(1)

ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง

ใน 3 จงหวดชายแดนใต Selective Factors Related to Health Behaviors of Muslim Patients with Chronic

Obstructive Pulmonary Disease in the Three Southern Border Provinces

กาญจนา ใจเยน Kanchana Jaiyen

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2557 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลม โรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต

ผเขยน นางสาวกาญจนา ใจเยน สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ...............................................………............. ...................................……...ประธานกรรมการ (ดร.วนด คหะวงศ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทศนย นะแส) ............................................................กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม (ดร.วนด คหะวงศ) .................................................………............ ............................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท) (ผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท) ............................................................กรรมการ (ดร.รจนา วรยะสมบต) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

….………………………………….. (รองศาสตราจารย ดร.ธรพล ศรชนะ)

คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนเปนผลมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเองและขอขอบคณผทมสวนเกยวของทกทานไว ณ ทน ลงชอ............................................................ (ดร.วนด คหะวงศ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ลงชอ............................................................ (นางสาวกาญจนา ใจเยน) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ............................................................ (นางสาวกาญจนา ใจเยน) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลม โรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ผเขยน นางสาวกาญจนา ใจเยน สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) ปการศกษา 2556

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงบรรยาย เพอศกษาปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต กลมตวอยางเปนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงทมารบบรการแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลชมชนใน 3 จงหวด ชายแดนใต ไดแก ยะลา ปตตานและนราธวาส ทงหมด 6 แหง จ านวน 129 คน เครองมอทใชเปนแบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพและแบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ มการตรวจสอบความตรงของเนอหาของเครองมอโดยผทรงคณวฒ 5 ทาน และทดสอบความเทยงของแบบประเมนพฤตกรรมและแบบประเมนปจจยคดสรร ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค = 0.87 และ 0.92 ตามล าดบ ผลการวจย พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.41, SD = 0.28) ดานความรบผดชอบตอสขภาพอยในระดบปานกลาง (X = 3.27, SD = 0.39) ดานโภชนาการอยในระดบปานกลาง (X = 3.30, SD = 0.19) และดานการออกก าลงกายอยในระดบด (X = 4.05, SD = 0.45) ส าหรบปจจยคดสรร กลมตวอยางไดรบแรงสนบสนนของครอบครวอยในระดบสง ( X = 4.85, SD = 0.11) การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพอยในระดบต า (X = 1.26, SD = 0.16) และการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพอยในระดบสง (X = 3.91, SD = 0.13) ปจจยคดสรรทมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ ไดแก การรบรแรงสนบสนนของครอบครว การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ โดยมความสมพนธทางบวกอยางมนยส าคญ (r = .394, .400, .536, p = .000 ตามล าดบ)

(6)

ผลการศกษาครงน สามารถน าไปเปนแนวทางในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการและดานการออกก าลงกายของผปวยมสลมโรคปอดอดกน เรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตอยางตอเนอง โดยสงเสรมใหญาต/สมาชกในครอบครวมสวนรวมในการดแลผปวย รวมทงมแนวทางในการลดอปสรรคและสรางสงแวดลอมใหผปวยไดรบบรการอยางมประสทธภาพ

(7)

Thesis Title Selective Factors Related to Health Behaviors of Muslim Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease in the Three Southern Border Provinces

Author Miss Kanchana Jaiyen Major Program Nursing Science (Adult Nursing) Academic Year 2013

ABSTRACT This descriptive research aimed to investigate the relationship of selective factors and health behaviors of chronic obstructive pulmonary Muslim patients in the three southernmost provinces. The subjects were 129 chronic obstructive pulmonary Muslim patients who received health services from the out-patient departments of six community hospitals in the three southernmost provinces which included Yala, Pattani and Narathiwas. Research tools consisted of individual data form, health behaviors evaluation form, and evaluation form on selective factors related to health behaviors. The tools were inspected for their content validity by five experts and the reliability was tested using Cronbach’s Alpha Coefficient yielding the value of 0.87 and 0.92. Data were analysed for the relationship using Pearson’s product moment correlation coefficient. The study found that the subjects demonstrated their overall health behaviors at a moderate level ( X = 3.41, SD = 0.28), their responsibility on health at a moderate level ( X = 3.27, SD = 0.39), their nutrition at a moderate level ( X = 3.30, SD = 0.19), and exercising at a high level ( X = 4.05, SD = 0.45). With regard to selective factors, the subjects received support from their families at a high level ( X = 4.85, SD = 0.11). Their recognition of obstacles in the practice of health behaviors was at a low level ( X = 1.25, SD = 0.16), and their recognition of influential situations that promoted the practice of health behaviors was at a high level ( X = 3.91, SD = 0.13). The selective factors that ware related to health behaviors included support received from family, recognition of obstacles in the practice of health behaviors, and recognition

(8)

of influential situations that promoted the practice of health behaviors. These factors showed significant positive correlations (r = .394, .400, .536, p = .000). The findings of this study could be used as guidelines to continually promote health behaviors regarding responsibility on health, nutrition, and exercising of chronic obstructive pulmonary Muslim patients in the three southernmost provinces. This could be done by encouraging their relatives/ family members to take part in looking after the patients, providing guidelines to help reduce obstacles, and establishing an environmental support to patients accessing health services.

(9)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธหลกและรวม คอ ดร.วนด คหะวงศ และผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท ทกรณาสละเวลาใหค าปรกษา ขอเสนอแนะ รวมถงขอคดเหนทเปนประโยชน ตลอดจนตรวจสอบและแกไขขอบกพรองตางๆ ดวยความเอาใจใสมาโดยตลอด รวมทงใหการสนบสนนและเปนก าลงใจทดเสมอมา ผวจยรสกประทบใจและซาบซงในความกรณาเปนอยางยง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง ไว ณ ทน ขอขอบพระคณ คณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธ คณะกรรมการสอบวทยานพนธ ผทรงคณวฒทกทานทไดเสยสละเวลาในการตรวจสอบความตรงตามเนอหาของเครองมอ พรอมทงใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนอยางยง ท าใหวทยานพนธมความถกตองสมบรณมากยงขน ขอขอบพระคณ ผอ านวยการโรงพยาบาลเจาะไอรอง โรงพยาบาลตากใบ โรงพยาบาลรามน โรงพยาบาลระแงะ โรงพยาบาลแมลาน และโรงพยาบาลยะหรง กลมการพยาบาล หวหนาแผนกผปวยนอก พยาบาลและเจาหนาทนกกายภาพบ าบดประจ าคลนกโรคปอดอดกนเรอรง ทไดใหความรวมมอเปนอยางดในการวจยครงน ขอขอบคณ ผบงคบบญชาทกระดบ นายแพทยสาธารณสขจงหวดนราธวาส ผอ านวยการโรงพยาบาลเจาะไอรอง หวหนากลมการพยาบาล ทเปดโอกาสใหผวจยไดศกษาตอ ขอขอบคณเพอนๆ รวมงาน โรงพยาบาลเจาะไอรอง ทกทานทเสยสละท างานเพมขน และ ทกทานเปนก าลงใจใหเสมอมา ทายทสดน ผวจยขอกราบขอบพระคณ คณพอ คณแม ครอบครวพสาว ทเปนแรงใจและดแลเอาใจใส ใหการสนบสนนทนการศกษา ขอขอบคณพๆ นองๆ และขอบคณเพอนๆ พยาบาล ศาสตรมหาบณฑตรวมรนทกทานทใหความชวยเหลอ เปนก าลงใจตลอดมาจนประสบผลส าเรจในการท าวทยานพนธฉบบน

กาญจนา ใจเยน

(10)

สารบญ หนา

บทคดยอ................................................................................................................................ (5) ABTRACT............................................................................................................................ (7) กตตกรรมประกาศ................................................................................................................. (9) สารบญ................................................................................................................................... (10) รายการตาราง......................................................................................................................... (12) รายการภาพประกอบ............................................................................................................. (14) บทท 1 บทน า........................................................................................................................ 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา................................................................... 1 วตถประสงคการวจย................................................................................................ 6 ค าถามการวจย.......................................................................................................... 6 กรอบแนวคด............................................................................................................ 6

สมมตฐานการวจย.................................................................................................... 10 นยามศพทการวจย.................................................................................................... 10 ขอบเขตของการวจย................................................................................................ 12 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ...................................................................................... 12 บทท 2 วรรณคดทเกยวของ.................................................................................................. 13 แนวคดเกยวกบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง.............................................................. 14 ความหมายและพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรง................................... 14 สาเหตและปจจยเสยงตอการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรง....................... 15 ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงตอผปวย............................................... 16 แนวคดเกยวกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท

3 จงหวดชายแดนใต.................................................................................................

18 แนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอร............................................ 18

พฤตกรรมสขภาพในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวด ชายแดนใต..................................................................................................... 19 ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกน เรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต.........................................................................

36

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ......................................... 37 แรงสนบสนนของครอบครว......................................................................... 38

การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ........ 41 สรปการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ........................................... 42

บทท 3 วธด าเนนการวจย........................................................................................................ 43 ประชากรและกลมตวอยาง......................................................................................... 43 เครองมอทใชในการวจย............................................................................................. 45 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ.................................................................................. 50 การเกบรวบรวมขอมล................................................................................................ 51 การพทกษสทธกลมตวอยาง....................................................................................... 52 การวเคราะหขอมล...................................................................................................... 52 บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล................................................................................... 54 ผลการวจย.................................................................................................................. 54 อภปรายผลการวจย.................................................................................................... 66 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ............................................................................... 77 สรปผลการวจย........................................................................................................... 77 ขอเสนอแนะ............................................................................................................... 78 เอกสารอางอง........................................................................................................................... 80 ภาคผนวก................................................................................................................................. 88 ก เครองมอในการวจย............................................................................................. 89 ข การพทกษสทธของกลมตวอยาง......................................................................... 108 ค ตารางการวเคราะหขอมลเพมเตม........................................................................ 109

ง บนทกภาคสนาม.................................................................................................. 119 จ รายนามผทรงคณวฒ............................................................................................ 120 ประวตผเขยน........................................................................................................................... 121

(12)

รายการตาราง

ตาราง หนา 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลทวไป (N= 129)............................ 55 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบพฤตกรรมสขภาพรายรวม

และรายดานของกลมตวอยาง (N= 129)........................................................................... 58 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบปจจยคดสรรทสมพนธกบ

พฤตกรรมสขภาพรายรวมของกลมตวอยาง (N= 129)..................................................... 59 4 สมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพและ

พฤตกรรมสขภาพโดยรวมของกลมตวอยาง (N= 129) ….....................…....................... 59 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการรายรวม

และรายขอทมคะแนนสงสดและต าสด 3 ล าดบแรกของกลมตวอยาง (N= 129).............. 60 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบพฤตกรรมสขภาพดาน

ความรบผดชอบตอสขภาพรายรวมและรายขอทมคะแนนสงสด และต าสด 3 ล าดบแรกของกลมตวอยาง (N= 129)........................................................... 61

7 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย รายรวมและรายขอทมคะแนนสงสดและต าสด 3 ล าดบแรกของกลมตวอยาง (N= 129).. 62

8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบแรงสนบสนนของครอบครวรายรวม และรายขอทมคะแนนสงสดและต าสด 3 ล าดบแรกของกลมตวอยาง (N= 129)............. 63

9 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรม สขภาพรายรวมและรายขอทมคะแนนสงสดและต าสด 3 ล าดบแรก ของกลมตวอยาง (N= 129)............................................................................................... 64

10 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบการรบรอทธพลดานสถานการณ ทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพรายรวมและรายขอทมคะแนนสงสด และต าสด 3 ล าดบแรกของกลมตวอยาง (N= 129)......................................................... 65

11 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมสขภาพ จ าแนกตามรายขอของกลมตวอยาง (N=129) .................................................................. 109

12 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของแรงสนบสนนของครอบครวจ าแนกตามรายขอของกลมตวอยาง (N=129) ................................................................................... 112

(13)

รายการตาราง (ตอ)

ตาราง หนา 13 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของการรบรอทธพล

ดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพจ าแนกตามรายขอ ของกลมตวอยาง (N=129) .............................................................................................. 115

14 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพจ าแนกตามรายขอของกลมตวอยาง (N=129)...................................................... 117

(14)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา 1 แสดงกรอบแนวคดการวจย ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ

ของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต…………….

10

1

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ โรคปอดอดกนเรอรงเปนปญหาสขภาพทส าคญของประชากรโลก เนองจากมการอดกนทางเดนหายใจอยางถาวร ไมสามารถรกษาใหหายขาดได และเปนสาเหตของการเสยชวตอนดบท 3-5 ของประชากรทวโลก (Calverley & Walker, 2003) เนองจากท าใหเกดภาวะแทรกซอนทอนตรายถงชวต เชน ภาวะเซลลรางกายขาดออกซเจน การท างานของหวใจซกขวาลมเหลว มความดนเลอดในปอดสง เปนตน นอกจากนย งพบวาอบตการณของโรคปอดอดก นเรอรงเพมสงขน เชน ในสหรฐอเมรกา พบวามผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมากกวา 16 ลานคน และเปนสาเหตการเสยชวตอนดบท 4 ของคนอเมรกน (Black & Hawks, 2005) ในประเทศไทย พบวาโรคปอดอดกนเรอรงเปนสาเหตการเสยชวตอนดบท 5 ของประเทศโดยโรคปอดอดกนเรอรง พบอตราการตาย 37.2 ตอประชากร 100,000 คน และพบวารอยละ 90 ของโรคปอดอดกนเรอรงมสาเหตมาจากการสบบหร (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2555) จากการส ารวจขอมลจากส านกงานสาธารณสขในพนท 3 จงหวดชายแดนใต พบวา มากกวาครงของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงของจงหวดยะลา ปตตานและนราธวาส เปนผปวยมสลม และมแนวโนมวาจ านวนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงจะเพมมากขน (ฝายควบคมโรคปอดอดกนเรอรง ส านกงานสาธารณสข จงหวดนราธวาส, 2556; ฝายควบคมโรคปอดอดกนเรอรง ส านกงานสาธารณสข จงหวดปตตาน, 2556; ฝายควบคมโรคปอดอดกนเรอรง ส านกงานสาธารณสข จงหวดยะลา, 2556) และคาดวาในอนาคตปพทธศกราช 2560 จะมผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเพมมากขนถงรอยละ 10.1 (มณฑชา, 2550) แนวทางการรกษาของโรคน คอ ควบคมไมใหโรคก าเรบหรอดแลใหอยในระยะสงบ ลดภาวะแทรกซอน เชน โรคหวใจลมเหลวซกขวา ปอดอกเสบ ลดอตราการเขารกษาตวในโรงพยาบาล ลดคาใชจายในการดแลรกษาและเพมคณภาพชวตใหดขน (ชายชาญ, 2550) โดยพฤตกรรมเสยงทมอทธพลส าคญ ไดแก การสบบหร การรบประทานอาหารไมถกตอง และการ ออกก าลงกายไมถกตองหรอไมไดออกก าลงกายเพอฟนฟสมรรถภาพปอด ซงสงผลกระทบตอการควบคมโรคปอดอดกนเรอรง (พรรณภา, 2554) ในภาคใตตอนลางของไทย ประชากรสวนใหญเปนชาวมสลม และพบวาครวเรอนมสลมภาคใตตอนลางนนมอตราการสบบหรสงถงรอยละ 60.30 (มลฑชา, 2554) ซงเปนตวเลขทสงกวาครวเรอนภาคอนๆ สงผลใหอบตการณของโรคปอดอดกนเรอรงเพมมากขนในพนทดงกลาว ดงท

ควรใชค าส าคญใหเหมอนกนทงฉบบคะ เชน ผปวยมสลมในพนท 3 จงหวดชายแดนใต

สถต 2547 ดเกาไปนดคะ

2

กลาวไปแลวขางตนวาปจจยเสยงทส าคญในการเปนโรคปอดอดกนเรอรง คอ การสบบหร เนองจากเกดการสมผสสารกระตนทกอใหเกดความไวตอการหดรดตวของหลอดลม (David, 2007) จากผลการส ารวจของส านกสถตแหงชาตในป 2554 พบวาอตราการสบบหรในชายอาย 15 ป ขนไปในภาคใตสงกวาภาคอนๆ และสงกวาคาเฉลยของประเทศ และทชดเจนกวานน ใน 3 จงหวดภาคใต พบวาอตราการสบบหรในจงหวด ปตตาน ยะลาและนราธวาส ซงประชากรสวนใหญเปนมสลมมการสบบหรอยระหวางรอยละ 47-53 ซงสงกวาคาเฉลยของอตราการสบบหรของคนภาคใตซงอยทรอยละ 44 (จนตนา, 2548) โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได และอาจมอาการเหนอยหอบก าเรบไดบอยครง ท าใหมขอจ ากดในการปฏบตกจวตรประจ าวน ไมสามารถชวยเหลอตนเองไดอยางเตมศกยภาพ ผปวยจงมความตองการการสนบสนนการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทางดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ และดานการออกก าลงกายมากขนเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและสามารถควบคมอาการของโรคได นอกจากน การทบคคลจะมพฤตกรรรมการดแลสขภาพทเหมาะสมนน ขนอยกบปจจยดานตางๆ ทงปจจยสวนบคคลและปจจยภายนอก เชน อาย รายได ความร ทศนคต (อมพวน, 2552) อยางไรกตามการไดรบความรและค าแนะน าในการปฏบตตวจากบคลากรทมสขภาพอยางสม าเสมอของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต เปนเรองทท าไดยาก เนองมาจากสถานการณความไมสงบท าใหผปวยไมสามารถมาตามนดได ดงนน เปาหมายหลกในการรกษาผปวยโรคปอดอดกนเรอรง คอ การชวยใหผปวยสามารถปองกนภาวะอาการก าเรบไดถกตองเหมาะสม จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาสาเหตของอาการก าเรบเปนผลมาจากผปวยโรคปอดอดกนเรอรงยงคงมพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม ไดแก ขาดทกษะในเรองการใชยาอยางถกตอง (นรกมล, 2550) การหายใจอยางไมมประสทธภาพ (สนนาฏ, 2547) การออกก าลงกายไมถกตอง (จนตนา, 2548) การพกผอนไมเพยงพอ (สนนาฏ, 2547) และการรบประทานอาหารไมถกตอง (อมพวน, 2552) รปแบบการสงเสรมสขภาพของเพนเดอร (Pender, 1996) จงนยมใชอยางแพรหลายในการศกษาพฤตกรรมสขภาพของผปวยและปจจยทเกยวของ เนองจากเปนการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ เพอใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทเหมาะสมและคงไวอยางตอเนอง โดยเพนเดอรกลาววา การทบคคลจะปรบเปลยนพฤตกรรมเดมไปสพฤตกรรมสงเสรมสขภาพไดนนเปนสงทกระท าไดยากและมแนวโนมทบคคลอาจไมสามารถกระท าไดอยางตอเนอง (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006) การปฏบตตวเพอควบคมโรคในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตสอดคลองกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพและปจจยทเกยวของตามโมเดลการสงเสรมสขภาพของเพนเดอร เนองจากผปวยอาศยอยในบรบททมเหตการณไมสงบ

3

รายวนอยางตอเนอง ดงนนจงมปจจยทอาจขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ไดแก อทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และผปวยตองการแรงสนบสนนทางสงคมโดยเฉพาะอยางยงจากครอบครว ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ประสบปญหาดานสถานการณความไมสงบในพนทท าใหไมสามารถมาพบแพทยไดในชวงเวลาทมอาการก าเรบ หรอไมสามารถมาตามนด (สนย, 2552) สงผลใหอาการของโรคยงเลวลง จงท าใหไมสามารถมารบการรกษาไดทนทวงท อกทงการเขากนไมไดในการตดตอสอสารและความรสกแปลกแยกกบแพทยและพยาบาล เนองจากผปวยสวนใหญพดภาษาทองถนหรอภาษายาวในขณะทแพทยและพยาบาลทพดภาษาทองถนไดมจ ากด สงผลใหผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงไมกลาซกถามแพทยหรอพยาบาลเกยวกบการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในเรองของความรบผดชอบตอสขภาพ โภชนาการและการออกก าลงกาย จงท าใหมการรบประทานอาหารตามความเคยชน รบประทานส ารบเดยวกนกบสมาชกในครอบครว ใชยาตามความเขาใจของตนเอง สงผลใหเกดปญหาสขภาพทมความรนแรงตามมา นอกจากนผปวยโรคปอดอดกนเรอรงสวนใหญมกเปนผสงอายและมอาการหอบเหนอยแมมกจกรรมเพยงเลกนอย เนองจากโครงสรางของถงลมปอดโปงพองและสญเสยหนาทอยางถาวร ท าใหสมรรถนะการท างานของปอดลดลง ผปวยจงทกขทรมานจากอาการหอบเหนอย ดงน นจงตองบรณาการท งทศนะของผใชบรการและเจาหนาทสขภาพเขาดวยกน เพอใหบรรลถงภาวะสขภาพทดตามศกยภาพของผปวย นนคอสามารถด ารงชวตอยกบโรคได ในสงคมมสลม หลกปฏบตของศาสนาอสลามลวนมทศทางสงเสรมใหบคคลมสขภาพด เชน มขอยกเวนการถอศลอดส าหรบคนเจบปวย สอนใหมสลมบรโภคอาหารทมประโยชนและในปรมาณทพอเหมาะ งดเวนการดมสรา เปนตน อยางไรกตามยงพบวาผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงยงปฏบตพฤตกรรมสขภาพไมถกตองโดยเฉพาะในดานความรบผดชอบตอสขภาพ โดย รอยละ 90.6 คดวาตนเองสามารถถอศลอดไดแมอยในชวงเจบปวย และพบวารอยละ 23 ของผปวยมสลมไมรบประทานยาชวงถอศลอด รอยละ 48 รบประทานยาเปน 2 เทาเพอชดเชยชวงเวลาทขาดไป (มฮมหมดดาโอะ, 2550) ดานการยอมรบขอวนจฉยโรคพบวาผปวยทมารบการรกษาทโรงพยาบาลสวนใหญ ไมไดตระหนกวาโรคนรกษาไมหายและท าใหเสยชวต จงมาพบแพทยเมอมอาการเฉยบพลนมากกวามาเมอมความผดปกตเลกนอย อกทงผปวยสวนมากไมเขาใจวาอาการก าเรบทเกดขนบงชความกาวหนาของโรค แตกลบคดวาเปนเพยงอาการชวคราวเทานน ดานการสบบหรผปวยโรคปอดอดกนเรอรงสวนมากไมตระหนกวา การสบบหรท าใหอาการของโรคปอดอดกนเรอรงเลวลง และผปวยบางรายคดวาแมเลกสบบหรกไมท าใหสขภาพของตนดขน (ยซพ และสภทร, 2551; Giacomini, Dejean, Simeonov, & Smith, 2012)

4

พฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการ เปนอกประเดนหนงทมความส าคญอยางยงตอผปวยโรคปอดอดกนเรอรง เนองจากหากผปวยมภาวะทพโภชนาการหรอมโรคอวนจะท าใหการพยากรณโรคยงเลวลง โดยภาวะทพโภชนาการจะท าใหเกดการตดเชอไดงายโดยเฉพาะในระบบทางเดนหายใจ เนองจากท าใหภมตานทานของรางกายลดลง และสมรรถภาพการท างานของปอดลดลง ในขณะทโรคอวนจะสงเสรมใหอาการหายใจล าบากเพมขน เนองจากไขมนหนาทองขดขวางการเคลอนตวของกะบงลม (สารนต, 2555) แมวาไมพบการศกษาในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงโดยตรง แตจากการศกษาในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง พบวา ผปวยมพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมเหมาะสม ไดแก เกอบครง (รอยละ 42.10) รบประทานใยอาหารไมเพยงพอ รอยละ 38.1 รบประทานอาหารทท า ใหเกดแกส และรอยละ 29.4 รบประทานอาหารนอยกวา 4-6 มอตอวน (พมพใจ, 2551) ซงขดกบอาหารทเหมาะสมส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทควรเปนสารอาหารทใชออกซเจนในการเผาผลาญนอยทสดและเกดคารบอนไดออกไซดจากการเผาผลาญ (Respiratory Quotient: R.Q) ต า (Dettenmeier, 1992) สอดคลองกบการศกษาของชยพงศ (2547) พบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงยงมการดแลตนเองไมถกตองดานโภชนาการ ประกอบกบลกหลานตองไปประกอบอาชพนอกบานท าใหไมสามารถดแลใกลชดดานโภชนาการใหแกผปวยได อกทง ผปวยเหนอยงายจงไมสามารถประกอบอาหารเองได ประกอบกบผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมกมภาวะเครยดและซมเศรา ท าใหความอยากอาหารลดลง สงผลใหผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมภาวะทพโภชนาการ โดยพบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในสหรฐอเมรกา รอยละ 20 มภาวะผอมหนงหมกระดก (Morley, Thomas, & Wilson, 2006) พฤตกรรรมการออกก าลงกาย เปนพฤตกรรมสขภาพอกอยางหนงทมความส าคญและมประโยชนอยางมากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง เนองจาก การออกก าลงกายทเหมาะสมจะชวยบรรเทาอาการหายใจล าบาก ชวยเพมความทนทานในการท ากจกรรม ลดปญหาทางจตสงคม และท าใหคณภาพชวตดขน (กญจนา, นงนช, สมบรณ, และทวศกด, 2555) นอกจากนยงชะลอการเสอมหนาทของปอด ลดอตราการเสยชวต ลดการออนแรงของกลามเนอหายใจและแขนขา อยางไรกตามพบวาผปวยรอยละ 28 ไมไดออกก าลงกายและฝกการหายใจตามทไดรบการสอนสขศกษา (ชยพงศ, 2547) จากการศกษาในประเทศสหรฐอเมรกา พบวา ปจจยขดขวางการออกก าลงกายเกดจากผปวยกลวการหายใจล าบากขณะออกก าลงกาย ขาไมมแรง และไมสขสบาย (เทพทวย, 2555) ท าใหอยแตในบานและแยกตวออกจากสงคม (Giacomini et al., 2012)น าไปสภาวะซมเศราและมความวตกกงวล (Wattanakitkrileart, 2009) ปจจยอนๆ ทท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไมออกก าลงกายไดแก อยไกลจากสถานทออกก าลงกาย ไมมสงอ านวยความสะดวกส าหรบการออกก าลงกายทบาน นอกจากนในผปวยมสลมยงมปญหาในการสอสารกบบคลากรทมสขภาพ เนองจากความแตกตางทาง

5

ภาษาและวฒนธรรม (สารนต, 2555) น าไปสการขาดความรความเขาใจดานการออกก าลงกายเพอสขภาพ โดยคนมสลมมทศนคตวาการออกก าลงกายบางอยาง เชน แอโรบค วง หรอออกก าลงกายกลางแจง ไมสอดคลองกบหลกค าสอนของศาสนาอสลามในเรองดนตรประกอบ ทาทาง และการแตงกาย เปนตน รวมทงสถานททมการปะปนกนระหวางชายกบหญงเปนขอหามส าหรบสตรมสลม จงท าใหผน าศาสนาและชมชนบางแหงไมสนบสนนการออกก าลงกาย หรอมความยงยากหากตองมการจดสถานทในการออกก าลงกายตามเงอนไขทไมขดกบศาสนาอสลาม (การยา, 2553) จงเหนไดวาผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตประสบกบอปสรรคขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพและอยทามกลางสถานการณทขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ จงตองการการสนบสนนทางสงคม โดยเฉพาะจากครอบครวซงเปนบคคลใกลชดและผกพนกบผปวยมากทสด เพนเดอร, เมอดาจ, และพารสน (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006) กลาววา การสนบสนนของครอบครวเปนอกปจจยหนงทมผลตอการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงซงสวนใหญมกเปนผสงอายและมอาการหอบเหนอยแมมกจกรรมเพยงเลกนอย จงตองพ งพาผอนในการท ากจวตรประจ าวน ตลอดจนการปรงอาหาร การรบประทานยา การพนยา ตองเขารกษาตวในโรงพยาบาลบอยครง เนองจากอาการก าเรบ ท าใหตองเสยคาใชจายในการรกษาสง และสญเสยรายไดจากการทไมสามารถประกอบอาชพได (พรรณภา, 2554; Caress, Luker, & Chalmars, 2010) จงตองการการสนบสนนของครอบครวมากทสด ทงดานอารมณ การประเมนคา การใหขอมลขาวสารและทรพยากร อยางไรกตามจากการศกษาในผ ปวยโรคปอดอดก นเรอรงของชยพงศ (2547) พบวาปจจยทท าใหผลการรกษาไมเปนไปตามเปาหมาย ไดแก การขาดนดและหรอการขาดยา เนองจากผปวยสวนใหญเปนผสงอาย จงตองอาศยผดแลพามาโรงพยาบาล หรอจดยาให การมาตรวจรกษาตามแพทยนด จงขนอยกบผดแลซงเปนวยแรงงานทตองท างานนอกบาน หรอผดแลเปนผสงอายเหมอนกน จงไมสามารถชวยเหลอในการเดนทางได จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมา สวนใหญมการศกษาพฤตกรรมสขภาพโดยรวมในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ไมไดเจาะลกในดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการและดานการออกก าลงกาย อกทงยงพบการศกษานอยมากในกลมผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทเปนมสลมซงมปจจยดานศาสนาและวฒนธรรมมสลมทมความเฉพาะ แมวาปญหาสขภาพของผปวยมสลมจะไมแตกตางจากผปวยโรคปอดอดกนเรอรงอนๆ แตการดแลสขภาพตองค านงถงบรบทดานวฒนธรรมและวถการด าเนนชวตดวย ทงนเพราะการดแลสขภาพของมสลมจะยดค าสอนจากคมภรอลกรอาน ซงถอเปนแนวทางในการด าเนนชวตในทกดาน (สวมล, 2549) ประกอบกบมเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนใต ซงอาจสงผลกระทบตอการปฏบตพฤตกรรม

6

สขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ผวจยจงสนใจทจะศกษาปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต เพอน าขอมลทไดไปเปนแนวทางในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอน สามารถควบคมอาการของโรคและด ารงชวตอยกบภาวะเจบปวยได วตถประสงคกำรวจย 1. เพอศกษาพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต ไดแก ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการและดานการออกก าลงกาย 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยคดสรร ไดแก การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ แรงสนบสนนของครอบครวและอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต ค ำถำมกำรวจย 1. พฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต โดยรวมและรายดานอยในระดบใด 2. ปจจยคดสรร ไดแก การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ แรงสนบสนนของครอบครวและการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตหรอไม กรอบแนวคด การศกษาครงนใชรปแบบการสงเสรมสขภาพของเพนเดอรเปนกรอบแนวคด เนองจากเพนเดอร, เมอดาจ, และพารสน (Pender, Murdaugh & Parsons, 2006) อธบายวาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพเปนผลลพธสดทายของการกระท าทมเปาหมายเพอท าใหสขภาพดหรอมผลทางบวกตอสขภาพ เมอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพบรณาการอยในทกมตของวถชวตจะสงผลใหบคคลมสขภาพดขน ความสามารถในการท าหนาทดขนและคณภาพชวตดขน โดยมปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ 2 ประการ คอ ปจจยดานคณลกษณะและประสบการณสวน

7

บคคล และปจจยดานดานสตปญญาและอารมณทเฉพาะตอพฤตกรรม ผานพนธะสญญาในการวางแผนการกระท า และปจจยขดขวางในขณะนน ไดแก ความตองการอนและความชอบอน ปจจยดานสตปญญา และอารมณทเฉพาะตอพฤตกรรมมบทบาทส าคญตอแรงจงใจในการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ โดยมองคประกอบยอย 6 ปจจย คอ การรบรอปสรรคในการกระท า การรบรประโยชนของการกระท า การรบรสมรรถนะแหงตน อทธพลระหวางบคคล กจกรรมทมความสมพนธกบอารมณ และอทธพลดานสถานการณ จงเหนไดวาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพตามแนวคดของเพนเดอร เนนการยกระดบคณภาพชวตของผปวยใหสามารถด ารงชวตอยกบโรคไดภายใตสงแวดลอมทเปนบรบท สามารถควบคมอาการก าเรบใหไดดวยการปรบวถชวตและการใชยา โดยเนนดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการและดานการออกก าลงกาย เพอลดอาการหอบเหนอย หายใจล าบาก เพอเพมความทนทานในการท ากจกรรม ปองกนและรกษาภาวะแทรกซอน (พรรณภา, 2554) ดานปจจยทางสตปญญาและอารมณทเฉพาะเจาะจงตอพฤตกรรมนน เปนตวแปรหลกทส าคญในการจงใจใหผปวยปฏบตพฤตกรรมสขภาพและน าไปใชปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของบคคลมากทสด ภายใตบรบทดานวฒนธรรมของมสลมและความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนใต ซงมองวาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบคคลจะมความแตกตางขนอยกบปจจยหลายประการ และเนองจากโรคปอดอดกนเรอรงเปนความเจบปวยเรอรงทผปวยจ าเปนตองมพฤตกรรมสขภาพทดทกดาน ผวจยจงเลอกปจจยทคาดวาจะมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ดงน 1. การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรม (perceived barrier to action) เปนการปฏบตพฤตกรรมซงมผลทงตอความตงใจและการลงมอปฏบตของบคคล อปสรรคเหลานนอาจเปนสงทบคคลวาดมโนภาพไปเองหรอมอยจรงกได เชน ความไมสะดวก ความสนเปลองคาใชจาย ความยากล าบาก เปนตน การรบรอปสรรคมกถกมองวาเปนสงทกดขวางการปฏบตพฤตกรรม รวมทงท าใหบคคลเกดการสญเสย เชน การสญเสยความพงพอใจสวนบคคล ท าใหไมสามารถเลกสบบหรได การรบรอปสรรคจะกระตนใหคนหลกเลยงการปฏบตหรอไมปฏบตพฤตกรรมสขภาพ 2. แรงสนบสนนของครอบครว (family support) คอ การทบคคลไดรบความชวยเหลอทเกดจากสมพนธภาพระหวางบคคลหรอกลมคน ทงในดานอารมณ ดานการไดรบการยอมรบและเหนคณคา ดานการมสวนรวมและเปนสวนหนงของสงคม ดานการเงน สงของ แรงงาน บรการสขภาพและดานขอมลขาวสาร ซงจะสงผลใหบคคลสามารถเผชญกบเหตการณทคกคามตอรางกายและจตใจไดอยางมประสทธภาพ 3. การรบรอทธพลดานสถานการณ (situational influences) หมายถง ความรสกนกคดเกยวกบสถานการณหรอบรบทของสงแวดลอมในการสงเสรมหรอขดขวางพฤตกรรมสขภาพ ไดแก

