลยงจงถกปลอยปละละเลยไปมาก นอกจากนยงมกจะนำาไกทมการเจรญเตบโตด (โตเรว) ไปบรโภคหรอจำาหนาย แลวปลอยใหไกทมขนาดตวเลก และไกแจหรอลกผสมระหวางไกปาและไกแจคมฝงแมพนธ นอกจากน เกษตรกรสวนใหญแทบจะไมไดใหความสำาคญกบการใหอาหารเสรม เพอใหไกไดรบโภชนะทเพยงพอและเหมาะสมกบความตองการของตวไก รวมทงไมมการจดการอยางอนเพอใหแมไกใหผลผลตไข และจำานวนลกไกเพมมากขน สวสดและคณะ (2531) รายงานวา การเลยงไกพนเมองของเกษตรกรในชนบท โดยใหไกหาอาหารกนเองตามธรรมชาต และใหอาหารทสามารถจดหาไดในหมบาน เชน ปลายขาว รำา ขาวเปลอก เศษอาหารหรอเศษผกตางๆ เปนตน พบวา แมไกมขดความสามารถในการใหไขไมเทากน โดยใหไข 3 ชด/ปสงสด รองลงมา คอ 2 ชด สวนทใหไข 4 ชด/ป มนอยทสด รตนาและคณะ (2537) กลาววา ไกพนเมองเพศเมยเมอถงวยเจรญพนธมระดบพฒนาการของระบบ

3

สบพนธ (นำาหนกรงไข นำาหนกและความยาวของทอนำาไข) ดอยกวาไกไขลกผสมทางการคา นอกจากนสภรและคณะ (2540) และอดศกดและคณะ (2543) ยงอางวา ไกพนเมองมความเปนแมสง ทำาใหมพฤตกรรมการฟกไขและเลยงลก ซงในชวงเวลาดงกลาว แมไกจะหยดการวางไขและกลบมาวางไขรอบใหมอกครงชา ศกยภาพการผลตในเชงอตสาหกรรมจงมนอย

สำาหรบการศกษาถงนำาหนกไขและนำาหนกลกไกแรกเกดมผรายงานไวบาง เชน สมพงษและคณะ (2531) บงไววา นำาหนกไขชดแรกของไกพนเมองเพมขนอยางมนยสำาคญตามลำาดบทของฟองไข (41.4, 42.5, 44.5 และ 46.7 กรมของไขฟองท 1, 2, 3 และ 4, ตามลำาดบ) สงผลใหนำาหนกแรกเกดของลกไกสงขนอยางมนยสำาคญตามลำาดบของฟองไขเชนกน (25.8, 27.4, 29.2 และ 31.0 กรม) สวนอตราการตายในชวง 3 วนแรกหลงจากฟกออกเปนตว กลบลดลงอยางมนยสำาคญในลกไกทเกดจากไขฟองทสองถงสเมอเทยบกบลกไกทเกดจากไขฟองแรก (0.4-3.4 vs. 11.3%) อาวธ (2522) รายงานวา ไขของไกพนเมองจดอยในขนาดเลก มนำาหนกเฉลยเพยง 47.76.5 กรม เมอฟกออกเปนตวไดลกไกทมนำาหนก 31.67.5 กรม ซงสงกวารายงานของกาญจนาและคณะ (2531) และเยาวมาลยและคณะ (2531) เลกนอย กลาวคอ มนำาหนกเฉลยอยระหวาง 40.1-44.4 กรม แตตำากวานำาหนกเฉลยของไขไกพนธแทจากตางประเทศ (49.2 กรม) นอกจากนศรพนธและคณะ (2540) ยงไดรายงานวา นำาหนกไขฟองแรกของไกพนเมองทเลยงในสถานบำารงพนธสตวมหาสารคามและในหมบานมคาเทากบ 33.5 และ 33.7 กรม ตามลำาดบ ใกลเคยงกบนรตนและคณะ (2536) ทศกษาในมหาวทยาลย (33.0 กรม)

อยางไรกด จากความพยายามทจะเรงใหแมไกพนเมองทเลยงภายใตสภาพชนบทใหผลผลตไขเพมขน โดยใชวธการแยกลกไกออกจากแมตงแตแรกเกด แลวนำาแมไปจมนำาใหเปยกชมถงผวหนงทวตว เชาเยนจนหมดพฤตกรรมอยากเลยงลก เพอทำาใหแมกลบมาใหไขรอบใหมเรวขน รวมทงการหานำาหนกตวทสญเสยไปในระหวางการใหไขและ/หรอระหวางการฟก ทงในสภาพใหอาหารสำาเรจรปไกไขตลอดเวลากบการปลอยใหแมออกไปคยเขยอาหารกนเอง และเสรมดวยอาหารแหลงคารโบไฮเดรต เชน ปลายขาวผสมรำา หรอขาวเปลอกบาง เปนตน ควรเปนสงทตองทำาใหกระจาง เพอการสงเสรมหรอพฒนาใหเกษตรกรนำาไปปฏบตตอไป

