คู่มือความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ(laboratory...

บทท 2 ระบบการจดการสารเคมและของเสย

1. ขอปฏบตในการจดการสารเคม

สารเคมทใชในหองปฏบตการมอยจ านวนมาก ตามการใชงานและการปฏบตงาน ดงนนการจดการสารเคมและของเสยทเกดขนจ าเปนตองตระหนกถงปญหาทอาจสงผลกระทบทงทางสขภาพ กายภาพและความปลอดภยตอผปฏบตงาน ผใชหรอผทเกยวของควรศกษาคมอความปลอดภยในหองปฏบตการ เพอใหสามารถเขาใจหรอแกไขสถานการณทอาจเกดขนไดอยางทนทวงท ดงน

1) ทราบอนตรายของสารเคมทตองใชในการปฏบตงาน ซงสามารถทราบไดจากเอกสารขอมลความปลอดภยเคมภณฑ (MSDS)

2) ทราบสถานทและวธการเกบรกษาสารเคมทเหมาะสม 3) ทราบวธการเคลอนยายสารเคมภายในหองปฏบตการ 4) ทราบวธการใชเครองปองกนตนเองทเหมาะสมตอสารเคม 5) ทราบจดเกบ และวธใชอปกรณตางๆ ในกรณสมผสสารเคม 6) ทราบแนวทางการปฏบตในกรณเกดอบตเหต เชน เสนทางออกจากหองปฏบตการ วธปฏบตตน

เมอสมผสสารเคมอนตราย รวมถงแนวทางการจดการของเสย 7) ใหความระมดระวงในการจดไฟในหองปฏบตการ ดบไฟทนทเมอเลกใชงาน ไมควรปลอยใหไฟ

ตดทงไวโดยไมมคนด 8) กอนทจะท าการจดไฟ ควรยายวสดไวไฟออกจากบรเวณดงกลาว นอกจากนควรแนใจวาไดปด

ภาชนะทบรรจของเหลวไวไฟอยางดแลว 9) ควรเกบสารเคมไวไฟในตส าหรบเกบสารเคมไวไฟโดยเฉพาะ 10) ใชอปกรณไฟฟาทไม กอใหเกดประกายไฟ ในกรณทมสารระเหยไวไฟ (Volatile flammable

material) 11) ควรใชตดดควนในการถายเท ผสม หรอ ใหความรอนสารเคม 12) กรณสามารถเลอกใชสารเคมได ควรเลอกใชสารเคม ทมความเปนพษนอยทสด ในปรมาณนอย

ทสดเทาทพงกระท าได 13) อานคมอ และเพมความระมดระวงเปนพเศษ เมอตองปฏบตงานเกยวของกบสารกอมะเรง 14) กรณเกดกลนผดปกตในหองปฏบตการควรแจงใหอาจารยหรอเจาหนาททราบโดยทนท

1.1 สขอนามยบคคล (personal hygiene) 1) หากผวหนงถกสมผสโดยสารเคม ตองลางออกโดยทนทดวยน าประปา หรอน าสะอาดอยางนอย

15 นาท 2) หลกเลยงการสดดมไอระเหยของสารเคม หามทดสอบชนดของสารเคมโดยการดมกลนโดยตรง

อยางเดดขาด

ระบบการจดการสารเคมและของเสย | 2

3) หามใชปากดดปเปต ใหใชอปกรณประกอบ เชน ลกยาง 4) เมอเลกปฏบตงานในหองปฏบตการ ควรลางมอดวยสบ และน าสะอาด 5) หามดม กน เคยวหมากฝรง สบบหร หรอ แมแตทาเครองส าอางในหองปฏบตการ 6) หามน าเครองดม อาหาร บหร และเครองส าอางเขามาเกบในบรเวณหองปฏบตการ 7) หามใชเครองไมโครเวฟในหองปฏบตการเพอเตรยมกาแฟ อาหาร รวมทงหามใชตเยนใน

หองปฏบตการเพอเกบอาหาร เชนกน 8) ควรชวยกนรกษาความสะอาดของพนทท างาน ท าความสะอาดพนทท างานทกครงเมอเสรจ

ภารกจในแตละวน 9) ควรทงขยะ และของเสยในภาชนะทจดเตรยมไว 10) ควรแยกเครองแกวแตก ในภาชนะรองรบทแยกตางหากจากของเสยอนๆ 11) ไมควรเกบสารเคมในบรเวณทางเดน บนไดหรอวางบนพน ควรเกบในพนททจดไวโดยเฉพาะ 12) ภาชนะบรรจสารเคมทกขวด ควรมปายฉลากทชดเจน 13) ของเสยทเปนสารเคมควรแยกเกบ พรอมตดปายฉลากระบชนดของสารเคมใหชดเจน 14) จดใหมการท าความสะอาดหองปฏบตการเปนประจ า กรณทมการหกของสารเคมตองท าความ

สะอาดโดยทนท


2. ความรทวไปเกยวกบสารเคม 2.1 เกรดของสารเคม (Chemical grade) สารเคม (reagent) หมายถงสารประกอบอนทรยหรออนนทรยททราบน าหนกสตรโมเลกลท

แนนอนและมความบรสทธเพยงพอทใชกบงานวเคราะหทางวทยาศาสตรเพอท าการทดสอบการวดและการตรวจสอบคาตางๆ สารเคมทผลตขายมความบรสทธตางๆ กน และแบงเปนหลายเกรดตามความบรสทธของสาร

1) เกรด ACS reagent เปนเกรดทมความบรสทธสงสด และความบรสทธไดมาตรฐานตามทสมาคมเคมอเมรกน (American Chemical Society หรอ ACS) ก าหนดไวและมใบประกนรบรองให เหมาะส าหรบใชในงานวเคราะห

2) เกรดวเคราะห (analytical reagent (AR)/reagent grade) เปนเกรดทมความบรสทธสงกวา 99% มมลทนเจอปนในระดบทนอยมาก โดยทวไปจะมขอมลแสดงปรมาณสงเจอปนไวดวยและเปอรเซนตความบรสทธและสงเจอปนจะตองอยในมาตรฐานทไดก าหนดไว เหมาะส าหรบใชในงานดานการวเคราะหและหองปฏบตการทวไป ถาสารเคมไดมาตรฐานตามทสมาคมเคมอเมรกน (ACS) ก าหนดไวจะเขยนบงไว AR (ACS) reagent

3) เกรด USP เปนเกรดทมความบรสทธไดมาตรฐานตามท U.S. Pharmacopoeia ก าหนดไว เหมาะส าหรบใชในงานดานอาหาร ยา ทางการแพทย และหองปฏบตการทวไป สารเกรดโดยมสารเจอปนทเปนอนตรายตอสขภาพอยในเกณฑทยอมรบ

4) เกรด purified/practical grade เปนเกรดทมคณภาพดแตไมไดมาตรฐานตามทก าหนดไว ไมเหมาะใชในงานดานอาหาร ยา ทางการแพทย

5) เกรด C.P. (chemical pure) รเอเจนตเกรดนบรสทธเกอบเทยบเทาเกรดวเคราะห (reagent grade) มาตรฐานของความบรสทธของสารเคมเกรดนไมแนนอน ขนอยกบโรงงานผผลต

6) เกรดปฏบตการ (lab หรอ practical) เปนสารเคมทมเปอรเซนตความบรสทธสงกวา 95% มปรมาณสงเจอปนมากกวาเกรดงานวเคราะห แตบางครงสามารถใชแทนสารเคมเกรดวเคราะหได หากมเปอรเซนตความบรสทธสงพอและสงเจอปนไมมผลตอการทดลอง เหมาะส าหรบใชในงานทไมตองค านงถงความบรสทธของสารเคม

7) เกรด NF เปนเกรดทมความบรสทธไดมาตรฐานตามท national formulary (NF) ก าหนด เหมาะส าหรบใชในงานทไมตองค านงถงความบรสทธของสารเคม จะมสารเคมอนเจอปน (impurities) อยในปรมาณปานกลาง

8) เกรดทางการคา (technical หรอ commercial) เปนสารเคมทใชงานอตสาหกรรม จดเปนสารเคมเกรดต าสามารถใชไดดกบงานทดลองบางอยาง โดยปกตสารเคมชนดนไมบอกรายละเอยดของสงเจอปน (impurity) หรอเปอรเซนตความบรสทธของสารเคม ไมเหมาะใชในหองปฏบตการ


2.2 ฉลากสารเคม ผใชสารเคมควรจะอานฉลากสารทจะใชใหดเสยกอนเพอปองกนความผดพลาดและอนตรายทอาจ

เกดขนได โดยทวไปแลวฉลากสารเคมจะระบถงสงตอไปน 1. ชอสารเคม (chemical name) 2. สตรโมเลกลหรอสตรโครงสราง (formula weight, formula structure) 3. มวลโมเลกล, น าหนกโมเลกล (molecular weight- Mr, MT, M.W., F.W.) 4. เกรด (grade- AR, lab, technical) 5. บรษทผผลต (company suppliers) 6. ความบรสทธ (% assay) 7. สงเจอปน (impurities) 8. เลขประจ าสารเคม (catalog number) 9. รหสแสดงอนตราย (risk phrases) และรหสความปลอดภย (safety phrases) 10. ปรมาณสทธ 11. สญลกษณแสดงอนตรายและค าเตอน (hazard pictogram) 12. รายการอนๆ

ฉลากสารเคมนบวาเปนสงทส าคญอยางยง เนองจากสารเคมทใชแลวหรอเกบไวนานๆ ฉลากทตด

ขางขวดอาจทการหลดออก หรอเปอยยย เลอะเลอนไมชดเจน จงจ าเปนตองมการตรวจเปนระยะๆ เพราะหากไมทราบวาเปนสารใดแลวจะตองท าการพสจนหรออาจจะตองทงสารนนเลย ดงนนควรระลกเสมอวากอนจะใชสารเคมใด ผใชตองมความรและถงขอความตลอดจนค าเตอนหรอสญลกษณทระบบนฉลากขางขวดเสยกอน ผใชควรมขอปฏบตดงน

1. เมอมการถายเทสารออกจากขวดเดมจะตองเขยนชอสารเคม บรษทผผลต เกรด อยางชดเจนตดบนสารขวดใหมเพอปองกนการใชสารเคมผดพลาด

2. ควรมฐานขอมลความปลอดภยของสารเคมทจะใชนน เพอเปนประโยชนในการจดเกบหรอปฐมพยาบาลเบองตนเมออบตเหต

3. สารเคมทน ากลบมาใชอกจะตองเขยนฉลากใหชดเจน


รปท 1 ตวอยางฉลากสารเคมและรายการตางทระบทฉลาก

A = ชอสารเคม D = การเกบ G = ปรมาตรสทธ J = ค าแนะน าปองกน B = บรษทผผลต E = ค าเตอน H = Lot. NO. L = สตรโมเลก ล, น าหนกโมเลกล C = ความบรสทธ F = เกรด I = สญลกษณอนตราย O = MSDS

