ปรญญานพนธ

เรอง

การศกษาการแกไขปญหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ในประเทศญปน

日本社会における「ひきこもり問題」の研究：「ひきこもり」

対処の バウンダリー

โดย

นางสาวฉตรกมล หมอกเมฆ

รหสนกศกษา 530110431

เสนอ

อาจารย ดร.พนดา อนนตนาคม

อาจารย Konno Yuichi

ปรญญานพนธฉบบนเปนสวนหนงของกระบวนวชา 018499

(Seminar in Japanese Language and Literature)

สาขาวชาภาษาญปน ภาควชาภาษาตะวนออก

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ภาคการศกษา 2/2556

ชอเรองปรญญานพนธ การศกษาการแกไขปญหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ในประเทศญปน

ผเขยน นางสาวฉตรกมล หมอกเมฆ

ปรญญา ศลปศาสตรบณฑต (ภาษาญปน)

ทปรกษาปรญญานพนธ อาจารยพนดา อนนตนาคม อาจารยทปรกษาหลก

อาจารย ยอจ คอนโนะ อาจารยทปรกษารวม

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอ 1. ศกษาเพอใหเขาใจปรากฏการณทางสงคมเกยวกบ “ ฮคโคโมร” ทเกดขนในประเทศญปน 2. เพอศกษาหาสาเหตและวธการแกไขปญหา “ฮคโคโมร” ในประเทศญปนวามอยางไรบาง และมประสทธผลหรอไม ซงการวจยในครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (Description Research) โดยใช ขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data) ซงเครองมอทใชในการวจยหลกประกอบไปดวยหนงสอภาษาญปนทมเนอหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ทงหมด 3 เลม ไดแก

1. ひきこもり救出マニュア How to rescue your child from “Hikikomori” โดย斎藤

環 (Tamaki Saito) 2. どこか＜問題化＞される若者たち The problem atization of Japanese Youth โดย

羽淵一代 ( Habuchi Ichiyo )

3. 「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例 โดย 磯部潮 (Isobe Ushio)

มาประกอบการเขยน และไดผลการวจยดงน

1. “ฮคโคโมร” ไมใชโรคภยหรอเปนชอทใชในการตรวจวนจฉย แตเปนค าทใชบงบอกถง

สถานภาพของพฤตกรรมของบคคล โดยมพฤตกรรมแยกตนเองออกจากสงคม อยแตในบานและ

ไมตองการมปฏสมพนธหรอมสวนรวมทางสงคมภายนอก เชน การไปโรงเรยนหรอการออกไป

ท างานนอกบานเปนเวลาตดตอกนนานกวา 6 ขนเดอนไป

2. สาเหตทท าใหเกดฮคโคโมรนนสามารถเกดจากสภาพสงคมและวฒนธรรมของญปนท

เปนตวสรางความกดดนและความเครยดใหกบเหลาเยาวชน และคนทมลกษณะและบคลกไมชอบ

เขาสงคม มอาการเกรงกลวและหวาดวตกเมอจะตองแสดงตนออกสสงคม หรอคนทออนไหวงาย

ตอค าวจารณในทางลบ คนเหลานจะจดอยในกลมของคนทมแนวโนมทจะกลายเปนฮคโคโมรสง

หรอคนทเปนโรค “PDDs” กมการแสดงออกทคลายคลงกบฮคโคโมร

3. ประเทศญปนมมาตรการในการรบมอกบปญหา “ฮคโคโมร” หลากหลายรปแบบ

ดวยกน เชน รฐบาลสนบสนนใหกระทรวงสาธารณสข แรงงานและสวสดการของญปน จดท า

“ศนยบรการใหการสนบสนนและชวยเหลอฮคโคโมรในแตละพนท” ขนทวประเทศ เพอความ

ชวยเหลอสามารถเปนไปอยางทวถง และ ส านกงานบรหารมหานครโตเกยวหรอศาลาวาการมหา

นครโตเกยว (Tokyo Metropolitan Government) สรางเวบไซตทใหความชวยเหลอฮคโคโมร

โดยเฉพาะ เปนตน

จากผลการวจยดงกลาวพบวา การสรางชองทางทหลากหลายในการสนบสนนและ

ชวยเหลอแกคนทเปนฮคโคโมรนน เปนประโยชนตอผทเปนฮคโคโมร และเปนประโยชนตอ

ผปกครองทมบตรเปนฮคโคโมรในการสรางทางเลอกในการรกษา โดยทกวธทกลาวมาลวนเปน

วธการรกษาทมประสทธผลทงสน และสามารถน าวธการรกษานนมาประยกตใชในการรกษาโรค

ทางจตเภทบางประเภททมลกษณะคลายคลงกนกบ “ฮคโคโมร” ได เชน Avoidant Personality

Disorder และ Social anxiety disorder เปนตน

ก

ค าน า

ปรญญานพนธเรอง การศกษาการแกไขปญหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ในประเทศญปน เปน

สวนหนงของกระบวนวชา Seminar in Japanese Language and Literature (018499) ภาคเรยนท 2

ประจ าปการศกษา 2556 สาขาวชาภาษาญปน ภาควชาภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม เปนงานวจยเชงพรรณนา (Description Research) โดยใชขอมลเชงคณภาพ

(Qualitative Data)

จดท าขนโดยมวตถประสงคเพอศกษาปรากฏการณ “ฮคโคโมร” ทเกดขนในประเทศญปน

โดยตองการทจะทราบถงสาเหตทมาทท าใหเกดปรากฏการณนขน และทราบถงวธการและ

มาตราการทประเทศญปนจดท าขนเพอสนบสนนและใหความชวยเหลอบคคลทเปนฮคโคโมรได

อยางทวถงและเหมาะสม โดยมการจดเรยงเนอหาภายในเปนบทตางๆเพอใหสะดวกในการศกษา

อยางเปนระเบยบตามรปแบบงานวจย

งานวจยฉบบนไดรบความอนเคราะหอยางดยงจากศนยญปนศกษา คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม ในการอนญาตใหผวจยสามารถยมหนงสอภาษาญปนไดเปนเวลานาน

ตลอดจนสามารถเขยนปรญญานพนธเลมนไดอยางเสรจสมบรณ ผวจยขอกราบขอบพระคณความ

กรณาของอาจารยทปรกษาปรญญานพนธทง 2 ทาน และคณาจารยในสาขาวชาภาษาญปน ทงชาว

ไทยและชาวญปนทกทานทคอยชแนะ ตรวจสอบ ตลอดจนใหค าแนะน าทมประโยชนในการท า

วจยในครงน ใหไดส าเรจลลวงไปไดดวยด

นอกจากน ขอขอบคณเพอนๆทงชาวไทยและชาวญปน ทคอยใหก าลงใจและใหค าแนะน า

เสมอมา รวมถงบคคลอนๆทไมไดเอยนามแตมสวนเกยวของกบปรญญานพนธชนน จงขอขอบคณ

ไว ณ โอกาสนดวย

ทายทสดน ผวจยหวงเปนอยางยงวาปรญญานพนธฉบบนจะสามารถเปนประโยชนใหแกผ

ทสนใจศกษาเกยวกบปรากฏการณสงคมญปน “ฮคโคโมร” ไดไมมากกนอย หากมขอผดพลาด

ประการใด ตองขออภยไว ณ ทนดวย

ขอขอบคณ

ฉตรกมล หมอกเมฆ

9 กมภาพนธ 2557

ข

สารบญ

หนา

ค าน า ก

สารบญ ข

สารบญภาพ ง

สารบญภาษาญปน จ

บทคดยอ

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของการวจย 1 1.2 วตถประสงคของการวจย 1 1.3 สมมตฐานของการวจย 1 1.4 ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 1 1.5 นยามศพทเฉพาะ 2 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 2

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของ

2.1 ประวตและความเปนมาของ “ฮคโคโมร” 3

2.2 ลกษณะของ “ฮคโคโมร” 5

2.3 สาเหตทท าใหเกด “ฮคโคโมร” 6

2.3.1 อธบายโดยใชทฤษฎทางสงคมวทยา 6

ทฤษฎปรากฏการณนยม (Phenomenology)

2.3.2 อธบายโดยใชทฤษฎทางจตวทยา 8

ทฤษฎ Avoidant Personality Disorder (Social Anxiety Disorder)

ค

สารบญ (ตอ)

หนา

2.3.3 อธบายโดยใชทฤษฎทางการแพทย 11

โรค PDDs (Pervasive Developmental Disorders)

2.4 ผลกระทบของ “ฮคโคโมร” ทมตอสงคมและครอบครว 12

บทท 3 วธด าเนนการวจย

3.1 การรวบรวมขอมล 14

3.2 การวเคราะหขอมล 15

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

4.1 มาตรการและผลจากความชวยเหลอทไดรบในระดบภาครฐ 17

องคกรและหนวยงาน

4.2 กรณศกษาการแกไขปญหา “ฮคโคโมร” ในรปแบบตางๆ 26

และผลจากการชวยเหลอทไดรบ

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย 29

5.2 สงทไดเรยนรจากการท าวจยในครงน 31

5.3 ขอจ ากดในการท าวจย 32

5.4 ขอสงเกตและขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 33

บทสรปภาษาญปน 34

บรรณานกรม 48

ง

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1 ภาพประกอบความเขาใจจากนยายเรอง “NHK にようこそ！” 4

ภาพท 2 ภาพประกอบความเขาใจจากภาพยนตร “Who are you : ใคร..ในหอง” 5

ภาพท 3 ภาพแผนผงการท างานของศนยบรการใหความชวยเหลอ 19 ฮคโคโมรในแตละพนท ภาพท 4 ภาพประกอบความเขาใจจากเวบไซต「東京都若者社会参加応援事業」 20

ภาพท 5 ภาพประกอบความเขาใจจากเวบไซด 「ひきこもり サポートネット」 21

ภาพท 6 ภาพประกอบความเขาใจจากเวบไซด「若ナビ」 21ภาพท 7 ภาพประกอบความเขาใจเกยวกบองคกร Newstart NPO จากเวบไซต 23 Tokyo Weekender Japan's Premier English Magazine

ภาพท 8 ภาพประกอบความเขาใจเกยวกบกจกรรมเดนทางแสวงบญ 88 วดในชโคต 24

จ

―目次―

第１章 はじめに

1.1 研究背景 35

1.2 研究目的 35

1.3 研究仮説 35

1.4 研究方法 35

1.5 定義 35

1.6 研究の意義 35

第２章 先行研究

2.1 「ひきこもり」の歴史 36

2.2 「ひきこもり」の性質 36

2.3 「ひきこもり」になる原因 37

2.3.1 人文科学の理論で説明 37

2.3.2 心理学の理論で説明 38

2.3.3 医学の理論で説明 38

2.4 日本社会と「ひきこもり」越える家族への影響 38

第３章 研究方法

3.1 データの入手 39

3.2 分析方法 39

第４章 分析

4.1 政府の施策や援助を提供する組織と結果 41

4.2 他の「ひきこもり」治療方法のケースと結果 44

ฉ

第５章 結論と今後の研究

5.1 まとめ 46

5.2 今後の課題 47

1

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ปจจบนในสงคมญปนก าลงเผชญกบปญหาสงคมตางๆมากมาย อาทเชน ปญหาคนจรจด(Homeless), ปญหาสงคมคนชรา,ปญหาการฆาตวตาย ฯลฯ ซง “ฮคโคโมร” กเปนปญหาสงคมชนดหนงทมคนหนมสาวจ านวนมาก ตดขาดตนเองออกจากสงคมและเลอกทจะขงตนเองอยแตในหอง นาแปลกทปรากฏการณเชนนเกดขนเฉพาะในประเทศญปน แตในปจจบนกมการพบรายงานเกยวกบเดกทมอาการคลายคลงกนนจากประเทศ เกาหล ไตหวน และสงคโปรดวย(นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ, 2549:นตยสารสารคด ฉบบท 259 :จตวทยา:ฮคโคโมร) แมในชวงแรกๆอาจจะไมเปนทสนใจและเปนทรจกในสงคมมากนก แตปจจบนทางส านกงานคณะรฐมนตรญปนไดมการส ารวจประชากรทเปน “ฮคโคโมร” เมอป ค.ศ. 2010 วามสงถง 700,000 ราย และมแนวโนมจะเพมขนอกเรอยๆ (มตชนออนไลน, 2556) ดวยจ านวนทมปรมาณมากขนาดน ยอมสงผลใหเกดปญหาตางๆตามมา เชน ปญหาการขาดแคลนแรงงาน และความเปนทกขจากครอบครวทมบตรเปน “ฮคโคโมร” รวมถง “ฮคโคโมร” สวนหนงทกอเหตอาชญากรรมรนแรง เปนตน และจากการทประเทศญปนออกมายอมรบและตระหนกถงปญหาเหลาน ทางผท าการวจยเองจงมความสนใจวาทางประเทศญปน มการจดการและแกไขปญหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” อยางไรบาง และประสบความส าเรจหรอไม มากนอยเพยงใด ซงเปนสงทผวจยตองการศกษาและหาค าตอบ

1.2 วตถประสงคของการวจย 1.2.1 เพอเขาใจปรากฏการณทางสงคมเกยวกบ “ฮคโคโมร” ทเกดขนในสงคมญปน 1.2.2 เพอศกษาหาสาเหตและการแกไขปญหา “ฮคโคโมร” ทมประสทธผล

1.3 สมมตฐานของการวจย 1.3.1 การตงสมมตฐานวาวธการชวยเหลอ “ฮคโคโมร” ทดทสดคอครอบครว 1.3.2 “ฮคโคโมร” สามารถรกษาใหหายไดจรง 1.3.3 การรกษานนสามารถน ามาใชกบโรคทางจตเภทบางประเภททมลกษณะคลายคลงกนกบ

“ฮคโคโมร”ได 1.4 ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

1.4.1 หนงสอ ひきこもり救出マニュアル How to rescue your child from “Hikikomori” โดย斎藤 環 Tamaki Saito

2

ปรากฏขอมลการแนะน าการรกษาฮคโคโมร เชน การปรกษากบจตแพทย และรบรกษากบทางคลนค

1.4.2 หนงสอ どこか＜問題化＞される若者たち The problem atization of Japanese Youth โดย羽淵一代 Habuchi Ichiyo

ปรากฏขอมลประวตปญหาของ ฮคโคโมร และขอความทสมพาษณกบผปวย ฮคโคโมร

1.4.3 หนงสอ「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例 โดย 磯部 潮 Isobe Ushio ปรากฏขอมลกรณตวอยางการรกษาผปวยทเปนฮคโคโมร จ านวน 23 คน

1.5 นยามศทพเฉพาะ

1.5.1 ฮคโคโมร หมายถง บคคลทแยกตวออกจากสงคม และขงตนเองอยแตในหอง ขงตนเองอยแตในบาน ไมออกไปไหนและไมประสงคจะพบเจอใคร เปนเวลาประมาณ 6 เดอน หรอมากกวา

1.5.2 การขาดแคลนแรงงาน หมายถง การขาดจ านวนแรงงานเขามาท างานในองคกร หรอบรษท ในการทจะขบเคลอนการท างานใหเปนไปตามเปาหมาย และการขาดแรงงานทมประสทธภาพในการท างาน

1.5.3 อาชญากรรม หมายถง การกระท าผดโดยท าใหเกดความเดอดรอนเสยหายตอ ทรพยสน หรอ บคคล เปนการเรยกการกระท าทางคดอาญาแบบทวไป ตวอยาง อาชญากรรม เชน การฆาคนตาย ปลนทรพย ขมขน ซงกฎหมายโดยทวไปของทกสงคมมกก าหนดบทลงโทษของผกออาชญากรรม

