ความหลากหลายและการใช้...

ปท 3 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2560

187 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย

พลอยระดา ภม1 / ปยะนช โทมล 2

Poirada Phumee / Piyanut Thomol บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงค เพอศกษาความหลากหลายของพชอาหารปาทมการจ าหนายในตลาดทองถนอสาน และการใชประโยชนของพชอาหารปาของคนอสาน ในพนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย พนททใชในการศกษา คอ 1) ตลาดบานหวยเดอ ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ 2) ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน วธการศกษา คอ การสมภาษณ กลมตวอยาง คอ แมคาในตลาดทองถน จ านวน 25 คน โดยใชแบบสมภาษณแบบมโครงสราง ท าการตรวจสอบชนดพช และการใชประโยชนจากพชอาหารปา จาก

1 ผชวยศาสตราจารยประจ ากลมวชาวทยาศาสตร คณตศาสตร และเทคโนโลย ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน e - mail: [email protected] 2 อาจารยประจ ากลมวชาภาษาศาสตร ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน e – mail: [email protected]

ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปา

ในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมนาหวยหลวง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย

Biodiversity and Utilizing Benefit of Wild Food Plants

in Isan Local Markets: A Case Study in Huai Luang Basin Area

of Northeastern Thailand

Area


188

คมอและเอกสารตางๆ รวมทงตรวจสอบจากผ เชยวชาญ การวเคราะหขอมล ใชสถตพรรณนา ไดแก คาความถ จากการศกษา พบพชอาหารปาทมการจ าหนายในตลาด 129 ชนด 96 สกล 58 วงศ โดยวงศทพบมากทสด คอ GRAMINEAE รองลงมา คอ วงศ EUPHORBIACEAE และวงศ ZINGIBERACEAE การบรโภคและการประกอบอาหารของพชอาหารปา เชน ผก จ านวน 75 ชนด เครองเทศ/เครองปรงรส จ านวน 9 ชนด อาหารคาว จ านวน 84 ชนด อาหารหวาน จ านวน 24 ชนด และ ผลไม จ านวน 31 ชนด ค าส าคญ: ความหลากหลายทางชวภาพ พชอาหารปา ตลาดพนบานอสาน Abstract The purposes of this study were to examine biodiversity of wild food plants sold in Isan local markets and utilizing benefit of wild food plants of Isan people in Huai Luang Basin Area of Northeastern Thailand. The study sites were comprised of: 1) Ban Huay Dua local market in Non Than Sub -district of Muang District, Nong Bua Lam Phu Province, and 2) fish market and Huai Luang souvenir shop in Tao Hai Sub-district of Phen District, Udon Thani Province. The samples were 25 merchants who brought the wild plants to sell in Isan local markets. A research instrument was a structured interview used to test plant species and find beneficial utilization of wild food plants. Searching information from related documents and manuals and also double checking from professionals were used to strengthen the


189 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย data. To analyze the data, descriptive statistics and frequency were

included. The study found that there were 129 species, 96 genus and 58 families of wild food plants were sold in the market. The Gramineae family was found the most, followed by the Zingiberaceae and the Euphorbiaceae, respectively. Utilizing benefits of wild food plants were consisted of: 75 species were consumed as vegetable, 9 species were done as condiments, 84 species were cooked as different dishes, 24 species were developed as dessert, and 31 species were eaten as fruit. Keywords: Biodiversity, Wild Food Plants, Isan Local Markets บทน า ประเทศไทยเปนประเทศทมความอดมสมบรณทางดานอาหารมาตงแตอดต ทงนเนองจากประเทศไทยตงอยในภมอากาศเขตรอนชน มพนทเปนรอยตอระหวางปาดบชนกบปาพลดใบเขตรอนของโลก ท าใหประเทศไทยเปนแหลงการกระจายพนธของพชพรรณและสตวนานาชนด สงผลใหมอาหารการกนทอดมสมบรณมาตลอด การใชประโยชนจากของปาเพอเปนอาหาร เปนการพงพงปาของชมชนจดเปนวถชวตทเชอมโยงสายสมพนธระหวางคนกบปาทเออประโยชนตอกน ถงแมในปจจบนวถชวตของคนในชนบทบางพนทจะเปลยนแปลงไปตามยคสมยทมการพฒนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทกาวล า แตยงคงมอกหลายชมชนทยงคงมการพงพงปาในการเปนแหลงผลตอาหารทส าคญของคนในชมชน ทงจากพชและสตวปา โดยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบวา มพชปาทสามารถน ามาเพอเปนอาหารมากกวา 1,000 ชนด แตมเพยง 50 ชนดเทานน ทม


190

การน ามาผลตเพอการบรโภคและเปนการคาในปจจบน ส าหรบประเทศไทย ชมชนทอาศยอยรอบผนปาไดมการเขาไปใชประโยชนดานผลผลตจากปาซงเปนแหลงอาหารตามฤดกาล เชน ผลไมปา ผกปา แมลง แหลงสมนไพร ไมเชอเพลง และไมใชสอยตางๆ (เทยมหทย ชพนธ, 2550) นอกจากการเกบหาผลผลตจากปาเพอใชประโยชนในภาคครวเรอนของชมชนตางๆ แลว เมอเหลอจากการบรโภคกจะน าไปจ าหนายเพอเพมรายไดในครวเรอน ชมชนอสาน หรอชมชนในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ของประเทศไทย เปนชมชนทมวถชวตในการพงพาทรพยากรจากปาในเกอบทกดาน โดยเฉพาะการเปนแหลงอาหาร ท าใหชมชนในหลายพนทมอาหารส าหรบบรโภคในครวเรอน และสรางความเปนเอกลกษณทางดานอาหารใหกบชมชนแถบน นอกจากน ยงสามารถสรางรายไดเสรมใหกบครอบครวโดยการน ามาจ าหนายตามตลาดทองถน หากของปานนเปนทตองการของทองตลาด จากการศกษาการใชประโยชนจากพชอาหารปาในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในหลายพนทเปนสงทแสดงใหเหนวา พชอาหารจากปาทจดเปนพชทองถนทพบในพนทปาในภมภาคน มความส าคญและสรางความมนคงทางดานอาหาร (Food security) ใหกบคนในชมชนมาโดยตลอด (เทยมหทย ชพนธ , 2550) รวมทงสามารถสรางรายไดเสรมใหกบครอบครวได (วรรณธภา จนทรกลม, 2549) พนทลมน าหวยหลวง เปนพนทในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนของประเทศไทย คลอบคลมพนท 3 จงหวด คอ จงหวดหนองบวล าภ จงหวดอดรธาน และจงหวดหนองคาย โดยมแหลงน าทส าคญ คอ หวยหลวง ซงเปน ล าน าสาขาของแมน าโขง มตนน าทเทอกเขาภพานนอย ในเขตพนทอ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ ซงเปนพนททมความอดมสมบรณ ผคนในแถบนมวถชวตทยงคงพงพงทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะการเกบหาของปาและพชอาหารจาก