รปท 2 ฉลากสารเคม trifluoroacetic acid


เมอมการเตรยมสารละลายใหมหรอเทสารละลายออกจากขวดแลวใชไมหมด ผ ใชจะตองจดเกบสารเคมบรรจในชวด โดยตดสตกเกอรและจดเกบสารเคมตามประเภทความเปนอนตราย

ส ความหมาย สแดง สารไวไฟ สเหลอง สารไวตอปฏกรยาและสารออกซไดซ สน าเงน สารอนตรายตอสขภาพ (สารพษ) สขาว สารกดกรอน สเทา ไมมสารอนตรายตอสขภาพมาก

รปท 3 ตวอยางการตดฉลากสารเคม

2.3 เอกสารขอมลความปลอดภยของสารเคม เอกสารขอมลความปลอดภยในการใชสารเคมและวตถอนตราย คอเอกสารขอมลความปลอดภย

เคมภณฑ (material safety data Ssheet, MSDS) โดย MSDS ถกออกแบบมาเพอผทเกยวของ คนงาน บคคลากรทดแลดานความปลอดภย ซงประกอบดวยวธการ และขนตอนการด าเนนงานทเหมาะสมในการจดการ หรอท างานกบสารเคม เอกสาร MSDS ประกอบดวยขอมลทเปนประโยชน เชนขอมลทางกายภาพ (จดหลอมเหลว จดเดอด จดวาบไฟ ฯลฯ) ความเปนพษ ผลตอสขภาพ การปฐมพยาบาลเบองตน การเกดปฏกรยา การเกบ การทง อปกรณปองกน การปฏบตเมอหกหรอรวไหล ซงจะแตกตางกนไปส าหรบสารแตละชนด ขอมลและรปแบบของ MSDS ในแตละประเทศอาจมขอก าหนดหรอกฎเกณฑทแตกตางกน แตสวนมากจะประกอบดวยขอมลหลก 16 ขอ ไดแก

1. ขอมลเกยวกบสารเคมและบรษทผผลตและจดจ าหนาย 2. องคประกอบ/ขอมลเกยวกบสวนผสม 3. ขอมลเกยวกบอนตราย 4. มาตรการปฐมพยาบาล 5. มาตรการการผจญเพลง 6. มาตรการเมอมอบตเหตสารหกรวไหล 7. การจดการและการเกบรกษา

ชอ .................................................... โทร ................................................... วนท .................................................


8. การควบคมการสมผสสาร/ การปองกนสวนบคคล 9. สมบตทางเคมและกายภาพ 10. ความเสถยรและความวองไวตอปฏกรยา 11. ขอมลทางพษวทยา 12. ขอมลเชงนเวศน 13. มาตรการการก าจด 14. ขอมลการขนสง 15. ขอมลเกยวกบขอก าหนด 16. ขอมลอน

ผทเกยวของกบการใชหรอสมผสกบสารเคมโดยตรงจ าเปนตองศกษาและท าความเขาใจขอมลอยางละเอยด เอกสาร MSDS และเอกสารแนะน าความปลอดภย (SG) สามารถสบคนไดจากหลายแหลง เชน

1. ทหองปฏบตการหรอทท างานควรตองม MSDS ซงไดมากบสารเคมอนตรายทสงซอมา (อยาทง MSDS ทตดมากบขวดสารเคม)

2. บรษททสงซอสารเคมมา ถาทางบรษทผจ าหนายไมม ใหตดตอกบบรษทผผลตโดยตรง 3. อ น เตอ ร เน ต ซ งม ห ล าย เว บ ไซต ท ม MSDS ไว บ ร ก าร เช น http://msds.pcd.go.th,

http://www.msds.com, http://www.chemtrack.org เปนตน เจาหนาท ทปฏบตงานในหองปฏบตการทกคน ควรทจะศกษาขอมลความปลอดภยเคมภณฑ ของ

สารเคมทกตวทตองใชในหองปฏบตการ การเกบขอมลความปลอดภยเคมภณฑ ควรเกบเขาแฟมเอกสาร เรยงตามตวอกษร เพอความสะดวกในการคนหาภายหลง

2.4 การแยกประเภทสารเคม สารเคมสามารถแบงไดเปนหลายประเภท แตเมอพจารณาถงอนตรายตอสขภาพ สามารถแบง

ประเภทของสารเคม ไดเปน 1. สารเคมทไวไฟ (flammable and combustible)

วตถไวไฟ (flammable substances) หมายถงวตถทงายตอการตดไฟและเผาไหมในททมอากาศ ของเหลวไวไฟ (flammable liquid) หมายถงของเหลวทมจดวาบไฟ ทอณหภมต ากวา 37.8C สวนของเหลวตดไฟได (combustible liquid) หมายถงของเหลวทมจดวาบไฟสงกวา หรอเทากบ 37.8C บางกรณมการแยกประเภทสารไวไฟ ออกเปนของแขงและแกส ตวอยางของแกสไวไฟ เชน acetylene, ethylene oxide และ hydrogen เปนตน ในกลมของสารเคมทไวไฟ ยงสามารถแบงเปนกลมยอย ดงน

1.1) สารเคมทระเบดได (explosive) สารเคมทกอใหเกดการระเบดเมอไดรบความรอน แสง หรอตวเรง (catalyst) ไดทพบในหองปฏบตการ ไดแก สารประกอบในกลม nitrate, chlorate, perchloratesนอกจากนนสารประกอบของโลหะเชน ผงแมกนเซยม (Mg powder) หรอผงสงกะส (Zn powder) เมอผสมกบอากาศจะสามารถระเบดไดเชนกน


1.2) สารเคมทตดไฟเองได (pyrophorics) สารเคมกลม pyrophorics ตามมาตรฐานของ US-OSHA ไดแกสารเคมทสามารถตดไฟ (ignition) ไดเองทอณหภมเทากบหรอต ากวา 54.4C สารในกลมนมกท าปฏกรยารนแรงกบน า (water reactive) และตดไฟเมอสมผสกบน าหรออากาศชน ปฏกรยาทเกดขนจะเรวหรอชาขนกบชนดของสารเคม สารเคมบางตวสามารถตดไฟขนเองได เมออณหภมภายนอกถงจดสนดาปของสารเคมนน โดยไมตองอาศยอปกรณอนชวย สารเคมเหลานไดแก sodium, potassium, phosphorus เปนตน

1.3 สารท ไวตอการท าปฏ กรยากบน า (water reactive substances) สารเคมท ไวตอปฏกรยากบน าเกดปฏกรยารนแรง โดยเฉพาะเมอมน าอยจ ากด สารเคมในกลมน เชน สาร alkali และ สาร alkali earth เชน potassium, calcium สารในกลม anhydrous metal halides เชน AlBr3, GeCl2 เปนตน

1.4 สารเคมท เกดเปอรออกไซด (peroxidizable substances) สารเคม ในกลมน ท าปฏกรยาอยางชาๆกบออกซเจนในอากาศ โดยมแสง และความรอนเปนตวเรงปฏกรยา เกดเปนสารเปอรออกไซด ซงสามารถกอใหเกดการระเบดรนแรงได การน าสารเคมในกลมนมาใชตองแนใจวาปราศจากสารเปอรออกไซด บางหองปฏบตการก าหนดระยะเวลาจดเกบสารเคมในกลมนเปนรายสารเคม รายละเอยดสารเคมในกลมทเกดเปอรออกไซด และระยะเวลาจดเกบในหองปฏบตการ (ตารางผนวกท 1 และ 2)

2. สารเคมทมฤทธกดกรอน (corrosives) สารในกลมน กอใหเกดการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจ ท าลายเยอบผวหนง และเยอบตา

สารในกลมนทส าคญ ไดแก กรดแก ดางแก สารท ดดน า (dehydrating agent) และ สารออกซไดซ (oxidizing agent)

2.1 กรดแก (strong acid) หรอกรดเขมขนทกชนด สามารถกอใหเกดการระคายเคองตอผวหนงและเยอบตา เฉพาะอยางยงกรดไนตรก (HNO3) กรดโครมก (H2CrO4) และกรดไฮโดรฟลออรก (HF) ทงนการเคลอนยายกรดเหลานควรใสถงมอยาง ผายางกนเปอน รวมทงควรใสหนากากปองกนไอระเหย

2.2 ดางแก (strong base) เชน NaOH, KOH, conc. NH3 สารเหลาน มฤทธระคายเคองตาสง ดงนนการเคลอนยายสารเคมในกลมนตองใสอปกรณปองกนเชนเดยวกนกบการเคลอนยายกรดแก

2.3 สารทดดน า (dehydrating agent) สารเคม ในกลมนทส าคญ ไดแก กรดซลฟรก (sulfuric acid), sodium hydroxide, phosphorus pentoxide และ calcium oxide สารเหลานหากสมผสผวหนงกอใหเกดอาการไหมของผวหนงได

2.4 สารออกซ ไดซ (oxidizing agent) ไดแ ก สารท เป นต วรบอ เลกตรอน (electron acceptor) ในปฏกรยาหรออกความหมายหนงเปนตวใหออกซเจน สารเคมในกลมน เชน สารประกอบhypochlorite, permanganate และเปอรออกไซด เปนตน เนองจากสารเคมในกลมนเปนตวใหออกซเจน จงสามารถเปนตวเรงใหเกดการสนดาปหรอเผาไหมได


2.5 การจดท าบญชสารเคม (Inventory control) การจดท าบญชสารเคม (inventory control) อยางเหมาะสม นบวาเปนส งจ าเปนส าหรบ

หองปฏบตการ โดยมแนวทางการปฏบต ดงน 1. การจดซอสารเคมควรจดซอเทาทจ าเปน การจดซออาจกระท าเปนงวด เชน งวดละ 6

เดอน เปนตน 2. ควรตรวจสอบวนหมดอายของสารเคมแตละตว 3. ควรมการบนทกการซอสารเคมแตละตว เชน วนทไดรบ ชอบรษททผลต ปรมาณบรรจ

เปนตน 4. การใชสารเคมควรเปนลกษณะ first-in, first-out ซงเปนวธการทดเพอปองกนการ

หมดอายของสารเคม 5. ควรมการก าหนดตวบคคลทชดเจน เพอเปนผรบผดชอบ ดแลการจดเกบสารเคม 6. ควรมการตรวจสอบสารเคมทกๆ ครงป ควรก าจดสารเคมทเสอมสภาพ เชน สเปลยน

เปนตะกอนหรอสขน รวมทงสารเคมทฉลากลบเลอน หรอภาชนะบรรจเสยหาย

2.6 การจดเกบสารเคม การจดเกบสารเคมอยางถกวธ ชวยใหงายในการท างาน และเกดความปลอดภยตอผปฏบตงานใน