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย

1.6.1 มความเขาใจเกยวกบ “ฮคโคโมร” ซงเปนปญหาสงคมทไมควรมองขามในประเทศญปนและประเทศอนๆทมแนวโนม

1.6.2 คนพบวธทจะปองกนและรบมอกบปญหาเดกทมพฤตกรรมแยกตวจากสงคมซงมจ านวนไมนอยในปจจบน

3

บทท2

ทบทวนวรรณกรรม

2.1 ประวตและความเปนมาของ “ฮคโคโมร”

“ฮคโคโมร” แทจรงแลวเกดขนตงแตเมอไหร ยงไมสามารถสรปได แตมขอสนนษฐานจากจตแพทย ทามาค ไซโตะ (2002) ไดกลาวถงจ านวนประชากรฮคโคโมรเอาไววา มเพมขนหลงจากป ค.ศ. 1970 เรอยมา จนกระทงนบตงแตทมการตพมพ เรองของ ฮคโคโมรออกสสงคม ในปค.ศ. 1998 ทนทหลงจากทตพมพ ฮคโคโมรกไดกลายเปนทสนใจและไดรบการตอบสนองจากสงคมเปนอยางมาก สวนใหญเปนผทเกยวของกบฮคโคโมรโดยตรงหรอเปนครอบครวทมบตรเปนฮคโคโมร

นอกจากน เหตอาชญากรรมทเกดขนสวนหนงถกรายงานขาววามผตองสงสยในคดเปนฮคโคโมร เชน คดฆาตกรรมทเกดขนทโรงเรยนมธยมตนแหงหนงในเกยวโต มการจบกมคนรายทกกขงหนวงเหนยวหญงสาวเอาไวในหองทเมองคาชวาซาก จงหวดนกาตะ และในชวงวนหยดเดอนพฤษภาคม ป ค.ศ.2000 กไดเกดเหตการณเดกปลนรถโดยสารประจ าทางขนทจงหวดซากะ เปนตน (Tamaki Saito:2007)

หลงจากนนค าวา “ฮคโคโมร” กไดกลายเปนค าทคนรจกกนอยางแพรหลาย และจากเหตการณในครงนนท าใหปญหาของฮคโคโมรกลายเปนปญหาหลกของเยาวชนในปจจบน ทางสอมวลชนเองกไดมการน าเสนอเรองราวเกยวกบฮคโคโมรผานสอตางๆหลายตอหลายครง ทางดานผเชยวชาญบางรายกออกมาพดถงผทเปนฮคโคโมรวาเปนโรค Autism 1หรอเปนประเภทเฉอยชาขาดความกระฉบกระเฉง แตทรายไปกวานนกคอ การรายงานใหทศนคตตอ ฮคโคโมรถกเหมารวมวาเปนพวกเหลาอาชญากร

ฮคโคโมรยงคงมจ านวนเพมขนเรอยๆจนกระทงในปค.ศ. 2010 มรายงานผลส ารวจจากส านกงานคณะรฐมนตรญปนวามประชากรทเปนฮคโคโมรจ านวนมากถง 700,000 ราย แตนกวชาการบางราย เชน จตแพทย ทามาค ไซโตะ (Tamaki Saito) นกจตวทยาคนแรกทไดใหค า

1

เปนความผดปกตในสมอง เดกทเปนจะมปญหาเรอง การสอสาร ความสมพนธ กบคนรอบขางและสงแวดลอม เดกบางคนสามารถสอสารกบผอนและมความฉลาด แตเดกบางคนเปนเดกปญญาออน ไมพด เดกบางคนกมพฤตกรรมท าซ าซาก จะเหนไดวาเดกแตละคนมอาการไมเหมอนกน ความรนแรงไมเทากน แตจะมปญหาทางสงคม การสอสาร พฤตกรรม กลามเนอและความรสก

4

นยามแกฮคโคโมร คาดการวา อาจมฮคโคโมรมากกวา 1,000,000 คนในญปน หรอประมาณ 1% ของประชากรทงหมด โดยพจารณาวา วยรนทเปนฮคโคโมร จะถกซอนไว และพอแมของพวกเขามกไมเตมใจทจะพดคยเกยวกบปญหาทเกดขน ซงเปนเรองทยากมากทจะวดจ านวนฮคโคโมรไดอยางถกตอง

“ฮคโคโมร” จงเปนปรากฏการณทางสงคมญปนอยางหนง ทนกวชาการและผเชยวชาญตางๆทงในประเทศญปนและชาวตางชาตตางใหความสนใจ และพยายามทจะศกษาหาค าตอบถงสาเหตทท าใหเกดปรากฏการณเชนนขนเฉพาะในประเทศญปน

ปจจบนยงมหนงสออกมากมายทเขยนเกยวกบ “ฮคโคโมร” ทงทเปนแบบภาษาญปนและแบบแปลเปนภาษาตางชาต และยงมสอตางๆทใหความสนใจและตองการตแผปรากฏการณนใหสงคมไดรบรและตระหนกถง ยกตวอยางเชน นยายเรอง “NHK にようこそ！” (Tatsuhiko Takimoto:2002) ซงนยายดงกลาว กไดถกน ามาท าเปนแบบฉบบมงงะ และการตนอนเมะชนดวย ดงนน สงเหลานจงเปนสวนชวยใหคนไดรจกฮคโคโมรมากขน แมกระทงในประเทศไทยเองกยงมการหยบยกเนอหาของฮคโคโมร มาใสในภาพยนตรทมชอวา "Who are you : ใคร..ในหอง" (ภาคภม, 2553) อกดวย

ทมา: วกพเดย สารานกรมเสร http://en.wikipedia.org/wiki/Welcome_to_the_N.H.K.

5

ทมา: HorrorClub http://horrorclub.net/ForumDetails.aspx?ForumID

2.2 ลกษณะของฮคโคโมร

จตแพทย ทามาค ไซโตะ (2007) ไดกลาววา “ฮคโคโมร” ไมไดเปนชอโรคภยหรอชอทใชในการตรวจวนจฉย แตเปนค าทใชบงบอกถงสถานะภาพของพฤตกรรมของบคคลเทานน

“ฮคโคโมร” ตามค านยามทกระทรวงสาธารณสข แรงงานและสวสดการของญปน (2003) กลาววา เปนบคคลทมพฤตกรรมแยกตนเองออกจากสงคม อยแตในบานและไมตองการมสวนรวมทางสงคมภายนอก เชน การไปโรงเรยนหรอการออกไปท างานนอกบาน เปนเวลาตดตอกนนานมากกวา 6 เดอนขนไป

นอกจากน Teo, Alan R. และ Gaw, Albert (2010) ไดเสนอขอวนจฉยอาการของคนทเปน “ฮคโคโมร” โดยแบงออกเปน 6 ขอวนจฉยดวยกน ไดแก

1. ใชเวลาสวนใหญของวนเกบตวอยแตในบาน 2. จ ากดขอบเขตและหลกเลยงการเขาสถานการณทางสงคมอยางถาวร 3. อาการเหลานนท าใหการด าเนนชวตปกตประจ าวน (person’s normal routine) เปนไปได

อยางล าบาก เชน หนาทการท างาน การเรยน กจกรรมทางสงคม หรอ การสรางความสมพนธกบผอน

4. การรบรอาการแยกตวออกจากสงคมเปนพวก Ego-syntonic 2 5. ด าเนนอาการเปนระยะเวลาอยางนอย 6 เดอน

2

ผทยอมรบในตนเองได (Ego syntonic) มความสขกบชวตและบทบาททเหมาะสม ไดรบการยอมรบ ยกยองใหเกยรตจากผอน

6

6. ไมมอาการทางจตใดๆทเชอมโยงกบโรค social withdrawal หรอ avoidance

ลกษณะโดยทวไป เมอคนรบรถงความรสกกดดนจากโลกภายนอก ฮคโคโมรจะตอบสนองดวยการแยกตวเองออกจากสงคมชอบทจะท ากจกรรมอยแตในบานหรอนอกบานเปนบางโอกาส อาการหลงจากทแยกตวออกมาจากสงคม จะรสกไมมความสข สญเสยเพอน รสกถงความไมปลอดภย ขอายและพดนอยลง

ฮคโคโมรทมอาการหนกสดคอไมยอมออกจากหองไปไหน สวนใหญจะนอนกลางวนและตนเวลากลางคน อาจออกจากหองไปทครวในกลางดก หรอออกจากบานตอนกลางคนเพอไปซอเสบยงจากรานสะดวกซอ กจกรรมสวนใหญจะหมกมนอยกบอนเทอรเนต การเลนเกม อานหนงสอการตน และดโทรทศนไปเรอยๆ

จากผลส ารวจหลายแหง รายงานวาฮคโคโมรสวนใหญเปนผชาย โดยทางผจดท าไดหาขอมลมาสนบสนนความคดเหนดงกลาว ดงตอไปน

1. จากผลการส ารวจของ กระทรวงสาธารณสข แรงงานและสวสดการของญปน (2002) กลาววา กวา 77% ของผทเปนฮคโคโมรเปนผชาย โดยผลการส ารวจครงน มาจาก สมาคมสขภาพ 61 แหง และ จากศนยสขภาพอก 582 แหง เปนจ านวนฮคโคโมรทงหมด 3,193 คน ซงมอายโดยเฉลยประมาณ 25.1 ป

2. จากศนยใหค าปรกษาปญหาสขภาพจต 450 แหง รายงานผลวากวา 79.5% ของคนทเปนฮคโคโมรเปนผชาย มอายโดยเฉลยประมาณ 22 ป (ทาคาฮาตะ:2003)

3. จากการสมภาษณฮคโคโมรจากสมาคมสขภาพ 221 คน พบวาฮคโคโมรกวา 69% เปนผชาย มอายโดยเฉลยประมาณ 26.2 ป (โอคมะ:2005)

2.3 สาเหตทท าใหเกด “ฮคโคโมร”

2.3.1 อธบายโดยใชทฤษฎทางสงคมวทยา

โดยใชทฤษฎปรากฏการณนยม (Phenomenology)ในการอธบายสาเหตของการเกดพฤตกรรมฮคโคโมร

แนวคดทฤษฎปรากฏการณนยม ตามแนวความคดของพวกปรากฏการณนยมนนมนษยจะเปนผสรางบรบทหรอสภาวะการณขน โดยทตนเปนสวนหนงของสภาวะการณหรอระเบยบสงคม เมอเปนดงนน มนษยจงเปนผสรางสงคมขน แลวก าหนดความหมายสงตางๆในสงคมนนตามทตน

7

เหนสมควร (Social Order) นกปรากฏการณนยมเนนการศกษากระบวนการเหลาน ภายหลงในสงคมหรอจากความรสกนกคดของสมาชกสงคมทเขาศกษา สวนใหญมกจะอาศยเทคนคการใหสมาชกไดหยดด าเนนชวตตามปกตชวคราว แลวใหคดวาความจรงนควรเปนอยางไร เชน ก าลงรบประทานอาหารอย มคนแปลกหนามาหยบแกวน าของทานไปดมหนาตาเฉย กรณเชนนจะท าใหผทก าลงรบประทานอาหารอยฉกคดขนมาวาความเปนจรงระเบยบการกนอาหารนเปนอยางไร ควรหรอถกตองหรอไม ทคนไมรจกกนจะมาหยบแกวน าไปดมหนาตาเฉย กจะท าใหไดความจรงเกยวกบระเบยบนนขน สาระส าคญของปรากฏการณนยม ทเนนเฉพาะการทมนษยแตละคนและกลมสรางหรอแสดงพฤตกรรมประจ าวน โดยใหใชวธหยดชะงกการด าเนนชวตสงคมไปชวคราว เรยกวา Ethnomethodology (มานษยวธ)

ดงนนจงเปนทนาสงเกตวาฮคโคโมรจะเกดขนในสงคมและวฒนธรรมท านองวา “คนทมคณคาตองเกง” และ “ท าอะไรกตองคดถงสายตาของคนอนกอน” สงคมญปนเปนสงคมทเครงเครยดและมการแบงชนชนหรอความแตกตางในสงคม (格差社会) อยางชดเจน “คนเกง” มกจะมต าแหนงหนาทการงานทด ถาอยากมเงนเดอนและหนาทการงานทดกตองมาจากการแขงขน “คนไมเกงหรอคนทท าอะไรไมส าเรจสกอยาง” กจะท าใหรสกวาคนๆนนไรคา เปนตวถวง และไมเหมาะทจะจางงานหรอท างานนนตอไป ซงสงเหลานคอ “ความคาดหวง” ของสงคม และจากความคาดหวงในหนาทการงานและความรบผดชอบนนกไดน าไปสความกดดนและความเครยดใหกบคนหนมสาว (Rohlen, Thomas P. :1996)

นอกจากน ระบบการศกษาทเขมงวดในประเทศญปนไดปลกฝงใหมการแขงขนกนตงแตเดก เพอใหสอบผานและไดเขาเรยนในชนถดไป ซงสงทตดสนมเพยง “สอบผาน” หรอ “ไมผาน” กยงเปนตวกดดนและกระตนใหเกดความเครยดสง สะทอนคานยมทมองวาระบบการศกษาเปนสวนส าคญในการผลตบคลากรขบเคลอนสงคมไปสความส าเรจ

ในกรอบสงคมแบบน นกเรยนมกจะเผชญกบแรงกดดนโดยตรงจาก พอแมและสงคม จากค าสงสอนในรปแบบเดยวกน ซงรปแบบค าสอนเหลาน ไดถกปฏเสธและตอตานโดยเหลาเยาวชนญปนสมยใหม ในรปแบบทแตกตางกน เชน Hikikomori , Freeter , NEET

แนวคดและคานยมทมองวาการศกษาเปนสวนส าคญในการขบเคลอนสงคมไปสความส าเรจนน เรมตนในป ค.ศ. 1960 โดยเรมตงแตกอนเขาวยเรยน มการสอบเขาเพอสทธทจะไดรบในการเขาโรงเรยนอนบาล โรงเรยนประถม โรงเรยนมธยมทดทสด เพอเตรยมพรอมส าหรบการสอบเขามหาวทยาลย นอกจากนวยรนหลายคนใชเวลาเพมเตมอก 1 ปหลงจากทจบการศกษาในระดบมธยมปลาย ในการเครงเครยดอานหนงสอสอบเขามหาวทยาลย ทเรยกกนวา “โรนน”

8

［浪人］3ซงมหาวทยาลยแตละแหงมระดบความยากงายของขอสอบทแตกตางกน

โดยเฉพาะมหาวทยาลยทมชอเสยงกจะมขอสอบทยากมากขน และมหาวทยาลยทมชอเสยงมากทสดและมการสอบทยากทสด คอ มหาวทยาลยโตเกยว (White, Merry :1987)

บรรดาหนมสาวญปนหลงจากจบการศกษาทงในระดบมธยมปลายและในระดบมหาวทยาลย ยงคงตองเผชญกบความยากล าบากในการหางานท า นอกจากนในญปนมกพบรปแบบการจางงานเปน part-time หรอรบเปนจอบ หรอเปน Freeter ทมรายไดนอยและไมมเงนพอทจะสรางครอบครว