8

การรบรทางเลอก การเขาถงสงสงเสรมสขภาพ คณลกษณะทกระตนความตองการ และสนทรยภาพของสงแวดลอม บคคลมแนวโนมทจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพเมอรบรอทธพลดานสถานการณไปในทางทสงเสรมการปฏบต นนคอ เมอรบรวาเปนสงคนเคย เขากนได ปลอดภยและมนใจ ไมรสกแปลกแยก ซงในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในพนท ท าใหขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ เชน ไมสามารถมาพบแพทยไดในชวงเวลาทมอาการก าเรบ หรอไมสามารถมาพบแพทยไดตามนด สถานการณความไมสงบจงเปนปจจยหนงทท าใหผปวยไมสามารถมารบการรกษาไดทนทวงท (สรพนธและประไพ, 2547) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพในความหมายของเพนเดอร (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006) เปนการกระท าทมงการบรรลระดบสงสดของสขภาพและความผาสก เปนการกระท าทเพมระดบความผาสกของบคคลและกลมคน ส าหรบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในความคดของเพนเดอร ครอบคลม 6 ดาน คอ ความรบผดชอบตอสขภาพ การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย โภชนาการ การพฒนาทางจตวญญาณ การมสมพนธภาพระหวางบคคลและการจดการกบความเครยด (Pender, Murdaugh, & Parsons, 2006) ซงพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงทเลอกมาศกษาตามแนวคดของเพนเดอร ประกอบดวย 3 ดาน ไดแก ความรบผดชอบตอสขภาพ การออกก าลงกาย และโภชนาการ เนองจากจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวาพฤตกรรมยอยท ง 3 ดานน มความส าคญในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและสามารถควบคมโรคไมใหก าเรบได ซงมรายละเอยดดงน 1. ดานความรบผดชอบตอสขภาพ คอ การปฏบตกจกรรมดานความรบผดชอบตอสขภาพ ซงประกอบไปดวย การจดการอาการก าเรบ การมาพบแพทยตามนด และการดแลสขภาพทวไป ไดแก การงดสบบหรหรออยใกลชดคนทสบบหร การพกผอนนอนหลบอยางเพยงพอ การปองกนการตดเชอ และการใชยา 2. ดานการออกก าลงกาย เปนหวใจส าคญของการฟนฟสมรรถภาพการท างานของปอดในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ผปวยสวนใหญมกจ ากดหรอหลกเลยงออกก าลงกายเนองจากกลววาจะหายใจล าบาก แตการออกก าลงกายนนเปนสงทส าคญและมประโยชน เพราะชวยรกษาความตงตวของกลามเนอ ขอตางๆ ใหมการเคลอนไหว นอกจากนยงชวยใหการแลกเปลยนกาซภายในปอดดขนอยางมาก ซงสามารถอธบายไดดงน 2.1 การฟนฟสมรรถภาพปอด คอ การเรยนรและมความสามารถในการใชอปกรณทจ าเปนในการรกษา เชน การใชยาพน การใชออกซเจน ตลอดจนสามารถปรบการรกษาทจ าเปนดงกลาวใหเขากบวถการด าเนนชวตของตนเอง และสามารถตดสนใจเกยวกบแนวทางการรกษาทตนเองสามารถจดการไดดวยตนเองขณะอยทบาน

9

2.2 การออกก าลงกายแบบแอโรบค เปนการออกก าลงกายเพอความทนทานของปอด (endurance exercise) เพอใหปอดมความแขงแรง (strengthening exercise) เปนการออกก าลงกายในกลมผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทเนนผลส าคญ คอ การออกก าลงกายเพอความแขงแรง ความทนทานเปนการออกก าลงกายทเพมสมรรถภาพปอดและหวใจเพอความยดหยน และการออกก าลงกายกลามเนอทใชในการหายใจ (Puhan, 2005) โดยยดหลกของการออกก าลงกาย ไดแก 1) การบรหารรางกายสวนลาง 2) การบรหารรางกายสวนบนและ 3) การบรหารกลามเนอเกยวกบการหายใจ (American Lung Association, 2004) 2.3 การบรหารการหายใจ คอ การหายใจชาๆ และลกๆ ใชกลามเนอกระบงลมแทนการใชกลามเนอชวยในการหายใจอนๆ หายใจออกโดยวธหอปาก (pursed lip) ใหระยะเวลาหายใจออกนานกวาระยะเวลาของการหายใจเขาประมาณ 2 เทา 3. ดานโภชนาการ ปญหาทพบบอยมสาเหตเกดจากความตองการแคลอรในผปวยทเพมมากขนเนองจาก การท างานของการหายใจทเพมขนแตผปวยกลบไดรบสารอาหารนอยลง เนองจากสาเหตหลายประการ เชน การไดรบอาหารทไมถกตองตามหลกโภชนาการ บรโภคนสยทไมเหมาะสม อาการเหนอยหอบ คลนไส อาเจยน เบออาหาร ฐานะทางเศรษฐกจไมด ไมมคนดแลเรองอาหาร เปนตน พฤตกรรมดานโภชนาการในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงประกอบดวย การรบประทานอาหารหวานนอย แปงนอย มนนอย เคมนอย มกากใยสง มแคลเซยมสง หลกเลยงอาหารทท าใหเกดแกส นม ชา กาแฟ อาหารรสจด และรบประทานครงละนอยๆ 5-6 มอตอวน ซงกรอบแนวคดปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลม โรคปอดอดกนเรอรง แสดงในภาพ 1

10

ภาพ 1 แสดงกรอบแนวคดการวจย ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต

สมมตฐำนกำรวจย การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ แรงสนบสนนของครอบครวและการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง นยำมศพทกำรวจย 1. พฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง หมายถง การรบรการปฏบตกจกรรมดานความรบผดชอบตอสขภาพ ประกอบดวย การจดการอาการก าเรบ การมาพบแพทยตามนด และการดแลสขภาพทวไป ไดแก การงดสบบหร หรออยใกลชดคนทสบบหร การพกผอนใหเพยงพอ การปองกนการตดเชอ และการใชยา ดานโภชนาการ ประกอบดวย การรบประทานอาหารครงละ

ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง 1. การรบรอปสรรคในการปฏบต พฤตกรรมสขภาพ 2. แรงสนบสนนของครอบครว 3. การรบรอทธพลดานสถานการณท สงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

พฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ดานความรบผดชอบตอสขภาพ - การจดการอาการก าเรบ - การมาพบแพทยตามนด - การดแลสขภาพทวไป ดานโภชนาการ ดานการออกก าลงกาย - การออกก าลงกายแบบแอโรบค - การบรหารรางกายสวนบน สวนลาง และทรวงอก - การบรหารการหายใจ

11

นอย ๆ5-6 มอตอวน การหลกเลยงอาหารทท าใหเกดแกส การรบประทานอาหารทมแปงนอย หวานนอย มนนอย เคมนอย มใยสง งดนมชา กาแฟ และอาหารรสจด และดานการออกก าลงกาย ไดแก การออกก าลงกายแบบแอโรบค การบรหารรางกายสวนบน สวนลาง การบรหารทรวงอกและการบรหารการหายใจ ประเมนโดยแบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ใน 3 จงหวดชายแดนใต ซงผวจยสรางขนโดยพฒนามาจากแนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) คะแนนรวมสง หมายถง มพฤตกรรมสขภาพดกวาคะแนนรวมต า 2. ปจจยคดสรร หมายถง ปจจยทเปนตวบงบอกพฤตกรรมนนๆ ในเรองการสงเสรมสขภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ในการศกษาครงนคดเลอกมา 3 ปจจย ไดแก 2.1 การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ หมายถง ความรสกนกคดเกยวกบสงขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ทงดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ และดานการออกก าลงกายไมวาสงขดขวางนนจะเกดขนจรง หรอวาดมโนภาพขนเองกตาม ครอบคลมอปสรรคภายใน ไดแก ความรสกไมพอใจ ความยากล าบาก ความยงยาก ความไมสะดวก ความเจบปวด อนตราย และอปสรรคภายนอก ไดแก เสยเวลา ราคาแพง ขาดความร การเขาไมถงแหลงประโยชนประเมนโดยแบบประเมนการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ซงผวจยสรางขนโดยพฒนามาจากแนวคดการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) คะแนนรวมสง หมายถง มการรบรอปสรรคสงกวาคะแนนรวมต า 2.2 แรงสนบสนนของครอบครว หมายถง ความรสกนกคดเกยวกบความเปนเจาของ การยอมรบ การยกยอง ความรก ความรสกมคณคา และการตอบสนองความตองการจากครอบครวในดานขอมลขาวสาร ดานอารมณ ดานการประเมนคา และดานทรพยากร ประเมนโดยแบบประเมนแรงสนบสนนของครอบครว ซงประยกตมาจากแบบวดแรงสนบสนนทางสงคมของวนด (2548) ทพฒนามาจากแนวคดแรงสนบสนนทางสงคมของเฮาส (House, 1981) คะแนนรวมสงหมายถงมการรบรแรงสนบสนนของครอบครวสงกวาคะแนนรวมต า 2.3 การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ หมายถง ความรสกนกคดเกยวกบสถานการณหรอบรบทของสงแวดลอมทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการ และดานการออกก าลงกาย ประกอบดวยความรสกนกคดเกยวกบทางเลอกและการเขาถงสงสงเสรมสขภาพ คณลกษณะของสงแวดลอมทกระตนความตองการและสนทรยภาพของสงแวดลอม บคคลมแนวโนมจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพเมอรบรวาสงแวดลอมนนมความคนเคย เขากนได ไมรสกแปลกแยก รสกมนใจและปลอดภย ประเมนโดยแบบประเมนการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ซงผวจยสรางขนโดยพฒนามาจากแนวคดการรบรอทธพลดานสถานการณของเพนเดอรและคณะ (Pender et al.,

ในนยามศพทควรอธบายรายละเอยดของเครองมอวดดวยคะ เชน วดโดยใชแบบประเมนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม ตามกรอบแนวคดของเพนเดอร (Pender, Murdaugh & Parsons, 2006) จ านวน .......ขอ การแปลผล.....

แบบประเมนน สรางเองหรอประยกตจากของผอนคะ

แบบประเมนนผวจยนาจะสรางเองโดยประยกตจากแนวคดของเพนเดอรหรอไมคะ เพราะเพนเอดรไมไดท าแบบสอบถามการรบรสมรรถนะแหงตนของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงอะคะ

แบบประเมนนกเชนเดยวกนกบดานบนนะคะ

12

2006) คะแนนรวมสงหมายถง มการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพสงกวาคะแนนรวมต า ขอบเขตของกำรวจย การวจยครงนเปนการศกษาปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ ของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ไดแก จงหวด ยะลา ปตตานและนราธวาส ทมารบบรการในโรงพยาบาลของพนท 3 จงหวดชายแดนใต ในระหวางเดอนกมภาพนธ ถงเดอนกนยายน พทธศกราช 2556 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ผลการวจยสามารถใชเปนขอมลพนฐานในการสงเสรมใหผปวยไดปฏบตพฤตกรรมสขภาพใหเหมาะสมกบบรบทของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใตและน าไปใชเปนแนวทางในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพตลอดจนการฟนฟสภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในพนท โดยการลดอปสรรคและสรางสงแวดลอมทเออตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพไดอยางตอเนอง

13

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร ต ารา และงานวจยทเกยวของครอบคลมเนอหาในการวจย ดงน

1. แนวคดเกยวกบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง 1.1 ความหมายและพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรง 1.2 สาเหตและปจจยเสยงตอการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรง 1.3 ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงตอผปวย

2. แนวคดเกยวกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต 2.1 แนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอร 2.2 พฤตกรรมสขภาพในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต 2.2.1 พฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ 2.2.2 พฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการ 2.2.3 พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย 3. ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต 3.1 การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ 3.2 แรงสนบสนนของครอบครว 3.3 การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

14

แนวคดเกยวกบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ความหมายและพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรง

โรคปอดอดกนเรอรง หมายถง โรคทท าใหทางเดนหายใจมการอดกนอยางเรอรง ประกอบดวย ความผดปกตกลมใหญๆ คอ โรคหลอดลมอกเสบเรอรง และโรคถงลมโปงพอง (ลนจง, 2539) อาการทางคลนกของโรคหลอดลมอกเสบเรอรง ไดแก ตอมขบน าเมอกและเซลลกอบเลท (goblet cells) เพมขนาดและจ านวนท าใหมการผลตน าเมอกเพมขน และมการเสอมของขนกวด (cilia) ท าใหการขบน าเมอกของทางเดนหายใจบกพรอง เสยงตอการตดเชอสงขน และยงถามการตดเชอทปอด การคงของน าเมอกจะยงเพมขน การอดกนทางเดนหายใจรนแรงเพมขน ท าใหไอเรอรงและมเสมหะแทบทกวน ปละ 3 เดอน ตดตอกนไมนอยกวา 2 ป (สภาพร, 2552; Black & Hawks, 2005) สงทเปนมลพษตางๆ เชน ฝ นและกาซโดยเฉพาะควนบหรท าใหการด าเนนของโรคคอยๆ เลวลง โดยไมกลบคนสสภาพปกต (สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย, 2548; American Thoracic Society, 1995) ในสวนของโรคถงลมโปงพอง หมายถง โรคทผนงถงลมถกท าลาย ท าใหมอากาศตกคางเกดการยด ขยายของถงลมอยางถาวร จากงานวจยพบวามสาเหตมาจากการหลงเอนไซดโปรตเอส (protease) และอลาสเตส (elastase) ซงจะท าลายเนอเยอเกยวพนของปอด และกลไกการคนตวของปอดสญเสยไป ท าใหผนงกนถงลมถกท าลายและถงลมบางสวนปดจงหายใจออกไดล าบาก ผปวยอาจมอาการหอบเหนอยตามมา หลอดเลอดฝอยทลอมรอบถงลมถกท าลาย ท าใหคารบอนไดออกไซดคงเพมขน (สภาพร, 2552) กลไกการเกดอาการหายใจล าบากนเปนการควบคมโดยระบบประสาทอตโนมตโดยมตวรบความรสกสวนกลางอยบรเวณสมองสวนเมดดลลา ท าหนาทควบคมระดบคารบอนไดออกไซดในเลอดกบตวรบรสวนปลาย ไดแก ตวรบรบรเวณเอออตกอารช (aortic arch) ซงอยททางแยกของหลอดเลอดคาโรตดทคอ (carotid body) ท าหนาทควบคมระดบออกซเจนและคารบอนไดออกไซดในเลอด ตวรบรการเคลอนไหวของกลามเนอผนงทรวงอกทใชในการหายใจ (propioceptive receptors) ซงจะมผลควบคมในระดบจตใตส านก คอยควบคมใหการหายใจเปนไปตามปกต เมอเกดพยาธสภาพต าแหนงใดต าแหนงหนงของระบบการหายใจ กจะเกดผลกระทบท าใหความสมพนธดงกลาวผดปกตไป

15 สาเหตและปจจยเสยงตอการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรง 1. ปจจยทท าใหโรคก าเรบ อบตการณของโรคปอดอดกนเรอรงเพมสงขนในผปวยมสลม โดยมปจจยเสยงทมอทธพลส าคญทสด ไดแก การสบบหร และมปจจยอนทสงผลใหเกดอาการก าเรบของโรคปอด อดกนเรอรงไดอกหลายปจจย ซงสามารถอธบายไดดงน 1.1 การสบบหร เปนสาเหตส าคญทสดทท าใหเกดโรคปอดอดกนเรอรงถงรอยละ 85- 90 โดยเฉพาะในวถชวตของมสลมซงสวนใหญมกนยมการสบยาเสนและใบจาก สาเหตทบหรท าใหเกดโรคปอดอดกนเรอรง เนองจากในบหรมสารระคายเคองจ านวนมาก เชน ทาร ซงมผลกระตนการหลงน าเมอกเพมขน ท าลายขนกวด ท าใหเกดการอกเสบและท าลายผนงถงลมและหลอดลม (Black & Hawks, 2005) สงผลใหมลมขงในปอดมากกวาปกต การเปลยนแปลงเหลาน ชกน าใหเกดโรคหลอดลมอกเสบเรอรงและโรคถงลมปอดโปงพอง เนองจากกลไกการเกดพยาธสภาพ 3 ปจจย ประกอบดวย ปจจยทหนง ไดแก อนภาคและกาซทเกดจากการสดควนบหรจะสะสมอยททางเดนหายใจและถงลมปอด ท าใหการก าจดสารพษโดยปอดไมสามารถท าไดอยางปกต เนองจากมการหลงมกของตอมมกมากกวาปกต ปจจยทสอง ไดแก สารไฮโดรเจนเปอรออกไซดและซเปอรออกไซดในควนบหร ท าใหอลาสเตสท าลายถงลมปอดมากขน และปจจยทสาม ไดแก การสรางสารอลาสตกไฟเบอรของปอดลดลงเกดเปนโรคถงลมโปงพองไดงายซงมผลตอการยดขยายถงลมท าใหปอดแฟบเรวกวาปกต (ลนจง, 2539) นอกจากนการเกดโรคปอดอดกนเรอรงและอาการก าเรบยงมสาเหตจากการไดรบควนบหร โดยทไมไดสบบหร (passive smoking) ซงหมายถงการไดรบควนบหรเขาสรางกายจากควนทผอนสบสดเขาไปแลวพนออกมาและจากปลายมวนบหรทถกจดทงไว โดยเฉพาะจากบคคลใกลชดในครอบครวทสบบหรเปนประจ า บคคลทไดรบควนบหรจะมโอกาสปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจไดบอย (จนตนา, 2548) 1.2 มลพษทางอากาศ การสมผสสารเคมบางชนด และภมอากาศ พบวา ฝ นละออง ควน สารมพษตางๆ ท าใหเกดการระคายเคองของเยอบทางเดนหายใจ ท าใหตอมมกมจ านวนเพมขน ท าใหแรงตานในหลอดลมสงขน มผลท าใหหลอดลมเกดการหดเกรงและมลมคางในปอดเพมขน มการศกษาของชยพงศ (2547) พบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรง จะมอาการก าเรบในชวงทอากาศมมลพษเพมขน เชน ครวเรอนทใชเตาถาน ไมฟน และปรงอาหารในหองอบทบ จะท าใหเปนโรคหลอดลมอกเสบไดงาย การประกอบอาชพบางชนดท าใหสมผสสารทมอนตรายตอปอด เชน การท าเหมองแรถานหน โรงงานอตสาหกรรม โรงงานทอผา โรงงานปนซเมนต ชางเชอมโลหะ

16 เปนตน จะท าใหเกดโรคปอดอดกนเรอรงได เนองจากมลพษและสารเคมดงกลาวจะเสรมฤทธของการท าลายปอดจากการสบบหรใหมากขน (ชยพงศ, 2547) รวมทงสภาพพนททางภมศาสตรทสงผลใหเกดอาการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรงได อกทงท าเลทตงทเตมไปดวยขนเขานอยใหญ อยตดชายฝงทะเล และมอากาศรอนชน (ธเนศ, 2552) 1.3 ภาวะภมไวเกน คอ ภาวะตดเชอในทางเดนหายใจทกอใหเกดโรคปอดอดกนเรอรง โดยรอยละ 80 เกดจากการตดเชอของปอดและระบบทางเดนหายใจจากเชอแบคทเรยและไวรส โดยรอยละ 40-50 เกดจากเชอแบคทเรย รอยละ 30-40 เกดจากเชอไวรส เชอทเปนสาเหตของโรค เชน เชอเฮโมฟลส อนฟลเอนซา เชอสเตรปโตคอคคสนวโมเนย และเชอมอราเซลลา คาธาราลส โดยพบวาการตดเชอในทางเดนหายใจเกดจากเชอเฮโมฟลส อนฟลเอนซา รอยละ 31 เชอสเตรปโตคอคคสนวโมเนย รอยละ 14 และเชอมอราเซลลา คาธาราลส รอยละ 14 (จรพนธ, 2549) 2. ปจจยทปองกนโรคก าเรบ ปจจยทชวยปองกนอาการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรง ไดแก (ปณณธร, 2554) 2.1 การออกก าลงกายและการฝกการหายใจ สงผลใหกลามเนอทชวยในการหายใจ แขงแรง การบรหารการหายใจทถกตองจะท าใหอากาศระบายไดดขน สงผลใหผปวยไม เหนอยหอบงาย 2.2 การไดรบการชวยเหลอและการดแลจากบคคลใกลชด ผปวยโรคปอดอดกน เรอรงสวนใหญอยในวยสงอาย มกอาศยอยกบบตรหลาน จงตองพงพาญาตในการดแล คอยใหก าลงใจ ชวยเหลอเมอมปญหาและการด าเนนชวตทงการรบประทานยา การพนยา การรบประทานอาหาร ตลอดจนคาใชจายในการรกษาและการด ารงชวต 2.3 ความรเกยวกบโรคและการดแลตนเอง เมอผปวยไดรบค าแนะน าจากบคลากรทมสขภาพถงวธการใชยา การมาพบแพทยตามนดและการดแลตนเอง ท าใหผปวยสามารถใชยาและดแลตนเองไดอยางถกตองซงจะชวยใหอาการก าเรบของโรคเกดขนชาลง ผลกระทบของโรคปอดอดกนเรอรงตอผปวย

พยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรง ท าใหมอาการไอเรอรง มเสมหะและอาการหายใจล าบาก เนองจากโครงสรางและการท างานของระบบทางเดนหายใจไมสามารถด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ สงผลกระทบตอผปวยทงดานรางกาย จตใจ สงคมและเศรษฐกจ ตลอดจนดานจตวญญาณดงน (เมธน, พนตนาฎ, และผสด, 2554)

17 1. ดานรางกาย ไดแก 1.1 การแลกเปลยนกาซบกพรอง เนองจากพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรงท าใหเกดการอดกนของทางเดนหายใจสวนลาง ท าใหหลอดลมมความไวตอการกระตนและเกดการหดรดตวอยางรวดเรวเมอถกกระตน ตอมหลงน าเมอกหลงน าเมอกออกมามากและเหนยวกวาปกต ท าใหเกดการตดเชอในระบบทางเดนหายใจไดบอยครง เนองจากเกดการคงคางของเสมหะในหลอดลม ท าใหเปนแหลงสะสมของเชอโรค และยงท าใหการไหลเวยนของอากาศลดลง เนองจากทางเดนหายใจถกอดกน การสญเสยหนาทในการท างานของปอดท าใหการแลกเปลยนกาซในปอดไมมประสทธภาพ สงผลใหผปวยไดรบกาซออกซเจนไมเพยงพอกบความตองการของรางกายและมคารบอนไดออกไซดคง 1.2 การไหลเวยนเลอดบกพรอง ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมภาวะน าเกนในรางกายเนองจากในระยะสดทายของโรคปอดอดกนเรอรง อาจเกดภาวะหวใจซกขวาลมเหลวท าใหมน าคงคางตามสวนตางๆของรางกายและอาจท าใหน าหนกตวมากกวาปกต (อาภรณพรรณ, 2546) 1.3 การปฏบตกจกรรมในชวตประจ าว นลดลง เนองจากผ ปวยมภาวะ ทพโภชนาการจากการไดรบสารอาหารไมเพยงพอกบความตองการของรางกาย เนองจากผปวยมอาการหายใจล าบาก คลนไส อาเจยน เบออาหาร เนองจากผลขางเคยงของยา สงผลใหผปวยรบประทานอาหารไดลดลง นอกจากนยงพบวาผปวยมเพศสมพนธลดลง เนองจากอาการหอบเหนอย หายใจล าบากเมอมกจกรรมทางเพศ

2. ดานจตใจ อาการหอบเหนอย หายใจล าบาก ออนเพลย เหนอยลาพบบอยมาก เนองจากโรคปอดอดกนเรอรงไมสามารถรกษาใหหายขาดไดและตองปรบวถชวต ท าใหผปวยทอแท เบอหนาย เครยด วตกกงวล มภาวะซมเศรา (เมธน พนตนาฎ และผสด, 2554) จากการศกษาของอาภรณพรรณ (2546) พบวาโรคปอดอดก นเ รอรงจะท าใหผ ปวยขาดความมนใจในความสามารถของตนเองในการควบคมอาการหายใจล าบากขณะปฏบตกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน นอกจากนยงท าใหผปวยเกดอาการหายใจล าบากรนแรง และบอยครงมความรสกไมประสบความส าเรจในชวต รสกวาตนเองไรคาอยตลอดเวลา 3. ดานสงคมและเศรษฐกจ โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได ตองใชระยะเวลาในการรกษายาวนานตลอดชวต ผปวยโรคนเมออายมากขนและระยะเวลาการเจบปวยนานขน ระดบความรนแรงของโรคจะเพมขน ซงสงผลใหตองเสยคาใชจายในการรกษาเพมขน เปนเหตใหผปวยมแบบแผนการด าเนนชวตเปลยนแปลงไปจากเดม โดยท าใหผปวยมความสามารถในการด ารงบทบาทของตนเองในครอบครวและสงคมเปลยนแปลงไป เชน ตองออกจากอาชพการท างานกอนเวลาอนควร สมพนธภาพในบทบาทของสมาชกในครอบครว

18 และเพอนเปลยนไป อาจแยกตวออกจากสงคม ไมสนใจตอการรกษาพยาบาลและสงแวดลอมตางๆ รอบตว มการเปลยนแปลงพฤตกรรมทเคยปฏบต เชน โกรธ หงดหงดงาย เกรยวกราด ขาดการเอาใจใสดแลสขภาพของตนเอง เปนตน (นรกมล, 2550) 4. ดานจตวญญาณ ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงตองอาศยความพยายามอยางยงในความสามารถทจะควบคมระดบความรนแรงของโรค เพอใหสามารถด ารงชวตอยไดสมควรแกอตภาพมชวตทยนยาว และมคณภาพชวตทดขน เนองจากอาการหอบเหนอย หายใจล าบาก ออนเพลย เหนอยลาเกดขนบอยครง สงผลขดขวางการปฏบตกจกรรมตามความเชอทางศาสนา เชน การไปวด ท าบญ การไปโบสถ และการไปมสยด ท าใหความปรารถนาสงสดในชวตถกบนทอน โดยเฉพาะในผปวยมสลมท าใหเกดความรสกการเขาไมถงองคอลลอฮหรอความผกพนกบพระเจา ผปวยมสลมมความเชอวาการเจบปวย พระเจาเปนผใหมา มกจะรกษาอาการแบบไมจรงจงและบางครงพบวามกจะมอาการก าเรบเทานนถงจะรบประทานยาทแพทยสง ท าใหแนวทางการรกษาและดแลอาการหรอเขาไปจดการอาการก าเรบมกท าไดยาก แนวคดเกยวกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต แนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอร รปแบบการสง เส รม สขภาพของ เพนเดอรและคณะใหความส าคญกบประสบการณและคณลกษณะของบคคล สตปญญาและอารมณทจ าเพาะเจาะจงตอพฤตกรรม และพฤตกรรมทเปนผลลพธ การรตวแปรทเปนปจจยทมอทธพลตอการเกดพฤตกรรมสขภาพจะเปนประโยชนตอการออกแบบกจกรรมการพยาบาลเพอสนบสนนใหเกดพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค จากทฤษฎนแสดงใหเหนวาแตละบคคลมลกษณะและความเฉพาะของปจจยทจะมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ ผานแรงจงใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพซงเกดจากปจจยดานสตปญญาและอารมณทเฉพาะเจาะจงตอพฤตกรรม (Pender et al., 2006) พฤตกรรมสขภาพในความหมายของเพนเดอร (Pender, 1996) หมายถง การกระท า ทมงการบรรลระดบสงสดของสขภาพและความผาสก เปนการกระท าทเพมระดบความผาสกของบคคลและกลมคน ครอบคลม 6 ดาน คอ ความรบผดชอบตอสขภาพ การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย โภชนาการ การพฒนาทางจตวญญาณ การมสมพนธภาพระหวางบคคลและการจดการกบความเครยด (Pender et al., 2006) ซงพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงทเลอกมาศกษาตามแนวคดของเพนเดอร ประกอบดวย 3 ดาน ไดแก ความรบผดชอบตอสขภาพ การออกก าลงกาย และ

19 โภชนาการ เนองจาก จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงยงมพฤตกรรมสขภาพดงกลาวไมเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงในบรบทมสลมใน 3 จงหวดชายแดนใตทมเหตการณไมสงบรายวน ตลอดจนวถชวตของมสลมทมความเฉพาะทางภาษาและวฒนธรรมทอาจสงผลกระทบตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ โภชนาการและการออกก าลงกาย ซงมรายละเอยดดงน พฤตกรรมสขภาพในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต

พฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ ความหมายของพฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ ความรบผดชอบตอสขภาพ หมายถง พฤตกรรมทมเปาหมายซงเกดจากการเรยนรทสะทอนความตองการของบคคลใหตนเองมสขภาพดและแสดงออกโดยการตดตามตนเอง การสรางวถชวตทท าใหสขภาพด และการแสวงหาความชวยเหลอเมอจ าเปน (Puttapitukpol, 2001) ในการตดตามตนเอง ประกอบดวยองคประกอบยอย ไดแก การตระหนกถงอาการทางกาย ความรสก การปฏบตกจวตรประจ าวนและกระบวนการทางสตปญญาหรอการรคด และสวนทสอง ไดแก การประเมน การสงเกตและการบนทกทบงบอกขอมลเพอใหเกดการคดใครครวญ ส าหรบการปฏบตเพอแกปญหาดวยตนเองหรอขอค าปรกษาจากบคลากรทางการแพทย (Wilde & Garvin, 2007) ความรบผดชอบตอสขภาพเปนสงทส าคญส าหรบผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงเพราะโรคปอดอดกนเรอรง เปนโรคทรกษาไมหายขาดแตสามารถปองกนการก าเรบของโรคได ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง จงควรมความสนใจและสงเกตอาการเปลยนแปลงทเกดขนกบสขภาพของตนเอง แสวงหาความรเกยวกบสขภาพ ปฏบตตามค าแนะน าของบคลากรทมสขภาพ รบประทานยาอยางสม าเสมอตามค าแนะน าของแพทย การตรวจรกษาอยางตอเนองโดยการมาพบแพทยตามนดหรอเมอมอาการผดปกต รวมถงการควบคมปจจยเสยงทสงผลกระทบตอโรคปอด อดกนเรอรง องคประกอบของพฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ จากความหมายและความส าคญของความรบผดชอบตอสขภาพ ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงจงควรปฏบตตวดงน

20 1. การจดการอาการก าเรบ การสงเสรมใหผปวยสามารถจดการอาการก าเรบไดถกตอง เปนการบรรเทาอาการของโรคใหลดลงและปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน การจดการแกไขอาการก าเรบมหลากหลายวธ ไดแก การนอนหวศรษะสงโดยใชหมอนหลายใบเพอชวยใหทางเดนหายใจโลง สามารถหายใจไดสะดวก การหายใจแบบเปาปาก จะชวยใหเกดแรงตานขณะหายใจออก ท าใหแรงดนในหลอดลมเพมขน ชวยตานแรงดนจากชองเยอหมปอด ท าใหหลอดลมแฟบชากวาปกต ท าใหอากาศในถงลมมเวลาในการแลกเปลยนกาซเพมขน ถงลมปอดวางรบออกซเจนใหมไดอยางมประสทธภาพ ชวยใหผปวยหายใจสะดวกขนและเหนอยนอยลง (ลนจง, 2539) การผอนคลายดวยการละหมาด ฝกจตใจใหสงบ (สพล, 2549) การท ากจกรรมทตนเองชอบ เชน ปลกตนไม อานหนงสอ ดโทรทศน ฟงวทย เปนตน การสงวนพลงงานโดยการเคลอนไหวใหชาลง นงพกหรอนอนพก การสดออกซเจนเมอมอาการเหนอย หายใจล าบาก และการตรวจสอบตนเองโดยการประเมนอาการเหนอยหอบ สงเกตอาการหายใจล าบาก ตลอดจนส ารวจลกษณะการหายใจทผดปกต เชน ใชกลามเนอไหล คอ ชวยในการหายใจ 2. การมาพบแพทยตามนด การมาพบแพทยตามนดเปนระยะๆ ท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงสามารถดแลตนเองตามแผนการรกษา และสามารถหลกเลยงจากสงทท าใหเกดการระคายเคองตอทางเดนหายใจ เนองจากการมาพบแพทยตามนดท าใหไดรบค าแนะน าการปฏบตตวอยางตอเนอง เชน การเลกสบบหร การรบประทานยาอยางสม าเสมอ การใหค าแนะน าในการจดสงแวดลอมทบานเพอใหใชพลงงานนอยทสด (Hilling, & Smith, 2004) ผปวยควรพยายามมาพบแพทยตามนด และปฏบตตวตามค าแนะน า รบประทานยาใหตอเนอง สม าเสมออยาหยดยาเอง หากมอาการก าเรบกอนแพทยนดควรมาโรงพยาบาลทนท ในกรณทผปวยมสลมทอายมาก มปญหาทางสายตา ควรใหบคคลทใกลชด เชน บตร หลานทอยดแลใกลชดคอยเชควนตามแพทยนดให นอกจากน การมาพบแพทยตามนด ท าใหผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงไดบอกเลาอาการและอาการแสดงทผดปกตตอแพทย พยาบาล หรอบคลากรอนๆ ในทมสขภาพ สามารถซกถามขอสงสย สามารถบอกเลาสงท คบของใจในการปฏบตตว ตลอดจนซกถามขอมลเพมเตมเกยวกบการดแลสขภาพ เพอใหรางกายแขงแรงมากขนและไมเกดอาการก าเรบหรอภาวะแทรกซอนจากโรคปอดอดกนเรอรง 3. การดแลสขภาพทวไป ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจ าเปนตองมการดแลสขภาพทวไปของตนเองอยางสม าเสมอโดยมเปาหมายของการดแลตนเองเพอใหมสขภาพแขงแรง สงผลใหไมมอาการก าเรบและไมเกดภาวะแทรกซอน สามารถอธบายไดดงน

21 3.1 การไมสบบหรหรออยใกลชดกบบคคลทสบบหร การสบบหร เปนสาเหตทส าคญทสดทท าใหเกดโรคปอดอดกนเรอรง ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจงตองงดการสบบหรและหลกเลยงการไดรบควนบหรจากผอนทสบ อยางไรกตามในวถชวตของมสลมสวนใหญมกนยมการสบยาเสนและใบจาก เพราะเปนคานยมและวถชวตทปฏบตสบตอกนมา โดยพบวาคนไทยมสลมมอตราการสบบหรสงกวาคนทไมใชมสลม แมวาอสลามมขอหามอยางชดเจนทครอบคลมถงการไมสบบหร แตปญหาอยทการเผยแพร การตความของขอหามนมไดท าอยางมระบบ และไมสามารถกระจายขอมลความรเหลานถงพนองมสลมอยางทวถง ผชายมสลมสบบหรกนอยางกวางขวาง เวลาไปละหมาด หรอเวลารวมงานเฉลมฉลองตางๆ ตามสเหรา จะเหนกลมพนองมสลมนงรวมวงสนทนา ดมน าชาและสบบหรไปพรอมๆ กน นอกจากนยงพบวา ครสอนศาสนาและผทท างานเกยวของกบศาสนาตดบหร รวมทงปวยและเสยชวตดวยโรคทเกดจากการสบบหรจ านวนไมนอย (เจะเหลาะ, รอฮม, อบดลรอยะ, และอานส, 2555) ความรนแรงของโรคปอดอดกนเรอรงขนอยกบชนด ระยะเวลาในการสบบหร จ านวนและวธการสบบหร (อมภรณพรรณ, 2546) และพบวามากกวารอยละ 80 ของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเกดจากบหร (สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย, 2548) ผสบบหรในปรมาณทมากหรอระยะเวลาทสบนานมโอกาสเกดโรคปอดอดกนเรอรงมอาการรนแรง และมอตราการตายมากกวาผทไมสบบหรหรอสบในปรมาณนอย ทงนรวมไปถงบคคลทไมไดสบบหรเองแตไดรบควนบหรจากผอนทสบบหร การทบหรเปนสาเหตทท าใหเกดโรคปอดอดกนเรอรงเนองจากในบหรมสารระคายเคองจ านวนมาก เชน ทาร มผลกระตนการหลงน าเมอกเพมขน สารนโคตนในบหรท าใหมการท าลายขนกวด ท าใหการก าจดสงแปลกปลอมทเขาสปอดชาและนอยลง เกดการสะสมสารพษจากควนบหรในหลอดลมและถงลมปอด ท าใหเกดการอกเสบ มการเปลยนแปลงโครงสรางของหลอดลมทงหลอดลมขนาดใหญและขนาดเลก (terminal bronchiole) จนเกดเปนโรคหลอดลมอกเสบเรอรงและโรคถงลมโปงพองในทสด (จนตนา, 2548) 3.2 การพกผอน การนอนหลบ ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจ าเปนตองพกผอนนอนหลบใหเพยงพอเพอสงวนพลงงานและลดอาการเหนอยลาซงเกดจากอาการหอบเหนอย หายใจล าบาก ในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงสามารถแบงการพกผอนออกไดดงน (สพล, 2549) 3.2.1 การพกผอนในลกษณะของอบาดะห หรอการปฏบตเพอการจงรก ภกดตออลลอฮตามรปแบบทศาสนาก าหนด ไดแก การละหมาด ซงหมายถง การกราบไหวพระเจาถอเปนหลกการปฏบตทส าคญของมสลม ทตองปฏบตเปนประจ าอยางนอยวนละ 5 ครง ภายใน 24 ชวโมง แตถาปวยไมมากกอนโลมใหนอนละหมาด และไมตองหนหนาไปทางทศตะวนตกกได (วลาวณย, 2545) ส าหรบผลของการละหมาดทถอวาเปนการพกผอนนน กคอ ตลอดระยะเวลาของการละหมาดนนจะ