หองปฏบตการ การเกบสารเคม มขอพงปฏบตทวไป ดงน 1. แยกการเกบสารเคมตามประเภทอนตราย จากนนจงคอยวางเรยงตามล าดบตวอกษร 2. ไมเกบสารเคมไวในตควน 3. เกบสารเคมเขาท ภายหลงเสรจสนการปฏบตงานทกครง 4. สารเคมไวไฟ ควรเกบตควบคมอณหภม เพอปองกนการตดไฟ 5. ไมควรเกบสารเคมบนชนในระดบทเหนอระดบสายตาขนไป 6. ไมควรวางขวดสารเคมซอนกนในแนวตง 7. ไมควรเกบสารเคมในบรเวณทางเดน บนได หรอวางบนพน ควรเกบในพนททจดไว

โดยเฉพาะ 8. สารเคมทกตวควรมการบนทก วนทไดรบเขามาในหองปฏบตการ และวนทเปดใช 9. การเกบสารเคมทเปนของเหลวในตเยนและตแชแขง ขวดสารเคมตองมภาชนะรองรบ

(secondary container) ทเหมาะสม เชน ถาดพลาสตก และภาชนะรองรบตองสามารถปองกนการหกหรอรวไหลของสารเคมได หรอสามารถรองรบปรมาณสารเคมทอยในขวดไดอยางเพยงพอหากเกดการหกหรอรวไหล

10. ไมเกบขวดสารเคมไวบนหงหรอโตะปฏบตการ ยกเวนกรณขวดสารเคมทเตรยมขนเองส าหรบการทดลอง เชน stock solution

11. ไมวางสารเคม (รวมถงถงแกส) บรเวณทางเดน


12. ในกรณทจ าเปนตองวางขวดหรอภาชนะบรรจสารเคมบนพนหองปฏบตการ ตองมภาชนะรองรบทมความจมากกวาปรมาณรวมของสารเคมทมอยในภาชนะทกใบ และไมวางเกะกะการท างานของผปฏบตงานและทางเดน ในกรณภาชนะเปนแกวตองอยในต าแหนงทไมแตกไดโดยงาย

13. เกบสารทตดไฟงายออกหางจากแหลงก าเนดไฟ 14. เกบสารไวปฏกรยาตอน าออกหางจากสปรงเกลอร 15. ไมวางสารเคมใกลทอระบายน า ใตหรอในอางน า หากจ าเปนตองมภาชนะรองรบ เพอ

ปองกนสารเคมรวไหลสสงแวดลอม

1) การจดเกบสารไวไฟ - สารไวไฟตองเกบใหหางจากความรอน แหลงก าเนดไฟ และเปลวไฟ - สารไวไฟตองเกบใหพนจากแสงอาทตย - ในหองปฏบตการตองมการก าหนดบรเวณการจดเกบสารไวไฟไวโดยเฉพาะ และไมน า

สารอนมาเกบไวในบรเวณทเกบสารไวไฟ - ตองไมเกบสารไวไฟไวในภาชนะทใหญเกนจ าเปน เชน ในภาชนะขนาดใหญเกน 20

ลตร (carboy) - หามเกบสารไวไฟหรอสารทไหมไฟไดในหองปฏบตการไวมากกวา 50 ลตร - ในกรณทภายในหองปฏบตการจ าเปนตองเกบสารไวไฟหรอสารทไหมไฟไดไวมากกวา

50 ลตร ตองเกบไวในตเฉพาะทใชส าหรบเกบสารไวไฟ หากตองเกบในทเยน ตเยนทใชเกบตองมระบบปองกนการเกดประกายไฟหรอปจจยอนๆ ทอาจท าใหเกดการตดไฟหรอระเบดได (explosion–proof refrigerator)

- หามเกบสารไวไฟในตเยนส าหรบใชในบาน เนองจากภายในตเยนทใชในบานไมมระบบปองกนการตดไฟ และยงมวสดหลายอยางทเปนสาเหตใหเกดการตดไฟได เชน หลอดไฟภายในตเยน เปนตน

2) การจดเกบสารกดกรอน

- หามเกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ขนาดใหญ (ปรมาณมากกวา 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) ไวในระดบทสงเกน 60 เซนตเมตร (2 ฟต)

- หามเกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ทกชนดเหนอกวาระดบสายตา - ขวดกรดตองเกบไวในตไมหรอตส าหรบเกบกรดโดยเฉพาะทท าจากวสดปองกนการกด

กรอน เชน พลาสตก หรอวสดอนๆ ทเคลอบดวยอพอกซ (epoxy enamel) และมภาชนะรองรบ เชน ถาดพลาสตก หรอมวสดหอหมปองกนการรวไหล

- การเกบขวดกรดขนาดเลก (ปรมาณไมเกน 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) บนชนวาง ตองมภาชนะรองรบ เชน ถาดพลาสตก หรอมวสดหอหมปองกนการรวไหล


3) การจดเกบแกส - การเกบถงแกสในหองปฏบตการตองมอปกรณยดทแขงแรง

ถงแกสทกถงตองมสายคาดหรอโซยดกบผนง โตะปฏบตการ หรอทรองรบอนๆ ทสามารถปองกนอนตรายใหกบผปฏบตงานในบรเวณใกลเคยงจากน าหนกของถงแกสทลมมาทบได โดยทวไปสายยดตองคาดเหนอกงกลางถง ในระดบประมาณ 2/3 ของถง

- ถงแกสทกถงตองมทปดครอบหวถง ถงแกสทไมไดสวมมาตรวดตองมฝาปดครอบหวถงทม สกรครอบอยเสมอ ทงนเพอปองกนอนตรายจากแกสภายในถงพงออกมาอยางรนแรงหากวาลวควบคมทคอถงเกดความเสยหาย

- หามเกบถงแกสเปลารวมอยกบถงแกสทมแกส และตองตดปายระบไวอยางชดเจนวาเปนถงแกสเปลา หรอถงแกสทมแกส

- เกบถงแกสในทแหง อากาศถายเทไดด หางจากความรอน ประกายไฟ แหลงก าเนดไฟ วงจรไฟฟา

- ถงแกสทบรรจสารอนตรายหรอสารพษ ตองเกบในตเกบถงแกสโดยเฉพาะทมระบบระบายอากาศ หรอหากเปนถงแกสขนาดเลก ( lecture cylinders หรอ 4–L tanks) ตองเกบไวในตควนและหามเกบเกน 2 ถง

- เกบถงแกสออกซเจนหางจากถงแกสเชอเพลง (เชน acetylene) แกสไวไฟ และวสดไหมไฟได (combustible materials) อยางนอย 6 เมตร (20 ฟต) หรอบงดวยฉาก/ผนงกนทท าดวยวสดไมตดไฟ ทมความสงอยางนอย 1.5 เมตร (5 ฟต) และสามารถหนวงไฟไดอยางนอยครงชวโมง

4) การจดเกบสารออกซไดซ สารออกซไดซสามารถท าใหเกดเพลงไหมและการระเบดไดเมอสมผสกบสารไวไฟและสารทไหม

ไฟได เมอสารทไหมไฟไดสมผสกบสารออกซไดซจะท าใหอตราในการลกไหมเพมขน ท าใหสารไหมไฟไดเกดการลกตดไฟขนทนท หรออาจเกดการระเบดเมอไดรบความรอน การสนสะเทอนหรอแรงเสยดทาน ขอก าหนดในการจดเกบ

- เกบสารออกซไดซหางจากสารไวไฟ สารอนทรย และสารทไหมไฟได - เกบสารทมสมบตออกซไดซสง (เชน กรดโครมก) ไวในภาชนะแกวหรอภาชนะทมสมบตเฉอย - หามใชขวดทปดดวยจกคอรกหรอจกยางเกบสารออกซไดซ

5) การจดเกบสารทไวตอปฏกรยา สารทไวตอปฏกรยาสามารถแบงเปนกลมได ดงน สารทไวตอปฏกรยาพอลเมอไรเซชน (polymerization reactions) เชน styrene สารในกลมน

เมอเกดปฏกรยาพอลเมอไรเซชนจะท าใหเกดความรอนสงหรอไมสามารถควบคมการปลดปลอยความรอนออกมาได


สารท ไวตอปฏ กรยาเมอสมผสน า (water reactive materials) เชน alkali metals (lithium, sodium, potassium) silanes, magnesium, zinc, aluminum รวมท งสารประกอบอนทรย โลหะ เชน alkylaluminiums, alkylithiums เปนตน สารกลมนเมอสมผสกบน าจะปลดปลอยความรอนออกมาท าใหเกดการลกตดไฟขนในกรณทตวสารเปนสารไวไฟหรอท าใหสารไวไฟทอยใกลเคยงลกตดไฟ นอกจากนอาจจะท าใหเกดการปลดปลอยสารไวไฟ สารพษ ไอของออกไซดของโลหะ กรด แกสทท าใหเกดการออกซไดซไดด

สาร pyrophoric สวนใหญเปน tert–butyllithium, diethylzinc, triethylaluminum, สารประกอบอนทรยโลหะ (organometallics) สารกลมนเมอสมผสกบอากาศจะท าใหเกดการลกตดไฟ

สารทกอใหเกดเปอรออกไซด (Peroxide–forming materials) หมายถง สารทเมอท าปฏกรยากบอากาศ ความชน หรอสงปนเปอนตางๆ แลวท าใหเกดสารเปอรออกไซด เชน ether, dioxane, sodium amide, tetrahydrofuran (THF) เปนตน สารเปอรออกไซดเปนสารทไมเสถยรสามารถท าใหเกดการระเบดไดเมอมการสนสะเทอน แรงเสยดทาน การกระแทก ความรอน ประกายไฟ หรอ แสง

สารทไวตอปฏกรยาเมอเกดการเสยดสหรอกระทบกระแทก (shock–sensitive materials) เชน สารทมหมไนโตร (nitro), เกลอ azides, perchlorates เปนตน โดยเฉพาะอยางยงเมอมสวนประกอบของสารอนทรยอยดวย เมอสารกลมนถกเสยดสหรอกระทบกระแทกจะท าใหเกดการระเบดได ขอก าหนดในการจดเกบ

- มการก าหนดพนทในหองปฏบตการไวเปนสดสวนตางหาก เพอแยกเกบสารทไวตอปฏกรยาตางๆ (พอลเมอไรเซชน สารทไวตอปฏกรยาเมอสมผสน า สาร pyrophoric หรอ สารทกอใหเกดเปอรออกไซด และสารทไวตอปฏกรยาเมอเกดการเสยดสหรอกระทบกระแทก) โดยหลกเลยงสภาวะทท าใหสารเกดปฏกรยา เชน น า แสง ความรอน วงจรไฟฟา ฯลฯ ตวอยางเชน สารทไวตอปฏกรยาเมอสมผสน าตองเกบใหหางจากอางน า ฝกบวฉกเฉน เปนตน

- ตเกบสารไวตอปฏกรยาตางๆ ตองมการตดค าเตอนชดเจน เชน “สารไวตอปฏกรยา–หามใชน า” เปนตน

- เกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดหางจากความรอน แสง และแหลงก าเนดประกายไฟ - ภาชนะบรรจสารทกอใหเกดเปอรออกไซดตองมฝาหรอจกปดทแนนหนา เพอหลกเลยง