4

อปกรณและวธการทดลองแบงการศกษาออกเปน 2 พนท คอ ท อ.แจหม จ.ลำาปาง (บานใหม

สามคคและบานแมสก ต.แมสก) และ อ.ดอยสะเกด จ.เชยงใหม (บานดอกแดง ต.สงาบาน บานปาเหยง ต.ปาลาน และบานสนปเลย ต.สนปเลย) มเกษตรกรเขารวมโครงการ 6 และ 8 ราย ตามลำาดบ ทงนเกษตรกรทเขารวมโครงการแตละรายจะตองมแมไกพนเมองอยางนอย 5 ตว/ครอบครว รวมจำานวนแมไกทงสน 97 แม ใหแมไกทำาการฟกไขเองตามธรรมชาต ในแตละพนทแบงวธการเลยงแมไกออกเปน 2 กลม คอ 1) ขงแมและพอไกไวในเลาตลอดเวลา เลยงดวยอาหารสำาเรจรปไกไข และ 2) ไมใหอาหารสำาเรจรป แตจะโปรยปลายขาวผสมรำาคลกนำาหรอใหขาวเปลอก (บางครง) ในชวงเชาทขงรวมกบพอพนธ สวนชวงบายปลอยออกไปหากนตามธรรมชาตเชนทเคยปฏบต

ทงนเกษตรกรทกรายตองมคอกสำาหรบขงพอแมพนธ รวมทงมคอกเลยงลก โดยจะตองจบแยกลกตงแตแรกเกด สวนตวแมนำาไปจมนำาเยนใหเปยกชมทงตวจนถงผวหนง เชาเยนทกวน ซงในระหวางการจมนำานตองขงแมไกไมใหวงไปหาลก จนแมไกไมแสดงอาการหรอพฤตกรรมอยากเลยงลก จงหยดจมนำา

งานทดลองใชเวลาทงสน 12 เดอน บนทกนำาหนกแมไกเมอเรมวางไข (ฟองแรก) เมอเรมฟกและฟกเปนตว สวนนำาหนกไขบนทกเปนรายฟองเฉพาะฟองท 1, 2 และ 3 จากนนรอใหไขครบทกฟองจงชงนำาหนกรวมทงหมด (เพอหาคาเฉลย) สำาหรบนำาหนกลกไกบนทกเปนรายตวทเกดจากไขฟองท 1, 2 และ 3 แลวชงรวมกนทงหมดเชนเดยวกบการชงนำาหนกไข นอกจากนบนทกปรมาณอาหารทกนและมลคา บนทกจำานวนวนทจมนำาและจำานวนวนเมอแมไกกลบมาใหไขชดใหม นำาขอมลทไดไปวเคราะหหาความแปรปรวนดวยแผนการทดลองแบบ 2x2 Factorial arrangement in CRD โดยมวธการใหอาหารไกไขและพนทเปนปจจยหลก การวเคราะหใชโปรแกรมสำาเรจรป Statistical analysis system (SAS) ตามคำาแนะนำาของมนตชย (2544)

ผลและวจารณผลการทดลองสมรรถภาพการสบพนธ

สมรรถภาพการผลตและการสบพนธของแมไกพนเมองทเลยงใน 2 พนท (จ.เชยงใหม vs. จ.ลำาปาง) ซงอยหางไกลกน คนละสภาพอากาศ รวมทง

5

เปรยบเทยบผลการใหและไมใหอาหารไกไขแกพอแมพนธในชวงแยกลกไกออกจากแม จนถงวางไขชดใหม พบวาไมมปฎสมพนธระหวางปจจยทงสอง คอ พนทและระบบการใหอาหาร ดงนนจงสามารถกลาวถงแตละปจจยไดดงน สมรรถภาพการสบพนธดานเปอรเซนตไขมเชอ ไขเชอตายและไขตายโคม อตราการฟกออกเปนตวจากไขฟกทงหมด จำานวนวนทแมเลยงลก และจำานวนวนทจบแมไกไปจมนำา ไมมความแตกตางกนในทางสถต แตจำานวนไขตอชดของแมไกท จ.ลำาปาง มปรมาณสงกวาท จ.เชยงใหมอยางมนยสำาคญ (P<0.05; 10.5 vs. 9.3 ฟอง/ชด) นอกจากนยงมอตราการฟกออกเมอคำานวณจากไขมเชอสงกวา (86.9 vs. 83.5%) เปนเหตใหไดจำานวนลกไกทเกดมากกวา (8.3 vs. 7.1 ตว/ชด) ทงนอาจมสาเหตเนองจากเกษตรกรใน จ.ลำาปาง ใหความสนใจในการเลยงไกและคาดหวงกบผลผลตมากกวา ตวอยางเชน 1). ใหการดแลแมไกใหฟกไขออกเปนตวจนเกอบหมดทกฟอง จงใชเวลาในการฟกไขโดยเฉลยนานกวาทเชยงใหม ซงในขณะทแมไกฟกไขเกอบครบ 21 วนนน จะเหลอไขในรงไขทยงไมเกดเปนตวอกประมาณ 2-3 ฟอง เกษตรกรสวนใหญทเชยงใหมจะจบทงแมและลกออกจากรงไขทนทเมอครบ 21 วน สวนไขทเหลอปลอยใหเกดเองตามธรรมชาต มเพยงบางรายทใหการชวยเหลอบางเลกนอย จงทำาใหจำานวนไขเชอตายกบไขตายโคมมแนวโนมสงกวาทลำาปาง แตไมพบนยสำาคญ 2). ใหความสำาคญตอการจบแมไกไปจมนำานานกวา ซงแสดงใหเหนวา การพจารณาถงระยะเวลาทตองการใหแมไกหมดหรอหยดพฤตกรรมอยากเลยงลกทำาไดดกวา โดยพบวาเกษตรกรทลำาปางใชเวลาจมนำาแมไกนานกวาประมาณ 1 วน (6.1 vs. 5.2 วน ตามลำาดบ) อยางไรกด แมวาจะใชเวลาจมนำาทนานกวา แตแมไกกยงคงใชเวลาพกสำาหรบการใหไขชดใหมมากกวา (7.9 vs. 5.7 และ 14.3 vs. 11.0 วน เมอนบจากหยดจมนำาและจากลกไกเกด ตามลำาดบ)