191 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย ปา ทงเพอบรโภคและจ าหนวย สงเกตไดจากการมตลาดพนบาน หรอตลาดของ

ปาทชาวบานในพนทจะมการน าพชปา หรออาหารทมการเกบหาไดจากพนทปาธรรมชาต หรอปาหวไรปลายนา มาจ าหนายตลอดทงป โดยผลผลตจากปาจะมการเปลยนแปลงไปตามฤดกาล และเปนชนดทคนอสานมความนยมบรโภค โดยในพนทลมน าหวยหลวงมตลาดทองถนทเปนทนยมของคนทองถนและผ ทสญจรผานไปมา คอ ตลาดบานหวยเดอ ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ และตลาดปลาและของฝากหวยหลวง ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน ดงนน เพอเปนการอนรกษพชอาหารปาและสะทอนถง ภมปญญาดานความมนคงทางอาหารของคนอสาน ผ วจยจงมความสนใจในประเดน ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน โดยขอมลทไดจะน ามาจดท าฐานขอมลดานพชอาหารปาในพนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย และเปนการเผยแพรใหคนรนใหมไดทราบถงประโยชนพชอาหารปาทไดจากธรรมชาต วตถประสงค 1.เพอศกษาความหลากหลายของพชอาหารปาทมการจ าหนายในตลาดทองถนอสาน ในพนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย 2.เพอศกษาการใชประโยชนของพชอาหารปาของชาวอสาน ในพนท ลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย


192

นยามศพทเฉพาะ ค าวา “ปา” เปนค าทใชค าศพทภาษาองกฤษ คอ “Wild” ซงแปลวา ธรรมชาต (Natural) หรอพนทรกราง หรอซงไดมาจากธรรมชาต ทไมใชการเกษตรกรรม เมอน าค าศพทระหวาง “พชอาหาร” (Food Plants) มารวมกบค าวา“ปา” (Wild) จงกลายเปน “พชอาหารปา (Wild Food Plants) ซงหมายถง พชอาหารทไดจากธรรมชาตทไมใชการไดจากระบบเกษตรกรรม เชน พนทปาไม (Forest area) พนทรกรางวางเปลา พนททหางไกลทไมใชพนทชมชน เชน ทงนา ปาหวไรปลายนา เปนตน ผลผลตทไดจากธรรมชาต ทจดเปนพชอาหารปา เชน ผลไม (Fruits) ผก (Vegetables) และพชกนหว (Tubers) (Kyaw Tint et al., 2011) โดยพชอาหารปาหลายชนดมนษยมความนยมในการบรโภค จงมการน ามาท าการเพาะปลก เชน ผกเสยน (Cleome gynandra L.) ผกดอกขก หรอขจรปา (Telosma minor Craib) หมากเมาหลวง (Antidesma thwaitesianum Muell. Arg) สวนหมากเมาสรอย (Antidesma acidum Retz.) และหมากเมาไขปลา (Antidesma ghaesembilla Gaertn.) ยงไมนยมเพาะปลกมากนก ในสวนของ เหด (Mushroom) ตามการจดจ าแนกทางวทยาศาสตร จดเปนสงมชวตจ าพวก รา (Fungus) ซงจดเปนราชนสง (The Higher Fungi) แตหากดตามการใชประโยชน ถาใช เปนอาหาร เหดจะถกจดให เปนผก (Vegetables) แตในการศกษาครงน ผ เขยนใหความหมายของค าวาพชอาหาร เปนค าทเฉพาะเกยวกบพช (Plants) ดงนน เหด ไมไดจดอยในกลมของพช วธด าเนนการวจย 1.พนทศกษา คอ ตลาดทองถนในเขตลมน าหวยหลวง ประกอบดวย 1) ตลาดบานหวยเดอ ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ (พกด


193 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย N 17.22422594, E 102.5206989) และ 2) ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง

(ตลาดปลาบานสนเจรญ) ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน (พกด N 17.6388744, E 103.0955861) ดงภาพท 1 1.1 ตลาดบานหวยเดอ ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ เปนตลาดทองถนทตงอยบานหวยเดอ บนถนนหมายเลข 210 (อดรธาน – เลย) เปนตลาดทองถนทมจดตงตงแต ป พ.ศ.2538 มการจ าหนายสนคาทองถนทชาวบานในเขตพนทใกลเคยงน ามาจ าหนาย เชน พชผก และอาหารทองถน ทงทเกบหาไดตามธรรมชาต และทชาวบานปลกเอง สนคา OTOP โดยจ าหนายในราคาชาวบาน และถอเปนตลาดทไดรบความนยมจากคนในทองถนและผ ทใชเสนทางผานไปมา จดเดนของตลาดน คอพชอาหาร เหด ทมการจ าหนายตามฤดกาล 1.2 ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง (ตลาดปลาบานสนเจรญ) ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน ตงอยบนถนนหมายเลข 2022 ระหวางเขตรอยตอของต าบลเตาไห อ าเภอเพญ ตดเขตพนท ต าบลนาค า อ าเภอบานดง โดยมหวยหลวงกน ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง เรมกอตงเมอป พ.ศ.2539 สนคาทชาวบานน ามาจ าหนาย สวนใหญจะเปนปลาทจบไดในล าน าหวยหลวง และพชอาหาร เหด ทมการจ าหนายตามฤดกาล


194

ภาพท 1 พนททใชในการศกษา ภาพดานบนขวา ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง (Fish markets and souvenir Huai Luang) ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน พกด N 17.22422594, E 102.5206989 ภาพดานลางขวา ตลาดบานหวยเดอ (Ban Huay Dua Local Market) ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ พกด N 17.6388744, E 103.0955861

2.ประชากรและกลมตวอยาง คอ ผ ทมการน าของปามาขายตามตลาดทองถน จ านวน 25 คนประกอบดวย 2.1 ตลาดบานหวยเดอ ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ แมคาทมการน าพชอาหารปามาจ าหนาย 15 คน 2.2 ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง (ตลาดปลาบานสนเจรญ) ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน แมคาทมการน าพชอาหารปามาจ าหนาย 10 คน


195 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย 3. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบสมภาษณ

เนอหาประกอบดวย ชอพชทมการจ าหนาย และการใชประโยชนในการเปนประกอบอาหาร 4. การเกบรวบรวมขอมล โดยสมภาษณกลมแมคาทมการน าพชอาหารปามาจ าหนายยงตลาดทองถน ดงภาพท 2 – 4 5. การวเคราะหขอมล 5.1 ตรวจสอบรายชอพชตามหลกการทางวทยาศาสตร จากคมอและเอกสารตางๆ ทเกยวของ 5.2 การตรวจสอบการใชประโยชนจากพชอาหารปาเพอน ามาประกอบอาหาร จากผ รดานอาหารพชบานอสาน และกลมแมคา ทท าการจ าหนายพชอาหารปาในตลาดทองถน ภาพท 2 การสมภาษณแมคา ตลาดบานหวยเดอ


196

ภาพท 3 การสมภาษณแมคา ตลาดบานหวยเดอ

ภาพท 4 การสมภาษณแมคา ตลาดปลาและของฝากหวยหลวง


197 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย ผลการศกษา

การศกษาครงน ผวจยท าการลงพนทระหวางเดอนเมษายน พ.ศ.2557 – มนาคม พ.ศ.2558 จากการศกษา พบความหลากหลายของพชอาหารทมการน ามาจ าหนายในตลาดทองถน บรเวณลมน าหวยหลวง มทงหมด 129 ชนด 96 สกล 58 วงศ โดยวงศทพบมากทสด คอ GRAMINEAE จ านวน 5 สกล 13 ชนด รองลงมา คอ วงศ EUPHORBIACEAE จ านวน 3 สกล 7 ชนด และวงศ ZINGIBERACEAE จ านวน 3 สกล 6 ชนด การใชประโยชนจากสวนตางๆ ของพชเพอประกอบอาหาร ทง 129 ชนด พบ ใบออน คอสวนทมการน ามาบรโภคมากทสด จ านวน 52 ชนด รองลงมา คอ ยอดออน และผล จ านวน 51 ชนด ดอก 28 ชนด หนอ/เหงา 21 ชนด ตนออน 10 ชนด หว 8 ชนด เมลด 7 ชนด กานใบ 4 ชนด และ ราก 2 ชนด การน าพชอาหารปามาบรโภคและประกอบอาหารมหลายลกษณะ ทง ผก เครองเทศ/เครองปรงรส อาหารคาว อาหารหวาน และผลไม ดงน 1) พชอาหารปาทน ามาเปนผก จ านวน 75 ชนด โดยผกทสามารถรบประทานสด จ านวน 45 ชนด ผกทตองลวกใหสก จ านวน 39 ชนด ผกนง 23 ชนด และผกดอง 3 ชนด 2) พชอาหารปาทน ามาเปนเครองเทศ/เครองปรงรส จ านวน 9 ชนด 3) พชอาหารปาทน ามาประกอบอาหารคาว จ านวน 84 ชนด ไดแก แกงออมอสาน 28 ชนด แกงสมอสาน 16 ชนด แกงออมอสาน 44 ชนด ต า/ย าอสาน 15 ชนด ลาบ 2 ชนด ปน/ซปอสาน 17 ชนด และ แจว 3 ชนด


198

4) พชอาหารปาทน ามาประกอบอาหารหวาน จ านวน 24 ชนด ไดแก ของหวานและน าหวาน/น าผลไม 22 ชนด ของทานเลน 12 ชนด 5) พชอาหารปาทน ามารบประทานเปนผลไม จ านวน 31 ชนด

ในการน าพชอาหารปามาจ าหนายตามตลาดแมคาไดน าสวนประกอบของพชมาจ าหนายทงในรปแบบทเปนของสด กลาวคอ สวนประกอบของพชทยงไมมการแปรรป เชน ใบ ดอก ผล เมลด ราก หรอทงตน และสวนทมการแปรรปแลว เชน การดอง เชน ผกกมดอง ผกเสยนดอง หนอไมดอง เปนตน การตม เชน หนอไมตม มนตม ขเหลกตม เปนตน การสกดเอาสารพษออก เชน กลอย โดยผลการศกษา พบ พชอาหารปาทตองมการแปรรปกอนการจ าหนาย จ านวน 4 ชนด ไดแก กลอย ผกกมดอง ผกเสยนดอง และขเหลก สวนพชทสามารถจ าหนายเปนผกสดไดเลย จ านวน 83 ชนด เชน ผกหวานปา ผกสมโมง ผกตว เปนตน และพชทสามารถจ าหนายไดทงผกสด และการแปรรป จ านวน 42 ชนด เชน หนอไม มะเขอขน มะตม เปนตน ดงตารางท 1 และภาพท 5 - 6



ตารางท 1: ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน

วงศ (Families)

ชนดพชทพบ (ชอวทยาศาสตร) สวนทน ามาใช

ประเภทอาหาร

วงศบานไมรโรย (AMARANTHACEAE)

1. ผกโขมสวน (Amaranthus tricolor Linn) ยอด ใบออน

ผกลวก/นง นงใสปลา

วงศมะมวง (ANACARDIACEAE) 2. มะมวงปา (Mangifera caloneura Kurz)

ผลดบ ผลสก ผลไม ต ามะมวง

3. มะมวงคน (M. duperreana Pierre var. siamensis Craib) ผลดบ

ผลไม ต ามะมวง

4. มะมวงแกว (M. Mangifera indica Linn) ผลดบ ผลสก

ผลไม ต า กวน

5. มะมวงกะลอน (M. pentandra Hook. f.) ผลดบ ผลสก

ผลไม ต ามะมวง

6. มะกอกปา (Spondias pinnata (L.f.) Kurz) ผลดบ ผลสก ยอด

ผกสด เครองเทศ เครองปรง วงศกระดงงา (ANNONACEAE)

7. ตนตง นมแมวปา (Ellipeiopsis cherrevensis (Pierre ex Finet & Gagnep.) R.E.Fr.)

ผลสก ผลไม รสหวานหอม

8. หมากผผวน (Uvariahirsute pierrei Finet & Gagnep.) ผลดบ ผลสก

ผลทานกบพรกเกลอ ต าเมยง

9. หมากผผวนนอย (U. rufa Blume) ผลดบ ผลสก

ผลทานกบพรกเกลอ ต าเมยง

วงศตนเปด (APOCYNACEAE) 10. ผกสมลม (Aganonerion polymorphum Pierre ex Spire)

ใบออน เครองแกง รสเปรยว

วงศบอน (ARACEAE) 11. อรอก (Amorphophallus brevispathus Gagnep.)

