รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการ กระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภค: กรณศกษาเปรยบเทยบกลมประมงพ นบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และ

กลมประมงพ นบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

(เมษายน 2558 – มนาคม 2559)

เสนอ

สานกวจยและพฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร

จดทาโดย

ผศ.ดร.เยาวนจ กตตธรกล

ผศ.ดร.จารณ เชยววารสจจะ

น.ส.วจตรา อตมะมณย

สถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ

ก

บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษากระบวนการพฒนาและผลลพธของการพฒนาธรกจการขายสตวนาทเปนมตรตอผบรโภค รวมทงปจจยทเออและเปนอปสรรคตอการพฒนารานฯ และขอเสนอแนะในการพฒนารานฯ โดยศกษาเปรยบเทยบกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช มกลมเปาหมายจานวนประมาณ 100 คน ประกอบดวยนกพฒนาเอกชน ชาวประมงพนบาน ผบรหารองคการบรหารสวนตาบล และผบรโภค โดยใชวธการสมภาษณแบบมโครงสรางและกงโครงสราง การสงเกตแบบมสวนรวม การสนทนากลม และการรวบรวมขอมลรายรบ-รายจายของรานฯ ผลการศกษาพบวา การรเรมกจการรานคนจบปลาทง 2 พนทเกดจากการทากจกรรมการฟนฟ และอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงของกลมชาวประมงพนบานบานคนกระได จงหวดประจวบครขนธ และกลมชาวประมงพนบานอาวทาศาลา ซงเปนสมาชกเครอขายชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย ซงไดมอบหมายใหนกพฒนาเอกชนททางานรวมกนมานานเปนผดาเนนงาน ในชวง 1 ปทผานมาอยในชวงการเรมตนซงตองเรยนรจากการลองผดลองถก การสรปบทเรยน และการทาความเขาใจกระบวนการพฒนากจการเพอสงคม รวมทงลกษณะธรรมชาตเฉพาะของธรกจการจาหนายสนคาอาหารทะเล ปจจยทเออตอการพฒนารานฯ คอ ทนสนบสนนจากองคกรออกแฟม และการเปนเครอขายของสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย สวนปจจยทเปนอปสรรคไดแก ผดาเนนงานขาดประสบการณและทกษะความรดานธรกจ ซงไดมการสรปขอเสนอแนะในการพฒนากจการเพอสงคมสาหรบสตวนาซงมลกษณะเฉพาะ ดงน 1) การวางแผน 2) การผลตและการปฏบตการ ไดแก การถนอมรกษาสนคา โรงเรอนการผลต และระบบขนสงสนคา 3) การบญชและการเงน 4) การจดการอปสงค ไดแก การประชาสมพนธ 5) การจดการอปทาน และ 6) การเปลยนแปลงจากแนวคดการทางานพฒนาไปสการทาธรกจ

สวนผลลพธและผลกระทบจากการดาเนนงานนน 1) รานประสบภาวะขาดทนมาโดยตลอด จนไมสามารถปนผลกาไรสสมาชกผถอหน และกจกรรมการอนรกษสงแวดลอมได 2) รานยงไมสามารถชวยใหชาวประมงพนบานไมสามารถหลดพนจากระบบหนสนทผกพนกบแพปลาทองถนได เนองจากรานฯสามารถรบซอไดในปรมาณเลกนอยคอ จานวนไมถง 1% ของการจบสตวนาของพนท รานคนจบปลาจงหวดประจวบครขนธ ชวยเพมรายไดเฉลยเปนเงนจานวน 5,0172.21 บาทตอป หรอ เดอนละ 418.10 บาท ส าหรบแตละครว เรอนชาวประมงพนท จ งหวดประจวบครขนธ รวมทงหมด 60 ครวเรอน สวนรานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช ชวยเพม

ข

รายไดเฉลยเปนจานวน เพม 12,703.92 บาทตอป หรอเดอนละ 1,058.66 บาท รวมทงหมด 20 ครวเรอน ชาวประมงพนบานมความรสกภาคภมใจวารานเปนการแสดงตวตนใหเปนทรจกของสงคม 3) ผบรโภคของรานเปนชนชนกลางขนไป อาศยอยในเมอง อาย 30 ปขนไป และมรายไดด เปนกลมคนรกษสขภาพ เลอกบรโภคสนคาจากรานฯ ดวยเหตผลของการดแลสขภาพ ความปลอดภยของอาหารทะเล และการอนรกษสงแวดลอม ค ำส ำคญ: กจการเพอสงคม, รานคนจบปลา ,กลมประมงพนบานประจวบครขนธและทาศาลา, ผลตภณฑอาหารทะเลทปลอดภยและเปนมตรกบสงแวดลอม, องคกรพฒนาเอกชนดานประมงพนบาน

ค

Abstract

The objective of this qualitative research is to study the development process, as well as its outcomes and impacts, of consumer-friendly seafood business - the Fisher Folk Shop at Prachuab Khiri Khan and Nakhon Si Thammarat Provinces. Facilitative and obstructive factors in the process, together with recommendations for their improvement, are also included. Its target group of about one-hundred informants are those related to the shop, including staffs of a non-governmental organization (NGO), small-scale fishers, executives of Subdistrict Administrative Organization, and consumers. Research methods are as follows: semi-structured and structured interviews, participant and non-participant observations, focus group discussions, and records of the shop expenses and incomes. It is found that the Fisher Folk Shop was initiated by both of Local small-scale fishers groups, as they are members Thailand Networks of Small-Scale Fishers. They agreed to appoint the NGO staffs who worked with their community for a long time to run a business of selling and buying seafood products. The operation during the first year was in the initial stage. Through learning with trial-and-error, the staff increased their understanding about the process of developing a social enterprise, as well as specific characteristics of seafood product business. Recommendations for further development of the business are as follows: 1) planning; 2) manufacturing and operations, including its preservation, production building, and logistics; 3) accounting and finance; 4) demand management, including publicity 5) supply management and 6) the transformation of staff’ s perspectives from development work to business.

The outcomes and impacts of the operation are as follows: 1) Due to its continuous loss, the shop could not allocate any dividends to their shareholders or to support activities of environmental conservation. 2) It could not yet free the small-scale fishers from the systems of debt bonded by local middlemen. Since the shop could purchase in minimal quantities of less than 1%

ง

of the fishery resources of the Khan Kadai Bay and same in Thasala gulf . It increased the annual average incomes of 5,0172.21 Baht or 418.10 Baht per month for each of the sixty fishermen households in Prachuab Khiri Khan, It increased the annual average incomes of 12,703.92 Baht or 1,058.66 Baht per month for each of the twenty fishermen households in Thasala Bay. Moreover, the fishers were proud of the shop as it shows the identities of small-scale fishers to the public. 3) The shop consumers are urban middleclass people with more than thirty years of age and high incomes. They are groups of health caring. Reasons of selecting the shop products are: health, seafood safety and environmental protection. Keywords: social enterprise, Fisher Folk Shop, Prachuap Khiri Khan and Thasala small-scale fisher groups, safe and environmentally-friendly seafood products, small-scale fishery non-governmental organization

จ

กตตกรรมประกำศ

คณะผวจยขอขอบคณทกทานผ มสวนสาคญในการใหขอมลในงานวจยน โดยเฉพาะอยางย งเจาหนาทของรานคนจบปลาท งจงหวดประจวบครขนธ และจงหวดนครศรธรรมราช แกนนากลมประมงพนบานในพนทอาวประจวบครขนธและอาวทาศาลา สมาคมรกษทะเลไทย และผมสวนเกยวของกบกจการรานคนจบปลาทงในและนอกพนท รวมทงสานกวจยและพฒนา มหาวทยาลยสงขลานครนทร ซงใหทนสนบสนนงานวจยน

ฉ

สำรบญ

หนำ บทคดยอ ก Abstract ค กตตกรรมประกำศ จ สำรบญ ฉ รำยกำรภำพประกอบ ซ บทท 1 บทน ำ 1

1.1 ความสาคญและทมาของปญหาการวจย 1 1.2 คาถามวจย 6 1.3 วตถประสงคของการวจย 7 1.4 นยามศพทเฉพาะ 7 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 8

บทท 2 เอกสำรงำนวจยทเกยวของ 9 2.1 การประมงไทย และประมงพนบาน 9 2.2 องคกรทเปนสะพานเชอม (Bridging organization) 19 2.3 แนวคดกจการเพอสงคม (Social Enterprise: SE) 23 2.4 การวเคราะหความเขมแขงธรกจชมชนเพอสงคม 35 2.5 งานวจยทเกยวของ 40

บทท 3 วธกำรวจย 43 3.1 พนทวจย 43 3.2 ขนตอนการวจย 43 3.3 วธการวจย 47 3.4 ขอจากดในการวจย 55

บทท 4 ผลกำรวจย 56 ตอนท 4.1 ผลกำรวจยพนทจงหวดประจวบครขนธ 57 4.1 วถประมงพนบานอาวคนกระได: จากงานพฒนาสรานคน

จบปลา 57

4.2 พฒนาการและกระบวนการทางานของรานคนจบปลา 70 4.3 บทเรยนจากการดาเนนงานรานคนจบปลา 94 4.4 ผลลพธจากกระบวนการทางานรานคนจบปลา 102

ช

สำรบญ (ตอ)

หนำ

4.5 แนวทางพฒนารานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ 117 ตอนท 4.2 ผลกำรวจยพนทจงหวดนครศรธรรมรำช 120 4.1 วถประมงพนบานอาวทาศาลาจากงานพฒนาสรานคนจบ

ปลา จงหวดนครศรธรรมราช 120

4.2 พฒนาการและกระบวนการทางานของรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช

134

4.3 บทเรยนจากการดาเนนงานรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช

146

4.4 ผลลพธจากกระบวนการทางานรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช

148

4.5 แนวทางพฒนารานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ 150 บทท 5 สรปและอภปรำยผลกำรวจย 152

5.1 กระบวนการดาเนนงานของรานคนจบปลา 152 5.2 ปจจยทเออและเปนอปสรรคตอการดาเนนงานของรานคนจบ

ปลา 161

5.3 ผลลพธและผลกระทบจากการดาเนนงานรานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ และรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช

166

5.4 ขอเสนอแนะ 168 บรรณำนกรม บคคลำนกรม

172 179

ภำคผนวก 182 ภาคผนวก ก 183 ภาคผนวก ข 188 ภาคผนวก ค 193 ภาคผนวก ง 196 ภาคผนวก จ 197 ภาคผนวก ฉ 203 ภาคผนวก ช 204

ซ

รำยกำรภำพประกอบ

ภำพประกอบท หนำ

1 บทบาททหลากหลายขององคกรทเปนสะพานเชอมในการจดการรวม องคกรฯ หนงๆ ไมไดทาหนาททงหมด ในบางกรณ องคกรตางๆ อาจมบทบาทรวมกนในฐานะองคกรทเปนสะพานเชอม

20

2 แผนทแสดงพนทวจยอาวประจวบครขนธ จ.ประจวบครขนธ และอาวทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

56

3 ชายหาดอาวคนกระได ป 2558 58 4 เรอหางมเครองยนต ขนาดยาว 8.5 เมตร กวาง 3 เมตร 59 5 อวนออกาแรชทหมบานคนกระไดเลกใช 61 6 การสรางซงกอ (บานปลา) 62 7 ธนาคารปของกลมเดกเลยงปคนกระได 62 8 องคการบรหารสวนตาบลอาวนอยและธนาคารออมสนรวม

สนบสนนงบประมาณในการทาซงกอและซอมแซมธนาคารป ครงท 3 ของป 2558

63

9 บอขยะททงกระตายขง ทชาวบานรวมตวกนคดคาน 65 10 ปายสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได หมท 3 ต.อาวนอย อ.

เมอง จงหวดประจวบครขนธ 65

11 เครอขายชาวประมงพนบานจงหวดประจวบฯ ชมนมเรองเรอประมงหอยจอบ ณ บานหนองขาวเหนยว อาเภอสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ

67

12 สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย ยนหนงสอตอรฐบาลในประเดนการทาประมงผดกฎหมาย IUU Fishing ณ ทาเนยบรฐบาล

67

13 สมาชกเครอขายประมงพนบาน จงหวดประจวบครขนธรวมใหกาลงใจนายสมพงษ ปานนอย ณ สถานตารวจสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ

70

14 รานคนจบปลา บานบอนอก ณ สวนสบสาน เจรญ วดอกษร 71 15 การวางแผนธรกจ โดยอาจารยแพรวา สาธธรรม เปนวทยากร 75

ฌ

รำยกำรภำพประกอบ (ตอ)

ภำพประกอบท หนำ 16 รานคนจบปลาในปจจบน (พ.ศ. 2559) ศาลารวมใจ

สมาคมประมงพนบานอาวคนกระได 79

17 การรบซอสตวนาจากชาวประมงในพนทตางๆ 80 18 การทาความสะอาด แลและควกไสสตวนาทวไป 81 19 การแปรรป และตวอยางสนคาแปรรปไดแก ปลาหลงเขยว

แลสด ปลาอนทรแล และหมกแดดเดยว 81

20 การบรรจถง 82 21 การจดเกบคณภาพสนคา 82 22 การบรรจสนคาลงลงโฟมเพอสงสนคาใหลกคา 83 23 การขนสงสนคาใหลกคา 83 24 การขนยายสนคาไปจาหนายทสวนรทการเดน 83 25 หนารานคนจบปลา ทสวนรทการเดน

ทองหลอ ซอย 3 กรงเทพฯ 89

26 บรรยากาศงานมหกรรมการเงน ป 2558 ณ ศนยประชมอมแพคเมองทองธาน

92

27 มมจาหนายสนคาอาหารทะเลในรานเลมอนฟารม 93 28 การประชาสมพนธของรานคนจบปลา 93 29 แผนภาพแสดงใหเหนถงการไหลของสนคา

และขอมลระหวางกจกรรมและผเกยวของ 104

30 วถประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช 124 31 การรบซอสตวนาของผรวบรวม หรอผคาคนกลาง 124 32 ธนาคารปไขนอกกระดอง ชมชนอาวทาศาลา 134 33 ปายเขารานคนจบปลา และสมาคมเครอขายชาวประมง

พนบาน อาวทาศาลา, 135

34 หองตากปลา ของรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช, 136 35 พนทอาคารสมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา 136 36 เพจเฟสบครานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช สาหรบ

การเลอกซอและสงซอสนคาของลกคา 142

ญ

รำยกำรภำพประกอบ (ตอ)

ภำพประกอบท หนำ 37 ชาวประมงนาสตวนาทจบมาไดมาขายใหรานคนจบปลา

จงหวดนครศรธรรมราช 143

38 การทาความสะอาดสตวนา 143 39 การบรรจสนคาลงถง 144 40 การบรรจสนคาลงโฟม 144

1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญและทมำของปญหำกำรวจย

ประเทศไทยมพนทตดชายฝงทะเลครอบคลม 24 จงหวด ทงดานทะเลฝงอาวไทย

และดานทะเลฝงอนดามน มความยาวถง 2,614 กโลเมตร ท าใหประชากรสวนใหญทอาศยใกลฝงทะเลประกอบอาชพท าการประมง(กงวาลย จนทรโชต 2529)จากการส ารวจการเปลยนแปลงทางประมงทะเล ป 2543 ระบวามชมชนชาวประมงทวประเทศ 3,797 ชมชน มครวเรอนทท าประมงอยางเดยว 55,981ครวเรอน หรอประมาณ 280,000 คน มเรอประมง 58,119 ล า(กรมประมง 2550a) ซงแบงได 2 กลมใหญๆ คอ กลมชาวประมงพาณชยและกลมชาวประมงพนบาน (กงวาลย จนทรโชต 2529)

ชาวประมงพนบานหรอชาวประมงขนาดเลกมพฒนาการมานบรอยปในการท าประมงโดยมงท ามาหากนประมงชายฝงทะเลระยะทาง 3 กโลเมตร หรอตามก าลงความสามารถของผท าการประมง โดยใชเรอขนาดเลก ซงในปจจบนสวนใหญจะตดเครองยนต ใชเครองมอเรยบงาย ไมซบซอน และเลอกจบสตวน าเฉพาะอยางเปนการประมงเพอยงชพ หาอาหาร สรางรายได และกอใหเกดการสรางงานในทองถน (กองเลขานการสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต 2545 : 10, โครงการจดการความร เพอผลประโยชนแหงชาตทางทะเล 2550, Food and Agriculture Organization of the United Nations 2005)

การพฒนาประเทศเขาสระบบอตสาหกรรม และการสงเสรมการท าประมงพาณชยขนาดใหญไมวาจะเปนประมงอวนลาก เรอปนไฟ เพอสนบสนนธรกจปลาปน อาหารสตว ในชวง 3 ทศวรรษทผานมา สงผลใหทรพยากรชายฝงและสตวน าของไทยมปรมาณลดนอยลงเรอยๆ และอยในสภาวะเสอมโทรมจนถงขนวกฤต(ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มปป. และ วฒนา สกณศล 2544:1) เหนไดจากสถตการประมงในป พ.ศ.๒๕๐๔ เรอประมงพาณชยขนาดใหญประเภทอวนลากสามารถจบสตวน าไดในอตราเฉลย 297.6 กโลกรม ตอการลาก 1 ชม. ซงแสดงใหเหนความสมบรณของทรพยากร ประมงในทะเลไทยในอดต ในป 2528 ปรมาณสตวน าทจบไดเฉลยลดลงเหลอ 54 กโลกรม/ ชวโมง โดยเครองมอชนดเดยวกน และในป 2541 ลดลงเหลอ 7 กโลกรม เทานน(องคการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน, 2542) สงผลใหเกดความขดแยงและการแยงชงทรพยากรเกดขนในหลายพนท (Messelbeck and Sutherland 2000) ท าใหชาวประมงพนบานตกอยในสภาพออนแอการเลยงชพประสบความยากล าบาก ชาวประมงพนบานจงลกขนมาตอสเพอปกปองปากทองของตนเองจากการรกรานของประมงพาณชย ทท าลาย

2

เครองมอประมงและท าการประมง ซงกอใหเกดความขดแยงทน าไปสความรนแรงสองฝาย ชมชนชาวประมงพนบานไดตระหนกถงปญหาดงกลาว จงเรมปรบเปลยนวธการ และดแลรกษาฟนฟทรพยากรชายฝงในชมชนและทะเลบรเวณใกลเคยงในภาคใต(กองเลขานการสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต 2545 , บรรจง นะแส 2545)

ในขณะเดยวกนองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) ในภาคใตไดเขามาเสรมสรางคณภาพชวตชมชนชาวประมงพนบานใหดขน โดยสรางกจกรรมในพนท เชน การระดมทนในชมชนเพอการแกไขปญหาในพนท เชน การท าลายปาชายเลน การใชระเบดปลา การท าประมงทใชเครองมอท าลายลาง การอนรกษหญาทะเล เตาทะเล เปนตน จงท าใหชาวประมงพนบานรวมกลมจดตงองคกร และมการขยายแนวคดไปสหมบานอนๆ จนเกดเครอขายแกนน าชาวประมงในพนทภาคใต โดยนกพฒนาเอกชนเปนผประสานงานกบกลมชาวประมงในพนทตางๆ จนในทสดองคกรเครอขายชาวประมงพนบานภาคใตไดกอตงขนอยางเปนทางการ เมอป 2536 ภายใตชอ “สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต” และในป 2537 องคกรพฒนาเอกชนทท างานกบชมชนชาวประมงพนบานภาคใตไดรวมตวกนเปนเครอขายเชนกน เรยกวา “เครอขายองคกรพฒนาเอกชนประมงพนบานภาคใต (NGOsเล)” เพอหนนเสรมการด าเนนงานของสมาพนธชาวประมงพนบาน ซงสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใตไดด าเนนการตอสในรปแบบตางๆรวมกบชมชนในหลายพนท (กองเลขานการสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต 2545 , บรรจง นะแส 2545)

ชาวประมงหลายพนทไดรวมกลมกนดแล รกษา และฟนฟทรพยากรทะเลและชายฝงของชมชน (กรมประมง 2554) สงผลใหทรพยากรสตวน าในปจจบนมความอดมสมบรณมากขน (กรมประมง 2554) และสตวน าทผลตโดยชาวประมงพนบานไทย ไมรวมการจบโดยประมงเชงพาณชย มจ านวนเพยงพอตอความตองการของผบรโภคในประเทศ (สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต 2550) แตในทางตรงกนขาม ชาวประมงพนบานรอยละ 90 ยงมฐานะยากจน เนองจากชาวประมงพนบานมภาระหนสนผกพนอยกบพอคาคนกลาง ไมสามารถขายสตวน าทจบไดโดยตรง ตองขายใหพอคาคนกลางเทานน ท าใหชาวประมงพนบานไมสามารถตอรองราคาไดทงทราคาสตวน าในตลาดทผบรโภคตองซอมาบรโภค มราคาสงกวาราคาขายไดของชาวประมงพนบานทเปนผ ผลตหลายเทา (กงวาลย จนทรโชต 2529,จนทรเพญ ชดเชอ 2543, จารณ เชยววารสจจะ 2554)

ในชวงป 2545 เปนตนมา โครงการแพปลาชมชนเกดขนโดยการรวมกลมในหลายพนทของชาวประมงพนบาน ทงทเกดจากการรวมกลมของชาวบานเอง และมนกพฒนาเอกชนจากสมาคมรกษทะเลไทยเขาไปสนบสนน เพอเปนแนวทางแกปญหาของชาวประมงพนบานใหรอดพนจากการถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลางในการขายสตวน าทชาวประมงหามาได อาท แพปลาชมชนบานคขด อ.สทงพระ จ.สงขลา แพปลาชมชนบานชองฟน ม.2 ต.เกาะหมาก อ. ปากพะยน จ.พทลง (สถาบนวจยการเพาะเลยงชายฝง 2548, ผจดการออนไลน 2555 ,ไทยโพสต 2556, จารณ

3

เชยววารสจจะ และคณะ 2554) และในป 2549 ชาวประมงพนบานในจงหวดสตลไดมการรวมกลมขนเปนแพปลาชมชนหลายกลมในพนทจงหวดสตล (จารณ เชยววารสจจะ และคณะ 2554) ซงจากการศกษาการพฒนาแพชมชนหลายแหงของชาวประมงพนบานในจงหวดสตล พบวา การด าเนนการแพปลาชมชนนนไมประสบผลส าเรจตามเปาหมายทตงไวเทาทควร เนองจากระบบการบรหารแพชมชนไมชดเจน การขาดประสบการณในการท าธรกจของชาวประมงพนบาน และกฎเกณฑทม การก าหนดขนในกลม ไมมการยดหยนตามสถานการณ แตกจการแพชมชนมศกยภาพพอในการพฒนาเพอสงเสรมความเขมแขงขององคกรชมชน และเพมรายไดใหกบชาวประมงพนบาน โดยจะตองมกระบวนพฒนาและเรยนรรวมกนระหวางชาวประมงพนบานกบองคกรพฒนาเอกชน และหนวยงานอนๆทเกยวของ (จารณ เชยววารสจจะ และคณะ 2554)

ปจจบนกระแสการตนตวของผบรโภคในการอนรกษธรรมชาตและสภาพแวดลอมทวโลก ท าใหองคกรระหวางประเทศ องคการพฒนาเอกชน หนวยงานของรฐ และบรษทตางๆ เหนความส าคญของประเดนดงกลาว จากการประชมสมชชาสหประชาชาตวาดวยการพฒนาทยงยน ป ค .ศ .2 0 1 2 (United Nations Conference on Sustainable Development: UNCSD) ห ร อ Rio+20 (UNCSD Secretariat 2012) ความตองการของผบรโภคจงมผลอยางมากในการก าหนดทศทางการผลต (Dauvergne and Lister 2012 อางใน Vandergeest 2014) จงสงผลใหภาคธรกจแสดงความรบผดชอบตอสงคมดวยการผลตสนคาหรอบรรจภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน (ลนทนา อมรไชย 2551) โดยใชฉลากสงแวดลอม (Eco-Label) เปนเครองมอทางการตลาดทน าประเดนดานสงแวดลอมมาเปนกลยทธ (Grundey 2008 อางใน Vandergeest 2014) ผบรโภคสามารถเลอกซอสนคาทมฉลากสงแวดลอมทไดรบการรบรองจากองคกรทมมาตรฐาน นาเชอถอ สามารถตรวจสอบได ทงนตองเปนองคกรทไดรบการยอมรบทงภายในประเทศ และตางประเทศ (จงกลน วทยารงเรองศร และชนจต จนทจรญพงษ 2547, สถาบนสงแวดลอมไทย 2556: 3 , Mutersbaugh 2005, Hatanaka 2009 , Ponte 2012 อางใน Vandergeest 2014) ในกรณของผลตภณฑสตวน าในประเทศไทยมงเนนการรบรองมาตรฐานผลตภณฑสตวน าจากภาคอตสาหกรรมเปนหลก ซงสวนใหญมงเนนสนคาสงออกไปยงตางประเทศ(กรมพฒนาอตสาหกรรมสตวน า2547) สวนผลตภณฑสตวน าจากชาวประมงพนบานทมขายตามตลาดในประเทศยงไมไดมการรบรองมาตรฐาน (วโชคศกด รณรงคไพร, สมภาษณ 13 สงหาคม 2557)

สบเนองจากชองวางในการรบรองมาตรฐานผลตภณฑสตวน าจากชาวประมงพนบานในประเทศไทย และกระแสการสงเสรมผลตภณฑทเปนมตรสงแวดลอม ท าใหองคกรพฒนาเอกชน และองคกรชมชนหลายองคกรทตองการยกระดบคณภาพชวตของชาวประมงพนบาน ไดมองเหนชองทางในการแกปญหาสวนตางราคาผลผลตของชาวประมงพนบานกบผบรโภค โดยพยายามยกระดบธรกจแพชมชนสธรกจการจดจ าหนายสตวน าปลอดภยสมอผบรโภคในรปแบบอาหารแชแขง

4

และอาหารแปรรป เพอสรางมาตรฐานในการรบรองความปลอดภยใหกบผบรโภค และสงเสรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาต(ศภวรรณ ชนะสงคราม , สมภาษณ 16 กนยายน 2557 และ เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ18 กนยายน 2557)

ผลจากการสมมนาเรอง เศรษฐกจชมชนประมงพนบาน ในหวขอ แพชมชนกบการจดการตลาด เมอป 2549 จดโดยสมาคมรกษทะเลไทยและสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบาน ไดมการสรปบทเรยนรวมกน พบวา ชาวประมงพนบานจ าเปนตองปรบตวใหเขากบระบบการผลตแบบทนนยมในสงคมไทยปจจบน โดยใชจดแขงของการท าประมงพนบานทมงเนนความรบผดชอบตอสงแวดลอมและแนวทางการสงเสรมสนคาทเปนมตรตอผบรโภคมาเปนแนวทางน าผลผลตของชมชนออกสตลาดภายนอก ทประชมมขอสรปรวมกนวา สมาคมรกษทะเลไทย และองคกรเครอขายทเกยวของควรเปนหนวยงานทก าหนดมาตรฐานรบรองคณภาพสนคาของชาวประมงพนบานวามความปลอดภยตอผบรโภคและเปนมตรกบสงแวดลอม (วโชคศกด รณรงคไพร , สมภาษณ 20 ตลาคม 2557)

แนวคดดงกลาวไดสงผลใหกลมชาวประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมชาวประมงพนบานอาวทาศาลา รวมตวกนขายสนคาอาหารทะเลทเปนมตรตอผบรโภคเปนของตนเอง ภายใตชอ “รานคนจบปลา” ซงไดรบการสนบสนนงบประมาณและความรโดย องคกรOxfam (องคกรเงนทนเพอการพฒนาจากประเทศองกฤษ) และสมาคมรกษทะเลไทย โดยมแนวคดในการน าผลผลตจากชาวประมงพนบานขนาดเลก ทมวธการจบสตวน าแบบพงพงธรรมชาตไมใชเครองมอท าลำยลาง มาสรางตลาดทางเลอกใหม ใหผผลตและผบรโภคไดสมพนธกนโดยตรง เพอใหชาวประมงพนบานสามารถขายสตวน าของตนเองโดยตรง และสงเสรมใหผบรโภคสตวน าไดรบผลตภณฑสตวน าทมคณภาพปลอดภยและมประโยชน อกทงเปนชองทางการรณรงคใหขอมล ความร ขอเทจจรงเกยวกบปญหาทรพยากรทางทะเล และใชฉลากรบรองผลตภณฑสนคาชาวประมงพนบาน ทผานมาตรฐานของโครงการรบรองมาตรฐานผลตภณฑสตวน าชาวประมงพนบาน ของสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย สมาคมรกษทะเลไทย และองคการออกแฟม โดยใชแนวปฏบตตามมาตรฐานผลตภณฑสตวน าชาวประมงพนบาน(Blue Brand) ซงพฒนาจากพระราชบญญตการประมง 2490 และขอสรปจากการสมมนาเศรษฐกจชมชนประมงพนบาน ประเดนแพชมชนกบการจดการตลาด เมอป 2549 รวมทงปญหาการท าประมงในชมชน

ธรกจการขายสตวน าท เปนมตรตอผบรโภคของกลมชาวประมงพนบานอาวประจวบครขนธ และอาวทาศาลา เรมตนในชวงตนป 2557 โดยมชาวประมงพนบ านอาวประจวบครขนธเขารวมโครงการประมาณ 40 ครวเรอนและชาวประมงพนบานอาวทาศาลา ประมาณ 20 ครวเรอน (วโชคศกด รณรงคไพร, สมภาษณ 13 สงหาคม 255, 20 ตลาคม 25577และ เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 18 กนยายน 2557)

5

บานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธเปนชมชนทชาวประมงพนบานรวมกลมท ากจกรรมรวมกนอยางตอเนองในชวงเวลา 7-8 ปทผานมา เนองจากมนกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทยเขามาขบเคลอนกจกรรมชมชนในพนท โดยเฉพาะอยางยงการท าซงกอ(บานปลา)เพอฟนฟดแลทรพยากรธรรมชาตจนประสบความส าเรจในการท าใหทรพยากรสตวน าในอาวเพมขน ชาวประมงพนบานสามารถท าการประมงไดสตวน าจ านวนมาก สงผลใหราคาสตวน าในตลาดราคาตกต า ชาวประมงพนบานจงตองการเพมมลคาโดยการแปรรปสตวน าและรวมกลมขายผลผลตของตนเองโดยโครงการรานคนจบปลา

บานทาศาลา กลมชาวประมงพนบานมการรวมตวอยางเขมแขงในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตตงแตป 2533 จากการมประมงภายนอกเขามารกราน โดยเฉพาะอยางยงเรอคราดหอย ทเขามาท าลายทรพยากรอนทรงคณคานอกจากการไดหอยแลวทกครงไดท าลายทรพยากรหนาดนทางทะเลดวยเชนกน ชาวบานทประกอบอาชพประมงไดรบความเดอดรอนอยางหนกจงประสานความรวมมอกบองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา ในการผลกดนเรอคราดหอยออกจากพนท และออกเปนขอบญญต องคการบรหารสวนต าบล เมอ ป 2550 นอกจากนนชาวบานไดรวมตวกนกอตงเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา ทท ากจกรรมเกยวกบการอนรกษทรพยากรทะเลและสวสดการชาวประมง เชน ธนาคารปมา กลมสหกรณรานคาการรณรงคอนรกษทรพยากรธรรมชาตในพนท คดคานEHIA ของสมปทานบรษทปโตรเลยมขนาดใหญ (เยาวนจ กตตธรกล และคณะ 2556) และตอมาในป 2557 ไดเขารวมโครงการรานคนจบปลา เพอขายผลผลตของตนเองในพนทจงหวดนครศรธรรมราชและจงหวดใกลเคยง

จากการเกบขอมลของทมวจย กลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ไดภายใตรานคนจบปลา ในเดอนพฤศจกายน 2557 Oxfam ซ งเปนองคกรพฒนาเอกชนของประเทศองกฤษไดสนบสนนใหเจาหนาทสมาคมรกษทะเลไทย และแกนน าชาวประมงพนบานทง 2 แหง เขาเรยนรการกระบวนการท าธรกจ การสรางตลาด จากนกวชาการดานการตลาด และไดเขารวมงาน “รวมพลคนกนปลา” ครงท 3 ณ สวนสนตไชยปราการ กรงเทพฯเมอวนท 22 -23 พฤศจกายน 2557 ซงองคกรพฒนาเอกชนทงในและตางประเทศจ านวน 9 องคกร เปนองคกรรวมจด โดยไดรบงบสนบสนนจาก UNDP มผเขารวมประมาณ 1,000 คน จะเหนไดวา ในชวงเวลา 1 ปทผานมากลมชาวประมงพนบานทงสองพนทนมพฒนาการในการด าเนนงานอยางตอเนอง และขยายออกสสงคมในวงกวางมากขนโดยการหนนเสรมจากหนวยงานหลายฝาย

การรวมตวของชาวประมงพนบาน และองคกรตางๆ ในการจดท าธรกจการขายสตวน ากลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธกบกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช นบเปนกาวยางทส าคญและทาทายส าหรบองคกรชาวประมงพนบาน

6

และองคกรพฒนาเอกชนในการปรบตวใหเขากบกระแสการเปลยนแปลงของระบบทนนยม เนองจากทงชาวประมงพนบาน และนกพฒนาเอกชนตางมขอจ ากดในการรเรมและขบเคลอนกจการ เพราะไมเคยมพนฐาน ความร ทกษะและประสบการณท างานดานธรกจ จงตองใชความพยายามและการเรยนรรวมกนอยางตอเนอง นอกจากนนแนวคดเรองผลตภณฑสตวน าทเปนมตรตอผบร โภค และสงแวดลอมยงเปนแนวคดใหมส าหรบคนไทย จงท าใหมขอจ ากดดานตลาดดวยเชนกน ซงธรกจดงกลาวจะตองใชกลยทธตางๆในการเขาถงผบรโภคกลมเฉพาะทสนใจสนคาทางเลอก

ดงนน ความรใหมทสงเคราะหจากประสบการณการด าเนนการธรกจการขายสตวน าทเปนมตรกบผบรโภคของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช จะเปนบทเรยนทส าคญส าหรบองคกรชาวประมงพนบาน และหนวยงานทกฝายทมสวนเกยวของกบการพฒนาองคกรชาวประมงพนบานและสงคมไทยโดยรวม ผวจยจงสนใจศกษากระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภคของชาวกลมประมงพนบานทง 2 กลมน รวมทงปจจยทเออและเปนอปสรรค ผลลพธและผลกระทบทเกดขน เพอน าเสนอแนวทางทจะเปนประโยชนตอการพฒนาธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภคขององคกรชาวประมงพนบานส าหรบสงคมไทยในอนาคต

1.2 ค ำถำมวจย การวจยเรองกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าท เปนมตรตอผบรโภค:

กรณศกษาเปรยบเทยบกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธกบกล มประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

1) กระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภคของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราชเปนอยางไร มความแตกตางกนหรอไม เพราะเหตใด

2) ปจจยทเออ และเปนอปสรรคในการพฒนาการท าธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช มอะไรบาง

3) ผลลพธและผลกระทบของกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช มอะไรบาง

7

4) แนวทางการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จ งหวดประจวบครขนธ และกล มประม งพนบ าน อาวท าศาลา จงหวดนครศรธรรมราชในอนาคตใหเกดความยงยน ควรเปนอยางไร

5) แนวทางการสงเสรมการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมชาวประมงพนบานควรเปนอยางไร

1.3 วตถประสงคของกำรวจย 1) เพอศกษาและเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอ

ผบรโภคของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ถงความเหมอนและความแตกตาง รวมทงสาเหตของความเหมอนและความแตกตางดงกลาว

2) เพอศกษาปจจยทเออและเปนอปสรรคในกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

3) เพอศกษาผลลพธ และผลกระทบของกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

4) เพอเสนอแนะแนวทางการพฒนาธรกจการขายสตวน าส าหรบกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เพอใหเกดความยงยนในอนาคต

5) เพอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมชาวประมงพนบาน ตอองคกรชาวประมงและหนวยงานอนๆทเกยวของ

1.4 นยำมศพทเฉพำะ 1) กระบวนการพฒนาหมายถง กระบวนการบรหารจดการธรกจการขายสตวน าของ

กลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

2) ธรกจการขายสตวน าหมายถง กจการของโครงการ “รานคนจบปลา” ทมการรบซอสตวน าจากชาวประมงพนบาน และขายสตวน าใหกบผบรโภค

8

3) ผลตภณฑทเปนมตรตอผบรโภค หมายถง ผลตภณฑหรอสนคา ทไดรบมาตรฐาน มความปลอดภย ไมสงผลกระทบดานลบตอผบรโภค เชน สารเคม สนคาไมผานเกณฑมาตรฐาน ฯลฯ ตามมาตรฐาน 9 ขอของ Blue Brand ทก าหนดขนโดยสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย สมาคมรกษทะเลไทย และองคกร Oxfam

4) กลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ หมายถง กลมชาวประมงพนบาน จ านวน 7 กลม ในพนทจงหวดประจวบครขนธ ทใชเครองมอประมงพนบาน เชน ประเภทอวนลอย ประเภทเบด ประเภทเครองมอเคลอนท และเครองมอประจ าทตางๆ

5) กลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราชหมายถง กลมชาวประมงพนบานในพนทอ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ทใชเครองมอประมงพนบาน เชน ประเภทอวนลอย ประเภทเบด ประเภทเครองมอเคลอนท และเครองมอประจ าทตางๆ

1.5 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1) ความรจากกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน ากลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จ งหวดประจวบครขนธ และกล มประมงพนบ าน อาวท าศาลา จงหวดนครศรธรรมราช จะเปนแนวทางในการบรหาร และการพฒนาโครงการรานคนจบปลาเพอใหเกดความยงยนตอไป

2) ความรเกยวกบแนวการบรหารจดการธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภคโดยการประสานความรวมมอของกลมชาวประมงพนบานกบองคกรพฒนาเอกชน องคกรอนๆ ทเกยวของ จะเปนประโยชนในการบรหารจดการธรกจการขายสตวน าของกลมหรอองคกรชาวประมงพนบานตอไป

9

บทท 2 เอกสำรงำนวจยทเกยวของ

ในการศกษาครงน ผวจยไดศกษาคนควาแนวคด ทฤษฎ และรายงานวจยทเกยวของ

ซงประกอบไปดวย 2.1 การประมงไทย และประมงพนบาน 2.2 องคกรทเปนสะพานเชอม (Bridging organization) 2.3 แนวคดกจการเพอสงคม 2.4 การวเคราะหความเขมแขงของธรกจชมชนเพอสงคม 2.5 งานวจยทเกยวของ

2.1 กำรประมงไทย และประมงพนบำน สภาพภมศาสตรของประเทศไทยเอออ านวยใหแกการประกอบอาชพประมงเปน

อยางด เพราะสภาพทตงของประเทศไทยตงอยบนฝงทะเลและมพรมแดนธรรมชาตทตดกบชายฝงทะเลเปนระยะทางยาวถง 2,614 กโลเมตร ท าใหประชากรสวนใหญทมภมล าเนาอยในจงหวดทมพรมแดนตดกบชายฝงทะเลรวม 24 จงหวด มอาชพประมงมาโดยตลอด ขณะเดยวกนสภาพทางภมศาสตร พนทสวนใหญของประเทศไทยมลกษณะเปนทราบลม และอดมสมบรณไปดวยแมน า หนองบง ตลอดจนทะเลสาบจงท าใหมการประกอบอาชพประมง จงกลาวไดวา อาชพประมงเปนอาชพทเกาแกทสดอาชพหนงของคนไทย แตไมไดเปนอาชพทสรางความร ารวยใหแกผประกอบอาชพแตอยางใด (บรรจง นะแส, 2545: 20)

2.1.1 ประมงไทย การประมงทะเลไทยมมาชานาน สามารถแบงชวงการพฒนาออกเปน 4 ระยะ คอ

ยคกอนป 2503 เปนชวงการเรมตนพฒนาการประมงทะเล เปนการประมงพนบาน และใชเรอประมงขนาดเลกไมมเครองยนต ผลผลตสตวน าในชวงนมปรมาณมาก ส าหรบใชบรโภคภายในประเทศเกอบทงหมด (กรมประมง 2549)

ตอมายคในระหวางป 2503–2523 รฐบาลไทยเรมมการจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 (พ.ศ. 2504 - 2509) การประมงไทยกไดเรมพฒนาขนและขยายตวอยาง

10

รวดเรว มการน าเอาเครองมออวนลากหนาดนแบบแผน ตะเขเขามาทดลองใชในนานน าไทย และไดประสบความส าเรจอยางมาก โดยมปจจยส าคญจากการพฒนาเทคโนโลยและเครองมอประมงทมประสทธภาพในการจบปลาผวน าใหดยงขน รฐบาลจงใหการสนบสนนการท าประมงอวนลากแกเอกชน รวมทงการลงทน รวมทงการสนบสนนดานการเงนจากประเทศอตสาหกรรม เพ อใชในการพฒนาโครงสรางพนฐาน การส ารวจแหลงประมงใหมโดยภาครฐ เชน แหลงท าประมงในทะเลจนตอนใต และนโยบายของรฐบาลทสนบสนนการพฒนาประมงนอกชายฝงหรอประมงทะเลลก ท าใหการประมงทะเลของไทยสามารถเพมผลผลตสตวน าจนตดอนดบหนงในสบของประเทศทมปรมาณการจบสตวน าสงของโลก (กรมประมง 2549)จากสถตการประมงในป พ.ศ.2504 เรออวนลากสามารถจบสตวน าไดในอตราเฉลย 297.6 กก. ตอการลาก 1 ชม. ซงแสดงใหเหนถงประสทธภาพในการจบของเครองมออวนลาก และความสมบรณของทรพยากร ประมงในทะเลไทยในอดต (องคการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน, 2542)

ตอมาในชวงป 2523 – 2548 ผลผลตโดยรวมจากการประมงยงคงเพมขน ผลผลตสวนใหญยงคงมาจากการประมงในอาวไทย แตเปอรเซนตของผลผลตนลดลงอยางตอเนอง สบเนองจากการพฒนาการประมงของไทยตลอด 3 ทศวรรษทผานมา เปนการพฒนาทขาดยทธศาสตรการควบคมทมประสทธภาพ ท าใหมการท าการประมงเกนกวาสภาพสมดลทางชววทยาในอาวไทย (กรมประมง 2549) เหนไดจากสถตการประมงในป 2528 เรออวนลากสามารถจบสตวน าไดปรมาณเฉลยลดลงเหลอ 54 กก./ ชม. และในป 2541 ลดลงเหลอ 7 กก./ ชม. เทานน และปลาทจบไดเปนปลาเลกปลานอยทไมม ราคา(องคการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน, 2542)

ตงแตชวงป 2548 เปนตนมา ทรพยากรทะเลและชายฝงเกดความเสอมโทรม เนองจากการใชประโยชนจ านวนมากจากชวงทผานมา สงผลใหเกดการแยงชงทรพยากรสตวน าระหวางชาวประมงพนบานกบชาวประมงพาณชยทใชเครองมอท าลายลาง รวมทงการรกรานของนโยบายสงเสรมอตสาหกรรมการทองเทยวและการพฒนาโครงสรางชายฝงจ านวนมาก (เดชรตน สขก าเนด และเกอเมธา ฤกษพรพพฒน 2552, ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2554) โดยมอตราการเปลยนแปลงของผลผลตการประมงระหวางป 2548 -2553 ลดลงเฉลยรอยละ 8.82 ตอป โดยพบวาในระหวางป2550-2551 มอตราการลดลงของผลผลตมากทสดถงรอยละ 20.9 (ชวนพศ สทธมงค, 2555)

ผลผลตมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ของภาคประมงในป 2553 มมลคา 109,136 ลานบาท ซงคดเปนรอยละ 1.08 ของผลผลตมวลรวมของประเทศ หรอรอยละ 8.72 ของผลผลตมวลรวมของภาคการเกษตร ส าหรบป 2554 ผลผลตมวลรวมภายในประเทศ (GDP) 3 ไตรมาสแรกของภาคประมงมมลคา 76,290 ลานบาท ซงผลผลตสตวน าทผลตได สวนหนงใชบรโภคภายในประเทศ

11

และสงออก การบรโภคสตวน าของคนไทยตอหวตอปในชวงป2551 เฉลย 33.5 กโลกรม (ชวนพศ สทธมงค, 2555)

ส าหรบการคาสนคาประมงระหวางประเทศมการขยายตวอยางมากในชวงทศวรรษทผานมาเปนตนมา ระหวางป 2544-2553 มลคาการสงออกมทงเพมขนและลดลง เปนไปตามสภาวะและเงอนไข ระเบยบ ของการคาระหวางประเทศของประเทศคคา แตเมอพจารณาในภาพรวมของการคา อตราการเปลยนแปลงเฉลยยงคงเพมขนในรอบ 10 ป คดเปนรอยละ 2.69 ตอป จากขอมลมลคาการสงออกไดเพมขนอยางชดเจน ในป 2554 ไทยเกนดลดานการคาสตวน าประมาณ 187,487 ลานบาท มการสงออกภาคการประมง (กง ปลา หมก ทงสดและแปรรปแชเยนแชแขง) ทงป 2554 มปรมาณ 1,974,555 เมตรกตน ลดลงจากป2553รอยละ 4.07% มลคา 272,401 ลานบาท กลบเพมขนรอยละ 14.98 สวนการน าเขาสนคาประมง ในป 2554 ไทยน าเขาสนคาประมงคดเปนมลคา 84,914 ลานบาทเพมขนจากป 2553 (69,241 ลานบาท) คดเปนรอยละ 22.64 ท าใหไทยเกนดลการคาสนคาประมงประมาณ 187,487 ลานบาท (ชวนพศ สทธมงค, 2555)

สภาพปญหาประมงไทย

1) การท าประมงแบบเกนศกยคอสาเหต การเสอมโทรมลงของทรพยากรสตวน า และเกดการแยงชงทรพยากรระหวางกลมการท าการประมง ตลอดจนปจจยการผลตตางๆมราคาสงขน เชน น ามนและแมวาในชวงปลายป 2551 น ามนจะเรมมราคาลดลงกตาม แตการขาดแคลนทรพยากรท าใหชาวประมงประสบกบภาวการณขาดทน รวมทงการทเศรษฐกจโลกชะลอตว ท าใหมการชะลอปรมาณการสงซอลง สงผลใหราคาสตวน าทจบไดลดลง ซงเปนการซ าเตมชาวประมงเพมขน

2) ปญหาการขาดแคลนแรงงาน/แรงงานทาส ในภาคประมงกยงคงมอย ในระดบหนง เชน การประมงพาณชยและการเพาะเลยงสตวน าชายฝง และสวนหนงเปนแรงงานตางดาวทยงไมขนทะเบยน และรอการประกาศรบขนทะเบยนจากภาครฐ

3) การประมงนอกนานน า นอกจากปญหาปจจยการผลตมราคาสง และ ขาดแคลนแรงงานแลว ยงมปญหาเกยวกบสญญาการท าประมงรวมทอาจเปนสญญาทปฏบตไมไดเพราะกระท าโดยนายเจาหนาทไมมความรความช านาญดานประมง และปรากฏวาเรอไทยยงถกทางการตางประเทศจบกม เนองจากลกลอบท าประมงในเขตนานน าประเทศเพอนบาน อาจโดยจงใจหรอความเขาใจผดเกยวกบเขตพนททบซอน

4) อตสาหกรรมแปรรปและการสงออกและการสนคาประมงระหวางประเทศ การขาดแคลนวตถดบท าใหโรงงานมก าลงผลตสวนเกน และการขาดประสทธภาพในการควบคมคณภาพวตถดบเปนปญหาในอตสาหกรรมแปรรป ส าหรบโรงงานขนาดเลก การพฒนาสตวน า

12

และผลตภณฑชนดใหมยงอยในวงจ ากด เนองจากการขาดเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมตลอดจนการขาดแหลงสนเชอ นอกจากน การกดกนทางการคาทมใชภาษ เปนปญหาหลกทเปนอปสรรคตอการคาสนคาประมงระหวางประเทศ

5) กฎหมายประมงทมความลาหลง อาท พระราชบญญตนบจากป2490 จนถงปจจบน เปนเวลากวา 65 ปแลว ทมกฎหมายประมงเกดขนในประเทศไทย หลายๆ อยางไดเปลยนไป ทงดานมตการทรพยากร มตของเครองมอ รวมทงมตของคนในการอยรวมกบทรพยากร แตกฎหมายประมงยงเหมอนเดม อาจจะมการแกไขเพมเตมบาง แตนนกไมอาจท าใหมนครอบคลมบรบทในปจจบนได เพราะในอดตการทจะเปลยนกฎหมายตางๆ นนตองขนอยกบหนวยงานราชการทเกยวของ เสนอใหแกรฐบาลในการพจารณา

จากขอมลขางตนแสดงใหเหนสถานการณการประมงทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ทงเรอของทรพยากรทะเลทลดนอยลง การใชเครองมอผดกฎหมาย และกฎหมายทใชควบคมการประมง แตอยางไรกตามประมงมความส าคญอยางมากส าหรบประเทศไทย เพราะถอเปนรายไดส าคญของประเทศ และเปนแหลงอาหารของประชากรโลก

2.1.2 ประมงพนบำน การท าประมงพนบานอาจมความหมายและขอบเขตแตกตางกน ตามสภาพทองท

หรอปจจยพนฐานในการด ารงชวต เชน แบบพนบาน (Artisanal) แบบขนาดเลก (Small-scale) แบบดงเดม (Traditional) หรอแบบยงชพ (Subsistence) เปนตน (บญเลศ ผาสก 2530)

สวนค าวา “ชาวประมงพนบาน” กงวาลย จนทรโชต (2541) ไดใหค าจ ากดความไว คอ กลมทใชแรงงานเปนชาวบาน สมรรถภาพของเครองมอทใชในการจบสตวน าต า ท าใหไดผลผลตนอย และจะออกท าการประมงในพนทใกลเคยง ซงชาวประมงไมสามารถก าหนดรายไดของตนเองไดตองขนอยกบผรบซอผลผลตของตน ซงสวนใหญเปนพอคาคนกลาง เถาแก รวมทง กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ(2542) ไดใหความหมายของประมงพนบาน วา เปนการท าประมงโดยใชเครองมอขนาดเลกไมทนสมย ท าประมงพนทไมเกน 3 กโลเมตร จากชายฝง โดยอาศยแรงงานในครอบครว ซงสอดคลองกบขอสรปของกองเลขานการสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต (2545) ซงกลาววา ชาวประมงพนบานเปนกลมคนทด ารงชวตและท ามาหากนดวยการท าประมงชายฝงทะเลและแมน าล าคลองตางๆ โดยใชเครองมอจบสตวน าทเรยบงาย ไมซบซอนและเลอกจบสตวน าเฉพาะอยาง เชน แห เบด ลอบ ไซ อวนลอยปลา อวนลอยกง อวนจมป เปนตน ชาวประมงพนบานประเทศไทยมพฒนาการมานบรอยป จงมวฒนธรรมทเกยวเนองกบการประมง ทะเล และแมน าล าคลองอยางลกซง

13

ในปจจบนอาจจ าแนกชาวประมงพนบานไดเปน 3 ประเภท ไดแก 1) ชาวประมงพนบานไมมเรอและเครองยนต จะใชความสามารถของ

ตวเอง และเครองมอจบสตวน าแบบงายๆ ท าการประมงจบสตวน าอยรมฝงทะเล รมคลอง แนวปาชายเลน เชน สม แห หรอการใชมองมกง งมหอย เปนตน

2) ชาวประมงพนบานทมเรอแตไมมเครองยนตจบสตวน าอยตามแนวปาชายเลน ในคลอง แมน า ใชเครองมอแบบงายๆ เชน ใชแรวจบป

3) ชาวประมงพนบานทมเรอและเครองยนต ขนาดความยาวเรอไมเกน 10 เมตร เครองยนตทใชมก าลงไมเกน 30 แรงมา ออกจบสตวน าหางจากฝงไมเกน 7 กโลเมตร ในประเทศไทยเรอทใชมความแตกตางกนไปตามลกษณะของภมนเวศ เชน ฝงทะเลอนดามรใชเรอหวโทง สวนฝงอาวไทยใชเรอกอและ หรอเรอทายตด เปนตน

การท าประมงพนบาน สวนใหญใชแรงงานในครอบครวและเปนการท าประมงเพอยงชพเปนหลก ซงแตกตางจากการท าประมงพาณชยทท าการประมงเพอแสวงหาก าไร การท าประมงพนบานมหลกการผลตเปนเศรษฐกจแบบครอบครวทมจดมงหมายเพอประกนการบรโภคไมใชก าไร เปนการด ารงอยใหสอดคลองกบธรรมชาตและระบบนเวศนมากทสด อกทง ชมชนประมงพนบานมกเปนชาวมสลม สวนใหญมการสรางทพกชวคราวซงชาวประมงพนบาน เรยกวา ทบ หรอ หน า เพอหาสตวน าชวคราวตามฤดกาล ประมาณ 2-3 เดอน แลวพากนมาตงถนฐาน เนองจากการหาสตวน าท าไดงายโดยไมตองใชเครองมออะไรทซบซอน เปนการหาสตวน าตามชายฝงน าตน ซงในอดตสตวน ามความอดมสมบรณ ชาวประมงพนบานจบสตวน าเพอยงชพ โดยออกทะเลเกอบทกวน ล าหนง 2-3 คน (วชตวงศ ณ ปอมเพชร และฉตรทพย นาถสภา, 2542: 58)

กรมประมงไดแบงประเภทเครองมอประมงพนบานออกเปน 4 ประเภท ดงน (กรมประมง 2542)

1) ประเภทอวนลอย ประกอบดวยอวนลอยจะละเมด อวนลอยกง อวนลอยป อวนลอบปลากระบอก อวนลอยปลาท อวนลอยปลากะพง อวนลอยปลากเรา อวนลอยปลาดาบ อวนลอยหมก และปลาอนๆ ซงเครองมอประมงประเภทอวนลอย หมายถง เครองมอทมลกษณะเปนผนอวนคลายสเหลยมผนผา วธการใชเครองมอจบสตวน า ขวางหรอปดลอมสตวน าใหวายมาชนแลวตดหรอพนตาอวน เครองมอประเภทนมการวางอวน 2 แบบคอ แบบทหนงวางอวนเปนแนวตรงหรอโคงเลกนอย ปลอยผนอวนทง แบบทสองวางอวนเปนวงกลมปดลอมฝงสตว การท าประมงดวยเครองมอประเภทนชาวประมงพนบานนยมใชมากทสด เนองจากลงทนไมสงมากนก และสตวน าทจบไดมราคาคอนขางสง

2) ประเภทเครองมอเคลอนท ประกอบดวย แหหมกทใชไฟลอชอนแหอนๆ

14

3) ประเภทเบด ประกอบดวย เบดราว เบดตก ส าหรบเบดราวนนใชตวเบดเปนจ านวนมาก ตอเชอมกบสายคราวเบด หางเทากนมทงแบบใชเหยอลอ และแบบไมใชเหยอลอ การใชเบดตกสวนใหญจะทอดสมออยกบท หรอปลอยเรอลอยล าตามน า หรอตามลม สายเบดหนงอาจมตวเบดตงแต 1 ตวขนไป ชนดของเบดตกถาจ าแนกตามชนดของสตวน าจะเปนเบดตกปลากบเบดตกหมก

4) ประเภทเครองมอประจ าท คอ เครองมอทตดตงอยกบทอยางชวคราว หรอถาวรในแหลงประมงเพอจบสตวน า เชน ลอบป ลอบปลา ไซ เปนตน

สรปไดวา ประมงพนบานเปนประเภทการประมงขนาดเลก ทใชเรอขนาดความยาวไมเกน 10 เมตร ขนาดเครองยนตไมเกน 30 แรงมา ท าการประมงไมไกลจากฝงมากนก ระยะไมเกน 3 กโลเมตร ซงกรมประมงไดจ าแนกประเภทเครองมอพนบาน เปน 4 ประเภท ประกอบดวย เครองมอประมงพนบานประเภทอวนลอย ประเภทเบด ประเภทเครองมอเคลอนท ประเภทเครองมอประจ าทตางๆ

2.1.3 พฒนำกำรของสมำคมสมำพนธชำวประมงพนบำนแหงประเทศไทย การรวมกลมกนจดตงเปนองคกรของชาวประมงพนบานมพฒนาการทยาวนาน ซง

เปนผลสบเนองจากการเปลยนแปลงทางกายภาพและระบบนเวศ รวมทงทรพยากรชายฝงของชมชนชาวประมงพนบาน ตลอดจนผลกระทบทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองของสงคมไทย ซงแบงไดเปนชวงตางๆ ดงน (สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต 2550)

ชวงท 1 พ.ศ.2520 – 2525 การลกขนมาตอสของชาวประมงพนบานในชวงแรกๆเปนการตอสเพอ

ปกปองปากทองของตนเองจากการรกรานของประมงอวนรน อวนลาก ทท าลายเครองมอประมงและท าการประมง ซงกอใหเกดความขดแยงทน าไปสความรนแรงเมออบจนทางออก เมออ านาจรฐ กฎหมายไมสามารถจดการได เชน ใชวธการตงแตการพดคย ขอรอง ท ากตการ วมกน ไปจนถงการปลน ฆา เผาเรอ ท ารายรางกาย ดงเชน การตอสท ารายระหวางเรอประมงพนบานกบเรออวนรน อวนลาก หรอเรอปนไฟจบปลากะตกทละเมดกฎหมายเขามาหากนในเขตชายฝง 3,000 เมตร ทงทมกฎหมายประมงของประเทศไทยทออกในป 2515 ก าหนดใหแนวเขต 3,000 เมตรใกลฝง หามประกอบการประมงดวยเครองมอดงกลาว แตความออนแอและความลมเหลวของการบงคบใชกฎหมาย และการสนบสนนจากนายทนภายในและภายนอกทองถน นกการเมอง ผมอทธพล เปนตน ซงการใชวธตอสกนดวยวธการรนแรงไดท าใหเกดการบาดเจบสญเสยกนทงสองฝาย

15

ชมชนชาวประมงพนบานทไดตระหนกถงปญหาดงกลาว จงเรมปรบเปลยนวธการ นอกจากปกปองแหลงท ามาหากนจากการท าลายอยางเดยวแลว ยงไดดแลรกษา ฟนฟทรพยากรชายฝงในชมชนและทะเลบรเวณใกลเคยงดวย

ชวงท 2 การรวมตวกอนการกอตง พ.ศ. 2525 – 2536 ชมชนประมงพนบานหลายชมชนเรมตนตวเหนสภาพปญหาทเกดขน

ขณะเดยวกนนนองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) ซงเหนปญหาดงกลาวไดเรมเขามาท างานในหมบานประมงพนบาน โดยมเปาหมายหลกๆ เพอเสรมสรางคณภาพชวตชมชนชาวประมงพนบานใหดขน เปนระยะของการรเรมกจกรรมในพนท เชน การเพาะเลยง การศกษาชมชน การระดมทนในชมชน การแกไขปญหาเฉพาะท เชน การท าลายปาชายเลน การใชระเบดปลา การท าประมงทใชเครองมอท าลายลาง การอนรกษหญาทะเล เตาทะเล เปนตน

ชาวประมงพนบานทมกลมองคกรพฒนาเอกชนลงไปท างานฝงตวนน ไดสงสมประสบการณ และรวมกลมรวมตวกน เพอด าเนนกจกรรมรปแบบตางๆ ตอมาเรมกอตวกนเปนรปองคกรของชาวประมงพนบานในบางพนท

เมอเกดกลมชาวประมงพนบานในพนทตางๆ ไดระยะหนง ดวยความคดทจะขยายแนวคดในการท างานไปสหมบานอนๆใกลเคยง กอนการกอตงสมาพนธฯแกนน าในเครอขายบางสวน เชน จงหวดตรง สงขลา พทลง จงมโอกาสแลกเปลยนเรยนรระหวางพนทกนอยเสมอ ใชเวลานบเปนสบป เรมตงแตชวงเรมการเรยนร และขยายพนททางความคดไปอยางตอเนองของกลมชาวประมงพนบานจากหลายพนท จงคอยๆรวมตวและรจกกน

มการแลกเปลยนแนวคดเรองการรวมตวกนเปนเครอขายองคแกนน าชาวประมงในพนทภาคใตไดมการจดสมมนาของกลมชาวประมงพนบานหลายครง นกพฒนาเอกชนทท างานกบชาวประมงพนบานในพนทจงไดสนบสนนและผลกดนแนวคดนอยางเปนรปธรรมมากขน โดยนกพฒนาเอกชนเขามาท าหนาทประสานงานกบกลมชาวประมงในพนทตางๆ จนในทสดองคกรเครอขายชาวประมงพนบานภาคใตไดกอตงขนอยางเปนทางการ เมอวนท 26 ตลาคม 2536 ณ หองประชมคณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตหาดใหญ ภายใตชอ “สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต” ประกอบดวย ตรง สงขลา พทลง กระบ ภเกต ปตตาน และสราษฎรธาน โดยมจดมงหมายเพอการชวยเหลอและแลกเปลยนป ระสบการณซงกนและกนในแตละพนทรวมแกไขปญหาของชาวประมงพนบาน

ตอมาป 2537 องคกรพฒนาเอกชนทท างานกบชมชนชาวประมงพนบานภาคใตไดรวมตวกนเปนเครอขายเชนกน เรยกวา “เครอขายองคกรพฒนาเอกชนประมงพนบานภาคใต (NGOsเล)” เพอหนนเสรมการด าเนนงานของสมาพนธชาวประมงพนบาน

16

ชวงท 3 พ.ศ. 2536-2543 กจกรรมในชวงน คอ การประชมสญจรในพนทตางๆแลกเปลยนปญหา

วธการแกไขแตละพนท เพอเปนบทเรยนซงกนและกน สรางเครอขายความสมพนธกบชาวบานเชน จดการประชมคณะกรรมการ การประชมสมชชาเครอขายสมพนธ

นอกจากนนสมาพนธฯ ไดขยายพนท มสมาชกเพมจากชาวประมงพนบานจากจงหวดพงงา ชมพร และนครศรธรรมราช รวมเปน 10 จงหวด (พ.ศ.2536-2537)

ป 2538 สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต ไดเขารวมการระดมความคดเหนยกรางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540-2544)เพอก าหนดทศทางในการอนรกษฟนฟทรพยากรชายฝง และตวตนของชาวประมงพนบาน

ในปเดยวกน กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม เขามาสนบสนนงบประมาณในการท ากจกรรมของสมาพนธ เชน การประชมสมชชา การศกษาดงาน เปนตน

ป 2539 สมาพนธฯมสมาชกครบ 13 จงหวดชายฝงทะเลภาคใต มจงหวดระนอง สตล และนราธวาส เพมเขามา ท าใหโครงสรางการบรหารจดการองคกรและคณะกรรมการชดเจนขน พรอมทงมการก าหนดยทธศาสตร ยทธวธ ตลอดจนแผนการด าเนนงาน

เมอการด าเนนงานของสมาพนธฯเปนทรจกมากขน และไดรบงบประมาณโดยตรงจากรฐบาลเดนมารก ภายใตกองทนเพอสงแวดลอม DANCED เปนงบประมาณแบบใหเปลาไมมเงอนไขผกพน ผานทางกระทรวงตางประเทศของรฐบาลไทย ซงสมาพนธฯและเครอขาย NGOsเล ไดรวมพฒนาโครงการการดแลรกษา ฟนฟทรพยากรชายฝง พฒนาศกยภาพและความเขมแขงของกลมองคกรชาวบาน งานรณรงคเผยแพร พรอมทงมการประชมพบปะกนอยางตอเนอง เชน กจกรรมกลมออมทรพย กจกรรมอาชพเสรมและรายได กจกรรมเสรมสรางความรและทกษะการท างาน การอนรกษทรพยากรชายฝง (ปาชายเลนชมชน แหลงหญาทะเล ปะการงธรรมชาต พะยน โลมา เตาทะเล ฯลฯ) งานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนตน

นบตงแตป 2539 สมาพนธฯ มงเนนประเดนการยกเลกการท าการประมงอวนรน ในการเคลอนไหวแกไขปญหา เนองดวยในป 2539 ประเทศไทยมการเปลยนรฐบาล ซงมนโยบายมงเนนผลผลตประมงสงสด มการออกประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณหลายฉบบ และเปดโอกาสใหเครองมอท าลายลางหลายชนดสามารถท าประมงไดถกกฎหมาย เชน ประกาศใหเรออวนรนไปจดทะเบยนผท าการประมงอวนรนเพอออกอาชญาบตรใหม, ประกาศอนญาตใหเรอประมงจบปลากะตกโดยใชแสงไฟลอท าการประมงได หลงจากมการประกาศกระทรวงเกษตรฯหามใชมาตงแตป 2526 เปนตน

17

ป 2540 สมาพนธฯมโอกาสพบกบอธบดกรมประมง และรฐมนตรชวยวาการเกษตรและสหกรณ สมยนน เพอเรยกรองใหมนโยบายทชดเจนในการแกปญหาทรพยากรชายฝงเสอมโทรม และเสนอใหยกเลกประกาศกระทรวงเกษตรฯ เรองการจดทะเบยนอวนรน เสนอใหมนโยบายรกษาปาชายเลน ปราบปรามการบกรกปาชายเลน

ป 2542-2543 สมาพนธฯไดตอส “กรณใหยกเลกเรอปนไฟจบปลากะตกโดยใชตาอวนขนาดเลก” เกดการชมนมครงใหญของชาวประมงพนบานทงภาคใตในเดอนมถนายน เชน ชมรมอนรกษทรพยากรทางทะเล จ.สงขลา ไดชมนมประทวงโดยใชเรอทายตด 500 ล า ลอยล าบรเวณปากอาวทาเรอน าลก จ.สงขลา โดยไมขนฝงนบเปนแรมเดอน(13-27 มถนายน 2542), ชมรมชาวประมงพนบาน จ.สตล ตรง พงงา มการรวมตวกนชมนมในพนทของตน จนทงสจงหวดนมประกาศกระทรวงหามท าการประมงปลากะตกโดยใชไฟลอฯ แตสดทายกถกยกเลกทงหมด เปนตนท าใหเกดการรบรสสงคมอยางกวางขวาง รวมไปถงการน ากระบวนรณรงคของชาวประมงพนบานสท าเนยบรฐบาล ท าใหมกลมนกวชาการจากสถาบนการศกษาตางๆ ทวประเทศผนกก าลงกนในนาม “กลมวชาการเพออนาคตไท” เพอสนบสนนการเคลอนไหวของชาวประมงพนบานในชวงเวลาดงกลาว

การเตบโตของชาวประมงพนบานในเครอขายของสมาพนธประมงพนบานภาคใต แสดงใหเหนศกยภาพของผน า การจดการองคกรและเครอขาย เชน การลกขนตอสขบไลกลมนายทนทบกรกปาชายเลนในชมชนเพอท านากงของชมรมชาวประมงพนบานในจงหวดภเกตจนไดรบชยชนะ การบกรกยดศาลากลางจงหวดปตตานของชมรมประมงพนบานจงหวดปตตาน เมอวนท 2-3 พฤษภาคม 2543 เพอกดดนใหหนวยงานราชการปฏบตตามกฎหมายในการปราบปรามเรออวนรนทเขามาสรางความเดอดรอนใหกบชาวประมงพนบาน รวมทงการรวมมอกบหนวยงานราชการในการอนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝง เชน การรวมกนท าเขตอนรกษในพนทรอบทะเลสาบสงขลา กจกรรมปลอยพนธสตวน า การปลกปาชายแลน การท าปะการงเทยม ฯลฯ

ชวงท 4 2544- 2557 สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยยงคงขบเคลอนงาน

ดานการคดคานประมงอวนลาก และการแกไขปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรชายฝง โดยใชวธการทมความหลากหลาย ไมเพยงแตการประทวงเรยกรอง การจอดเรอปดอาว และการยนหนงสอเรยกรองตอรฐบาลเทานน สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยไดเขาถงประชาชนคนรนใหมโดยอาศยเทคโนโลยในการสอสาร เพอใหประชาชนสนใจประเดนอนรกษทรพยากรทะเลและรวมเปนพลงในการขบเคลอนสงคมตอไป โดยการรณรงคใหประชาชนทวไปรวมลงชอผาน webiLaw.or.th ในประเดนรวมแกไข ไมวาจะเปนพระราชบญญตการประมง พ.ศ.2490 โดยม

18

ประมงพนบานทมมากกวา 20 จงหวดในประเทศไทย ซงรวมตวกนเปนสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย โดยรวบรวมรายชอ10,000 รายชอ เพอยนเสนอกฎหมายประมงฉบบประชาชน ดวยเหตผลหลก 5 ประการ ดงน (ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ประการทหนง กฎหมายประมงฉบบน เสนอวา แทนทจะใหอ านาจแกรฐมนตรแตเพยงผเดยว กใหเปลยนเปน ใหม “คณะกรรมการนโยบายประมงแหงชาต” ทจะตองมบทบาทก าหนดทศทางนโยบายบรหารจดการทรพยากรประมงระดบชาต และตองมองคประกอบทมาของกรรมการทโปรงใส มสวนรวมจากทกฝาย ทส าคญตองมตวแทนจากฐานอาชพประมงขนาดเลกพนบานดวย (ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ประการทสอง เสนอวา แทนทจะใหมแต ทานประมงจงหวด หรอ ผวาราชการจงหวดคนเดยว กใหม “คณะกรรมการประมงจงหวด” ทจดตงขนในจงหวด บางทองทอาจเปนคณะอนกรรมการประมงเขตพนท ซงมลกษณะขามจงหวดเพอใหสามารถจดการทรพยากรประมงทเชอมโยงกน เชน ทะเลสาบ, อาวพงงา โดยใหมอ านาจก าหนดการประมงในพนทของตนได ยกเวนกรณทคณะกรรมการระดบชาตก าหนดไวเปนการทวไปแลว (ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ประการทสาม เสนอวา ตอไปน ชมชนชายฝง ชมชนชาวประมงพนบาน ใหมอ านาจในการจดการทรพยากรประมงในเขตชมชนของตน ได ไมใชมสทธแคเสนออยางเดยว ตองมสวนในการตดสนใจ และเปดโอกาสใหชมชนทมความพรอม จดตงเปน “องคกรประมงชมชน” แลวบรหารในรปคณะกรรมการ ใหมอ านาจหนาท ก าหนดระเบยบ กตกา เงอนไขการท าประมง อนรกษฟนฟ รวมจบกม ฟองคด ท าแผนการพฒนาและรวมปฏบตหนาทกบจงหวดหรอระหวางจงหวดได (ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ประการทส รางกฎหมายประมงฉบบชาวบาน เสนอวา ให “ก าหนดเขตการประมง” ใหชดเจน แยกระหวาง เขตประมงชายฝง กบ เขตประมงนอกชายฝง (ประมงพาณชย) ออกจากกน โดยเสนอ ใหเขตประมงชายฝง มระยะตงแตขอบน าชายฝง ถง 5 ไมลทะเล (หรอประมาณ 9 กโลเมตร) เปนอยางนอย และใหเขตนอกชายฝง มระยะ ตงแต 5 ไมลทะเล เลยไปจนถงเขตเศรษฐกจจ าเพาะ 200 ไมลทะเล เมอก าหนดเขตไดแลว และกฎหมายมผลบงคบออกมาแลว กใหคณะกรรมการจงหวดนนๆ ก าหนดกนเอาเอวา เครองมอประมงอะไรบาง จดเปนเครองมอประมงในชายฝง และเครองมอประมงอะไรบางเปนเครองมอประมงพาณชยนอกชายฝง ก าหนดกนเอง จบกนเอง (ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ประการทหา เรอง “บทลงโทษ” เสนอใหยดหลกวา ชาวประมงทดตองเคารพกฎหมาย เคารพขอหวงหาม ใครละเมดขอหาม ถอเปนชาวประมงไมด และตองลงโทษใหเขดหลาบ เพอไมใหกลบมากระท าผดซ าอก ในบทก าหนดโทษตามกฎหมายเดมนนไมสามารถท าใหผท าผดเกรงกลวหรอ เขดหลาบได เนองจาก โทษปรบอตราต า “คม” ตอการท าผดซ า รางกฎหมาย

19

ประมงฉบบชาวบาน จงเสนอให เพมบทลงโทษปรบในอตราสงกวาเดม และ ก าหนดใหมโทษรบเรอ/ เครองมอทใชประกอบความผดดวย(ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ทงนเพอการกระจายอ านาจใหชาวประมงพนบาน และหยดกรมประมงทจะนรโทษกรรมใหกบประมงอวนลาก ฯลฯ นอกจากนนสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยยงคงด าเนนการดานเครอขายกบชาวประมงพนบานทงในประเทศและตางประเทศ โดยมงหวงใหเปนองคกรเครอขายชาวประมงพนบาน ทงในระดบบคคลซงเปนสมาชก ตลอดจนครอบครว กลม ชมรม จนถงเครอขายชาวประมงพนบานระดบภาคใต ใหเปนองคกรประชาชนทเขมแขง และสามารถพงตนเองไดในอนาคต (ศนยสอสงคมภาคใต, 2555)

ในการศกษาน ใชแนวคดเกยวกบประมงพนบาน เปนแนวคดพนฐานในการศกษากลมประมงพนบานทเปนกลมเปาหมายในการวจย

ในการขบเคลอนงานสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยดงกลาวขางตนนน ไดรบการสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชน และหนวยงานตางๆ โดยเฉพาะอยางยงองคกรพฒนาเอกชนทท าหนาทสนบสนนในดานตางๆ เชน งานนโยบาย การสงเสรมความร งบประมาณ เปนตน แนวทางการท างานดงกลาวนเชอมโยงกบแนวคดเรอง องคกรสะพานเชอม ซงจะไดกลาวตอไป

2.2 องคกรทเปนสะพำนเชอม (Bridging organization)

ในชวงทศวรรษทผานมา สงคมโลกไดใหการยอมรบแนวคดเรอง “การจดการรวม” (Co-management) ส าหรบทรพยากรทสงคมใชรวมกน เชน น า ปา ประมง ฯลฯ ซงเปนการแบงอ านาจและความรบผดชอบระหวางรฐบาลกบผใชทรพยากรระดบทองถน เนองจากตางยอมรบถงความลมเหลวของแนวทางการบงคบใชอ านาจแบบจากบนลงลางโดยหนวยงานเดยว องคประกอบส าคญสวนหนงของแนวคดน คอ การรวมกนสรางความร (Co-production of knowledge) ซงเชอมโยงกบบทบาทขององคกรท เปนสะพานเชอม ในฐานะผมบทบาทเชอมโยงความรทางวทยาศาสตรกบทองถนเขาดวยกน โดยจดสรรพนทเพอการรวมกนสรางความร สรางความไววางใจ การใหเหตผล การเรยนร การประสานความรวมมอทงในระดบแนวนอนและแนวตง และการคลคลายความขดแยง โดยองคกรทเปนสะพานเชอมเปนตวเรง (Catalyst) และผเอออ านวย (Facilitator) ระหวางหนวยบรหาร (Governance) ทแตกตางกน และระหวางระบบความรและทรพยากรทแตกตางกน (Berkes, 2009 อางใน เยาวนจ กตตธรกล และคณะ 2556) ในระบบการจดการรวมทประสบความส าเรจหลายแหง พบวา องคกรทเปนสะพานเชอมและภาวะผน าเปนปจจยส าคญทเออใหระบบจดการกบประเดนความรได ในความเปนจรงแลว

20

หนวยงานทเปนสะพานเชอมมกจะท าหนาทสรางทนสงคมและจดการกบประเดนทหลากหลาย ไมเพยงเฉพาะความร การสรางเครอขายขององคกรทเปนสะพานเชอมจะชวยระบความขดแยง สรางความไววางใจ เขาถงทรพยากรทตองการ สรางวสยทศนและเปาหมายรวม รวมทงปฏบตงานดานอนๆ ดวย ดงภาพประกอบท 1

พนทส ำหรบ

ภาพประกอบท 1 บทบาททหลากหลายขององคกรทเปนสะพานเชอมในการจดการรวม องคกรฯ หนงๆ ไมไดท าหนาททงหมด ในบางกรณ องคกรตางๆ อาจมบทบาทรวมกนในฐานะองคกรทเปนสะพานเชอม

ทมำ: Berkes (2009:1696. อางใน เยาวนจ กตตธรกล และคณะ 2556)

องคกรทเปนสะพานเชอมมความส าคญมากเพราะเปนผใหบรการและอ านวยความสะดวกตอสายสมพนธ (Linkages) อนๆ ในกรณทไมมองคกรฯ ดงกลาว การจดการรวมอาจเปนการเชอมโยงองคกรพฒนาเอกชน หนวยงานรฐบาล หนวยงานวจย และสวนอนๆ มาตอบสนองตอความตองการทหลากหลาย ในกรณนกจะเปนเครอขายทมหลายดาน (Multi-faceted networks) ซงมบทบาทส าคญในการสรางการเรยนรทางสงคม (Berkes, 2009 อางใน เยาวนจ กตตธรกล และคณะ 2556)

อนง เครอขายทางสงคม (Social networks) มบทบาทส าคญในการบรหารจดการสงแวดลอม โดยแบงบทบาทไดเปน 3 ดาน คอ (Juhola & Westerhoff, 2010 อางใน เยาวนจ กตตธรกล และคณะ 2556)

การเชอมโยงความรวทยาศาสตร-ทองถน การเชอมโยงสถาบนทองถน-รฐบาล

การรวมกนผลตความร การเขาถงขอมลและทรพยากร

หนวยงานรฐบาล

การสรางความไววางใจ การเรยนรทางสงคม การประนประนอม

การคลคลายความขดแยง การสรางวสยทศนและเปาหมาย

กลมตางๆ ในชมชน

21

การแลกเปลยนความรและขอมล

การขบเคลอนทรพยากร

การสรางพนธะสญญา (Commitment) ความไววางใจ และฉนทามต (Consensus)

ในการศกษาน ใชมโนทศนดงกลาวขางตนในการศกษากระบวนการท างานและบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนหรอหนวยงานในพนทซงท าหนาทขบเคลอนธรกจการขายสตวน า ดงน

1) ปจจยทสนบสนนใหเกดกำรท ำงำนขององคกรสะพำนเชอม A. สถานการณ (1) ผมสวนไดเสยมองวาเปนปญหารวม (2) มการชวยเหลอกนและตองมเปาหมายรวมเปนจดส าคญ (3) มความรสกวาเปนวกฤตรวม หากไมรวมมอกนแก จะท าใหปญหายง

หนกมากกวาเดม (4) ความรสกเกยวกบสถานท ความรสกเปนเจาของรวม (5) ความสมพนธระหวางบคคล ถอเปนจดแรกในการเชอมความสมพนธ

ระหวางองคกรสะพานเชอมกบบคคลหรอองคกรอนๆ และเปนปจจยส าคญทท าใหงานด าเนนตอไปได ซงตองเปนความสมพนธทท าใหคนสามารถแลกเปลยนขอมลกนได

(6) มความไววางใจและมความเชอถอ ซงกอนเรมการด าเนนงานอาจยงไมม แตเมอมการด าเนนไปแลวองคกรสะพานเชอมตองสรางสงเหลานขนมา

(7) ความสนใจและความกดดนจากสงคมเปนสวนผลกดนทท าใหเกดการท างานรวมกนของฝายตางๆ

B. กระบวนการ (1) การใชกระบวนการแกปญหาโดยทกฝายทเกยวของเขามามสวนรวมใน

กระบวนการคด การตดสนใจ การเลอกเวลาทเหมาะสม ทงนคนทท าใหเกดการรวมตวตองมอ านาจพอสมควร เปนคนกลางทมความนาเชอถอ ซงในการแกปญหาสวนใหญคนในพนทเองไมสามารถท าได

(2) มการหาขอมลรวมกนเพอใหเกดการไววางใจกนมากขน (3) กระบวนการจดการและทกษะส าคญของบคคล ความร ความสามารถ

เขาใจในกระบวนการท าใหเกดการพ ดคย แลกเปลยนขอมล ซงกระบวนการและทกษะเหลานมสวนส าคญในการขบเคลอนกระบวนการ

22

(4) ความเปนผน า มวสยทศนและความเสยสละของบคคลทสามารถผสานผลประโยชนรวมได

(5) การสรางเปาหมายเลกขนกอนในกระบวนการครงแรกๆ เพอกอใหเกดความส าเรจเลกๆนอยๆ ใหเกดขน เพอผเขารวมมก าลงใจ

(6) การท าใหทกคนมความรสกวาทกคนเสมอภาคกน ไดรบความยตธรรม และมการจดสรรบทบาทในการท างานรวมกน

C. บรบทในเงอนไขเชงสถาบน (1) โอกาสในการปฏสมพนธ จดใหคนมาพบ พดคย แลกเปลยนกน สราง

ใหเกดความสมพนธทกอใหเกดความไววางใจ ความเชอถอ ความเคารพ ฯลฯ ซงตองมเงอนไข (Necessary condition) และเงอนไขเสรม (Sufficient condition) เขามาชวย เพอใหองคกรสะพานเชอมประสบความส าเรจ

(2) แรงจงใจมสวนส าคญทท าให เกดการรวมมอ อาท แรงจงใจทางเศรษฐกจ โครงสรางทางสงคม เงอนไขทางการเมอง ทนทางสงคม ฯลฯ

(3) ทรพยากร อาท เงนตรา ความร ทรพยากรบคคล ฯลฯ มสวนส าคญทท าใหการจดการรวมประสบความส าเรจ

(4) เทคโนโลย มสวนส าคญในการขบเคลอนงานไดรวดเรวยงขน อาท เทคโนโลยภมศาสตรสารสนเทศ (GIS) ชวยใหคนเหนภาพรวมของพนทในการจดการ ตดสนใจ และเกดเปนฐานขอมล

2) ปจจยทเปนอปสรรคในกำรท ำองคกรสะพำนเชอม

A. สถานการณ (1) ความไมสมดลของอ านาจ (2) ไมมการตดตอสอสาร ไมชอบหนากน ไมมความเชอใจกน (3) ตรงขามกบความตองการของสาธารณชนหรอรฐ ทงนอาจเกดจาก

ความไมเชอมนในหนวยงาน (4) มความแตกตางขนพนฐานในระดบสง อาท อดมการณ ความเชอ ฯลฯ B. กระบวนการ (1) ประเดนหรอจดมงหมายไมชดเจน (2) ไมมทกษะในการจดการ หรอการสรางความรวมมอ (3) มผตอตานในประเดนมมมอง หรอทศนคตในการท างานรวมกน

23

(4) มความยากล าบากทจะท าใหการมสวนรวมของผมสวนไดเสยมความมนคงอยางตอเนอง

C. บรบททางสงคม (1) บรรทดฐานทางสงคม/วฒนธรรม (2) การแบงพรรคแบงพวกจากกระบวนการเดมทมอยแลว (3) การตอตานจากกลมผลประโยชน (4) การเมอง D. บรบทในทางสถาบน (1) องคกรแตละองคกรมพนธกจทแตกตางกน (2) วฒนธรรมและกฎเกณฑขององคกร (3) ไมไดรบการสนบสนนจากหนวยงานระดบบน (4) ขอจ ากดของทรพยากร (5) นโยบายของรฐ และขนตอนการท างานอาจขดแยงกน (6) ความแตกตางของอ านาจในการมสวนรวม (7) โอกาสในการปฏสมพนธไมเพยงพอ

ในการศกษาน ใชแนวคดองคกรสะพานเชอม ในการศกษาการท างานขององคกรภาคประชาชนกบองคกรชาวประมงพนบาน ในการพฒนาชมชนและการท ารานคนจบปลา ในพนทจงหวดประจวบครขนธ และจงหวดนครศรธรรมราช ซงเปนกลมเปาหมายในการวจย

2.3 แนวคดกจกำรเพอสงคม (Social Enterprise: SE)

2.3.1 ควำมหมำยและลกษณะของกจกำรเพอสงคม ในทนไดอธบายความหมายของกจการเพอสงคม ซงมความหมายคลายคลงและ

สมพนธกนไดดงน กจการเพอสงคม (Social Enterprise: SE) หมายถง กจการทมรายรบจากการขาย

การผลตสนคา และ/หรอการใหบรการทมเปาหมายในการกอตงอยางชดเจน หรอมการก าหนดเพมเตม หรอปรบเปลยนเปาหมาย ในการแกไขปญหา พฒนาชมชน สงคม และสงแวดลอมเปนหลกโดยมงหวงเพอตอบสนองความตองการของสงคมหรอชมชน (Drayton 2006, พส เดชะรนทร 2552) มากกวาการสรางผลก าไรเชงธรกจคนสผถอหน แตมงเนนการสรางความมงคงอยางยงยนสสงคม ซงความเปนเจาของกจการนนไมไดผกขาด หากกระจายกนไปในกลมผมสวนไดเสย (Harding

24

2006, Zahra et al 2009) กจการเพอสงคมจงเปนนวตกรรมทางสงคมทอาศยทกษะทางธรกจของผประกอบการผสมผสานกบเปาหมายในการแกไขปญหา โดยเหนคณคาในตวมนษยแตละบคคลมากกวาฐานะรายได ซงศกยภาพในการผลตของแตละบคคลจะถกน ามาใชงานในฐานะผเปนเจาของหนวยผลตของสงคม (บรษทโซเชยลเอนเตอรไพรส 2551) กจการเพอสงคมจงสามารถกอใหเกดการพงพาตนเองและการพฒนาสงคมทควบคไปกบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ (Martin and Noviceic 2010)

อาจกลาวไดวา กจการเพอสงคมมจดมงหมายเดยวกนทงกบองคกรการกศลทมงชวยเหลอสงคมเพยงอยางเดยว และองคกรธรกจทมเปาหมายหลกอยทการสรางผลก าไร โดยกจการเพอสงคมนน จะมงเนนทงในดานการพฒนาสรางสรรคเชงสงคมและส งแวดลอม ควบคไปกบการท าก าไรเพอน าไปใชในกจกรรมเพอสงคมตอไป (พส เดชะรนทร 2552, นตยา ฐานตธนกร, 2553)

กจการเพอสงคมมลกษณะพเศษ ดงน (1) กระบวนการผลต การด าเนนกจการ รวมถงผลตภณฑหรอบรการทไม

กอใหเกดผลเสยตอสงคม สขภาวะ และสงแวดลอม (2) มการก ากบดแลกจการทด (3) มความยงยนทางการเงนไดดวยตนเอง (4) ผลก าไรสวนใหญถกน าไปลงทนขยายผลเพอบรรลเปาหมายทตงไว

หรอคนผลประโยชนใหแกสงคม หรอผใชบรการ (5) สามารถมรปแบบองคกรทหลากหลาย

กจการเพอสงคมจงเปนการประสานความสมพนธระหวางธรกจ ผลตอบแทนในดานสงคมหรอสงแวดลอม และผลตอบแทนทางการเงน โดยผประกอบกจการเพอสงคม (Social Entrepreneur) เปนบคคลทมวธการใหมในการแกปญหาสงคม มความมงมนและยดหยดในการแกไขปญหาทส าคญ และเสนอแนวคดใหมเพอการเปลยนแปลงสงคมในวงกวาง แทนทจะปลอยใหการแกปญหาเปนหนาทของรฐบาลหรอภาคธรกจเทานน ผประกอบกจการเพอสงคมจงท าหนาทเปลยนแปลงสงคม ดวยการมองหาโอกาสทคนอนมองไมเหน และพฒนาระบบพรอมกบวธคดใหมในการแกปญหาเพอเปลยนแปลงสงคมทดขน โดยการสรางผลตอบแทนทางสงคมและสงแวดลอม โดยใชรปแบบการบรหารจดการของธรกจและการท าประโยชนแกสงคมสวนรวม โดยกจการเพอสงคมมวตถประสงค 3 ประการทมการท ารวมกน คอ (1) สรางก าไร (2) มงสรางสรรคสงคม (3) สนบสนนสงแวดลอม หรอทเรยกวา Triple Bottom Line Social Enterprise ไมมงก าไรสงสดหากมงก าไรเพอน าไปใชประโยชนและการใหสสงคม กจการเพอสงคมจงเปนองคกร “ Not-For-Profit ” (กรงเทพธรกจ 2553, นตยา ฐานตธนกร 2553)

25

อนง กจการเพอสงคม (SE) ไมเหมอนกบการแสดงความรบผดชอบตอสงคม (Corporate Social Responsibility : CSR) เนองจาก SE ท ากจการเพอสงคมไมใชเพยงรบผดชอบตอสงคม โดย SE มความเชอวา บรบทของสงคมเปลยน สมมตฐานเปลยน วธการแกปญหากตองเปลยน เราไมสามารถแกปญหาดวยวธการเดยวกนกบวธทท าใหเกดปญหาได หรอภายใตบรบททสรางปญหา การบรจาคหรอการพงพารฐไมใชค าตอบ SE จงเทากบ NGO (Social mind) + Business (Motivation) + Government (Public benefit) กลาวคอ SE ใชผลรวมของจดเดนของรปแบบองคกรทงสามอยางทมอย เปนธรกจทจดตงขนเพอแกไขปญหาทางสงคมหรอสภาพแวดลอมโดยไมหวงผลก าไรแตมก าไร SE จงมสงคมเปนเจาของ เพอเปาหมายทางสงคมและการขายสนคา(กรงเทพธรกจ 2553, นตยา ฐานตธนกร 2553)

กลาวโดยสรป กคอ SE เปนธรกจทผลตหรอขายโดยแสวงหาก าไร แตก าไรนนเปนไปเพอสงคม ถงแมวาบางครงอาจตองจดสรรก าไรใหผลงทนบาง ซงตางจาก CSR ทเปนโครงการเพอสงคมของธรกจทแสวงหาก าไรสงสด

2.3.2 รปแบบของกจกำรเพอสงคม (Social Enterprise: SE) ลกษณะของ Social Enterprise: SE เปนการประสานความสมพนธระหวางธรกจ

และผลตอบแทนในดานสงคม สงแวดลอมและผลตอบแทนทางการเงน โดยตวของผทเปนเจาของกจการ (Social Entrepreneur) มความสนใจทจะสรางผลตอบแทนทางสงคมและสงแวดลอม โดยใชรปแบบการบรหารจดการของธรกจและคณธรรมเขามาเกยวของ ซงเชอมโยงกนระหวางการท าธรกจและการท าเพอสงคมอยางมความรบผดชอบ เชน การท าธรกจทไมเกยวของกบอบายมขและธรกจทไมท าลายสงแวดลอม เปนตน รวมถงมการตงเปาหมายหลกของธรกจเพอการพฒนาและแกไขปญหาสงคม/สงแวดลอมอยางมนวตกรรม (Innovation) และธรกจนนสามารถด าเนนกจการไดอยางตอเนองและยงยน พรอมกบการเจรญเตบโต มก าไรเหมอนองคกรธรกจทวไป (Martin & Noviceic 2010)

SE เปนการน าโมเดลธรกจมาใชกบเปาหมายทางสงคมหรอสงแวดลอม เปนการรวมโมเดลธรกจแบบไมหวงผลก าไร พรอมกบการท าประโยชนเพอสงคม โดยเขารวมกบธรกจหลกของบรษท ซงจะท าใหบรษทไมเพยงสามารถสรางรายไดเทานน แตยงท าความดกลบคนสสงคม รวมทงคนผลก าไรทไดรบกลบคนสชมชนทบรษทด าเนนกจการอยอกดวย (Martin & Noviceic 2010)

โมเดลของ SE แบงออกเปน 3 แบบตามระดบของการผสมกนระหวางกจกรรมทางธรกจ และโครงการทางสงคม (Martin & Noviceic 2010)

26

(1) Embedded Social Enterprise: กจกรรมของธรกจและโครงการเพอสงคมเปนสงเดยวกน กจกรรมทางธรกจถกฝงอยในกจกรรมขององคกรและโครงการตางๆ ดานสงคม โครงการทางสงคมเปนโครงการทสามารถท าเงนไดดวยตวเอง ท าใหสามารถเปนโมเดลทยงยน

(2) Integrated Social Enterprise: กจกรรมทงสองประเภทจะมสวนททบซอนอย โดยมากมกเปนการแบงปนตนทนและสนทรพย กจกรรมตางๆ ของบรษทจะถกรวมเขากบการปฏบตงาน องคกรไมแสวงหาก าไรตงกจกรรมเพอสงคมเหลานขน เพอเปนกลไกสนบสนนการด าเนนงานและกจการดานสงคมในระยะหลงประสบความส าเรจกบการท าการบรการทางสงคม (Social Service) ทมจดประสงคเพอหารายไดกบตลาดใหมๆ หรอ การออกบรการใหมๆ ใหกบตลาดเดม ลกคาขององคกรไมแสวงหาก าไรเหลาน ไดผลประโยชนจากการลงทนในกจการเพอสงคม โมเดลนมกใชการหารายไดจากสนทรพยทมในการสรางธรกจ ความสมพนธระหวางกจกรรมทางธรกจกบโครงการดานสงคมเปนแบบทท างานรวมกน เพมคณคาใหกน

(4) External Social Enterprises: กจกรรมทางธรกจจะอยนอกการจดการขององคกรองคกรไมแสวงหาก าไร สรางผประกอบการเพอสงคมเพอจดหาเงนทน ผลประโยชนทางสงคมไมไดเปนเงอนไขส าหรบกจกรรมทางธรกจ ลกคาเปนแหลงผลประโยชนทางออม ความสมพนธของกจกรรมทางธรกจและโครงการเพอสงคมเปนไปในแนวทางทธรกจสนบสนนและจดหาแหลงเงนทนทไมตายตวใหองคกรไมแสวงหาก าไรมากกวา

การจ าแนกประเภทของ Social Enterprise นน อาจแบงไดตามลกษณะของการประกอบธรกจได 3 ประเภท คอ ธรกจทเนนดานสนคา ธรกจเนนดานบรหาร และธรกจผสม เชน Ebannok.com ธรกจทเนนดานสนคาเปนหนงในโครงการทประสบความส าเรจมากทสดของ มเรอรอารต กรป (Mirror Art Group) ซงเปนธรกจเพอสงคมทสรางฐานการคาออนไลนใหชาวเขาทางภาคเหนอของประเทศไทยสามารถขายสนคาหตถกรรมทพวกเขาผลตไดชวงฤดเกบเกยว ซงชวยลดอตราการวางงานและชวยใหชมชนมรายไดตอปเพมขน และยงเพมเงนในกองทนส าหรบการพฒนาดานตางๆอกดวย (คณะผจดท ารวมกจการเพอสงคมในไทย 2555)

Digital Divide Data (DDD) เปนธรกจเพอสงคมทประสบความส าเรจธรกจหนงทใหบรการดานขอมลและการแปลงขอมลตางๆ ท ไดรบไปอยในรปแบบของขอมลบนคอมพวเตอรใหกบลกคา เชน การจางงานเดกวยรนดอยโอกาส โดนเนนนโยบายการพฒนาบคลากรดวยการใหคาจางทเปนธรรม การดแลดานสขภาพ การศกษา และโอกาสความกาวหนาในอาชพ และ Change Fusion ธรกจแบบผสม กอนหนาทเปนทรจกในนามสถาบน TRN เปนผใหบรการทางดนการออกแบบนวตกรรมเพอสงคม การลงทน และบรการบมเพาะธรกจ ทางองคกรไดเปดตวโครงการนวตกรรมเพอสงคมมากมาย นอกจากนยงใหการสนบสนนธกจเพอสงคมทด าเนนงานโดยคนรนใหมในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยใตอยางตอเนอง (คณะผจดท ารวมกจการเพอสงคมในไทย 2555)

27

2.3.3 เปำหมำยของกจกำรเพอสงคม (ใจมานส พลอยด 2540)

(1) เพอมงหวงผลก าไร ก าไรเปนผลตอบแทนกลบคนใหกบกลมชมชน (2) เพอมงหวงทจะท าใหกจการอยรอด เมอไดลงทนด าเนนการตางมงหวง

ใหกจการด าเนนงานตอไปอยางตอเนองไมหยดชะงก สามารถผลตสนคาใหม ๆ ออกสตลาด ขยายสาขาเพมลงทนในธรกจใหม ท าใหกจการมฐานะและสนทรพยเพมมากขน เปนตน

(3) เพอมงหวงสนองความรบผดชอบตอสงคม องคกรธรกจชมชนตองมความรบผดชอบตอสงคมทงภายในและภายนอกกจการ เชนมความรบผดชอบตอผถอหน พนกงาน ลกคา สงแวดลอม และชมชน ไมเอารดเอาเปรยบ หรอสรางปญหาใหกบสงคม

ในประเทศทมคนยากจนมาก รฐบาลไดพยายามทจะใหประชาชนกนดอยด ดวยการน าเครองมอมาพฒนาชมชน โดยมกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

(1) ความรวมมอของประชาชนดวยศรทธา เพอจะสรางเสรมระดบความเปนอยของตนใหดขน โดยอาศยความรเรมของตนเองเปนส าคญ

(2) การก าหนดใหมหนวยงานของรฐเปนผใหความชวยเหลอดานเทคนคและวธการ เพอใหความคดรเรมการชวยตนเองและความชวยเหลอซงกนและกนด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ

2.3.4 วธกำรรวมกลมของกจกำรเพอสงคม (กาญจนา แกวเทพ, อางใน สมพนธ

เตชะอธก, 2540) เพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคในการน าหลกการไปปฏบตในธรกจ ควรม

การรวมกลมดงตอไปน (1) รวมคน คอรวมคนทมปญหาเหมอนกนหรอคลายกน มความตองการ

จดมงหมาย หรอ เปาหมายทเหมอนกน คนทมารวมกนจะตองมความพรอมและสมครใจทจะรวมแรงรวมมอ และไมใชเปนคนทเขามาหวงประโยชนสวนตน โดยไมค านงถงคนอน

(2) รวมเงน คอ การรวมเงนจากสมาชกเพอเปนทนหมนเวยนในการแกไขปญหากบสมาชกทเดอดรอนในรปการบรการเงนก เงนทสมาชกน ามารวมกนเรยกวา “เงนคาหน” สมาชกจะน าเงนลงทนหรอเงนฝากเทาไรกได ขนอยกบขอตกลงในกลม

(3) รวมความคด คอ ในการท างานกลมองคกรธรกจชมชนตองก าหนดจากความคดของสมาชกทกคน เพอน าไปใชในการบรหารงาน ซงสมาชกทกคนจะตองรวมกนคด มารวมกนท างาน ก าหนดเปาหมายและวตถประสงค ตลอดจนวางแผนเพอพฒนากลมรวมกน

28

(4) รวมใจ คอ เปนการรวมคนทคอนขางมความแตกตางกนในหลายๆ ดานทงความคด จตใจ ฐานะทางการเงน การศกษา คณวฒ และวยวฒ สงตางๆ เหสานโดยทวไปมกเปนอปสรรค จ าเปนตองสลายความแตกตางเหลานออกไปใหหมด โดยอาศยความชวยเหลอของสมาชกทกคนเพอใหเกดพลงทเขมแขง ความรวมมอคงเปนไปไดยากหากไมเรมทการ “รวมใจ” เขาดวยกนกอน และการท าใหเกดการรวมใจได คนทมารวมกนคงตองคนหากอนวาอะไรคอ “จดมงหมายสงสดรวมกน”

2.3.5 คณธรรมกลมของกจกำรเพอสงคม (กาญจนา แกวเทพ, อางใน สมพนธ เต

ชะอธก, 2540) กลมธรกจเปนองคกรทรวมเอาคนทรจกกนเพอแสวงหาแนวทางในการชวยเหลอซง

กนและกนในการท าธรกจรวมกน สงทส าคญทจะท าใหการรวมตวกนของสมาชกมความแนนเหนยว สามารถท าใหกลมประสบผลส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคทตงไวกคอ คณธรรมของมวลสมาชกนนเอง คณธรรมดงกลาว ไดแก

(1) ความซอสตย ยดหลกความจรง เปดเผยขอมล ไมขโมยผลงานหรอลขสทธ ยดหลกกฎระเบยบ ความถกตอง ปฏบตตามค ามนสญญา ไมหลอกลวงฉอฉล

(2) ความรบผดชอบ ใหความรวมมอกบกลม เชน การเขารวมประชม การแสดงความคดเหนขอเสนอตอการบรหารงานกลมกควรเปนความรบผดชอบทส าคญของสมาชกกลมดวย

(3) ความสามคค ใหความรวมมอรวมใจกนท างานเพอกอใหเกดความส าเรจในกจการ ความสามคคกอใหเกดพลง การแกไขปญหาตาง ๆ ของชมชนใหส าเรจจะตองอาศยพลงอนเกดมาจากความสามคค

(4) ความมวนย การอยรวมกนจ าเปนตองมการก าหนดกตกาซงจากสมาชกเอง การปฏบตตามกตกาทรวมกนวางไวอยางเครงครด จงจะเรยกไดวาการมวนย อนเปนปจจยส าคญประการหนงทจะท าใหกลมกาวไปสความส าเรจ

(5) ความยตธรรม ค านงถงความเสมอภาค ไมเอารดเอาเปรยบ ไมฉวยโอกาส ตรงไปตรงมา

29

2.3.6 แนวทำงกำรบรหำรจดกำรกจกำรเพอสงคม Martin & Osberg (2007) ไดกลาวถงความหมายของการเปนผประกอบการธรกจ

ชมชนเพอพฒนาสงคม ดงน (1) ความสามารถในการแยกแยะความยตธรรมทซอนอยในความเสมอภาค

ซงกอใหเกดการแบงแยก การลดความส าคญ หรอความทกขยากในภาคสวนสงคมมนษยทขาดแคลนชองทางทางการเงนหรอนโยบายทางการเมองเพอทจะไดมาซงผลประโยชนดวยตวเอง

(2) ความสามารถในการมองเหนโอกาสในความยตธรรม ซงจะน าไปสโอกาสในการเสนอแนวทางการพฒนาซงเพมพนคณคาทางสงคม และ น าแรงบนดาลใจมากอใหเกดสงทเปนประโยชน ซงมความคดสรางสรรค ตรงไปตรงมา กลาหาญ และกลาทาทายกบผทมอ านาจเหนอกวา

(3) ความสามารถในการหลอมรวมความเสมอภาคทมนคงแบบใหม ซงเปดโอกาส หรอ บรรเทาความทกขของกลมเปาหมายดวยการสรางระบบความสมพนธ ระหวางสงมชวตกบส งแวดลอมทย งยน และความเสมอภาคแบบใหมน เอง ทชวยสรางอนาคตทดกวาของกลมเปาหมายและแมแตสงคมโดยรวม

2.3.7 ลกษณะกำรบรหำรงำนแบบกจกำรเพอสงคม เมอเปรยบเทยบลกษณะการด าเนนธรกจของ SE กบธรกจแบบทนนยม พบวา ทง

สองไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญจนตองอยฟากตรงขามกน สงทตางกนคอ ธรกจตามแนวทาง SE จะเนนเรองการกระจายผลตอบแทนสสมาชกในกลมใกลเคยงกบระบบสหกรณ มทงการซอขายระหวางธรกจในกลมเดยวกน เชน ระหวางผผลตกบซบพลายเออร และระหวางผบรโภคกบผผลต มการโฆษณาประชาสมพนธโดยอาศยภาพลกษณดานบวกทางสงคม และน าเสนอขอมลเชงคณคาของสนคาหรอบรการ ขณะทธรกจในแนวทนนยมจะเนนการใชโฆษณาประชาสมพนธผานสอตางๆ มการกระตนอารมณ สรางความตนตาตนใจใหคนอยากซอหาสนคา/บรการ (พส เดชะรนทร2552)

การเจรญเตบโตของธรกจในแนวทาง SE นนจะเปนไปอยางคอยเปนคอยไป เนนดานการควบคมตนทนและคาใชจาย ตงแตเรมตนกจการ และสรางก าไรเพอกระจายรายได ขณะทธรกจตามแนวทางทนนยมนนจะเนนการเจรญเตบโตอยางรวดเรว น าทนมาเปนอาวธส าคญในการตอสแยงชงตลาดเพอใหไดก าไรสงสดใหเรวทสดเทาทจะเปนไปได เนองจากเชอวา การไดปรมาณ

30

ยอดขายจ านวนมากๆในเรววน จะท าใหธรกจคนทนไดเรว และสรางก าไรสงสดไดเรวเชนกน (กรงเทพธรกจ 2553)

อนง ความแตกตางในแนวทางนนไมไดหมายความวามแนวทางใดถกหรอผด ทงสองแนวทางสามารถด าเนนไปดวยกนได และในบางโอกาสกจ าเปนตองพงพาอาศยซงกนและกน SE เองกจ าเปนตองน ากลยทธทางการตลาดของแนวทนนยมมาใชเชนเดยวกน ในสถานการณทธรกจในการแขงขนอยางรนแรง อยางไรกตาม แนวทางหลกคอ “การกระจายรายได” ไปยงหนวยผลตของกลมสงคมนนๆ และการเนนเรองความรบผดชอบตอสงคมกยงเปนจดยนของธรกจตามแนวทางน(อศรา พนาราม 2553, นตยา ฐานตธนกร 2553)

2.3.8 ควำมส ำเรจและควำมลมเหลวของกจกำรเพอสงคม

ควำมส ำเรจของกจกำรเพอสงคม ขอคด 9 ประการในการท าธรกจเพอความอยรอดจากบทความเรอง Organization

Management Systems and Process โดย Earl F. Lundgren 1974 (อางใน ด ารงศกด ชยสนท, 2538:11)

(1) ตองรจกปรบเปาหมายของธรกจใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลงอยเสมอ เพอใหธรกจอยรอด ดกวาทจะใหธรกจตองหยดชะงก

(2) รจกหรอใชวธการปรกษาหารอกบผรเพอหาทางออกและการตดสนใจทถกตอง (3) รจกปรบแผนงานใหเหมาะสมกบสภาพความเปลยนแปลงของสงคม (4) ไมควรยดรปแบบหรอขนตอนการท างานใหเครงครดเกนไป โดยเฉพาะอยางยง

การท างานทมขนตอนมากเกนไป (5) พยายามสรางความเชอถอ ความซอสตย และความรบผดชอบใหมมากๆ ซงจะ

สรางศรทธาของลกคาเปนอยางด (6) ตองรจกวธการสรางสมพนธภาพอนดในการท างานรวมกน โดยการใหทกคนม

สวนรวมรบร ออกความคดเหน และมสวนรวมรบผดชอบ (7) ตองรจกการยอมรบ การใหอภยและการใหเกยรตซงกนและกน โดยเฉพาะอยาง

ยงผบรหารกจการตองสรางสมพนธภาพทดอยเสมอ (8) ระมดระวงเรองการวางแผนการลงทน การใชเงนควรขอค าแนะน าจาก

ผเชยวชาญ และนกบรหารมออาชพอยเสมอ (9) ตองรจกท าธรกจใหเหมอนกระแสน า คอตองรจกปรบปรงและพฒนาใหทนตอ

เหตการณ กอนททกอยางจะสายเกนไป

31

ควำมลมเหลวของกจกำรเพอสงคม

ด ารงศกด ชยสนท (2538:11) ไดกลาวถงปจจยแหงความลมเหลวของธรกจไวดงน (1) บคลากร โดยเฉพาะอยางยงผบรหารมคณสมบตสวนตวทไมเหมาะสม

เชน ขาดความรในการด าเนนการ ไมยอมรบฟงความคดเหนของผอน ไมชอบท างานหนกหรอไมท างานลวงเวลา ไมมการยดหยน มกจะตอตานการเปลยนแปลง น าเงนทนของกจการไปใชจายในกจกรรมสวนตว ไมมความสามารถในการปฏบตหนาทไดอยางเหมาะสม ไมรหนาทของตน

(2) ผบรหารกจการไมมลกษณะความเปนผน า ขาดการวางแผน เนองจากผประกอบการมความสามารถเฉพาะทางดานเทคนควธการอยางใดอยางหนง แตไมมความรในดานการจดการ

(3) มเงนทนไมเพยงพอ (4) ขาดบคลากรทมความรความสามารถ (5) ขาดขอมลเกยวกบภาวะตลาดทเปนปจจบน (6) ไมไดท าการศกษาวจยดานเทคนค (7) ปญหาเกยวกบคแขงขน

2.3.9 กระแสของกจกำรเพอสงคม SE เกดขนครงแรกในป ค.ศ. 1978 โดย Freer Spreckley และในป 1997 เกด

องคกร Social Enterprise Partnership ขน ซงในป 2553 ม SE ในประเทศองกฤษมากกวา 55,000 แหง คดเปนเงนหมนเวยนนอกระบบของรฐหลายพนลานปอนดตอป โดยการใช จตส านกทางสงคม (Social mind) ผสานกบการจดการททนสมย (Modern management) ทท าใหเกดพลงของประชาสงคมในระบบทนนยม (People power in capitalism) SE ในประเทศองกฤษจงครอบคลมธรกจของชมชน เครดตยเนยน การคาขายขององคกรการกศล สหกรณ เงนกองทนเพอการพฒนา บรษทตงขนมาเพอเปนสาธารณประโยชน ความคดเรอง SE ไดขยายแนวคดไปสประเทศอนๆ ไมวาจะเปน สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย แคนาดา อตาล รสเซย สหรฐเชคโกสโลวาเกย ฟนแลนด อนเดย ฮองกง ยเครน ฯลฯ (มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2552)

ตวอยางของ SE ทสามารถชวยเหลอสงคมและสรางผลตอบแทนใหธรกจอยางยงยน ไดแก ทานโมฮมหมด ยานส ซงเปนนายธนาคารและนกเศรษฐศาสตรชาวบงคลาเทศ ทานไดกอตงและบรหารธนาคารเพอคนจน โดยรเรมและพฒนาแนวคด “ไมโครเครดต” หรอการใหกเงนโดยไมตองใชหลกทรพยค าประกน ซงมผลท าใหประชาชนผยากจนในชนบทจ านวนมาก ไดมโอกาสกยม

32

เงนดอกเบยต าเพอการประกอบอาชพ ท าใหมสภาพความเปนอยและฐานะทดขน ในขณะเดยวกนธรกจของทานยานสไดขยายสาขาเตบโตอยางตอเนองและมฐานลกคามากกวา 25 ลานคนทวโลก ท าใหทานยานสไดรบรางวลโนเบลในป ค.ศ. 2006 (Martin &Osberg 2007)

ส าหรบ SE ในประเทศไทย ไดแก กรณของรานภฟาทมเปาหมายการด าเนนงานทมงสรางตลาดระหวางชมชนในชนบทกบผบรโภค พรอมทงสงเสรมพฒนาผลตภณฑและพฒนาอาชพใหชาวบานในชนบท เพอคณภาพชวตทดขน (พส เดชะรนทร 2552) รวมทงนตยสาร BE Magazine ซงเปนนตยสารเพอสงคมแรกของประเทศไทยทมงชวยเหลอคนขาดโอกาสในสงคม โดยการสรางอาชพใหคนจนไรทอยอาศยสามารถรบนตยสารไปขาย เพอเปนการแกปญหาคนขอทาน คนเรรอนไรอาชพ ทงนผกอตงนตยสารดงกลาวไดเลงเหนความเปนไปไดในการท ากจการเพอสงคมในประเทศไทย เพราะคนไทยมเมตตา นยมชวยเหลอเกอกล และเขามความเชอวา ธรกจเปนระบบทสามารถน าไปใชแกปญหาสงคมไดรวดเรวทสด (อศรา พนาราม 2553)

ส าหรบธรกจดานการประมงในประเทศไทย กลมชาวประมงพนบานหลายกลมไดเหนความส าคญของการท าธรกจ จงไดรวมตวกนท าธรกจชมชนเพอพฒนาสงคมขนในหลายพนท อาท

(1) แพปลำชมชนบำนคขด อ.สทงพระ จ.สงขลำ และแพปลำชมชนบำนชองฟน ม.2 ต.เกำะหมำก อ. ปำกพะยน จ.พทลง

แพปลาชมชนบานคขด อ.สทงพระ จ.สงขลา และแพปลาชมชนบานชองฟน ม.2 ต.เกาะหมาก อ.ปากพะยน จ.พทลง ทกอตงเมอป 2548 ผลจากโครงการฟนฟทรพยากรประมงในทะเลสาบสงขลาป 2548 ในกจกรรมฟารมทะเลทกลมชาวประมงอาสาตองการให ชมชนสามารถอยไดดวยตนเอง โดยไมตองถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลางในการขายสตวน าทชาวประมงหามาได กอใหเกดการรวมตวเพอคดหาทางแกรวมกนของแกนน าชมชน โดยไดรบการสนบสนนจากสมาคมรกษทะเลไทย โดยการบรหารงานของกลมประมงพนบานทใหสมาชกรวมลงทน และมการปนผลคนก าไรใหกบสมาชก ในสดสวนดงน คอ สมาชก 70% คณะกรรมการรบซอ(คณะท างาน) 15 % น ามาซอพนธกงปลอยเพอฟนฟสตวน า 10% และตอบแทนสงคม 5 % (สถาบนวจยการเพาะเลยงชายฝง 2548,ผจดการออนไลน 2555 , ไทยโพสต 2556)

(2) โครงกำรประมงพนบำน – สตวน ำอนทรย โครงการประมงพนบาน-สตวน าอนทรย ของเครอขายรกษปลา-รกษทะเล

มลนธสายใยแผนดน สมาคมรกษทะเลไทย และมลนธนโยบายสขภาวะ ทไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสหภาพยโรป เรมโครงการฯ ตงแตวนท 1 พฤษภาคม 2556 ซ งปจจบนโครงการฯ

33

ไดเขาสปท 2 โดยมชมชนประมงพนบานเขารวม 6 พนท คอ พทลง สงขลา พงงา เพชรบร กระบ และประจวบครขนธ(ไดมการรวมกลมและกอตงรานแยกจากโครงการฯ แลวในป 2557)

โครงการฯ มวตถประสงคเพอชวยเหลอชาวประมงพนบานใหมคณภาพชวตทดขน โดยการพฒนา และสงเสรมการรบรองมาตรฐานสนคาสตวน าอนทรยใหกบชาวประมงพนบาน พรอมทงประสานงานจดจ าหนาย และจดหาระบบขนสงและพฒนาตลาดทางเลอกทเหมาะสมส าหรบสนคาสตวน าอนทรย เพอสรางแหลงอาหารทะเลทปลอดภยและมคณภาพด ราคาเปนธรรมใหกบผบรโภค สรางโอกาสทางการตลาดและรายไดทมนคงใหกบชาวประมงพนบาน โดยการเปดตลาดทกรงเทพมหานคร Famer Market และการส งซอสนคาผานทาง Facebook นอกจากนนเปนการเปดชองทางการสอสารใหกบสงคมรบรเรองการท าประมงถกกฎหมาย ส นคาปลอดภย และสถานการณทรพยากรธรรมชาต จากกจกรรมของโครงการฯ เชน การสรางเครอขายรกษปลา-รกษทะเล(Save our Fish – Save our Sea) จดทวรเทยวทะเลเรยนรนเวศและวถประมง สอคลปวดโอเผยแพรทาง www.youtube.com ฯลฯ (ศภวรรณ ชนะสงคราม ,สมภาษณ 16 กนยายน 2557)

(3) โครงกำรอำหำรปนรก :ตลำดอำหำร…เพอคนรกสขภำพและสงแวดลอม

โครงการอาหารปนรก : ตลาดอาหาร…เพอคนรกสขภาพและสงแวดลอม เกดจากการรวมตวกนของกลมออมทรพยนกพฒนาภาคใต สมาคมผบรโภคสงขลา รวมกบมหาวทยาลยชาวบานลานหอยเสยบ อ.จะนะ จ.สงขลา เนองจากชาวประมงไมมความแนนอนในรายได และไมสามารถก าหนดราคาขายสนคาไดดวยตนเองไดตองขนกบพอคาคนกลาง เจาของแพทรบซอเทานน ดงนนเมอนางสาวศภวรรณ ชนะสงคราม ซงเปนนกพฒนาเอกชนทท างานในพนท และมประสบการณในการท าโครงการประมงพนบาน – สตวน าอนทรย ไดพดคยกบชาวประมง จงเกดการรวมกลม โดยมวตถประสงคเพอใหผบรโภคไดรบประทานอาหารตามฤดกาลทสด ปลอดภย และไมเปนอนตรายตอสขภาพ ในราคายตธรรม จากเกษตรกรและชาวประมงรายยอย พรอมทงใหผบรโภคไดเรยนรและเขาใจกระบวนการผลตอาหารของเกษตรกรและชาวประมงรายยอยทไมท าลายสงแวดลอม และมความรบผดตอผบรโภคและสงคม รวมถงการใหผบรโภคเปนสวนหนงในการสงเสรมการดแลรกษาสงแวดลอม ซงโครงการฯไดก าหนดมาตรฐานสนคาไวคอ ตองเปนสนคาดานการเกษตรและการประมงทไมใชสารเคมทกขนตอนทงการผลตและการเกบรกษา ผผลตตองเปนผทท ากจกรรมอนรกษสงแวดลอม และตองใชเครองมอประมงทมความรบผดชอบไมท าลายสตวน าวยออน

ในการด าเนนการ ทางโครงการฯ รบซอสตวน าจากชาวประมงในราคาทพอคาคนกลางรบซอ แลวน ามาขายใหผบรโภคในราคาตลาด โดยก าไรสวนตางทไดจากการขายทาง

34

โครงการฯน าเงนหกคาบรหารจดการ และน าเขามหาวทยาลยชาวบานลานหอยเสยบฯ เพอน าเงนไปท าโครงการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงในพนท อาท โครงการธนาคารป การจดเสวนาชมชน ฯลฯ ผบรโภคสามารถเขาถงสนคาไดโดยการสงซอทาง Facebook : โครงการอาหารปนรก ซงการด าเนนธรกจโดยการรบรายการซอกอนทชาวประมงออกทะเลนน ท าใหบางครงผบรโภคไมไดสนคาตามทสงไว เนองจากการท าการประมงตองอาศยปจจยทางธรรมชาตทไมสามารถควบคมได และมการรบสนคาไดตามจดนดหมายในอ าเภอหาดใหญ ซงมดวยกนจ านวน 2 จด คอ ตลาดเกษตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร และ ตลาดกมหยง ซงมการนดหมายรบสนคาสปดาหละ 1 ครง (วทยาลยวนศกร วนท 17 ตลาคม 2557)

2.3.10 ประโยชนของกจกำรเพอสงคมตอกำรพฒนำทยงยน (คณะผจดท ารวม

กจการเพอสงคมในไทย 2555) กจการเพอสงคมชวยเออตอการพฒนาทยงยนของประเทศ และเปนนโยบายกระตน

เศรษฐกจทมผลระยะยาว ดงน (1) การพฒนาสงคมและสงแวดลอมอยางยงยน - โดยใชธรกจเปนเครองมอแกไขและพฒนาสงคมและสงแวดลอมอยาง

ยงยน - ไมจ ากดดวยทนใหเปลา - มงเนนการกระจายผลประโยชนสชมชนและผดอยโอกาส (2) การสรางเสรมกลไกตลาดทมคณธรรมและยงยนเชอมโยงกบการ

ขบเคลอนกลไกตลาดทส าคญ เชน - การบรโภคทยงยน - การผลตทยงยน - การลงทนทรบผดชอบตอสงคม (3) การพฒนาคณภาพบรการสาธารณะ โดยการสรางนวตกรรมและรปแบบใหมของบรการสาธารณะ ทงบรการ

โดยตรงตอสงคม และการประมลจากรฐบาล เชน การจดการของเสย พลงงานทดแทนระดบชมชน และการ พฒนาอาชพ/ชวยเหลอผดอยโอกาส หรอ ผสงอาย

(4) การสรางเศรษฐกจใหมแหงคณธรรมและความยงยน ไดแก - สรางมลคาทางเศรษฐกจทมคณธรรมและคณคาเชงสงคม - เปนเครองมอกระตนเศรษฐกจได

35

- ดงดดคนรนใหมเพอมาเปนผประกอบการเพอสงคม ในการศกษาน ใชแนวคดธรกจชมชนเพอพฒนาสงคมมาเปนพนฐานในการศกษากระบวนการท าธรกจ และวเคราะหผลลพธในการท าธรกจสตวน าเปาหมาย

2.4 กำรวเครำะหควำมเขมแขงธรกจชมชนเพอสงคม ในการวเคราะหความเขมแขงธรกจชมชนเพอสงคม ผศกษาไมอาจใชกรอบแนวคด

กรอบใดกรอบหนงมาการวเคราะหความเขมแขงของธรกจชมชนเพอสงคมได เนองจากธรกจชมชนเพอสงคมมทงมตดานธรกจ และมตดานสงคม ผศกษาจงใช 2 แนวคดมาผสมผสานกน ดงน

2.4.1 กรอบกำรวเครำะหควำมเขมแขงของชมชน องคกร กลม เครอขำยฯลฯ

(อรศร งามวทยาพงศ, 2551) กรอบคดพฒนาจากแนวคดของ Norman Uphoff นกวชาการซงด าเนนการวจย

เกยวกบการพฒนาความเขมแขงขององคกรทองถนทวโลก ซงผลของการศกษา Uphoff สรปวา ความเขมแขงขององคกร สถาบน ชมชน กลม ฯลฯ ทงหลาย มปจจยทส าคญ 4 ประการ คอ ทน กระบวนการเรยนร – ความร การจดการ และจตวญญาณ ดงน

(1) ปจจยทน ครอบคลมท งทนท เปนเงนตรา ความร ขาวสารขอมล บคลากรทรพยากร–ธรรมชาต ทนทางสงคม (Social Capital) ฯลฯ ทนจงเปนปจจยพนฐาน (Necessary Condition) ทเออใหองคกรสามารถด าเนนการไดอยางเขมแขง

(2) ปจจยกระบวนการเรยนร-ความร กลม องคกร ชมชนทมระบบการถายทอดความรทงเพอผลตซ าและสรางสรรคใหมอยภายในองคกรอยางตอเนอง โดยมทนความรของตนเองเปนพนฐาน และมการจดการความร การแสวงหาองคความรใหม ฯลฯ เออใหองคกรนนเกดความเขมแขงภายใน เนองจากมความรของตนเอง ทส าคญคอความรนนไดสงเสรมศกยภาพและความสามารถของบคลากรจากกระบวนการเรยนรนนดวย เปนการพฒนาทนทรพยากรมนษย มผลตอความเขมแขงยงยนขององคกร

(3) ปจจยการจดการ การจดการดานตางๆทมประสทธภาพ โดยมปจจยยอย เชน กลไกการจดการ ระบบบรหารจดการ โครงสรางการจดการ กฎระเบยบ ฯลฯ ทเหมาะสม จะเออใหปจจยอน ๆ ไดพฒนา และสงเสรมใหกลม เกดความเขมแขงดวย

(4) ปจจยจตวญญาณ กลมซงมระบบคณคา ความเชอ คานยม ท ใหความส าคญกบเรองทางจตวญญาณ หรอ ศาสนธรรม ฯลฯ ยอมเออใหปจจย “การบรหารจดการ” “ทน” และ “กระบวนการเรยนร” ด าเนนไปอยางพงพาอาศยกน มความเอออาทร แบงปนเออเฟอ

36

ตอกนได เกดความยดหยนในการเผชญสถานการณตางๆ และมความสมานฉนทภายในกลม องคกรมากกวาแขงขนชงด หรอปจเจกนยม

จากทกลาวขางตน จะเหนไดวาปจจยทง 4 ประการมความเชอมโยงสมพนธกน กลาวคอ ความยงยนของทนยอมขนกบความสามารถในการจดการทมระบบคณธรรม คานยมทดงามจากความเชอทางจตวญญาณก ากบอยดวย ในขณะเดยวกนกระบวนการจดการดงกลาวกเปนกระบวนการเรยนรใหแกผเกยวของทงดานเนอหาการจดการจตวญญาณไปดวยเชนกน

ในการศกษาน ใชกรอบการวเคราะหเรองความเขมแขงของชมชน องคกร กลม เครอขายฯ เปนพนฐานในการศกษากลมประมงพนบานทเปนกลมเปาหมาย และธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภค รวมทงการวเคราะหปจจยความเขมแขงและความออนแอของการด าเนนกจการเพอสงคมโดยใชแนวคด SWOT Analysis

2.4.2 แนวคด SWOT Analysis ในการวเคราะหชมชน องคกรชมชน ธรกจชมชน ผวจยมงเนนหลกการวเคราะห

แบบ SWOT Analysis ในการวเคราะหสภาพภายใน และภายนอกชมชน องคกรชมชน ธรกจชมชน เพอคนหาจดแขง จดออน โอกาสทางสภาพแวดลอม และอปสรรคทางสภาพแวดลอมของชมชน องคกรชมชน และธรกจชมชน เปนการวเคราะหปจจยตางๆ ทงภายในและภายนอกองคกร สงทเกดขนแลวในปจจบนและแนวโนมการเปลยนแปลงในอนาคต ตลอดจนผลกระทบท งดานบวกและดานลบทมตอชมชน องคกรชมชน และธรกจชมชน ซงท าใหผวจยเขาใจ และวเคราะหความเขมแขงชมชน องคกรชมชน และธรกจชมชนไดครอบคลมทกประเดน ถกตอง และชดเจนยงขน

1) ควำมหมำยและหลกกำรส ำคญ เอกวนต พรหมรกษา (2555) ไดสรปวา SWOT เปนเทคนคการวเคราะห อลเบรต

ฮมฟร (Albert Humphrey) เป นผ เรมแนวคดน โดยน าเทคน คน มาแสดงในงานสมมนาท มหาวทยาลยสแตนฟอรด

หลกการส าคญของ SWOT คอ การวเคราะหโดยการส ารวจจากสภาพการณ 2 ดาน คอ สภาพการณภายในและสภาพการณภายนอก ดงนนการวเคราะห SWOTจงเรยกไดวาเปนการวเคราะหสภาพการณ (situation analysis) ซงเปนการวเคราะหจดแขง จดออน เพอใหรตนเอง (รเรา) รจกสภาพแวดลอม (รเขา) ชดเจน และวเคราะหโอกาส-อปสรรค การวเคราะหปจจยตาง ๆ ทงภายนอกและภายในองคกร ซงจะชวยใหผบรหารขององคกรทราบถงการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนภายนอกองคกร ทงสงทไดเกดขนแลวและแนวโนมการเปลยนแปลงในอนาคต รวมทงผลกระทบของ

37

การเปลยนแปลงเหลานทมตอองคกรธรกจ และจดแขง จดออน และความสามารถดานตาง ๆ ทองคกรมอย ซงขอมลเหลานจะเปนประโยชนอยางมากตอการก าหนดวสยทศน การก าหนดกลยทธและการด าเนนตามกลยทธขององคกรระดบองคกรทเหมาะสม

2) องคประกอบของ SWOT Analysis SWOT มองคประกอบดงน S = Strengths หมายถง จดเดนหรอจดแขงหรอขอไดเปรยบ เปนขอดทเกดจาก

สภาพแวดลอมภายในองคกร เชน จดแขงดานการเงน จดแขงดานการผลต จดแขงดานทรพยากรบคคล องคกรจะตองใชประโยชนจากจดแขงในการก าหนดกลยทธ

W = Weaknesses หมายถง จดดอยหรอจดออนหรอขอเสยเปรยบ ทเกดจากสภาพแวดลอมภายในตางๆ ขององคกร ซงองคกรจะตองหาวธในการแกปญหานน

O = Opportunities หมายถง โอกาส การทสภาพแวดลอมภายนอกของบรษทเออประโยชนหรอสงเสรมการด าเนนงานขององคกร โอกาสแตกตางจากจดแขงตรงทโอกาสนนเปนผลมาจากสภาพแวดลอมภายนอก แตจดแขงนนเปนผลมาจากสภาพแวดลอมภายใน นกการตลาดท ดจะตองเสาะแสวงหาโอกาสอยเสมอและใชประโยชนจากโอกาสนน เชน การเมอง การปกครอง กฎหมาย ราคาน ามน คาเงนบาท คแขง เปนตน

T = Threats หมายถง อปสรรค ขอจ ากด ซงเกด จากสภาพแวดลอมภายนอก บางครงการจ าแนกโอกาสและอปสรรคเปนสงทท าไดยาก เพราะทงสองสงนสามารถเปลยนแปลงไป ซงการเปลยนแปลงอาจท าใหสถานการณทเคยเปนโอกาสกลบกลายเปนอปสรรคได เชน คาเงนบาท คแขง เปนตน

SWOT จงเปนเครองมอในการประเมนสถานการณ ส าหรบองคกร หรอโครงการ ซงชวยผบรหารก าหนดจดแขงและจดออนจากสภาพแวดลอมภายในโอกาสและอปสรรคจากสภาพแวดลอมภายนอก

3) ขอดและขอเสย ของ SWOT Analysis ขอด :

(1) ใชประเมนสภาวะแวดลอมและสถานภาพขององคกรโดยเนนศกยภาพและความพรอมทองคกรมอย และพยายามหลกเลยงภยคกคามหรอความเสยงจากสภาพแวดลอมภายนอก รวมทงแกไขจดออนขององคกรดวย เนองจากปจจยเหลานมโอกาสทจะกอใหเกดประโยชนไดเพมมากขน

38

(2) น าไปใชปรบปรงแนวคดและแนวปฏบตของการจดท าแผนงานหรอโครงการของหนวยงานใหมโอกาสสรางความส าเรจมากขน

(3) ท าใหทราบถงกลยทธในการปรบปรงการท างานความกาวหนาและขดจ ากดดานบคลากร งบประมาณ และระบบงาน เปนการปองกนการแทรกแซงการท างานจากปจจยภายนอกไดมากขน

ขอเสย: (1) องคกรตองก าหนดกอนวา องคกรตองการทจะท าอะไร (2) การวเคราะหโอกาสและอปสรรคตองกระท าในชวงเวลาขณะนน (3) องคกรตองก าหนดปจจยหลก (Key success factors) ทเกยวกบการ

ด าเนนงานใหถกตอง (4) องคกรตองประเมนความสามารถของตนใหถกตอง

4) ขนตอน/วธกำรด ำเนนกำรท ำ SWOT Analysis การวเคราะห SWOT จะครอบคลมขอบเขตของปจจยทกวาง ดวยการระบจดแขง

จดออน โอกาสและอปสรรคขององคกร ท าใหมขอมล ในการก าหนดทศทางหรอเปาหมายทจะถกสรางขนมาบนจดแขงขององคกร และแสวงหาประโยชนจากโอกาสทางสภาพแวดลอม และสามารถก าหนดกลยทธทมงเอาชนะอปสรรคทางสภาพแวดลอมหรอลดจดออนขององคกรใหมนอยทสดได ภายใตการวเคราะห SWOT นน จะตองวเคราะหทงสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกร โดยมขนตอนดงน

(1) การประเมนสภาพแวดลอมภายในองคกร การประเมนสภาพแวดลอมภายในองคกร มงเนนการวเคราะหและ

พจารณาทรพยากรและความสามารถทก ๆ ดานภายในองคกร เพอระบจดแขงและจดออนขององคกร แหลงทมาเบองตนของขอมลเพอการประเมนสภาพแวดลอมภายใน คอระบบขอมลเพอการบรหารทครอบคลมทกดาน ทงในดานโครงสราง ระบบ ระเบยบ วธปฏบตงาน บรรยากาศในการท างานและทรพยากรในการบรหาร (คน เงน วสด การจดการ) รวมถงการพจารณาผลการด าเนนงานทผานมาขององคกร เพอท าความเขาใจสถานการณและผลกลยทธกอนหนานดวย

- จดแขงขององคกร (S-Strengths) เปนการวเคราะหปจจยภายในจากมมมองของผทอยภายในองคกรนนเองวา ปจจยใดภายในองคกรทเปนขอไดเปรยบหรอจดเดนขององคกรทองคกรควรน ามาใชในการพฒนาองคกรได และควรด ารงไวเพอการเสรมสรางความเขมแขงขององคกร

39

-จดออนขององคกร (W-Weaknesses) เปนการวเคราะหปจจยภายในจากมมมองของผทอยภายใน หรอจากมมมองของผทอยภายในองคกรนน ๆ เองวา ปจจยภายในองคกรทเปนจดดอย ขอเสยเปรยบขององคกรทควรปรบปรงใหดขนหรอขจดใหหมดไป อนจะเปนประโยชนตอองคกร

(2) การประเมนสภาพแวดลอมภายนอก การประเมนสภาพแวดลอมภายนอกองคกรเปนการคนหาโอกาสและ

อปสรรคทางการด าเนนงานขององคกร ทไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจทงในและระหวางประเทศทเกยวกบการด าเนนงานขององคกร เชน อตราการขยายตวทางเศรษฐกจ นโยบาย การเงน งบประมาณ สภาพแวดลอมทางสงคม เชน ระดบการศกษาและอตรารหนงสอของประชาชน การตงถนฐานและการอพยพของประชาชน ลกษณะชมชน ขนบธรรมเนยมประเพณ คานยม ความเชอและวฒนธรรม สภาพแวดลอมทางการเมอง เชน พระราชบญญต พระราชกฤษฎกา มตคณะรฐมนตร และสภาพแวดลอมทางเทคโนโลย หมายถงกรรมวธใหมๆและพฒนาการทางดานเครองมอ อปกรณทจะชวยเพมประสทธภาพในการผลตและใหบรการ

- โอกาสทางสภาพแวดลอม (O-Opportunities) เปนการวเคราะหวา ปจจยภายนอกองคกร ปจจยใดทสามารถสงผลกระทบ และประโยชนทงทางตรงและทางออมตอการด าเนนการขององคกรในระดบมหภาค และองคกรสามารถฉกฉวยขอดเหลานมาเสรมสรางใหหนวยงานเขมแขงขนได

- อปสรรคทางสภาพแวดลอม (T-Threats) เปนการวเคราะหวา ปจจยภายนอกองคกรปจจยใดทสามารถสงผลกระทบในระดบมหภาค ในทางทจะกอใหเกดความเสยหายทงทางตรงและทางออม ซงองคกรจ าตองหลกเลยง หรอปรบสภาพองคกรใหมความแขงแกรงพรอมทจะเผชญแรงกระทบดงกลาวได

(3) ระบสถานการณจากการประเมนสภาพแวดลอม เมอไดขอมลเกยวกบจดแขง-จดออน โอกาส-อปสรรค จากการวเคราะห

ปจจยภายในและปจจยภายนอกดวยการประเมนสภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกแลว ใหน าจดแขง-จดออนภายในมาเปรยบเทยบกบโอกาส-อปสรรคจากภายนอก เพอพจารณาวาองคกรก าลงเผชญสถานการณเชนใดและภายใตสถานการณ เชนนน องคกรควรจะท าอยางไร โดยทวไป ในการวเคราะห SWOT ดงกลาวน องคกร จะอยในสถานการณ 4 รปแบบ ดงน

- สถานการณจดแขง-โอกาส สถานการณนเปนสถานการณทพงปรารถนาทสด เนองจากองคกรคอนขางจะมหลายอยาง ดงนน ผบรหารขององคกรควรก าหนดกลยทธในเชงรก (Aggressive - strategy) เพอดงเอาจดแขงทมอยมาเสรมสรางและปรบใชและฉกฉวยโอกาสตางๆ เพอหาประโยชนอยางเตมท

40

- สถานการณจดออน-ภยอปสรรค สถานการณนเปนสถานการณทเลวรายทสด เนองจากองคกรก าลงเผชญอยกบอปสรรคจากภายนอกและมปญหาจดออนภายในหลายประการ ดงนน ทางเลอกทดทสดคอกลยทธการตงรบหรอปองกนตว (Defensive strategy) เพอพยายามลดหรอหลบหลกภยอปสรรคตางๆ ทคาดวาจะเกดขน ตลอดจนหามาตรการทจะท าใหองคกรเกดความสญเสยทนอยทสด

- สถานการณจดออน-โอกาส สถานการณองคกรมโอกาสเปนขอไดเปรยบดานการแขงขนอยหลายประการ แตตดขดอยตรงทมปญหาอปสรรคทเปนจดออนอย หลายอยางเชนกน ดงนน ทางออกคอกลยทธการพลกตว (Turnaround-oriented strategy) เพอก าจดหรอแกไขจดออนภายในตาง ๆ ใหพรอมทจะฉกฉวยโอกาสตางๆ ทเปดให

- สถานการณจดแขง-อปสรรค สถานการณนเกดขนจากการทสภาพแวดลอมไมเอออ านวยตอการด าเนนงาน แตตวองคกรมขอไดเปรยบทเปนจดแขงหลายประการ ดงนน แทนทจะรอจนกระทงสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป กสามารถทจะเลอกกลยทธการแตกตว หรอขยายขอบขายกจการ (Diversification strategy) เพอใชประโยชนจากจดแขงทมสรางโอกาสในระยะยาวดานอนๆ แทน

ในการศกษาน ใชแนวคด SWOT Analysis เปนกรอบวเคราะหและประเมนสถานการณธรกจสตวน าของกลมประมงพนบานทเปนกลมเปาหมายในการวจย

2.5 งำนวจยทเกยวของ

2.5.1 โครงกำรพลงแผนดน : กรณศกษำดำนธรกจชมชน (ศรวรรณ เจนการ และคณะ, 2545 : 93) ไดท าการศกษา กลมแมบานทาทราย กลมบานสมนไพรครวง กลมชมชนไมเรยง และ กลมออมทรพยต าบลคลองเปยะ โดยจากการศกษาพบวา

(1) ทรพยากรธรรมชาต สภาพเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เปนสงก าหนดลกษณะทศทาง รปแบบ ลกษณะของกลม

(2) ปจจยทท าใหเกดความเขมแขงของชมชน คอ ความรสกการเปนเจาของรวม รสกวาตนเองเปนสวนหนงของกลม จะท าใหกลมมความเขมแขงมากขน อกทงแกนน าของกลมยงมผลกระทบตอความเชอมนทงภายในกลม และตอบคคลทมาตดตอดวยเปนอยางมาก นอกจากนนการบรหารจดการกเปนปจจยทส าคญอกอยางหนงทท าใหกลมด าเนนการประสบความส าเรจ จนเปนกลมชมชนทมความเขมแขงมากขน

(3) ปจจยทกอใหเกดความยงยนในการพฒนาองคกรธรกจชมชน คอ สมาชกทกคนตองมความร ดงนนทางองคกรธรกจชมชนทงหลายจงไดพรอมใจกนจดตงศนยการ

41

เรยนรชมชนขน นอกจากนยงท าการจดตงเครอขายแหงการพฒนาซงมหนาทท ากจกรรมตางๆตามลกษณะของกลมตางๆ เชน ในกลมออมทรพยคลองเปยะ จะมเครอขายการออมทรพย เปนตน

(4) แผนชมชน สามารถก าหนดแนวทางและสรางความชดเจนในการด าเนนงานของกลม โดยส าหรบการเชอมแผนของชมชนกบองคกรภายนอกในการสนบสนนการพฒนาของกลมนน องคกรทมแผนชมชนชดเจนคอนขางไดเปรยบ กลาวคอ องคกรทมแผนชดเจนสามารถระบไดวาจะด าเนนองคกรไปในทศทางใด แนวทางใด และจะท าอะไรกนบาง ซงทงหมดนนสามารถระบถงกจกรรมหรอสวนทตองการการสนบสนนไดอยางชดเจน

(5) การสนบสนนจากองคกรรฐและเอกชน มบทบาทส าคญเปนผสงเสรมและสนบสนนการด าเนนงานของกลม ทงทางดานองคความร และเงนทน

(6) ผลการพฒนาของธรกจชมชน โดยการศกษาพบวาการพฒนาของธรกจชมชน ท าใหคณภาพชวตของคนในกลมดขนท งทางดานเศรษฐกจ คอ รายไดเพมขน และความสมพนธภายในกลมยงดขนอกดวย

2.5.2 โครงกำร “กำรพฒนำแพชมชน กรณศกษำของชำวประมงพนบ ำน

จงหวดสตล” (จารณ เชยววารสจจะ และคณะ 2554) สรปไดวา ปจจยทเปนอปสรรคในการด าเนนกจการแพชมชนนนประกอบดวย (1) ปจจยภายใน ไดแก ระบบการบรหารแพชมชนไมชดเจน การขาดประสบการณในการท าธรกจของชาวประมงพนบาน และกฏเกณฑทมการก าหนดขนไมย ดหยน (2) ปจจยภายนอก ไดแก สตวน ามปรมาณนอย ปจจยดานราคาตลาด และไมมเครอขายทางการ ซงปจจยเหลานเปนเหตใหการด าเนนการแพชมชนไมประสบผลส าเรจตามทเปาหมายตงไว

2.5.3 กจกำรทำงสงคม ธรกจทมเหตผลทำงสงคม (Rory Ridley Duff 2008) ไดท าการศกษาสหกรณมอนดรากอน (Mondragon) ในประเทศสเปน ทเกดจากผส าเรจอาชวะศกษา 5 คน ไดจดตงสหกรณผผลตเตาจากน ามนกาดขนเมอ 51 ปทแลว ปจจบนสหกรณแหงนไดเตบโตเปนสหพนธสหกรณทมเครอขายมากกวา 150 แหง เปนสหกรณการผลตสนคาอตสาหกรรม สหกรณสนเชอ กลมออมทรพย สหกรณผบรโภคฯลฯ ในหลายสาขา รวมทงธนาคารและมหาวทยาลยของตนเอง มพนกงานทเปนสมาชกคอเปนเจาของสหกรณดวยรวมทงหมด 70,000 คน เปนองคกรธรกจทใหญทสดในแควนบาสก และมเครอขายรานคาปลกทใหญเปนอนดบ 4 ของประเทศสเปน เปนสหพนธสหกรณทมยอดขายสงราวอนดบ 10 ของสหพนธสหกรณทวโลกปละกวา 14,000 ลานดอลลาร

การจะท าใหระบบสหกรณประสบความส าเรจได ตองมการปลกฝงแนวคดอดมการณใหประชาชนเหนวา แนวทางการพฒนาธรกจแบบสหกรณเพอประโยชนสวนรวมของ

42

สมาชกดกวาระบบทนนยมอยางไร และตองมการฝกอบรม ดานการเปนผบรหารจดการและการท างานอยางมประสทธภาพโดยยดหลกประชาธปไตย พรอมทงสมาชกสหกรณตองสนใจดแลเลอกและตรวจสอบผบรหาร

2.5.4 ปจจยทเปนผลส ำเรจของผประกอบกำรทำงสงคมในบรบทประเทศก ำลง

พ ฒ นำของJohanna Mair และ Oliver Schoen (2007) ได ท าการศ กษ าและว เคราะหเปรยบเทยบของ 3 องคกรผประกอบการทางสงคม ในประเทศบงคลาเทศ ประเทศอยปต และประเทศสเปน ทไดรบการยอมรบอยางกวางขวางวา ประสบความส าเรจ ในการสรางมลคาทางเศรษฐกจและสงคมของกจการเพอสงคม พบวา องคกรมรปแบบธรกจทวสยทศนไป ในทศทางเดยวกบสงคม และการใชกลยทธในการพฒนาทรพยากรขององคกร เพอการสรางเครอขายทางสงคมของผมสวนไดเสย จงเกดเปนกลมเปาหมายทมคานยมเดยวกบองคกร และสรางมลคาใหกบองคกรกลบคนมา โดยทองคกรท าหนาทคนผลก าไรสการพฒนาสงคม ท าใหองคกรเหลานประสบผลส าเรจ

43

บทท 3 วธกำรวจย

การวจยเรอง กระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าท เปนมตรตอผบรโภค:

กรณศกษาเปรยบเทยบกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เปนการวจยเชงคณภาพ ผวจยไดก าหนดขอบเขตการวจยดงน

3.1 พนทวจย พนทวจย ใชการเลอกแบบเจาะจงในบรเวณพนทจงหวดประจวบครขนธ และพนท

จงหวดนครศรธรรมราช โดยพจารณาจากเกณฑการเปนพนทชมชนประมงพนบานทมการรวมตวเปนองคกรชมชน และเปนกลมผมสวนไดสวนเสยกบ “รานคนจบปลา” ประกอบดวยพนทดงตอไปน

(1) อาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ โดยมงเนนเฉพาะบานคนกะได

อนง เดมคณะผวจยก าหนดพนทหมบานเปาหมายในโครงการวจยไวเปน 7 หมบาน ตามขอมลทเจาหนาทรานคนจบปลาระบไวแตเดมวา เปนพนททรานฯ รบซอปลาจากกลมชาวประมงพนบาน แตเมอเรมตนการเกบขอมลภาคสนาม ไดพบวา รานฯ รบซอสตวน าจากบานคนกะไดเปนหลก เนองจากหมบานอนๆ ในอาวประจวบครขนธไมสามารถจดสงสตวน าตามขอก าหนดของรานฯ ไดมากนก คณะผวจยจงมงศกษาเฉพาะบานคนกะได

(2) อาวทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ (3) พนททผบรโภคเขาถงสนคา ในทนหมายถง หนารานคนจบปลา การ

ออกขายสนคาตามงานขายของตางๆ รวมทงลกคาทสงสนคาทางโทรศพทและสอออนไลนผานโซเชยลมเดย (Social media)

3.2 ขนตอนกำรวจย กอนเดอนมนาคม 2558 คณะผวจยประกอบดวย ผศ.ดร.เยาวนจ กตตธรกล ผศ.ดร.

จารณ เชยววารสจจะ (ซงเปนนกวชาการเกษยณอายราชการจากคณะทรพยากรธรรมชาต และยงด ารงต าแหนงเปนอปนายกสมาคมรกษทะเลไทย และทปรกษาสมาคมสตรประมงพนบานภาคใต)

44

และผชวยวจย ซงเปนนกศกษาผหญงซงก าลงศกษาระดบปรญญาโท ณ สถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง (ผชวยวจยมประสบการณการรวมงานกบภาคประชาชนและสมาคมรกษทะเลไทยเรองการคดคานทาเรอน าลกปากบาราจงหวดสตลมาเปนระยะเวลาพอสมควร) ไดเดนทางจากจงหวดสงขลาไปท าความรจกกบแกนน ากลมประมงพนบานบานคนกระได โดยตดตอประสานงานลวงหนากบเจาหนาทสมาคมรกษทะเลไทย ซงท ากจกรรมอนรกษฟนฟและปกปองทรพยากรทะเลและชายฝงมามากกวา 8 ปรวมกบชาวประมงพนบาน

การสรางความไวใจในการวจยเชงคณภาพเปนสงส าคญมาก เพราะการไดมาซงขอมลขนอยกบปฏสมพนธท เกดขนระหวางผวจยกบผใหขอมลในกลมประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ ซงจะตองมการพฒนาความไววางใจและมตรภาพระหวางคณะผวจย โดยเฉพาะอยางยงผชวยวจยกบกลมผใหขอมล ทงน ผชวยวจยไดใชเวลาเกอบทงหมดในชวงครงปแรกท าวจยภาคสนามอยในพนทจงหวดประจวบครขนธ ซงแยกกลมผมสวนเกยวของในพนทออกไดเปน 3 กลมดงน

(1) รานคนจบปลา กอนเรมโครงการวจย ผชวยวจยไดเขาไปใชชวตและชวยท างานภายในรานทกขนตอนในชวงเดอนพฤศจกายน 2557 เพอส ารวจขอมลเบองตนและพฒนากรอบแนวคดในการวจย และตอมาในชวงเดอนมนาคม – กรกฎาคม 2558 ผชวยวจยไดเขาไปรวมด าเนนงานในรานในฐานะเจาหนาทคนหนงของราน ท าหนาททกอยาง ทงการรบซอสตวน า งานแปรรป งานบรรจภณฑ งานดแลท าความสะอาดราน งานจดหนาราน งานขายสนคาทงหนารานทประจวบ กรงเทพฯ และงานแสดงสนคาทตางๆ รวมทงผชวยวจยไดมสวนในการรวมคดและแกปญหาทเกดขนภายในราน ซงกระบวนการบรหารจดการของรานตงแตขนเรมตนจนสนคาถงมอผบรโภค ซงบทบาทหนาทดงกลาวท าใหผชวยวจยสามารถสรางความสมพนธทใกลชดกบเจาหนาทรานคนจบปลา และชาวประมงทเกยวของ และสามารถพดคยกบทกคนไดอยางเตมท

สบเนองจากบทบาทหนาทและความสมพนธแบบญาตพนองกบเจาหนาทรานฯ ดงกลาว ท าใหผชวยวจยสามารถรวบรวมขอมลทกอยางเกยวกบการด าเนนธรกจของรานคนจบปลา รวมทงปรมาณสตวน าทรานฯ รบซอในชวงเวลาประมาณ 1 ป และบญชรายรบ-รายจายทงหมดของราน ซงผชวยวจยไดท าหนาทรวบรวมและวเคราะหตวเลขรายรบ -รายจาย-ผลก าไรทงหมดของรานฯ ใหผจดการรานฯ เจาหนาท และผมสวนเกยวของไดรบทราบ เพอเปนขอมลพนฐานในการสรปบทเรยนการท างานของรานรวมกน รวมทงน าไปสการระดมความคดในการพฒนาการท างานของรานฯ ในชวงตอไปดวย

(2) ชมชนบานคนกะได เนองจากผชวยวจยไดเขาไปมสวนรวมท างานในรานคนจบปลาในฐานะ

เจาหนาทคนหนงของราน จงท าใหชาวบานในชมชนใหการยอมรบผชวยวจยเปนอยางด ผชวยวจยได

45

เขาไปมสวนรวมในกจกรรมดานตางๆ ภายในชมชนและเรยนรวถชวตประมงพนบานตงแตเดอนเมษายน - กนยายน 2558 ตงแตการออกทะเลท าการประมง การไปขายสนคาอาหารทะเลในตลาดสด งานการอนรกษทงซงกอ (บานปลา) และซอมแซมธนาคารป และกจกรรมพฒนาหมบานวนแม รวมทงไดมสวนรวมในการจดท าเอกสารใหกบเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบฯ ในการขบเคลอนการรณรงคประเดนความขดแยงเรองหอยจอบระหวางชาวประมงพนบานกบประมงหอยจอบ และการเกบภาษเครองมอประมงตามพระราชบญญตประมงแหงชาต ฉบบพ.ศ. 2557 อกดวย

นอกจากนน ผชวยวจย และนกศกษาผหญ งระดบปรญญาโทจาก University of Ottawa ประเทศแคนาดา (ซงเขามาท าวจยเพอเปนวทยานพนธในหวขอเกยวกบชาวประมงพนบานบานคนกะได) ไดเปนครสอนภาษาองกฤษ ท ากจกรรมการเรยนรใหกบเดกๆในหมบานคนกระไดและหมบานใกลเคยงทกวนเสาร-อาทตย ตงแตเดอนพฤษภาคม ถง กนยายน 2558

การเขาไปคลกคลและเปนสวนหนงของวถชวตในชมชนในระยะเวลามากกวา 6 เดอน สงผลใหผชวยวจยไดเรยนรและเขาถงขอมลบางสวนทคณะผวจยคดวา หากไมมปฏสมพนธทดกบชมชนแลว จะไมสามารถเขาถงขอมลสวนดงกลาวไดเลย

(3) องคกรภาคอนๆ ผลสบเนองจากบทบาทการเปนเจาหนาทคนหนงของรานคนจบปลา ท าให

ผชวยวจยสามารถเขาไปท าความรจกและสรางความสนทสนมกบเจาหนาทขององคกรอนๆ ซงมสวนเกยวของในฐานะภาคทสนบสนนการท างานของรานคนจบปลา ไดแก องคการ Oxfam ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เลมอนฟารม เปนตน ซงทศนะและขอเสนอแนะของเจาหนาทจากองคกรภาคเหลานเกยวกบการท างานของรานคนจบปลาเปนประโยชนอยางยงตองานวจย

นอกจากนน ผชวยวจยไดเขาไปเกบรวบรวมขอมลจากเจาของธรกจแพปลา เนองจากตองการน าขอมลปรมาณการรบซอสตวน าทงหมดของแพปลาทองถน มาเปรยบเทยบสดสวนกบปรมาณสตวน าทรานคนจบปลารบซอ ผชวยวจยเขาไปพดคยและสมภาษณกบเจาของแพทกแหงในพนท แตพบวาแพปลาแทบทกแหงไมไดบนทกจ านวนการรบซอสตวน าไว มเพยงการจดขอมลการซอขายสตวน าทงประเภทและราคาลงในใบเสรจ แลวฉกส าเนาใบเสรจใหชาวประมงพนบานผขายไป สวนเจาของแพปลากไมไดมการเกบรวบรวมใบเสรจดงกลาวไว จงไมสามารถเกบขอมลสวนนได ตอมาผชวยวจยไดเขาไปพดคยกบเจาของแพปลารายใหญรายหนงทผวจยมความสนทสนม เนองจากเปนสมาชกกลมสมาคมประมงพนบานอาวคนกระไดทผวจยรวมท ากจกรรมมาอยางตอเนอง ซงเจาของแพปลารายนไดท าการบนทกขอมลการรบซอไว ผชวยวจยจงขออนญาตรวบรวมขอมลเพอน ามาศกษา โดยผวจยไดแจงไวเบองตนแลววา จะไมมการระบชอของแพปลาผใหขอมล เพอปองกนผลกระทบทอาจเกดกบเจาของแพ ในขนตนเจาของแพปลาตอบตกลง แตเมอถงก าหนดวนรบขอมล ผชวยวจยกลบถกปฏเสธทางออมถงสามครง ซงแสดงใหเหนถงความไมไววางใจในการให

46

ขอมลของเจาของแพปลา แมวาผชวยวจยไดสรางความสนทสนมไวแลวพอสมควร ในกรณน ผชวยวจยจ าเปนตองใชวธการถามขอมลเกยวกบปรมาณปลาทแพปลาดงกลาว รวมทงแพปลาอนๆ ในชมชนรบซอจากแหลงขอมลหลายแหลง โดยเฉพาะอยางยงแกนน าชาวประมงพนบานและแกนน าชมชน แลวจงอนมานตวเลขทเทยบเคยงกนจากหลายฝาย เพอรวบรวมเปนตวเลขโดยประมาณการเกยวกบปรมาณสตวน าทงหมดทแพปลาในชมชนรบซอ

สวนพนทวจยในต าบลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราชนน คณะผวจยไดท าความรจกและพดคยกบแกนน ากลมฯ และแกนน าเกยวกบความเปนมา และวธการด าเนนงานรานคนจบปลา จากเวทการประชมขององคการ Oxfam การประชมประจ าปของสมาคมรกษทะเลไทย งานอบรมความรเชงธรกจ งาน Fisherfolk in Bangkok และงานแสดงสนคาตางๆ ซงผชวยวจยไดเขาไปพดคยและชวยจ าหนายสนคา พรอมทงรวบรวมขอมลพนฐานเกยวกบการด าเนนงานของกลมฯ ไวดวย

ในการเขาพนทเพอเกบขอมล ผชวยวจยตองสรางปฏสมพนธกบผใหขอมลในกลมประมงพนบานอาวทาศาลา ซงตองพฒนาความไววางใจและมตรภาพระหวางคณะผวจย โดยเฉพาะอยางยงผชวยวจยกบกลมผใหขอมล ทงน ผชวยวจยไดใชเวลาในชวงพฤศจกายน 2558 – มนาคม 2559 ท าวจยภาคสนามอยในพนทจงหวดนครศรธรรมราช ซงแยกกลมผมสวนเกยวของในพนทออกไดเปน 2 กลมดงน

(1) รานคนจบปลา สาขานครศรธรรมราช เนองจากผชวยวจยไดเขาไปใชชวตและชวยท างานภายในรานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ เปนระยะเวลาหลายเดอน จงมโอกาสพบกบเจาหนาทรานคนจบปลา สาขานครศรธรรมราชบอยครง จนไดพดคยและมความสนทสนมกน ผชวยวจยจงตดตอขอเขาไปศกษาและรวมการท างานกบรานเกอบทกขนตอนในชวงเดอนพฤศจกายน 2558 – มนาคม 2559 โดยเขาไปรวมด าเนนงานและสงเกตการท างานในราน ทงการรบซอสตว งานแปรรป งานบรรจภณฑ งานดแลท าความสะอาดโรงเรอนการผลต และการสงสนคา รวมทงผชวยวจยไดมสวนในการรวมคดและแกปญหาทเกดขนภายในราน ซงบทบาทหนาทดงกลาวท าใหผชวยวจยสามารถสรางความสมพนธทใกลชดกบเจาหนาทรานคนจบปลา และชาวประมงทเกยวของ ตลอดจนสามารถพดคยกบทกคนไดอยางเตมท

สบเนองจากบทบาทหนาทและความสมพนธแบบเครอญาตกบเจาหนาทรานฯ ท าใหผชวยวจยสามารถรวบรวมขอมลทกอยางเกยวกบการด าเนนธรกจของรานคนจบปลา รวมทงปรมาณสตวน าทรานฯ รบซอในชวงเวลาประมาณ 1 ป และบญชรายรบ -รายจายทงหมดของราน ซงผชวยวจยไดท าหนาทรวบรวมและวเคราะหตวเลขรายรบ-รายจาย-ผลก าไรทงหมดของรานฯ ใหผจดการรานฯ เจาหนาท และผมสวนเกยวของไดรบทราบ เพอเปนขอมลพนฐานในการสรปบทเรยนการท างานของรานรวมกน รวมทงน าไปสการระดมความคดในการพฒนาการท างานของรานฯ

47

(2) ชมชนอาวทาศาลา เนองจากผชวยวจยไดเขาไปมสวนรวมกบทางรานคนจบปลาในฐานะ

เจาหนาทคนหนงของราน จงท าใหชาวประมงในชมชนใหการยอมรบ โดยผชวยวจยไดเขาไปมสวนรวมในกจกรรมชมชนและเรยนรวถชวตประมงพนบาน ตงแตเดอนพฤศจกายน 2558 – มนาคม 2559 อาท การดการรบซอสตวน าของผรบซอทบรเวณพนทเรอประมงเขาจอด (ทารบซอ) งานการอนรกษทงซงกอ (บานปลา) เปนตน

(3) เจาของธรกจแพปลา (ซงในพนทเรยกวา “ผรวบรวมสตวน า”) ในชมชน

ผชวยวจยไดเขาไปเกบรวบรวมขอมลจากเจาของธรกจแพปลา เนองจากตองการขอมลปรมาณการรบซอสตวน าทงหมดของแพปลาทองถนเพอน ามาเปรยบเทยบสดสวนกบปรมาณสตวน าทรานคนจบปลารบซอ ซงเมอผชวยวจยจงเขาไปพดคยและสมภาษณกบเจาของแพ กพบปญหาเชนเดยวกบพนทประจวบฯ ผชวยวจยจงจ าเปนตองใชวธการถามขอมลเกยวกบปรมาณปลาทแพปลาดงกลาว รวมทงแพกปลาอนๆ ในชมชนรบซอจากแหลงขอมลหลายแหลง โดยเฉพาะอยางยงแกนน าชาวประมงพนบานและแกนน าชมชน แลวจงอนมานตวเลขทเทยบเคยงกนจากหลายฝาย เพอรวบรวมเปนตวเลขโดยประมาณการเกยวกบปรมาณสตวน าทงหมดทแพปลาในชมชนรบซอ

3.3 วธกำรวจย แบงเปน 2 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การรวบรวมขอมล และกลมเปาหมายในการวจย ผวจยใชวธการเกบรวมขอมล ดงน

(1) การสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured interview) (2) การสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi -Structured interview) (3) การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant observation) (4) การสนทนากลมเพอถอดบทเรยนการด าเนนงาน ”รานคนจบปลา”

รวมกบแกนน าผมสวนเกยวของกบการบรหารจดการโครงการรานคนจบปลา (5) การใชแบบสมภาษณผบรโภค (6) การบนทกขอมลเชงเศรษฐกจ ประกอบดวย รายรบ-รายจายของราน

คนจบปลา, รายการรบซอสตวน าจากชาวประมงพนบาน ทงชนดพนธสตวน า เครองมอประมง ฤดกาล, รายชอตลาดส าคญ, จ านวนของผบรโภค ฯลฯ ซงขอมลเชงเศรษฐกจสามารถน ามาวเคราะหผลก าไร-การขาดทนจากการด าเนนธรกจ ตนทนในการบรหารจดการ และน าไปสการวางแผนในการด าเนนธรกจตอไป

48

ผวจยใชวธการตรวจสอบแบบสามเสา (Triangulation) เพอคณภาพของงานวจยดงน

- การใชวธตางๆ กนในการเกบรวบรวมขอมลเรองเดยวกน เชน ใชวธการสงเกตควบคกบการสมภาษณ และมการศกษาขอมลจากแหลงเอกสารประกอบดวยในบางประเดน - การเกบข อม ลประเด น เด ยวกนจากแหล งข อม ลท ห ลากหลาย

สรปขนตอน วธการวจย เครองมอทใชในการวจยและกลมเปาหมาย ก าหนดตามวตถประสงคและประเดนส าคญในการวจยดงตารางตอไปน

49

วตถประสงคท 1 ศกษาและเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าทเปนมตรตอผบรโภคของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ถงความเหมอนและความแตกตาง รวมทงสาเหตของความเหมอนและความแตกตางดงกลาว

ประเดน ประเดนยอย เครองมอ/วธกำร กลมเปำหมำย

1.1 กระบวนการพฒนาการของธรกจการขายสตวน าของชาวประมงพ นบ านฯจากจดเรมตนถงปจจบน

- รปแบบแนวคดของการจดตงธรกจการขายสตวน าฯ - ขนตอนและเปาหมายในการท าธรกจการขายสตวน าฯ - การสรางความรวมมอ - การมสวนรวมของแตละภาคสวน - การรองรบโดยขอมลสนบสนนทางวชาการ หรอระเบยบ ขอกฎหมาย

- ขอมลทตยภม - การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบาน 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ตวแทนองคการบรหารสวนต าบลในพนท

1.2 ลกษณะของการบรหารจดการธรกจการขายสตวน าฯ

- รปแบบของการบรหารจดการ - อ านาจการตดสนใจ - กตกา ระเบยบ ขอบงคบ - สมาชกทเกยวของ - กลไกการบรหารจดการ - ขอมลทางเศรษฐกจ (บญชก าไร-ขาดทน, รายการซอสตวน า (ชนดพนธ จ านวน ชวงเวลา ฤดกาล รายชอชาวประมงผขาย) ขอมลลกคาฯลฯ เพอวเคราะหมลคาสนคาประมงพนบานรานคนจบปลา

- ขอมลทตยภม - การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ตวแทนองคการบรหารสวนต าบลในพนท

1.3 การจดการตลาด - การวางแผนธรกจ วเคราะหตลาด - ขอมลทตยภม - ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2

50

ประเดน ประเดนยอย เครองมอ/วธกำร กลมเปำหมำย - วธการเขาถงผบรโภค - การพฒนาความรการจดการ และกจการเพอสงคม - ตลาดและวธการเขาถง

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

พนท - นกพฒนาเอกชน - ผเชยวชาญดานธรกจชมชน

1.4 การจดการความขดแยง - การบรหารจดการความขดแยงระหวางชาวประมงพนบาน - การบรหารความขดแยงระหวางชาวประมงพนบานกบกลมธรกจการขายสตวน าฯ

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ผเชยวชาญดานธรกจชมชน

51

วตถประสงคท 2 ศกษาปจจยทเออและเปนอปสรรคในกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบคร ขนธ จงหวด

ประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ประเดน ประเดนยอย เครองมอ/วธกำร กลมเปำหมำย 2.1 พ ฒ น า ก า ร ข อ ง ก ล มชาวประมงพนบาน

- ขอมลพนฐานและวถชวตของชมชน และกลมองคกรชาวประมงพนบาน - ความสมพนธของกลมชาวประมง

- ขอมลทตยภม - การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ตวแทนองคการบรหารสวนต าบลในพนท

2.2 การท างานของนกพฒนาเอกชน

- บทบาทหนาทของนกพฒนาเอกชน - พนฐานของนกพฒนาเอกชน - การขบเคลอนงานในพนท

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ตวแทนองคการบรหารสวนต าบลในพนท

2.3 การวเคราะหความอยรอดและความยงยนของธรกจการขายสตวน าฯ

- ความอยรอดและความยงยนของราน - บนทกขอมลรายรบ -จาย การท าบญชก าไร- ขาดทน - การแบงปนผลประโยชน

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน

52

ประเดน ประเดนยอย เครองมอ/วธกำร กลมเปำหมำย 2.4 ปจจย/ เงอนไขทเกยวของ - ปจจย/ เงอนไขทสนบสนนใหธรกจการ

ขายสตวน าฯ ประสบความส าเรจ หรอลมเหลว - บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถน - การหนนเสรมขององคกรทเกยวของ

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ตวแทนองคการบรหารสวนต าบลในพนท

53

วตถประสงคท 3 ศกษาผลลพธ และผลกระทบของกระบวนการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ประเดน ประเดนยอย เครองมอ/วธกำร กลมเปำหมำย

3.1 ผลลพธ และผลกระทบของธรกจการขายสตวน าฯ

- การพฒนาผลตภณฑของธรกจการขายสตวน าฯ

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ต วแทนองคการบรหารส วนต าบลในพนท - ตวแทนผบรโภค

3.2 ผลลพธ และผลกระทบของธรกจการขายสตวน าฯตอองคกรชาวประมงพนบาน และชาวประมงพนบาน

- รายไดของชาวประมงพนบาน - ความสมพนธในชมชน - บทเรยนจากการท าธรกจการขายสตวน าฯ - ความส าเรจหรอความลมเหลวของธรกจการขายสตวน าฯ

- การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ต วแทนองคการบรหารส วนต าบลในพนท

3.3 ผลลพธ และผลกระทบของธรกจการขายสตวน าฯตอผบรโภค

- ความรบรของผบรโภคเรองอาหารปลอดภย และการอนรกษสตวน าวยออนจากการท าประมงแบบลางผลาญ - แนวโนมการบรโภคอาหารปลอดภยของผบรโภคธรกจการขายสตวน าฯ

- แบบสมภาษณผบรโภค

- ตวแทนผบรโภค

54

วตถประสงคท 4 ศกษาแนวทางการพฒนาธรกจการขายสตวน าส าหรบกลมประมงพนบานอาวประจวบครขนธ จงหวดประจวบครขนธ และกลมประมง

พนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เพอใหเกดความยงยนในอนาคต และวตถประสงคท 5 ศกษาแนวทางในการพฒนาธรกจการขายสตวน าของกลมชาวประมงพนบาน ตอองคกรชาวประมงและหนวยงานอนๆทเกยวของ

ประเดน ประเดนยอย เครองมอ/วธกำร กลมเปำหมำย

4.1 แนวทางการพฒนาธรกจการขายสตวน าใหเกดความยงยน

- ธ รก จการขายส ต วน าฯ ในม มมองน ก พฒ นาเอกชน , ชาวประมงพนบาน, องคการบรหารสวนต าบล, ผบรโภค - ขอเสนอแนะของผบรโภค ตอรานคนจบปลา

- ขอมลทตยภม - การสมภาษณ - การสงเกตการณแบบมสวนรวม - การสนทนากลม

- ตวแทนชาวประมงพนบานทง 2 พนท - นกพฒนาเอกชน - ตวแทนองคการบรหารสวนต าบลในพนท - ตวแทนผบรโภค - ผเชยวชาญดานธรกจ

55

ขนตอนท 2 การวเคราะหขอมล ผใชการวเคราะหแบบอปนย (Analytic Induction) โดยการตความสรางขอสรป

ขอมลจากสงทเปนรปธรรม แลวจงสรปเชงนามธรรมโดยพจารณาจากลกษณะรวมทพบ โดยการบนทกเปน 6 ขนตอน ไดแกใคร ทไหน เมอไร อยางไร อะไร มความหมายอยางไรในการท าสงเหลาน และสรางเปนขอสรป (ชาย โพธสตา, 2547) ซงผวจยไดจดหมวดหมขอมลทงหมดเพอวเคราะหและตอบค าถามตามประเดนดงตารางขางตน

นอกจากนน ในสวนของขอมลแบบสมภาษณผบรโภครานคนจบปลา ผวจยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) เพอใชบรรยาย และหาขอสรปจากขอมลความคดเหนของผบรโภคตอรานคนจบปลาในประเดนตางๆ อาท ขอมลทวไปของผบรโภค พฤตกรรม แนวโนมและการรบร ปจจยทางการตลาดทมผลตอการตดสนใจเลอกบรโภคอาหารทะเลรานคนจบปลา ฯลฯ โดยแสดงเปนคารอยละ

3.4 ขอจ ำกดในกำรวจย

1) การด าเนนการวจยทไมตอเนองของผชวยวจย เนองจากผชวยวจยมปญหาสขภาพสงผลใหการวจยลาชากวาทก าหนด ท าใหการประมวลและการวเคราะหขอมลไมมความตอเนองและสงผลใหการวจยใชเวลายาวนานขน

2) เพศสภาพของผชวยวจยเปนขอจ ากดอยบางในการวจยน เนองจากกลมผใหขอมลสวนใหญเปนชาวประมงพนบานผชาย จงท าใหผวจยไมสามารถเขาไปมสวนรวมในบางกจกรรมได เชน การออกเรอท าประมงในตอนกลางคน เปนตน

โดยสรป บทนเปนการน าเสนอขอบเขต ขนตอน และวธการด าเนนการวจยในชวง

เดอนมนาคม 2558 – มนาคม 2559 ในการท างานภาคสนามในพนทจงหวดประจวบครขนธ ชมชนอาวทาศาลา และกรงเทพฯ (ในสวนทเกยวของกบการตลาดและบทบาทขององคกรภาคของรานคนจบปลา) เนองจากในพนทมกจกรรมตอเนองและสมพนธกน ท าใหผชวยวจยตองใชเวลาแทบทงหมดในพนทดงกลาวเพอรวบรวมขอมลทกดานใหครบถวนตามกรอบงานวจยทก าหนดไว ดงไดน าเสนอขอมลไวในบทท 4

56

บทท 4 ผลกำรวจย

เนองจากในการวจยน มพนทวจย 2 แหง ผวจยจงขอน าเสนอผลการวจยเปน 2

ตอน ดงน 4.1 ผลการวจยพนทจงหวดประจวบครขนธ เปนการน าเสนอขอมลเกยวกบพนท

บานคนกระได อ.เมอง จ.ประจวบครขนธ 4.2 ผลการวจยพนทจงหวดนครศรธรรมราช เปนการน าเสนอขอมลเกยวกบพนท

อาวทาศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

ภำพประกอบท 2 แผนทแสดงพนทวจยอาวประจวบครขนธ จ.ประจวบครขนธ และอาวทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

บำนคนกระไดประจวบครขนธ

อำวทำศำลำ จ.

นครศรธรรมรำช

57

ตอนท 4.1 ผลกำรวจยพนทจงหวดประจวบครขนธ

บทนเปนการน าเสนอขอมลเกยวกบพนท บานคนกระได อ.เมอง จ.ประจวบครขนธ เดอนมนาคม ถงเดอนตลาคม 2558 ซงมประเดนดงตอไปน

4.1 วถประมงพนบานอาวคนกระได: จากงานพฒนาสรานคนจบปลา 4.2 พฒนาการและกระบวนการท างานของรานคนจบปลา 4.3 บทเรยนจากการด าเนนงานรานคนจบปลา 4.4 ผลลพธจากกระบวนการท างานรานคนจบปลา 4.5 แนวทางพฒนารานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ

4.1 วถประมงพนบำนอำวคนกระไดจำกงำนพฒนำสรำนคนจบปลำ

เสยงคลนลกโตน าสขนๆและลมกรรโชกแรงพดพาเขาสชายฝงในชวงเชาของปลาย

เดอนกนยายน สภาพอากาศเชนนคงไมเหมาะสมกบการออกท าประมงย งนก แตนคอความคดของผวจยซงมองจากสายตาคนนอก แตสภาพอากาศและกระแสน าเชนน ส าหรบชาวประมงพนบานบานคนกระไดแลวนนคอสญญาณทดของฤดกาลกงแชบวย สตวน าเศรษฐกจราคาดก าลงเขามาใหพวกเขาไดจบกน

อยาไดรอชาทจะออกไปท าประมงบนความทาทาย นายโตง นางเรยม และหลานชาย รบน าเอาอวนจมกง 3 ชน ขนาดตาอวน 4.5 เซนตเมตร ทเกบใสหอไวอยางดตงแตปทแลว พรอมกบกระตกบรรจน าแขง และของกนเลกๆ นอยๆ ขนเรอไมสเขยว ทมขนาด 8 x 2.5 เมตร พรอมดวยเครองยนต 140 แรงมาทพรอมสแรงคลน และฝาน (เครองมอส าหรบดงอวนขนจากน า)ซงประกอบดวยเครองยนตขนาด 4 แรงมา ทนท

นายโตงตดเครองเรอและแลนออกสทองทะเลทเตมไปดวยคลนชวตของเขา และนคอชาวประมงพนบานบานคนกระได

เบองหลงของชาวประมงทมงหนาสทองทะเลใหญ คอ ชายหาดสขาวโคงเวงทอดยาวจากเขาลกหนงสอกลกหนง มเรอประมงขนาดเลกนบรอยทจอดเรยงรายทอดสมออยรมชายฝง ในต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง ประจวบครขนธ มองไกลๆ จากยอดเขาคนกระได จะจนตนาการไดวาทนคอสนามรบของพรานปลา หมบานคนกระไดชายทะเลในค าเรยกขานของชาวบานคนกระไดบก (ชาวบานในหมบานสวนทหางทะเล ซงประกอบอาชพเกษตรกรรม) ไดตงขนบนทดนสาธารณะเมอ 70 ปกอน มประชากรประมาณ 200 ครวเรอน สวนใหญประกอบอาชพประมงเปนหลก (100 ครวเรอนทงเจาของเรอและลกจาง) เนนการจบปลาท ปลาหลงเขยว ปลาอนทร ปลาเหดโคน กงแชบวย ปมา และหมก ตามฤดกาลทสตวน านนๆ จะมาถง (ภาคผนวก ก) สวนครวเรอนอนๆ ประกอบอาชพรบจางสลบกบท าการประมง

58

ภำพประกอบท 3 ชายหาดอาวคนกระได ป 2558, ถายเมอ 8 สงหาคม 2558

4.1.1 กำรเปลยนแปลงวถชวตของชำวประมงพนบำนบำนคนกระไดในชวง 70 ปทผำนมำ มดงน

ขอมลเกยวกบประวตความเปนมาของการรวมกลมชาวประมงพนบานแหงบานคน

กระไดในตอนน เปนการสรปขอมลจากการสมภาษณแกนน าชาวประมงพนบานในพนทบานคนกระได นกพฒนาเอกชนจากสมาคมรกษทะเลไทย และนายกองคการบรหารสวนต าบลอาวนอย รวมทงผมสวนเกยวของตางๆ ตลอดจนการสนทนากลม (เลก ปานนอย , สมภาษณ 23 กรกฎาคม 2558) (มนฏ ปานนอย, สมภาษณ 25 พฤษภาคม 2558) (สนทนากลม ครงท 2 , 5 กนยายน 2558) (นตยา ยสาร , 11 พฤศจกายน 2557, สพรรณนา นอยอม 10 มนาคม 2558, ประสาร มฤทธ สมภาษณ 18 สงหาคม 2558, สนทนากลมครงท 1, 17 สงหาคม 2558 และ สนทนากลม ครงท 2, 5 กนยายน 2558) (สพรรณนา นอยอม,สมภาษณ 12 ธนวาคม 2557)

ป 2500 ชาวประมงบานคนกระไดท าประมงโดยใชเพยงเรอไร เครองยนต เปนเรอแจวมใบเรอกบอวนเขน ซงเปนเครองมอในการท าประมงหนงผน โดยวางอวนรปตวซ (C) ขนานชายฝงแลวลากอวนเขาฝงเรอยๆเพอจบปลา ชวงนนสตวน ามจ านวนมาก ไมตองออกเรอไปไกลๆ เพยงท าการประมงในอาวบรเวณชายฝงกไดปลาแลว ทรพยากรในอาวคนกระไดมความอดมสมบรณมาก มหญาทะเลเตมอาว เตาทะเลเขามาหากนจ านวนมาก ตอมาใน ป 2510 เรอแจวมใบเรอมจ านวน 5 ล า และใชเครองมออวนเขน เบด และอวนตดตา

ป 2530 เรอประมงอวนลากคจากต าบลมหาชย และต าบลแมกลอง จงหวดสมทรสาครจ านวน 40-50 ค (เรอ 80-100 ล า) เขามาท าการประมงบรเวณชายฝงบานคนกระได สงผลใหจ านวนสตวน าลดลง รวมถงหญาทะเลถกท าลาย และจ านวนเตาทะเลลดนอยลงไปดวย

ป 2535 เรอประมงเปลยนมาใชเครองยนต และเรอบางล ามขนาดใหญขน ใชอวนไนลอนทขนาดตาอวน 2 เซนตเมตร สงผลใหหญาทะเล และเตาทะเลหายไปจากอาวบานคนกระได

59

ภำพประกอบท 4 เรอหางมเครองยนต ขนาดยาว 8.5 เมตร กวาง 3 เมตร, ถายเมอ 30 กรกฎาคม 2558

ป 2538 ทรพยากรสตวน าในอาวลดลงเหลอ 80% ในมมมองของลงเลกชาวประมง

วย 62 ป ทมลกหลานเปนชาวประมงทงหมบาน แตในมมมองของแกนน าชาวประมงกลมสมาคมประมงพนบานอาวคนกระไดมองวาป 2538 ทรพยากรในอาวยงสมบรณมสตวน าจ านวนมากและหลากหลาย ในการออกประมงแตละครงสามารถจบสตวน าไดมากถง 2,000 กโลกรม ซงสตวน าทพบไดในขณะนน อาท ปลาท ปลาหลงเขยว ปลาตมทะเล หมกตะเภา หมกกลวย หมกกระดอง แมงดาทะเล ปลาเกา กงมงกร ปลาตกกา กระเบนหนาม หอยมวนพล ปลงทะเลด า ปลม หญาทะเล ปลานกแกว กลปงหาพม ปลารวกว ปลาหลงเขยว โลมาปากขวด มาน า โรนนจดขาว ฉลามคอน ปลานวลจนทร ปลาดาบลาว กงมงกร เปนตน

ป 2540-2548 ผลจากการท าประมงเรอหางยาวตดเครองยนต และเครองมอททนสมยขน สงผลใหสตวน าบางชนดเรมสญหายไปจากอาวบานคนกระได เชน ปลงทะเลด า ปลานกแกว มาน า ปลารวกว โรนนจดขาว ฉลามคอน ปลานวลจนทร ปลาดาบลาว ปลาตกกา กงมงกร เปนตน

ป 2545 สภาพเศรษฐกจในหมบานคนกระไดตกต ามาก เพราะทะเลเสอมโทรมอยางหนก สตวน าลดจ านวนลงจนชาวประมงไมสามารถจบสตวน าได เนองจากกอนหนานชาวประมงท าประมงดวยเครองมอประมงแบบลางผลาญ กลาวคอ ใชอวนตาถ ขนาด 2 เซนตเมตรหรอเลกกวานนในการจบสตวน า ซงอวนตาถสามารถจบสตวน าทกอยางและทกขนาดได รวมถงสตวน าวยออน จากผลดงกลาว ชาวประมงพนบานจ านวน 30 ล าทท าการประมงเปนอาชพหลกไดอพยพไปท าการประมงนอกพนท ไปไกลจนถงอ าเภอบางสะพาน และจงหวดชมพร จนถกชาวประมงทอนขบไลใหกลบมา และมชาวบานบางสวนทเปนลกจางเรอไดเปลยนอาชพไปท างานกอสราง ซงเหตการณปญหาเหลานด ารงอยมาเปนเวลายาวนาน

ป 2547-2550 ทรพยากรประมงในชมชนลดจ านวนลงจนเหลอ 20% และลดลงตอเนองจนเหลอเพยงประมาณ 10% หมบานคนกระไดมสภาพไมตางจากหมบานราง เนองจากชาวประมงพนบานตองออกไปท าการประมงตางถน บางคนกไปรบจางเรอประมงพาณชยทางภาคใต

60

บางสวนกไปท างานกอสรางในเมองหลวง ซงเปนความเดอดรอนอยางหนกของชาวประมงพนบานทเคยประสบมา

ป 2551 สมาคมรกษทะเลไทยเขามาเปดพนทและท ากจกรรมฟนฟอนรก ษทรพยากรทะเลในจงหวดเพชรบร โดยการท าแพปลาชมชน ทบานแหลมผกเบย สวนจงหวดประจวบครขนธ เรมงานพนทแรกทบานตาหมองลาย ในอาวประจวบ อ าเภอเมองประจวบฯ ในขณะนนบานตาหมองลายชาวบานประกอบอาชพวางอวนปเปนหลก อกทงการเขามาของเรอประมงพาณชยวางลอบปมา ซงจดเปนเครองมอท าลายลางทรพยากร (ลอบปมาสามารถจบไดทงปทมขนาดใหญและลกปขนาดเลก เปนการตดวงจรการเจรญเตบโตและขยายพนธของปมา) บานตาหมองลายจงประสบปญหาปมาใกลสญพนธ (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 13 เมษายน 2558)

สมาคมรกษทะเลไทยไดสนบสนนใหชาวบานรวมกลมเพอระดมความรวมมอในการฟนฟทรพยากร จนน าไปสการจดตง “กลมประมง 3 อาว” ประกอบดวย อาวประจวบ อาวนอย และอาวคนกระได ซงเปนพนทตดตอกน มการจดท าธนาคารปทชมชนบานตาหมองลาย จดตงธนาคารขาวสาร กลมออมทรพยและการเคลอนไหวเรยกรองใหส านกงานประมงยกเลกการใชลอบปมา เปนตน ในตอนนนชาวประมงพนบานคนกระไดเหนการท างานของนกพฒนาเอกชนทบานตาหมองลายซงเปนหมบานใกลเคยง จงเขาไปรวมกจกรรม และชวยเขาท างานอยางสม าเสมอ จนตอมาในชวงหลงๆ เรมมองเหนวาชาวบานทเขารวมสวนใหญเปนชาวบานคนกระไดเอง ในขณะทชาวประมงบานคนกระไดกแทบไมมสตวน าใหจบกนอยแลว เพราะมจ านวนเหลอไมถง 10% กลาวคอออกเรอไปหนงรอบไดปลาหลงเขยวกลบมาไมเกน 50 กโลกรม ขายไดกโลกรมละ 5 บาท รายไดตอวนไมเกน 250 บาท คาจางลกนองเรอกไมเพยงพอ ชาวประมงพนบานคนกระไดกลมดงกลาวจงพดคยและชกชวนนกพฒนาเอกชนเขาไปประชมหมบาน และจดตงกลมในนามวา “กลมประมงเรอเลกอาวคนกระได” โดยโครงการแรกๆทเรมจดท าคอ โครงการอยดมสข ปมน ามนชมชน และรานคาชมชน

การแกปญหาเศรษฐกจดวยการลดตนทนน ามน หรอการสนบสนนเงนทนตางๆไมไดชวยใหท าการประมงดขน แตเนองจากปรมาณสตวน าทลดนอยลงอยางมากจนเหลอเพยง 10% (สนทนากลมครงท 2, 5 กนยายน 2558) ชาวประมงพนบานกคงใชวธการเดมๆคอไปท าการประมงในพนทอนๆ แลวถกขบไลกลบมาเชนเคย แตครงนไมเหมอนทกครง เมอทกๆคนหนหนาเขามาพดคยกนปรกษาหารอเพอแสวงหาทางออกทแทจรง

“เหตใดปลาจงหมด และมหนทางใดบางทจะท าใหทรพยากรดขน” เปนค าถามทเกดขนในวงประชมและมตประชมไดขอสรปวา สงส าคญทท าใหทรพยากรเสอมโทรม คอ การใชเครองมอประมงแบบลางผลาญอยางอวนออกาแรช ทมขนาดตาอวนเพยง 2 เซนตเมตร นกพฒนาเอกชนจงแนะน าวา “ลองหยดใชเครองมอนสกระยะหนงไหม แลวมาดวาสถานการณจะดขนรเปลา” (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 14 กนยายน 2558, สนทนากลมครงท 1 , 17 สงหาคม 2558)

หลงจากนนจงมการพดคยกนในหมบานวาใหยตการท าประมงแบบท าลายลาง นายหนองเปนชาวประมงคนแรกในบานคนกระไดทหยดใชอวนออกาแร โดยตดสนใจทงเงนทลงทนไปกบอวนชนดนถง 8หมนบาน เพอเปนตวอยางใหแกพนองชาวประมงในหมบาน ซงถอเปนจดเรมตนของการท างานอนรกษของชาวประมงพนบานคนกระไดทเกดขนเมอชมชนตระหนกรวมกนวา จะตองลงมอแกไขเพอใหทรพยากรสตวน ากลบมา

61

ภำพประกอบท 5 อวนออกาแรชทหมบานคนกระไดเลกใช, ถายเมอ 20 สงหาคม 2558

หลงจากนนนกพฒนาเอกชนไดน าชาวบานไปศกษาดงานการอนรกษทรพยากรสตวน าท อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ซงชาวบานมการท า “บานปลา” และท าใหทรพยากรหนาบานสมบรณขน ชาวบานคนกระไดไดเรยนรจากประสบการณจรงของชาวประมงในพนทอน จงเกดแรงบนดาลใจในการอนรกษ (เสาวลกษณ ประทมทอง ,สมภาษณ 20 พฤษภาคม 2558) ซงการท าบานปลานนเปนภมปญญาของชาวประมง ทใชซงเพอลอปลาใหมารวมกนแลวลอมจบ จงมแนวคดซงมาประยกตใหเปนทอยอาศย หลบภย ใหบรรดาเหลาสตวน าไดเจรญเตบโต แตตองมกตการวมกนวา หามจบสตวน าในบรเวณซง (ชาตร ก าลงแรง, สมภาษณ 25 พฤษภาคม 2558)

“ซงกอ” หรอบานปลา เปนภมปญญาชาวประมงทเกดจากการสงเกตธรรมชาตของสตวน า ทตองมแหลงอนบาลสตวน าวยออนเพอหลบภยจากผลา ซงกอจงท าหนาทคลายปะการง แตสรางดวยวสดทหาไดงายในหมบาน ประกอบไปดวยทางมะพราว ส าหรบท าเปนกงกานของซงกอ เพอใหสตวน าไดเขามาหลบภยโดยทางมะพราวทใชนน ตองเปนทางมะพราวสด เพราะจะมกลนหอมทปลาชอบ ซงกอ 1 ตนใชทางมะพราวราว 3-4 ตน ขนอยกบความลกของน า ไมไผยาว 8-10 เมตร ใชส าหรบท าเปนตนซงกอ ทนซเมนตหลอเปนแทง หนกประมาณ 80 กโลกรม ใชส าหรบถวงตนซงไวใหอยกบทเมอทงซงกอลงสทะเล (โกศล จตรจ าลอง , จรศกด มฤทธ, สมพงษ ปานนอย, ประสาร มฤทธ และ ชาตร ก าลงแรง, สมภาษณ 18 สงหาคม 2558)

ครงแรกชาวบานทดลองทงซงกอจ านวน 3 กอ แตชาวประมงอาวโสไมเหนดวยและจดการลากซง 3 กอมารวมกนเปนกระจกเดยว แตเมอเวลาผานไป 3 วน ปลาฝงใหญกเขามาบรเวณซง ท าใหจบปลาไดเปนปรมาณมาก รวมทงสงเกตเหนลกปลาทมาอาศยอยทซงกออยางชกชมจนน าเปลยนสไป หลงจากนนเปนตนมาชาวประมงอาวโสกเขามาชวยทางกลมทงซงกอเสมอ

กลาวไดวา จดเรมตนของการท างานอนรกษของชาวประมงพนบานคนกระไดเกดขนจากปญหาความเดอดรอนเรองปากทองทมรวมกน และมความพยายามแกไขปญหาเพอใหทรพยากรสตวน ากลบฟนคนมาสสภาพอดมสมบรณเชนในอดต

62

ภำพประกอบท 6 การสรางซงกอ (บานปลา), ถายเมอ 24 กรกฎาคม 2558

นอกจากซงกอแลว บานคนกระไดยงมกระชงปไข หรอ “ธนาคารป” ทปจจบน (ป2558) ชมชนประมงพนบานในหลายจงหวดเรมท ากนแพรหลายมากขน เพราะเปนวธการขยายพนธปมาใหเพมขนอยางไดผล ซงเดกๆในหมบานรบผดชอบดแลธนาคารป โดยมลกชายแกนน ากลมชาวประมงพนบานเปนผดแลหลก นอกจากจะชวยการขยายพนธปมาแลว ธนาคารปยงเปนแหลงรายไดใหกบกลมเดกๆ ซงรวบรวมเงนเพอใชท ากจกรรมของกลมตอไป

ภำพประกอบท 7 ธนาคารปของกลมเดกเลยงปคนกระได, ถายเมอ 7 มถนายน 2558

ทกวนน บานคนกระไดทงซงกนปละ 2-3 ครง โดยรวมออกเงนเองบางและมองคกรภายนอกมาสนบสนนบาง ไมวาจะเปนสมาคมรกษทะเลไทย กรนพช (เมอวนท 25 พฤษภาคม 2558 ดวยงบประมาณ 120,00 บาท) มหาวทยาลยตางๆ องคการบรหารสวนต าบลอาวนอย ปละ 50,000 บาท ธนาคารออมสน (เมอวนท 31 กรกฎาคม 2558 ดวยจ านวนเงน 20,000 บาท) ฯลฯ ซงกอท าหนาทเหมอนปะการงเทยม แตชาวบานคดวา ซงกอมความหมายมากกวา เพราะปะการงเทยมตองใชงบประมาณมาก และตองตดตอประสานขอความชวยเหลอจากประมงจงหวด แตการท าซงกอไมยงยาก ชาวบานสามารถท าเองได เพยงแตชวยกนหาวสดและใชงบประมาณไมมาก อกทงซงกอยงเปนเครองมอทท าใหคนในหมบานไดมสวนรวม มกจกรรมรวมกน ซงสรางความรสกเปนเจาของซง

63

และมการรวมกนดแลรกษาอยางตอเนองอกดวย (โกศล จตรจ าลอง , สมพงษ ปานนอย และเสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 31 กรกฎาคม 2558)

ในการจดกจกรรมอนรกษ ท าซงกอ และธนาคารป ทกๆคนในชมชนมการแบงหนาทกนอยางชดเจน โดยผชายจะดแลเรองการเงน การตดตอหนวยงานตางๆเพอใหมารวมงาน หรอการยมสงของมาใชจดงาน อาท เครองครวจากวดเขาถ าคนกระได เสอชชพ จากตรชวา รสอรท บานคลองวาฬ ฯลฯ พรอมทงมการเตรยมอปกรณทงแทนปน ทางมะพราว ไมไผ เชอก ตาขาย เปนตน โดยผรบผดชอบหลกๆคอ คณะกรรมการสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได ซงนายนอย รบหนาทดแลเรองการเงนทใชจายในกจกรรม นายบช ฝายตดตอประสานงานกบหนวยงานราชการและเอกชนตางๆในจงหวด หรอ องคกรภายนอกทตองการเขารวม นายโตง นายหนอง นายเบยว และผชายคนอนๆ รวมทงวยรน และเดกๆ ชวยกนเตรยมสถานทและอปกรณ สวนผหญงดแลเรองอาหารการกน

ภำพประกอบท 8 องคการบรหารสวนต าบลอาวนอยและธนาคารออมสนรวมสนบสนนงบประมาณในการท าซงกอและชอมแซมธนาคารป ครงท 3 ของป 2558, ถายเมอ 30 กรกฎาคม 2558

เมอความสมบรณของทรพยากรสตวน ากลบมา กสงผลใหเกดปญหาเรออวนลอม

และเรอปนไฟทมกลกลอบเขามาลอมจบลกปลาในแนวซง จนเกดเปนขอพพาทกนเสมอในชวงเวลานน แกนน าชาวประมงเลาใหฟงวา ”ตอนนนพวกพๆออกไปกน 4 ล า เพอไปพดคยกบเรอพาณชยวา พวกเราท าเขตอนรกษ แตพวกพมาจบลกปลา มนไมถกนะพนะ เรอประมงพาณชยไดสวนกลบมาวา “เฮย ลกปลาอะไร เขาจบกนมาตงแตสมยไหนแลว ของเราเปนประมงพนบาน เรอต ากวา 7 วา” แกนน าจงตอบโตกลบไปอกวา “ผมรวาเรอพเปนประมงพนบาน แตไอเครองมอของพนะ มนไมใชนะ...” การโตเถยงยงด าเนนตอไปจนกระทงเรอคนกระไดทง 4 ล าแลนประชดเขารายลอมเรอประมงพาณชยล าดงกลาว ในทสด เรออวนลอมยอมลาถอยออกนอกเขตซงแตโดยด โชคดทวนนไมมเหตการณรนแรงเกดขน (สมพงษ ปานนอย, สมภาษณ 14 กรกฎาคม 2558)

เหตการณเชนนเกดขนเสมอหลงจากการฟนฟทรพยากรประสบผลส าเรจ แกนน าชาวประมงไดเรยนรวา การฟนฟทรพยากรใหประสบผลส าเรจไดนน นอกจากความรแลว จะตองมการรวมกลมทเขมแขง มการสรางกตกาของชมชนขน รวมทงตองสอสารใหชาวประมงนอกพนทเขาใจ

64

และเคารพกตกาของชมชนดวย เพอปกปองเขตอนรกษจากการท าประมงแบบท าลายลางดวย (สมพงษ ปานนอย, โกศล จตรจ าลอง, ชาตชาย ก าลงแรง, ประสาร มฤทธ, จรศกด มฤทธ, สมภาษณ 17 กรกฎาคม 2558)

ในป 2552 บานคนกระไดตองเผชญปญหาครงใหญจากโครงการบอบ าบดขยะและโรงไฟฟาขยะทจะเกดขนในบรเวณชองเขาทางทศเหนอของหมบาน โครงการนถกชกน าเขามาโดยผมอทธพลในทองถนทชาวบานใน ต.อาวนอย ตางเกรงกลวมาตงแตสมยปยาตายาย (สพรรณนา นอยอม,สมภาษณ 4 เมษายน 2558)

ภเขาดงกลาว ชอวา ทงกระตายขง ตงอยหางชายฝง 500 เมตร และเปนจดก าเนดตนน าทใชส าหรบผลตน าประปาของหมบานในบรเวณดงกลาว สวนพนทระหวางชองเขากถกใชเปนททงขยะจากเทศบาลเมองประจวบฯ มาหลายปแลว จนกองขยะเรมใหญโต สงกลนเหมน และควนไฟจากการเผาขยะกแพรไปไกลถงเรอประมงทก าลงวางอวนหาปลา ภายใตโครงการดงกลาวน ในอนาคตขยะจากทงจงหวดหรออาจรวมไปถงจงหวดใกลเคยงดวย จะถกขนมาจดการทน ท า ใหชาวบานวตกกงวลกนมาก และกลวอทธพลของผทชกน าโครงการโรงไฟฟาขยะเขามา (สพรรณนา นอยอม,สมภาษณ 4 เมษายน 2558, สมพงษ ปานนอย และ ประสาร มฤทธ, สมภาษณ 17 สงหาคม 2558 )

แกนน าชาวประมงจงรวมตวกนไปปรกษาแกนน ากลมอนรกษในพนทใกลเคยงซ งมประสบการณการตอสกบโครงการพฒนามายาวนาน (กรณอมา พงษนอย ประธานกลมรกทองถนบอนอก) วาควรจะท าอยางไร ซงไดรบค าแนะน าวา จะตองกาวขามความกลวใหไดกอน (จรศกด มฤทธ , สมภาษณ 17 สงหาคม 2558

เมอแกนน ากลมชาวประมงพดคยกนแลว จงมมตรวมกนวา “ถารนเรายงกลวกนแบบน รนลกรนหลานเราตองกลวมนอกตอไป” จากนนไดมการวางแผนภายใตการชวยเหลอของพนองจากบานทงนอย บอนอก บานกรด ทมประสบการณในการตอสกบโรงไฟฟาถานหนมากอน (จรศกด มฤทธ, สมภาษณ 17 สงหาคม 2558)

การ “กาวขามความกลว” และหนกลบมา “พงตวเอง” เปนบทเรยนและการเปลยนแปลงอนยงใหญของชาวบานคนกระได เรยนรถงคณคาของการเคารพตนเอง เลกมองตวเองเปนผต าตอยออนแอ (ประสาร มฤทธ,สมภาษณ 22 กรกฎาคม 2558)

65

ภำพประกอบท 9 บอขยะททงกระตายขง ทชาวบานรวมตวกนคดคาน, สพรรณนา นอยอม, ถายเมอ 5 พฤษภาคม 2552

ป 2553 เกดเหตมรสมพายพดเขาชายฝงบานคนกระได ท าใหเรอจ านวน 80 ล า

ไดรบความเสยหาย ทางองคการบรหารสวนต าบลอาวนอย ใหเงนชวยเหลอล าละ 5,000 บาท และหลงจากนนชาวประมงพนบานจงไดจดตงกองทนหมนเวยน เพอใหสมาชกกเงนเพอซอมแซมเรอประมงทไดรบความเสยหาย (พนธศกด ใจใหญ, สมภาษณ 6 กรกฎาคม 2558)

ป 2554 กลมประมงเรอเลกอาวคนกระได ไดขนทะเบยนกบทางอ าเภอเมองประจวบครขนธในนาม “สมาคมประมงพนบานคนกระได” โดยสมาคมรกษทะเลไทยเปนพเลยงดแล การขนทะเบยนหมายถงการมตวตนทางสงคม มสทธมเสยงทจะเรยกรองความเปนธรรมและปกปองทรพยากรบานตนเอง (โกศล จตรจ าลอง, สมภาษณ 11 กนยายน 2558)

ภำพประกอบท 10 ปายสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได หมท 3 ต.อาวนอย อ.เมอง จงหวดประจวบครขนธ, ถายเมอ 3 สงหาคม 2558

ป 2556 สมาคมประมงพนบานบานคนกระได เขารวมโครงการประมงพนบานสตว

น าอนทร กบมลนธสายใยแผนดน สมาคมรกษทะเลไทย และหนวยงานอนๆ จนกอใหเกดแนวคดการมรานคาจ าหนายสตวน าดวยตนเอง สผบรโภค โดยไมผานผคาคนกลาง

66

ป 2557 สมาคมรกษทะเลไทย สนบสนนใหชมชนบานคนกระได และบานบอนอก จดตงกองทนภยพบต เพอรบมอเหตการณภยพบตทจะเกดขนในอนาคต เนองจากชาวประมงพนบานไดรบบทเรยนจากการเกดพายเมอป 2553 แลวไมมทนในการซอมแซมเรอ และอปกรณอยางอนๆ ทไดรบความเสยหาย (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 20 สงหาคม 2558)

นอกจากนนในเดอนมกราคม 2557 นเองททางกลมชาวประมงพนบานคนกระได ตดสนใจไมด าเนนงานโครงการประมงพนบานสตวน าอนทรยตอ แลวจงไปปรกษานกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทยทท างานในพนทมาอยางยาวนาน เรองแนวคดการจดตงรานคาสตวน าเปนของตนเอง (โกศล จตรจ าลอง, สมภาษณ 11 กนยายน 2558)

เดอนกมภาพนธ 2557 เรมมการนดประชมพดคยกบเครอขายประมงพนบ าน จงหวดประจวบครขนธ ทรานครวชมวาฬรมทะเล ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ เพอหารอเรองการมราน ควรมรปแบบอยางไร ใชสถานททไหน จากการประชม นางกระรอก ไดเสนอความคดเหนวา ควรใชอาคารวสาหกจชมชนบานบอนอกทรกรางใหเกดประโยชน และท าใหสวนสบสานมความคกคก ผคนผานไปมาจะไดแวะพก เพราะพนทตรงนนตดถนนใหญ ซงเปนเสนทางคมนาคมหลก และนคอจดเรมตนของรานคนจบปลาในป 2557 (กรพณ จตรจ าลอง, สมภาษณ 6 มถนายน 2558) ป 2558 สมาคมประมงพนบานอาวคนกระไดไดเปนสวนหนงของรานคนจบปลา ในฐานะผถอหน และผขายสตวน า นอกจากนนหนาทหลกของสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได คอ ผปกปองทรพยากรทะเลและชายฝง โดยเขารวมกบเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ ซงเปนสมาชกสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย ซงในป 2558 มประเดนส าคญทขบเคลอน คอ การรณรงคประเดนความขดแยงเรองหอยจอบระหวางชาวประมงพนบานกบประมงหอยจอบ ทยดเยอตงแตเดอนพฤษภาคม จนกระทงเมอผวจยออกจากภาคสนาม ซงทางจงหวดประจวบครขนธไดออกประกาศจงหวด พนทอนรกษพนธหอยจอบ ในเขต 5 ไมลทะเล เมอวนท 10 สงหาคม 2558 (ภาคผนวก ข ) แตประกาศจงหวดไมมบทลงโทษตามกฎหมาย ท าใหความขดแยงไมลดลง

67

ภำพประกอบท 11 เครอขายชาวประมงพนบานจงหวดประจวบฯ ชมนมเรองเรอประมงหอยจอบ ณ

บานหนองขาวเหนยว อ าเภอสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ , ถายเมอ 26 กรกฎาคม 2558

นอกจากนนปญหาการประมงผดกฎหมาย การท าประมงทขาดรายงาน และการ

ประมงทขาดการการควบคม ไรการรายงาน(Illegal. Unreported and Unregulated fishing หรอ IUU Fishing) ทท าใหรฐบาลไทยออกกฎหมาย พ.ร.บ.ประมง 2558 ทสงกระทบจากชาวประมงพนบานในประเดนการเกบภาษเครองมอประมง (รายละเอยดเพมเตม ในบทท 3) ซงสมาชกสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได เขารวมขบเคลอนเสมอ ทงการชมนมทหนาศาลากลางจงหวด และหนวยงานราชการทกรงเทพฯ

ภำพประกอบท 12 สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย ยนหนงสอตอรฐบาลในประเดนการท าประมงผดกฎหมาย IUU Fishing ณ ท าเนยบรฐบาล ,ถายเมอ 28 พฤษภาคม 2558

68

4.1.2 กลมเลกๆ แตไมเดยวดำย กลมประมงเรอเลกอาวคนกระได (ชอเดมกอนมการจดทะเบยนขนเปนสมาคม

ประมงพนบานอาวคนกระได เมอป 2554) ม “เสอเขยว” เปนสญลกษณของกลม และกลายเปนสวนหนงของ “ขบวนการคนเสอเขยว” ทประกอบไปดวยชมชนตางๆใน อ.กยบร อ.เมอง อ.ทบสะแก ไปจนถง อ.บางสะพาน ชมชนเหลานประสานกนเปนเครอขายในนาม “พนธมตรสงแวดลอม จ.ประจวบครขนธ” และเมอใดทชมชนประสบปญหากจะรวมตวกนเพอตอส แกนน ากลมกลาวใหผวจยฟงเสมอวา “พเจรญ วดอกษร อดตประธานรกษทองถนบอนอกบอกวา เราสได ถาพนองประชาชนรวมตวกน” (ประสาร มฤทธ, สมภาษณ 12 สงหาคม 2558 )

แตปญหากไมจบเพยงเทานน ในป 2554 เครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ หลายอ าเภอเรมรณรงคเคลอนไหวกดดนตอทางจงหวดใหแกไขปญหาเรอคราดหอยอยางจรงจง โดยมการเสนอขอมลวชาการและขอเรยกรองตอกระทรวงเกษตรและสหกรณใหปรบปรงกฎหมาย ขยายเขตหามคราดหอยจากระยะ 3,000 เมตรเปน 12 ไมลทะเลจากชายฝง และใหทางจงหวดจดตงคณะท างานรวมระหวางชมชนและราชการเพอเฝาระวงเรอคราดหอยทรกล าเขตหวงหาม (ปยะ เทศแยม, สมภาษณ 10 กรกฎาคม 2558)

สบเนองจากการเกาะตดปญหาของชาวบาน ท าใหเจาหนาททเกยวของตองปฏบตหนาทอยางเตมก าลงสามารถ เพยงไมนานหลงจากนน เรอคราดหอยในอาวประจวบทมอยทงสน 7 ล ากตองเปลยนเครองมอไปท าประมงอยางอน คงเหลอเพยง 2 ล า ทยงออกคราดหอยลายตามเดม

ในขณะเดยวกน การแกไขกฎหมายทชาวบานผลกดนตอกระทรวงเกษตรและสหกรณกมความกาวหนาเปนล าดบ ทางกระทรวงรบขอเรยกรองของชาวบานไปศกษาเพมเตมเกยวกบระยะแนวเขตทเหมาะสมในทางวชาการทจะก าหนดเปนเขตหวงหามส าหรบเครองมอคราดหอย จนในทสดเดอนธนวาคม ป 2555 กมการออกประกาศกระทรวงฯ ก าหนดเขตหามใชเครองมอคราดหอยจากเดม 3,000 เมตร เปน 5,400 เมตร หรอ 3 ไมลทะเล ครอบคลมพนทชายฝง 5 อ าเภอนบตงแต อ.หวหน อ.ปราณบร อ.สามรอยยอด อ.กยบร และอ าเภอเมองประจวบฯ

แมวาประกาศกระทรวงดงกลาวจะก าหนดระยะหวงหามไวเพยง 3 ไมลทะเล ไมใช 12 ไมลทะเลตามทชาวบานเรยกรอง แตกถอเปนความส าเรจทนาพอใจ เพราะถอเปนครงแรกทกระทรวงเกษตรและสหกรณยนยอมออกประกาศขยายเขตหามเรอคราดหอยตามค าเรยกรองของชาวประมงพนบาน ท าให จ.ประจวบครขนธ เปนจงหวดเดยวของประเทศไทยในขณะนทมการขยายเขตอนรกษชายทะเลออกไปถง 5,400 เมตร

อยางไรกตาม เรอคราดหอย 2 ล า ทเหลอในอาวประจวบ ยงคงออกท าการอยางไมเกรงใจผใด เมอถกชาวบานแจงจบหลายครงเขากเกดความโกรธแคน และสงลกนองใหมาท าราย นายปยะ เทศแยม (ชาวประมงพนบานบานท งนอย อ.กยบ ร นายกสมาคมประมงพนบาน จ.ประจวบครขนธ ผมบทบาทในการดแลรกษาทะเลมานานกวาสบป) ทสะพานปลาเมอวนท 11 สงหาคม 2556

วนรงขนหลงจากทนายปยะ ถกท ารายบาดเจบ ชาวบานรวมรอยคนจากหลายหมบานต าบลกมาประชมทศาลาบานโพธเรยง นายปยะในสภาพหนาตาบวมช าบอกเลาเหตการณท

69

เกดขนทสะพานปลาจนกระทงไปถงสถานต ารวจ ซงผลปรากฏวาต ารวจสงปรบทงสองฝายโดยสรปวาเปนเหตทะเลาะววาท ทงๆ ทนายปยะถกดกรมท ารายโดยชายฉกรรจถง 3 คน และในระหวางทถกรม เขาไดยนฝายตรงขามพดวา “เสอกแจงดนก” เขาเลาใหฟงถงเหตการณวนนนวา “พโทรแจงประมงใหออกไปจบ กมแตประมงทรวาผมเปนคนแจง แลวมนรไดไงถาประมงไมบอก” ประมงจงหวดกบเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบฯจงไมลงรอยกนตงแตนนมา (ชมแพ ปานนอย, สมภาษณ 22 พฤษภาคม 2558 และ ปยะ เทศแยม, สมภาษณ 26 กรกฎาคม 2558 )

วนท13 สงหาคม 2556 ขบวนชาวบานจาก 14 หมบานใน อ.กยบร และ อ.เมอง ตงแถวยาวเหยยดออกเดนรณรงครอบเทศบาลเมองประจวบฯ เพอปราศรยบอกเลาปญหาของเรอคราดหอยทท าลายทรพยากร และความปาเถอนทกระท าตอนายปยะ เทศแยม ตอสงคม สดทาย ขบวนแถวชาวบานกไปหยดตงแถวกนอยทสดปลายอาวประจวบ ใกลบานของนายทนเรอคราดหอยคกรณ เรอคราดหอยยงคงลอยล าสงบนงอยหนาหาด(ภษต จตรจ าลอง, โกศล จตรจ าลอง และสมพงษ ปานนอย สมภาษณ 16 กรกฎาคม 2558)

การเจบตวของนายปยะในครงนไมสญเปลา เพราะพนองชาวประมงไมปลอยใหเขาโดดเดยว หลงจากออกมารณรงคปญหาตอสาธารณะในครงน กอนสนป 2556 ชาวประมงพนบานกไดรบขาวด๐ฤ๐ฆวา เรอคราดหอย 2 ล าสดทายของอาวประจวบ ไดยตอาชพคราดหอยลงแลวโดยสนเชง (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 15 สงหาคม 2558)

ประวตศาสตรการตอสของพนองประมงพนบานไมเคยจบสน นายปยะไมใชคนสดทายทถกกระท า นายหนอง (สมพงษ ปานนอย) แหงบานคนกระได กถกกระท าเชนกน เมอมหมายเรยกจากสถานต ารวจสามรอยยอดในขอกลาวหาวา ในวนท 25 กรกฎาคม 2558 เวลา 12.00 น. นายหนอง และพวก รวม 5 คน ยงเรอด าหอยจอบกลางทะเลบรเวณสามรอยยอด ซงในวนดงกลาวนายหนองไดออกไปจบปลาหลงเขยว และกลบเขาสฝงอาวบานคนกระได ตงแตเวลา 11.30 น. ซงวนดงกลาวผวจยไดเขาไปทอาวบานคนกระได เพอรวมปลดปลาหลงเขยวออกจากอวนซงมเรอหลายล าทออกไปท าประมงดงกลาว ทงเรอของนายนอย นายเบยว นายโคด นายกง และนายหนอง ผวจยไดท าการบนทกภาพเอาไว และไดสงเปนหลกฐานเพอตอสในชนศาลตอไป

ในวนท 10 สงหาคม 2558 พนองชาวประมงพนบานบานคนกะได บานโพธเรยง บานสามรอยยอด รวมตวกนทสถานต ารวจสามรอยยอด เพอใหก าลงใจชาวประมงพนบานทถกตงขอกลาวหา ดงภาพประอบท 13 ซงหลงจากวนนนกลมชาวประมงพนบานตองด าเนนการไปตามขนตอนทางกฎหมายตอไป

70

ภำพประกอบท 13 สมาชกเครอขายประมงพนบาน จงหวดประจวบครขนธรวมใหก าลงใจนายสมพงษ ปานนอย ณ สถานต ารวจสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ , ถายเมอ 10 สงหาคม 2558

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวาการรวมกลมของชาวประมงพนบานกอใหเกดการ

ขบเคลอนงานอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง ซงการอนรกษตอบโจทยไดในประเดนความยงยนของการประกอบอาชพ แตเงอนไขส าคญทจะท าใหคณภาพชวตของชาวประมงดขนได คอ การหลดพนจากการเปนหนสนกบแพปลาทองถน และมรายไดทเพมขน ประเดนนกคอจดเรมตนของรานคนจบปลา ซงผวจยจะกลาวถงในชวงตอไป 4.2 พฒนำกำรและกระบวนกำรท ำงำนของรำนคนจบปลำ จงหวดประจวบครขนธ

รานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ เปดกจการอยางเปนทางการเมอวนท 27

มถนายน 2557 โดยใชอาคารวสาหกจชมชนบานบอนอกทเคยถกทงรางมากอสรางและตกแตงเพมเตม ในพนทสวนสบสานเจรญ วดอกษร บรเวณหนาวดสแยกบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ ตดกบถนนเพชรเกษม ฝงขาขนกรงเทพฯ

เมอเรานงรถจากจงหวดสงขลาโดยใชถนนฝงขาขนกรงเทพฯ บรเวณสแยกบอนอก จงหวดประจวบครขนธ มองไปทางดานซายมอ เราจะมองเหนรปปนรปบรษสเขยวโดดเดนเปนสงา รปปนนน คอ คณเจรญ วดอกษร บรษนกสผลวงลบ มองถดไปกจะพบปายโฆษณาสฟาขาวขนาดใหญทมรปปลาลายเสนสด าโชวเดน พรอมค าบรรยายวา “รานคนจบปลา อาหารทะเลไรสารฟอรมาลน” แลวหากเรายายสายตาจากปายไปทางซายประมาณ 30 องศา จะมองเหนอาคารยกพนแบบชนเดยวหลงคาหนาจว ภายนอกทาดวยสฟาสลบกบสขาว แมวาสจะสดใส ไมวาเวลาใดกตาม ทนมกดมดครมเสมอ ทงนอาจจะเปนเพราะสวนของหลงคาทตอเตมออกมาดานขางทงสองดานท าใหรานดไมโดดเดน

หากเราเดนเขาไปภายใน เหนผนงและฝาเพดานดวยสขาวทงหมด พนในอาคารปดวยกระเบองสขาวดาน บรรยากาศภายในรานดโลงโปรง มลมพดผานชองประตทงดานหนาและดานขาง อาจจะมองแลวรสกวารานไมมอะไร เหนเพยงตแชท าความเยนสขาวฝาปดทบจ านวน 2 ต และตแชท าความเยนเหลกฝาแกวจ านวน 1 ต และชนไมสน าตาลทตะกราหลากสบรรจสนคาอาหาร

71

ทะเลแปรรปใหลกคาเลอกซอ ทงอาหารทะเลหมก เคม และหวาน นอกจากนนแลว ภายในรานมการจดวางแผนปายใหความรเกยวกบเสนทางอาหารทะเลทวไปกบรานคนจบปลา และกจกรรมการท างานอนรกษทรพยากรทะเลของสมาคมประมงพนบานคนกระได สวนดานในสดตรงขามหองน า 2 หองกเปนหองครวทมอปกรณอ านวยความสะดวกและอางลางอปกรณ แตวาทนไมไดเปนสถานทแปรรปสตวน า

สวนภายนอกอาคารมหลงคาทางดานซายมอมมมนงเลนทเตมไปดวยกลองโฟมสขาวตงเรยงรายซอนๆกนเปนอปกรณในการออกขายสนคานอกสถานท และอปกรณแปรรปสตวน า อาท ถาดเหลก เขยงไม กะละมง ตะกรา ตะแกรง ทขดเกลดปลา ฯลฯ สวนดานหลงมมซายนมบนไดใหลงไปสพนหญาและลานดนสแดงทบอยครงมกเปยกชมดวยน าจากการลางและแปรรปสตวน าบรเวณหญานมแครไมไผ และเกาอมานงตวเลกๆ จากนน สวนทางดานขวามอเปนมมรานกาแฟสดขนาดเลกไวส าหรบใหบรการลกคา สวนดานหลงมมกาแฟมแครไมไผส าหรบวางอปกรณท าขนมเพอคลายเครยดของเจาหนาท ฝงดานมมกาแฟนเปนอาณาเขตตดกบรานอาหารครวชมวาฬของนางกระรอก (กรอมา พงษนอย) ภรรยานายเจรญ วดอกษร นกสผลวงลบ

ภำพประกอบท 14 รานคนจบปลา บานบอนอก ณ สวนสบสาน เจรญ วดอกษร , ถายเมอ 13 เมษายน 2557

อยางไรกตามรานคนจบปลาทบานบอนอกไดยตการท างานเมอเดอนกรกฎาคม

2558 แลวยายการผลตไปทศาลารวมใจ ของสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได ทมทตงใจกลางชมชนบานคนกระได (ฝงชายทะเล) อนเปนทอยอาศยของชาวประมงพนบาน ซง มการคมนาคมทสะดวกตอการขนสงสนคาเพราะอย ใกลทงทางหลวงประจวบครขนธ(ทรบสนคาจากตางจงหวด) ส านกงานไปรษณย และควรถตโดยสารประจวบฯ-กรงเทพฯ

นบถงปจจบน (ป 2559) เวลาในการท างานของรานกลวงเลยเขามาสปท 2 ชวงเวลาทผานมาหนงปกวา คอ การเรยนรกาวส าคญของชาวประมงพนบานและนกพฒนาเอกชน ทมงหวงใหเกดกจการทชวยใหชาวประมงพนบานสามารถท าโครงการใดๆในอนาคตไดโดยทนของตนเองและยนอยไดดวยความสามารถของตนเองอยางยงยน โดยไมตองรอการสนบสนนจากภายนอก

ในตอนนเปนการน าเสนอเนอหาเกยวกบประวตความเปนมา ขนตอนและวธการด าเนนงาน รวมทงผลลพธและผลกระทบทเกดจากการขบเคลอนงานรานคนจบปลาในชวงเวลา 2 ป

72

ทผานมา ไดขอมลจากการสมภาษณผจดการราน เจาหนาทรานคนจบปลา และแกนน ากลมชาวประมงพนบานคนกระได

กระบวนการด าเนนงานและการเรยนรการท ากจการเพอสงคมของรานคนจบปลา สามารถแบงออก ได 3 ชวง ดงน

4.2.1 กำรพฒนำรำนคนจบปลำ จงหวดประจวบครขนธ ป 2557 – ตนป 2558

ชวงเรมตนจำกควำมอยำกบนฐำนของควำมไมร

ผชวยวจยขอใชค าวา เรมตนจากความอยากบนฐานของความไมร เนองจากการกอเกดของรานคนจบปลา เกดจากชาวประมงพนบานตองการมรานจ าหนายสตวน าเปนของตนเอง ดวยมงหวงมรายไดทดขน มตลาดเปนของตนเอง ไมตองพงแพปลาทองถน หรอพอคาคนกลาง โดยจดการใหสตวน าทจบมาไดทงหมดมาจ าหนายใหรานคนจบปลาทเดยว (จรศกด มฤทธ , สมภาษณ 5 กนยายน 2558) ทงนชาวประมงพนบานคนกระไดไดเหนชองทางการตลาดทสงสนคาถงผบรโภคโดยตรงซงสรางรายไดทดขน พรอมทงผบรโภคไดอาหารทะเลทปลอดภยเนองจากไมตองผานหวงโซอปทานทหลายขนตอน ซงผบรโภคไมมทางตรวจสอบไดวาแตละขนตอนทผ านมามการปนเปอนของสารเคมหรอไม นอกจากนนผบรโภคจะสามารถเปนสวนหนงของการอนรกษทรพยากรสตวน าดวยการสนบสนนชาวประมงพนบานทท าประมงโดยใชเครองมอไมท าลายลาง (โกศล จตรจ าลอง , สมภาษณ 9 กรกฎาคม 2558)

แนวความคดทกลาวมาขางตนน ชาวประมงบานคนกระไดไดเรยนรจากการเขารวมโครงการประมงพนบาน – สตวน าอนทรย เมอป 2556 ซงเปนโครงการพฒนาตลาดทางเลอกส าหรบอาหารทะเลทมแนวทางการพฒนาอยางยงยน จดท าโดยมลนธสายใยแผนดน รวมกบสมาคมรกษทะเลไทย และองคกรอนๆ ดวยงบประมาณสนบสนนจากสหภาพยโรป ในการเขารวมโครงการฯชาวประมงไดเรยนรงานขายสนคาทกรงเทพฯทกๆเดอน ไดพดคยกบผบรโภค และไดเหนกลไกของตลาดเบองตน ฯลฯ (สภาภรณ อนวชระกล , สมภาษณ 16 มถนายน 2558) ในชวงการด าเนนโครงการฯ ดงกลาว ชาวประมงพนบานไดขอสรปจากประสบการณท างานดวยตนเองวา การทชาวประมงพนบานตองเดนทางไปขายสนคาของตวเองทกรงเทพฯนน เปนสภาพการท างานทไมเหมาะสมและขดแยงกบเงอนไขการประกอบอาชพประมงของตนเองอยางมาก เพราะอาชพประมงมความไมแนนอนในการออกท ามาหากน หากตองใชเวลาในการท าประมงไปขายสนคา รายไดจะหายไป จากประสบการณการเรยนรดงกลาว ชาวประมงพนบานจงไดสรปวา การทจะท ากจการดงกลาวไดนน จ าเปนตองจางคนใหมาท างานบรหารจดการกจการแทน ทงการแปรรป การบรรจภณฑ การตลาด การกระจายสนคาสผบรโภค การสอสาร และการบรการ เพราะชาวประมงพนบานไมมทกษะหรอความถนดในการจดการงานเหลานเลย

ตนป 2557 กลมของชาวประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธประเทศไทย ไดเรมปรกษาหารอเรองการเปดรานขายอาหารทะเลทมแนวทางสอดคลองกบการพฒนาทยงยนกบสมาคมรกษทะเลไทย (ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนทรวมท างานดานอนรกษทรพยากรทะเลในพนทจงหวดประจวบฯมา 7-8 ป โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจากองคการเงนทนจากประเทศองกฤษชอ

73

Oxfam) เพอหาทางแกไขปญหาราคาสตวน าตกต า และตองการหลดพนจากระบบเกยว (“ระบบเกยว” หมายถง ระบบการกยมเงนจากพอคาคนกลางเพอมาลงทนในเครองมอประมง หรอน ามาใชในชวตประจ าวนอนๆ หรอพอคาคนกลางใหเครองมอประมงแกชาวประมง โดยทพอคาคนกลางพยายามไมใหชาวประมงคนเงนทกยมจนหมด เนองจากตองการผขาดการซอสตวน าและการก าหนดราคา ท าใหชาวประมงไมสามารถขายสตวน าใหพอคาคนกลางคนอนได)ชาวประมงพนบานในเครอขายสมาคมประมงพนบาน จงหวดประจวบฯ ไดรวมกนถอหนเปนสมาชกจ านวน 66 คน (ภาคผนวก ค ) รานคนจบปลาจงไดเปดด าเนนกจการอยางเปนทางการเมอวนท 21 มถนายน 2557 ทบานบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบฯ

จากการด าเนนการรานฯในชวงตน รานฯรบซอสตวน าสดและสตวน าแปรรปจากชาวประมงพนบานบานคนกระไดเปนหลก ซงหมายความวา รานคนจบปลาทบานบอนอก ท าหนาทเปนหนารานจ าหนายสตวน าเปนหลก เจาหนาท คอ นางแตวจะเขาไปในหมบานเพอดคณภาพสนคาการแปรรปสตวน า ซงมนางพณเปนหวกลมผหญงทรบผดชอบเรองการแปรรป ซงในชวงตน ดเหมอนวาทกอยางจะด าเนนการไปดวยด แตผหญงประมงพนบานมเวลาไมแนนอนวาเรอของสามจะเขาฝงตอนไหนซงเธอตองไปชวยจดแจงเรองการขายสนคาสตวน า หรอผหญงบางคนตองไปออกท าประมงกบสามเนองจากแรงงานไมพอ ประกอบกบการจางงานของกลมผหญงใหคาจางเปนรายวน ใครมาท างานไมเตมวนกไมไดคาจาง นอกจากนนชาวประมงบางคนมองวาระบบการรบซอสตวน าในหมบานทนางพณดแลเปนการรบซอเฉพาะในญาตพนองของนางพณเทานน ไมมการหมนเวยนรบซอสตวน าของคนอน ซงเรองนท าใหนางพณหมดก าลงใจในการท างานในหมบาน รานฯจงเสนอทางออกใหนางพณมาท างานแปรรปใหกบทางรานโดยตรง ไมตองท าในนามของกลมแปรรป เพราะทผานมานางพณตองท างานอยคนเดยว ทงแปรรป หน แล และตากปลากลางแดด ซงเธอเคยทดสอบน าใจผหญงคนอนๆในหมบานแลว แตไมเปนผล ไมมใครสนใจ เขามาชวยเหลอจงท าใหกลมแปรรปตองยตในเดอนกนยายน 2557 สวนการรบซอสตวน านนใหนางแตวเปนผเขารบซอสตวน า เน องจากชาวประมงเกรงใจนางแตว เนองจากนางแตวเปนคนพดนอย แตการพดแตละครงมกมความเดดขาดในการตดสนใจ

นอกจากนน รานฯไดกอตงขนมาดวยเหตผลส าคญ คอ ตองการใหชาวประมงพนบานมรายไดทสงขน ซงหมายถง ราคาสตวน าทรบซอจากชาวประมงตองสงขนดวย ดงนนชวงตนน รานรบซอสตวน าจากชาวประมงสงกวาแพปลาทองถนมากกวา 50 % และไมมการขนลงตามราคาตลาด เปนราคาตายตว ท าใหรานฯตองแบกรบทนจ านวนมาก

นอกจากนน เนองจากนกพฒนาเอกชนตองการซอใจชาวประมงพนบาน ใหเหนวารานคนจบปลามความส าคญ สามารถรบซอสตวน าไดในจ านวนมาก ไมใชครงละ 5 – 10 กโลกรมเหมอนทผานมา ชวงเดอนสงหาคม 2557 รานคนจบปลาจงรบซอกงแชบวยทงหมดทชาวประมงพนบานบานคนกระไดจบได ทงทเจาหนาทกไมทราบวาจะน ากงแชบวยทรบซอนไปขายทไหน ท าใหชวงเดอนกนยายน 2557 รานฯมหนสนถง 80,000 บาท แตในทสดกสามารถน ากงแชบวยชดนนไปจ าหนายจนหมดในเดอน พฤศจกายน 2557 งานรวมพลคนกนปลา กรงเทพฯ

ลกคาประจ าของรานฯในชวงป 2557 คอ รานอาหารในกรงเทพฯ ทตองการสงวตถดบชนดไปปรงเปนอาหารใหลกคาระดบสงบรโภค ราคาทรานไดรบจากรานอาหารจงสง และม

74

การสงซอประจ าทกสปดาห แตรานฯไมสามารถจดการหาสนคาตามค าสงซอไดทงหมด เพราะจ านวนและประเภทของสนคาตองขนกบการจบสตวน าของชาวประมงในพนท ดวยเหตนรานฯจงแกไขปญหาดวยการรบซอสตวน าจากกลมประมงพนบานอาวทาศาลา แลวน ามาบรหารจดการอปทานใหตอบสนองความตอง และนคอ จดเรมตนของสภาพก าไรหายจากคาขนสงตอหนวยทสง

อกประเดนทเจาหนาทกบชาวประมงพนบานไมมประสบการณ คอ การวเคราะหตลาด วาใครเปนผบรโภคของตนเอง และพวกเขาอยทไหน ฯลฯ ซงสงผลใหรานประเมนงานแสดงสนคาไมออก วา งานแสดงสนคานนๆ คอ งานทมผบรโภคกลมเปาหมายของรานฯ อยหรอไม อาท งานสมนไพร ป 2557 ทศนยประชมอมแพคเมองทองธาน ทเจาหนาทรานและชาวประมงคดวา คอ งานทรานฯจะจ าหนายสนคาไดดเหมอนงานกอนๆ แตในวนจ าหนายจรงกลบแทบไมมผบรโภค เพราะคนทมางานน คอ คนทรกษาสขภาพจากการปวย จงเนนการบรโภคพชสมนไพรเปนหลก อาหารทะเลไมใชสงทเขาตองการ งานสมนไพรจงกลายเปนงานทนหายก าไรหด เพราะคาเชาสถานทจ าหนายและคาจางชาวประมงไปขายสนคา รวมแลวเปนจ านวนเงนเกอบแสนบาท

เนองจากองคกรออกแฟมเหนวาเจาหนาทรานจ าเปนตองมความรทางการวางแผนธรกจ จงจดกจกรรมอบรมทกรงเทพฯ ในวนท 10 – 11 พฤศจกายน 2557 โดยมอาจารยแพรวา สาธธรรม จากองคการนวตกรรมเพอสงคม (G-Lab) มหาวทยาลยธรรมศาสตรเปนวทยากร มเจาหนาทรานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ และรานคนจบปลานครศรธรรมราช เปนผเขารวม มการวเคราะหและก าหนดแผนการท าธรกจ เจาหนาทไดเรยนรการวางแผนธรกจมากขน มการวางแผนและการท างาน และระบพนธกจของกจการวา ในระยะเวลา 2 ป การท าธรกจของรานคนจบปลาจะสงผลใหชาวประมงไดรบประโยชน จ านวน 250 ครวเรอน มรายไดเพมขน 50 % ซงเปนเปาหมายทเจาหนาทรานฯ และเจาหนาทองคการออกแฟมรวมก าหนดกน สวนผลส าเรจจะเปนจรงหรอไมนนคอความทาทาย

เจาหนาทเรมเขาใจวา กลมลกคาของรานฯ อยทกรงเทพฯ เปนคนชนกลางขนไป ซงมความสนใจเรองสขภาพและความปลอดภยของอาหาร หรอกลมคนทสนใจประเดนทางสงคม และสงเสรมงานอนรกษ มจ านวนของกลมเปาหมายมปรมาณคดเปนตลาด 1 ในสของผบรโภคทงหมดในประเทศไทย เปนคนวย 30 ถง 50 ป มครอบครว และฐานะการเงนมนคง เนองจากเปนวยทตองดแลสขภาพ ซงเปาหมายตอไป คอ ท าอยางไรใหผบรโภครจกคนจบปลา และเขาถงสนคาไดงายขน

75

ภำพประกอบท 15 การวางแผนธรกจ โดยอาจารยแพรวา สาธธรรม เปนวทยากร, ถายเมอ วนท 10 พฤศจกายน 2557

หลงจากผานการอบรม เจาหนาทรานเรมเรยนรมากยงขนในประเดนการเขาถง

ลกคา และการรบซอสตวน า โดยเรมจากการเตรยมสตวน าทจะน าไปขายในงานรวมพลคนกนปลา ครงท 3 วนท 22 -23 พฤศจกายน 2557 รานคนจบปลารบซอสตวน าจากประมงพนบานในปรมาณทเทยบเทากบปทผานมา โดยวางแผนวา หากสนคาจ าหนายมปรมาณไมเพยงพอ จะใหชาวประมงในหมบานขบรถกระบะขนไปสงอกรอบ และมการท าความเขาใจกบชาวประมงพนบานเกยวกบคาแรงในการจางแรงงานตามอตราทวไป ทงนในการขายสนคาในงานรวมพลฯ เจาหนาทรานคนจบปลาไดท าแบบสอบถามเพอส ารวจขอมลจากผบรโภคในงานดงกลาวดวย เพอศกษากลมเปาหมาย ความพงพอใจทมตอสนคา และความตองการสนคาของผบรโภค

ในชวงการเตรยมสนคาเพอไปจ าหนายงานรวมพลคนกนปลา ครงท 3 ผวจยคนพบวา การท างานภายในราน มการแบงหนาทอยางเปนระบบ คอ นางสดแลเรองรานและยมรถกระบะของนางกระรอกขบรถไปรบซอสตวน าตามหมบานตางๆ นางแตวและนางพณแปรรปสตวน า ทงควกไสปลา หน และแล ท าปลาหวานและปลาเคม สวนนางหนรบหนาทเขาชมชนตดตอชาวบานและชวยชาวบานเตรยมสนคาไปขายเปนอาหารส าเรจรปในซมของสมาคมชาวประมงพนบานอาวคนกระได นนและไดเขามาชวยงานของรานฯดวย สวนนางตก เปนผประสานงานกลางกบทกพนทของเครอขายประมงพนบานแหงประเทศไทย ดแลเรองเบยเลยง ทพกใหชาวบานทมารวมงาน นอกจากนนนางตกเปนผตดสนใจในการด าเนนงานทกอยางของรานคนจบปลา เนองจากนางตกเปนนกพฒนาเอกชนอาวโสและมประสบการณการท างานอยางยาวนาน รวมทงเปนผทชาวบานใหความไววางใจมาก

การท างานในรานฯของเจาหนาท เปนการท างานดวยหวใจลวนๆ ไมมการคดคาแรงงานนอกเวลา และท าทกอยางโดยไมคดตนทน ซงหมายรวมถงราคาของสนคาดวย นางแตวใชวธการคดตนทนเฉพาะราคาสนคาทซอมา แลวลบดวยน าหนกคงเหลอจากการแปรรป แลวน าน าหนกคงเหลอไปหารกบคาใชจาย แลวบวกก าไรเพมอก 20-30 บาท โดยไมคดตนทนดานแรงงาน ขนสง วสด คาเสอมสภาพอปกรณ ฯลฯ ทงนนางแตวกลววาหากตงราคาสนคาสงเกนไปจะไมมผบรโภคซอ และสงสารผบรโภคหากตองซอสนคาราคาสง

วธการคดราคาสนคาของรานคนจบปลาในชวงตน ยกตวอยาง ปลาทสดควกไส ขายในราคากโลกรมละ 100 บาท ซงตนทนปลาท มดงน

76

1) ปลาทสดทงตว รบซอจากชาวประมงพนบานในราคา 55 บาท/กโลกรม (นเปนราคาทสงกวาราคารบซอแพปลา 20 – 30 %) จ านวน 10 กโลกรม เทากบ 550 บาท

2) น าปลาทสดทงตวไป ลางท าความสะอาด ควกไสออก ชงน าหนกคงเหลอ 7 กโลกรม (550 บาท/ 7 กโลกรม เทากบ 78.57 บาท/กโลกรม)

3) น าปลาททผานการแปรรปมาท าความสะอาด แลวบรรจใสถงพลาสตกอยางดซงใชกบระบบสญญากาศ ถงราคาใบละ 3 บาท แลวน าไปท าใหเปนสญญากาศกบเครองสญญากาศ หลงจากนนกน าไปแชตแชดวยอณหภม -18 องศา

4) ท าการขนสงสนคาไปจ าหนายในงานตางๆ ในกรงเทพฯ วธคดค านวณของรานฯ เทากบ 550 บาท/ 7 กโลกรม = 78.57 บาท+ 3

บาท = 81.57 + ก าไรทตองการประมาณ 20 บาท = 100 บาท/กโลกรม อนง การคดตนทนดวยวธการคดดงกลาวใชกบการก าหนดราคาสตวน าทงทซอจาก

พนทประจวบครขนธและจงหวดนครศรธรรมราช เนองจากผจดการตงราคาสนคาดวยวธการเชนน ซงนอกจากจะสงผลใหรานไมมผล

ก าไรแลว ยงมแตจะขาดทน เพราะเจาหนาทมขอมลเงนหมนเวยนเฉพาะเงนสดอยในมอทใชซอสนคามาและขายไปไดอยางตอเนอง โดยทรานไมรสถานะทางการเงนโดยภาพรวมของตนเอง นอกจากนนการทรานฯไมมการท าบญชรายวน เพอตดตามรายรบรายจายยงท าใหรานตกอยในสภาวะความเสยงโดยทเจาหนาทไมรตว เพราะเจาหนาทซงมจ านวน 5 คน นน จ านวน 4 คนไดรบคาจางจากโครงการรานคนจบปลา ทสนบสนนโดยองคกรออกแฟม พรอมทงคาเชาอาคาร และใชรถยนตสวนตวของเจาหนาทไปรบซอสนคา ซงตนทนเหลานรานฯไมไดมการคดค านวณเปนตนทนของสนคาเลย

4.2.2 ตนป 2558 จำกควำมไมร เรมตนกำรเรยนรดวยกำรลองผดลองถก

ในชวงตนป 2558 รานคนจบปลายงคงท างานในลกษณะเชนเดม โดยใช พนทการแปรรปบรเวณลานกลางแจงฝงซายของรานฯ เจาหนาทท างานโดยนงบนเกาอพลาสตกตวเลก หรอแครไมไผ เจาหนาทท างานหน แล และบรรจสนคา แตตองท าแปรรปสนคาในปรมาณทมากขน นอกจากนนรานคนจบปลา ใชเวลาท างานตอวนมากกวา 8 ชวโมง โดยเรมงานตงแต 06.30 น. – 20.00 น. บางครงกท างานจนดกถงเทยงคน แลวรอรบสนคาจากพนทนครศรธรรมราชทจะสงถงหนารานเวลา 02.00 น. เจาหนาทแทบไมมเวลาพกผอน เพราะนอกจากขายสนคาหนารานทบานบอนอกและสงสนคาใหรานอาหารทกรงเทพฯแลว ยงตองขนสนคาไปจ าหนายทสวนรทการเดน (Root Garden : โครงการสวนตนแบบ เพอแสดงการพลกฟนผนดนทรกรางวางเปลาใหกลบมามชวตอกครง เพอใหสงคมเมองไดตระหนกถงปญหาเกยวทดนในประเทศไทย ด าเนนโครงการโดยองคกรออกแฟมแหงประเทศไทย ซงไดรบงบประมาณจากส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพและองคกรภาคอนๆ) ในบรเวณทองหลอ ซอย 3 กรงเทพฯ ทกวนศกร-วนอาทตย ในชวงแรกๆเจาหนาทรานฯเชารถต เพอไปสงสนคาในทกบายวนพฤหสบดในราคาเทยวละ 4,000 บาท และขากลบประจวบฯราคาคนละ 200 บาท เจาหนาท 3 คน คดเปนเงนจ านวน 600 บาท พรอมกบใหเจาหนาท

77

คอ นางส นางแตว และนางพณไปชวยเตรยมและขายสนคาทงสดและปรงสก ในบรเวณหนารานทสวนฯ โดยนางพณ นางแตว ดแลเรองอาหารทะเลยาง น าจม นางสขายอาหารทะเลสด และจดหนารานพดคยกบลกคา ซงชวงแรกนางตกคดวาสามารถหารายไดมาชดเชยตนทนสวนนไดอย แตเวลา 3 เดอนผานไป ลกคาทมาซอสนคาหนารานกมจ านวนคงท ไมเพมขน ลกคาสวนใหญจะโทรสงสนคาแลวใหมอเตอรรบจางไปสงทบาน นางตกจงพดคยกบเจาหนาทคนอนๆวา หากยอดขายยงเทาเดม แตมคาใชจายทตองเพมขนทงคาเดนทาง คาเชาสถานท คาด าเนนการ คาน าแขง คาไฟฟา และคาอาหาร สวนคาทพกนางตกไมไดคดเพราะใหเจาหนาทพกทบานพกสวนตวของตนเองจงคดวารานฯไมนาจะแบกรบคาใชจายสวนนไดอกตอไป นางตกจงลดคาเดนทางทตองจายรถตสปดาหละ 4,600 บาท โดยการใหนางสน ารถยนตสวนตวไปใชในการเดนทางและขนสงสนคาแทน ซงคาใชจายเดนทางไปกลบเปนเงนประมาณ 2,000 บาท และลดจ านวนคนทตองมาขายสนคาใหเหลอเพยงเจาหนาท 2 คน คอ นางสและนางพณ โดยสลบกบนางแตวในบางครง

ดงนนเมอตองขบรถยนตสงสนคาดวยตนเอง เจาหนาจงสามารถเลอนระยะเวลาออกจากรานคนจบปลาทบอนอกจากเดมในทกวนพฤหสบดเปนวนศกรเวลา 10.00 น. และไมตองรบรอนในการเดนทางมากนก รวมทงไดมเวลาท างานแปรรปสตวน าทรานไดมากขน แตเมอมการแปรรปสนคาจ านวนมาก แลวโรงเรอนการผลตไมมระบบการจดการน าเสย น าเสยจงสงกลนเหมนไปถงรานขางๆ ซงมอาณาเขตรานตดกน จนไมมความเปนสวนตว เวลาเจาหนาทรานคนจบปลาท างาน คนรานขางๆมกมาพดคอยใหค าแนะน า แตบางครงกมากเกนจงเกดการพดกระทบกระทงกนจนกลายเปนความไมพอใจกนเลกๆนอยๆ บวกกบการทเจาหนาทรานคนจบปลาท างานเหนอยอยแลวมาจงเกดการทะเลาะกน แตกสามารถแกไขไดในทสดดวยการพดคยท าความเขาใจ เรองราวความสมพนธของคนทงสองฝายหลงเหตการณนนกยงคงพงพากนตามปกต แตการด าเนนการรานคนจบปลาทบานบอนอกตองสนสดลง ตอมาจงไดยายโรงเรอนผลตไปทศาลารวมใจในหมบานคนกระไดในเดอนกรกฎาคม 2558 เนองจากภาวะการขาดแรงงาน และหางไกลจากวตถดบ

ในชวงป 2558 รานคนจบปลาไดเปนทรจกของสงคมมากขน ซงเปนจากการประชาสมพนธผานทาง Facebook การออกงานแสดงสนคาและการออกรายการโทรทศน ซงประจวบเหมาะกบชวงทส านกงานกจการเพอสงคมไดเปดรบสมครกจการเพอสงคมดเดนแหงประเทศไทย ประจ าป 2558 รานคนจบปลาจงไดรวมเขาประกวด และรานคนจบปลาไดรบรางวลชนะเลศ SE Award ประเภท Change Do It จากส านกงานสงเสรมกจการเพอสงคมแหงประเทศไทย ไดรบเงนรางวล 200,000 บาท เพอรานฯน าไปลงทนกจการตอ ตงแตวนนนเปนตนมา รานฯจงเปนทสนใจของสงคมมากยงขน ส านกขาวและนตยสารหลายแหงขอสมภาษณนางตกผจดการรานฯ และมสอมวลชนเดนทางไปศกษาดงานวถการอนรกษและการท าประมงในหมบานคนกระได

นอกจากลกคาแลว เครอขายนกพฒนาเอกชนทางอาหารสายสขภาพ หรอเจาของกจการเพอสงคมรายอนๆ มกจะเขามาตดตอพดคยกบนางตกเสมอ เพอสรางเครอขายทางธรกจ อาท มลนธสมมาชพ รานเลมอนฟารม เครอขายเกษตรกรรนใหมทสนใจเรองขาว (Folkrice) องคกรมาด (Ma:D คอ กจการเพอสงคมทสรางพนทรวมตวของคนทตองการเปลยนแปลงส งคมไปในทางทด ซงออกแบบมาเพอสรางความรวมมอและเครอขายใหแขงแรง สรางโปรแกรมพฒนาศกยภาพในการเปนผประกอบการทางสงคม และจดกจกรรมอนๆ เพอสอสาร สรางแรงบนดาลใจทางสงคม และขยาย

78

เครอขาย) เปนตน ตอมารานเลมอนฟารมไดตกลงรบสนคาจากรานคนจบปลาไปจ าหนายทกสาขาในกรงเทพฯ ตงแตเดอนมถนายน 2558

ในเดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2558 รานฯไปจ าหนายสนคาทสวนรทการเดน ทองหลอเชนเดม แตมงานออกรานจ าหนายสนคาในงานตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย “กจการเพอสงคม” ทอมแพคเมองทองธาน ในวนท 7 – 10 พฤษภาคม 2558 และงาน Fresh Food From Farm ทหางสรรพสนคาซคอนสแควร ถนนศรนครนทร กรงเทพฯ ในวนท 29 พฤษภาคม 2558 - 7 มถนายน 2558 ซงเปนชวงทเจาหนาทแทบไมไดอยรานทประจวบครขนธเลย

ในชวงเวลาดงกลาว เจาหนาทรานฯไดเรยนรเรองตนทนการแปรรปสตวน าอยางชดแจง เนองดวยชวงนนชาวประมงในพนทประจวบฯไมสามารถจบปลาอนทรได ทางรานฯจงสงปลาอนทรจากเครอขายประมงพนบานจงหวดตรงใหจดสงมาสวนรทการเดน กรงเทพฯ ดงนนจงตองแปรรปทกรงเทพฯทนท ซงวนนนมนางพณกบนางตกอยดวยกน 2 คน สวนนางแตวกบนางสไปขายสนคาทงานแสดงสนคาทอน นางตกจงใหนางพณชงน าหนกปลาทงตวกอนการหนแลแบบหนแวน ตดหว ควกไสออก และสวนหางแลกระดกออกใหเหลอเฉพาะเนอ ซงไดน าหนก 10 กโลกรม แตเมอผานกระบวนการดงกลาวแลว นางตกชงน าหนกปลาอนทรแลวคงเหลอ 6 กโลกรม ซงรานฯซอปลาอนทรในกโลกรม 220 บาท x 10 กโลกรม = 2,200 บาท + คาขนสงและลงโฟมจากจงหวดตรง 400 บาท + คามอเตอรไซคไปรบสนคาทสถานขนสงหมอชตมาสวนรทการเดน อก 250 บาท + คาแรงนางตกและนางพณ (2 คน x 2 ชวโมง x 30) 120 บาท + คาบรรจภณฑและคาบรหารจดการอนๆอกประมาณ 400 บาท = 3,370 บาท / 6 กโลกรม = ตนทนปลาอนทรสดหนแวน ราคากโลกรมละ 561 บาท แลวทางรานฯตงราคาขายไวทกโลกรมละ 600 บาท ซงเทากบขาย 1 กโลกรมมสวนตาง 39 บาท ซงเปนสวนตางทนอยมากเมอเทยบแลวเปนก าไรทไมถง 10% จากราคาตนทนเสยดวยซ า เรองนสงผลใหนางตกประชมเจาหนาทรานฯ เพอส ารวจราคาสนคาในรานใหมทงหมด และปรบราคาสนคาใหสอดคลองกบตนทนทแทจรง

ตอมาในวนท 9 มถนายน 2558 เจาหนาทจากส านกงานสงเสรมกจการเพอสงคมไดเขามาดพนท และประชมกบเจาหนาทรานคนจบปลา ในเรองการจดสรรงบประมาณสนบสนนการท าโรงเรอนแปรรป ก าหนดใหกอสรางเสรจภายในสนป 2558

นอกจากนนรานฯไดมการนดสงสนคาใหกบรานเลมอนฟารมคร งแรก ในวนท 10 มถนายน 2558 ดวยจ านวนการสงซอทเปนปรมาณมาก จนเจาหนาทและแรงงานในหมบานตองใชเวลาและพลงอยางมากในการบรหารจดการสนคาเพอตอบสนองตอกบค าสงซอชดแรก คอ ในชวงนนชาวประมงออกจบปลาหลงเขยวไดจ านวนมาก ซงตรงกบความตองการปลาหลงเขยวเคมของรานเลมอนฟารม แตเจาหนาทกลบคดวา วนนไดปลามาก พรงนกนาจะไดปลามากอก เจาหนาทจงตดสนใจไมรบซอ แมวาชาวประมงไดทกทวงกบเจาหนาทวา อยาคดเชนนนเพราะปลาหลงเขยววนพรงนอาจจะจบไมไดเลยกได แตการทกทวงไมเปนผล และแลววนรงขนชาวประมงไมสามารถจบปลาหลงเขยวไดเลย รานฯจงไมสามารถจดสงสนคาประเภทปลาหลงเขยวไดครบจ านวนตามค าสงซอ

79

4.2.3 ปลำยป 2558 นกพฒนำเรมเปลยนผำนสนกธรกจครงใบ ชวงเดอนกรกฎาคม – กนยายน 2558 รานคนจบปลามาท าการทศาลารวมใจ บาน

คนกระไดอยางเตมตว แรงงานทชวยท างานมเพมมากขน การจดสงสตวน าจากชาวประมงในพนทและตางจงหวดท าไดงายขน เนองจากชมชนบานคนกระได ตงอยใกลสถานรถไฟบานคนกระไดและเมองประจวบครขนธ ทางหลวงประจวบครขนธ ทท าการไปรษณย ควรถตไปกรงเทพฯ มากกวาทบานบอนอก

นอกจากนนรานฯมลกคารายใหญเจาประจ าอยางรานเลมอนฟารมทตองสงสนคาจ านวนมากทกสปดาห เจาหนาทรานฯ ตองบรหารจดการและหาสตวน ามาตอบสนองความตองการของผบรโภคใหครบตามจ านวน

นอกจากนนรานฯไดเรมท าบญชของรานฯใหเปนกจจะลกษณะ เนองดวยเจาหนาทรานฯตองจดประชมสรปผลการด าเนนกจการรานคนจบปลาใหกบสมาชกผถอหน องคการบรหารสวนต าบล และเจาหนาทองคกรออกแฟม นอกจากนนผวจยไดรวมประชมสงเกตการณและแสดงความคดเหนในประเดนสงทรานคนจบปลาควรปรบปรง ในวนท 17 สงหาคม 2558 ซงผวจยไดชวยท าบญชตงแตเรมการกอตงรานจนถงเดอนพฤษภาคม 2558 ซงท าใหรานฯรสถานะทางการเงนของตวเอง และไดวางแผนตอไปในอนาคต ซงเนอหาสวนบญช ผวจยจะไดกลาวในสวนอนตอไป

จากกระบวนการท างานของรานคนจบปลาจากผผลตสผบรโภคมขนตอนดงน (1) รบค าสงซอจากลกคา เจาหนาทรานคนจบปลา 2 คนรบค าสงซอจาก

ลกคา โดยคนหนงรบค าสงซอจากลกคารายยอย รานอาหาร และอกคนหนงรบค าสงซอจากรานเลมอนฟารม กจกรรมประสานงานสวนใหญจะเกดขนทส านกงาน(บานพกเจาหนาทรานฯ ในตวอ าเภอเมองประจวบฯ) ซงรานคนจบปลาเปนเชารายเดอน สวนกจกรรมทเกยวของกบตวสนคา เชน การท าความสะอาด การแล การบรรจ การจดเกบ ด าเนนการทอาคารศาลารวมใจ สมาคมประมงพนบานอาวคนกระได ดงภาพประกอบท 16

ภำพประกอบท 16 รานคนจบปลาในปจจบน (พ.ศ. 2559) ศาลารวมใจ สมาคมประมงพนบานอาวคนกระได, ถายเมอ 6 สงหาคม 2558

80

(2) การสงซอสตวน าจากจงหวดนครศรธรรมราช สงขลา และสตล รานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธเปนศนยกลางการรบซอสนคา และกระจายสนคาของรานคนจบปลาเพอสงมาจ าหนายลกคาในกรงเทพฯ โดยสนคามาจากกลมชาวประมงพนบานทอยในเครอขายสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยทเขารวมโครงการฯ ไดแก จงหวดนครศรธรรมราช จงหวดสงขลา จงหวดสตล รวมถงชมชนในจงหวดประจวบครขนธ ซงสงผลใหพนททรบค าสงซอจากรานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ จะตองท ากจกรรมอนๆ เชน กจกรรมไปรบและซอสตวน า กจกรรมท าความสะอาด กจกรรมบรรจลงลงโฟม เปนตน ซงมลกษณะเชนเดยวกบทางรานฯ

(3) การออกไปรบและซอสตวน า เจาหนาทรานคนจบปลาจะไปรบสนคาทสงมาจากพนทจงหวดอนๆทบรเวณทารถทางหลวงประจวบครขนธ สตวน าจะถกบรรจลงลงโฟมทมน าแขงเพอรกษาสภาพความสดของสตวน า เจาหนาทจะท าการตรวจสอบสภาพสนคา เพอใหมนใจวาสตวน าทจะจ าหนายใหกบผบรโภคมความสดและอยในสภาพสมบรณ

(4) รบซอสตวน าทหนารานจากเรอชาวประมงพนบานในพนทจงหวดประจวบครขนธ รวมถงการคดขนาด และคณภาพ ชาวประมงในพนทบานคนกระไดและหมบานใกลเคยง จะน าสตวน าทจบไดมาจ าหนายใหกบรานคนจบปลา โดยมเจาหนาทท าการรบซอและท าการตรวจสอบสภาพสนคา เพอใหมนใจวาสตวน าทจะจ าหนายใหกบผบรโภคมความสดและอยในสภาพด สตวน าทรบซอจะถกแชในลงไฟเบอรทมน าแขงรกษาความสดของสตวน า (ภาพประกอบท 17)

ภำพประกอบท 17 การรบซอสตวน าจากชาวประมงในพนทตางๆ, ถายเมอ 10 เมษายน 2558

(5) การท าความสะอาด กจกรรมแลและควกไส สตวน าทรบซอมาแลว

โดยเฉพาะอยางยงปลาจะถกท าความสะอาดโดยการลางน า ขอดเกลดกอนจะน าไปแลและควกไส หรอน าไปแปรรป สวนหมกจะท าความสะอาด ควกไสกอนน าไปบรรจถง (ภาพประกอบท 18 )

81

ภำพประกอบท 18 การท าความสะอาด แลและควกไสสตวน าทวไป, ถายเมอ 15 สงหาคม 2558

(6) การแปรรป ตาก/หมกเคม หวาน ปลาบางประเภท เชน ปลาหลงเขยว

จะมการน ามาแปรรป เชน หมกเคม หมกหวาน แลวน าไปตากแดด (ภาพประกอบท 19)

ภำพประกอบท 19 การแปรรป และตวอยางสนคาแปรรป ไดแก ปลาหลงเขยวแลสด ปลาอนทรแล และหมกแดดเดยว, ถายเมอ 20 มนาคม 2558

(7) การบรรจสนคาลงถง และกจกรรมจดเกบเพอรอสงสนคาใหลกคา สตว

น าทผานการท าความสะอาด แล หรอแปรรปเรยบรอยแลว จะถกน ามาบรรจถง ซลสญญากาศ และตดสตกเกอร (ดงภาพประกอบท 24) กอนจะน าไปจดเกบในตแชเยนเพอท าการรอสงลกคาตอไป (ภาพประกอบท 20 และ 21 )

82

ภำพประกอบท 20 การบรรจถง, สพรรณนา นอยอม ถายเมอ 6 ธนวาคม 2557

ภำพประกอบท 21 การจดเกบคณภาพสนคา, ถายเมอ 30 กรกฎาคม 2558

(8) การบรรจสนคาลงลงโฟม การขนยายขนรถ การประสานงานการขนสง สนคาทถกจดเกบจะถกสงใหลกคาโดยบรรจลงในลงโฟมเพอรกษาอณหภมของสนคาระหวางการสง รานคนจบปลาจะมการน าลงโฟมทไดจากการรบสนคากลบมาใชใหมเพอลดปรมาณการทงและการซอลงโฟมใหม สนคาทผานการซลจะถกบรรจลงลงโฟมพรอมกบน าแขงเพอใหสนคามความสดอยเสมอ มการสงสนคาไปยงรานทสวนรทการเดนสปดาหละหนงครง ตงแตเดอนมกราคม 2558 จนถงเดอนมถนายน 2559 และรานเลมอนฟารม สปดาหละหนงครง ตงแตเดอนมถนายน 2558 (ภาพประกอบท 22)

83

ภำพประกอบท 22 การบรรจสนคาลงลงโฟมเพอสงสนคาใหลกคา, ถายเมอ 6 สงหาคม 2558

(9) การขนยายสนคาไปยงสนามบน และรถตเพอสงลกคารายยอย ส าหรบลกคารายยอยอนๆ สนคาทบรรจลงลงโฟมแลวจะถกขนยายไปยงสนามบนหรอควรถต เพอสงใหลกคาตอไป โดยลกคาเปนผ รบผดชอบคาขนสงและคาลงโฟม (หากมการซอลงโฟมใหม ) (ภาพประกอบท 23)

ภำพประกอบท 23 การขนสงสนคาใหลกคา, ถายเมอ 3 มนาคม 2558

(10) กจกรรมขนยายสนคาไปยงรานทสวนรทการเดน และรานเลมอนฟารม (ดงภาพประกอบท 24)

ภำพประกอบท 24 การขนยายสนคาไปจ าหนายทสวนรทการเดน, ถายเมอ 5 มถนายน 2558

84

นอกจากนน การท างานของรานฯในชวงทผานมา ผวจยสามารถสรปโครงสรางบรหารรานฯ ไดดงน

“รานคนจบปลา” เรมตนภายใตโครงการของสมาคมรกษทะเลไทยทและองคกร ออกแฟมแหงประเทศ ในป 2557 รปแบบการบรหารจดการจงอยในลกษณะขององคกรพฒนาเอกชน ทตองท าตามเปาหมายของโครงการ แตมความแตกตางทโครงการนอยในรปแบบของกจการเพอสงคม ซงมงหวงใหชาวประมงพนบานมรายไดทด ผบรโภคไดรบอาหารทะเลปลอดภย และองคกรพฒนาเอกชนสามารถอยไดดวยตนเอง โดยไมตองของบประมาณสนบสนนจากตางประเทศ

การตดสนใจหลกในการแกไขปญหาทเกดขนเปนหนาทของผจดการราน นอกจากเรองทตองเปนประเดนทสงผลใหเกดการเปลยนแปลงระดบใหญ ซงชาวประมงพนบานและองคกร ออกแฟมจะเขามาเกยวของดวย ซงสามารถจ าแนกบทบาทและหนาทของบคคลผมสวนเกยวของไดดงน

1) เจาหนาทองคการออกแฟม ท าหนาทบรหารจดการโครงการรานคนจบปลาทงหมดในเชงนโยบาย งานรณรงคกระตนการรบรของสงคม และตดตอกบองคกรใหญทงในและตางประเทศ เพอสนบสนนใหรานคนจบปลาสามารถด าเนนธรกจไดในอนาคต อาท การอบรมธรกจ การจางทมงานประชาสมพนธ การจดกจกรรมกระตนการกนอยางรบผดชอบของผบรโภค ในงานรวมพลคนกนปลา และงานเสวนาในสวนรทการเดน พรอมทงองคการออกแฟม คอ องคการทจดสรรเรองทนใหแกเจาหนาท ซงองคกรนมอ านาจในเชงการตอรองใหเจาหนาทของรานฯปฏบตตามเปาหมายของโครงการฯ

2) สมาคมรกษทะเลไทย คอ องคกรผถอหนรานคนจบปลา ถง 60% ในปจจบน ซงเปนผก าหนดแนวทางการปฏบตในเชงธรกจของราน โดยสมาคมฯไดใหนกพฒนาเอกชน มาเปนผจดการ และเจาหนาทรานฯ แตสมาคมรกษทะเลไทยไมไดมงหวงใหองคกรตนเองเปนเจาของรานฯ เพราะเปาหมายปลายทางแหงผลส าเรจทสมาคมฯคาดหวงไว คอ สมาคมฯจะคอยๆทยอยคนหนใหสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยเปนเจาของ โดยใหชาวประมงพนบานทวประเทศเปนสมาชก

3) เจาหนาทรานคนจบปลา(นกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทย) ผมอดมการณในฐานะนกพฒนาดานงานอนรกษทท างานกบชาวประมงพนบานมาอยางยาวนาน แตส าหรบโครงการรานคนจบปลา นกพฒนาเอกชนตองเปลยนบทบาทและหนาทมาเปนนกธรกจเพอสงคม ซงทกคนไมมพนฐานเรองธรกจเลย จงตองท าการเรยนร ลองผด ลองถกใหมทงหมด แตนกพฒนาสามารถท าใหรานคนจบปลาเชอมรอยกบกลมองคกรชมชนไดด และสามารถขยายพนทเพอเขาถงแหลงวตถดบทกวางขวางมากขนอกดวย

4) องคกรชาวประมงพนบาน ในทนองคกรชาวประมงพนบาน ม 2 ระดบ คอ

(1) สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย ทเขามามสวนรวมในฐานะรานคนจบปลาคอรานของชาวประมงพนบานทวประเทศ ผท าหนาทดแลและอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง นอกจากนนโครงการรานคนจบปลา คอ กาวส าคญของโมเดล ทก าหนดไวเพอใหรานคนจบปลาเปนฐานการด าเนนงานตามแนวทางการใชมาตรฐานผลตภณฑชาวประมง

85

พนบาน (Blue Brand Standard) พรอมทงสมาคมสมาพนธฯ คอ องคกรทสรางแรงกระตนใหกบสงคมรบรเรองประมงพนบาน

(2) สมาคมประมงพนบานอาวคนกระได และเครอขายสมาคมประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ คอ ผถอหนเรมตนของรานฯ พรอมทงเปนผผลตสตวน ากลมส าคญทสงวตถดบเขาสกระบวนการแปรรปของรานฯโดยไมใชเครองมอท าลายลาง และปลอดสารฟอรมาลน รวมถงเปนผดแลทะเล โดยท าหนาทขบเคลอนการปองกนการรกรานและท าลายธรรมชาต และอนรกษทะเลดวยการท าซงกอและธนาคารป นอกจากนนชาวประมงพนบานคอเสนหของรานคนจบปลาทท าใหผบรโภครสกสนใจ ทส าคญไปกวานน คอการท าใหชาวประมงพนบานมรายไดทดขน และการสนบสนนการท าอนรกษของชาวประมง เพอตอบโจทยของการเปนกจการเพอสงคม

จากการด าเนนงานของรานฯ สามารถสรปเปนประเดนตามองคประกอบทเกยวของ

กบการท างานไดดงน

1) ท ำเลทตง: จดเลกๆของควำมขดแยง ถนนเพชรเกษม ถนนสายหลกเชอมตอระหวางภาคใตและกรงเทพฯเมอง

หลวงของประเทศไทยทตดผานจงหวดประจวบครขนธดวยระยะทางกวา 200 กโลเมตร หากผอานขบรถผานอ าเภอเมองประจวบฯ ทางขาขนกรงเทพฯ ระยะทาง 23 กโลเมตร จะพบสแยกบอนอก ซงเปนแยกเลกๆไมมไฟแดง (หากเลยวขวาจะเขาบานบอนอก จะพบทงนา แปลงสบปะรด และทงวานหางจระเข แตหากเลยวซาย กจะเปนทางเขาไปสหมบาน ซงตองขามทางรถไฟและรมคลองทออกสทะเลทงบานบอนอก คลองเกา และปากคลองเกลยว สนสดทชายทะเล) แตรานคนจบปลานนอยรมถนนเพชรเกษม บรเวณดานหนารานมปายโฆษณารานคนจบปลาสฟาสดแตไมสะดดตา ขนาด 10*6 เมตร เพอแจงคนสญจรวา ถงแลวรานคนจบปลาอาหารทะเลปลอดภยไรสารฟอรมาลน เปดใหบรการลกคาทกวน ตงแตเวลา 06.30 – 19.00 น. ในพนทนซงเรยกวาสวนเจรญวดอกษร มรปปนนายเจรญ วดอกษร (บรษนกตอสโรงไฟฟาถานหนบอนอกทโดนลอบยงเสยชวตเมอป 2547) และมอาคารชนเดยวยกพนสงสฟาหลงคากระเบองลอนสเทาขาว และมพนทจอดรถกวางขวาง

รานคนจบปลาตงอยทต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ ในทดนในทดนสาธารณะของวดสแยกบอนอก ทงนชาวบานบอนอกสวนใหญไมเหนดวยกบการตงรานในพนทต าบลบอนอก เนองจากสนคาของรานสวนใหญมาจากบานคนกระได เพราะรานรบสนคาจากชาวประมงบอนอกไดเพยงจ านวนนอย เนองจากการออกเรอของชาวประมงพนบานบอนอกขนอยกบชวงเวลาน าขน-ลงในคลองทชาวประมงใชจอดเรอ ชาวประมงจงออกท าประมงไดเพยงชวงเวลาหนง อกทงอวนทชาวประมงบอนอกใชมขนาดสน สตวน าทไดจงมขนาดเลกและไมแนนอน (นตยา ยสาร, สมภาษณ 10 พฤษภาคม 2558)

สาเหตประการหนงของการตงรานคนจบปลาทวดสแยกบอนอก กคอเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ ตองการใหสวนเจรญ วดอกษร เปนทรจกมากยงขน และเปนการร าลกถง นายเจรญ วดอกษร ชาวบานนกตอสคดคานการสรางโรงไฟฟาถานหนผถกลอบยงเสยชวต (กรอมา พรหมนอย, สมภาษณ 6 มนาคม 2558) สวนนายกองคการบรหารต าบลบอนอก

86

นายอ านาจ สงยง เชอวา รานคนจบปลาท าเพอสวนรวม ในอนาคตสกวนหนงชาวบานจะเขาใจเปาหมายของราน ซงทางองคการบรหารสวนต าบลไดใหการสนบสนนรานคนจบปลาเปนอยางด ตงแตชวงเรมตนการประชมหารอเรองราน นายกฯไดตดตามและรบรเรองราวของรานคนจบปลาตลอด พรอมทงแวะเวยนมาอดหนน อกทงชวยประชาสมพนธขอมลผานเวบไชตขององคการบรหารต าบลบอนอกอกดวย (อ านาจ สงยง, สมภาษณ 10 มนาคม 2558)

ในชวงปลายป 2558 ทมบรหารรานคนจบปลาไดตดสนใจยตการใชพนทรานทบอนอกลงชวคราว เนองจากมปญหาเรองการจดการของเสยจากการแปรรปสตวน า ทสงกลนเหมนไปยงรานอาหารขางเคยง และประกอบกบเจาหนาททท างานในรานคนจบปลาไมเพยงพอ เนองจากเจาหนาทคนหนงไดลาออกจากการเปนเจาหนาทรานแบบเตมเวลามาท างานขายสนคาใหรานคนจบปลาทกรงเทพฯ เฉพาะวนเสาร-อาทตยเทานน รานคนจบปลาจงตองปดหนารานทบอนอก แลวยายทการผลต แปรรปสนคาไปทศาลารวมใจ บานคนกระไดแทน (สพรรณนา นอยอม, 25 กรกฎาคม 2558)

2) แรงงำนและกำรจำงงำน (สพรรณนา นอยอม, สมภาษณ 6 กนยายน 2558, กรพณ จตรจ าลอง, สมภาษณ 4 กนยายน 2558)

เจาหนาทรานคนจบปลาซงมจ านวน 4 คน มหนาทความรบผดชอบอยางมากมาย ตองใชเวลาการท างานตอวนมากกวา 12 ชวโมงตอวน กลาวคอ นาฬกาชวตของทกคนเรมตนตงแตเรอเขาเทยบทาเวลา 21.00 น. เจาหนาทตองไปเลอกสตวน าจนถงเวลา 02.00 น. หลงจากนนกตองเตรยมท าความสะอาดปลาเตรยมไวส าหรบการจางใหคนในหมบานมาด าเนนการตอ จนถงเวลา 07.00 น. ในชวงเวลากลางวน เจาหนาทตองดแลแรงงานจากหมบานในการท างานแปรรปสตวน า และรวมท างานไปดวยกนจนถงเวลา 17.00 น.

ในชวงปแรกของการด าเนนกจการรานคนจบปลา (ป 2557) มเจาหนาทผหญงท างานเพยง 4-5 คนเทานนโดยเจาหนาทจ านวน 3 คน ไดรบเงนเดอนจากสมาคมรกษทะเลไทยทไดงบสนบสนนจากองคกรออกแฟม และเจาหนาทอก 2 คนจางโดยเงนรายไดของราน โดยเจาหนาทหนงในจ านวนทงหมดน ซงนางพณเปนผหญงจากหมบาน โดยเรมตนนางพณไดรบคาจางรายวน วนละ 250 บาท ใหท าการรบซอสตวน าในหมบานคนกระได และแปรรปอาหารทะเลเพอสรางรายไดใหกลมแปรรปชมชนบานคนกระไดเพอขายใหแกรานคนจบปลา ซงตงราคาสงกวาตลาดทองถน แตการด าเนนการดงกลาวในชวงแรกนน กอใหเกดความขดแยงในหมบาน เนองจากผหญงในหมบานสวนใหญไมมเวลามาท างานกลม ตางคนตองชวยท างานของทางบานไมมเวลาวางทงวน แมจะมคาจางงานรายวน (8 ชวโมง) แตไมสามารถสรางแรงจงใจในการท างานได (ชไมพร จตรจ าลอง , สมภาษณ 20 สงหาคม 2558) เนองจากการจางงานในลกษณะนไมมความยดหยน ไมไดมการคดเปนรายชวโมง จงไมเหมาะสมตอการจางงานในหมบานประมง นางพณเคยไดทดสอบน าใจของคนในหมบาน โดยการออกไปยนตากปลาหวานกลางแดดคนเดยว เพอจะดวาจะมใครเขามาชวยหรอไม ซงปรากฏวา ไมมใครเขามาชวยเธอ เธอจงไดปรกษากบทางราน และตดสนใจยายไปท างานกบรานคนจบปลาทบอนอก และรบเงนคาจางรายวนโดยตรงจากราน สบเนองจากเรองน จงท าใหกลมแปรรปในชมชนถกยกเลกไป แตกลบเปนผลดส าหรบรานคอลดตนทนในการซอสนคา

87

ในเดอนมกราคมป 2558 เมอสนสดปงบประมาณของสมาคมรกษทะเลไทย ซงไดรบการสนบสนนงบประมาณจากองคกรออกแฟม สงผลใหไมสามารถจางงานเจาหนาทรานคนจบปลาไดอกตอไป รานคนจบปลาจงตองใชเงนรายไดของรานจางเจาหนาท ซงสามารถจางไดเพยง 4 คนเทานน ในชวงระยะเวลา 4 เดอน ตงแตเดอนมกราคม-เมษายน 2558 เจาหนาทหนงในหาคนไดลาออกไป ในขณะเดยวกน องคกรออกแฟม ยงคงสนบสนนใหมการฝกอบรมเจาหนาทเกยวกบการด าเนนธรกจ การตลาด บรรจภณฑ การตดฉลากและเวบไซต โดยจางผเชยวชาญมาชวย อาท วนท 10 พฤศจกายน 2557 จดอบรมการวางแผนธรกจ โดยมอาจารยแพรวา สาธธรรม จากศนยนวตกรรมสงคมเพอการพฒนาอยางยงยนมาเปนวทยากรใหกบเจาหนาทรานคนจบปลา สาขาประจวบครขนธ และสาขานครศรธรรมราช การอบรมครงนไดชวยใหรานคนจบปลาสามารถวเคราะหกลมลกคาของตนเองได และก าหนดแนวทางการสอสารสผบรโภคไดชดเจนยงขน นอกจากนนองคกรออกแฟม ยงชวยสนบสนนใหรานคนจบปลาเรยนรการจดการธรกจในมตตางๆ เชน การแสวงหาภาครวมเรองธรกจ อยางเชน บรษทเลมอนฟารม และบรษททปรกษาทางกฎหมายครสตฟอรดชารด เพอปรกษารปแบบการกาวเดนตอวารานคนจบปลาควรมงเนนธรกจรปแบบใด เพอใหมงตรงไปสเปาหมายและสอดคลองกบแนวคดการกอตง รวมทงสามารถใชวธการลดหยอนภาษใหไดมากทสด สวนวธการสอสารนน องคกรออกแฟมไดเชอมโยงใหบรษท WYN มารบผดชอบดแลทงรปแบบและเนอหาของเฟสบค ของรานฯ และไดด าเนนการจนสนสดสญญาในเดอนตลาคม 2558 (วรพงษ ประภา, สมภาษณ 17 กนยายน 2558)

ตอมาในเดอนเมษายน 2558 องคกรออกแฟม และสมาคมรกษทะเลไทย ไดรวมจดท าโครงการการลงทนในภาคธรกจการเกษตรทรบผดชอบและเสรมสรางความเสมอภาคทางเพศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Gender Transformative & Responsible Agribusiness Investments in South East Asia (GRAISEA)) รานคนจบปลาจงมเงนทนสนบสนนในการจางเจาหนาทรานคนจบปลาจ านวน 2 คน ทางรานจงจางผหญง 1 ในจ านวน 4 คนทเปนเจาหนาทซงท างานอยแตเดมแลว เปนผจดการราน สวนผจดการรานคนเดม ไดเปลยนบทบาทหนาทเปนผประสานงานโครงการมาตรฐานอาหารทะเลปลอดภย (Blue Brand) แทน ซงโครงการนเปนงานสวนหนงของโครงการ GRAISEA (วรพงษ ประภา , สมภาษณ 17 กนยายน 2558) รวมทงมการจางเจาหนาทใหมซงเปนผชายจากหมบานคลองวาฬมาเรมงานในเดอนกนยายน 2558 แตชายหนมนนไมสามารถท างานรานและไมสามารถเขากบชาวบานได เขาจงตดสนใจลาออกไป ซงต าแหนงนปจจบนไดจางผหญงในหมบานคนกระไดอกคนหนงมาท าหนาทแทน (เสาวลกษณ ประทมทอง , สมภาษณ 17 กนยายน 2558)

รานคนจบปลา มโครงสรางการบรหารจดการเหมอนธรกจอน ๆ มนกพฒนาเอกชนซงอาศยอยในกรงเทพฯท าหนาทเปนผจดการ ท าหนาทตดตอดานการตลาด ตดตอภาคเครอขาย รวมกบองคกรออกแฟม เพอเชอมโยงกบธรกจรานคนจบปลา รวมทงเปนผบรหารจดการสนคาทสงมาจากนครศรธรรมราช ตรง สตลเขามาในกรงเทพฯ นอกจากนนในชวงเสารอาทตย เธอยงมหนาทหารายไดเสรมใหรานคนจบปลาโดยท าขนมจนน ายาปลาทขายทสวนรทการเดน (ซงเปนสวนพกผอนของคนเมองและจ าหนายสนคาส าหรบผบรโภคฐานะดในบรเวณซอยทองหลอ กรงเทพฯ) เพราะรานมคาใชจายในการเดนทางของเจาหนาททตองมาขายสนคาทกรงเทพฯ สวน

88

เจาหนาทอกคนทอาศยอยใกลรานคนจบปลา มหนาทเปนผชวยผจดการราน รบผดชอบในการควบคมคณภาพสนคา และดแลการท างานของเจาหนาทคนอนๆ รวมทงมหนาทคอยรบซอสตวน า และแปรรปอาหารทะเลดวย รวมกบเจาหนาททจางมาใหม สวนเจาหนาทอกคน ไดขอลาออกจากการท างานเตมเวลา มาท างานครงเวลาตงแตเดอนกรกฎาคม 2558 เปนผรบผดชอบการขายสนคาในกรงเทพฯ ชวยเหลอการท างานแปรรปหนแลสตวน าทบานพกของผจดการในกรงเทพฯ รวมทงเปนผขบรถขนสงสนคาจากรานคนจบปลาทประจวบฯไปยงกรงเทพฯ อกดวย

ในเดอนสงหาคม 2558 รานคนจบปลาทบอนอกไดปดตวลง เนองจากมปญหาเรองกลนของอาหารทะเลรบกวนรานอาหารขางเคยง และยายมาด าเนนกจการทศาลารวมใจ บานคนกระได ซงการยายฐานการผลตมาในหมบานครงนมขอดหลายประการ คอ (1) อยใกลแหลงสนคามากขน เพราะบานบอนอกหางจากหมบานคนกระไดถง 20 กโลเมตร (2) มแรงงานในการท างานรานมากขน (3) สามารถผลตสนคาไดมากขนตอบสนองตอความตองการของผบรโภคทมากขน (4) มการจางงานสรางรายไดใหกบชาวบานมากขน และ (5) ชาวบานไดมโอกาสมารวมกลมพบปะพดคยกนมากขน จงใหความรวมมอมากขน และในป 2558 รานคนจบปลามแผนสรางโรงงานการผลตใหไดมาตรฐานในพนทหมบาน เพอสรางการจางงานทยงยนใหแกชาวบาน

3) กำรตลำดและกำรกระจำยสนคำ การเขาถงสนคาอาหารทะเลรานคนจบปลาสามารถเขาถงไดหลายวธ ดงน

(1) ผบรโภคสามารถสงซอไดโดยตรงจากรานคนจบปลา สมาคมประมงพนบานอาวคนกระได

(2) ผบรโภคสามารถเลอกและสงซอ รวมทงตดตามขาวสารของรานผานทาง เฟสบค ไลน เวปไซต แลวเลอกรบสนคาทสวนรทการเดน หรอรถตบรการตามสถานทตางๆ เชน อนสาวรยชยสมรภม ปนเกลา หมอชต รวมทงผานไปรษณย ส าหรบสนคาแหงแปรรป หรอจะใชบรการสงถงบานดวยรถมอเตอรไซครบจาง

(3) ผบรโภคสามารถเขาถงสนคารานคนจบปลาไดจากสวนรทการเดนซงเปนสวนพกผอนคนเมอง ในวนเสาร-อาทตย เวลา 10.00 น.-18.00น. และศนยการคาอนๆ เชน อมรนทรพลาซา ชน 3 โซนสงคมสขภาพ (health society) ทกวน เวลา10.00 น.-21.00 น. หรอรานเลมอนฟารมทง 10 สาขาในกรงเทพฯ ทกวน เวลา 09.00น.-21.00น. รวมทงมลนธสมมาชพ และงานแสดงสนคาตางๆ ซงจากการสอบถามผบรโภค ตวเลอกทไดรบความนยมมากทสด คอ การจดสงถงบาน (สพรรณนา นอยอม, สมภาษณ 12 กนยายน 2558)

89

ภำพประกอบท 25 หนารานคนจบปลา ทสวนรทการเดนทองหลอ ซอย 3 กรงเทพฯ , วจตรา อตมะมณย ถายเมอ 28 มนาคม 2558

ในขนตน รานคนจบปลามงขายสนคาดวยตนเองผานหนารานทสวนรทการเดน โดยการใหเจาหนาททงหมดไปขายสนคา แตจากประสบการณการเรยนรทผานมา พบวา จ านวนคนขายสงผลตอตนทนในการขาย ปจจบนจงลดเจาหนาทเหลอเพยง 2 คนเทานน ทางเลอกทดทสดของการบรหารจดการตลาดและรานคอ การผลตสนคาใหมคณภาพ และมปรมาณเพยงพอ รวมทงใชชองทางการขายผานรานคาปลกของบคคลทสาม ซงมความทาทายในการด าเนนงานคอ จะมวธการสอสารอยางไรเกยวกบวตถประสงคของรานเพอใหผบรโภคไดรบทราบและเขาใจ (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 14 กนยายน 2558)

เนองจากนโยบายการสงเสรมการขายของรานคนจบปลา มการรบประกนวาผบรโภคจะไดรบอาหารทะเลทสด สะอาด และรสชาตอรอย มาจากชาวประมงพนบานทใชเครองมอทไมท าลายลาง ฟนฟและอนรกษทรพยากรในพนท และทส าคญปราศจากสารเคมทเปนอนตรายตอรางกาย อาท สารฟอรมาลน สารกนบด สารฟอกขาว ฯลฯ ทใชในการถนอมรกษาความสดใหมของผลตภณฑสตวน า ซงในระบบการตรวจสอบ เจาหนาทจะตรวจสอบโดยใชสารตรวจสอบทางวทยาศาสตรส าหรบเกลอ และน าตาลทใชในการแปรรป สวนการควบคมคณภาพสตวน านน ใชวธการตรวจสอบในชวงกอนการเรมตนการซอกบชาวประมงพนบานรายคน (กรพณ จตรจ าลอง , สมภาษณ 10 กนยายน 2558) แตการตรวจสอบกบชาวประมงพนบานนนสวนใหญอาศยความไววางใจกน (ประสาร มฤทธ , สมภาษณ 8 กนยายน 2558) และการตรวจสอบทางสงคมโดยชาวประมงพนบานดวยกนเอง (ภษต จตรจ าลอง , สมภาษณ 9 กนยายน 2558) ทงเรองการใชสารเคมและเครองมอในการจบสตวน า ซงส าหรบผบรโภคอาจเหนวา วธการเหลานยงขาดมาตรฐานและไมมความนาเชอถอมากเพยงพอ แตส าหรบชาวประมงพนบาน วธการนงายและสะดวกทสดส าหรบพวกเขา (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 14 กนยายน 2558) และเปนวธการทรกษาน าใจระหวางรานคนจบปลากบชาวประมงพนบานอกดวย (กรพณ จตรจ าลอง , สมภาษณ 10 กนยายน 2558)

เจาหนาทรานฯ ยนยนวา ผบรโภคซอสนคาจากรานคนจบปลาสามารถมนใจไดวาชาวประมงพนบานจะไดรบราคาสตวน าทยตธรรมและเปนทพงพอใจของผขาย เนองจากรานคนจบปลาซอสตวน าจากชาวประมงในราคาทสงกวาพอคาคนกลาง ถง 20 –50% แตรานฯ ม

90

ขอก าหนดวา ชาวประมงจะตองถนอมผลตภณฑสตวน าดวยน าแขง ตงแตในเรอจนถงราน หลงจากนนเจาหนาทของรานฯ ตองน าสนคามาท าความสะอาด จดเกบลงบรรจภณฑ และเกบรกษาในความเยนระดบอณหภมต ากวา -18 องศาเซลเซยส กอนทสนคาระดบคณภาพเหลานจะถกสงตรงไปยงผบรโภค ขนตอนดงกลาวนสงผลใหสนคารานคนจบปลามราคาเพมขนเปน 100%จากราคารบซอขนแรก และราคาสนคาขนสดทายทขายสผบรโภคมราคาสงกวาตลาดทองถนประมาณ 30% แตเปนราคาในระดบทไมแพงเกนกวาราคาทขายอยในหางสรรพสนคาชนน า (ฉจจาพร ลอยปลว , สมภาษณ 14 กนยายน 2558)

4) กำรรบรองมำตรฐำนผลตภณฑสตวน ำชำวประมงพนบำน (BLUE

BRAND STANDARD) ปจจบนสนคารานคนจบปลายงไมมการรบรองมาตรฐานคณภาพจากบคคล

ทสาม แตรานคนจบปลาด าเนนงานบนพนฐานเดมทมงเนนการมสวนรวมกบชาวประมงพนบานมาอยางยาวนาน เพอบอกเลาทมาของสนคา ซงเชอมโยงกบวถชวตประมงพนบาน เพอสรางความมนใจและเขาใจคณคาของสนคาแกผบรโภค แตวธการนยงไมสามารถสรางความมนใจใหแกผบรโภคได 100% จงตองมงทการสรางมาตรฐานผลตภณฑสตวน าชาวประมงพนบาน โดยการสนบสนนจากโครงการการลงทนในภาคธรกจการเกษตรทรบผดชอบและเสรมสรางความเสมอภาคทางเพศในภ ม ภ าค เอ เช ย ต ะว น ออกฉ ย ง ใต (Gender Transformative & Responsible Agribusiness Investment in South East Asia :GRAISEA) ซงก าหนดทจะน ามาใชในเดอนมกราคม 2559 ทงนกอนการเปดตวฉลากบลแบรนดนน รานคนจบปลาจะตองด าเนนการขอรบรองมาตรฐานองคการอาหารและยา (อย.) เสยกอน โดยในปแรก บลแบรนดมงเนนทเปาหมายการสรางตนเองเปนทรจกของสงคมวา เปนฉลากอาหารทะเลปลอดภยยงยนตอสงแวดลอม โดยบลแบรนดแบงการตรวจสอบและรบรองเปน 2 ระดบ คอ

(1) การตรวจสอบหวงโซอปทานจากชาวประมงถงผบรโภค หรอจากชาวประมงพนบานถงฝง

(2) รานคาอาหารทะเล ธรกจ และบรษท ทรบซอสตวน าจากชาวประมงพนบานทผานมาตรฐานบลแบรนด หรอสนคารานคนจบปลา สามารถน าสลากไปรบรององคกรของตนได โดยตองผานการตรวจสอบรบรองจากสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย (ขนตอนทสองนจะน ามาใชในอนาคต)

ฉลากบลแบรนดจะแสดงใหผบรโภคทราบวาสนคาทพวกเขาจะซอมาจากรานคนจบปลา หรอการประมงค านงตอสงแวดลอม รบผดชอบตอสงคม และปลอดภยไรสารเคม ตามขอก าหนดเกณฑดงตอไปน

(1) เปนสนคาประมงทจบมาไดโดยบคคล/กลมชาวประมงพนบาน ทเขารวมหรอสนบสนนกจกรรมในการจดการทรพยากรทะเลและชายฝงของชมชนอยางตอเนอง

(2) เปนสนคาประมงทจบมาไดโดยบคคล/กลมชาวประมงพนบานทค านงถงความรบผดชอบตอสงคม และไมขดกบหลกการขนพนฐานวาดวยสทธมนษยชน

91

(3) เปนสนคาประมงทจบมาไดโดยวธการและเครองมอการท าประมงอยางรบผดชอบตอสงแวดลอม ไมใชเครองมอประมงทไมท าลายลาง ไมใชวธการและเครองมอการท าประมงทละเมดกตกาของชมชน

(4) เปนสนคาประมงทปลอดจากการใชสารเคมทเปนอนตรายทกชนดตลอดเสนทางของสนคา และสามารถตรวจสอบแหลงท มาของสนคาไดอยางชดเจน (Traceability) ตงแตการจบ การเกบรกษาหลงการจบ การขนสง การจ าหนาย การแปรรป การแสดงฉลากจนถงมอผบรโภค (การประชมมาตรฐานผลตภณฑสตวน าชาวประมงพนบาน โดยสมาคมสมาพนธประมงพนบานแหงประเทศไทย, 8 กรกฎาคม 2558)

ในปแรกของโครงการ GRAISEA จะพฒนาวสาหกจ และขบเคลอนมาตรฐาน บลแบรนดในพนท จงหวดประจวบครขนธ และจงหวดนครศรธรรมราช เนองจากท งสองพนทมการรานคนจบปลาอยแลว โดยผจดการรานคนจบปลาจงหวดประจวบฯ จะเปนผขบเคลอนโครงการน ทงสองพนทมความแตกตางกนตรงทรานคนจบปลาประจวบครขนธมอาคารหนาหนาราน แตไมมโรงเรอนในการแปรรป เปนจดรวบรวมสนคาและขนสงไปยงผบรโภคในกรงเทพโดยขนสงทางรถยนต ลกคาเปนคนชนกลางถงคนชนสงในกรงเทพฯ คาบรหารจดการทสงจะสงผลใหราคาสนคาสงกวาราคาในตลาดทองถน คนในทองถนไมสามารถเขาถงสนคาได สวนรานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช ไมมหนาราน แตมโรงเรอนการผลต เปนแหลงสนคาสงขายไปยงรานคนจบปลาทจงหวดประจวบครขนธเพอสงขายผบรโภคในกรงเทพฯ ราคาของสนคาถกกวารานคนจบปลาทประจวบฯ เนองจากคาบรหารจดการต ากวา สนคาสวนใหญขายเปนสนคาสด คนทองถนสามารถเขาถงได ฐานลกคาสวนใหญของรานคนจบปลานครฯ จงมทงคนทองถน และคนทวไปในภาคอนๆ เนองจากมการขนสงทหลากหลายกวา ไมวาจะเปนทางรถโดยสาร เครองบน รถไฟ และไปรษณย สวนในปทสองโครงการฯจะขยายพนทไปยงจงหวดสตล และปทสามขยายไปสจงหวดตรง และสงขลา โดยใชโมเดลจากพนทประจวบครขนธ และนครศรธรรมราชเปนตวอยาง

มาตรฐานบลแบรนดเปนความพยายามรวมกนจากหลายภาคสวนไดแก (1) สมาคมรกษทะเลไทย (2 )องคการOxfam (3) สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย (4) บรษทแฟรอกอรา เอเชย (Fair Agora) ซงเปนบรษทชนน าทจะมาชวยพฒนามาตรฐาน (5) ทมงานบรษทวจยปาสาระ ซงใหการสนบสนนการวจยเกยวกบการบรโภคอยางยงยนของผบรโภคในประเทศองกฤษและสงคโปร เพอหาปจจยสงเสรมใหผบรโภคประเทศไทยบรโภคอยางยงยน (6) บรษท WYN ดจตอล ทชวยพฒนาและสอสารถงผบรโภคผานเวบไซตและ Facebook (7) เลมอนฟารม จะเปนองคกรทสามในการตรวจสอบมาตรฐาน และเปนรานคาปลกบคคลทสามทชวยกระจายสนคารานคนจบปลา (8) บรษท Change Fusionทจะเชอมตอกบธรกจ / นกลงทน เพอสนบสนนการใชฉลากในอนาคต (9) บรษท Shujox จะประเมนผลกระทบทางสงคมของมาตรฐานบลแบรนด (10) บรษท CSR Asia จะน ามาตรฐานบลแบรนดเขาไปในรายชอมาตรฐานทบรษทในเอเชยควรจะม (11) SEA FISH เปนองคกรทจดล าดบบรษทอาหารทะเลยงยน และ (12) ทมงานวจยเรองเพศสภาพ เขามาท าวจยเรองเพศสภาพในหมบานชาวประมง

92

5) กำรเปนทรจกของสงคมกระแสสงคม: แรงหนนหรอแรงฉดใหหยดอยกบท

สบเนองจากการทรานคนจบปลาไดรบรางวล SE Award ประเภท DO IT AWARDS ป 2015 เมอวนท 13 มนาคม 2558 จากส านกงานสงเสรมกจการเพอสงคม ท าใหรานคนจบปลาเปนทรจกของสงคมมากขน กลาวคอ

ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย ใหความสนใจสนบสนนกจการเพอสงคม จงไดเชญกจการเพอสงคม 9 กจการ (รานคนจบปลา คอหนงในกจการเหลานน) มารวมเปดรานขายสนคา และใหความรแกผเขาชมงานมหกรรมการเงน เมอวนท 7-10 พฤษภาคม 2558 โดยตลาดหลกทรพยไดใหเงนสนบสนนกจการละ 200,000 บาท ในสวนการคดเลอกกจการเพอสงคมมารวมงานนน เจาหนาทตลาดหลกทรพยไดใหขอมลกบผวจยวา ไดน าชอกจการมาจากศนยนวตกรรมสงคมเพอการพฒนาทยงยน (Social Innovation Lab) เนองจากรานคนจบปลาไดรบการอบรมการพฒนาธรกจจากอาจารยในสถาบนน พรอมทงไดรบรางวล SE Award ป 2015 บรรยากาศการขายสนคาของรานคนจบปลาในงานดงกลาวเปนไปอยางนาพอใจ มผบรโภคใหความสนใจจ านวนมาก ตางเขามาสอบถามความเปนมาของราน การถนอมรกษาผลตภณฑสตวน า และการบรหารจดการราน โอกาสทรานมาออกงานในลกษณะน ถอเปนการประชาสมพนธรานและใหความรตอผบรโภคในการบรโภคอาหารทะเลปลอดภยและเปนมตรกบสงแวดลอมอกดวย (เสาวลกษณ ประทมทอง และฉจจาพร ลอยปลว, สมภาษณ 9 พฤษภาคม 2558) ดงภาพประกอบท 26

ภำพประกอบท 26 บรรยากาศงานมหกรรมการเงน ป 2558 ณ ศนยประชมอมแพคเมองทองธาน , ถายเมอ 7 พฤษภาคม 2558

สวนรานเลมอนฟารมทจ าหนายสนคาสขภาพในกรงเทพฯ ไดตดตอรานคน

จบปลา เพอขอรบสนคาอาหารทะเลมาวางจ าหนายทกสาขาทกสปดาหในปรมาณขนต า 1 ตน (ภาพประกอบท 27) โดยเจาของกจการใหความสนใจรบซออาหารทะเลปลอดสารเคม ซงตอบโจทยกลมลกคารกสขภาพของเลมอนฟารมเอง ประกอบกบมองเหนวาธรกจคนจบปลายงสามารถเตบโตไดอกในอนาคต นอกจากนนรานเลมอนฟารมยงใหความสนใจสนคาของคนจบปลา และสงเสรมการ

93

ท ากจกรรมการอนรกษของชมชนโดยน าพนกงานมาเรยนรวถการท าประมงควบคการอนรกษ เมอวนท 26 กนยายน 2558 อกดวย

ภำพประกอบท 27 มมจ าหนายสนคาอาหารทะเลในรานเลมอนฟารม, ถายเมอ 28 กรกฎาคม 2558

นอกจากนน ยงมสอมวลชนทกสาขาทงรายการทางโทรทศน ครวครสจานดวน ของ ชาครต แยมนาม รายการธรรมชาต ของ อาจารยศศน เฉลมลาภ รายการสารคดจากชอง Thai PBS ฯลฯ สอสงพมพ หนงสอพมพโพสตทเดย หนงสอพมพกรงเทพธรกจ นตยสารคสรางคสม นตยสารเลมอนฟารม ฯลฯ ไดเผยแพรขอมลเกยวกบรานคนจบปลาใหเปนทรจกมากขน ดงภาพประกอบท 28

ภำพประกอบท 28 การประชาสมพนธของรานคนจบปลา, ถายเมอเดอน มนาคม – กนยายน 2558

กระแสความนยมดงกลาวสงผลตอการเพมยอดขาย เนองจากผคนในสงคมตางใหความส าคญกบการบรโภคผลตภณฑสตวน าทปลอดภยตอผบรโภคมากขน ความทาทายของรานคนจบปลาทจะกาวเขาสวงจรของธรกจอยางเตมรปแบบกคอ การพฒนาการใหบรการ การสอความหมายทมสาระส าคญมากกวาการมงเนนเฉพาะการขายสนคา การจดการอปทานใหสอดคลองกบอปสงค และการควบคมคณภาพของสนคา

94

จากการด าเนนงานของรานฯ ขางตนไดน าไปสบทเรยนส าคญทจะกลาวในตอนถดไป

4.3 บทเรยนส ำคญจำกรำนคนจบปลำประจวบครขนธ

เนอหาในตอนนเปนการสรปบทเรยนรวมกนระหวางเจาหนาทของรานคนจบปลา

องคกรภาคทมบทบาทสนบสนนการท างานของรานฯ แกนน ากลมประมงพนบานบานคนกระได และผชวยวจย รวมทงเปนขอมลทรวบรวมจากการสมภาษณเจาหนาทของรานคนจบปลา และองคกรภาคทเกยวของ โดยจดเรยงตามขนตอนและกระบวนการการผลตสนคา (สพรรณนา นอยอม , สมภาษณ 13 กรกฎาคม 2558 ), (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 14 กรกฎาคม 2558), (กรพณ จตรจ าลอง, สมภาษณ 9 กนยายน 2558) (ฉจจาพร ลอยปลว , สมภาษณ 13 กนยายน 2558), การประชมองคการ Oxfam, 14 กรกฎาคม 2558)

การด าเนนงานรานคนจบปลาในชวงเวลาประมาณปเศษน มทงความส าเรจ ความลมเหลว ปญหาและอปสรรคตางๆ ทมทงมลคาและคณคาอยางมากส าหรบการพฒนาจงหวะกาวในการท างานในชวงตอไปของรานฯ ซงเรยงล าดบตามขนตอนการท างาน(Gulick and Urwick, 1996) และสามารถสรปเปนประเดนส าคญๆ ดงน

4.3.1 กำรวำงแผนงำน การวางแผนงานรานคนจบปลาไมเปนระบบเทาทควร เพราะรานคนจบปลาเกดขน

ในฐานะโครงการของสมาคมรกษทะเลไทย ภายใตระบบคดของนกพฒนาซงวางแผนกจกรรมแบบสมาคมรกษทะเลไทย พบวา การบรหารจดการโดยนกพฒนาเอกชนผไมมพนฐานทางธรกจมากอนเลย อกทงมแนวคดแบบนกพฒนาดวยนน ไมเออตอการด าเนนงานธรกจแบบกจการสงคม เจาหนาทมความจ าเปนตองเปดใจเรยนรใหมทงหมด เนองจากการวางแผนแบบนกพฒนากบนกธรกจมความแตกตางอยางมาก ซงหากตองการใหแนวทางทงสองแบบไปดวยกนได กจ าเปนจะตองปรบเปลยนวธคดบางอยาง ซงเจาหนาทยอมรบวาการวางแผนจนชวงแรกมปญหา ไมไดมทงการวเคราะหตลาด และโรงเรอนผลตทไดมาตรฐาน ฯลฯ การวางแผนและการด าเนนงานหลายเรองมความผดพลาด (เสาวลกษณ ประทมทอง, 14 กรกฎาคม 2558) อาท

- เงนลงทนจ านวน 700,000 บาท ใชไปกบการกอสรางอาคารและอปกรณภายในรานเปนสวนใหญ (แตในการด าเนนกจการจรง หนารานไมไดมความจ าเปนมากนก) จนท าใหเงนทใชในการด าเนนธรกจตดขด ความผดพลาดเหลานสงผลกระทบตอเนองเปนลกโซ นอกจากนนเจาหนาทยงคดเฉพาะรายได แตไมไดคดรายจายใหครอบคลมทกขนตอน

- เงนทนหมนเวยนในราน เปนเงนทไดจากการขายสนคา ท าใหเจาหนาทตองพยายามท างานกนอยางหนกมาก เพอไมใหเกดภาวะการเงนตดขด

- เจาหนาทมองวาชาวประมงเหนความส าคญของเงนสวนตางจากการขายสตวน ามาก จนมงเนนเฉพาะการท าการประมงอยางเดยว เพอขายสตวน าใหรานฯ เปนหลก จนลมเปาหมาย

95

การอนรกษ และการสรางความเขมแขงของชมชน (ฉจจาพร ลอยปลว , สมภาษณ 20 พฤศจกายน 2557)

- ราคาการรบซอสตวน าจากชาวประมงพนบานตองขนลงตามกลไกตลาด ซงในชวง 2 เดอนแรกของการด าเนนกจการ รานฯ รบซอสตวน าโดยก าหนดราคาอยางตายตว ท าใหการคาขายขาดทน (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 14 กรกฎาคม 2558)

4.3.2 กำรรบซอสตวน ำ ระบบการรบซอสตวน าในหมบานในชวงตน รานฯใหผหญงชาวบานดแล แต

ชาวประมงบางคนมองวา เปนการรบซอเฉพาะในญาตพนองผของหญงคนนน ไมมการหมนเวยนรบซอจากคนอน ซงเรองนท าใหเกดความไมพอใจในหมชาวประมง รานฯจงใหเจาหนาทของรานฯมาเปนผตดสนใจรบซอ เพอกอใหเกดความเปนกลาง แตการรบซอสตวน ามขอจ ากดทตองขนตามค าสงซอจากลกคา ซงไมสอดคลองกบเงอนไขขอจ ากดของการท าประมงทไมสามารถก าหนดแนนอนไดวาจะจบสตวน าไดทกวน รานฯจงควรปรบระบบการผลตใหรองรบกบจ านวนสตวน าทชาวประมงจบได แตตองมขอตกลงรวมกนกบชาวประมง เพอไมใหชาวประมงจบสตวน าเกนขนาด

4.3.3 กระบวนกำรผลต การขาดโรงเรอนการผลตทไดมาตรฐานและไมถกตองตามสขลกษณะ ท าใหแรงงาน

ทเขามาท างานตองใชก าลงอยางเหนดเหนอยมากกวาการท างานในโรงงานแปรรปสตวน าทวไป อกทงการผลต การคดคนสตรตางๆลวนแตใชภมปญญาชาวบานผสานกบเทคโนโลย โดยขาดขอมลทางวชาการ นอกจากนนฉลากสนคารานคนจบปลาแสดงขอมลสนคาไมครบ ขาดวนเดอนปทผลต วนหมดอาย น าหนกสนคา ชอสนคา ฯลฯ ซงปญหาเหลานทางรานฯ ไดพยายามด าเนนการปรบปรงแกไขตอไป

4.3.4 ทกษะในกำรดแลสนคำ รานคนจบปลาถนอมรกษาสนคาโดยไมใสสารเคม ท าใหการดแลยากล าบากกวา

สนคาในอตสาหกรรมแชแขงอาหารทะเลทวไป เพราะสตวน าเปนสนคาออนไหวและเนาเสยไดภายในระยะเวลาอนสน รานคนจบปลาใชภมปญญาชาวบานในการแชน าแขงผสมน าหรอแบบแชน าแขงอยางเดยว โดยแยกตามประเภทสตวน า ซงแตละชนดใชวธการทแตกตางกน ผสานกบเทคโนโลยการยดอายสนคาดวยการแพคแบบสญญากาศแลวน าไปแชแขงในอณหภม -18 องศาเซลเซยสเพอรกษาคณภาพความสดของสนคา พรอมทงใชวธการทดลองชมเนอสมผสรสชาตดวยตวเจาหนาทเองทกสปดาหวามการเปลยนแปลงหรอไม ซงตอไปในอนาคตจะตองใชขอมลทางวชาการในการถนอมรกษาสตวน าเพอสรางมาตรฐานและความนาเชอถอใหแกผบรโภค

96

4.3.5 ระบบกำรตลำด ระบบการตลาดเปนเรองใหมมากส าหรบรานคนจบปลา ซงชวงแรกทมการตงราน

เจาหนาทไมมแนวความคดใดๆเลย วาจะน าสนคาไปขายใคร ขายทไหน ไมรวาผซ อคอใครบาง การบรหารเงนกอนแรกจงมงไปทการลงทนเปดหนารานทประจวบฯ เพราะคดวาลกคาคอคนในประจวบฯ แตเมอด าเนนการมาระยะหนง กลบไดเรยนรวา ลกคาอยทกรงเทพฯ

เจาหนาทจงไดเรยนรวา ปจจยทจ าเปนส าหรบการด าเนนกจการ คอ ระบบขนสง โรงงานแปรรปและระบบการเกบรวบรวมสตวน ากอนจ าหนาย สวนหนารานแทบจะไมไดใชประโยชนเลย เพราะลกคาเขามานอยมาก เงนรายไดสวนใหญมาจากลกคาทกรงเทพฯ ทางรานจงตองการหาพนทเกบรวบรวมสนคาในกรงเทพฯ เพอความสะดวกในการขนสงและกระจายสนคาสมอลกคา สวนรานทจงหวดประจวบฯใชเปนฐานการผลตเทานน

สวนดานการขายนน เจาหนาทคนพบวาตนเองไมมทกษะทางดานน ดงนนรานฯ ควรมงพฒนาทกษะทถนด คอการผลต แลวสงตอไปใหรานคาปลกบคคลทสามชวยท าหนาทการขาย ซงหลงจากตดตอทางธรกจกบรานเลมอนฟารมแลว พบวาวธนเปนทางออกทดส าหรบรานคนจบปลา เพราะทผานมาเจาหนาทตองเหนดเหนอยอยางมากกบการขนตเยนสองใบเพอตระเวนขายสนคาตามสถานทตางๆ ซงบางครงขายไมได แตตองจางชาวบานสบคนไปชวยขาย สงผลใหรานขาดทน แตการขาดทนคอการเรยนรระหวางนกพฒนากบชาวบาน ท าใหชาวบานไดเหนจรงวา การท าการตลาดไมใชเรองงาย ดงนน การเรยกรองราคาจากเจาหนาทของรานฯ ซงเปนนกพฒนาเอกชนเปนเงนจ านวนมากยอมเปนไปไมได เพราะจะท าใหธรกจของรานฯ และอนาคตของชาวประมงพนบานพงทลายไปพรอมกนทงหมด การทน าชาวบานมาดวยในแตละครงท าใหชาวบานทราบวาควรจะมบทบาทในการชวยกจการรานอยางไร เพราะงานนเปนเรองใหมส าหรบทกฝาย ส าหรบนกพฒนาแลว กจการรานฯไมใชงานพฒนาทนกพฒนาคนเคย คอการเขาไปในหมบานแลวพดกบชาวบาน เปนรอยๆ ครง เพอชกชวนใหชาวบานท างานรวมกน

4.3.6 ระบบขนสงสนคำ ระบบขนสงสนคาเปนปญหาใหญของรานคนจบปลาตงแตเรมตนจนถงปจจบน

ค าถามทคงเปนโจทยส าคญของรานฯ คอ จะจดการขนสงอยางไรทจะสามารถด ารงรกษาสภาพความสดของสตวน าใหมากทสด ส าหรบการขนสงสนคาไปยงลกคาในกรงเทพฯ รานฯใชรถตโดยสารประจ าทาง ซงลกคาตองไปรบตามสถานขนสง ตอมาเดอนมนาคม 2558 เปนตนมา รานฯไดเปดหนารานทสวนรทการเดน ทองหลอ ซอย 3 ลกคากสามารถไปรบสนคาไดโดยตรง หรอจะใหรานบรการจดสงสนคาถงบานโดยรถมอเตอรไซครบจางกไดเชนกน แตส าหรบการขนสนคาของรานฯ นน ในชวงเดอนมนาคม 2558 รานฯ ใชวธการขนสงทางรถตโดยสาร แลวพบวา คาขนสงคดเปนเงนจ านวนมากพอๆกบตนทนในการน ารถยนตขนสนคามาเองจากประจวบฯ ตอมา ในเดอนเมษายน 2558 จงเปลยนวธการขนสงเปนการขบรถยนตบรรทกสนคาขนมา แลวน าสนคามาพกไวทสวนรทการเดน หรอบานเจาหนาท แลวจงกระจายสนคาไปตามจดตางๆ ตอไป

97

สวนระบบขนสงสนคาจากเครอขายประมงพนบานจากภาคใต เชน จงหวดสตล ตรง นครศรธรรมราช ก าหนดใหสงสนคาไปทจงหวดประจวบฯกอน แลวจงสงตอมากรงเทพฯ เพราะการขนสงสนคาจากจงหวดนครศรธรรมราชมความสะดวก แตคาขนสงราคาสง ตองจายคาขนสงหลายตอ ทงจากนครฯมากรงเทพฯ แลวคาขนสงภายในกรงเทพฯ สวนการสงจากจงหวดอนๆ กมลกษณะเชนเดยวกน สงผลใหคาบรหารจดการสงมาก รานฯซงเปนศนยกลางในการบรหารจดการจงแทบไมมผลก าไรจากการขายสนคาเลย

เจาหนาทรานฯ เหนวาหากในอนาคตกจการขยายใหญขน จะตองคดหาทางแกไขเรองการขนสงอยางจรงจง เพราะมลกคาหลายรายจากทางภาคเหนอ ภาคอสาน แสดงความจ านงใหรานคนจบปลาสงสนคาไป

4.3.7 อปทำนและอปสงค รานคนจบปลาขายอาหารทะเลแชแขงและแปรรปปลา (เคม หวาน แดดเดยว และ

แหง) ใหแกผบรโภค โดยอาหารทะเลเหลานนตองมาจากการท าประมงทไมท าลายลางทรพยากรสตวน า โดยใชเครองมอทเปนมตรตอสงแวดลอม และจบสตวน าตามฤดกาลและยงยน โดยเครอขายสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย และชาวประมงผทท ากจกรรมอนรกษรวมกบชมชนผรวมถอหนราน ส าหรบในพนทจงหวดประจวบฯเครอขายประมงพนบาน เกดจากการสนบสนนของสมาคมรกษทะเลไทยทเขามาท างานอนรกษ ประกอบไปดวย 14 หมบาน แตมเพยง 7 หมบานทมชาวประมงพนบานรวมขายสนคาใหกบทางรานคนจบปลา คอ บานคนกระได บานบอนอก บานปากคลองเกลยว บานคลองเกา บานโพธเรยง บานคลองวาฬ และบานทงนอย แตสนคาอาหารทะเลจากพนทในจงหวดประจวบฯ ยงมจ านวนไมเพยงพอทจะตอบสนองความตองการของผบรโภคได เนองจากชาวประมงพนบานสวนมากสามารถจบสตวน าจ ากดชนด และไมมความหลากหลายของสตวน าทจบ ดวยเหตนรานคนจบปลาจงตองขยายพนทการรบซอไปยงชาวประมงในจงหวดนครศรธรรมราช ตรง สตล พทลงและสงขลา ซงวตถประสงคในการรบซอจากจงหวดเหลาน ซงนอกเหนอจากเหตผลดงกลาวขางตนวาผบรโภคจะไดมความหลากหลายมากขนในการเลอกซอแลว กคอมงสงเสรมใหมการขยายแนวคดการอนรกษทรพยากรสตวน าใหครอบคลมแหลงทรพยากรสตวน าทงอาวไทย อนดามนและทะเลสาบสงขลาอกดวย (เสาวลกษณ ประทมทอง, สมภาษณ 14 กนยายน 2558)

จากการรวบรวมตวเลขจ านวนเงนและประเภทสตวน าทรบซอจากชาวประมงพนบานในบานคนกระไดจากบนทกของรานคนจบปลา ตงแตเดอนมถนายน 2557- พฤษภาคม 2558 พบวา รานคนจบปลาซอสตวน าจากชาวประมงพนบานเปนจ านวนทงสน 7,278.88 กโลกรม ยอดเงนจ านวน 1,131,987.35บาท (ซงชาวประมงมรายไดเพมขนเนองจากราคารบซอของรานคนจบปลาก าหนดไวสงกวาราคาของแพปลาทองถน 30%) คดเปนเงน 339,596.205 บาท ซงสตวน าสวนใหญทรบซอ ไดแก ปลาท ปลาหลงเขยว ปมา กงแชบวย ปลาน าดอกไม ฯลฯ

บญชรายรบรายจายตงแตเดอนมถนายน 2557- พฤษภาคม 2558 แสดงใหเหนวา

98

ยอดคาใชจาย (ซงรวมทงเงนเดอนพนกงาน คาขนสงสนคา คารบซอสตวน า ฯลฯ) เปนเงนจ านวน 1,776,635.31 บาท

สวนรายรบคดเปนเงน 1,810,450 บาท ยอดคงเหลอทเปนผลก าไรรายปเทากบ 33,814.69 บาทเทานน (ยงไมไดคดคาจาง

เจาหนาททองคการออกแฟมสนบสนน) (เงนจ านวน10% ของก าไรสทธจะน ากลบเขาสชมชนในการท ากจกรรมอนรกษ และ

2-3% ปนผลใหแกผถอหน) ดงปรากฏวา ในชวงเรมตนกจการ ความทาทายทส าคญส าหรบการอยรอดของราน

คนจบปลาคอ การหาตลาด แตเมอเวลาผานไปประมาณ 1 ป ตงแตกลางป 2558 เปนตนมา ความทาทายดงกลาวไดแปรเปลยนไปเปนปญหาการหาแหลงสนคาทมความหลากหลายเพอตอบสนองความตองการของตลาด เนองจากรานคนจบปลาไดรบการประชาสมพนธผานสอมวลชนรปแบบตางๆ จนเปนทรจกของสงคม และเปนทหมายปองของสอมวลชน รวมทงองคกรทท ากจการขายอาหารสขภาพ เชน เลมอนฟารม มลนธสมมาชพ เครอขายผกอนทรย ฯลฯ ซงจากอปสงคทเพมปรมาณสงมากขน สงผลใหรานคนจบปลาจ าเปนตองขยายพนทในการรบซอสตวน า ใหครอบคลมถงชาวประมงพนบานทไมไดเปนสมาชกผถอหน หรออยในกลมกจกรรมอนรกษทรพยากรชายฝง แตยงคงมงเนนเฉพาะชาวประมงผใชเครองมอทไมท าลายลาง และไมใชสารเคมในการเกบถนอมผลตภณฑสตวน า โดยผานค าแนะน าจากชาวประมงพนบานทอยในเครอขายฯ ไดแก หมบานใกลเคยงในจงหวดประจวบครขนธ (บานอาวประจวบฯ บานอาวนอย บานทงมะเมา บานคงโตนด) เครอขายชาวประมงพนบานในจงหวดสตล จงหวดตรง จงหวดนครศรธรรมราช และจงหวดสงขลา

4.3.8 กำรประชำสมพนธ ในป 2557 ทผานมา รานคนจบปลาพยายามสรางแบรนดของตนเอง เพอใหลกคา

จดจ าและเรยนรสาระส าคญเกยวกบรานฯ ในป 2558 บรษท WYN เขามาชวยจดท าเฟสบคของรานฯ ท าใหคนมาสนใจมากขน พรอมชวยเปลยนรปแบบจากแนวทางแบบนกพฒนาเอกชน ไปสรปแบบส าหรบตอบสนองความสนใจคนชนกลางหรอคนรนใหมใหไดมากขน นอกจากนนรานคนจบปลาไดรบความชวยเหลอจากสอมวลชนทกแขนง ไมวาจะเปนสอสงพมพ โทรทศน วทย และอนเทอรเนต เปนอยางดโดยไมเสยคาใชจาย

4.3.9 มำตรฐำนสนคำ (ควำมนำเชอถอ) แมวาในชวงแรกผบรโภคไมมค าถามวารานคนจบปลามการรบรองคณภาพสนคา

ดวยมาตรฐานอะไรบาง เนองจากมความเชอมนในการท างานอนรกษฟนฟทรพยากรชายฝงของสมาคมรกษทะเลไทยและกลมชาวประมงพนบาน แตการทรานรบซอสตวน าจากหลายพนท ซงไมมมาตรฐานการท างานและการควบคมคณภาพสนคาทเปนหนงเดยวกน ท าใหหลายครงเกดความผดพลาดซงสงผลเสยตอราน แตในอนาคตหากรานคนจบปลาจะขยายกจการ มาตรฐานสนคาถอเปน

99

สงส าคญในการรบรองคณภาพและสรางความเชอมนใหแกผบรโภค การด าเนนงานตามกรอบงานของบลแบรนดจงเปนเปาหมายส าคญของรานฯ

4.3.10 กำรจดกำรรำน/ระบบบญช/กำรเกบขอมล การจดการราน ในดานระบบบญช และการเกบขอมลของรานคนจบปลา ไมได

ด าเนนการใหถกตองหลกการธรกจ ขาดการจดบนทกรายรบ และรายจายประจ าวน ซงเจาหนาทบอกวาไดพยายามท าแลว แตท าไมได เนองดวยขอจ ากดของแตละบคคลซงขาดทกษะในงานดงกลาว

เจาหนาทรานคนจบปลา เลาใหฟงวา เคยพดคยกบผจดการรานกจการอนๆ พบวา กจการอนๆมโครงสรางขององคกรทชดเจน และมระบบการจดการขอมลทไดมาตรฐาน ซงแตกตางจากทรานคนจบปลาในปจจบนทท างานกนแบบระบบครอบครว

สวนการตอรองในเชงธรกจกบชาวบานท าไดยาก เนองจากเจาหนาทรจกและสนทสนมกบชาวบานมาเปนเวลานาน จงมอาการเหนใจและรสกใจออนในการตอรองราคาซอขาย เจาหนาทจะตองฝกฝนทกษะการตอรองในเชงธรกจมากขน

นอกจากนนระบบบญชเปนการแสดงความโปรงใสและการเปดเผยขอมลชวยลดปญหาภายในกลมไดเพราะรบรขอมลทวถงกน ความไมโปรงใส อาจน าไปสความไมเขาใจและความแตกแยกได การสอสารอยางเปดเผยระหวางรานคนจบปลาและชาวบานเปนเรองส าคญ ดงนนรานควรเปดเผยขอมลรายได ราคาซอ รายรบรายจาย ผลประโยชนทคนกลบชาวประมง และจ านวนผทไดประโยชน เชน เขยนรายละเอยดแสดงไวในบอรดภายในราน หรอชแจงในการประชมใหสมาชกไดรบร

4.3.11 กระบวนกำรมสวนรวมในกำรด ำเนนงำน รานคนจบปลาเรมตนจากการมสวนรวมของชาวประมงในจงหวดประจวบครขนธ

ตงแตการเรมตนการคด และกระบวนการท างานในขนตอนตางๆ แตเมอกจการตองกาวเขาสธรกจเตมรปแบบ เจาหนาทไมมทกษะในการจงใจชาวประมงใหเขามามสวนรวมในขนตอนดงกลาว ไมทราบวาควรจดการอยางไร เจาหนาทจงรสกเหมอนทคณบรรจง นะแส (นายกสมาคมรกษทะเลไทย) เคยกลาวไววา บางครงเราทงเพอนรวมทางไวขางหลง โดยทเราพยายามเดนไปขางหนา ดงนนเราตองท าอยางไรใหดงคนทอยขางหลงใหเดนไปพรอมกบเราได ซงหมายถงชาวบานทรวมกบรานมาตงแตตน เพอใหทกฝายกาวไปดวยกนในชวงเปลยนผานรานคนจบปลา เพอพฒนาไปสระบบธรกจทคาดหวงไว

รานฯจงตองมการบรหารทมงานรานและแรงงานในชมชน โดยการบรหารความสมพนธแรงงานและลกทมของราน เพอใหไดงานตามเปาหมาย และคนพงพอใจ โดยใหคาจางทพงพอใจ และการซอใจ พรอมกนนนในสถานการณดานการรบซอสนคาของรานคนจบปลา คอ มสตวน ามากเปนชวงๆ ซงตองมการเตรยมรบมอกบสถานการณเชนน การสรางทมคนท างานโดยสงเสรมใหเปนผน าตามความถนด และก าหนดตวมอรอง สรางทมประจ าและขาจรจากในชมชนจะชวยได ซงสมพนธกบการบรหารความสมพนธแรงงาน

100

4.3.12 กำรจดกำรเชงโครงสรำง ระบบ และรปแบบกจกำรเพอสงคม การกาวขามจากรปแบบการท างานพฒนามาสกจการเพอสงคม เปนการเปลยนวธ

คดของเจาหนาทซงตองท างานใหกาวพนการท างานอาสาเพอชมชนหรอการท างานแบบครอบครว มาสการท างานแบบสญญาทเปนธรรม (ไดผลผลตชดเจน)

นอกจากนน รานฯตองมการแยกสวนระหวางรานฯกบกลมงานอนรกษทงในระดบสวนกลางและระดบพนท โดยไมครอบง ากาวกายกนในการบรหารงานประจ าวน แตกลมอนรกษมสวนรวมไดตามชองทางของผถอหน และมสวนรวมก าหนดทศทางในฐานะคณะกรรมการใหญของรานคนจบปลาได พรอมทงรานฯตองแยกแยะบทบาทการเปนรานคนจบปลาสวนกลางและรานคนจบปลา จ.ประจวบฯ ใหชดเจน

นอกจากนน ทมเจาหนาทท างานรานคนจบปลาทเปนคนท างานจรงควรเปนผท าการตดสนใจทเกยวกบราน เชน การก าหนดเรองคาแรง ราคาขายเพราะรขอมลและเพอเพมความคลองตวในการบรหาร รบฟงคนท างาน ใชขอมลจากการท างานจรงประกอบการตดสนใจของรานฯ ซงปจจบนประเดนดานแรงงานนน รานฯตองจายคาตอบแทนทเปนธรรม ใหภาระงานสอดคลองกบระยะเวลางาน

ความโปรงใสและการเปดเผยขอมลชวยลดปญหาภายในกลมไดเพราะทกคนมโอกาสรบรขอมลทวถงกน ความไมโปรงใส อาจน าไปสความไมเขาใจและความแตกแยกได การสอสารอยางเปดเผยระหวางรานคนจบปลาและชาวบานเปนเรองส าคญ ซงตองมการเปดเผยขอมลรายได ราคาซอ รายรบรายจาย ผลประโยชนทคนกลบชาวประมง จ านวนผทไดประโยชน เชน ขนบอรด ชแจงในการประชม

4.3.13 กำรกำวขำมระบบคดของกำรท ำงำนพฒนำไปสกำรท ำธรกจ เจาหนาทของรานฯ สรปวา ตนเองตองตอสกบคนรอบขางและตวเองในการฝกคด

นอกกรอบเดมแบบนกพฒนาเอกชน เชน จากเดมทซอปลาหนงตว กสามารถจายเงนใหชาวบานตามใจชอบเพราะตองการใหน าเงนรายไดไปท ากจกรรมชมชน แตปจจบนตองเปลยนวธคดโดยค านวณตนทนคาใชจายในการจดการทงหมดกอนทจะก าหนดราคาซอ นอกจากนน จะตองเปลยนมมมองและทศนคตดานลบของตนเองเกยวการท าธรกจ อกสวนหนงทเจาหนาทรานฯตองเปลยนแนวคดของตวเองจากเดมทตงค าถามวา การท าธรกจเปนเรองทดหรอไมดกนแน รวมทงตองคดเรองความอยรอดระยะยาวของรานฯ จากจดเรมตนแบบนกพฒนาเอกชนซงรบเงนทนสนบสนนกอนแรกและกอนเดยวจางองคกรเงนทน แลวจะตองด าเนนงานธรกจไปดวยรายไดของรานเอง จากบทเรยนขางตนสามารถสรปสงทรานฯควรจะตองท าดงน

1) การบรหารจดการภายในรานฯ ตงแตเรองของการท าบญช ให ไดมาตรฐาน ลงบญชทกวนเพอสรปยอดรายวน แสดงใหเหนสถานการณของรานฯ ณ ปจจบน

2) การจางแรงงาน ควรใหสอดคลองเปนธรรมกบภาระงาน พรอมทงตองบรหารจดการแรงงานใหมประสทธภาพ โดยรานฯควรใชระบบการแบงงานกนท า ไมใชท าทละ

101

ขนตอนพรอมๆกน ซงการท าในลกษณะปจจบนนนเปนการสนเปลองเวลา และงานลาชาไมคมคากบเวลาทเสยไป นอกจากนน รานฯควรอบรมเจาหนาทและแรงงานเรองสขลกษณะในการแปรรปอาหาร อาท การใสถงมอ หมวกคลมผม ผากนเปอนทกครงในการแปรรปสตวน า เปนตน

3) โรงเรอนการผลต เปนสงส าคญทรานฯควรด าเนนการเปนอนดบแรกๆ เพราะสถานทผลตบอบอกถงคณภาพ ความสะอาด และความปลอดภยของสนคา ซงจะชวยให มโอกาสไดรบมาตรฐานรบรองไดมากขน พรอมทงชวยในเรองสขภาพของเจาหนาทและแรงงานในการท างานแปรรปดวย

4) การขนสง ควรจดซอรถหองเยนไวส าหรบการขนสงสนคาไปกรงเทพฯ เพอลดตนทนการขนสง (ภาคผนวก จ) แตทงนจะตองมการบรหารจดการรานทมประสทธภาพมากขนดวย อยางไรกตาม ส าหรบสนคาจากตางจงหวดควรใชการขนสงโดยรถรบจางกอน แตตองเพมปรมาณสนคา เพอลดตนทนตอหนวยการผลต

5) การสรางความตองการ และเพมจ านวนผบรโภคในตลาด โดยการบอกเลาเรองราวทนาสนใจของสนคาใหผบรโภคเหนคณคา และยอมจายเพอบรโภคอาหารทะเลทปลอดภยรวมทงเหนความส าคญของการท าความดเพอสงคมโดยการสนบสนนกจการเพอสงคม โดยการใหความรตอผบรโภคผานชองทางการสอสารตางๆ โดยยอยขอมลใหกระชบ เขาใจงาย และผอานไมรสกเครยดทจะรบร ในเรองการบรโภคตามฤดกาล อาหารปลอดภย การอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง เปนตน เนองจากผวจยสงเกตวา เจาหนาทรานมหนาทและภาระงานจ านวนมาก หากจะตองใหเลาเรองราวทงหมดของรานใหผบรโภคทมเวลาอนนอยนดฟงนน คงเปนไปไดยาก เจาหนาทท าไดเพยงการขาย แตไมสามารถใหความรแกผบรโภคไดภายในเวลาอนจ ากด

6) ยทธศาสตรขยายพนทเพอรบซอสตวน าของราน ซงผวจยจะกลาววาเปนแนวคดไมถกตองกไมได เนองจากมความเขาใจวารานฯ ตองตอบสนองความตองการของผบรโภค อกทงรานคนจบปลามสองบทบาท คอ เปนรานของชาวบานคนกระได กบ เปนรานคนจบปลาสวนกลางทตองรบซอและกระจายสนคาใหครอบคลมพนทตางๆ แตทงสองรานอยภายใตการบรหารจดการของเจาหนาทกลมเดยวกน ซงยทธศาสตรการขยายพนทเปนการท าหนาทของรานฯ แตภารกจของรานในฐานะรานขายสตวน าของชาวประมงประจวบครขนธนนเรมจะจางหายไป ซงเจาหนาทควรค านงถงประเดนนดวย เพราะหากเนนการขยายพนท โดยทการรบซอของชาวประมงในพนทยงมจ านวนจ ากดเหมอนทผานมา อกไมนานชาวประมงจะรสกหมดสนความหวงกบรานคนจบปลา เนองจากรานฯไมสามารถตอบโจทยความตองการของชาวประมงทตองการจะหลดพนจากระบบหนสนแพปลาได

102

4.4 ผลลพธจำกกระบวนกำรท ำงำนรำนคนจบปลำ จากกระบวนการท างานของรานคนจบปลาในชวงป 2557 -2558 สามารถสรป

ผลลพธดานเศรษฐกจ สงคม ตอรานฯ ชาวประมงพนบาน และผบรโภค ไดดงน 4.4.1 ผลลพธดำนเศรษฐกจของรำนคนจบปลำ

1) สรปผลบญช รำยรบ รำยจำยของรำน การด าเนนงานรานคนจบปลา ในชวง 1 ป ตงแตเดอนมถนายน 2557 –

กรกฎาคม 2558 รานคนจบปลามรายไดรวมทงสนเปนจ านวนเงน 1,810,450 บาท รายจาย 1,776,635.31 บาท และก าไร 33,814.69 บาท ดงภาคผนวก ฉ ซงแสดงยอดประกอบการรานคนจบปลาในชวงเดอน มถนายน 2557 ถงเดอน พฤษภาคม 2558

จากการด าเนนการรานฯ พบวา ในชวงเรมตนของราน ชวงเดอนกรกฎาคม 2557 รานฯไดจ าหนายสนคาในงานกนเปลยนโลก ทกรงเทพฯ ซงเปนงานทมผบรโภคท เปนกลมเปาหมายของราน รานจงตองมการลงทนในการซอสตวน าจ านวนมาก รวมทงมคาจางแรงงาน และคาใชจายอนๆ จงสงผลใหมรายจาย 265,754 บาท และรายรบ 359,784 บาท มผลก าไรเพยง 94,030 บาท แตหลงจากนนในเดอนสงหาคม 2557 รานฯกรบซอกงแชบวยจากชาวประมงพนบานอาวคนกระไดจ านวนมากจนไมสามารถจ าหนายสนคาออกไดหมด สงผลใหรานตองขาดทนเพราะตองแบกรบตนทนสนคาคางสตอคไว จงกลาวไดวา ตงแตเรมตนการเปดกจการรานฯเผชญกบปญหาการวเคราะหตลาด การบรหารจดการตางๆ ท าใหรายรบ-รายจาย ไมสมดล

อนง ขอมลรายจายขางตน ไดรวมคาใชจายทงคาสตวน า คาเชาสถานท คาน า คาไฟ คาอนเทอรเนต คาเดนทาง คาน ามนรถ คาจางแรงงานชาวบาน คาจางเจาหนาทดแลราน 1 คน ฯลฯ แตก าไรดงกลาวขางตนยงไมไดหกคาใชจายในคาจางเจาหนาท 2 คนทไดรบเงนสนบสนนจากโครงการรานคนจบปลาขององคกรออกแฟม (คาจางผจดการราน 15,000 บาท นกพฒนาเอกชน 9,000 บาท เทากบ 24,000บาท * 12 เดอน เทากบ 288,000 บาท) และคาเสอมสภาพของอาคารทกอสราง และอปกรณทใช ดงนนการเปดรานคนจบปลาในแตละเดอนตองมตนทนคงททตองจายอยประมาณ 60,000 บาท

เมอผวจยค านวณรายรบรายจายใหมทงหมด จากจ านวนรายไดเทาเดม 1,810,450 บาท มคาใชจายเพมเตมคอคาจางเจาหนาททไดรบการสนบสนนจากองคกรออกแฟม คดเปน 1,776,635.31 + 288,000 บาท= 2,064,635.31 บาท (ไมไดรวมคาจางบรษทดแลการประชาสมพนธและคาบรหารจดการอนๆ) ดงนน รายได – รายจาย = -254,185.31 บาท (ขาดทน)

นอกจากนน ยงมคาใชจายทส าคญของราน คอ การจางงาน และการรบซอสตวน าทงในพนทจงหวดประจวบครขนธ และพนทตางจงหวดเพอตอบสนองตอความตองการของผบรโภค ซงเปนปจจยส าคญทมากประการหนง รานฯ จงตองรบซอสตวน าเพมเตมจากพนทเครอขายสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย คอ นครศรธรรมราช สตล ตรง และสงขลา เพอใหสตวน ามความหลากหลายและผบรโภคมอาหารทะเลบรโภคตลอดทงปไมวาฤดกาลใดก

103

ตาม แตการรบซอสตวน าจากตางจงหวดกมคาใชจายทตองเพมขนดวย คอ ตนทนการขนสงสนคา ดงนนหากรานฯไมตองการแบกรบตนทนการขนสงสนคาซงมสวนลดทอนผลก าไรของรานฯ รานฯ ควรยกระดบความตองการของผบรโภคใหมความสอดคลองกบสนคาในพนท หรอมฉะนน รานฯควรจดการพฒนามลคาสนคาจากตางจงหวดใหเปนสนคาระดบสง (คณภาพระดบดมากและราคาสงกวาปกต) เพอใหคมคาขนสง

จงกลาวไดวา หากไมมเงนสนบสนนจากโครงการฯ รานฯ อาจไมสามารถด าเนนกจการตอไปได หากไมมการปรบเปลยนการบรหารจดการ การท าบญชรายวน และกลยทธทางการตลาดเสยใหม

2) ตนทนโลจสตกสตอกโลกรม จากผลการศกษาโครงการวจยวเคราะหตนทนโลจสตกส าหรบวสาหกจ

ชมชนประมงพนบานของรานคนจบปลา โดยบณฑตวทยาลยการจดการและนวตกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ป 2559 สามารถสรปกจกรรมโลจสตกสทงหมดไดเปนแผนภาพ เพอใหเหนถงการไหลของสนคาและขอมลระหวางกจกรรมและผเกยว ดงภาพประกอบท 33 ซงกจกรรมโลจสตกสดงกลาวเปนกรอบการวเคราะหตนทนทรพยากรและตนทนอนๆ ทเกยวของในแตละกจกรรม (กนกพร เรยนเขมะนยม และคณะ, 2559)

104

ภำพประกอบท 29 แผนภาพแสดงใหเหนถงการไหลของสนคาและขอมลระหวางกจกรรมและผเกยวของ (กนกพร เรยนเขมะนยม และคณะ, 2559 : หนา 3-11)

105

ทงนรานคนจบปลามตนทนโลจสตกสตอสตวน า 1 กโลกรมเทากบ 124.35 บาท ซงประกอบดวยตนทนโลจสตกสขาเขา 69.03 บาทตอกโลกรม (คาลงโฟมและคารถจากการรบซอสนคาจากพนทจงหวดนครศรธรรมราชและพนทอนๆ) และตนทนโลจสตกสทรานคนจบปลา 55.32 บาทตอกโลกรม ซงเมอพจารณาตนทนกจกรรมโลจสตกสตามประเภททรพยากร พบวา แรงงานมสดสวนตนทนทสงทสด คอ 48.33% (ซงประกอบดวยแรงงานคงท 36% และแรงงานแปรผนหรอแรงงานรายวน 12.33%) ตามดวยคาใชจายสนเปลอง พนท และเครองมอ/อปกรณ โดยมสดสวนตนทน 36.49%, 6.67% และ 8.51 ตามล าดบ

เมอพจารณาตนทนรายกจกรรม พบวา รานทประจวบครขนธ มตนทนของกจกรรมการบรรจลงถงสง คดเปน 13.39% ของตนทนกจกรรมทงหมด โดยเกดจากทรพยากรดานคาใชจายสนเปลองมากทสด คดเปน 53.8% ของตนทนบรรจถง รองลงมาคอทรพยากรแรงงาน โดยคดเปน 41.23% ของตนทนกจกรรมดงกลาว กจกรรมโลจสตกสทมสดสวนตนทนสงเปนอนดบสอง คอ กจกรรมการขนยายสนคาไปทรานเลมอนฟารม ซงมสดสวน 12.38% สวนกจกรรมการจดเกบและขายสนคาทสวนรทการเดน สดสวนตนทนใกลเคยงกนคอ 9.2% และ 9.09% ตามล าดบ สวนกจกรรมอนๆ มสดสวนอยในชวง 1.64% - 7.89%

เมอพจารณาสดสวนททรพยากรทใชในรายกจกรรมพบวา ตนทนจากแรงงานและทรพยากรดานคาใชจายสนเปลอง เปนสดสวนคอนขางสง ยกตวอยางเชน กจกรรมบรรจสนคาลงถงมตนทนจากทรพยากรสนเปลองจากคาถงซล กจกรรมน าไปสงของทรานเลมอนฟารมมคาใชจายสนเปลองจากการขนสงสงทสด คดเปน 83.5% ของตนทนกจกรรมดงกลาว

เปนทนาสงเกตวา ตนทนกจกรรมสวนใหญของรานคนจบปลาเปนตนทนคงทในหมวดเงนเดอนเจาหนาททไดรบการสนบสนนจากองคกรออกแฟม ตงแตเรมด าเนนกจกรรมจนกระทงสนเดอนธนวาคม 2557 และไดรบทนสนบสนนจากโครงการ GRASEA อกครงตงแตเดอนเมษายน 2558 จนถงปจจบน (2559) ซงรานฯ ไมไดคดตนทนคงทในหมวดเงนเดอนและแรงงานไวในราคาสนคา

3) ตนทนมควำมแปรผนสงในแตละเดอน เนองจากการขายไมมความแนนอนสง จงสงผลใหตนทนแตละเดอนมความ

แปรปรวนสง ประกอบกบการลงบญชทไมเปนระบบเทาทควร และการลงบญชไมตรงเวลา จงสงผลใหตนทนแตละเดอนมความแปรปรวนเปนอยางมาก

4) กำรคำดกำรณก ำไรของรำนคนจบปลำ การคาดการณก าไรของรานคนจบปลา จะค านงถงวงเงนทหมนเขาจาย

ออกเปนเงนสด โดยไมใชพจารณาถงคาใชจายทเกดขนจรงแตรานฯไมไดเปนผรบภาระ (เชน เงนเดอนเจาหนาททไดรบการสนบสนนจากโครงการ คาเสอมอาคารและพนท) สงผลใหการคดตนทนอยในระดบทต าเกนไป และหากน าตนทนดงกลาวมาคดในการตงราคาขายจะท าใหเกดการขาดทนแนนอน

5) วธกำรซอสตวน ำของแตละพนท เนองจากรานคนจบปลามการรบซอสตวน าจากหลายพนท ซงวธซอสตวน า

ในแตละพนทมความแตกตางกน อาท จงหวดนครศรธรรมราช เนองจากการซอและขายในราคาสง

106

นนจะมเฉพาะระหวางชาวประมงกบแพปลาทให “เกยว” (เงนลงทนลวงหนา) แกชาวประมงเทานน ในสวนของชาวประมงทไมตดเกยวหรอตดเกยวกตาม หากจะมการซอขายกบผอนทไมใชเกยวแพปลา ชาวประมงจะขายในลกษณะราคาปลก จงสงผลใหตนทนหรอสตวน าของรานฯมราคาสง แตวธการซอและขายสตวน าของรานฯ ทจงหวดประจวบครขนธ เปนลกษณะทแขงขนดวยราคา และมการรบซอในราคาสง จงท าใหตนทนสตวน าทรบซอในพนทจงหวดประจวบครขนธอยในระดบราคาทแขงขนได

6) ควำมเปนไปไดในกำรจดหำรถหองเยน จากการวเคราะหขอมลตนทนการขนสงสนคาทอยในระดบสงของรานคน

จบปลาประจวบครขนธในรอบ 1 ป กนกพร เรยนเขมะนยม และคณะ (2559) (ภาคผนวก จ) ไดวเคราะหการลงทนซอรถหองเยน พบวา มความเปนไดในการลงทนจดหารถหองเยน แตอยางไรกตามในชวง 5 ปแรก (ป 2560 จนถงป 2564) จะมคาใชจายทเกดจากการผอนรถคอนขางสง หากรานคนจบปลาจะยงคงขายสนคาในปรมาณเทาเดม จะท าใหมก าไรไมเพยงพอในการผอนช าระคารถหองเยน จะตองเพมปรมาณการขายอกอยางนอย 174.77 กโลกรมตอเดอน จงจะท าใหการไหลของกระแสเงน (Cash flow) ไมสะดด

ในขณะทหากพจารณาการขนสงระหวางจงหวดประจวบครขนธ และจงหวดทมการรบซออนๆอยางนครศรธรรมราช จะยงท าใหขาดทนเพมยงขน หากรานฯ ไมสามารถเพมปรมาณการขายได เนองจากระยะทางในการขนสงจากนครศรธรรมราช -ประจวบครขนธ-กรงเทพฯ ประมาณ 1,000 กโลเมตร รวมทงจะตองด าเนนการดานอนๆ เพอลดตนทนหรอเพมราคาขายใหได มฉะนนจะยงประสบภาวะขาดทนมากขน

แมวาการมรถหองเยนจะเปนอกทางเลอกหน งทสามารถชวยพฒนาระบบโลจสตกสของหวงโซอปทานชองรานคนจบปลา ใหเปนโซอปทานทมคณภาพครอบคลมความตองการตามมาตรฐานความปลอดภยของอาหารทตองรกษาอณหภม แตการบรหารจดการหองเยน เชน การจดสรรเสนทาง การจดการดานความปลอดภยและนรภย ลวนแตเปนประเดนทรานฯ ตองใหความส าคญในการพฒนาอยางจรงจงดวยเชนกน (ภาคผนวก จ )

โดยสรป แมวารานฯ ไมไดคดตนทนทงหมดในการผลตสนคาไวในการก าหนดราคา

สนคา เนองจากตนทนคงทสวนใหญไดรบการสนบสนนงบประมาณจากองคกรออกแฟม ซงหากน าตนทนดงกลาวมาคดรวมเปนรายจายและหกลบกบรายได จะพบวา รานฯ ประสบภาวะขาดทนอยางมาก

4.4.2 ผลลพธตอชำวประมงพนบำน

1) รำยไดทเพมขนจำกกำรขำยสตวน ำใหรำนคนจบปลำ จากการด าเนนกจการตงแตเดอนมถนายน 2557- พฤษภาคม 2558 ราน

คนจบปลาซอสตวน าจากชาวประมงพนบานเฉลยเดอนละ 612.58 กโกกรม โดยปรมาณการรบซอทงปมจ านวน 7,351.07 กโลกรม คดเปนยอดเงนจ านวน 1,153,805 บาท รบซอจากชาวประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธมากทสดคดเปน 93.1% (6,848.68 กโลกรม) คดเปนเงน 1,003,448บาท ซง

107

ชาวประมงมรายไดสวนตางจากการรบซอของรานคนจบปลากบแพปลาทองถนอย 30% คดเปนเงน 301,033 บาท ซงมชาวประมงทรบประโยชนในพนทจงหวดประจวบครขนธเปนจ านวน 60 ครวเรอน เฉลยครวเรอนละ 5,0172.21 บาทตอป หรอเดอนละ 418.10 บาท

ป ร ม าณ ก ารร บ ซ อ ท ร อ งล งม าค อ ก าร ร บ ซ อ จ าก ต า ง จ งห ว ด (นครศรธรรมราช ตรง สตล และสงขลา) คดเปน 7.9% (502.39 กโลกรม) มมลคา 150,356.55 บาท ชาวประมงมรายไดสวนตางจากการรบซอของรานคนจบปลากบแพปลาทองถนอย 30% คดเปนเงน 45,106.89บาท ชาวประมงทรบประโยชนในพนทตางจงหวดเปนจ านวน 20 ครวเรอน เปนจ านวนเงน 2,255.34 บาทตอปตอครวเรอน หรอเดอนละ 187.94 บาท

รานคนจบปลามเปาหมายในการกอตง คอ การเพมรายไดชาวประมงพนบานทท าการประมงอยางรบผดชอบ และมงหวงน าก าไรหลงจากหกคาบรหารจดการและปนผลผถอหน มาสนบสนนกจกรรมอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชน ซงมากกวาการสรางผลก าไรเชงธรกจคนสผถอหน แตผลก าไรรานคนจบปลาในชวง 1 ป ทผานมา (มถนายน 2557 – พฤษภาคม 2558 ) ยงไมมากพอทจะสามารถปนผลใหผถอหน และน าไปใชสนบสนนกจกรรมการอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชนได เนองดวยมผลก าไรจากการขายเพยง 33,814.69 บาทเทานน ซงรานฯตองน าเงนจ านวนดงกลาวไปใชเปนทนหมนเวยนในการด าเนนธรกจตอไป

2) กำรปลดพนธนำกำรของชำวประมงพนบำนจำก “ระบบเกยว” แพปลาทองถนเปนแหลงเศรษฐกจของชมชนทอาศยการพงพาระหวาง

ชาวประมงพนบานกบนายทน เนองจากเปนชองทางจ าหนายสตวน าสภายนอก โดยเจาของแพจะใชระบบเกยวในการผกมด ระบบเกยว คอ การทชาวประมงพนบานมายมเงนเจาของแพไปลงทนในการท าประมงหรอใชจายในชวตประจ าวนกอน แลวจงผอนใชคนเจาของแพภายหลง โดยการหกเงนจากคาขายสตวน าและน ามาขายเจาของแพ ซงชาวประมงจ าเปนตองขายใหเจาของแพทตนยมเงนเทานน ไมสามารถน าสตวน าไปขายแพปลาอนได แมวาจะไดราคาทสงกวาแพทเปนเกยวกตาม แตมขอยกเวนเฉพาะสตวน าทไมไดเปนสตวน าหลกทตดมากบเครองมอและจบไดเปนจ านวนนอยเทานน ซงชาวประมงสามารถน าไปขายแพปลาอนได โดยทเจาของแพไมวากระไร แตหากน าสตวน าหลกไปขายแพอน เจาของแพ (เกยว) จะไมพอใจ และชาวประมงซงเปนเกยวตองน าเงนทยมไปทงหมดมาคนเจาของแพเพอยตการซอขายกน แตหากภายหลงจะน าสตวน ามาขายอกเจาของแพกรบซอ (ศรไพล จตรจ าลอง, สมภาษณ 7 กรกฎาคม 2558) ระบบเกยวเปนกลอบายในการผกขาดการขายสตวน าของเจาของแพปลา แตในมมกลบกน เจาของแพเหนวา ระบบเกยวเปนระบบชวยเหลอกนของชาวบาน เพราะในการท าประมง หรอการด ารงชพของชาวประมงไมมความแนนอนในรายไดตองอาศยทนในการหมนเวยน ทงคาตยหย (คาตยหย คอ คาแรงลกนอง คาอาหารในออกประมงแตละครง) คาใชจายในครวเรอน จงมบอยครงทชาวประมงประสบปญหาขดสนเงนทน จงตองหาแหลงทนในการกยม ระบบเกยวเปนกยมเงนแบบไมคดดอกเบย ซงเกยวกไมตางจากเงนมดจ า โดยชาวประมงสามารถก าหนดไดวาจะผอนคนเมอไหรและเทาไร ซงเจาของแพไมอยากใหชาวประมงผอนหนสนจนหมด เพอไมใหขอผกมดหมดสนไป (นางศรไพล จตรจ าลอง, สมภาษณ 7 กรกฎาคม 2558 ,กงนาง ปานนอย, สมภาษณ 7 กรกฎาคม 2558)

108

จากปญหาของระบบเกยวดงกลาว แนวคดรานคนจบปลาจงเกดขน เพอเปนการตดเสนทางการขายสตวน าของชาวประมงพนบานทตองผานและพงพาอาศยผคาคนกลาง และสงเสรมใหชาวประมงสามารถจดการผลผลตของตนเองได รวมทงมเงนมาสนบสนนกจกรรมการอนรกษในชมชน โดยทผบรโภคกไดรบอาหารทะเลปลอดภย แตรานคนจบปลาเปนกจการท เพงเรมตน จงมก าลงทนในการรบซอสตวน าไดเพยงจ านวนเลกนอย ไมสามารถตอบสนองความคาดหวงของชาวประมงพนบานหลายคนทเดมเคยคดจะปลดแอกหนสนกบแพปลา เพอมาขายรานคนจบปลาอยางเดยว แตในทสดกตองกลบไปเปนเกยวกบแพอกครง อยางไรกตาม ชาวประมงทกคนยงมความหวงวาในอนาคตรานคนจบปลาของพวกเขาจะเตบโตในทางธรกจไดเทยบเทาแพปลา (ประสาร มฤทธ, จรศกด มฤทธ, สมภาษณ 5 กนยายน 2558)

จากการสมภาษณชาวประมงพนบานและเจาของแพปลาในบานคนกระได-อาวนอย สรปไดวามแพปลารายใหญอย 5 ราย ซงมความสามารถในการรบซอสตวน าจากทชาวประมงจบไดทงป ดงน

แพปลาเจกง 40 % แพปลาพตอม 30 % แพปลาเจสอง 20 % แพปลาพไพล 4 % แพปลาพเพญ 6 % สวนรานคนจบปลามความสามารถในการรบซอเพยง 1 % จากการรบซอ

ของแพปลาพไพล (4%) เทานน ซงยอดจากการด าเนนกจการตงแตเดอนมถนายน 2557- พฤษภาคม 2558 รานคนจบปลาซอสตวน าจากชาวประมงพนบานเฉลยเดอนละ 612.58 กโกกรม โดยปรมาณการรบซอทงปมจ านวน 7,351.07 กโลกรม คดเปนยอดเงนจ านวน 1,153,805 บาท ปรมาณรบซอจากชาวประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธมากทสดคดเปน 93.1% (6,848.68 กโลกรม) คดเปนเงน 1,003,448 บาท ซงชาวประมงมรายไดสวนตางจากการรบซอของรานคนจบปลากบแพปลาทองถนอย 30% คดเปนเงน 301,033 บาท

รองลงมาคอยอดการรบซอจากตางจงหวด (นครศรธรรมราช ตรง สตล และสงขลา) คดเปน 7.9% ของปรมาณการรบซอสตวน าของรานคนจบปลาทงหมด (502.39 กโลกรม) คดเปนยอดเงน 150,356.55 บาท

สตวน าทรานคนจบปลารบซอจากชาวประมงพนบานมากทสด 5 อนดบแรก คอ (1) กงแชบวย 288,158 บาท (2) ปลาอนทรสด 137,200 บาท (3) ปลาท 81,421.5 บาท (4) ปมาสด 52,765 บาท และ (5) ทอดมน 40,500 บาท

ผวจยไดน าขอมลดงกลาวมาเทยบเคยงและอนมานกบปรมาณการรบซอสตวน าอาวคนกระได กลาวคอ รานฯ รบซอสตวน าจากอาวคนกระไดได 6,848.68 กโลกรม ซงเทากบ 1% ของแพพไพลทรบซอได 4% ของอาวฯ

1% = 6,848.68 X 100 100% = 684,868 กโลกรม

109

ยอดจ านวนสตวน าทรบซอของรานพไพล เทากบ 684.87 ตน = 4% ของจ านวนสตวน าทมการรบซอในอาวคนกะได

4 = 684.87 ตน 100 = (684.87 x 100) / 4 ปรมาณการรบซอสตวน าอาวคนกระได ทงปเทากบ 17,121.75 ตน ดงนน รานคนจบปลามความสามารถในการรบซอในรอบ 1 ป (2557-

2558) คดเปน 0.04% ของอาวคนกระได เม อน าปรมาณการรบซอของรานคนจบปลา(พนท อาวคนกระได)

เทยบเคยงกบการจบสตวน าเคมจากการจบตามธรรมชาตของทงประเทศในป 2555 มปรมาณทงสน 1,500,200 ตน ซงมมลคามากถง 54,911.1 ลานบาท (กรมประมง, 2556) รานฯ สามารถรบซอไดเพยง 0.00000456472 % ของทงประเทศ และปรมาณการรบซอสตวน าของรานคนจบปลารวมการรบซอพนทอนๆ (7.35107 ตน) คดเปน 0.00000490005% ของทงประเทศเทานน

อนง จากตวเลขดงกลาว จะเหนวาชวงเวลาทผานมา (ป2558) รานคนจบปลามผลกระทบทางเศรษฐกจตอทงชาวประมงพนบานและสงคมไทยในระดบเพยงนอยนด ดงนนหากรานฯ ตองการสรางผลกระทบใหมากขน รานคนจบปลาจะตองขยายตลาดและมวธการสอสารถงผบรโภคอยางมประสทธภาพมากขน แตในทางกลบกนชาวประมงพนบานคดวา รานคนจบปลาท าใหราคาการรบซอสตวน าในพนทสงขนจากเดม เชน ปลาหลงเขยวจากราคา 6 บาทเปน 8 บาท/กโลกรม ปลาท จาก 20 บาทเปน 35-40บาท เปนตน แตทางแพปลาทองถนเหนวาราคาสตวน าทสงขนนไมไดเปนผลมาจากรานคนจบปลา แตเกดจากราคาตลาดทสงขน เนองจากปรมาณสตวน าทชาวประมงจบไดลดลง และความตองการของผบรโภคเพมสงขน (กงนาง ปานนอยและ กมล ปานนอย, สมภาษณ 7 กรกฎาคม 2558) จงกลาวไดวา กจการของรานคนจบปลาไมไดมผลกระทบใดๆ ตอการรบซอของแพปลา เนองจากนานๆ ครงรานฯ จะเขามารบซอในหมบาน และการซอแตละครงมจ านวนนอย รวมทงสตวน าทรบซอสวนใหญไมใชสตวน าหลก โดยรบซอเฉพาะจากชาวประมงในกลมอนรกษเทานน (ศรไพล จตรจ าลอง, 7 กรกฎาคม 2558) เจาของแพปลาสวนใหญจงอนญาตใหชาวประมงทเปนเกยวกบแพปลาน าสตวน าทจบไดบางสวนแบงขายใหกบรานคนจบปลาได (เพญ จตรจ าลอง, สมภาษณ 11 กรกฎาคม 2558)

3) ควำมคำดหวงของชำวประมงพนบำนตอรำนคนจบปลำ ดงไดกลาวแลววา รานคนจบปลาเกดขนจากความหวงของชาวประมง

พนบานทตองการมรายไดทเพมขน และเพอหลดพนจากระบบเกยวของเจาของแพปลา รวมทงมเงนทนสนบสนนกจกรรมการอนรกษของพวกเขา ดงนนผวจยตองการทราบวา เมอการด าเนนกจการครบ 1 ป (พ.ศ. 2558) แตรานฯไมสามารถปนผลก าไรคนสสมาชกผถอหน และสนบสนนกจกรรมการอนรกษไดนน ชาวประมงมความคดเหนตอการท างานของรานในปจจบน และความคาดหวงตอรานฯในอนาคต โดยสมภาษณชาวประมงพนบานทเกยวของกบรานคนจบปลา จ านวน 24 คน (ภาคผนวก ค) เกยวกบความคาดหวงทมตอรานคนจบปลา ซงมหลากหลายมมมองดงน

ชาวประมงพนบานเหนวาการท างานของรานฯ ท าใหราคาสตวน าในทองถนสงขน ซงชาวประมงคดวา เมอรานคนจบปลาซอสตวน าในราคาทสง สงผลใหแพปลาทองถน

110

กลววาชาวประมงจะขายใหคนจบปลาทงหมดในอนาคต แลวแพปลาจะไมมสนคา จงตองปรบราคาการรบซอใหสงขน เชน ปลาหลงเขยว จากเมอกอน (ป 2557) ราคากโลกรมละ 6 บาท ปจจบน (ป 2558) ราคาสงขนเปนกโลกรมละ 8 บาท (จรศกด มฤทธ, สมภาษณ, ชาตชาย ก าลงแรง, สมภาษณ, ประสาร มฤทธ, สมภาษณ) นอกจากนนรานคนจบปลายงท าใหกลมชาวประมงพนบานมตวตนในสงคมเปนทรจกมากขน พรอมทงไดเรยนรเรองราวใหมๆในสงคมอกดวย โดยเฉพาะอยางยงเรองธรกจทชาวประมงพนบานไมมพนฐานมากอน จากการไปรวมจ าหนายสนคาทกรงเทพฯ (โกศล จตรจ าลอง, กรพณ จตรจ าลอง, ภษตฎ จตรจ าลอง, ฯลฯ) นอกจากนนรานคนจบปลาชวยกระตนใหเกดการจางงานในทองถน แมวาจะเปนสวนนอยกตาม (ชไมพร , นวล, เพชร จตรจ าลอง, สมภาษณ) แตการด าเนนงานทผานมามสงทควรแกไขปรบปรงไปดวยกนระหวางชาวประมงและรานคอ ระบบการรบซอทตองหมนเวยนกนไป และตองมการรบซอในปรมาณทมากขน เพราะทผานมาชาวประมงตองพงพาระบบเกยวของแพปลาอยเชนเดม แตชาวประมงกเขาใจวาเปนการยากทเจาหนาทตองไปเปดตลาดในสตวน าหลกทพวกเขาจบ อยางไรกตาม พวกเขามความมนใจวาเจาหนาทรานฯสามารถท าได นอกจากนน พวกเขาเหนวารานฯ ควรจดการปรบปรงสถานทผลตทศาลารวมใจบานคนกระได (ซงรานฯ ไดยายมาเมอเดอนมถนายน 2558) ใหเปนโรงเรอนการผลตทไดมาตรฐานและถกสขอนามย เนองจากเจาหนาทรานและกลมแรงงานผหญงตองนงท างานดวยทานงทไมถกตองตามหลกสขภาพ และตองใชก าลงแรงกายเปนอยางมากในการท างาน ซงหากมโรงเรอนและระบบการท างานทมมาตรฐานกนาจะสงผลดมากขน สวนการทรานฯยายมาท าการในชมชนนน พวกเขาเหนวาเปนสงทด เพราะพวกเขาไดมสวนรวมกบรานฯมากขน ทส าคญรานฯตองอยใกลวตถดบ และแรงงานในหมบาน ซงเปนผลดเพราะท าใหผหญงมรายไดเพมขน

สวนความคาดหวงในอนาคตนน แกนน าชาวประมงพนบานทงหมด มความเหนรวมกนวา รานตองรบซอสตวน าในจ านวนทมากขนโดยไมตองรอการสงซอจากลกคา โดยควรมหองเยนขนาดเลก และโรงเรอนการผลตทไดมาตรฐานคลายกบโรงงานอตสาหกรรม พรอมทงเพมยอดขายใหสงขน ดวยการขยายฐานลกคาไปยงภาคเหนอและภาคอสาน เพอสรางผลก าไรใหมากพอทจะปนผลใหกบผถอหนและกจกรรมการอนรกษ นอกจากนนแกนน าชาวประมงพนบานสวนใหญมองวารานคนจบปลาจะกอใหเกดการจางงานในทองถน โดยจะเปนศนยรวมทมนคงของชาวประมงพนบาน ดวยการสรางเครอขายชาวประมงและผบรโภคใหมาเขารวมกจกรรมอนรกษมากขน และจะไมมงเพยงการขายสนคาเทานน แตตองท าความเขาใจกบผบรโภคในเรองของชนดสตวน า และฤดกาลของสตวน า ทงน แกนน าชาวประมงพนบานสวนใหญตองการใหรานคนจบปลาเปนผน ารองในการด าเนนงานเพอพฒนามาตรฐานบลแบรนด รวมทงถายทอดความรความเขาใจสชาวประมงพนบานใหน าไปปฏบตในชวตประจ าวน และสามารถหาชองทางการเขาสตลาดทกวางออกไป ตลอดจนตองการใหแนวคดรานคนจบปลาเปนแบบอยางใหกจการอนๆตอไปในอนาคต ในการฟนฟ อนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง ซงน าไปสความมนคงทางอาหารของประเทศในอนาคตอกดวย

4) รำนคนจบปลำของชำวประมงพนบำนคนกระได หรอของใคร ดงไดกลาวขางตนแลววา รานคนจบปลากอตงจากแนวคดของกลม

ชาวประมงพนบานคนกระได จงหวดประจวบครขนธ แลวมการขยายแนวคดออกไปสกลมชาวประมงในหมบานเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบฯอก 6 หมบาน แตในการด าเนนกจการรานคนจบ

111

ปลาปรากฏวา ปญหาส าคญประการหนงคอ ผบรโภคมความตองการชนดพนธสตวน าทหลากหลาย แตชาวประมงในพนทจงหวดประจวบครขนธไมสามารถตอบสนองความตองการของผบรโภคไดหมด เนองจากฤดกาลและขอจ ากดของประเภทเครองมอประมงทชาวประมงในพนทใช ซงมอวนลอย/จมปลาท อวนลอยปลาหลงเขยว อวนจมกง อวนจมปมา เบดทนปลาอนทร ไดหมกแห/เบด และเบดตกปลาเทานน สตวน าหลกๆ ทไดจากการประมงจงไมมความหลากหลายนก ดงนนรานคนจบปลาจงตองใชเครอขายสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยในการขยายพนทผลตสตวน าทงฝงอาวไทยและฝงอนดามน ซงมผลผลตสตวน าทสามารถตอบสนองความตองผบรโภคไดดกวา เชน ปลากะพง ปลาเกา กง ปลาน าดอกไม ปลาจาระเมด เปนตน จนบางครงสนคาททางรานรบซอสวนใหญมาจากตางจงหวด ผวจยจงเกดความสงสยวาชาวประมงพนบานคนกระไดมความคดเหนอยางไร จากการสมภาษณพบวา หลายคนไมเหนดวยกบการซอสตวน าจากพนทอนๆ มาตอบสนองความตองการของผบรโภค เพราะการตอบสนองตลาดดงกลาวไมไดเปนการสงเสรมใหผบรโภคตระหนกถงความจ าเปนในการบรโภคสตวน าตามฤดกาล (ชาตร ก าลงแรง , ประสาร มฤทธ , สมภาษณ 8 กนยายน 2558) แตกมผมองอกมมหนงวา การรบซอสตวน าจากหลายๆพนทถอเปนการกระจายโอกาสใหชาวประมงพนบานในพนทอนๆไดมโอกาสขายสตวน าทราคาสงขน และมรายไดเพมมากขนดวยเชนกน (โกศล จตรจ าลอง, 10 กนยายน 2558)

ส าหรบประเดนการรบซอสตวน าจากพนทอนๆน ในกลมชาวประมงบานคนกระไดนนมทงคนทเหนดวยและไมเหนดวย ส าหรบคนทไมเหนดวยเกดจากความรสกเปนเจาของรานฯทตองการใหรานฯ เปนอตลกษณของชมชนของตน จงเกรงวา หากเอาสตวน าจากพนทอนมาจ าหนายจะท าอตลกษณความเปนคนกระไดหายไป แมจะทราบดวาธรกจทตองอาศยกลไกของตลาดจ าเปนตองตอบสนองผบรโภค แตพวกเขาคดวาเจาหนาทควรตองหาแนวทางสงเสรมใหความตองการของผบรโภคสอดคลองกบประเภทสตวน าทบานคนกระไดเปนล าดบแรก

อนง แกนน าชาวประมงพนบานมความรสกเปนเจาของรานของชาวบานคนกระไดนนอยางมาก พวกเขามกกลาวเสมอวา รานคนจบปลาคอการแสดงตวตนใหพวกเขามทยนในสงคม เพราะทผานมาอาชพประมงพนบานไมเคยไดรบการเหลยวแลจากสงคม เปนอาชพของคนชนกรรมกรทไมมความส าคญ ทงทความจรงชาวประมงพนบานกเปนกระดกสนหลงของชาตไมตางจากชาวนา (สมพงษ ปานนอย , สมภาษณ 7 กรกฎาคม 2558) ท าใหชาวบานคนกระไดตองมการตรวจสอบการท างานของเจาหนาทอยางสม าเสมอ ทงชวงเรมตนท ารานในป 2557 ทงการประชมพดคยปญหาจากการท างานตางๆของรานทกๆ 3 เดอน หรอ ตามชวงทปญหาเกดขน พรอมทงชาวบานจะคอยไปชวยขายสนคาทกรงเทพฯ นอกจากนนในงานเลยงสงกรานตป 2558 แกนน ากลมไดน าวดโอผลงานรานคนจบปลาใหกบชาวบานในหมบานคนกระไดและหมบานใกลเคยงใหรจกรานคนจบปลา ดวยความภาคภมใจ โดยแกนน าและสมาชกทกคนใสเสอสฟามตราสญลกษณเขารวมงาน เปนตน

เมอรานฯยายเขามาท าการผลตทศาลารวมใจบานคนกระได ชาวประมงเขามามสวนรวมมากขน เรมตงแตชวงเวลาทชาวประมงทราบวารานจ าเปนตองปดท าการทบานบอนอก แกนน าชาวประมงจงเสนอกบเจาหนาทรานฯวา ควรยายการผลตมาทศาลาประจ าหมบาน เพอยตปญหา อกทงเปนท าเลทตงอยใกลกบวตถดบและแรงงาน หลงจากนนแกนน าชาวประมงจงน ารถ

112

กระบะมาชวยขนยายสงของจากรานฯ บอนอกมาทบานคนกระได พรอมทงชวยจดสถานท จดหองเกบของ สรางคระบายน า ท าแผงตากปลาแหง ฯลฯ หลงจากทยายมาท าการผลตทบานคนกระไดเรยบรอยแลว ชาวประมงจะน าสตวน าทเจาหนาทรานฯสงซอมาสงถงทรานฯ เปนการชวยผอนแรงเจาหนาทซงไมตองเดนทางไปรบสตวน าททาเทยบเรอหรอทบานชาวประมงดงเชนแตกอน รวมทงแกนน าชาวประมงผชายไดเขามาชวยบรรจสนคาในชวงทตองแปรรปสตวน าจ านวนมาก นอกจากนนชาวบานไดใหการชวยเหลอรานฯตามทตองการ อาท เปนแกนน าพาผสนใจศกษาเสนทางอาหารทะเลของรานคนจบปลา ชวยท าอาหารเลยงผมาศกษาดงาน รวมไปขายสนคาในงานแสดงสนคาและรวมตดสนใจในประเดนส าคญๆของรานอยางเชน ราคารบซอสตวน า จ านวนสตวน าทควรรบซอ สถานทกอสรางโรงเรอน เปนตน

การทรานยายเขามาในหมบานท าใหความสมพนธของเจาหนาทรานฯกบชาวประมงดขน โดยเฉพาะอยางยงความสมพนธระหวางเจาหนาทฯกบชาวประมงมความแนบแนนเฉกเชนกอนการมรานฯ เพราะชวงทรานฯท าการทบานบอนอก ชาวประมงรสกวานกพฒนาเอกชนไมสนใจกจกรรมชมชนและงานอนรกษ มงเนนเฉพาะงานขายสนคา ซงพวกเขาคดวางานขายสนคาไมนาจะยงยากและใชเวลามากเสยจนไมมเวลาเขามาเปนแกนน าขบเคลอนงานอนรกษรวมกบชาวบาน นอกจากนนชาวประมงมขอสงสยเกยวกบราคาการรบซอสตวน าวาท าไมราคาสตวน าจงไมสงใกลเคยงกบราคาทขายหนาราน ซงขอสงสยตางๆดงกลาวไดคลคลายลงเมอรานฯมาท าการผลตในชมชน ชาวประมงจงไดรบรและเขารวมตงแตขนตอนการแปรรปจนสนสดกระบวนการ เมอพวกเขาเคยเขารวมไปจ าหนายสนคาทกรงเทพฯ ชาวประมงจงเกดความเขาใจมากขนและมความเหนอกเหนใจเจาหนาทททมเทแรงใจและแรงกายในการท างานมากกวาวนละ 8 ชวโมง โดยไมมวนหยดอกดวย

5) ผลก ำไรทวดมลคำไมไดจำกรำนคนจบปลำ จากการทรานคนจบปลาด าเนนการเขาสปท 2 (เมอป 2558) แมวารานฯ

ไมสามารถปนผลก าไรสสมาชกผถอหน และกจกรรมการอนรกษของชมชนไดนน แตการท างานของรานฯ ตงแตป 2557 ทพยายามสรางแบรนดของตนเอง เพอใหลกคาจดจ าและเรยนรสาระส าคญเกยวกบรานฯ และ ในป 2558 บรษท WYN เขามาชวยจดท าเฟสบคของรานฯ ท าใหคนมาสนใจมากขน จากนนรานคนจบปลาไดรบความชวยเหลอจากสอมวลชนทกแขนง ไมวาจะเปนสอสงพมพ โทรทศน วทย และอนเทอรเนต พรอมทงการจ าหนายสนคาทสวนรทการเดน ทองหลอซอย 3 และงานแสดงสนคาตางๆ รวมถงขบเคลอนงานรณรงคอนรกษทรพยากรทะเลของเครอขายชาวประมงพนบานจงหวดประจวบฯท าใหชาวประมงพนบานอาวคนกระไดเปนทรจกของสงคมมากยงขน รวมทงมองคกรอนๆมาสนบสนนท ากจกรรมการอนรกษ การท าซงกอและธนาคารป เชน องคกรกรนพซ กลมการทองเทยวเชงชมชน (local alife) และรานเลมอนฟารม เปนตน

4.4.3 ผลลพธตอผบรโภค รานคนจบปลามงหวงใหผบรโภคไดรบอาหารทะเลปลอดภยไรสารฟอรมาลนและ

เรยนรการบรโภคอาหารทะเลจากการท าประมงเชงอนรกษของชาวประมงพนบาน โดยใชวธการพดคยกบลกคาระหวางการซอขาย การประชาสมพนธผานสอออนไลน สอสงพมพ วทยและโทรทศน

113

ซงผวจยไดสมภาษณผบรโภค จ านวน 20 คน สามารถสรปไดดงน (บญชการรบซอสตวน ารานคนจบปลาประจวบฯ ตงแตเดอนมถนายน 2557 – พฤษภาคม 2558 และการสมภาษณผบรโภครานคนจบปลา จ านวน 20 คน ในชวงเดอนสงหาคม – กนยายน 2558)

ขอมลทวไปของผบรโภคของรานคนจบปลา พบวา ผบรโภครานคนจบปลาสวนใหญเปนผหญง อยในชวงอาย 41-50 และ 60 ปขนไป สถานภาพการสมรสโสด ประกอบอาชพธรกจสวนตว ไดรบการศกษาระดบปรญญาตร ระดบรายไดตอเดอนมากกวาหนงแสนบาท มภมล าเนาอยในกรงเทพฯ มสมาชกในครวเรอน 2 คนขนไป

ผบรโภคซออาหารทะเลจากรานคนจบปลาบอยทสด รองลงมาคอหางสรรพสนคาชนน า โดยนยมเลอกซอประเภทอาหารทะเลสดมากทสดถง 85% เพราะรสชาตอรอย สามารถท าอาหารไดหลายกหลายเมน และปลอดภยไรสารฟอรมาลน มการบรโภคอาหารทะเลเฉลยเดอนละ 1 ครง หรอนอยกวานน โดยมมลคาการซออาหารทะเลทวไป เฉลยครงละ คอ มลคา 1,501 – 2,000 บาท

สวนพฤตกรรม แนวโนม การรบรในการเลอกบรโภคอาหารทะเลของผบรโภค พบวา ผบรโภคทเคยซอสนคารานคนจบปลาแลวนนจะกลบมาซอซ า อกเปนจ านวน 100 % มการบรโภคอาหารทะเลจากรานคนจบปลาเฉลย เดอนละ 1 ครงหรอนอยกวานน โดยมมลคาการซอ 1,001 – 1,500 บาท

ผบรโภคสวนใหญรจกรานคนจบปลา จากชองทางเฟสบค มากทสดถง 30 % รองลงมา คอ งานแสดงสนคา และเพอนหรอคนรจกแนะน า 20 % ซงเหตผลส าคญทผบรโภคเลอกบรโภคอาหารทะเลรานคนจบปลา อนดบ 1 คอ สขภาพ/ความปลอดภย (40%) และรองลงมา เพอการอนรกษสงแวดลอม (20%)

นอกจากนน ผบรโภคไดแสดงความคดเหนเพมเตมวา รานคนจบปลาคอการมอาหารทมประโยชนปลอดภยบรโภคแลวสขภาพด และเปนชองทางใหคนในสงคมไดท าความด เปนกจการเพอสงคมทควรไดรบการสนบสนน พรอมทงเปนรานอาหารทะเลปลอดภยซงสงผลดตอสขภาพ และสงแวดลอม เปนการตอตานเครองมอประมงทผดกฎหมายและท าลายลาง

รานคนจบปลาชวยสรางความยตธรรมระหวางผบรโภค ทรพยากรทะเล และชาวประมง เปนการดแลทกฝาย รวมทงพนกงานบรการดมความซอสตยในการใหขอมลแกลกคา

ผบรโภคจ านวนหนงมความรสกเชอมนในราน เนองจากเปนโครงการหนงของการท างานสมาคมรกษทะเลไทย ทท ากจกรรมการอนรกษทะเลมาอยางยาวนาน โดยเฉพาะอยางยงนายบรรจง นะแส นายกสมาคมรกษทะเลไทยทมผชนชอบผลงานดวยเชนกน

ประเภทสนคาทผบรโภคซอสนคาอาหารทะเลรานคนจบปลา สวนใหญเปนอาหารทะเลสด 65% อาหารทะเลปรงสกพรอมกน 20% และอาหารทะเลแปรรป 15% เพราะผบรโภคชอบรบประทานอาหารทะเลสด ซงมคณคาทางโภชนาการสง โดยเฉพาะอยางยงโอเมกา 3 ซงสอดคลองกบยอดจ าหนายอาหารทะเลรานคนจบปลาทไดรบความนยม 5 อนดบแรกจากผบรโภค คอ

(1) กงแชบวย 523,789 บาท (2) ปลากเลาเคม 58,321 บาท (3) ปมานง 58,071 บาท

114

(4) ปมาสด 53,937 บาท (5) ปลาอนทรสดหนแวน 51,273 บาท

การบรโภคสตวน าโดยค านงถงปรมาณสารเคมสะสมในสตวน าตามล าดบชนในการบรโภค ซงจากการสมภาษณพบวา ผบรโภครานคนจบปลา จ านวน 55% ค านงถงปรมาณสารเคมฯ สวนผทไมค านงถงปรมาณสารเคมสะสมมจ านวน 10% และไมทราบขอมลดงกลาวอกจ านวน 35% โดยมผบรโภคจ านวนหนงไดแสดงความคดเหนเพมเตมวา จะเลอกบรโภคสตวน าทมขนาดเลก อาท กงแชบวย ปลาท ฯลฯ เนองจากคดวาสตวน าทมขนาดเลกไมนาจะมการสะสมของสารเคมตามล าดบชนการบรโภค โดยเฉพาะอยางยงสารตะกว นอกจากนนจะไมเลอกบรโภคสตวน าทมาจากจงหวดระยองทมการรวไหลของน ามนดบเมอ ป 2556 ในการเลอกบรโภคสตวน าของผบรโภครานคนจบปลาโดยพจารณาวาสตวน านนอยในล าดบชนใดของหวงโซอาหารหรอไมนน พบวา ผบรโภค 60% ไมทราบเรองล าดบชนของหวงโซอาหารวาคออะไรและมผลอยางไร สวนผบรโภค 40% พจารณาเรองล าดบชนของหวงโซอาหาร โดยใหเหตผลวา การบรโภคสตวน าทดทสด คอ การไมบรโภคสตวทเปน Top of Food Chain เชน ปลาทเปนนกลาอยางฉลาม จระเข หรอสตวกนเนอชนดอนๆ เนองจากตามหลกหวงโซอาหาร หากพชผผลตไดรบสารเคมขนตนกจะสงตอไปยงผบรโภคขนตอไปเรอยๆ โดยทสารเคมตกคางนนๆ จะเพมจ านวนทวคณอกดวย ทงนผบรโภคใหค าแนะน าวา รานฯควรใหความรเรองนแกสงคมดวย ถงแมวาจะเปนเรองทเขาใจยากกตาม หากไมมสตวน าตามทตองการ ผบรโภครานคนจบปลาจ านวน 60 %ยนดทจะซอสตวน าชนดอนๆ แทน สวนผทตดสนใจแนชดวาไมซอสตวน าชนดอนแทน และไมแนใจ มจ านวน 20%

สวนการเลอกชองทางในการใชบรการรานคนจบปลา แหลงในการเลอกซอ อนดบท 1 คอ สวนรทการเดน 45%, Line 25%, รานเลมอน

ฟารม 20% และโทรศพท 10% ชองทางการสงซอ อนดบท 1 คอ Line 40% , สวนรทการเดน 35 %, โทรศพท

20%, และรานเลมอนฟารม 5% การรบสนคา อนดบท 1 คอ สวนรทการเดน 50%, รานเลมอนฟารม 20%, จดสง

ถงบาน 20%, จดนดพบตามสถานขนสงหมอชต ปนเกลา อนสาวรยชยสมอรภม 10% ส าหรบประเดนการท าประมงแบบผดกฎหมาย ไรการรายงาน และการควบคม

(IUU Fishing) ผบรโภครบทราบ 75% และไมทราบ 25% ซงผบรโภคสวนใหญทราบวา IUU Fishing คอ การท าประมงผดกฎหมาย IUU Fishing ในไทยเกดจากการท าประมงผดกฎหมายทงเครองมอท าลายสงแวดลอม การใชแรงงานผดกฎหมาย เดกต ากวาเกณฑ ไมดแลทรพยากรในอนาคตสวนใหญจากการประมงพาณชย

ผบรโภครอยละ 80% คดวาปญหา IUU Fishing ไมกระทบตอแหลงจ าหนายอาหารทะเล เพราะผบรโภคซอสนคาจากชาวประมงพนบาน ทงจากรานคนจบปลา และโครงการประมงพนบานสตวน าอนทร พรอมกนนนผบรโภคมองวา ประเดน IUU Fishing อาจท าใหประมงพาณชยไม

115

สามารถออกท าประมงได ซงกลบเปนผลดตอทรพยากรสตวน าทจะมเวลาฟนฟมากขน นอกจากนนผบรโภคบางสวนทเหตผลวา ไมวาจะมปญหาเรอง IUU Fishing หรอไม ผคาอาหารทะเลกสามารถหาสนคามาจ าหนายไดอยด หรออาหารทะเลในตลาดกมการจ าหนายปกต ปรมาณสตวน าไมไดลดลงแตอยางใด สวนอกเหตผลหนงกคอ ไมทราบวา IUU Fishing คออะไรจงคดวาไมกระทบ สวนผบรโภค 20 % คดวา ปญหา IUU Fishing จะสงผลกระทบตอแหลงจ าหนายอาหารทะเล โดยพวกเขาคดวาอาหารทะเลอาจขาดตลาด ราคาอาหารทะเลกสงขน เพราะเรอประมงพาณชยทไมสามารถออกท าประมงได ทงพวกเขากงวลวา เรอประมงพาณชยทถกกฎหมายมจ านวนเพยงพอหรอไม แลวประเทศไทยจะไมสามารถสงอาหารทะเลจ าหนายสหภาพยโรปได

สวนปจจยทมผลตอการเลอกบรโภคอาหารทะเลปลอดภยของรานคนจบปลาไดแบงออกเปน 4P คอ

(1) ผลตภณฑ (Product) มจ านวน 10 ค าถามยอย ผบรโภคใหคะแนนอยในเกณฑมากจ านวน 9 ขอ ในรสชาตความอรอย ความสดของอาหารทะเล คณคาโภชนาการ ความหลากหลาย ความสะอาด ความปลอดภยไรสารเคม ผบรโภคทราบขนตอนและแหลงทมา ใชเครองมอประมงทไมท าลายลางเพอชวยเหลอระบบนเวศทางทะเล และยกระดบคณภาพชวตชาวประมงพนบาน ยกเวนการผานการรบรองมาตรฐานจากองคกรทนาเชอถอ เพราะสนคารานคนจบปลาไมมมาตรฐานจากองคกรใดๆรบรอง นอกจากการรบรองตนเอง

(2) รำคำ (Price) ผบรโภคใหคะแนนประเดนราคาเหมาะสมกบคณภาพสนคาในระดบมาก สวนประเดนการมปายราคาอยในระดบปานกลาง เนองจากผบรโภคใหความคดเหนวาอาหารทะเลของรานฯมความสด สะอาด ปรมาณ เหมาะสมกบคณภาพ แตในเรองของปายราคาสนคาไมมการเขยนราคาทชดเจนทงหนารานและหนาเพจเฟสบค ท าใหยากตอการสงซอในแตละครง ผบรโภคจงแนะน าวา ควรแสดงปายราคาสตวน าแตละชนดไวเปนราคาตอหนวยกโลกรม หรอราคาตอแพค

(3) สถำนทจดจ ำหนำย (Place) ในสวนของสถานทผบรโภคใหอยในระดบปานกลาง ทงท าเลทตง บรรยากาศ และการจดการตกแตงราน เพราะสามารถเดนทางโดยรถไฟฟาไดสะดวก แตการเดนทางโดยรถยนตสวนตวคอนขางจะล าบาก เนองดวยการจราจรตดขด สวนบรรยากาศโดยภาพรวม การตกแตงของสวนรทการเดนมเกาอและมรมเงาของตนไมมาชวยเสรมใหรานดดขน แตการจดตกแตงรานยงไมสะดดตา สงของวางไมเปนระเบยบมากนก ท าใหเลอกซอสนคายาก

(4) กำรสงเสรมกำรตลำด (Promotion) ผบรโภคใหคะแนนการบรการของพนกงานในระดบมาก เนองจากพนกงานอธยาศยดใหการดแลเอาใจใสเปนอยางใหค าแนะน าเกยวกบชนดสนคา พดจาไพเราะ และใบหนายมแยมแจมใส สวนการมระบบสมาชกในระดบปานกลาง แตปจจบนรานฯ ยงไมไดมระบบสมาชกอยางชดเจน พนกงานใชวธการจดจ าลกคาประจ า ผบรโภคจงเสนอวาควรมระบบสมาชกอยางเปนทางการเพอสงเสรมระบบการขายของรานฯ นอกจากนน ทศนะตอการมพนกงานหรอปายขอความใหความรเรองอาหารปลอดภย แหลงทมาของอาหารทะเล การท าประมงแบบรบผดชอบตอสงแวดลอม วถประมงพนบาน และการด าเนนกจการของรานคนจบปลา ในรปแบบกจการเพอสงคมอยในระดบปานกลาง สวน

116

ความคดเหนเกยวกบมาตรฐานอาหารทะเลปลอดภย (BLUE BRAND) จากสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยในระดบนอย ผบรโภคใหค าแนะน าวา พนกงานของรานฯจะใหความรตอลกคาตอเมอมการซกถาม สวนมากพนกงานเนนเรองการขายและแนะน าสนคาเปนหลก สวนเรองทมาของสนคาและความรดานอนๆทางรานฯมปายใหความร แตลกคาสวนใหญไมไดมเวลาอาน ดงนนพนกงานควรจะพดใหขอมลเสรมในระหวางการขาย สวนการรบฟงความคดเหน และขอแนะน าจากลกคา อยในระดบปานกลาง เนองจากเจาหนาทรานมการรบฟงความคดเหนและขอแนะน าจากลกคาเสมอในเรองความสดของอาหารทะเล การบรรจภณฑทด การขนสง ชองทางจ าหนาย และอนๆ แตทางรานฯไมไดมการปรบปรงแกไขมากนก สวนประเดนรานฯมการโฆษณาผานรายการโทรทศน วทย เฟสบค เวบไซต ฯลฯ อยในระดบปานกลาง เนองจากรานฯมการประชาสมพนธหลายชองทาง แตรปแบบและความโดดเดนของสอนน อาจยงไมตรงกบกลมผบรโภคของรานคนจบปลามากนก สวนในประเดนความคดเหนตอราน ผบรโภคมความพงพอใจตอรานคนจบปลา ใ นดานคณภาพสนคา การใหบรการ และราคา ในระดบมาก ผบรโภคคดวารานคนจบปลามประโยชนตอ ตวเอง สงคม สงแวดลอม แ ล ะชาวประมงพนบาน ในระดบมาก สวนการสนบสนนรานคนจบปลาในอนาคต ผบรโภคจะมสวนรวมในการสนบสนนรานคนจบปลา และจะแนะน าใหญาต พนอง เพอนๆ คนรจก เลอกซออาหารทะเลรานคนจบปลา ในระดบมาก

นอกจากนนผบรโภคมขอเสนอแนะดงตอไปน (1) สนคารานคนจบปลา ควรผานการรบรองจากองคการอาหารและยา

เพอสรางความนาเชอถอทมากยงขน (2) ควรเพมชองทางหรอสถานทจดจ าหนายสนคาใหมากยงขน พรอมทง

บรการจดสงถงท (3) ฉลากสนคา ควรระบชอสตวน า วนเดอนปทผลต และวนหมดอายท

ชดเจน พรอมทงวธการปรง และการเกบรกษาผลตภณฑ (4) รานคนจบปลาควรใหความรเรองฤดกาลจบสตวน าของชาวประมง

พนบานในแตละพนทแกผบรโภค เพอใหผบรโภคสามารถเขาใจและวางแผนการบรโภคสตวน าในชวงนนๆ ได

(5) รานคนจบปลาควรเพมระบบสมาชก เพอเปนชองทางการสงเสรมทางตลาด ใหผบรโภคมความรสกวาไดรบความส าคญ และมความจงรกภกดในสนคา และซอสนคาสม าเสมอในระยะยาว อาท ส าหรบสมาชกมลด 3% เปนตน

(6) รานคนจบปลา ควรเพมผลตภณฑกงแปรรป เพอความสะดวกของผบรโภค และจะเปนจดสรางใหผบรโภคเพมมากขน อาท กงปอกเปลอกผาหลง กงตมพรอมอน ปลาทรงเครองพรอมทอด เปนตน

117

สวนตวแทนองคการบรหารสวนต าบลบอนอก และองคการบรหารสวนต าบลอาวนอย ทเกยวของกบรานฯ มความคดเหนดงน

(1) รานคนจบปลาเปนรานทเกดจากแนวคดของชาวประมงพนบานและนกพฒนาเอกชนทตองการพฒนาและจดการระบบเศรษฐกจในชมชนใหดขน (พนธศกด ใจใหญ, สมภาษณ 6 กรกฎาคม 2558) เปนอาหารทะเลปลอดสารฟอรมาลน ผบรโภครแหลงทมาของสตวน า จงมความนาเชอถอ แตราคาสนคาสงกวาตลาดทองถนท าใหคนในพนทเขาถงไดยาก แมวามลกคามาแวะมาหนารานทบอนอกเปนประจ า แตลกคามากกวา 50% ไมซอ จงมค าถามวาจะท าอยางไรใหคนในพนทเขาถงได ซงทางตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนกเขาใจดวารานมตนทนการบรหารจดการทสง ดงนนลกคากลมเปาหมายจงเปนชนชนกลาง-สงในกรงเทพฯ (อ านาจ สงยง, สมภาษณ 18 สงหาคม 2558)

(2) นอกจากนน เรองการใหขอมลกบลกคาเปนสงส าคญมาก เพราะหากลกคาไดรบขอมลทครบถวน การตดสนใจซอกจะมมากขน ดงนนเจาหนาทรานคนจบปลาควรปรบปรงวธการใหขอมลใหมความดงดดใจลกคามากกวานดวย (อ านาจ สงยง, สมภาษณ 18 สงหาคม 2558)

จากขอเสนอแนะดงกลาว แสดงใหเหนวา รานคนจบปลาควรพฒนาบรรจภณฑและ

เพมรายละเอยดของสนคาใหมากขน พรอมทงควรใหความรแกผบรโภคเกยวกบเรองธรรมชาตของสตวน า อาท ฤดกาล เครองมอทใชจบ เปนตน รวมถงเพมความหลากหลายของสนคาดวยเชนกน

4.5 แนวทำงพฒนำรำนคนจบปลำ จงหวดประจวบครขนธ

รานคนจบปลาประจวบครขนธกอให เกดผลลพธในดานตางๆ ตอราน และ

ชาวประมงพนบาน และผบรโภค แตอยางไรกตาม ผลลพธทกลาวมาขางตนยงไมสามารถตอบโจทยความอยรอดของรานได หากตองการใหรานฯอยรอด รานฯ ควรด าเนนการเพอใหสามารถตอบสนองวตถประสงคของการกอตงราน ดงน

วตถประสงคท 1 ชำวประมงมรำยไดทเพมขน และมเงนทนสนบสนนกำรอนรกษ

1) รานฯ ควรสรางโรงเรอนการผลตใหไดมาตรฐาน มหองเยนส าหรบการเกบรกษาคณภาพสตวน า เพอใหสอดคลองกบการเพมจ านวนการรบซอสตวน า

2) รานฯ ควรรบซอสตวน าจากชาวประมงเพมขนในปรมาณทมากขน ในราคาทสงกวาแพปลาทองถนไมต ากวา 5 % แตไมควรเกน 30% จากเดมทรานรบซอไดเพยงประมาณเดอนละ 12 วน คดเปน 60% ซงรบซอไดเพยง 60 ครวเรอนโดยใชระบบหมนเวยนการรบซอ ซงในการรบซอแบบเดมนชาวประมงไมสามารถหลดพนจากระบบเกยวของแพปลาทองถนได เนองจากความถในการรบซอสนคาของรานฯไมมากพอ ในขณะทชาวประมงออกไปท าประมงแทบทกวน ดงนนพวกเขาจงตองน าสตวน าทไดไปขายทแพปลา แมวาจะตองการไปขายรานคนจบปลา แตกมความรสกเกรงใจแพปลาทองถน แตหากชาวประมงตองการยกเลกความสมพนธแบบเจาหน-ลกหน

118

กบแพปลา กไมสามารถกระท าไดเพราะรานฯยงไมมความมนคง เนองจากสามารถรบซอสตวน าไดเพยงจ านวนนอยและรบซอเพยงบางครงเทานน

3) รานฯควรจดการเรองระบบการขนสงสนคาใหประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงควรจดซอรถหองเยนเพอขนสงสนคาไปจ าหนายทกรงเทพฯ ทงน รานฯจะตองด าเนนการพฒนาการบรหารจดการรานในดานอนๆ ควบคไปดวย

4) รานฯตองใหความรกบผบรโภคเรองการบรโภคอาหารทะเลตามฤดกาลตามทชาวประมงจบได เพอท าการตลาดและกระตนความตองการของตลาด (Demand) โดยใชวธการน าเสนอเรองราวทนาสนใจมาเปนจดดงดดลกคา เพอทรานฯจะไมตองรบซอสตวน าจากตางจงหวด ซงมตนทนการขนสงทสงจนไมคมทน

5) แมวาในชวงป 2557 – 2558 รานไมสามารถปนผลก าไรจากขายสนคาสผถอหน และการท ากจกรรมอนรกษของชมชนได แตจากการประชาสมพนธ และการขบเคลอนงานทงของรานฯและของกลมชาวประมงในประเดนการท างานเพอสงคม สงผลใหองคกรภายนอกอนๆ อาท กรนพซ เลมอนฟารม เปนตน มองเหนความส าคญของรานฯในฐานะกจการเพอสงคมของชาวประมงพนบานจงใหการสนบสนนงบประมาณในการจดกจกรรมแทน ซงถอเปนการปนผลก าไรทางออมจากรานฯ ซงในอนาคตหากรานสามารถจดการระบบการบรหารภายใน และจดการกบอปสงค อปทานได รานฯจะสามารถปนผลก าไรสงานอนรกษไดตามเปาหมายทตงไว

วตถประสงคท 2 ผบรโภคไดรบอำหำรทะเลปลอดภย จำกกำรท ำประมงแบบ

รบผดชอบ 1) รานฯจะตองรบด าเนนการสรางโรงเรอนการผลตสนคาทไดมาตรฐาน ม

ระบบการปองกนแมลง การก าจดน าเสย การรกษาความสะอาด เปนตน เพอใหเจาหนาทและแรงงานสามารถท างานแปรรปสนคาไดอยางมประสทธภาพและถกตองตามสขลกษณะ แลวตดตอขอมาตรฐาน 5 ส องคการอาหารและยา (อย.) และน ามาขบเคลอนมาตรฐานบลแบรนดของสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทยตอไป

2) รานฯจะตองมการตรวจสอบความปลอดภย และคณภาพสนคาจากชาวประมงพนบาน โดยท าเปนระบบทชดเจน โดยไมใชการตรวจสอบทางดานสงคมทอาศยความเชอใจกนระหวางเจาหนาทฯกบชาวประมงเพยงอยางเดยว กลาววา รานฯ การตรวจคณภาพสนคาดวยตนเอง โดยการสมตรวจเดอนละ 1 ครง สวนเรองเครองมอและวธการท าประมงแบบไมท าลายลาง รานฯกบเครอขายฯ การใชวธการตรวจสอบทางสงคม คอ ชาวประมงจะชวยตรวจสอบกนเอง เพราะตางกออกไปท าประมงในพนทและชวงเวลาเดยวกน

วตถประสงคท 3 ผบรโภคมควำมตระหนกตอกำรอนรกษทรพยำกรทะเลและ

ชำยฝง 1) เหตผลส าคญอนดบ 1ทผบรโภคเลอกบรโภคอาหารทะเลรานคนจบปลา

คอสขภาพและความปลอดภย รองลงมา คอ การอนรกษสงแวดลอม ซงผบรโภคจ านวนหนงกลาววา เจาหนาทไมไดอธบายเรองการอนรกษ การใชเครองมอประมง และวธการประมงมากเทาทควร แต

119

พดคยเฉพาะเรองของสนคา ทงนเพราะเจาหนาทไมมเวลาอธบายขอมล และลกคาเองกมเวลาจ ากดดวย รานฯจงตองใชวธการใหความรผานเพจเฟสบครานคนจบปลาแทน

2) ผบรโภครานคนจบปลามความตระหนกถงการอนรกษ มความเขาใจเรองการบรโภคตามฤดกาล ซงจากการสมภาษณในประเดนทวาหากไมมสตวน าตามทตองการ ผบรโภครานคนจบปลาจ านวน 60% ยนดทจะซอสตวน าชนดอนๆ แทน

โดยสรป รานคนจบปลาควรจดระบบการบรหารภายในใหเปนกจการเพอสงคมท

แทจรง แมวาจดเรมตนของรานฯ จะเกดจากเงนสนบสนนองคกรภายนอก และการด าเนนงานในชวงแรกสามารถผานพนวกฤตได เพราะไดรบเงนสนบสนนดงกลาว โดยรานฯ ตองเรมจากการพฒนา “คน” คอการสรางความขาใจใหเจาหนาทเรยนรเรองธรกจใหกาวพนแนวคดและการท างานแบบนกพฒนาเอกชน เรยนรเรองการวางแผน การท าบญชอยางเปนระบบ การวเคราะหตลาด การหาจดเดนของสนคา การมโรงเรอนผลต และการควบคณคณภาพตามมาตรฐาน รวมทงการมมาตรฐานอาหารปลอดภยจากองคกรทนาเชอรองรบ และการขนสงทมประสทธภาพและประสทธผล นอกจากนนการเนนยทธศาสตรใหสนคาจากพนทประจวบฯเปนสนคาเดน เพอตอบโจทยความคาดหวงของชาวประมง ทงการหลดพนจากระบบเกยว และมรายไดทเพมขนทงจากการขายสตวน าโดยตรงและเงนปนผลก าไรรายป และมเงนทนสนบสนนกจกรรมการอนรกษ เพอใหรานคนจบปลาสามารถบรรลวตถประสงคของการกอตงไดอยางแทจรง

120

ตอนท 4.2 ผลกำรวจยพนทจงหวดนครศรธรรมรำช บทนเปนการน าเสนอขอมลเกยวกบพนทอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

เดอนตลาคม 2558 ถงเดอนมนาคม 2559 โดยการน าขอมลภาคสนามของผวจยเปนหลก ประกอบกบผลงานวจยของเขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท (2556) ทท าการศกษาการพฒนาอยางยงยนของชมชนทาศาลาทามกลางความเปนสมยใหม โดยใชวธการวจยตางๆ ไดแก การวเคราะหเอกสาร การจดสนทนากลม สมภาษณเชงลก และการสงเกตชมชนแบบไมมสวนรวมเปนวธการวจยในการเกบขอมลกบผประกอบการในพนทอาวสชล-ทาศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช และผมสวนเกยวของในชมชน ดงน

4.1 วถประมงพนบาน อาวทาศาลาจากงานพฒนาสรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช

4.2 พฒนาการและกระบวนการท างานของรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช 4.3 บทเรยนจากการด าเนนงานรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช 4.4 ผลลพธจากกระบวนการท างานรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช 4.5 แนวทางพฒนารานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราชในอนาคต

4.1 วถประมงพ นบ ำนอำวท ำศำลำจำกงำนพฒนำส รำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

4.1.1 วถประมงพนบำนอำวทำศำลำ จำกงำนพฒนำสรำนคนจบปลำ ในสวนนผวจยไดน าเสนอบทบาทของคนกลมตางๆ ในชมชนประมงพนบานอาวทา

ศาลา ทเกยวของปฏสมพนธกนทงในระบบเครอญาต การใหความชวยเหลอ การสมพนธทางเศรษฐกจระหวางชาวประมงพนบานกบผคาคนกลางและแพปลา ฯลฯ ซงมความผกพนใกลชดกบฐานทรพยากรธรรมชาตอาวทาศาลาอนเปนวถชวตทสอดคลองสบทอดมาอยางยาวนาน ดงน

1) ชำวประมงพนบำน (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556) “ทาศาลา” คอ ชอหมบานทตงอยรมคลองทาศาลา ซงเปนคลองเลก ๆ

แยกจากคลองทาสง เปนทาจอดเรอสนคาจากตางเมอง และมศาลาพกรอนปลกอยททาจอดเรอ หมบานและอ าเภอจงมชอตามนยน (องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา, 2558)

ค าวา “ ทาศาลา ” นนเปนค าทออกเสยงตามภาษากลางซงเปนภาษาราชการ แตภาษาใตซงเปนภาษาพดของคนนครฯ โดยทวไปนน คงเรยกวา “ ทาหลา ” (องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา, 2558)

อาณาเขตต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราชมอาณาเขต ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ ต าบลทาขน ทศใต ตดตอกบ ต าบลปากพน

121

ทศตะวนออก ตดตอกบ ทะเลอาวไทย ทศตะวนตก ตดตอกบ ต าบลไทยบร - โพธทอง 2) หนวยงำนบรหำรรำชกำรสวนทองถน 2 รปแบบ คอ (องคการบรหาร

สวนต าบลทาศาลา, 2558) (1) เทศบาลต าบลทาศาลา ม พนท ในหมท 1 เปนสวนใหญ

ประมาณ 1 ตารางกโลเมตร (2) องคการบรหารส วนต าบลท าศาลา มหมบ านในความ

รบผดชอบ 15 หมบาน (หมท 1 บางสวน) 3) เนอท มเนอทโดยประมาณ 16 , 775 ไร (26.84 ตารางกโลเมตร) 4) ลกษณะภมประเทศ สภาพพนทเปนทราบชายฝงทะเลเปนหาดทราย

สลบกบปาชายเลน มความยาวไปตาม แนวชายฝงทะเลจากเหนอจรดใต ตงแตหมท 10 หมท 4 หมท 5 หมท 6 บาน หมท 9 และมลกษณะเปนดนเลนทบถม

ในหมท 7 , 14 และหมท 8 สวนทางทศตะวนตกมลกษณะเปนทราบลมเหมาะแกการท านาในพนทหมท 1 และหมท 3

ต าบลทาศาลามหมบ าน จ านวน 15 หมบ าน ไดแก หม 1 บานทาศาลา หม 2 บานเตาหมอ หม 3 บานทาสง หม 4 บานทาสงบน หม 5 บานในถง หม 6 บานสระบว หม 7 บานหนาทบ หม 8 บานปากน าใหม หม 9 บานดานภาษ หม 10 บานบอนนท หม 11 บานฝายทา หม 12 บานในไร หม 14 บานแหลม และ หม 15 บานบางตง

- องคการบรหารสวนต าบล มเขตในการท างานทงหมบาน 14 หมบาน ไดแก หมท 2 – 15

- เทศบาลต าบลทาศาลา มเขตในการท างาน 1 หมบาน คอ หมท 1 บานทาศาลา

5) ประชำกร ต าบลทาศาลามประชากรทงสน 28 , 700 คน แยกเปน ชาย 14,272 คน หญง 14,428 คน มความหนาแนนเฉลย 1,002 คน/ตารางกโลเมตร

ในสวนของ “อาวทาศาลา” ในการวจยครงนมทมาจากการ การรวมตวหมบานชายทะเลในต าบลทาศาลา กอตงเปน “เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา” เมอป 2550 เนองจากเกดความเสอมโทรมของทรพยากรในอาวทาศาลาจากการท าประมงทผดกฎหมายและเกนความพอด สงผลกระทบตอวถชวตของชาวชมชน จงรวมมอกนเพอสงเสรมการอนรกษ ฟนฟและปกปองทรพยากรทางทะเลและชายฝง เพอใหเปนแหลงอาหารของชมชน เปนศนยกลางในการแลกเปลยนเรยนรการบรหารจดการทรพยากร และรวมมอประสานงานกบภาครฐ ชมชน ทองถน ในการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตของชาวประมงพนบานอาวทาศาลา ตอมาในป พ.ศ. 2555 ไดจดทะเบยนเปนสมาคม ใชชอวา “สมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา” และด าเนนกจกรรมจนไดรบการยอมรบจากองคกรทงภาครฐและองคกรชมชนอนๆ โดยเขามาศกษาดงานอยางตอเน อง จนสามารถพฒนาเปนแหลงเรยนรในการอนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเล และการบรหารจดการกลม/กองทนตางๆ ของชมชน

122

ในป พ.ศ. 2553 สมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลารวมมอกบ เครอขายรกษบานเกดทาศาลา และเปน 2 องคกรหลกในพนทอ าเภอทาศาลา ทมบทบาทในการใชสทธ และมสวนรวมในการพฒนาพนทมากทสด ระหวางป พ.ศ. 2549 - 2552 มการศกษาโครงการขนาดใหญในพนทจงหวดนครศรธรรมราชถง 23 โครงการ ครอบคลมพนทหลายอ าเภอ ไมวาจะเปนโครงการจดตงนคมอตสาหกรรมปโตรเคม พนทอ าเภอทาศาลา และอ าเภอสชล ไดกอตงเครอขายทงจงหวดทเรยกวา “เครอขายผลกระทบนโยบายสาธารณะนครศรธรรมราช” หลงจากนนมโครงการโครงสรางพนฐานตามมาอกหลายโครงการ ในดานการขดเจาะปโตรเลยม เขอน คมนาคม และพลงงาน

ในป พ.ศ. 2552 กลมปญญาชน ไดกอตง “เครอขายรกษบานเกดทาศาลา” ขน โดยเปนการรวมตวของเครอขายตางๆ เชน เครอขายครเกษยณ นกวชาการในมหาวทยาลย นกพฒนาเอกชน กลมศลปนและกว เครอขายองคกรชาวบานตางๆ เพอสรางความตระหนกรกษถนฐานบานเกดและมสวนรวมในการพฒนา สรางการตนรของสาธารณะถงความเปนตวตนและอตลกษณของชาวทาศาลาทมความพรอมทงทางดานทรพยากร วฒนธรรม ประเพณ ท เปนเมองประวตศาสตร เมอการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยตองการทจะสรางโรงไฟฟาถานหนในพนทอ าเภอทาศาลา ตามแผนพฒนาพลงงาน ทงสมาคมเครอขายประมงพนบาน อาวทาศาลา และเครอขายรกษบานเกดทาศาลาตางกรวมตวกนคดคานการสรางโรงไฟฟา เนองจากรพษภยของโรงไฟฟาถานหนทจะเกดขน ซงจะสงผลกระทบตอวถชวตชมชน และทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม โดยเขารวมเวทประชาพจารณ และลงนามสญญาประชาคมวาดวย “การไมเอาโรงไฟฟาถานหน” จนถงปจจบนโครงการไดยต และยงไมมการด าเนนการสรางโรงไฟฟาถานหนในพนทอ าเภอทาศาลา เนองจากความเขมแขงของชมชนทรวมกนปกปองทรพยากรธรรมชาตไวได

ในการวจยเรองรานคนจบปลานครศรธรรมราชน ผวจยมงเนนพนทหลกในการรบซอสตวน าของรานฯ ไดแก บ านสระบว และบ านในถ ง ต .ท าศาลา อ.ท าศาลา จ.นครศรธรรมราช ผวจยจงน าเสนอวถชวตประมงพนบานในพนทดงกลาว ดงน

ชาวประมงทบานสระบว (หม 6) ใน ต.ทาศาลา มประชากรเกอบ 900 ครวเรอน มเรอประมงพนบานประมาณ 80 ล า ชาวประมงออกเรอทกวนตงแตเชามดชวงเวลาประมาณ 03.00 น. และกลบเขาฝง 12.00 น. โดยมลกนองเรอตงแต 2-4 คน พอชวงเยนของทกวนชาวประมงกเตรยมน าแขง น ามนเพอเตรยมส าหรบออกเรอในวนถดไป เวลาประมาณเทยงวนชาวประมงน าเรอกลบมาถงฝงและชวยกนปลดปลาออกจากอวน ซงจะมแมคาเจาประจ ามารอรบซอสตวน าจากเรอ เพอไปขายตอในตลาดทองถน สวนใหญชาวประมงเปนเจาของเรอเองจงสามารถซอขายปลาอยางอสระททาเรอไดเลย กอนน าสตวน าไปขายแมคา (จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559) เจาของเรอจะตรวจสอบราคารบซอปลาระหวางแมคาในหมท 5 และหมท 6 ผานวทยสอสาร เพอทราบถงราคาทจะตอรองกบแมคาบนฝง ซงโดยมากแมคากจะยอมปรบราคาใหตามทเจาของเรอขอ เนองจากตองการรกษาลกคาประจ าเอาไว แมคาจะน าปลาและกงบางชนดไปขายต อทตลาดนด ซงมทงตลาดเชา ตลาดสาย ตลาดบาย ตลาดเยน สวนป กง กงแชบวย ซงเปนสตวน าราคาแพง และก าลงซอของชาวบานในชมชนมไมเพยงพอ เจาของเรอจะสงใหแพรบซอแทน (สณ มะสะนง , สมภาษณ 21 กมภาพนธ 2559)

123

การท าประมงชายฝงมตนทนในการออกเรอแตละวนประกอบดวยคาน ามน คาน าชา คาขนมเลยงลกเรอ ประมาณ 300-600 บาทตอวน สวนคาจางลกเรอนนประมาณ 250 บาทตอวน ในกรณเรอเลกๆ เจาของเรอมกแบงคาตอบแทนใหลกเรอรอยละ 20 จากเงนรายไดทขายปลา หรอหากไดปลามากเปนพเศษ ลกเรอกไดคาจางเพมอก ทงนลกจางในเรอมกเปนญาตสนทหรอคนรจก บางคนมแตอปกรณ เชน อวน แตตองการออกเรอดวย กน าอวนมาพวง (หรอเรยกวา พลอยอวน) หรอมาชวยท างานในเรอเหมอนลกจาง แตเจาของเรอไมตองจายคาจาง สวนเจาของอวนกไดปลาไปขายตามทอวนจบได เนองจากการออกเรอรวมกนมพนฐานจากความเปนเครอขายของคนรจกกน ลกเรอจงเปนคนในชมชนทงหมด อกทงชาวประมงเกอบทงหมดเปนเจาของเรอเอง การแบงหนาทรบผดชอบระหวางสามภรรยา และลก เกยวกบการหาปลาจงคอนขางชดเจน กลาวคอ สามท าหนาทหาปลา โดยมลกหลานทอยในวยทสามารถชวยงานไดและอยในชวงปดภาคเรยนชวยท างานเปนลกเรอ เมอเรอขนฝงหากไมไดขายสนคากบพอคาแมคาคนกลางทงหมด ภรรยากเอาปลาไปขายทตลาด แตกเปนกรณสวนนอย สวนใหญจะนยมขายใหพอคาแมคาคนกลางน าไปขายตอทตลาด ส าหรบรายไดตอวนของเจาของเรอหลงจากหกคาใชจายในเรอ (คาน าชา คาน ามน คาขนมรบประทานในเรอ) โดยเฉลยประมาณ 2,000 บาทตอวน (พนก ใบเต , สมภาษณ 22 กมภาพนธ 2559)

แตในกรณของบานในถง ชาวประมงสวนใหญอยในระบบแพ เนองจากเปนหมบานทมประชากรอาศยหนาแนน จงมแพรบซอปลาจ านวนคอนขางมาก ทงชมชนมเรอประมงประมาณ 180 ล า แตละล าอาจมครวเรอนรวมใชประโยชนในการหาปลารวมกนเปนจ านวน 1 - 4 ครวเรอน ภรรยาหรอคนในครวเรอนนยมน าสตวน าทจบไดไปขายทตลาดเอง ซงตางกบบานสระบวซงเจาของเรอนยมขายปลาใหพอคาคนกลาง ยกเวนกงหรอปมา ซงจะขายตอใหพอคาหรอแมคาคนกลางทมารอซอทท าเรอ (เจรญ โตะอแต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2559)

ชาวประมงมกตกาในการปองกนความขดแยงทอาจเกดขน เชน ในการออกหาปลา เรอแตละล าจะวางอวนโดยมธงทแสดงเครองหมายเฉพาะเรอเอาไว เมอเรออนๆ เหนธงกจะรวามเรอมาวางอวนกอนแลว และอวนเปนของใคร ท าใหไมมปญหาวางอวนทบกน ตางยดถอระบบมากอนไดกอน คนทมาทหลงตองออกเรอไปไกลขน จะตองเสยคาน ามนมากขน หากมเรอทไปพบพนททมปลามาก กจะวทยแจงใหเรอล าอนมาจบปลาดวย ชาวประมงไมชอบออกเรอตามลาพงเพยงล าเดยว อยางนอยจะออกเรอพรอมกน 2 ถง 3 ล า เพราะหากมเหตการณเรอเสยในทะเลกจะสามารถพงพาอาศยกนได และเมอจอดเรอทฝง ชาวประมงตองเอาเรอขนจอดทละล า และตองชวยกนเขนเรอเขาฝง (เรณ มะหล, สมภาษณ 3 ธนวาคม 2558)

124

ภำพประกอบท 30 วถประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช , จนดา จตตนง ถายเมอ 26 เมษายน 2558

4.1.2 ผคำคนกลำง ในชมชนอาวทาศาลามผคาคนกลาง (ซงในพนทเรยกวา ผรวบรวมสตวน า) ทงทเปน

คนในชมชนและคนตางถน กลมทเปนผคาในชมชนจะรบซอจากเรอไปขายทตลาดสดตางๆ สตวน าทซอสวนใหญคอปลา และกงชนดตางๆ ทไมใชกงแชบวย ซงขายในตลาดไดคอนขางงายเพราะราคาไมแพง ราคาปลาหรอกงทรบซอจากทาเรอกบราคาขายทตลาดไมตางกนมากนก เชน การรบซอกงราคา 150 บาทตอกโลกรม แตราคาขายทตลาดนดประมาณ 180 บาทตอกโลกรม สวนคนทเปนผคาตางถนจะมารอซอเพอไปขายตอในตลาดสดตางถนหรอแพตางถน นอกจากน มพอคาแมคาทท าหนาทตดตอซอสตวน า เชน ป หรอ กง เพอจดสงเปนวตถดบโดยตรงไปทวสาหกจชมชนหรอโรงงานแปรรปขนาดเลกในชมชน เชน แมคาตดตอซอปโดยตรงทแพรบซอปแลวน ามาสงตอใหโรงงานแกะปเชนเดยวกน พอคาคนกลางจดการซอปลาทเพอสงตอโรงงานปลากระปอง และแมคาซอกงจากแพสงตอโรงงานทากงแหง รายไดเฉลยตอวนของพอคาแมคาคนกลางอยทประมาณ 1,500 ตอวน (ขอมลจากCommunity Health Impact Assessment (CHIA) หรอ กระบวนการเรยนรรวมกนของชมชนทองถน ป 2555 โดยเครอขายประมงพนบาน อ.สชล- อ.ท าศาลา ชมชนชายฝงท าศาลา จ .นครศรธรรมราช

ภำพประกอบท 31 การรบซอสตวน าของผรวบรวม หรอผคาคนกลาง , จนดา จตตนง ถายเมอ 20 มถนายน 2559)

125

4.1.3 แพรบซอสตวน ำ แพท าหนาทรบซอสตวน าทชาวประมงจบได แลวท าการคดเลอกและแยก เพอขาย

ตอใหพอคาคนกลาง หรอตวแทนจากโรงงานทงในชมชนและนอกชมชน หรอขายตอไปยงแพนอกชมชนอกตอหนง นอกจากนแพยงมเรอในสงกดตน แพหนงมเรอในสงกดประมาณ 50-100 ลา การเขาสระบบแพมาจากความสมพนธใน 3 รปแบบ (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556 ) ดงน

1) ชาวประมงไมมเรอหรออปกรณประมงแตตองการออกเรอ เจาของแพจงตกลงออกเงนใหจนครบ โดยชาวประมงจะตองขายสนคากบเจาของแพ และเจาของแพจะหกรอยละ 5 ของมลคาสนคาทขายในแตละครงจนกวาจะคนเงนทยมครบ แตหากวนไหนจบสตวน าไดนอย เจาของแพกจะไมหกหนสน (เรณ มะหล, สมภาษณ 3 ธนวาคม 2558)

2) ชาวประมงกยมเงนจากเจาของแพอยางมพนธะสญญา เชน ลงทนเรอ 1 ล าอาจตองใชเงนประมาณ 50,000 บาท คนทตองการเรอมทน 25,000 บาท และตองการกจากเจาของแพอก 25,000 บาท เจาของแพจะหกรอยละ 5 ของมลคาสนคาทขายในแตละครงจนกวาจะคนเงนทยมครบ (วนไหนทไดนอย เจาของแพกไมหกเงน) (สชาต โตะจ, สมภาษณ 4 ธนวาคม 2558)

3) ชาวประมงยมเงนจากเจาของแพโดยไมมพนธะสญญา ไมก าหนดเวลาคนเงนและเจาของแพมกจะไมตองการรบเงน หากชาวประมงจะคนเงนทงหมดเพราะเจาของแพตองการรกษาจ านวนเรอในสงกดแพ เพอใหชาวประมงขายสนคากบตนเองตอไป โดยมขอผกมดกบเจาของแพเปนสญญาใจ (สาลหะ วงศดลยา, สมภาษณ 28 มนาคม 2559)

ชาวประมงทอยภายใตระบบแพ โดยเฉพาะอยางยงแบบท 1 และแบบท 2 มกตองน าสตวน ามาขายกบแพตนสงกดเสมอ เมอชาวประมงน าปลามาขายกบแพ เจาของแพจะทยอยหกเงนรอยละ 5 จากมลคาสนคาจากลกแพ (การช าระเงนตนทลกแพกไว) ซงถาเทยบกบราคาทแพรบซอจากชาวประมงทมเรอเปนของตวเอง ลกแพจะไดราคารบซอทต ากวาแตกไมเกน 5 บาทตอกโลกรม เจาของแพจะชวยเปนผจดการหาซอน าแขงใหกบลกแพในการออกเรอแตละครงดวย หากลกแพตองการไปขายสนคากบแพรายอน กสามารถท าไดแตตองน าเงนมาจายใหเจาของแพ (เจาหน) รอยละ 5 ของมลคาทขายเชนกน แตการยายไปขายสนคาใหแพอนไดหรอไม ขนอยกบความเหนชอบของเจาของแพ (เจาหน) (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556)

ในชวงมรสมทลกแพไมสามารถออกเรอได เจาของแพจะรบหนาทซอมแซมเรอ และอปกรณอวนใหเอง ลกแพบางรายอยในระบบแพมาตลอดตงแตรนป โดยทเจาของแพไมหกเงนตน แตลกแพจะเอาปลามาขายใหเจาของแพเสมอ จะเหนไดวา ระบบแพอาศยรากฐานการพงพาเปนส าคญ นอกจากนนความใกลชดสนทสนมกนในฐานะเครอญาต หรอคนรจกกนมานานในชมชน ท าใหทงลกแพและเจาของแพตางพงพากนไปในลกษณะหนสวนมากกวาเจาหนกบลกหน หากชาวประมงตองการขายเรอตอกได โดยใชบญชเดมเปนพนฐาน อยางไรกด ชาวประมงไมไดรสกถงภาระจากการ

126

ผอนเรอมากนก สวนมากจงมกเปนลกแพสบทอดตอมาจากรนพอแม (สะกหนะ โตะกาสอ, สมภาษณ 13 พฤศจกายน 2558)

สวนใหญคนทเขาสธรกจแพ จะไดรบมรดกสบทอดมาจากรนปยาตายาย จงมความช านาญในการท าธรกจรบซอโดยไมตองออกเรอเอง แพบางแพจะรบซอเฉพาะสตวน าบางชนด เชน แพปจะรบซอเฉพาะป และจาของแพน าปสงโรงงานแกะปทนท แตเดมเจาของแพตองมรถกระบะเพอขนสงของไปหาผรบซอนอกทองถน แตปจจบนมพอคาคนกลางจากตางถนมารบซอถงแพ แมวาอาจใหราคาต ากวาทเจาของแพจะไดหากขนไปขายนอกทองถนเอง แตจ านวนเงนดงกลาวแตกตางกนเพยงเลกนอยกบราคาจากแพนอกชมชน ระบบแพมสวนท าใหสนคาอาหารทะเลถกสงตอสนคาไปยงแพนอกชมชน (ปตตาน ตรง) และโรงงานบรรจหรอแปรรปตางๆ นอกชมชนอยางรวดเรว (สาลหะ วงศดลยา, สมภาษณ 28 มนาคม 2559)

หมบานชาวประมงในทาศาลาสวนใหญอยในระบบแพ กจการแพเปนกจการทแขงกนทราคารบซอ ในพนททบานในถงมแพรบซอจ านวนมาก มประชากรและชาวประมงมากกวาทอน แตละแพจะมเงนหมนเวยนตอวนจ านวนไมนอย เชน แพหนงทสมภาษณในพนทหนาทบตองมเงนหมนอยางนอย 120,000 บาท สวนใหญรบซอปไดวนละ 500 กก. ตอวน ราคา กก.ละ 200-300 บาทสวนเนอปทแกะแลวราคาประมาณ 550 บาทตอกโลกรม ส าหรบการจางงานทแพ แตละแพจางคนงานประมาณแพละ 10 คน ไดคาจางวนละ 300 บาท ท าหนาทยกของ และชวยปลดปลาจากอวน สวนใหญเปนคนในทองถนทไมมเรอเปนของตวเอง (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556)

4.1.4 โรงงำนแปรรปสตวน ำในทองถน ในชมชนทาศาลามโรงงานแปรรปสตวน าขนาดเลกหลายโรงงาน เชน โรงงานแกะ

เนอป โรงงานกงแหง ปลาแหง ปลาปน กะป แพคกง (ทาศาลาเปนพนท 1 ใน 3 พนททจบกงได) ซงผลผลตมทงทสงขายภายในตลาดทองถน ตลาดตางจงหวด (เชน ระนอง กระบ) สงเขากรงเทพฯ และสงไปตางประเทศ เชน กะปสงตอไปมาเลเซย กงสงกรงเทพฯ แลวตอไปทไตหวน จน ฮองกง การจางงานในโรงงานมกเปนแบบไมเปนทางการ ใหอสระกบเจาของโรงงานในการยตกจการชวคราวในยามไมมวตถดบ และใหอสระกบลกจางในการเลอกงานทถนดและเวลาท างาน (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556)

4.1.5 โรงงำนแกะป โรงงานจางคนจดการรบซอวตถดบจากทแพป เพอน ามาสงตรงใหโรงงาน โรงงานจะ

หยดในชวงทไมใชฤดกาลของป คอในชวง กมภาพนธ – มนาคม สวนชวงฤดกาลทมปมาก มผลผลตจากโรงงานมากคอ ในชวงเดอนพฤษภาคม ผลผลตทไดสงตอไปทงตลาดในประเทศและตางประเทศ (เชน ญปน) มลกจางทงหมดในโรงงานประมาณ 120 คน ไมก าหนดเวลาเขา-ออกท างาน ลกจางเขาท างานตามอสระ คาจางจะไมขนกบจ านวนชวโมงทท างาน แตเปนจ านวนปทแกะได ขนาดปทแกะ

127

และฝมอ ยงแกะปขนาดเลกซงแกะยาก จะใหคาจางตอกโลกรมสง โรงงานแกะปในหมบานอนๆ กมการจางงานในลกษณะอสระแบบเดยวกน (เรณ มะหล, สมภาษณ 3 ธนวาคม 2558)

แรงงานในโรงงาน คอกลมแมบานในชมชน ในขณะทสามออกหาปลา ภรรยามกรบจางแกะป ลกจางมอสระในการเลอกเวลาท างาน บางรายเขางานเพยง 5-6 ชวโมง กสามารถไดรบค าจางไปมากกวา 400 บาท โดยเฉลยแลวรายไดจากการรบจางแกะปประมาณ 300-700 บาท ตอคน/ตอวน ลกจางซงเปนอสระอยแลวกไปรบจางหรอท างานอยางอนตอ เชน เกบผลไม (มงคด ลองกอง) หรอลอกใบจาก (สชาดา จงกลบาน, สมภาษณ 15 ธนวาคม 2558)

4.1.6 กลมคนทท ำอำชพอนๆ ทตอเนองกบประมงชำยฝง อาชพตอเนองจากประมงชายฝงแตละหมบานไมแตกตางกนมากนก ไดแก อาชพ

ปลดปลา หมาด (ซอม) อวน รบจางแกะป ซอมอปกรณ ซงเปดโอกาสใหเกดการจางงานอยางอสระ เชน หากเปนลกจางปลดปลา สาวอวน ซงเปนการท าในชวงเวลาสนๆทเรอเขาฝง (2 ชวโมง) ไดครงละ 100 บาท รบจางตดอวนได 200 บาทตอวน การวางเบดตกปลาตามแนวปะการง ซงท ารายไดประมาณวนละ 500 บาท การเกบหอยตามหาดเลน ซงผสงอายสามารถท าไดและอาจท ารายไดไดถงครวเรอนละ 1,000 บาทตอวน นอกจากนยงมอาชพเปดรานน าชาส าหรบชาวประมงทนยมมานงพบปะพดคยกอนออกเรอและหลงเอาเรอขนฝง อาชพขายและซอมอปกรณประมง และอาชพขายน าแขง (สชาต โตะจ, สมภาษณ 4 ธนวาคม 2558)

4.1.7 กลมคนทท ำอำชพรบจำงทวไป งานรบจางทคนในชมชนนยมท าคอ การลอกใบจากส าหรบมวนยาสบ รายไดเฉลย

วนละ 300 บาท การรบจางเกบผลไมในสวน (โดยเฉพาะอยางยงชวงทะเลมมรสม ซงเปนชวงผลไมสกพอด) ไดคาจางวนละประมาณ 400 บาท และอาจมากกวาขนอยกบปรมาณผลไมทเกบได

ลกษณะพเศษของการจางงานทนคอ ลกจางมอสระดานเวลา และสามารถเลอกงานตามความถนดหรอความชอบได คนทมารบจางในโรงงานแกะปหรอปลดปลา หมาดอวน ไมตองท าทงวนหรอเขางานเชาออกตอนเยน กสามารถหาเงนไดมากกวา 300 บาท แมบานสวนใหญโดยเฉพาะอยางยงจากครวเรอนทมเรอเองท ารายไดไดมากถง 1,500 บาทตอวน มาจากการท างานหลายอยางและการเขางานอยางอสระ เชน ขายปลาไดประมาณ 1,000 บาท รบจางแกะปตอ ไดอกประมาณ 200 บาท กลบมาบานรบลอกใบจากไดอกวนละ 300 บาท บางครงกสลบกบการซอมอวนตามแตจะมคนจางหรอไม ซงเมอรวมแลวนบเปนรายไดทคอนขางสงส าหรบงานทหาท าไดภายในชมชนเอง (ปาตมะ หาญกลา, สมภาษณ 29 มนาคม 2559)

รายไดของคนในชมชนมาจากการท าประมงชายฝงเปนสวนใหญ เปนอาชพทพงพงกบฐานทรพยากร ชาวประมงจงเหนความส าคญของการพยายามรกษาสงแวดลอม ในการจบสตวน าแตละประเภท ชาวประมงพจารณาความเหมาะสมกบฤดกาลดวย มการงดจบสตวแตละชนดเปนชวงๆ ท าใหชาวประมงสามารถใชประโยชนจากทรพยากรไดในระยะยาว การเปลยนชนดของสตวน า

128

ทจบไปตามฤดกาลท าใหมการใชเครองมอ อปกรณทหลากหลายกวา 100 ชนด เชน อวนปมา อวนปลาท อวนปลากเหรา อวนปลาหมอ อวนปลาทราย อวนปลาจะระเมด ลอบปลาหมก ลอบป เปนตน เพอใหเหมาะสมกบชนดสตวน า และในขณะเดยวกนกไมท าลายระบบนเวศชายฝงอกดวย นอกจากชาวประมงดแล ตรวจตรากนเองในเรองการใชอวนและการจบสตวน าทถกตองแลว ยงมการรณรงคโดยกลมอนรกษและการก าหนดบทบญญตของชมชน รวมทงการใชเทคโนโลยเขาชวย เชน ระบบ GPS ในการดต าแหนงของปะการงเทยม เพอไมใหการวางอวนไปกระทบแนวปะการง (จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

เมอพจารณาจากการปฏสมพนธของกลมคนอาชพตางๆ ในชมชนประมงพนบานอาวทาศาลา พบวา ไมมการผกขาดจากผประกอบการรายใหญ ในการเขาสอาชพชาวประมง การหาเงนทนเปนเรองทหาทางออกไดไมยากนก การอาศยอย ในชมชนทามกลางเครอญาตท าให มผสนบสนน ทงในการเปนลกเรอ หรอการเปนผรวมลงทนในฐานะเจาของแพ หรอถาหากไมตองการเขาระบบแพ กอาจใชการพลอยอวน หรอวางเบดตกปลาตามแนวปะการงแทน สวนผคาคนกลางกมจ านวนมากราย ถงแมจะมลกคาประจ าและเจาประจ าทขายวตถดบให แตกไมใชลกษณะการผกขาดอ านาจการตอรองโดยคนใดคนหนง

สวนแพรบซอ ถงแมจะมระบบแพทลกแพจ าเปนตองขายสตวน าทจบไดใหเจาของแพ แตแพกมจ านวนมากและมการแขงขนดานราคากนในระดบหนง ท าใหระบบพงพาดแลลกแพ และการสรางความไววางใจกน ยงเปนเงอนไขส าคญในการรกษาสถานะความเปนอยของแพ การแขงขนและความพงพาทยงมอยท าใหไมเกดการสรางผลก าไรทมากเกนไป รวมทงลดโอกาสในการน าผลก าไรไปตอยอดขยายกจการซงอาจน าไปสการผกขาดทรนแรงขน ในท านองเดยวกนโรงงานแปรรปสวนใหญ ยงมขนาดเลกและอยบนฐานของการพงพาแรงงานทไมอยในระบบอยางเปนทางการ อกทงโรงงานมจ านวนไมนอยและมการแขงขนกนในระดบหนง ท าใหโอกาสในการผกขาดทรนแรงเปนไปไดนอย

เมอพจารณาโอกาสของคนในชมชนทไมไดเรยนสงในการเขาสอาชพประมงชายฝงและอาชพทตอเนอง พบวา กลมคนเหลานสามารถมอาชพทพงตนเองได มโอกาสทาเงนรายไดวนละ 2,000 บาท และอาจสงถงวนละหลายหมนบาทในชวงฤดกง ถงแมในปจจบนชาวประมงตองการใหบตรหลานจบการมธยมศกษาปท 6 เปนอยางนอยและใหไดศกษาตอในระดบอดมศกษา แตกจะใหบตรหลานไดมโอกาสฝกการหาปลาไวตงแตเดกดวยเชนกน เพอเปนหนงในอาชพรองรบทมนคง ดงนนบตรหลานทจบมธยมศกษาปท 6 แลวสวนมากกยงกลบมาท าอาชพประมงสบทอดจากพอแม เพราะเปนอาชพทใหรายไดด นอกจากน ผสงอายยงสามารถประกอบอาชพเกบหอยตามหาดเลนได ในขณะเดยวกนในชวงปดภาคเรยน เยาวชนกชวยงานพอแมไดตงแตออกไปหาปลากบพอ ลกสาวกไปรบจางแกะปเชนเดยวกบแมได

โครงขายอาชพลกษณะนท าใหคนในชมชนมโอกาสแสวงหาชองทางและแบงปนผลประโยชนจากการเขาถงฐานทรพยากรธรรมชาต ตามกาลงและความตองการของตน อยางไรกด สงส าคญทตองมในการท าประมงพนบาน คอ ภมปญญาทองถน วธการจบปลา หาแหลงปลา การฟงเสยงปลา (คนฟงเสยงปลาเรยกวา กาน าหรอดหล า) ท าใหการท าอาชพประมงไมตองลงทนมากนก อาศยความช านาญสวนบคคลและความรทไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ แตหากบคคลใดไมม

129

คณสมบตดงกลาวมากพอ กจะไมสามารถประกอบอาชพและใชประโยชนจากฐานทรพยากรไดมากนก

การประมงชายฝงในพนทน ท าใหเกดการจางงานของแรงงานในทองถนถงประมาณ 5,000 คน แรงงานเกอบทงหมดในประมงพนบาน คอ คนในชมชนเอง ตงแตวยรนจนวยสงอาย ไมมแรงงานตางถน การก าหนดเงอนไขการท างานในแตละระดบมความยดหยน และใหอสระในการเลอก แมในระดบสงของหวงโซ เชน กจการโรงงานแปรรป กยงไมปรากฏลกษณะการเอาเปรยบลกจางดวยการสรางขอก าหนดทกดขและไมเปนธรรมกบลกจาง

จะเหนไดวา วถชวตของชมชนอาวทาศาลากอใหเกดการสรางรายไดจากฐานทรพยากรอยางเปนรปธรรม โดยสามารถสรางการจางงานคนในทองถนจ านวนกวา 5,000 คน การแบงหนาทของคนในชมชนตามกจกรรมทางเศรษฐกจและการแบงปนผลประโยชน เปนการแบงตามความช านาญ ความรทไดรบการถายทอดผานวถชวตจากรนสรน ท าใหการด าเนนกจกรรมการผลตแบบประมงพนบานในแตละขนตอนไมสามารถท าไดโดยล าพงแบบผกขาดตดตอน เชน การทชาวประมงตองชวยกนเขนเรอเขาฝงทละล า และมกตกาทเปนทยอมรบในกลมชาวประมงเพอปองกนปญหาขดแยงดงไดกลาวขางตน เชน การดธงในการวางอวน นอกจากนระบบการแขงขนทเกดขนในแตละขนตอนการผลต เชน การแขงขนระหวางแพดวยกน และการแขงขนระหวางพอคาคนกลางท าใหไมเกดการผกขาดในแตละขนตอน

โดยสรป ชมชนทาศาลามจดแขงทส าคญ คอ ระบบประมงพนบานซงเปนระบบทหลอเลยงผคนสวนใหญในชมชน สามารถสรางกจกรรมทางเศรษฐกจทหลากหลาย และเปดโอกาสใหคนในชมชนเขาถงการแบงปนผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต การแบงหนาทตามความช านาญ ตามภมปญญาทไดรบการถายทอดมาและการพงพากนของคนในชมชน ท าใหเกดการกระจายรายไดททวถงและมความเปนธรรมในระดบทนาพอใจ (สมาล โตะเสน, สมภาษณ 11 พฤศจกายน 2558, จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559) สวนการแบงหนาทในครอบครวระหวางสามและภรรยาในชมชนทาศาลานน ภรรยามบทบาทในครอบครวเปนอยางมาก ไมไดท าหนาทเปนแมบาน ท างานบาน และดแลบตรธดาเพยงอยางเดยว แตยงชวยสามท างาน หารายไดเสรม เพอชวยหาเลยงครอบครวดวยอกแรงหนง เชน รบจางแกะป ลอกใบจาก ซอมอวน เปนตน รวมถงเปนผดแลบรหารจดการการเงนของครวเรอนอกดวย

ชาวบานใน อ.ท าศาลา มวถชวตทด าเนนอยบนหลกและขนบธรรมเนยมประเพณทางศาสนาอสลามเปนส าคญ ไมวาจะเปนการประกอบอาชพ การแบงภาระหนาทในครอบครว การออมทรพย การใชและรกษาทรพยากรธรรมชาต ตลอดจนการชวยเหลอเกอกลกนในชมชน สงตางๆ เหลาน ท าใหชมชนใน อ.ท าศาลา เปนชมชนทมอตลกษณเฉพาะ นบเปนความเขมแขงทางสงคมทน าสนใจเปนอยางยง

ส าหรบการประกอบอาชพและการใชทรพยากรธรรมชาต ศาสนาอสลามเชอวา สงแวดลอม หรอระบบธรรมชาตรอบๆ ตวเรา ไมวาจะเปน ผนแผนดนทเราอยอาศย อากาศและกาซทเราหายใจ น าดมน าใช พชพรรณ สตว และสงมชวตตางๆ ลวนแตเปนของขวญอนมคาทพระเจาเปนผประทานมาให เพอใชเปนปจจยในการยงชพ ทงนมนษยและสงแวดลอมมความสมพนธตอกน หากสงใดสงหนงเปลยนแปลงไป ยอมสงผลกระทบซงกนและกนอยางหลกเลยงไมได มนษยเปนผไดรบ

130

ความไววางใจจากพระเจา ดงนน จงมหนาทเปนผอนรกษคมครอง และดแลทรพยากรธรรมชาตอนทรงคณคาเหลาน ไมใชเปนผครอบครอง หรอผกอบโกยผลประโยชนแตอยางใด ตองไมน าทรพยากรไปใชในทางทผด หรอใชอยางสรยสราย เพอปองกนมใหสงผลกระทบตอสมดลในธรรมชาตและสงคม

ดงนนการด าเนนชวตของชาวประมงพนบานใน อ.ทาศาลา จงมความสอดคลองกบหลกศาสนาเปนอยางยง ไมวาจะเปนการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในทองทะเลทมอยอยางคมคาและระมดระวง โดยเนนความสมดลของธรรมชาตเปนส าคญ มการรณรงคใหเกดการอนรกษสงแวดลอม และปลกจตส านกใหเหนคณคาของทรพยากรธรรมชาต เพอใหคนรนหลงสามารถใชประโยชนจากปจจยในการยงชพทพระเจาประทานใหนตอไป โดยมการด าเนนงานขององคกรเครอขายในชมชน กลมอนรกษ และสมาคมเครอขายประมงพนบาน เชน การจบสตวน าตามฤดของสตวน า หากในฤดนจบสตวน าชนดหนง ในฤดถดไปกจบสตวน าอกชนดหนง เปนตน นอกจากน ยงมการชวยเหลอหรอแบงปนขาวสารกนในกลมชาวประมงดวยกนเอง ไมมการกอบโกยผลประโยชนแตเพยงเจาเดยว ซงการด าเนนกจกรรมในชวตประจ าวนบนพนฐานของหลกศาสนาอยางเหนยวแนนตามทไดกลาวมาแลว ยงสะทอนใหเหนไดจากการทชาวไทยมสลมเพศชายจะงดออกเรอเพอไปหาปลาในวนศกรของทกสปดาห เนองจากส าหรบสงคมชาวไทยมสลมแลว วนศกรเปนวนทตองไปประกอบพธกรรมทางศาสนาทมสยดในชมชน

4.1.8 สวสดกำรในชมชน ถงแมการจางงานเกอบทงหมดในชมชนชาวประมงจะไมมระบบประกนสงคมรองรบ

เนองจากเปนการจางงานอยางไมเปนทางการ แตในชมชนกพยายามสรางระบบสวสดการชมชนทจะมาชวยสรางภมคมกนทงทางเศรษฐกจและสงคมใหกบตวเอง เชน กลมออมทรพย ประเพณการเลยงน าชา (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556)

1) กลมออมทรพย (เจรญ โตะอแต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2559, สณ มะสะนง, สมภาษณ 21 กมภาพนธ 2559, จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

การรวมกลมของชาวบานในพนท อ.ท าศาลา มปรากฏขนอยางชดเจน ในป พ.ศ. 2546 เมอชาวบานตองการรวมมอกนเพอแกปญหาอวนลากเรอคราดหอย ซงสงผลกระทบท าใหทรพยากรในทองทะเล และเครองมอและอปกรณในการท าประมงเสยหายอยางมาก ชาวบานจงเกดกระบวนการเรยนรโดยการสนบสนนจากนกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทยทเขามาท างานในพนท โดยน าชาวบานไปศกษาดงานจากกรณตวอยางทเกดขนในจงหวดอน ชวยระดมความคดเหนรวมกน และจดตงเปนกลมอนรกษในชมชน โดยมวตถประสงคเพอดแล และอนรกษทรพยากรในชมชน ซงภายหลงไดพฒนาเปน “สมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา”

อยางไรกด การจดกจกรรมตางๆ เพอรณรงค กระตน และสรางใหคนในชมชน และคนนอกชมชน เกดจตสานก และตองการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรทางทะเล ตองใชเงนทนในการบรหารจดการจานวนมาก ดงนน เพอใหกจกรรมตางๆ บรรลตามวตถประสงคของกลมอนรกษ จงไดมการจดตงกลมออมทรพยขน เพอน าเงนปนผลของกลมออมทรพยไปใชเปนคาใชจายในกจกรรมของกลมอนรกษ

131

กลมออมทรพยนประกอบดวยสมาชกทอาศยอยใน 4 หมบาน คอหม 4-7 ไดแก บานในถง บานทาสงบน บานสระบว และบานหนาทบ โดยจ านวนสมาชกเพมขนอยางตอเนอง จากเดมทมสมาชกเพยง 80 คน เพมเปน 300 กวาคนในปจจบน (ป 2559) ซงในจ านวนน รอยละ 80 ประกอบอาชพประมง หรออาชพทเกยวของกบการประมง สวนสมาชกทเหลออกรอยละ 20 ประกอบอาชพอน เชน ขาราชการ คาขาย เปนตน

สมาชกในกลมออมทรพยไมไดมเพยงสมาชกทประกอบอาชพประมง หรออาชพอนๆ ทเกยวของกบประมงเทานน หากแตยงมสมาชกทประกอบอาชพอนๆ แตกยนดทใหเงนปนผล เพอน าไปใชประโยชนในการอนรกษทรพยากรทางทะเล เนองจากเหนวา ทะเลเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทส าคญ หรอเปนหวใจของคนในพนทนนเอง ซงสะทอนใหเหนถงความเขมแขงของชมชน

ส าหรบกตกาในการเขารวมเปนสมาชกนน ผทจะเขาเปนสมาชกกลมออมทรพย ตองเปนคนในชมชนเทานน คนทอยนอกชมชนไมสามารถเขารวมเปนสมาชกของกลมออมทรพยนได สมาชกผใหญตองฝากเงนกบกลมออมทรพยคนละ 100 บาทตอเดอน สวนสมาชกทเปนเดกตองฝากเงนคนละ 50 บาทตอเดอน สวนสมาชกทตองการกเงน สามารถยนขอกเงนในวงเงนไมเกน 2 เทาของจานวนเงนฝาก ทงน กฎระเบยบในการผอนช าระ และจ านวนเงนผอนในแตละงวด จะแตกตางกนไปในแตละหมบาน ขนอยกบความเหมาะสมและความสอดคลองกบลกษณะของหมบานนนๆ โดยเงนผอนหรอคาธรรมเนยมทเรยกเกบจากสมาชกทกยมเงน รวมถงคาปรบในกรณทผกไมสามารถช าระค าธรรมเนยมไดตามก าหนด จะน ามาใชสาหรบกองทนสวสดการสมาชก และเปนเงนทนสนบสนนกจกรรมสมาคมฯ ตามทคณะกรรมการกลมออมทรพยเหนสมควร ทงนการกผานกลมออมทรพย มคาธรรมเนยมต ากวาการกจากแหลงอนๆ จงชวยแกปญหาการกนอกระบบไดอกทางหนง

2) งำนเลยงน ำชำ (ไรหนาบ สงสวย, สมภาษณ 27 มนาคม 2559, นางยรย พลายด า, สมภาษณ 29 มนาคม 2559)

ลกษณะเดนของชมชนชาวมสลมทพบไดทวไป และพบไดบอยในชมชนอาวทาศาลา ไดแก การชวยเหลอทางการเงนซงกนและกนในยามทเดอดรอน ผานกจกรรมทเรยกวา งานเลยงน าชา หากมสมาชกในครอบครวใดครอบครวหนงไดรบความเดอดรอน เจบปวยและไมสามารถเบกคารกษาพยาบาลได หรอเรอประมงทออกไปจบสตวน าในทะเลแลวเกดอบตเหตลม ครอบครวทตองการความชวยเหลอจะเปนเจาภาพในการจดงาน เลยงน าชา โดยจะสงบตรเชญไปยงครอบครวอนๆ ในชมชนทรจก เพอเชญใหมากนน าชาทบานของตน ซงผทไดรบเชญมารวมงานนน กจะรวมบรจาคเงนเพอชวยเหลอเจาภาพ หรอสงเงนชวยเหลอมาทางไปรษณย ซงการจดงานเลยงน าชาในยามทสมาชกในชมชนตองการความชวยเหลอนน จดเปนสวสดการสงคมทพบไดเฉพาะในชมชนมสลมอาวทาศาลาทแสดงใหเหนถงเครอขายทางสงคมทมความเหนยวแนน

โดยสรป ในมตสงคม ชมชนอาวทาศาลา เปนชมชนทมอตลกษณเฉพาะทโดดเดน เปนชมชนชาวไทยมสลมทมแบบแผนในการด าเนนชวต ตลอดจน คานยม วฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณ ทตงอยบนหลกค าสอนของศาสนาอสลามเปนหลก ไมวาจะเปนการเลอก

132

ประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจ โดยใชทรพยากรธรรมชาตทมอยใหเกดประโยชนและคมคามากทสด เนองจากทรพยากรและสงแวดลอมเหลาน เปรยบเสมอนของขวญอนมคาจากพระเจา

4.1.9 สงแวดลอม ในวถชวตของชมชนประมงพนบานอาวทาศาลา ไมวาจะเปนประเดนสงแวดลอม

สงคม และเศรษฐกจ ลวนมความเกยวของจนไมสามารถแยกออกจากกนได เนองการประกอบอาชพทอาศยความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตเปนหลก ดงนนการดแล รกษา และปกปองทรพยากรธรรมชาตจงเปนสงทตองกระท าในจตส านกของชาวบานอาวทาศาลา เพราะการปลอยใหทรพยากรธรรมชาตถกท าลาย คอ การท าลายชวตตนเองและลกหลานในอนาคต ดงนนชมชนจงมการจดการดงน (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556)

1) กำรใชทรพยำกรธรรมชำตอยำงรคณคำ (ยรย โตะโดบ, สมภาษณ 14 พฤศจกายน 2558, นางยรย พลายด า, สมภาษณ 29 มนาคม 2559, เจรญ โตะอแต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2559, จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559)

ชมชนอาวทาศาลามกฎกตกาในการใชทรพยากรธรรมชาตอยางเขมงวด เชน การหามใชเครองมอประมงทผดกฎหมายและผดประเภท เชน การใชอวนตาเลกในการจบปลา และการคราดหอยในเขตอนรกษ ซงชาวบานทกคนในชมชนไดใหความเคารพตอกฎกตกาทมการตกลงกน รวมทงชาวบานมการดแลตามพนทตางๆ เพอไมใหมชาวประมงจากพนทอนกระท าผดตอกฎขอตกลงของชมชนทอาจน าไปสการเกดผลเสยหายตอทรพยากรทางทะเลของชมชนดวย

ธนาคารป เปนกจกรรมทมการจดการทรพยากรสตวน า โดยไดรบการสนบสนนจากนกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทย ชาวประมงพนบานใหการเคารพกฎกตกาเปนอยางด หากเมอชาวประมงจบปทมไขนอกกระดองได จะน าปไปปลอยหรอไปฝากไวกบธนาคารป เพอใหปสามารถขยายพนธ สงผลใหจ านวนปในอาวทาศาลาสามารถจบไดเกอบทงปตามฤดกาล

นอกจากน ขนาดเรอไม เครองยนต และเครองมอประมงพนบาน นบเปนขอจ ากดในการท าประมง เนองจากมขนาดและปรมาณนอย ซงเหมาะสมกบการด ารงชวตในแตละครอบครว ท าใหชาวประมงพนบานจบปลาไดในจ านวนทนอยเมอเทยบกบประมงพาณชย อกทงเครองมอประมงพนบานยงมความหลากหลาย โดยเครองมอแตละชนดถกสรางมาเพอจบสตวทะเลเพยงบางชนดเทานน ซงตางจากประมงพาณชยทเครองมอถกสรางมาเพอจบสตวน าใหไดมากทสดเพอแสวงหาก าไรใหไดมากทสด การใชเครองมอทหลากหลายเพอจบสตวน าทแตกตางกนในแตละชวงเวลา เปนอกกลไกหนงทท าใหชาวประมงสามารถเลอกจบและไมจบสตวน าบางชนดในบางชวงเวลา สงผลใหสามารถอนรกษสตวน าทมฤดวางไขในชวงทแตกตางกนได ท าใหจ านวนทรพยากรธรรมชาตไมถกใชคราวละมากๆ และมเวลาใหธรรมชาตไดปรบเขาสสมดลดวยตวเองในทสด ในขณะทการประมงพาณชยท าใหเกดการเสยสมดลของธรรมชาต เนองจากมสตวน าบางชนดถกจบในชวงทไมเหมาะสม ท าใหสตวน าบางชนดหายไปจากวฏจกรผลาและผถกลาตามธรรมชาต

นอกจากการประมงแลว ไดมการปลกฝงจตส านกเรองการอนรกษทรพยากรจากรนสรนในหลายรปแบบ ทงบทเพลงพนบานทเปนภาษาถนเพอใหเยาวชนในพนท

133

สามารถเขาใจไดงายในหลายโอกาส และการจดเวทส าหรบเยาวชนในรปแบบดนตรกวศลป ทเปดโอกาสใหเยาวชนไดแสดงความคดเหนหรอแนวคดของตนเองทมตอสงแวดลอมในชมชนโดยตรงอกดวย นอกจากน ยงมการปลกฝงจตส านกในการอนรกษโดยตรง ผานวถชวตการท าประมงพนบาน ยกตวอยางเชน การจบปลาตามจ านวนทตวเองคดวาสามารถเลยงชวตไดในแตละวน ถงแมในบางโอกาสจะมปลาใหจบอยางเหลอเฟอ แตชาวประมงพนบานในชมชนกไดรบการสงสอนจากบรรพบรษใหจบสตวน าแตพอประมาณทจะเลยงครอบครวได ซงการปลกฝงจตส านกเชนนชวยใหทรพยากรของชมชนยงคงอยตงแตอดตมา

2) กำรแกปญหำทเกดจำกกระบวนกำรผลต (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556)

เนองจากในขนตอนแรกของหวงโซอปทานคอ การจบสตวน า ประเดนการแกปญหาทอาจเกดขนจากการผลต จงสอดคลองกบในขอท 1 ในเรองการฟนฟปรมาณสตวน า แตเมอพจารณาถงกจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ ทตอเนองจากการจบสตวน า เชน การแปรรป จะพบวา ชาวประมงมวธจดการขยะทเกดจากการแปรรปในลกษณะทเปนมตรกบสงแวดลอม และมตนทนในการจดการต า เชน ในกจการท ากงแหง เจาของกจการจะน าเปลอกกงซงเปนขยะทเกดจากการท ากงแหงไปสงขายฟารมเพาะเลยง หรอโรงงานผลตอาหารสตว เพอน าไปเปนสวนผสมในการผลตอาหารสตวทะเลเพาะเลยงตอไป หรอ กจการโรงงานหรอแพแกะป จะจดการกบกระดองปทเหลอเปนขยะ ดวยการน าไปขายตอสวนปาลม เพอน าไปท าปย และเนองจากการท าประมงพนบานและการยดอาชพตอเนองจากประมงเปนการด าเนนกจการขนาดเลก ใชกระบวนการผลตทงาย ไมซบซอน ใชเครองมอประมงและเครองยนตขนาดเลก ไมกอใหเกดมลพษทางอากาศ ทางเสยง และทางน า จงถอเปนกระบวนการผลตทสะอาด

3) กำรมสวนรวมของชมชนในกำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำต (เขมรฐ เถลงศร และสวรย บณยมานนท, 2556, สชาต โตะจ, สมภาษณ 4 ธนวาคม 2558, ชศกด กาญจนดล, สมภาษณ 16 ธนวาคม 2558,จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559 )

สมาชกในชมชนอาวทาศาลามสวนรวมในการสรางกตการวมกน จงท าใหทกคนในชมชนมความรสกถงความเปนเจาของทรพยากรฯ จงเกดความตองการทจะรกษาทรพยากรมากยงขน สงผลใหชาวบานในชมชนยนดทจะรวมเปนหเปนตาดแลการกระท าผดในพนท ทงน การตดตาม ดแล ตรวจสอบน นบเปนปญหาหลกของการดแลทรพยากรโดยภาครฐ เนองจากเปนขนตอนทตองใชก าลงคน เวลา และงบประมาณสง ความรสกวาตนเองมสวนรวมในการดแลและอนรกษของชาวบานในชมชนจงเปนกลไกส าคญในการดแลและอนรกษทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ

ในชมชนมนกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทยเขามาท ากจกรรมการรณรงคสรางการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรและการรกษาอาชพประมง ตงแตป 2445 จงเกดองคกรชมชนทหลากหลาย เชน บานในถง และบานสระบว มทงกลมอนรกษ กลมกองทนเครองมอประมง กลมกองทนสวสดการอนๆ กลมออมทรพย องคกรชมชนทเกดขนองคกรแรก คอ กลมอนรกษ ในป 2546 เนองจากมปญหาเรองเรอคราดหอย ในการอนรกษดแลตองใชการมจตส านกรวมเปนหลก จนกระทงในป 2556 ชาวบานจากบานในถง บานทาสงบน บานสระบว และบานนาทบ จ าเปนตองใชทนในการประกอบอาชพ และด าเนนกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ชาวบ านจงรวมกน

134

จดตงกลมออมทรพยขนเพอใหเกดแหลงเงนทนมาสนบสนนงานดานการอาชพ รวมตวกนพฒนาเปน "สมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา" นอกจากนยงมความรวมมอกนของชาวบานในระดบต าบล เชน เครอขายรกบานเกด ซงไมไดมงประเดนการอนรกษเพยงอยางเดยว แตไดรวมกนผลกดนใหแผนพฒนาภาคใตของภาครฐมความเหมาะสมกบพนทอกดวย

ภำพประกอบท 32 ธนาคารปไขนอกกระดอง ชมชนอาวทาศาลา, ถาย 28 มถนายน 2559

โดยสรป ชมชนอาวทาศาลา มความเชอในค าสอนของศาสนาและสามารถน าความเชอดงกลาวมาก าหนดวธการทตนเองจะปฏบตตอทรพยากรธรรมชาต โดยมการใชประโยชนจากทรพยากรและการสงวนรกษาไปพรอมๆ กน และเนองจากระบบการผลตและการแปรรปในชมชนยงใชเครองมอทไมซบซอน ผนวกกบการใชภมปญญาดงเดมเปนสวนใหญ ท าใหปญหาดานขยะหรอของเสยจากการกระบวนการผลตถกจดการไดไมยากนก การทแนวคดของคนในชมชนสอดคลองกน และคนสวนใหญในชมชนยงเปนคนในพนทท าใหการก าหนดกฎ กตกาตางๆ เปนไปได คนในชมชนชวยกนสอดสองดแลกนเองและท าไดอยางมประสทธภาพ ซงหากภาครฐตองเปนผเขามาจดการกอาจท าไดไมดเทาเพราะตองอาศยทงงบประมาณและก าลงเจาหนาทจ านวนมาก นอกจากน การทชมชนเหนคณคาในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ท าใหสามารถสรางองคกรชมชนและเครอขายเพอหาแนวรวมดานการอนรกษได สงเหลานเปนจดแขงของชมชนอาวทาศาลาเพอนาไปสการพฒนาในมตสงแวดลอมทยงยนในอนาคต 4.2 พฒนำกำรและกระบวนกำรท ำงำนของรำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

รานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช เรมจ าหนายสนคาใหกบผบรโภคตงแต

เดอนเมษายน 2557 โดยใชส านกงานสมาคมเครอขายชาวประมงพนบานอาวทาศาลา ซงเปนอาคารชนเดยวขนาดเลกตงอยใกลกบชายหาดเลนสเทาด าทเปนทาเรอธรรมชาตของชาวประมงพนบาน โดยมถนนทาศาลา-สราษฏรธานกนอยตรงกลางระหวางชายหาดกบมสยดสระบว

เมอเรานงรถจากจงหวดสงขลาโดยใชถนนเอเชย- นครศรธรรมราช ฝงขาขนไปจงหวดสราษฎรธาน บรเวณตรงขามมสยดบานสระบว จงหวดนครศรธรรมราช เราเลยวรถมา

135

ทางดานขวา แลวมองไปทางดานซายมอ จะพบปายรานคนจบปลาสชมพ (ทไดรบการสนบสนนจากธนาคารออมสน) หลงปายเราจะมองเหนซอยถนนดนลกรงทอดยาวประมาณ 100 เมตรสชายหาดเลนทมน าทะเลสขนๆ ทมเรอไมของชาวประมงพนบานจอดอยนบสบล า แลวมอาคารชนเดยว ตกแตงดวยสสนหลากส บนหลงคามถงเกบน าขนาดใหญตงเหนเดนชด สถานทนคอ อาคารผลตสนคารานคนจบปลานครศรฯ ซงรานฯนครศรฯ ไมไดมหนารานจ าหนายสนคาเหมอนกบรานฯประจวบฯ แตท าธรกจโดยการรบสงสนคาผานทางเฟสบค ไลน และโทรศพท แลวทางรานฯจะจดสงสนคาผานทางรถโดยสาร รถไฟ ไปรษณย และเครองบน หรอจ าหนายในงานแสดงสนคา ดงนนอาคารจงเปนเพยงโรงเรอนการผลตทใหไดมาตรฐานเทานน

ภำพประกอบท 33 ปายเขารานคนจบปลา และสมาคมเครอขายชาวประมงพนบาน อาวทาศาลา , จนดา จตตะนง วนท 11 เมษายน 2559

กอนทเราจะเดนเขาไปภายในโรงเรอนซงเปนอาคารทตอเตมจากส านกงานสมาคมฯ เราตองท าความสะอาดมอและเปลยนรองเทาเสยกอน แลวจงเดนผานประตโรงเรอนทมมานพลาสตกแบบหนาเพอปองกนแมลง หองแรกทเราจะเหน คอ หองรบสตวน า เพอคดเลอกขนาด ท าความสะอาด และแปรรป มโตะเหลกขนาดใหญทมระบบระบายน าส าหรบการท ากจกรรมดงกลาวขางตน พรอมทงมลงพลาสตกขนาดใหญบรรจน าแขงอนามยส าหรบเกบรกษาคณภาพสตวน ากอนท าการแปรรป และยงมแครเหลกขนาดใหญส าหรบวางลงโฟมส าหรบบรรจสนคาสงใหลกคา

เมอเราเดนออกจากหองรบสตวน า จะพบหองตากปลาแหงทมผนงสด าสนท (เพอดงดดแสงอาทตยไดมากขน) หลงคากระเบองใสเพอรบแสงอาทตยและปองกนน าฝน ตวหองมพดลมระบายอากาศ และพดลมเปาลมรอนทชวยท าใหการตากแหงสนคาท าไดรวดเรว และท าไดตลอดทงป นอกจากนนยงเปนการปองกนแมลงวนไดเปนอยางด ถดจากหองตากปลาแหงกเปนหองบรรจสนคาลงในถงพลาสตก ซงจะตองน าสนคาทบรรจถงนไปผานวธการบรรจแบบสญญากาศในหองถดไป แลวน ากลบมาแชในตแชเหยอกแขงตดลบ 18 องศาทตงอยในมมหองบรรจลงถง

136

ภำพประกอบท 34 หองตากปลา ของรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช, จนดา จตตนง ถายเมอ 17 ตลาคม 2558

ภายในอาคารโรงเรอนการผลตของรานคนจบปลานครศรธรรมราช มการจดแบง

พนทการใชงานไดอยางถกสขลกษณะ จดตงวางอปกรณอยางเปนระเบยบเรยบรอย มการเขยนปายบอกอยางชดเจนวา อปกรณแปรรปสตวน า อาท ถาดเหลก เขยงไม กะละมง ตะกรา ตะแกรง ทขดเกลดปลา ฯลฯ อยตรงไหน มถงพลาสตกขนาดใดบาง ซงท าใหการท างานเปนไปอยางมระบบ

สวนดานหนาอาคารเปนทโลงมหลงคาคลม ทางดานขวามอเปนพนทส าหรบการท างานและการประชมของสมาคมชาวประมงพนบานอาวทาศาลา มโตะไมขนาดใหญหนงตว และเกาอพลาสตกตงซอนๆกนไวรองรบสมาชกหรอแขกภายนอกทเขามาดงาน หลงทประชมเปนหองครวส าหรบการปรงอาหาร อาท ปนง กงนง เพอจ าหนายใหแกลกคา และพนทอกสวนเปนส านกงานของเจาหนาทสมาคมรกษทะเลไทย และมมมนงเลนโตะมาหนออนดานหนาอาคารไวส าหรบใหคนทผานไปผานมาไดนงพกผอน ซงพนทสวนนคอ พนทส าหรบการทกทายชาวประมงพนบานทสญจรผานไปมา

ภำพประกอบท 35 พนทอาคารสมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา, จนดา จตตนง ถายเมอ 21 กมภาพนธ 2559

ในตอนนเปนการน าเสนอเนอหาเกยวกบประวตความเปนมา ขนตอนและวธการ

ด าเนนงาน รวมทงผลลพธและผลกระทบทเกดจากการขบเคลอนงานรานคนจบปลาในชวงเวลา 2 ป

137

ทผานมา โดยเรยบเรยงขอมลจากการสมภาษณผจดการราน เจาหนาทรานคนจบปลา และแกนน ากลมชาวประมงพนบานอาวทาศาลา กระบวนการด าเนนงานและการเรยนรการท ากจการเพอสงคมของรานคนจบปลา สามารถแบงออกไดเปน 3 ชวง ดงน (จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 25591)

1) กำรพฒนำรำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช ป 2557 – ตนป 2558

ทกๆ วนในชวงสายๆ เจาหนาทรานคนจบปลา นางเจยบ (นกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทย ผท าหนาทผจดการรานฯ) นางนยะ นางไรนา จะมาท างานทโรงเรอนการผลต เพอรบซอสตวน าจากชาวประมงพนบานในพนท แลวคดแยกสตวน า แปรรป และบรรจหบหอ เพอจะจดจ าหนายผานสอออนไลนของรานฯ ทงเฟสบค และไลน หรอหากลกคาสะดวกกสามารถเขามาซอทโรงเรอนการผลตได โดยการจ าหนายสนคาของรานฯ เนนการจ าหนายสตวน าตามฤดกาล คอ ชาวประมงจบไดสตวน าอะไรกจ าหนายตามนน โดยจะน าเสนอผานสอออนไลนเพอตดตอกบลกคาโดยตรง

ชวงเรมตนป 2557 รานคนจบปลา สาขาจงหวดนครศรธรรมราช เปนผลพวงจากการท างานฟนฟ ปองกนและอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง ระหวางชาวประมงพนบานกบนกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทยตงแตป 2545 จนกระทงป 2557 ไดมการรวมกลมของกลมแมบานประมง บานสระบว ต าบลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เพอขายสตวน าทคนในชมชนจบได เพอใหการขายสตวน าเปนสอเชอมโยงระหวางชาวประมงพนบานกบผบรโภคสตวน าในสงคมใหเกดความเขาใจและเหนคณคาของชาวประมงพนบาน ซงเปนการสรางตวตนของชาวประมงใหไดรบการยอมรบในสงคมมากขน ในฐานะทชาวประมงพนบานคอผดแลทรพยากรทะเลหนาบานของตนเอง รวมทงเพอสรางรายไดใหกบครอบครวของชาวประมงพนบานทท างานดานอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง เพอใหพวกเขามก าลงใจและเงนทนในการท างานอนรกษตอไป

นอกจากนน รานคนจบปลานครฯ ยงเปนเครอขายหนงของสมาคมประมงพนบานอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ซงเปนสมาชกเครอขายชาวประมงพนบาน ซงรวมตวกนเปนสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย โดยมพนธะสญญาระหวางสมาชก คอ จะตองใชเครองมอจบสตวน าทถกตองตามกฎหมายและกตกาของชมชน และจ าหนายสนคาในราคาทเปนธรรม รวมทงมกจกรรมเพอการอนรกษและฟนฟทะเล ซงทกปชาวประมงอาวทาศาลาไดมการท าบานปลา ธนาคารป (เปนกจกรรมตนแบบทชาวประมงพนบานอาวคนกระไดน าไปปฏบตตาม) เพอเพมปรมาณสตวในทะเลหนาบานตนเอง

นอกจากจดเรมตนของรานฯ ดงกลาวขางตนแลว รานฯ ยงไดรบแนวคดจากชาวประมงพนบานคนกระได จงหวดประจวบฯ ทตองการมรานจ าหนายสตวน าเปนของตนเอง โดยมงหวงทจะเพมรายได ในชวงเดอนเมษายน 2557 รานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราชไดเรม

138

จ าหนายสนคาสผบรโภคทอยในเครอขายการอนรกษเปนรายแรก โดยทรานฯยงไมมโรงเรอนการผลตเปนของตนเอง แตอาศยอาคารส านกงานสมาคมเครอขายชาวประมงพนอาวทาศาลา ซงในชวงเรมตนรานฯ มงเนนใหเกดการสอสารสสงคมใหเกดความสนใจและความตระหนกในการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงเปนหลก กลมแมบานประมงมาท างานใหรานฯ ในรปแบบอาสาสมครโดยมาชวยในการแปรรปสตวน าเพอมงหวงลดตนทนดานแรงงาน และจะไดมก าไรปนไปสกจกรรมอนรกษฯ มากขน แตการท างานรปแบบอาสาสมครไมสามารถด าเนนการไดเปนจรงในระยะยาว เนองจากวถและรปแบบการด าเนนชวตของผหญงประมงไมมความแนนอน และทกคนมภาระหนาทตอครอบครว ทงการดแลลก ท างานบาน และน าสตวน าทสามจบมาไดไปจ าหนายทตลาดนด จงท าใหรานฯ ขาดแรงงานในการแปรป รานฯ จงไมสามารถท าการผลตสนคาไดอยางตอเนอง จนกระทงเมอตนป 2558 รานฯจงปรบเปลยนการจางแรงงานโดยใหคาจางเปนรายชวโมง ชวโมงละ 38 บาท หรอ 300 บาท ตอวน โดยนบชวโมงการท างานตามการปฏบตจรง แตวธการแกปญหานไมสามารถตอบโจทยทงหมดได เนองจากรานฯ ไมไดรบซอสตวน าทกวน จงท าใหไมมความแนนอนในการจางงาน ชาวบานจงไปท างานรบจางแพปลา โรงงานแกะเนอป และแหลงจางงานอนๆ แทน ซงเปนปญหาเดยวกนกบรานคนจบปลาประจวบครขนธตองประสบ

นอกจากนน การรบซอสตวน าจากชาวประมงพนบานในชมชนมตนทนทสงกวารานประจวบฯ เนองจากรานนครฯ ตองซอสตวน าจากชาวประมงพนบานในราคาตลาด เพราะชาวประมงมทางเลอกทจะน าสตวน าไปขายในตลาดไดดวยตนเอง นอกจากนนรานนครฯ ตองซอสตวน าจากผคาคนกลาง ซงเปนคนในชมชน เนองจากชาวประมงและเจาหนาทรานฯมความเกรงใจผคาคนกลางซงมความสมพนธทดตอกนมายาวนาน และไมตองการใหเกดความขดแยงในชมชน

ในสวนการแปรรป ชวงป 2557 รานฯ ใชวธการสงสตวน าใหลกคาโดยบรรจใสลงโฟม โดยไมมการตกแตงใหสวยงาม และการสงไปใหรานประจวบฯ กไมมการตดหรอตกแตงใดๆ ทงสน

ลกคาประจ าของรานฯในชวงป 2557 คอ ลกคาทอาศยอยกรงเทพฯ และในพนทจงหวดใกลเคยง ซงเปนคนทมฐานะตงแตระดบกลางขนไป โดยมการสงซอเปนประจ าทกสปดาห ตามประเภทสตวน าทชาวประมงสามารถจบได

ในชวงเรมตนเจาหนาทรานฯ กบชาวประมงพนบาน ไดเรยนรประสบการณจากรานคนจบปลาประจวบฯ ในประเดนการวเคราะหตลาด วาใครเปนผบรโภคของตนเอง และพวกเขาอยทไหน ฯลฯ ซงสงผลใหรานตดสนใจไมท าหนารานจ าหนายสนคาเหมอนรานทประจวบฯ

นอกจากนน องคกรออกแฟมไดสนบสนนใหเจาหนาทรานเพมพนความรทางการวางแผนธรกจ โดยจดกจกรรมอบรมทกรงเทพฯ ในวนท 10 – 11 พฤศจกายน 2557 ซงอาจารยแพรวา สาธธรรม จากองคการนวตกรรมเพอสงคม (G-Lab) มหาวทยาลยธรรมศาสตรเปน

139

วทยากร มเจาหนาทรานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ และรานคนจบปลานครศรธรรมราช เปนผเขารวม มการวเคราะหและก าหนดแผนการท าธรกจ เจาหนาทไดเรยนรการวางแผนธรกจมากขน มการวางแผนและการท างาน และระบพนธกจของกจการวา ในระยะเวลา 2 ป การท าธรกจของรานคนจบปลาจะสงผลใหชาวประมงไดรบประโยชน จ านวน 250 ครวเรอน มรายไดเพมขน 50 % ซงเปนเปาหมายทเจาหนาทรานฯ และเจาหนาทองคการออกแฟมรวมกนก าหนด สวนผลส าเรจจะเปนจรงหรอไมนนคอความทาทาย

เจาหนาทรานนครฯ จงเรมเขาใจวา กลมลกคาของรานฯ อยทกรงเทพฯ เปนคนชนกลางขนไป ซงมความสนใจเรองสขภาพและความปลอดภยของอาหาร หรอกลมคนทสนใจประเดนทางสงคม และสงเสรมงานอนรกษ มจ านวนของกลมเปาหมายมปรมาณคดเปนตลาด 1 ในสของผบรโภคทงหมดในประเทศไทย เปนคนวย 30 ถง 50 ป มครอบครวและฐานะการเงนมนคง เนองจากเปนวยทตองดแลสขภาพ ซงเปาหมายตอไป คอ ท าอยางไรใหผบรโภครจกคนจบปลา และเขาถงสนคาไดงายขน แตรานนครฯ มงเนนลกคาในทองถนดวย จงตองปรบเปลยนวธการผลตใหตนทนนอยกวารานประจวบฯ ประกอบกบรานนครฯ มท าเลทดใกลกบการขนสงทกประเภท ทงรถไฟ เครองบน รถขนสง และไปรษณย ซงถอเปนจดเดนทท าใหเขาถงลกคาไดทวประเทศ มากกวารานประจวบฯ

หลงจากผานการอบรม เจาหนาทรานเรมเรยนรมากยงขนในประเดนการเขาถงลกคา และการรบซอสตวน า โดยเรมจากการเตรยมสตวน าทจะน าไปขายในงานรวมพลคนกนปลา ครงท 3 วนท 22 -23 พฤศจกายน 2557 รานคนจบปลารบซอสตวน าจากประมงพนบานในปรมาณเทากบปทผานมา เพอไมใหสนคาคางสตอคและเปนภาระแกรานประจวบฯ นอกจากนนเจาหนาทรานนครฯ ไดท าความเขาใจกบชาวประมงพนบานเกยวกบคาแรงในการจางแรงงานตามอตราทวไป

ในชวงการจ าหนายสนคา ผชวยวจยไดสงเกตการณจ าหนายสนคาของรานนครฯ ในงานรวมพลคนกนปลา ครงท 3 ผชวยวจยคนพบวา การท างานภายในราน มการแบงหนาทอยางเปนระบบ คอ นางเจยบดแลเรองการประสานงานกบเครอขายชาวประมงพนบานพนทอนๆ และผจดงาน รวมทงดแลเรองเบยเลยงชาวบานดวย สวนหนาทการปรง การแปรรป การเกบเงน การจ าหนาย เปนหนาทของชาวบานทมารวมจ าหนาย

การท างานในรานนครฯ ของเจาหนาทไมตางจากรานประจวบฯ เปนการท างานดวยหวใจลวนๆ ไมมการคดคาแรงงานนอกเวลา และท าทกอยางโดยไมคดตนทน (แมวาเจาหนาทนกพฒนาเอกชนประจ ารานมจ านวนเพยงสองคนกตาม) ซงหมายรวมถงราคาของสนคาดวย นางเจยบใชวธการคดตนทนเฉพาะราคาสนคาทซอมา แลวลบดวยน าหนกคงเหลอจากการแปรรป แลวน าน าหนกคงเหลอไปหารกบคาใชจาย แลวบวกก าไรเพมอก 20-30 บาท โดยไมคดตนทนดาน

140

แรงงาน ขนสง วสด คาเสอมสภาพอปกรณ ฯลฯ เนองจากนางเจยบเกรงวาหากตงราคาสนคาสงเกนไปจะท าใหผบรโภคซอไมสามารถซอสนคาได ซงเปนการคดตนทนแบบเดยวกบรานประจวบฯ ในชวงตน

อนง การคดตนทนดวยวธการคดดงกลาวใชกบการก าหนดราคาสตวน าทงทซอจากพนทอ าเภอทาศาลา และอ าเภอหวไทร

เนองจากผจดการตงราคาสนคาดวยวธการเชนน ซงนอกจากจะสงผลใหรานไมมผลก าไรแลว นน เจาหนาทมเพยงขอมลปรมาณเงนหมนเวยนเฉพาะเงนสดและเงนในบญชทมอยในมอทใชซอสนคามาและขายไปไดอยางตอเนองเทานน แตรานฯไมทราบสถานะทางการเงนทงหมดของตนเอง วาการด าเนนงานทงหมดมก าไรหรอขาดทน แมวาไดมการจดบนทกคาใชจายในแตละวน แตไมมการท าระบบบญชรายวน รานจงตกอยในสภาวะความเสยงโดยทเจาหนาทไมรตว เพราะเจาหนาทซงมจ านวน 2 คนนน ไดรบคาจางจากสมาคมรกษทะเลไทย ทไดรบการสนบสนนโดยองคกรออกแฟม รวมทงไดรบเงนสนบสนนคาสาธารณปโภคของรานฯ และมการใชรถยนตสวนตวของเจาหนาทไปรบซอสนคา ซงรานนครฯ ไมไดมการคดค านวณตนทนทงหมดดงกลาวเปนตนทนของสนคาเลย

2) ป 2558 เรมขยบสกำรเปลยนแปลง ในชวงตนป 2558 รานคนจบปลายงคงท างานในลกษณะเชนเดม โดยใช

พนทการแปรรปบรเวณอาคารสมาคม เนองจากไมมโรงเรอนแปรรป เจาหนาทและกลมผหญงนงท างานดวยการปเสอ หรอยนท างานทโตะ เจาหนาทท างานหน แล และบรรจสนคา แตตองท าแปรรปสนคาในปรมาณทมากขน เนองจากผบรโภคมจ านวนมากขน และตองสงสนคาใหกบรานคนจบปลาประจวบฯ แตเจาหนาทไมตองใชเวลามากเหมอนรานคนจบปลาประจวบฯ เนองจากอยใกลกบแหลงวตถดบ และไมไดท าการแปรรปหลายขนตอน จงใชเวลาท างานตอวนประมาณ 8 ชวโมง โดยเรมงานตงแตชวงเชาหรอสายๆ แลวท างานไปจนถงชวงเยนๆ ซงเวลากยดหยนไปตามสถานการณ เพราะเจาหนาทยงตองขบเคลอนงานชมชนในพนทรวมกบเครอขายชาวประมงพนบานอาวทาศาลา แตเจาหนาทไมตองมงานจ าหนายหนาราน และมการออกจ าหนายในงานแสดงสนคาในบางเดอน

ในชวงกลางป 2558 เรมมการกอสรางโรงเรอนการผลตตดกบอาคารของสมาคมฯ ซงสามารถใชงานไดในเดอนตลาคม และเสรจอยางสมบรณแบบในเดอนพฤศจกายน 2558 เจาหนาทและชาวบานจงมการแปรรปทมประสทธภาพมากขน เพราะมสถานทเกบรกษาสตวน าทงตแช เครองสญญากาศ และอปกรณอนๆ อยางครบครน หองตากปลาแหงแบบอนามย ไรแมลง ไมตองกงวลเรองสภาพอากาศ โรงเรอนนไดรบการสนบสนนงบประมาณและความรจากโครงการการลงทนในภาคธรกจการเกษตรทรบผดชอบและเสรมสรางความเสมอภาคทางเพศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (GRASIA) องคกรออกแฟมแหงประเทศไทย สมาคมรกษทะเลไทย สมาคมสมาพนธ

141

ชาวประมงพนบานแห งประเทศไทย มหาวทยาลยวลยลกษณ (ส านกวทยาศาสตร ส านกเทคโนโลยการเกษตร ศนยบรการวชาการ) บรษทเมองไทยประกนชวต องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา สมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา และสมาชกรานคนจบปลานครศรธรรมราช

ในสวนการประชาสมพนธนน รานคนจบปลานครฯ ไดมการประชาสมพนธผานเฟสบค 2 แหลง คอ เพจรานคนจบปลาสวนกลาง และเพจเฉพาะของรานคนจบปลานครศรธรรมราชดวย ซงรานฯ ไดเปนทรจกของสงคมมากขน เพราะรานไดเขารวมงานแสดงสนคาและมการออกรายการโทรทศน นอกจากนนรานคนจบปลาประจวบฯไดรบรางวลชนะเลศ SE Award ประเภท Change Do It จากส านกงานสงเสรมกจการเพอสงคมแหงประเทศไทย รานนครศรฯ กไดรบผลดวยเชนกน คอเปนทรจกมากขนดวย ตงแตวนนนเปนตนมา รานฯจงเปนทสนใจของสงคมมากยงขน ส านกขาวและสอมวลชนเดนทางไปศกษาดงานวถการอนรกษและการท าประมงในอาวทาศาลา ทงรายการธรรมชาตมหานคร ของอาจารยศศน เฉลมลาภ และรายการทกทศทวไทย ชองไทยพบเอส

นอกจากนน สบเนองจากการทรานฯประจวบฯ ไดท าสญญาสงสนคาใหรานเลมอนฟารมตงแตเดอนมถนายน 2558 เปนตนไป รานนครฯ จงตองเพมการจดซอสนคาดวยเชนกน แตการสงสนคาใหรานประจวบฯ เพอสงตอไปยงเลมอนฟารมนนยงมจ านวนไมมากพอ เมอเทยบกบปรมาณสนคาทสงใหลกคาทวไปในกรงเทพฯ

ตอมาในชวงเดอนตลาคม 2558 เจาหนาทจากรานนครฯ รานประจวบฯ และพนทจดตงรานในทะเลสาบสงขลา ไดมโอกาสเดนทางไปศกษาดงานการแปรรป การถนอมอาหารปลอดภยกบผบรโภคทรานเลมอนฟารม ซงเจาหนาทไดน ามาปรบการแปรรป และเตรยมจดท าโรงเรอนทไดมาตรฐานอาหารทะเลปลอดภย รวมทงพฤตกรรมการใสถงมอ การสวมหมวก การเปลยนรองเทา การท าความสะอาดสนคา การตดแตงผลตภณฑสตวน า ฯลฯ

3) มกรำคม – มนำคม 2559 นกพฒนำกำวสนกธรกจ รานนครฯ มการเปลยนบรรจภณฑ เพอเกบรกษาคณภาพสนคาทดขน

และตรงตอความตองการของลกคาโดยรบฟงความคดเหนของลกคาเปนรายบคคล และแสดงความรบผดชอบหากสนคาไมไดคณภาพ สวนในเรองของชนดสตวน า รานฯ นครฯ ไมไดประสบปญหาดงเชนราน ประจวบฯ เนองจากชาวประมงพนบานมเครองมอทหลากหลาย สตวน าทจบไดกเปนสตวน าเศรษฐกจทตรงตอความตองการของผบรโภค อาท ปลาอนทร ปลากะพง กงแชบวย ปลาเหดโคน เปนตน

ตอมารานนครฯ ประสบปญหาการรบซอสตวน าในราคาตลาดจากชาวประมงพนบานและผรบซอ ท าใหการตงราคาขายสตวน าใหกบรานประจวบฯ ตองเพมสงขน ซงบอยครงเจาหนาทรานประจวบฯ เกดความสงสย เพราะทางรานฯ นครฯ ไมได มการชแจงสาเหต

142

สงผลใหชวงป 2559 รานประจวบฯ สงสนคารานนครฯ ลดนอยลง เนองจากไมไดก าไร และตองแบกรบตนทนตอหนวยทสงขน

อยางไรกตาม ปรมาณการขายสนคาของรานคนจบปลานครศรธรรมราช ทจ าหนายไปทรานคนจบปลาประจวบฯ เปนเพยง 5% สวนทเหลอ 95% รานนครฯ มกลมผบรโภคเปนของตนเอง ซงกคอลกคาในจงหวดใกลเคยง และลกคาจากกรงเทพมหานคร นอกจากนนรานนครฯ ไดมการหาตลาดและมวธการเขาถงผบรโภคมากขน โดยการไปออกรานจ าหนายสนคาท “หลาดใตโหนด” ตลาดนดจ าหนายสนคาทองถน ซงเปนแหลงทองเทยวของจงหวดพทลง ในทกๆวนอาทตย รานฯ จงมรายไดเพมขน

ถงแมวารานฯ อยในชวงของการเตบโต มโรงเรอนการผลตทไดมาตรฐาน อยใกลแหลงวตถดบ มลกคามากขน ม เครอขายคนจบปลาจากจงหวดสงขลามาดงานเพอมาแลกเปลยนประสบการณการดแลสนคาภายใตมาตรฐาน Blue Brand : จากประมงพนบาน สมาตรฐานความปลอดภย แตสงหนงทรานนครฯ ยงไมไดด าเนนงานใหถกตองตามหลกการ คอ การท าบญชรายรบ-รายจาย ซงเปนความเสยงทางธรกจประการส าคญ

กระบวนการผลตสนคาของรานคนจบปลานครศรธรรมราช จนกระทงสนคาถงมอผบรโภค สามารถสรปเปนขนตอนไดดงน

- การรบค าสงซอจากลกคา รานคนจบปลานครศรธรรมราช รบค าสงซอสนคาจากลกคา ไดแก รานคนจบปลาประจวบฯ และลกคารายยอย โดยสนคาทลกคาตองการมความหลากหลาย เชน ปลากะพง ปลาท ปลากระบอก กง ปมา ฯลฯ

ภำพประกอบท 36 เพจเฟสบครานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช ส าหรบการเลอกซอและสงซอสนคาของลกคา, ถายเมอ 1 พฤษภาคม 2559

- การสงซอสตวน าจากชาวประมงในพนท รานฯ รบซอสตวน าสวนใหญ

จากผคาคนกลาง จงท าใหผใหขอมลไมสามารถระบไดวาสดสวนการรบซอสตวน าจากชาวประมงกบผคาคนกลางแตกตางกนมากนอยเพยงใด นอกจากนน รานนครฯท าการรบซอสตวน าตามค าสงซอของลกคา โดยชาวประมงจะน าสตวน าทจบไดมาขายยงอาคารรานคนจบปลา ในการรบซอตองมการ

143

ชงน าหนก คดขนาด คดเกรด โดยก าหนดราคารบซอขนอยกบขนาดของสตวน า สตวน าทรบซอจะถกแชในน าแขงเพอรกษาความสดของสตวน า (ภาพประกอบท 37)

ภำพประกอบท 37 ชาวประมงน าสตวน าทจบมาไดมาขายใหรานคนจบปลา จงหวดนครศรธรรมราช, จนดา จตตนง ถายเมอ 9 กมภาพนธ 2559)

- การท าความสะอาด มการท าความสะอาดสตวน าท รบซอมาจาก

ชาวประมงในพนท กอนทจะขอดเกลด ควกไส และแลเนอตามค าสงซอของลกคา ในสตวน าประเภทปลา สวนสตวน าประเภทอน เชน กง หมก จะถกน าไปบรรจถงทนท สวนปจะน าไปนงกอนสงลกคา (ภาพประกอบท 38)

ภำพประกอบท 38 การท าความสะอาดสตวน า, จนดา จตตนง ถายเมอ 29 มกราคม 2559)

- การบรรจสนคาลงถงและการเกบรกษา สตวน าทผานการแลแลว จะถกบรรจลงในถงพลาสตกและปดผนกดวยเครองสญญากาศ และมการเกบรกษาคณภาพความสดของสนคาระหวางรอจดสงใหกบลกคา ทงนกจกรรมการรบค าสงซอ การรบซอสตว การท าความสะอาด และการบรรจสามารถท าไดทกวน (ภาพประกอบท 39)

144

ภำพประกอบท 39 การบรรจสนคาลงถง, จนดา จตตนง ถายเมอ 28 มนาคม 2559)

- การบรรจสนคาลงลงโฟม สนคาจะถกสงใหลกคาตามค าสงซอโดยบรรจลงลงโฟมเพอรกษาอณหภมสนคาระหวางการขนสง สนคาทถกซลแลวจะถกบรรจลงลงโฟมพรอมกบน าแขงเพอใหสนคาคงความสดอยเสมอ โดยรานคนจบปลานครศรธรรมราชจะจดสงสนคาใหลกคาตามค าสงซอ (ภาพประกอบท 40)

ภำพประกอบท 40 การบรรจสนคาลงโฟม , จนดา จตตนง ถายเมอ 14 สงหาคม 2558

- การขนยายสนคาขนรถ สนคาทถกบรรจลงลงโฟม แลวจะถกขนยายดวยแรงงานคนขนรถกระบะเพอน าไปยงจดสงสนคา

- การขนยายไปจดสงสนคาเพอสงไปจงหวดประจวบครขนธ รถขนยายสนคาจะน าลงโฟมบรรจสนคาไปสงยงจดสงสนคาซงอยใกลกบรานคนจบปลา เพอรอรถรบจางประจ าทางมารบสนคาตามทมการนดหมายตอไป สวนสนคาตามค าสงซอของลกคารายยอย จะถกขนยายไปยงสนามบน หรอจดสงอนๆ ตามทไดตกลงกบลกคาเพอท าการสงใหลกคาตอไป โดยลกคาปลายทางเปนผรบผดชอบคาลงโฟมและคาขนสง

ในการท างานของรานฯ ในชวงทผานมา ผวจยสามารถสรปโครงสรางบรหารรานฯ

ไดดงน “รานคนจบปลา” เรมตนภายใตโครงการของสมาคมรกษทะเลไทยทและองคกร

ออกแฟมแหงประเทศ ในป 2557 รปแบบการบรหารจดการจงอยในลกษณะขององคกรพฒนาเอกชน ทตองท าตามเปาหมายของโครงการ ประกอบกบนกพฒนาเอกชนไมมประสบการณทาง

145

ธรกจ และไมไดขอใหชาวบานทมทกษะทางธรกจมาชวยด าเนนการ จงท าใหรานฯ ตองเรยนรดวยตนเอง

นอกจากนน การตดสนใจหลกในการแกไขปญหาทเกดขนเปนหนาทของผจดการรานซงตองรบผดชอบและบรหารจดการทกอยาง นอกจากเรองทตองเกยวของกบประเดนความขดแยงในพนท หรอการเปลยนแปลงระดบใหญ ซงสมาคมชาวประมงพนบานอาวทาศาลา และ องคกรออกแฟมจะเขามามสวนรวมดวย ซงสามารถจ าแนกบทบาทและหนาทของบคคลผมสวนเกยวของไดดงน

1) เจาหนาทองคการออกแฟม ท าหนาทบรหารจดการโครงการรานคนจบปลาทงหมดในเชงนโยบาย งานรณรงคกระตนการรบรของสงคม และงานตดตอกบองคกรใหญทงในและตางประเทศ เพอสนบสนนใหรานคนจบปลาสามารถด าเนนธรกจไดในอนาคต อาท การอบรมธรกจ การจางทมงานประชาสมพนธ การสรางโรงเรอนการผลต การจดอบรมการแปรรปสตวน า การประสานรานประจวบ กบรานนครฯ ในเรองของการตงราคาสนคาหนารานใหมราคาเทากน การจดกจกรรมกระตนการกนอยางรบผดชอบของผบรโภค ในงานรวมพลคนกนปลา และงานเสวนาในสวนรทการเดน พรอมทงองคการออกแฟม คอ องคการทจดสรรเรองทนใหแกเจาหนาท ซงองคกรนมอ านาจในเชงการตอรองใหเจาหนาทของรานฯปฏบตตามเปาหมายของโครงการฯ

2) สมาคมรกษทะเลไทย คอ เปนผก าหนดแนวทางการปฏบตในเชงธรกจของราน โดยสมาคมฯ ไดใหนกพฒนาเอกชน มาเปนผจดการ และเจาหนาทรานฯ และขบเคลอนงานอนรกษในพนทรวมกบชาวประมง

3) เจาหนาทรานคนจบปลา (นกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทย) ผมอดมการณในฐานะนกพฒนาดานงานอนรกษทท างานกบชาวประมงพนบานมาอยางยาวนาน แตส าหรบโครงการรานคนจบปลา นกพฒนาเอกชนตองเปลยนบทบาทและหนาทมาเปนนกธรกจเพอสงคม ซงทกคนไมมพนฐานเรองธรกจเลย จงตองท าการเรยนร ลองผด ลองถกใหมทงหมด แตน กพฒนาสามารถเชอมรอยใหคนในชมชนเขากบรานฯได แตเนองจากชาวประมงมทางเลอกในการเขาถงตลาดไดหลากหลาย รานฯจงไมไดเปนเปาหมายส าคญ เมอเทยบกบการรวมมอรวมใจในการท ากจกรรมอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงอยาง ธนาคารป และซงกอ

4) องคกรชาวประมงพนบาน ในทนองคกรชาวประมงพนบาน ม 2 ระดบ คอ (1) สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย ทเขามามสวนรวม

ในฐานะรานคนจบปลาคอรานของชาวประมงพนบานทวประเทศ ผท าหนาทดแลและอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง นอกจากนนโครงการรานคนจบปลา คอ กาวส าคญของโมเดลทไดก าหนดไว เพอใหรานคนจบปลาเปนฐานการด าเนนงานตามแนวทางการใชมาตรฐานผลตภณฑชาวประมงพนบาน (Blue Brand Standard) โดยทสมาคมสมาพนธฯ เปนองคกรทสรางแรงกระตนใหกบสงคมรบรเรองประมงพนบาน

(2) สมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา คอ ผถอหนเรมตนของรานฯ พรอมทงเปนผผลตสตวน า (ชาวประมงพนบาน 10 คน และผคาคนกลาง 5 คน ซงผคาคนกลางแตละคนมชาวประมงทตองรบซอประมาณ 10 คน) เปนกลมส าคญทสงวตถดบเขาสกระบวนการแปรรปของรานฯ โดยไมใชเครองมอท าลายลาง และปลอดสารฟอรมาลน รวมถงเปน

146

ผดแลทะเล โดยท าหนาทขบเคลอนการปองกนการรกรานและท าลายธรรมชาต และอนรกษทะเลดวยการท าซงกอและธนาคารป นอกจากนนชาวบาน คอ แรงงานในการผลตสนคาของรานฯ อกดวย 4.3 บทเรยนจำกกำรด ำเนนงำนรำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

จากการด าเนนงานของรานฯ สามารถสรปบทเรยนตามประเดนตามองคประกอบทเกยวของกบการท างาน ซงแยกตามความส าเรจ และปญหาทประสบไดดงน (เดอนกนยายน 2557 – มนาคม 2559)

ความส าเรจ 1) ชาวประมงมชองทางการกระจายสนคามากขน เพราะ รานฯ คอ

ทางเลอกใหมของชาวประมงในชมชน แมวาชาวประมงมชองทางการตลาดทหลากหลายแลวกตาม เมอรานฯ รบซอสตวน าในราคาสงกวาผคาคนกลางในทองถน ชาวประมงพนบานกมรายไดทเพมขน

2) เจาหนาทและแกนน าชาวประมงมประสบการณ ความรในการจดการธรกจมากขน เนองจากชวงเรมตนเจาหนาทและแกนน าไมเคยมประสบการณทางธรกจมากอน จงตองมาเรมเรยนรจากการกอตงรานฯ และไดรบการสนบสนนความรจากมหาวทยาลยวลยลกษณในเรองการแปรรปอาหาร การสรางหองตากปลา และองคกรออกแฟมแหงประเทศไทย ทจด อบรมความรทางธรกจใหแกเจาหนาท

3) การมรานฯ และมเพจเฟสบคประชาสมพนธใหกบผคนในสงคม ท าใหรานฯ มเครอขายซงเปนคนชนชนกลางในเมอง ซงมสวนรวมในการชวยดแลปกปองทรพยากรและปจจยคกคามอนๆในพนท ซงกลมคนเหลานอาจสามารถใหการชวยเหลอกลมชาวประมงยามประสบปญหาได

4) รานคนจบปลา นครฯ มการจ าหนายสนคาตามเงอนไขความเปนจรงของชาวประมงพนบาน ไมไดจดสงสนคาตามขอเรยกรองของผบรโภค แตรานฯ พยายามใหความรและสรางความเขาใจใหกบผบรโภควา ชาวประมงตองออกท าการประมงตามฤดกาล ซงสตวน าจะแตกตางกนตามชวงเวลา ชาวประมงพนบานจงไมสามารถจบสตวน าไดตามความตองการของผบรโภคไดทกครง

ปญหา

1) ระบบขนสงสนคา ยงไมสามารถตอบสนองลกคาทอาศยอยหางไกลเสนทางการคมนาคม อยางจงหวดทไมมสนามบนในภาคเหนอ และภาคอสาน แมวาปจจบนรานฯ มชองทางกระจายสนคา 5 ชองทาง คอ (1) ลกคาสามารถเขามารบสนคาไดทสมาคมเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลาโดยตรง (2) รถไฟ จากนครศรธรรมราช-กรงเทพฯ) (3) รถประจ าทาง (เสนทางภาคใต) (4) เครองบน (จงหวดทมสนามบน) (5) ไปรษณย

2) แรงงาน เปนอกประเดนทมความส าคญตอการท างานเปนอยางมาก เพราะการมจ านวนคนท างานนอย ไมเพยงพอตอภาระงานทตองท า ซงเปนปญหาทเกยวของกบการบรหารจดการแรงงานอยางไมเปนระบบ

147

3) ทกษะและความรความสามารถในดานตางๆ ของคนท างานยงมไมเพยงพอ เนองจากขาดประสบการณในการบรหารจดการทางธรกจ แตปญหานสามารถแกไขได หากเจาหนาทไดรบความรจากการอบรม หรอมการปรกษาผเชยวชาญ หรอใชวธการจางผมความช านาญงานทางดานธรกจมาบรหารรานคนจบปลา

4) อปทานของสตวน าไมมความแนนอน ขนกบสภาพดนฟาอากาศ และฤดกาล สงผลใหสนคาอาหารทะเลแปรรปอยางปลากเลาเคมไมมความแนนอนไปดวย แมวาจะไดรบความนยมอยางมากจากลกคากตาม

ประเดนทรานคนจบปลา สาขานครศรธรรมราช ควรปรบปรงจากทศนะของผจดการราน มดงน

1) การบรหารจดการราน ทตองมการเรยนรเพมเตมอกมาก เนองจากผจดการรานเปนนกพฒนาเอกชน ซงมเงนทนสนบสนนในการท าโครงการดานงานพฒนามาโดยตลอด ผลของการท าโครงการเพอสงคมและงานอนรกษนนไมไดวดจากผลก าไรทเพมขน แตมงเนนใหเกดการท างานรวมกนของคนในชมชน ซงเปาหมายของงานดงกลาวมความแตกตางอยางสนเชงกบการท าธรกจ แตเจาหนาทไมมทกษะและประสบการณการท าธรกจเลย

2) การท าบญช เจาหนาทมการจดบญชรายรบ รายจายของรานทกๆ วน แตบนทกขอมลไมละเอยด วารบซอสตวน าอะไร จ านวนเทาใด กโลกรมละกบาท รวมทงไมไดมการวเคราะหขอมลบญชรายรบรายจายวา ขณะนรานอยในภาวะก าไรหรอขาดทน

3) การตงราคาสนคาเพอขาย เจาหนาทไมมความรดานการตงราคาสนคา วาตองคดจากตนทนอะไรบาง เจาหนาทสนใจเพยงวา ราคาตองไมสงจนผบรโภคไมสามารถเขาถงได จงตงราคาต ากวาหนารานคนจบปลาประจวบฯ ซงกลายเปนปญหาททางองคการออกแฟมจงตองสงผเชยวชาญทางดานตนทนโลจสตกสมาศกษาขอมล รวมทงใหความร และสรางความเขาใจใหเจาหนาทรานคนจบปลานครฯ

4) การเปลยนวธการท างานและแนวคดของเจาหนาทจากเปนนกพฒนาเอกชนมาเปนนกธรกจกจการเพอสงคมจงเปนความทาทาย ซงเจาหนาทบอกกบผวจยวา สงทยากทสดของการท ารานคนจบปลา คอ การท างานกบคน เพราะตองบรหารบนความสมพนธกบคนกลมตางๆ แมวาจะเปนเรองเลก แตหากมปญหากบผเกยวของบอยครงกกลายเปนเรองใหญได อกทงชมชนอาวทาศาลาเปนชมชนทมความเปนชนบทคอนขางมาก มความเปนเครอญาตสง หากใครมปญหาไมพอใจ กนหรอทะเลาะกน กจะโกรธกนทงกลม

5) การรบซอสตวน า ทท าใหรานฯ (มนาคม 2559) มปญหากบผคาคนกลาง และชาวประมงพนบาน เพราะรานนครฯ รบซอสตวน าจากชาวประมงและผคาคนกลางดวยราคาทสงกวาราคาทองถนถง 10-20 บาท/กโลกรม สงผลใหราคาการรบซอสตวน าในพนทขยบตวสงขนเชนกน นอกจากนน ผคาคนกลางตองการใหรานฯ ซอสตวน าผานตนเอง เนองจากรานฯ ซอในราคาทสง ตนเองจงไดก าไรด รวมทงยงเกดความกลววาในอนาคตชาวประมงพนบานจะน าสตวน ามาขายทรานฯจนหมด แตการซอผานผคาคนกลางนนชาวประมงพนบานจะไมไดก าไรเพมขนจากเดม แตจะสงผลใหชาวประมงพนบานทไมมภาระหนสนกบผคาคนกลาง กไมกลาน าสตวน ามาขายใหรานฯ เนองจากเกรงใจผคาคนกลาง เพราะปกตรานฯไมสามารถรบซอสตวน าทชาวประมงจบไดทงหมด

148

ดงนนในวงจรปกตชาวประมงพนบานตองพงพาผคาคนกลางเสมอ ทงผคาคนกลางกเปนคนใกลตวเจาหนาท และเปนสมาชกแกนน ารวมกนท างานดานอนรกษกบเจาหนาทมากอน จงเปนเรองทเจาหนาทไมสามารถจดการไดเพราะเปนคนทมความสมพนธทดและตองพงพงกน

อยางไรกตาม ผจดการรานมองวา ปญหาผคาคนกลางเปนสงทสามารถแกไขไดแตตองอาศยเวลา สวนประเดนอนๆของรานฯ อาท เทคโนโลยเปนสงทเรยนรไดและไมไดเปนปญหาอปสรรค ดานตลาด กเหนทศทางการจ าหนายและกลมผบรโภคอยแลว สวนการขยายพนทรบซอสตวน านนจะขยายไปเฉพาะพนททมเครอขายคนท างานดานอนรกษทมกลมทเขมแขง มความตระหนกถงสงแวดลอม และใชเครองมอประมงทไมท าลายลาง แตขอส าคญคอตองเขาใจแนวคดและแนวทางการท างานของรานคนจบปลา นอกจากนนรานตองท าหนาทเปนคนกลางทสามารถควบคมคณภาพของสนคาได และเจาหนาทรานฯ ตองมบคลกภาพทสามารถยดหยนในการท างานได

6) ความหลากหลายของสตวน า เจาหนาทตองเรยนรวธการรกษาคณภาพสตวน าแตละชนดจากชาวประมงพนบาน และจ าเปนตองใชความรทางวชาการมาหนนเสรมดวย

4.4 ผลลพธจำกกระบวนกำรท ำงำนรำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

จากกระบวนการท างานของรานคนจบปลาในชวงป 2557 -2559 สามารถสรป

ผลลพธดานเศรษฐกจ สงคม ตอรานฯ ชาวประมงพนบาน และผบรโภค จากการรวบรวมใบเสรจรานคนจบปลานครศรธรรมราช ในชวงเดอนเมษายน 2557 – กมภาพนธ 2559 พบวา

4.4.1 ผลลพธดำนเศรษฐกจของรำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

การด าเนนงานรานคนจบปลา ในชวง 1 ป ตงแตเดอนเมษายน 2557 – กมภาพนธ 2559 รานคนจบปลา สาขานครศรธรรมราชมรายไดรวมท งสน เปนจ านวนเงน 1,642,645.5บาท รายจาย 1,623,281.2บาท และก าไร 19,364.3 บาท

อนง ขอมลรายจายขางตน ไดรวมคาใชจายทงคาสตวน า คาน า คาไฟ คาอนเทอรเนต คาเดนทาง คาน ามนรถ คาจางแรงงานชาวบาน ฯลฯ แตก าไรดงกลาวขางตนนยงไมไดหกคาใชจายในคาจางเจาหนาทนกพฒนาเอกชน 2 คนทไดรบเงนสนบสนนจากโครงการรานคนจบปลาขององคกรออกแฟม (คาจางผจดการราน 15,000 บาท นกพฒนาเอกชน 9,000 บาท เทากบ 24,000บาท * 12 เดอน เทากบ 288,000 บาท) และคาเสอมสภาพของอาคารทกอสราง และอปกรณทใช ดงนน เมอผวจยค านวณรายรบรายจายใหมทงหมด จะพบวา รานประสบภาวะขาดทน

จงกลาวไดวา หากไมมเงนสนบสนนจากโครงการฯ รานฯ อาจไมสามารถด าเนนกจการตอไปได หากไมมการปรบเปลยนการบรหารจดการ การท าบญชรายวน และกลยทธทางการตลาดเสยใหม

149

4.4.2 ผลลพธตอชำวประมงพนบำน

1) รำยไดทเพมขนจำกกำรขำยสตวน ำใหรำนคนจบปลำ จากการด าเนนกจการตงแตเดอนเมษายน 2557- กมภาพนธ 2559 รานคน

จบปลาซอสตวน าจากชาวประมงพนบานเฉลยเดอนละ 377.88 กโกกรม โดยปรมาณการรบซอ 2 ป (23 เดอน) มจ านวน 8691.44 กโลกรม คดเปนยอดเงนจ านวน 1,623,281.2บาท โดยรบซอจากชาวประมงพนบานอาวทาศาลา ซงชาวประมงทขายสตวน าใหกบรานโดยตรงมรายไดสวนตางจากการรบซอของรานคนจบปลากบแพปลาทองถนอย 30% คดเปนเงน 486,984.36 บาท ซงมชาวประมงทรบประโยชนเปนจ านวน 20 ครวเรอน (รวมผคาคนกลาง) เฉลยครวเรอนละ 12,703.92 บาทตอป หรอเดอนละ 1,058.66 บาท แตเนองจากรานนครฯ มการรบซอจากผคาคนกลางจ านวน 5 ราย ซงมชาวประมงทอยภายใตการดแลรายละ 10 คนโดยประมาณ ซงเทากบวามชาวประมงประมาณ 50 ครวเรอนทเสยโอกาสการไดรบคาสวนตางดงกลาว

รานคนจบปลามเปาหมายในการกอตง คอ การเพมรายไดชาวประมงพนบานทท าการประมงอยางรบผดชอบ และมงหวงทจะน าก าไรหลงจากหกคาบรหารจดการและปนผลผถอหน มาสนบสนนกจกรรมอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชน แตผลก าไรรานคนจบปลาในชวง 2 ป ทผานมา (เมษายน 2557 – มนาคม 2559) เพยง 19,364.30 บาท ยงไมมากพอทจะสามารถปนผลใหผถอหน และน าไปใชสนบสนนกจกรรมการอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชนได

2) กำรปลดพนธนำกำรของชำวประมงพนบำนจำกระบบหนสนแพปลำ หรอ ผรวบรวมสนคำ

ดงทเคยกลาวไวในพนทจงหวดประจวบครขนธ ผคาคนกลางและแพปลาทองถนเปนแหลงเศรษฐกจของชมชนทอาศยการพงพาระหวางชาวประมงพนบานกบนายทน แตการทรานคนจบปลานครศรธรรมราชมปญหากบผคาคนกลาง และชาวประมงพนบาน กเพราะรานรบซอสตวน าจากชาวประมงและผคาคนกลางทสงกวาราคาทองถนถง 10-20 บาท/กโลกรม สงผลใหราคาการรบซอสตวน าในพนทขยบตวสงขนเชนกน พรอมทงผคาคนกลางตองการใหรานฯ ซอสตวน าผานตนเองเทานน และเกรงวาในอนาคตชาวประมงพนบานจะน าสตวน ามาขายทรานฯ โดยตรง อยางไรกตาม แมแตชาวประมงพนบานทไมมภาระหนสนกบผคาคนกลาง กยงไมกลาน าสตวน ามาขายใหรานฯ เนองจากเกรงใจผรวบรวม และรานฯ ยงไมสามารถรบซอสตวน าทชาวประมงจบไดทงหมด ดงนนชาวประมงพนบานจ าเปนตองพงพาผรวบรวมสตวน าเหมอนเชนทผานมา

หากคดในภาพรวมของประเทศไทยมปรมาณการรบซอสตวน าเคมจากการจบตามธรรมชาตของทงประเทศในป 2555 มปรมาณทงสน 1,500,200 ตน ซงมมลคามากถง 54,911.1 ลานบาท (สถตประมงการประมงแหงประเทศไทย , 2556) รานนครฯ สามารถรบซอไดเพยง (คด 1 ป = 4.53455 กโลกรม) 0.00000302263% ของทงประเทศเทานน

อนง จากตวเลขดงกลาว จะเหนวาชวงเวลาทผานมา (ป2558) รานคนจบปลามผลกระทบทางเศรษฐกจตอทงชาวประมงพนบานและสงคมไทยเพยงนอยนด ดงนนหากรานฯ

150

ตองการสรางผลกระทบในวงกวาง รานคนจบปลาจะตองขยายตลาดและมวธการสอสารถงผบรโภคอยางมประสทธภาพมากขน แตในทางกลบกนชาวประมงพนบานคดวารานคนจบปลาท าใหราคาการรบซอสตวน าในพนทสงขนจากเดม เพราะผรบซอเกรงวารานฯ จะแยงลกคาของตนหรอชาวประมงพนบานไป

3) ควำมคำดหวงของชำวประมงพนบำนตอรำนคนจบปลำนครศรธรรมรำช ชาวประมงพนบานอาวทาศาลา เปนพนททชาวประมงสามารถเขาถงตลาด

ไดดวยตนเอง และผานทางผคาคนกลาง หรอ แพปลา ขนอยกบภาระหนสนทแตละคนผกพนอย แตอยางไรกตาม ราคารบซอสตวน าอยในระดบทสงกวาพนทประจวบครขนธ ดงนนความคาดหวงของชาวประมงพนบานอาวทาศาลา คอตองการใหรานฯ เปนตวตนของชาวประมง เปนกระบอกเสยงใหสงคมเหนความส าคญของทรพยากรทะเลและชายฝงและมารวมกนฟนฟ ดแล และอนรกษทรพยากรเหลานไว ซงในอนาคตชาวประมงยงไมแนใจวาทรพยากรเหลานจะถกคกคามโดยนโยบายของรฐอกหรอไม ชาวประมงพนบานจงตองการใหผบรโภค คนในสงคมมาเปนแนวรวมในการคดคาน เพราะพวกเขาเชอวาผบรโภคคอผเปลยนแปลงสงคม (จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559, เจรญ โตะอแต, สมภาษณ 20 กมภาพนธ 2559)

4) ผลก ำไรทวดมลคำไมไดจำกรำนคนจบปลำ จากการทรานนครฯ ด าเนนการเขาสปท 3 (เมอป 2559) แมวารานฯ ยงไม

สามารถปนผลก าไรสสมาชกผถอหน และกจกรรมการอนรกษของชมชนไดนน แตการท างานของรานนครฯ และสมาคมเครอขายชาวประมงอาวทาศาลา ท าใหคนในสงคมใหความสนใจมากขน รานคนจบปลาไดรบความชวยเหลอจากสอมวลชนทกแขนง ไมวาจะเปนส อสงพมพ โทรทศน วทย และอนเทอรเนต นอกจากนน ยงมการใหจ าหนายสนคาทหลาดใตโหนด จงหวดพทลง ซงเปนตลาดนดวนอาทตยส าหรบผบรโภคทมความสนใจดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และงานแสดงสนคาตางๆ รวมทงมองคกรอนๆมาสนบสนนท ากจกรรมการอนรกษ การท าซงกอและธนาคารป เชน บรษทเมองไทยประกนชวต มหาวทยาลยวลยลกษณ และรานเลมอนฟารม เปนตน (เสาวลกษณ ประทมทอง, 18 กนยายน 2558, จนดา จตตนง, สมภาษณ 31 มนาคม 2559,

4.4.3 ผลลพธตอผบรโภค ผวจยไดใชแบบสอบถามความพงพอใจ ซงใชกบผบรโภค

โดยรวมของรานคนจบปลาทงหมด ซงแสดงขอมลไวในพนทจงหวดประจวบครขนธ (บทท 4/1)

4.5 แนวทำงพฒนำรำนคนจบปลำ จงหวดประจวบครขนธ

รานคนจบปลากอใหเกดผลลพธในดานตางๆ ทงตอกจการของรานเอง และชาวประมงพนบาน และผบรโภค แตอยางไรกตาม ผลลพธทกลาวมาขางตนยงไมสามารถตอบโจทยความอยรอดของรานได หากตองการใหรานฯอยรอดและเจรญกาวหนาตอไป รานฯ ควรด าเนนการเพอใหสามารถตอบสนองวตถประสงคการกอตงรานดงน

151

วตถประสงคท 1 ชำวประมงมรำยไดทเพมขน และมเงนทนสนบสนนกำรอนรกษ รานฯ ควรไปศกษาดงานการท าแพปลาชมชน แพปลาธรกจ และรานจ าหนาย

อาหารทะเล หรอโรงงานแปรรปสตวน าวามกระบวนการบรหารจดการสนคา และแรงงานอยางไร เพอน ามาปรบใชในการท าธรกจของตนเอง

วตถประสงคท 2 ผบรโภคไดรบอำหำรทะเลปลอดภย จำกกำรท ำประมงแบบรบผดชอบ

รานฯ จะตองมการตรวจสอบความปลอดภย และคณภาพสนคาจากชาวประมงพนบาน โดยท าเปนระบบทชดเจน โดยไมใชเพยงเฉพาะการตรวจสอบทางดานสงคมทอาศยความเชอใจกนระหวางเจาหนาทฯกบชาวประมงเทานน ซงทผานมา รานฯ มการตรวจคณภาพสนคาดวยตนเอง โดยการสมตรวจเดอนละ 1 ครง สวนเรองเครองมอและวธการท าประมงแบบไมท าลายลาง รานฯกบเครอขายฯ ใชวธการตรวจสอบทางสงคม คอ ใหชาวประมงจะชวยตรวจสอบกนเอง เพราะตางกออกไปท าประมงในพนทและชวงเวลาเดยวกน

วตถประสงคท 3 ผบรโภคมควำมตระหนกตอกำรอนรกษทรพยำกรทะเลและชำยฝง

รานฯ จะตองใหความรอยางเปนระบบแกผบรโภคเรองการบรโภคอาหารตามฤดกาล การใชเครองมอประมง การเลอกซอ ชนดพนธสตวน า ระบบนเวศทะเล ฯลฯ ผานทางชองทางเฟสบค หรอการจดกจกรรมใหผบรดภคมาสมผสและเรยนรวถประมงพนบาน

โดยสรป รานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช ควรเรมตนจากการพฒนา “คน”

คอการเรยนรเรองการวางแผน การท าบญชอยางเปนระบบ การวเคราะหตลาด การหาจดเดนของสนคา และการควบคณคณภาพตามมาตรฐาน รวมทงการมมาตรฐานอาหารปลอดภยจากองคกรทนาเชอรองรบ และการขนสงทมประสทธภาพและประสทธผล นอกจากนนจะตองมงเนนการสรางความเขาใจกบคนในชมชน โดยเฉพาะอยางยงผคาคนกลางและแพปลา เพอไมกอใหเกดความขดแยงในชมชน และเปดโอกาสใหชาวประมงสามารถน าสตวน ามาขายใหรานฯ ไดอยางเปนอสระ ทงนเพอใหชาวประมงหลดพนจากระบบหนสนซงน าไปสการบรหารทสรางผลก าไร รวมทงการน าเงนปนผลไปเปนเงนทนสนบสนนกจกรรมการอนรกษ และการสรางตวตนของชาวประมงพนบานในสงคม ดวยการแสดงใหสงคมเหนวาชาวประมงพนบานและนกพฒนาเอกชนสามารถด าเนนธรกจในรปแบบกจการเพอสงคมได

152

บทท 5 สรปและอภปรำยผลกำรวจย

การวจยครงนใชระเบยบการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอศกษา

กระบวนการ ผลลพธในมตเศรษฐกจ และสงคมของการขบเคลอนรานคนจบปลา ทงพนทอาวประจวบครขนธ และอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช รวมทงปจจยทเออ และเปนอปสรรคในการด าเนนรานฯ เพอเสนอแนะแนวทางการพฒนารานคนจบปลาในอนาคตใหเกดความยงยน โดยใชวธการสงเกตแบบมและไมมสวนรวม การสมภาษณแบบกงโครงสรางและไมม โครงสราง และการสนทนากลม เปนวธการหลกในการเกบขอมลกลมเปาหมายซงมจ านวนรวมทงสนประมาณ 100 คน ผวจยไดสรปและอภปรายผลการวจยตามกรอบค าถามการวจยทง 5 ขอ ดงตอไปน 5.1 กระบวนกำรด ำเนนงำนของรำนคนจบปลำ

จากการด า เน น งานรานคนจบปลาจ งหวดประจวบค รขน ธ และจ งหวดนครศรธรรมราช สามารถสรปเปนแผนภาพไดดงน

153

กลมชำวประมงพนบำนบำนคนกระได

สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย

พนทรบซอสตวน ำ จ.ประจวบฯ : **บำนคนกระไดFFS 2557 บาน

บอนอก บานคลองวาฬ บานปากคลองเกลยว บานคลองเกา บานโพธเรยง บานทงนอย

จ.นครศรธรรมราช : ทำศำลำFFS2557 หวไทร จ.ตรง : เกาะลบง จ.สตล : อำวปำกบำรำFSS2559 ทะเลสาบสงขลา

รำนคนจบปลำ ? - รบซอสตวน าราคาสงกวาแพปลาทองถน - รายไดเพมขน - พนทแสดงตวตนของชาวประมงพนบานตอสงคม

NGO สมำคมรกษทะเลไทย

ป 2551 เขามาท ากจกรรมในบานคนกระได ทงการปรบเปลยนเครองมอประมง การขบเคลอนงานอนรกษ อาท ซงกอ ธนาคารป ฯลฯ

ป 2554 จดทะเบยนสมาคมประมงพนบานอาวคนกระได

ป 2556 มลนธสายใยแผนดน+สมาคมรกษทะเลไทย ท าโครงการประมงพนบานสตวน าอนทรย

Oxfam

รำนคนจบปลำ จ.ประจวบครขนธ Fisherfolk Shop : FFS

สนบสนนงบประมาณ โครงการรานคนจบปลา ป 2557 , เม.ย. 2558 – 2560 -สนบสนนความรทางการตลาด -ประชาสมพนธ(จาง จนท.) ใหความร กระตนDemand ผานสอ

โครงกำร GRASEA เม.ย. 2558-2560 - มงพฒนารานคนจบปลาใหเปนกจการเพอสงคมอยางสมบรณ พรอมทงสรางเครอขาย supplying - ขยายพนทรบซอ+กอตงรานฯ + ใชบลแบรนด: ปท 1 ประจวบฯ นครฯ, 2 สตล, 3 สตล ทะเลสาบสงขลา - การสอสารกบผบรโภค เชน การท าประมงและการบรโภคอยางยงยน

ป 2557 ชาวบานไมตอโครงการฯ เพราะ การรบซอสปดาหละ 1 ครง + การไปขายของท กทม. ทกสปดาหท าใหขาดรายไดจากการท าประมง : ขดตอวถ

จนท.สมาคมรกษทะเลไทยท าหนาทบรหารจดการ

- รบซอสตวน าจากชาวประมง แปรรป จ าหนายสนคา ประชาสมพนธ

- ดแลการตลาด อปสงค (ขยายพนทรบซอ) และอปทาน (หาตลาด,ผบรโภค) - “ความยงยน” ชวงทหมดงบจาง จนท.จากโครงการฯ(ม.ค.-เม.ย.2558) รานฯสามารถจาง จนท.ดวยเงนรายไดของรานฯได

- จนท.ตองสามารถสรางความสมดลระหวางบทบาทนกพฒนาและนกธรกจ

หลกกำรจดกำร ชาวประมงคอเจาของกจการ มหนาทจบสตวน า และท ากจกรรมอนรกษ , นกพฒนาเอกชน คอ คนท างาน และบรหารจดการทกอยาง (ลกจาง)

บทเรยนปญหา+อปสรรค, รบซอสตวน าไดเพยง 0.04% ของอาวคนกระได, ชาวประมง 60 คน รายไดเพมขน 5,017 บาท/ครวเรอน/ป ,รานฯก าไรนอย ไมสามารถปนผลสสมาชกและกจกรรมอนรกษ, องคกรอนๆ มาสนบสนนกจกรรมอนรกษ, ไมสามารถตดพอคาคนกลาง

ตลำด

รานฯ @ บอนอก : ไมมผบรโภคในทองถนเนองจากราคาสง และคนในพนทเขาถงอาหารทะเลในตลาดทองถนไดงาย

ก.ค. 2558 ยายไปท าการผลตทศาลารวมใจ บานคนกระได เพราะใกลวตถดบ แรงงาน เพมการมสวนรวม และยตปญหาทบอนอก

Plan ป 2559 สรางโรงเรอนการผลต, ขอมาตรฐาน อ.ย., ทดลองใชมาตรฐานบลแบรนด, รานฯ สนใจการผลตมากขน

กรงเทพฯ - Weeked ; Root Garden - งานแสดงสนคา : สขภาพ อนรกษ อาหารทะเล กจการเพอสงคม - Retailer : Lemon Farm 10 สาขา, อมรนทรพลาซา, มลนธสมมาชพ, Local Shop เชยงใหม.

ผบรโภค : อาย 30 ปขนไป, กลมรกษสขภาพและReformer, ชนชนกลางไป, อาศยในกรงเทพฯ

พงพอใจในสนคำ แตรำนควรพฒนำดงน - ผานการรบรอง อ.ย. - ควรเพมชองทางหรอสถานทจดจ าหนายสนคาใหมากยงขน พรอมทงบรการจดสงถงท - ฉลากสนคา ควรระบชอสตวน า วนเดอนปทผลต และวนหมดอายทชดเจน พรอมทงวธการปรง และการเกบรกษาผลตภณฑ - ควรใหความรเรองฤดกาลจบสตวน าของชาวประมงพนบานในแตละพนทแกผบรโภค - รานคนจบปลาควรเพมระบบสมาชก - เพ มผลตภณฑก งแปรรป เพ อความสะดวกของผบรโภค

154

สมำคมเครอขำยประมงพนบำนอำวทำศำลำ

สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย

พนทรบซอสตวน ำ - หมท 5 บานในถง - หมท 6 บานสระบว - กลมประมงพนบานบานนาทบ - สมาคมประมงพนบานบานหวไทร

รำนคนจบปลำ ? - รบซอสตวน าจากชาวประมงในราคาตลาด เนองจากชาวประมงสามารถน าสตวน าไปขายตลาดทองถนเองได - ชาวประมงพนบานบางสวนมรายไดเพมขน - รานฯ รบซอสตวน าจากผคาคนกลาง เนองจากชาวประมงมหนสนไมสามารถน ามาขายรานฯไดโดยตรง และคนทไมมหนสนกเกรงใจผคาคนกลาง - ผคาคนกลางตองการใหรานฯซอผานตน เกดระบบเสอนอนกน - พนทแสดงตวตนของชาวประมงพนบานตอสงคม

NGO สมำคมรกษทะเลไทย

ป 2550 กอตง “เครอขำยประมงพนบำนอำวทำศำลำ” สงเสรมการอนรกษ ฟนฟและปกปองทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ป พ.ศ. 2552 กลมปญญาชน ไดกอตง “เครอขายรกษบานเกดทาศาลา” เพอยบยงการสรางโรงไฟฟาถานหนในพนทอ าเภอทาศาลา

Oxfam

รำนคนจบปลำ สำขำนครศรธรรมรำช

สนบสนนงบประมาณ โครงการรานคนจบปลา ป 2557 , เม.ย. 2558 – 2560 - สนบสนนความรทางการตลาด - ประชาสมพนธ(จาง จนท.) ใหความร กระตนDemand ผานสอ

จนท.สมาคมรกษทะเลไทยท าหนาทบรหำรจดกำร - รบซอสตวน าจากชาวประมงและผคาคนกลาง แปรรป จ าหนายสนคา ประชาสมพนธผานเพจของรานนครฯ - การบรหารจดการบนความสมพนธของหลายกลมคน - ดแลการตลาด อปสงค (ตอรองการรบซอกบผคาคนกลาง เพอขยายโอกาสใหชาวประมงพนบาน) และอปทาน (หาตลาด,ผบรโภค) - จนท.ดวยเงนรายไดของรานฯได - จนท.ตองสามารถสรางความสมดลระหวางบทบาทนกพฒนาและนกธรกจ

หลกกำรจดกำร ชาวประมงคอเจาของกจการ มหนาทจบสตวน า และท ากจกรรมอนรกษ , นกพฒนาเอกชน คอ คนท างาน และบรหารจดการทกอยาง (ลกจาง)

บทเรยนปญหา+อปสรรค, รบซอสตวน า0.00000302263% ของทงประเทศเทานน, ชาวประมง 20 คน รายไดเพมขน 12,703.92 บาท/ครวเรอน/ป ,รานฯ ตนทนสนคาสงกวาประจวบฯ รานฯก าไรนอย ไมสามารถปนผลสสมาชกและกจกรรมอนรกษ, องคกรอนๆมาสนบสนนกจกรรมอนรกษ, ไมสามารถตดผคาคนกลาง

ตลำด

รานฯ @ บานสระบว: เนนโรงเรอนการผลต และการจ าหนายสนคาผานโซเชยลมเดยเปนหลก เชน Facebook , Line

Plan ป 2559, ขอมาตรฐาน อ.ย., ทดลองใชมาตรฐานบลแบรนด

- รานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ - รานคนจบปลา สาขานครศรธรรมราช - หลาดใตโหนด จงหวดพทลง กำรขนสง =รถโดยสารประจ าทาง เชน รถต รถบส, รถกระบะขนสงสนคา, รถไฟ, เครองบน

ผบรโภค : อาย 30 ปขนไป, กลมรกษสขภาพและReformer, ชนชนกลางไป, อาศยในกรงเทพฯ และจงหวดใกลเคยง

พงพอใจในสนคำ แตรำนควรพฒนำดงน - ผานการรบรอง อ.ย. - ควรเพมชองทางหรอสถานทจดจ าหนายสนคาใหมากยงขน พรอมทงบรการจดสงถงท - ฉลากสนคา ควรระบชอสตวน า วนเดอนปทผลต และวนหมดอายทชดเจน พรอมทงวธการปรง และการเกบรกษาผลตภณฑ - ควรใหความรเรองฤดกาลจบสตวน าของชาวประมงพนบานในแตละพนทแกผบรโภค - รานคนจบปลาควรเพมระบบสมาชก - เพ มผลตภณฑก งแปรรป เพ อความสะดวกของผบรโภค

ป พ.ศ. 2555 ไดจดทะเบยนเปนสมาคม ชอ“สมำคมเครอขำยประมงพนบำนอำวทำศำลำ” และด าเนนกจกรรมจนไดรบการยอมรบจากองคกรทงภาครฐและองคกรชมชนอนๆ โดยเขามาศกษาดงานอยางตอเนอง จนสามารถพฒนาเปนแหลงเรยนรในการอนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเล และการบรหารจดการกลม/กองทนตางๆ ของชมชน

155

พนท วจยท งสองแห งเรมตนจากการท างานรวมกบนกพฒนาเอกชน ซ งมความสมพนธทใกลชดจากการท ากจกรรมอนรกษและฟนฟทรพยากรสตวน า เปนระยะเวลามากกวา 7 ป (พนทนครฯ ป 2550 พนทประจวบฯ ป 2551) เนองจากนกพฒนาเอกชนสมาคมรกษทะเลไทยไดเขามาสงเสรมและใหความรแกกลมชาวประมงพนบาน สงผลใหทรพยากรสตวน าในอาวหนาบานของตนมความอดมสมบรณ ปรมาณสตวน าเพมมากขน แตชาวประมงพนบานยงคงประสบปญหาเศรษฐกจราคาสตวน าตกต า และตองการหลดพนจากการผกขาดการขายสตวน ากบพอคาคนกลางดวยภาระหนสน เนองจากพอคาคนกลางใหน าเงนมาลงทนในเครองมอประมง หรอน ามาใชในชวตประจ าวนอนๆ หรอพอคาคนกลางใหเครองมอประมงแกชาวประมง ท าใหชาวประมงไมสามารถก าหนดราคาสนคาตนเองได และไมสามารถขายสตวน าใหพอคาคนอนๆ ชาวประมงพนบานจงตองการหาทางออกดวยการหาชองทางตลาดอนๆ

ป 2556 ชาวประมงพนบานคนกระไดเขารวมโครงการประมงพนบาน -สตวน าอนทรย ซงเปนโครงการพฒนาตลาดทางเลอกอาหารทะเล ทจดท าโดยมลนธสายใยแผนดน แตในการด าเนนงานในชวงดงกลาว ชาวประมงพนบานไดขอสรปจากประสบการณท างานดวยตนเองวา การทชาวประมงพนบานตองเดนทางไปขายสนคาของตวเองทกรงเทพฯนน เปนสภาพทไมเหมาะสมและขดตอเงอนไขการประกอบอาชพของตนเองอยางมาก เพราะอาชพประมงไมมความแนนอนในการออกท ามาหากน หากตองใชเวลาการท าประมงไปขายสนคา รายไดจะหายไป จากประสบการณการเรยนรดงกลาว ชาวประมงพนบานจงสรปไดวา การทจะท ากจการดงกลาวไดนน จ าเปนตองจางคนใหมาบรหารจดการแทน ทงการแปรรป บรรจภณฑ การตลาด การกระจายสนคาสผบรโภค การสอสาร และการบรการ เพราะชาวประมงพนบานไมมทกษะหรอความถนดในการท างานเหลาน นจงเปนจดเรมตนของแนวคดรานคนจบปลา

ตนป 2557 กลมของชาวประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธประเทศไทย ไดเรมปรกษาหารอเรองการเปดรานขายอาหารทะเลทมแนวสอดคลองกบการพฒนาทยงยนกบสมาคมรกษทะเลไทย ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนทรวมท างานดานอนรกษทรพยากรทะเลในพนทจงหวดประจวบฯมา 7-8 ป โดยไดรบงบประมาณและความรดานการท าธรกจจากองคกรออกแฟม

ชาวประมงพนบานในเครอขายสมาคมประมงพนบาน จงหวดประจวบฯ จ านวน 66 คน ไดรวมถอหนเปนสมาชก รานคนจบปลาจงไดเปดด าเนนกจการอยางเปนทางการเมอวนท 21 มถนายน 2557 ทบานบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบฯ ในทดนสาธารณะรมถนนเพชรเกษมของวดสแยกบอนอก จนกระทงเดอนกรกฎาคม 2558 รานฯทบานบอนอกไดยตและยายไปท าการผลตทศาลารวมใจ บานคนกระได เนองดวยเปนพนททอยใกลวตถดบและแรงงานในการผลตสนคา

156

และรานฯ วางแผนจะสรางโรงเรอนการผลตใหไดมาตรฐาน เพอขอการรบรองจากคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ในปลายป พ.ศ. 2559 สวนรานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราชกเรมจ าหนายใหกบลกคาทวไป และเปนแหลงหาวตถดบใหรานคนจบปลาจงหวดประจวบครขนธในชวงเวลาเดยว แตกตางเพยงทวา รานคนจบปลานครศรธรรมราชไมมหนารานจ าหนายสนคาอยางรานคนจบประจวบฯ

หลกในการจดการรานฯ กลาวคอ ชาวประมงเปนเจาของกจการ มหนาทจบสตวน ามาขายใหทางรานฯในราคาทสงกวาแพปลาทองถน สวนนกพฒนาเอกชน คอ ลกจางหรอคนท างาน ซงปฏบตทกหนาทเพอรานฯ ทกคน

เจาหนาทสมาคมรกษทะเลไทย มบทบาทเปนผบรหารจดการและแรงงาน มหนาทรบซอสตวน าจากชาวประมงในพนทบานคนกระไดและเครอขายประมงพนบาน แลวน ามาแปรรป และจดจ าหนายสผบรโภค ดงนนเจาหนาทจงตองรบบทบาทเปนผดแลตลาดทงอปสงคและอปทานใหเกดความสมดล แตจากการด าเนนงานในชวงแรก รานฯ ประสบปญหาตางๆมากมาย ตงแตการวางแผนงานทผดพลาด การรบซอสตวน า กระบวนการผลตทยงไมไดมาตรฐาน ทกษะในการดแลสนคา ระบบการตลาดทมการแขงขน ระบบขนสงสนคาทตนทนสง อปทานและอปสงคทไมสมดล การประชาสมพนธใหความรกบสงคมยงไมทวถง การขอมาตรฐานสนคาเพอสรางความนาเชอถอให ก บ ผ บ ร โ ภ ค ก า ร จ ด ก า ร ร า น / ร ะ บ บ บ ญ ช / ก า ร เก บ ข อ ม ล ท ไ ม เป น ร ะ บ บ กระบวนการมสวนรวมในการด าเนนงาน การจดการเชงโครงสราง ระบบ รปแบบวสาหกจเพอสงคม และการกาวผานระบบคดของการท างานพฒนาไปสการท าธรกจ เปนตน ทงนเนองจากเจาหนาทไมมประสบการณดานธรกจมากอน

ในชวงแรกรานคนจบปลาประจวบฯเปดหนารานและท าการผลตทบานบอนอก ซงเจาหนาทและชาวประมงพนบานคดวา การเปดรานทบานบอนอก ซงมท าเลทตงอยรมถนนเพชรเกษม จะท าใหมลกคาจ านวนมากเขามาแวะซอสนคา แตเมอเปดรานจนกระทงปลายป 2557 เจาหนาทรานไดพบวา ผบรโภคสนคารานฯไมใชคนในทองถนและผสญจรทวไป เพราะสนคามราคาสงกวาตลาดทองถนและชาวบานในจงหวดประจวบฯ และภาคใตสามารถเขาถงอาหารทะเลสดไดงายอยแลว เนองจากมภมประเทศตดชายฝงทะเล แตผบรโภคของรานฯ คอ ผทอาศยอยในกรงเทพฯ ชนชนกลางขนไป ผทมอาย 30 ปขนไป เนองจากเปนวยทมครอบครวและเปนกลมผมรายไดสง นอกจากนนยงเปนกลมทตองการสรางสรรคโลก เปลยนแปลงสงคมใหดขน โดยสนใจรายละเอยดของสงคมและสงแวดลอม

รานจงมการปรบกลยทธ จากการเนนขายหนาราน บานบอนอกเปนการไปจ าหนายสนคาทลกคาสามารถเลอกซอและสงซอไดทางโทรศพท และโซเชยลมเดย อยางเชน ไลน เฟสบค ฯลฯ แลวสงสนคาใหลกคารบสนคาไดตามสถานขนสง สถานรถไฟ มอเตอรไซครบจางสงถงบาน และ

157

ไปรษณย (ส าหรบสนคาแปรรปแบบแหง) โดยลกคาตองรบผดชอบคาใชจายเอง นอกจากนนรานฯไดไปจ าหนายสนคาทสวนรทการเดน ทกรงเทพฯ ทกวนศกร – วนอาทตย และออกงานแสดงสนคาตางๆในกรงเทพฯ พรอมทงสงจ าหนายใหกบผคาอนๆ (Retailer) อยางเชน ป 2557 สงขายรานคาทหางอมรนทรพลาซา ป 2558 รานเลมอนฟารม และมลนธสมมาชพ และป 2559 รานLocal shop ตลาดนดเจเจ จงหวดเชยงใหม เปนตน

สวนรานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช เรมกอตงเมอป 2557 เชนกน ดวยการด าเนนงานของเจาหนาทสมาคมรกษทะเลไทย และกลมแมบานชาวประมง ซงการด าเนนงานพบเจออปสรรคและปญหาเชนเดยวกบรานประจวบฯ แตมความแตกตางกนตรงทรานนครฯ ไมไดมงเนนการมหนาราน เนนการผลตเพอจ าหนายใหกบลกคาในกรงเทพฯและจงหวดใกลเคยงเปนหลก จงมงเนนไปทโรงเรอนการผลตสนคาใหไดมาตรฐาน เพอตอบโจทยความตองการอาหารปลอดภยของผบรโภคในกรงเทพฯ และทองถน

โดยสรป รานคนจบปลาทง 2 แหงมความเหมอนและความแตกตางกนในประเดนส าคญดงตอไปน ประเดนกำรท ำงำน/

ปญหำ รำนคนจบปลำ ประจวบครขนธ รำนคนจบปลำ นครศรธรรมรำช

เจาหนาทของรานฯ ยงขาดความรและทกษะในการบรหารจดการราน

ยงขาดความรและทกษะในการบรหารจดการราน

การรบซอสตวน า จากชาวประมงทเปนสมาชกกลมอนรกษโดยตรง/ ปรมาณการรบซอมจ ากด เนองจากตลาดผบรโภคตองการสตวน าทหลากหลาย ซงไมสอดคลองกบเงอนไขของชาวประมง รานฯ จงตองรบซอสตวน าจากแหลงอนๆ

จากผคาคนกลางซงเปนแกนน ากลมอนรกษในพนท/ ตนทนสงเพราะไมไดรบซอจากชาวประมงโดยตรง แตไมสามารถตดวงจรนไดเพราะเกรงจะกระทบกระเทอนความสมพนธทางสงคมทมอยเดม

การแปรรปผลผลต มการแปรรปผลผลตหลายแบบ ท าใหตนทนสงขน

ไมมการแปรรป มเฉพาะการบรรจภณฑ ท าใหตนทนลดลง

โรงเรอนผลต ยงไมไดมาตรฐานเทาทควร (รอการปรบปรง)/ แรงงานผผลตตองเหนอยแรงเกนควร

โรงเรอนไดมาตรฐาน มเครองมอและอปกรณทเหมาะสม

การขนสงสนคา ตนทนการขนสงสนคาอยในระดบสง และยงไมสามารถกระจายสนคาไปสกลมผบรโภคในภาคอนๆ ได

- การขนสงสนคาจากนครฯ ไปถงผบรโภคโดยตรงมความสะดวก ทงในเมองนครฯ และกรงเทพฯ - ตนทนการขนสงสนคาจากนครฯ

158

ประเดนกำรท ำงำน/ปญหำ

รำนคนจบปลำ ประจวบครขนธ รำนคนจบปลำ นครศรธรรมรำช

ไปประจวบฯ สง ตลาดผบรโภค กลมคนชนกลางในกรงเทพฯ กลมคนชนกลางในกรงเทพฯ และ

เมองนครฯ ผลลพธตามเปาหมาย ยงไมบรรลผล

แตกลมอนรกษฯ ในพนทรสกภมใจทรานฯ ท าใหชมชนชาวประมงพนบานของตนเปนทรจกในสงคมมากขน

ยงไมบรรลผล แตกลมอนรกษฯ ในพนทรสกภมใจทรานฯ ท าใหชมชนชาวประมงพนบานของตนเปนทรจกในสงคมมากขน

จากกระบวนการด าเนนงานของรานคนจบปลาทกลาวมาขางตนเหนไดวา รานคน

จบปลาทง 2 แหง ลวนเปนผลสบเนองจากการทนกพฒนาเอกชนจากสมาคมรกษทะเลไทยท าหนาทผประสานความรวมมอใหชาวประมงพนบานจดท ากจกรรมการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงเปนระยะมากกวา 8 ปในทง 2 พนททงจงหวดประจวบครขนธ และจงหวดนครศรธรรมราช บทบาทดงกลาวนคอวาเปนบทบาทขององคกรสะพานเชอม (Bridging organization) กลาวคอ สงเสรมใหเกดการจดการรวม (Co-management) ในประเดนเรองทรพยากรทะเล โดยรวมกนสรางความร (Co-production of knowledge) มบทบาทฐานะผประสานงานใหเกดการรวมสรางความร การไววางใจ การเรยนร และการประสานความรวมมอ (Berkes, 2009 อางใน เยาวนจ กตตธรกล และคณะ, 2556) สงผลใหชาวประมงพนบานมเปาหมายการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงรวมกน สรางความสมพนธทดระหวางกนในเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบฯ และเครอขายชาวประมงพนบานอาวทาศาลา ทงสองเครอขายไดรวมกนตอสรณรงคแกไขปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรชายฝงมาเปนเวลายาวนานจนกลายเปนองคกรชาวประมงพนบานทเขมแขงในปจจบน (พ.ศ. 2559)

ตอมานกพฒนาเอกชนไดเปลยนบทบาทจากองคกรสะพานเชอมมาเปนผขบเคลอนการพฒนารานคนจบปลาใหเปนกจการเพอสงคม ซงกระบวนการและผลการด าเนนงานของรานคนจบปลาในชวง 1 ปทผานมามลกษณะทสอดคลองกบผลการศกษาจากงานวจยเกยวกบปจจยทเปนผลส าเรจของผประกอบการทางสงคมในบรบทประเทศก าลงพฒนา (Mair and Schoen, 2007) ซงสรปไดวา ปจจยทเออตอความส าเรจม 4 ประการ มดงน

1) องคกรมรปแบบธรกจทวสยทศนไปทศทางเดยวกบสงคม เนองจากปจจบนผบรโภคกลมรกสขภาพ และตองการเปลยนแปลงสงคมผานการบรโภคนนมจ านวนเพมมากขน คนกลมดงกลาวเปนผเปดรบขอมลขาวสารตลอดเวลา ใหความส าคญกบสภาพแวดลอมและเรองทางสงคม ผบรโภคทใชเหตผลมากขน (Refomer) (โพสสชนนงแมกกาซน, 2559) และตองการบรโภค

159

อาหารทเปนมตรกบสงแวดลอม และไรสารเคมปนเปอน รวมทงส านกงานสงเสรมกจการเพอสงคมแหงประเทศไทย ใหการยอมรบรานคนจบในฐานะกจการเพอสงคม โดยมอบรางวลกจการเพอสงคม ประจ าป 2558 ประเภท Change do it Award สงผลใหรานคนจบปลาเปนทยอมรบของสงคม จนกระทงมองคกรธรกจตางๆมาตดตอเพอใหไปรวมจ าหนายสนคา และตองการน าสนคารานคนจบปลาไปจ าหนาย อาท ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย รานเลมอนฟารม มลนธสมมาชพ เปนตน

2) การใชกลยทธในการพฒนาทรพยากรขององคกร เมอวเคราะหตามกระบวนการบรหารจดการทใชในองคกร (Gulick and Urwick, 1996) พบวารานคนจบปลามการด าเนนงานดงน

(1) การวางแผน (Planning) การวางแผนของรานคนจบปลาไมเปนระบบเทาทควร เนองจากขาดการวเคราะหเชงธรกจ แตใชระบบคดของนกพฒนาเปนหลกในการวางแผนกจกรรม ซงบางกจกรรมไมตอบโจทยในเชงธรกจ จนท าใหผลการด าเนนกจการไมสามารถปนผลก าไรสผถอหน และกองทนการอนรกษและสาธารณะประโยชนของชมชนได และประสบภาวะขาดทนเมอคดตนทนทงหมด

(2) การจดองคกร (Organizing) รานฯมเจาหนาทหลก 4 คน มการแบงบทบาทหนาทตามภาระงาน แตเนองจากภาระงานมมาก เจาหนาท 1 คนจงตองท างานหลายหนาท แมวางานบางอยางเปนงานทเจาหนาทไมมความถนดเลยกตาม จนสงผลใหการด าเนนงานไมมประสทธผลและประสทธภาพเทาทควร

(3) การจดการบคคลในองคกร (Staffing) การจดการเกยวกบบคคลในองคกร นบตงแตการจดหาเจาหนาท ซงโครงการฯไดเลอกนกพฒนาเอกชนทเคยท างานในพนท ซงเปนบคคลมความสนทสนมและเขาใจวถชาวประมงพนบานและลกษณะพนฐานของอาหารทะเล นอกจากนนรานฯ ไดมการพฒนาศกยภาพบคลากรทางทกษะการท าธรกจ กจการเพอสงคม การแปรรปสนคา และการขายสนคา โดยไดรบการสนบสนนจากองคกรออกแฟม

(4) การอ านวยงาน (Directing) การตดสนใจในการด าเนนงานรานคนจบปลาเปนหนาทการตดสนใจของผจดการรานคนจบปลา รวมกบเจาหนาทองคกรออกแฟม และชาวประมงพนบาน

(5) การประสานงาน (Coordinating) เจาหนาทรานคนจบปลา ท าหนาทประสานงานกบหลายๆ หนวยงานและคนหลายกลม ทงองคกรออกแฟม ชาวประมงพนบาน และผบรโภค ซงตองใชความพยายามอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงการเขาถงผบรโภค

(6) การรายงาน (Reporting) เจ าหน ารานคนจบปลามการพดคยปรกษาหารอเพอแกไขปญหาภายในองคกรอยางสม าเสมอ และมการประชมรวมกบชาวประมงพนบาน เพอชแจงสถานการณของรานทกๆ 3 เดอน

160

(7) งบประมาณ (Budgeting) เนองจากรานคนจบปลาขาดการวเคราะหแผนธรกจในชวงเรมตน ท าใหรานฯไดน าเงนลงทนแทบทงหมดกบการกอสรางอาคารและอปกรณภายในรานเปนสวนใหญ ซงตอมาพบวา ในการด าเนนกจการจรง หนารานไมไดมความจ าเปนมากนก จนท าใหไมมเงนเพยงพอในการด าเนนธรกจ ความผดพลาดเหลานสงผลกระทบตอเนองเปนลกโซ นอกจากนนการจดการรานในดานระบบการบญชและการเงน ไมไดด าเนนการใหถกตองตามหลกการธรกจ ขาดการจดบนทกรายรบ-รายจายประจ าวน มเพยงการรวบรวมใบเสรจในแตละวน แลวจางใหนกบญชภายนอกมาชวยรวบรวมขอมลแลวท าบญชยอนหลงให ซงการปฏบตเชนนท าใหรานฯไมทราบสถานการณทางการเงนของตนเองวาตกอยในภาวะก าไรหรอขาดทน ซงสงผลเสยตอการบรหารจดการธรกจ โดยเฉพาะอยางยงเงนทนหมนเวยนในราน และเงนปนผลสสมาชก และกองทนอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชน

กลาวไดวา การใชกลยทธในการพฒนาทรพยากรขององคกรรานคนจบปลาในชวงเรมตนยงไมส าเรจเทาทควร เนองจากอยในชวงการเรยนรการท ากจการเพอสงคมของนกพฒนาเอกชน

3) การสรางเครอขายทางสงคมของผมสวนไดสวนเสย สามารถแบงได 3 สวน คอ (1) ผ บร โภค รานฯมการสรางเครอข ายผบร โภคผานส อออนไลน

Facebook สอมวลชนตางๆ และองคกรภาคทเกยวของ ทงองคกรออกแฟม (Oxfam) องคกรกรนพซ มลนธสมมาชพ และรานเลมอนฟารม

(2) ชาวประมงพนบาน รานฯมการสรางเครอขายประมงพนบานโดยการรบซอสตวน าในราคาสงกวาแพปลาทองถนจากสมาชกเครอขายประมงพนบานจงหวดประจวบฯทท าการอนรกษ โดยใชเครองมอทไมท าลายลาง ชาวประมงจงน าสตวน าจ านวนมากมาขายใหราน แตความสามารถในการรบซอของรานฯยงมจ ากด นอกจากนนเจาหนาท (นกพฒนาเอกชน) ไดขบเคลอนกจการเพอสงคมควบคกบการเคลอนไหวทางสงคมในการฟนฟ อนรกษ และปกปองทรพยากรทะเลและชายฝงในพนทอยางตอเนอง

(3) องคกรอนๆ รานฯมการสรางเครอขายกบองคกรอนๆทเกยวของ อาท รานเลมอนฟารม มลนธสมมาชพ ตลาดหลกทรพย เปนตน ซงองคกรเหลานใหความสนใจและสนบสนนสนคารานคนจบปลา และสงเสรมการอนรกษทรพยากรทรพยากรทะเลและชายฝง โดยน าเจาหนาทในองคกรและผสนใจมารวมกจกรรมอนรกษและเรยนรวถชาวประมงพนบานบานคนกระได และอาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

4) การคนผลก าไรสการพฒนาสงคม รานฯ ยงไมสามารถด าเนนงานใหบรรลผลส าเรจในดานนได เนองจากการวางแผนงานชวงตนทไมเปนระบบเทาทควร สงผลใหการด าเนนกจการไมสามารถปนผลก าไรสผถอหน และกองทนการอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชนได

161

โดยสรป กระบวนการด าเนนงานของรานฯ มลกษณะสอดคลองกบปจจยทเออตอผลส าเรจของผประกอบการทางสงคมในประเดนท 1 - 3 แตการพฒนาการด าเนนงานในอนาคตจากบทเรยนทไดสรปไวดงกลาวขางตนนนจะสงผลใหรานฯบรรลผลส าเรจในปจจยขอสดทายได ในระยะยาว 5.2 ปจจยทเออและเปนอปสรรคตอกำรด ำเนนงำนของรำนคนจบปลำ

รานคนจบปลา มปจจยหลกทสงผลตอการด าเนนงานของรานคนจบปลา คอ “เจาหนาทรานฯ” ซงเปนทงปจจยเออและอปสรรค กลาวคอ เจาหนาทรานฯ ซงเปนนกพฒนาเอกชนทท างานขบเคลอนภาคประชาชน ท ากจกรรมอนรกษรวมกบเครอขายชาวประมงพนบานมาเปนเวลายาวนาน มจดเดน คอ เปนบคคลกลมทชาวประมงมความไววางใจ และสามารถพดโนมนาวจตใจและสรางพลงในการท างานของชาวประมงได จงสามารถขยายพนทการรบซอสตวน าซงตอบสนองตอการจดการอปทานของรานฯ อกทงนกพฒนาเอกชนเปนผมศกยภาพ ท างานดวยจตใจทรกและอดมการณทตองการเปลยนแปลงสงคม เพอใหชาวประมงมตวตนในสงคม และสามารถพงพาตนเองได โดยการหลดพนจากระบบหนสนทเปนวถทสบทอดมานาน และมเงนสนบสนนการอนรกษจากการท ากจการดวยตนเองโดยไมตองรอการสนบสนนจากองคกรภายนอก นอกจากนนนกพฒนาเอกชนมเครอขายการท างานภาคประชาชนทจะสามารถเขาถงสอสารมวลชนสาขาตางๆ เพอการประชาสมพนธใหรานฯเปนทรจกของสงคมไดอกดวย

แตในทางกลบกน นกพฒนาเอกชนเปนผทไมมประสบการณทางธรกจมากอน ท าใหไมเขาใจแนวทางการท าธรกจ ซงเปนพนฐานส าคญของการท ากจการเพอสงคม เพราะหากกจการมเปาหมายเพอสงคมแตไมสามารถท าผลก าไรได กจการจะไมสามารถบรรลวตถประสงคในการกอตงไดเลย ซงจากการด าเนนงานในชวง ป 2557 – 2559 รานฯคนจบปลายงไมสามารถบรรลวตถประสงคทงการคนก าไรสผถอหน และการท าอนรกษได อยางไรกตาม ผวจยเหนวาเจาหนาทมศกยภาพเพยงพอทจะเรยนรและแกไขปญหาใหรานฯอยรอดอยางยงยนไดในอนาคต

นอกจากประเดนดงกลาวขางตนแลว รานยงมปจจยทเอออกประการหนง คอ การมเครอขายชาวประมงพนบานทท าการอนรกษ ท าประมงดวยเครองมอท ไมท าลายลาง สามารถตอบโจทยผบรโภคกลม Reformer และกระแสการอนรกษสงแวดลอมของสงคมทก าลงเพมสงขนได รวมทงมแหลงวตถดบอาหารทะเลทสดทงฝงอาวไทยและฝงอนดามนทสามารถตอบสนองความตองการของผบรโภคไดตลอดทงป สวนปจจยทเปนอปสรรค คอ การท าประมงเปนการใชทรพยากรสาธารณะ ซงชาวประมงตองแขงขนในการจบ จงเปนเรองยากทจะตรวจสอบชาวประมงในประเดนการท าตามกฎเกณฑของมาตรฐาน นอกจากนนลกษณะธรรมชาตของอาหารทะเลทสามารถเนาเสยไดงาย ตองมการบรหารจดการทรวดเรวและเขาใจลกษณะเฉพาะของอาหารทะเลแตละชนด รานฯจงตองเรยนรการใชเทคโนโลยทมประสทธภาพ และสรางความเขาใจใหกบผบรโภค

จากทกลาวมาขางตนเหนไดวา ในชวงป 2557 -2558 การด าเนนงานของรานฯ ไดประสบปญหาและอปสรรคตางๆมากมาย อาท การวางแผนธรกจ การวเคราะหตลาด การตลาด การ

162

ผลตสนคา การจางงาน เปนตน จากปญหาเหลานจงเปนบทเรยนส าคญทจะใหรานฯกาวเดนตอไปบนเสนทางกจการเพอสงคม ซงผวจยไดวเคราะหปจจยทเออและเปนอปสรรคของรานฯ โดยเชอมโยงกบผลการศกษาหวงโซอปทานของกจการเพอสงคมส าหรบคนยากจน (ManMohan S. Sodi และ Christopher S. Tang, 2011) ทกลาวถงสาเหตของความส าเรจและความลมเหลวของผประกอบการทางสงคมทสงเสรมแรงงานผยากไรใหเปนผผลต เพอพฒนาคณภาพชวตทดขน โดยศกษากจการเพอสงคมทประสบความส าเรจในประเทศอพกานสถาน แอฟรกา บงกลาเทศ อนเดย มาเลเซย แมกซโก เนปาล ฟลปปนส และศรลงกา ดงน

1) สภาพคลองทางการเงน (Financial flow) การเขาถงแหลงเงนทน ส าหรบเงนลงทนตงตนรานคนจบปลาไดรบการสนบสนนโครงการจากองคกรออกแฟม ซงเปนเงนทนใหเปลาไมตองชดใชคน จงท าใหรานฯด าเนนการไดโดยไมตองกงวลถงภาวะขาดทนแลวตองชดใชเงนคนแหลงทน และในอนาคตรานฯกยงสามารถเขาถงแหลงเงนทนอยางเชนธนาคารหรอสถาบนทางการเงนอนได เพราะไดจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชน และกจการเพอสงคม สวนในการบรหารจดการรานฯมตนทนการผลตทสง เนองจากคาจางแรงงานในการแปรรป แตประสทธภาพและประสทธผลในการท างานไมคมกบคาแรง ทงนเนองจากการบรหารจดการทไมมประสทธภาพ

2) การเขาถงขอมล (Information flows) การเขาถงขอมลทางการตลาดเพอปรบปรงประสทธภาพในการท างาน ส าหรบรานฯมการสอบถามแบบส ารวจความตองการของผบรโภคในชวงเดอนพฤศจกายน 2557 เพอน ามาวเคราะหกลมเปาหมาย กบลกษณะของสนคา นอกจากนนรานฯใชวธการใหเจาหนาทพดคยและสอบถามความพงพอใจและขอแนะน าจากลกคาโดยตรง แลวจงน ามาปรบปรง นอกจากนนเจาหนาทรานฯไดเขาอบรมแนวทางการด าเนนกจการเพอสงคม และการวางแผนการตลาด โดยการสนบสนนจากองคกรออกแฟม และส านกงานสงเสรมกจการเพอสงคมแหงประเทศไทย รวมทงใชเพจเฟสบคและอนเทอรเนตเปนชองทางการเขาถงขอมลการตลาดตางๆ เพอน ามาปรบปรงการท างานของรานฯ นอกจากนนไดมการรวมกนสรปบทเรยนจากการท างานทผานมา สงผลใหรานฯไดเรยนรวา ควรหาแหลงจ าหนายสนคาตวแทนอยางรานเล-มอนฟารมเพมขน และการรบซอสตวน าจากตางพนทจ านวนมากท าใหรานสญเสยผลก าไรทควรจะไดไปกบคาขนสงและคาบรหารจดการ

3) การเขาถงความตองการ (Demand flows) การเขาถงตลาดและการขายทด าเนนงานเพอกระตนความตองการของลกคา รานคนจบปลาทงสองแหงใชวธการกระตนความตองการของลกคาผานชองทางเพจเฟสบครานคนจบปลา โดยบอกเลาเรองราวของรานฯ การบรโภคอาหารทะเลปลอดภย การสงเสรมกจการเพอสงคม เกรดความรในการท าอาหาร และสถานการณทางสงแวดลอมตางๆ เปนตน เพอใหลกคามความรสกรวมกบรานคนจบปลาและตองการสนบสนนรานฯ นอกจากนนยงมหนวยงานอนๆมาชวยประชาสมพนธ ไมวาจะเปนสอสงพมพ วทย และโทรทศน ซงจากความตองการของผบรโภคเพมสงมากขน แตผบรโภคยงขาดความเขาใจเกยวกบหลกการการบรโภคอาหารทะเลจากชาวประมงพนบาน ประกอบกบรานคนจบปลาประจวบฯ ใหความรผบรโภคในระดบทไมเพยงพอรานคนจบปลาประจวบฯ จงตองสรรหาสตวน าจากจงหวดอน ซงในความเปนจรงรานฯควรสงเสรมความตองการของผบรโภคใหหนมาบรโภคสตวน าทพนทสามารถจบได เชน ปลาท ปลาหลงเขยว เปนตน โดยการโฆษณาใหความรวาปลาทมสารอาหารโอเมกา 3 สง ดตอ

163

สขภาพ สวนปลาหลงเขยวกมการแปรรปใหเปนอาหารพรอมกนในรปแบบของอาหารกนเลนหรอปลาเคมและปลาหวานตามปกต โดยการก าหนดสตรทแนนอนเพอใหรสชาตคงท เพอใหผบรโภคตระหนกถงคณคาและความปลอดภยของอาหารทะเลจากชาวประมงพนบาน และมความเตมใจทจะจายเงนมากขนเพอเปนสวนหนงของการอนรกษทรพยากรชายฝง

นอกจากนน รานคนจบปลาประจวบฯ (ซงท าหนาทเปนศนยกลางในการรวบรวมสตวน าจากแหลงตางๆ) ยงมชองทางจ าหนายสนคาไปยงรานคาตางๆ เพอใหผบรโภคเขาถงไดงาย อาท สวนรทการเดน ในวนเสาร-อาทตย เวลา 10.00 น.-18.00น. และศนยการคาอนๆ เชน อมรนทรพลาซา ชน 3 โซนสงคมสขภาพ (health society) ทกวน เวลา10.00 น.-21.00 น. หรอรานเลมอนฟารมทง 10 สาขาในกรงเทพฯ ทกวน เวลา 09.00น.-21.00น. รวมทงมลนธสมมาชพ และงานแสดงสนคาตางๆ และในป 2559 รานสงสนคาไปจ าหนายทราน Local Shop ทตลาดเจเจ จงหวดเชยงใหมดวย เปนตน สวนรานคนจบปลานครศรธรรมราช สามารถซอสนคาไดทางหนาราน หรอการจดสงทกรปแบบ และมการจ าหนายทหลาดใตโหนด จงหวดพทลง ทกๆ สปดาห เปนตน

1) การเขาถงสนคา/วตถดบหลก (Supply Flow) การเขาถงวสดพนฐาน อปกรณ ฯลฯ เพอปรบปรงประสทธภาพการผลตและการด าเนนงานซงเปนการลดตนทนการด าเนนงานและ /หรอปรบปรงราคาขาย เนองดวยรานคนจบปลาเปนโครงการของสมาคมรกษทะเลไทย ซงรวมมอกบสมาคมสมาพนธประมงพนบานแหงประเทศไทย โดยไดรบการสนบสนนจากองคกรออกแฟม จงท าใหมเครอขายประมงพนทหลายพนททพรอมจะเปนแหลงวตถดบ เรองการเขาถงวตถดบไมเปนปญหาส าคญเทากบตนทนการขนสงจากพนทหนงไปสพนทหนงเพราะคาขนสงนนมราคาสง สวนเรองอปกรณ รานคนจบปลาประจวบฯ ขาดโรงเรอนการผลตทไดมาตรฐาน นอกจากนน รานฯทงสองแหงยงขาดการจดระบบแรงงานทท าการผลตใหมประสทธภาพ เนองจากการรบซอสตวน าไมมความแนนอน ขาดการจดการทมประสทธภาพ ขนอยกบค าสงซอจากผบรโภค สงผลใหไมมแรงงานชาวบานเขามารบจางท างาน เพราะไมมความมนคงทางรายได

กลาวไดวา รานคนจบปลาเปนกจการเพอสงคมทมองคประกอบของความส าเรจครบทกขอ แตการบรหารจดการรานยงมปญหาและขอจ ากดทตองมการพฒนาอกมาก ประเดนค าถาม คอ รานฯจะสามารถกาวขามอปสรรคเหลานและวตถประสงคทกอตงไวไดหรอไม ซงกจการเพอสงคมทวโลกกประสบปญหาในลกษณะทไมแตกตางกนนก ไดแก (ManMohan S. Sodi และ Christopher S. Tang, 2011)

2) การขาดเงนทนจากภาครฐ ในกรณของรานฯไดรบทนและการพฒนาความรจากองคกรพฒนาเอกชนเปนหลก เนองจากเปนการจดตงโดยกลมของชาวประมงพนทบานทท างานรวมกบนกพฒนาเอกชน

3) ความตองการของตลาดทไมแนนอน เนองจากขาดความเชยวชาญกลยทธดานการขายและการตลาด

4) ตนทนการด าเนนงานทสง เพราะขาดโครงสรางสนบสนนการกระจายสนคา ตนทนการขนสงสงและไมมระบบการขนสงทมประสทธภาพ รวมทงขาดแรงงานทมความสามารถสง ทงนรานสามารถลดตนทนคาการจดการใหนอยทสด โดยการรบซอสตวน าจากในพนทใหมากทสด รวมทงลดขนตอนการแปรรป และตองพยายามขนสงสนคาใหถงมอผบรโภคใหเรวทสด เนองจาก

164

ขอจ ากดของอาหารทะเล รวมทงลดตนทนการขนสง (การซอรถหองเยนจะเปนการลงทนทคมทนในระยะยาวได หากรานมการบรหารจดการทดดงกลาวขางตน) และตองหาแหลงกระจายสนคาอนๆ นอกจากรานเลมอนฟารม เพอเปนการตอรองทางการตลาด ตลอดจนแสวงหาชองทางทหลากหลายเพอใหผบรโภคเขาถงสนคาไดงายและมากขน

นอกจากนนรานฯมปจจยท เปนอปสรรคในการด าเนนการทสอดคล องกบผลการศกษาการพฒนาแพชมชนของชาวประมงพนบาน จงหวดสตล (จารณ เชยววารสจจะ และคณะ , 2554) ดงน

1) ปจจยภายใน ไดแก ระบบบรหารทไมชดเจน การขาดประสบการณในการท าธรกจของสมาชก และกฎเกณฑทไมยดหยน

รานฯ มระบบบรหารจดการไมชดเจน เนองจากการขาดประสบการณในการท าธรกจของเจาหนาทและสมาชกรานฯ สงผลใหการวางแผนการธรกจในชวงตนประสบปญหา และกฎเกณฑทก าหนดขนไมยดหยน อาท การรบซอสตวน าตามค าสงซอของลกคา การรบซอสตวน า ในปรมาณนอยจนชาวประมงมความรสกไมมนใจในการขายสนคาใหกบรานฯ เปนตน

2) ปจจยภายนอก ไดแก ปรมาณและประเภทของสตวน าไมแนนอน ปจจยดานราคาตลาด และการไมมเครอขายทางการตลาด

รานฯ ไมสามารถก าหนดปรมาณและประเภทของสตวน าไดชดเจน ปจจยดานราคาตลาดทตนทนของรานฯ สงกวาตลาดทวไปสงผลใหไมสามารถแขงขนดานราคากบคแขงได เปนตน

อนง ผวจยไดประมวลประเดนปญหาและปจจยทเออตอความส าเรจดงกลาวขางตน เพอประเมนสถานการณของรานฯ โดยใชแนวคด SWOT Analysis ไดดงน

จดแขง (Strengths) สนคาสตวน าของชาวประมงมความสดจากธรรมชาตเปนจดแขง แตในขณะเดยวกนกเปนสนคาทอายสน เนาเสยงาย ตองใชการจดการทเปนระบบแบบมออาชพ จดแขงของสนคาจงเปนจดออนดวยเชนกน นอกจากนนรานฯมกลมชาวประมงพนทบานทเขมแขง ท าการประมงแบบอนรกษเปนแหลงจดสงวตถดบ รวมทงรานฯยงไดรบมเงนทนสนบสนนจากองคกรออกแฟมอกดวย

จดออน (Weaknesses) แตการขาดประสบการณในการท าธรกจของนกพฒนาเอกชน ซงท าใหขาดการวเคราะหตลาด การตงราคา ตนทน ก าไร การบรหารจดการ และการด าเนนงานดานอนๆ จะเหนวาการท าธรกจอาหารทะเลมความละเอยดออนจงตองการทงความรและทกษะการบรหารจดการ รวมทงเทคโนโลยทเหมาะสมในกระบวนการด าเนนงานทกขนตอน

เนองจากอาหารทะเลมลกษณะเฉพาะดงตอไปน (Bailey, M., et al.,2015) - อาหารทะเลสดเปนอาหารทเนาเสยไดงาย และมระยะเวลาของตวสนคาทจ ากด

ดงนนอาหารทะเลตองท าการแปรรปและการขายทรวดเรว ซงหมายความวา ผผลตตองสนใจและเขาใจรายละเอยดของอาหารทะเลเปนอยางด จงจะสามารถท าตามมาตรฐานได

165

- ความซบซอนของประเภทของสตวน า เครองมอประมง และแหลงการจบสตวน าทหลากหลาย สงผลใหการสรางมาตรฐานอาหารทะเลเปนเรองทยาก

- ลกษณะตามธรรมชาตของการท าประมง ซงเปนทรพยากรสาธารณะท าใหชาวประมงตองแขงขนในการจบ จงเปนการยากทจะท าการคาทเปนธรรม เพราะไมสามารถมนใจไดวา ชาวประมงท าตามมาตรฐานหรอไม

โอกำส (Opportunities) กจการเพอสงคม อาหารทะเลปลอดภย และการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมก าลงไดรบความสนใจทงในระดบสงคมไทยและสงคมโลก รวมทงกระแสของโลกซงท าใหองคกรพฒนาเอกชนหลายองคกรเขามาสงเสรมงานทางดานน (สฤณ อาชวานนทกล, 2559)

อปสรรค (Threats) รานฯ ตองเผชญกบความไมแนนอนของปจจยภายนอกทไมสามารถก าหนดได เชน ฤดกาลของสตวน าทแตละชนดพนธมการวางไขทแตกตางกนซงหากไมค านงถงปจจยนจะสงผลตอความยงยนของทรพยากรสตวน า ความเสอมโทรมของทรพยากรทางทะเลซงสงผลตอระบบนเวศและปรมาณสตวน า รวมทงราคาทไมสามารถก าหนดได นอกจากนนเงอนไขทกระแสสงคมเรองกจการเพอสงคม อาหารทะเลปลอดภย และการอนรกษสงแวดลอมไดกลายเปนกระแสของโลก อาจสงผลใหมคแขงเพมขน โดยเฉพาะอยางยงอตสาหกรรมอาหารทะเลขนาดใหญซงสามารถปรบเปลยนกลยทธใหตอบสนองตอความตองการของตลาดไดอยางรวดเรว

อนง ประเดน IUU Fishing อาจท าใหบรบทการท าประมงของประเทศไทยในอนาคตปรบเปลยนแนวทางไปสการท าประมงแบบยงยน หรออาจสงผลใหมกฎหมายออกมาควบคมการประมงจนชาวบานไมสามารถออกท าประมงได อาท หามชาวประมงพนบานออกท าการประมงนอกเขต 3 ไมลทะเล การเกบภาษเครองมอประมงของชาวประมงพนบาน เปนตน โดยสรป รานฯมทงปจจยทเออและเปนอปสรรค ซงมลกษณะสอดคลองกบสาเหตของความส าเรจและความลมเหลวของผประกอบการทางสงคม และการพฒนาแพชมชน ดวยเชนกน ผลจากการประเมน SWOT พบวา รานฯยงมโอกาสในการท าธรกจอกมาก แตอาจตองเผชญกบความทาทายเนองจากประเดนกจการเพอสงคม อาหารทะเลปลอดภย และการอนรกษสงแวดลอม ก าลงเปนกระแสส าคญของโลกทธรกจขนาดใหญตางๆหนมาใหความส าคญ ซงจะสงผลใหรานฯมคแขงทเพมขน แตอยางไรกตามรานฯกยงมเครอขายชาวประมงพนบานทวประเทศทพรอมจะเปนแหลงวตถดบดวยเชนกน หากรานฯมความสามารถในการพฒนากลยทธตางๆดงกลาวขางตน

166

5.3 ผลลพธและผลกระทบจำกกำรด ำเนนงำนรำนคนจบปลำ จงหวดประจวบครขนธ และรำนคนจบปลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

ผลลพ ธ และผลกระทบจากการด า เน น งานของร านคนจบปลา จ งหวดประจวบครขนธ สามารถ สรปเปน 3 สวนดงน

1) รำนคนจบปลำ การด าเนนงานรานคนจบปลา จงหวดประจวบครขนธ ในชวง 1 ป ตงแตเดอน

มถนายน 2557 – กรกฎาคม 2558 รานคนจบปลาประจวบฯ มก าไร 33,814.69 บาท และการด าเนนงานรานคนจบปลานครศรธรรมราช ตงแตเดอนเมษายน 2557 – กมภาพนธ 2559 รานคนจบปลานครฯ มก าไร 19,364.30 แตก าไรนยงไมไดหกคาใชจายในสวนคาจางเจาหนาทจ านวน 2 คนทไดรบเงนสนบสนนจากโครงการรานคนจบปลาขององคกรออกแฟม รวมทงยงไมครอบคลมตนทนดานตางๆ อยางเชน คาเสอมสภาพของอาคารสถานท อปกรณ คาขนสงสนคาจากตางจงหวดทมตนทนสง เปนตน ซงหากคดค านวณอยางถถวนแลวกพบวา รานฯประสบภาวะขาดทนมาโดยตลอด จงกลาวไดวา หากไมมเงนสนบสนนจากโครงการฯ รานฯ อาจไมสามารถด าเนนกจการตอไปได หากไมมการปรบเปลยนการบรหารจดการ การท าบญชรายวน และกลยทธทางการตลาดเสยใหม

2) ผลลพธตอชำวประมงพนบำน ชาวประมงพนบานมรายไดทเพมขนจากการขายสตวน าใหรานคนจบปลาจงหวด

ประจวบครขนธ จ านวน 60 ครวเรอน คดโดยเฉลยแลวครวเรอนมรายไดเพม 5,0172.21 บาทตอป หรอเดอนละ 418.10 บาท และรานคนจบปลาจงหวดนครศรธรรมราช ท าใหชาวประมงอาวทาศาลา จ านวน 20 ครวเรอน คดโดยเฉลยแลวครวเรอนมรายไดเพม 12,703.92 บาทตอป หรอเดอนละ 1,058.66 บาท

รานคนจบปลามเปาหมายในการกอตง คอ การเพมรายไดชาวประมงพนบานทท าการประมงอยางรบผดชอบใหสามารถหลดพนจากระบบหนสนของแพปลา และมงหวงทจะน าก าไรหลงจากหกคาบรหารจดการและปนผลผถอหน มาสนบสนนกจกรรมอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชน ซงเปนผลประโยชนทมคณคามากกวาการสรางผลก าไรเชงธรกจคนสผถอหน แตผลก าไรรานคนจบปลาในชวงป 2557 - 2559 ยงไมมากพอทจะสามารถปนผลใหผถอหน และน าไปใชสนบสนนกจกรรมการอนรกษและสาธารณประโยชนของชมชนได รวมทงไมสามารถท าใหชาวประมงหลดพนจากระบบการเปนหนแพปลาได เนองจากรานฯทงสองรบซอสตวน าในแตละพนทไดไมถง 0.000004% ของปรมาณสตวน าเคมทซอขายกนทงประเทศ สงผลใหชาวประมงพนบานตองพงพาแพปลาทองถนเชนเดม

อนง สภาวะการพงพาแพปลาหรอผคาคนกลางของชาวประมงพนบานเปนความสมพนธแบบผ อปถมภกบลกนองทมลกษณะเปนพลวต อกทงเปนปฏสมพนธทมมตทางเศรษฐกจ วฒนธรรมและสงคมซงละเอยดออนและซบซอนมาก และปรากฎอยทวไปในชมชนประมงพนบานในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต การปลดปลอยชาวประมงพนบานออกจากพนธนาการของผคาคนกลางจงมใชเรองทจะท าไดโดยงาย ตองลงทนลงแรงและใชระยะเวลายาวนาน เพราะชมชนมบรรทดฐาน วฒนธรรมและสงคมทเหนยวแนนทงความสมพนธเครอญาต และความสมพนธระหวาง

167

ชาวประมงกบผคาคนกลาง ซงบางครงผคาคนกลางกคอคนในชมชนทเปนเคร อญาตกนเอง นอกจากนนชาวประมงมความหลากหลาย และมความผกพนอยภายในระบบอปถมภทสบเนองจากบรรพบรษ รวมทงผคาคนกลางอาจมหลายบทบาทในชมชน กลาวคอ ในขณะทผคาคนกลางเอาเปรยบชาวประมงโดยการใชระบบการผกขาดการซอสตวน าจากภาระหนสนของชาวประมง และกดราคาสนคา แตผคาคนกลางกเปนผใหการชวยเหลออปถมภชาวประมงโดยการน าเงนมาลงทนหรอใชจาย และสนบสนนกจกรรมของชมชนดวยเชนกน (Bailey et al. 2016) อยางไรกตาม การมรานคนจบปลาท าใหชาวประมงพนบานทงสองพนทมความภาคภมใจในตวเองวามทยนในสงคม โดยใหรานเปนพนทแสดงตวตนใหสงคมไดรบรถงการมอยของชาวประมงพนบาน ซงพวกเขาไดเขามามสวนรวมในการบรหารจดการรานฯตงแตการก าหนดแนวคด การชวยจดสถานท การซอมแซมอาคาร และการรวมคดแกปญหาตางๆ

การมสวนรวมดงกลาวเกดขนไดเพราะชาวประมงมความหวงวา ในอนาคตรานจะสามารถรบซอสตวไดจ านวนทมากขนโดยไมตองรอการสงซอจากลกคา มหองเยนขนาดเลก และโรงเรอนการผลตทไดมาตรฐานคลายกบโรงงานอตสาหกรรม ซงจะเพมการจางงานในทองถน รวมทงเพมยอดขายมากขน และสามารถขยายฐานลกคาไปยงภาคเหนอและภาคอสาน ซงจะสงผลใหมผลก าไรปนผลใหกบผถอหนและกจกรรมการอนรกษไดในอนาคต

จากการทรานคนจบปลาด าเนนการเขาสปท 2 (เมอป 2558) แมวารานฯไมสามารถปนผลก าไรสสมาชกผถอหน และกจกรรมการอนรกษของชมชนได แตการท างานของรานฯ ตงแตป 2557 สงผลใหชาวประมงพนบานอาวคนกระไดและอาวทาศาลากลายเปนทรจกของสงคมมากยงขน รวมทงมองคกรอนๆมาสนบสนนท ากจกรรมการอนรกษ การท าซงกอและธนาคารป เชน องคกรกรนพซ กลมการทองเทยวเชงชมชน (Local Alife) บรษทไทยประกนชวต และรานเลมอนฟารม เปนตน

3) ผลลพธตอผบรโภค ผบรโภคจ านวน 20 คน เลอกบรโภคอาหารทะเลรานคนจบปลา เพราะมแรงจงใจ

ตางๆไดแก สขภาพ ความปลอดภย และการอนรกษสงแวดลอม เนองจากรานคนจบปลาสามารถจดสรรอาหารทมประโยชนตอสขภาพและปลอดภย และเปนชองทางใหคนในสงคมไดท าความดโดยการมสวนชวยในการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงรวมกบชาวประมงพนบาน จงเปนกจการเพอสงคมทควรไดรบการสนบสนน รวมทงเปนการตอตานเครองมอประมงทผดกฎหมายและท าลายลาง นอกจากนนรานคนจบปลายงสรางโอกาสทยตธรรมส าหรบทกฝายทงผบรโภค ทรพยากรทะเล และชาวประมง เปนการคมครองดแลทกฝาย รวมทงพนกงานบรการดมความซอสตยในการใหขอมลแกลกคา และผบรโภคจ านวนหนงมความรสกเชอมนในราน เนองจากเปนโครงการหนงของสมาคมรกษทะเลไทยทท ากจกรรมการอนรกษทะเลมาอยางยาวนาน นอกจากนนผบรโภคมความพงพอใจตอรานคนจบปลาในดานคณภาพสนคา การใหบรการ และราคา และคดวารานคนจบปลามประโยชนตอตวเอง ชาวประมงพนบาน สงแวดลอม และสงคม ทงนผบรโภคยนดทจะมสวนรวมในการสนบสนนรานคนจบปลา และจะแนะน าใหญาต พนอง เพอนๆ และคนรจก เลอกซออาหารทะเลรานคนจบปลาอกดวย

168

กลาวไดวา ผลลพธจากการด าเนนงานรานคนจบปลา กอใหเกดกระบวนการเรยนรบทเรยนทส าคญจากปญหาและอปสรรคตางๆ ส าหรบเจาหนาทรานฯ ชาวประมงพนบาน และองคกรสนบสนนเงนทน ซงน าไปสขอเสนอแนะของผวจยในตอนตอไป

5.4 ขอเสนอแนะ ซงแบงออกเปนดานตางๆ ดงน

5.4.1 กำรพฒนำรำนคนจบปลำ จากการวเคราะหผลลพธการด าเนนงานรานคนจบปลาทงสองแหงพบวา รานฯ

ด าเนนการโดยเจาหนาทพฒนาเอกชนและชาวประมงพนบาน ผขาดประสบการณในการด าเนนธรกจ แตอยางไรกตาม รานฯเปนกจการเพอสงคมทมศกยภาพในการด าเนนการ เนองจากกระแสแนวคดเรองอาหารปลอดภยและการอนรกษสงแวดลอมก าลงไดรบความสนใจจากสงคมไทยและสงคมโลก ดงนนเพอใหการด าเนนงานมโอกาสประสบความส าเรจมากขน การสงเสรมกจการเพอสงคมรานคนจบปลา โดยนกพฒนาเอกชนและชาวประมงพนบานจงควรพฒนาในประเดนดงตอไปน

1) การบรหารจดการภายในรานฯ ตงแตเรองของการท าบญชให ไดมาตรฐาน แสดงการลงบญชทกวนเพอสรปยอดรายวน แสดงใหเหนสถานการณของรานฯ ณ ปจจบน

2) เจาหนาทรานคนจบปลา ควรไปศกษาการด าเนนงานของแพปลาชมชนอยางเชน แพปลาชมชนบานชองฟน จงหวดพทลง ซงประสบความส าเรจไดเนองจากกลมชาวประมงพนบานไดสงสมประสบการณในการจดตงกลมออมทรพยชมชนมากอน สมาชกมจ านวนไมมาก แตมความหลากหลาย ทงแมคา คร และชาวประมงท างานรวมกน ซงแตละคนมความถนดทแตกตางกน คนทบรหารจดการและหาตลาดของแพปลาบานชองฟนไมใชนกพฒนาเอกชนทสงเสรมใหเกดการกอตงแพปลา แตเปนแมคาทมประสบการณในการขายสงอาหารทะเลมากอน จงมทกษะการหาตลาด การตดตอพอคาและรานคา และสามารถจดการดแลคณภาพสตวน าได แพปลาชมชนจงไมมปญหาเรองตลาด ทส าคญแพปลาชมชนบานชองฟนสามารถรบซอสตวจากชาวประมงทน ามาขายไดทงหมด เพราะมตลาดรองรบสนคาทงหมด ดงนน แพปลาบานชองฟนจงด าเนนการไดยาวนาน (จารณ เชยววารสจจะ และคณะ 2554) ดงนนรานคนจบปลาทงสองแหงควรจะมมออาชพมาท าหนาทบรหารจดการราน ซงจะสงผลตอเนองถงขอเสนอแนะอนๆ ดวยเชนกน

3) การจางแรงงาน ควรจดสรรใหสอดคลองและเปนธรรมกบภาระงาน รวมทงตองบรหารจดการแรงงานใหมประสทธภาพ โดยรานฯ ควรใชระบบแบงแยกหนาทการท างานใหเหมาะสมกบภาระงานของแรงงานแตละคน เนองจากการจดใหแรงงานทกคนท างานอยางเดยวกนในแตละขนตอนนนเปนการจดสรรงานทขาดประสทธภาพและประสทธผล นอกจากนน รานฯควร

169

อบรมเจาหนาทและแรงงานเรองสขลกษณะในการแปรรปอาหาร อาท การใสถงมอ หมวกคลมผม และผากนเปอนทกครงในการแปรรปสตวน า เปนตน

4) โรงเรอนการผลต เปนเรองส าคญทรานฯควรด าเนนการเปนอนดบแรกๆ เพราะสถานทผลตบงบอกถงคณภาพ ความสะอาด และความปลอดภยของสนคา ซงจะชวยส งเสรมทงขอมาตรฐาน อย. มารบรอง และสงผลดตอสขภาพของเจาหนาทและแรงงานในการแปรรปดวยเชนกน

5) การก าหนดราคา การก าหนดราคาขายในปจจบนไมมหลกการทชดเจน หากตองการพฒนารานคนจบปลาใหมความยงยน ควรพจารณาหลกการในการก าหนดราคาใหเหมาะสมหรอสอดคลองกบกลยทธทางการตลาด เพอใหสามารถแขงขนไดในเชงตลาดหรอเศรษฐกจ ซงจะท าใหเกดความสมดลของเศรษฐกจ ชมชน และสงแวดลอม และจะตองค านงถงการก าหนดราคาทท าใหโซอปทานของรานคนจบทงหมดอยในลกษณะทสรางผลก าไรไดอยางตอเนอง โดยครอบคลมคาใชจายทกดาน

6) การขนสง ควรจดซอรถหองเยนไวส าหรบการขนสงสนคาไปกรงเทพฯ เพอลดตนทนการขนสง แตส าหรบสนคาจากตางจงหวดควรใหใชการขนสงโดยรถรบจางกอน แตตองเพมปรมาณสนคา เพอลดตนทนตอหนวยการผลต

7) การพฒนาระบบสารสนเทศเพอการตรวจสอบยอนกลบ (Traceability) เนองจากรานคนจบปลาเปนตนแบบของโครงการรานอาหารทะเลปลอดภยททางองคกรออกแฟมม นโยบายพฒนาผลตภณฑภายใตสญลกษณ Blue Brand (บลแบรนด) เพอแสดงถงสนคาปลอดภย และอนรกษสงแวดลอม ตงแต พ.ศ. 2559 เปนตนไป ดงนนเพอใหภาพลกษณดงกลาวมความสมบรณครบถวน เนองจากกระบวนการเรยกคนสนคา (Recall) จะสามารถท าไดในกรณทสามารถตรวจสอบยอนกลบถงแหลงผลตของสนคาไดเทานน โดยผานระบบสารสนเทศทจะตองใชทงฮารดแวร (Hard ware) และซอฟทแวร (Soft ware) รวมทงตองมการจดระบบรหสบารโคด (Barcode) อยางเปนระบบ การมระบบตรวจสอบยอนกลบนนอกจากจะชวยในการเรยกคนสนคาไดแลว ยงมประโยชนตอการควบคมคณภาพของสตวน า วธการท าประมง และแหลงการจบ รวมทงชาวประมงผจบสตวน านนๆ อกทงจะมประโยชนตอกระบวนการขนสงสนคาเปนอยางมาก กลาวคอจะสามารถชวยบนทกขอมลการรบเขาของสนคา การจดเกบ และการสงมอบ สงผลดตอการวางแผนงาน การควบคม และการประเมนประสทธภาพของระบบขนสงสนคา ตลอดจนสามารถน าไปวเคราะหถงอายของสนคาในอนาคต และท าใหลกคามนใจในสนคารานคนจบปลาไดอกดวย

8) การก าหนดกลยทธทางการตลาดส าหรบรานคนจบปลา เนองจากสตวน าทจบในพนทมความแตกตางกนในดานขนาดของสตวน าขนอยกบลกษณะภมประเทศและระบบนเวศของพนท ดงนนการพฒนาตลาดจงควรมทศทางทไมแขงขนกนในดานราคา แตน าเสนอคณภาพ

170

และเรองราวของสนคาเปนหลก โดยแนวทางการก าหนดราคาของสนคาควรจะตองมความแตกตางกนตามลกษณะของสตวน า ทงนเพอความอยรอดและความยงยนของรานคนจบปลา และชาวประมงพนบานผเปนแหลงผลตสนคา ดงนนการก าหนดกลยทธทางการตลาด (Production positioning) จงมความส าคญตอกจการขนาดเลก

9) รานคนจบปลาทประจวบครขนธมความเหมาะสมในการเปนศนยกลางการกระจายสนคา (Hub) เนองจากสนคาหรอสตวน าในแตละพนทมความแตกตางกนในแตละชวงเวลา การแยกกนขายผลผลตของแตละพนทใหแตละพนทอยรอดนนเปนชองทางทด แตตองมการแบงสนปนสวนและควบคมปรมาณ เพอไมใหเกดความแปรปรวนของปรมาณสตวน า ซงจะกระทบตอความพงพอใจของลกคาทไมสามารถบรโภคสนคาไดตามลกษณะและจ านวนทตองการ แตหากรวมกนขายโดยมการรวบรวมและกระจายสนคาในทกฤดกาลในเชงปรมาณ ตองมการบรหารจดการในลกษณะศนยกระจายสนคาทด โดยจะตองมการวางแผนเชอมโยงทงทางดานขอมลหรอระบบสารสนเทศเกยวกบชนดและปรมาณสตวน าในแตละพนทและชวงเวลาระหวางรานคนจบปลาแตละแหงอยางเปนระบบ เพอใหการรวมมอกนท าใหทกพนทมผลก าไร (win-win) ในระดบทกจการสามารถเตบโตและยงยนได

นอกจากนน เพอใหเกดการพฒนากจการเพอสงคมทเกยวของกบธรกจอาหารทะเลปลอดภยอยางยงยน ผวจยจงขอน าเสนอขอเสนอแนะดานอนๆ ดงน

5.4.2 นโยบำย รฐหรอหนวยงานของรฐควรสนบสนนทงดานใหความร ทน และกลไกในการขาย

ผลผลตสตวน าชาวประมงพนบานในรปแบบกจการเพอสงคม โดยมเจาหนาทซงมความรและทกษะทเกยวของกบกจการเพอสงคมท าหนาทตดตามและรวมท างานกบชมชนทมความพรอมในการด าเนนงานอยางตอเนอง

5.4.3 ชมชน ชมชนทตองการรวมกลมเพอท ากจการเพอสงคม ตองเปนชมชนทม เขมแขง

พอสมควร และมประสบการณในการท าธรกจชมชนมากอน

171

5.4.4 กำรวจย 1) ควรมการศกษากระบวนการด าเนนงานของรานคนจบปลาในชวงตอไป

วาจะสามารถบรรลผลตามเปาหมายหรอไม พรอมทงศกษาเหตปจจยท เออตอความส าเรจและความลมเหลว

กลาวไดวา รานคนจบปลาเปนกจการเพอสงคมกรณแรกๆของประเทศไทย ทชาวประมงพนบานเปนเจาของโดยมนกพฒนาเอกชนเปนผด าเนนการประสานงานในฐานะแกนกลางของระบบ ซงมความมงมนในการท างานและมประสบการณในฐานะองคกรสะพานเชอมทสงเสรมการดแลทรพยากรทะเลและชายฝงจากสภาพเสอมโทรมใหมความสมบรณ และใหชาวประมงพนบานมจตส านกการอนรกษทยาวนานเกอบทศวรรษ

ดงนนเมอชาวประมงพนบานตองการปลดเปลองพนธนาการจากระบบหนสนของแพปลาทองถน นกพฒนาเอกชนจงตองเปลยนบทบาท ซงยงอยในชวงการเรมตนและอยในระหวางการลองผดลองถก การสรปบทเรยน และการท าความเขาใจกระบวนการพฒนากจการเพอสงคม รวมทงลกษณะธรรมชาตเฉพาะของธรกจการจ าหนายสนคาอาหารทะเล โดยบทเรยนทส าคญของรานฯ คอ การทนกพฒนาเอกชนตองเปลยนบทบาทตนเองมาเปนนกธรกจบนเสนทางของการพฒนาสงคมไดนน จ าเปนจะตองเรมตนดวยการพฒนาความรพนฐานทางธรกจ สวนความมงมนและความพยายามอยางแรงกลาในการพฒนาสงคมทมอยเดมนนเปนปจจยส าคญเบองตน แตจะตองมการพฒนาความรความเขาใจและทกษะดานธรกจอยางตอเนอง ดงนนหนวยงานทท าหนาทผประสานงานจงตองมบทบาทในการสรางความรความเขาใจและทกษะทเกยวของใหแกผเกยวของทกฝาย ทงชาวประมงพนบาน องคกรภาค และผบรโภค เพอพฒนารานฯ ทงนผวจยมความเชอมนว าพลงกาย พลงความคด และพลงใจทประสานรวมกนระหวางนกพฒนาเอกชนและชาวประมงพนบานจะท าใหรานฯสามารถปรบตวและอยรอดไดบนเสนทางของกจการเพอสงคม ซงจะสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตของชาวประมงพนบาน และการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝงโดยชมชนประมงพนบานในอนาคตไดอยางแทจรง

172

บรรณำนกรม กรมประมง. (2542). กำรประมงอวนรนในประเทศไทย. กรงเทพฯ: กรมประมง กระทรวงเกษตร

และสหกรณ. กรมประมง. (2548). สถตกำรประมงแหงประเทศไทย เอกสำรฉบบท 6/2548. ศนยเทคโนโลย

สารสนเทศ และการสอสาร กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรมประมง. (2549). รำยงำนสถำนกำรณทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม เลมท 6 ประมง

เอ ก ส ำ ร ส ว น ท 3 เล ม ท 6 /6 . โค ร งก า ร UNEP GEF Project on Reversing Environmental Trends in the South China Sea and Gulf of Thailand (UNEP GEF SCS), ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง, ชมพร. หนา 3-7.

กรมประมง a. (2550). สถตกำรประมงแหงประเทศไทย พ.ศ. 2550. ศนยสารสนเทศ กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ, เอกสารฉบบท 5/2552.

กรมประมง b. (2550). ผลผลตหมบำนประมงทะเลป 2548. กลมวจยและวเคราะหสถตการประมง ศนยสารสนเทศ เอกสารฉบบท 2/2550. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมประมง. (2554). สถตกำรประมงแหงประเทศไทย พ.ศ. 2554 .กลมวจยและวเคราะหสถตการประมง ศนยสารสนเทศ กรมประมง, เอกสารฉบบท11/2556.

กรมประมง. (2556). สถตกำรประมงแหงประเทศไทย. ศนยเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสาร กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. (2547). สดยอดกำรบรหำรจดกำรยคใหม ส ำหรบวสำหกจชมชนไทย. กรงเทพฯ : ดเอมเพอเรอร พ.กรป.

กองพฒนาอตสาหกรรมสตวน า. (2547). หลกเกณฑกำรรบรองสขลกษณะสถำนแปรรปผลตภณฑสตวน ำพนเมอง. กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กองพฒนาอตสาหกรรมสตวน า. (2547). กำรดแลรกษำสตวน ำทสะพำนปลำ แพปลำ ทำเทยบเรอและตลำดกลำง. กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กองเลขานการสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต. (2545). สมำพนธชำวประมงพนบำนภำคใตองคกรประชำชนระดบรำกหญำและขอเสนอทำงนโยบำยในกำรอนรกษและฟนฟทรพยำกรชำยฝง. เฟองฟาพรนตง. กรงเทพฯ.

กนกพร เรยนเขมะนยม และคณะ. (2559). โครงกำรวจยวเครำะหตนทนโลจสตกส ำหรบวสำหกจชมชนประมงพนบำนของรำนคนจบปลำ. บณฑตวทยาลยการจดการและนวตกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

กงวาลย จนทรโชต. (2529). กำรสงเสรมกำรประมง. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กงวาลย จนทรโชต. (2541). กำรจดกำรประมงโดยชมชน. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนน

การวจยฝายชมชนและสงคม. ก ร ง เ ท พ ธ ร ก จ . (2553) . “ Social Enterprise ม ต ใ ห ม ธ ร ก จ เ พ อ ส ง ค ม .”

[http://www.bangkokbiznews.com] เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2557.

173

ขวญสรวง อตโพธ และ อนชาต พวงส าล. (2538). สงแวดลอมไทย อนำคตไทย : ประมวลควำมคดเหนของยคสมย. กรงเทพฯ : เครอขายองคกรสงแวดลอม 38.

คณะผจดท ารวมกจการเพอสงคมไทย. (2555). SE Catalog รวมกจกำรเพอสงคมไทย.กรงเทพฯ: บรษท ชลชลแคปปตล จ ากด.

ชาย โพธสตา. (2547). ศำสตรและศปลแหงกำรวจยเชงคณภำพ. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: บรษท อมรพรนตง.

ชวนพศ สทธมงค. (2555). สภำวะเศรษฐกจกำรประมงของไทยป 2554 และแนวโนมป 2555 . จาก fishco.fisheries.go.th/fisheconomic/Pdf/fish_News153.doc. เขาถงเมอ 30 มกราคม 2558.

จารณ เชยววารสจจะ และคณะ. (2554). โครงกำรกำรพฒนำแพชมชน กรณศกษำของชำวประมงพนบำน จงหวดสตล. ส านกกองทนสนบสนนการวจย.

จนทรเพญ ชดเชอ. (2543). กำรมสวนรวมของชำวประมงพนบำนในกำรจดกำรประมงโดยชมชน กรณศกษำ อ ำเภอสเกำ จงหวดตรง . สารนพนธปรญญาโท สาขาวชาธรกจเกษตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ใจมานส พลอยด. (2540). ปจจยท มผลตอควำมส ำเรจและควำมลมเหลวของธรกจชมชนเปรยบเทยบภำพรวมและภำพยอย อ ำเภอเขอนแกว จงหวดยโสธร และอ ำเภอลำนสกำ จงหวดนครศรธรรมรำช. วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จงกลน วทยารงเรองศร และ ชนจต จนทจรญพงษ. (2547). ยทธศำสตรอำหำรปลอดภย น ำไปสควำมยงยนไดอยำงไร. ศนยปฏบตการความปลอดภยดานอาหาร กระทรวงสาธารณสข. จากwww.moph.go.th. เขาถงเมอ 6 กนยายน 2557.

เดชรตน สขก าเนด และเกอเมธา ฤกษพรพพฒน. (2552). แผนพฒนำภำคใตภำยใตเงำอตสำหกรรม. ส ำน กงำนคณ ะกรรมกำรส ขภำพแห งชำต . สมพร เพ งค า บรรณาธการ. จากhttp://www.nationalhealth.or.th/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=105. เขาถงเมอ 18 ตลาคม 2557.

ด ารงศกด ชยสนท. (2538). กำรบรหำรธรกจขนำดยอม. กรงเทพฯ: วงอกษร. ณรงค เพชรประเสรฐ และพทยา วองกล. (2554). วสำหกจชมชน กลไกเศรษฐกจฐำนรำก :

เศรษฐศำสตรกำรเมอง (เพอชมชน). พมพครงท 2. กรงเทพฯ.ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไทยโพสต. (2556). คนอำชพประมง พลกฟนควำมเสยหำย โดยชมชน เพอชมชนทยงยน . จากhttp://www.thaipost.net/sunday/250813/78320. เขาถงเมอ 9 ตลาคม 2557.

นตยา ฐานตธนกร. (2553). กำรประกอบกำรเพอสงคม:นวตกรรมทำงสงคมของผประกอบกำรยคใหม. Executive Journal,16-20. มหาวทยาลยกรงเทพ.

บรรจง นะแส. (2545). กำรจดกำรทรพยำกรโดยชมชน กรณศกษำจำกชมชนชำวประมงพนบำนภำคใต. โครงการจดการทรพยากรชายฝงภาคใต. กรงเทพฯ: เฟองฟาพรนตง

174

บรษทโซเชยลเอนเตอรไพรส(ประเทศไทย)จ ากด. (2551). Social Enterprise คออะไร. จาก http://www.se-thailand.org/2008/index.php?option=com_content&task=view&id=1itemid=1. เขาถงเมอ1 พฤศจกายน 2557.

ผจดการออนไลน. (2555). แพปลำชมชนคขด” เสนทำงสกำรจดกำรทรพยำกร และพงตนเองของประมงพ นบ ำน . ASTV ผ จ ดการออน ไลน วนท 23 พฤกษภาคม 2555. จ ากhttp:/ /www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID= 9550000063218. เขาถงเมอ 9 ตลาคม 2557

ผจดการออนไลน. 2556. ชำวประมงประจวบใชภมปญญำทองถนสรำงบำนใหปลำ. ASTV ผจดการออนไลน. จาก http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9560000033239. เขาถงเมอ 30 สงหาคม 2557.

พส เดชะรนทร. (13 มกราคม 2552). ผประกอบกำรเพอสงคม(Social Entrepreneur). กรงเทพธรกจ.

พรศร สทธนารกษ. (2552). กำรซอ-ขำยสนคำและบรกำรทเปน มตรกบสงแวดลอมของประเทศไทย. งาน Waste innovation 2009. ศนยการประชมไบเทค บางนา กรงเทพฯ. จากhttp: / / www. thaiecoproduct. com/ index. php/ knowledge2/ 11-knowledge-greenprocurement. เขาถงเมอ 30 สงหาคม 2557 .

พมพเพญ พรเฉลมพงศและ นธยา รตนาปนนท. (2545). Organic food / อำหำรเกษตรอนทรย. จ า ก http: / / www. foodnetworksolution.com/ wiki/ word/ 1854/ organic-food-อาหารเกษตรอนทรย. เขาถงเมอ 15 กนยายน 2557.

ม ห า ว ท ย า ล ย ธ ร ร ม ศ า ส ต ร . (2552) . “ Social Entrepreneurship: New Models Of Sustainable Change”. จาก http://fringer.org] เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2557.

เยาวนจ กตตธรกล และคณะ. (2556). กำรจดกำรควำมรโครงกำรเพมศกยภำพกำรปรบตวของชมชนชำยฝงทเสยงตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ . โครงการเพมศกยภาพการปรบตวของชมชนชายฝงทเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (INCA).

ลนทนา อมรไชย. (2551). ผลตภณฑสเขยวเพอสงแวดลอมทยงยน . วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ. หนา29-33. จาก http://lib3.dss.go.th/fulltext/dss_J/2552_57_179_P29 36.pdf. เขาถงเมอ 30 สงหาคม 2557.

วฒนา สกณศล. (2544). สภำพเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ของชมชนประมงรอบอำวปตตำน : กำรเปลยนแปลงปญหำและกำรปรบตว . ศนยวจยมนษยศาสตรและสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

วชตวงศ ณ ปอมเพชร และฉตรทพย นาถสภา. (2542). วพำกษเศรษฐกจทนนยมคนสชมชน . กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

ศรวรรณ เจนการ และคณะ. (2545). โครงกำรพลงแผนดน : กรณศกษำดำนธรกจชมชน . มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ.

175

ศภเดช ศกดดวง.(16 กมภาพนธ 2557). บทเรยน “อำวทองค ำ” ชยชนะชมชน สกำรปฏรปนโยบำยสำธำรณะ . ส าน กข าวอศรา. จาก http://www.isranews.org/community/comm-slide/item/27296-eia16.html. เขาถงเมอ 15 ตลาคม 2557 .

ศนยความเปนเลศดานการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม. (2555). ควำมรเบองตนเก ย วก บ ฉ ล ำกส งแ วดล อ ม . เค ร อ ข าย เช งน เว ศ เศ รษ ฐก จ ไท ย . ก ร ง เท พ ฯ [http://www2.mtec.or.th/website/backend/app/filemn/uploads/18062012Tepy2/EcoLabelre.pdf] เขาถงเมอ 6 กนยายน 2557.

ศนยสอสงคมภาคใต. (7 พฤศจกายน 2555). เหตผลทตองยนรำยชอเพอเสนอกฎหมำยประมงฉบบประชำชน. โอเคเนชนบลอค. จาก http://www.oknation.net/blog/STCC/2012/11/07/entry-1. เขาถงเมอ 30 มกราคม 2558.

สถาบนธรกจเพอสงคม. (มปป). Social Enterprise. จาก http://www.csri.or.th. เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2557.

สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝง. (2548). ประมงอำสำต ำบลคขด, บำนชองฟน จบกงกลำด ำไดมำกในปน ขอน ำรองจดตงแพปลำชมชนแบงผลก ำไรฟนฟทะเลสำบ. กรมป ร ะ ม ง . จ ด ห ม า ย ข า ว ฉ บ บ ท 6 เ ด อ น ก น ย า ย น 2548. จ า กhttp://www.nicaonline.com/webboard/index.php?topic=3115.0;wap2. เขาถงเมอ 9 ตลาคม 2557

สถาบนสงแวดลอมไทย. (2556). ค มอเลอกซอผลตภณฑคณภำพเพอสงแวดลอมป 2556. กรงเทพฯ: ประชาชาตธรกจ.

สมพนธ เตชะอธก. (2540). กำรพฒนำควำมเขมแขงขององคกรชำวบำน. สถาบนวจยและพฒนา. มหาวทยาลยขอนแกน. ขอนแกน.

สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต. (2550). ชำวประมงพนบำนภำคใต สภำพปญหำกบขอเสนอเชงนโยบำย.ประชาชาตธรกจ วนท 13 ธนวาคม พ.ศ. 2550 ปท 31 ฉบบท 3957 (3157). จากhttp://www.nicaonline.com/webboard/index.php?topic=8766.0;wap2. เขาถงเมอ 1ตลาคม 2557.

สาธนย วสทธาธรรม. (2556). ‘เปลยนนกลำ เปนนกสรำง’ โมเดลชมชนรอบทะเลสำบสงขลำ สก ำ ว ย ำ ง ท ย ง ย น . ส า น ก ข า ว อ ศ ร า ว น ท 18 ก ร ก ฎ า ค ม 2556. จ า ก http://www.isranews.org/community/comm-slide/item/22425- ‘เปลยนนกลา-เปนนกสราง’-โมเดลชมชนรอบทะเลสาบสงขลา-สกาวยางทยงยน.html. เขาถงเมอ 15 ตลาคม 2557.

สนนทา นลเพชร. (2543). ปจจยทมผลตอกำรมสวนรวมในกำรอนรกษทรพยำกรธรรมชำตของชำวประมงพนบำนชำยฝงทะเลจงหวดกระบและตรง . วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ส านกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2554). รำยงำนกำรศกษำเรองกำรพฒนำพนทชำยฝงทะเลภำคใต . เอกสารเผยแพรส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. กรงเทพฯ.

176

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2552). ศพทสงแวดลอม. จากhttp://www.onep.go.th/library/index.php?option=com_content&view=article&id= 28: 2012-03-12-03-05-52&catid= 22: 2012-03-12-02-54-55&Itemid= 31. เขาถงเมอ 30 สงหาคม 2557.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (มปป). นโยบำยและแผนกำรสงเสรมและรกษำคณภำพสงแวดลอมแหงชำต. จากhttp://www.onep.go.th/index.php?option=com_ content&view=article&id=2756&Itemid=166. เขาถงเมอ 4 ตลาคม 2557.

เสร พงศพศ. (2552). คมอกำรท ำวสำหกจชมชน. กรงเทพฯ: พลงปญญา. อภชาต ทองอย. (2527). หลกกำรวเครำะหชมชน.กรงเทพฯ: รงเรองสาลนการพมพ. อาศรา พนาราม. (2553). BE Magazineนตยสำรเพอสงคมตอสควำมยำกไรดวยอำชพ . จาก

http://www.tcdcconnect.com/content/blog/?p=5264. เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2557.

องคการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน. (มปป). วกฤตกำรณทรพยำกรประมงไทย.

องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา. (2559). ประวตควำมเปนมำ. เขาถงเมอ 1 กรกฎาคม 2558 http://www.thasala.go.th/history.php

เอกวนต พรหมรกษา. (2555). ทฤษฎองคกำรและกำรจดกำรเชงกลยทธ. จาก http://promrucsa-dba04. blogspot. com/ 2012/ 10/ swot-analysis-swot-swot-humphrey-swot-2.html. เขาถงเมอ 4 ตลาคม 2557

Anh, P.T., S.R. Bush, A.P.J. Mol and C.Kroozo. (2011). The Multi-level Environmental Governance of Vietnamese Aquaculture: Global Certification, National Standards, Local Cooperatives. Journal of Environmental Policy & Planning 13(4): 373-397.

Berkes, F. (2009) . Evolution of Co-management: Role of Knowledge Generation, Bridging Organizations and Social Learning. Journal of Environmental Management 90: 1692-1702.

Dauvergne, P. and J. Lister. (2012). Big Brand Sustainability: Governance Prospects and Environmental limits. Global Environmental Change 22(1): 36-45.

Drayton, B. (2006, Winter). Everyone a change maker: Social entrepreneurship’ s ultimate goal. Innovation. MIT Press with Harvard University and George Mason University.

Eco-Product Directory. (มปป). ควำมร เบองตนของกำรเตรยมพรอมสตลำดเขยว . จากhttp://www.thaiecoproduct.com/index.php/2013-06-04-03-42-32. เขาถงเมอ 26 สงหาคม 2557.

Food and Agriculture Organization of the United Nations. ( 2005) . Fisheries and Aquaculture topics. Small-scale and artisanal fisheries. Topics Fact

177

Sheets.Text by Jan Johnson. In: FAO Fisheries and Aquaculture Department [ online] . Rome. Updated 27 May 2005. [ Cited 8 October 2014] . [http://www.fao.org/fishery/topic/14753/en#container]

Grundey, D, and Zaharia, RM. ( 2008) . Sustainable incentives in marketing and strategic greening: the cases of Lithunia and Romania, Technological and Economic Development 37(2): 130-143.

Harding, R. ( 2006) . Social entrepreneurship monitor: United Kingdom. Global Entrepreneurship Monitor United Kingdom.London Business School and the Work Foundtion.

Hatanaka, M. (2009). Certification, Partnership, and Morality in an Organic Shrimp Network: Rethinking Transnational Alternative Agrifood Networks. World Development 38(5): 706-716.

Mair, J. & Schoen, O. (2007).Successful social entrepreneurial business models in the context of developing economies: An explorative study. International Journal of Emerging Markets, Vol. 2 Iss: 1, pp.54 – 68

Martin, J. S. &Novicevic, M. (2010). Social entrepreneurship among Kenya farmers: A case example of acculturation challenges and program successes. International Journal of Intercultural Relations10,1016

Martin, R. L. &Osberg, S. (2007, Spring) . Social entrepreneurship: The case for definition. Stanford Social Innovation Review, 29-39.

Messelbeck, J, and Sutherland, L. (2000). Applying environmental product design to biomedical products research. Environmental Health Perspective 108(6): 997-1002.

Mutersbaugh, T. (2005). Just-in-space: Certified Rural Products, Labor of Quality, and Regulatory Spaces. Journal of Rural Studies 21(4), 389-402.

Ponte, S. (2012) . The Marine Stewardship Council ( MSC) and the Making of a Market for ‘Sustainable Fish’.Journal of Agrarian Change 12(2-3): 300-315.

Duff, R. R. (2008) . Social enterprise as a socially rational business. International Journal of Entrepreneurial Behaviour& Research, Vol. 14 Iss: 5, pp.291 – 312.

United Nations Commission for Sustainable Development (UNCSD) Secretariat. (2012). Finance for the Transition to a Green Economy in the Context of Sustainable Development and Poverty Eradication. August 2012. No.16[http://www.uncsd2012.org/content/documents/529Issues%20Briefs%20-%20Finance.pdf] เขาถงเมอ 6 กนยายน 2557.

178

Yuffee, SL. , Wondolleck, JM. and Lippman, S. (1997) . Factors that Promote and Constrain Bridging: A Summary and Analysis of the Literature. Ecosystem Management Initiative School of Natural Resources and Environment The University of Michigan.

Zahra, S.A., Gedajlovic, E., Neubaum D.O., Shulman, J.M. (2009).A topology of social entrepreneurs: Motives, search processes and ethical challenges. Journal of Business Venturing, 24, 519-532.

179

บคคลำนกรม

กมล ปานนอย. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). บานอาวนอย ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 7 กรกฎาคม 2558

กงนาง ปานนอย. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). บานอาวนอย ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 7 กรกฎาคม 2558

จนดา จตตนง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 31 มนาคม 2559

จรศกด มฤทธ. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). บานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 5 กนยายน 2558

เจรญ โตะอแต. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 20 กมภาพนธ 2559

ฉจจาพร ลอยปลว. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). รานคนจบปลา บานบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 20 พฤศจกายน 2557

ฉจจาพร ลอยปลว. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). Root Garden ทองหลอ กรงเทพฯ. เมอวนท 14 กนยายน 2558

ฉจจาพร ลอยปลว. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ศนยประชมอมแพคเมองทองธาน. เมอวนท 9 พฤษภาคม 2558

ชไมพร มคมน. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 10 สงหาคม 2558

ชศกด กาญจนดล. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 16 ธนวาคม 2558

นตยา ยสาร. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). รานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 11 พฤศจกายน 2557

ปาตมะ หาญกลา. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 29 มนาคม 2559

ประสาร มฤทธ. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). สมาคมประมงพนบานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 18 สงหาคม 2558

ยรย โตะโดบ. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 14 พฤศจกายน 2558

เรณ มะหล . วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 3 ธนวาคม 2558

เรยม พมพทอง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 11 สงหาคม 2558

พนธศกด ใจใหญ . องคการบรหารสวนต าบลอาวนอย ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอ ง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 6 กรกฎาคม 2558

180

เพญ จตรจ าลอง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). บานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 11 กรกฎาคม 2558

พนก ใบเต. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 22 กมภาพนธ 2559

มนฎ ปานนอย. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). กลมการทองเทยวเชงอนรกษบานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 25 พฤษภาคม 2558

ยรย พลายด า. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 29 มนาคม 2559

ไรหนาบ สงสวย . วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 27 มนาคม 2559

เลก ปานนอย. วจตรา อตมะมณย (ผสภาษณ). หมบานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 23 กรกฎาคม 2558

วโชคศกด รณรงคไพร. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทท าการสมาคมรกษทะเลไทย ต าบลปากน า อ าเภอละง จงหวดสตล. เมอวนท 13 สงหาคม 2557

วโชคศกด รณรงคไพร. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ).สมภาษณทางโทรศพท. เมอวนท 20 ตลาคม 2557

ศภวรรณ ชนะสงคราม. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ).สมภาษณทางโทรศพท. เมอวนท 16 กนยายน 2557.

สมพงษ ปานนอย. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). หมบานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 14 กรกฎาคม 2558

สพรรณนา นอยอม. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 10 มนาคม 2558

สพรรณนา นอยอม. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 12 ธนวาคม 2557

เสาวลกษณ ประทมทอง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 18 กนยายน 2557.

สภารตน ปานนอย. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 10 สงหาคม 2558

สะกหนะ โตะกาสอ. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 13 พฤศจกายน 2558

สมาล โตะเสน. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 11 พฤศจกายน 2558

สชาต โตะจ. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 4 ธนวาคม 2558

สชาดา จงกลบาน. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 15 ธนวาคม 2558

181

สณ มะสะนง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 21 กมภาพนธ 2559

สาลหะ วงศดลยา. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). อาวทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 28 มนาคม 2559

ศรไพล จตรจ าลอง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). บานคนกระได ต าบลอาวนอย อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 7 กรกฎาคม 2558

อ านาจ สงยง. วจตรา อตมะมณย (ผสมภาษณ). ทรานคนจบปลา ต าบลบอนอก อ าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. เมอวนท 18 สงหาคม 2558

182

ภำคผนวก

183

ภำคผนวก ก ปฏทนฤดกำล เครองมอ วธกำรท ำประมง และตนทนสตวน ำ

1) ปฏทนฤดกำลกำรท ำประมงรอบ 1 ป บำนคนกระได หมท 3 ต.อำวนอย อ.เมอง จ.ประจวบครขนธ

ประเภทสตวน ำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ปลาท

กง

ปมา

หมก

ปลาเหดโคน

ปลาหลงเขยว

ปลาอนทร

ปลาแดง

หมายเหต นอย ปานกลาง มาก

184

2) ปฏทนฤดกำลจบสตวน ำในรอบ 1 ป พนทอ ำเภอทำศำลำ จงหวดนครศรธรรมรำช

ประเภทสตวน ำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ปลาท

กงแชบวย

กงโอคก (แสม)

ปมา

หมกสาย - - - -

หมกกระดอง

หมกกลวย

ปลาเหดโคน(ปลาทรายขาว)

ปลาหลงเขยว

ปลาอนทร

ปลาทรายแดง

กง

กเลา

ปลากะพง

ปลาเกา

185

ประเภทสตวน ำ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ปลาโฉมงาม

ปลาน าดอกไม

ปลาสรอยนกเขาทะเล

ปลาตาเดยว

ปลาครดคราด

ปลากะพงปาน

ปลากระบอก

ปลาจาระเมดเทา (เตาเตย)

ปลาจาระเมดด า/ขาว

กระเบน

186

3) ตำรำงแสดงกำรรบซอสตวน ำของรำนคนจบปลำจงหวดประจวบครขนธ(สวนกลำง)

สนคำ ประจวบฯ นครศรฯ สตล ตรง สงขลำ 1. ปลาทสด √ - - - - 2. ปลาเหดโคน √ √ √ - - 3. ปลากะพงขาว √ √ - - - 4. ปลาเกา √ √ √ - 5. ปลาโฉมงาม √ √ - - - 6. ปลาอนทร √ √ √ √ - 7. กงแชบวย √ √ √ √ - 8. ปลาน าดอกไม √ √ - - - 9. ปลาสรอยนกเขา √ √ - - - 10. ปลาตาเดยว √ √ - - - 11. ปลาครดคราด √ √ - - - 12. ปลากะพงปาน √ √ √ - - 13. ปลากระบอก - √ - - - 14. ปลาทรายแดง √ - - - - 15. หมกไขสด √ - - - - 16. หมกแดดเดยว √ - - - - 17. ทอดมน √ - - - - 18. ปลาออกาแรหวาน √ - - - - 19. ปลาออกาแรเคมแดดเดยว/แหง √ - - - - 20. ปลาออกาแรแลสด √ - - - - 21. ปลาทหวาน √ - - - - 22. ปลาทเคมแดดเดยว/แหง √ - - - - 23. ปลาอนทรเคม √ - - - - 24. ปลากเลาหอม √ √ - - - 25. หมกแหง √ - - - - 26. ปลาทน า √ - - - -

187

27. กะป √ - - - - 28. กงแหง - - - - √ 29. เนอปแกะ - √ - - - 30. ปลาจวด √ √ - - - 31. ปลาขเหมน √ - - - - 32. ปลาลงคน √ - - - - 33. ปลาสกน √ - - - - 34. ปลาขางทอง √ - - - - 35. เนอกงแกะ √ - - - - 36. กงกามกราม - - - - √

188

ภำคผนวก ข ประกำศจงหวดพนทอนรกษหอยจอบในเขตพนท 5 ไมลทะเล

และเอกสำรประกอบกำรชมนม

189

190

191

192

193

ภำคผนวก ค รำยชอสมำชกรำนคำชมชน เครอขำยประมงพนบำน จ.ประจวบครขนธ

รอบท 1/2557

ท ชอ-นำมสกล จ ำนวน (หน) จ ำนวนเงน (บำท) 1 นางเรยม พมพทอง 5 500 2 นายภษต จตรจ าลอง 5 500 3 นายสรศกด จตรจ าลอง 5 500 4 นางเพชร จตรจ าลอง 5 500 5 นางสภารตน ปานนอย 10 1,000 6 นางสาวกรพนธ จตรจ าลอง 5 500 7 นายโกศล จตรจ าลอง 10 1,000 8 นายชาตร ก าลงแรง 20 2,000 9 นายสมพงษ ปานนอย 10 1,000

10. นายประสาร มฤทธ 1 100 11. นายจรศกด มฤทธ 10 1,000 12. นางสาวชนนกานต จตรจ าลอง 1 100 13. นางจนดา จตตะนง 5 500 14. นางสาวเบญจวรรณ เพงหน 2 200 15. นายวโชคศกด รณรงคไพร 20 2,000 16. นางสาวลกษณะพร มาด 10 1,000 17. นายนอย แพใหญ 2 200 18. นางรชน แซเตยว 20 2,000 19 นายวเชยร ชางเผอก 5 500 20 นายสนทร ทมอนทร 5 500 21 นายชมพร สมบรณ 1 100 22 นางสาวเมทน อรณครโรจน 1 100 23 นายอนกล วสเชษฐ 1 100 24 นายศกรนทร แซเตยว 10 1,000 25 นายปยะ เทศแยม 20 2,000 26 นายศกดชย สขโข 10 1,000

194

ท ชอ-นำมสกล จ ำนวน (หน) จ ำนวนเงน (บำท) 27 นายกมล ปานนอย 5 500 28 นายจนทรฉาย ปานเลก 5 500 29 นางสาวนนทนา พรอไร 100 10,000 30 นายสมชาย บญเกด 5 500 31 นางละออง ยสาร 10 1,000 32 นายประชา คลายทอง 20 2,000 33 นายประสาน แกวสข 20 2,000 34 นางวชร จกขจน 20 2,000 35 นายสนธยา จนทรฉาย 20 2,000 36 นางประสบศร จนทรฉาย 20 2,000 37 นายวศรต จนทรฉาย 20 2,000 38 นายสทธยา จนทร ฉาย 20 2,000 39 นางเฉลมรตน สงหเลก 10 1,000 40 นางวฒนา แสงหล า 5 500 41 นายบญเลศ กระทมแกว 1 100 42 นายพรพพฒน วดอกษร 10 1,000 43 นายไพโรจน คงกระพน 5 500 44 นางลาวลย กรแกว 5 500 45 นายอ านาจ สงยง 20 2,000 46 นางสาวสพรรณา นอยอม 2 200 47 นางสาวกรณอมา พงษนอย 50 5,000 48 นางสาวบวลอย สงหจนทร 10 1,000 49 นางสาวกหลาบ พรมสะอาด 5 500 50 นางวนเพญ ขนอกษร 10 1,000 51 นางสมหญง ศรวรรณ 5 500 52 นายณฐพล ลกตมทอง 1 100 53 นายชมพล ยศวปาน 20 2,000 54 นายพลวฒน ยศวปาน 10 1,000 55 นายไพโรจน มานะกจสมบรณ 10 1,000 56 นายถนอม มานะ 5 500

195

ท ชอ-นำมสกล จ ำนวน (หน) จ ำนวนเงน (บำท) 57 นายณรงค ขอเจยม 5 500 58 นางนอย แซเตยว 5 500 59 นางวาสนา บญศร 5 500 60 นายวสทธ ดวงจนทร 2 200 61 นางสาวกญญชนนพร เยนใจ 2 200 62 นายนคม เหงยมสงา 5 500 63 นายสรยา ค าสวาง 5 500 64 นายระยอง สอนเฉลม 10 1,000 65 นางสาวชไมพร มคมน 5 500 66 นางดวงใจ เขยวหวาน 20 2,000

รวม 712 71,200

สรป การรบสมครสมาชกรานคาชมชน เครอขายประมงพนบาน จ.ประจวบครขนธ ครงท 1/2557

มรวมสมาชก ทงสน 66 คน รวมเปน 712 หน รวมเปนเงนทงสน 71,200 บาท

196

ภำคผนวก ง รำยชอผขำยสนคำใหรำนคนจบปลำ สำขำนครศรธรรมรำช

ท ชอ-สกล เครองมอประมง สตวน ำทขำย สถำนะ 1 นางสมาล โตะเสน อวนป, อวนปลา, อวน

กง กง, ปมา, ปลา, กงกระดาน

ผรวบรวม ประมาณ 10 ล า

2

นางสาวสะกหนะ โตะกาสอ อวนป, อวนปลา, อวนกง

ปมา, กงตกแตน ผรวบรวม ประมาณ 10 ล า

3 นางสาวยรย โตะโดบ อวนป, อวนกง ปมา, กง, ปลา, กงตกแตน

ชาวประมงโดยตรง

4 นางเรณ มะหล อวนป, อวนปลา, อวนกง

ปด า, หมก ผรวบรวม

5 นายสชาต โตะจ นางสชาดา จงกลบาน

ตกเบด ปลาอนทร, เกา, องจอ, สาก ฯลฯ

ชาวประมงโดยตรง

6 นายชศกด กาญจนดล อวนปลากะพง ปลากะพง ชาวประมงโดยตรง 7 นางเยาะ สมน อวนปลา ผรวบรวม 8 นายเจรญ โตะอแต อวนปลา ปลา ชาวประมงโดยตรง 9 นางสณ มะสะนง อวนกง, อวนปลา, อวน

จาระเมด ปลา, กง ชาวประมงโดยตรง

10 นายพนก ใบเต อวนปลา ปลา ชาวประมงโดยตรง 11 นางสาลหะ วงศดลยา อวนป, อวนปลา, อวน

กง, ตกเบด, อวนปลาทราย

ปมา, กง, หมก, ปลา ผรวบรวม ประมาณ 10 ล า

12 นางไรหนาบ สงสวย อวนปลากระบอก, อวนกเลา

ปลากเรา, ปลากระบอก ฯลฯ

ชาวประมงโดยตรง

13 นางยรย พลายด า อวนปลากระบอก, อวนกเลา

ปลากเรา, ปลากระบอก ฯลฯ

ชาวประมงโดยตรง

14 กะสาว อวนปลากระบอก, อวนกเลา

ปลากเรา, ปลากระบอก ฯลฯ

ชาวประมงโดยตรง

15 นางปาตมะ หาญกลา อวนปลากระบอก, อวนกเลา

ปลากเรา, ปลากระบอก ฯลฯ

ชาวประมงโดยตรง

197

ภำคผนวก จ กำรจดกำรรถหองเยน

ผลกำรศกษำจำกโครงกำรวจยวเครำะหตนทนโลจสตกส ำหรบวสำหกจชมชนประมงพนบำนของรำนคนจบปลำ บณฑตวทยาลยการจดการและนวตกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร (กนกพร เรยนเขมะนยม และคณะ, 2559) พบวา

1) เงอนไขทพจารณาจดหารถหองเยน - ก าหนดราคารถกระบะ 500,000 บาท (ISUZU ISUZU DMAX ) - ก าหนดราคาเครองทาความเยน224,700 ,700บาท (ColdWay

ColdWay รน CE -2 สามารถทาความเยนทอณหภมตาสด -20 องศา และมระบบหลก คอ Dire Dire ct drive ทใชเครองยนตดเซลของรถเปนตวปนคอมเพรสเซอร)

- ก าหนดระยะเวลาทใชในการผอนรถ 5 ปแรก (60 เดอน) โดยจะเรมลงทนตงแตป 2560 จนถงป 2569 และสมมตวาไมคดดอกเบยเงนผอนกาหนดอายการใชงานของรถกระบะและเครองทาความเยน10 ป

- คาใชจายอนๆ ประกอบดวย + ประกนภย ชนหนง 21,100 บาทตอป + พรบ. 900 บาทตอป + ภาษ 1,050 บาทตอป + คาบารงรกษา 3,000 บาทตอป + คาแรงคนขบรถ 10,000 ตอเดอน

2) คาใชจายรายปทเพมขนจากการซอรถหองเยน - จากคาราคารถกระบะและราคาเคร องทาความเยน 724,700 บาท

ระยะเวลาการใชงาน 10 ป คดคาเสอมราคาแบบเสนตรงและไมมมลคาซาก ดงนน คาเสอมราคาตอปคอ 72,470 บาท

- ก าหนดเงน เดอนของพนกงานขบรถ เดอนละ 10,000 บาท หรอ 120,000 บาทตอป

- ก าหนดเสนทางการใชรถหองเยนทใชในการขนสงสนคาคอ รานคนจบปลา จ.ประจวบครขนธ ไปยงลกคาในกรงเทพมหานคร โดยระยะทาง เทากบ 325 กโลเมตร ระยะทางทงหมดทใชในการขนสงสนคาไปตามเสนทางดงกลาวในแตละรอบจะเทากบ 650 กโลเมตร หรอ 33,800 กโลเมตรตอป

- ก าหนดราคานามนดเซลอยท 20 บาทตอลตร โดยมอตราการใชนามนอยท 15 กโลเมตรตอลตร คานามนทมการใช (ทงป) = (33,800 /15 )x 20 = 45,067 บาท

- ก าหนดคาประกนภยรถยนตชน 1 เทากบ 21,100 บาทตอป และคาภาษรถยนต 1,050 บาทตอป คาพ.ร.บ. รถยนต 900 บาทตอป และคาบ ารงรกษา 3,000 บาทตอป

198

- ก าหนดคาผานทางพเศษอยท 60 บาทตอการใชบรการ 1 ครง หรอ 6,240 บาทตอป ในการเดนทางผานทางพเศษจะพจารณาทงขาไปและขากลบซงหมายความวาจะมการใชบรการ 2 ครงตอเทยว ก าหนด 1 ป เทากบ 52 สปดาห (เทยว) คาใชจายทเพมขนหากมรถหองเยน ดงตารางตอไปน

199

ตารางแสดงคาใชจายทเพมขนหากมรถหองเยน

คำใชจำยทเพมขน ป 2560 ป 2561 ป 2562 ป 2563 ป 2564 ป 2565 ป 2566 ป 2567 ป 2568 ป 2569

คำเสอมรำคำรถหองเยน 72,470 72,470 72,470 72,470 72,470 72,470 72,470 72,470 72,470 72,470

คำจำงคนขบ 120,000 120,000 120,000 120,000 120,000 120,000 120,000 120,000 120,000 120,000 คำนำมน 45,067 45,067 45,067 45,067 45,067 45,067 45,067 45,067 45,067 45,067 คำผำนทำงพเศษ 6,240 6,240 6,240 6,240 6,240 6,240 6,240 6,240 6,240 6,240

คำภำษ ประกน พรบ.บ ำรงรกษำ 26,050 26,050 26,050 26,050 26,050 26,050 26,050 26,050 26,050 26,050

รวม 269,827 269,827 269,827 269,827 269,827 269,827 269,827 269,827 269,827 269,827

200

3) ดานรายรบทจะเกดขนเมอมรถหองเยน คดจากรายจายทจะประหยดไดและก าไรจากการขายสนคา

- การประหยดคาจางรถกรงเทพฯ 4000 บาทตอเทยว คดเปนปละ 4,000 x52 = 208,000 บาท

- การประหยดคาทางดวน +Taxi ประมาณเดอนละ 1,535 บาท หรอ 1,535 x12 = 18,159 บาทตอป

- ก าไรจากการขายสนคาของรานคนจบปลา จ.ประจวบครขนธใหกบเลมอนฟารม โดยไมคดปลากระบอกแลแพคสามขด จาก จ.นครศรธรรมราชเนองจากปจจบนการขายปลากระบอกทาใหรานคนจบปลา จ.ประจวบครขนธอยในสภาวะขาดทน แตการขายสนคาชนดอนๆยงทากาไรไดประมาณ 17.7 บาทตอกก. ซงคดไดจาก

+ ราคาขายสนคาเฉลยตอกโลกรม 246.28 บาท + ราคารบซอสนคาเฉลยตอกโลกรม 156.95 บาท

- ตนทนโลจสตกสขาเขา (อางองจากคาลงโฟมและขนสงจากสตล) เฉลย 12.76 บาทตอกโลกรม

- ตนทนโลจสตกสทรานคนจบปลา จ.ประจวบครขนธ 116.04 บาทตอกโลกรม

- การรวบรวมขอมลปรมาณสนคาทรานคนจบปลา จ.ประจวบครขนธขายใหกบลกคารายยอยและรานเลมอนฟารมเฉลยตอเดอน คอ 612.48 กก. ดงนนก าไรเฉลยตอเดอนจากการขายสนคา เทากบ 17.7 x 612.58 = 10,842.66 บาท หรอ 130,111.92 บาทตอป

สรปคาใชจายทประหยดไดจากการซอรถหองเยนและก าไรจากการขายสนคาบาทตอป ในตารางตอไป

201

ตารางแสดงคาใชจายทประหยดไดจากการซอรถหองเยนและก าไรจากการขายสนคา (บาทตอป) ป 2560 ป 2561 ป 2562 ป 2563 ป 2564 ป 2565 ป 2566 ป 2567 ป 2568 ป 2569

คำรถไปกรงเทพฯ 208,000 208,000 208,000 208,000 208,000 208,000 208,000 208,000 208,000 208,000

คำทำงดวน Taxi 18,159 18,159 18,159 18,159 18,159 18,159 18,159 18,159 18,159 18,159

กำไรจำกกำรขำยสนคำใหเลมอนฟำรมยกเวนปลำกระบอก

151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8 151,485.8

รวม 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8 377,644.8

202

- จากตารางคาใชจายทเพมขนจากการมรถหองเยน และตารางคาใชจายทประหยดไดจากการมรถหองเยนและก าไรจากการขายสนคา พบวามรานคนจบปลาจะมเงนเหลอประมาณ 377,644. -269,827 = 107,818 บาทตอป

- จากขอสมมตดานการลงทนทก าหนดระยะเวลาทใชในการผอนรถท 5 ปแรก ตงแตป 2560 จนถงป 2564 และไมคดดอกเบยเงนผอน จะมคาผอนรถปละ 144,940 บาท

- แสดงวาในชวงทมการผอนรถรานคนจบปลาจะขาดสภาพคลองทางการเงน เพราะคาผอนรถรายปสงกวาเงนทเหลอจากการขายสนคา ดงนนถาตองการใหมเงนเพยงพอตอการผอนรถ ในชวงทมการผอนรถจะตองขายสนคาเพมขนอกประมาณเดอนละ = ( 144,940 -107,818 ) /( 17.7 x12 ) = ) = 174.77 กโลกรม หรอขายสนคาใหเลมอนฟารมอยางต าเดอนละ (612.58 + 174.77) หรอ 787.35 กโลกรม

โดยสรป การวเคราะหขอมลการขนสงสนคาของรานคนจบปลาประจวบครขนธในรอบ 1 ปทสง ผวจยไดวเคราะหการลงทนซอรถหองเยน พบวา การจดหารถหองเยนมความเปนไดในการลงทนแตอยางไรกตามในชวง 5 ปแรก (ป 2560 จนถงป 2564) จะมคาใชจายทเกดจากการผอนรถคอนขางสง หากรานคนจบปลา จะยงคงขายสนคาในปรมาณเทาเดม จะท าใหไมมก าไรไมเพยงพอในการผอนช าระคารถหองเยน จะตองเพมปรมาณการขายอกอยางนอย 174.77 กโลกรมตอเดอน จงจะท าใหการไหลของกระแสเงน (Cash flow) ไมสะดด

ในขณะทหากพจารณาการขนสงระหวางจงหวดประจวบครขนธ และจงหวดทมการรบซออนๆอยางนครศรธรรมราช จะยงท าใหขาดทนเพมยงขน หากไมสามารถเพมปรมาณการขายได เนองจากระยะทางไปและกลบประมาณ 1,000 กโลเมตร รวมทงตนทนหรอเพมราคาขายใหได ไมเชนนนจะยงขาดทน

การมรถหองเยน เปนอกทางเลอกหนงทจะชวยพฒนาระบบโลจสตกสของหวงโซอปทานรานคนจบปลาเปนโซอปทานทมคณภาพครอบคลมความตองการตามมาตรฐานความปลอดภยของอาหารทตองรกษาอณหภม แตอยางไรกตาม การบรหารจดการหองเยน เชน การจดสรรเสนทาง การจดการดานความปลอดภยและนรภยเปนสงทตองใหความสนใจ

203

ภำคผนวก ฉ ยอดประกอบกำรรำนคนจบปลำจงหวดประจวบครขนธ ในชวงเดอน มถนำยน 2557

ถงเดอน พฤษภำคม 2558

สรปยอดรำยป รำยรบ รำยจำย ก ำไร (ขำดทน)

ม.ย.-57 71,802 133,437 -61,635

ก.ค.-57 359,784 265,754 94,030

ส.ค.-57 193,081 346,894.04 -153,813.04

ก.ย.-57 156,212 141,660 14,552

ต.ค.-57 84,914 68,198.72 16,715.28

พ.ย.-57 113,479 79,901.41 33,577.59

ธ.ค.-57 145,447 177,406 -31,959

ม.ค.-58 124,450 106,911 17,539

ก.พ.-58 157,823 126,018 31,805

ม.ค.-58 14,3602 98,801.25 44,800.75

เม.ย.-58 91,364 84,763.64 6,600.36

พ.ค.-58 168,492 146,890.25 21,601.75

รวม 1,810,450 1,776,635.31 33,814.69

204

ภำคผนวก ช ผลตอบรบจำกผบรโภค

ผลจำกกำรสมภำษณผบรโภครำนคนจบปลำ จ ำนวน 20 คน เสยงตอบรบจากผบรโภค (การสมภาษณผบรโภครานคนจบปลา จ านวน 20 คน

ในชวงเดอนสงหาคม – กนยายน 2558)

ตอนท 1 ขอมลทวไปผบรโภครำนคนจบปลำ

องคประกอบตวแปร ระดบของตวแปร จ ำนวน(คน) รอยละ 1. เพศ ชาย

หญง 3 17

15 75

รวม 20 100 2. อาย ต ากวา 20 ป

อาย 20 – 30 ป อาย 31 – 40 ป อาย 41 – 50 ป อาย 51 – 60 ป อาย 60 ปขนไป

0 1 2 8 3 6

0 5 10 40 15 30

รวม 20 100 3. สถานภาพสมรส โสด

สมรส มคแลว แยกกนอย มาย อนๆ

13 7 0 0 0 0

65 35 0 0 0 0

รวม 20 100 4. ระดบการศกษา มธยมศกษาตอนตนหรอต ากวา

มธยมศกษาตอนปลายหรอเทยบเทา อนปรญญา ปรญญาตร

0 0 1 14

0 0 5 70

205

องคประกอบตวแปร ระดบของตวแปร จ ำนวน(คน) รอยละ ปรญญาโท ปรญญาเอก

4 1

20 5

รวม 20 100 5. อาชพ ขาราชการ

พนกงานบรษทเอกชน ประกอบธรกจสวนตว พอบาน/แมบาน ลกจาง/รบจาง นกเรยน/นกศกษา อนๆ

0 3 7 4 4 0 2

0 15 35 20 20 0 10

รวม 20 100 6. รายได 45,001-50,000 บาท

50,001-55,000 บาท 55,001-100,000 บาท 100,001 บาทขนไป

1 4 5 10

5 20 25 50

รวม 20 100 7. ภมล าเนา กรงเทพฯและปรมณฑล

จงหวดอนในภาคกลาง จงหวดในภาคเหนอ จงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดในภาคตะวนออก จงหวดในภาคใต

20 100

รวม 20 100 8. สมาชกในครวเรอน 1 คน

2 คน 3 คน 4 คน 4 คนขนไป

3 7 4 2 4

15 35 20 10 20

รวม 20 100

206

องคประกอบตวแปร ระดบของตวแปร จ ำนวน(คน) รอยละ 9. แหลงซออาหารทะเลบอยทสด

ตลาดสด หางสรรพสนคา/รานคาชนน า จากชาวประมงโดยตรง รานคนจบปลา รานในงานแสดงสนคา อนๆ

2 4 0 11 0 3

10 20 0 55 0 15

รวม 20 100

10. ประเภทอาหารทะเลทวไปทลกคาเลอกซอ

อาหารทะเลสด อาหารทะเลแปรรป อาหารทะเลพรอมกน

14 2 4

70 10 20

รวม 20 100

11. ความถในการเลอกบรโภคอาหารทะเลเฉลยเดอน

ทกวน 2-3 ครงตอสปดาห สปดาหละ 1 ครง 2-3 ครงตอเดอน เดอนละ 1 ครงหรอนอยกวานน

0 3 6 4 7

0 15 30 20 35

รวม 20 100 12. มลคาการซออาหารทะเล เฉลยตอครง

นอยกวา 500 บาท 501-1,000 บาท 1,001-1,500 บาท 1,501-2,000 บาท 2,001-2,500 บาท 2,501- 3,000 มากกวา 3,001

1 5 4 7 1 1 1

5 25 20 35 5 5 5

รวม 20 100

207

ตอนท 2 พฤตกรรม แนวโนม กำรรบรในกำรเลอกบรโภคอำหำรทะเลรำนคนจบปลำของผบรโภค

องคประกอบตวแปร ระดบของตวแปร จ ำนวน(คน) รอยละ 13. การซออาหารทะเลจากรานคนจบปลาเปนครงแรก

ใช ไมใช

0 20

0 100

รวม 20 100 14. การเลอกบรโภคอาหารทะเลจากรานคนจบปลาเฉลยตอเดอน

ทกวน 2-3 ครงตอสปดาห สปดาหละ 1 ครง 2-3 ครงตอเดอน เดอนละ 1 ครงหรอนอยกวานน

0 0 1 9 10

0 0 5 45 50

รวม 20 100 15. มลคาการซออาหารทะเลรานคนจบปลาของทานเฉลยตอครง

นอยกวา 500 บาท 501-1,000 บาท 1,001-1,500 บาท 1,501-2,000 บาท 2,001-2,500 บาท 2,501- 3,000 มากกวา 3,001

1 4 7 4 2 1 1

5 20 35 20 10 5 5

รวม 20 100 16. ชองทางการสอสารทท าใหรจกรานคนจบปลา

เฟสบค งานแสดงสนคา มเพอนหรอคนรจกแนะน า เวบไซต สอสงพมพ รายการทางโทรทศน อนๆ

6 4 4 2 1 2 1

30 20 20 10 5 10 5

รวม 20 100 17. เหตผลส าคญทสดในการเลอกบรโภคอาหารทะเลรานคนจบปลา

สขภาพ/ความปลอดภย อนรกษสงแวดลอม

8 4

40 20

208

องคประกอบตวแปร ระดบของตวแปร จ ำนวน(คน) รอยละ ชวยเหลอชาวประมงพนบานตรวจสอบทมาและคณภาพของสนคาได

3 2 1

15 10 5

รวม 20 100 18. ประเภทของอาหารทะเลรานคนจบปลาทมการเลอกซอ

อาหารทะเลสด อาหารทะเลแปรรป อาหารทะเลพรอมกน

13 3 4

65 15 20

รวม 20 100 19. มการเลอกบรโภคสตวน าโดยค านงถงปรมาณสารเคมสะสมในสตวน าตามล าดบชนการบรโภคในหวงโซอาหารหรอไมรวม

ใช ไมใช ไมร

11 2 7

55 10 35

รวม 20 100 20. มการเลอกซอสตวน าโดยพจารณาวาสตวน านนอยในล าดบชนใดของหวงโซอาหารหรอไม

ใช ไมใช ไมร

8 0 12

40 0 60

รวม 20 100 21. หากไมมสตวน าตามทลกคาตองการในชวงเวลานนๆ เนองจากไมใชฤดกาลจบสตวชนดนนๆ ทานจะเลอกสตวน าชนดอนแทนหรอไม

ไม ซอสตวน าชนดอนแทน ไมแนใจ

4 12 4

20 60 20

รวม 20 100 22. ชองทางในการใชบรการรานคนจบปลา

22.1 การเลอกซอสนคา

หนารานทประจวบฯ/นครฯ สวนรทการเดน งานแสดงสนคา เลมอนฟารม เฟสบค ไลน เวปไซต อเมลล

0 9 0 4 0 5 0 0

0 45 0 20 0 25 0 0

209

องคประกอบตวแปร ระดบของตวแปร จ ำนวน(คน) รอยละ โทรศพท อนๆ

2 0

10 0

รวม 22 100 22.2 การสงซอสนคา หนารานทประจวบฯ/นครฯ

สวนรทการเดน เลมอนฟารม เฟสบค ไลน เวปไซต อเมลล โทรศพท อนๆ

0 7 1 0 8 0 0 4 0

0 35 5 0 40 0 0 20 0

รวม 20 100 22.3 การรบสนคา หนารานทประจวบฯ/นครฯ

สวนรทการเดน งานแสดงสนคา เลมอนฟารม มอเตอรไซคจดสงถงบาน จดนดพบ อนๆ

0 10 0 4 4 2 0

0 50 0 20 20 10 0

รวม 20 100

23. การรบรเกยวกบรานคนจบปลา ค าถามปลายเปด 24. การทราบปญหาการประมงไทยกบ IUU Fishing

ทราบ ไมทราบ

15 5

75 25

รวม 20 100 25. ปญหาการประมงไทยกบ IUU Fishing สงผลกระทบตอแหลงจ าหนายอาหารทะเลของลกคาหรอไม

กระทบ ไมกระทบ

4 16

20 80

รวม 20 100

210

ตอนท 3 ปจจยทมผลตอกำรเลอกบรโภคอำหำรทะเลปลอดภยของรำนคนจบปลำ

ปจจยทำงกำรตลำด คำเฉลย ระดบ 1. ผลตภณฑ (Product) 1.1 รสชาตความอรอย 4.45 มาก 1.2 ความสดของอาหารทะเล 4.45 มาก 1.3 คณคาทางโภชนาการ 4.18 มาก 1.4 ความหลากหลาย 4.00 มาก 1.5 ความสะอาด 4.63 มาก 1.6 ความปลอดภยไรสารเคม 4.72 มาก 1.7 ผบรโภคทราบขนตอนและแหลงทมา 4.18 มาก 1.8 ผานการรบรองมาตรฐานจากองคกรทนาเชอถอ 2.09 นอย 1.9 ใชเครองมอประมงทไมท าลายลางชวยเหลอระบบนเวศทางทะเล

4.45 มาก

1.10 ยกระดบคณภาพชวตชาวประมงพนบาน 4.54 มาก 2. รำคำ (Price) 2.1 ราคาเหมาะสมกบคณภาพสนคา 4.45 มาก 2.2 มปายราคาทเหนไดชดเจน 3.09 ปานกลาง 3. สถำนทจดจ ำหนำย (Place) 3.1 ท าเลทตงของราน 3.90 ปานกลาง 3.2 บรรยากาศของราน 3.90 ปานกลาง 3.3 การจดราน การตกแตงราน 3.54 ปานกลาง 3.4 สถานทจอดรถเพยงพอ สะดวก 2.09 นอย 4. กำรสงเสรมกำรตลำด (Promotion) 4.1 มระบบสมาชก 3 ปานกลาง 4.2 พนกงานใหบรการด 4.72 มาก

4.3 มพนกงานหรอปายขอความใหความรเรอง 4.3.1 อาหารปลอดภย 3.09 ปานกลาง 4.3.2 แหลงทมาของอาหารทะเล 3.54 ปานกลาง 4.3.3 การท าประมงแบบรบผดชอบตอสงแวดลอม 3.18 ปานกลาง 4.3.4 วถประมงพนบาน 3.72 ปานกลาง 4.3.5 มาตรฐานอาหารทะเลปลอดภย (BLUE BRAND)จากสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย

1.90 นอย

4.3.6 การด าเนนกจการของรานคนจบปลา ในรปแบบกจการเพอสงคม

3.81 ปานกลาง

211

ปจจยทำงกำรตลำด คำเฉลย ระดบ 4.4 รานรบฟงความคดเหน และขอแนะน าจากลกคา 3.63 ปานกลาง 4.5 มการโฆษณาผานรายการโทรทศน, วทย, Facebook, Web site ฯลฯ

3.18 ปานกลาง

ตอนท 4 ขอเสนอแนะ

ควำมคดเหน คำเฉลย ระดบ 1. ควำมพงพอใจตอรำนคนจบปลำ

1.1 คณภาพสนคา 4.54 มาก 1.2 การใหบรการ 4.72 มาก 1.3 ราคา 4.18 มาก

2. รำนคนจบปลำมประโยชนตอ 2.1 ตวลกคาเอง 4.63 มาก 2.2 สงคม 4.45 มาก 2.3 สงแวดลอม 4.54 มาก 2.4 ชาวประมงพนบาน 4.54 มาก

3. กำรสนบสนนรำนคนจบปลำ 3.1 ลกคาจะมสวนรวมในการสนบสนนรานคนจบปลา 4.09 มาก 3.2 ลกคาจะแนะน าใหญาต พนอง เพอนๆ คนรจก

เลอกซออาหารทะเลรานคนจบปลา 4.90 มาก