22 ตองมจตใจทจดจอกบการเคารพและการระลกถงอลลอฮ จงเปนการเสรมสรางสมาธ ท าใหเกดผลพลอยได คอชวยใหจตใจเขมแขง สงบสข จงเปนการพกผอนคลายเครยดอยางหนง 3.2.2 การถอศลอด ถอเปนการแสดงความจงรกภกดตออลลอฮสงผลตอสขภาพและอนามยในแงของการพกผอน คอ เปนการรกษาสขภาพของมนษยทางดานจตใจ เพราะเปนชวงทมสลมตองควบคมสตอารมณใหมากทสด ท าใหคลายเครยด จตใจสงบไมฟงซาน และการไมรบประทานอาหารหรอดมน าในเวลากลางวน ถอเปนการชวยใหระบบทางเดนอาหารไดพกหลงจากทตองท างานหนกมาทงป 3.2.3 การนอนหลบ ถอเปนการพกผอนในลกษณะสดทาย การนอนตามหลกศาสนาอสลามก าหนดไววา กลางวนเปนเวลาส าหรบการท างาน กลางคนเปนเวลาส าหรบการพกผอน ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงสวนใหญมกประสบปญหาการพกผอนไมเพยงพอ ท าใหอาการหอบเหนอยก าเรบและมความเหนอยลาเพมมากขนเนองจากการนอนไมหลบ ตนบอย ฝนราย นอนกลางวนมากเกนไป ท าใหความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงลดลงขณะหลบ นอกจากนการนอนหลบของผปวยมกถกรบกวนดวยอาการหายใจล าบากในทานอนราบ ไอมเสมหะ และการหายใจตดขด (สพล, 2549) 3.3 การปองกนการตดเชอ การตดเชอเปนภาวะแทรกซอนทเกดขนหลงจาก เกดโรคปอดอดกนเรอรง การตดเชอมผลท าใหการด าเนนโรคปอดอดกนเรอรงเลวลงโดยท าใหมอาการหายใจล าบากรนแรงขน ผปวยจงควรไดรบค าแนะน าในการปองกนการตดเชอ โดยการอยในทปลอดโปรง หลกเลยงแหลงชมชนแออด รกษาความสะอาดรางกาย ปาก ฟน สงเกตการตดเชอ ไดแก การมไข รวมกบการมเสมหะมากขน สของเสมหะเปลยนจากสขาวเปนสเหลอง การตดเชอ พบมากในคนยากจนเนองจากการดอยโอกาสดานความร ความเขาใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพโดยเฉพาะเรองการออกก าลงกาย ความรบผดชอบตอสขภาพ โภชนาการ ตลอดจนขาดเงนและทรพยากรทจะเปลยนวถชวตไปในทศทางทท าใหสขภาพดขน (ปณณธร, 2554) 3.4 การใชยา ประกอบดวยการรบประทานยาและการพนยา ดงน 3.4.1 ยาขยายหลอดลม (bronchodilators) ทนยมใชในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง แบงเปน 3 กลม คอ B2-agonist, anticholinergic และ xanthine derivative การเลอกใชยาชนดชนดหนงหรอมากกวาหนงชนดรวมกน ขนอยกบความรนแรงของโรค และการตอบสนองตอการรกษาของผปวยแตละราย รวมไปถงคาใชจายในการรกษาระยะยาว การใชยาขยายหลอดลมทออกฤทธยาวมประสทธภาพด และสะดวกส าหรบผปวยมากกวายาทออกฤทธสนและท าใหสภาวะสขภาพโดยรวมของผปวยดขน การบรหารยาขยายหลอดลม ควรใชวธสดพน (metered-dose หรอ

23 dry powder inhaler) เปนอนดบแรก ยกเวนในรายทไมสามารถใชยาในรปแบบสดดมไดถกวธ อาจอนโลมใหใชยาชนดรบประทานทดแทนได (สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย, 2548) 3.4.2 คอรตโคสเตยรอย (corticosteroid) ใชลดการก าเรบของโรคในผปวยกลมทมอาการรนแรงระดบ 3 ขนไป ทมอาการก าเรบบอยหรอรนแรงและชวยใหสภาวะสขภาพโดยรวมของผปวยดขน (สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย, 2548) 3.4.3 ยาขบเสมหะหรอยาละลายเสมหะ ยาจะมฤทธระคายเคองตอเซลลทท าหนาทคดหลงของหลอดลม ท าใหเยอบหลอดลมชมชน ความเหนยวของเสมหะนอยลง 3.4.4 ยาอนๆ ทใชในการรกษาภาวะแทรกซอน ไดแก การใชยาปฏชวนะ ในรายทมภาวการณตดเชอ แตในระยะยาว พบวาไมชวยใหการท างานของระบบทางเดนหายใจดขน เพยงแตชวยลดความถของการเกดอาการทรนแรงของโรคจากการตดเชอในทางเดนหายใจลงได สวนการใชยาขบปสสาวะและยาดจอกซน (digoxin) จะชวยใหผปวยทมภาวะพรองออกซเจนในเลอดแดงอยางเรอรงรวมกบภาวะหวใจซกขวาลมเหลว ลดอาการบวมและชวยใหหวใจท างานไดดขน (อรญญา, 2551) กลาวโดยสรป โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคทรกษาไมหายขาด แตสามารถปองกนอาการก าเรบของโรคได ผปวยจงจะตองมความรบผดชอบตอสขภาพของตนเอง เพอเปนการปองกนไมใหอาการของโรคก าเรบขน ผปวยจะตองสามารถปองกนอาการก าเรบและจดการกบอาการก าเรบได โดยหลกเลยงปจจยเสยงตอการเกดอาการหายใจหอบเหนอย ไดแก การไมสบบหรและหลกเลยงการอยใกลชดกบบคคลทสบบหร การหลกเลยงการท างานหนก การหาเวลาในการผอนคลาย การนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ การใชยาใหถกตองเหมาะสมกบตนเอง อกทงจะตองปองกนการตดเชอโดยหลกเลยงการเขาไปอยในททแออด หลกเลยงสถานททอากาศถายเทไมสะดวก ไมควรอยใกลชดกบผปวยโรคตดเชอในระบบทางเดนหายใจ และนอกจากนยงตองหลกเลยงมลพษทางอากาศ พฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการ ความหมายของพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการ องคการอนามยโลก (WHO, 2011) ไดใหค าจ ากดความของพฤตกรรมการรบประทาน อาหาร หมายถง การปฏบตทเคยชนในการรบประทานอาหาร ไดแก ชนดอาหารทรบประทาน ประเภทของอาหารทรบประทาน และอปกรณทใช รวมทงสขนสยกอนและขณะรบประทานอาหารทไดกระท าเปนประจ า (วณา, อครนงค, และศรรตน, 2546) สวนนรมย (2547) ไดใหความหมายของพฤตกรรมการรบประทานอาหาร หมายถง การปฏบตหรอการแสดงออกเกยวกบการรบประทานอาหาร

24 ทบคคลกระท าเปนประจ าซงอาจเปนการแสดงออก ทงทางดานการกระท า เชน การเลอกชนดของอาหาร การเตรยม การปรง การบรโภค สขนสยในการบรโภค และความคด ความรสกตาง ๆ ตอการบรโภคอาหาร สงเหลานถาบคคลไดปฏบตถกตองตามหลกโภชนาการแลวจะสงผลใหบคคลมภาวะโภชนาการทด ในทางตรงกนขามถาบคคลปฏบตไมถกตอง จะสงผลใหเกดปญหาทางสขภาพตามมา ในการศกษาครงน ผวจยใหนยามพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการวา เปนการปฏบตพฤตกรรมการรบประทานอาหารทถกชนด และมจ านวนมออาหารทเหมาะสม สามารถปฏบตไดอยางตอเนองจนเกดเปนสวนหนงของกจวตรประจ าวน (Pender et al., 2006) ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจ าเปนอยางยงทจะตองปฏบตพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการใหถกตอง เนองจากผปวยสวนใหญมภาวะขาดสารอาหารเนองจากมการใชพลงงานในการหายใจเพมขน แตการรบประทานอาหารลดลง อกทงยงมอาการเหนอยหอบทคอยรบกวนขณะรบประทานอาหารหรอการไดรบยาทมผลตอความอยากอาหารและการดดซมอาหาร ขณะเดยวกนหากมน าหนกเกนหรอโรคอวนจะหายใจล าบากเพมขน การคงไวซงภาวะโภชนาการทดตองขนอยกบพฤตกรรมการรบประทานอาหารทถกตอง ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ควรรบประทานอาหารทมแคลอรสงจากโปรตนและไขมน รบประทานคารโบไฮเดรตในสดสวนทนอย รบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ผกผลไมเปนประจ าทกวน หลกเลยงอาหารทมรสเคม อาหารหวานจด อาหารทท าใหเกดกาช และหลกเลยงการดมแอลกอฮอล นอกจากนตองรบประทานอาหารดงกลาวในปรมาณและจ านวนมอทเหมาะสม องคประกอบของพลงงานและสารอาหารทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรไดรบ สามารถอธบายไดดงน 1. พลงงานและสารอาหารทควรไดรบ 1.1 พลงงาน ความตองการพลงงานในผสงอาย จะลดลงตามอายทเพมขน เนองจากเมออายเพมขนการท างานของอวยวะตางๆ ในรางกายจะเสอมลง อตราการเผาผลาญในรางกายลดลง ความตองการพลงงานตอวนในผสงอายชวงอาย 60-70 ป ในผสงอายชายตองการ 2,100 กโลแคลอรและในผสงอายหญงตองการ 1,750 กโลแคลอร และเมออายตงแต 71 ปขนไป ความตองการพลงงานในผสงอายชายเทากบ 1,750 กโลแคลอร และผสงอายหญงเทากบ 1,550 กโลแคลอร (คณะกรรมการจดท าปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบประจ าวน ส าหรบคนไทย, 2546) ถาตองการค านวณพลงงานใหถกตองยงขน สามารถใชสตรของฮารส-เบเนดกท (Harris-Benedict) โดยค านวณจากความตองการพลงงานขนพนฐาน (basal energy expenditure: BEE) ซงเปนพลงงานทใชขณะพกผอน สตรทใชมดงตอไปน (Perry, 1994)

25 ผชาย BEE = 66.42 + (13.75 น าหนก) + [5 สวนสง (ซม.)] – (6.77 อาย) ผหญง BEE = 655.42 + (9.66 น าหนก) + [1.85 สวนสง (ซม.)] – (4.68 อาย) การค านวณความตองการพลงงานทงหมด (total energy expenditure: TEE) สามารถท าไดโดยน าความตองการพลงงานขนพนฐาน คณกบปจจยความสามารถทางดานการท า กจกรรม (activity factor: AF) และปจจยการเผาผลาญ (metabolic factor: MF) หากรางกายมการเผาผลาญปกตหรอไมเจบปวย รางกายมความตองการพลงงาน เทากบ 1.2 เทาของพลงงานขนพนฐาน หรอประมาณ 29 กโลแคลอร/กโลกรม/วน ถามการเผาผลาญมากกวาปกต เชน มการตดเชอรนแรง รางกายตองการพลงงาน 1.4-1.8 เทาของพลงงานขนพนฐาน หรอหากมการบาดเจบรนแรง เชน ไฟไหมมากกวารอยละ 50 ของพนทผวรางกาย รางกายจะตองการพลงงาน 2 เทาของพลงงานขนพนฐาน จากการศกษาทผานมา พบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมอตราการเผาผลาญอาหารสงกวาปกต เนองจากมการใชออกซเจนของกลามเนอทใชหายใจเพมขน หากไดรบพลงงานเทากบ 1.5 เทาของพลงงานขนพนฐาน จะสามารถท าใหกลามเนอชวยหายใจสามารถท างานไดดขน (ชายชาญ, 2550) อยางไรกตามผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไมควรไดรบพลงงานมากหรอนอยเกนไปเพราะถาไดรบพลงงานมากเกนไปจะมการเผาผลาญอาหารมากขน สงผลใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดมาก ท าใหผปวยหายใจล าบากมากขน แตถาไดรบพลงงานนอยเกนไปจะท าใหไมเพยงพอตอความตองการของรางกาย ท าใหมน าหนกตวนอยและความตานทานโรคต า ดงนนพลงงานทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรไดรบจะเทากบ 2,000- 2,500 กโลแคลอรตอวน (พมพใจ, 2551) 1.2 คารโบไฮเดรต ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรลดการกนอาหารจ าพวกคารโบไฮเดรตลง เนองจากการเผาผลาญอาหารจ าพวกคารโบไฮเดรต จะท าใหเกดการคงของแกสคารบอนไดออกไซด ในแตละวนผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ควรไดรบคารโบไฮเดรต รอยละ 28 หรอประมาณ 100-187 กรมตอวน (อมภรณพรรณ, 2546; Bozzetti, 2003) ควรเลอกรบประทานคารโบไฮเดรตในรปของคารโบไฮเดรตเชงซอน เชน ขาวกลอง ขาวซอมมอ เผอก มน ขาวโพด และธญพชตางๆ เปนตน และควรสลบกบอาหารจ าพวกแปงประเภทอนบาง เชน กวยเตยว ขนมจน บะหม เปนตน และผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยงคารโบไฮเดรตเชงเดยวใหนอยลง ไดแก อาหารทมน าตาลเปนสวนผสม เชน ขนมหวาน เครองดมรสหวาน ของกวน ผลไมรสหวานจดและน าอดลม เปนตน 1.3 โปรตน ความตองการของโปรตนในแตละวนของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงคดเปนรอยละ 17 ของพลงงานทงหมด หรอประมาณ 60-94 กรมตอวน (อมภรณพรรณ, 2546;

26 Bozzetti, 2003) โปรตนชวยในการซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย ตงแตผวหนง กลามเนอ เลอด กระดก ตลอดจนเนอเยอตางๆ แตในผสงอายไมควรไดรบโปรตนสงเกนไป เนองจากอาจท าใหการยอยและการดดซมอาหารไมด (วไลวรรณ, 2548) ดงนนควรเลอกโปรตนทยอยงายและไขมนต า เชน ปลา ไข นม เตาห เปนตน 1.4 ไขมน เปนอาหารทใหพลงงานและใหความอบอนแกรางกาย เปนตวน าวตามนทละลายดวยไขมน คอ วตามนเอ วตามนด วตามนอ และวตามน เค ไปใชประโยชน ชวยใหอาหารมรสอรอยและท าใหรสกอม (พมพใจ,2551) ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรไดรบไขมน รอยละ 55 หรอประมาณ 111-152 กรมตอวน (อมภรณพรรณ, 2546; Bozzetti, 2003) ไขมนมทงประเภทไขมนอมตวและไขมนไมอมตว ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ควรเลอกรบประทานอาหารทมกรดไขมนชนดไมอมตว ซงพบมากใน น ามนร าขาว น ามนถวเหลอง และน ามนขาวโพด 1.5 กากใยอาหาร จะมมากในผกและผลไม ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรรบประทานผกทกวน วนละ 4 ทพพ (วมลรตน, 2552) ควรรบประทานผกสกหรอผกทนงจนนมเนองจากสามารถรบประทานไดงาย และสามารถยอยและดดซมไดงาย ควรหลกเลยงผกสดเนองจากมแกสมากอาจท าใหเกดอาการทองอดได (วไลวรรณ, 2548) ขน ในแตละวนควรบรโภคอาหารทมกากใยสง 20-25 กรม (วลลภ, 2548) จากการศกษาของบญชบ (2545) พบวาผปวยสวนใหญรบประทานอาหารจ าพวกผกและผลไมเกอบทกวน และมากกวาอาหารในหมวดอนๆ เนองจากรบรประโยชนของพชผก และผลไม 1.6 วตามนและเกลอแร ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรไดรบวตามนและเกลอแรทหลากหลายและเพยงพอในแตละวน โดยเฉพาะการรบประทานวตามนซเปนประจ าจะชวยใหการท างานของปอดดขน (Celik & Topcu, 2006) ชวยปองกนและตอตานการถกท าลายของเซลลและเนอเยอของปอดจากโรคปอดอดกนเรอรง 2. ชนดและปรมาณอาหาร ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจะมทงภาวะน าหนกเกนและภาวะขาดสารอาหาร แตสวนใหญผปวยจะมภาวะขาดสารอาหารมากกวา ซงจะขาดสารอาหารจ าพวกโปรตนและพลงงาน ดงนนผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรจะไดรบสารอาหารทมโปรตนและไขมนมากกวาคารโบไฮเดรต ทงนสามารถแบงชนดของอาหารออกเปน 2 ประเภท ไดแก อาหารทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรรบประทานและอาหารทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยง ซงสามารถอธบายไดดงน 2.1 อาหารทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรรบประทาน ประกอบดวย 2.1.1 อาหารทใหพลงงานสงจ าพวกโปรตนและไขมน ผปวยโรคปอด อดกนเรอรงมการใชพลงงานในการหายใจเพมขน แตการรบประทานอาหารลดลง (สภาพร, 2552;

27 Black & Hawks, 2005) ดงนน จงควรรบประทานอาหารทใหพลงงานสงจ าพวกโปรตน แตควรเปนโปรตนทมลกษณะยอยงาย เพอชวยลดการใชพลงงานในการยอยและดดซมอาหาร เชน ปลา ไกและนม เปนตน (วมลรตน, 2552) อกทง ควรไดรบอาหารประเภทไขมน ซงเปนแหลงอาหารทใหพลงงานและใหความอบอนแกรางกาย ไขมนมทงประเภทไขมนอมตวและไขมนไมอมตว ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ควรเลอกรบประทานอาหารทมกรดไขมนชนดไมอมตวซงพบมากใน น ามนร าขาว น ามนถวเหลอง และน ามนขาวโพด โดยจะชวยลดการใชพลงงานในการเผาผลาญและดดซมลง (พมพใจ, 2551) 2.1.2 อาหารปราศจากแกส เนองจากอาหารทท าใหเกดแกสจะท าใหเกดลมในกระเพาะอาหาร ท าใหกระเพาะอาหารขยายตวดนกระบงลมใหสงขน ท าใหปอดมการขยายตวไดนอยลง เปนผลใหการหายใจไมมประสทธภาพและมการแลกเปลยนกาซบกพรอง สงผลใหผปวยเกดอาการหายใจล าบากขน อาหารทท าใหเกดแกส เชน ถวตางๆ กะหล าปล หวหอม ฟกทอง หอมใหญ มะมวงดบ (วมลรตน, 2552) 2.1.3 อาหารกากใยสง ชวยใหการขบถายอจจาระสะดวก ปองกนภาวะทองผก ชวยใหรสกอม ชวยชะลางสารพษในทางเดนอาหาร และชวยปองกนมะเรงหลายชนด โดยเสนใยชนดละลายน าชวยดดซบน าตาลไดดท าใหน าตาลเพมขนชาๆ และรกษาระดบน าตาลในเลอดใหปกตไดนาน ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรรบประทานอาหารกากใยสง โดยเฉพาะชนดละลายในน าเพอชวยลดระดบน าตาล ซงเปนสงทท าใหผ ปวยเกดอาการหายใจล าบากจากการคงของกาซคารบอนไดออกไซดทเกดจากการเผาผลาญคารโบไฮเดรต 2.1.4 อาหารมแคลเซยมสง ในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ทไดรบยา สเตยรอยดมานานอาจมปญหากระดกพรนได จงควรเพมอาหารทมแคลเซยมสง เชน ปลาตวเลก งา ลกเดอย ใบชะพล ใบยอ ผกกระเฉด สะเดา มะเขอพวง ขเหลก กระถน ต าลง เปนตน (วมลรตน, 2552) 2.1.5 น าดม ควรดมน ากอนรบประทานอาหาร 30-60 นาท เพอปองกนไมใหเกดแนนอดอดขณะรบประทานอาหาร และหลงรบประทานควรดมน าเพยงเลกนอย ใน 1 วนควรดมน าอนวนละ 8-10 แกว หรอประมาณ 2000 ซซ ยกเวน ในรายทมขอจ ากด เชน การท างานของหวใจลมเหลว เปนตน การดมน าอนจะดกวาน าเยนเพราะน าอนจะลดความเหนยวของเสมหะ ท าใหเสมหะออนตว สามารถขบเสมหะออกไดงาย และปองกนภาวะขาดน าจากการสญเสยน าไปทางลมหายใจเมอมอาการหอบเหนอย สรปลกษณะอาหารทผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ควรรบประทาน คออาหารจ าพวกโปรตน ไขมน มากกวาคารโบไฮเดรต ควรเปนอาหารทใหพลงงานสงยอยงาย เชน ขาวตม

28 โจก กวยเตยว โยเกรต เตาฮวย สงขยา และเปนอาหารทมเกลอนอย ผปวยควรดมน าอนอยางนอยวนละ 8-10 แกว ยกเวนรายทมขอจ ากด เชน การท างานของหวใจลมเหลว เปนตน เพอลดความเหนยวของเสมหะ ท าใหขบเสมหะออกไดงายขนและปองกนภาวะสญเสยน าไปทางลมหายใจเมอมอาการหอบเหนอยและไอ ควรรบประทานผลไมเปนประจ าเพอใหรางกายไดรบวตามนซงมสวนชวยใหการท างานของปอดดขน โดยเฉพาะวตามนซ 2.2 อาหารทผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยง ประกอบดวย 2.2.1 อาหารหวาน เปนอาหารทใหรสหวานโดยการเตมน าตาล เชนขนมหวาน เครองดมทมรสหวาน หรออาหารทมรสหวานตามธรรมชาต เชน ล าไย มะมวงสก ทเรยน เงาะ เปนตน ซงผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยง ไมควรรบประทานอาหารทมรสหวานซงไดจากน าตาลเกนรอยละ 10 ของพลงงานหรอไมควรเกนวนละ 40-55 กรม หรอมากกวา 4-8 ชอนชาตอว น (วมลรตน , 2552) การรบประทานอาหารหวานมาก จะท าให เ กดการคงของคารบอนไดออกไซด สงผลใหหายใจล าบากมากขน 2.2.2 อาหารทมแปงมาก เปนอาหารทมสวนประกอบของแปง ซงแปงเปนอาหารจ าพวกคารโบไฮเดรต มผลตออตราสวนของการน าออกซเจนไปใชตอคารบอนไดออกไซดทเกดขน เนองจากสารอาหารคารโบไฮเดรตเมอถกเผาผลาญจะท าใหเกดกาซคารบอนไดออกไซดซงถกก าจดออกทางปอด ท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงหายใจล าบากมากขน ดงนน สารอาหารทดส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรเปนสารอาหารทใหคาอารคว (R.Q.) ต า คอ ใชออกซเจนในการเผาผลาญนอยทสดและเกดคารบอนไดออกไซดจากการเผาผลาญนอยทสด เมอพจารณาถงคาอารคว ของสารอาหารทใหพลงงาน พบวาของคารโบไฮเดรต เทากบ 1.0 โปรตน เทากบ 0.8 และไขมน เทากบ 0.7 (อมภรณพรรณ, 2546; Bozzetti, 2003) 2.2.3 อาหารทมไขมนอมตว อาหารประเภทไขมน เปนแหลงอาหารทใหพลงงานและใหความอบอนแกรางกาย ไขมนมทงประเภทไขมนอมตวและไขมนไมอมตว กรดไขมนชนดอมตวพบมากใน เนอสตว ไขมนสตว น ามนมะพราว กะทและน ามนปาลม สวนอาหารทมโคเลสเตอรอลสง เชน อาหารทะเล เครองในสตว ไขแดง ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยง อาหารทมไขมนอมตวและอาหารทท าใหโคเลสเตอรอลสง โดยควรหลกเลยงอาหารทปรงดวยการทอดหรอผด ควรเลอกอาหารทปรงดวยการตมหรอนงแทน (วมลรตน, 2552) เพราะไขมนเปนสารอาหารทใหพลงงานสง ยอยยาก ท าใหรางกายตองใชพลงงานไปในการยอยและดดซมทมากเกนไป สงผลใหระดบความรนแรงของโรคเพมขน 2.2.4 อาหารเคม เปนอาหารทใหรสเคม ไดจากการเตมเกลอแกง น าปลา ซอว เตาเจยว และอาหารประเภทหมกดอง เชน ผกดอง ผลไมดอง ไขเคม บด ไตปลา เนอแดดเดยว

29 รวมทงอาหารประเภทขนมขบเคยว ขนมอบกรอบ ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยงอาหารเหลาน เนองจากการไดรบเกลอแกงมากกวา 6 กรมตอวน (วมลรตน, 2552) จะมผลท าใหความดนโลหตสงขนและน าไปสการเกดภาวะหวใจซกขวาลมเหลว อกทงการไดรบเกลอแกงในปรมาณมากมผลท าใหเสยสมดลของโปแตสเซยมซงอาจสงผลตอการท างานของกลามเนอหายใจ ท าใหกลามเนอหายใจท างานหนกมากยงขน (อมพรพรรณและคณะ, 2541) กลาวโดยสรป ผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ควรหลกเลยงอาหารหวาน อาหารทมแปงมาก อาหารทมรสเคม อาหารประเภทนม ชอกโกแลต เพราะท าใหน าลายเหนยวขบออกไดยาก อาหารทท าใหเกดกาซในกระเพาะอาหาร เชน ขนน แตงทกชนด ถว กะหล าดอก กะหล าปล หวผกกาดดอง เพราะจะท าใหกระเพาะอาหารขยายตวดนกระบงลมใหสงขน ท าใหปอดมการขยายตวไดนอยลง หลกเลยงการดมสรา เครองดมทมคาเฟอน เชน ชา กาแฟ น าอดลม ในผปวยทไดรบยา สเตยรอยด มานานอาจมปญหากระดกพรนได จงควรเพมอาหารทมแคลเซยมสง เชน ปลาตวเลก กงแหง ส าหรบปรมาณอาหารไมควรรบประทานอาหารแตละมออมเกนไปเพราะอาจท าใหเกดปญหาหอบเหนอยหลงอาหาร ควรรบประทานอาหารครงละนอยๆ แตบอยครงขน และควรพกผอนกอนมออาหาร 30- 60 นาทและควรดมน าอน 8-10 แกวตอวนยกเวนมขอจ ากด 3. มออาหาร ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงตองเนนการรบประทานอาหารใหบอยกวาผปวย โรคอนๆ อาหารหลกม 3 มอ คอ เชา เทยง เยน และควรมอาหารวางระหวางมอ ผปวยทรบประทานอาหารไมครบมอ สงผลใหมโภชนาการไมดในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเนนใหรบประทานอาหารบอยๆ อาจจะเปน 4-6 มอตอวน การรบประทานอาหารแตละมอไมควรอมเกนไป เพราะอาจท าใหเกดปญหาหอบเหนอยหลงอาหาร ควรรบประทานครงละนอยๆ แตบอยครง และควรพกผอนกอนรบประทานอาหาร 30-60 นาททกมออาหาร จากการศกษาของมนสว (2542) พบวา พฤตกรรมการรบประทานอาหารของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมากกวารอยละ 80 รบประทานอาหารวนละ 3 มอขนไป นอกจากนชวงถอศลอด พบวาผปวยมสลมสวนใหญมพฤตกรรมการรบประทานอาหารไมเหมาะสมกบโรคโดยพบวารอยละ 65 ของพลงงานทงหมดมาจากการรบประทานอาหารมอเปดบวชหรอมอแรกของวน (สพล, 2549)โดยในมสลมมกดมน าผลไม เครองดมทมรสหวาน เชน น าอดลม พรอมกบอาหารทอด อาหารทมคารโบไฮเดรตสง ทงนเพราะอาหารรสหวานไดมการจดเตรยมไวเปนพเศษในชวงถอศลอด ซงถอเปนประเพณทปฏบตสบตอกนมา อนเปนปจจยเสยงตอภาวะน าหนกเกนหรอโรคอวนซงจะยงเพมอาการหายใจล าบากในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง

30 พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย ความหมายของพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย หมายถง กจกรรมทปฏบตเพอใหม สขภาพด ประกอบดวย กจกรรมในยามวาง (leisure-time) และการออกแรงท ากจวตรประจ าวน (lifestyle physical activity) (Pender, 1996) ประกอบดวย ความแรง ความถ และระยะเวลาของการปฏบต ครอบคลมการปฏบตกจกรรม 5 ประเภท ไดแก การออกก าลงกายทใชแรงมาก การเดน การเคลอนไหว การยน และการนง การออกก าลงกายมความส าคญในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง เนองจากผปวยโรคนจะมปญหาเกยวกบการหายใจ การออกก าลงกายจะชวยใหระบบการหายใจและกลามเนอชวยหายใจท างานมประสทธภาพมากขน ซงไมแตกตางจากการฟนฟสมรรถภาพปอด เนองจากการฟนฟสมรรถภาพปอด คอ การฝกการหายใจโดยการใชกลามเนอหนาทอง และมเปาหมายเดยวกนกบการออก ก าลงกาย คอ เพอเพมประสทธภาพของระบบการหายใจและกลามเนอหายใจดวยเชนกน (นรกมล, 2550) สอดคลองกบการศกษาของปณณธร (2554) ทศกษาปจจยทมผลตอการกลบมารกษาซ าของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในโรงพยาบาลพะเยา พบวาผปวยรอยละ 65.95 มพฤตกรรมการออกก าลงกายและการฝกการหายใจถกตองสงผลใหกลามเนอทชวยในการหายใจแขงแรง นอกจากนการบรหารการหายใจทถกตองจะท าใหอากาศระบายไดด ผปวยไมเหนอยหอบงายเกนไป และพบวาผปวยรอยละ 63.34 ระบวาจะเหนอยหอบมากขนหากไมไดฝกการบรหารการหายใจทกวน ประโยชนของการออกก าลงกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง การออกก าลงกายมจดมงหมายเพอฟนฟสภาพ และลดอาการแทรกซอนของโรค ชวยสงเสรมใหมสขภาพด การออกก าลงกายในระดบทเพยงพอจะสามารถชวยใหอาการเหนอยลดลง ชวยใหหวใจมประสทธภาพในการสบฉดโลหตไดมากขน ชวยลดภาวะซมเศรา ความวตกกงวล และท าใหอารมณดขน (สจตรา, 2549) การออกก าลงกายถอเปนหวใจส าคญของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง การจดโปรแกรมการออกก าลงกายใหแกผปวยโรคปอดอดกนเรอรงอยางเหมาะสม จะชวยเพมความแขงแรงของกลามเนอหวใจ เพมความทนทานในการออกก าลงกาย และสามารถลดอาการหายใจล าบากลงได ท าใหคณภาพชวตของผปวยดขน จากการทตองเปนผอยกบบานมาเปนบคคลทสามารถท ากจกรรมไดตามสมควร (สมเกยรตและชยเวช, 2542) การออกก าลงกายในกลมผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเนนผลทส าคญ ไดแก (สภา, 2546) 1. การออกก าลงกายเพอความแขงแรง (strengthening exercise) เปนการฝกความแขงแรงของกลามเนอทใชแรงตาน โดยการฝกความแขงแรงของกลามเนอขณะมการหดตว การยดตวและแบบคางไว เชน การยกน าหนก เปนตน แตในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไมสามารถ

31 ปฏบตไดตอเนอง ปญหาทอาจเกดขนได คอ เกดสภาวการณกลนหายใจ อาจท าใหเกดอาการวงเวยน หนามด เนองจากการลดระดบของออกซเจนอยางรวดเรว และมการคงของคารบอนไดออกไซดเกดขน ซงจะเปนผลเสยตอผปวยปอดอดกนเรอรง จงควรมการหยดพกเปนระยะๆ และไมหกโหมจนเกนไป 2. การออกก าลงกายเพอความทนทาน (endurance exercise) เปนการฝกสมรรถภาพการท างานของปอดและหวใจ ฝกการใชพลงงานจากออกซเจนในรางกายอยางตอเนอง เปนการฝกดวยความหนกปานกลาง ผปวยสามารถออกก าลงกายไดอยางสบาย ดวยวธการวงเบาๆ การเดนเรว การเดนระยะไกล หรอการเดนธรรมดาเฉยๆ ซงเปนกจกรรมการออกก าลงกายทตอเนอง นอกจากนนมกจกรรมการออกก าลงกายทไมตอเนอง คอ การเลนกฬาบางประเภท เชน บาสเกตบอล ฟตบอล เปนตน ในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจะมอาการหายใจล าบากไดงาย จงควรไดรบการฝกอยางตอเนอง และในการเรมออกก าลงกายในระยะแรกควรใชเวลาในการออกก าลงกายสนๆ และระยะพกนานเมอมอาการหอบเหนอยและเมอยลา ตอมาจงพยายามลดเวลาในการพก และเพมระยะเวลาในการท ากจกรรมนนๆ ใหนานขน จะชวยปรบปรงความทนทานในการท ากจกรรมไดดขน 3. การออกก าลงกลามเนอชวยในการหายใจ (respiratory muscle exercise) เปนการออกก าลงกายกลามเนอกระบงลม โดยนยมฝกรวมกบเครองมอทสามารถรบแรงตานทานการ หายใจเขา เปนการฝกกลามเนอในการหายใจรวมดวย ส าหรบในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงซง มภาวะขยายหรอพองตวของถงลมและทรวงอกมากเกนไป จะท าใหมการออนแรงของกลามเนอในการหายใจ ดงนนการฝกการหายใจเพอลดหรอปองกนไมใหเกดการขยายตวเพมมากขน จงเปนเปาหมายส าคญอยางหนง ซงวธงายๆ ทไดผล กคอ การฝกการหายใจ (breathing training) โดยการบรหารหายใจแบบเปาปาก (pursed lips) (ชยเวช, 2542) ประเภทของพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมหลากหลายวธ ผปวยสามารถเลอกออกก าลงกายตามประเภททตนเองชอบและถนด และควร ออกก าลงกายใหหลากหลายวธ เพอการมสขภาพทดและไมเบอหนาย ซงแตละประเภทจะมลกษณะทแตกตางกนสามารถอธบายไดดงน (การยา, 2553) 1. การออกก าลงกายแบบแอโรบก ออกก าลงกายแบบแอโรบก หมายถง การเคลอนไหวทตองการใชออกซเจนจ านวนมากโดยใชเวลานาน เพอใหรางกายสามารถน าออกซเจนไปใชประโยชนอยางมประสทธภาพสงสด เปนการออกก าลงกายทใชเวลาเพอใหปอดสดออกซเจนเขาไปจ านวนมาก ออกซเจนจะเขาสกระแสโลหตและถกสบฉดไปเลยงเซลลของอวยวะตางๆ ทวรางกายอยางมประสทธภาพ ท าใหเซลลทกเซลลของรางกายไดรบอากาศเตมทและขบของเสยออกทางลมหายใจ เหงอ ปสสาวะและ