หนอ กานใบ แกงอรอก

12. บกคางคก (A. paeoniifolius(Dennst.) Nicolson.) หนอ กานใบ

แกงอสาน

13. บอนหวาน ทน (Colocasia esculenta (L.) Schott var. aquafiilis Hassk.)

กานใบ ผกสด แกงบอน

14. ผกหนาม (Lasia spinosa (L.) Thwaites.) ยอด กานใบ


15. อรอก บกเขา (Pseudodracontium kerrii Gagnep.) หนอ กานใบ

แกงอสาน วงศนมต าเลย (ASCLEPIADACEAE)

16. ผกสะเอยน จมกปลาไหล (Oxystelma esculentum (L.) R.Br.) ใบออน

ผกสด

17. ผกดอกขก ดอกขจร (Telosma minor Craib) ดอก ใบออน ผลออน

ผกลวก/นง แกงอสาน นงใสปลา


200

ตารางท

1: ค

วามห

ลากห

ลายแ

ละกา

รใชป

ระโยชน

ของพ

ชอาห

ารปา

ในตล

าดพน

บานอ

สาน (ตอ)

วงศ (F

amilie

s)

ชนดพ

ชทพบ

(ชอว

ทยาศ

าสตร

) สว

นทน า

มาใช

ปร

ะเภท

อาหา

ร

วงศนมต าเล

ย (A

SCLE

PIAD

ACEA

E)

18. ผกกาดชาง ผ

กกานกอง (

Cras

soce

phalu

m cr

epidi

oides

(ben

th.)

S

. Moo

re)

ยอด ใบออน ดอก ตนออน

ผกลวก/นง

19. ผกลนป

ผกกาดนกเขา (

Emilia

sonc

hifoli

a (L.)

DC.

ex W

ight)

ยอด ใบออน ตนออน

ผกสด

20. ผกคาดหวแหวน (A

cmell

a ole

race

a (L.)

R.K

. Jan

sen.)

ดอก ยอด ใบออน ตนออน

แกงออม/แก

งอสาน

วงศ

Lady

Fren

(ATH

YRIA

CEAE

) 21. ผกกด (D

iplaz

ium e

scule

ntum

(Retz

.) Sw

.) ยอด ใบออน


วงศผกปลง (B

ASEL

LACE

AE)

22.ผกปลง ผกปงขาว (B

asell

a alb

a Linn

.) ดอก ยอด ใบออน ผลออน

ผกลวก แกงออม/แก

งอสาน

23. ผกปลงแดง (

B. ru

bra

Linn.)

ดอก ยอด ใบออน ผลออน

ผกลวก แกงออม/แก

งอสาน

วงศแคหางคาง (

BIGN

ONIA

CEAE)

24.แค

นา แค

ทง (D

olich

andr

one

colum

naris

San

tisuk)

ดอก


25. แคนา แ

คปา (

D. se

rrulat

a(D.

C.) S

eem.)

ดอก


26. แคหางคาง แ

คบด (F

erna

ndoa

ade

noph

ylla (

Wall

. ex G

. Don

)

Stee

nis)

ดอก


27. แคหวหม แคเขา (

Markh

amia

stipu

late S

eem.

ex K

. Sch

um. V

ar.

k

errii

Spra

gue)

ดอก


28. ลนฟ

า (Or

oxylu

m ind

icum

(L.)

Vent.)

ฝก

ผกสด/ลวก/ยางไฟ

วงศมะแฟน

(BUR

SERA

CEAE)

29. หมากเหลยม

(Can

arium

subu

latum

Guil

laumi

n)

เนอในเมลด

ผลไม

วงศกม (C

APPA

RACE

AE)

30. ผกกมน า (

Crate

va a

dans

onii D

C. su

bsp.

trifo

liate

(Rox

b.)

J

acob

s) ยอด

สมผก

วงศผกเสยน (C

LEOM

ACEA

E)

31. ผกเสยน (C

leome

gyn

andr

a L.)

ยอด

สมผก

วงศสมอ (C

OMBR

ETAC

EAE)

32. เบ

นน า ค

ดสง (

Comb

retum

trifo

liatum

Ven

t.)

ยอด

ผกสด

33. สมม

อ สมอไทย (T

ermi

nalia

che

bula

Retz.)

ผล

ผลไม

วงศผกบง (

CONV

OLVU

LACE

AE)

34. ผกบง (

Ipom

oea

aqua

tica F

orss

k.)

ยอด ใบออน

ผกสด ลวก นง



ตารางท 1: ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน (ตอ)




วงศแตง (CUCURBITACEAE) 35. ต าลง (Coccinia grandis (L.) Voigt)

ยอด ใบออน ลวก นง แกงจด

36. ผกไซมะระขนก (Momordica charantia L.) ยอด ใบ ผลออน

ผกสด แกงออม วงศสาน (DILLENIACEAE)

37. หมากสาน (Dillenia indica L.) ผลออน ผลสก

ผกสด ผลไม

วงศกลอย (DIOSCOREACEAE) 38. มนเสา (Dioscorea alata L.)

หว แกงมน ของหวาน

39. เครอมนน า (D. bermanica Praint & Burkill) หว

แกงมน ของหวาน

40. มนมอเสอ (D. esculenta L.) หว


41. กลอย (D. hispida Dennst. var. hispida) หว

ของหวาน

42. มนนก (D. inopinata Prain & Burkill) หว

แกงมน ของหวาน 43. เครอมน (D. myriantha Kunth)

หว แกงมน ของหวาน

44. มนแซง (D. pseudotomentosa Prain & Burkill) หว


วงศมะหลอด (ELAEAGNACEAE) 45. หมากหลอด (Elaeagnus latifolia L.)

ผลสก ผลไม

วงศยางพารา (EUPHORBIACEAE) 46. หมากเมาสรอย (Antidesma acidum Retz.)


47. หมากเมาไขปลา (A. ghaesembilla Gaertn.) ผลสก

ผลไม

48. หมากเมาหลวง (A. thwaitesianum Muell. Arg) ผลสก

ผลไม

49. มะไฟปา (Baccaurea ramiflora Lour.) ผลสก

ผลไม

50. มะยม (Phyllanthus acidus (L.) Skeels) ผล ยอด ใบออน

ผลไม ต า เชอม ผก

51. มะขามปอม (P. emblica L.) ผลสก

ผลไม

52. ไครหางนาค เสยวน า (P. acidus taxodiifolius Beille) ใบออน

แกงออม ผกสด

วงศกระเบา (FLACOURTIACEAE) 53. หมากเบน ตะขบปา (Flacourtia indica (Burm. f.) Merr)


วงศไผ (GRAMINEAE) 54. ไผโจด (Arundinaria ciliata A. Camus)

หนอ แกง ผกลวก หมก

55. ไผปา ไผกะซะ (Bambusa bambos (L.) Voss) หนอ

แกง ผกลวก ซบ 56. ไผสสก (B. blumeana Schult. f.)

หนอ แกง ผกลวก


202

ตารางท

1: ค

วามห

ลากห

ลายแ

ละกา

รใชป

ระโยชน

ของพ

ชอาห

ารปา

ในตล

าดพน

บานอ

สาน (ตอ)

วงศ (F

amilie

s)

ชนดพ

ชทพบ

(ชอว

ทยาศ

าสตร

) สว

นทน า

มาใช

ปร

ะเภท

อาหา

ร วงศไผ (G

RAMI

NEAE)

57. ไผบงหนาม (B

. bur

manic

a Ga

mble)

หน

อ แกง ผ

กลวก ซบ

58. ไผเลยง (

B. m

ultipl

ex (L

our.)

Rae

usch

.) หน

อ แกง ผ

กลวก

59. ไผบง (

B. n

utans

Wall

.) หนอ

แกง ผ

กลวก

60. ไผตง (

Dend

roca

lamus

asp

er (R

oem.

& S

chult

.) Ba

cker

ex H

eyne)

หนอ

แกง ผ

กลวก

61. ไผบงใหญ

(D. b

rand

isii (M

unro

) Kur

z.)

หนอ

แกง ผ

กลวก

62. ไมซางไผ (D

. long

ispath

us (K

urz)

Kurz)

หนอ

แกง ผ

กลวก

ซบ

63. ไผไร ไผซอด (G

iganto

chloa

albo

ciliat

a (Mu

nro)

Mun

ro)

หนอ

แกง ผ

กลวก

หมก

64. ไผซอด (G

. coc

hinch

inens

is A.

Cam

us)

หนอ

แกง ผ

กลวก

หมก

65. ไผรวก ไผฮวก (T

hyrso

stach

ys si

amen

sis G

amble

) หน

อ แกง ผ

กลวก

หมก

66. โจด (V

ietna

mosa

sa c

iliata

(A. C

amus

) Ngu

yen)

หน

อ แกง ผ

กลวก

หมก

วงศมงคด (G

UTTIF

ERAE)

67. ผกตวแคน ตวแดง ตวเก

ลยง (

Crato

xylum

coc

hinch

inens

e (Lo

ur.)

Blum

e.)


ผกสด แก

งสมอสาน ซบอสาน

68. สมโมงชะมวง (

Garc

inia

cowa

Rox

b.ex

DC.)


ผกสด แก

งสมอสาน ซบอสาน

วงศสนตะวา (

HYDR

OCHA

RITA

CEAE)

69. ผกโฮบเฮบ สนตะวาใบพาย (O

ttelia

alis

moide

s (L.)

Per

s.)

ยอด ใบออน ดอก ตน

ออน

ผกสด/นง/ล

วก

วงศป

อผ (H

YDRO

PHYL

LACE

AE)

70. ผกกะเด

ยงปอผ สะเดาดน (H

ydro

lea z

eylan

ica (L

.) Va

hl)


ผกสด

วงศกระบก (I

RVIN

GIAC

EAE)

71. กระบก (I

rving

ia ma

layan

a Ol

iv. ex

. A. W

. Ben

n)

เมลด

ของทานเลน

วงศกระเพรา (L

AMIA

CEAE)

72. ผกหเสอ(

Plectr

anthu

s amb

oinicu

s (Lo

ur.)

Spre

ng.)


ผกสด

วงศจก (L

ECYT

HIDA

CEAE)

73. กระโดนน า จ

กน า (

Barri

ngton

ia ac

utang

ula (L

.) Ga

ertn.)


ผกสด

วงศถว – อนวงศราชพฤกษ

(LEG

UMIN

OSAE

-CAE

SALP

INIO

IDEA

E 74. สมเสยว เสยวใหญ

(Bau

hinia

malab

arica

Rox

b.)

ยอด ใบออน ฝกออน

เครองแกง รส

เปรยว

75. ผกกาดยา ผกป

ยา (C

aesa

lpinia

mim

osoid

es L

amk.)


ผกสด

76. หมากเคง หย (D

ialium

coc

hinch

inens

e Pie

rre)

ผลดบ

ผลสก

ผลไม

77. ขเหลก (S

enna

siam

ea (L

am.)

Irwin

& Ba

rneb

y) ยอด ใบออน

แกงขเหลก

78. มะขาม (T

amar

indus

indic

a L.)

ยอด ฝกดบ สก เมลด

เครองแกง/เครองปรงรส

เมลด

ควไฟแชน า ทานเลน ต าเมยง







วงศถว – อนวงศถวแระ (LEGUMINOSAE-FABACEAE)

79. ถวแฮ ถวแระ (Cajanus cajan (Linn.) Millsp.) ฝกออน

ซบอสาน ผกสด

วงศถว – อนวงศสะตอ (LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE)

80. สมปอย (Acacia concinna (Willd.) DC.)

ยอด ใบออน เครองแกง รสเปรยว

81. ชะอม (A. pennata (L.) Willd. Subsp. Insuavis (Lace) I.C. Nielsen)

ยอด ใบออน ผกลวก แกงอสาน/แกงสม

82. กระถน (Leucaena leucocephala (Lamk.) de Wit)

ยอด ฝก เมลด ผกสด

83. กระเฉดน า (Neptumia oleracea Lour.) ยอด

ผกสด แกงสม

84. หมากขามแป มะขามเทศ (Pithecellobium dulce (Roxb.) Benth.) ฝกแก

ผลไม วงศแหน (LEMNOIDEAE (LEMNACEAE))

85. ผ า ไขแหน ไขน า ไขข า (Wolffia globosa (Roxb.) Hartog & Plas)

ทงตน ลาบอสาน

วงศขาเขยด (LIMNOCHARITACEAE) 86. ผกพาย (Butomopsis latifolia (D. Don) Kunth)

ยอด ใบออน ผกสด

87. ผกคนจอง (Limnocharis flava Buch.) ยอด ใบออน

ผกสด นง ลวก วงศชบา (MALVACEAE)

88. กระเจยบ (Hibiscus sabdariffa L. cv. group Sabdariffa) เปลอกหมผล

เครองแกง ท าน ากระเจยบ

วงศคลา (MARANTACEAE) 89. มนสาค (Maranta arundinacea L. var.arundinacea)

หว แกงมน มนตมโรยน าตาล

วงศผกแวน (MARSILEACEAE) 90. ผกแวน (Marsilea crenata Presl)

ยอด ใบออน ผกสด

วงศโคลงเคลง (MELASTOMATACEAE) 91. หมากเอนอา (Osbeckia stellata Buch.-Ham. ex Ker Gawl.)

ผลสก ผลไม รสหวานหอม

วงศกระทอน (MELIACEAE) 92. สะเดาบาน (Azadirachta indica A. Juss. Var. Siamensis Valeton)

ยอดออน ใบออน ผกสด ลวก

93. หมากตอง กระทอน (Sandoricum koetjape (Burm. f.) Merr.) ผลสก

ต าหมากตอง ผลไมดอง

94. ยานาง (Tiliacora triandra (Colebr.) Diels) ใบ

คนน าใสแกงอสาน

วงศสะเดาดน (MOLLUGINACEAE) 95. แกนสม ผกสม ผกสเสยด (Glinus herniarioides (Gagnep.) Tardieu)

ยอด ใบออน ผกสด แกงออน/แกงอสาน

96. แกนขม ผกขม สะเดาดน (G. oppositifolius (L.) Aug. DC.)

ยอด ใบออน ผกสด แกงออน/แกงอสาน

วงศมะรม (MORINGACEAE) 97. ผกอฮม มะรม (Moringa oleifera Lam.)

ฝก ยอด ใบออน ผกลวก/นง แกงสม นงใสปลา

วงศชมพ (MYRTACEAE) 98. ผกเมก เสมดแดง (Syzygium gratum (W

ight) S.N. Mitra var. gratum) ยอด ใบออน ดอก

ผกสด แกงสม

99. หมากสดา (Psidium guajava L.) ผลแก ผลสก

ผลไม

100. หมากหวาสชมพ ลกหวา (Syzygium cumini (L.) Skeels) ผลสก

ผลไม

http://frynn.com/tag/MARSILEACEAE/


204

ตารางท

1: ค

วามห

ลากห

ลายแ

ละกา

รใชป

ระโยชน

ของพ

ชอาห

ารปา

ในตล

าดพน

บานอ

สาน (ตอ)

วงศ (F

amilie

s)

ชนดพ

ชทพบ

(ชอว

ทยาศ

าสตร

) สว

นทน า

มาใช

ปร

ะเภท

อาหา

ร วงศบ

วหลวง (

NELU

MBON

ACEA

E)

101. บวหลวง (N

elumb

o nu

cifer

a Gae

rtn.)

เมลด

ราก

ผลไม

แกงรากบว รากบวเช

อม

วงศบ

ววาย (N

YMPH

AEAC

EAE)

102. บวสายบวแดง

(Nym

phae

a lot

us L

. var

. pub

esce

ns H

ook.

f.

&

Thom

son)

สายบว

ผกสด แก

งสายบว

วงศผกหวาน (O

PILIA

CEAE)

103. ผกหวานปา (M

elien

tha su

avis

Pierre)

ยอด ดอก ผลออน

แกงผกหวาน

วงศกระทบ

ยอด (O

XALID

ACEA

E)

104. มะเฟอง (A

verrh

oa c

aram

bola

Linn.)

ยอด ใบออน ผลแก ผลสก

ผกสด ผลไม

วงศป

าลม (P

ALMA

E)

105. หวาย (C

alamu

s vim

inalis

Wild

.) หน

อ แกงหวาน

106. หวายน า

(C. s

iamen

sis B

ecc.)

หน

อ แกงหวาน

107. ตาล (B

oras

sus f

labell

ifer L

.) เนอในผล เปลอกหมผล

ผลไม คนน าท าขนม

ตาล

วงศกระทกรก (P

ASSI

FLOR

ACEA

E)

108. ผกสาบ (A

denia

virid

iflora

Cra

ib)

ยอด ใบออน ดอก ผลออน


วงศพ

รกไทย (P

IPER

ACEA

E)

109. ชะพล

(Pipe

r sar

mento

sum

Roxb

.) ยอด ใบออน

ผกสด แก

งออม

วงศผกไผ (P

OLYG

ONAC

EAE)

110. ผกแพว (

Polyg

onum

odo

ratum

Lou

r.)


ผกสด

วงศผกตบ (P

ONTE

DERI

ACEA

E)

111. ผกตบชวา (

Eicho

rnia

cras

sipes

(Mar

t.) S

olms)

ยอด ใบออน ดอก

ผกลวก นง

วงศเขม (R

UBIA

CEAE)

112. หมากหมอ (R

othma

nnia

wittii

(Cra

ib.) B

reme

k.)

ผลสก

ผลไม

วงศสม (R

UTAC

EAE)

113. มะตม (A

egle

marm

elos

(L.)

Corre

a ex R

oxb.)

ยอด ใบออน ผลสก

ผกสด ขา

วเหนยวมะตม น ามะตม

วงศเงาะ (

SAPI

NDAC

EAE)

114. หมากหวดขา ม

ะหวด (L

episa

nthes

rubig

inosa

(Rox

b.) L

eenh

.) ผลสก เมลด

ผลไม เมลดควไฟรสมน

หอม

115. หมากแงว ค

อแลน ลนจ (N

ephe

lium

hypo

leucu

m Ku

rz)

ผลสก

ผลไม

116. หมากคอ ตะครอ (S

chlei

cher

a ole

osa

(Lou

r.) O

ken)

ผลสก

ผลไม

วงศพ

กล (S

APOT

ACEA

E)

117. หมากทอบาน มอนไข (

Poute

ria c

ampe

chian

a (K

unth)

Bae

hni)

ผลสก

ผลไม

ขนม

วงศผกควาตอง (

SAUR

URAC

EAE)

118. ผกคาวทอง พลคาว (H

outtu

ynia

cord

ata Th

unb.)


ผกสด แก

งออม/แก

งอสาน

วงศมณเฑยรทอง

(SCR

OPHU

LARI

ACEA

E)

119. ผกกระแยง (L

imno

phila

aro

matic

a (La

m.) M

err.)


ผกสด แก

งออม/แก

งสม/แกงอสาน




วงศ (Families) ชนดพชทพบ (ชอวทยาศาสตร)

สวนทน ามาใช ประเภทอาหาร

วงศมะเขอ (SOLANACEAE) 120. มะเขอขน (Solanum aculeatissimum Jacq.)

ผลแก ผกสด/ผกดอง ใสสมต า

121. มะอก บกเขอขน (S. stramonifolium Jacq.) ยอด ใบออน ดอก

ผกสด เครองปรง

122. มะเขอพวง (S. torvum Sw.) ผลออน

ผกสด แกงออม/ แกงอสาน

123. หมากแขงเครอ (S. trilobatum L.) ผลออน

ผกสด แกงออม/แกงอสาน วงศขงขา (ZINGIBERACEAE)

124. ขาลง (Alpinia conchigera Griff.) เหงา หนอ

ผกสด/ลวก เครองแกง

125. กระชาย (Boesenbergia rotunda (L.) Mansf.)

