รายงานฉบบสมบรณ

การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลารา บานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

ผรบผดชอบโครงการ

นางสาวมนนยา นนทสาร และคณะ

งบประมาณคลนกเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2556

มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

บทสรปผบรหาร

โครงการการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา

ของกลมวสาหกจชมชนปลารา บานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

1.บทน า

ความเปนมาของกลม

กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม เปนการรวมกลมกนของแมบานเกษตรกร เพอน าวตถดบทมในทองถน ชวงฤดน าหลาก คอ ปลามากมายหลายชนด น ามาผานกระบวนการถนอมอาหารแบบโบราณของชาวอสานโดยใชกระบวนการหมก ไดผลผลตเปน ปลารา ทถอไดวาเปนเครองปรงรสอาหารหลกทกชนดของอาหารอสาน เชน แกงออม แกงหนอไม สมต า น าพรกปลารา หลนปลารา ซปหนอไม เปนตน ในอดตการท าปลาราของชาวบานหนองลาม สบเนองมาจากพ นทนาของเกษตรกรบานหนองลามเปนทลมน าตดบงใหญ และตดรมน าชเมอถงฤดฝนน าทวมนา ไมสามารถท านาได ตองท าการประมง คอ จบปลาทมากบน าทวมมาประกอบอาหารแทน เมอน าลดมปลาอยในนามากมาย หลากหลายชนด เลยน าปลาเหลาน นมาหมกเพอถนอมอาหารเกบไวรบประทานไดนานๆ สวนใหญท าไวส าหรบใชในครวเรอนเปนหลก เหลอใชกน าออกแบงขายบาง แตดวยรสชาตและกระบวนการถนอมอาหารแบบโบราณทสบทอดมาแตบรรพบรษของชาวบานหนองลาม จงท าใหปลาราไดรบความนยมจากผบรโภคเปนจ านวนมาก สรางรายไดใหกบกลมเปนอยางดเรอยมา และไดรบการรบรองเปนผลตภณฑหนงต าบลหนงผลตภณฑทข นชอของอ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

สรปความตองการของกลม

กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามจงมความตองการทจะพฒนาบรรจภณฑทแปลกใหม สวยงาม เหมาะสมกบชนดของผลตภณฑ มเอกลกษณและแสดงอตลกษณของกลมทมความแตกตางจากรปแบบบรรจภณฑเดมและคแขงขนในตลเพอสรางและดงดดความสนใจจากผบรโภค สรางความนาเชอถอในผลตภณฑตอผบรโภค และกระตนยอดขายผลตภณฑท งภายในจงหวด ภายในประเทศและขยายตลาดไปสการสงออกตอไปยงตางประเทศ

ผลการด าเนนงาน

คลนกเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ทมงานผรบผดชอบโครงการฯ รวมกบกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม ด าเนนการจดกจกรรมอบรมถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ใหกบกลมโดยมผเขารบการอบรมจ านวน 43 คน โดยผเขารบการอบรมไดท าการประเมนโครงการและตอบแบบตดตามโครงการ ไดขอมลดงแสดงในตารางตอไปน

ตารางท 1 แสดงผลการประเมนโครงการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราฯ

หวขอ

กระบ

วนกา

ร

เจาห

นาทผ

ใหบร

การ

สงอ า

นวย

ความ

สะดว

ก

น าคว

ามรไ

ปใช

ประโ

ยชน

ความ

เหมา

ะสม

ของเน

อหา

วทยา

การ

ระยะ

เวลา

ชวงเว

ลา

ความ

คมคา

X 4.90 4.79 4.44 4.65 4.69 4.62 4.58 4.79 4.67 SD 0.47 0.55 0.50 0.48 0.46 0.48 0.49 0.41 0.47

ตารางท 2 แสดงผลการตดตามโครงการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราฯ

หวขอ

การน

าไปใ

ชปร

ะโยช

น

รายไ

ดหลก

/เส

รม

กรณา

เลอก

ระบ

จ านว

นเงน

ลด

รายจ

าย

คณภา

พชวต

น าคว

ามรไ

ปใช

ทน าค

วามร

ไปใช

น าคว

ามรไ

ปใช

ดานใ

ด

X 1.00 2.00 4.09 3.60 2.02 2.81 1.86 1.00 SD 0.00 0.00 1.25 1.09 0.15 0.58 0.35 0.00

กตตกรรมประกาศ

การถายทอดการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม ด าเนนโครงการส าเรจลลวงเปนอยางดดวยการสนบสนนงบประมาณตามโครงการคลนกเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ 2556 จากกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ขอขอบพระคณคลนกเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ทใหการสนบสนนการด าเนนงานตามโครงการนจนส าเรจลลวง ขอขอบคณ นางทองมวน ศรทศน ประธานกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามและสมาชกกลมทกๆทาน ทใหความรวมมอ เสยสละเวลา เรยนรรวมกนกบทมผรบผดชอบโครงการ ตลอดจนเขารวมรบการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา จนสามารถคนหา และสรางบรรจภณฑตนแบบตามวตถประสงคของโครงการนจนส าเรจลลวงไปดวยด

มนนยา นนทสาร

ผรบผดชอบโครงการ

ค าน า

รายงานฉบบสมบรณ เรอง การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม ไดรบการสนบสนนจากกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และโดยโครงการคลนกเทคโนโลย ทไดเลงเหนประโยชนในการอบรมเชงปฏบตการเพอการถายทอดความรการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา จนสามารถพฒนาบรรจภณฑส าหรบผลตภณฑปลาราทมรปแบบทโดดเดน เปนเอกลกษณ สวยงาม สามารถตอบสนองความตองการของลกคา กจะเปนการเพมรายไดและสรางรายไดใหกบผประกอบการ หรอกลมวสาหกจชมชนบานหนองลามและสรางงานใหคนชมชน เพอพฒนาใหเกดเปนชมชนทเขมแขงและยงยนตอไป

ผรบผดชอบโครงการและคณะหวงเปนอยางยงวาเอกสารเลมน จะเปนประโยชนแกผทสนใจไมมากกนอย หากผทสนใจตองการทจะสอบถามขอมลเพมเตม กรณาตดตอไดทคณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม หมายเลขโทรศพท 043-725439

ผรบผดชอบโครงการและคณะ

พฤศจกายน 2556

สารบญ

เรอง หนา บทสรปผบรหาร.............................................................................................................. .. ก กตตกรรมประกาศ.....…………………………………………………………………………….…………… ข ค าน า…………………………………………………………………………………………………………………. ค สารบญ.............................................................................................. ............................... ง บทท 1 ……………………………………………………………………………………………………………… 5 บทท 2 ………………………………………………………………………………………………………….…… 15 บทท 3 ………………………………………………………………………………………………………….…… 17 บทท 4 ……………………………………………………………………………………………………….……… 21 ภาคผนวก ........................................................................................... .............................. 23