32 อจจาระ ภายหลงการออกก าลงกายแบบแอโรบก เซลลทวรางกายจงสะอาดบรสทธและแขงแรงเตมท การออกก าลงกายแบบแอโรบก ตองการการเคลอนไหวชาๆ แตใชเวลานาน เชน ในการวงตองวงชาๆ สบายๆ แตตองใชระยะทางครงละ 4-5 กม.และใชเวลา 30-40 นาท เปนตน จงท าใหรางกายอดทนและอด อกปจจยหนง คอ พบวาผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรงรอยละ 28 ไมได ออกก าลงกายและฝกการหายใจตามทไดรบการสอนสขศกษา (ชยพงศ, 2547) สาเหตของความไมทนตอการออกก าลงกายเกดจากขอจ ากดในการระบายอากาศ ความบกพรองในการท างานของระบบหวใจและไหลเวยนเลอด และ/หรอการเสยหนาทของกลามเนอลายหรอการออนแรงของกลามเนอลายโดยผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในระยะมอาการเลกนอยมอาการหายใจล าบากเมอออกก าลงกาย หกโหม อาการทพบบอย คอ การหายใจล าบาก ขาไมมแรง และไมสขสบาย (Roach, 2001) ท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงอยแตในบานและแยกตวออกจากสงคม น าไปสภาวะซมเศราและความวตกกงวลมความรนแรงเพมขน นนคอผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมกมวถชวตแบบนงๆ นอนๆ และท ากจกรรมนอยกวาคนปกต สวนปจจยอนๆ ไดแก บานอยไกลจากสถานทออกก าลงกาย ไมมสงอ านวยความสะดวกส าหรบการออกก าลงกายทบาน ไมมเวลาเนองจากมภารกจในครอบครวมาก ไมรประโยชนของการออกก าลงกาย (สารนต, 2555) การออกก าลงกายทเหมาะสมชวยบรรเทาอาการหายใจล าบาก ชวยเพมความทนทานในการท ากจกรรม ลดปญหาทางจตสงคม และท าใหคณภาพชวตดขน (กญจนา, นงนช, สมบรณ, และทวศกด, 2555) นอกจากนยงชะลอการเสอมหนาทของปอดและลดอตราการเสยชวต ลดการออนแรงของกลามเนอหายใจและแขนขา การออกก าลงกายแบบแอโรบกมหลากหลายชนด ผปวยสามารถเลอกการออกก าลงกายในชนดทตนสนใจหรอในแบบทถนด ซงแตละชนดสามารถอธบายไดดงน (สจตรา, 2549) 1.1 การวายน า การวายน าดกวาการวง เนองจากการวายน า ใชกลามเนอทวรางกายมากกวาการวง และโอกาสทจะบาดเจบมนอยกวา เพราะน าจะชวยพยงรางกายไว แตมขอควรระวงส าหรบผทวายน าไมแขงและผทมโรคประจ าตว เชน โรคลมชก ลมบาหม คอหามวายน าคนเดยวเดดขาด ปญหาทพบไดบอยของการวายน า คอ หอกเสบ หน าหนวก ซงเกดจากการตดเชอของน าในสระหรอในล าคลอง จงควรปองกนดวยการใชไมพนส าล ชบแอลกอฮอลเชดชองหเบา ๆ ทกครงหลงวายน า 1.2 การขจกรยาน มอย 2 ประเภท คอ การขจกรยานนอกบานแตคอนขางจะเสยงตอการถกรถเฉยวชนเปนอยางมาก จงควรตองหาทางจกรยานทปลอดภยจรง ๆ ซงเปนการออกก าลงกายทสามารถเลนเปนทมได และยงใหความเพลนเพลนจากการชมทวทศนขางทางไปดวย และการขจกรยานชนดตงอยกบท ซงก าลงไดรบความนยมมากขนเรอยๆ เพราะสามารถท าไดในบานและจกรยานชนดนสามารถขไดโดยไมตองหด การขจกรยานท งสองประเภทนควรใชเวลา

33 อยางนอย 30-35 นาท (สมจต, 2540) ขอควรระวงส าหรบการขจกรยาน คอ การปรบอานใหมความสงพอด ในขณะทเทาขลงมาสด ขอเขาจะตองเหยยดจนเกอบตรง แตไมถงกบเหยยดจนสดทเดยว เพราะหากปรบไมถกตอง อาจเปนเหตใหเจบขอเขาได และควรมการอบอนรางกายเชนเดยวกบการวง 1.3 การเดน ถาจะเปรยบเทยบการเดนกบการวงแลว การเดนมขอไดเปรยบกวาคอ เกดความชอกช าตอกลามเนอ เอน กระดก และขอตอนอยกวา ท าไดงายและมความปลอดภยมากกวาทงในแงของอบตเหตและสขภาพทวไป 1.4 การร ามวยจนหรอไทเกก เปนศลปะชนดหนงของจน สามารถแบงออก ไดเปน 3 ประเภท คอ ศลปะเพอการกฬา ศลปะเพอการปองกน และศลปะเพอสขภาพแขงแรง เวลาของการฝกออกก าลงกายทมทาอยประมาณ 128 ทา ใชเวลาประมาณ 20 – 25 นาทในอตราความเรวของการเคลอนไหวปกต (สมจต, 2540) 2. การบรหารรางกายสวนลาง การบรหารรางกายสวนลาง (lower extremity exercise training) เปนการออก ก าลงกายทใชกลามเนอขา จะชวยเพมความสามารถในการออกก าลงกายและความทนทานในการปฏบตกจวตรประจ าวนเพมขน (Casaburi, 1993) และชวยในการแลกเปลยนกาซในปอดดขน ลดอาการเหนอยหอบและเพมประสทธภาพการใชออกซเจน จากการศกษาพบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงหลงจากไดออกก าลงกาย 6-8 สปดาห สามารถออกก าลงกายไดถงเปาหมายทตงไว และเมอออกก าลงกาย 8-10 สปดาห สามารถออกก าลงกายไดนาน 25-30 นาท (Celli, 2001) โอ โดเนลล เวบบ และแมคเกอร (O’ Donnell, Webb, & McGuire, 1993) ศกษาประโยชนของการออกก าลงกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงโดยใหผปวยเดนหรอปนจกรยานหรอเดนบนสายพาน จนเรมรสกเหนอย 3 ครงตอสปดาห เปนระยะเวลา 8 สปดาห ผลการศกษา พบวา กลมทดลอง 39 ราย มระยะทางในการเดน 12 นาทเพมขน อาการเหนอยหอบลดลง ส าหรบรปแบบการบรหารรางกายสวนลางมหลายวธตามความชอบหรอความถนด เชน การบรหารกลามเนอขา การเดนเลน การเดนขนลงบนได หรอการขรถจกรยาน เปนตน ซงผปวยควรออกก าลงกายทละนอยกอน เมอผปวยออกก าลงกายถงระดบทตองการแลว และคดวาสามารถออกก าลงกายในระดบทมากขนกวาเดมได จงคอยๆ เพมความถและระยะเวลาของการออกก าลงกาย ซงใชเวลาประมาณ 20-30 นาทตอครงความถ 3-5 ครงตอสปดาห 3. การบรหารรางกายสวนบน การบรหารรางการสวนบน (upper extremity exercise training) เปนการออก ก าลงกายทใชกลามเนอไหลและแขน นอกจากจะเพมสมรรถภาพการท างานของไหลและแขนแลว ยงชวยลดการท างานของกลามเนอชวยในการหายใจ ท าใหการเคลอนไหวของผนงหนาทองสมพนธ

34 กบทรวงอก สงผลใหการหายใจมประสทธภาพมากขน ส าหรบรปแบบการบรหารรางกายสวนบน อาจใชเปนวธการยดกลามเนอแขนและไหล เชน การยกแขนขนเหนอศรษะ การแกวงแขน ซงการบรหารกลามเนอไหลและแขนควรท าชาๆ ไมหกโหมจนเหนอยมากเกนไป (Celli, Rassulo, & Make, 2001) 4. การบรหารทรวงอก การบรหารกลามเนอทรวงอกซงเปนกลามเนอเกยวกบการหายใจ (ventilator muscle training) เปนการฝกเพอเพมความยดหยนของทรวงอกใหมการเคลอนไหว การบรหารทรวงอกชวยลดความตงตวของกลามเนอ เมอทรวงอกขยายและหดตวไดด ท าใหปอดขยายตวไดเตมท ปรมาตรของอากาศทหายใจเขาออกแตละครงเพมขน ลดความจคงคางภายในปอด (functional residual capacity) ท าใหอาการเหนอยหอบลดลง (การยา, 2553) 5. การบรหารการหายใจและการหายใจแบบเปาปาก การหายใจแบบเปาปาก (purse lip breathing exercise) จดเปนรปแบบการบรหาร การหายใจทมประสทธภาพมากทสดในการฟนฟสมรรถภาพการท างานของปอดในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง เพอลดอาการหายใจล าบาก การหายใจแบบเปาปากสามารถปฏบตไดโดยการสดลมหายใจเขาทางจมกใหลกทสด โดยใหทองปองในชวงนบ 1-2 แลวหายใจออกชาๆ ทางปาก หอรมฝปากคลายผวปากใหรสกวามอากาศอยในกระพงแกมและล าคอ ในชวงเวลานบ 1-4 (ลนจง, 2539) ลนจงยงกลาววาการหายใจแบบนในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง จะชวยท าใหกลามเนอกระบงลมไดท างาน และเพมประสทธภาพการท างานของกลามเนอหายใจ เนองจากพยาธสภาพของหลอดลมในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมการเปลยนแปลง คอ ยบแฟบงายขณะหายใจออก การหายใจออกอยางเรวและแรง ท าใหหลอดลมปดเรวกวาปกตท าใหอากาศถายเทไมสมบรณ นอกจากนการหายใจเรวท าใหลมหายใจเกดกระแสวน สงผลใหผปวยหายใจออกไดล าบากมากขน อกทงการหายใจแบบเปาปากจะชวยใหเกดแรงตานขณะหายใจออก ท าใหแรงดนในหลอดลมเพมขน ชวยตานแรงดนจากชองเยอหมปอด ท าใหหลอดลมแฟบชากวาปกต อากาศในถงลมมเวลาในการแลกเปลยนกาซเพมขน ถงลมปอดวางรบออกซเจนใหมไดอยางมประสทธภาพ ชวยใหผปวยหายใจสะดวกขนและเหนอยนอยลง การปฏบตในการออกก าลงกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง การออกก าลงกายในผปวยปอดอดกนเรอรง จะตองมการปฏบตอยางถกตองและเหมาะสม ดงนนผปวยจะตองค านงถงสภาพรางกายและผลกระทบทอาจตามมา โดยสามารถอธบายไดดงน 1. การเตรยมความพรอม กอนการออกก าลงกายควรเตรยมรางกายและกลามเนอใหพรอมโดยการออกก าลงกายเพอความยดหยน (flexibility exercise) การฝกลกษณะนเปนการยดกลามเนอ

35 กอนออกก าลงจรง หรอการอบอนรางกายนนเอง เปนการฝกความยดหยนของโครงสรางใยกลามเนอชวยใหมการหดและคลายตวไดอยางเหมาะสม ท าใหกลามเนอทกสวนอยในลกษณะสมดลทงในขณะมการเคลอนไหวและไมเคลอนไหว ลกษณะในการฝกเปนการยดกลามเนอคางไว ผปวยโรคปอดอดกนมกมปญหาไมสามารถทนตอการปฏบตกจกรรมตางๆ ได เนองจากผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมทนส ารองในการระบายอากาศต า (สมเกยรตและชยเวช, 2542) ดงนน การออกก าลงกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงจงควรเรมทละนอย จนถงระดบทผปวยคดวาสามารถทจะออกก าลงกายไดมากกวาเดม จงคอยเพมความถของการออกก าลงกายและระยะเวลาใหนานขน และเพมความแรงเปนอนดบสดทาย (Hilling & Smith, 2004) 2. ความถของการออกก าลงกาย ควรออกก าลงกาย 3- 5 ครงตอสปดาห โดยระยะเรมตนควรเรมทความถนอยๆ 3. ความหนกเบา การออกก าลงกายในระดบต า เปนการออกก าลงทมเปาหมายของความหนกเบาต าในการออกก าลงกาย โดยการออกก าลงครงละนอยๆ แลวคอยๆ เพมขน 4. ระยะเวลาการออกก าลงกาย ควรออกก าลงกายนาน 20-30 นาทตอครง ซงระยะเวลาและความหนกเบาของการออกก าลงกาย ขนอยกบความสามารถของผปวย ขอควรระวงในการออกก าลงกายในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงควรหลกเลยงการออกก าลงกายทตองออกแรงมากเพราะจะท าใหเหนอยงาย ควรออกก าลงกายตามความถ ความหนกเบา และระยะเวลาตามทไดกลาวไปแลวขางตน นอกจากนควรเลอกสถานทออกก าลงกายทปลอดโปรง อากาศถายเทสะดวก เลอกสวมใสเสอผาทรสกสบาย ไมรดรป หากมอาหารหายใจเหนอย ควรหยดพก กลาวโดยสรป การออกก าลงกายถอเปนหวใจส าคญของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดในผทเปนโรคปอดอดกนเรอรง เพราะจะท าใหรางกายมความแขงแรง มความทนทาน และชวยใหกลามเนอทใชในการหายใจท างานไดดขน การออกก าลงกายส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมหลายประเภท ไดแก การออกก าลงกายแบบแอโรบกจะเปนการเคลอนไหวชาๆ แตใชเวลานาน ซงมหลากหลายชนด เชน วายน า ขจกรยาน เดนและร ามวยจน การบรหารรางกายสวนลาง จะชวยเพมความสามารถและความทนทานในการปฏบตกจวตรประจ าวน การบรหารรางกายสวนบน เปนการออกก าลงกายทใชกลามเนอไหลและแขน ชวยลดการท างานของกลามเนอชวยหายใจท าใหการหายใจมประสทธภาพมากขน การบรหารทรวงอกท าใหอาการเหนอยหอบลดลง และการหายใจแบบเปาปาก ชวยใหผปวยหายใจสะดวกขนและเหนอยนอยลง ในการออกก าลงกายจะตองมการเตรยมความพรอมโดยการยดเหยยดกลามเนอเพอความยดหยนและลดการบาดเจบหลงการออกก าลงกาย ควรออกก าลงกายดวยความถ ความหนกเบา และระยะเวลาทเหมาะสม นอกจากนขอควรระวงส าหรบผปวย

36 โรคปอดอดกนเรอรง คอ ควรหลกเลยงการออกก าลงกายทตองออกแรงมาก เพราะจะท าใหเหนอยงาย หากมอาการหายใจเหนอย ควรหยดพก ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต รปแบบการสงเสรมสขภาพของเพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) อธบายวา พฤตกรรมสขภาพเปนผลลพธทเกดจากปจจยทเกยวของ 2 ประเภท ประกอบดวย 1) ประสบการณและคณลกษณะสวนบคคล เปนภมหลงของบคคลทสงผลทงโดยตรงและโดยออมตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ไดแก ประสบการณในอดตและปจจยสวนบคคล ซงประกอบดวย ดานรางกาย เชน เพศ อาย ลกษณะรปราง สภาวะวยรน วยหมดประจ าเดอน ความแขงแรง ดานจตใจ เชน แรงจงใจ ความสามารถสวนบคคล การรบรภาวะสขภาพ การใหค าจ ากดความของสขภาพ ดานสงคมวฒนธรรม เชน เชอชาต การศกษา ฐานะทางเศรษฐกจและ 2) สตปญญาและอารมณทเฉพาะเจาะจงตอพฤตกรรม เปนปจจยส าคญทกอใหเกดแรงจงใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ไดแก การรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรสมรรถนะตนเอง อารมณทสมพนธกบกจกรรม อทธพลระหวางบคคล และอทธพลดานสถานการณ ผานพนธะสญญาในการวางแผนการกระท า และความตองการอนและความชอบอนทเขามาขดขวางอยางกะทนหน เนองจากผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมวถชวตทคอนขางแตกตางกบผปวยกลมอน นนคอ ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต มพฤตกรรมการสบบหรคอนขางมาก มสตรอาหารทมแปงและน าตาลเปนองคประกอบหลกตามสตรอาหารมสลม ประกอบกบโรคปอดอดกนเรอรงมกจะมการก าเรบของโรคในชวงเวลากลางคนแตไมสะดวกในการเดนทาง เนองจากการมเหตการณความไมสงบเกดขนในพนท สงผลกระทบตอการเดนทางมาเขารบการรกษากบทางโรงพยาบาล ขณะเดยวกนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมกเปนผสงอายและสวนใหญใชภาษายาวในการสอสารจงตองอาศยบคคลในครอบครวชวยเหลอในการเปนลามและน าสงโรงพยาบาลโดยเฉพาะชวงทมอาการก าเรบหรอการมาพบแพทยตามนด ดงนน ในการศกษาครงนผวจยไดคดเลอกปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต ประกอบดวย การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ แรงสนบสนนของครอบครว และการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ซงมรายละเอยดดงน

37

การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ (perceived barrier to action) เปนการคาดการณถงอปสรรคตางๆ ของการปฏบตพฤตกรรม สงผลทงตอความตงใจและการลงมอปฏบตของบคคล อปสรรคเหลานนอาจเปนสงทบคคลวาดมโนภาพไปเองหรอมอยจรงกได เชน ความไมเหมาะสม ความไมสะดวก ความสนเปลองคาใชจาย ความยากล าบาก การเสยเวลา เปนตน อปสรรคมกถกมองวา เปนสงทสกดกนและกดขวางการปฏบตพฤตกรรม รวมทงท าใหบคคลเกดความรสกไมพงพอใจ เชน การเลกสบบหรหรอเลกรบประทานอาหารทมไขมนสง การรบรอปสรรคจะกระตนใหบคคลหลกเลยงการปฏบตหรอไมปฏบตพฤตกรรม โดยปกตผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมโอกาสเกดอาการหอบเหนอยไดตลอดเวลา และผปวยสวนใหญมกเปนผสงอาย จงตองพงพาผอนในการท ากจวตรประจ าวนและในการเดนทางมาพบแพทย ท าใหรบรถงความยงยากในการท ากจวตรประจ าวนและการปฏบตตวตามแผนการรกษา โดยพบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมกมความยาก ล าบากในการเดนทางมาพบแพทยตามนด เนองจากตองพงพาผอนในการมาโรงพยาบาล ตองพงพาผดแลในการเตรยมอาหารและการรบประทานยาหรอพนยาเนองจากการชวยเหลอตวเองไดนอย หรอมขอจ ากดในการท ากจกรรมจงท าใหผปวยรบรถงความไมสะดวกในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ (อมพวน, 2552) นอกจากน การลด ละ เลก บรโภคนสยทชอบ เชน การรบประทานอาหารหวาน อาหารมน ท าใหเกดความไมพงพอใจ การปรบการบรโภคอาหารเปนวนละ 5-6 มอ ท าใหรสกวาเปนเรองยงยาก ไมสะดวก เสยเวลา และสนเปลองคาใชจาย ดงนนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ซงอาศยอยทามกลางเหตการณไมสงบ จงยงไดรบผลกระทบตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมากกวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงโดยทวไป เนองจากอยภายใตสงแวดลอมทเปนอปสรรคตอการเขาถงแหลงประโยชนในการดแลสขภาพ เชน การเดนทางไปซออาหารหรอยา การมาพบแพทยตามนดหรอเมอมอาการก าเรบ การเดนทางไปออกก าลงกาย และหากขาดบคลากรทพดภาษายาวได กจะยงเพมอปสรรคในการสอสารระหวางผปวยและผใหการรกษา ซงอาจท าใหผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงเกดความคบของใจ เกดความเครยดและวตกกงวลเกยวกบความเจบปวยเพมขน งานวจยทผานมา พบวาไมมความสมพนธระหวางการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพกบพฤตกรรมสขภาพในบคคลทวไปและในผปวย เชน การศกษาในผใหญวยกลางคน ผสงอาย ผปวยโรคความดนโลหตสง เปนตน (กญจนาและคณะ, 2555) โดยสภา (2546) พบวาการรบรอปสรรคไมสามารถท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายของผใหญวยกลางคนได และในงานวจย

38 ของทพยวด (2552) พบวา การรบรอปสรรคไมสามารถท านายพฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงไดเชนกน แรงสนบสนนของครอบครว การสนบสนนทางสงคม หมายถง การทบคคลไดรบหรอรบรวาไดรบความชวยเหลอจากบคคลอนซงเกดจากการมปฏสมพนธหรอสมพนธภาพระหวางบคคลตงแต 2 คนขนไป ท าใหบคคลนนๆ เกดความรสกของความเปนเจาของ การยอมรบ การยกยอง ความรก ความรสกมคณคาและการตอบสนองความตองการจากบคคลอนทหยบยนไมตรให ในการศกษาครงนผวจยใชแนวคดแรงสนบสนนทางสงคมของเฮาส (House, 1981) ซงระบองคประกอบของแรงสนบสนนทางสงคมไว 4 ดาน ไดแก ดานอารมณ ดานการประเมนคา ดานขอมลขาวสารและดานทรพยากร แรงสนบสนนทางสงคมมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพ เนองจากชวยเอออ านวยหรอสรางสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ ชวยลดสงเราความเครยด ชวยบรรเทาความเครยด และใหขอมลยอนกลบหรอยนยนการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ (Pender, 1996) ซงจะสงผลใหบคคลสามารถเผชญกบเหตการณทคกคามตอรางกายและจตใจไดอยางมประสทธภาพ ทงนเพราะบคคลแตละคนมความไวตอความคาดหวง การเปนแบบอยางและการยกยองจากบคคลอนๆ และมการรบรอทธพลจากบคคลอนในระดบทแตกตางกนขนอยกบภมหลงทางวฒนธรรม ความเชอ ทศนคตและพฤตกรรมของบคคลอนๆทมตอตนเอง บคคลจะกระท าพฤตกรรมสขภาพเมอรบรวา การกระท าของตน จะไดรบความชนชมยกยอง หรอการเสรมแรงจากบคคลอน โดยเฉพาะบคคลใกลชดมากทสดหรอสมาชกในครอบครว ซงเปนแหลงแรกของการสนบสนนทางสงคม (Pender, 2006) ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงไดรบผลกระทบจากโรคมากมาย เนองจากตองปรบเปลยนวถชวตไปในทางทสงเสรมสขภาพ ขณะเดยวกนการด าเนนวถชวตมความแตกตางจากผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทวไป เนองจากวถชวตของมสลมลวนผกพนอยกบพระเจา การปฏบตกจกรรมทกอยางจงตองสอดคลองกบบทบญญตทางศาสนา เชน การถอศลอด การรบประทานอาหารฮาลาล การแตงกายนอกบานของสตร เปนตน ถาผปวย มการรบรการปฏบตตวตามค าแนะน าของบคลากรทมสขภาพวาไมสอดคลองกบหลกศาสนา จะกอใหเกดความคบของใจ ความเครยด และความวตกกงวลมากขน ดงนน สมาชกครอบครวจงมสวนเกยวของอยางมากในการชวยเหลอผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพใหถกตองตามแผนการรกษา โดยเฉพาะดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานโภชนาการและดานการออกก าลงกาย จงมงานวจยมากมายท

39 พบวาการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสขภาพอยางมนยส าคญทางสถตในผใหญวยกลางคน วยสงอายและผปวยโรคเรอรง (กญจนาและคณะ, 2555) ชนดของแรงสนบสนนของครอบครว แรงสนบสนนทางสงคมตามแนวคดของเฮาสแบงออกเปน 4 ดาน (House, 1981) ไดแก 1. การสนบสนนทางดานอารมณ (emotional support) เปนความรสกเหนใจ การดแลเอาใจใส ใหก าลงใจ การยอมรบ ยกยองและเหนคณคา เปนการแสดงถงความรกความผกพนทมตอกน เนองจากโรคปอดอดกนเรอรง เปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาด แตสามารถควบคมอาการไมใหก าเรบและปองกนการเกดภาวะแทรกซอนได ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงจงตองไดรบการรกษาควบคไปกบการปรบพฤตกรรมอยางถกตองและเหมาะสม การทตองปฏบตตามแผนการรกษารวมกบการปรบพฤตกรรมอยางตอเนองอาจท าใหเกดความเครยดและความเหนอยลา หมดก าลงใจได ดงนนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงจงจ าเปนตองไดรบการตอบสนองทางดานอารมณ สอดคลองกบการศกษาของจรพนธ (2549) พบวา การดแลอยางตอเนองท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงสามารถปรบตวยอมรบและเผชญกบภาวะสขภาพของตนเอง ปรบจตใจไมใหเกดความขดแยง ทอแท สนหวง สามารถจดการขนตนกบปญหาความเจบปวยของตนเองได 2. การสนบสนนทางดานทรพยากร (instrumental support) เปนการใหความชวยเหลอโดยตรงตอความจ าเปนของบคคลในรปวตถ สงของ แรงงานและการปรบสภาพแวดลอม โรคปอดอดกนเรอรงเปนโรคทมความเจบปวยเปนเวลานาน ผปวยมอาการหอบเหนอยไดงาย ท าใหไมสามารถท างานไดตามปกตเปนผลใหรายไดจากการประกอบอาชพลดนอยลง มรายจายเพมขน ในผปวยมสลมหลกการอสลามมงเนนใหมความสามคค ชวยเหลอซงกนและกน โดยเฉพาะผทดอยโอกาสกวา การสนบสนนทางดานทรพยากรในวถมสลมเปนการจายซะกาต ซงม 2 ชนด คอ ซะกาตมาลหรอซะกาตทรพยสนและซะกาตฟฏเราะห สวนทรพยสนทตองจายซะกาตนนจะแตกตางกนตามประเภทของทรพยสน ซงจะเหนไดวาการบรจาคซะกาตเปนความเจรญงอกงาม เปนการยกระดบจตใจปองกนความเสยหายในทรพยสน สรางสวสดการและลดความเหลอมล าในสงคม ถาหากผปวยไดรบการสนบสนนดานสงของ และบรการจากชมชนหรอครอบครว จะท าใหผปวยสามารถปฏบตตวตามแผนการรกษาไดอยางสะดวกและถกตองมากขน การชวยเหลอเหลานเปนสงจ าเปนส าหรบผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง เพราะจะชวยใหผปวยมก าลงใจในการด าเนนชวตตอไป ซงตรงกบการศกษาของชยพงศ (2547) พบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทไมมบคคลคอยอ านวยความสะดวกในการมาโรงพยาบาล

40 ขาดบคคลทคอยชวยเหลอในการจดยา สงผลใหการรกษาไมเปนไปตามเปาหมายทตงไว และสอดคลองกบการศกษาของเทพทวย (2555) ทพบวารายไดเปนแหลงประโยชนทส าคญทจะเอออ านวยความสะดวกสบาย ในการเลอกบรการสขภาพ การไดเขารบการบรการทางสขภาพทดยอมสงผลใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไดรบการรกษาทถกตองและมคณภาพชวตทดขน 3. การสนบสนนทางดานขอมลขาวสาร (informational support) เปนการใหขอมลขาวสาร ขอเทจจรง การใหค าแนะน าซงสามารถน าไปใชในการแกไขปญหาทเกดขนได ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนภาคใตแมวาไดรบการสนบสนนทางดานขอมลขาวสารเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรงเปนอยางดจากบคลากรทมสขภาพ เนองจากทางโรงพยาบาลจดใหมคลนกโรคปอดอดกนเรอรงโดยเฉพาะ มการใหความรเกยวกบโรค การปฏบตตวและมการใหค าแนะน า ตอบค าถาม แกไขขอสงสย อกทงยงมการจดทมสขภาพลงพนทเพอใหความร ขอมลขาวสารแกผปวยถงทบาน โดยจะใชภายาว ในการใหขอมลขาวสาร ท าใหผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมความรความเขาใจเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรงและการปฏบตพฤตกรรมสขภาพเปนอยางด หากผปวยน าไปสการปรบแผนการด าเนนชวตและการปฏบตตนใหถกตองและเหมาะสมกบโรค กจะเกดประโยชนสงสดตอผปวย อยางไรกตาม ในสวนของแรงสนบสนนของครอบครวในผปวยมสลมโรคปอด อดกนเรอรงมการศกษานอย สวนใหญเปนการศกษาในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทวไป เชน การศกษาของพมพใจ (2551) พบวา ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงไดรบแรงสนบสนนของครอบครวดานขอมลในระดบปานกลาง โดยมากกวาครง (รอยละ 51.6) ใหขอมลเกยวกบอาหารแกผปวยโรคปอดอดกนเรอรงนอย สวนการศกษาของเทพทวย (2555) ทศกษาเรองพฤตกรรมสขภาพของผปวยปอดอดกนเรอรงพบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงสวนใหญ ยงไมเคยไดรบค าแนะน าในการปฏบตตวจากบคลากรทางการแพทย สงผลใหขาดความรในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ คนมสลมนนจะมความสมพนธกบพระผเปนเจาตลอดเวลา การดแลสขภาพตามหลกการปฏบตของศาสนา เนนการดแลสขภาพใหด หากพบความผดปกตหรอเจบปวยตองรบปรกษาผรทางดานสขภาพ เพราะมความเชอวาถาบคคลใดไมดแลสขภาพถอวาไมศรทธาตอองคอลลอฮ ดงนนการไดรบขอมลขาวสารทางดานสขภาพจงเปนสงจ าเปน ท าใหเกดความรความเขาใจและน าไปสศรทธาทมนคงน าไปสการปฏบตตนทถกตอง (ธดา, 2552) 4. การสนบสนนดานการประเมนคา (appraisal support) เปนการใหขอมลยอนกลบเพอการเรยนรตวเองหรอน าไปประเมนตนเอง ท าใหเกดความมนใจและสามารถไปเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอนในสงคม ตลอดจนเปดโอกาสใหแสดงความคดเหน เชน ชมเชยเมอผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมความสามารถหายใจแบบเปาปากไดอยางถกตองหรอกลาวชมเมอผปวยมการออกก าลงกายอยางสม าเสมอ เปนตน ในวถมสลมกลาวถงศรทธาในกฎของอลลอฮ โดย

41 มสลมยอมรบวา พระผเปนเจาทรงก าหนดสงทงหลายพรอมทงวางกฎเกณฑ ก ากบภาวะสงเหลานน ดงนนการรวมกลมเพอท ากจกรรมทางศาสนา การมสวนรวมในการแสดงความคดเหนและพฒนาสงคม โดยการใหก าลงใจบตรและผอนเมอมโอกาสตามความเหมาะสม จงพงกระท าเพอใหสอดคลองกบหลกศรทธาตออลลอฮ (รอมอเลาะ, 2550) การไดรบค ายกยอง ชมเชยจากบคคลใกลชดในครอบครว เชน บตรหลาน คสมรส หรอผดแล วาปฏบตพฤตกรรมสขภาพดแลว ถกตองแลว จะท าใหผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงเกดความรสกภาคภมใจในความสามารถของตนเองและรสกภมใจตนเอง ท าใหผปวยมความมนใจในการอยรวมกบผอนในสงคมและมก าลงใจในการปฏบตกจกรรมเพอสงเสรมสขภาพของตนเองไดอยางตอเนอง จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงไดรบแรงสนบสนนจากครอบครวในระดบปานกลาง เชน การศกษาของพมพใจ (2551) พบวา ผสงอายโรคปอดอดกนเรอรงไดรบแรงสนบสนนของครอบครวดานการประเมนคาในระดบ ปานกลาง โดยรอยละ 33.3 ไมไดเตอนเรองอาหารทควรงดแกผปวยโรคปอดอดกนเรอรง การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ (situational influences) หมายถง ความรสกนกคดเกยวกบสถานการณหรอบรบทของสงแวดลอมในการสงเสรมหรอขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ บคคลมแนวโนมจะปฏบตพฤตกรรมเมอรบรวา เปนสงคนเคย เขากนได ปลอดภยและมนใจ ไมรสกแปลกแยก ดวยสถานการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนใตสงผลกระทบตอพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง เนองจากเกดความรสกไมปลอดภยในการเดนทางและการใชชวตประจ าวน เกดความหวาดกลวและกลวอนตรายตอชวต จนตองอาศยอยแตในบาน ท าใหขาดรายได ไมกลาเดนทางมาพบแพทยตามนดหรอเมอมอาการผดปกตหรอเกดอาการก าเรบ โดยเฉพาะชวงเวลากลางคน นอกจากนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง มวถ ชวตผกพนอยกบศาสนาอยางแนนแฟน การปฏบตพฤตกรรมสขภาพจงอยภายใตกฎเกณฑ ความเชอ ทศนคตและครรลองขององคศาสดาในศาสนาอสลาม ดงนน หากบคลากรทมสขภาพขาดความไวทางวฒนธรรม ในการเขาถง เขาใจวถชวตของผปวย อาจท าใหผปวยรสกแปลกแยกหรอเกดการเขากนไมไดระหวางผปวยและผใหบรการสขภาพ งานวจยทผานมา พบวามไม มความสมพนธระหวางการรบรอทธพลดานสถานการณกบพฤตกรรมสขภาพในบคคลทวไปและในผปวย เชน การศกษาในผใหญวยกลางคน ผสงอาย ผปวยโรคความดนโลหตสง (ชนกานต, 2550) เชน การศกษาของสภา (2546) ทพบวาอทธพลดานสถานการณไมสามารถท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายของผใหญวยกลางคนได

42 สรปการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ จากการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ จะสรปไดวาโรคปอดอดกน เรอรงเปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได แตสามารถปองกนไมใหอาการของโรคก าเรบขนและปองกนการเกดภาวะแทรกซอนได โรคปอดอดกนเรอรง สงผลกระทบตอการด าเนนชวตของผปวยเปนอยางมาก ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองควบคมโรคใหได เพอเปนการปองกนไมใหอาการของโรคก าเรบขนและปองกนการเกดภาวะแทรกซอน โรคปอดอดกนเรอรงมวธการรกษาอย 2 วธ คอ การปรบเปลยนพฤตกรรมและการใชยา ซงการปรบเปลยนพฤตกรรมมสวนชวยใหการใชยามประสทธภาพทดยงขน การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ตามแนวคดของเพนเดอร ประกอบดวย 6 ดาน ไดแก ความรบผดชอบตอสขภาพ การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย โภชนาการ การพฒนาทางจตวญญาณ การมสมพนธภาพระหวางบคคลและการจดการกบความเครยด เนองดวยผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมวถชวตทคอนขางแตกตางกบผปวยกลมอน ผวจยจงไดเลอกพฤตกรรมสขภาพมาศกษา 3 ดานไดแก ความรบผดชอบตอสขภาพ โภชนาการ และการออกก าลงกาย เนองจากผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต มพฤตกรรมการสบบหรคอนขางมาก มสตรอาหารทมแปงและน าตาลเปนองคประกอบหลก และดวยโรคปอดอดกนเรอรงมกจะมการก าเรบของโรคในชวงเวลากลางคน แตการทมเหตการณความไมสงบเกดขนในพนท จงสงผลกระทบตอการเดนทางมาเขารบการรกษากบทางโรงพยาบาล ขณะเดยวกนผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมกเปนผสงอายจงตองอาศยบคคลในครอบครวชวยเหลอโดยเฉพาะชวงทมอาการก าเรบหรอการมาพบแพทยตามนด ดงนนปจจยทคาดวาจะสงผลตอพฤตกรรมสขภาพในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงประกอบดวย แรงสนบสนนของครอบครว การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

43

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

การศกษาครงนเปนการวจยแบบบรรยายเชงสหสมพนธ (descriptive correlational research) เพอศกษาปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ไดแก การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ แรงสนบสนนของครอบครว และการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ โดยมระเบยบวธการวจย ดงตอไปน ประชำกรและกลมตวอยำง ประชากร การศกษาครงนมประชากรเปาหมาย คอ ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ไดแก ยะลา ปตตาน และนราธวาส ลกษณะของกลมตวอยาง การศกษาครงน กลมตวอยาง คอ ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงทมารบบรการในคลนกโรคปอดอดกนเรอรง แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลชมชนใน 3 จงหวดชายแดนใต ไดแก ยะลา ปตตาน และนราธวาส ขนาดของกลมตวอยาง การศกษาครงนกลมตวอยาง คอ ผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงทมารบบรการในคลนกโรคปอดอดกนเรอรง แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลชมชนใน 3 จงหวดชายแดนใต จ านวน 129 คน การเลอกกลมตวอยาง ผ วจ ยท าการสมเลอกโรงพยาบาลทศกษา โดยเลอกกลมโรงพยาบาลชมชนทงหมดในจงหวดยะลา ปตตาน และนราธวาส จ านวน 30 แหง ตามจ านวนประชากรทนบถอศาสนาอสลามเปนสวนใหญ ไดแก โรงพยาบาลกรงปนง โรงพยาบาลกาบง โรงพยาบาลบนนงสตา โรงพยาบาลยะหา โรงพยาบาลเบตง โรงพยาบาลธารโต โรงพยาบาลรามน โรงพยาบาลกะพอ โรงพยาบาลโคกโพธ โรงพยาบาลทงยางแดง โรงพยาบาลปะนาเระ โรงพยาบาลมายอ โรงพยาบาลแมลาน โรงพยาบาลไมแกน โรงพยาบาลยะรง โรงพยาบาลยะหรง โรงพยาบาลสายบร โรงพยาบาลหนองจก โรงพยาบาลจะแนะ โรงพยาบาลเจาะไอรอง โรงพยาบาลยงอ โรงพยาบาลระแงะ โรงพยาบาลรอเสาะ โรงพยาบาลศรสาคร โรงพยาบาลสครน โรงพยาบาลบาเจาะ โรงพยาบาลตากใบ โรงพยาบาลแวง โรงพยาบาลสไหงปาด โรงพยาบาลสไหงโก-ลก ผวจยก าหนดโควตาของโรงพยาบาลเปนจ านวนเทาๆ กน จงหวดละ 2 แหง ไดจ านวนโรงพยาบาลทศกษา 6 แหง หลงจากนนผวจยท าการเขยนชอโรงพยาบาลทง 30 แหงลงในสลากและน าสลากทงหมดใสในภาชนะ