ราก หนอ ผกสด เครองแกง

126. กระเจยว (Curcuma aeruginosa Roxb.)

ดอก หนอ ผกสด/ลวก/นง

127. กระเจยวขาว (C. cochinchinensis Gagnep)


128. กระเจยวขาว (C. parviflora W

all.) ดอก หนอ

ผกสด/ลวก/นง

129. กระเจยวแดง อาวแดง (C. sessilis Gage.)



206

ภาพท 6 ตวอยางพชอาหารปาทมจ าหนายในตลาดปลาและของฝากหวยหลวง ต าบลเตาไห อ าเภอเพญ จงหวดอดรธาน

0

ภาพท 5 ตวอยางพชอาหารปาทมจ าหนายในตลาดบานหวยเดอ ต าบลโนนทน อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ


207 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย อภปรายผล

จากการศกษา ผวจยพบวาพชอาหารปาทมจ าหนาย จ านวน 129 ชนด 96 สกล 58 วงศ โดยวงศทพบมากทสด คอ GRAMINEAE รองลงมา คอ วงศ EUPHORBIACEAE และวงศ ZINGIBERACEAE ซงเปนพชทมการเกบหาตามปาธรรมชาต มขายตามฤดกาล จากชนดทมการจ าหนายในตลาดพนบานทง 2 แหง ถอวาพบจ านวนชนดพนธมากพอสมควร ซงจากการศกษาพชอาหารปาในหลายพนทของประเทศไทยสวนใหญพบจ านวนชนดพนธไมเกน 100 ชนด เชน พชกนไดในปาแกราช ทพบ 62 ชนด 35 วงศ (สจตรา โกศล และคณะ, 2549) หรอในพนท อ.แมทา จ.ล าพ ทพบพชผกทเกบหาจากปา 20 ชนด (นงคราญ รมค า และปรชญา ศรสงา, 2553) และการเกบหาผกพนบานของชมชนบานดอนด ต.คนธารราษฎร อ.กนทรวชย จ.มหาสารคาม ในพนทนา ปาชมชน และทสาธารณะ พบพชผกจ านวน 33 ชนด (ฉนทนา เวชโอสถศกดา, 2556) ซงพชอาหารปาเปรยบเสมอนภมปญญาทองถนในเรองของอาหาร ทชมชนมการถายทอดการบรโภคจากอดตสปจจบน ซงยงคงพบเหนพชอาหารปาหลายชนดทเปนทนยมบรโภคในทองถน และเปนทตองการของตลาด เชน สะเดา ผกหวานปา ดอกกะเจยว หวาย หนอไม เปนตน ซงพชอาหารเหลานสามารถสงเสรม สทองตลาดได

อยางไรกด เปนขอนาสงเกตวาพชอาหารทน ามาประกอบอาหารหรอรบประทานเปนผกตามวถการด ารงชพของคนอสาน สวนใหญไดมาจากแหลงธรรมชาต คอ ปาไม แหลงน า ทนา ทสวน หรอทรกรางวางเปลา (ทวน ยทธพงษ, 2533) ถงแมปจจบน เราสามารถน าพชอาหารปาบางชนดมาเพาะปลกเพอน าผลผลตสตลาดไดตลอดทงป เชน ผกหวานปา แตผ บรโภคยงคงนยมหาซอผกหวานปาทมการเกบหาไดตามธรรมชาต ในชวงฤดกาลทผกหวานปาให


208

ผลผลต ซงจะเหนไดตามตลาดทองถนทมการน าผกหวานออกมาจ าหนายกน นอกจากนราคาของผกหวานปาทเกบหาไดตามธรรมชาตนนยงคงมราคาทแพงกวาผกหวานทมเพาะปลก จากการน าพชอาหารปามาใชประโยชน ทงการรบประทานเปนผกสด ประกอบอาหาร ประเภท อาหารคาว อาหารหวาน ผลไม หรอสามารถน ามาเปนเครองปรงรส พบวา ตลาดทองถนในพนทลมน าหวยหลวงมพชอาหารทสามารถจ าหนายไดตลอดทงป ทงน การบรโภคอาหารพนบาน หรออาหารอสานของคนในทองถนยงคงไดรบความนยมอย นอกจากนอาหารอสานยงมรสชาตและกลนเฉพาะตว ท าใหคนทองถนทค นชนกบการรบประทานอาหารพนบานทมความชอบและยงคงมการประกอบอาหารพนบานอสานอยจนถงปจจบน ขณะเดยวกนอาหารอสานสวนใหญจะนยมน าผกพนบานทสามารถเกบหาไดตามธรรมชาตมาประกอบอาหารทอดมไปดวยคณคาทางโภชนาการ และสวนใหญจดเปนพชสมนไพร นอกจากนคนรนใหมยงมความสนใจรบประทานอาหารเพมมากขน (สกลยา นนตา, 2552) ทงน อาจจะเนองมาจากรสชาตทจดจาน มคณคาทางโภชนาการ และมผลดตอสขภาพ สงผลใหอาหารอสานยงคงไดรบความนยม และยงผลใหพชอาหารทองถนทเกบหาไดตามธรรมชาตสามารถทจะจ าหนายไดตลอดทงปจนถงปจจบน นอกจากน การทชมชนแถบลมน าหวยหลวงยงคงนยมบรโภคอาหารทตองใชวตถดบจากทองถนและทเกบไดตามธรรมชาต บงบอกถงภมปญญา และวฒนธรรมดานอาหารของชมชนทยงคงสบทอดจากอดตมาจนถงปจจบน โดยเฉพาะอาหารทองถน ถอเปนวฒนธรรมทบงบอกถงความเปนตวตนของชมชน นอกจากน อาหารยงเปนตวแปรทท าใหเราเขาใจถงแบบแผนการด ารงชวต การพงพาทรพยากรธรรมชาต ความมนคงของสขภาวะและโภชนาการ


209 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย (กรตพร จตะวรยะ และคณะ, 2554) ซงสามารถน าไปพฒนาสการเปนองค