การสมผสอากาศ - หามเกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดในภาชนะทมฝาเกลยวหรอฝาแกว เนองจากแรง

เสยดทานขณะเปดอาจท าใหเกดการระเบดได อาจใชเปนขวดพลาสตกทเปนฝาเกลยวแทน

2.7 การแยกเกบสารเคม (segregation) การเกบสารเคม ควรมการจดแยกเกบตามชนด หรอประเภทของสารเคม รวมทงประเภทของ

อนตราย อนตรายของสารเคมแตละชนดอาจดไดจากเอกสาร MSDS อยางไรกตามสารเคมชนดหนงอาจถกจดเรองของความอนตรายอยในหลายหมวดหมได ซงในกรณนควรจดใหสารเคมนนอยในกลมทเปนอนตรายสงสด ขอพงระวงในการจดเกบสารเคม


1. ควรมการก าหนดปรมาณสงสดท จะเกบสารเคมประเภทของเหลวท ไวไฟหรอตดไฟ (flammable/combustible liquid) ในหองปฏบตการ ไมควรเกบของเหลวไวไฟในภาชนะทท าดวยแกว เนองจากมโอกาสทเกดการตกแตก และเกดอบตเหตไดงาย รวมทงควรแยกการเกบสารเคมประเภทนออกจากสารออกซไดซ เชน ไมควรเกบกรดอนทรย (organic acid) ทมกมคณสมบตตดไฟได (combustible) ไวรวมกบกรดอนนทรย (inorganic acid) ซงมคณสมบตเปนสารออกซไดซ กรณของเหลวทมความไวไฟสงอาจตองเกบในตเยน ทงนกอนน าเขาเกบ ควรปดฝาภาชนะใหแนน เพอปองกนไอระเหยของสารเคมเหลาน

2. การจดเกบสารออกซไดซ ไมควรเกบสารออกซไดซรวมกบสารเคมประเภทของเหลวไวไฟ โดยทวไปสารออกซไดซทเปนแกส จะมความไวตอปฏกรยาเคม รวมทงสามารถท าปฏกรยากบโลหะตางๆ การท าความสะอาดสารเคมประเภทน ไมควรทงลงในถงขยะเนองจากอาจเกดการลกไหมได

3. สารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ (health hazard) สารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ (health hazard) ไดแกสารพษตางๆ รวมถงสารกอมะเรง (carcinogen) และสารทกอใหเกดความผดปกตของพนธกรรม (mutagen) ควรมการแยกเกบสารเคมประเภทนไวเฉพาะสวน รวมทงควรมการก าหนดบคคลทสามารถใชงานสารประเภทนเฉพาะผทไดรบอนญาตเทานน

4. สารเคมทไมควรจดเกบรวมกน (incompatible chemicals) สารเคมหลายตวเมอท าปฏกรยากน จะเกดผลลพธทเปนอนตรายตอสขภาพและทรพยสน ดงนนควรระมดระวง ในการจดเกบสารเคมเหลานใหแยกจากกน เพอปองกนการเกดอบตเหตทจะท าใหสารเคมเหลานท าปฏกรยากน รวมทงระมดระวงในการน าขวดบรรจสารเคมเกามาใชบรรจสารเคมตวอนๆ ตารางท 1 ตวอยางสารเคมทไมควรจดเกบรวมกน

สารเคม ไมควรจดเกบรวมกบ สาเหต กรด cyanide salts, cyanide solution highly toxic cyanide gas กรด sulfide salts, sulfide solution highly toxic hydrogen sulfide gas กรด ผงฟอกส (bleach) highly toxic chlorine gas oxidizing acid (nitric acid) alcohol, solvent อาจเกดไฟไหม alkali metals (sodium, potassium) น า เกดแกสไฮโดรเจนทตดไฟได oxidizing agents (nitric acid) reducing agents อาจเกดไฟไหม หรอระเบด hydrogen peroxide (H2O2) acetone หากมกรดและไดรบความรอน อาจ

เกดการระเบด hydrogen peroxide (H2O2) CH3COOH หากไดรบความรอน อาจเกดการ

ระเบด hydrogen peroxide (H2O2) H2SO4 อาจเกดการระเบด

อยางไรกตาม หากพจารณาการแยกเกบสารเคม ตามประเภทของสารเคมอนตราย (ตารางท 2)

สามารถแยกเกบสารเคมไดดงน


ตารางท 2 การแยกเกบสารเคมตามประเภทของสารเคมอนตราย Class 2.1 2.2 3.1 3.2

3.3 3.4

4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 6.1 8 9

2.1 NA NA FS FS FS PR FS PR PR FS FS SG 2.2 NA NA SG SG SG FS SG SG FS SG SG SG 3.1 FS SG NA NA FS FS FS PR PR FS SG SG 3.2 3.3 3.4

FS

SG

NA

NA

SG

FS

FS

PR

PR

FS

SG

SG

4.1 FS SG FS SG NA FS FS PR PR FS SG SG 4.2 PR FS FS FS FS NA FS PR PR FS SG SG 4.3 FS SG FS FS FS FS NA PR PR FS FS SG 5.1 PR SG PR PR PR PR PR NA FS FS FS FS 5.2 PR FS PR PR PR PR PR FS NA PR FS FS 6.1 FS SG FS FS FS FS FS FS PR NA SG SG 8 FS SG SG SG SG SG FS FS FS SG NA SG 9 SG SG SG SG SG SG SG FS FS SG SG NA

หมายเหต NA หมายถง สามารถจดเกบบรเวณเดยวกนได SG หมายถง ตองแยกจากกนอยางนอย 3 เมตร FS หมายถง ตองจดเกบใหหางจากเปลวไฟ PR หมายถง หามอยใกลเคยงกน ตองแยกจากกนอยางนอย 10 เมตร 3. สารเคมอนตราย

สารเคมอนตราย หมายถง สารเคมทมหลกฐานทเชอถอไดวากอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ ทงผลกระทบอยางฉบพลนหรอเรอรง มกรวมถงสารทกอใหเกดมะเรง (carcinogen) สารพษ สารพษทกอใหเกดผลตอระบบสบพนธ (reproductive toxins) สารทกอใหเกดการระคายเคอง (irritants) สารทสงผลตอระบบเลอด ระบบประสาท เปนตน ทงนตามประกาศกระทรวงมหาดไทยวาดวยเรองความปลอดภยในการท างานเกยวกบสารเคมอนตราย ได ใหความหมายของ สารเคมอนตราย วาหมายถง สาร สารประกอบ สารผสม ซงอยในรปของของแขง ของเหลวและแกส ทมลกษณะอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางดงตอไปน

1. มพษ กดกรอน ระคายเคอง ท าใหเกดอาการแพ กอมะเรงหรอท าใหเกดอนตรายตอสขภาพ อนามย

2. ท าใหเกดการระเบด เปนตวท าปฏกรยาทรนแรง เปนตวเพมออกซเจนหรอไวไฟ 3. มกมมนตภาพรงส


3.1 ประเภทของสารเคมอนตราย ในประเทศไทยการแบงประเภทของสารเคมอนตราย ไดยดระบบสหประชาชาต ทใชอยแลวกบ

ประเทศตางๆ ทวโลก (international classification system) ซงแบงสารเคมอนตรายออกเปน 9 ประเภท ตารางท 3 การจดหมวดหมของสารเคมอนตราย

ประเภท ค าจ ากดความ ตวอยาง 1. สารทกอใหเกดการระเบดได (explosives) 1.1 สาร หรอสงทกอใหเกดอนตราย จากการระเบดอยางรนแรง วตถระเบด, ยทธภณฑ 1.2 สาร หรอสงทกอใหเกดอนตราย โดยการกระจายของสะเกด

เมอเกดการระเบด แตไมกอใหเกดอนตราย จากการระเบดอยางรนแรง

พล, ดอกไมไฟบางชนด

1.3 สาร หรอสงซงกอใหเกดอนตราย จากเพลงไหม ตามดวยการระเบด หรออนตราย จากการกระจายของสะเกดบาง หรอเกดอนตรายทงสองอยาง แตไมกอใหเกดอนตราย จากการระเบดอยางรนแรง

พล, ดอกไมไฟบางชนด

1.4 สาร หรอสงซงไมกอใหเกดอนตรายมากนก ผลของการระเบดจ ากดอยในเฉพาะหบหอ ไมมการกระจายของสะเกด

ประทด, ยทธภณฑทใชในการฝกซอม

1.5 สารทไมไวตอการระเบด แตถาเกดการระเบด จะกอใหเกดอนตรายอยางรนแรง เชนเดยวกบสารในขอ 1.1

Explosive slurries, emulsion, water gel (type E explosives)

1.6 สารทไมวองไว หรอเฉอยชามาก ตอการระเบด ซงไมกอใหเกดอนตรายรนแรง จากการระเบด

2. แกส : ในรปของเหลวอดความดนหรออยในรปของสารละลาย ภายใตความดน 2.1 แกสไวไฟ แกสหงตม 2.2 แกสไมไวไฟ ไมเปนพษ และไมกดกรอน แกสไนโตรเจน 2.3 แกสพษ (Poisonous gas) คลอไรด, ไซยาไนด 2.4 แกสกดกรอน ซลเฟอรไดออกไซด 3. ของเหลวไวไฟ 3.1 ของเหลวทมจดวาบไฟนอยกวา -18C Gasoline 3.2 ของเหลวทมจดวาบไฟนอยกวา -18 ถง 23C อะซโตน 3.3 ของเหลวทมจดวาบไฟนอยกวา 23 ถง 61C เมทานอล 4. ของแขงไวไฟ ซงสามารถลกไหมไดเอง และสารทเมอสมผสกบน าแลวจะปลอยแกสไวไฟออกมา 4.1 ของแขงซงขนสงในสภาวะปกต เกดตดไฟ และลกไหมอยาง

รนแรง ซงมสาเหตจากการเสยดส หรอจากความรอนทยงหลงเหลออย จากกระบวนการผลต หรอปฏกรยาของสารเอง

ฟอสฟอรส หรอไมขดไฟ


4.2 สารทลกตดไฟไดเอง ภายใตการขนสงในสภาวะปกต หรอเมอสมผสกบอากาศแลว เกดความรอน จนถงลกตดไฟ

ฟอสฟอรสขาว

4.3 สารทเมอสมผสกบน าแลว จะปลอยแกสไวไฟออกมา หรอเกดการลกไหมไดเอง เมอสมผสกบน า หรอไอน า

แคลเซยมคารไบด

5. สารออกซไดซ และสารเปอรออกไซดอนทรย 5.1 สารซงท าให หรอชวยใหสารอนตดไฟได โดยการใหออกซเจน

หรอสารออกซไดซอน ซงตวมนจะตดไฟหรอไมกตาม ไนเตรท, ไฮโดรเจนเปอรออกไซด

5.2 สารประกอบอนทรยทมโครงสราง "-O-O-" ซงเปนสารออกซไดซทรนแรง และสามารถระเบดสลายตว หรอไวตอความรอน การกระทบกระเทอน หรอการเสยดส

