การจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

ปรญญานพนธ ของ

พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชา การวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มนาคม 2553

การจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

ปรญญานพนธ ของ

พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชา การวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มนาคม 2553

ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

บทคดยอ ของ

พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชา การวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มนาคม 2553

บญพเชษฐ จนทรเมอง (2553). การจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร. ปรญญานพนธ วท.ม. (สาขาวชาการวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม) กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม : รองศาสตราจารย สภาพร สกสเหลอง. ดร. รกชนก โคโต.

งานวจยนมวตถประสงคเพอ 1) ส ารวจและประเมนศกยภาพดาน ทรพยากรการ

ทองเทยวและการจดการการทองเทยวของพระอารามหลวงชนเอ กในเกาะรตนโกสนทร 7 วด 2) ศกษาระดบความคดเหนของนกทองเทยวเกยวก บการจดการทองเทยว และ 3) น าเสนอแนวทางการจดการการทองเทยว ในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร พระอารามหลวง 7 วด ไดแก วดพระศรรตนศาสดาราม วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎราชวรมหาวหาร วดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร วดราชบพธสถตมหาสมารามราชวรวหาร และวดบวรนเวศราชวรวหาร กลมตวอยางทใชในการวจยคอ พระภกษ เจาอาวาส พระ เจาหนาทของวดพระอารามหลวง หรอคณะกรรมการของพระอารามหลวง เจาหนาทของรฐทดแลการทองเทยว และนกทอ งเทยว เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบส ารวจทรพยากร การทองเทยว แบบสมภาษณ และแบบสอบถาม

ผลการวจย พบวา ทรพยากร ทางวฒนธรรมในพระอารามหลวงชนเอก ทกวด มศกยภาพโดดเดน ซงทางภาครฐพรอมใหการสนบสนน ภาคเอกชนมความสนใจรวมมอในการจดการทองเทยว นกทองเทยวยงปลาบปลมในความงดงามของพระอาราม แตในดาน การบรการการทองเทยวของพระอาราม 5 วดยงไมไดมาตรฐาน ยกเวนวดพระศรรตนศาสดาราม และวดพระเชตพนวมลมงคลาราม เนองจากความคดเหนของผรบผดชอบและ ผเกยวของยงไมสามารถหาขอสรปทเหมาะสมในทศทางเดยวกนได ระหวางแนวคดการอนรกษกบแนวคดเพอการพฒนาวดเพอบรการการทองทยว รวมถงการใชอ านาจบรหารสงการตาง ๆ ของวด

แนวทางการจดการการทองเทยวภายในพระ อารามหลวงนน ควรเนน 1) การชนชมศลปกรรมตาง ๆ 2) การนมสการไหวพระและสงศกดสทธ 3) การฝกสมาธภาวนาในวนหยดและวนพกผอน 4) สงทนกทองเทยวควรไดรบในการมาทองเทยวคอความเพลดเพลน คตธรรม เกรดความรทางศาสนาทประกอบดวยประวตศาสตรท ละเอยดลกซง และ 5) ควรปรบปรงดานการบรการทองเทยวของวดทยงไมเปนทดงดดใจเพอมาตรฐานแรงจงใจ โดยเฉพาะอยางยงการจดการสาธารณปโภค ค าส าคญ: การส ารวจทรพยากรทองเทยว พระอารามหลวง เกาะรตนโกสนทร

การจดการทองเทยว การทองเทยวเชงวฒนธรรม

Tourism Management of The Royal Temples on The Rattanakosin Island

AN ABSTRACT BY

PHRAMAHA BUNPHICHET CHANMUEANG

Presented in Partial Fulfillment of Requirements for the Master of Science degree in Planning and Management Ecotourism

at Srinakharinwirot University March 2010

Bunphichet Chanmueang. (2010). Tourism Management of The Royal Temples on The Rattanakosin Island. Master thesis, M.S. (Planning and Management Ecotourism). Bankkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Assoc. Prof. Supaporn Suksileung. Dr. Rakchanok Koto. The purpose of this research were 1) to survey and evaluate the potential

of the tourism resources and tourism management of the royal temples on the Rattanakosin lsland 2) study tourist’s opinion on tourism management and 3) to propose tourism management guidelines for the royal temples on the Rattanakosin Island. The samples groups were 1) the seven royal temples: Wat Pra Sri Rattana Satsadaram, Wat Chetuphon Wimolmangklaram Rajaworamahavihara, Wat Suthat Thepwararam Rajaworamahavihara, Wat Mahathat Yuwarajarangsarit Rajaworamahavihara, Wat Rachapradit Sathitmahasimaram Rajaworavihara, Wat Rajabopit Sathitmahasimaram Rajaworavihara, and Wat Bowonniwet Rajaworavihara, the royal monarch officials, the abbots or the temples’ committee, and 4) the tourists. The resource audits to indepth interviews and questionnaires were used to obtain the data for proposing the guidelines for tourism management in the royal temples on the Rattanakosin Island.

The results of this research showed that all the royal temples have high potentials of cultural tourism resources. The state and corporate sectors are ready to support the tourism development in the areas, and tourists are pleasured with these marvelous temples. On the other hand, tourism services in several temples are below average, except Wat Pha Sri Rattana Satsadaram and Wat Phra Chetuphon Wimolmagklaram since stakeholders have different opinions on how their tourist resources should be proper managed. The guidelines for tourism development should be emphasized on; 1) Thai fine arts and architecture 2) paying homage to the Buddha, the famous monks and holy places, 3) meditation practice for peaceful mindness on holiday, 4) tourists’ pleasure from learning Buddhism’s history, doctrines and perception and 5) service improvement especially infrastructure development. Keywords: tourism resource audit, royal temple, rattanakosin island, tourism

managemet, cultural tourism.

ปรญญานพนธ เรอง

การจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

ของ พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

....................................................................................... คณบดบณฑตวทยาลย

(รองศาสตราจารย ดร.สมชาย สนตวฒนกล) วนท..........เดอน ................... พ.ศ. 2553

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา ...................................................ประธาน ........................................................ประธาน (รองศาสตราจารย สภาพร สกสเหลอง) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ไพบลย ออนมง) ...................................................กรรมการ ........................................................กรรมการ (อาจารย ดร.รกชนก โคโต) (รองศาสตราจารย สภาพร สกสเหลอง) ........................................................กรรมการ (อาจารย ดร.รกชนก โคโต) .........................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.พระมหาทว มหาปญโญ)

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธฉบบนจดท าส าเรจไดดวยดกเนองจากผวจยไดรบความกรณาชแนะเปนอยางดยงจาก รองศาสตราจารย สภาพร สกสเหลอง ประธ านกรรมการควบคมปรญญานพนธ อาจารย ดร .รกชนก โคโต กรรมการควบคมปรญญานพนธ อาจารยทงสองทานไดใหความเมตตาเสยสละเวลาอนมคาชวยใหค าปรกษาแนะน า คอยชแนะถงขอบกพรองและตรวจทานความถกตองเรยบรอยทกขนตอนในการจดท างานวจยน รวมทงชวยใหผวจย ไดรบประสบการณใหม ๆ ในการท างานทางวชาการและเหนถงความส าคญของงานวจยทจะชวยเปนขอมลสนบสนนแนวทางใหงานดานการพฒนามคณคาและถกตองมากยงขน ผวจยขอเจรญพรขอบคณทานทงสองเปนอยางสงไว ณ ทน

อนงขอเจรญพรขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร .ไพบลย ออนมง ประธานกรรมสอบปรญญานพนธ และกราบขอบพระคณ ทานผชวยศาสตราจารย ดร .พระมหาทว มหาปญโญ จากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย กรรมการสอบปรญญานพนธทแตงตงเพมเตม ซงไดกรณาใหเกยรตเสยสละเวลาในการตรวจสอบความสมบรณและใหค าแนะน าเพอการปรบปรงงานวจยนใหถกตองมากยงขน รวมทงขอระลกถงคณแหงคณาจารยของสถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอมทกทาน ทใหความรดานหลกทฤษฎตาง ๆ แกผวจยในการศกษาตามหลกสตรการวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษส งแวดลอม ซงเปนความรทมคณคายงในการน าไปใชประกอบการศกษางานวชาการดานทองเทยว

ทายสดผวจยขอขอบคณทานผอปการคณใหความสะดวกในการเกบรวมรวมขอมลทง

บรรพชตและฆราวาส รวมถงญาตพนองและเพอน ๆ ทกคน โดยเฉพาะคณโยมนตยา ธะสดวก ทใหทงแรงกายและก าลงใจเปนอยางดตลอดระยะเวลาท างานการวจย

พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง

สารบญ

บทท หนา 1 บทน า……………………………………………………………………………………………. 1

ภมหลง.................................................................................. .......................................... 1 ความมงหมายของการวจย…………………………………………………………………….. 2 ความส าคญของการวจย……………………………………………………………………….. 3 ขอบเขตของการวจย…………………………………………………………………………… 3 นยามศพทเฉพาะ………………………………………………………………………………. 4 กรอบแนวคดในการวจย………………………………………………………………………... 5

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ……………………………………………………………… 6

ทรพยากรการทองเทยว…………………………………………………………………......... 6 ความหมายของทรพยากรการทองเทยว.................................................................. 6 ความส าคญของทรพยากรการทองเทยว.................................................................. 6 ประเภทของทรพยากรการทองเทยว...................................................................... 8 คณลกษณะของทรพยากรการทองเทยว.................................................................. 9 ขอมลพนฐานเกยวกบวด....................................................................................... 10 การทองเทยว.............................................................................................................. 12 ความหมายของการทองเทยว................................................................................ 12 การทองเทยวเชงนเวศ………………………………………………………………….. 12 การทองเทยวเชงวฒนธรรม…………………………………………………………….. 13 การจดการการทองเทยว....................................................................................... 14 การใหบรการ....................................................................................................... 17 การตรวจสอบทรพยากรการทองเทยว.......................................................................... 18 นโยบายการพฒนาและสงเสรมการทองเทยว………………………………………………. 19 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550........................................................ 19 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต................................................................... 20 นโยบายการทองเทยวและบรการของรฐบาล........................................................... 21 นโยบายดานการทองเทยวของกระทรวงการทองเทยวและกฬา................................. 21 นโยบายของคณะกรรมการการทองเทยวแหงประเทศไทย 2550-2554....................... 22 บรบทพนทศกษา……………………………………………………………………………… 23 ขอมลทวไปของกรงเทพมหานคร................................................................................ 23

สารบญ (ตอ) บทท หนา 2 (ตอ)

เกาะรตนโกสนทร....................................................................................................... 26 วดพระอารามหลวงในเกาะรตนโกสนทร…………………………………………………. 27 งานวจยทเกยวของ…………………………………………………………………………….. 32