บทท 1

รายละเอยดโครงการ

1.1 ขอเสนอโครงการทไดรบอนมต

1. ชอสถาบนการศกษาทเปนคลนกเทคโนโลยเครอขาย : มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม 2. ชอโครงการ : การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชน ปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม 3. ชอผเสนอโครงการและผรวมโครงการ :

ผรบผดชอบหลก : นางสาวมนนยา นนทสาร 1. ชอ – สกล (ภาษาไทย) นางสาวมนนยา นนทสาร

(ภาษาองกฤษ) Miss Mananya Nantasarn 2. เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 3 3415 0097316 7 3. ต าแหนงปจจบน อาจารย (พนกงานในสถาบนอดมศกษา) สาขาวชา

บรหารธรกจ เกษตร คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม

4. หนวยงาน/ทอยทสามารถตดตอได สาขาวชาบรหารธรกจเกษตร คณะเทคโนโลยการ เกษตร มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

๘o ถ.นครสวรรค อ าเภอ เมอง จงหวดมหาสารคาม ๔๔ooo โทรศพท. o๔๓ - ๗๒๕๔๓๙ โทรสาร. o๔๓ - ๗๒๕๔๓๙

อเมลล : manaya_pooh@yahoo.com 5. ประวตการศกษา

ปรญญาโท วท.ม.(การจดการอตสาหกรรมเกษตร) มหาวทยาลยเชยงใหม ปรญญาตร วท.บ.(เศรษฐศาสตรเกษตร) มหาวทยาลยแมโจ

6. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ(แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการ -การออกแบบสนคาหตถกรรม (ผาฝาย กระเปาจกสาน ของตกแตงบาน)

7. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศโดยระบสถานภาพในการท าวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจย หรอผรวมวจยในแตละขอเสนองานวจย

7.1 ผอ านวยการแผนงานวจย: ชอแผนงานวจย -ไมม- 7.2 หวหนาโครงการวจย

- การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบขาวแตน ของกลมวสาหกจชมชนผแปรรปขาวแตน ในจงหวดมหาสารคาม

6

7.3 งานวจยทท าส าเรจแลว - ผชวยนกวจยในโครงการวจย เรอง การศกษาการบรหารจดการดานการตลาดและการ

ผลตของกลมเครอขายผผลตผาทอพนบาน เสนอตอ สถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม 7.4 งานวจยทก าลงท า - การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบขาวแตน ของกลมวสาหกจชมชน

ผแปรรปขาวแตน ในจงหวดมหาสารคาม

ผรวมรบผดชอบ : นางสาววสาว พชย 1. ชอ - สกล (ภาษาไทย) นางสาววสาว พชย

(ภาษาองกฤษ) Miss Wasawee Pichai 2. เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 3 6099 00144 56 1 3. ต าแหนงปจจบน อาจารย (พนกงานมหาวทยาลย) สาขาเทคโนโลยการอาหาร คณะ

วทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม 4. หนวยงานทอยทสามารถตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร และ e-mail

สาขาวชาเทคโนโลยการอาหาร คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม เลขท 80 ถนนนครสวรรค ต าบลตลาด อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม รหสไปรษณย 44000 โทรศพทมอถอ 088-563-2549 โทรสาร 043-725439 e-mail : wa_sawee@hotmail.com

5. ประวตการศกษา ปรญญาโท วท.ม.(วทยาศาสตรและเทคโนโลยอาหาร) มหาวทยาลยเชยงใหม ปรญญาตร วท.บ.(วทยาการคอมพวเตอร) มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร 6. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการ 6.1 การพฒนาผลตภณฑอาหาร 6.2 Rheology 6.3 การแปรรปผลตภณฑจากปลารา 7. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดย

ระบสถานภาพในการท าการวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจย หรอผรวมวจยในแตละขอเสนอการวจย 7.1 ผอ านวยการแผนงานวจย : ชอแผนงานวจย -ไมม- 7.2 หวหนาโครงการวจย - โครงงาน ENPUS ป 2549 เรอง ปลารากอนสมนไพรบรรจกระปอง - โครงการ ENPUS ป 2550 เรองการประยกตใชตอบพลงงานแสงอาทตยส าหรบการท าปลาราผง

- โครงการ ENPUS ป 2550 เรอง การประยกตใชหลกเกณฑวธการทดใน การผลตอาหาร (GMP) ในโรงงานแปรรป “ปลารา” : กรณศกษากลมผลตภณฑปลาราบองสมนไพรครแหวว

- โครงการ IRPUS3 ป 2550 เรอง กระบวนการผลต และสารตาน

7

อนมลอสระของเครองดมน าคลอโรฟลดจากใบหมอน - โครงการ IRPUS3 ป 2550 เรอง กระบวนการผลตและอายการเกบรกษาปลารา

ผงเสรมสมนไพร - โครงการ IRPUS3 ป 2551 เรอง การพฒนาผลตภณฑปลาราชนดโซเดยมต า - โครงการ IRPUS3 ป 2552 เรอง การพฒนากระบวนการผลตกะหรปบไสเนย

ถวลสงผสมงาขาว - โครงการ ABCPUS/MAG ป 2552 เรอง การศกษาความเปนไปไดในการแปรรป

ขาวแตนหนาใบหมอนเพอยกระดบเปนสนคาหนงผลตภณฑหนงชมชน (OTOP) กรณศกษากลมแปรรปอาหารและสมนไพร บานหนองโน ต าบลหนองโน อ าเภอเมองมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม 7.3 งานวจยทท าเสรจแลว - สมบตวสโคอสาลตกของเศษเนอนกกระจอกเทศขนรป (2547) - ไอศกรมนมผสมเสาวรส (2549) - ปลารากอนสมนไพรบรรจกระปอง (2549) - กระบวนการผลตและอายการเกบรกษาน าสลดไขโอเมกา (2550) - การประยกตใชตอบพลงงานแสงอาทตยส าหรบการท าปลาราผง

- การประยกตใชหลกเกณฑวธการทดในการผลตอาหาร (GMP) ใน โรงงานแปรรป “ปลารา” : กรณศกษากลมผลตภณฑปลาราบองสมนไพรครแหวว (2550)

- กระบวนการผลต และสารตานอนมลอสระของเครองดมน าคลอโรฟลดจากใบหมอน (2550)

- กระบวนการผลตและอายการเกบรกษาปลาราผงเสรมสมนไพร (2550) - การพฒนาผลตภณฑปลาราชนดโซเดยมต า (2551) - เครองปรงรสซบหนอไมผง (2551) - การพฒนากระบวนการผลตกะหรปบไสเนยถวลสงผสมงาขาว (2552) - การศกษาความเปนไปไดในการแปรรปขาวแตนหนาใบหมอนเพอยกระดบเปน

สนคาหนงผลตภณฑหนงชมชน (OTOP) กรณศกษากลมแปรรปอาหารและสมนไพร บานหนองโน ต าบลหนองโน อ าเภอเมองมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม (2552)