ในอกดานหนง ผลกระทบจากความกดดนเหลานนอาจกอใหเกดความร าคาญและพาล “กลนแกลง”เพอนรวมชนหรอเพอนรวมงานบางคน โดยจะเลอกแกลงคนทมลกษณะทางกายภาพงายตอการลอเลยน ยกตวอยางเชน คนทอวนมากๆหรอคนทมสวเยอะ เปนตน ไมเวนแมแตคนทบานรวย เรยนเกง เลนกฬาเกง กยงถกกลนแกลงและถกรงแก ยงสงคมญปนเปนสงคมวฒนธรรมทเนนความเปน “กลม” เมอมบคคลใดบคคลหนงท าตวแปลกแยกแลว ยอมตกเปนเปาสายตา ไมวาจะเปนคนออนแอหรอคนทท าตวเดนกมกจะถกกลนแกลง ท าใหบคคลนนเกดความบอบช าทางจตใจ บางคนถงขนโดนลงโทษและถกขมข ท าใหตองละทงหนาทในการเรยนหนงสอและในการท างาน และน าความอบอายมาสครอบครว ในทสดเขาเหลานนจงปฏเสธตนเองทจะเขาหาสงคมและมปฏสมพนธกบบคคลภายนอก และไดกลายเปน “ฮคโคโมร” ไปในทสด ซงแทจรงแลวฮคโคโมรยงคงมความตองการเพอน และตองการความรกเหมอนกบคนทวไป แตความรสกเจบปวดทมอยในความทรงจ า ท าใหเขาเขดขยาดทจะเขาหาสงคมอก

2.3.2 อธบายโดยใชทฤษฎทางจตวทยา

พฤตกรรมของฮคโคโมรนนเขาขายโรคทางจตเภทชนดหนงทเรยกวา “บคลกภาพแบบหลกหน” (Avoidant Personality Disorder) โดยลกษณะอาการโดยทวไปของคนทเปนโรคนจะเปนคนทไมชอบเขาสงคม รสกวาตนเองไมเกงไมมความสามารถ และออนไหวงายตอการถกประเมนในทางลบ รปแบบดงกลาวเปนไปแทบทกเรอง เรมเปนตงแตวยผใหญตอนตนและพบไดในภาวะแวดลอมหลายๆรปแบบ โดยมลกษณะดงตอไปนตงแต 4 ขอขนไป

(1) เลยงกจกรรมการงานทตองเกยวของกบการพบปะผคนอยางมาก เนองจากกลวถกตเตยน ไมถกใจหรอปฏเสธ

3 หรอหมายถงคนทสอบเขามหาวทยาลยไมไดแลวรอสอบใหมในปถดไป

9

(2) ไมตองการทจะเกยวของกบผคน ยกเวนหากทราบแนวาตนเองเปนทพงพอใจ

(3) ระมดระวงตนเองในสมพนธภาพทใกลชด เนองจากเกรงวาตนเองจะมทาททนาอบอายหรอนาหวเราะเยาะ

(4) กงวลอยแตเรองการจะถกตเตยนหรอถกปฏเสธตอหนาผอน

(5) ไมแสดงออกในสถานการณทอยกบผคนทยงใหมตอการรจกกน เนองจากรสกวาตนเองไมเกง ไมมความสามารถ

(6) มองตนเองวาเขาสงคมไมเปน ไมนาสนใจหรอดอยกวาผอน

(7) ไมเตมใจเกนปกตในการเสยงเขาหาคน หรอทจะเขารวมในกจกรรมใหมๆ เนองจากอาจท าใหอบอาย

นอกจากนยงมโรคทางจตเภทอกชนดหนงทมลกษณะคลายคลงกน คอ “โรคกงวลตอการเขาสงคม” หรอ Social anxiety disorder อาการแบบนพบไดบอยในเดกและวยรน ซงอาการหลกๆ ของโรคนคอ

(1) มความกลวอยางรนแรงและคงอยตลอด ตอสถานการณตงแตหนงสถานการณขนไป ในดานการเขาสงคมหรอสถานการณทตองท าอะไรตอหนาผอนซงบคคลนนไมคนเคย หรออาจถกผอนจบตาด บคคลนนกลววาเขาจะมการกระท า (หรอแสดงความวตกกงวล) ไปในทางทนาอบอายหรอนาขายหนา หมายเหต: ส าหรบเดก จะตองทราบถงความสามารถในการสรางความสมพนธทางสงคมกบผคนเคยทเหมาะสมตามวย และความวตกกงวลตองเกดเมออยกบกลมเพอน มใชเฉพาะเพยงเมอมการพบปะผใหญ

(2) การเผชญกบสถานการณทางสงคมทกลวนนกอใหเกดความวตกกงวลขนมาอยางทนทแทบทกราย ซงอาจเปน Panic Attack ชนดทเกดทกครงทเผชญกบสงทกลว (situationally bound) หรอชนดมแนวโนมทจะเกดเมอเผชญกบสงทกลว (situationally predisposed) หมายเหต: ในเดกความวตกกงวลอาจแสดงออกโดยการ รองไห tantrums นงเฉย หรอหลบการพบปะกบผทไมคนเคย

(3) บคคลนนตระหนกดวาความกลวนนมมากเกนควรหรอไมมเหตผล หมายเหต: ในเดก อาจไมพบลกษณะน

10

(4) มการหลกเลยงสถานการณทางสงคมหรอสถานการณทตองแสดงตอหนาคนอนทกลวอย หรอไมกตองทนเผชญโดยมความวตกกงวลหรอความทกขใจอยางมาก

(5) การหลกเลยง ความทกขทรมานใจ หรอการกงวลวาจะตองเผชญสถานการณทางสงคมหรอสถานการณทตองแสดงตอหนาคนอนทกลวอย มผลกระทบตอการด ารงชวตประจ าวน การท างาน (หรอการเรยน) หรอการพบปะผอนหรอสมพนธภาพกบผอน ของบคคลนนอยางเหนชด หรอมความทกขทรมานอยางมากตอการทตนมอาการหวาดกลวและมความกงวลแบบ “ไรขดจ ากด” และกลวอยาง “ไรเหตผล” (Phobia)

(6) ในผทอายต ากวา 18 ป ตองมอาการนานอยางนอย 6 เดอน

(7) ความกลวหรอการหลกเลยงนมไดเปนจากผลโดยตรงดานสรรวทยาจากสาร (เชน สารเสพตด ยา) หรอจากภาวะความเจบปวยทางกาย และไมไดเขาไดดกวากบโรคทางจตเวชอน (เชน Panic Disorder With หรอ Without Agoraphobia, Separation Anxiety Disorder, Body Dysmorphic Disorder, Pervasive Developmental Disorder หรอ Schizoid Personality Disorder)

(8) หากมภาวะความเจบปวยทางกายหรอโรคทางจตเวชอน ความกลวตามเกณฑขอ (1) ตองไมเกยวของกบภาวะดงกลาวน เชน ไมใชความกลวในเรอง การตดอาง การสนใน Parkinson’s disease, หรอ การแสดงพฤตกรรมการกนทผดปกตใน Anorexia Nervosa หรอ Bulimia Nervosa

จากขอความดงกลาวขางตน ท าใหทราบวาคนทมบคลกแบบนมแนวโนมสงทจะเปนฮคโคโมรเพราะเปนบคลกทออนไหวงายตอสถานะการณทตองแสดงตนออกสสายตาผคนหรอมการปฏสมพนธกบผอน หรออาจเรยกไดวาเปนคนทเขาสงคมไมเกง นอกจากนพอแมหรอผปกครองเองกมสวนท าใหลกของตนเองไมอยากเขาสงคม เพราะดวยความรสกขดใจ และเขาใจวาบตรหลานของตนเปนคนท “ไมกลาแสดงออก” พอแมจงพยายามผลกดนใหเดกๆเหลานได “แสดงออก” มากๆ เชน สงลกไปแสดงละครบนเวท ทมคนดเยอะๆ อาจยงท าใหเดกรสกแยกบตวเองมากขนทไมอาจท าใหพอแมเขาใจได คนประเภทนมกจะคดวาเขาอาจท าหรอพดอะไรทด “เปนๆเชยๆ ผด งเงา ไมเขาทา” ออกไปท าใหตวเองไดอบอาย หรออาจตกเปนเปาสายตาของการถกวพากษวจารณ ซงทางโรงพยาบาลมนารมยกไดกลาวถง ความแตกตางของโรคนจากความ “ขอาย” ทวไปคอ คนเหลานแทบจะท าอะไรตอหนาคนอนไมไดเลย ซงเหตการณหลกๆทมกท าใหแสดงอาการออกมาคอ การตองเปนคนน าการสนทนาใหกบคนทไมคน การไปงานกจกรรม ทไมมระเบยบแบบแผน ด “มวๆ” การตองแสดงหรอพดหนาชน การถามค าถามในหอง ซงคนเหลานกจะชวยตนเองดวยการ

11

“หลกหน” จากการเขาสสถานการณทางสงคมเหลานนไป ท าใหพวกเขาพลาดโอกาสทจะไดรจกคนเพมหรอรกษามตรภาพกบเพอนๆไว

2.3.3 การอธบายโดยใชทฤษฎทางการแพทย

ทางการแพทย มโรคชนดหนงชอวากลม PDDs (Pervasive Developmental Disorders) PDD เปนกลมโรคทผปวยมพฒนาการผดปกตหลายดาน ไดแก ดานปฏสมพนธทางสงคม ดานการสอสาร และดานการมแบบแผนพฤตกรรม ความสนใจ หรอการท ากจกรรมทซ าๆและจ ากด โรคในกลมนประกอบดวย

1. Autistic disorder (AD) เปนโรคทผปวยมพฒนาการผดปกตทงในดานปฏสมพนธทางสงคม ดานการสอสาร และการมแบบแผนพฤตกรรม ความสนใจ หรอการท ากจกรรมทซ าๆ และจ ากด โดยเรมมอาการกอนอาย 3 ป

2. Rett’s disorder เปนโรคทผปวยมพฒนาการใน 5 เดอนแรกและขนาดรอบศรษะตอน

แรกเกดเปนปกต แตระหวางอาย 5-48 เดอนผปวยจะมอตราการเจรญเตบโตของขนาดรอบศรษะลดลง สญเสยทกษะการใชกลามเนอมอ แลวตามมาดวยการเคลอนไหวของมอซ าๆ เชน บดมอ ถมอ เปนตน สญเสยการเขาสงคม ทาทางเดนและการเคลอนไหวของล าตวประสานงานกนไมด และมทกษะทางดานภาษาบกพรองรวมกบม psychomotor retardation อยางรนแรง 3. Childhood disintegrative disorder (CDD) เปนโรคทผปวยมพฒนาการเปนปกตอยางนอยใน 2 ปแรก หลงจากนนผปวยจะสญเสยทกษะทางดานภาษา สงคม การเลน การควบคมอจจาระปสสาวะ หรอทกษะดานการใชกลามเนอกอนอาย 10 ป และมอาการอนของโรคในกลม PDD อยางนอย 2 ดาน 4. Asperger’s disorder เปนโรคทผปวยมพฒนาการผดปกตในดานปฏสมพนธทางสงคม และการมแบบแผนพฤตกรรม ความสนใจ หรอการท ากจกรรมทซ าๆและจ ากด แตพฒนาการดานภาษาไมลาชา และไมมความผดปกตทางดาน cognitive development

12

5. Pervasive developmental disorder not otherwise specified (PDD NOS) เปนการวนจฉยส าหรบผปวยทมความผดปกตอยางรนแรงและรอบดานของพฒนาการดานปฏสมพนธทางสงคม รวมกบดานการสอสารทงทใชภาษาพดและภาษาทาทาง และการมแบบแผนพฤตกรรม ความสนใจ หรอการท ากจกรรมทซ าๆ แตไมครบเกณฑวนจฉยของโรคอน

จากการวนจฉยดงกลาว เปนขอวนจฉยเบองตนอยางหนงทน ามาประกอบการหาสาเหต

ของคนทเปนฮคโคโมร ซงมการแสดงออกทคลายๆกน กลาวคอ PDDs มกอยกบตวเอง ไมคอยเขาใจเรองการมปฏสมพนธหรอการเขาสงคม แตถงกระนน PDDs กไมไดเปนปจจยหลกทท าใหเกดฮคโคโมร เพราะ PDDs ในประเทศอนๆ กไมไดเปนฮคโคโมร เหมอนดงเชนประเทศญปน ดงนน ในเรองของปจจยและวฒนธรรมจงนาจะมสวนเกยวของทท าใหคนกลมนถกเรยกวาเปนฮคโคโมร อนงสาเหตทท าใหเปนฮคโคโมรไมไดมเพยงแค 3 ปจจยทไดกลาวมาเทานน แตยงมปจจยอนๆ อกทมสวนท าใหเปนฮคโคโมร ยกตวอยางเชน ฮคโคโมรทเกดจากสภาพของครอบครวทเตบโตมา หรอรปแบบการเลยงดบตรหลานของแตละครอบครวทไมเหมอนกน แตทฤษฎดงกลาวเปนทฤษฎทสามารถอธบายไดถงสาเหตของการเกดฮคโคโมรไดครอบคลมและเขาใจไดงายทสดจงถกหยบยกขนมาใชในการอธบายในครงน 4. ผลกระทบของ “ฮคโคโมร” ทมตอสงคมและครอบครว

จ านวนประชากรทเปนฮคโคโมรมจ านวนมากถงหลายแสนคน ไดสงผลกระทบโดยตรงกบประเทศชาตในเรองของการเสยภาษ ท าใหเงนงบประมาณเกดการขาดดลหรอเกดสภาพไมคลองทางเศรษฐกจขน และเกดปญหาการขาดแคลนแรงงานในการผลตและขบเคลอนองคกร หรอขาดแคลนแรงงานทมประสทธภาพ

นอกจากนยงมปญหาอาชญากรรมกลมหนงทเปนฮคโคโมร ทเกดจากสภาวะกดดน เครยด และเปนโรคซมเศรา และเสยงตอเหตการณทจะท ารายผอน ยกตวอยางเชน ขาวจากหนงสอพมพโยมอรชมบน ( 読売新聞.2010, April 18) ไดลงขาวสะเทอนขวญเกยวกบฮคโคโมรชายวยกลางคนคนหนงทชอวานาย Takayuki Iwase อาย 30 ป ผเอาแตอยในหองไมออกไปไหนเปนเวลากวา 30ป ลกขนมาเอามดแทงคนในบาน ในทนมผเสยชวต 2 ราย ผตายเปนบดาและลกของพชายซงมอายได

13

เพยง 1 ขวบ หลงจากนนเขากจดไฟเผาบานตวเอง สาเหตทท าใหเกดเหตเชนนมาจากการทพอของเขาท าการตดอนเทอรเนต ท าใหเขาไมสามารถใชชวตในสงคมอนเทอรเนตอยางปกตไดเทานนเอง 4

มครอบครวจ านวนไมนอยทก าลงเผชญกบปญหาการทมบตรของตนเองเปนฮคโคโมร ประการแรกคอ พอแม ตองรบภาระเลยงดบตรซงในทนเขาไดมอายถงวยท างานหาเงนเองแลว แตพอแมกลบตองรบภาระในเรองของคาใชจาย ไมวาจะเปน คาอปโภคบรโภค ทจะตองหาซอของมาตนใหลกตนเองหากนในยามดก หรอภาระคาใชจายในเรองของคาบรการอนเทอรเนต พอแมบางคนถงขนออกมาพดวาอยากตดสายสมพนธกบลกของตนเอง 5 ( 朝日新聞 DIGITAL.2013, October 13) ยงไปกวานนพอแมบางคนอบอายทจะบอกคนอนในสงคมวาลกของตนเปนฮคโคโมร นบเปนความเดอดรอนทกขใจของครอบครวทมบตรเปนฮคโคโมร ซงมจ านวนมากในปจจบน