3 วธด าเนนการวจย……………………………………………………………………………… 36

การส ารวจทรพยากรทองเทยว.................................................................................... .... 36 การตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกแหลงทองเทยว.......................................................... 37 การก าหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง………………………………………………….. 37 เครองมอทใชในการวจย.................................................................................................... 38 การตรวจคณภาพของเครองมอ......................................................................................... 39 การเกบรวบรวมขอมล…………………………………………………………………………. 39 การจดกระท าขอมลและการวเคราะหขอมล…………………………………………………… 40

4 ผลการวเคราะหขอมล………………………………………………………………………… 41

ผลส ารวจทรพยากรทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร................ 41 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดพระศรรตนศาสดาราม......................................... 41 ความโดดเดนของวดพระศรศาสดาราม ………………………………………………. 43 ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกตอการทองเทยวในวดพระศรรตนศาสดาราม …… 43 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม ................................... 46 ความโดดเดนของวดพระเชตพนวมลมงคลาราม ...................................................... 51 ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดพระเชตพนวมลมงคลาราม … 51 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดสทศนเทพวราราม ............................................... 55 ความโดดเดนของวดสทศนเทพวราราม .................................................................. 57 ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดสทศนเทพวราราม................ 57 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม............................... 60 ความโดดเดนของวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม.................................................. 62 ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดราชประดษฐสถต มหาสมาราม........................................................................................................... 62 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดราชบพธสถตมหาสมาราม..................................... 65 ความโดดเดนของวดราชบพธสถตมหาสมาราม......................................................... 67

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ)

ผลการตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดราชบพธสถต มหาสมาราม .......................................................................................................... 67 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ …………………………… 69 ความโดดเดนของวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ …………………………………………. 70 ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกตอการทองเทยว ในวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ… 70 ผลแสดงทรพยากรทองเทยวในวดบวรนเวศวหาร....................................................... 73 ความโดดเดนของวดบวรนเวศวหาร........................................................................... 75 ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดบวรนเวศวหาร ……………. 75

ผลการวเคราะหจากการสมภาษณพระเจาหนาทของวดและเจาหนาทของ กรงเทพมหานคร……………………………………………………………………….. 78

ผลการวเคราะหความคดเหนนกทองเทยวตอแหลงทองเทยวใน พระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร............................................................. 81 แนวทางการบรหารจดการเพอพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม .......................... 88

5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ.......................................................................... 90

สรปผลการวจย.......................................................................................................... 91 อภปรายผล................................................................................................................ 95 ขอเสนอแนะ................................................................................................................ 98

บรรณานกรม............................................................................................................................. 100 ภาคผนวก....................................................................................................................... ...........106 ประวตยอผวจย.................................................................................................................... .....127

บญชตาราง ตาราง หนา

1 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดพระศรรตนศาสดาราม........................................................ 41 2 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม................................................. 46 3 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดสทศนเทพวราราม.............................................................. 55 4 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม............................................ 60 5 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดราชบพธสถตมหาสมาราม................................................. 65 6 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ.................................................... 69 7 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดบวรนเวศวหาร.................................................................. 73

บญชภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา

1 แสดงลกษณะการบรการ................................................................................................ 17 2 แสดงหลกพนฐานของความส าเรจในการใหบรการ ................................................................... 18 3 แสดงอาณาเขตของเกาะรตนโกสนทร............................................................................ 24 4 แสดงจดทตงของวด 7 วด............................................................................................. 26 5 ปราสาทพระเทพบดร วดพระศรรตนศาสดาราม............................................................. 27 6 พระพทธไสยาสนวดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร .................................... 28 7 พระวหารวดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร ........................................................... 28 8 พระวหารวดมหาธาตยวราชรงสฤษดราชวรมหาวหาร................................................... 29 9 พระวหารหลวงวดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร ........................................ 29 10 พระเจดยวดราชบพธสถตมหาสมารามราชวรวหาร........................................................ 30 11 พระต าหนกเพชรวดบวรนเวศราชวรวหาร..................................................................... 30 12 วดพระศรรตนศาสดาราม…………………………………………………………………… 44 13 ศลปกรรมวดพระศรรตนศาสดาราม……………………………………………………….. 45 14 วดพระเชตพนวมลมงคลาราม…………………………………………………………….. 53 15 วดพระเชตพนวมลมงคลราม………………………………………………………………. 54 16 วดสทศนเทพวราราม………………………………………………………………………. 58 17 ทรพยกรศลปกรรมวดสทศน……………………………………………………………… 59 18 วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม………………………………………………………… 63 19 ศลปกรรมวดราชประดษฐ…………………………………………………………………. 64 20 สถาปตยกรรมของวดราชบพธสถตมหาสมาราม…………………………………………. 68 21 สงอ านวยความสะดวกวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ……………………………………….. 71 22 วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ………………………………………………………………… 72 23 วดบวรนเวศวหาร………………………………………………………………………….. 76 24 วดบวรนเวศวหาร………………………………………………………………………… 77 25 แผนภมแสดงระดบแรงจงใจของนกทองเทยว……………………………………………….. 82 26 แผนภมแสดงระดบสงทไดรบจากการทองเทยววด........................................................... 83 27 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรทางธรรมชาต……………………………… 84 28 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรทางวฒนธรรม…………………………….. 84

บญชภาพประกอบ (ตอ) ภาพประกอบ หนา

29 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรประเพณ เทศกาลงานวนส าคญทางศาสนา85 30 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรกจกรรม................................................... 85 31 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรดานบรการ ............................................. 86 32 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการจดการสาธารณปโภค......................................... 86 33 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการจดการทพกส าหรบคางแรม............................... 87 34 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานระบบการจดการแหลงทองเทยว............................... 87 35 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการจดการกจกรรมทองเทยวในวด………………….. 88 36 แผนภมแสดงความคดเหนดานการบรการสงอ านวยความสะดวกตางๆ............................. 88

บทท 1 บทน า

ภมหลง

การทองเทยวเปนอตสาหกรรมการบรการทสรางรายไดใหแกประเทศและประชาชนทกระดบชน แหลงทองเทยวทสวยงามมชอเสยง ยอมเปนทนยมของนกทองเทยวแลวในแตละปกจะเปนทดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมาเทยวชมหาความเพลดเพลนและหาความรประสบการณใหมๆ ณ สถานททองเทยวนนๆ เปนจ านวนมากท าใหเกดการใชจายขนในกจกรรมตางๆ ทเกยวเนองกบการทองเทยว ทงการเดนทาง ขนสง ทพก อาหาร ของทระลก การน าเทยว กจกรรมนนทนาการตางๆ

การทองเทยวแหงประเทศไทยไดสงเสรมใหการทองเทยวเปนเครองมอส าคญในการแกไขปญหาเศรษฐกจ สรางงานใหประชาชน และเพมรายไดใหประเทศ รวมทงสงเสรมใหการทองเทยวมบทบาทส าคญในการชวยพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทวทกภมภาคตามนโยบาย ของรฐบาล โดยสงเสรมใหการทองเทยวเปนสวนหนงของชวตคนไทย โดยเนนการประสานงานระหวางเครอขายภาครฐกบภาคเอกชน กระตนใหเกดการทองเทยวภายในประเทศทกอใหเกดการเรยนรและการ สรางสรรคประโยชนทงตอสถาบนครอบครวและตอสงคมโดยรวม อนจะน าไปสการสรางและกระตนจตส านกรกษาสงแวดลอม รวมทงใหเกดค วามรกและภาคภมใจในเอกลกษณวฒนธรรมไทย (การทองเทยวแหงประเทศไทย: 2551 ออนไลน) รวมทงกองการทองเทยวกรงเทพมหานคร กไดก าหนดวสยทศนดานการทองเทยวของกรงเทพมหานคร ไววา การพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษใหมคณภาพและมาตรฐานในระดบสากลอยางยงยน เพอมงใหกรงเทพมหานครเปน เมองแหงวฒนธรรม (กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร: 2551 ออนไลน)

วดเปนศนยกลางของชมชนในสงคมไทยมาตงแตอดต อทธพลของพทธศาสนาเปนปจจยส าคญในการก าหนดวถชวตของชาวไทย โดยเฉพาะอยางยงเปนแหลงทรวบรวมงานศลปวทยากา รและความรมากมายหลายสาขา ตลอดจนเปนแหลงรวมของศลปกรรมทมคา เชน โบราณสถาน โบราณวตถ และจตรกรรมฝาผนง ซงงานศลปกรรมตางๆ เหลานนบเปนมรดกทางวฒนธรรมอนล าคาและเปนเสมอนเอกลกษณของความเปนชาตไทย ปจจบนวดมบทบาทเพมมากขนกวาเดมคอ การเปนแหลงทองเทยวประเภทศาสนสถานทส าคญ เพราะภายในวดประกอบไปดวย ศลปวฒนธรรมทสะทอนใหเหนอารยธรรมและความเจรญของชาตอนเปนแหลงรวม ทสามารถศกษายอนกลบไดในดานประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรม ศลปกรรม สถาปตยกรรมรวมทง การเชอมโยงความเปนมาของวฒน ธรรมกบชมชนและการตงถนฐานของชมชน นอกจากนวดยงเปนทรพยากรการทองเทยวทประกอบดวยสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทสวยงาม สงบ สนโดษตามหลกพระพทธศาสนา (รสกา องกร. 2544:148)

วดเปนทรพยากรการทองเทยวทส าคญ เพราะมพทธศลปเปนแหลงจงใจ พทธศลปเ ปนทศนปกรณในการสอนธรรมะไดอยางยอดเยยม ฉะนนเมอ ศกษาความหมายของพทธศ ลปใหลกซง

2

ลงไปแลวจะ เหนวา เปนเรองของธรรมะทงสน จงเหนวาการอนรกษไวนนมคณคาทางการด ารงพระพทธศาสนาไว และเปนการเผยแผพ ระพทธศาสนาดวย และ ยงเปนแหลงทรพยากรการทองเทยวทสามารถท าใหเศรษฐกจโดยรวมของชาตดขนได (สภาพร วรพล . 2546: 48) ฉะนนวดจงเปนแหลงทองเทยวททรงคณคา เพราะเปนแหลงรวมของวฒนธรรม มทรพยากรทางกายภาพ ทรพยากรทงทเปนรปธรรมและนามธรรม เพยงแตจะถายทอดออกไปไดอยางไร ถาเราไปแยกสวน ไมไดมองอยางตอเนองเปนเหตเปนผล เรากจะท าไดเพยงแคมาวดเพอถายรปสวยงาม ชาวตางชาตจ านวนมากทมพนฐานศาสนาและวฒนธรรมตางกนกมาเพยงแคถายรป บางครงกมาท ากรยาทไมเหมาะสม คนไทย บางกลม มากไมไดสราง เสรม ปญญา สวนหนงอาจจะเปนเพราะวดไ มไดแสดงบทบาทอยางชดเจนวาจะพฒนาสงคม ทงทบทบาทของวดสามารถสนองประโยชนไดทง 2 ดาน ท งดานเศรษฐกจและสงคม และดานการน ารายไดเขามาท านบ ารงวด ท านบ ารงทองถน จงหวดและประเทศโดยรวม ขณะเดยวกนวดกเปนแหลงทสามารถใหความรความคดทกวางขวา งขน ใหความสงบ ความรมเยนกบผมาเยอน ท าใหพทธศาสนกชนเขาใจพทธศาสนาไดดขน วฒนธรรมของชมชน ของสงคมไมวาทใดในโลกไมมอะไรเปนหลกเทากบศาสนา ศาสนาเปนรากเหงาของการตงชมชน สงคม (กนกวรรณ ดงศรแกว. 2542: 49)