44

3 ชนด แบงเปน 3 จงหวด เขยาใหปะปนกนในภาชนะแตละใบ แลวจงหยบสลากออกมาเปนการสมแบบไมแทนท และชอโรงพยาบาลทถกเลอกจะตกเปนตวอยาง ซงไดแก จงหวดนราธวาส คอ โรงพยาบาลเจาะไอรองและโรงพยาบาลระแงะ จงหวดยะลา คอ โรงพยาบาลรามนและโรงพยาบาล ยะหา และจงหวดปตตาน คอ โรงพยาบาลแมลานและโรงพยาบาลยะหรง ผวจยท าการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยก าหนดคณลกษณะกลมตวอยาง ดงน 1. ผปวยมสลมทมอาย 18 ปขนไป ทงเพศชายและเพศหญง 2. ไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคปอดอดกนเรอรงอยางนอย 2 เดอนขนไป และมระดบความรนแรงของโรคไมเกนระดบท 3 โดยมคา FEV1 ไมนอยกวา 1.8 ลตร 3. คา expiratory peak flow ต ากวา 600 ลตรตอนาท โดยการเปา peak flow เพอแยกจากโรคหอบหด 4. พกอาศยในครวเรอนเดยวกนกบคสมรสหรอบตรหลาน 5. สามารถตดตอสอสาร ฟงและพดภาษาไทยไดหรอมคสมรส/บตรหลาน/ผดแลทสามารถฟงและพดภาษาไทยได ขนาดของกลมตวอยาง การก าหนดกลมตวอยาง ผวจยไดค านวณขนาดกลมตวอยาง โดยใชตารางประมาณคาอ านาจการทดสอบสหสมพนธ ของโพลทและฮงเลอร (Polit & Hungler, 1996) โดยก าหนดคาความเชอมนเทากบ 95 เปอรเซนต (α =.05) ก าหนดอ านาจการทดสอบ (power of test: 1- β) เทากบ 0.80 เลอกขนาดของอทธพล (effect size) ท 0.25 เนองจากมการศกษาทใกลเคยง คอ ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายมสลมโรคความดนโลหตสง (ทพยวด, 2552) พบวา การรบรอทธพลดานสถานการณมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (r =.48, p <01) เมอเปดตารางไดกลมตวอยางจ านวน 129 ราย โดยแบงสดสวนของกลมตวอยางแตละโรงพยาบาลเปนแหงละ 22 ราย 3 แหงและ 21 ราย 3 แหง ดงน โรงพยาบาล เจาะไอรอง จ านวน 22 ราย โรงพยาบาลระแงะ จ านวน 22 ราย โรงพยาบาลรามนจ านวน 22 ราย โรงพยาบาลยะหา จ านวน 21 ราย โรงพยาบาลแมลาน จ านวน 21 ราย และโรงพยาบาลยะหรง จ านวน 21 ราย

45

เครองมอทใชในกำรวจย การวจยแบบบรรยายเชงสหสมพนธครงน มเครองมอทใชในการเกบขอมลเปนแบบสอบถามทผวจยสรางขน รวบรวมขอมลโดยการสมภาษณตามแบบสอบถาม ประกอบดวย 3 สวน ดงตอไปน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล ประกอบดวย ขอมลเกยวกบ เพศ อาย สถานภาพ สมรส ระดบการศกษา จ านวนสมาชกในครอบครว ลกษณะการอยอาศย อาชพ รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน ความเพยงพอของรายไดกบคาใชจาย ระยะเวลาทเปนโรคปอดอดกนเรอรง ยาทไดรบ โรคประจ าตวอนๆ (ภาคผนวก ก) สวนท 2 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ผวจยสรางขนตามแนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอรและคณะ (Pender et al., 2006) ขอค าถามมจ านวนทงหมด 41 ขอ ครอบคลมพฤตกรรมสขภาพ 3 ดาน คอ 2.1 ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ประกอบดวย ขอค าถามจ านวน 13 ขอ ไดแก ขอ 1-13 2.2 ดานโภชนาการ ประกอบดวย ขอค าถามจ านวน 20 ขอ ไดแก ขอ 14-33 2.3 ดานการออกก าลงกาย ประกอบดวย ขอค าถามจ านวน 8 ขอ ไดแก ขอ 34-41 ลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (likert scale) โดยมเกณฑการให คะแนนในแตละขอค าถาม ดงน

ไมเคยปฏบต หมายถง ทานไมเคยปฏบตกจกรรมนนๆ เลย ปฏบตนานๆ ครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ นานๆ ครงทม

โอกาสหรอ 1-2 ครง ตอเดอน ปฏบตบางครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ เปนบางครงทม

โอกาสหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห ปฏบตเกอบทกครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ เกอบทกครงทม

โอกาสหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห ปฏบตเปนประจ า หมายถง ทานปฏบต กจกรรมน นๆ ทกค รง ท ม

โอกาสหรอ 5-7 ครง ตอสปดาห

แบบประเมนนกเชนเดยวกนกบดานบนนะคะ

46

ขอค าถามทางบวก มจ านวน 28 ขอ ไดแก ขอ 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41 ขอค าถามทางลบ มจ านวน 13 ขอ ไดแก ขอ 1, 2, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 30, 33 การแปลผลคะแนนมดงน

ค าถามทางบวก ค าถามทางลบ ไมเคยปฏบต 1 คะแนน 5 คะแนน ปฏบตนานๆ ครง 2 คะแนน 4 คะแนน ปฏบตบางครง 3 คะแนน 3 คะแนน ปฏบตเกอบทกครง 4 คะแนน 2 คะแนน ปฏบตเปนประจ า 5 คะแนน 1 คะแนน

คะแนนรวมทงหมดอยในชวง 41-205 คะแนน คะแนนรวมสง หมายถง มพฤตกรรมสขภาพ ดกวาคะแนนรวมต าทงในภาพรวมและในแตละดาน อยางไรกตาม วอคเคอร, ซครส, และเพนเดอร (Walker, Sechrist, & Pender, 1995) ระบวา การแปลผลโดยใชคาเฉลยตงแต 1 ถง 5 บงบอกความหมายของพฤตกรรมไดดกวาคาคะแนนดบ ดงนน ผวจยจงใชคาเฉลย ซงไดจากคะแนนรวมทงหมด หารดวยจ านวนขอค าถามทงหมด คาทได คอ 1 ถง 5 แปลผลคะแนนในภาพรวมและรายดานออกเปน 3 ระดบ ดงน สวนท 3 แบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ขอค าถามมจ านวนทงหมด 46 ขอ ครอบคลมปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ 3 ประเภท คอ 3.1 แบบประเมนแรงสนบสนนของครอบครว ผวจยน าแบบประเมนแรงสนบสนนทางสงคมของวนด (2548) มาปรบใช ซงพฒนาขนตามแนวคดแรงสนบสนนทางสงคมของเฮาส (House, 1981) ประกอบดวย ขอค าถามจ านวน 21 ขอ เปนขอค าถามทางบวกทงหมด ลกษณะค าตอบเปนแบบประเมนคา 5 ระดบ ไดแก เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจหรอเฉยๆ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง โดยมเกณฑการใหคะแนนแตละขอค าถาม ดงน

คะแนนเฉลย 3.68 - 5.00 หมายถง พฤตกรรมสขภาพอยในระดบด คะแนนเฉลย 2.34 - 3.67 หมายถง พฤตกรรมสขภาพอยในระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 1.00 - 2.33 หมายถง พฤตกรรมสขภาพอยในระดบไมด

47

ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทานมากทสด

ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทาน

ไมแนใจหรอเฉย ๆ หมายถง ทานไมแนใจ หรอไมมความคดเหนตอขอความนนๆ เหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ ความคดเหนของ

ทาน เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ ความคดเหนของ

ทานมากทสด การแปลผลคะแนน มดงน

คาคะแนน ไมเหนดวยอยางยง 1 คะแนน ไมเหนดวย 2 คะแนน ไมแนใจหรอเฉยๆ 3 คะแนน เหนดวย 4 คะแนน เหนดวยอยางยง 5 คะแนน

คะแนนรวมอยในชวง 21 – 105 คะแนน คะแนนสง หมายถง มแรงสนบสนนจากครอบครวสงกวาคะแนนรวมต า โดยใชคาเฉลย จาก 1 – 5 แปลผลคะแนน ทงรายรวม รายดานและรายขอ และแบงการแปลผลออกเปน 3 ระดบ ดงน คะแนนเฉลย 3.68-5.00 หมายถง แรงสนบสนนของครอบครวอยในระดบสง คะแนนเฉลย 2.34-3.67 หมายถง แรงสนบสนนของครอบครวอยในระดบ ปานกลาง คะแนนเฉลย 1.00-2.33 หมายถง แรงสนบสนนของครอบครวอยในระดบต า 3.2 แบบประเมนการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ผวจยสรางขนตามแนวคดของเพนเดอร (Pender, 1996) ประกอบดวย ขอค าถามจ านวน 12 ขอ เปนขอค าถามทางลบทงหมด ลกษณะค าตอบเปนแบบประเมนคา 5 ระดบ ไดแก เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจหรอเฉยๆ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง โดยมเกณฑการใหคะแนนแตละขอค าถาม ดงน

48

ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทานมากทสด

ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทาน

ไมแนใจหรอเฉย ๆ หมายถง ทานไมแนใจ หรอไมมความคดเหนตอขอความนนๆ

เหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทาน

เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทานมากทสด

การแปลผลคะแนน มดงน

คาคะแนน ไมเหนดวยอยางยง 1 คะแนน ไมเหนดวย 2 คะแนน ไมแนใจหรอเฉยๆ 3 คะแนน เหนดวย 4 คะแนน เหนดวยอยางยง 5 คะแนน

คะแนนรวมอยในชวง 12-60 คะแนน คะแนนรวมสง หมายถง มการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพสงกวาคะแนนรวมต า ซงการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพสง หมายถง มการรบรวามอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมาก สงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทไมด และการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพต า หมายถง มการรบรวามอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพนอย สงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทดโดยใชคาเฉลยจาก 1 – 5 แปลผลคะแนน ทงรายรวมและรายขอ และแบงการแปลผลออกเปน 3 ระดบ ดงน คะแนนเฉลย 3.68-5.00 หมายถง การรบรอปสรรคอยในระดบสง คะแนนเฉลย 2.34-3.67 หมายถง การรบรอปสรรคอยในระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 1.00-2.33 หมายถง การรบรอปสรรคอยในระดบต า

49

3.3 แบบประเมนการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ผวจยสรางขนตามแนวคดของเพนเดอร (Pender, 1996) ประกอบดวย ขอค าถามจ านวน 13 ขอ ประกอบดวยค าถามทางบวกจ านวน 10 ขอ ไดแก ขอ 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 และขอค าถามทางลบจ านวน 3 ขอ ไดแกขอ 1, 2, 3 ลกษณะค าตอบเปนแบบประเมนคา 5 ระดบ ไดแก เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจหรอเฉยๆ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง โดยมเกณฑการใหคะแนนแตละขอค าถาม ดงน การแปลผลคะแนน มดงน

ค าถามทางบวก ค าถามทางลบ ไมเคยปฏบต 1 คะแนน 5 คะแนน ปฏบตนานๆ ครง 2 คะแนน 4 คะแนน ปฏบตบางครง 3 คะแนน 3 คะแนน ปฏบตเกอบทกครง 4 คะแนน 2 คะแนน ปฏบตเปนประจ า 5 คะแนน 1 คะแนน

คะแนนรวมอยในชวง 13-65 คะแนน คะแนนรวมสง หมายถง มการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ สงกวาคะแนนรวมต า ซงการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพสง หมายถง มการรบรวามสงสงเสรมในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมาก สงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทด และการรบรอทธพล

ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทานมากทสด

ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทาน

ไมแนใจหรอเฉย ๆ หมายถง ทานไมแนใจ หรอไมมความคดเหนตอขอความนนๆ

เหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทาน

เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ ความคดเหนของทานมากทสด

50

ดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพต า หมายถง มการรบรวามสงสงเสรมในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพนอย สงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทไมด โดยใชคาเฉลยจาก 1 – 5 แปลผลคะแนนทงรายรวมและรายขอ และแบงการแปลผลออกเปน 3 ระดบ ดงน คะแนนเฉลย 3.68-5.00 หมายถง การรบรอทธพลอยในระดบสง คะแนนเฉลย 2.34-3.67 หมายถง การรบรอทธพลอยในระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 1.00-2.33 หมายถง การรบรอทธพลอยในระดบต า กำรตรวจสอบคณภำพเครองมอ ในการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ผวจยใชวธการ ดงน 1. การหาความตรงของเครองมอ (validity) ผวจยน าแบบสอบถามทผวจยสรางขน ไปตรวจสอบความตรงของเนอหา (content validity) จากผทรงคณวฒจ านวน 5 ทาน ประกอบดวย อาจารยพยาบาลผเชยวชาญดาน อายรกรรม 1 ทาน อาจารยพยาบาลผเชยวชาญดานการวจยเกยวกบพฤตกรรมสขภาพ 1 ทาน และอาจารยพยาบาลผมประสบการณดานการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของผปวยใน 3 จงหวดชายแดนใต 1 ทาน พยาบาลผมประสบการณดานการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมใน 3 จงหวดชายแดนใต 1 ทาน อายรแพทยผมประสบการณดานพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต 1 ทาน และน าความเหนพองตองกนของผเชยวชาญแตละทานทแสดงความคดเหนพรอมทงใหขอเสนอแนะตางๆ ถงความตรงตามเนอหาของเครองมอ มาปรบปรงแกไขเนอหาตามค าแนะน า หลงจากนนน าแบบสอบถามทแกไขไปใหผเชยวชาญกลมเดมตรวจสอบอกจนกวาจะไดรบการยอมรบ เมอผเชยวชาญมความเหนตรงกนวาแบบสอบถามดงกลาวมความตรงตามเนอเรอง ผวจยจงน าแบบสอบถามไปทดลองใชกบผปวยทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางจ านวน 10 คน เพอตรวจสอบความเขาใจในภาษาทใชแตละขอความของเครองมอ 2. การหาความเทยงของเครองมอ (reliability) ผวจยพจารณาวาขอค าถามทงหมดนน วดคณลกษณะเดยวกนหรอหลายอยางเพอสะทอนถงความเปนอนหนงอนเดยวกนของเนอหาในแบบสอบถาม โดยการค านวณคาความสอดคลองภายในโดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha) ทดสอบความเทยงของแบบประเมนพฤตกรรมและแบบประเมนปจจยคดสรร ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค = 0.87 และ 0.92 ตามล าดบ

51

กำรเกบรวบรวมขอมล การวจยครงนผวจยท าการเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม มขนตอน ดงตอไปน 1. ขนเตรยมการ 1.1 ผวจยท าหนงสอขออนญาตในการท าวจย จากคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ถงผอ านวยการโรงพยาบาล เพอชแจงรายละเอยดและขออนญาตเกบขอมลแผนกผปวยนอก 1.2 ผวจยจดเตรยมผชวยวจย ซงเปนพยาบาลวชาชพมสลมจ านวน 1 คน เพออ านวยความสะดวกในการสอสาร เนองจากกลมตวอยางสวนใหญไมสามารถสอสาร โดยใชภาษาไทยได และชวยเหลอในการเกบขอมล โดยผวจยชแจงรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคของการวจย ขนตอนในการเกบรวบรวมขอมลวจยอยางละเอยด การใชแบบสมภาษณ รวมทงเปดโอกาสใหผชวยวจยซกถามขอสงสยในการเกบขอมลและผวจยมการฝกใหผชวยวจยเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทศกษา ภายใตการแนะน าและการดแลจากผวจย พรอมกบมการเกบขอมลจากกลมตวอยางควบคกนระหวางผวจยและผชวยวจยเพอตรวจสอบความเขาใจในการเกบขอมลของผชวยวจย จนมความแนใจวาผชวยวจยมความเขาใจแบบสมภาษณตรงกบผวจยและสามารถเกบรวบรวมขอมลไดอยางถกตอง หากผชวยวจยมปญหา หรอขอสงสยสามารถสอบถามผวจยไดโดยตรง มการตดตามผชวยวจยเปนระยะๆ เพอสอบถามความกาวหนา ปญหาและอปสรรคในการเกบรวบรวมขอมล พรอมทงเกบแบบสอบถามคนจากผชวยวจย พรอมทงมการตรวจสอบขอมลทไดอยางละเอยดอกครง หากพบขอบกพรองผวจยจะเดนทางไปชแจงใหผชวยวจยเขาใจดวยตนเอง เพอปรบปรงในการเกบขอมลครงตอไป 1.3 เมอไดรบอนญาตใหเกบขอมล ผวจยขอเขาพบหวหนาพยาบาลเพอแนะน าตวและชแจงวตถประสงคการวจย พรอมทงขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล 2. ขนด าเนนการเกบรวบรวมขอมล 2.1 ผวจยและผชวยวจยพบกลมตวอยาง โดยการประสานงานขอความรวมมอ 2.2 ผวจยและผชวยวจยแนะน าตว พดคยสรางสมพนธภาพกบผปวย โดยมการอธบายใหผปวยรบทราบถงวตถประสงคในการวจย ความส าคญ และประโยชนทจะไดรบจากการวจย สทธของกลมตวอยางและการเกบขอมลเปนความลบ ขนตอนในการเกบรวบรวมขอมล เวลาทใชในการสมภาษณและเกบรวมรวมขอมล 2.3 เมอผปวยยนยอมเขารวมวจย ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมล โดย การอธบายวธการตอบแบบประเมนใหเปนทเขาใจ ขออนญาตในการจดบนทกขอมล และขออนญาตด

52

แฟมประวตของผปวย ใชเวลาในการเกบรวบรวมขอมลกบผปวยทงหมดประมาณ 30 นาท เรมจากผวจยสอบถามผปวยโดยใชแบบบนทกขอมลสวนบคคล ตอดวยการสมภาษณตามแบบประเมนพฤตกรรมสขภาพ และแบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ 2.4 ภายหลงจากการเกบขอมลจากผปวยแลว ผวจย/ผชวยวจยเกบขอมลในสวนทเปนขอมลซงบนทกอยในแฟมประวตของผปวย โดยดจากแฟมประวต 2.5 ผวจย/ผชวยวจยตรวจสอบความสมบรณและความครบถวนของขอมล หากขอมลยงไมครบถวน ผวจย/ผชวยวจยเกบขอมลเพมเตมจนครบ เมอไดขอมลครบถวนผวจยน าขอมลทไดไปวเคราะหคะแนนตามวธการทางสถตตอไป กำรพทกษสทธกลมตวอยำง เมอผวจยพบกบกลมตวอยาง ผวจยไดแนะน าตว ชแจงวตถประสงคในการท าการวจยขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล โดยชแจงใหกลมตวอยางรบทราบถงสทธทจะตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมวจย ในระหวางการเขารวมในการวจยกลมตวอยางสามารถถอนตวจากการวจยไดตลอดเวลา โดยไมมผลกระทบใดๆ กบกลมตวอยาง หากขณะสมภาษณกลมตวอยางมอาการเหนอยหรอมอาการใดๆ ผวจยจะหยดสมภาษณและใหการชวยเหลอผปวยเบองตนกอน โดยหยดการสมภาษณแลวใหกลมตวอยางพก/ นงพก วดออกซเจนในเลอด จบชพจร จนกวาอาการทวไปจะดขนและไมมอาการก าเรบขนอกจงจะท าการเกบขอมลอกครง และหากอาการเหนอยของกลมตวอยางไมดขน กจะยตการสมภาษณ ในสวนของขอมลทไดจะใชรหสแทนชอ-สกล และจะน าขอมลมาน าเสนอเปนภาพรวมเฉพาะงานวจยนเทานน เมอกลมตวอยางยนยอมเขารวมวจยใหกลมตวอยางลงลายมอชอ หรอแสดงความยนยอมดวยวาจา จากนนผวจยจงท าการเกบรวบรวมขอมลตอไป ในการเกบขอมลครงนไมมใครถอนตวระหวางเกบขอมลวจย กำรวเครำะหขอมล ผวจยตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดและน ามาประมวลผล โดยใชโปรแกรม คอมพวเตอรส าเรจรป และใชสถตในการวเคราะหขอมลดงตอไปน 1. ขอมลสวนบคคล วเคราะหโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

53

2. ขอมลเกยวกบพฤตกรรมสขภาพ วเคราะหโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพจ าแนกออกเปนโดยรวม รายดานและรายขอ 3. ขอมลเกยวกบปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ ไดแก การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และแรงสนบสนนของครอบครว วเคราะหโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบของปจจยคดสรรจ าแนกออกเปนโดยรวมและรายขอ 4. วเคราะหความสมพนธระหวางการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ แรงสนบสนนของครอบครว กบพฤตกรรมสขภาพโดยรวม โดยใชสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product moment correlation coefficient)

54

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล

ผลการวจย การวจยครงนเปนการวจยแบบบรรยายเชงสหสมพนธ (descriptive correlational research) เพอหาความสมพนธระหวาง ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต โดยศกษาในกลมผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ทมารบการรกษาทตกผปวยนอกของโรงพยาบาลชมชนใน 3 จงหวดชายแดนใต จ านวน 6 แหง ไดแก โรงพยาบาลเจาะไอรอง โรงพยาบาลระแงะ โรงพยาบาลรามน โรงพยาบาลยะหา โรงพยาบาลแมลาน และโรงพยาบาลยะหรง จ านวน 129 ราย เกบรวบรวมขอมลในชวงเดอนพฤษภาคม 2556 ถงเดอนสงหาคม 2556 ผลการวเคราะหขอมลน าเสนอดวยการบรรยายประกอบตาราง แบงเปน 3 สวนดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 พฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมสลม ใน 3 จงหวดชายแดนใต สวนท 3 ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ลกษณะของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 79.8) เปนเพศชาย มอายอยในชวง 38-86 ป อายเฉลย 67.28 ป มสถานภาพสมรสค (รอยละ 91.5) มคสมรสคอยดแลเมอเจบปวย (รอยละ 89.9) มากกวาครง (รอยละ 51.9) มการศกษาระดบชนประถมศกษา ลกษณะการอยอาศย อาศยอยกบคสมรสและบตรหลานโดยมสมาชกครอบครว 3-8 คน หรอเฉลย 5 คน กลมตวอยางมากกวาครง(รอยละ 61.7) ประกอบอาชพเกษตรกรรม มรายไดเฉลยของครอบครว 17,802 บาทตอเดอน กลมตวอยางรอยละ 25.6 ยงคงสบบหร สวนใหญ (รอยละ 81.4) ไมเคยนอนรกษาตวในโรงพยาบาล กลมตวอยางรอยละ 27.1 มดชนมวลกายนอยกวาปกต โดยมดชนมวลกายเฉลย 20.16 กโลกรมตอตารางเมตร มากกวาครง (รอยละ 63.1) ไมมโรคประจ าตว รบประทานอาหารวนละ 2 มอ (รอยละ

55

62) โดยมอเชามกดมน าชาหรอกาแฟและขนม ยงรบประทานอาหารทอด ระยะทางจากบานมาถงโรงพยาบาลอยในชวง 2-14 กโลเมตรหรอเฉลย 10 กโลเมตร สวนใหญ (รอยละ 74.4) เดนทางมาโรงพยาบาลทงโดยรถมอเตอรไซค รถยนต และรถประจ าทางหรอรถรบจาง (ตาราง 1) ตาราง 1 จ ำนวนและรอยละของกลมตวอยำงจ ำแนกตำมขอมลทวไป (N= 129)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ เพศ ชาย 103 79.8 หญง 26 20.2 อาย (X = 67.28, SD = 8.29, Min = 38, Max = 86) 35- 39 ป 1 0.8 40- 49 ป 2 1.5 50-59 ป 16 12.4 60- 69 ป 62 48.1 70- 79 ป 37 28.7 80 ปขนไป 11 8.5 สถานภาพ ค 118 91.5 หมาย/หยา/แยกกนอย 11 8.5 ระดบการศกษา ไมไดรบการศกษา 20 15.5 ประถมศกษา 67 51.9 มธยมศกษา 13 10.1 การศกษาสายศาสนา 28 21.7 ปรญญาตร/เทยบเทา 1 0.8 จ านวนสมาชกในครอบครว (X = 5.29, SD = 1.23, Min = 3, Max = 8) 3 – 4 คน 47 36.4 5 – 6 คน 61 47.3 7 – 8 คน 21 16.3

56

ตาราง 1 (ตอ) ลกษณะขอมลทวไป จ านวน รอยละ

ผใหการดแลเมอเจบปวย คสมรส 116 89.9 บตรหลาน 8 6.2 ญาต 1 0.8 เพอนบาน 4 3.1 อาชพ ไมไดประกอบอาชพ 6 4.7 เกษตรกร/ท าสวน 79 61.7 คาขาย 21 16.4 รบจาง 19 14.8 รบราชการ 3 2.3 รายไดเฉลยของครอบครว/เดอน (X =17,802.33, SD = 4,208.63, Min = 10,000, Max = 30,000) 5,001-10,000 บาท/เดอน 2 1.6 10,001- 20,000 บาท/เดอน 113 90.4 20,001 บาทขนไป 14 8.0 ความเพยงพอของรายไดกบคาใชจาย เพยงพอ 129 100.0 ไมเพยงพอ 0 0 การเขารบการรกษาในโรงพยาบาลในระยะ 6 เดอนทผานมา เคย 24 18.6 ไมเคย 105 81.4 ประวตการสบบหร (ระยะเวลาการเลกบหร (ป) ( X = 4.25, SD = 4.76, Min = 1, Max = 25)) สบ 33 25.6 เคยสบ แตเลกสบ 22 17.1 ไมเคยสบ 74 57.4

57

ตาราง 1 (ตอ) ลกษณะขอมลทวไป จ านวน รอยละ

การใชสารเสพตด ม 0 0 ไมม 129 100.0 จ านวนมอทรบประทานในแตละวน รบประทาน 2 มอ 80 62.0 รบประทาน 3 มอ 49 38.0 โรคประจ าตวอนๆ ม (ความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคเบาหวาน) 41 36.9 ไมม 70 63.1 ระยะทางจากบานมาโรงพยาบาล (X =6.91, SD = 2.43, Min = 2, Max = 14) 1-10 กโลเมตร 118 91.3 > 10 กโลเมตร 11 8.7 วธการเดนทางมาโรงพยาบาล มอเตอรไซด 26 20.2 รถยนต 6 4.7 จกรยาน 1 .8 อนๆ (รถมอเตอรไซค รถยนต รถประจ าทาง

รถรบจาง) 96 74.4 ระยะทางทเดนไดใน 6 นาท (X = 430, SD = 187 Min = 10, Max = 700) 10- 100 เมตร 15 11.7 101-200 เมตร 3 2.4 201- 400 เมตร 24 18.7 > 400 เมตร 86 67.2 คาดชนมวลกาย (X =20.16, SD = 2.50 Min = 15.41, Max = 27.53) < 18.5 กโลกรม (เมตร)2 35 27.1 18.5 – 22.99 กโลกรม (เมตร)2 78 60.5 ≥ 23 กโลกรม (เมตร)2 16 12.4

58

สวนท 2 พฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมสลมใน 3 จงหวดชายแดนใต พฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต พบวาพฤตกรรมสขภาพโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดาน พบวา พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายมคะแนนสงทสดและอยในระดบด สวนพฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพมคะแนนต าทสดและอยในระดบปานกลาง (ตาราง 2) ตาราง 2 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำนและระดบพฤตกรรมสขภำพรำยรวมและรำยดำนของกลมตวอยำง (N= 129)

พฤตกรรมสขภาพ X SD ระดบ ดานความรบผดชอบตอสขภาพ 3.27 0.39 ปานกลาง ดานโภชนาการ 3.30 0.19 ปานกลาง ดานการออกก าลงกาย 4.05 0.45 ด โดยรวม 3.41 0.28 ปานกลาง สวนท 3 ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ ประกอบดวย แรงสนบสนนของครอบครว การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ผลการศกษา พบวา ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพดานแรงสนบสนนของครอบครวมคะแนนสงทสดและอยในระดบสง และการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมคะแนนต าทสดและอยในระดบต า (ตาราง 3)

59

ตาราง 3 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำนและระดบปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภำพรำยรวม ของกลมตวอยำง (N= 129)

ปจจยคดสรร X SD ระดบ แรงสนบสนนของครอบครว 4.85 0.11 สง การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ 1.26 0.16 ต า การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

3.91

0.13

สง

ความสมพนธระหวางพฤตกรรมสขภาพโดยรวมและปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมปจจยคดสรรดานการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพรายรวมสงทสดในทศทาง บวกอยางมนยส าคญทางสถต (r = .536, p <.001) และแรงสนบสนนของครอบครวมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพรายรวมต าทสดในทศทางบวกอยางมนยส าคญทางสถต (r = .394, p <.001) (ตาราง 4) ตาราง 4 สมประสทธสหสมพนธระหวำงปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภำพและพฤตกรรมสขภำพโดยรวมของกลมตวอยำง (N= 129)

ปจจยคดสรร พฤตกรรมสขภาพ p-value แรงสนบสนนของครอบครว .394 .000 *** การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ .400 .000 *** การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

.536

.000 ***

***p < .001

60

พฤตกรรมสขภาพในดานโภชนาการของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา พฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการรายขอของกลมตวอยาง หวขอพฤตกรรมการไมรบประทานอาหารทมรสเคมจดมคะแนนสงทสดและอยในระดบด ( X = 3.94, SD = 0.30) สวนพฤตกรรมการรบประทานกงแหง ปลาเลกปลานอยมคะแนนต าทสดและอยในระดบไมด (X = 2.19, SD = 0.43) และพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการรายรวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.29, SD = 0.19) (ตาราง 5)

ตาราง 5 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำนและระดบพฤตกรรมสขภำพดำนโภชนำกำรรำยรวมและรำยขอทมคะแนนสงสดและต ำสด 3 ล ำดบแรกของกลมตวอยำง (N= 129)

พฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการ X SD ระดบ

รายขอทมคะแนนสง

1. การไมรบประทานอาหารรสเคมจด 3.94 0.30 ด

2. การไมรบประทานเครองในสตว 3.92 0.27 ด

3. การไมรบประทานผลไมรสหวานจด 3.90 0.39 ด

3. การไมรบประทานอาหารทมไขมนหรอกะทเปน

สวนผสม

3.90 0.39 ด

3. การไมรบประทานอาหารทะเล 3.90 0.39 ด

3. การไมดมน าอดลม น าชา กาแฟ 3.90 0.39 ด

รายขอทมคะแนนต า

1. การรบประทานกงแหง ปลาเลกปลานอย 2.19 0.43 ไมด

2. การรบประทานผกหลากหลายชนด 2.30 0.64 ไมด

2. การรบประทานอาหารมอละนอยๆ 5-6 มอตอวน 2.30 0.52 ไมด

3. การรบประทานขาวกลอง ขาวซอมมอ 2.44 0.75 ปานกลาง

รายรวม 3.29 0.19 ปานกลาง

หมายเหต ชวงคะแนนอยระหวาง 1- 5

61

พฤตกรรมสขภาพในดานความรบผดชอบตอสขภาพของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา พฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพรายขอของกลมตวอยาง หวขอพฤตกรรมการซกถามขอมลจากแพทยหรอพยาบาลมคะแนนสงทสดและอยในระดบด (X = 4.19, SD = 0.47) สวนพฤตกรรมการนอนพกหลงรบประทานอาหาร หรอนงพกหลงออกก าลงกายมคะแนนต าทสดและอยในระดบไมด (X = 2.16, SD = 0.44) และพฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพรายรวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.24, SD = 0.39) (ตาราง 6) ตาราง 6 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำนและระดบพฤตกรรมสขภำพดำนควำมรบผดชอบตอสขภำพรำย รวมและรำยขอทมคะแนนสงสดและต ำสด 3 ล ำดบแรกของกลมตวอยำง (N= 129) พฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ X SD ระดบ

รายขอทมคะแนนสง

1. การซกถามขอมลจากแพทยหรอพยาบาล 4.19 0.47 ด

2. การหลกเลยงการสบบหรหรออยใกลชดบคคล

ทสบบหร

3.98

0.22

ด

3. การสงเกตอาการผดปกตของตนเองอยเสมอ 3.95 0.42 ด

รายขอทมคะแนนต า

1. การนอนพกหลงรบประทานอาหาร หรอนงพก

หลงออกก าลงกาย

2.16

0.44

ไมด

2. การนอนหลบคนละ 6-8 ชวโมง 2.55 0.78 ปานกลาง

3. การผอนคลายโดยฟงวทย ดโทรทศน พดระบาย

กบคนใกลชด

2.75

1.10

ปานกลาง

รายรวม 3.24 0.39 ปานกลาง

หมายเหต ชวงคะแนนอยระหวาง 1- 5

62

พฤตกรรมสขภาพในดานการออกก าลงกายของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายรายขอของกลมตวอยาง หวขอพฤตกรรมการไปพบแพทย หากพบวามอาการผดปกตขณะออกก าลงกายและหลง ออกก าลงกายมคะแนนสงทสดและอยในระดบด (X = 4.28, SD = 0.45) สวนพฤตกรรมการหยดออกก าลงกายทนทหากมอาการผดปกตมคะแนนต าทสดและอยในระดบปานกลาง (X = 3.43, SD = 0.74) และพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายรายรวมอยในระดบด ( X = 4.01, SD = 0.45) (ตาราง 7) ตาราง 7 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน และระดบพฤตกรรมสขภำพดำนกำรออกก ำลงกำยรำยรวมและ รำยขอทมคะแนนสงสดและต ำสด 3 ล ำดบแรกของกลมตวอยำง (N= 129)

พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย X SD ระดบ

รายขอทมคะแนนสง

1. การไปพบแพทยหากมอาการผดปกตขณะ

ออกก าลงกายและหลงออกก าลงกาย

4.28

0.45

ด

2. การออกก าลงกลามเนอแขนและไหลใหแขงแรง

โดยการหมนไหล แกวงแขน

4.28

0.45

ด

3. การฝกการหายใจแบบเปาปากทกวน 4.26 0.44 ด

3. การออกก าลงกายเบาๆจนถงปานกลางโดยใช

กลามเนอขา

4.26

0.46

ด

รายขอทมคะแนนต า

1. การหยดออกก าลงกายทนทหากมอาการผดปกต 3.43 0.74 ปานกลาง

2. การออกก าลงกายทตองใชแรงมาก 3.53 0.81 ปานกลาง

รายรวม 4.01 0.45 ด

หมายเหต ชวงคะแนนอยระหวาง 1- 5

63

ปจจยคดสรรในดานแรงสนบสนนของครอบครวของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา ปจจยคดสรรในดานแรงสนบสนนของครอบครวรายขอของกลมตวอยาง สมาชกในครอบครวคอยดแลกลมตวอยางเมอเจบปวยมคะแนนสงทสดและอยในระดบสง (X = 4.97, SD = 0.17) สวนหวขอสมาชกในครอบครวมการชวยเหลอในการหาขอมลหรอหนงสอเกยวกบการปฏบตตวใหแกกลมตวอยางมคะแนนต าทสดและอยในระดบสง ( X = 4.49, SD = 0.50) และปจจยคดสรรในดานแรงสนบสนนของครอบครวของกลมตวอยางรายรวมอยในระดบสง (X = 4.86 SD = 0.11) (ตาราง 8) ตาราง 8 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน และระดบแรงสนบสนนของครอบครวรำยรวมและรำยขอ ทมคะแนนสงสดและต ำสด 3 ล ำดบแรกของกลมตวอยำง (N= 129)