4

เมอเกดเหตการณเหลานบอยขน จะสงผลใหคนในสงคมญปนหวาดระแวงเดกทเปนฮคโคโมร และสรางระยะหางทจะไมเขาไปยงเกยว กยงท าใหการชวยเหลอลาชาออกไปและยากตอการชวยเหลอมากขน 5

แตถงกระนนกท าไมไดเพราะ ถาท าเชนนน มนจะดโหดรายเกนไป เพราะไมมใครทจะชวยเหลออกแลวนอกจากพอแมของเขาเอง

14

บทท 3 วธการด าเนนการวจย

3.1 การรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลการวจยในครงน ผท าการวจยจะด าเนนการตามวธและขนตอนโดย

เรมจาก การศกษาหาหนงสอและเวบไซตทเกยวของเพอน ามาเปนแนวทางในการออกแบบงานวจย

และเขยนโครงรางปรญญานพนธ โดยหวของานวจยคอ การศกษาการแกไขปญหาเกยวกบ “ ฮค

โคโมร” ในญปน ซงหนงสอทไดเลอกน ามาใชในการท าปรญญานพนธในครงน มอยท งหมด 3

เลมดวยกน ประกอบไปดวย

1. ひきこもり救出マニュアル How to rescue your child from “Hikikomori” โดย斎藤

環 Tamaki Saito

2. どこか＜問題化＞される若者たち The problem atization of Japanese Youth โดย

羽淵一代 Habuchi Ichiyo

3.「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例 โดย 磯部 潮 Isobe Ushio

และเวบไซตอก 5 เวบไซต ไดแก

1. ひきこもり サポートネット http://www.hikikomori-tokyo.jp

2. 東京都若者社会参加応援事業 https://www.wakamonoouen.metro.tokyo.jp

3. 厚生労働 http://www.mhlw.go.jp/

4. NPO法人ニュースタート http://www.new-start-jp.org/

5. 若ナビ http://www.wakanavi-tokyo.net/

หลงจากนนภายในเดอนพฤศจกายน- ธนวาคม ในระยะเวลานผจดท าจะท าการคดกรอง

เนอหาจากหนงสอและเวบไซตทกลาวไวขางตน น ามาเขยนอางองในสวนของบททบทวน

วรรณกรรม ซงเปนบทท 2 ในสวนนผจดท าจะกลาวถงประวตและความเปนมาของฮคโคโมร

ลกษณะของฮคโคโมร สาเหตทท าใหเกด และ ผลกระทบจากฮคโคโมร

และภายในเดอนธนวาคม ผจดท าจะท าการเขยนการด าเนนงานวจย และสรางตารางเวลา

และล าดบการด าเนนงานวจยซงเปนสวนของบทท 3

15

ภายในเดอนธนวาคม – มกราคม ในระยะเวลาดงกลาว ผท าการวจยจะเรมด าเนนการเขยน

ปรญญานพนธในสวนของบทท 4 ซงเปนสวนของผลการวจยและอภปรายผล โดยสวนนจะใช

เนอหาจากหนงสอและเวบไซตทกลาวไวในตอนตนเปนฐานในการน ามาอางองขอมลตางๆ ทง

ขอมลเชงสถต และขอมลเชงพรรณา ในระหวางนผท าวจยเองกจะสรปผลและน ามาวเคราะหเพอ

เขยนรายละเอยดเนอหาในบทท 5 ซงเปนสวนสรปผลการวจยตอไป

ในขนตอนสดทาย จะท าการจดท ารปเลมงานวจยทสมบรณใหเสรจกอนวนก าหนดสง

(วนท 13 กมภาพนธ)

ในระหวางการด าเนนการทกขนตอนตงแต การเขยนโครงราง การท าปรญญานพนธครง

แรก จนถงการท าปรญญานพนธผลการศกษาครงหลง ทกครงจะตองมการเขาพบอาจารยทปรกษา

เพอการตรวจทานขอมลและรบค าแนะน ามาแกไขใหถกตอง

ส าหรบการแปลงานวจยใหเปนภาษาญปนจะท าทกครงหลงจากการเขยนโครงราง การท า

การวจยครงแรก และผลการวจยครงหลง และน าการแปลนนไปใหอาจารยคนญปนตรวจทาน ไว

ยกรณและประโยคเนอหา เมอตรวจทานเสรจแลวจงน ามาแกไขตอไป

3.2 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมล ผวจยจะเรมกระท าไปพรอมๆกบการท าเนอหาในบทท 2 เปนตนไป

ซงการวเคราะหครงนจะเปนการตรวจสอบขอมลทไดมาวามขอมลทตรงตามจดประสงค และได

เปนไปตามขอสนนษฐานทตงไวหรอไม

เนองจากการวจยครงนไมมแบบสมภาษณแตเปนการวจยเชงคนควา ผวจยไดสบคนขอมล

จากแหลงตางๆ อาทเชน หนงสอทมเนอหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ในแบบฉบบภาษาญปน จาก

วารสารและอนเทอรเนต เปนตน จากนนจงน ามาเรยบเรยงเขยนบรรยายและอภปรายผล และ

วเคราะหขอมลซงจะไดกลาวโดยละเอยดในบทท 5

16

ตารางเวลาและล าดบการด าเนนการวจย

กจกรรม เดอน

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. 1. เกบรวบรวมขอมลหนงสอหรอเวบไซตทตองใชในการเขยนโครงรางปรญญานพนธ

2. เขยนโครงรางการวจย 3. นดพบอาจารยทปรกษาครงท 1 4. คดกรองเนอหาจากงานวจยทเกยวของและเลอกน าไปใชเขยนบททบทวนวรรณกรรม

5. นดพบอาจารยทปรกษาครงท 2 6. เขยนวธการด าเนนการวจย 7. คนหาหนงสอและเอกสารทเกยวของกบบทท 4 8. คดเลอกเนอหาและน ามาเขยน 9. เขยนสรปผลการวจยบทท 5 10. นดพบอาจารยทปรกษาครงท 3 11. แปลงานวจยเปนภาษาญปน 12. นดพบอาจารยคนญปนเพอตรวจทานความถกตองในเรองของภาษาและไวยากรณ

13. สงรปเลมปรญญานพนธพรอมซด

17

บทท 4

การแกไขปญหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ในประเทศญปน

การแกไขปญหาฮคโคโมรในประเทศญปนมหลากหลายวธ โดยทางผวจยไดแบงวธการ

แกไขปญหาฮคโคโมรและผลจากความชวยเหลอทไดรบออกเปน 2 หวขอดวยกน ไดแก

4.1 มาตรการและผลจากความชวยเหลอทไดรบในระดบภาครฐ องคกรและหนวยงาน

4.2 กรณศกษาการแกไขปญหา “ฮคโคโมร” ในรปแบบตางๆและผลจากการชวยเหลอท

ไดรบ

4.1 มาตรการและผลจากความชวยเหลอทไดรบในระดบภาครฐ องคกรและหนวยงาน

4.1.1 มาตรการจากรฐบาล

แมวาทางรฐบาลไดมการกระตนและสนบสนนใหมการรวบรวมกลมของผปวยทางจตเพอ

เขารวมโปรแกรมพฒนาและฟนฟสภาพจตใจ ภายหลงจากทมการตรากฏหมายสขภาพจตเมอป

ค.ศ.1988 แตการด าเนนงานของโครงการดงกลาวมความลาชา และไมเพยงพอตอจ านวนประชากร

ในญปนทมความทกขทรมานจากสภาวะความไมมนคงทางจตใจ และจากการส ารวจชใหเหนวา

ประชากรสวนใหญของญปนทก าลงด าเนนโรคทางจตเวชยงไมไดรบการดแลอยางทวถงหรอไดรบ

การชวยเหลอจากหนวยงานอนๆ จากสภาพสงคมของญปนทมขนาดใหญเชนน จงเกดขอสงสย

เกยวกบอนาคตของรฐบาลญปนเกยวกบการรบมอกบปญหาสขภาพทางจต ทสรางความไมพอใจ

ใหกบประชาชนทมปญหาในการดแลผปวยทางจต โดยเฉพาะอยางยงเมอตวเลขของโรคทางจตเวช

ในเดกและเยาวชนมเพมมากขน และสวนหนงยงแสดงใหเหนถงพฤตกรรมการตอตานสงคม เชน

ฮคโคโมร เกดขน ท าใหปญหาเหลานยงคงฝงรากลกในระบบการดแลรกษาสขภาพจตของประเทศ

ญปน

แตในปค.ศ. 2001 ทางรฐบาลญปนกไดเรมใหความส าคญกบการรกษาผปวยทางจตและม

ความพยายามทจะแกไขปญหาโดยสนบสนนให กระทรวงสาธารณสข แรงงานและสวสดการของ

ญปน มโครงการผลกดนสงเสรมมาตรการแกไขปญหาเกยวกบ “ฮคโคโมร” ขน ซงโครงการนม

วตถประสงคเพอพฒนาความชวยเหลอแกผทเปนฮคโคโมร โดยการสราง “ศนยบรการใหการ

18

สนบสนนและชวยเหลอฮคโคโมรในแตละพนท” ซงมขนในแตละจงหวดและเมองทไดก าหนดไว

ทวประเทศ โดยทางศนยจะมขนตอนการด าเนนงานดงน

ล าดบแรก เมอไดรบการตดตอทางโทรศพทจากคนในครอบครวหรอเจาตว ทางศนยจะท า

หนาทเปนชองทางในการใหค าปรกษาเกยวกบฮคโคโมร โดยเบองตนจะแนะน าสถานทให

ค าปรกษาทถกตองซงมอยภายในพนท และมบรการใหค าปรกษาเยยมเยยนพดคยถงทบานเพอทจะ

น าไปสหนวยงานหรอองคกรทเกยวกบ การดแลรกษา การใหการศกษา การจางแรงงาน หรอ

สวสดการทเหมาะสมไดเปนตน

ล าดบท 2 เพอใหผทเปนฮคโคโมรไดรบการชวยเหลออยางเหมาะสม ทางศนยจะม

coordinator ซงท าหนาทประสานงานในการสรางเครอขายและตดตอองคกรอนๆทเกยวของภายใน

พนท เมอมการตดตอกบองคกรเหลานนแลวกจะชวยกนวางแผนรวมมอกนและมการแลกเปลยน

ขอมลซงกนและกน

ล าดบท 3 มการกระจายขอมลขาวสาร โดยการสรางแผนพบใหความรทวไปเกยวกบ

ปญหาสงคมฮคโคโมร และใหขอมลขาวสารเกยวกบการแนะน าโครงการ หนวยงานหรอองคกรท

เกยวของในพนทเปนตน

ผวจยไดเลงเหนวาการท างานอยางเปนระบบแบบนจะท าใหการชวยเหลอนนสามารถ

เปนไปอยางตอเนอง และมผดแล ซงทางกระทรวงสาธารณสข แรงงานและสวสดการของญปนจะ

เปนฝายเขามาใหค าปรกษาถงทบานในกรณทมผปกครองตดตอมา และตลอดการด าเนนการกจะมผ

ประสานงานในการตดตอกบองคกรอนๆทมแนวทางชวยเหลอทเหมาะสมกบผทเปนฮคโคโมรได

อกดวย และเปนวธทดทจะชวยลดความกงวลใจของผทมบตรเปนฮคโคโมรได เพราะมบรการท

ทวถงและสามารถสอบถามไดตลอดเวลา

19

ทมา: 厚生労働省 Ministry of Health, Labour, and Welfare

http://www.mhlw.go.jp/stf/seisakunitsuite/bunya/hukushi_kaigo/seikatsuhogo/hikikomori/inde

x.html

4.1.2 ส านกงานบรหารมหานครโตเกยวหรอศาลาวาการมหานครโตเกยว (Tokyo

Metropolitan Government)ไดสรางเวบไซตทใหความชวยเหลอฮคโคโมรโดยเฉพาะ ซงเวบไซต

ในเครอมทงหมด 3 เวบไซตดวยกน ไดแก

1. https://www.wakamono-ouen.metro.tokyo.jp/

2. http://www.hikikomori-tokyo.jp/

3. http://www.wakanavi-tokyo.net/

20

ทมา: 東京都若者社会参加応援事業 https://www.wakamono-ouen.metro.tokyo.jp

เปนเวบไซตของ “กจการสนบสนนการมสวนรวมทางสงคมของเหลาเยาวชนโตเกยว”

(東京都若者社会参加応援事業)โดยทางกจการมหนาทใหการสนบสนนรวมมอกนกบกลม

องคกรจ าพวก NPO (Non-Profit Organization องคกรทไมแสวงหาผลก าไร) และใหการ

ชวยเหลอเยาวชนทเปนฮคโคโมรและ NEET กลบเขาสสงคม ซงทางกจการไดน า “โปรแกรมให

การสนบสนนชวยเหลอเยาวชนฮคโคโมร” มาใช ซงเปนโปรแกรมดงกลาวเปนโปรแกรมททาง

องคกร NPO ไดสนบสนนและจดท าขนมา โดยโปรแกรมจะมขนตอนดงตอไปน

1. การใหค าปรกษาถงทบาน

2. การจดหาสถานทใหอยนอกเหนอจากบานของตนเอง (Free space)

ซงเปนสถานทใหความรสกสงบปลอดภยแกเดกเยาวชนทเปนฮคโคโมร ทนจะรวมกลมเดกเยาวชนทเปนฮคโคโมรหรอเดกทไมอยากไปโรงเรยนหรอไมสามารถไปโรงเรยนไดมาอยทนแทน ซงเปนสถานททใหความเปนอสระแกพวกเขาในการท ากจกรรมใดๆ กตามทตนเองชอบ และมกจกรรมเสรมการเรยนรนอกสถานทใหดวย

3. สนบสนนการเตรยมความพรอมในการเขาสสงคม เชน การจดคายกจกรรมอาสาสมคร

หรอการเขาคายระยะสนเพอการปรบจงหวะการด าเนนชวต ซงวตถประสงคของ

กจกรรมเหลานคอการชวยสรางความเชอมนและความกลาใหกบเยาวชนเหลานนใน

การกาวเขาสสงคมไดอกครงหนง

21

ทมา: ひきこもり サポートネット http://www.hikikomori-tokyo.jp/

「ひきこもり サポートネット」 เปนเวบไซตส าหรบใหค าปรกษาแกคนทเปนฮคโคโมรหรอ

ครอบครวทมบตรเปนฮคโคโมรผานอเมลหรอทางโทรศพท

ทมา: 若ナビ http://www.wakanavi-tokyo.net/

22

「若ナビ」เปนอกหนงเวบไซตทใหค าปรกษาฟรแกผทเปนฮคโคโมรทมอายตงแต 18 ปขนไป

โดยขนตอนการขอค าปรกษาจะมอย 3 ขนตอนดวยกน ไดแก

1. การขอค าปรกษาและค าแนะน าทางโทรศพท

2. การขอค าปรกษาและค าแนะน าทาง E-mail (ขนตอนนจะตองลงทะเบยนขอรบรหส

ทางอนเทอรเนตกอนเขารบค าปรกษา)