การบรหารจดการดานแหลงทองเทยวทางศาสนาและมรดกวฒนธรรมควรเปนเรองทมหลกประสมประสานกนหลายรปแบบ รวมทงการบรหารทางธรกจ การจดการรกษาศาสนสถานทซงเปนมรดก การทองเทยวทางวฒนธรรม อตสาหกรรมดานขนสง โบราณคด พพธภณฑศลปะทมองเหนสมผสได และผลผลตตาง ๆ ทางวฒนธรรม การจดการทองเทยวในวดแมกระทงในพระอารามหลวงยงมขอจ ากดอยมากพอสมควร ทงดานกายภาพ ดานนโยบาย ดานการพฒนาบคลากรทางการทองเทยว และสภาพแวดลอม ดวยเหตนคณะผวจยจงสนใจสนใจทจะส ารวจทรพยากรการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรเพอการจดการการทองเทยวทางวฒนธรรม โดยมองหาแนวทางในการวางแผนจดการการทองเทยวทางวฒนธรรมอยางถกตองเหมาะสม มความสอดคลองกบความตองการทเปลยนแปลงไปของสงคมและสภาพแวดลอมทเปนจรงของยคสมยปจจบนอนจะน าไปสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนและมประสทธภาพตอไป ความมงหมายของการวจย

1. เพอส ารวจทรพยากรการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร 2. เพอศกษาความคดเหนของผทมสวนรบผดชอบกบการจดการทองเทยวใน พระอาราม

หลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร 3. เพอใหทราบถงระดบความคดเหนของนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาตทเดนทาง

มาทองเทยวในวดทง 7 แหง 4. เพอเสนอแนวทางการจดการการทองเทยวของพระอารามหลวงชนเอกในเกาะ

รตนโกสนทร

3

ความส าคญของการวจย 1. สามารถ น าผลการวจ ยไปเผยแพรเพอ เปนแนวทางในการ จดการ การทองเ ทยว เชง

วฒนธรรมในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร และขยายผลไปยงวดทวไป 2. สามารถน าผลการวจยไปสงเสรมการพฒนากจกรรมทาง ดานศาสนาเพอการทองเทยว

ในวด โดยน าเสนอตอพระอารามหลวงตางๆ 3. สามารถใชเปนขอมลพนฐานในการวจยเรองการทองเทยวในวดตอไปได

ขอบเขตของการวจย

ในการวจยเรองนเปนการวจยเชงปรมาณและการวจยเชงส ารวจ โดยมงศกษาแนวทางการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมของพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร ผวจยไดก าหนดขอบเขตการวจยไวดงน

ขอบเขตดานพนท ไดแกพระอารามหลวงชนเอกทตงอยในบรเวณพนทเกาะรตนโกสนทร ซงมแมน าเจาพระยาและคลองรอบกรง (คลองโองอาง คลองบางล าพ) เปนแนวเขตพนทศกษา โดยท าการศกษาทงหมด 7 วด ไดแก วดพระศรรตนศาสดาราม วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร วดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร วดราชบพธสถตมหาสมารามราชวรวหาร วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎราชวรมหาวหาร และวดบวรนเวศราชวรวหาร

ขอบเขตดานระยะเวลา ไดแกชวงระยะเวลาทท าการวจย ซงผวจยมระยะเวลาศกษาเกบขอมลตางๆ ชวงตงแตเดอน พฤษภาคม – ธนวาคม พ.ศ. 2551

ขอบเขตดานประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแก ผทมสวนรบผดชอบดแลการทองเทยว คอ 1. ขาราชการของกรงเทพมหานคร ในสวนทเกยวของกบ การทองเทยว การศาสนา

ประวตศาสตร และศลปวฒนธรรม 2.พระเจาหนาทผดแลการทองเทยวของพระอารามหลวงชนเอกทก าหนด 7 วด คอ

วดพระศรรตนศาสดาราม วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม ราชวรวหาร วดราชบพธสถตมหาสมาราม ราชวรวหาร วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎราชวรมหาวหาร และวดบวรนเวศราชวรวหาร

3. นกทองเทยวทงชาวไทยและตางประเทศทเดนทางไปยงพระอารามหลวงชนเอกทก าหนด 7 วด ในเกาะรตนโกสนทร

กลมตวอยางประชากร ผวจยไดก าหนดกลมตวอยางในการวจยไว ไดแก พระเจาหนาทของพระอารามหลวงชนเอกทก าหนด 7 วด เจาหนาท ในหนวยงานของกรงเทพมหานคร และนกทองเทยว ทเขาไปเทยวใน พระอารามหลวงชนเอกทก าหนด เลอกกลมตวอยาง จ านวน 214ตวอยาง โดยแบบเจาะจง พระเจาหนาทของพระอารามหลวง 6 วด เจาหนาทวด พระศรรต นศาสดา

4

รวมกบเจาหนาทของกรงเทพมหานคร 8 ตวอยาง รวมเปน 14 ตวอยาง และเลอกตวอยางนกทองเทยวแบบบงเอญ 200 ตวอยาง นยามศพทเฉพาะ ในการวจยเรองนมค าศพทเฉพาะทเปนนามธรรม จงตองน ามาใหค าจ า กดความเพอใหเกดความเขาใจดงน

1. การส ารวจ หมายถง ศกษาส ารวจตรวจสอบขอมลรายละเอยดเกยวกบทรพยากรการทองเทยวในวดพระอารามหลวงแลวรวบรวมบนทก

2. ทรพยากรทองเทยว หมายถง สงปลกสรางเกยวกบศาสนาทเปนสถาปตยกรรมหรอจตกรรมอนดงดดความสนใจของนกทองเทยวใหเกดความตองการเดนทางไปชมหรอไปทองเทยวศกษาหาความรและความเพลดเพลนทางจตใจ

3. พระอารามหลวงชนเอก ในงานวจยนหมายถง พระอารามหลวงในเกาะรตนโกสนทร ทมเจดยสถานส าคญ เปนวดทบรรจพระบรม อฐหรอวดทมเกยรตอยางสง ซงพระมหากษตรยหรอพระบรมวงศานวงศทรงโปรดใหสรางขน มเจาอาวาสเปนพระราชาคณะผใหญ

4. เกาะรตนโกสนทร หมายถง พนทบรเวณกรงรตนโกสนทรเดมซงมน าลอมรอบในลกษณะเกาะ มขอบเขตอยภายในพนทระหวางแมน าเจาพระยาทางตะวนตกกบคลองรอบกรงเปนแนวเขตทางตะวนออก

5. การทองเทยวในวด หมายถง การเดนทางทองเทยวเยยมชม และศกษาดานศลปวฒนธรรมตางๆ ในบรเวณวด ซงในการวจยครงน หมาย ความถงการทองเทยวทเกดขนเฉพาะในพระอารามหลวงชนเอกทก าหนด 7 วด ในเกาะรตนโกสนทร

6. การจดการการทองเทยว หมายถง การจดท าระบบการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกทก าหนด 7 วด อยางมระบบระเบยบครบวงจรตามแผนโครงสรางและมเปาหมายทสอดคลองกบหลกการ ทฤษฎและแนวคดอยางเหมาะสมกบสภาพทแทจรง รวมท งขอจ ากดตางๆ ของสงคมและสภาพแวดลอมของพนท

7. ความคดเหน หมายถง ทศนคตความนกคดของนกทองเทยวทมตอทรพยากรการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในงานวจยนหมายเอา วตถประสงคการมาทองเทยว สงทไดรบจากการมาทองเทยว ลกษณะของทรพยากร และการจดการทองเทยว

5

กรอบแนวคดในการวจย จากการศกษาทบทวนวรรณกรรม และงานวจยทเกยวของแลวสามารถน ามาก าหนดใชเปน

กรอบแนวความคดเกยวกบการตรวจสอบทรพยากรการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรเพอการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม ดงน

แนวคดทฤษฎ การทองเทยวเชงนเวศ

1. ทรพยากรการทองเทยว 2. การทองเทยวและการทองเทยวเชงวฒนธรรม 3. การส ารวจทรพยากรทองเทยว 4. นโยบาย การพฒ นาและสงเสรมการทองเทยว

เครองมอ 1. สรางแบบส ารวจ 1.1 แบบส ารวจตรวจสอบสงอ านวยความสะดวก 1.2 แบบส ารวจทรพยากรการทองเทยวในวด 2. สรางแบบสอบถาม 2.1 แบบสมภาษณเจาอาวาส /รองเจาอาวาส 7 วด เจาหนาทกรงเทพฯผประกอบการรานคาและนกทองเทยว 2.2 แบบสอบถามนกทองเทยว

การเกบขอมล 1. ขอมลพนฐานของวด 2. พระอารามหลวงชนเอก 3. ทรพยากรภายในวด 4. ระบบการจดการดานตางๆของวด

วเคราะหและสงเคราะหแนวคดทฤษฎกบขอมล

การจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

การส ารวจทรพยากรการทองเทยว

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎ เอ กสารและงานวจยทเกยวของแล ะได

น าเสนอตามหวขอตอไปน 1. ทรพยากรการทองเทยว 2. การทองเทยว 3. การส ารวจทรพยากรการทองเทยว 4. นโยบายการพฒนาและสงเสรมการทองเทยว

5. บรบทพนทศกษา 6. งานวจยทเกยวของ

1. ทรพยากรการทองเทยว 1.1 ความหมายของทรพยากรการทองเทยว

ค าวา “ทรพยากรการทองเทยว (Tourism resource)” หรอ “ทรพยากรนนทนาการ (Recreation resource)” นน หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอสงทม นษยสรางขน และหลกฐานทางทางโบราณคดหรอรองรอยของสงมชวตในยคตางๆ ซงมนษยสามารถน ามาใชประโยชนเพอการพกผอนหยอนใจและประกอบกจกรรมนนทนาการ อนน ามาซงความพงพอใจและความสขในรปแบบตางๆ (จราภรณ อมพรพรรด . 2547 ออนไลน ) สวนนภาพร หนอกษร.(2548: 24) ไดใหความหมายไววา หมายถง สงดงดดใจทกอใหเกดการเดนทางทองเทยว ซงนอกจากจะเปนวตถดบและเปนสวนหนงของอตสาหกรรมทองเทยว ยงเปนปจจยส าคญทจะขายใหแกนกทองเทยว อาจจะกลาวไดวาเปน “สนคา” ทมคณลกษณะพเศษทสา มารถดงดดให “ลกคา” หรอนกทองเทยวเดนทางเขามา “ซอ ” กนถงทตงอยของสนคา ) เชนเดยวกบ ราณ อสชยกล (2546 :38) ซงใหความหมายไววา หมายถง แหลงทองเทยว กจกรรม และวฒนธรรมประเพณทสะทอนใหเหนถงอารยธรรมทองถนทมเอกลกษณเดน แล ะสามารถดงดดความสนใจของนกทองเทยวใหมาเยอน