แรงสนบสนนของครอบครว X SD ระดบ รายขอทมคะแนนสง

1. สมาชกในครอบครวคอยดแลเมอเจบปวย 4.98 0.15 สง

2. สมาชกในครอบครวจดชดละหมาด เตรยม สถานทในการท าละหมาดให

4.97

0.17

สง

3. การไดรบความหวงใยและเอาใจใสจากสมาชก ในครอบครวเสมอ

4.95

0.21

สง

3. สมาชกในครอบครวจดสงแวดลอมในบานเพอ สนบสนนการปฏบตตวเพอใหมสขภาพด

4.95

0.23

สง

3. สมาชกในครอบครวสามารถพดคยไดเมอไมสบายใจ 4.95 0.23 สง

3. สมาชกในครอบครวพาไปพบแพทย 4.95 0.21 สง

รายขอทมคะแนนต า 1. สมาชกในครอบครวชวยหาขอมลหรอหนงสอ เกยวกบการปฏบตตวมาให

4.49

0.50

สง

2. สมาชกในครอบครวพยายามหาความรเกยวกบ การปฏบตตวมาให

4.51

0.50

สง

64

ตาราง 8 (ตอ)

แรงสนบสนนของครอบครว X SD ระดบ 3. การไดรบค าแนะน าจากสมาชกในครอบครว เกยวกบการรบประทานอาหารทเหมาะสม

4.76

0.43

สง

รายรวม 4.86 0.11 สง

หมายเหต ชวงคะแนนอยระหวาง 1- 5 ปจจยคดสรรในดานการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา ปจจยคดสรรในดานการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพรายขอของกลมตวอยาง หวขอความไมสะดวกในการรบประทานอาหารนอยๆ วนละ 5-6 มอมคะแนนสงทสดและอยในระดบต า (X = 1.81, SD = 0.61) สวนการไมกลาบอกอาการและอาการแสดงทผดปกตกบแพทยหรอพยาบาลมคะแนนต าทสดและอยในระดบต า (X = 1.05, SD = 0.23) และปจจยคดสรรในดานการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางรายรวมอยในระดบต า (X = 1.25, SD = 0.16) (ตาราง 9) ตาราง 9 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำนและระดบกำรรบรอปสรรคในกำรปฏบตพฤตกรรมสขภำพรำยรวม และรำยขอทมคะแนนสงสดและต ำสด 3 ล ำดบแรกของกลมตวอยำง (N= 129) การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ X SD ระดบ

รายขอทมคะแนนสง 1. ความไมสะดวกในการรบประทานอาหารนอยๆ วนละ 5-6 มอ

1.81

0.61

ต า

2. การงดขนมหวานและเครองดมทมรสหวาน เปนเรองยาก

1.77

0.85

ต า

3. การรบประทานผกวนละ 4-6 ทพพท าใหตองเสย คาใชจายเพมขน

1.70

0.55

ต า

รายขอทมคะแนนต า 1. การไมกลาบอกอาการและอาการแสดงทผดปกต กบแพทยหรอพยาบาล

1.05

0.23

ต า

65

ตาราง 9 (ตอ) การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ X SD ระดบ

2. การไมกลาซกถามแพทยหรอพยาบาลเมอไม เขาใจค าแนะน าทไดรบ

1.07

0.34

ต า

2. การหลกเลยงไมอยในทแออดเปนสงทท าได ยาก

1.07

0.34

ต า

3. การรบประทานยาอยางเครงครดท ายาก 1.09 0.29 ต า 3. การขเกยจทจะออกก าลงกลามเนอแขนโดยหมนไหล แกวงแขน

1.09

0.29

ต า

รายรวม 1.25 0.16 ต า หมายเหต ชวงคะแนนอยระหวาง 1- 5 ปจจยคดสรรในดานการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรม สขภาพของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา ปจจยคดสรรในดานการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ รายขอของกลมตวอยาง กลมตวอยางรบรวาการรณรงคใหคนออกก าลงกายผานวทยมคะแนนสงทสดและอยในระดบสง ( X = 4.94, SD = 0.24) กลมตวอยางไมกลาเดนทางไปโรงพยาบาลในชวงกลางคนมคะแนนต าทสดและอยในระดบต า (X = 1.22, SD = 0.41) และปจจยคดสรรในดานการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางรายรวมอยในระดบสง (X = 3.91, SD = 0.13) (ตาราง 10) ตาราง 10 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน และระดบกำรรบรอทธพลดำนสถำนกำรณทสงเสรมกำรปฏบตพฤตกรรมสขภำพรำยรวมและรำยขอ ทมคะแนนสงสดและต ำสด 3 ล ำดบแรกของกลมตวอยำง (N= 129)

การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรม การปฏบตพฤตกรรมสขภาพ X SD ระดบ

รายขอทมคะแนนสง 1. การรณรงคใหคนออกก าลงกายผานวทย 4.94 0.24 สง 2. การมสถานทใหออกก าลงกาย 4.93 0.26 สง

66

ตาราง 10 (ตอ) การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรม

การปฏบตพฤตกรรมสขภาพ X SD ระดบ

2. การสอนการฝกหายใจแบบเปาปากโดยแพทย พยาบาล

4.93

0.26

สง

3. การแนะน าใหออกก าลงกายทบาน 4.92 0.27 สง รายขอทมคะแนนต า 1. การไมกลาเดนทางไปโรงพยาบาลในชวงกลางคน 1.22 0.41 ต า 2. การกลวการเดนทางผานพนทเสยงภย 1.25 0.43 ต า 3. การไมกลาไปพบแพทยในชวงทมเหตการณไม สงบรายวน

1.35

0.51

ต า

รายรวม 3.91 0.13 สง หมายเหต ชวงคะแนนอยระหวาง 1- 5 อภปรายผลการวจย ลกษณะกลมตวอยาง จากการศกษากลมตวอยางทงหมด 129 ราย การทพบวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 79.8) เปนเพศชาย สะทอนความจรงทพบโรคปอดอดกนเรอรงในเพศชายมากกวาเพศหญง อาจเนองจากผชายมปจจยเสยงตอการเกดโรคปอดอดกนเรอรงมากกวาเพศหญงโดยเฉพาะการสบบหร ซงในวถชวตมสลม สวนใหญเพศชายจะเปนผน าครอบครว มหนาทในการสบทอดศาสนาผานการเขาสงคม โดยการพบปะพดคยกบบคคลในวงสนทนา มการสนทนาแลกเปลยนเรองราวในชวตประจ าวนและความเปนอยในหมเพศชายดวยกน และมการสบบหรในขณะสนทนา จงท าใหพบโรคปอดอดกนเรอรงในมสลมเพศชายมากกวาเพศหญง (สพล, 2549) กลมตวอยางในการศกษาครงน มากกวาครง (รอยละ 51.9) จบการศกษาชนประถมศกษาปท 4 เนองจากในอดตการศกษายงไมครอบคลมประชากรทงประเทศ และมการศกษาภาคบงคบเพยงระดบชนประถมศกษาปท 4 ตามพระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 2478 สวนอาชพของผปวย พบวา กลมตวอยางมากกวาครง (รอยละ 61.7) มอาชพเกษตรกรรม เนองมาจากเปนอาชพดงเดมและมการสบ

67

ทอดกนมา ดวยบรบทของกลมตวอยางทศกษาเปนพนทของ 3 จงหวดชายแดนใต ประชากรมอาชพหลกคอ การท าสวนยางซงจะตองออกไปกรดยางชวงเวลาตสามหรอตส รายไดของครอบครว กลมตวอยางสวนใหญมรายไดนอยโดยมรายไดเฉลยของครอบครว 17,802 บาทตอเดอน ซงต ากวารายไดเฉลยของครวเรอนไทยในป 2555 คอ 18,660 บาทตอเดอน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2555) และคนไทยในภาคใตมรายไดครวเรอนเฉลยตอเดอน 27,336 บาทตอเดอน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2554) จะเหนวารายไดของกลมตวอยางต ากวารายไดเฉลยมาก อาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ซงเปนอาชพทไดคาตอบแทนนอยและมรายไดไมแนนอน ประกอบกบมเหตการณไมสงบ ท าใหกลมตวอยางไมกลาออกไปกรดยางชวงกลางคน อกทงในบานของกลมตวอยางมสมาชกในครอบครวอาศยกนอย 3 - 8 คน (ตาราง 1) เนองจากหลกศาสนาอสลามมขอหามในการคมก าเนดโดยถอวาเปนบาป นอกจากนวถชวตมสลมใหความส าคญสงกบความผกกนของสมาชกในครอบครวหรอเครอญาต โดยถอวามสลมทกคนเปนญาตกน มความผกพนกนทางสายเลอด มความเชอทางศาสนาเหมอนกนโดยมองคอลลอฮเปนสงยดเหนยวทางดานจตใจ (สพล, 2549) กลมตวอยาง จ านวนเกอบครง (รอยละ 42.7) มประวตการสบบหร โดยรอยละ 25.6 ยงคงสบบหรอย ระยะเวลาการเลกบหรเฉลย 4.25 ป สะทอนใหเหนวาแมมนโยบายการขบเคลอนระบบบรการสขภาพเชงรกของกระทรวงสาธารณสข ตามยทธศาสตรเมองไทยแขงแรง ทเนนย าใหทกโรงพย าบาล เ ปนโรงพยาบาล สข าว ห รอโรงพย าบาลปลอดบห ร โดยจดให ม ค ล น ก เลกบหร ซงมผเชยวชาญทเปนพยาบาลวชาชพทผานการอบรมเฉพาะทางในการดแลผปวยโรคปอดอดกนเรอรง คอยใหค าปรกษาและแนะน าวธการในการปฏบตตวเพอเลกบหร อกทงแนะน าแหลงใหความชวยเหลอ เชน การใหค าปรกษาเกยวกบการเลกบหรทางโทรศพทหรอสงขอมลเกยวกบการเลกบหรผานการโตตอบทางอนเตอรเนต ใหเบอรโทรศพทสายดวนทสามารถใหค าปรกษาเรองการเลกบหรไดทกเมอทกลมตวอยางตองการ แตพฤตกรรมการเลกบหรเปนเรองยากจงตองใหเวลาในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวย โดยคอยๆ ลดจ านวนและความถของการสบบหร ตลอดจนการแนะน าการท าพฤตกรรมอนแทนการสบบหรเพอเบยงเบนความสนใจ เชน เคยวหมากฝรง การใชสเปรยพนในชองปากเพอลดความอยากบหร เปนตน กลมตวอยางมากกวาครง (รอยละ 63.1) ไมมโรคประจ าตวอนๆ อาจเนองจากกลมตวอยางมอายเฉลยอยในวยผสงอายตอนตน ความเสอมของรางกายยงมไมมาก (เทพทวย, 2555) ดงจะเหนไดจากกลมตวอยางสวนใหญสามารถขบขรถมอเตอรไซค รถยนตหรอนงรถประจ าทางหรอรถรบจางมาโรงพยาบาลไดเอง ซงไมสอดคลองกบการศกษาของชยพงศ (2547) ทพบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมการระบถงความยากล าบากในการมาพบแพทยตามนด เนองจากตองพงพาผอนในการ

68

เดนทาง การทกลมตวอยางรอยละ 12.4 มน าหนกเกน อาจเนองมาจากวถการบรโภค และประเภทของอาหารมสลมทอาหารสวนใหญจะมสวนประกอบของแปง น าตาล และน ามนเปนหลกซงเปนอาหารทใหพลงงานสง มคารโบไฮเดรตสง และกากใยอาหารนอย (สพล, 2549) ดานระยะทางจากบานมาถงโรงพยาบาลแมวาจะไมไดไกลมาก โดยมระยะทางเฉลย 6.91 กโลเมตร และสวนใหญเดนทางมาโรงพยาบาลโดยหลายวธทงใชรถมอเตอรไซค รถยนต และรถประจ าทาง พฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวดชายแดนใต พฤตกรรมสขภาพโดยรวมของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในพนท 3 จงหวด ชายแดนใตอยในระดบปานกลาง เนองจากมทงปจจยดานบวกและดานลบทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยาง แมวาจะมปจจยทางดานบวก ไดแก การทกลมตวอยางสวนใหญมอายอยในชวงผสงอายตอนตน ความเสอมของรางกายยงมไมมากจงมโรคประจ าตวนอย ท าใหมพฤตกรรมในการดแล สขภาพตนเองทดกวากลมตวอยางทมโรคประจ าตวรวมดวย อกทงการทมคสมรสหรอบตรหลานคอยดแลเอาใจใสชวยเหลอเปนอยางด ท าใหผปวยมก าลงใจและสามารถดแลสขภาพของตนเองไดด สอดคลองกบการศกษาของอมพวน (2552) พบวา ผใหการดแลของกลมตวอยางสวนใหญเปนคสมรสและบตรหลานเชนเดยวกน นอกจากนการขบเคลอนระบบบรการสขภาพเชงรกของกระทรวงสาธารณสข ตามยทธศาสตรเมองไทยแขงแรง ท าใหโรงพยาบาลใน 3 จงหวดชายแดนใต ใหความส าคญกบการมาพบแพทยตามนด ดงจะเหนไดจากกลมตวอยางในการศกษาครงนมการปฏบตในการไปพบแพทยอยในระดบด (ตาราง 7) ประกอบกบมบคลากรทางการแพทยทพดภาษายาวไดคอยใหค าแนะน า ท าใหผปวยสามารถเขาใจและน าไปปฏบต เพอสงเสรมสขภาพของตนเองใหดยงขน อยางไรกตาม กลมตวอยางกยงมปจจยทางลบทมผลตอพฤตกรรมสขภาพดวย ไดแก การทกลมตวอยาง สวนใหญเปนเพศชาย ซงเพศชายจะมพฤตกรรมการสบบหรมากกวาเพศหญงจงท าใหเปนโรคปอดอดกนเรอรงไดมากกวาเพศหญงซงมพฤตกรรมการสบบหรนอย (มลฑชา, 2554) ในการศกษาครงนพบวากลมตวอยางรอยละ 25.6 ยงคงสบบหร สะทอนใหเหนวาโครงการโรงพยาบาลสขาว หรอการรณรงคงดสบบหร ยงไมบรรลผลส าเรจทงหมด และตองรณรงคอยางเครงครดตอไป สอดคลองกบการศกษาของอมพวน (2552) พบวากลมตวอยางสวนใหญยงคงมพฤตกรรมการสบบหรอย ประการถดมาการทกลมตวอยางสวนใหญมอายอยในชวงวยผสงอายตอนตน การดแลตนเองเมอเทยบกบบคคลในวยหนมสาว ผสงอายตอนตนจะมความสามารถในการดแลตนเองลดลง (เทพทวย, 2555) ท าใหกลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองลดนอยลงไปดวย โดยในการศกษาครงนพบวากลมตวอยางมอายเฉลย 67.28 ป สอดคลองกบการศกษาของ อมพวน (2552) พบวาอายเฉลยของกลมตวอยางอยท 69.69 ปซงเปนชวงอายของวยผสงอายตอนตน

69

เชนเดยวกน อกประการหนงกลมตวอยางมากกวาครง (รอยละ 61.7) ประกอบอาชพเกษตรกรรม ซงเปนอาชพทจะตองสมผสกบฝ น ควน และสารพษจากยาฆาหญาและสารเคมอน รวมถงการทกลมตวอยางมรายไดในครอบครวนอยจงจ าเปนจะตองท างานเพอหารายไดมาเพอใชจายในครอบครว สอดคลองกบการศกษาของอมพวน (2552) และเทพทวย (2555) พบวากลมตวอยางทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมากกวาครงประกอบอาชพเกษตรกรรมและมรายไดนอย โดยการท าเกษตรกรรมตองตนแตเชาและท างานกลางแจงอกทงตองใชแรงงานมากท าใหมการนอนหลบพกผอนไมเพยงพอ จงเปนผลใหมปจจยการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรงเพมมากขน ประการสดทายกลมตวอยางในการศกษาครงนมากกวาครง (รอยละ 67.4) จบชนประถมศกษาลงมา ท าใหมขอจ ากดในการเรยนรในการรบรและการท าความเขาใจในองคความรเรองโรคและค าแนะน าในการปฏบตตวในการดแลตนเองเมอเปรยบเทยบกบคนทมการศกษาสง (ชยพงศ, 2547) เนองจากความรเปนปจจยสวนบคคลทชวยสงเสรมการเรยนรในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพใหดขน (Pender, 1996) การทกลมตวอยางในการศกษาครงน มพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายโดยรวมไดคะแนนสงสดและอยในระดบด (ตาราง 2) เนองมาจากการมบคลากรทมสขภาพลงพนทเยยมบานอยางสม าเสมอ ซงในทมจะประกอบไปดวย แพทย พยาบาลเวชปฏบต และเจาหนาทกายภาพบ าบดทเปนมสลมทงหมด ซงในแตละเดอนจะมการตดตามผลโดยการเยยมบานเฉลยเดอนละ 3 ครง ในวนจนทร พธ หรอศกร โดยใชแบบฟอรมของโรงพยาบาลซงในแบบฟอรมประกอบดวย การตดตามผลการรกษา การประเมนสมรรถภาพปอดในเวชระเบยนพรอมบนทก การตดตามการมาพบแพทยตามนดและการตดตามพฤตกรรมความตอเนองของการออกก าลงกาย พรอมทงอธบายความรเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรง ตลอดจนมการตอบค าถามแกไขขอสงสยแกผรบบรการ ถงแมวาในพนทจะมเหตการณไมสงบแตบคลากรทมสขภาพทลงพนทเยยมบานยงคงสามารถท าหนาทไดตามปกต อาจเนองมาจากทมสขภาพทงหมดเปนมสลมและเปนบคคลทมภมล าเนาอยใน 3 จงหวดชายแดนใต จงมความรสกกลวตอสถานการณ ความไมสงบทเกดขนนอยกวาบคคลนอกพนท นอกจากนทางโรงพยาบาลยงมคลนกเฉพาะส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง โดยทคลนกดงกลาวจะมพยาบาลเวชปฏบต และนกกายภาพบ าบดคอยอธบายเกยวกบพยาธสภาพของโรคปอดอดกนเรอรง การรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย และสาธตเกยวกบการออกก าลงกายและการหายใจแบบเปาปากแลวใหกลมตวอยางสาธตยอนกลบ เพอประเมนความสามารถและความเขาใจในการปฏบตตวของกลมตวอยาง ดงจะเหนไดจากกลมตวอยางในการศกษาครงนมการฝกการหายใจแบบเปาปากอยในระดบด ( X = 4.23, SD = 0.42) (ตาราง 7) อยางไรกตามผลการศกษาครงนไมสอดคลองกบการศกษาของอมพวน (2552) ซงพบวาผปวยโรคปอดอดกนเรอรง มพฤตกรรมการดแลสขภาพดานการบรหารการหายใจ และการออกก าลงกายเพอฟนฟสมรรถภาพปอดอยในระดบนอย ทงนอาจ

70

เนองมาจากกลมตวอยางของอมพวน ไดรบแรงสนบสนนทางสงคมนอย ในขณะทการศกษาในครงนกลมตวอยางระบวาไดรบแรงสนบสนนจากครอบครวสง นอกจากนกลมตวอยางของอมพวนไดรบการสอนการฟนฟสมรรถภาพปอดทโรงพยาบาล แตไมมการเยยมบานผปวยโดยบคลากรทางการแพทยเหมอนการศกษาครงน การทพฤตกรรมดานความรบผดชอบตอสขภาพโดยรวมมคะแนนต าสดและอยในระดบปานกลาง (ตาราง 2) เนองมาจากพฤตกรรมสขภาพในดานนมหลายองคประกอบจงท าใหยากตอการท าความเขาใจและยากทจะปฏบตไดอยางครบถวน สงผลใหการปฏบตพฤตกรรมในดานนใหมประสทธภาพจงมความยากตามไปดวย ดงนน กลมตวอยางจงไมสามารถปฏบตไดเองเพยงล าพง จ าเปนตองอาศยความชวยเหลอและความรวมมอจากหลายๆ ฝาย ท งตนเอง ครอบครว สงคม สงแวดลอม และระบบบรการสขภาพ ดงจะเหนไดจากกลมตวอยาง มการนอนพกหลงการรบประทานอาหาร หรอหลง การออกก าลงกายนอย อาจเนองมาจากการทกลมตวอยางมรายไดนอยจงท าใหตองท างานเพอหารายไดมาเพอใชจายภายในครอบครว (ตาราง 1) สงผลใหกลมตวอยางไมสามารถทจะพกเปนเวลานานได อกทงลกษณะของอาชพเกษตรกรรมทตองตนไปท างานตงแตเชามด ท าใหกลมตวอยางมการนอนหลบพกผอนไมเพยงพอ (ตาราง 6) รวมถงการก าเรบของโรคปอดอดกนเรอรงทเปนอยท าใหการนอนหลบถกรบกวนเพมขนดวย และการทกลมตวอยางมการผอนคลาย ดวยการฟงเพลง ฟงวทยปานกลาง (ตาราง 6) เพราะตามหลกศาสนาอสลามจะเนนการปฏบตทส ารวม ไมมงในดานของความบนเทง การทกลมตวอยางมพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการโดยรวมอยในระดบปานกลาง (ตาราง 2) เนองจากองคประกอบของกลมตวอยางเปนครอบครวขยายโดยมสมาชกครอบครว 3-8 คน โดยเฉลย 5 คน (ตาราง1) จงท าใหตองใชทรพยากรมาก ในขณะททรพยากรอาหารมอยางจ ากด ไมสามารถเลอกรบประทานได อกประการหนง ในครอบครวขยายสมาชกในครอบครวรบประทานอาหารส ารบเดยวกน เพอความสมพนธทใกลชดอนเปนหวใจส าคญของสงคมมสลมทเนนย าความสมพนธอนเหนยวแนนภายในครอบครว การรบประทานอาหารพรอมกนนอกจากเพอความผกพนของสมาชกครอบครวแลว ยงเปนการประหยดคาใชจายในการเตรยมอาหารไดอกดวย (ชนกานต, 2550) พฤตกรรมการบรโภคของกลมตวอยางในการศกษาครงนจงเปนการปฏบต เพอสบตอทางวฒนธรรมมากกวาจะบรโภคเพอการควบคมโรคปอดอดกนเรอรง นอกจากนสตรอาหารของชาวมสลมมความแตกตางจากสตรอาหารสวนใหญ คอ สตรอาหารของชาวมสลมมกมสวนประกอบของแปง น าตาล ถวและน ามน (สพล, 2549) เชน โรต มสมน ขนมจนน าพรก ซงเปนอาหารจ าพวกคารโบไฮเดรต จะสงผลใหอาการของโรคก าเรบได เนองจากอาหารพวกนท าใหคารบอนไดออกไซดคงมากขน (อมพรพรรณ, 2542; Bozzetti, 2003)

71

การทกลมตวอยางมการบรโภคอาหารเคมนอยดทสด รองลงมาคอการไมรบประทานเครองในสตว ผลไมรสหวานจด อาหารทมไขมน อาหารทะเล และไมดมน าอดลม ชา กาแฟ อาจเนองมาจากกลมตวอยางรอยละ 36.9 มโรคประจ าตวเปนโรคความดนโลหตสง โรคหวใจ และโรคเบาหวาน จงไดรบความรและค าแนะน าในการปฏบตตวจากบคลากรทมสขภาพใหเลอกรบประทานอาหารรสจดและหลกเลยงอาหารหวาน อาหารมน สะทอนใหเหนวาผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมโรคอนๆ รวมดวยจงตองรบประทานอาหารใหเหมาะสมกบโรคทเปน แตอยางไรกตามยงคงพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมดานโภชนาการไมเหมาะสมในเรองการรบประทานอาหารทมแคลเซยมและกากใยสง โดยมการรบประทานกงแหง ปลาเลกปลานอย การรบประทานผกหลายชนดและการรบประทานขาวกลองอยในระดบไมด (ตาราง 5) ท งนอาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญมอายอยในชวงวยผสงอายตอนตน สขภาพและการท างานของฟนจงไมมประสทธภาพในการบดเคยวอาหารทมลกษณะเปนของแขงและ/หรออาหารทมลกษณะเหนยว อกทงการท างานของระบบยอยอาหารลดลง การรบประทานอาหารประเภทดงกลาวจงท าไดล าบากและอาจเกดอาการทองอดตามมา สวนการรบประทานอาหารครงละนอยๆ แตหลายๆ มอ การทกลมตวอยางปฏบตไมด (ตาราง 5) อาจเนองมาจากกลมตวอยางทศกษาในครงนรสกไมคนเคย และไมสะดวกในการรบประทานอาหารวนละหลายๆ มอ เนองจากกลมตวอยางมรายไดนอย การทจะน ารายไดมาใชจายในเรองของการจดอาหารหลายๆ มอ ถอวาเปนเรองทสนเปลองและไมมความจ าเปน อกทงวถการประกอบอาชพของกลมตวอยางทตองตนแตเชามดเพอไปกรดยางท าใหตองใชเวลาในการพกผอนหลงกรดยางจนไมมเวลาในการจดเตรยมอาหาร จงจ าเปนทจะตองจดมออาหารเปนแบบมอหนกวนละ 3 มอ ซงขดกบการรกษาของโรคทเนนย าใหรบประทานครงละนอยๆ แตหลายมอ สอดคลองกบผลการศกษาของโอเดนแครนท, เอนฟอร, และโกรบ (Odencrant, Enhfors, & Grobe, 2007) พบวาพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการมกไดรบการจดอนดบไวในล าดบหลงๆ ในการใหค าแนะน าจากบคลากรทมสขภาพเมอเปรยบเทยบกบการใหค าแนะน าในเรองอนๆ และมกถกมองขามจากผปวยโรคปอดอดกนเรอรง วาโภชนาการไมสงผลกระทบตออาการของโรคปอดอดกนเรอรง จงไมตระหนกถงความส าคญของอาหารตลอดจนขอมลทางโภชนาการตอสขภาพ ไมเขาใจเหตผลของการรบประทานอาหารครงละนอยๆ แตบอยครง และรบรวาการปฏบตพฤตกรรมดานโภชนาการเปนเรองออนไหวและยงยากมาก การศกษาครงนไมสอดคลองกบการศกษาของพมพใจ (2551) ทพบวา กลมตวอยางซงเปนผปวยสงอายโรคปอดอดกนเรอรงมการรบประทานอาหารประเภทผกตางๆ อยในระดบด และการรบประทานอาหารครงละนอยๆ 4-6 มอตอวน อยในระดบปานกลาง

72

ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ

การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การทกลมตวอยางมการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพอยในระดบสง สามารถอธบายไดวา กลมตวอยางรบรถงปจจยสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไปในลกษณะทมความรสกปลอดภย มความเขากนได และไมแปลกแยก (Pender et al., 2006) กลาวคอ การทกลมตวอยางมความรสกปลอดภย อาจเนอง มาจากระยะทางระหวางบานกบโรงพยาบาลไมไกลมาก เฉลย 6.91 กโลเมตร ท าใหใชเวลาในการเดนทางไมนาน จงชวยลดความกลวจากความเสยงในการปะทะกบเหตการณรายแรงทอาจเกดขนในพนทลงไดบาง อกทง กลมตวอยางมความรสกวาตนเองนน มความเขากนไดและไมแปลกแยกในการเขารบบรการทางสขภาพกบทางโรงพยาบาล รสกเปนกนเองกบเจาหนาทและสะดวกใจ เนองจากบคลากรทมสขภาพเกอบทงหมดเปนมสลม (งานการเจาหนาท โรงพยาบาลเจาะไอรอง, 2556) และใชภาษายาวในการสอสารกบผปวยในการใหบรการทางสขภาพของทางโรงพยาบาล ท าใหงายตอการท าความเขาใจในเรองโรคปอดอดกนเรอรง และการปฏบตตวตามค าแนะน า ซงตรงกบนโยบายของโรงพยาบาลทวาดวยการใหบรการผปวยดจญาตมตร และนอกจากนยงมสงแวดลอมทเออตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ โดยกลมตวอยางมกลมเพอนบานในการออกก าลงกาย และในหมบานยงมสถานททใชในออกก าลงกาย เชน ใตสถานอนามย ลานจอดรถของโรงพยาบาลในชวงเยน จงท าใหผปวยมแรงจงใจในการออกก าลงกายมากขน อกทงยงมหอกระจายขาว ซงจะแจงเรองราวเกยวกบขาวสารขอมลตางๆ เชน เรองขอมลสขภาพทวไป การออกหนวยเคลอนทของเจาหนาทสาธารณสข รวมถงมวทยทองถนทมการกระจายขาวสารขอมลทางสขภาพโดยใชภาษายาว ท าใหกลมตวอยางทราบถงขาวสารขอมลสขภาพไดโดยงาย (รอฮานา, 2556) ดวยระบบบรการสขภาพทเนนการบรการอยางเปนกนเอง ท าใหกลมตวอยางมความรสกอนใจและอบอนเมอเขารบการบรการจากทางโรงพยาบาล อยางไรกตาม ในพนทของกลมตวอยาง ยงประสบกบปญหาในเรองของความปลอดภย เนองจากเปนพนททมเหตการณไมสงบเกดขนรายวน แมวาจะมเจาหนาททหารคอยดแล รกษาความปลอดภย และมหอกระจายขาวในพนททคอยใหขาวสารเกยวกบเหตการณความไมปลอดภยแลวกตาม แตกลมตวอยางกยงคงมความกลวในเหตการณความไมสงบในพนทอยมาก ท าใหไมกลาทจะออกมารบบรการกบทางโรงพยาบาลในชวงเวลากลางคนและในชวงทมเหตการณความไมสงบเกดขน โดยพบวากลมตวอยางมการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบต

73

พฤตกรรมสขภาพในระดบต า ในเรองการเดนทางไปโรงพยาบาลในชวงเวลากลางคน การเดนทางผานพนทเสยงภยและการเดนทางไปพบแพทยในชวงทมเหตการณไมสงบ (ตาราง10) การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การทกลมตวอยางมการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ในระดบต า สามารถอธบายไดวา กลมตวอยาง มความกลาทจะบอกถงอาการผดปกตเกยวกบโรคปอดอดกนเรอรงของตนเองกบบคลากรทางการแพทย เนองจากบคลากรทางการแพทยเกอบทงหมดเปนมสลม มการสอสารและใหความรโดยการใชภาษายาว ท าใหกลมตวอยางมความรสกเปนกนเอง และสามารถเขาใจในการใหความรไดโดยงาย อกท งกลมตวอยางไดรบการอ านวยความสะดวกจากทางโรงพยาบาล โดยทางโรงพยาบาลจดใหมคลนกโรคปอดอดกนเรอรงโดยเฉพาะ มการนดพบแพทยอยางเปนระบบ มบรการโทรจองควนดไดลวงหนา รวมถงมแพทยเฉพาะทาง ท าใหการเขารบการบรการในโรงพยาบาลของกลมตวอยางไมกระทบตอเวลามาก จงท าใหกลมตวอยางไมมความรสกวาการเขา รบบรการเปนเรองทยงยากและเสยเวลา และดวยบรบทของทอยอาศยของกลมตวอยางเปนพนทชนบท ซงมวถชวตของชาวชนบททมความเออเฟอเผอแผ เหนอกเหนใจซงกนและกน (สพล, 2549) ท าใหกลมตวอยางกลาทจะซกถามถงขอสงสยในเรองของโรคปอดอดกนเรอรงทตนเองเปนอย นอกจากน กลมตวอยางสามารถผอนคลายจากความตงเครยด ไดเปนอยางด เนองจากวถชวตของกลมตวอยางมความศรทธาในพระองคอลลอฮ โดยจะบอกกบตนเองอยเสมอวาทกสงทกอยางทเกดขนในปจจบนและอนาคตเปนสงทพระองคประทานมาให รวมถงการปฏบตทาง ศาสนาอยางเครงครด ดวยการละหมาด ถอศลอด ฝกจตใจใหสงบ เตรยมพรอมทจะเผชญความเปลยนแปลงและพงพอใจกบความเปนอยในปจจบน ไมคาดหวงสงทเปนไปไมได (สพล, 2549) แสดงใหเหนวากลมตวอยางมเครองยดเหนยวจตใจ ยอมรบในความเปนจรง ซงหลกศาสนาอสลามมแนวคดวาชวตประกอบดวยสวนทเปนวตถและจตวญญาณ องคประกอบของชวตทง 2 สวน ด าเนนอยดวยกนอยางมดลยภาพ (มาน, 2544) ประกอบกบกลมตวอยางสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม จงท าใหไมมอปสรรคตอการออกก าลงกาย เชน การเดนเรว การเคลอนไหวรางกายตอเนองเปนระยะเวลานานๆ ในการท าสวนยาง สวนผลไม นอกจากนยงมเจาหนาทคอยลงพนทเยยมบานเพอใหความรและแนะน าถงประโยชนของการปฏบตตวของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงและชใหเหน ถงโทษของการไมดแลตนเอง ท าใหกลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพทดอยางตอเนอง ดงจะเหนไดจากการทกลมตวอยางมการปฏบตตวดในเรองการฝกหายใจแบบเปาปากทกวนเพอบรหารปอด การ

74

หมนไหลแกวงแขนอยเปนประจ าและการออกก าลงกายเบาๆ จนถงปานกลาง โดยการใชกลามเนอขา (ตาราง 7) อยางไรกตาม กลมตวอยางยงรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพโดยมความไมสะดวกในการรบประทานผก 4-6 ทพพตอวนไมสะดวกในการรบประทานอาหารวนละ 5-6 มอ เนองจากราคาของอาหารคอนขางแพงโดยเฉพาะผก และในครอบครวมสมาชกจ านวนมากจงมคาใชจายสง อกทงกลมตวอยางมรายไดนอย ท าใหคาใชจายในสวนของการน ามาซออาหารจงคอนขางจ ากด ท าใหการรบประทานอาหารวนละ 5-6 มอและรบประทานผกวนละ 4-6 ทพพเปนไปไดยาก นอกจากนกลมตวอยางมบรโภคนสยทชอบรบประทานขนมหวานมาเปนเวลานาน จงท าใหการงดรบประทานขนมหวานเปนไปไดยาก (ตาราง 9) แรงสนบสนนของครอบครว การทกลมตวอยางมการไดรบแรงสนบสนนของครอบครวในระดบสง (X = 4.85, SD = 0.11) (ตาราง 3) สามารถอธบายไดวา เนองจากกลมตวอยางสวนใหญมลกษณะครอบครวเปนครอบครวขยายซงเปนเอกลกษณของมสลม โดยตามหลกศาสนาอสลามจะไมมการคมก าเนด เพราะถอวาเปนบาป และผชายมสลมสามารถมภรรยาได 4 คน จงท าใหมสลมมญาตพนองคอนขางมากและจะเนนในเรองของการมปฏสมพนธทดตอกนระหวางเครอญาตและชาวมสลมดวยกน อกทงการทกลมตวอยางอาศยอยนอกเขตชมชน ไมใชเขตเมองใหญ สมาชกในครอบครวจงมลกษณะทมความเออ อาทรตอกน นอกจากนกลมตวอยางยงมบตรหลานคอยดแล คอยใหการตชม คอยตกเตอนในเรองของการไปพบแพทย และในเรองของการปฏบตตวของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ซงแสดงใหเหนถงลกษณะสงคมมสลมทมประเพณนยม ใหบตรท าหนาทเกอหนนแกบดามารดา (สพล, 2549) ท าใหกลมตวอยางไดรบก าลงใจ การปลอบใจจากบคคลในครอบครว ดงจะเหนไดจาก กลมตวอยางมบคคลในครอบครวคอยดแล เอาใจใสในยามเจบปวย คอยอ านวยความสะดวกในการเตรยมสถานทละหมาด อกทงยงมการจดสงแวดลอมในบานเพอสนบสนนใหกลมตวอยางสามารถปฏบตตว เพอใหมสขภาพทด และชวยเหลอในการพาผปวยไปพบแพทยตามนดอยางตอเนอง (ตาราง8) ถงแมวากลมตวอยางจะไดรบการสนบสนนของครอบครวดานอารมณ ดานทรพยากร และดานการประเมนคาเปนอยางด แตยงรบรการสนบสนนของครอบครวดานขอมลขาวสารต ากวาดานอนๆ ซงอาจสงผลกระทบในเรองของความรความเขาใจเกยวกบการปฏบตตนของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในขณะทกลมตวอยางอยทบานได ดงจะเหนไดจาก บคคลในครอบครวของกลมตวอยางมการชวยเหลอในเรองของการหาขอมล หาความรเพมเตม หรอหาหนงสอทเกยวกบการปฏบตตวของ