3. การนดเจอกนและรบค าปรกษาแบบตวตอตวกบผใหค าปรกษา ซงสถานทนดหมายจะ

เปนคาเฟตทใหความรสกผอนคลาย สบายๆ โดยระหวางทสมภาษณอยกสามารถดม

ชาหรอเครองดมอนๆไปดวยได

จากมาตรการดงกลาวท าใหทราบวา นอกจากวธการขอรบความชวยเหลอจากศนย

สวสดการดแลสขภาพทางจตหรอศนยแนะแนวเดกและเยาวชนแลว ยงมการใหความชวยเหลอและ

ใหค าปรกษาผานเวบไซตซงเปนอกชองทางหนงทงายตอการเขาถง ซงชองทางนผวจยเหนวาการ

เขารบค าปรกษาผานเวบไซตจะเปนชองทางทสะดวกตอผทเปนฮคโคโมรโดยตรง เพราะสามารถ

รบค าปรกษาโดยไมจ าเปนตองเผชญหนาหรอไมจ าเปนตองบอกชอจรงใหกบทางเวบไซตทราบก

ได ซงสงนจะท าใหผทเปนฮคโคโมรรสกสบายใจและกลาทจะขอความชวยเหลอไดนนเอง

4.1.3 องคกร Newstart NPO

นอกจากความชวยเหลอจากรฐบาลแลว ยงมองคกรและหนวยงานอาสาสมครอนๆ ทยงคงเลงเหนปญหาสขภาพจตของเยาวชนและมความตองการทจะเขาไปชวยเหลอ ยกตวอยางเชน องคกร Newstart NPO

23

ทมา : (Tokyo Weekender Japan's Premier English Magazine)

http://www.tokyoweekender.com/2004/07/newstart-npo/

Newstart NPO (NPO 法人ニュースタート) เปนองคกรทไมแสวงหาผลก าไร กอตงขนเมอป ค.ศ. 1994 โดยมส านกงานตงอยทโตเกยว6ซงจดประสงคหลกขององคกร คอ ตองการทจะชวยเหลอเหลาเยาวชนเชน ฮคโคโมร หรอ พวก NEET ใหไดเรมตนชวตใหมและกลบเขาสสงคมอกครง และท Newstart NPO แหงนมศนยบรการชมชน (community center) รานอาหารและรานกาแฟทซงเยาวชนสามารถใชสถานทนในการพดคยโตตอบกนเปนกลมขนาดยอม ทจะพดคยเกยวกบประสบการณ การท างาน หรอ พดคยเกยวกบกจกรรมในสงคม นอกจากน Newstart NPO ยงมหอพกส าหรบฮคโคโมรทถกชวนใหมาอยทนแทนการอยบาน เพอทจะสามารถหาหนทางทจะท าใหเขากลบสสงคมไดตอไป และทางศนยเองกไดจดกจกรรมงานเลยงประจ าสปดาห โดยจะชกชวนคนในชมชนพนทมาเขารวมและพบปะกบเยาวชนบางคนทเปนฮคโคโมรหรอNEET เพอใหเกดการพดคยและพยายามทจะท าลายก าแพงเงอนไขหรอปจจยสงแวดลอมทใหการตตราพวกเขาเหลานนไดคอยๆหมดไป

ลกษณะของกจกรรมจะเปนในรปแบบทเปนกลม ซงคนภายในกลมจะตองชวยเหลอตนเองและคนอนๆในการพดคย สนบสนนและแชรประสบการณ ปญหาหรอความกงวลใจททกคนมเหมอนกน นอกจากนทาง Newstart NPO ยงเปดใหเขาชมทศนศกษาฟรส าหรบผปกครองและเยาวชนทสนใจ และมบรการใหค าปรกษาแกผปกครองแบบตวตอตว เพอการแกปญหาโดยการ

6

ปจจบนมโครงการสรางสถานทใหมในรปแบบของชมชนในเมองอชคาวะ จงหวดชบะ

24

หาทางออกรวมกน อกทงมการจดกองทนเพอการฝกงานส าหรบฮคโคโมรทมความประสงคจะเขารวมโปรแกรมในการท างานพเศษเพอใหเกดประสบการณการมปฏสมพนธกบผอนและเปนการฝกการท างานไปในตวดวย

Noki Futagami ผกอตงองคกรไดพดเนนย าวา “เราไมควรรสกวาพวกเขาเปนสงทนาอบอายหรอเปนสภาพทนาละอายใจ” ซงค าพดนเปนสวนหนงทส าคญในการอธบายปรชญาโดยรวมขององคกร ทมองวาปรากฏการณฮคโคโมร เปนปญหาสงคมอยางหนงทคนทงชมชนหรอคนทงสงคมควรมสวนในการรบผดชอบ

Newstart NPO ไดจดกจกรรมใหกลมของ ฮคโคโมร ออกเดนทางแสวงบญไปตามวดทง 88 แหง ในชโคค ซงการเดนทางเปนเหมอนสถานการณบงคบใหพวกเขาไดมปฏสมพนธกบคนอนและสนใจสงทอยรอบตวเขา และจากการเดนทางในครงนท าใหฮคโคโมรสวนหนงมองวาเปนประสบการณทด(Yomiurishinbun”, October 22, 2003)

นอกจากนทางองคกรไดจดใหมการพกระยะสนในตางประเทศ เพอใหฮคโคโมรไดสมผสและมประสบการณกบโลกทเขาไมเคยไดรจก และไดเรยนรเกยวกบวฒนธรรมและคานยมทแตกตางจากประเทศญปน แตความเปนไปไดทจะสงฮคโคโมรทงหมดไปตางประเทศไดยงมนอย ซงทางองคกรกก าลงมองหาอาสาสมครระหวางประเทศทมความรเกยวกบภาษาญปนในระดบพนฐาน เพอทจะชวยเหลอ ฮคโคโมร ใหเขาใจในวฒนธรรมตางชาตได

ทมา: The Asia-Pacific Journal: Japan Focus http://www.japanfocus.org/-Asano-Shirou/2239

ภาพประชาสมพนธกจกรรมการเดนทางแสวงบญ 88 วดในชโคค

25

ทางเวบเพจของ Newstart NPO (http://www.new-start-jp.org/sitemap.html) ไดลงบทสมภาษณเกยวกบฮคโคโมรทเขารวมโปรแกรมกบทางองคกรทงหมด 4 คน ไดแก

1. คณ N อาย 24 ป (ชาย)

2. คณ S อาย 24 ป (ชาย)

3. คณ H อาย 34 ป (ชาย)

4. คณ O อาย 18 ป (ชาย)

ซงค าถามทใชสมภาษณจะกลาวถงสาเหตทตองการเขารวมกบทางองคกร และภายหลงจากทเขารวมแลวมความรสกอยางไรบาง แตกตางไปจากเดมหรอไมอยางไร และตองการจะบอกกบผอนทก าลงเปนฮคโคโมรอยอยางไรบาง เปนตน ซงในจ านวนนมทงผทประสงคเขารวมกบทางองคกรเอง และผทไดรบการแนะน าจากพอแม จากบทสมภาษณดงกลาวท าใหทราบวาคนทเปนฮคโคโมรทกคนตางมความตองการเหมอนกนคอ การเลกจากการเปนฮคโคโมรและตงใจทจะด าเนนชวตตอไป ซงหลงจากทไดเขารวมท ากจกรรมกบทาง Newstart NPO ท าใหพวกเขารสกวาไมไดอยตวคนเดยว ไมไดเผชญกบปญหาเหลานแตเพยงล าพง และมความรสกทดขนกวาแตกอนมาก นอกจากนทงสคนยงกลาวใหก าลงใจและชกชวนคนทเปนฮคโคโมรไดมโอกาสเขารวมกบทาง Newstart NPO เพอทจะไดรบประสบการณดๆ แบบเดยวกนกบพวกเขา อกทงยงใหค าแนะน าแกผ ทบตรเปนฮคโคโมรถงวธการแกไขปญหาเบองตนกบบตรของตนเองอกดวย

จากวตถประสงคและวธการด าเนนงานขององคกร Newstart NPO อาจกลาวไดวาเปนวธการรกษาแบบกลม เพราะทางองคกไดจดหอพกส าหรบฮคโคโมรเพอน าบคคลเหลานนไดออกมามประสบการณใชชวตดวยตวเอง หอพกจงเปนแหลงรวมคนทประสบปญหาแบบเดยวกน มประสบการณทคลายคลงกนมาอยดวยกน ท าใหคนเรมทจะพดคยหรอแชรประสบการณกน จากความรสกทไมอยากพดคยกบใคร กเรมทจะลองและกลาพดขน มความเขาใจกนและกน และกลายมาเปนการสรางความสมพนธแบบเพอนขน มสตาฟทเปนมตรและคอยใหค าปรกษาแกบคคลเหลานนเสมอ นอกจากนทางองคกรกไดจดโปรแกรมเพอการฝกงาน（アルバイト）ซงกจกรรมนผวจยเหนวาเปนกจกรรมทดในการเสรมสรางพฒนาการแกฮคโคโมร เพราะการท างานพเศษนนจะท าใหมปฏสมพนธกบผอนและเปนการฝกทกษะการท างานไปในตวดวย ซงจะท าใหผทเปนฮคโคโมรนนกลาแสดงออก และกลาทจะพดคยกบผอนมากขน

26

4.2 กรณศกษาการแกไขปญหา “ฮคโคโมร” ในรปแบบตางๆ และผลจากการชวยเหลอทไดรบ

4.2.1 การสอสารกบคนในครอบครว

ตามค าแนะน าของจตแพทย อชโอะ อโสะเบะ ไดกลาวไววา สงส าคญทสดในการสอสาร

กบคนทเปนฮคโคโมร คอ การใหพอแมไดเผชญหนากบลกและพดคยกนแบบเปดใจโดยไมยดอย

กบสถานะของพอแมแตอยใหในสถานะเดยวกน

ในกรณทฮคโคโมรเกดจากครอบครวเปนสาเหต พอแมจ าจะเปนตองใหความรวมมอและ

ใหความชวยเหลออยางเหมาะสม หากไมรแนวทางจรงๆควรปรกษาแพทยผเชยวชาญ

ส าหรบฮคโคโมรทเกดจากครอบครวเปนสาเหตนน สงทจะตองท าไมใชแค การกระตน

ใหก าลงใจ อบรมสงสอน หรอใหทศนคตเทานน สงทตองท าอยางแรกคอ อยาปลอยใหมนผานเลย

ไปโดยไมแยแสหรอไมสนใจในค าพดเลกๆ นอยๆ จากเขา ยกตวอยางเชน ควรทจะพดทกทาย หรอ

ขอใหเขาชวยกนท าอาหาร เปนตน เมอท าเชนนนแลว วธนอาจเปนวธทดทสดในการสรางความ

ไววางใจ แตถาเมอไหรทท าเชนนนแลวไมไดผลกควรจะเรมจากการใหความสนใจกจกรรมใน

ชวตประจ าวนแทน และเมอเขาเรมทจะมความไววางใจเราทละเลกทละนอยและรสกวาเราเปนท

ตองการแลว เจาตวกจะเรมปรปากพดหวขอบทสนทนากบพอแมเอง เมอถงตอนนนแลวอยาท า

ทาทางตกใจ และอยาพงพดแทรกหรอพดแนะใดๆ สงแรกทตองท าคอ ฟงเขาพดใหจบกอน แลว

หลงจากนนคอยเรมทจะพดคยโตตอบกน ดงนน สงส าคญทสดทจะท าใหพอแมและลกมทศนคตท

ตรงกนคอ การใหทงสามคนไดมโอกาสพดคยกนนนเอง

4.2.2 การรกษาโดยการใชยา

คนทเปนฮคโคโมรนนไมจ าเปนทจ าตองพงยาเสมอไป แตส าหรบคนทเปนฮคโคโมรเปน

ระยะเวลานานๆ มความรสกลมเหลว สนหวง และกงวลใจอยางหลกเลยงไมได ในกรณนจ าเปนท

จะตองพงยา

ส าหรบคนทรสกกงวลใจ กระสบกระสาย กจะมการสงยาตานความกงวลให หรอในกรณท

มภาวะซมเศรา รสกสนหวง ไมสบายใจและไมสบอารมณ กรณนกจะมการสงจายยาประเภท SSRI

(selective serotonin reuptake inhibitor) ซงเปนยาตานเศราให

27

นอกจากน กยงมยาประเภททชวยบรรเทาปญหาการนอนไมหลบ หรอมปญหาในเรองของ

การนอนไมเปนเวลารวมดวย (磯部潮,2004)

คนทเปนฮคโคโมรทกคนลวนเปนคนทไวตอความรสกหรอเปนพวกละเอยดออน จงมกจะ

ระวงในเรองของการจายยาดวย สงส าคญคอ ทางแพทยจะตองอธบายขอมลทจ าเปนของยาใหผท

เปนฮคโคโมรทราบเพอใหเกดความเขาใจตรงกน

ดงนน ยาจงไมสามารถแกไขปญหาฮคโคโมรได 100% แตวธการแกไขปญหาทแลดม

ประสทธผล คอ การเรมจากสภาพความเปนอยในปจจบนของตวเขาเองเกยวกบความสมพนธทมอย

กบตอพอแม สวนแพทยเปนเพยงแคบคคลทสามเทานน ดงนน ถาจดประสงคเปนไปเพอการ

บรรเทาความทกขทรมาน หรอท าใหอาการของผทเปนฮคโคโมรนนสงบลง มาตรการทจะใชยาใน

การเขารกษาจงเปนอกหนงทางเลอกทนาพจารณา

4.2.3 การรกษาดวยวธ Counseling (การใหค าปรกษาทางการแพทย)

กรณศกษาจากฮคโคโมรทเขารบค าปรกษาจากคลนกของนายแพทย อชโอะ อโซะเบะ ท

ไดระบไวในหนงสอ 「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例 (2004) ไดกลาวถงกรณ

คนไขรายหนงทชอวา คณ U (นามสมมต)

คณ U เปนหญง อาย 22 ป ครอบครวประกอบไปดวย พอแม และพนอง 2 คน คณ U ไม

เคยประสบปญหาการด าเนนชวตในวยมธยมเลย เธอเปนคนเรยบรอยและมความเปนผใหญในตว

สง และเธอกไดเขาศกษาตอในมหาวทยาลยในทองถนทเธออาศยอย แตพอเขามหาวทยาลยไดไม

นาน เธอกประสบปญหาในการคบเพอน เธอกลายมาเปนคนทไมมใครคบ เธอเรมรสกวาการไป

มหาวทยาลยนนไมมความหมาย ดงนนเธอจงตดสนใจทจะไมไปเรยน หลงจากนนเธอกกลายเปน

ฮคโคโมร ทไมสามารถออกไปขางนอก อยแตในบานและขาดเรยนเปนระยะเวลา 3 เดอนแลว เธอ

คอยๆพดกบคนในครอบครวนอยลง เวลาทานขาวกจะทานแคในหองของตวเองเทานน

เนองจากพชายของคณ U กเปนฮคโคโมรเชนเดยวกน พอแมของคณ U จงมความกงวลใจ

และไดเขามาขอค าปรกษากบนายแพทย อชโอะ ซงมคณแมของคณ U เทานนทมาใหการสมภาษณ

สปดาหละหนงครง และคณพอกเขารบค าปรกษาจากแพทยเปนระยะเวลาสองเดอน จากการเขา

28

รบค าปรกษาในครงนท าใหพอแมของคณ U เกดความเขาใจเกยวกบ “ฮคโคโมร” และทงคกจะ

สามารถใหการสนบสนนชวยเหลอบตรของเขาทเปนฮคโคโมรไดอกดวย

ภายหลงทคณแมของคณ U เขารบค าปรกษาได 4 เดอน ลกชายคนโต (พชายของคณU) ก

ไดสงเกตถงบรรยากาศทเปลยนไปของคนในบาน จงรสกสนใจและอยากจะลองรบค าปรกษากบ

ทางคลนก หลงจากนนพชายคนโตกไดเขารบค าปรกษากบทางคลนกสปดาหละหนงครง และท าให

เขาไดมโอกาสไดออกไปขางนอกทละเลกทละนอย และภายหลงจากทพคนโตเขารบการรกษาผาน

ไปได3เดอน คณ U จงตดสนใจเขารบการรกษาดวยตวเอง

คณU มก าหนดการเขารบค าปรกษาสปดาหละหนงครง แตระยะเวลาทก าหนดนนคอนขาง

เปนไปไดยากส าหรบคณ U เธอจงขอรบค าปรกษาสปดาหเวนสปดาหในระยะแรก แมการรบ

ค าปรกษาจะเปนไปอยางชาๆ แตกสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมของคณ U เวลาทอยในบานไป