1.2 ความส าคญของทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยว เปนองคประกอบหนงของระบบการทองเทยว

นอกเหนอไปจากบรการการทองเทยว (Tourism service) และตลาดการทองเทยว (Tourism market) องคประกอบเหลานม ความสมพนธเชอมโยงกน และแตละองคประกอบกมองคประกอบยอยๆ อกมากมาย ความแตกตางในองคประกอบยอยและความสมพนธเชอมโยงกนระหวางองคประกอบเหลานไดกอใหเกดความแตกตางในรปแบบของการทองเทยว การททรพยากรการทองเทยวสามารถดงดดใจนกทองเท ยวใหเดนทางยงสถานท ต าบล เมอง ภาค รฐ หรอประเทศ

7

ตางๆ ท าใหทองถนทมผเดนทางไปทองเทยวไดรบผลกระทบทางบวกและทางลบหลายประการนน นบไดวาทรพยากรการทองเทยวมความส าคญมากตออตสาหกรรมทองเทยว (จราภรณ อมพรพรรด . 2547 ออนไลน ) หรออาจจ ะกลาวอกอยางวา ทรพยากรการทองเทยวทงประเภททเปนทรพยากรทางธรรมชาต โบราณสถานและ ศลปวฒนธรรมจดเปนองคประกอบทส าคญตออตสาหกรรมทองเทยว ดงน

1. ความส าคญดานจตวทยา คอ เปนสงดงดดใจใหมการเดนทางทองเทยว นกทองเทยวจะน ามาพจารณาเป นปจจยหลกในการตดสนใจเลอกทจะเดนทางไปทองเทยวยงสถานทนนหรอไม และสามารถเปนสงทชวยใหเกดความสขแกนกทองเทยวทเดนทางไปพกผอนหยอนใจ

2. ความส าคญดานเศรษฐกจ คอ เปนแหลงทมาของรายไดของทองถน เมอนกทองเทยวเดนทางมาทองเทย วยงสถานททองเทยวยอมกอใหเกดการสรางงาน อาชพ ใหกบทองถนในสวนทเกยวของกบการทองเทยว เชน การผลตสนคาทระลก จ าหนายนกทองเทยว การจดบรการทพกใหลกษณะโฮมสเตยใหกบนกทองเทยว เปนตน และเปนทมาของรายไดของธรกจทเกยวของ เมอนกทองเทยวนยมเดนทางไปยงสถานททองเทยวใดยอมกอใหเกดการพฒนาสงอ านวยความสะดวกและบรการในรปแบบตางๆ เพอสนองตอบตอความตองการของนกทองเทยวจงท าใหสามารถกระจายรายไดสธรกจทเกยวของหลายประเภท เชน ธรกจน าเทยว ธรกจทพกแรม ธรกจขายของทระลก ธรกจขนสง รวมทงเปนทมาของรายไดภาครฐ รฐบาลสามารถเรยกเกบภาษอากรจากการคาและภาษเงนไดจากผประกอบการทเกยวเนองกบอตสาหกรรมทองเทยว ซงรฐสามารถน าไปใชพฒนาประเทศ

3. ความส าคญดานสงคม คอ ชวยเพมคณภาพชวตของประ ชาชนทอาศยอยในบรเวณทมทรพยากรการทองเทยวอดมสมบรณจะมคณภาพชวตดขน เพราะสามารถใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจท าใหมสขภาพกายและสขภาพจตทสมบรณแขงแรง และยงชวยใหมาตรฐานการครองชพของประชาชนดขนดวยจากการมรายไดจากการทองเทยวท าใหมอ า นาจซอสนคาอปโภคและบรโภคตางๆ ไดมากขน ทงยงชวยลดปญหาอาชญากรรมในสงคม และชวยเปดโลกทศนใหกบประชาชนมโอกาสไดเรยนรไดสมผสของจรง ไดรบประสบการณตรงยอมสงผลใหเกดทศนคตทกวางไกล เกดความประทบใจ และชวยเสรมสรางใหเกดความรกและหวง แหนในทรพยากรการทองเทยว รวมทงชวยสรางความภาคภมใจใหแกประชาชนทอยในพนททมชอเสยงเปนทรจกและยอมรบของคนทวโลก

4. ความส าคญดานวฒนธรรม ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ เชน ภาษา การแตงกาย วถชวต การละเลน งานเทศกาล ประเพณตางๆ สามารถแสดงถงความเปนเอกลกษณของชาต และสะทอนใหเหนคณคาของภมปญญาบรรพชน

5. ความส าคญดานสงแวดลอม อตสาหกรรมการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทเนนการอนรกษทรพยากรการทองเทยวเพอเปนสงดงดดใจนกทองเทยว ซงแตกตางจากอต สาหกรรมอนทเนนการน าเอาทรพยากรขนมาใชประโยชน จากประโยชนทเกดขนมากมายทไดรบจาก

8

ทรพยากรการทองเทยวท าใหเกดกระแสการอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวใหอยในสภาพทเหมาะสมไมเสอมสลาย การน าทรพยากรไปใชอยางระมดระวง มจตส านกและมระบ บการจดการทมประสทธภาพ เพอใหอนชนรนหลงไดใชประโยชนตอไป (มหาวทยาลยราชภฏธนบร . 2550 ออนไลน)

แบรนฟอรดและล (Branford, & Lee. 2004:43) กลาวไววา การบรหารจดการดานแหลงทางวฒนธรรมและมรดกเปนเรองทมหลกประสมประสานกนหลายรปแบบ คอการ บรหารทางธรกจ การจดการรกษาสถานทซงเปนมรดก การทองเทยวทางมรดก อตสาหกรรมดานขนสง โบราณคด และพพธภณฑศลปะทมองเหนสมผสได และผลผลตตางๆ ทางวฒนธรรม จดประสงคไดถกแยกมาจากการศกษาเพยงอยางเดยวไมเกยวของทงในดานผลก าไรทางเศรษฐกจ

1.3 ประเภทของทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวจ าแนกตามลกษณะเปน 3 ประเภทไดแก

1. ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต (Natural tourism resources) หมายถง ทรพยากรทงทางดานชวภาพและกายภาพ ไดแก พนทปา สตวปา น าตก ถ า ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโด ดเดน เอออ านวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต

2. ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร (Archeological and historical resources) หมายถง พนทหลกฐานและรองรอยทางกายภาพทเ หลออย เชน โบราณสถานและโบราณวตถซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมา และพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร รวมถงวตถตางๆ ทมนษยสรางหรอประดษฐขน

3 . ทรพยากรกา ทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม (Cultural tourism resources) เชน ศลปการแสดง การแตงกายแบบโบราณ ภาษาพนเมอง ความเชอเรองวญญาณ กจกรรมการยงชพแบบดงเดมของชนเผาทอาศยอยในพนทแหงใดแหงหนง และมวถชวตความเปนอยของชาวบาน ทงนยงรวมถ งสงทมนษยสรางขน เพอการทองเทยว เชน สวนสนก หรอพพธภณฑเปนตน และสงดงดดใจทมนษยสรางขนโดยวตถประสงคเดมนนอาจไมใชเพอการทองเทยว แตเปน สถาน ททนกทองเทยวสามารถเดนทางไปทองเทยวได เชน เขอน โรงงานผลตเบยร โรงงานเครองปนดนเผา สวนองน และหมบานของชาวน าชาวไร เปนตน (จราภรณ อมพรพรรด. 2547 ออนไลน)

สวน ราณ อสชยกล (2546 : 38) ไดจ าแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามลกษณะของทรพยากรได 4 ประเภท คอ ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต หมายถงแหลงทองเทยวทเกดขนเองและมความงดงามตามธ รรมชาต มความโดดเดนทางภมศาสตร ธรณวทยาและระบบปาไมทหลากหลาย เชน ภเขา ถ า น าตก ชายหาด เกาะแกง ปะการง สตวปา พรรณพช เปนตน ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณวตถ และศาสนสถาน หมายถง แหลงทองเทยวทมนษยสรางขนและมความส า คญในฐานะเปนหลกฐานทางประวตศาสตร โบราณคดและศาสนาทแสดงถงอารยธรรมของทองถน ทรพยากรการทองเทยวประเภท

9

ศลปวฒนธรรมและประเพณ หมายถงทรพยากรการทองเทยวทมคณคาทางศลปว ฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณทมเอกลกษณ ซงถายทอดกนมาจากอดตจนถงป จจบนเปนกจกรรมทเกยวกบการด าเนนชวตของมนษย และทรพยากรการทองเทยวประเภทมนษยสรางขน หมายถงแหลงทองเทยวทมนษยสรางขนเพอถอยสนองความตองการของนกทองเทยว โดยการสรางกจกรรมใหมหรอปรบปรงดดแปลงเพอใหสถานทมความหลากหลายในการท า กจกรรมการทองเทยว เชนเดยวกบ กอดเฟรย และคลารค (Godfrey, & Clarke. 2000: 64) ไดจดทรพยากรการทองเทยวเปนทรพยากรหลก คอมอ านาจดงดดนกทองเทยวสง และทรพยากรสนบสนน คอทรพยากรทชวยเสรมแรงดงดดใหแกทรพยากรหลก ซงแบงออกเปน 5 ประเภท ค อ ทรพยากรทางธรรมชาต ทรพยากรทางวฒนธรรม ทรพยากรดานงานมหกรรมเทศกาล ทรพยากรดานกจกรรม และทรพยากรดานงานบรการ

1.4 คณลกษณะของทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยว หลายประเภททสามารถดงดดนกทองเทยวใหเดนทางไป

ทองเทยวยงสถานททองเท ยวนน ควรมลกษณะหลกทส าคญ 4 ประการ หรอเรยกวา 4As (มหาวทยาลยราชภฏธนบร. 2550 ออนไลน) คอ

1.4.1 ความดงดดใจ (Attraction) ทรพยากรการทองเทยวควรดงดดความสนใจของนกทองเทยวได หรอมลกษณะชวนตา ชวนใจ มเสนหเฉพาะตว อนมสาเหตมาจากความงามต ามธรรมชาต เชน ชายหาดทรายขาว แนวปะการงทมสสนสวยงาม รวมทงปลาชนดตางๆ ปาทมพนธไมนานาชาตหรอความงดงามทมนษยสรางขน เชน ทะเลสาบ รสอรทในหบเขา หรอมลกษณะของเหตการณส าคญเฉพาะกาล เชน งานประเพณในเทศกาลส าคญของแตละทองถน การจดขบวน บปผชาตหรอการตกแตงขบวนพาเหรดและการแสดงในเทศกาลตางๆ การแสดงแสง ส เสยง ในแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร เปนตน