- การพฒนาศกยภาพการผลตผลตภณฑปลาราแปรรป เพอการแขงขนในตลาดของกลมชมชนในเขตอสานกลาง มสถานะเปนหวหนาโครงการ (2553) 4. ความสอดคลองกบแผนงาน : การถายทอดเทคโนโลย 5. ลกษณะโครงการ : โปรดใสเครองหมาย ใน ทตองการและกรอกขอมลใหครบถวน 5.1 เปนความตองการของชมชน (เกษตรกร แมบานเปนรายบคคลหรอเปนกลม หรอ วสาหกจชมชน หรอ SMEs โดยไดแนบหลกฐานตามแบบส ารวจความตองการ (แบบ สส. 002 - 2 (1)) 5.2 เปนประเดนปญหา ความตองการ ของจงหวด โดยไดแนบหนงสอขอความชวยเหลอทางวชาการ (แบบ สส.002 - 2 (2)) 5.3 เปนโจทยความตองการจากการประชมเชงปฏบตการการบรณาการทางดาน วทน. กบจงหวด/กลมจงหวด ป 2554 5.4 อนๆ โปรดระบ

8

6. หลกการและเหตผล

...ปลารา ถอเปนภมปญญาการแปรรปอาหารทสบทอดกนมาหลายชวอายของคนอสาน เปนวฒนธรรมการกนอาหารของคนอสาน ทตองน าปลาราไปเปนสวนประกอบของอาหารทกชนดในชวตประจ าวน ทกครอบครวจะตองมปลาราไวประจ าบาน จงถอไดวา ปลารา คอ อตลกษณของอาหารอสาน จากขอมลเชงสถตระบไววา อตราการบรโภคปลาราโดยเฉลยประมาณ 15-40 กรม/คน/วน ครวเรอนอสานผลตปลาราเฉลย 27.09 กโลกรม/ป ก าลงการผลตปลาราทวประเทศ 20,000 - 40,000ตน/ป ปรมาณการซอขายปลาราทวประเทศไทยคดเปนมลคาประมาณ 9 ลานบาท/วน และสงออกตางประเทศปละ 20 ลานบาท (ทมา: www.isangate.com) จากการส ารวจของทมงานผรบผดชอบโครงการ พบวา จงหวดมหาสารคามมกลมแมบานและกลมผประกอบการทผลตและจ าหนายปลาราเปนจ านวนมาก ซงมความหลากหลาย และมเอกลกษณของผลตภณฑทแตกตางกน โดยกลมแมบานและกลมผประกอบการตางน าเทคโนโลยททนสมยเขามาชวยในการผลต และพฒนาผลตภณฑใหมความหลากหลายมากยงขน จากเดมทมแตปลาราหมกทจ าหนายเปนกโลกรม จนกระทงในปจจบนไดมการพฒนาน าเทคโนโลยเขามาชวยผลต สามารถผลตปลาราผงไดส าเรจ และน าปลาราตมสกบรรจขวด ปลาราบอง เปนตน ไดกลายเปนของฝากอนเลองชอจากจงหวดมหาสารคาม ซงทางกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม กเปนอกกลมแมบานทมการรวมตวกนผลตปลาราเพอจ าหนายเปนอาชพ มสมาชกจ านวน 40 คน ผลตปลาราโดยอาศยภมปญญาของรนบรรพบรษในการผลต ใชกรรมวธการท าปลาราสตรดงเดมโบราณ ไมใชสารปรงแตงใดๆ เปนสวนประกอบ สงผลใหผลตภณฑปลาราบานหนองลาม เปนทตองการของผบรโภคเปนจ านวนมาก จนไดรบยกยองใหเปนสนคา Otop ระดบอ าเภอ แตทางกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามมความตองการทจะพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราของกลมใหมคณภาพเพมมากขน เนองจากประสบปญหาบรรจภณฑรปแบบเดมไมเหมาะกบชนดของผลตภณฑ ไมมความแตกตางของบรรจภณฑกบผลตภณฑกลมอนๆ ไมมเอกลกษณของกลมทโดดเดน ไมสวยงาม ไมสามารถดงดดความสนใจของผบรโภคได ท าใหผบรโภคไมสามารถจดจ าผลตภณฑของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามได อกทง บรรจภณฑรปแบบเดมทเปนกระปกพลาสตก ตดสตกเกอรโลโกกลมทมการฉกขาดไดงาย ฝาปดไมสนทเกดการรวซมของปลาราขณะขนสง เปนอปสรรคตอการขนสงไปจ าหนายในตลาดตางจงหวดและตางประเทศ ดงนน ทางกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามจงมความตองการทจะพฒนาบรรจภณฑทแปลกใหม สวยงาม เหมาะสมกบชนดของผลตภณฑ มเอกลกษณและแสดงอตลกษณของกลมทมความแตกตางจากรปแบบบรรจภณฑเดมและคแขงขนในตลาด เพอสรางและดงดดความสนใจจากผบรโภค สรางความนาเชอถอในผลตภณฑตอผบรโภค และกระตนยอดขายผลตภณฑทงภายในจงหวด ภายในประเทศและขยายตลาดไปสการสงออกตอไปยงตางประเทศ

คลนกเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ทมงานผรบผดชอบโครงการฯ และกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม จงมความตองการทจะพฒนารปแบบบรรจภณฑของปลารา โดยน าเทคโนโลยดานการออกแบบบรรจภณฑเขามาชวยในการรกษาคณภาพผลตภณฑ ยกระดบความนาเชอถอ สรางเอกลกษณและภาพลกษณของผลตภณฑใหเปนทยอมรบของผบรโภค สวยงาม สรางความสนใจและการจดจ าในผลตภณฑปลาราของกลม และเปนผลตภณฑทสามารถผลตเพอจ าหนายไดในระดบอตสาหกรรมชมชนตอไป โดยเนนใหผประกอบการมสวนรวมในการด าเนนการ ในการระดมสมองและวางแผนการท างานรวมกนกบวทยากรและทมงานคลนกเทคโนโลยในการแกปญหาอยางเปนระบบ และสามารถพฒนาบรรจภณฑตนแบบส าหรบปลาราใหกบกลมวสาหกจชมชนและชมชนเพอน าไปใชประโยชนตอไป

9

7. วตถประสงค : (ระบวาโครงการมงหวงใหบรรลอะไร หลกๆ ไมเกน 3 ขอ)

1. เพอถายทอดเทคโนโลยในการออกแบบบรรจภณฑส าหรบปลารา เพอรกษาคณภาพผลตภณฑใหตรงกบความตองการของกลมผบรโภคไดอยางเหมาะสม

2. เพอใหกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม ไดตนแบบบรรจภณฑส าหรบปลาราทมเอกลกษณ แสดงออกถงอตลกษณของชมชน สามารถน าไปใชเพมยอดขายผลตภณฑของกลมไดมากขน 8. กลมเปาหมาย : กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม หม 1 ต าบลเหลาบวบาน อ าเภอเชยงยน