สำาหรบผลการใหอาหารทง 2 วธ ซงเฉลยจากทง 2 พนท ไมพบวามความแตกตางกนในทางสถต ยกเวนแมไกกลมทไดรบอาหารไกไขจะมความพรอมเพอใหไขในชดใหมตอไปนบจากลกไกเกดเรวขน 1 วน (12.0 vs. 13.0 วน) ซงความแตกตางนมนยสำาคญ สวนสมรรถภาพดานอนๆ พบเพยงแนวโนมทดขน เชน ไดจำานวนไข (10.2 vs. 9.7 ฟอง/ชด) จำานวนลกไก (7.8 vs. 7.5 ตว/ชด) และรอบในการใหผลผลตทมากกวา (8.5 vs. 7.8 ชด/ป) เปนตน (ตารางท 1) ทงนอาจมสาเหตเนองจากอาหารไกไขมโภชนะ โดยเฉพาะอยางยงโปรตน วตามน และแรธาตสงกวาใหปลายขาวและรำา

6

Table 1. Reproduction performance of native hens and the cost of 1-day old chicks (DOC) in 2 areas with 2 feeding systems (data from May 2003 – April 2004).

Main factors Area Feeding system S.E.M.

Chiang Mai

Lampang

Laying feed1/

BRB 2/

No. of hens (head)

52 45 47 50

No. of clutches/year

8.5+0.9

7.7+0.1

8.5+0.1

7.8+0.2

2.0

No. of eggs per clutch

9.3+1.0 b

10.5+0.4 a

10.2+1.0

9.7+0.9

0.9

Incubation period (day)

21.0+0.1 b

21.2+0.1 a

21.1+0.1

21.1+0.2

0.1

No. of hatched chicks (h/year)

7.1+0.9 b

8.3+0.7 a

7.8+1.0

7.5+1.0

1.0

Infertile eggs (%)

9.8+1.7

8.8+1.5

9.4+1.5

9.2+1.8

2.4

Dead in shell eggs (%)

14.4+3.4

12.1+4.8

13.2+4.8

13.5+3.7

4.1

Hatchability (%)- from total

eggs76.4+3

.778.6±5

.977.4±

6.177.5±

3.75.7

- from fertile eggs

83.5+4.8 b

86.9±4.7 a

84.1±6.5

85.9±3.3

4.6

Chicks’ raising period (day)

0.4+0.5

0.3±0.3

0.3±0.4

0.4±0.4

0.6

Soaking period (day)

5.2+0.6

6.1±1.9

5.6±2.1

5.6±0.4

1.4

Onset of new laying period (d)

- after soaking terminated

5.7+0.7 b

7.9±1.7 a

6.1±2.1

7.2±1.1

1.3

- after chicks hatching

11.0+1.3 b

14.3±0.9 a

12.0±2.7 x

13.0±1.2 y

1.1

No. of hatched chicks (h/year)

60.4 b 63.9 a 66.3 x 58.5 y 14.8

Income from DOC (Baht) 3/

604.00 b

639.00 a

663.00 x

585.00 y

111.2

Cost of feed 0.40 0.40 0.60 0.30 0.01

7

(Baht/d)(Baht/

round)16.68 18.52 26.10 13.26

y1.6

Cost of DOC chicks (Baht/h)

2.35 2.23 3.35 1.77 0.5

(Baht/hen/y)

141.90 142.50 221.85 x

103.43 y

14.3

Profit 4/(Baht/hen/year)

462.10 496.50 441.15

481.57

107.7

No interaction between area x feeding method (P>0.05).ab, xy Values within a row of each main factor with no common superscripts are significantly different (P<0.05).1/Fed with commercial laying feed. 2/ Supplemented with broken rice plus rice bran. 3/ 10

Baht/head.4/ Calculated from feed cost only, other cost, i.e. electric, drug, labor costs were not included.