เมธล เอธล คโตนเปอรออกไซด

6. สารพษ และสารทกอใหเกดการตดเช อ 6.1 (a) สารพษ ไซยาไนด อาเซนก 6.1 (b) สารทเปนอนตรายตอสขภาพ สารประกอบของแคดเมยม 6.2 สารทกอใหเกดการตดเชอ วคซน, จลนทรย 7. สารกมมนตรงส ยเรเนยม, ไอโซโทปของรงส 8. สารทท าใหเกดการกดกรอน กรดซลฟรก กรดเกลอ 9. สาร หรอวตถอน ทอาจเปนอนตรายได 9.1 สารทเปนอนตราย ซงยงไมจ ากดอยในประเภทใด ใน 8

ประเภทขางตน แตสามารถกอใหเกดอนตรายได น าแขงแหง (dry ice)

9.2 สารทกอใหเกดอนตราย ตอสภาวะแวดลอม 9.3 ของเสยอนตราย

ตารางท 4 การแยกประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานกายภาพของสารเคม

ประเภทความเปนอนตราย ค าอธบายโดยสงเขป สญลกษณ* 1. วตถระเบด (explosives) - สารในรปของแขงหรอของเหลวทเมอท าปฏกรยาทางเคม

แลวเกดแกสทมอณหภมและความดนสงจนสามารถท าความเสยหายใหกบสงโดยรอบ - สารดอกไมเพลง (pyrotechnic substance)

2. แกสไวไฟ (flammable gases) แกสทมชวงความไวไฟกบอากาศทอณหภม 20C ทความดนบรรยากาศ 101.3 kPa

3. สารละอองลอยไวไฟ (flammable

aerosols) สารละอองลอยทมคณสมบตไวไฟ หรอมสวนประกอบของสารไวไฟ

4. แกสออกซไดซ (oxidizing gases) แกสทใหออกซเจนได ซงเปนสาเหตหรอมสวนท าใหวสดอน

เกดการเผาไหมมากกวาปกต

5. แกสภายใตความดน (gases under pressure)

แกสทมความดนไมต ากวา 200 kPa ทบรรจอยในภาชนะบรรจ ซงหมายรวมถง แกสอด (compressed gas) แกสเหลว (liquefied gas) แกสในสารละลาย (dissolved gas) และแกสเหลวอณหภมต า (refrigerated liquefied gas)


ประเภทความเปนอนตราย ค าอธบายโดยสงเขป สญลกษณ* 6. ของเหลวไวไฟ (flammable

liquids) ของเหลวทมจดวาบไฟไมเกน 93C

7. ของแขงไวไฟ (flammable solids) ของแขงทลกตดไฟไดงาย หรออาจเปนสาเหตหรอชวยใหเกด

ไฟดวยแรงเสยดทาน

8. สารเคมทท าปฏกรยาไดเอง (self-reactive substances and mixtures)

สารทไมเสถยรทางความรอนซงมแนวโนมทจะเกดการสลายตวระดบโมเลกลท าใหเกดความรอนขนอยางรนแรง แมไมมออกซเจน (อากาศ) เปนสวนรวม (ไมรวมถงสารทเปน วตถระเบด สารเปอรออกไซดอนทรย หรอ สารออกซไดซ)

9. ของเหลวทลกตดไฟไดเองใน

อากาศ (pyrophoric liquids) ของเหลวทมแนวโนมทจะลกตดไฟภายใน 5 นาท แมมอยในปรมาณนอย เมอสมผสกบอากาศ

10. ของแขงทลกตดไฟไดเองใน

อากาศ (pyrophoric solids) ของแขงทมแนวโนมทจะลกตดไฟภายใน 5 นาท แมมอยในปรมาณนอย เมอสมผสกบอากาศ

11. สารเคมทเกดความรอนไดเอง

(self-heating substances and mixtures)

สารทท าปฏกรยากบอากาศโดยไมไดรบพลงงานจากภายนอก จะท าใหเกดความรอนไดเอง (สารประเภทนจะแตกตางจากสารทลกตดไฟไดเองในอากาศ คอ จะลกตดไฟไดกตอเมอมปรมาณมาก (หลายกโลกรม) และสะสมอยดวยกนเปนระยะเวลานาน (หลายชวโมงหรอหลายวน)

12. สารเคมทสมผสน าแลวใหแกสไวไฟ (substances and mixtures, which in contact with water, emit flammable gases)

สารทเปนของแขงหรอของเหลวทท าปฏกรยากบน าแลวสามารถลกไหมไดโดยตวเองหรอปลอยแกสไวไฟออกมาในปรมาณทเปนอนตราย

13. ของเหลวออกซไดซ (oxidizing liquids)

ของเหลวทโดยทวไปจะปลอยแกสออกซเจน ซงเปนสาเหตหรอมสวนท าใหวสดอนเกดการเผาไหมไดมากกวาปกต

14. ของแขงออกซไดซ (oxidizing solids)

ของแขงทโดยทวไปจะปลอยแกสออกซเจน ซงเปนสาเหตหรอมสวนท าใหวสดอนเกดการเผาไหมไดมากกวาปกต

15. สารเปอรออกไซดอนทรย

(organic peroxides) สารอนทรยทเปนของเหลวและของแขงทประกอบดวยโครงสรางทมออกซเจนสองอะตอมเกาะกน (bivalent-O-O-structure) และอนพนธของไฮโดรเจนเปอรออกไซดทอะตอมไฮโดรเจนถกแทนทดวยอนมลอนทรย (organic radicals) และอาจมคณสมบตอยางใดอยางหนง ดงน


ประเภทความเปนอนตราย ค าอธบายโดยสงเขป สญลกษณ* เมอสลายตวท าใหเกดการระเบดได ลกไหมไดอยางรวดเรว ไวตอแรงกระแทกหรอการเสยดส เกดปฏกรยาอนตรายกบสารอนๆ ได

16. สารทกดกรอนโลหะ (corrosive to metals)

สารทท าความเสยหายหรอท าลายโลหะไดดวยผลจากการกระท าทางเคม

หมายเหต * ประเภทความเปนอนตรายบางประเภทสามารถมสญลกษณแสดงความเปนอนตรายไดมากกวา 1 รป ขนกบระดบความเปนอนตรายยอย (category) ของประเภทความเปนอนตรายนนๆ ตารางท 5 การแยกประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสขภาพของสารเคม

ประเภทความเปนอนตราย ค าอธบายโดยสงเขป สญลกษณ* 1. ความเปนพษเฉยบพลน (acute

toxicity) ท าใหเกดผลกระทบรายแรงหลงจากการไดรบสารเคมเขาสรางกายทางปากหรอทางผวหนงเพยงครงเดยวหรอหลายครงภายในเวลา 24 ชวโมง หรอทางการหายใจเปนเวลา 4 ชวโมง

2. การกดกรอน/ระคายเคองผวหนง

(skin corrosion/irritation) แบงเปน 2 ประเภท คอ กดกรอนผวหนง หมายถง การเกดอนตรายตอผวหนงชนดท

ไมสามารถฟนฟใหกลบคนสสภาพเดมได หรอมการตายของเซลลผวหนงชนนอกจนถงชนใน หลงการทดสอบกบสารทดสอบเปนระยะเวลา 4 ชวโมง

ระคายเคองผวหนง หมายถง การเกดอนตรายตอผวหนงชนดทสามารถฟนฟใหกลบคนสสภาพเดมได หลงการทดสอบกบสารทดสอบเปนระยะเวลา 4 ชวโมง

3. การท าลายดวงตาอยางรนแรง/

การระคายเคองตอดวงตา (serious eye damage/eye irritation)

แบงเปน 2 ประเภท คอ ท าลายดวงตาอยางรนแรง คอ ท าใหเนอเยอตา เสยหาย หรอ

เกดความเสยหายทางกายภาพอยางรนแรงตอการมองเหน ทไมสามารถฟนฟกลบสสภาพเดมไดภายใน 21 วน หลงการสมผส

ระคายเคองตอดวงตา คอ การเปลยนแปลงของดวงตา ทสามารถฟนฟกลบสสภาพเดมไดภายใน 21 วน หลงการสมผส

4. การท าใหไวตอการกระตนอาการ

แพตอระบบทางเดนหายใจหรอผวหนง (respiratory or skin sensitization)

ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพทางระบบทางเดนหายใจ หมายถง ท าใหเกดภาวะภมไวเกนในระบบทางเดนหายใจหลงจากไดรบสารจากการหายใจ

ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพทางผวหนง หมายถง ท าใหเกดอาการภมแพหลงจากไดรบสารทางผวหนง


ประเภทความเปนอนตราย ค าอธบายโดยสงเขป สญลกษณ* 5. การกลายพนธของเซลลสบพนธ

(germ cell mutagenicity) ท าใหเกดการกลายพนธของเซลลสบพนธของมนษยซงสามารถถายทอดสลกหลานได

6. ความสามารถในการกอมะเรง

(carcinogenicity) ท าใหเกดมะเรงหรอเพมอบตการณของการเกดมะเรง หรอท าใหเกดกอนเนองอกชนดไมรนแรงและรนแรงลกลามในสตวทดลอง

7. ความเปนพษตอระบบสบพนธ

(reproductive toxicity) เปนพษตอระบบสบพนธของมนษย อาจเกดอนตรายตอการเจรญพนธหรอทารกในครรภ รวมถงอาจมผลกระทบตอสขภาพของเดกทไดรบการเลยงดวยน านมมารดา

8. ความเปนพษตอระบบอวยวะเปาหมาย-การไดรบสมผสครงเดยว (specific target organ toxicity– single exposure)

ท าใหเกดความผดปกตของระบบตางๆ ของรางกาย ทงทสามารถกลบคนสสภาพเดมไดและไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได แบบเฉยบพลนและ/หรอเรอรง (แตไมถงระดบท าใหเสยชวต) จากการไดรบสมผสครงเดยว

9. ความเปนพษตอระบบอวยวะเปาหมาย-การไดรบสมผสซ า (specific target organ toxicity - repeated exposure)

ท าใหเกดความผดปกตของระบบตางๆ ในรางกาย ทงทสามารถกลบคนสสภาพเดมไดและไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได แบบเฉยบพลนและ/หรอเรอรง (แตไมถงระดบท าใหเสยชวต) จากการไดรบสมผสซ าๆ กน

10. อนตรายตอระบบทางเดนหายใจสวนลางหรอท าใหปอดอกเสบจากการส าลก (aspiration hazardous)

เมอไดรบสารทเปนของแขง/ของเหลวเขาสระบบหายใจ โดยผานทางปาก จมก หรอการส าลก จะท าใหเกดอาการรนแรงทเกดขนอยางเฉยบพลน เชน ปอดบวมจากสารเคม การบาดเจบทเกดตอปอด โดยมความรนแรงหลายระดบจนถงเสยชวต