จงหวดมหาสารคาม 9. พนทด าเนนการ : กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม หม 1 ต าบลเหลาบวบาน อ าเภอเชยงยน

จงหวดมหาสารคาม 10. ระยะเวลาด าเนนการ : วนท 1 เมษายน 2556 - 30 กนยายน 2556 11. การด าเนนโครงการ :

11.1 กระบวนการและวธการวจยและพฒนาตอยอดฯ มรายละเอยด ตามหวขอ ดงน 11.1 กจกรรมและวธด าเนนงาน ประกอบดวย วธการวจยเปนการวจยทางวทยาศาสตร ประเภทการวจยประยกต โดยเปนการวจยแบบส ารวจเชงคณภาพ วเคราะหปญหา และน ามาซงแนวทางในการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา มขนตอนในการด าเนนงานดงน ขนเตรยมการ

1. ตดตอประสานงานถงผน ากลมหรอผน าชมชน ศกษาถงความตองการและความจ าเปนในหมบาน เพอก าหนดหลกสตรการฝกอบรมและรปแบบการฝกอบรม

2. รวบรวมปญหาและวธแนวทางการแกไข 3. ก าหนดวนเวลาทแนนอนเพอฝกอบรมเชงปฏบตการ

ขนด าเนนการ 4. คดเลอกกลมเปาหมายเพอเขาฝกอบรมเชงปฏบตการ

5. จดเวทเสวนาถายทอดวตถประสงคของโครงการแกกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม ใหแกสมาชกกลม ผทเกยวของ และประชาชนทสนใจเขารวมโครงการ

6. จดการอบรมเชงปฏบตการ เปนเวลา 2 วน เพอใหความรดานหลกการออกแบบ ลกษณะการออกแบบบรรจภณฑ รปแบบการใหสสน ของบรรจภณฑ เพอปรบปรงแกไขขอบกพรองของบรรจภณฑทใชอย ใหแก สมาชกกลม ผประกอบการ ผทเกยวของ และประชาชนทสนใจเขารวมโครงการ

6.1 การอบรมภาคทฤษฎ เกยวกบ - หลกการออกแบบบรรจภณฑสากล และบรรจภณฑทนาดงดดใจผบรโภค - หลกการออกแบบบรรจภณฑเพอยดอายการเกบรกษาผลตภณฑ - การสรางเอกลกษณ อตลกษณชมชน ของสนคาโดยใชบรรจภณฑ - กรณศกษาการออกแบบบรรจภณฑส าหรบปลาราทจดจ าหนายในประเทศไทยและ

ตางประเทศ

10

6.2 การอบรมภาคปฏบต เปนการลงมอปฏบตเพอคนหาเอกลกษณ อตลกษณของกลมวสาหกจชมชนเพอน ามาท าการออกแบบบรรจภณฑปลาราทอยบนพนฐานของเอกลกษณของแตละชมชน และตองมรปแบบ ลกษณะการน าไปใช การสรางความจดจ าและสามารถตอบสนองความตองการของกลมผบรโภคปลารา ไดอยางเหมาะสม สวยงาม โดยกลมจะตองไดผลลพธเปน บรรจภณฑตนแบบส าหรบปลารา ประจ ากลมของตนเอง ซงทงหมดลวนเปนการน าความรจากวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาถายทอดแกไขปญหาใหกบกลมผประกอบการและผทสนใจเขารวมโครงการ ขนตดตามและประเมนผล 7. ส ารวจความพงพอใจของผเขาอบรม 8. ประเมนผลหลงจากน าความรไปใชในการพฒนาบรรจภณฑใหมส าหรบปลารา โดยการตดตามและสอบถามดวยตนเอง 11.2 แผนการด าเนนการวจยฯ ( ตามตารางดานลาง) โดยสอดคลองกบ ขอ 11.1

กจกรรม 2555 2556

รวมเงน (บาท)

ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3 ไตรมาสท 4 ต.ค. พ.ย ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

แผนงาน 1.ตดตอประสานงานถงผน ากลมหรอผน าชมชน

5,000

2.รวบรวมปญหาและวธแนวทางการแกไข

4,000

3.ก าหนดวนเวลาทแนนอนเพอฝกอบรมเชงปฏบตการ

3,500

4.คดเลอกกลมเปาหมายเพอเขาฝกอบรมเชงปฏบตการ

6,000

5.จดเวทเสวนาถายทอดวตถประสงคของโครงการ

20,370

6.จดการอบรมเชงปฏบตการ

22,200

7.ส ารวจความพงพอใจของผเขาอบรม

4,000

8.ประเมนผลหลงจากน าความรไปใชในการแกไขปญหา

5,000

แผนเงน(ปรมาณงานผลผลตทจะจดสงในแตละไตรมาส)

12,500 16,000 34,570 7,000 70,070

11

12. ผลผลต

ผลผลต คาเปาหมาย (หนวยนบ) ขอมลทตองจดเกบ

1. จ านวนผรบการถายทอดเทคโนโลย (คน) 40 คน แบบใบสมคร 2. รอยละความพงพอใจของผรบการถายทอดฯ รอยละ 80 แบบประเมนผลฯ 3. รอยละผรบการถายทอดฯ มการน าไปใชประโยชน รอยละ 80 แบบตดตามฯ 4. จ านวนสถานประกอบการทน าผลงานวจยไปใชประโยชน (แหง/ราย)

1 แหง แบบฟอรมการน าไปใชประโยชน

13. ผลกระทบ : (โปรดใสเครองหมาย และแสดงผลกระทบทเกดขนจากโครงการทงทเปนตวเงนและไมสามารถระบเปนตวเงน ขอใดขอขอหนง หรอทงสองขอ) ทางเศรษฐกจ ในจงหวดมหาสารคาม มกลมวสาหกจชมชนและกลมผประกอบการทท าการผลตและจ าหนาย ผลตภณฑปลาราอยหลายกลม ซงแตละกลมไมมบรรจภณฑทบงบอกถงเอกลกษณของตนเอง เมอทางผรบผดชอบโครงการไดลงพนทไปส ารวจ และสมภาษณ พบวาผประกอบมความตองการทจะพฒนาบรรจภณฑใหม ๆ เพอใหตอบสนองความตองการของผบรโภค รกษาคณภาพผลตภณฑ มเอกลกษณเฉพาะกลมเปนของตนเองและสรางรายไดเพมจากยอดขายใหกบผประกอบการ สรางงานใหกบผทสนใจผลตในสวนของบรรจภณฑจากภายในชมชน นอกจากนนยงเปนการสรางผลตภณฑทมมาตรฐานออกสตลาด และสงเสรมใหผลตภณฑปลาราพรอมบรรจภณฑแบบใหมไดเขาสโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ เ พอยกระดบใหไดรบการคดสรรในระดบทสงขนจากในปจจบน ทางสงคม โปรดอธบาย 14. งบประมาณขอรบการสนบสนน จ านวน 70,070 บาท