อนง จากความยงยากและความไมสะดวกของเกษตรกรบางราย โดยเฉพาะรายทมภารกจอนหรอรายทไมมความพรอมของคอก/โรงเรอนทใชขงไกแมพนธในชวงระหวางจบจมนำา จงยงคงตองปลอยใหแมไกเลยงลกไปพลางๆ กอนในชวงระยะแรกของการศกษา แตหลงจากนนไดกำาหนดใหเกษตรกรทกรายปฏบตเหมอนกน จงทำาใหยงมคาเฉลยการใหแมไกเลยงลก 0.3 วนในกรณทเลยงขงและใหอาหารไกไข สวนพวกทเลยงปลอยใหแมไกเลยงลกนานกวาเลกนอย (0.4 วน, ตารางท 1) แสดงใหเหนวา เกษตรกรกลมหลงนมความพรอมตอการจดการเลยงดพอแมพนธและลกไกนอยกวา อยางไรกดจากการแนะนำาใหเกษตรกรจบแมไกไปจมนำาหลงจากแยกลกออกไปอนบาลตางหาก ซงในชวงนแมไกจะยงคดถงลกและไมยอมใหพอพนธผสมหรอยงไมพรอมทจะวางไขชดใหม พบวาการจมนำาเยนใหตวแมไกจนเปยกชม เชาเยนทกวน จนกวาแมไกจะหมดพฤตกรรมอยากเลยงลกหรอยอมใหพอพนธผสม ตองใชเวลาเฉลย 5.6 วน แมไกจงจะยอมใหพอพนธผสม โดยเวนระยะไปอกเฉลย 6.1 และ 7.2 วน จงจะวางไขชดใหม หรอหากนบจากวนทลกไกเกดใชเวลาทงสน 12.0 และ 13.0 วนในกลมทใหและไมใหอาหารไกไข ตามลำาดบ จะเหนไดวา ระบบการใหอาหารแทบไมมความแตกตางกน ทงนอาจเปนเพราะความสมบรณของอาหารธรรมชาตทมในพนทดงกลาว และความเอาใจใสของเกษตรกรทงสองกลมดพอๆ กน จงทำาใหไดผลไมตางกน

8

การทจบแมไกไปจมนำาแลวมผลชวยลดระยะพกกอนทแมไกใหผลผลตรอบใหมนอยลงนน อาจมผลเนองจากการเปลยนแปลงของฮอรโมน ซงสภรและคณะ (2540) ไดรายงานวา ฮอรโมนโปรเจสเตอโรนมปรมาณสงขนอยางรวดเรวในชวงกอนทแมไกจะวางไข หลงจากนนระดบฮอรโมนจะลดลงอยางรวดเรว การทจบไกไปจมนำาแลวใหไขเรวขน อาจมผลเกยวของกบอณหภมของตวไก (วดททวารหนก, cloacal temperature) ซงพบวาลดลง 1-2 o ฟ (รปท 1) โดยอณหภมของตวไกจะลดลงอยางมากทนททจบจมนำา จากนนจะคอยๆ สงขนจนเกอบถงระดบปกตภายในเวลา 60 นาทหลงจากจบจมนำา การทอณหภมลดลงน อาจสมพนธกบระดบฮอรโมนทควบคมการสรางและการตกไขกได ซงควรทำาการศกษาในโอกาสตอไป

การเปลยนแปลงนำาหนกตวของแมและลกไกจากขอมลในตารางท 2 จะเหนไดวา แมไกพนเมองในพนท จ. ลำาปาง ม

ขนาดตว (นำาหนกตวเมอใหไขฟองแรก) มากกวาทเชยงใหมอยางมนยสำาคญ (1.60 vs. 1.47 กก) และยงมนำาหนกตวเมอเรมฟกไขและเมอฟกออกเปนตวสงกวาทเชยงใหมประมาณ 100 ก. ซงความแตกตางนมนยสำาคญเชนกน สงผลใหนำาหนกไข ไมวาจะเปนไขลำาดบฟองท 1, 2 หรอ 3 และเฉลยจากไขทกฟองใหญกวาไขของแมไกทเชยงใหมอยางมนยสำาคญดวย รวมทงยงมผลตอเนองไปถงนำาหนกลกไกแรกเกด ซงพบวามนำาหนกตวมากกวาทเชยงใหมอยางมนยสำาคญ แตเมอนำานำาหนกลกไกไปคำานวณเทยบเปนรอยละของนำาหนกไข กลบใหผลไมตางกน โดยมคาอยระหวาง 65.7-67.9% ของนำาหนกไข อยางไรกดเมอพจารณาถงนำาหนกตวของแมไกทสญเสยไปในระหวางการใหไขและฟกไข พบวา ไกตวใหญ (จาก จ. ลำาปาง) มการสญเสยนำาหนกตวมากกวาแมไกตว

9

Feed suppl.No feed suppl

103.5

104

104.5

105

105.5

0 5 15 30 45 60 120

Time after soaking (min)

Temp. (oF)Fig. 1 Cloacal temperature of native hens after deep in water

(A = Lampang, B = Chiang Mai)

Time after soaking (min)

A B

เลก (จาก จ. เชยงใหม) อยางมนยสำาคญ ยกเวนในชวงฟกไข (ระยะเวลา 21 วน) ซงมคาไมแตกตางกน คอ มการสญเสยนำาหนกตวในชวง 5.4-5.9%