75

ผปวยโรคปอดอดกนเรอรงมาใหผปวยอยในระดบต า อกทงการไดรบค าแนะน าจากบคคลในครอบครวเกยวกบการรบประทานอาหารทเหมาะสมกบโรคของกลมตวอยางกอยในระดบต าเชนกน จงอาจสงผลใหการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางขณะอาศยอยทบานไมมประสทธภาพเทาทควร (ตาราง8) ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอด อดกนเรอรงใน พนท 3 จงหวดชายแดนใต การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอทธพลดานสถานการณมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสขภาพ (r = .536, p <.001) (ตาราง4) อาจเนองมาจากกลมตวอยางมการรบรถงสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ เนองจากระยะทางจากบานมาโรงพยาบาลไมไกลมาก จงใชเวลาไมนานมากในการเดนทาง อกทงมเจาหนาททหารคอยคมครองในระหวางทาง ท าใหกลมตวอยางมความรสกปลอดภยในระดบหนง ประกอบบคลากรทมสขภาพเกอบทงหมดเปนมสลมและใชภาษายาวในการสอสารท าใหกลมตวอยางเกดความรสกเขากนได และไมแปลกแยกกบเจาหนาทสขภาพ ท าใหเกดความเปนกนเอง รสกมนใจและอนใจในการไดรบบรการ สงผลใหกลมตวอยางอยากปฏบตพฤตกรรมสขภาพมากขน สอดคลองกบการศกษาของเทพทวย (2555) ทพบวา การไดรบความสะดวกสบายในการรบบรการสขภาพ และการใหการบรการทางสขภาพทดจากบคลากรทมสขภาพสงผลใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงปฏบตตวในการดแลตนเองไดด สอดคลองกบทเพนเดอร (Pender, 1996) กลาววาการรบรอทธพลดานสถานการณสามารถสงผลทงสงเสรมหรอขดขวางการปฏบตพฤตกรรมสขภาพกได เมอกลมตวอยางมการรบรตออทธพลดานสถานการณในทศทางสงเสรมตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ จงท าใหการรบรอทธพลดานสถานการณมความสมพนธทางบวกตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางในการศกษาครงน การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสขภาพ (r = .400, p < .001) (ตาราง 4) อาจเนองมาจาก การทกลมตวอยางสามารถเขาถงแหลงประโยชนไดงาย เพราะทางโรงพยาบาลไดจดคลนกเฉพาะโรคปอดอดกนเรอรง ท าใหกลมตวอยาง

76

ของครอบครวมความสมพนธทางบวกกบการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางในการศกษาครงน

ไมรสกวาการเขารบบรการกบทางโรงพยาบาลเปนเรองทท าใหเสยเวลา เพราะคลนกเฉพาะโรคปอดอดกนเรอรงเปดใหบรการในชวงนอกเวลาราชการ ท าใหกลมตวอยางสามารถใชบรการไดอยางสะดวก มความรสกพงพอใจในการเขารบบรการกบทางโรงพยาบาล เพราะเจาหนาทสขภาพไดใชภาษายาวในการสอสาร ท าใหกลมตวอยางสามารถเขาใจค าแนะน าซงสามารถน าไปปฏบตตามไดดยงขน และสามารถออกก าลงกายโดยการหมนไหล แกวงแขนและการหายใจแบบเปาปากไดดเพราะมนกกายภาพบ าบดสอนการออกก าลงกายใหทกครงทมาพบแพทยตามนด และเมอมาเยยมบานอาทตยละ 3 วน ตลอดจนสามารถเขาถงแหลงออกก าลงกายไดงาย โดยมสถานทออกก าลงกายในหมบาน มกลมเพอนในการออกก าลงกาย เมอการรบรอปสรรคนอยจะท าใหกลมตวอยางรบรสงขดขวางการปฏบตนอย สงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพไดดยงขน การทกลมตวอยางมการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพนอย ท าใหไมสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยาง จงท าใหการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพมความสมพนธทางบวกตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางในการศกษาครงน แรงสนบสนนของครอบครว แรงสนบสนนของครอบครวมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสขภาพ (r = .394, p < .001) (ตาราง 4) อาจเนองมาจากกลมตวอยางในการศกษาครงนสวนใหญอาศยอยกบคสมรสและบตรหลานในครอบครวขยาย ซงมสมาชกในครอบครวโดยเฉลย 5 คน (ตาราง1) จงมสมาชกในครอบครวคอยชวยเหลออยตลอดเวลา อนเปนหลกปฏบตทส าคญในการชวยเหลอเออเฟอกนในวถมสลม ประกอบกบกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอาย ซงเปนวยทมความเสอมของรางกายมากตามวยทเพมขน จงมกประสบปญหาในการมองเหน การไดยน ความจ า ท าใหหลงลมไดงาย จงตองการความชวยเหลอและการดแลจากสมาชกครอบครว โดยเฉพาะเมอมอาการหอบเหนอยหรอมอาการก าเรบของโรค รวมทงความชวยเหลอในเรองการรบประทานยาและการไปพบแพทย ซงพบวากลมตวอยางในการศกษาครงนรบรการสนบสนนของครอบครวในระดบสง สงผลใหกลมตวอยางรสกวาตนเองนนไดรบความรก การใหคณคา การยอมรบ ท าใหเกดความรสกมคณคาในตนเอง จงมก าลงใจทจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพ สอดคลองกบการศกษาของจรพนธ (2549) พบวา การไดรบการชวยเหลออยางตอเนองท าใหผปวยโรคปอดอดกนเรอรงสามารถปรบตวยอมรบและเผชญกบภาวะสขภาพของตนเอง ปรบจตใจไมใหเกดความขดแยง ทอแท สนหวง สามารถจดการขนตนกบปญหาความเจบปวยของตนเองได จากทกลาวมาแลวขางตน จงสงผลใหแรงสนบสนน

77

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย การวจยครงนเปนการวจยแบบบรรยายเชงสหสมพนธ เพอศกษาปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรม สขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต โดยศกษาในกลมผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง ทมารบการรกษาทตกผปวยนอกของโรงพยาบาลชมชนใน 3 จงหวดชายแดนใต โดยใชวธการจบสลากแบบไมใสคนเพอใหไดโรงพยาบาลทศกษาจ านวน 6 แหง ไดแก โรงพยาบาลเจาะไอรอง โรงพยาบาลระแงะ โรงพยาบาลรามน โรงพยาบาลยะหา โรงพยาบาลแมลาน และโรงพยาบาลยะหรง กลมตวอยางมจ านวน 129 ราย เกบรวบรวมขอมลในชวงเดอนพฤษภาคม 2556 ถงเดอนสงหาคม 2556 เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลครงนเปนแบบสอบถามทผ วจ ยสรางขนเอง ประกอบดวย1) แบบบนทกขอมลสวนบคคล 2) แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมสลมใน 3 จงหวดชายแดนใตและ 3) แบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต โดยน าเครองมอมาตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒจ านวน 5 ทานและทดสอบความเทยงของแบบประเมนพฤตกรรมและแบบประเมนปจจยคดสรร ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค = 0.87 และ 0.92 ตามล าดบ ผลการวจยพบวา ผปวยมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.41, SD=.28) พฤตกรรมสขภาพทปฏบตไดดทสด ไดแก ดานการออกก าลงกายโดยอยในระดบด ( X = 4.05, SD=0.45) สวนพฤตกรรมสขภาพทปฏบตไดต าทสด ไดแก ดานความรบผดชอบตอสขภาพ โดยอยในระดบปานกลาง ( X = 3.27, SD=0.39) ผปวยมสลมทเปนโรคปอดอดก นเรอรงไดรบแรงสนบสนนของครอบครว โดยรวมอยในระดบสง (X = 4.85, SD= 0.11) แรงสนบสนนของครอบครวทผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงไดรบสงทสด ไดแก สมาชกในครอบครวคอยดแลเมอยามเจบปวยและอยในระดบสง (X = 4.98, SD = 0 .15) สวนแรงสนบสนนของครอบครวทผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงไดรบต าทสด ไดแก สมาชกในครอบครวมการชวยผปวยในการหาขอมลหรอหนงสอเกยวกบการปฏบตตวของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงมาใหและอยในระดบสง (X = 4.49, SD = 0.50)

78

ผปวยมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพโดยรวมอยในระดบต า (X = 1.25, SD = 0.16) การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทมระดบสงทสด ไดแก การรบรวาตนเองไมสะดวกทจะรบประทานอาหารมอละนอยๆ วนละ 5-6 มอและอยในระดบต า (X =1.81, SD = 0.61) สวนการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทมระดบต าทสด ไดแก การไมกลาบอกอาการและอาการแสดงทผดปกตเกยวกบโรคของตนเองกบแพทยหรอพยาบาลและอยในระดบต า (X = 1.05, SD = 0.23) ผปวยมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงมระดบการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพรายรวมอยในระดบสง (X = 3.91, SD = 0.31) การรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทอยในระดบสงทสด ไดแก การรณรงคใหคนออกก าลงกายผานวทย (X = 4.94, SD = 0.24) สวนการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทอยในระดบต าสด ไดแก ผปวยมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรงไมกลาทจะเดนทางไปโรงพยาบาลในชวงกลางคนและอยในระดบต า (X =1.22, SD = 0.41) ผลการวจยครงน พบวาปจจยคดสรรทมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ ไดแก การไดรบแรงสนบสนนของครอบครว การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพโดยมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสขภาพอยางมนยส าคญทางสถต (r = .394, .400, .536, p = .000 ตามล าดบ) ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช 1. ดานการพยาบาล พยาบาลสามารถน าขอมลทไดจากการศกษาครงนไปเปนแนวทางในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตอยางตอเนอง โดยเฉพาะดานความรบผดชอบตอสขภาพและดานโภชนาการ โดยเนนย าใหผปวยนงพกหลงรบประทานอาหารหรอหลงการออกก าลงกาย นอนหลบใหเพยงพอและมการผอนคลายมากขน เนองจากในการศกษาครงนผปวยมการปฏบตอยในระดบปานกลาง และควรใหญาต/สมาชกในครอบครวมสวนรวมในการจดอาหารทเหมาะสมกบโรคปอดอดกนเรอรงใหแกผปวย โดยจดอาหารทมแคลเซยมสงทผปวยสามารถรบประทานไดงาย เนนใหผปวยรบประทานอาหารครงละนอยๆ วนละ 5-6 มอ รวมถงการรบประทานผกหลากหลายชนด เพอชวยเหลอในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยใหดยงขน ดานการจดโครงการ สามารถน าการศกษาใน

79

ครงนไปประยกตใชในการพฒนาความสามารถในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพในผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงได ดานการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ ควรจดใหมโปรแกรมทจะสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรง โดยเฉพาะดานความรบผดชอบตอสขภาพและดานโภชนาการ เนองจากกลมตวอยางในการศกษาครงนมการปฏบตในระดบปานกลาง และควรใหญาต/สมาชกในครอบครวมสวนรวมในโปรแกรมดวย 2. ดานการบรหาร ควรมการวางนโยบายเชงรกในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตอยางตอเนอง โดยเฉพาะดานความรบผดชอบตอสขภาพและดานโภชนาการ โดยการเนนย าบคลากรทมสขภาพในการใหความรและค าแนะน าดานความรบผดชอบตอสขภาพและดานโภชนาการแกผปวยและญาต/สมาชกในครอบครวขณะทเขารบการบรการกบทางโรงพยาบาล ตลอดจนประสานงานกบเครอขายดแลผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงในชมชน เชน การน าทมสขภาพลงพนทเยยมบาน เพอเปนการตดตามอาการ ใหความรและค าแนะน าโดยเพมดานความรบผดชอบตอสขภาพและดานโภชนาการใหมากขน และแกไขขอสงสยใหแกผปวยและญาต/สมาชกทคอยดแลผปวยทบาน เพอใหผปวยมการปฏบตตวดานความรบผดชอบตอสขภาพและดานโภชนาการทถกตองเหมาะสมยงขน ซงระบบบรการสขภาพแบบเดมมการลงพนทเชนเดยวกน แตในทมสขภาพจะมเพยงเจาหนาทอนามยเพยงคนเดยวและจะตองใหบรการใหครบองครวม จงท าใหการใหบรการทางสขภาพแกผปวยไมมประสทธภาพเทาทควร 3. ดานการวจย ควรมการศกษาและพฒนาแนวทางในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพอนๆ เพอควบคมปจจยเสยงดานอนๆ ดวย เชน การจดการความเครยด การเลกสบบหร เปนตน

80

เอกสารอางอง กญจนา ภวลย, นงนช โอบะ, สมบรณ ตนสภสวสดกล, และทวศกด ศรพรไพบลย. (2555). ปจจย

คดสรรทรวมท านายคณภาพชวตผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วารสารการพยาบาลและสขภาพ, 6(2), 12-24.

การยา ยอแร. (2553). การสงเสรมการออกก าลงกายตามหลกศาสนาอสลามในกลมแมบาน จงหวดปตตาน. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

จรพนธ เพชรหาญ. (2549). การพฒนาแนวปฏบตการวางแผนจ าหนายส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในโรงพยาบาลรองกวาง จงหวดแพร. การคนควาแบบอสระพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

จนตนา บวทองจนทร. (2548). ผลของโปรแกรมการจดการตนเองตออาการหายใจล าบากในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงเขตภาคใตตอนลาง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

เจะเหลาะ แขกพงศ, รอฮม นยมเดชา, อบดลรอยะ บนเซง, และอานส พฒนปรชาวงศ. (2555). แนวทางการน าหลกศาสนบญญตอสลามใชในการควบคมการบรโภคยาสบและคมครองสขภาพของผไมสบบหร ในชมชนมสลม อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส. Prince of Naradhiwas University Journal, 4(2), 59-72.

ชนกานต สมจาร. (2550). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมปองกนภาวะความดนโลหตสงของสตรไทยมสลมกลมเสยงตอการเปนความดนโลหต วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลครอบครวและชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร,สงขลา.

ชยพงศ ชยศ. (2547). ปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการดแลตนเองในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ณ สถาบนโรคทรวงอก. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

ชยเวช นชประยร. (2542). โรคหดหลอดลม. ใน วทยา ศรดามา (บรรณาธการ), ต าราอายรศาสตร(พมพครงท 3, หนา167-181). กรงเทพมหานคร: โรงพมพยนต พบลเคชน.

ชายชาญ โพธรตน. (2550). ต าราโรคระบบการหายใจ. กรงเทพมหานคร:สมาคมอรเวชช แหงประเทศไทย.

81

ทพยวด พนธภาค. (2552). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายมสลมโรค ความดนโลหตสง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

เทพทวย มลวงษ. (2555). พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วารสารการพยาบาลและสขภาพ, 6(1), 75-83.

ธเนศ นาวาว. (2552). ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมสงแวดลอม. วารสารส านกอนามย, 5(1), 44-53.

ธดา เหมอนพะวงศ. (2552). การสนบสนนทางสงคมและความสามารถในการดแลตนเองของผใชบรการมสลมทเปนเบาหวาน.สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

นรกมล ใหมทอง. (2550). การพฒนาแนวปฏบตทางคลนกในการฟนฟสมรรถภาพปอดส าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล เวชปฏบตครอบครว คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร.

นยนา เมธา. (2544). ความสมพนธระหวางความเชอดานสขภาพกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผปวยความดนโลหตสง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาโภชนศาสตรศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

บญใจ ศรสถตนรากล. (2553). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร (พมพครงท 5). กรงเทพ: ยแอนดไอ อนเตอรมเดย.

บญชบ ประเสรฐผล. (2545). ความรทางโภชนาการและการบรโภคอาหารของผสงอายบานชางค าหลวง ต าบลบานแหวน อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ปณณธร ชชวรตน. (2554). ปจจยทมผลตอการรกษาซ าของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงของโรงพยาบาลพะเยา. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต วทยาลยพยาบาล บรมราชชนนพะเยา, พะเยา.

พรรณภา สบสข. (2554). บทบาทพยาบาลกบผปวยปอดอดกนเรอรง. Journal of Nursing Science, 29(2), 18-26.

พมพใจ คงกาล. (2551). การสนบสนนของครอบครว พฤตกรรมการรบประทานอาหาร ความรนแรงของโรคและภาวะโภชนาการของผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง.วทยานพนธพยาบาลศาตรบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

82

มณฑชา วไลกจ. (2550). โรคปอดอดกนเรอรง. คนเมอ 24 เมษายน 2557, จาก http://58.137.125. 130/km/modules.php?name.News&file=article&sid=137

มนสว อดลยรตน. (2542). ประสบการณการดแลตนเองของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

มลฑชา ศรสงข. (2554). รายงานเบองตนสถตการสบบหรของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงในสามจงหวด. วารสารทางการพยาบาล, 3(2), 234-248.

มาน ชไทย. (2544). หลกการอสลามทสมพนธกบการปฏบตตนทางดานสขภาพและการสาธารณสข (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: ภาควชาสขศกษา คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

มฮมหมดดาโอะ เจะเลาะ. (ผผลต). การละหมาดในยามปวยไขรวมบทความและบทคดยอการจดระบบสขภาพในความหลากหลายของวฒนธรรมทามกลางภาวะวกฤต [VCD]. สมาคมจนทรเสยวการแพทยสาธารณสข.

เมธน จนตยะ, พนตนาฎ ช านาญเสอ, และผสด คณาพนธ. (2554). คณภาพชวตของผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทมารบบรการ โรงพยาบาลสระบร. Ramathibodi Nursing Journal, 17(3), 328-342.

ยซพ นมะ, และสภทร ฮานสวรรณ. (2551). การแพทยและการดแลผปวยทสอดคลองกบวถมสลม (พมพครงท 2). สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

รอมอเลาะ ดามาอ. (2550). การสรางเสรมสขภาพจตเดกวยเรยนโดยบดามารดาบนพนฐานหลกศาสนาอสลาม.สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

รอฮานา พอราเฮง. (ผพด). (4 กนยายน 2556). คลนนมเพอน (บทวทยออกอากาศทางสถานวทยทองถนอ าเภอเจาะไอรอง 98.25 MHz).

โรงพยาบาลเจาะไอรอง, งานการเจาหนาท. (2557). รายชอบคลากรโรงพยาบาลเจาะไอรองป 2557 อ าเภอเจาะไอรอง จงหวดนราธวาส. อดส าเนา.

ลนจง โปธบาล. (2539). การพยาบาลผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. ใน ลนจง โปธบาล, วารณ ฟองแกว, และศรรตน เปลยนบางยาง (บรรณาธการ), การพยาบาลผปวยระบบทางเดนหายใจ (หนา 79-101). เชยงใหม: คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

83

วนด คหะวงศ. (2548). พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของสตรทมภาวะไขมนในเลอดสง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรดษฎบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

วลลภ พรเรองวงศ. (2548). สาระสขภาพ: 7 วธกนกากใยใหมากพอ. คน 9 มนาคม 2557, จากhttp://www.gotoknow.org/posts/6574

วมลรตน จงเจรญ. (2552). โภชนาการและโภชนบ าบดทางการพยาบาล. สงขลา: กอปป คอรนเนอร ดจตอลปรนเซนเตอร.

วลาวณย อ าพนธพงศ. (2545). ประสบการณของผปวยมสลมทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลในการไดรบสทธตามค าประกาศสทธของผปวยจากทมสขภาพใน 5 จงหวดชายแดนภาคใต. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร,สงขลา.

วไลวรรณ ทองเจรญ. (บรรณาธการ). (2548). หลกการพยาบาลผสงอาย. กรงเทพมหานคร: บญศรการพมพ.

วณา ลมสกล, อครอนงค ปราโมช, และศรรตน ปานอทย. (2546). ผลของโปรแกรมการสนบสนนของครอบครวตอการปรบตวของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง. พยาบาลสาร, 30(1), 30-55.

สมเกยรต วงษทม, และชยเวช นชประยร. (2542). ต าราโรคปอด 1 โรคปอดจากสงแวดลอม(environment lung disease). กรงเทพมหานคร: ยนต พบลเคชน.

สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย. (2548). แนวทางการวนจฉยและรกษาโรคปอดอดกนเรอรงในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ.

สารนต บญประสพ. (2555). อาการหายใจล าบาก: บทบาทของพยาบาล. วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ, 6(2), 1-11.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2554). บทสรปส าหรบผบรหารการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2554. คนเมอ 6 พฤษภาคม 2556, จาก http://service.nso.go.th/nso/ nsopublish/themes/files/Sociosum54.pdf

ส านกงานสถตแหงชาต. (2555). บทสรปส าหรบผบรหารการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2555. คนเมอ 25 มกราคม 2557, จาก http://service.nso.go.th/nso/ nsopublish/themes/files/Sociosum54.pdf

84

ส านกงานสาธารณสข, ฝายควบคมโรคปอดอดกนเรอรง จงหวดนราธวาส. (2556). ขอมลสรปสถตโรคปอดอดกนเรอรงประจ าป (ตลาคม 2555 – กนยายน 2556) ในจงหวดนราธวาส. อดส าเนา.

ส านกงานสาธารณสข, ฝายควบคมโรคปอดอดกนเรอรง จงหวดปตตาน. (2556). ขอมลสรปสถตโรคปอดอดกนเรอรงประจ าป (ตลาคม 2555 – กนยายน 2556) ในจงหวดปตตาน. อดส าเนา.

ส านกงานสาธารณสข, ฝายควบคมโรคปอดอดกนเรอรง จงหวดยะลา. (2556). ขอมลสรปสถตโรคปอดอดกนเรอรงประจ าป (ตลาคม 2555 – กนยายน 2556) ในจงหวดยะลา. อดส าเนา.

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2555). สปสช.เขต 4 สระบรรวมกบ มหาวทยาลย ขอนแกนและเครอขายบรการสขภาพสรางกลไกการรกษา ปองกนการก าเรบของโรคหดและปอดอดกนเรอรง. คนเมอ 13 มนาคม 2547, จาก http://www.nhso.go.th/frontend/ NewsInformationDetail.aspx?newsid=Njgy

สนนาฏ ปอมเยน. (2547). ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการกบอาการหายใจล าบากตอคณภาพชวตของผ ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

สจตรา เหมวเชยร. (2549). ปจจยทมอทธตอพฤตกรรมการปองกนโรคหวใจและหลอดเลอดของสตรไทยมสลมวยหมดประจ าเดอน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

สนย เครานวล. (2552). ผลกระทบจากสถานการณความไมสงบตอพยาบาลทปฏบตหนาทในสามจงหวดชายแดนใต. รามาธบดพยาบาลสาร, 15(2), 284-289.

สพล บญมาเลศ. (2549). วถชวตมสลม. ฉะเชงเทรา: ประสานมตร. สภา อนทร. (2546). ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบพฤตกรรมการออกก าลงกายของผใหญ

วยกลางคนในจงหวดนครสวรรค. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขา พยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

สภาพร ดารา. (2552). ผลของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดรวมกบโยคะตามกลวธการรบรสมรรถนะตนเองในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณทต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร.

สรพนธ ปราบกร, และประไพ มณ. (2547). สภาวะสขภาพจตและความตองการสงเสรมสขภาพจตของประชาชน 3 จงหวดชายแดนใตภาคใต (ยะลา ปตตานและนราธวาส) ในภาวะวกฤต

85

เหตการณไมสงบ. สงขลา: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.

สวมล นราองอาจ. ( 2549). ภาวะสขภาพจตของครในเขตพนทสามจงหวดชายแดนใต. รายงานการวจย ภาควชาจตวทยาและการแนะแนว คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน, ปตตาน.

อรญญา ชดชอบ.(2551). การจดการตนเองกบความเหนอยลาในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

อมพรพรรณ ธรานตร, สวรรณา บญยะลพรรณ, เจยมจตร แสงสวรรณ, วลยพร นนทศภวฒน, ประสบสข ศรแสนปาง, และอไรวรรณ แซอย. (2541). การศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วารสารศนยการศกษาตอเนอง มหาวทยาลยขอนแกน, 5(2) ,41-46.

อมพรพรรณ ธรานตร. (2542). โรคปอดอดกนเรอรง: การดแลตนเองและการฟนฟสภาพ. ขอนแกน: ศรภณฑ ออฟเซท.

อมพวน ศรครฑรานนท. (2552). การสนบสนนทางสงคมและพฤตกรรมการดแลสขภาพของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. The Thai Journal of Primary Care and Family Medicine,14. (8),7-14.

อาภรณพรรณ สนทรตรวทย. (2546). คณภาพชวตของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย สงขลานครนทร,สงขลา.

American Lung Association. (2004). Chronic obstructive pulmonary disease: COPD fact sheet. Retriveed September 5, 2004, from http://www.lungusa.org

American Thoracic Society. (1995). Standards for the diagnosis and care of patients with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) and asthma. American Review Respiratory Disease, 152, S78-S121.

Black, M.J., & Hawks, J.H. (2005). Medical surgical nursing: Clinical management for positive outcomes (7 th ed.). St. Louis: Elsevier.

Bozzetti, F. (2003). Nutrition issues of the elderly patient. Critical Reviews in Oncology/ Hematology, 48, 113-121.

86

Calverley, P.M., & Walker, P. (2003). Chronic obstructive pulmonary disease. Lancet, 362(9389), 1053–1061.

Caress, A., Luker, K., & Chalmars, K. (2010). Promoting the health of people with chronic obstructive pulmonary disease: Patients’ and carers’ view. Jounal of Clinical Nursing, 19(3), 564-573.

Casaburi, R. (1993). Exercise training in chronic obstructive pulmonary disease. In R. Casaburi, & L. T. Petty (Eds.), Principels and practice of rehabilitation (pp. 204-224). Philadelphia: W. B. Saunders.

Celik, F., & Topcu, F. (2006). Nutritional risk factors for the development of chronic obstructive pulmonary disease (COPD) in male smokers. Clinical Nutrition, 25(6), 955-961.

Celli, B. R., Rassulo, J., & Make, B. J. (2001). Dyssynchronous breathihg during arm but not leg exercise in patients with chronic airflow obstructive. The New England Journal of Medicine, 314(23), 1488-1490.

David, A. G. (2007). Dyspnea during hospitalization for acute of illness as recalled by patients with chronic obstructive pulmonary disease. Heart & Lung, 19(2), 186-191.

Dettenmeier, P. A. (1992). Pulmonary nursing care. St. Louis: Mosby Year Book. Giacomini, M., Dejean, D., Simeonov, D., & Smith, A. (2012). Experiences of living and dying

with COPD: A systematic review and synthesis of the qualitative empirical literature. Ontario Health Technology Assessment Series, 12(13), 1-14.

Hilling, L., & Smith, J. (2004). Pulmonary rehabilitation. In S. Irwin, & J.S.Teckly (Eds.), Cardiopulmonary physical therapy (pp.445-470). St.Louis: Mosby.

House, J. S. (1981). Work stress and social support. London: Addisson-Wesley. Morley, J.E., Thomas, D. R., & Wilson, M. M. (2006). Cachexia: Pathophysiology and clinical

relevance. The American Journal of Clinical Nutrition ,83(4),735-43. O’ Donnell, E. D., Webb, A. K., & McGuire, A. M. (1993). Older patients with COPD: Benefits

of exercise training. Geriatrics, 48(1), 59-66. Odencrants, S., Ehnfors, M. & Grobe, S. (2007). Living with chronic obstructive pulmonary

disease (COPD) Part II: RNs’ experience of nursing care for patients with COPD and impaired nutritional status. Journal Compilation, 21(1), 56-63.

Pender, N. (1996). Health promotion in nursing practice (3rd ed.). Stamford: Appleton & Lange.

87

Pender, N. J., Murdaugh, C. L., & Parsons, M. A. (2006). Health promotion in nursing practice. (5 th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.

Perry, P. (1994). Clinical nursing skill & techniques (3 rd ed). St. Louis: The C.V. Mosby. Polit, D. F., & Hungler, B. P. (1996). Essentials of nursing research: Methods, appraisal and

utilization. Philadelphia: Lippincott. Puhan, M. A., Schunemann, H. J., Frey, M., Scharplatz, M., & Bachmann, L. M,. (2005). How

should COPD patients exercise during respiratory rehabilitation? Comparison of exercise modalities and intensities to treat skeletal muscle dysfunction. Thorax, 60(5), 367–75.

Puttapitukpol, S. (2001). A causal model of the health responsibility of pregnant adolescents. (Unpublished Doctoral Dissertation). Mahidol University, Bangkok.

Roach, S. (2001). The respiratory system. In S. Roach (Ed.), Introductory gerontological nursing (pp. 259-276). Philadelphia: Lippincott.

Walker, S. N., Sechrist, K, R., & Pender, N. J. (1995). The health-promoting lifestyle profile II: Development and psychometric characteristics. Nursing Research, 36(2): 76-81.

Wattanakitkrileart, D. (2009). Psychosocial problems in patients with heart and lung disease and nursing care. Journal of Nursing Science, 27(2), 22-31.

Wilde, M. H., & Garvin, S. (2007). A concept analysis of self monitoring. Journal of Advanced Nursing, 57(3), 339-350.

World Health Organization Expert Consultation. (2011). Appropriate body-mass index for Asian population and its implications for policy and intervention strategies. Lancet, 363(9403), 157-163.

88

ภาคผนวก

89

ภาคผนวก ก เครองมอในการวจย

เรอง : ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน

3 จงหวดชายแดนใต ______________________________________________________________________________

ค าชแจง แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมสขภาพและปจจยทเกยวของของผปวย มสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย แบบสอบถามทงหมด 5 สวน สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล สวนท 2 แบบบนทกความรนแรงของโรค สวนท 3 แบบบนทกขอมลภาวะโภชนาการ สวนท 4 แบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรค ปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต

90

แบบสอบถาม สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล ค าชแจง ผสมภาษณบนทกขอมลทไดจากการสมภาษณ โดยท าเครองหมายถก () หนาขอความ

ทตรงกบค าตอบของผปวยโรคปอดอดกนเรอรง หรอเตมขอความลงในชองวางทก าหนดเพยงค าตอบเดยวในแตละขอค าถาม

1. เพศ 1.( ) ชาย 2.( ) หญง 2. อาย.........................ป 3. สถานภาพสมรส 1. ( ) โสด 2. ( ) ค 3. ( ) หมาย/หยา/แยก 4. ระดบการศกษา

1. ( ) ไมไดรบการศกษา 2. ( ) ประถมศกษา 3. ( ) มธยมศกษา 4. ( ) การศกษาสายศาสนา 5. ( ) ปรญญาตร / เทยบเทา 6. ( ) สงกวาปรญญาตร 7. ( ) อนๆ................................. 5. จ านวนสมาชกในครอบครว.......................คน 6. ผใหการดแลเมอเจบปวย

1 ( ) ไมม 2. ( ) คสมรส 3. ( ) บตรหลาน 4. ( ) ญาต 5. ( ) อนๆ (ระบ)..........................

7. อทธพลของครอบครว สงคมมสลมตอการดแลสขภาพของทาน 1. ( ) ม 2. ( ) ไมม 8. อทธพลของความเชอและศรทธาในผน าศาสนาตอการดแลสขภาพของทาน 1. ( ) ม 2. ( ) ไมม 9. อาชพ 1. ( ) ไมไดประกอบอาชพ 2. ( ) เกษตรกร/ท าสวน 3. ( ) คาขาย 4. ( ) รบจาง 5. ( ) อนๆ (ระบ)................................... 10. รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน…………….บาท 11. ความเพยงพอของรายไดครอบครวกบคาใชจาย 1. ( ) เพยงพอ 2. ( ) ไมเพยงพอ 12. การเขารบการรกษาในโรงพยาบาลในระยะ 6 เดอนทผานมา 1. ( ) ไมเคย 2. ( ) เคย จ านวนครงในการเขารบการรกษา…….ครง

91

13. ประวตการสบบหร 1. ( ) สบ 2. ( ) เคยสบ แตเลกสบมา…ป ชนดของบหรทสบ…3. ( ) ไมเคยสบ 14. ยาและการรกษาทไดรบในปจจบน ระบ................................ 15. การใชสารเสพตด 1. ( ) ม ระบ 2. ( ) ไมม 16. อาหารทชอบรบประทาน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ ) 1. ( ) มอเชา ระบ………… 2. ( ) มอเทยง ระบ………… 3. ( ) มอเยน ระบ………… 17. โรคประจ าตวอนๆ ระบ………………….. 18. ระยะทางจากบานมาโรงพยาบาล………กโลเมตร 19. วธการเดนทางมาโรงพยาบาล 1. ( ) มอเตอรไซด 2. ( ) รถยนต/ รถรบจาง 3. ( ) จกรยาน 4. ( ) เดน 5. ( ) อนๆ (ระบ).... สวนท 2 แบบบนทกความรนแรงของโรค ระยะทางทเดนไดใน 6 นาท (6 minute- walk test) ……………………เมตร สวนท 3 แบบบนทกขอมลภาวะโภชนาการ การค านวณดชนมวลกาย

1. น าหนก…………………………กโลกรม 2. สวนสง…………………………เซนตเมตร 3. คาดชนมวลกาย………………………………….กโลกรม (เมตร) 2

92

สวนท 4 แบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอด อดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต

แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต

ค าชแจง แบบประเมนนตองการทราบขอมลเกยวกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต โปรดพจารณาวาในระยะ1 เดอนทผานมาน ทานปฏบตพฤตกรรมตอไปนบอยแคไหน ขอใหทานท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบการปฏบตของทานมากทสด โดยเลอกตอบเพยงค าตอบเดยวในแตละขอ และขอความกรณาตอบทกขอ โดยมเกณฑการตอบ ดงน ปฏบตเปนประจ า หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ ทกครงทมโอกาสหรอ 5-7 ครง ตอสปดาห ปฏบตเกอบทกครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ เกอบทกครงทมโอกาสหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห ปฏบตบางครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ เปนบางครงทมโอกาสหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห ปฏบตนานๆ ครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมนนๆ นานๆ ครงทมโอกาสหรอ 1-2 ครงตอเดอน ไมเคยปฏบต หมายถง ทานไมเคยปฏบตกจกรรมนนๆ เลย ตวอยาง

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ า หรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบทกครง

หรอ 3-4 ครงตอสปดาห

ปฏบตบาง ครง หรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบตนานๆครง หรอ 1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

ฉนรบประทานผลไมรสหวานจด เชน ทเรยน ขนน

จากตวอยาง หมายความวา ใน 1 เดอนทผานมาน ทานรบประทานผลไมรสหวานจด เชน ทเรยน ขนน ชนดใดชนดหนง หรอหลายชนดรวมกนในกลมน บอยแคไหน เชน รบประทานทเรยน สปดาหละ 3-4 ครง นนคอ ปฏบตเกอบทกครง

93

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ าหรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบ ทกครงหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห

ปฏบตบาง ครงหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบต นานๆ ครง หรอ1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

1. ฉนสบบหรหรออยใกลชด บคคลทสบบหร

2. ฉนอยในทแออด สมผส ฝ นละออง หรออยใกล คนเปนหวด

3. ฉนนอนพกหลงรบประทาน อาหาร หรอนงพกหลงออก ก าลง

4. เมอมความเครยด ฉนผอน คลายโดยฟงวทย ด โทรทศน พดระบายกบ คนใกลชด

5. ฉนนอนหลบคนละ 6-8 ชวโมง

6. ฉนรบประทานยาตาม แผนการรกษา

7. ฉนไปพบแพทยตามนด ทกครงหรอพบแพทยกอน วนนดเมอมอาการผดปกต

8. ฉนสงเกตอาการผดปกต ของตนเองอยเสมอ เชน อาการหอบเหนอย หายใจ ล าบาก ใจสน หนามด เปนลม

94

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ าหรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบ ทกครงหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห

ปฏบตบาง ครงหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบต นานๆ ครง หรอ1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

9. ฉนอานหนงสอ ฟงวทย ดโทรทศน หรอฟงขาว จากหอกระจายขาวของ หมบานซงเกยวของกบ การดแลสขภาพ

10. เมอมขอสงสยเกยวกบ การดแลสขภาพ ฉนซก ถามขอมลจากแพทยหรอ พยาบาล

11. ฉนพนยาทนทเมอม อาการหอบเหนอย

12. ฉนนอนหนนหมอน หลายใบหรอนงฟบบน หมอนสงๆ เมอมอาการ หอบเหนอย

13. ฉนหายใจแบบเปาปาก เมอมอาการหอบเหนอย

14. ฉนรบประทานขาว แปง มอละไมเกน 1 ทพพ

15. ฉนรบประทานขนมหวาน หรอดมเครองดมทมรส หวาน เชนน าหวาน ซฆอลาบ ปองะปแซ ฆอเดาะ ลอปดตแก

95

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ าหรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบ ทกครงหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห

ปฏบตบาง ครงหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบต นานๆ ครง หรอ1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

16. ฉนรบประทานอาหาร ประเภทถวตาง ๆกะหล าปล หวหอม มะมวงดบ ฟกทอง

17. ฉนรบประทานอาหารท มรสเคมจด เชน แกงไต ปลา บด ปลาเคม ปลา แปงแดง ปลาสม กงสม ไขเคม ผลไมดอง

18. ฉนรบประทานผลไมทม รสหวานจด เชนลองกอง ทเรยน ขนน จ าปาดะ มะมวงสก

19. ฉนรบประทานอาหารท ปรงโดยใชน ามนถงหรอ น ามนปาลม น ามน มะพราว

20. ฉนรบประทานอาหารทม ไขมนหรอกะทเปนสวน ผสม เชน ขาวหมกไก ขาวมนไก แกงมสมนไก หรอเนอ นาซดาแฆ นาซมเยาะ

96

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ าหรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบ ทกครงหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห

ปฏบตบาง ครงหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบต นานๆ ครง หรอ1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

21. ฉนรบประทานเครองใน สตว เชน ตบไก ซป เครองในวว

22. ฉนรบประทานอาหาร ทะเล ยกเวนปลา เชน ไขปลา หอย กง ป ปลาหมก

23. ฉนดมน าอดลม น าชา กาแฟ

24. ฉนรบประทานผก 4-6 ทพพ ตอวน

25. ฉนรบประทานผลไมรส ไมหวานจด เชน ฝรง ชมพ แอปเปล

26. ฉนรบประทานอาหารมอ ละนอยๆ 5-6 มอตอวน

27. ฉนรบประทานปลา เนอสตวไมตดมน 6 -12 ชอนกนขาว ตอวน

28. ฉนรบประทานกงแหง ปลาเลกปลานอย หรอ ปลาไสตน

29. ฉนดมน าอนอยางนอย วนละ 8-10 แกว

97

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ าหรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบ ทกครงหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห

ปฏบตบาง ครงหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบต นานๆ ครง หรอ1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

30. ฉนดมนม เครองดมทใส นม เชน โอวลตน

31. ฉนรบประทานขาวกลอง ขาวซอมมอ

32. ฉนรบประทานผกหลาก หลายชนด เชน มะเขอเทศ กะหล าดอก พรกไทยสด

33. ฉนรบประทานอาหาร หลงละหมาดอซา หรอ ประมาณ 20.00 น.

