หลกกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

เปรยบเทยบกฎหมายเยอรมน กฎหมายฝรงเศส และ

กฎหมายไทย

ศาสตราจารย ดร.อดม รฐอมฤต

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

แนวความคดเกยวกบความรบผดของเจาหนาทและรฐ

ในอดต ประเทศตางๆ ไมวาประเทศไทยหรอตางประเทศ ตางใชหลกวา รฐและเจาหนาทไมตองรบผดในการใชอานาจตอราษฎร เ ว น แ ต เ ข า ก ร ณ ท ก ฎ ห ม า ย ย ก เ วน ไ ว โ ด ย อ า ง ห ลก ท ว า “พระมหากษตรยทรงกระทาละเมดไมได” (The King can do no wrong)

ในปจจบน กลบเปนตรงกนขาม นนคอ รฐซงรวมถงเจาหนาทตองรบผดในการใชอานาจลวงละเมดสทธของราษฎร เวนแตเขากรณทกฎหมายยกเวนความรบผดของรฐ

ความรบผดทางละเมดตามระบบกฎหมายองกฤษ

เจาหนาทของรฐตองรบผดในการกระทาเหมอนกบบคคลทเปน

เอกชน ตามหลกความเทาเทยมกนของบคคลตอหนากฎหมาย

ความรบผดทางละเมดของรฐจงเปนไปตามเกณฑของ Common Law

ความรบผดทางละเมดยดการกระทาทกอใหเกดความเสยหายตอสทธ

ทกฎหมายคมครอง ทงตอบคคล ทรพยสน หรอสทธอยางหนงอยาง

ใด เปนไปตามองคประกอบความรบผดทางละเมด (Tort)

ความรบผดทางละเมดตามระบบกฎหมายองกฤษ (ตอ)

ความรบผดตาม Common Law

๑) ละเมดหนาททกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตไวใหตองปฏบต

๒) ละเมดอนเกดจากการกระทาโดยประมาท (Negligence)

ความรบผดตาม The Crown Proceeding Act 1947

เอกชนทไดรบความเสยหายจากการกระทาของเจาหนาทในการปฏบต

หนาทสามารถฟองใหรฐรบผดชดใชคาเสยหายได เมอชดใชไปแลวรฐกม

สทธไลเบยเอาจากเจาหนาทได ไมตางจากความรบผดของลกจางกบ

นายจางซงเปนเอกชนไปกระทาละเมดตอบคคลอน

ความรบผดทางละเมดตามระบบกฎหมายเยอรมน

ประมวลกฎหมายแพงเยอรมน บญญตความรบผดของเจาหนาทไว

เปนการเฉพาะ แยกจากความรบผดทางละเมดในกรณทวไป

แตความรบผดทางละเมดของเจาหนาททรฐจะเขารบผดตอเอกชน

ตองเปนกรณทเจาหนาทใชอ านาจมหาชน หรอใชอ านาจตาม

กฎหมายเปนสาคญ ซงไมรวมถงการปฏบตหนาทโดยทวไป ซง

เจาหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนดวยตนเอง

ความรบผดทางละเมดตามระบบกฎหมายเยอรมน (ตอ)

ในกรณละเมดทเจาหนาทของรฐใชอานาจมหาชนกอใหเกดขนนน

เจาหนาทตองรบผดตอเมอกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยาง

รายแรง ดงนน เมอหนวยงานของรฐรบผดตอบคคลภายนอกแลว ม

สทธไลเบยกบเจาหนาทได

อยางไรกด การฟองคดละเมดของเจาหนาทตามกฎหมายเยอรมนตอง

ฟองตอศาลยตธรรมเทานน คดประเภทนไมอยในเขตอานาจของศาล

ปกครอง

ความรบผดทางละเมดตามระบบกฎหมายฝรงเศส

แยกความรบผดทางละเมดตามกฎหมายมหาชนเอาจากละเมดตามกฎหมายเอกชน

ละเมดของฝายปกครองในกฎหมายมหาชนถกกาหนดกรอบในเรองการบรการสาธารณะ

ทาใหมการแบงความรบผดของรฐกบเจาหนาทเปน ๓ ลกษณะ

๑) ความรบผดสวนบคคล (Faute personnel)

๒) ความรบผดในหนาท (Faute de service)

๓) ความรบผดรวม (Cumul de faute)

ความรบผดทางละเมดตามระบบกฎหมายไทย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 420 “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ทาตอบคคลอน

โดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด

อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยาง

ใดกด ทานวาผ นนทาละเมด จาตองใชคาสนไหมทดแทน

เพอการนน”

ปญหาของความรบผดทางละเมดตามหลกกฎหมายแพง

1) เกดความเสยหายแกราชการ เนองจากเจาหนาทเกดความกลวท

ตองรบผดเปนการสวนตว จงไมกลาสงการ งานในหนาทหยดชะงก

2) ไมเปนธรรม กรณทเจาหนาทสงการไปถกตองตามหลกเกณฑ ทงท

ตนเองไมไดจงใจหรอประมาทเลนเลอ แตตองรบผดเปนสวนตว

3) ผเสยหายอาจไมไดรบการชดใชคาเสยหายตามจานวนทเสยหาย

จรง เนองจากเจาหนาทไมมความสามารถจะจายคาสนไหมทดแทน

จานวนมากได

กฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539

มาตรา 5 วรรคหนง“หนวยงานของรฐตองรบผดตอ

ผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระทาในการ

ปฏบตหนาท ในกรณนผ เสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐ

ดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได”

กฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท (ตอ)

มาตรา 8 “ในกรณทหนวยงานของรฐตองรบผดใชคา

สนไหมทดแทนแกผ เสยหายเพอการละเมดของเจาหนาท ให

หนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทผทาละเมดชดใชคา

สนไหมทดแทนดงกลาวแกหนวยงานของรฐได ถาเจาหนาท

ไดกระทาการนนไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยาง

รายแรง”

1) หนวยงานของรฐตองรบผดตอบคคลภายนอกเมอเจาหนาทกระทาละเมดในการปฏบตหนาท

2) แตหนวยงานของรฐมสทธไลเบยจากเจาหนาทผกระทาละเมดดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงในการปฏบตหนาทได

3) หากละเมดทเกดขนมใชการกระทาในการปฏบตหนาท เจาหนาทตองรบผดแตเพยงฝายเดยว

กรณทเจาหนาทกระทาละเมดตอบคคลภายนอก

การเรยกรองคาสนไหมทดแทน

1) ใชสทธเรยกรองทางศาล ฟองศาลยตธรรม ถาการละเมดของเจาหนาทเปนการกระทาในการปฏบต

หนาททไมใชการใชอานาจตามกฎหมาย หรอเปนการใชอานาจในกระบวนการยตธรรมทางอาญา

ฟองศาลปกครอง แตถาเปนการใชอานาจตามกฎหมาย หรอคาสงทางปกครอง

2) ใชสทธยนคาขอตอหนวยงานของรฐ

เมอหนวยงานของรฐนนตองรบผดในผลแหงละเมดทเจาหนาทไดกระทาในการปฏบตหนาท

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539

มาตรา 10 “ในกรณท เ จาหนาท เปนผ กระทาละเมดตอ

หนวยงานของรฐ ไมวาจะเปนหนวยงานของรฐทผ นนอยในสงกด

หรอไม ถาเปนการกระทาในการปฏบตหนาท การเรยกรองคา

สนไหมทดแทนจากเจาหนาท ใหนาบทบญญตมาตรา 8 มาใช

บงคบโดยอนโลม แตถามใชการกระทาในการปฏบตหนาท ให

บงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย”

กรณทเจาหนาทกระทาละเมดตอหนวยงานของรฐ

ขอบเขตแหงความรบผดของเจาหนาท

1) ในกรณทการละเมดของเจาหนาทมใชการกระทาในการ

ปฏบตหนาท

2) กรณทการละเมดของเจาหนาท เปนการกระทาในการ

ปฏบตหนาท ดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยาง

รายแรง

วธทรฐเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาท

1) กรณท เ จาหนาทมไดทาละเมดในการปฏบตหนาท :

หนวยงานของรฐจะตองใชสทธเรยกรองทางศาล โดยฟองให

เจาหนาทผกระทาละเมดรบผด

2) ก ร ณ ท เ จ า ห น า ท ท า ล ะ เ ม ด ใ น ก า ร ป ฏ บ ต ห น า ท :

ผบงคบบญชาออกคาสงใหเจาหนาทผกระทาละเมดชาระเงน

คาสนไหมทดแทน

ขอสงเกตเกยวกบการเรยกใหเจาหนาทชดใช

จากดความรบผดของเจาหนาท หนวยงานของรฐตน

สงกดไมจาตองเรยกรองใหเจาหนาทชดใชจนเตม

จานวน แตใหคานงถงระดบความรายแรงแหงการ

กระทาและความเปนธรรมในแตละกรณ และอาจนา

ความบกพรองของหนวยงานมาหกจากความรบผดของ

เจาหนาทไดดวย

ขอสงเกตเกยวกบการเรยกใหเจาหนาทชดใช (ตอ)

กรณละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน เจาหนาทแตละ

คนรบผดเฉพาะในสวนของตน ไมใชหลกลกหนรวม

เจาหนาทซงตองรบผดตอตนสงกดสามารถผอนชาระ

เงนท จะตองรบผดไดโดยคา นงถงรายได ฐานะ

ครอบครว และความรบผดชอบ และพฤตการณแหง

กรณประกอบ

ขอจากดในการบงคบใช

ขอจากดดานเวลา : ใชบงคบแกการกระทาละเมดทเกดขน

หลงจากทพระราชบญญตนใชบงคบ

ขอจากดดานการกระทา : พระราชบญญตฉบบนมงใช

บงคบแกการกระทาละเมดในการปฏบตหนาทของ

เจาหนาทเทานน โดยอาจเปนไดทงการกระทาละเมดตอ

บคคลภายนอก และการกระทาละเมดตอหนวยงานของรฐ

ขอจากดดานหนวยงานและเจาหนาท

1) หนวยงาน ไดแก

- สวนราชการ ทงสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน

- รฐวสาหกจทตงขนโดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกา

- หนวยงานของรฐอนทมพระราชกฤษฎกากาหนดใหเปนหนวยงานของรฐตามกฎหมายฉบบน

2) เจาหนาท ความหมายรวมทงขาราชการ พนกงาน ลกจาง หรอผปฏบตงานประเภทอน ไมวาจะเปนการแตงตงในฐานะเปนกรรมการหรอฐานะอนใด