อยางเหนไดชด ยกตวอยางเชน สามารถทานอาหารทปกตไมทานได และสามารถออกไปซอของใน

สถานทใกลๆ บานได เปนตน แตถงกระนนอาการหวาดกลวและความรสกแยเวลาอยในททมคน

มากๆกยงคงหลงเหลออย

จากขอความดงกลาวอาจกลาวไดวาการรกษาดวยการใหค าปรกษาทางการแพทยนนใช

ไดผลและมประสทธภาพส าหรบคณ U และพชาย เพราะจากการใหค าปรกษาแกพอแมของคณU

ในระยะแรกนนสงผลใหพวกเขามความรสกผอนคลายลง และมความเขาใจในความรสกของลก

ตนเองมากขน จากการเปลยนแปลงในครงนท าใหพชายและคณ U เปดใจยอมรบการรกษาได

นนเอง

การรกษาดวยการใหค าปรกษาทางการแพทยนนจะเกดประสทธผลจ าเปนตองใชเวลา ซง

เวลาดงกลาวเปนแคสวนหนงในการฟนฟบ าบดจตใจ และท าใหความเสยงทจะยอนกลบไปเปนฮค

โคโมรอกครงลดนอยลง ดงนน การใหค าปรกษาทางการแพทยจงเปนวธทจะชวยสราง

ความสมพนธแกคนทเปนฮคโคโมรใหเปนไปอยางราบรน และเมอการสรางความสมพนธนน

สามารถเปนไปอยางตอเนองเปอรเซนตในการรกษาฮคโคโมรใหหายจงมสง การรกษาดวยวธ

Counseling จงเปนอกหนงวธทจตแพทยอชโอะแนะน า

29

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย

จากการวจยในครงนท าใหทราบวา “ฮคโคโมร” นนไมใชโรคภยหรอเปนชอทใชในการ

ตรวจวนจฉย แตเปนค าทใชบงบอกถงสถานภาพของพฤตกรรมของบคคล (Tamaki Saito:2002)

โดยลกษณะของฮคโคโมรจะเปนบคคลทมพฤตกรรมแยกตนเองออกจากสงคม อยแตในบานและ

ไมตองการมปฏสมพนธหรอมสวนรวมทางสงคมภายนอก เชน การไปโรงเรยนหรอการออกไป

ท างานนอกบานเปนเวลาตดตอกนนานกวา 6 ขนเดอนไป (กระทรวงสาธารณสข แรงงานและ

สวสดการของญปน,2003) ซงกจกรรมประจ าวนสวนใหญจะหมกมนอยกบอนเทอรเนต การเลน

เกม อานหนงสอการตน ดโทรทศนไปเรอยๆ เปนตน และจากผลส ารวจจากกระทรวงสาธารณสข

แรงงานและสวสดการของญปน (2002) และจากการสมภาษณคนทเปนฮคโคโมรจากสมาคม

สขภาพ 221 คน (2005) พบวากวา 50% ของผทเปนฮคโคโมรเปนเพศชาย

ซงสาเหตทท าใหเกดปรากฏการณนขนสามารถอธบายโดยใชทฤษฎ “ปรากฏการณนยม”

ทางสงคมวทยา ทฤษฎ “บคลกภาพแบบหลกหน” ทางจตวทยา และ ทฤษฎทางการแพทยเกยวกบ

โรค “ PDDs” และจากทฤษฎดงกลาวโดยสรปแลวท าใหทราบวา ฮคโคโมรนนสามารถเกดจาก

สภาพสงคมและวฒนธรรมของญปนทเปนตวสรางความกดดนและความเครยดใหกบเหลาเยาวชน

ทงระบบการศกษาทมความเขมงวดกนมาตงแตเดก ประกอบกบความคาดหวงจากสงคม บบบงคบ

ท าใหเกดการตอตานโดยเหลาเยาวชนสมยใหมในรปแบบทแตกตางกนเชน Hikikomori ,NEET

และ Freeter เปนตน นอกจากน คนทมลกษณะและบคลกไมชอบเขาสงคม มอาการเกรงกลวและ

หวาดวตกเมอจะตองแสดงตนออกสสงคม หรอคนทออนไหวงายตอค าวจารณในทางลบ คนเหลาน

จะจดอยในกลมของคนทมแนวโนมทจะกลายเปนฮคโคโมรสง หรอคนทเปนโรค “PDDs” กมการ

แสดงออกทคลายคลงกบฮคโคโมรเชนกน

จากจ านวนประชากรฮคโคโมรทมมากกวา 700,000คน (ผลส ารวจจากส านกงาน

คณะรฐมนตรญปน,2010) กไดสงผลกระทบตางๆตามมาเชน ปญหาการขาดแคลนแรงงาน ปญหา

อาชญากรรม และปญหาความเดอดรอนทกขใจของคนทมบตรเปนฮคโคโมร เปนตน

30

ทงนทางประเทศญปนไดมวธการแกไขปญหาเกยวกบฮคโคโมรหลากหลายรปแบบ

ดวยกน ไดแก

1. รฐบาลสนบสนนใหกระทรวงสาธารณสข แรงงานและสวสดการของญปน จดท า

“ศนยบรการใหการสนบสนนและชวยเหลอฮคโคโมรในแตละพนท” ขนทวประเทศ

เพอความชวยเหลอสามารถเปนไปอยางทวถง

2. ส านกงานบรหารมหานครโตเกยวหรอศาลาวาการมหานครโตเกยว (Tokyo

Metropolitan Government) ไดสรางเวบไซตทใหความชวยเหลอฮคโคโมรโดยเฉพาะ

3. มการกอตงองคกรทไมแสวงหาผลก าไร (NPO) โดยมวตถประสงคเพอชวยเหลอ

เยาวชนทเปนฮคโคโมร (Hikikomori) และนท (NEET) ใหสามารถกลบเขาสสงคมได

อกครง

4. วธการสอสารในครอบครว

5. การรกษาโดยใชยาทางการแพทย (การจายยาตานกงวลหรอยาตานเศราให)

6. มศนยคลนกทใหค าปรกษาทางการแพทย (Counseling) ใหแกผทเปนฮคโคโมร หรอ

ผปกครองทมบตรเปนฮคโคโมรกสามารถเขารบค าปรกษาไดเชนกน

จากขอมลดงกลาวสรปไดวาสงคมญปนมความใสใจและตระหนกถงปญหาฮคโคโมรเปน

อยางมาก โดยพยายามทจะสรางหนทางและวธการชวยเหลอขนหลากหลายรปแบบ ซงมทงใน

ระดบใหญอยางภาครฐ จากบรษทเอกชน องกรณ หรอหนวยงานตางๆ ตลอดจนการแกไขในระดบ

ชมชนและครอบครว ซงผวจยไดเลงเหนวาการสรางชองทางทหลากหลายในการสนบสนนและ

ชวยเหลอแกคนทเปนฮคโคโมรนนเปนประโยชนตอผทเปนฮคโคโมร และเปนประโยชนตอ

ผปกครองทมบตรเปนฮคโคโมรในการสรางทางเลอกในการรกษา ไมวาจะเปนการโทรขอ

ค าปรกษาผานโทรศพทหรอทางเมล การเขารบการปรกษาทางแพทยแบบ Counseling การเขารวม

โปรแกรมจากทางองคกรไมแสวงหาผลก าไร (NPO) ลวนแลวแตเปนวธการรกษามประสทธภาพ

ทงสน ไมเพยงแตเฉพาะความชวยเหลอจากครอบครวอยางทผวจยไดตงสมมตฐานเอาไวเทานน

โดยวธการรกษาเหลานนจะไดผลมากนอยแคไหนกขนอยกบวธการและการสงเกตจากความ

31

เปลยนแปลงของผทเปนฮคโคโมรวามลกษณะพฤตกรรมทดขนหรอไมอยางไร ซงผลทไดกตรง

ตามสมมตฐานทผวจยไดตงไววา ฮคโคโมร นนสามารถรกษาใหหายไดจรง และสามารถน าวธการ

รกษานนมาประยกตใชในการรกษาโรคทางจตเภทบางประเภททมลกษณะคลายคลงกนกบ “ฮค

โคโมร” ไดดวย เชน Avoidant Personality Disorder และ Social anxiety disorder เปนตน

5.2 สงทไดเรยนรจากการท าวจยในครงน

สงทผวจยไดเรยนรจากการท างานวจยเชงปรมาณเรอง การศกษาการแกไขปญหาเกยวกบ “

ฮคโคโมร” ในญปน มดงตอไปน

5.2.1 ดานการจดท างานวจยและการด าเนนงาน

งานวจยในครงนถกน ามาวจยตามความสนใจของผวจยจรงๆ ซงสาเหตทเลอกหวขอนมา

จากการทผวจยไดรจกกบค าวา “ฮคโคโมร” ผานทางหนงสอการตนญปนอยบอยๆ จงท าใหเกด

ความสนใจในเรองนขน ซงการจดท างานวจยนนเปนงานวจยเชงพรรณนา (Description Research)

โดยใช ขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data) คอ จะตองมบททบทวนวรรณกรรมและเอกสารท

เกยวของ ซงเมอเปนเชนนนจงตองมการสบคนขอมล เอกสารทอางองเยอะมาก และเนองจากผวจย

ไมเคยมประสบการณการเขยนงานวจยมากอน บางครงจงลมทจะเขยนอางองถงชอผเขยนเอกสาร

เหลานนดวย ซงเปนสวนทตองระวงมากๆในการเขยนงานวจย และถามแหลงขอมลอางองจาก

หลายๆทมาสนบสนนงานวจยกจะท าใหงานของผวจยนนมความนาเชอถอ และจะตองตรวจสอบ

ขอมลทกครงโดยใชวธการเทยบเคยงขอมลการศกษาจากแหลงอนรวมดวย

แมงานวจยชนนผวจยจะหาแหลงอางองทเปนหนงสอมาไดเพยง 3 เลม เทานน แตผวจยม

ความมนใจวาขอมลทเขยนเกยวกบฮคโคโมรจากเหลาสอเหลานนจะไมผดเพยน เพราะเปนหนงสอ

แบบฉบบภาษาญปน เปนการเขยนโดนผเชยวชาญทางดานจตแพทยผมประสบการณในการรกษา

ผปวยทเปนฮคโคโมรโดยตรง ซงไดแกหนงสอ ひきこもり救出マニュアル How to rescue your

child from “Hikikomori” โดย Tamaki Saito ซงผเขยนเปนจตแพทยคนแรกทไดใหค านยามแกฮค

โคโมร และเปนคนทมชอเสยงในดานของบคคลทมความรความเชยวชาญเกยวกบฮคโคโมร เพราะ

จากการสบคนขอมลทางอนเทอรเนต ผวจยยงพบวาบทความจ านวนมากทถกเขยนเปนภาษาองกฤษ

มการอางองถงชอ จตแพทย ทามาค ไซโตะ เสมอ นอกจากน หนงสอเลมนยงมเนอหาสวนใหญท

สามารถตอบโจทยค าถาม และสมมตฐานทผวจยไดคดไวหลายขอ เชน การอธบายวาฮคโคโมร คอ

32

อะไร ขอมลทเขยนถงมาตรการการด าเนนงานชวยเหลอฮคโคโมรจากทางรฐบาล สาเหตทท าให

เกดฮคโคโมร ตลอดจนการแนะน าวธการรกษา ซงผเขยนมการน าเสนอขอมลเหลานนไดอยาง

ครบถวนและนาสนใจมาก ซงเปนปจจยหนงทท าใหผวจยเลอกหนงสอเลมนมาอางองในการเขยน

งานวจยในครงน

5.2.2 การประเมนและวเคราะหขอมล

เนองจากขอมลสวนใหญเปนภาษาตางประเทศ ผวจยจงตองพยายามทจะอานบทความ

เหลานนแลวแปลออกมาเปนภาษาของตนเองไดอยางถกตองและความหมายจะตองไมผดเพยนไป

จากเดม โดยการแปลในแตละครงนนจะตองใชดกชนนารไมต ากวาสองเลมขนไป เพอใหได

ความหมายทถกตองสมบรณทสด

5.3 ขอจ ากดในการท าวจย

ขอจ ากดส าคญในการท าการวจยครงน คอ ขอจ ากดทางดานเวลา เพราะหวขอและเนอหาท

ผวจยเลอกมาเขยนนนมแตเฉพาะเนอหาทเปนภาษาองกฤษและภาษาญปน กระบวนการใน

การศกษาท าความเขาใจเกยวกบเนอหาเหลานนจงจ าเปนตองใชเวลาพอสมควร และเพราะเปน

หนงสอเฉพาะทางจงท าใหเมอเจอค าศพทหรอตวอกษรคนจทไมเขาใจกจะท าใหการแปลนนสะดด

และตองใชเวลาในการคนหาความหมายของค าศพท ซงจดนท าใหผวจยรสกเสยเวลามาก บางครง

เนอหาทคนพบมความนาสนใจมากแตเมอเวลามความกระชนชด จงท าใหไมสามารถแปลเนอหาใน

สวนนนไดซงเปนสงทนาเสยดาย ซงถาหากมเวลามากกวานกอยากจะน าขอมลสวนนนมาเขยนดวย

เชนกน

สวนขอจ ากดทมความส าคญรองลงมาคอ ขอมลทเปนหนงสออางองทนาเชอถอในแบบ

ฉบบภาษาไทยเกยวกบฮคโคโมรนนไมมเลย จะมแตเฉพาะบทความทเขยนลงในคอลมน

หนงสอพมพหรอตามเวบไซตเทานน ซงถาเปนตามเวบไซตผวจยเหนวาเปนแหลงทเชอถอไดนอย

ทสด เพราะงานเขยนนนอาจจะถกปรบแตงโดยใครกได เมอเปนเชนนนผวจยจงเกดความกงวลใจ

เนองจากกลวทจะหาแหลงขอมลมาอางองในงานวจยชนนไมได จนในทสดผวจยกพบวามหนงสอ

เกยวกบฮคโคโมร อยในหองศนยญปนศกษา คณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม แตหนงสอท