1.4.2 การเขาถงงาย (Accessibility) ทรพยากรการทองเทยวจะดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดมากหากมความสะดวกในการเดนทางเทยวชม นกทองเทยวจะเกดอรรถรสในการทองเทยวไดมาก แหลงทองเทยวแมมความสวยงามแตขาดความสะดวกในการเขาถง นกทองเทยวจะไมเดนทางไปเทยวชม ดงนนหนวยงานทรบผดชอบตองด าเนนการจดสรางสงอ านวยความสะดวก เชน ถนน สะพาน ทจอดรถ เพออ านวยความสะดวกในการเขาถ งแกนกทองเทยว

1.4.3 ความประทบใจ (Amenity) ทรพยากรการทองเทยวควรกอใหเกดความประทบใจ สขใจ และซาบซงในการเทยวชม เชน ทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตร ไดแก ปราสาท ราชวง วด โบราณสถานตางๆ ทแสดงถงอารยธรรมในอดต หรอแมแตทรพยากรธรรมชาตทเหมาะสมแกการพกผอน หรอทรพยากรการทองเทยวทกอใหเกดความสนกสนาน เชน การรวมงานเทศกาลประเพณตางๆ เชน งานคารนวลในประเทศบราซล งานประเพณสงกรานตในประเทศไทย เปนตน

10

1.4.4 องคประกอบของการบรการ (Ancillary service) สถานททองเทยวควรจดสรรการบรการดานตางๆ ใหกบนกทองเทยว หนวยงาน และภาคธรกจทเกยวของ เพออ านวยความสะดวกและดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมายงสถานททองเทยว

1.5 ขอมลพนฐานเกยวกบวด วด หมายถง สถานทท างศาสนา ซง มเสนาสนะและอาคารถาวรวตถตางๆ เปนท

พ านกอยอาศยศกษาปฏบตธรรมวนย และประกอบศาสนกจของพระภกษสงฆตลอดจนเปนทบ าเพญกศลตางๆ ของพทธศาสนกชนทงทางดานจตใจ และกจกรรมตามประเพณนยม รวมทงเปนศนยกลางบรการทางการศกษาและทางสงคม (มหาวทยาลยศลปากร. 2550 ออนไลน)

1.5.1 ชนดของวด ตามพระราชบญญตคณะสงฆในประเทศไทย พทธศกราช 2505 ก าหนดไววา

วดม 2 ชนด คอ วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และส านกสงฆ ซงวสงคามสมา หมายถง เขตพนททพระภกษสงฆขอพระราชทานพระบรมราชานญาตเพอใชจดตงวดขน แตในทางปฏบตนนเปนการขอพระบรมราชานญาตเฉพาะแตบรเวณทตงพระอโบสถเทานน สวนส านกสงฆ หมายถง สถานทตงพ านกอาศยของหมพระภกษสงฆ ซงไมไดขอพระบรมราชานญาตใชผนทดนแหงนนเพอจดตงเปนวดขน ดงนนส านกสงฆจงไมมโรงพระอโบสถเพอใชเปนทท าสงฆกรรม วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา ถอวาเปนวดทถกตองและมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมาย

1.5.2 ประเภทของวด วดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ วดหลวงหรอพระอารามหลวง หมายถง วดท

พระมหากษตรยหรอพระบรมวงศานวงศทรงสราง หรอวดทรฐบาลหรอราษฎรทวไปสรางขนแลวทรงรบไวในพระบรมราชปถมภ และวดราษฎร หมายถง วดทราษฎรทงหลายสรางขนตามศรทธา และไดรบพระราชทานวสงคามสมาถกตองตามกฎหมายจากทางราชการแลว และชวยกนท านบ ารงวดสบตอกนมา

1.5.3 พระอารามหลวงแบงตามระดบออกเปน 3 ชน 1. พระอารามหลวงชนเอก หมายถง เปนวดทบรรจพระบรมอ ฐหรอวดทม

เกยรตอยางสง ม 3 ชนด คอ ราชวรมหาวหาร ราชวรวหาร และวรมหาวหาร 2. พระอารามหลวงชนโท หมายถง วดทมเจดยสถานส าคญ หรอวดทมเกยรต

ม 4 ชนด คอ ราชวรมหาวหาร ราชวรวหาร วรมหาวหาร และวรวหาร 3. พระอารามหลวงชนตร หมายถง วดทมเกยรต วดประจ าหวเมอง หรอวด

สามญ ม 3 ชนด คอ ราชวรวหาร วรวหาร และสามญ ไมมสรอยตอทายชอ 1.5.4 พระอารามหลวงแบงตามฐานนดรศกดออกเปน 4 ชนด คอ

1. ราชวรวหาร หมายถง พระอารามทพระมหากษตรย สมเดจพระราช น สมเดจพระยพราช ทรงสรางหรอปฏสงขรณเปนการสวนพระองค

2. วรวหาร หมายถง พระอารามทพระมหากษตรย สมเดจพระราชน สมเดจพระยพราช ทรงสรางหรอปฏสงขรณพระราชทานเปนเกยรตยศแกผต าศกดลงมา หรอแกวด รวมทง

11

วดทประชาชนสรางหรอปฏสงขรณและท รงรบไวเปนพระอารามหลวง และยกเปนเกยรตยศจดวาเปนวดมเกยรต

3. ราชวรมหาวหาร หมายถง พระอารามทพระมหากษตรย สมเดจพระราชน สมเดจพระยพราช ทรงสรางหรอปฏสงขรณเปนการสวนพระองค เปนพระอารามใหญ โดยทสงปลกสรางมขนาดใหญโตสมพระเกยรต มความส าคญมาก

4. วรมหาวหาร หมายถง พระอารามลกษณะเดยวกบชนด ราชวรมหาวหาร แตมความส าคญนอยกวา และทรงสรางหรอปฏสงขรณแลวพระราชทานเปนเกยรตแกผอน

1.5.5 การใชพนทของวด โดยทวไปนยมแบงเขตพนทภายในออกเปน 3 สวน คอ 1. เขตพทธาวาส เปนพนทส าหรบพระสงฆใชประกอบพธกรรมทางศาสนา

เปนเสมอนสญลกษณแหงสถานทประทบขององคพระสมมาสมพทธเจา เพราะค าวาพทธาวาส มความหมายเปน สถานทประทบของพระพทธเจา เขตพทธาวาสมกประกอบดวยสถาปตยกรรมหลกส าคญๆ ทเกยวเนองกบพระพทธองคและพธกรรมตา งๆ คอ พระเจดย พระมณฑป พระปรางค : เปนอาคารทสรางเพอใชเปนศนยกลางหลกของวด พระอโบสถ : เปนอาคารทใชประกอบพธกรรมในการท าสงฆกรรม พระวหาร: เปนอาคารทใชประกอบพธกรรมทางศาสนาระหวางพระสงฆและฆราวาส เจดยราย เจดยทศ : เปนอาคารทใชบ รรจอฐ หรอประกอบเพอใหผงรวมสมบรณ หอระฆง : คออาคารทใชเปนเครองตบอกเวลาส าหรบพระภกษสงฆ ศาลาตางๆ เชน ศาลาราย : เปนอาคารทใชเปนทนงพกของผมาเยอน ศาลาทศ: เปนอาคารทใชลอมอาคารส าคญส าหรบใหคฤหสถนงพก หรอประกอบเพอให ผงรวมสมบรณ พระระเบยง : เปนอาคารทลอมอาคารหลกส าคญหรอลอมแสดงขอบเขตแหงพทธาวาส พลบพลาเปลองเครอง : เปนอาคารทใชส าหรบเปนทพระมหากษตรยเปลยนชดฉลองพระองคในวาระททรงเสดจพระราชด าเนนเพอบ าเพญพระราชกศล

2. เขตสงฆาวาส หมายถงขอบเขตบรเวณพนทสวนหนงของวดทก าหนดไวใหเปนทอยอาศยของพระภกษสงฆ เพอใหสามารถปฏบตภารกจสวนตวทไมเกยวเนองกบพธการใดทางศาสนาโดยตรง ค าวา สงฆาวาส มาจาก ค าวา สงฆ เชอมกบค าวา อาวาส แปลวา ทอยแหงหมสงฆ พนทบรเวณนจงมกมข อบเขตท มดชดและประกอบดวยอาคารสถาน ทสมพนธเฉพาะกบกจกรรมและวตรปฏบตทเปนวถแหงการด าเนนชวตของเพศสมณะเทานน อนไดแก กฏ: เปนอาคารทใชส าหรบอาศย จ าวตรหลบนอน กปปยกฎ : คอโรงเกบอาหาร หอฉน : เปนอาคารทใชส าหรบฉนภตตาหาร วจจกฎ: เปนอาคารส าหรบใชขบถาย ศาลาการเปรยญ : เปนอาคารทใชส าหรบ เรยนหนงสอของพระสงฆ หอไตร : เปน อาคารทใช ส าหรบ เกบรกษาคมภรทางศาสนา ชนตาฆร: คอโรงไฟและตมน า เรอนไฟ (เปลอง ณ นคร. 2551) ธรรมศาลา: คอโรงเทศนาธรรม หองสรงน า: หองส าหรบช าระกาย ศาลาทาน า: เปนอาคารทใชเปนทาและทางเขาสวดทางน า

3. เขตธรณสงฆ หมายถงเขตพนทในพระอารามทวดก าหนดพนทบางสวนทเหลอจากการจดแบงเขตส าคญ คอ เขตพทธาวาส และเขตสงฆาวาส ใหเปนเขตพนทส าหรบเออประโยชนใชสอยในเชงสาธารณะประโยชนใ นลกษณะตางๆ ของวด เชน ใชเปนพนทเปดโลงเพอสรางความรมรนใหวด หรอใชเปนสถานทกอสรางอาคารอนๆ เชน สรางเมรส าหรบฌาปนกจศพ

12

ชมชน ตงโรงเรยนเพอใหการศกษาแกสงคม แบงเปนพนทใหคฤหสถเชาเพอใชเปนแหลงท ามาหากน อาท การสรางตกแถว หรอท าเปนตลาด เปนตน

การแบงพนทวดออกเปน 3 สวนน ในเชงการอ อกแบบทางสถาปตยกรรมจงหมายถงสวนหนงคอเขตพทธาวาสถกใชเปนพนทกงสาธารณะ (Semi-public zone) อกสวนหนง คอ เขตสงฆาวาส ทใชเปนพนทสวนตว (Private zone) เฉพาะของพระสงฆ สวนเขตธรณสงฆกเปนเสมอนเขตพนทสาธารณะ (Public zone) ส าหรบคนทวไป (มหาวทยาลยศลปากร. 2550 ออนไลน)