เมอเปรยบเทยบผลระหวางการไมใหและใหอาหารไกไขแกไกพอแมพนธเฉลยจากทง 2 พนท ปรากฏวา นำาหนกตวแมไกไมวาทชวงใดๆ นำาหนกไขและนำาหนกลกไกทเกดใหผลไมแตกตางกน ยกเวนนำาหนกทสญเสยไปในระหวางการใหไข การฟกไข หรอตลอดทง 2 ระยะ การไมใหอาหารไกไขแมไกจะสญเสยนำาหนกตวมากกวาเมอใหอาหารอยางมนยสำาคญ (3.9 vs. 2.2, 6.6 vs. 4.8 และ 9.8 vs. 6.8% ตามลำาดบ) การใหอาหารไกไขจงชวยลดการสญเสยนำาหนกตวได แมวาจะไมมผลทำาใหจำานวนผลผลต (ไขและลกไกทเกด) แตกตางกนอยางมนยสำาคญกตาม (ตารางท 2) แตมแนวโนมจะไดผลผลตมากขนดงทเคยกลาวไวแลว (ตารางท 1)

การทนำาหนกตวแมไกลดลง เมอพจารณาในแตละพนท พบวา ในชวงเรมใหไขฟองแรกจนถงลกไกเกด (ประมาณ 31-32 วน) ลดลงไป 8.1% และ 9.0% ในแมไกท จ.ลำาปางและเชยงใหม ตามลำาดบ โดยนำาหนกของแมไกทลดลงไปในชวงระหวางใหไข (ประมาณ 10-11 วน) ลดลงไปประมาณ 1 ใน 3 ของระยะเวลาทง 2 ชวง คอ 2.6 และ 4.0% ตามลำาดบ การไมใหอาหารไกไขในชวงระหวางกอนวางไข (ท จ. เชยงใหม) ทำาใหนำาหนกแมไกสญเสยไปมากกวากลมทใหอาหาร (7.0 vs. 4.9% ในชวงฟกไข และ 10.1 vs. 6.9% ในชวงวางไขรวมกบระยะฟกไข) สวนท จ. ลำาปางแตกตางกนเลกนอย โดยพบวาการไมใหอาหารไกไข ทำาใหมการสญเสยนำาหนกตวมากกวาการใหอาหารเชนเดยวกบการศกษาทเชยงใหม และยงพบดวยวา ในชวงวางไขกมการสญเสยนำาหนกตวมากกวาดวย (ขอมลไมไดนำาเสนอ)

นอกจากนยงสงเกตไดวา แมไกของเกษตรกรในชนบททงสองพนท โดยเฉพาะทเชยงใหมมขนาดตวเลกมาก มนำาหนกเฉลยเพยง 1.4-1.5 กก. เทานน สวนทลำาปางมขนาดตวใหญกวา (1.5-1.7 กก.) จงทำาใหนำาหนกตวทสญเสยไปในชวงวางไขและฟกไขมากกวาทเชยงใหม และการทแมไกมขนาดตวเลกน สงผลใหไขมขนาดฟองเลกดวยดงไดกลาวมาแลว (มนำาหนกไขเฉลยเพยง 39.0 ก./ฟอง)

อยางไรกด นำาหนกของแมไกทงสองพนทยงคงมขนาดตวเลกกวาไกพนธไขทนยมเลยงแบบยนกรงโดยทวไปในประเทศไทย (1.4-1.7 vs. 1.8-2.0 กก.; สชน, 2542)

10

เมอเทยบนำาหนกไขทศกษาในครงน พบวา มขนาดตำากวาของไกพนเมองในเขตภาคกลาง (จ. นครปฐม) ทรายงานไวโดยอาวธ (2522; 47.76.5 ก./ฟอง) แตถาเทยบกบไกพนเมองในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงรายงานไวโดยกาญจนาและคณะ (2531) และเยาวมาลยและคณะ (2531) พบวามนำาหนกไมตางกน (39.0-43.9 vs. 40.1-44.4 ก./ฟอง ตามลำาดบ) ทำานองเดยวกบไกพนเมองทเลยงในภาคเหนอ ตามทรายงานไวโดยอภชยและคณะ (2529) มคาตำากวาเลกนอย แตถาเทยบกบไขจากแมไกทไดรบการคดเลอก/ปรบปรงพนธมาแลว จะมขนาดเลกกวามาก (47.2 ก./ฟอง; อภชยและคณะ, 2529)Table 2. Weight of eggs, chicks and hens in 2 areas of

2 feeding systems (Data from June 2003 – April 2004).