ไดทงหมดกลบมแตภาษาญปน ซงกกลายมาเปนปญหาหลกทเกยวของในเรองขอจ ากดของเวลาใน

การแปลเอกสารทไดกลาวมาขางตนนนเอง

33

5.4 ขอสงเกตและขอเสนอแนะ

5.4.1 ขอสงเกตของผวจย

จากการสงเกตขอมลทไดสบคนมาพบวาวธการรกษาฮคโคโมรในประเทศญปนนนมอย

หลากหลายรปแบบมาก ซงเพยงพอตอความตองการในการชวยเหลอแกคนทเปนฮคโคโมรและ

ผปกครองทมบตรเปนฮคโคโมร แตในขณะเดยวกนประเทศไทยยงไมมความเปนไปไดทจะใช

มาตรการในการชวยเหลอฮคโคโมรในรปแบบเดยวกนกบประเทศญปน เพราะ ยงไมมการส ารวจ

และรายงานอยางเปนทางการชดเจนวาจ านวนผทเปนฮคโคโมรในประเทศไทยนนมจ านวนเทาไหร

หรอในกรณทไดท าการตรวจผปวยทมลกษณะคลายคลงกนกบฮคโคโมร ทายทสดกลบพบวาเปน

โรคทางจตเวชชนดอนแทน เชน คนทเกบตวอยแตในบานไมออกไปไหนเปนเดอนๆ และพบวา

สาเหตทไมออกไปไหนเพราะมอาการหวาดระแวง คดวาจะมคนมาท าราย จะมาฆาตวเองใหตาย ท า

ใหไมกลาออกไป ขงตวเองอยแตในหอง หรอผปวยอกคนหนงเปนผหญงไมยอมออกไปจากหอง

เมอตรวจกพบวาทไมออกไปไหนเพราะกลวมเชอโรคอยในอากาศ ออกไปนอกบานรสกวาอากาศ

สกปรก จะท าใหปวยไมสบาย ไปไหนกไมกลาจบอะไรเพราะกลวเชอโรค ตองลางมอบอยๆอาบน า

วนละหลายครง อยางนเปนจากโรคย าคดย าท า เปนตน (นตยสาร HealthToday,2553) ดงนน เมอ

จ านวนผทเปนฮคโมรในประเทศไทยมจ านวนนอยจงไมสามารถเรยกไดวาเปน “ปรากฏการณ”

เฉกเชนในประเทศญปน และไมไดเปนปญหาตอสงคมไทยอยางเหนไดชด จงสงผลใหคลนก

จตแพทยทใหค าปรกษาโดยตรงแกผทเปนฮคโคโมรหรอผทมอาการซมเศรามนอย และการรกษา

โรคทางจตเภทนนสวนใหญจะอยแตภายในโรงพยาบาล ท าใหไมมการกอตงกลมองคกร NPO และ

ยงไมมเหตผลเพยงพอทจะสามารถขอความชวยเหลอและการสนบสนนจากทางรฐบาลได

5.4.2 ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป

งานวจยชนนไดกลาวถงการอธบายสาเหตทท าใหเกดฮคโคโมรโดยเลอกใชทฤษฎทงหมด

3 ทฤษฎดวยกน ไดแก ทฤษฎ “ปรากฏการณนยม” ทางสงคมวทยา ทฤษฎโรค “บคลกภาพแบบ

หลกหน” ทางจตวทยา และทฤษฎทางการแพทยเกยวกบโรค “PDDs” ซงเปนเพยงกรอบทฤษฎ

เพยงสวนเดยวทน ามาใชในการอธบายงานวจยครงนเทานน ยงคงมสาเหตอกหลายๆปจจยทท าให

เกดฮคโคโมรขน เชน ปจจยทางครอบครว เปนตน ในการวจยเพมเตมจงควรจะศกษาในประเดน

ดงกลาว เพอเสรมสรางความเขาใจและความรเกยวกบฮคโคโมรทหลากหลายยงขน

34

บทสรปภาษาญปน

35

第１章

はじめに

1.研究背景

「ひきこもり」は日本の社会的な問題の一つである。最近、多くの若者たちは社会

から退散して自分の部屋に閉じ込められている。そして、興味深いことに、この現象は

ほぼ日本だけで見られる。

最初に 1990年「ひきこもり」は社会的にあまり知られていなかったが、２０１０年に

「ひきこもり」は７００，０００人を越えて、だんだん増える傾向にあると日本の内閣

府が発表した。この現象は地方面に影響を及ぼしている。例えば、労働力不足である。

国家にとっては税金を支払わず財政を逼迫する存在になりかねないという点で問題だ。

他に、子供がひきこもっている親にとっては精神的、経済的に消耗させられる。ひきこ

もりの一部か暴力犯罪を起こしているも問題だ。同じ問題に対する日本の対処とその結

果について論じたい。

２. 研究目的

2.1日本社会問題「ひきこもり」を理解する。

2.2「ひきこもり」になった原因を明らかにして効用な治寮方法を探す。

３．研究仮説

3.1 一番有効な治療方法は「家族」だと考えられる。

3.2「ひきこもり」は実際に治すことができると考えられる。

3.3その治寮方法は他の同様の性質の統合失調症を採用することができると考えら

れる。

４．研究方法

4.1 ひ き こ も り 救 出 マ ニ ュ ア ル How to rescue your child from

“Hikikomori” ：斎藤 環

4.2 どこか＜問題化＞される若者たち The problem atization of Japanese

Youth ：羽淵一代

4.3「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例： 磯部 潮

５．定義

5.1「ひきこもり」は 仕事や学校に行かず、かつ家族以外の人との交流をほとんど

せずに、6ヶ月以上続けて自宅にひきこもっている状態」をいい、時々は買い物などで

外出することもあるという場合も「ひきこもり」に含められる。

６．研究の意義

6.1ひきこもりに類似した社会からの分離した子どもに対処する方法発見の参考と

する。

36

第２章

先行研究

2.1 「ひきこもり」の歴史

「ひきこもりはいつ頃から存在していたのか」という問への正確な答えは確認できな

い。しかし、精神科医の斎藤環は 1970年代後半くらいから、徐々に増加して今に至った

と推定することができると言った。そして、1998年に［社会ひきこもり］を上梓して三

年半後に出版直後から様々な反響をもらう、その多くはひきこもりの当事者や、そのご

家族からのものだった。

その他、京都で起こった小学生殺人事件、あるいは新潟県柏崎市の少女監禁事件の犯

人逮捕、そして極めつけは、2000年五月の連休中に起こった、佐賀県に住む少年の引き

起こしたバスジャック事件だった。いずれの事件も、容疑者がひきこもり状態にあった

ことが報道され、「ひきこもり」の言葉は一般の人にも広く知られるところとなった。

その結果、ひきこもり問題は一挙に現代の若者が抱える問題リストのトップに踊り出

たのである。メディアは繰り返しひきこもり問題を取り上げ、識者は若者の自閉ぶり、

無気力ぶりを嘆くことしきりだった。しかし、最も不幸であったのは、ひきこもりが犯

罪者予備軍という図式が報道されてしまった。

ひきこもり人口は増加を続け、2010 年の内閣府の調査ではひきこもりの人口は約

700,000 人に達した。しかし、精神科医の斎藤環による全国で 1,000,000人以上との見

立てもある。ひきこもりの数をを測定することは、家族がその存在を隠したり、問題を

公にすることをためらったりする傾向にあることから非常に困難となっている。

「日本社会ひきこもり」の状態は国内のみならず海外の学者も関心を持ち、ひきこも

りの発生原因を見つけようとしている。その他、最近「ひきこもり」に関する書籍が多

言語に翻訳されて、人々により知られるようになった。例として、「NHKにようこ

そ！」という小説は漫画やアニメにまでメディア展開された。タイにも「Who are you」

という映画の中にひきこもりが取り入れられている。

2.2 「ひきこもり」の性質

「ひきこもり」は病気ではない。つまり、病名や診断名ではない。「不登校」や「家

庭内暴力」といった言葉と同僚、一つの状態像を示す言葉である。(精神科医の斎藤

環,2007,ひきこもり救出マニュアル)

「ひきこもり」精神医学の世界では「社会的ひきこもり」、あるいは「非精神病性ひ

きこもり」と呼ばれている。このいずれの呼称も「ひきこもり」を端的に表現するもの

として優れたものである。すなわち、「社会的ひきこもり」は「社会からひきこもる」

37

という意味であり、「非精神病性ひきこもり」は「精神病ではないひきこもり」という

意味である。つまり、「ひきこもり」は「社会からひきこもっているが、精神病ではな

い人々」を指しているのである。（磯部潮,2004,「ひきこもり」がなおるとき２３人の

臨床例）

そして、日本の厚生労働省に「ひきこもり」は仕事や学校に行かず、かつ家族以外の

人との交流をほとんどせずに、6ヶ月以上続けて自宅にひきこもっている状態」時々は

買い物などで外出することもあるという場合も「ひきこもり」に含めると説明してい

る。

ひきこもっている人の状況はうつ状態、友達がない、不幸、不安な感じ、内気であま

り話さなくなった。ひきこもりの生活はだいたいインターネットばかりしたり、漫画を

よんだり、ゲームしたり、テレビばかり見たりすることである。

「ひきこもり」は男性に多く、それも長男に多いといわれている。それは、2002年に

厚生労働省の調査から 3,139 人のひきこもってるひとが７７％（平均２５．１歳）は男

性である。そして、2005年に精神保健センターから面接したひきこもっている 221 人

６９％より（平均２６．２歳）は男性である。

2.3「ひきこもり」の発生原因

2.3.1人文科学の理論で説明

現象の理論「Phenomenology」は人間で境遇や社会のルールを作って、その社会の中

に自分は一部分であり、物事の適当な意味を決定するという理論である。

従って、ひきこもりの発生原因は一部分社会と文化を関係があるべきだと思う。日本

社会は明らかに格差社会、深刻な社会である。「偉い人」はよい職位があり、「何かを

達成しない人」は価値がない障害物として見られる。この社会は、若者たちへのプレッ

シャーやストレスを引き起こしてしまったそうだ。

そして、日本の教育制度は子供の頃から厳しいカリキュラムを強制する。その教育制

度は成功し、社会に効率的な労働力を供給する重要な部分であるとの見解を反映するこ

とができる。

1996年、教育省は教育内容を緩和するように教育制度を変えた。通常週に６日間学校

へ通わなければならないが、５日間に軽減することによって、学習内容も少なくなっ

た。しかし、剰余時間を消化するために親たちは子供に塾学習を強制した。社会から画

一的に押し付けられた形式と家庭のプレッシャーは、現代の日本の若者に別の方法で拒

否された。例えば、「ひきこもり」、「フリーター」や「ニート」などである。

38

その一方、プレッシャーの影響からクラスメートや同僚に対する嫌がらせやいじめが

起こった。そして、恥辱を与えられて心に傷を負ったいじめられっ子人は社会に参加せ

ず、自己否定、不登校、不人当たりしたくない気持ちがあって「ひきこもり」になっ

た。

2.3.2 心理学の理論で説明

「ひきこもり」の行為は「回避性人格障害（Avoidant Personality Disorder）」と

いう精神疾患が当てはまる。この行為を持つ人々の一般的な特性は社会を参加すること

を嫌い、自分自身に無力感を持ち、悪い点に評価された神経質な人である。

そして、回避性人格障害と同じ行為「社会不安障害（Social Anxiety Disorder）」

という一種の精神疾患がある。一般的な症状は社会に参加したときに、知らない人物と

話すことを恐怖し、自分の行為により恥をかくことに極端な不安を感じる。

上記から同人格の人物はひきこもりになる可能性が高いそうである。敏感な性格で社

交が苦手だから、知らない人と話すことを避けることになって、人々と知り合う機会を

失ってしまった。

2.3.3 医学の理論で説明

医学は広汎性発達障害「PDDs (Pervasive Developmental Disorder)」とは社会参

加、コミュニケーションが制限され、反復的な行動パターンを持つ人だった。

「PDDs 」と「ひきこもり」には共通点がある。「PDDs」とは人当たりや社会参加などを

理解することがあまりできない。しかし、「PDDs」はひきこもりになる原因の主要因で

はない。従って、社会文化に関係があるかもしれない。

さて、ひきこもりになる原因は上記の 3つの要素だけではない。他の原因もある。例

えば、家族からひきこもることや子育てのスタイルが異なっていることなどである。し

かし、その 3つの要素はひきこもる原因を説くのに分かりやすく、説明に使用されてい

る。

2.4 日本社会と「ひきこもり」を抱える家族への影響

700,000万ぐらいのひきこもり人口は、国家にとっては税金を支払わず財政を逼迫す

る存在になりかねないという点や、労働力不足の問題が懸念される。

その他、情緒不安定なひきこもりの犯罪グループがある。例えば、2010年４月 18日

読売新聞のニュースによると、いわせ たかゆき（当時３０歳）は家の中でナイフで人

39

を刺す事件があった。この事件で２人が亡くなった（父親とお兄さんの子供）。原因は

彼の父がインターネットを切っただけだ。そして、そのような事件が頻繁に起きれば一

般人はひきこもりを恐れて距離を作る。治療も進まず、困難になる。

家族にとっては精神的、経済的に消耗させられるという点で問題がある。また、一部

の親は親子の縁も切れてしまう気がすることもある。それはひきこもりの子供がいる家

族にとっては苦悩である。

40

第３章

研究方法

3.1 データの入手

はじめに本論文の枠組を書くために書籍やウェブサイトなど研究に必要なデータ

を探す。研究に用いる書籍は下記の３冊とする。

1.斎藤環「ひきこもり救出マニュアル How to rescue your child from

“Hikikomori”」

2007

2.羽淵一代「どこか＜問題化＞される若者たち The problem atization of

Japanese Youth 」2008

3.磯部潮「「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例」2004

研究に用いるウェブサイトは下記の５つである。

1.ひきこもり サポートネット http://www.hikikomori-tokyo.jp/

2.東京都若者社会参加応援事業

https://www.wakamonoouen.metro.tokyo.jp/about

3.厚生労働 http://www.mhlw.go.jp/

4. NPO法人ニュースタート http://www.new-start-jp.org/

5.若ナビ http://www.wakanavi-tokyo.net/

その後、１１月から１２月まで上記の本やウェブサイトの内容を選んで先行研究とし

て参考する。そして、１２月中に研究方法の手段を書いて研究方法の表す。１２月から

１月まで第４章を書くことで、その段階では上記の書籍やウェブサイトを使う。その

間、第５章の結論と今後の課題を書く。最後には２月１３日に完全な卒業論文の製本と

CD 化を行う。

3.2 分析方法

分析は第２章から始まる。それは目的に対して正確かどうかをチェックする。この研

究は定量的研究なので常に他のソースからのデータと内容を比較しなければならない。

信頼性を確保するため常に引用する。

41

研究方法の手段の表示

活動 月

10 11 12 1 2

１．書籍やウェブサイトなど研究に必要なデー

ターを探す

２．卒業論文の枠組を書く

３．アドバイザーに会う１

４．書籍やウェブサイトの内容を選んで先行研

究として参考にする

５．アドバイザーに会う２

６．研究方法を書く

７．第４章についての本を探す

８．内容を選んで分析を書く

９．結論と今後の研究を書く

10. アドバイザーに会う３

11. 日本語に翻訳する

12. 日本人教師と論文をチェックする

13. 完全な卒業論文として製本と CD化を行

う。

42

第４章

分析

4.1 政府の施策や援助を提供する組織と結果

4.1.1 政府のひきこもり対策

２００１年、政府はひきこもり対策推進事業を創設して厚生労働省に「ひきこもり地

域支援センター」を興させた。この事業は、各都道府県・指定都市に、ひきこもりに特

化した。センターでは、以下の対応手順がある。

１． ひきこもり当人、家族から連絡があれば訪問等による相談に応じるとともに、

家庭訪問を中心とする支援。対象者の状態を適して、医療・労働・福祉などの

適切な関係機関へつなげる。

２． 本センターに配置されるひきこもり支援コーディネーターを中心に対象者の状

態に応じた適切な支援をするため、関係機関からなる連絡協議会を設置して、

情報交換等名関係間で恒常な連携する。

３． リーフレットの作成等により、地域における関係機関とのネットワークの構築や、ひき

こもり対策にとって必要な情報を広く提供する役割を担う。

このようなシステムはひきこもり支援することが継続的にできて、適切な支援方法を

探す。その他、このセンターは全国にあるからひきこもりを抱える家族の不安を軽減す

ることができる。

4.1.2 東京都(Tokyo Metropolitan Government)