2. การทองเทยว

2.1 ความหมายของการทองเทยว องคการสหประชาชาตไดใหความหมายของการทองเทยวไววา หมายถง การเดนทาง

เพอความบนเทง รนเรงใจ เยยมญาต หรอการไปรวมประชม แตมใชเพอประก อบอาชพเปนหลกเปนฐาน หรอไปพ า นกอยเปน การถาวร สวนการทองเทยวแหงประเทศไทยไดอธบายวา การทองเทยวคอ การเดนทางตามเงอนไขทก าหนดเปนสากล 3 ประการคอ การเดนทางจากทอยปกตไปทอนชวคราว การเดนทางโดยสมครใจ การเดนทางทไมใชไปประกอบอาชพหรอหารายไดและมใชเพอการศกษา โดยทจดประสงคของการเดนทางไมเฉพาะเพอการพกผอนหรอสนกสนานรนเรงเทานน รวมถงเพอประชม สมมนา ศกษาหาความรเพอการกฬาตดตอธรกจหรอเยยมญาต (ระพพรรณ ทองหอ และคณะ. 2545: 7) ซงสอดคลองกบ จาฟาร (Alan Collier. 2003: 4; Citing Jafari. 1977) ทใหความหมายไววา เปนการทมนษยใชวถชวตแตกตางจากทเคยเปน หรอจากสงแวดลอมปกตในระยะเวลาไมเกน 1 ป ตดตอกน โดยมจดมงหมายเพอการพกผอน หรอเพ อวตถประสงคอนๆ ทไมเกยวของกบการสรางรายไดจากสถานททไปเยอน เดวดสน (1995 : 2) ใหความหมายในทศทางเดยวกนวา หมายถงการเดนทางออกจากทพกในชวงระยะเวลาสนๆ เปนการชวคราวเพอการเยยมญาตมตร หรอวตถประสงคดานการทองเทยวอนๆ ทไมใ ชการประกอบอาชพ เชน การพกผอน การเลนกฬา การประชม การสมมน า สวน พลอยศร โปราณานนท (2544: 41) ใหความหมายไววา หมายถง หนงในกจกรรมตางๆ ทกระท าในเวลาวาง แตแตกตางจากนนทนาการตรงทวานนทนาการจะเปนกจกรรมในยามวางทมกกระท าทบานหรอ ใกล บาน ในขณะท การทองเทยวมกมระยะทางเขามาเกยวของ อาจจะมการพกคางคนและมกมกจกรรมทางนนทนาการ ในแหลงจดหมายปลายทางนนดวย

จากความหมายทกลาวมา สรปไดวา การทองเทยวเปนการเดนทางจากทอยอาศยปกตไปยงทอนเปนการชวคราว เดนทางดวยความสม ครใจ เพอความบนเทงรนเรงใจ เยยมญาต เพอการศกษา ศาสนา กฬา เพอตดตอธรกจ ตลอดจนรวมถงการประชมสมมนา แตมใชเพอประกอบอาชพเปนหลกเปนฐาน

2.2 การทองเทยวเชงนเวศ กระทรวงการทองเทยวและกฬา ไดกลาวถงการทองเทยวเชงนเวศ วา คอ การ

ทองเทยวไปในสถานททเปนแหลงทรพยากรธรรมชาต สงคมหรอชมชนตามธรรมชาต เพอชนชม

13

และเรยนรเกยวกบธรรมชาต สงแวดลอมสงคม ปลกจตส านกในการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม เชน การเดนปา การด าน า การศกษาวถชวต เปนตน เชนเดยวกบ ลาซคเรน (1991 : 31) ไดใหความหมายวา เปนการทองเทยวรปแบบหนงทเปนการเดนทางทองเทยวอยางมความรบผดชอบตอสภาพแวดลอม โดยไมรบกวนสภาพพนททางธรรมชาต ทงนยงกอใหเกดความพงพอใจและเหนคณคาของธรรมชาต ตลอดจนความเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมทงในอด ตและปจจบนของทองถนนนๆ รวมทงชวยสงเสรมใหเกดการอนรกษหรอลดผลกระทบทางลบทจะเกดตอสภาพพนท และยงเปนการสรางค วามพรอมใหกบชมชนทองถนมสวนรวมกบการทองเทยว สอดคลองกบค ากลาวของ ร าไพพรรณ แกวสรยะ (2547: 113) ทวา การทองเทยวเชงนเวศ คอการทองเทยวในแหลงธรรมชาต ทมเอกลกษณเฉพาะถน และแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศโดยกระบวนการเรยนรรวมกนของผทเกยวของ ภายใตการจดการสงแวดลอม และการทองเทยวอยางมสวนรวมของทองถน เพอมงเนนใหเกดจตส านกตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน

จากแนวคดดงกลาวสรปไดวา การทองเทยวเชงนเวศ คอการทองเทยวทใหความส าคญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมและวถชวตวฒนธรรมประเพณไวใหดทสดเพอใหเกดการทองเทยวทยงยนในเชงเศรษฐกจ สงคมและส งแวดลอม เปนการจดการทองเทยวทเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมนอยทสด และใหการศกษาเรยนรแกนกทองเทยวและประชากรทองถน ใหหยงรากลกลงในจตส านกของทกคน รวมถงการมสวนรวมของประชาชนในพนทในการวางแผน ตดสนใจและไดรบประโยชนจากการทองเทยว

2.3 การทองเทยวเชงวฒนธรรม การทองเทยวแหงประเทศไทย (2551 ออนไลน) ไดใหความหมายของการทอง เทยว

เชง วฒนธรรม ไววาคอ การทองเทยวเพอชมสงทแสดงความเปนวฒนธรรม เชน ปราสาท พระราชวง วด โบราณสถาน โบราณวตถ ประเพณ วถการด าเนนชวต ศลปะทกแขนง และสงตางๆ แสดงถงความเจรญรงเรองทมการพฒนาใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม การด าเนนชวตของบคคลในแตละยคสมย ผทองเทยวจะไดรบทราบประวตความเปนมา ความเชอ มมมองความคด ความศรทธาความนยมของบคคลในอดตทถายทอดมาถงคนรนปจจบน ซงสอดคลองกบ ราณ อสชยกล (2546: 83) ทใหความหมายไววา การทองเทยวเชงศลปวฒนธรรม (Cultural tourism) หมายถง การทองเทยวเพอการชมหรอสมผสศลปวฒนธรรมแขนงตางๆ ไดแก สถาปตยกรรม จต รกรรม ประตมากรรม ภาษาและวรรณกรรม หต ถกรรม นาฏศลปและดนตร รวมท งงานเทศกาล ประเพณ ตลอดจนการเทยวชมมรดกทางประวตศาสตรทเปนแหลงประวตศาสตร โบราณสถาน และศาสนสถาน ซงเปนไปในแนวทางเดยวกบ เชยงใหมวซต เตอร (2550 ออนไลน) ไดกลาวไววา เปนการเดนทางทองเทยวเพอชนชม และศกษาวฒนธรรมประเพณ ทมเอกลกษณของทองถน โดยชมชนทองถนมสวนรวมตอการจดการทองเทยวบนพนฐานของการมจตส านกตอการรกษาสภาพแวดลอม และวฒนธรรมของทองถน เชน การเทยวชมประเพณในราชส านก (ประเพณหลวง) หรอประเพณพนบานและการทองเทยวชมวถชวตในหมบาน เชนเดยวกบ สวางวรรณ (Sawangwan 2548: 22) ไดกลาววา การทองเทยวเชงวฒนธรรม อาจจะเปนไปไดวา

14

เปนรปแบบการทองเทยวทเปนประโยชนซงจดใหเทยวชมทวทศนทางวฒนธรรมอนเปนการเลาเรองถงคณคาทสมผสไดและสมผสไมไดระหวางกจกรรมอนๆ บนสถานทมรดกทางวฒนธรร ม ในสวนของการทองเทยวใหยงยนตองมแผนการจดการมรดกทางวฒนธรรมเชนเดยวกบมรดกทางธรรมชาตอยางตอเนอง

โกเอลเนอ และ รทชาย (Goeldner & Ritchie 2006 : 264) กลาววา การทองเทยวทางวฒนธรรมมวตถประสงคเพอสรางความคนเคยกบประชาชนในทองถนอนๆ หรอประเทศอนๆ เพอทจะท าความเขาใจและซาบซงตอวฒนธรรมของประชาชนทองถนนนๆ ดงนนการทองเทยวจงเปนการกอใหเกดความรและการตดตอสอสาร ซงมความส าคญอยางยงตอการสรางความเขาใจตอกน สวนประสงค เอยมอนนต (2543: 120)

ICOMOS (อโคโมสไ ทยแลนด . 2551 ออนไลน ) ไดก าหนดหลกการของกฎบตรระหวางประเทศ วาดวยเรองการทองเทยวทางวฒนธรรมไวดงน

1. การทองเทยว คอ วถทางหลกแหงการแลกเปลยนทางวฒนธรรม การอนรกษจะตองสรางโอกาสใหทงประชาชนในทองถน และผมาเยอนได มประสบการณ รบร และเขาใจในมรดกและวฒนธรรมของชมชนตางๆ ทหลากหลาย

2. ความสมพนธระหวางมรดกทางวฒนธรรมและการทองเทยว อาจเปนไปดวยความรวดเรวจนอาจกอใหเกดความขดแยงทางคณคาขน จงควรมการจดการในรปแบบทยงยน เพอใหสบทอดแกคนในรนตอไป

3. การอนรกษและการวางแผนการทองเทยว จะตองเปนหลกประกนแหงประสบการณทคมคา เปนทพงพอใจ และสรางความสขแกผมาเยอน

4. ชมชนและประชาชนในทองถน ควรมสวนรวมในการวางแผนการอนรกษ และจดการการทองเทยว

5. กจกรรมการทองเทยวและการอนรกษตองสรางผลตอบแทนแกชมชนทองถน 6. การสงเสรมการทองเทยวตองปกปอง และรกษาคณคาลกษณะเฉพาะของมรดกทง

ทางธรรมชาตและทางวฒนธรรม 2.4 การจดการการทองเทยว การจดการการทองเทยว หมายถง การกระท าอยางมเปาหมายทสอดคลองกบหลกการ

ทฤษฎและแนวคดทเหมาะสม โดยค านงถงส ภาพทแทจรง รวมทงขอจ ากดตางๆ ของสงคมและสภาพแวดลอม การก าหนดแนวทาง มาตรการ และแผนปฏบตการทด ตองค านงถงกรอบความคดทไดก าหนดไว มฉะนนแลวการจดการทองเทยวจะด าเนนไปอยางไรทศทางและประสบความลมเหลว การพจารณาการจดการทองเทยวอยางเปนระ บบ (System approach) และบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายนน จ าเปนจะตองพจารณาระบบยอย (Subsystem) หรอองคประกอบหลกของการจดการทองเทยว บทบาทหนาทของแตละองคประกอบและความสมพนธ (Relationship) ระหวางองคประกอบเหลานน รวมถงการพจารณาสภาพแวดลอมของระบบการทองเทยวดวย (นภาพร หนอกษร . 2548 : 17) ซงองคกร UNSCO ไดกลาวถงประสบการณการทองเทยวในหลวงพระบางได

15

แสดงใหเหนอยางชดเจนวา การวางแผนและการจดการเปนสงส าคญ ถาหากประเทศตองการทจะประสบความส าเรจ การขาดการวางแผนทดในการกอสราง การโฆษณา การลงทน กจะไมสามารถน าไปสผลประโยชนได การขาดการบรหารทมประสทธภาพกอใหเกดปญหาตอภาวการณควบคมในอนาคต ไมใชแตเพยงการวางแผนและการจดการอยางเดยวเทานนวาเปนสงส าคญ แตการมสวนรวมของชมชนในกระบวนการตาง ๆ เหลานกมความส าคญเชนกน ชมชนในหลวงพระบางจะตองไดรบรในรายละเอยดและไดรบโอกาสเพอรวมกนวางแผนและกระบวนการจดการ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). 2004:77)

2.4.1 การจดการการทองเทยวทยงยน การทองเทยวทยงยน คอ การบรหารจดการการทองเทยวใหพฒนาในทกๆ ดาน

อยางรอบคอบ ระมดระวง เกดผลดตอเศรษฐกจ สงคม และความงดงามทางสนทรยภาพ มการจดการทรพยากร และสงแวดลอมอยางชาญฉลาด เกดประโยชนอยางสงสดและยาวนาน โดยไมท าใหสญเสยเอกลกษณทางธรรมชาตและวฒนธรรมของทองถ น เชนเดยวกบ ร าไพพรรณ แกวสรยะ (2547 . ออนไลน ) ไดกลาวถง หลกการใ นการจดการการทองเทยว ทยงยนตามหลกการการพฒนาการทองเทยวของโลก ไววา

1. อนรกษและใชทรพยากรอยางพอด (Using resource sustainable) หมายถง มวธการจดการใชทรพยากร ทงมรดก ทางธรรมชาตและมรดกท างวฒนธรรม อยางมประสทธภาพ ใชอยางประหยด ค านงถงตนทนดานคณคาและคณภาพของธรรมชาต และตนทนทางวฒนธรรมซงเปนภมปญญาทองถน

2. ลดการบรโภคและใชทรพยากรทเกนความจ าเปนควบคกบการลดการกอของเสย (Reducing over-consumption and waste) การรวมกนวางแผนกบผเกยวของจดการการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพ หรอจดหาทรพยากรอนทมคณสมบต มคณภาพเหมอนกน หรอใชทดแทนกนได เพอลดการใชทรพยากรทหายาก

3. รกษาและสงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม (Maintain diversity) ตองวางแผนขยายฐานการทองเทยวโดยการรกษาและสงเสรมใหมความหลากหลายเพมขนในแหลงทองเทยวทเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาต และแหลงท องเทยวทางวฒนธรรม โดยการเพมคณคา และมาตรฐานการบรการ เพอใหนกทองเทยวใชเวลาทองเทยวในสถานทนนนานขน หรอกลบไปเทยวซ าอก

4. ประสานแผนการพฒนาการทองเทยว (Integrating tourism into planing) การประสานแผนการพฒนา กบหนวยงานอนทเกยวของเชน แผนพฒนาทองถนขององคกรปกครองทองถน (อบต. หรอเทศบาล) แผนพฒนาของส านกนโยบายและแผนสงแวดลอม แผนพฒนาจงหวด แผนพฒนาของกระทรวง ทบวง กรม ทเกยวของในพนท เพอใหการท างานในสถานททองเทยว มศกยภาพ

16

5. น าการทองเทยวขยายฐานเศรษฐกจในทองถน (Supporting local economy) การประสานงานกบองคกรปกครองทองถน และหนวยงานราชการ ทเกยวของ สงเสรมกจกรรมการทองเทยวในทองถน โดยสรรหาความโดดเดนของทรพยากรในทองถน น าไปประชาสมพนธ เพอใหนกทองเทยวเด นทางเขาไปเทยว เปนการสรางรายไดกระจายสประชากรทประกอบการในทองถน

6. การมสวนรวม การสรางเครอขายพฒนาการทองเท ยวกบทองถน (Involving local communities) มการรวมท างานกบทองถนแบบองครวม (Participation approach) โดยเขาเปนหนวยงานรวมจด รวมวเคราะห หรอรวมแกปญหา รวมสงเสรมการขายการทองเทยว รวมประเมนผลการทองเทยว เปนตน นอกจากนนตองประสานเครอขายระหวางองคกรและทองถน เพอยกระดบคณภาพของการจดการการทองเทยวในทองถน

7. จดประชม และปรกษาหารอกบผเกยวของทมผลประโยชนรวมกน (Consulting stakeholders and the public) ตองมการประสานกบพหภาค ไดแก ชมชนหรอประชาคมในพนท องคกร ปกครองสวนทองถน กลมผประกอบการทองเทยว สถาบนการศกษา สถาบนการศาสนา หนวยงานราชการทรบผดชอบในพนท เพอรวมประชมปรกษาหารอ ในการเพมศกยภาพใหกบแหลงทองเทยว การประเมนผลกระทบการทองเทยว การแกไขปญหาทเกด ผลกระทบดานสงแวดลอมและดานการตลาด เพอรวมปฏบตในทศทางเดยวกน

8. การพฒนาบคลากร (Training staff) การใหความร การฝกอบรม การสงพนกงานดงานอยางสม าเสมอ เพอใหพนกงานมความร มแนวคด และมวธปฏบตในการ พฒนาการทองเทยวทยงยน เปนการพฒนาบคลากรในองคกร และชวยยกระดบมาตรฐานการบรการการทองเทยว

9. การจดเตรยมขอมล บรการขาวสารการทองเทยว (Marketing tourism responsibly) มการ จดเตรยมข อมลขาวสารการทองเทยว และการบรการการขายใหพรอม มเพยงพอตอการเผยแพร ซงอาจจดท าในรปสอทศนปกรณรปแบบตางๆ

10. ประเมนผล ตรวจสอบ และวจย (Undertaking research) การชวยแกปญหาและเพมคณคา รวมถงคณภาพของแหลงทองเทยว การลงทนในธรกจทองเทยว ผเกยวของกบการทองเทยวตองมการประเมนผล การตรวจสอบผลกระทบ และการศกษาวจย เพอทราบผลของการบรการน ามาปรบปรงและแกไขการจดการ การบรการอยางมประสทธภาพ

2.4.2 การจดการทองเทยวเชงนเวศ การทองเทยว เปนกระบวนการทเกยวของสมพนธกนระหวางบคคลหลายฝาย

ดงนนจงใหความส าคญกบการบรหารจดการเปนหลก ดงท ปรยา แสงศร (2542: 31-32) ไดกลาววา การทองเทยวแบบเดมเปนการทองเทยวทเนนความพงพอใจและรายไดทางเ ศรษฐกจโดยจ ากดทขนาดและปรมาณผลตอบแทน ในขณะทการทองเทยวแบบใหมเปนการทองเทยวทเนนการจ ากดทรปแบบของกจกรรมและวตถประสงคทเหมาะสมกบแตละพนทโดยมการวางแผน และมกระบวนการจ ดการอยางมประสทธภาพ เพอเออประโยชนกลบไปสทองถนใหมากทสด อนจะ

17

น าไปสการพฒนาการทองเทยวทยงยน เชนเดยวกบ มนส สวรรณ และคณะ (2541: 124-125) ซงไดก าหนดกรอบของการบรหารจดการการทองเทยวไว 5 ประการ คอ การส ารวจขอมลเกยวกบทรพยากรทองเทยว การปรบปรงและพฒนาแหลงทองเทยว การโฆษณาและประชาสมพนธ การบรหารแหลงทองเทยว และการรกษาความปลอดภยในแหลงทองเทยว

2.5 การใหบรการการทองเทยว การใหบรการ หมายถงการใหความสะดวกรวดเรวในการประกอบกจกรรมดวยวธ

ตางๆ เพอสนองตอบตอความตองการของลกคา ตลอดจนถงการสรางความพงพอใจและประทบใจในการใหบรการ (จตตมา วรภทรพงศ. 2546: 7) สวน ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2541 : 335) ไดกลาวถงลกษณะการบรการวา ไมสามารถจบตองได (Intangibility) คอ บรการไมสามารถทจะมองเหนหรอเกดความรสกไดกอนทจะมการซอ ไมสามารถแบงแยกการใหบรการ (Inseparability) คอเปนการผลตและบรโภคในขณะเดยวกน กลาวคอผขายหนงรายสามารถใหบรการลกคาในขณะนนไดหนงราย เนองจากผขายแตละรายมลกษณะเฉพาะตวไมสามารถใหคนอนมาบรการแทนไดเพราะตองผลตและบรโภคในเวลาเดยวกน ท าใหขายบรการอยในในวงจ ากดในเรองเวลา ไมแนนอนหรอมความแตกตาง (Variability) ลกษณะของการใหบรการไมแนนอนขนอยกบวาผขายบรการเปนใคร จะใหบรการเมอไร ทไหน อยางไร ไมสามารถเกบไวได (Perishability) คอ การบรการไมสามารถเกบไวไดเหมอนสนคาอนๆ ถาความตองการมสม าเสมอ การใหบรการกจะไมมปญหา แตถาลกษณะของความตองการไมแนนอนจะท าใหเกดปญหา คอ บรการไมทนหรอไมมลกคา

ภาพประกอบ 1 แสดงลกษณะการบรการ ทมา ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2541: 335) หลกพนฐานส าคญทน าไปสความส าเรจของการบรการทมคณภาพ ของค าวา “บรการ

(Service)” เมอแยกตวอกษรแตละตวเปนค าขนตนขององคประกอบของความส าเรจในการบรการคอ

ไมสามารถจบตองได ไมสามารถแบงแยก

การใหบรการ

ไมแนนอนหรอ มความแตกตาง

ไมสามารถเกบไวได

ลกษณะการบรการ

18

ภาพประกอบ 2 แสดงหลกพนฐานของความส าเรจในการใหบรการ ทมา: จตตมา วรภทรพงศ. 2546: 21

3. การส ารวจทรพยากรการทองเทยว การ ส ารวจ ทรพยากร (resource audit) สถา บนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษ

สงแวดลอม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รวมกบมหาวทยาล ย Oxford Brooks ไดก าหนดรปแบบหลกการการส ารวจทรพยากรทองเทยว ไวมประเดนทจะตองเกบขอมลคอ ชอและลกษณะ ทตง การเขาถง เจาของ การใหบรการ ขอมลทองเทยว การตดตอ ซงมขนตอน (มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. 2545) ดงน

1. จ าแนกทรพยากรทองเทยว 1.1 ประเภทของทรพยากร

1) ทรพยากรหลก เปนจดดงดดนกทองเทยว 2) ทรพยากรรอง เพอสนบสนนทรพยากรหลกในการดงดดนกทองเทยว