หมายเหต * ประเภทความเปนอนตรายบางประเภทสามารถมสญลกษณแสดงความเปนอนตรายไดมากกวา 1 รป ขนกบระดบความเปนอนตรายยอย (category) ของประเภทความเปนอนตรายนนๆ

ตารางท 6 การแยกประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสงแวดลอมของสารเคม

ประเภทความเปนอนตราย ค าอธบายโดยสงเขป สญลกษณ 1. ความเปนอนตรายตอ

สงแวดลอมทางน า (hazardous to the aquatic environment)

หมายรวมถงปจจยตอไปน เปนพษเฉยบพลนตอสงมชวตในน า เปนพษเรอรงตอสงมชวตในน า ท าใหเกดการสะสมสารเคมในสงมชวตในน า สงผลกระทบตอระบบการยอยสลายสารเคมในน าหรอใน

สงมชวต

2. ความเปนอนตรายตอชนโอโซน (hazardous to the ozone layer)

สามารถท าลายชนโอโซนในชนบรรยากาศได เปนสารทมอยในรายการสารเคมทพจารณาวาเปน

อนตรายตอชนโอโซน


3.2 สญลกษณแสดงอนตราย สญลกษณแสดงอนตราย (hazard pictogram) ของสารเคมเปนเครองหมายสากลทเขาใจงาย อาจ

ใชสพน หรอขอความทแตกตางกนไดบาง โดยมวตถประสงคเพอใหทราบถงอนตรายของสารเคม หรอแจงใหทราบวาเปนพนทอนตราย

1. ระบบแสดงอนตรายของ ออซ (European Economic council, EEC) ของย โรป เป นสญ ลกษณแสดงอนตรายส าหรบตดบนภาชนะทใชเปนสากลตามขอก าหนดของ EEC ท 67/548/EEC โดยใชสญลกษณภาพในรปสเหลยมจตรสพนสสม ภาพสด า ดงรปท 4

รปท 4 สญลกษณแสดงอนตรายตามระบบ EEC

2. ฉลากเตอนอนตรายขององคการสหประชาชาต (UN) หรอองคการทางทะเลระหวางประเทศ (international maritime organization, IMO) ส าหรบการขนสง (การตดภายนอกหบหอบรรจ ) โดยใชสญลกษณภาพ ส และตวเลข ตามประเภทของสารเคม 9 ประเภท ลกษณะของฉลากเปนรปสเหลยมจตรสท ามม 45 องศา

รปท 5 เครองหมายแสดงอนตรายระบบ UN


วตถระเบด : ระเบดไดเมอถกกระแทกเสยดส หรอความรอน เชน ทเอนท ดนปน พลไฟ ดอกไมไฟ

แกสไวไฟ : ตดไฟงายเมอถกประกายไฟ เชน แกสหงตม แกสไฮโดรเจน แกสมเทน แกสอะเซทลน

แกสไมไวไฟ, ไมเปนพษ : อาจเกดระเบดได เมอถกกระแทกอยางแรก หรอไดรบความรอนสงจากภายนอก เชน แกสออกซเจน แกสไนโตรเจนเหลว แกสคารบอนไดออกไซด

แกสพษ : อาจตายไปเมอสดดม เชน แกสคลอรน แกสแอมโมเนย แกสไฮโดรเจนคลอไรด

ของเหลวไวไฟ : ตดไฟงายเมอถกประกายไฟ เชน น ามนเชอเพลง ทนเนอร อะซโตน ไซลน

ของแขงไวไฟ : ลกตดไฟงาย เมอถกเสยดส หรอความรอนสงภายใน 45 นาท เชน ผงก ามะถน ฟอสฟอรสแดง ไมขดไฟ

วตถทถกน าแลวใหแกสไวไฟ : เชน แคลเซยมคารไบด โซเดยม

วตถทเกดการลกไหมไดเอง : ลกตดไฟไดเมอสมผสกบอากาศภายใน 5 นาท เชน ฟอสฟอรสขาว ฟอสฟอรสเหลอง โซเดยมซลไฟต

วตถออกซไดซ : ไมตดไฟแตชวยใหสารอนเกดการลกไหมไดดขน เชน ไฮโดรเจนเปอรออกไซด โปแตสเซยมคลอเรต แอมโมเนยมไนเตรท

ออรแกนคเปอรออกไซด : อาจเกดระเบดไดเมอถกความรอนไวตอการกระทบและเสยดสท าปฏกรยารนแรงกบสารอนๆ เชน อะซโตนเปอรออกไซด

วตถตดเช อ : ;วตถทมเชอโรคปนเปอนและท าใหเกดโรคได เชน ของเสยอนตรายจากโรงพยาบาล เขมฉดยาทใชแลว เชอโรคตาง ๆ


วตถมพษ : อาจท าใหเสยชวตหรอบาดเจบอยางรนแรงจากการกน การสดดม หรอจาการสมผสทางผวหนง เชน อารซนค ไซยาไนด ปรอท สารฆาแมลง สารปราบศตรพช โลหะหนกเปนพษ

วตถกอใหเกดการระคายเคอง : อาจกอใหเกดการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจ ท าลายเยอบผวหนงและเยอบตา เชน กรดแก, ดางแก

3 . ระบ บม าต รฐ าน NFPA (national fire protection association) เป น ระบ บ ขอ งป ระ เท ศ

สหรฐอเมรกา นยมใชกนมากในอตสาหกรรมขนาดใหญ โรงพยาบาลและบรเวณทเกบสารเคม ซงใชสญลกษณสและตวเลข ภายในรปสเหลยมขาวหลามตด แบงเปนสสวน มสส เพอบงบอกความรนแรงเกยวกบสขภาพ ความไวไฟ ความไวในปฏกรยาและขอมลพเศษ รายละเอยดดงน

รปท 6 ฉลากสญลกษณระบบ NFPA

เครองหมายเตอนอนตรายระบบน เครองหมายเปนรปเหลยมแบงออกเปน 4 สวนเทาๆกน วางตง

ตามแนวเสนทแยงมม โดยการก าหนดเปนระดบตวเลข 0-4 อยบน สเหลยมขนมเปยกปน 4 ชน เรยงกนหรอ diamond shape ส าหรบขอมลพนฐานในการดบเพลง การอพยพ ออกจากพนทอนตรายแยกเปน 4 ส คอ

พนสแดง แสดงอนตรายจากไฟ (flammability) พนสน าเงน แสดงอนตรายตอรางกาย (health) พนสเหลอง แสดงความวองไวตอปฏกรยาของสาร (reactivity) พนสขาว แสดงเครองหมายเตอนอนตราย (ถาม)

ระดบอนตรายแตละชอง (ยกเวนชองสขาว) แสดงดวยตวเลขสด า จาก 0 จนถง 4 หมายเลข 0

แสดงวาไมมอนตราย หมายเลข 4 แสดงวามอนตรายมากทสด ชองสขาว (special hazard) โดยมรายละเอยด คอ

W หมายถง สารเคมทท าปฏกรยากบน า (water reactive) Ox หมายถง สารออกซไดซ (oxidizer agent) Cor หมายถง สารเคมทมฤทธกดกรอน (corrosive)


ตารางท 7 รายละเอยดความรนแรงของสารเคมโดยแบงตามสและระดบตวเลขตามมาตรฐาน NFPA ส ประเภทอนตราย 0=นอยมาก 1=นอย 2=ปานกลาง 3=มาก 4=รายแรง แดง ตดไฟ (flammability) ไมตดไฟท

อณหภมหอง ตดไฟท Fp>93C

ตดไฟท Fp>38C แต <93C

ตดไฟท Fp<23C Bp>=38C

ตดไฟท Fp<22C Bp<38C

น าเงน อนตรายตอสขภาพ (health hazard)

ไมอนตราย(oral LD50 >2000 มก./กก.)

นอย (oral LD50 >500-2000 มก./กก.)

ปานกลาง (oral LD50 >50-500 มก./กก.)

มาก (oral LD50 >5-50 มก./กก.)

ถงชวต (oral LD50<=5 มก./กก.)

เหลอง ไวตอปฏกรยาเคม (reactivity hazard)

ไมเกดปฏกรยาทอณหภมหอง

เกดปฏกรยา หากมการเพมอณหภม

เกดปฏกรยารนแรง หากมการเพมอณหภม หรอความดน

สามารถเกดการระเบดไดหากมการเพมอณหภม หรอความดน

สามารถเกดการระเบดไดทอณหภมหอง

ขาว ลกษณะพเศษ (special hazard)

- - - - -

หมายเหต Fp = จดวาบไฟ (Flash point) ; Bp= จดเดอด (Boiling point) 4. ระบบ HMIG (hazardous material identification guide) เปนปายแสดงอนตรายของสารเคม ซง

พ ฒ นาข น ม าโดยบ รษ ท เอ กชน Lab safety Supply, Inc. และระบบ HMIS (hazardous material information system) ซงพฒนาโดย NPCA (national paint and coating association) ทงระบบ HMIG และ HMIS มการใชส 4 ส โดยทสามสแรก ไดแก น าเงน แดง และเหลอง เปนการระบถงอนตรายของสารเคม ทเกดตอสขภาพ การตดไฟและปฏกรยาของสารเคม ตามล าดบ โดยมระดบคะแนนตงแต 0-4 (0 คอสารเคมนนไมกอใหเกดอนตราย ขณะทหมายเลข 4 แสดงความอนตรายสงสด) ขณะทสสดทาย คอ สขาว จะแสดงถงเครองปองกนสวนบคคล ขอแตกตางของ HMIG และ HMIS ไดแกในระบบในชองสน าเงน ไดมการเพมชองขน หากในชองทเพมขนนมเครองหมายดอกจน แสดงวาสารเคมนนสงมผลในระยะยาว

รปท 7 ปายก ากบของสารเคมตามมาตรฐาน HMIG


4. การจดการสารเคมเฉพาะ 1. การจดการสารเคมทเปนสารพษ การพจารณาระดบความเปนพษของสารเคมอาจพจารณาจากคา TLV (threshold limit values)

หรอ PEL (permissible exposure limits) ซงก าหนดระดบความเขมขนของสารเคมสงสดทมไดในอากาศ โดยปกตสารเคมถกจดเปนสารพษ เมอมคา TLV หรอ PEL ต ากวา 50 ppm นอกจากนยงสามารถพจารณาความเปนพษของสารเคมจากคา LD50 (lethal dose) หรอ LC50 (lethal concentration) โดยท LD50

เปนการระบความเขมขนของสารเคมทใหสตวทดลองตายลง 50% โดยสตวทดลองไดรบสารเคมนนโดยการกน การฉด หรอการดดซม หรอการหายใจ ขณะท LC50 เปนการระบความเขมขนของสารเคมทใหสตวทดลองตายโดยการหายใจเทานน ปกตคาเหลานจะมระบอยในขอมล MSDS ของสารเคมนนๆ