Main factors Area Feeding system S.E.M.Chiang

MaiLampa

ngLaying feed1

BRB 2/

No. of hens (head)

52 45 47 50

Hens’ body weight (kg)At onset of

laying1.470.04 y

1.600.15 x

1.540.13

1.500.11

0.1

At incubation 1.430.04 y

1.540.16 x

1.510.12

1.440.10

0.1

At hatching 1.350.04 y

1.450.16 x

1.440.12

1.350.10

0.1

Weight loss during.. (%)

Laying period 2.55 y 3.96 x 2.16 b 3.89 a 0.2Incubation

period 5.93 5.37 4.75 b 6.55 a 0.9

Onset of laying to hatching

8.09 y 8.98 x 6.80 b 9.82 a 0.5

Egg weight (g)1st egg of the

clutch35.851

.17 y 40.981

.00 x 37.683.13

37.952.75

1.2

2nd egg of the clutch

36.751.20 y

41.901.02 x

38.643.32

38.812.60

1.2

3rd egg of the 37.54143.361 39.58 39.95 1.611

clutch .65 y .37 x 4.10 2.78Average from all

eggs39.011

.23 y43.930

.73 x 40.803.10

41.022.58

1.1

Chick body weight from.. (g)1st egg (g) 23.581

.02 y26.990

.49 x 24.762.11

25.001.89

0.9

(% of egg wt.)

65.74 65.89 65.70 65.88 1.3

2nd egg (g) 24.581.27 y

27.830.44 x

25.712.13

25.931.91

1.1

(% of egg wt.)

66.83 66.04 66.56 66.50 1.7

3rd egg (g) 25.471.43 y

28.980.47 x

26.722.39

26.902.02

1.3

(% of egg wt.)

67.85 66.62 67.64 67.16 2.3

Average all eggs (g)

25.951.00 y

29.390.28 x

27.162.03

27.371.97

0.9

(% of egg wt.)

66.49 66.86 66.57 66.69 0.8

No interaction between area x feeding method (P>0.05).ab, xy Values within a row of each main factor with no common superscripts are significantly different (P<0.05).1/Fed with commercial laying feed. 2/ Supplemented with

broken rice plus rice bran. เมอพจารณาถงนำาหนกไขฟองท 1, 2 และ 3 ทแมไกวางตามลำาดบ พบ

วา มนำาหนกเพมขนตามลำาดบทของฟองไข รวมทงนำาหนกลกไกทเกดจากแตละฟองจากทงสองพนทดงกลาวกเพมขนตามลำาดบดวย สอดคลองกบรายงานของสมพงษและคณะ (2531) ทกลาววา เพมขนอยางมนยสำาคญตามลำาดบของฟองไข (จากฟองท 1 ถง 4) แตเมอเทยบนำาหนกลกไกเปนรอยละของนำาหนกฟองไข กลบพบวา การศกษาในครงนมสดสวนสงกวารายงานอนๆ ไมวาจะเปนไขทมาจากแมไกทไดรบหรอไมไดรบอาหารไกไขกตาม กลาวคอ มสดสวนของนำาหนกลกไกเฉลยอยระหวาง 66.5-66.9% ของนำาหนกไข ในขณะทอาวธ (2522) และสมพงษและคณะ (2531) รายงานวามสดสวนอยระหวาง 62.3-66.2% ซงเปนทนาสงเกตวา นำาหนกของลกไกพนเมองทงจากการศกษาในครงนและรายงานอนๆ เมอเทยบกบนำาหนกไขมสดสวนสงกวาไกไขสายพนธ

12

การคาทวไป (ประมาณ 61% ของนำาหนกไข; สชน, 2542) นอกจากนเมอพจารณาถงนำาหนกลกไกเปนรายตวทเกดจากไขฟองแรกๆ กพบวา มสดสวนเพมขนตามลำาดบทของฟองไข สอดคลองกบสมพงษและคณะ (2531) ทกลาวอางวา มสดสวนเทากบ 62.3, 64.5, 65.6 และ 66.4% ของนำาหนกไขฟองท 1, 2, 3 และ 4 ตามลำาดบ

ตนทนการผลต เมอประเมนคาใชจายเฉพาะคาอาหารทใหแกพอแมพนธในชวงหลงเกดลกไกจนถงฟกไข พบวา การใหอาหารไกไขมตนทนสงกวากลมทปลอยใหไกหากนเองและเสรมเฉพาะรำาและปลายขาวอยางมนยสำาคญ สงผลใหตนทนการผลตลกไกเมอแรกเกดของกลมแรกสงกวากลมท 2 ประมาณ 1 เทา (0.60 vs.0.30 บาท/วน และ 3.35 vs. 1.77 บาท/ตว ตามลำาดบ) แตหากคำานวณใหเกษตรกรจำาหนายลกไกทราคาตวละ 10 บาท กลมทใหอาหารไกไขจะมรายไดนอยกวาเพยงเลกนอย เนองจากแมไกกลมนมรอบการสบพนธสนกวากลมไมใหอาหาร สงผลใหไดจำานวนลกไกตอปสงกวา (66.3 vs. 58.5 ตว/ป) จงทำาใหมผลกำาไรตำากวาไมมากนกเพยง 40 บาท/แม/ป (441.15 vs. 481.57 บาท/แม/ป, ตารางท 1)

สำาหรบตนทนการผลตในแตละพนททศกษา แมวาทลำาปางจะไดรอบการผลตลกไกนอยกวา แตจำานวนลกไกทไดตอชดมมากกวา เมอคำานวณทงปจงไดลกไกตอแมสงกวา (63.9 vs. 60.4 ตว ตามลำาดบ) ประกอบกบตนทนการผลต (เฉพาะคาอาหาร)

ของทงสองพนทไมตางกน จงทำาใหทลำาปางมรายไดมากกวาทเชยงใหมเลกนอย (ตารางท 1)