34. ฉนออกก าลงกายทตอง ใช แรงมาก เชน ถบ จกรยาน เดนเรว เดนขน บนได

35. ฉนประเมนความพรอม ของตนเองกอนออก ก าลงกาย เชน อาการ หอบเหนอย หายใจ ล าบาก ใจสน หนามด เปนลม

36. ฉนออกก าลงกลามเนอ แขนและไหลใหแขงแรง โดยการหมนไหล แกวง แขน ทาละ 5 ครง เชา- เยน ทกวน

98

ขอความ

ความถในการปฏบต ปฏบตเปน ประจ าหรอ 5-7 ครงตอ สปดาห

ปฏบตเกอบ ทกครงหรอ 3-4 ครง ตอสปดาห

ปฏบตบาง ครงหรอ 1-2 ครง ตอสปดาห

ปฏบต นานๆ ครง หรอ1-2 ครง ตอเดอน

ไมเคย ปฏบต

37. ฉนออกก าลงกายเบาๆ จนถงปานกลางโดยใช กลามเนอขา เชน เดน

38. ฉนฝกการหายใจแบบ เปาปากทกวน

39. ฉนสงเกตอาการผดปกต ขณะออกก าลงกายและ หลงออกก าลงกาย เชน อาการหอบเหนอย หายใจล าบาก ใจสน หนามด เปนลม

40. ฉนหยดออกก าลงกาย ทนทหากมอาการ ผดปกต เชน อาการหอบ เหนอย หายใจล าบาก ใจสนหนามด เปนลม

41. ฉนไปพบแพทยหากม อาการผดปกตขณะออก ก าลงกายและหลงออก ก าลงกาย เชน อาการ หอบเหนอย หายใจ ล าบาก ใจสน หนามด เปนลม

99

แบบประเมนแรงสนบสนนของครอบครว ค าชแจง แบบประเมนแรงสนบสนนของครอบครวน ตองการทราบความรสกหรอความคดเหนของทานเกยวกบปรมาณความชวยเหลอหรอการสนบสนนททานไดรบจากสมาชกในครอบครว ขอใหทานอานขอความแตละขอใหเขาใจ แลวท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด ขอใหทานตอบเพยงค าตอบเดยวในแตละขอ และขอความกรณาตอบทกขอโดยเกณฑการตอบมดงน เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน มากทสด เหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน ไมแนใจหรอเฉย ๆ หมายถง ทานไมแนใจ หรอไมมความคดเหนตอขอความนนๆ ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน มากทสด ตวอยาง

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

1. ฉนไดรบความหวงใย และเอาใจใส จากสมาชกในครอบครวเสมอ เชน คอยสอบถามเกยวกบสขภาพของ ฉน

100

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

1. ฉนไดรบความหวงใยและเอาใจใส จากสมาชกในครอบครวเสมอ เชน คอยสอบถามเกยวกบสขภาพของฉน

2. ฉนมสมาชกในครอบ ครวทสามารถ พดคยไดเมอไมสบายใจ

3. สมาชกในครอบครว สนใจรบฟง ปญหาหรอความรสกไมสบายใจ ของฉนโดยไมแสดงความหงดหงด หรอร าคาญใจ

4. สมาชกในครอบครว คอยใหก าลงใจ ฉนในการปฏบตตวเพอใหมสขภาพด

5. สมาชกในครอบครว คอยปลอบใจ ฉน เมอฉนรสกวตกกงวลเกยวกบ การเจบปวย หรอสขภาพของฉน

6. สมาชกในครอบครว เหนดวยกบ การดแลสขภาพของฉน

7. สมาชกในครอบครว กลาวชมวาฉน ปฏบตตวตามค าแนะน าของแพทย และพยาบาลไดด

8. สมาชกในครอบครว คอยเตอนเมอ ฉนปฏบตตวไมเหมาะสม เชน รบประทานอาหารขาวและแปงมาก เกนไป

9. สมาชกในครอบครว แสดงความชน ชมทฉนปฏบตตวในการดแลสขภาพ ไดด เชนเดยวกบคนอนๆ

101

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

10. สมาชกในครอบครว ชวยหาขอมล หรอหนงสอเกยวกบการปฏบตตว เพอใหมสขภาพดมาใหฉน เชน การรบประทานอาหาร

11. ฉนไดรบค าแนะน าจากสมาชกใน ครอบครวเกยวกบการรบประทาน อาหารทเหมาะสม

12. สมาชกในครอบครว คอยแนะน า หรอเตอนใหฉนไปพบแพทยตามนด และ/หรอเมอมอาการผดปกต

13. สมาชกในครอบครว คอยสอบถาม แพทยหรอพยาบาลเกยวกบการดแล สขภาพใหแกฉน

14. สมาชกในครอบครว พยายามหา ความรเกยวกบการปฏบตตวเพอให มสขภาพดจากการอานหนงสอ ฟงรายการวทย หรอดโทรทศนมา บอกฉน

15. สมาชกในครอบครว จดหาหรอซอ อาหารทมประโยชนมาใหฉน รบประทาน

16. เมอฉนตองการเงนสมาชกในครอบ ครวจะใหการชวยเหลอ

17. สมาชกในครอบครว คอยดแลฉนเมอ ฉนเจบปวย

18. สมาชกในครอบครวพาฉนไปพบ แพทยตามนด

102

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

19. สมาชกในครอบครวจดสงแวดลอม ในบานเพอสนบสนนใหฉนปฏบต ตวเพอใหมสขภาพด

20. สมาชกในครอบครวจดอาหารทม แปงนอย หวานนอยใหฉนในมอเปด บวช

21. สมาชกในครอบครวจดชดละหมาด เตรยมสถานทในการท าละหมาดให ฉน

103

แบบประเมนการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ค าชแจง

แบบประเมนนตองการทราบขอมลเกยวกบความเขาใจ หรอความรสกนกคดเกยวกบอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของทาน ในแบบสอบถามจะมขอความใหทานพจารณาถงความเขาใจ หรอความรสกนกคดตามความเปนจรงของทานมากทสด ดงนน ค าตอบของทานไมมถกหรอผด ขอใหทานตอบใหตรงกบความเขาใจ หรอความรสกนกคดของทานใหมากทสด โดยท าเครองหมาย ในชองทตรงกบความเขาใจหรอ ความรสกนกของทานมากทสดเพยงค าตอบเดยว และขอความกรณาตอบทกขอ โดยมเกณฑในการเลอกตอบดงน

เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน มากทสด เหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน ไมแนใจหรอเฉย ๆ หมายถง ทานไมแนใจ หรอไมมความคดเหนตอขอความนนๆ ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน มากทสด ตวอยาง

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหนดวย เหนดวย อยางยง

1. ฉนคดวาการออกก าลงกาย เชน เดนเรว วงเหยาะๆ ปน จกรยาน ร าไมพลอง เปน สงทยงยาก

จากตวอยาง เนนทความคดของทาน ไมใชความร ไมใชการปฏบต ทานคดอยางไร ใหตอบตามททานคด

104

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

1. ฉนคดวาการออกก าลงกาย เชน เดนเรว วงเหยาะๆ ถบจกรยาน ร าไมพลอง เปน สงทยงยาก

2. ฉนขเกยจทจะออกก าลงกลามเนอแขน โดยการหมนไหล แกวงแขน

3. ฉนคดวาการฝกหายใจแบบเปาปากทก วนเปนเรองทท าไดยาก

4. การงดขนมหวานและเครองดมทมรส หวานเปนเรองยากส าหรบฉน

5. ฉนไมสะดวกในการรบประทานอาหาร นอยๆ วนละ 5-6 มอ

6. ฉนคดวาการรบประทานผกวนละ 4-6 ทพพ ท าใหตองเสยคาใชจายเพมขน

7. ฉนคดวาการมาพบแพทยตามนดท าใหฉนเสยเวลา

8. ฉนคดวาการรบประทานยาตาม แผนการรกษาอยางเครงครดเปนเรอง ทท าไดยากส าหรบฉน

9. ฉนคดวาการผอนคลายเพอลด ความเครยดเปนสงทท าไดยาก

10. ฉนไมกลาซกถามแพทยหรอพยาบาล เมอไมเขาใจค าแนะน าทไดรบ

11. ฉนไมกลาบอกอาการและอาการแสดง ทผดปกตกบแพทยหรอพยาบาล

12. ฉนคดวาการหลกเลยงไมอยในทแออด เปนสงทท าไดยากส าหรบฉน

105

แบบประเมนการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ค าชแจง

แบบประเมนนตองการทราบขอมลเกยวกบความเขาใจ หรอความรสกนกคดเกยวกบอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของทาน ในแบบสอบถามจะมขอความใหทานพจารณาถงความเขาใจ หรอความรสกนกคดตามความเปนจรงของทานมากทสด ดงนนค าตอบของทานไมมถกหรอผด ขอใหทานตอบใหตรงกบความเขาใจ หรอความรสกนกคดของทานใหมากทสด โดยท าเครองหมาย ในชองทตรงกบความเขาใจหรอ ความรสกนกของทานมากทสดเพยงค าตอบ เดยว และขอความกรณาตอบทกขอ โดยมเกณฑในการเลอกตอบดงน เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ความคดเหนของทานมากทสด เหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน ไมแนใจหรอเฉย ๆ หมายถง ทานไมแนใจ หรอไมมความคดเหนตอขอความนนๆ ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ความคดเหนของทาน ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนๆ ไมตรงกบความรสก/ความคดเหนของทานมากทสด ตวอยาง

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

1. ฉนคดวาการเดนทางผานพนทเสยงภย ท าใหฉนไมอยากไปพบแพทย

จากตวอยาง เนนทความคดของทาน ไมใชความร ไมใชการปฏบต ทานคดอยางไร ใหตอบตามททานคด

106

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

1. ฉนกลวการเดนทางผานพนทเสยงภย เพอไปพบแพทยแมมอาการผดปกต

2. ฉนไมกลาเดนทางไปโรงพยาบาล ในชวงกลางคนแมมอาการผดปกต

3. ฉนไมกลาไปพบแพทยในชวงทม เหตการณไมสงบรายวน

4. ฉนคดวาการมทหารคอยคมครอง ชวยใหฉนมนใจมากขนใน การเดนทางไปพบแพทย

5. การมแพทยหรอพยาบาลพดภาษายาว ได ท าใหฉนกลาซกถามการปฏบตตว

6. การไดรบบรการทอบอนและเปน กนเองท าใหฉนอยากมาพบแพทย ตามนดอยางตอเนอง

7. การมกลมออกก าลงกายในหมบาน ท าใหฉนอยากเขารวมกจกรรม ออกก าลงกาย

8. การมสถานทใหออกก าลงกาย ท าให ฉนอยากเขารวมกจกรรมออกก าลง กายสม าเสมอ

9. การรณรงคใหคนออกก าลงกายผาน วทย โทรทศน หอกระจายขาวของ หมบาน ท าใหฉนกระตอรอรนทจะ ออกก าลงกาย

10. การรณรงคใหคนรบประทานผก ผลไม ทกวนทางวทย โทรทศน หรอหอ กระจายขาว ท าใหฉนตนตวในการ รบประทานผกและผลไมใหมากขน

107

ขอความ ไมเหนดวย อยางยง

ไมเหน ดวย

ไมแนใจ หรอเฉยๆ

เหน ดวย

เหนดวย อยางยง

11. การไดรบบรการทรวดเรวท าใหฉน อยากมาพบแพทยทกครงทมอาการ ผดปกต

12. การสอนการฝกหายใจแบบเปาปาก โดยแพทย พยาบาล ท าใหฉนมนใจ ในการปองกนอาการหอบเหนอย ก าเรบมากขน

13. การแนะน าใหออกก าลงกายทบาน เชน เดน บรหารรางกาย ท าใหฉน รสกปลอดภยมากขน

108

ภาคผนวก ข การพทกษสทธของกลมตวอยาง

สวสดคะดฉน นางสาวกาญจนา ใจเยน เปนนกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาล ผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงศกษาวจย เรอง ปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต โดยมวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมสขภาพและปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ทงนเพอน าผลการวจยมาใชในการวางแผนการพยาบาลและการสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพใหเหมาะสมกบวถชวตของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใตตอไป จงใครขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง แบบสอบถามมทงหมด 4 สวน ประกอบดวย สวนท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคล สวนท 2 แบบบนทกความรนแรงของโรค สวนท 3 แบบบนทกขอมลภาวะโภชนาการ และสวนท 4 แบบประเมนปจจยคดสรรทสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต ซงจะใชเวลาในการตอบแบบสอบถามประมาณ 20-40 นาท ทงนดฉนจะอธบายรายละเอยดใหทานทราบกอน ทานสามารถแสดงความคดเหนไดอยางอสระ ขอมลทไดจะไมระบชอของทาน โดยระบเปนรหสเพอใชในการตดตามขอมล และจะเสนอผลการวจยในภาพรวม ในระหวางการสมภาษณหากทานรสกไมสขสบาย หรอมอาการผดปกตใด ๆ ทานสามารถแจงใหดฉนทราบ เพอใหความชวยเหลอทานในทนท ในการเขารวมวจยครงนเปนไปตามความยนยอมและความสมครใจของทาน ทานสามารถตอบรบหรอปฏเสธหรอถอนตวออกจากการวจยไดตลอดเวลา ซงการเขารวมหรอไมเขารวมในวจยครงนจะไมมผลตอการรกษาหรอการใหการพยาบาลตอทาน ขอมลทไดจากการท าวจยครงนจะน าเสนอในภาพรวมของการวจยเทานน ในการตกลงเขารวมวจย ทานสามารถตอบรบดวยวาจาโดยการบอกกบผวจยโดยตรง หรออาจจะแสดงเปนลายลกษณอกษร โดยทานสามารถลงนามในขอความดานลาง ดฉนขอขอบคณททานไดเสยสละเวลาอนมคาในการเขารวมวจยครงน หากทานมขอสงสยใดๆ สามารถสอบถามกบดฉนไดทหมายเลขโทรศพท 089-2977354 (คณกาญจนา ใจเยน) ............................................................ ............................................ (........................................................) (นางสาวกาญจนา ใจเยน) ผเขารวมวจย ผวจย

109

ภาคผนวก ค ตารางการวเคราะหขอมลเพมเตม

ตาราง 11 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมสขภาพจ าแนกตามรายขอของ กลมตวอยาง (N=129)

พฤตกรรมสขภาพ รอยละของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

mean SD 5 4 3 2 1

1. ฉนสบบหรหรออยใกลชดบคคลท

สบบหร 3.98 0.22 0.8 97.7 0.8 0.8 -

2. ฉนอยในทแออด สมผสฝ นละออง หรออยใกลคนเปนหวด 3.29 0.45 - 28.7 71.3 - -

3. ฉนนอนพกหลงรบประทานอาหาร หรอนงพกหลงออกก าลง 2.16 0.44 0.8 - 14.0 84.5 0.8

4. เมอมความเครยด ฉนผอนคลายโดย ฟงวทย ดโทรทศน พดระบายกบคน ใกลชด 2.75 1.10 10.1 20.2 4.7 65.1 -

5. ฉนนอนหลบคนละ 6-8 ชวโมง 2.55 0.78 - 17.8 19.4 62.8 -

6. ฉนรบประทานยาตามแผนการรกษา 3.02 1.30 25.6 8.5 7.8 58.1 -

7. ฉนไปพบแพทยตามนดทกครงหรอ พบแพทยกอนวนนดเมอมอาการ ผดปกต 3.55 0.92 25.6 7.8 62.8 3.9 -

8. ฉนสงเกตอาการผดปกตของตนเอง อยเสมอ เชน อาการหอบเหนอย หายใจล าบาก เปนตน 3.95 0.42 6.2 82.2 11.6 - -

9. ฉนอานหนงสอ ฟงวทย ดโทรทศน หรอฟงขาวจากหอกระจายขาวของ หมบานซงเกยวของกบการดแล สขภาพ 3.40 0.89 20.2 6.2 66.7 7.0 -

110

ตาราง 11 (ตอ)

พฤตกรรมสขภาพ รอยละของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

mean SD 5 4 3 2 1

10. เมอมขอสงสยเกยวกบการดแล สขภาพ ฉนซกถามขอมลจาก แพทยหรอพยาบาล 4.19 0.47 21.7 76.7 0.8 0.8 -

11. ฉนพนยาทนทเมอมอาการหอบ เหนอย 3.12 0.51 4.7 5.4 86.8 3.1 -

12. ฉนนอนหนนหมอนหลายใบหรอนง ฟบบนหมอนสงๆ เมอมอาการหอบ เหนอย 3.62 0.63 - 69.8 22.5 7.8 -

13. ฉนหายใจแบบเปาปากเมอมอาการ หอบเหนอย 3.00 0.53 1.6 9.3 76.7 12.4 -

14. ฉนรบประทานขาว แปงมอละไม เกน 1 ทพพ 3.82 0.40 0.8 80.6 18.6 - -

15. ฉนรบประทานขนมหวานหรอดม เครองดมทมรสหวาน 3.81 0.53 - 85.3 11.6 1.6 1.6

16. ฉนรบประทานอาหารประเภท ถวตางๆ กะหล าปล หวหอม มะมวงดบ ฟกทอง 3.87 0.38 - 88.4 10.1 1.6 -

17. ฉนรบประทานอาหารทมรสเคมจด 3.94 0.30 - 95.3 3.1 1.6 -

18. ฉนรบประทานผลไมทมรสหวานจด 3.90 0.39 - 93.0 3.9 3.1 -

19. ฉนรบประทานอาหารทปรงโดยใช น ามนถงหรอน ามนปาลม น ามน มะพราว 2.64 0.96 4.7 20.2 10.1 65.1 -

20. ฉนรบประทานอาหารทมไขมนหรอ กะทเปนสวนผสม 3.90 0.35 - 91.5 7.0 1.6 -

21. ฉนรบประทานเครองในสตว 3.92 0.27 - 92.2 7.8 - -

111

ตาราง 11 (ตอ)

พฤตกรรมสขภาพ รอยละของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

mean SD 5 4 3 2 1

22. ฉนรบประทานอาหารทะเล ยกเวน ปลา 3.90 0.33 - 90.7 8.5 0.8 -

23. ฉนดมน าอดลม น าชา กาแฟ 3.90 0.37 - 92.2 5.4 2.3 -

24. ฉนรบประทานผก 4-6 ทพพ ตอวน 2.56 0.80 - 19.4 17.1 63.6 -

25. ฉนรบประทานผลไมรสไมหวานจด 2.99 0.55 - 14.7 69.8 15.5 -

26. ฉนรบประทานอาหารมอละนอยๆ 5-6 มอตอวน 2.30 0.52 - 2.3 26.4 70.5 0.8

27. ฉนรบประทานปลา เนอสตวไมตด มน 6 -12 ชอนกนขาว ตอวน 2.61 1.08 10.9 13.2 2.3 73.6 -

28. ฉนรบประทานกงแหง ปลาเลกปลา นอย หรอปลาไสตน 2.19 0.43 - 1.6 15.5 82.9 -

29. ฉนดมน าอนอยางนอยวนละ 8-10 แกว 3.39 0.71 11.6 17.1 69.8 1.6 -

30. ฉนดมนม เครองดมทใสนม 3.88 0.35 - 88.4 10.9 0.8 -

31. ฉนรบประทานขาวกลอง ขาว ซอมมอ 2.44 0.75 - 15.5 13.2 71.3 -

32. ฉนรบประทานผกหลากหลายชนด 2.30 0.64 - 10.1 10.1 79.8 -

33. ฉนรบประทานอาหารหลงละหมาด อซา หรอประมาณ 20.00 น. 3.84 0.48 2.3 81.4 14.0 2.3 -

34. ฉนออกก าลงกายทตองใชแรงมาก 3.53 0.81 20.2 12.4 67.4 - -

35. ฉนประเมนความพรอมของตนเอง กอนออกก าลงกาย 4.21 0.43 21.7 77.5 0.8 - -

36. ฉนออกก าลงกลามเนอแขนและ

ไหลใหแขงแรง 4.28 0.45 27.9 72.1 - - -

112

ตาราง 11 (ตอ)

พฤตกรรมสขภาพ รอยละของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

mean SD 5 4 3 2 1

37. ฉนออกก าลงกายเบาๆ จนถง ปานกลางโดยใชกลามเนอขา เชน เดน 4.26 0.46 26.4 72.9 0.8 - -

38. ฉนฝกการหายใจแบบเปาปากทกวน 4.26 0.44 26.4 73.6 - - -

39. ฉนสงเกตอาการผดปกตขณะออก ก าลงกายและหลงออกก าลงกาย 4.20 0.47 23.3 73.6 3.1 - -

40. ฉนหยดออกก าลงกายทนทหากม อาการผดปกต เชน อาการหอบ เหนอย หายใจล าบาก ใจสน หนามด เปนลม 3.43 0.74 14.7 13.2 72.1 - -

41. ฉนไปพบแพทยหากมอาการผดปกตขณะออกก าลงกายและหลงออกก าลงกาย 4.28 0.45 27.9 72.1 - - -

ตาราง 12 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของแรงสนบสนนของครอบครวจ าแนกตามรายขอของกลมตวอยาง (N=129)

แรงสนบสนนทางสงคม รอยละของความคดเหน mean SD 5 4 3 2 1

1. ฉนไดรบความหวงใยและเอาใจใส จากสมาชกในครอบครวเสมอ 4.95 0.21 95.3 4.7 - - - 2. ฉนมสมาชกในครอบครวทสามารถ พดคยไดเมอไมสบายใจ 4.95 0.23 94.6 5.4 - - -

113

ตาราง 12 (ตอ)

แรงสนบสนนทางสงคม รอยละของความคดเหน

mean SD 5 4 3 2 1 3. สมาชกในครอบครว สนใจรบฟง ปญหาหรอความรสกไมสบายใจ ของฉนโดยไมแสดงความหงดหงด หรอร าคาญใจ 4.88 0.33 87.6 12.4 - - - 4. สมาชกในครอบครว คอยใหก าลง ใจฉนในการปฏบตตวเพอใหม สขภาพด 4.82 0.38 82.2 17.8 - - - 5. สมาชกในครอบครว คอยปลอบใจ ฉน เมอฉนรสกวตกกงวลเกยวกบ การเจบปวย 4.80 0.40 79.8 20.2 - - - 6. สมาชกในครอบครว เหนดวยกบ การดแลสขภาพของฉน 4.93 0.26 93.0 7.0 - - - 7. สมาชกในครอบครว กลาวชมวา ฉนปฏบตตวตามค าแนะน าของ แพทยและพยาบาลไดด 4.91 0.29 90.7 9.3 - - - 8. สมาชกในครอบครว คอยเตอนเมอ ฉนปฏบตตวไมเหมาะสม เชน รบประทานอาหารขาวและแปง มากเกนไป 4.91 0.29 90.7 9.3 - - - 9. สมาชกในครอบครว แสดง ความชนชมทฉนปฏบตตวใน การดแลสขภาพได 4.82 0.38 82.2 17.8 - - - 10. สมาชกในครอบครว ชวยหาขอมล หรอหนงสอเกยวกบการปฏบตตว เพอใหมสขภาพดมาใหฉน เชน การรบประทานอาหาร 4.49 0.50 48.8 51.2 - - -

114

ตาราง 12 (ตอ)

แรงสนบสนนทางสงคม รอยละของความคดเหน mean SD 5 4 3 2 1

11. ฉนไดรบค าแนะน าจากสมาชกใน ครอบครวเกยวกบการรบประทาน อาหารทเหมาะสม 4.76 0.43 76.0 24.0 - - - 12. สมาชกในครอบครว คอยแนะน า หรอเตอนใหฉนไปพบแพทยตาม นดและ/หรอเมอมอาการผดปกต 4.91 0.28 91.5 8.5 - - - 13. สมาชกในครอบครว คอยสอบ ถามแพทยหรอพยาบาลเกยวกบ การดแลสขภาพใหแกฉน 4.81 0.39 81.4 18.6 - - - 14. สมาชกในครอบครว พยายามหา ความรเกยวกบการปฏบตตวเพอ ใหมสขภาพดจากการอานหนงสอ ฟงรายการวทย หรอดโทรทศนมา บอกฉน 4.51 0.50 51.2 48.8 - - - 15. สมาชกในครอบครว จดหาหรอ ซออาหารทมประโยชนมาใหฉน รบประทาน 4.91 0.29 90.7 9.3 - - - 16. เมอฉนตองการเงนสมาชกใน ครอบครวจะใหการชวยเหลอ 4.94 0.24 93.8 6.2 - - - 17. สมาชกในครอบครว คอยดแลฉน เมอฉนเจบปวย 4.98 0.15 97.7 2.3 - - - 18. สมาชกในครอบครวพาฉนไปพบ แพทยตามนด 4.95 0.21 95.3 4.7 - - - 19. สมาชกในครอบครวจดสงแวดลอม ในบานเพอสนบสนนใหฉนปฏบต ตวเพอใหมสขภาพด 4.95 0.23 94.6 5.4 - - -

115

ตาราง 12 (ตอ)

แรงสนบสนนทางสงคม รอยละของความคดเหน mean SD 5 4 3 2 1

20. สมาชกในครอบครวจดอาหารม แปงนอย หวานนอยใหฉนในมอ เปดบวช 4.91 0.28 91.5 8.5 - - - 21. สมาชกในครอบครวจดชด ละหมาด เตรยมสถานทในการท า ละหมาดใหฉน 4.97 0.17 96.9 3.1 - - - ตาราง 13 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของการรบรอทธพลดานสถานการณทสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสขภาพจ าแนกตามรายขอของกลมตวอยาง (N=129)

การรบรอทธพล รอยละของความคดเหน

mean SD 5 4 3 2 1 1. ฉนกลวการเดนทางผานพนทเสยง ภยเพอไปพบแพทยแมมอาการ ผดปกต 1.25 0.43 - - - 24.8 75.2 2. ฉนไมกลาเดนทางไปโรงพยาบาล ในชวงกลางคนแมมอาการผดปกต 1.22 0.41 - - - 21.7 78.3 3. ฉนไมกลาไปพบแพทยในชวงทม เหตการณไมสงบรายวน 1.35 0.51 - - 1.6 31.8 66.7 4. ฉนคดวาการมทหารคอยคมครอง ชวยใหฉนมนใจมากขนในการเดน ทางไปพบแพทย 3.47 0.79 14.7 20.9 60.5 3.9 - 5. การมแพทยหรอพยาบาลพดภาษา ยาวได ท าใหฉนกลาซกถาม การปฏบตตว 4.36 0.48 35.7 64.3 - - -

116

ตาราง 13 (ตอ)

การรบรอทธพล รอยละของความคดเหน

mean SD 5 4 3 2 1 6. การไดรบบรการทอบอนและเปน กนเองท าใหฉนอยากมาพบแพทย ตามนดอยางตอเนอง 4.75 0.43 75.2 24.8 - - - 7. การมกลมออกก าลงกายในหมบาน ท าใหฉนอยากเขารวมกจกรรมออก ก าลงกาย 4.91 0.29 90.7 9.3 - - - 8. การมสถานทใหออกก าลงกายท าให ฉนอยากเขารวมกจกรรมออกก าลง กายสม าเสมอ 4.93 0.26 93.0 7.0 - - - 9. การรณรงคใหคนออกก าลงกายผาน วทย โทรทศน หอกระจายขาวของ หมบาน ท าใหฉนกระตอรอรนทจะ ออกก าลงกาย 4.94 0.24 93.8 6.2 - - - 10. การรณรงคใหคนรบประทานผก ผลไมทกวนทางวทย โทรทศน หรอหอกระจายขาว ท าใหฉน ตนตวในการรบประทานผกและ ผลไมใหมากขน 4.91 0.28 91.5 8.5 - - - 11. การไดรบบรการทรวดเรวท าให ฉนอยากมาพบแพทยทกครงทม อาการผดปกต 4.89 0.31 89.1 10.9 - - - 12. การสอนการฝกหายใจแบบเปา ปากโดยแพทย พยาบาล ท าใหฉน มนใจในการปองกนอาการหอบ เหนอยก าเรบมากขน 4.93 0.26 93.0 7.0 - - -

117 ตาราง 13 (ตอ)

การรบรอทธพล รอยละของความคดเหน

mean SD 5 4 3 2 1 13. การแนะน าใหออกก าลงกายทบาน เชน เดน บรหารรางกาย ท าใหฉน รสกปลอดภยมากขน 4.92 0.27 92.2 7.8 - - - ตาราง 14 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพจ าแนกตามรายขอของกลมตวอยาง (N=129)

การรบรอปสรรค รอยละของความคดเหน

mean SD 5 4 3 2 1

1. ฉนคดวาการออกก าลงกายเปนสงท ยงยาก 1.16 0.39 - - 0.8 14.7 84.5

2. ฉนขเกยจทจะออกก าลงกลามเนอ แขนโดยการหมนไหล แกวงแขน 1.09 0.29 - - - 9.3 90.7

3. ฉนคดวาการฝกหายใจแบบเปาปาก ทกวนเปนเรองทท าไดยาก 1.11 0.31 - - - 10.9 89.1

4. การงดขนมหวานและเครองดมทม รสหวานเปนเรองยากส าหรบฉน 1.77 0.85 1.6 5.4 1.6 51.2 40.3

5. ฉนไมสะดวกในการรบประทาน อาหารนอยๆ วนละ 5-6 มอ 1.81 0.61 - 1.6 6.2 64.3 27.9

6. ฉนคดวาการรบประทานผกวนละ 4-6 ทพพ ท าใหตองเสยคาใชจาย เพมขน 1.70 0.55 - - 4.7 60.5 34.9

7. ฉนคดวาการมาพบแพทยตามนดท าใหฉนเสยเวลา 1.10 0.30 - - - 10.1 89.9

8. ฉนคดวาการรบประทานยาตามแผน การรกษาอยางเครงครดเปนเรองท ท าไดยากส าหรบฉน 1.09 0.29 - - - 9.3 90.7

118

ตาราง 14 (ตอ)

การรบรอปสรรค รอยละของความคดเหน

mean SD 5 4 3 2 1

9. ฉนคดวาการผอนคลายเพอลด ความเครยดเปนสงทท าไดยาก 1.11 0.31 - - - 10.9 89.1

10. ฉนไมกลาซกถามแพทยหรอ พยาบาลเมอไมเขาใจค าแนะน าท ไดรบ 1.07 0.34 - 0.8 - 4.7 94.6

11. ฉนไมกลาบอกอาการและอาการ แสดงทผดปกตกบแพทยหรอ พยาบาล 1.05 0.23 - - - 5.4 94.6

12. ฉนคดวาการหลกเลยงไมอยในท แออดเปนสงทท าไดยากส าหรบฉน 1.07 0.26 - - - 7.0 93.0

119

ภาคผนวก ง บนทกภาคสนาม

จากการลงพนทเกบขอมลของผวจย พบวาประมาณรอยละ 30 ของกลมตวอยางมลกษณะบานเรอนเปนหลงคามงจากและสงกะส มการใชสงกะสกนเปนฝาผนงและมสภาพทรดโทรม บานเรอนแตละหลงอยตดๆ กน หางกนประมาณ 50 เมตร มขยะมลฝอยอยรอบบานและมกลนรบกวน

120

ภาคผนวก จ รายนามผทรงคณวฒ

1. รศ.ดร.ประณต สงวฒนา ภาควชาการพยาบาลศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. ผศ.ดร.ทพมาส ชณวงศ ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3. รศ.ดร.ปยะนช จตตนนท ภาควชาการพยาบาลสาธารณสขศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 4. แพทยหญงสกาวรตน เบนดอราแม แพทยประจ าแผนกอายรกรรม โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร 5. นางสาวนการหมะ นจนการ พยาบาลวชาชพช านาญการและ APN ดานอายรศาสตรและศลยศาสตร โรงพยาบาลสไหงปาด

121

ประวตผเขยน ชอ สกล นางสาวกาญจนา ใจเยน รหสประจ าตวนกศกษา 5210421003 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2550 ต าแหนงและสถานทท างาน พยาบาลวชาชพ 7 ช านาญการ โรงพยาบาลเจาะไอรอง อ าเภอเจาะไอรอง จงหวดนราธวาส การตพมพเผยแพรผลงาน กาญจนา ใจเยน, วนด คหะวงศ, และเพลนพศ ฐานวฒนานนท. (2557). พฤตกรรมสขภาพดาน

โภชนาการของผปวยมสลมโรคปอดอดกนเรอรงใน 3 จงหวดชายแดนใต. ใน มหาวทยาลยทกษณ, คณะกรรมการฝายวชาการงานประชมวชาการระดบชาตมหาวทยาลยทกษณ (บรรณาธการ), การประชมวชาการระดบชาตมหาวทยาลยทกษณครงท 24 ประจ าป 2557 เรอง วจยเพมมลคา เศรษฐกจกาวหนา การศกษากาวไกล สงคมไทยย งยน (หนา 363-370). พทลง: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยทกษณ.