การเปลยนแปลงแทนทในทางนเวศวทยา Ecological Succession

รองศาสตราจารย โรจน คณเอนก, อ. ดร. สรยะกจ ยอมม ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต

ประเภทของการเปลยนแปลงของสงคมชวต

การเปลยนแปลงตามมาตราเวลาทางววฒนาการ

การเปลยนแปลงตามาตราเวลาทางนเวศวทยา แบบมทศทางแนนอน (Ecological Succession)

แบบเปนวงกลม (Cyclic Changes)

การเปลยนแปลง ตามมาตราเวลาทางววฒนาการ

การเปลยนแปลงตามมาตราเวลาทาง นเวศวทยา

แบบมทศทางแนนอน (Ecological Succession)

การเปลยนแปลงตามมาตราเวลาทางนเวศวทยา

แบบเปนวงกลม (Cyclic Changes)

การเปลยนแปลงแทนท (Ecological Succession)

การเปลยนแปลงแทนท คอ การเปลยนแปลงของกลมสงมชวตหนงทเขามาแทนทกลมสงมชวตหนงเนองจากมการเปลยนแปลงสภาพทางนเวศวทยา

การเปลยนแปลงแทนทจะเกดขนเมอ

มการเปลยนแปลงโครงสรางขององคประกอบของชนดสงมชวต และการด าเนนงานภายในชมชนตามกาลเวลา

การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางกายภาพเนองจากชมชน

การกลบเขาสสภาพคงทของระบบนเวศ เมอมวลชวภาพของสงมชวตรวมอยในระดบสงสดตอหนวยของพลงงานทไหลผานของระบบทเกดขนใหม

ลกษณะของการเปลยนแปลงแทนท เกดขนเปนขนๆ และเรยกแตละขนของ

การเปลยนแปลงแทนทวา sere

เกดขนอยางมระเบยบตามล าดบกอนหลง

อาจท านายไดวากลมของสงมชวตจะมการเปลยนแปลงอยางไร

การเปลยนแปลงแทนทเกดขนเนองจากการเปลยนแปลงสงแวดลอมจากการกระท าของสงมชวตในทนนหรอสาเหตอน ท าใหสงมชวตนนไมสามารถด ารงอยได และมสงมชวตอนทเหมาะสมกวาเขามาอยแทนท

ขนสดของการเปลยนแปลงแทนทจะเปนระบบนเวศแบบใดขนอยกบสภาพแวดลอม

ชนดของการเปลยนแปลงแทนท (Type of Ecological Succession)

จ าแนกตามกระบวนการเกด การเปลยนแปลงแทนทซงเกดขนดวยตวเอง (Autogenic Succession)

การเปลยนแปลงแทนทซงเกดขนจากภายนอก (Allogenic Succession)

จ าแนกตามจดเรมตน การเปลยนแปลงแทนทซงสรางอาหารเองได (Autotrophic Succession)

การเปลยนแปลงแทนทซงสรางอาหารเองไมได (Heterotrophic Succession)

จ าแนกตามสภาพพนท การเปลยนแปลงแทนทล าดบแรก (Primary Succession)

การเปลยนแปลงแทนทล าดบท 2 (Secondary Succession)

การเปลยนแปลงแทนทล าดบแรก (Primary Succession)

o การทดแทนบนลานหน (Rock Succession) o การทดแทนบนกองทราย (Dune

Succession) o การทดแทนในบงและทะเลสาบ (Pond &

Lake Succession) o การทดแทนบนขนบนไดรมฝงน า (River

Bank Succession) o การทดแทนบนกองหนทพงทะลายจากหนาผา

(Talus Succession) o การทดแทนบนพนทธารน าแขง (Glacial

Succession)

การทดแทนบนลานหน (Rock Succession)

การเปลยนแปลงแทนทล าดบท 2 (Secondary Succession)

ขบวนการทดแทนในพนทไรราง (Succession in Old Field) ขบวนการทดแทนในพนทหลงไฟปา

(Succession after Forest Fire) การทดแทนในพนทเลยงสตว

(Grazing Succession)

ขนตอนของการเปลยนแปลงแทนทในทางนเวศวทยา

(Seral Stage: Sere) สงคมบกเบก (Pioneer Community)

Community A

Community B

...