โดยมรายละเอยดดงตอไปน : 14.1 คาใชสอย - คาอาหารกลางวน 2 มอ ๆ ละ 50 บาท จ านวน 40 คน = 4,000 บาท - คาอาหารวาง 4 มอ ๆ ละ 25 บาท จ านวน 40 คน = 4,000 บาท - คาจดท าเอกสารประกอบการอบรม จ านวน 40 เลม ๆ ละ 100 บาท = 4,000 บาท - คาจดท าแผนพบ โปสเตอร และเอกสารประชาสมพนธโครงการ = 6,000 บาท - คาตอบแทนวทยากร 12 ชวโมง = 7,200 บาท - คาสถานทในการจดอบรม (คาเชาเครองเสยง อปกรณในการจดสถานท) = 3,000 บาท - คาประสานงานและตอบแทนการตดตามประเมนผล = 5,000 บาท - คาออกแบบกราฟฟก = 12,000 บาท 14.2 คาวสด

- วสด อปกรณในการออกแบบบรรจภณฑตนแบบ = 18,500 บาท 14.3 คาตอบแทนมหาวทยาลย 10 % = 6,370 บาท

รวม 70,070 บาท (เจดหมนเจดสบบาทถวน)

* ขอถวเฉลยจายทกรายการ

12

15. การตดตาม ประเมนผลและรายงานผล : รายงานความกาวหนากบส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯ ปละ 2 ครง ครงท 1 รอบ 6 เดอน

(ภายในวนท 3 เมษายน) หรอ 9 เดอน (3 กรกฎาคม) และครงท 2 ภายในวนท 30 กนยายน โดยรายงานในระบบตดตามโครงการคลนกเทคโนโลยออนไลน (Clinic Monitor Online : CMO) ทเวบไซต www.clinictech.most.go.th และรายงานฉบบสมบรณภายใน 60 วนหลงสนสดปงบประมาณ

…………………………………………………………….

(นางสาวมนนยา นนทสาร ) ผเสนอโครงการ

ต าแหนง อาจารย

13

1.2 แบบส ารวจความตองการของชมชน

แบบส ารวจขอมลความตองการเทคโนโลย โดย คลนกเทคโนโลย

สวนท 1 ขอมลชมชน 1.1 ชอชมชน/หมบาน หมท ต าบล อ าเภอ จงหวด 1.2 ชอผน า 1.3 จ านวนสมาชกในชมชน ครวเรอน/คน 1.4 อาชพของสมาชก

- อาชพหลก คดเปนรอยละ - อาชพรอง คดเปนรอยละ - อาชพเสรม คดเปนรอยละ

1.5 รายไดเฉลย / เดอน ของสมาชกและครวเรอน นอยกวา 5,000 บาท มากกวา 5,000 บาท แตไมเกน 10,000 บาท เกนกวา 10,000 บาท 1.6 ปจจยพนฐานในการด ารงชพของชมชน น าเพอการอปโภคบรโภค ม ไมม ไฟฟา ม ไมม 1.7 อธบายลกษณะทรพยากรของชมชน 1.8 หนวยราชการทดแลชมชนในปจจบน 1.9 ผลตภณฑของชมชน(ถาม) สวนท 2 ความตองการเทคโนโลย 2.1 ชอกลม (ใสเครองหมาย ใหตรงตามสถานภาพของกลมพรอมชอ) ชอชมชน ชอวสาหกจชมชน อตสาหกรรมในครวเรอน/ขนาดกลาง/ยอม ทอย 2.2 ชอหวหนากลม/ผน า หมายเลขโทรศพท 2.3 จ านวนสมาชกในกลมทตองการเทคโนโลย คน (แนบรายชอสมาชกพรอมทอยและหมายเลขโทรศพทตดตอ) 2.4 ประเดนปญหา / ความจ าเปนทตองการเทคโนโลย หรอความชวยเหลอทางเทคโนโลย 2.5 เทคโนโลยทตองการ หรอปญหาทางเทคโนโลยทตองการใหชวยเหลอ

ก) ตองการค าปรกษา เรอง ข) ตองการใหฝกอบรม เรอง ค) อนๆ (ระบ)

2.6 ความตองการหรอปญหาฯตามขอ 2.5 เคยขอรบความชวยเหลอจากหนวยงาน (ระบชอ) แตยงไมไดรบความชวยเหลอ

ลงชอ (ตวบรรจง)

หมายเลขโทรศพท

ผส ารวจขอมล

ลงชอ (ตวบรรจง)

หมายเลขโทรศพท

ผใหขอมล

14

1.3 กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม ต าบลเหลาบวบาน อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม เปนการรวมตวกนของแมบานเกษตรกร เพอน าวตถดบทมในทองถน ชวงฤดน าหลาก คอ ปลามากมายหลายชนด น ามาผานกระบวนการถนอมอาหารแบบโบราณของชาวอสานโดยใชกระบวนการหมก ไดผลผลตเปน ปลารา ทถอไดวาเปนเครองปรงรสอาหารหลกทกชนดของอาหารอสาน เชน แกงออม แกงหนอไม สมต า น าพรกปลารา หลนปลารา ซปหนอไม เปนตน ในอดตการท าปลาราของชาวบานหนองลาม สบเนองมาจากพนทนาของเกษตรกรบานหนองลามเปนทลมน าตดบงใหญ และตดรมน าชเมอถงฤดฝนน าทวมนา ไมสามารถท านาได ตองท าการประมง คอ จบปลาทมากบน าทวมมาประกอบอาหารแทน เมอน าลดมปลาอยในนามากมาย หลากหลายชนด เลยน าปลาเหลานนมาหมกเพอถนอมอาหารเกบไวรบประทานไดนานๆ สวนใหญท าไวส าหรบใชในครวเรอนเปนหลก เหลอใชกน าออกแบงขายบางเลกนอย แตดวยรสชาตและกระบวนการถนอมอาหารแบบโบราณทสบทอดมาแตบรรพบรษของชาวบานหนองลาม จงท าใหปลารา ไดรบความนยมจากผบรโภคเปนจ านวนมาก จงไดเกดการรวมกลมของแมบานเกษตรกรในหมบานหนองลามขนเพอผลตปลาราออกจ าหนาย สรางรายไดใหกบกลมเปนอยางดเรอยมา และไดรบการรบรองเปนผลตภณฑหนงต าบลหนงผลตภณฑทขนชอ ของอ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

บทท 2

การด าเนนการถายทอดเทคโนโลย

2.1 คณะกรรมการด าเนนการ

1.นางสาวมนนยา นนทสาร ผรบผดชอบโครงการ

2. นางสาววสาว พชย ผเชยวชาญดานการแปรรปผลตภณฑจากปลารา

3. นางสาวปารชาต ราชมณ ผเชยวชาญดาน GMP อาหาร

3.เจาหนาทคลนกเทคโนโลยมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

2.2 การถายทอดเทคโนโลย

การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ใหกบกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