ตารางท 8 ระดบความเปนพษของสารเคมพจารณาจากคา LD50หรอ LC50 ระดบความเปนพษ การกน (มก./กก.) * ทางลมหายใจ การดดซม (มก./กก.)* รนแรง <=1 <10 ppm <=5 มาก 1-50 10-100 ppm 5-50 ปานกลาง 50-500 100-1,000 ppm 50-500 นอย 500-5,000 1,000-10,000 ppm 500-5,000 หมายเหต * หมายถง น าหนกเปน มก.ของสารเคม ตอน าหนก 1 กก.ของสตวทดลอง

ทงนการปฏบตงานทเกยวของกบสารพษ ตองท าในตดดควนเทานน รวมทงผปฏบตงานตองใช

เครองปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

2. การจดการสารเคมไวไฟ สารเคมไวไฟหมายถงสารเคมทมจดวาบไฟ (flash point) ทอณหภมต ากวากวา 93.3C ถอเปนสาร

เสยงตอการตดไฟ และอาจกอใหเกดความเสยหายจากเพลงไหมได การจดเกบสารเคมไวไฟควรเกบในตเกบสารเคมส าหรบสารเคมไวไฟเทานน ควรเปดตเมอจ าเปนเทานน การปฏบตงานทเกยวของกบสารเคมไวไฟ ตองท าในตดดควนเทานน หลกเลยงอปกรณทกอใหเกดประกายไฟ

ตารางท 9 ตวอยางจดวาบไฟ และจดชวาล ของสารเคมบางชนด

สารเคม จดวาบไฟ C จดชวาล C n-hexane -22.7 260 Acetone -9.4 537 Methanol 12.2 464 Ethanol 12.7 422

หมายเหต จดวาบไฟ (flash point) หมายถง อณหภมต าสดทของเหลว หรอของแขงตดไฟโดยอาศยประกายไฟ จดชวาล (autoignition point) หมายถงอณหภมต าสดทของเหลวหรอของแขงตดไฟโดยไมตองอาศยประกายไฟ


3. การจดการสารเคมทไวตอปฏกรยาเคม สารเคมทไวตอปฏกรยาเคม ไดแก สารจ าพวก oxidizer, organic peroxide และสารทระเบดได

(explosive) การเคลอนยายสารเหลานตองท าดวยความระมดระวง ควรเกบแยกจากสารประเภทอน นอกจากนหลกเลยงการผสมสารเหลาน เขากบสารเคมตวอนโดยไมจ าเปน การปฏบตงานกบสารในกลมนควรใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

4. การจดการสารเคมทมฤทธกดกรอนและอนตรายตอการสมผส สารเคมทมฤทธกดกรอน ในทนหมายถงสารเคมทมผลท าลายหรอเปลยนแปลงเซลลสงมชวต

นอกจากนยงหมายรวมถงสารเคมทสามารถกดกรอนโลหะอกดวยการปฏบตงานกบสารในกลมนควรท าในตดดควน รวมทงควรใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

5. การจดการสารทกอมะเรง ขอมลเกยวกบสารกอมะเรง (carcinogen) สามารถสบคนไดจากหนวยงานทศกษา และท าวจย

เกยวกบมะเรง ท ส าคญ ไดแก IARC (The International Agency for Research on Cancer) ซ งเปนหนวยงานภายใตองคกรอนามยโลก (World Health Organization) ท งน IARC ไดแบงสารกอมะเรงออกเปนหลายหมวดหม ขนอยกบความสามารถกอมะเรงของสารนนๆ รายชอสารเคมทอาจกอใหเกดมะเรง ซ งสามารถตรวจคนไดท http://www.iarc.fr นอกจากน อ าจสบ คนสารกอมะเรงได จาก http://www.cdc.gov/niosh/npotocca.html ซงเปนเวบไซตของสถาบนความปลอดภยในอาชพและสขภาพแหงชาต (NIOSH) ตารางท 10 สารกอใหเกดมะเรงตามมาตรฐาน NIOSH ทพบในหองปฏบตการ

ชนด วตถประสงคในการใช แคดเมยมผง วเคราะหไนเตรทในน า ใยแกว (glass wool)* วเคราะหไนเตรทในน า chloroform สกด DNA ในการท า PCR potassium dichromate วเคราะห organic carbon ในดน

วเคราะห COD ในน า formaldehyde รกษาโรคพาราสตปลา

*จดอยในกลม 2B ตามมาตรฐานของ IARC การปฏบตงานทเกยวของกบสารกอมะเรง ควรท าในพนททก าหนดไวใหโดยเฉพาะ ซงพนท

ดงกลาวตองมขอบเขตทแนชดและมปายประกาศทชดเจน การปฏบตงานท าไดเฉพาะบคลากรทไดรบการฝกอบรมเกยวกบสารกอมะเรงเทานน การปฏบตงานทเกยวของกบสารกอมะเรง ควรใชสารกอมะเรงในปรมาณทนอยทสดเทาทก าหนดในคมอปฏบตงานเทานน รวมทงควรท าความสะอาดพนทท างานทกครงภายหลงการปฏบตงาน

http://www.iarc.fr/

http://www.cdc.gov/niosh/npotocca.html


สารเคมทใชแลว (Waste) ชอสารเคม ........................................ ประเภท (กลม) สารเคม...................... ชอนกศกษา....................................... วนท..................................................

5. ระบบการจดการของเสย ของเสยอนตรายแตละประเภทควรท าการเกบในขวดแกวแยกจากกน แต ถาของเสยทม

สวนประกอบเปนน า ควรเกบไวในขวดพลาสตก ชนด polyethylene ไมใชขวดโลหะในการเกบของเสยทเปนกรดหรอดาง ภาชนะทบรรจของเสยควรมจกปดแนน ปดฝาใหสนท หลกเลยงการใชฝาปดทไมคงทน เชน จกคอรกหรอแผนพาราฟลม ไมควรใสของเสยในภาชนะจนเตม เพอปองกนการขยายตวของของเสย ภาชนะทใชบรรจของเสยควรมฉลากระบชนดของของเสย พรอมทงระบวนทเกบของเสย จากนนน าไปเกบในสถานททจดไว เพอรอการก าจดตอไป

5.1 ขอปฏบตในการจดการของเสย ผปฏบตงานในหองปฏบตการตองคดแยกขยะและของเสยอนตราย ทงนหองปฏบตการไดท าการ

แยกประเภทถงขยะออกเปน 4 สวน คอ 1) ถงขยะทวไป คอ ขยะทไมมการปนเปอนของสารเคม 2) ถงขยะทเปนเศษแกว 3) ถงขยะในหองปฏบตการ (ของแขงเผาได) 4) ของเสยจากการใชสารเคมหรอของเสยอนตราย (แยกประเภทตามระบบการจ าแนก

ของเสยของจฬาลงกรณมหาวทยาลย) การจดการของเสยเบองตน

1) ใชภาชนะบรรจของเสยทเหมาะสมตามประเภท พรอมทงตรวจเชคสภาพภาชนะกอนบรรจ เชน รอยรว หรอภาชนะทปดไมสนท

2) ตองตดปายขอมล Waste ทนท ทมการบรรจของเสยลงขวด โดยระบชอพรอมระบกลมของเสย ตามคมอการแยกประเภทของเสยในหองปฏบตการ พรอมทงระบชอ และลงวนทใหเรยบรอย

3) ตรวจสอบความบกพรองของภาชนะและฉลากของเสยอยางสม าเสมอ 4) บรรจไมเกนกวา 80% ของความจภาชนะหรอปรมาณของเสยตองอยต ากวาปาก

ภาชนะอยางนอย 1 นว 5) มภาชนะรองรบขวดของเสยทเหมาะสม 6) แยกภาชนะรองรบขวดของเสยทเขากนไมได 7) ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลบรเวณอปกรณฉกเฉน หรอ ขวางทาง เขา-ออก 8) วางภาชนะบรรจของเสยหางจากความรอน แหลงก าเนดไฟ และเปลวไฟ 9) ของเสยประเภทขวดขนาดเลก เชน ขวดยาพลาสตก จะรวบรวมสงก าจดประเภท

ของแขง โดยจ าแนกตามลกษณะสาร


5.2 การก าจดของเสยอนตราย ระบบการจดการของเสยอนตราย WasteTrack ของจฬาลงกรณมหาวทยาลยจ าแนกของ

เสยอนตรายเปน 14 ประเภท ดงน 1. ประเภทท 1 ของเสยพเศษ (I : special waste) หมายถงของเสยทมปฏกรยาตอน าหรอ

อากาศ ของเสยทอาจมการระเบด (เชน azide, peroxides) สารอนทรย ของเสยทไมทราบทมา ของเสยทเปนชวพษ และของเสยทเปนสารกอมะเรง เชน เอทธเดยมโบรไมด

2. ประเภทท 2 ของเสยทมไซยาไนด (II : cyanide waste) หมายถงของเสยทมไซยาไนด เปนสวนประกอบ เชน โซเดยมไซยาไนด หรอเปนของเสยทมสารประกอบเชงซอนไซยาไนดหรอมไซยาโนคอมเพลกซ เปนองคประกอบ เชน Ni(CN)42- เปนตน

3. ประเภทท 3 ของเสยทมสารออกซแดนซ (III : oxidizing waste) หมายถงของเสยทมคณสมบตในการใหอเลกตรอน ซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบสารอนท าใหเกดระเบดได เชน โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต, โซเดยมคลอเรต, โซเดยมเปอรไอออเดต และโซเดยมเปอรซลเฟต

4. ประเภทท 4 ของเสยทมปรอท (IV : mercury waste) หมายถงของเสยชนดทมปรอทเปนองคประกอบ เชน เมอรควร (II) คลอไรด, อลคลเมอรควร เปนตน

5. ประเภทท 5 ของเสยทมสารโครเมต (V : chromate waste) หมายถงของเสยทมโครเมยม (VI) เปนองคประกอบ เชน สารประกอบ Cr6+, กรดโครมก, ของเสยทไดจากการวเคราะห chemical oxygen demand (COD) เปนตน

6. ประเภทท 6 ของเสยทมโลหะหนก (VI : heavy metal waste) หมายถงของเสยทมไอออนของโลหะหนกอนทไมใชปรอทเปนสวนผสม เชน แบเรยม แคดเมยม ตะกว ทองแดง เหลก แมงกานส สงกะส โคบอล นเกล เงน ดบก แอนตโมน ทงสเตน วาเนเดยม เปนตน

7. ประเภทท 7 ของเสยทเปนกรด (VII : acid waste) หมายถงของเสยทมคาของ pH ต ากวา 7 และมกรดแรปนอยในสารมากกวา 5% เชน กรดซลฟรก, กรดไนตรก, กรดไฮโดรคลอรก เปนตน

8. ประเภทท 8 ของเสยอลคาไลน (VIII : alkaline waste) หมายถงของเสยทมคา pH สงกวา 8 และมดางปนอยในสารละลายมากกวา 5% เชน คารบอเนต, ไฮดรอกไซด, แอมโมเนย เปนตน