สงคมสงมชวตขนสด (Climax Community)

คณสมบตของสงมชวตในสงคมบกเบก (Pioneer Community)

มการเจรญเตบโตเรว มอตราการกระจายตวไปไดไกลๆ ฉวยโอกาสไดเกง (Opportunistic)

การเปลยนแปลงแทนทของสงมชวต จะเปนไปเพอเพมประสทธภาพในการใชพลงงานและสารอาหาร

ชนดของการเปลยนแปลงแทนทขนแรก (Type of Pioneer Stage)

Xerosere: พนทวางเปลาทอยบนบก Psammosere: ขนแรกของการเปลยนแปลงแทนทในพนททรายวางเปลา Lithosere: ขนแรกของการเปลยนแปลงแทนทบรเวณกอนหนวางเปลา

Hydrosere: ระบบนเวศทเรมจากแหลงน า Fresh Water Hydrosere: ขนแรกของการเปลยนแปลงแทนทบรเวณแหลงน าจด Halosere: ขนแรกของการเปลยนแปลงแทนทบรเวณแหลงน าเคม

ทฤษฎเกยวกบการเปลยนแปลงแทนท ในทางนเวศวทยา

ทฤษฎเกยวกบการผลดเปลยนชนดพช (Relay Floristics Theory)

ทฤษฎความทนทาน (Tolerance Theory)

ทฤษฎองคประกอบพชในระยะเรมตน (Initial Floristic Composition Theory)

ทฤษฎเกยวกบการผลดเปลยนชนดพช

Warming 1896, Cowles 1901 และ Clement 1916: สงมชวตกลมทเรมตนบกเบกและทมในปจจบน จะเปลยน แปลงสภาพแวดลอมจนไมเหมาะสมกบตวเอง แตเหมาะสมกบสงมชวตกลมตอไปเรอยๆ เปนขนๆ จนถงขนสดทาย (Facilitation Model)

ทฤษฎความทนทาน

Connell & Slatyer 1977: การเปลยนแปลงแทนทจะด าเนนไปโดยการเขามาของสงมชวตใหม หรอการหายไปของสงมชวตเดม โดยขนอยกบโอกาสทจะเขามาและความสามารถในการทนตอสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงไดตางกน โดยสงมชวตพวกหลงๆ มความสามารถในการแกงแยง และทนทานสงกวาสงมชวตพวกแรกๆ (Tolerance Model)

ทฤษฎองคประกอบพชในระยะเรมตน

Egler 1954: สงมชวตมความสามารถในการแกงแยงเทาเทยมกน การทสงมชวตตางๆ จะเขามาและพฒนาขนมาไดนน ขนกบโอกาสทจะเขามาในบรเวณนนๆ กอนหรอหลง (Inhibitation Model)

สงคมชวตขนสดทาย (Climax Community)

มเสถยรภาพ เนองมาจากสภาพดนฟาอากาศ (Climatic Climax) หรอ สภาพดน (Edaphic Climax)

สามารถด ารงสถานภาพไดตลอดไป

สมดลกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ และชวภาพ

หากสงคมมเสถยรภาพหรอถกรกษาไวใหอยในสภาพนนๆ ดวยกจกรรมของมนษย เชน การเพาะปลก จดไดวาเปนสงคมชวตขนสดทายจากการรบกวน (Disclimax (Disturbance) Climax) หรอ สงคมชวตเกอบสดทายจากมนษย (Antropogenic Subclimax)

ทฤษฎเกยวกบสงคมชวตข นสดทาย • ทฤษฎข นตอนสดทายสถานะเดยว (Monoclimax Theory)

Clements 1916: ในการเปลยนแปลงแทนทน น สามารถมจดของการเร มตนไดหลายเสนทาง แตการพฒนาน นจะน าไปส

สงคมชวตทมสถานะเดยว ซงเปนสงคมชวตทมความสมดลกบสภาพดนฟาอากาศ (Climatic Climax)

• ทฤษฎข นตอนสดทายหลายสถานะ (Polyclimax Theory) Tansley 1939: เสนทางการเปลยนแปลงแทนทเพยงเสนทางเดยวน น สามารถน าไปสสงคมชวตสดทายทมหลายสถานะ ซงแลวแตอทธพลของปจจยส าคญ คอ ความชนของดน สารอาหาร และปจจยอนๆ

• สมมตฐานรปแบบข นตอนสดทาย (Climax-pattern Hypothesis) Whittaker 1953: สงคมชวตสดทายน นไมไดม ความคงตวอยในสภาพเชนน นไปตลอดกาล แตจะมการเปลยนแปลง ซงการเปลยนแปลงน นจะคอยๆ เกดขนจนดเหมอนวาสงคมชวตข นสดทายน นไมไดมการเปลยนแปลงใดๆ