2.2.1 รปแบบการถายทอดเทคโนโลย

โดยจดการอบรมเชงปฏบตการ เปนเวลา 2 วน เพอใหความรดานหลกการส าหรบออกแบบบรรจภณฑ ลกษณะของสงทเรยกวาบรรจภณฑ รปแบบการใหสสนของบรรจภณฑ เพอปรบปรงแกไขขอบกพรองของบรรจภณฑทใชอย ใหแก สมาชกกลมผประกอบการ ทสนใจเขารวมโครงการและกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม โดยแบงเปน

- การอบรมภาคทฤษฎ เกยวกบ - บรรจภณฑ หมายถง อะไร - ความส าคญ ของบรรจภณฑส าหรบอาหาร - ความส าคญของบรรจภณฑส าหรบท าการตลาดในปจจบน - หลกการออกแบบบรรจภณฑสากล และบรรจภณฑทนาดงดดใจผบรโภค - หลกการออกแบบบรรจภณฑเพอยดอายการเกบรกษาผลตภณฑ - การสรางเอกลกษณ อตลกษณชมชน ของสนคาโดยใชบรรจภณฑ - กรณศกษาการออกแบบบรรจภณฑส าหรบปลาราทจดจ าหนายในประเทศไทยและ

ตางประเทศ - การอบรมภาคปฏบต เปนการลงมอปฏบตเพอคนหาเอกลกษณ อตลกษณของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามโดยการมสวนรวมของผวจยรวมกบสมาชกกลม เพอน ามาท าการออกแบบบรรจภณฑปลาราทอยบนพนฐานของเอกลกษณของแตละชมชน และตองมรปแบบ ลกษณะการน าไปใช การสรางความจดจ าและสามารถตอบสนองความตองการของกลมผบรโภคปลาราไดอยางเหมาะสม สวยงาม ไดผลลพธเปนบรรจภณฑตนแบบส าหรบปลารา ชนดผงทเปนผลตภณฑใหมของกลม มทศทางแนวโนมตามความตองการของตลาดในปจจบน

16

2.3 ก าหนดการถายทอดเทคโนโลย

ก าหนดการหลกสตรฝกอบรม การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลารา

บานหนองลาม อ.เชยงยน จงหวดมหาสารคาม วนท ๓o - ๓๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖

ณ บานหนองลาม อ.เชยงยน จงหวดมหาสารคาม

ก าหนดการฝกอบรมเชงปฏบตการ วทยากร

วนท ๓o กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เชา 08.30 – 09.00 น. ลงทะเบยน 09.00 – 10.00 น. ความส าคญของบรรจภณฑ ทมตอการตลาดปลารา 10.00 - 10.30 น. พกรบประทานอาหารวาง 10.30– 12.00 น. หลกเกณฑการออกแบบบรรจภณฑ เพอสราง

มลคาเพม ใหกบสนคาปลารา 12.00 – 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน บาย 13.00 – 14.30 น. ปฏบตการผลตบรรจภณฑตนแบบส าหรบปลารา 14.30 – 15.00 น. พกรบประทานอาหารวาง 15.00 – 16.00 น. ปฏบตการผลตบรรจภณฑตนแบบส าหรบปลารา 16.00 – 17.30 น. สรปและคดเลอกบรรจภณฑตนแบบส าหรบปลาราของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม

อ.มนนยา นนทสาร อ.มนนยา นนทสาร

วนท ๓๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เชา 08.30 – 09.00 น. ลงทะเบยน 09.00 – 10.00 น. ทดสอบบรรจภณฑตนแบบ 10.00 - 10.30 น. พกรบประทานอาหารวาง 10.30– 12.00 น. ทดสอบบรรจภณฑตนแบบ 12.00 – 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน บาย 13.00 – 14.30 น. ทดสอบบรรจภณฑตนแบบกบการตลาดจรง 14.30 – 15.00 น. พกรบประทานอาหารวาง 15.00 – 16.00 น. สรปและอภปรายผลแลกเปลยนเรยนรรวมกนกบชมชน

อ.มนนยา นนทสาร อ.มนนยา นนทสาร

บทท 3 ผลการประเมนระหวางการถายทอดเทคโนโลย

การประเมนผล 1. ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน

การประเมนผลโครงการการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลารา บานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม มผเขารวมโครงการ จ านวน 43 คน พบวามผตอบแบบสอบถาม จ านวน 43 คน คดเปนรอยละ 100

จากการวเคราะหผลแบบสอบถามพบวา ผตอบแบบประเมนมอายระหวาง 41 – 50 ป คดเปนรอยละ 34.9 รองลงมามอาย 51-60 ป คดเปนรอยละ 30.2 รองลงมามอาย 31 – 40 ป คดเปนรอยละ 20.9 และอายมากกวา 60 ป คดเปนรอยละ 14

ดานอาชพ พบวา รอยละ 70.5 มอาชพเกษตรกรเปนหลก รองลงมาคอ อาชพคาขายคดเปนรอยละ 11.4 เทากบอาชพรบจาง และอาชพ แมบาน คดเปนรอยละ 6.8 ตามล าดบ

ดานการศกษา ผตอบแบบประเมนมระดบการศกษา ในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 55.8 รองลงมาคอ มระดบการศกษาในระดบมธยมตน คดเปนรอยละ 39.5 และมระดบการศกษา ในระดบอนปรญญา และระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 2.3 เทากนทงสองระดบการศกษา

ดานรายไดตอเดอน ผตอบแบบสอบถามมระดบรายได 3,001 – 4,000 บาท คดเปนรอยละ 44.3 และเปนจ านวนทสงทสด รองลงมาคอ มระดบรายได 2,001 – 3,000 บาท คดเปนรอยละ 32.56 และรองลงมาคอ มระดบรายได 4,001 – 5,000 บาท และ 5,001 – 6,000 บาท คดเปนรอยละ 16.4 และ 6.9 ตามล าดบ

การรบทราบขาวสารการฝกอบรม ผตอบแบบสอบถามจ านวนรอยละ 95.3 ไดรบทราบขาวสารการฝกอบรม จากการแนะน าของคนรจก หรอ การบอกกลาวจากประธานกลมและหวหนาโครงการเปนคนแจงใหทราบ โดยม บางสวนทราบขาวจาก ปายประกาศ และ เจาหนาทของรฐ คดเปนรอยละ 2.3 และ 2.3 ตามล าดบ และเคยเขารวมฝกอบรมกบคลนกทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม ในหวขอเรอง การพฒนาศกยภาพการผลตผลตภณฑปลาราแปรรป เพอการแขงขนในตลาดของกลมชมชนในเขตอสานกลาง ในปงบประมาณ 2553 คดเปนรอยละ 79.06 และคดเปนรอยละ 20.93 ทไมเคยเขารบการอบรมกบคลนกเทคโนโลยมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม และเกอบรอยละ 70 เคยลงทะเบยนคนจนประเภทขาดการอาชพ และอกรอยละ 30 ไมเคยลงทะเบยนคนจนประเภทขาดการอาชพ รายละเอยดตามตารางท 1