ผลการปรบปรงประสทธภาพเมอนำาผลทไดจากการศกษาครงนเทยบกบขอมลอางอง พบวา จะได

ลกไกมากกวาการเลยงของชาวบานทวไปประมาณ 34 ตว/แม/ป (59-66 vs. 19-38 ตว, ตารางท 3) ซงเทากบชวยปรบปรงประสทธภาพการผลตไดถง 54-249% ขนกบแหลงขอมลทเปรยบเทยบ และวธการใหหรอไมใหอาหารไกไข การทไดผลผลตเพมขนนเปนเพราะไดแนะนำาใหเกษตรกรใชเทคนคการจบแมไกไปจมนำา รวมทงแยกเลยงลกไก ซงจะชวยทำาใหแมไกกลบมาวางไขชดใหมเรวกวาเดม รอบการใหไขตอปจงเพมขน

13

Table 3. Comparative performances of native hens from this study versus other reports.

Result from

อาวธ (2522)

1/

วโรจนและ สวสดและ สภรและคณะ

this study

และสมต (2527)

คณะ(2531)

คณะ (2531)

(2540)

Number of clutches/year

4.7 2-6 (4) 2/

2-4 (3) 2/

6.7

- Suppl. with laying feed

8.5

(% Improvement)

80.9 112.5 183.3 26.9

- No laying feed suppl.

7.8

(% Improvement)

66.0 95.0 160. 16.4

Number of eggs/clutch

10.9 8.8 * 9.3


10.2

(% Improvement)

(-6.4) 15.9 * 9.7


9.7

(% Improvement)

(-11.0) 10.2 * 4.3

Number of chicks/clutch (head)

8.9 6.1 7.0 *

- Suppl. With laying feed

7.8

(% Improvement)

(-12.4) 27.9 11.4 *


7.5

(% Improvement)

(-15.7) 23.0 7.1 *

Number of 38 * 19 2414

chicks/hen (head/year)


66.3

(% Improvement)

74.5 * 248.9 176.3


58.5

(% Improvement)

53.9 * 207.9 143.8

1/ Average from 2 reports. 2/ Average value. * No data available.

สรปจากการศกษาใน 2 พนท คอ อ.แจหม จ.ลำาปาง และ อ.ดอยสะเกด

จ.เชยงใหม มผเขารวมโครงการ 6 และ 8 ราย ตามลำาดบ โดยไดแนะนำาและทดสอบเทคโนโลยทคาดวาจะชวยใหแมไกพนเมองทเลยงและดแลโดยเกษตรกรแบบดงเดมใหไดผลผลตเพมขน ซงมทงการใหและไมใหอาหารสำาเรจรปไกไข ผลสรปโดยยอจากการรวบรวมขอมลในรอบ 1 ป มดงน

ไกพนเมองใน จ. ลำาปางมนำาหนกตวมากกวา ใหไขฟองใหญกวา ไดจำานวนลกไกมากกวา และลกไกแรกเกดมนำาหนกตวสงกวาใน จ. เชยงใหม และแมวาแมไกใน จ. ลำาปางจะมการสญเสยนำาหนกตวในระหวางการฟกไขมากกวา รวมทงใชระยะเวลาในการกลบมาใหไขรอบใหมนานกวา เปนเหตใหมแนวโนมตองเสยคาใชจายในการใหอาหารสงกวา แตเมอคดเปนรายไดและผลกำาไรจากการขายลกไกตลอด 1 ปแลว กมแนวโนมวาไดมากกวาใน จ. เชยงใหม

การเลยงไกพนเมองแบบขงคอก และใหอาหารสำาเรจรปไกไขทมขายเปนการคาทวไป แมวาจะชวยใหแมไกมการสญเสยนำาหนกตวในระหวางการฟกลดลง และชวยใหไดลกไกตอปสงกวา แตเนองจากตองเสยคาอาหารมากกวาการปลอยใหไกหากนเองแลวเสรมดวยปลายขาวผสมรำาอยางมนยสำาคญ จงทำาใหมแนวโนมวาไดกำาไรตำากวาการเลยงแบบหลง

อยางไรกด เมอนำาขอมลเฉลยจาก 2 พนท และการใหอาหารทง 2 แบบ มาเปรยบเทยบกบสมรรถภาพการผลตของไกพนเมองทมผรายงานไว พบวา การแยกลกออกจากแมตงแตแรกเกด แลวนำาแมไปจมนำาใหเปยกทวตวถงผวหนง จนกวาจะเลกพฤตกรรมอยากเลยงลก จะทำาใหไดจำานวนรอบของการ

15

วางไขตอปสงขน เปนเหตใหไดจำานวนลกไกตอปมากขนกวาปกต 2-3 เทา ดงนนจงควรสงเสรมใหเกษตรกรนำาไปปฏบตอยางเปนรปธรรมตอไป

เอกสารอางองกาญจนา บนสทธ , ธระพล บนสทธ , อภชย ศวประภากร, สมพงษ ฉาย

พทธ, พรรณศร สาก ยะ และ สาโรจน ศ รขจรพนธ . 2531. การศกษาหาระดบความตองการโปรตนและพลงงานส ำาหรบไกพนเมองภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. รายงานการประชมสมมนาวชาการเกษตร : ไกพนเมองคร งท 2, สำานกงานเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, ขอนแกน.