ความรทไดจากการบรโภคอาหารของชมชน มาปรบใชกบงานดานการจดการทรพยากรธรรมชาตใหเขากบบรบทของชมชนได สรปผลการศกษา จากการศกษาครงน เปนการส ารวจเฉพาะในพนทตลาดทองถนเทานน ดงนน ชนดของพชอาหารปาทท าการส ารวจพบ คอ พชอาหารทแมคาท าการเกบหาจากพนทอนๆ ทอยบรเวณใกลเคยงตลาด ซงอาจจะมาจากหลากหลายพนท เชน พนทปาไม ทนา ปาหวไรปลายนา พนททเปนแหลงน า จงสงผลใหพบความหลากหลายของพชอาหารปาในตลาดทองถนสง แตนนกถอเปนสงทสะทอนใหถงภมปญญาในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตของชมชนในเรองอาหารไดเปนอยางด ทงนเพราะชมชนสามารถน าวตถดบทไดจากธรรมชาตมาเปนอาหารไดหลากหลายชนด สงผลใหสนคาทมจ าหนายในตลาดทองถนยงคงไดรบความนยม และกลมแมคายงคงน าสนคามาจ าหนายอยอยางตอเนอง และจากการศกษาในครงน พบชนดพชอาหารสงถง 129 ชนด นนแสดงใหเหนวา ชมชนในเขตพนทลมน าหวยหลวงยงคงนยมบรโภคอาหารทองถน ทหาไดจากพชทองถนทมตามธรรมชาต ซงแสดงใหเหนถงภมปญญาทองถนทยงคงตกทอดสสงคมรนอดตมาจนถงคนปจจบน โดยองคความรทไดจากการศกษาในครงนสามารถสะทอนใหเหนการด ารงชพทผคนในสงคมแถบลมน าหวยหลวงยงคงมการพงพาทรพยากรจากธรรมชาต เพอใหเกดการใชทรพยากรอยางยงยนและชมชนยงคงพงพงทรพยากรเหลานได การเขาใจวถชวต โดยเฉพาะอาหารทเปรยบเสมอนสงสะทอนถงความเปนสงคม วฒนธรรมของชมชน สามารถพฒนาตอยอดไปสการจดการทรพยากรทมความเกยวพนธกบ


210

แหลงทมาของอาหาร เชน พนทปาไม พนทปาหวไรปลายนา เพอใหเกดการอนรกษทรพยากรพนฐานทเปนตนก าเนดแหลงผลตอาหารส าหรบคนในทองถนไดอยางยงยน ดงนน เพอใหเกดองคความรใหมๆ ในแงมมทางวชาการ ประเดนการศกษาเกยวกบพชอาหารปาทสะทอนมมมองและวถชวตของชมชน จงถอเปนเรองทนาสนใจ เชน การปรบตวในการเกบหาผลผลตทไดจากธรรมชาต หรอ การเพมผลผลตสตลาดทองถน การรกษาพนททเปนแหลงใหผลผลตพชอาหารปา นอกจากน การศกษาเกยวกบการเกบหาผลผลตทไดจากธรรมชาต ถอเปนอกประเดนทมความนาสนใจ ทจะชวยอธบายถงวธการเกบหาทจะเปนสงบงช ถงการอนรกษ และความเขาใจถงคณคาของทรพยากรธรรมชาตทเปรยบเสมอนตนทนของชวต กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณ ผสนบสนนงบประมาณในการศกษาครงน คอ ส านกบรหารโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษา และพฒนามหาวทยาลยวจยแหงชาต ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (HERP – NRU)

เอกสารอางอง กรตพร จตะวรยะ ค ายน สานยาวง และ ค าพอน อนทพอน. (2554). วถการ บรโภคอาหารกบการเปลยนแปลงทางสงคมในยคโลกาภวตน เขตนคร หลวงเวยงจนทร สปป.ลาว. สงคมลมน าโขง, 7(2),49 - 73. ฉนทนา เวชโอสถศกดา. (2556). การรวบรวมสารสนเทศชอผกพนบานในชมชน บานดอนด ต.คนธารราษฎร อ.กนทรวชย จ.มหาสารคาม. มนษยศาสตรสงคมศาสตร, 30(1), 143 - 164.


211 ความหลากหลายและการใชประโยชนของพชอาหารปาในตลาดพนบานอสาน กรณศกษา พนทลมน าหวยหลวง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย ทวน ยทธพงษ. (2533). วฒนธรรมการบรโภคอาหารของชาวอสาน:

กรณศกษาบานแมนใหญ ต าบลแกงเลงจาน อ าเภอเมอง จงหวด มหาสารคาม. ปรญญานพนธมหาบณฑต (ไทยคดศกษา) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. นงคราญ รมค า และปรชญา ศรสงา. (2553). ความหลากหลายของพชผก พนบานในทองทอ าเภอแมทา จงหวดล าพ. บทความวชาการ องคการสวนพฤกษศาสตร กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม. สบคนเมอ 15 กมภาพนธ 2559, จาก www.qsbg.org/ Database/Article/image/ biodiver.pdf เทยมหทย ชพนธ. (2550). ความหลากชนดของพรรณพชและพฤกษศาสตร พนบานของปาโคกไร อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม. วารสาร วทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยมหาสารคาม, 26(2), 150 - 157. วรรณธภา จนทรกลม โกมล แพรกทอง สนต เกตปราณต และเตอนใจ นชด ารง. (2549). พฤกษศาสตรพนบานกบความมนคงดานอาหารของ ชมชนเผามเซอ บานใหมพฒนา อ าเภอเชยงดาว จงหวด เชยงใหม. รายงานการวจยโครงการ BRT 2549. สกลยา นนตา. (2552). คณคาทางโภชนาการอาหารพนบานอสาน. การเกษตร ราชภฏ, 8(1), 64 - 73. สจตรา โกศล พงษมณ ทองใบ ตนตมา ก าลง ธนภกษ อนยอด จตตมา ผสม ญาต ทกษน อาชวาคม จ าลอง แปลกสระนอย และสมย เสวครบร. (2549). การใชประโยชนผลผลตจากปาในพนทสงวนชวมณฑล สะแกราช. รายงานการวจยโครงการ BRT 2549.

http://www.qsbg.org/


212

หทยชนก นนทพานช. (2550). การจดการในการอนรกษทรพยากรชวภาพ และการใชประโยชนอยางย งยน ในปาชมชนบานดงขมค า ต าบล ถ าแข อ าเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน. สาขาวชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. Kyaw Tint Oliver Springate - Baginski and Mehm Ko Ko Gyi. (2011). Community Forestry in Myanmar: Progress & Potentials. Retrieved, 14 October 2016, from http://www.themimu.info/

sites/themimu.info/files/documents/Report_Community_ Forestry_Myanmar_ECCDI_2011.pdf.

http://www.themimu.info/%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20sites/themimu.info/files/

http://www.themimu.info/%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20sites/themimu.info/files/

ความหลากหลายและการใช้...

Documents