ตารางท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน

ขอมลทวไป จ านวน (คน) รอยละ 1.อาย

20 – 30 ป 31 – 40 ป 41 – 50 ป

0 9 15

0

20.9 34.9

18

51 – 60 ป มากกวา 60 ป ขนไป

รวม

2.อาชพหลก รบราชการ พนกงานรฐวสาหกจ เกษตรกร โอทอป แมบาน พนกงานธรกจเอกชน รบจาง วสาหกจชมชน คาขาย อนๆ

รวม

3.ระดบการศกษา ประถม มธยมตน มธยมปลาย อนปรญญา/ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร อนๆ รวม 4.รายไดตอเดอน นอยกวา 1,000 บาท 1,001 – 2,000 บาท 2,001 – 3,000 บาท 3,001 – 4,000 บาท 4,001 – 5,000 บาท 5,001 – 6,000 บาท 6,001 – 7,000 บาท 7,001 – 8,000 บาท 8,001 – 9,000 บาท 9,001 – 10,000 บาท

13 6 43 0 0 31 0 3 0 5 0 5 0 43

24 17 0 1 1 0 0 43 0 0 14 19 7 3 0 0 0 0

30.2 14 100

0 0

70.5 0

6.8 0

11.4 0

11.4 0

100.00

55.8 39.5

0 2.3 2.3 0 0

100.00 0 0

32.56 44.3 16.4 6.9 0 0 0 0

19

มากกวา 10,000 บาท รวม 5.ทราบขาวครงแรกจาก จดหมายเชญ ทางอนเตอรเนต การแนะน า/คนรจก ปายประกาศโฆษณา สอสารมวลชน หนวยงานในทองถน เจาหนาทของรฐ อนๆ รวม 6.การเขารวมฝกอบรมถายทอดเทคโนโลย จากคลนกเทคโนโลย เคย ไมเคย รวม 7.การลงทะเบยนคนจนประเภทขาดการอาชพ เคย ไมเคย รวม

0 43 0 0 41 1 0 0 1 0 43

34 9 43

30 13 43

0 100.00

0 0

95.4 2.3 0 0

2.3 0

100.00

79.06 20.04 100.00

70 30

100.00

รวม 43 100.00

2. ความพงพอใจตอโครงการ หลงจากการฝกอบรมไดมการแจกแบบส ารวจความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรมโครงการ

การถายทอดการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม หลงจากเกบขอมลความพงพอใจแลวน ามาวเคราะหผล ไดดงน

พบวา ผประเมนมความพงพอใจมากทสด ในดานกระบวนการ ขนตอนการใหบรการ เขน การตดตอเชญอบรม การประสานงานกบกลมผรบการอบรม และการใหขอมลดานการจดอบรม การดแล และการท างานอยางมขนตอนเปนระบบ เปนตน โดยมคาเฉลย 4.90 และ มความพงพอใจในระดบรองลงมาคอ ดานเจาหนาทผใหบรการ มอธยาศยด ยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการ ใหความสนท

20

สนมคนเคยเปนกนเอง ไดคาเฉลย 4.79 ในดานสงอ านวยความสะดวก สถานทจดอบรม อาหาร เครองดม อปกรณโสตฯ เอกสารขอมลการอบรม พบวาผเขารบการฝกอบรม มความพงพอใจโดยมคาเฉลย 4.44

สวนขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร ผประเมนมความพงพอใจในระดบมากในทกหวขอ คอ การน าความรไปใชประโยชน เชนใชในการพฒนาอาชพ ใชประกอบอาชพ หรอในชวตประจ าวน มคาเฉลย 4.65 ในหวขอ ความเหมาะสมของเนอหาหลกสตร มคาเฉลย 4.69 ความเหมาะสมของวทยากร ความรความสามารถ เทคนคการสอน วธการอธบาย การสอน มคาเฉลย 4.62 ระยะเวลาในการอบรม จ านวนวนทจดการอบรม มคาเฉลย 4.58 สวนในหวขอชวงระยะเวลาในการจดการอบรม ชวงวน เดอน ฤดการทจดการอบรม และความคมคาเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย ประโยชนของการจดอบรมทไดรบมากกวาเวลาและคาใชจายทเสยไป มคาเฉลย 4.79 และ 4.67 ตามล าดบ

เมอพจารณาในภาพรวม พบวา ผเขารวมรบการอบรมประเมนแบบประเมนมความพงพอใจในระดบมาก มคาเฉลย 4.69 หรอคดเปนรอยละ 93.8

ตารางท 2 แสดงผลการประเมนโครงการถายทอดการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลารา ของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

หวขอ

กระบ

วนกา

ร

เจาห

นาทผ

ใหบร

การ

สงอ า

นวย

ความ

สะดว

ก

น าคว

ามรไ

ปใช

ประโ

ยชน

ความ

เหมา

ะสม

ของเน

อหา

วทยา

การ

ระยะ

เวลา

ชวงเว

ลา

ความ

คมคา

X 4.90 4.79 4.44 4.65 4.69 4.62 4.58 4.79 4.67 SD 0.47 0.55 0.50 0.48 0.46 0.48 0.49 0.41 0.47

บทท 4

ผลการตดตามหลงการถายทอดเทคโนโลย

4.1 การตดตามและประเมณผล

การตดตามและประเมนผลส าเรจของโครงการ รวบรวมขอมลโดยการลงพนทส ารวจหลงจากสนสดการฝกอบรมไปแลวประมาณ 2 เดอน ไดรบขอมล จ านวน 43 คน คดเปนรอยละ 100

4.2 ขอมลในภาพรวม

1.การใชประโยชนจากการฝกอบรม

จากการวเคราะหพบวา ผเขารบการฝกอบรมจ านวน 43 คน คดเปนรอยละ 100 ไดใชประโยชนจากการฝกอบรม ดงขอมลในตารางท 3

ตารางท 3 แสดงคารอยละของผใชประโยชน

การใชประโยชน จ านวน รอยละ สามารถน าความรไปใชประโยชน 43 100.00 ไมสามารถน าความรไปใชประโยชน 0 0

รวม 43 100.00

2.ผลการใชประโยชน จากการศกษาพบวา ผผานการฝกอบรมรอยละ 70.25 ใชประโยชนหลงการอบรมภายใน 3

เดอน และอกรอยละ 29.75 น าไปใชประโยชนทนท แนวทางการน าไปใชประโยชน พบวา น าความรไปใชในการด าเนนการกจกรรมของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม รอยละ 91.5 น าความรไปใชในครอบครว รอยละ 8.5 นอกจากนยงพบวา ผเขารบการอบรมน าความรทไดรบจากการฝกอบรมไปประยกตใชในการประกอบอาชพ หรอพฒนางานกลมได คดเปนรอยละ 100 แตยงไมมผเขารบการฝกอบรมสามารถน าความรทไดรบดานการพฒนาบรรจภณฑไปประยกตใชเปนวทยากรถายทอดเทคโนโลย หรอเผยแพรตอไดเลย ดงตารางท 4 ตารางท 4 ผลการใชประโยชนจ าแนกตามระยะเวลาทใชประโยชนแนวทางการน าไปใชประโยชน N=43