東京都(Tokyo Metropolitan Government)ではひきこもり等の若者を支援するウェブサイトは

次の 3つがある。

43

１．「東京都若者社会参加応援事業」

このウェブサイトは東京都が、ＮＰＯ法人等を育成してサポートすることにより、ひ

きこもるひとの状態にある若者の社会参加を応援する事業である。そして、ひきこもり

等の問題を抱える若者の社会参加を応援するため、 「ひきこもり等の若者支援プログラ

ム」に沿ってＮＰＯ法人等の支援団体が支援を行う 「東京都若者社会参加応援事業」を

実施している。

「ひきこもり等の若者支援プログラム」はそれぞれの支援団体に置く。例えば、訪

問相談、フリースペース、 社会体験活動といった支援を実施している。

２．「ひきこもりサポートネット」

「ひきこもりサポートネット」はひきこもり当人や家族からの相談を電話または メー

ルで受け付けているウェブサイトである。

44

３．「若ナビ」

このウェブサイトはひきこもり１８歳以上の若者を対象とした無料相談窓口である。

相談する手段は３つである。

１． 電話相談

２． メール相談

３． 面接相談

上記からウェブサイトで相談することはひきこもり当人に便利な連絡方法である。面

と向かっての対話や、本名を名乗る必要がないことからひきこもりが気楽に助けを求め

ることができる。

4.1.3 NPO 法人ニュースタート(Newstart NPO )

政府の施策の他に援助を提供する組織がある。例えば、NPO法人ニュースタートであ

る。

NPO法人ニュースタートがひきこもりやニートの若者の支援を開始したのは、1994年

になる。「家族をひらく」を活動理念に、ニート・ひきこもりの若者の再出発を支援す

る機関として発足した。

ここにはコミュニティセンター、レストランやカフェなどがあって、若者は仕事の経

験や社会活動を通じて地域社会と対話することができる。さらに、家にいる代わりにひ

きこもりの寮もある。

そして、NPO法人ニュースタートは 集中訓練プログラムがある。例えば、ひとり暮ら

し

45

スタートプログラムと体験プログラムがある。

ひとり暮らしスタートプログラム(半年まで)はニュースタート行徳センターの近くに

一人暮らしをすると、仕事体験などの活動に参加でき、キャリアカウンセラーの就労相

談が受けられるプログラムである。

体験プログラム(目安 1年)とはニュースタートの寮に住み、各活動に参加する。仲間

との共同生活と仕事体験・社会参加体験を通して、就労だけではなく、その後の人生へ

のベースを創っていくことである。

その他、NPO法人ニュースタートのウェブサイトにはニュースタートのプログラムを

参加したひきこもりについてのインタビューがある。そのインタビューの結果はすべて

のひきこもりの共通点がひきこもり人生を止めて、生き続けてほしいと言った。

ニュースタートの目的と手順を検討したら、集団治療を言われると言えそうである。

寮に住むことはひきこもる人のために自分で生きている経験がある。だから、寮は同じ

問題を持つ人が集まって、話してお互いに理解した。結局、その人々はだんだん社会参

加することができて、友達ができた。

4.2 他の「ひきこもり」治寮方法のケースと結果

4.2.1 家族とコミュニケーション

精神科医の磯部潮の助言にひきこもりに対するコミュニケーションで最も大切なこと

は両親が当人に対してできる限り同じ姿勢でのぞんでほしいということである。

ひきこもりに対しては、家族から激励したり、促進したり、探りを入れたりするので

はない。まず、あいさつ、ごはんのできたことなどを伝える。そうことができたら信頼

関係作りに一番いいことになるかもしれない。両親に信頼が少しずつできれば当人から

話を始める。親はあわてないようにして、そろって当人の話に聞く。そうすれば、次か

らも話してくれるようになるのである。だから、一番大切なことは両親と当人が率直に

話をすることである。

4.2.2 薬物治療

ひきこもりの治療に薬は絶対的に必要なものではない。しかし、ひきこもりが長期化

すれば不安になったり、絶望感に失敗されたり、このときは薬を処方する。

ひきこもりは不安感、ナーバス感に対して抗不安薬を処方する。絶望感、うつ症状に

ついては SSRI（新世代の抗うつの薬の一種）を処方する。そして、不眠り人に対して睡

眠導入剤を処方することもある。

薬によってひきこもりが１００％を治療されるということはない。しかし、本人の苦

しさをやわらげるため、薬は一つの方策として服用も顧慮するべきだ。

4.2.3 カウンセリング治療

精神科医の磯部潮のクリニックでひきこもりにカウンセリングを続けているケースが

ある。 Uさんは２２歳の女性である。Uさんの家族は父、母、兄がいる。U さんは高校

46

の時まで大きい問題がないのに大学が始まってまもなく友達ができない。大学で何をす

ればいいか分からないと悩んでいる。結局、大学へ登校しなくなって、ひきこもりにな

った。

Uさんのお兄さんも「ひきこもり」なので両親が心配して精神科医の磯部潮のクリニ

ックに相談した。両親はカウンセリングをもらった後困惑した気持ちに平静を取り戻し

て、ひきこもりに対応できるようになった。

その後、お兄さんは家庭の雰囲気の変化を感じて自分もクリーニングで相談してみる

というようになった。後３ヵ月にカウンセリングを受けている Uさんもお兄さんと同じ

ようなカウンセリングを受けた。

Uさんとお兄さんはカウンセリングを受けた後、自宅での状態は確実に変化した。例

えば、母親といっしょに近い場所に買い物に出かけることができた。だいたい頻りに外

出ができたが、まだ人の多いところにいると気分が悪くなる状態は残っているそうだ。

上記は、Uさんとお兄さんに対してカウンセリングが有効だったケースであると言え

る。最初に両親は精神科医と相談したから両親の気持ちが平静になって、「ひきこも

り」に向かうことができた。そこから、お兄さんと Uさんはカウンセリングを受診でき

るようになった。

しかし、カウンセリングの有効が出るまでには時間がかかる。時間がかかることはい

ったん回復して、再び逆戻りすることも少なくなる。もし、「ひきこもり」に対してカ

ウンセリングで定期的に継続できるならば、ひきこもりにとっては有効に機能するもの

である。

47

第５章

結論と今後の研究

5.1 まとめ

「ひきこもり」は病気ではない。「不登校」や「家庭内暴力」といった言葉と同僚、一

つの状態像を示す言葉である。(精神科医の斎藤環,2007,ひきこもり救出マニュアル) そ

して、「ひきこもり」は「仕事や学校に行かず、かつ家族以外の人との交流をほとんど

せずに、6ヶ月以上続けて自宅にひきこもっている状態」時々は買い物などで外出する

こともあるという場合も「ひきこもり」に含める。(日本の厚生労働省,2010)

ひきこもりの生活はだいたいインターネットばかりしたり、漫画をよんだり、ゲーム

したり、テレビばかり見たりすることである。そして、「ひきこもり」は 50% 以上男性

に多い。

「ひきこもり」になったきっかけは一部分日本の社会と文化を関係がある。日本の教

育制度は子供の頃から厳しいカリキュラムを強制して、剰余時間を消化するために親た

ちは子供に塾学習を強制させられたので、若者たちへのプレッシャーやストレスを引き

起こしてしまったそうだ。結局、社会から画一的に押し付けられた形式と家庭のプレッ

シャーは、現代の日本の若者に別の方法で拒否された。例えば、「ひきこもり」、「フ

リーター」や「ニート」などである。その他、社会を参加することを嫌い、自分自身に

無力感を持ち、悪い点に評価された神経質な人はひきこもりになる可能性が高いそうで

ある。そして、広汎性発達障害という状態がある人の表す行為は「ひきこもり」と同じ

である。

700,000万ぐらいのひきこもり人口は様々の影響を受けた。例えば、労働力不足の問

題が懸念されて、ひきこもりの犯罪グループや家族に苦悩される気持ちになったなどで

ある。

それで、日本は「ひきこもり」に様々な対策方法がある。

１．目が届くのために政府はひきこもり対策推進事業を創設して厚生労働省に全国

に「ひきこもり地域支援センター」を興させた。

２．東京都(Tokyo Metropolitan Government)はひきこもる人を支援するためにウェ

ブサイトがある。

３． ニート・ひきこもりの若者の再出発を支援する機関という目的である ＮＰＯ

法人を結成した。

４．家族とコミュニケーション

５．薬物治療

48

６．カウンセリング治療

上記から熟考したら日本の社会は「社会問題ひきこもり」を改善するため様々な支

援、サポート方法がある。そのことは、ひきこもり当人やひきこもりの子供がいる家族

にとって十分な選択肢を提供しておりとてもいいと思う。家族の対応ではなく、訪問に

よる相談やクリニックでカウンセリングなどすべては有効である。そして、この研究の

結果は「ひきこもり」が実際に治すことができて、他の同様の性質の統合失調症を採用

することができると見つけた。例えば、回避性人格障害と社会不安障害である。

5.2 今後の課題

今回の研究は「ひきこもり」の発生原因にすべての 3つだけの理論を説明したので、

まだ他の原因があるからさらに理解と知識を深めるため、今後研究の機会があればさら

に調べたい。

49

บรรณานกรม

มลนธเครอขายครอบครว.(2553).โรคฮคโคโมร Hikikomori Syndrome/นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ.เขาถงไดจาก:

http://www.familynetwork.or.th/content/ (วนทคนขอมล: 30 ตลาคม 2556 ).

นตยสารสารคด ฉบบท ๒๕๙.(2549).จตวทยา : ฮคโคโมร.เขาถงไดจาก:

http://www.ee43.com/content/topic/336.html (วนทคนขอมล: 30 ตลาคม 2556 ).

จนน สาระโกเศศ.(2550).ไมไปไหน ไมท าอะไร ไมพบใคร.เขาถงไดจาก:

http://www.ee43.com/content/topic/336.html (วนทคนขอมล: 30 ตลาคม 2556 ).

โรงพยาบาลมนารมย.(ม.ป.ป.).โรคกงวลตอการเขาสงคม (Social Anxiety in Children & Adolescents).

เขาถงไดจาก: http://www.manarom.com/social_thai.html (วนทคนขอมล: 30 ตลาคม 2556 ).

ASTVผจดการออนไลน.(2553). ฮคโคโมร : อาการปวยทางสงคมของเดกยคนทพอแมตองร

.เขาถงไดจาก: http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9530000022496 (วนทคนขอมล: 30 ตลาคม 2556 ).

ทฤษฎปรากฎการณนยม (Phenomenology). (ม.ป.ป.).เขาถงไดจาก:

http://www.baanjomyut.com/library_3/extension-2/concepts_and_theories_of_socia/05.html (วนทคนขอมล: 31ตลาคม 2556 ).

Ministry of Health, Labour, and Welfare 'Annual Report on Health and Welfare 2009-2010' and

'Special Report of the Department of Health and Welfare -Persons with Disabilities Aiming at the Independence and Social Participation of the Disabled'.

Itou, J. "Shkaiteki Hikikomori Wo Meguru Tiki Seisin Hoken Katudou No Guideline - Mental Health

50

Activities in Communities for Social Withdrawal" Tokyo: Ministry of Health, Labour and Welfare ,2010.

Saito,T. 'Shakaiteki Hikikomori' Tokyo: PHP kenkyuujyo ,1998.

William Kremer and Claudia Hammond. "Hikikomori: Why are so many Japanese men refusing to leave

their rooms?". BBC World Service,2013

Itou, Junichirou. 2003. Shakaiteki Hikikomori Wo Meguru Tiiki Seisin Hoken Katudou No Guide-line

(Guideline on Mental Health Activities in Communities for Social Withdrawal)." Tokyo: Ministry of Health, Labor, and Welfare.

Saitou Tamaki. 2012. Social Withdrawal: Adolescence without End. Trans. Jeffrey Angles. Minneapolis:

University of Minnesota Press.

Teo, Alan R.; Gaw, Albert (2010). "Hikikomori, a Japanese Culture-Bound Syndrome of Social

Withdrawal? A Proposal for DSM-5". Journal of Nervous and Mental Disease 198 (6): 444–449.

Teo, Alan R. (2013). "Social isolation associated with depression: A case report of hikikomori". Int J Soc

Psychiatry 59 (4): 339–341.

Hoffman, Michael. "Nonprofits in Japan help 'shut-ins' get out into the open". The Japan Times Online.

The Japan Times. Retrieved 21 October 2011.

Saitō, Tamaki (1998). Hikikomori kyūshutsu manyuaru [How to Rescue Your Child from

"Hikikomori"]. Tokyo: PHP Kenkyūjo.

51

Kary, T., Total Eclipse of the Son: Why are millions of Japanese youths hiding from friends and family?,

Psychology Today Magazine, Jan/Feb 2003.

Suwa, Mami; Koichi Hara (2007-03-01). "‘Hikikomori’among Young Adults in Japan : The

importance of differential diagnosis between primary Hikikomori and Hikikomori with High-functioning Pervasive Developmental Disorders.". 医療福祉研究 (Medical and Welfare Research) 3: 94–101. ISSN 1349-7863.

Rohlen, Thomas P. (1992). "Learning: The Mobilization of Knowledge in the Japanese Political

Economy". In Kumon, Sumpei; Rosovsky, Henry. The Political Economy of Japan. Volume 3: Cultural and Social Dynamics. Stanford, CA: Stanford University Press. pp. 321–363. ISBN 0-8047-1992-6.

Rohlen, Thomas P. (1996). "Building Character". In Rohlen, Thomas P.; Le Tendre, Gerald K. Teaching

and Learning in Japan. Cambridge, UK: Cambridge University Press. pp. 50–74. ISBN 0-521-49587-3.

White, Merry (1987). The Japanese Educational Challenge. New York: The Free Press. ISBN 4-7700-

1373-6.

Tsukada, Mamoru (1991). Yobiko Life: A Study of the Legitimation Process of Social Stratification in

Japan. Berkeley: University of California. ISBN 1-557-29031-8.

Yoshimoto, K, and Japan Institute of Labor. 1996. "High School and Initial Career of Graduates." JIL

Report No. 89.

「厚生労働省 Ministry of Health, Labour, and Welfare」

52

<http://www.mhlw.go.jp/stf/seisakunitsuite/bunya/hukushi_kaigo/seikatsuhogo/hikikomori/index.html> (2014/1/2 アクセス)

「東京都若者社会参加応援事業」＜https://www.wakamono-ouen.metro.tokyo.jp＞(2014/1/2アクセス)

「ひきこもり サポートネット」＜http://www.hikikomori-tokyo.jp/＞(2014/1/2 アクセス)

「若ナビ」 ＜http://www.wakanavi-tokyo.net/＞(2014/1/2 アクセス)

「Tokyo Weekender Japan's Premier English Magazine」

＜http://www.tokyoweekender.com/2004/07/newstart-npo/＞ (2014/1/2 アクセス)

「NPO 法人ニュースタート」＜http://www.new-start-jp.org/＞(2014/1/2 アクセス)

斎藤環 (2007)「ひきこもり救出マニュアル How to rescue your child from “Hikikomori”」

羽淵一代（2008）「どこか＜問題化＞される若者たち The problem atization of Japanese Youth」

磯部潮（2004）「「ひきこもり」がなおるとき２３人の臨床例」

53