9. ประเภทท 9 ผลตภณฑป โตรเลยม (IX : petroleum products) หมายถง ของเสยประเภทน ามนปโตรเลยม และผลตภณฑทไดจากน ามน เชน น ามนเบนซน, น ามนดเซล, น ามนกาด, น ามนเครอง, น ามนหลอลน

10. ประเภทท 10 oxygenated (X : oxygenated) หมายถงของเสยทประกอบดวยสารเคมทมออกซเจนอยในโครงสราง เชน เอทลอาซเตต อะซโตน, เอสเทอร, อลกอฮอล, คโตน, อเทอร เปนตน

11. ป ร ะ เภ ท ท 11 NPS containing (XI : NPS containing) ห ม า ย ถ ง ข อ ง เส ย ทประกอบดวยสารอนทรยทมสวนประกอบของไนโตรเจน, ฟอสฟอรส, ซลเฟอร เชนสารเคมทมสวนประกอบของ dimethyl formamide (DMF), dimethyl sulfoxide (DMSO), อะซโตรไนไตรล, เอมนและเอไมด


12. ประเภทท 12 halogenated (XII : halogenated) หมายถงของเสยทมสารประกอบอนทรยของธาตฮาโลเจน เชน คารบอนเตตราคลอไรด (CCl4), คลอโรเอทลน

13. ประเภทท 13 (a) : ของแขงทเผาไหมได (XIII (a) : combustible solid) (b) : ของแขงทไมสามารถเผาไหมได (XIII (b) : incombustible solid) 14. ประเภทท 14 ของเสยทมน าเปนตวท าละลายอน ๆ (XIV : miscellaneous aqueous

waste) หมายถง ของเสยทมสารประกอบนอยกวา 5% ทเปนสารอนทรยทไมมพษ หากเปนสารมพษใหพจารณาเสมอนวาเปนของเสยพเศษ (I : special Waste)

รปท 9 ระบบการจ าแนกของจฬาลงกรณมหาวทยาลย (WasteTrack)


การจดการของเสยสารเคมบางชนด กรดและดาง (acid/base)

ของเสยทเปนกรดและดางสามารถก าจดความเปนพษโดยท าใหเปนกลาง (neutralization) กอนปลอยทง ขอควรระวง การก าจดของเสยประเภทนควรท าในตดดควนทมกระจกกน อะซโตไนไทรล (acetonitrile)

อะซโตไนไทรล (CH3CN) เปนสารท าละลายนยมใชในหองปฏบตการ HPLC จดเปนสารทอนตรายและตดไฟได อะซโตไนไทรลสามารถเปนอนตรายตอรางกาย จากการสมผสทางผวหนง การเขาสรางกายทางชองปากและจากการหายใจ นอกจากนรางกายยงสามารถเปลยนอะซโตไนไทรลเปนไซยาไนดได การก าจดการปนเปอนของอะซโตไนไทรล ควรท าในตดดควน เพอไลแอมโมเนยทเกดขนจากปฏกรยา ขนตอนปฏกรยาดงน H2O, OH-

CH3CN CH3CONH2 NaOH CH3CONH2 CH3COONa+ + NH3 HCl CH3COONa+ CH3COOH + NaCl

ขนตอน - เจอจางสารละลาย CH3CN ดวยน าใหมความเขมขนต ากวา 10%(v/v) - เตมสารละลาย 10 mol/L NaOH ในสดสวน 2.5 mol NaOH ตอ 1 mol CH3CN คนใหเขากน - ปรบอณหภมสารละลายใหเปน 80C นาน 70 นาท - ทงใหเยน ปรบใหเปนกลาง pH 5-9 โดยใชกรดเกลอ - ผลทายสดของปฏกรยาไดเปนกรดน าสมเจอจาง และเกลอ สามารถทงไดตามปกต

โพแทสเซยมไดโครเมต

โพ แท ส เซ ย ม ได โค ร เม ต (K2Cr2O7) ถ อ เป น ส ารออ กซ ได ซ แ ล ะ USEPA (United States Environmental protection agency) ถอเปนของเสยทเปนโลหะหนก ผงฝนของ K2Cr2O7 ถอเปนสารกอมะเรง ในการก าจดใชการตกตะกอนโครเมยม ออกจากสารละลาย อยางไรกตามตะกอนโครเมยมทเกดขนจ าเปนตองสงไปก าจดโดยหนวยงาน หรอบรษทเอกชนทรบก าจดของเสยทเปนโลหะหนกโดยเฉพาะ ฟอรมลดไฮด

ฟอรมลดไฮด (formaldehyde และ formalin (37-40% formaldehyde ใน 5-12% methanol) เปนสารทนยมใชในการเกบรกษาตวอยางและใชในการฆาเชอ USEPA ไดจด formaldehyde เปนสารพษ เปนสารทตดไฟและมฤทธกดกรอน (corrosive) เปนพษในระดบปานกลาง หากสดดมหรอสมผสทางผวหนง


ตารางผนวกท 1 สารเคมทกอใหเกดเปอรออกไซด

ก. สารเคมทกอใหเกดเปอรออกไซดและเกดการระเบดจากโดยไมค านงถงระดบความเขมขน (Chemicals that form explosive levels of peroxides without concentration) Butadine Divinylacetylene Tetrafluoroethylene Vinylidene chloride Choloprene Isopropyl ether

ข. สารเคมทกอใหเกดการระเบดจากเปอรออกไซดเมอถงระดบความเขมขน Acetal Decahydronaphthalene 2-Hexanol 1-Phenylethanol Actealdehyde Diacetylene Methylacetylene 2-Phenylethanol Benzyl alcohol Dicyclopentadine 3-Methyl-1-butanol 2-Propanol 2-Butanol Diethyl ether Methylcyclopentane Tetrahydrofuran Cumene Diethylene glycol dimethyl ether Methyl isobutyl ketone Tetrahydronaphthalene Cyclohexanol Dioxanes 4-Methyl-2-pentanol Vinyl ethers 2-Cyclohexen-1-ol Ethylene glycol dimethyl ether 2-pentanol Other secondary alcohols Cyclohexene 4-Heptanol 4-Penten-1-ol

ค. สารเคมทสามารถกอใหเกดเปอรออกไซด Acrylic acid Chlorotrifluoroethylene Vinyl acetate Vinyladiene chloride Acrylonitrile Methyl methacrylate Vinylacetylene Butadiene Styrene Vinyl chloride Chloroprene Tetrafluoroethylene Vinylpyrdine

ง. สารเคมทเชอวาสามารถกอใหเกดเปอรออกไซด Acrolein o-Chlorophenetole n-Hexyl ether Allyl ether p-Chlorophenetole p,o-Iodophenetole Allyl ethyl ether Cyclooctene Isoamyl benzyl ether Allyl phenyl ether Cyclopropyl methyl ether Isoamyl ether p-(n-Amyloxy) benzoyl chloride Diallyl ether Isobutyl vinyl ether n-Amyl ether p-Di-n-butoxybenzene Isophorone Benzyl n-butyl ether 1,2-Dibenzyloxyethane beta-isopropoxypropionitrile Benzyl ether p-Dibenzyloxybenzene Isopropyl 2,4,5-trichloro-phenoxyacetaet Benzyl ethyl ether 1,2-Dichloroethyl ethyl ether Limonene Benzyl methyl ether 2,4-Dichlorophenetole 1,5-p-Methadiene Benzyl 1-napthyl ether Diethoxymethane Methyl-p-(n-amyloxy) benzoate 1,2-Bis(2-chloroethoxy) ethane 2,2-Diethoxypropane 4-Methyl-2-pentanone Bis(2 ethoxyethyl) ether Diethyl ethoxymethylenemalonate n-Methylpenetole Bis(2-(methoxyethoxy) ethyl ether Diethyl fumerate n-Methylpenetole Bis(2-chloroethyl) ether Diethyl acetal 2-Methyltetrahydrofuran


Bis(2-ethoxyethyl) adipate Diethylketene 3-Methoxy-1-butyl acetate Bis(2-ethoxyethyl) phthalate m,o,p-Diethoxybenzene 3-Methoxyehtyl acetate Bis(2-methoxyethyl) carbonate 1,2-Diethoxyethane 2-Methoxyethyl vinyl ether Bis(2-methoxyethyl) ether Dimethoxymethane Methoxy-1,3,5,7-cycloocta tetraene Bis(2-methoxyethyl) phthalate 1,1-Dimethoxyethane beta-Methoxyproponitrile Bis(2-methoxymethyl) adipate Dimethylketene m-Nitrophenetole Bis(2-n-butoxyethyl) phthalate 3,3-Dimethoxypropene 1-Octene Bis(2-phenoxyethyl) ether 2,4-Dinitrophenetole Oxybis(2-ethyl acetate) Bis(4-chlorobuyl) ether 3,3-Dioxepane Oxybis(2-ethyl benzoate) Bis(chloromethyl) ether Di(1-propynl) ether beta, beta-Oxydipropionitrile 2-Bromomethyl ethyl ether Di(2-propynl) ether 1-Pentene Beta-Bromophenetole Di-n-propoxynethane Phenoxyacetyl chloride o-Bromophenetole 1-2-Epoxy-3-isopropoxy propane alpha-Phenoxypropionyl chloride p-Bromophenetole 1,2-Epoxy-3-phenoxy propane Phenyl o-propyl ether 3-Bromopropyl phenyl ether p-Ethoxyacetophenone p-Phenylphenetone 1,3-Butadiyne 1-(2-Ethoxyethoxy) ethyl acetate n-Propyl ether Buten-3-yne 2-Ethoxyethyl acetate n-Propyl isopropyl ether Tert-Butyl ethyl ether (2-Ethoxyethyl)-o-benzoyl benzoate Sodium 8,11,14-eicosatetraenoate Tert-Butyl methyl ether 3-Ethoxyopropionitrile Sodium ethoxyacetylide n-Butyl phenyl ether 2-Ethylacryladehyde oxime Tetrahydropyran n-Butyl vinyl ether 2-Ethylbutanol Triethylene glycol diacetate Chloroacetaldehyde diethylacetal Ethyl beta-ethoxypropionate Triethylene glycol dipropionate 2-Chlorobutadiene 2-Ethylhexanal 1,3,3-Trimethoxypropene 1-(2-Chloroethoxy)-2-phenoxyethane Ethyl vinyl ether 1,1,2,3-Tetrachloro-1,3-buta diene Chloroethylene Furan Vinyl cyclohexene Chloromethyl methyl ether 2,5-Hexadiyn-1-ol Vinylene carbonate b-Chlorophenetole 4,5-Hexadien-2-yn-1-ol Vinylidene chloride ตารางผนวกท 2 ระยะเวลาปลอดภยในการเกบสารเคมทกอใหเกดเปอรออกไซด

รายละเอยด ระยะเวลาจดเกบ ยงไมมการเปดใช 18 เดอน เมอมการเปดใช - สารเคมในกลม ก ตารางผนวก 1 3 เดอน - สารเคมในกลม ข และ ง ตารางผนวก 1 12 เดอน

คู่มือความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ(laboratory...

Documents