ผลการใชประโยชน จ านวน รอยละ ระยะเวลาทใชประโยชน หลงการอบรมทนท หลงการอบรมภายใน 3 เดอน

13 30

29.75 70.25

รวม 43 100.00 แนวทางการน าไปใชประโยชน น าความรไปใชในชมชน หรอในกลม

40

91.5

22

น าความรไปใชในครอบครว 3 8.5 รวม 43 100

การน าความรไปขยายผลตอ ประยกตเปนองคความรใหม

43

100

รวม 43 100

23

ภาคผนวก 1. เรองเลาความส าเรจ “ตามกลน ปลารา” 2. ภาพถายกจกรรมและโครงการ 3. เอกสารหรอคมอการอบรม

24

เรองเลา ความส าเรจ

ตามกลน ปลารา

การถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม : กลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลาม หม 1 ต.เหลาบวบาน อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม เปนการรวมตวกนของแมบานเกษตรกร เพอน าวตถดบทมในทองถน ชวงฤดน าหลาก คอ ปลามากมายหลายชนด น ามาผานกระบวนการถนอมอาหารแบบโบราณของชาวอสานโดยใชกระบวนการหมก ไดผลผลตเปน ปลารา ทถอไดวาเปนเครองปรงรสอาหารหลกทกชนดของอาหารอสาน เชน แกงออม แกงหนอไม สมต า น าพรกปลารา หลนปลารา ซปหนอไม เปนตน ในอดตการท าปลาราของชาวบานหนองลาม สบเนองมาจากพ นทนาของเกษตรกรบานหนองลามเปนทลมน าตดบงใหญ และตดรมน าชเมอถงฤดฝนน าทวมนา ไมสามารถท านาได ตองท าการประมง คอ จบปลาทมากบน าทวมมาประกอบอาหารแทน เมอน าลดมปลาอยในนามากมาย หลากหลายชนด เลยน าปลาเหลาน นมาหมกเพอถนอมอาหารเกบไวรบประทานไดนานๆ สวนใหญท าไวส าหรบใชในครวเรอนเปนหลก เหลอใชกน าออกแบงขายบางเลกนอย แตดวยรสชาตและกระบวนการถนอมอาหารแบบโบราณทสบทอดมาแตบรรพบรษของชาวบานหนองลาม จงท า ใหปลารา ไดรบความนยมจากผบรโภคเปนจ านวนมาก จงไดเกดการรวมกลมของแมบานเกษตรกรในหมบานหนองลามข นเพอผลตปลาราออกจ าหนาย สรางรายไดใหกบกลมเปนอยางดเรอยมา และไดรบการรบรองเปนผลตภณฑหนงต าบลหนงผลตภณฑทข นชอ ของอ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม อกดวย หลงจากกลมไดรบการถายทอดเทคโนโลยเรองการพฒนาศกยภาพการผลตผลตภณฑปลาราแปรรป เพอการแขงขนในตลาดของกลมชมชนในเขตอสานกลาง จากอาจารยผเชยวชาญดานการพฒนาปลารา ประกอบกบไดรบการสนบสนนงบประมาณเครองจกร (เครองบดปลารา) ในการผลตปลาราผงจากหนวยงานในทองถน ทางกลมจงไดเรมผลตปลาราผงตามสตรทไดเรยนมา และคดคนปรบปรงสตรใหมรสชาตถกใจผบรโภคเพมมากข น โดยเรมทดลองบรรจใสถงอะลมเนยมฟรอยด ขนาด 4 x 6 น ว และใหรานถายเอกสารพมพคอมพวเตอร พมพสตกเกอรของกลมดวยหมกปร นกระดาษแบบธรรมดา มขอดอย คอ เมอเปยกน าสตกเกอรจะมการลบเลอน และมองไมเหนขอความทอยบนซอง เมอลกคาซ อปลาราผงบรรจซองอลมเนยมฟรอยด ตางใหการยอมรบและชนชมในผลตภณฑ โดยกลาววา “ปลาราผงน ดมากเลย ซ อแลวสามารถใสในกระเปาเส อหรอกระเปากางเกงไปไดเลยทนท ไมตองห ว ไมตองกลวถงแตก และมกลนเหมน แตโลโกของสตกเกอรยงไมโดดเดน สะดดตาของลกคามากนก และยากตอการจดจ า บรรจภณฑของกลม ทางคลนกเทคโนโลยราชภฏมหาสารคาม โดยคณาจารยผรบผดชอบโครงการไดมองเหนปญหาของกลมในดานบรรจภณฑส าหรบปลาราผง จงไดเขยนโครงการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราของกลมวสาหกจชมชนปลาราบานหนองลามใหแกกลม โดยความตองการพฒนาบรรจภณฑของกลมรวมดวย จากคลนกเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ 2556 เมอไดมการจดอบรมถายทอดเทคโนโลยการพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราข น ทบานหนองลาม อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม โดยมสมาชกกลมใหความสนใจเขารวมอบรมจ านวน 43 คน และสมาชกกลมทกคนมความเหนตรงกนทจะยงคงใช รปแบบโลโกเดมของกลม คอ รปปลากระโดดลงโอง ซง สอความหมายถง วธการหมกปลาราในโองมงกร ทจะตองมการน าปลาลงไปในโองมงกรเพอใชหมกปลาปรมาณมากๆ อกท ง กลมยงมความคดเหนตรงกนในเรองของการใชสบนสตกเกอร โดยตองการใหมสแดงเขม เพอสรางความโดดเดน และการจดจ าจากกลมลกคา โดยกลมลกคาสวนใหญจะเปนขาราชการภายในจงหวดมหาสารคาม และจงหวดใกลเคยง ดงน นเมอไดรปแบบของสตกเกอร และโทนสแลว จงไดมการน าขอมล ความตองการของกลมไปออกแบบพฒนาบรรจภณฑส าหรบปลาราผงตอไป

25

5. ภาพถายกจกรรมและโครงการ

26

ภาพถายกจกรรมเชงปฏบตการ

27

การออกแบบฉลากสนคาส าหรบผลตภณฑปลาราหมก ชนดแบงขายแบบกโลกรม

28

การออกแบบฉลากสนคาส าหรบตดบรรจภณฑผลตภณฑปลาราเขมขน ชนดผง

29

กลองบรรจภณฑส าหรบปลาราเขมขน ชนดผง จ านวน 3 ซอง/กลอง

30

กลองบรรจภณฑส าหรบปลาราเขมขน ชนดผง จ านวน 3 ซอง/กลอง

31

ฉลากสนคาส าหรบบรรจภณฑปลาราเขมขน ชนดผง

บรรจภณฑแบบทดสอบ

32

กลองบรรจภณฑส าหรบปลาราเขมขน ชนดผง จ านวน 3 ซอง/กลอง

33

กลองบรรจภณฑส าหรบปลาราเขมขน ชนดผง จ านวน 3 ซอง/กลอง พรอมถงหว

34