นรตน กองรตนานนท, รตนา โชตสงกาศ และสภาพร อสรโยดม. 2536. ผลผลตไขและสวนประกอบฟองไขของไกพนเมองเปรยบเทยบกบไกพนธแทบางพนธ. รายงานการประชมทางวชาการ คร งท 31. สาขาสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

มนตชย ดวงจนดา. 2544. การใชโปรแกรม SAS เพอวเคราะหงานวจยทางสตว ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

เยาวมาลย คาเจรญ, สาโรช คาเจรญ, สมพงษ ฉายพทธ, พทกษ ศรประยา. ยงยศ ไทรงาม , พรรณศร สาก ยะ และอภ ชย ศ วประภากร . 2531. ผลของการเลยงดวยอาหารชาวบานเสรมด วยพรมกซไวตามนแรธาตเปรยบเทยบกบอาหารชาวบานเสรมดวยหวอาหารไกไขตอสมรรถภาพการผลตของไกพนเมอง. รายงานการประชมสมมนาวชาการเกษตร : ไกพนเมอง คร งท 2. สำานกงานเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, ขอนแกน

รตนา โชตสงกาศ, สภาพร อสรโยดมและนรตน กองรตนานนท. 2537. การศกษาเปรยบเทยบลกษณะการใหไขและสวนประกอบฟองไขของไกพนเมองและไกไขลกผสมทางการคา. ว.เกษตรศาสตร. 28: 38-48.

วโรจน ชลวรยะกล, หรรษา ฐตโภคา, สมาล ไหลรงเรองและเชษฐพงศ นนทพทธ. 2531. การผลตไกพนเมองในระบบการทำาฟารมเขตเกษตรนำาฝน. รายงานการประชมสมมนาวชาการเกษตร : ไก พ นเมอง คร งท 2, สำานกงานเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, ขอนแกน.

ศรพนธ โมราถบ, อำานวย เลยวธารากล และสวสด ธรรมบตร. 2540. การผสมพนธและคดเลอกพนธไกพนเมองสถานบำารงพนธสตวมหาสารคาม

16

1. อายและนำาหนกเมอใหไขฟองแรก. รายงานผลการวจยประจ ำาป 2539-2540. หนา 100-110, ศนยวจยและบำารงพนธสตวเชยงใหม สำานกงานปศสตวเขต 5. เชยงใหม.

สมพงษ ฉายพทธ, พทกษ ศรประยา, ยงยศ ไทรงาม. พรรณศร สากยะ, อภชย ศวประภากร, สาโรช คาเจรญ และเยาวมาลย คาเจรญ . 2531.การศกษานำาหนกของไกพนเมองและเปดเทศตอนำาหนกแรกเกดของลกทฟกออกและอตราการตาย. รายงานการประชมวชาการเกษตร : ไกพ นเมอง คร งท 2, สำานกงานเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ , ขอนแกน.

สมต ยมมงคล. 2527. ความสมพนธระหวางการเลยงสตวกบสภาวะทางเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกรในบางหมบานของอำาเภอกำาแพงแสน. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ.

สวสด ธรรมบตร, พทยา นามแดงและวระชย โพธวาระ. 2531. การเลยงไกพนเมองในระบบของเกษตรกรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. รายงานการประชมสมมนาวชาการเกษตร : ไกพนเมอง ครงท 2, สำานกงานเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, ขอนแกน.

สชน ตงทววพฒน. 2542. การจดการผลตสตวปก.ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 289 หนา.

สภร กตเวทน, อดศกด สงขแกว, เทอดศกด คำาเหมงและสมพงษ ฉายพทธ. 2540. การศกษาชววทยาของวงจรการสบพนธ วงจรการตกไข การวางไข และพฤตกรรมทเกยวของในไกพนเมองเพศเมย 2. บทบาทของฮอรโมนโปรเจสเตอโรนและความสมพนธกบฮอรโมนโปรแลคตน. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 21 หนา

อดศกด สงขแกว, สภร กตเวทน, วระศกด วงศศรแกว, เทอดศกด คำาเหมง และสมพงษ ฉายพทธ. 2543. การศกษาชววทยาของวงจรการสบพนธ วงจรการตกไข การวางไข และพฤตกรรมทเกยวของกนในไกพนเมองเพศเมย 1. บทบาทของฮอรโมนโปรแลคตน. แกนเกษตร. 28 : 36-45.

อภชย รตนวราหะ, สทศน ศร และสมจตต กจรงเรอง. 2529. การปรบปรงไกพนเมองระยะ 2. เพอเพมผลผลตและรายไดของเกษตรกรในชนบท. สำานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร, สถาบนเทคโนโลยการเกษตรแมโจ, เชยงใหม.

17

อาวธ วณชาต. 2522. การศกษาเกยวกบการผลตสตวกระเพาะเดยวในหมบานของอำาเภอกำาแพงแสน. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

-------------------------------------------------------------

18

การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต...

Documents