1.2 ชนดของทรพยากร 1) ทรพยากรธรรมชาต: พช สตว ภมทศน ภมอากาศ น า 2) ทรพยากรวฒนธรรม: ศาสนา มรดกวฒนธรรม ประวตศาสตร ชาตพนธ 3) ทรพยากรเหตการณส าคญ: งานมหกรรม การแขงขน งานแสดงผลตภณฑ 4) ทรพยากรกจกรรม: นนทนาการ ผจญภย สงอ านวยความสะดวก 5) ทรพยากรบรการ: ทพก อาหาร การตอนรบ การขนสง

ความพงพอใจ

ความคาดหวง

ความพรอม

ความมคณคา

ความสนใจ

ความมไมตร

ความมประสทธภาพประสทธภาพ

S = Satisfaction

E = Expectation

R = Readiness

V = Values

I = Interest

C = Courtesy

E = Efficiency

การบรการ

19

2. ส ารวจท ารายการทรพยากรทองเทยว การส ารวจรายการทรพยากรท องเทยว 5 ชนด คอ ธรรมชาต วฒนธรรม เหตการณ

ส าคญ กจกรรม และการบรการดงกลาว โดยการเกบขอมลรายละเอยดของสงทมความนาสนใจ ดงดดใจ ความโด ดเดนเปนเอกลกษณ ความส าคญ คณคา ขาวสาร สถานทตง การเขาถงแหลง ผดแลรบผดชอบจดการ ชวงเวลาใชบรการ การตดตอประสานงาน ปรมาณการใช ผเขาใช ลกษณะการใช และคาธรรมเนยมการใชแหลงทรพยากร

3. การประเมนทรพยากรทองเทยว 1. คณภาพทรพยากร คอ สงทท าใหทรพยากรนนดกวา หรอดอยกวาทรพยากรอนใน

สถานทอน ๆ การไดรบการดแลรกษาจดดอยเสยหาย คณภาพบรการ สงทควรปรบปรง สงท เปนปญหาอปสรรค

2. ความโดดเดนของทรพยากร ไดแก มสงท ท าใหทรพยากร ในพนทนน ๆ มความนาสนใจเปนพเศษ ซงแตกตางจากทอน กระตงสามารถสรางความภาคภมใจในสถานทนนๆ

3. อ านาจในการดงดดนกทองเทยว ไดแก สงทมบทบาทในกจกรรม ระบบการวดการประเมนระดบการใช การเพมแรงดงดดมากขน

4. ฐานขอมลของทรพยากรทองเทยว ไดแก ขอมลทท าใหทรพยากรนนมคณประโยชนตอแหลงทองเทยว การทองเทยวประเภท ทเหมาะสมและนาพงพอใจ ในปจจบน การเพมความดงดดเพอมบทบาทส าคญในอนาคต และลกษณะปญหาอปสรรคตอการพฒนา 4. นโยบายการพฒนาและสงเสรมการทองเทยว

4.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2550 (ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราฎร. 2550 ออนไลน)

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2550 มสาระทเกยวของกบการอนรกษสงแวดลอมทางธรรมชาตและวฒนธรรมอยหลายมาตรา ไดแก

มาตรา 79 รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายดานสงคม การศกษา และวฒนธรรมอนรกษ ฟนฟ ปกปอง และเผยแพรศลปวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณ ของชาต ตลอดจนคานยมอนดงามและภมปญญาทองถน และตองปลกฝงและสงเสรมใหประชาชน มจตส านกในเรองดงกลาว

มาตรา 84 หมวด 5 นโยบายพนฐานแหงรฐ ก าหนดไววา “รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต และ สงแวดลอม ดงน (1) จดใหมแผนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางเปนระบบ โดยใหประชาชนชมชน และองคกรปกครองสวนทองถนทเกยวของมสวนรวมในการจดท าแผนดงกลาว ดวย (2) สงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บ ารงรกษาและ ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล (3) สงเสรม บ ารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาทยงยน

20

โดยใหประชาชน ชมชนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมในการก าหนดแนวทางการด าเนนงาน”

มาตรา 280 หมวด 14 การปกครองสวนทองถน ก าหนดไววา “องคกรปกครองสวนทองถนยอมมหนาทบ ารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน หรอวฒนธรรมอนดของทองถน”

มาตรา 281 เพอสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถนยอมมอ านาจหนาทตามทกฎหมายบญญต (1) การจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทอยในเขตพนท (2) การเขาไปมสวนในการบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอยนอกเขตพนทเฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการด ารงชวตของประชาชนในพนทขอ งตน (3) การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใดนอกเขตพนทซงอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมหรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท

4.2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ไดระบถงพนธกจเกยวกบสงแวดลอมไววา ด ารงความหลากหลายทางชวภาพ สรางความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใหสมดลระหวางการอนรกษและการใชประโยชน ใหชมชนมความร เพอคมครอง ทรพยากร ดวยการ สงเสรม ชมชนในการบรหารจดการทรพยากร และไดมยทธศาสตรการสรางความเขมแขงของชมชนและสงคมใหเปนรากฐานทมนคงของประเทศ โดยใหความส าคญกบการเสรมสรางศกยภาพของชมชนในการอยรวมกนกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสนตและเกอกล (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . 2550 ออนไลน)

ประเดนการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและสงแวดลอม มการใหความส าคญถง การรกษาฐานทรพยากรและความสมดลของระบบนเวศ เพอรกษาสมดลระหวางการอนรกษและการใชประโยชน โดยพฒนาระบบฐานขอมลและสรางองคความร สงเสรมสทธชมชนและการมสวนรวมในการจดการทรพยากร และการสรางสภาพแวดลอมทด โดยการปรบแบบแผนการผลตและพฤตกรรมการบรโภค เพอลดผลกระทบตอฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถน โดยใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางส าคญ เรมจากการจดการองคความรและสรางภมคมกน คมครองทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพจากการคกคามภายนอก (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต: 2550 ออนไลน)

21

4.3 นโยบายภาคการทองเทยวและบรการของรฐบาล นายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร ไดแถลงตอรฐสภาไวเมอ วนท 29 ธนวาคม 2551

คอ 1.ขยายฐานภาคบรการ ในโครงสรางการผลตของประเทศ โดยเพมความ

หลากหลายของธรกจบรการ เพมมลคา เพมความสามารถในการแขงขน พฒนาแรงงานฝมอทงในดานคณภาพและความรดานภาษา และเชอมโยงธรกจภาคบรการ อตสาหกรรม และเกษตรเขาดวยกนใหเปนกลมสนคา เชน ธรกจสขภาพ อาหาร และการทองเทยว รวมทงสนคาบรการทใชความคดสรางสรรคบนพนฐานของวฒนธรรมและภมปญญาไทยทเชอมโยงกบเทคโนโลยสมยใหม

2.พฒนาแหลงทองเทยวทงของรฐและเอกชน โดยรกษาและพฒนาแหลงทองเทยวเดมทมอยแลว ทงแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรม และแหลงทองเทยวทมนษยสรางขน โดยเชอมโยงกบวถชวตของชมชน รวมทงจดตงเขตเศรษฐกจพเศษดานการทองเทยวและก าหนดจดขายของแหลงทองเทยวของแตละภาคและกลมจงหวดใหมความเหมาะสมเกอกลซงกนและกน เชน กรงเทพมหานครททรงเสนห ภาคใตเปนศนยกลางทองเทยวทางทะเลระดบโลก ภาคเหนอเปนศนยกลางอารยธรรมลานนา ภาคอสานเปนศนยกลางทองเทยวเชงประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรมและช ายแดน ภาคกลางเปนศนยกลางทองเทยวอารยธรรม มรดกโลก และมรดกธรรมชาต เปนตน

3.พฒนามาตรฐานบรการดานการทองเทยว โดยจดใหมมาตรฐานธรกจทเกยวของกบการทองเทยว เชน มาตรฐานธรกจน าเทยว มาตรฐานการเดนทาง มาตรฐานรานจ าหนายสนคาทระลก มาตรฐานท พกและโรงแรม เปนตน รวมทงพฒนามาตรฐานบคลากรทเกยวของกบการทองเทยว เชน พนกงานโรงแรม พนกงานบรษทน าเทยว มคคเทศก พนกงานรานอาหาร พนกงานรถน าเทยว เปนตน และปรบปรงมาตรฐานการใหบรการของหนวยงานภาครฐทเกยวของกบการทองเทยว ทงในดานความปลอดภยของนกทองเทยว และคาธรรมเนยมและคาบรการของรฐ

4.พฒนาดานการตลาดและประชาสมพนธ การทองเทยว โดยสนบสนนใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการก าหนดนโยบายและกลยทธดานการตลาด และก าหนดกลยทธการประชาสมพนธเพอสนบสนนจดขายทมความโดดเดน ของไทยใหเปนศนยกลางระดบโลก โดยเฉพาะความพรอมของการใหบรการทางดานศนยกลางการประชมและแสดงสนคาระหวางประเทศ และศนยกลางทองเทยวเชงสขภาพ รวมทงสงเสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนใหเขามามสวนรวมในการประชาสมพนธเพอยกระดบแหลงทองเทยวใหเปนทรจกทวโลก

5.ปรบปรงแกไขกฎหมายทเกยวของกบการทองเทยวทงหมดใหมความทนสมยและสนบสนนซงกนและกน และเพมประสทธภาพของการบงคบใชกฎหมายทางดานความปลอดภยและสงแวดลอม(ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร : 2552 ออนไลน)

4.4 นโยบายดานการทองเทยวของกระทรวงการทองเทยวและกฬา กระทรวงการทองเทยวและกฬา . (2553 ออนไลน ) สรปประเดนส าคญ ของนโยบาย

การทองเทยว ดงน

22

1. เรงฟนฟระดบความสมพนธและรวมมอกบประเทศเพอนบานเพอใหไทยเปนประตทางผานหลกของการทองเทยวในภมภาคทงดาน การตลาดการขนสง การลงทน การบรหารจดการ รวมถงการขจดปญหาและอปสรรคในการทองเทยว

2. บรหารจดการการทองเทยวโดยใชกลยทธการตลาดเชงรกโดยสรางกจกรรมทองเทยวทงระดบภายในประเทศและระหวางประเทศและยกระดบประเทศไทยใหเปนศนยกลางการประชมการสมมนา และการแสดงสนคาของภมภาคเอเชย

3. เรงพฒนา บรณะ ฟนฟมรดกและสนทรพยทางวฒนธรรมทงในเขตเมองและนอกเมองเพอใหเกดการทองเทยวใหม สรางแหลงจบจายซอสนคาของนกทองเทยว โดยจะสงเสรมบทบาทเอกชนรวมกบชมชนในการรกษาแหลงทองเทยวและวถช วตใหแยในสภาพเดมอยางตอเนอง

4. เพมความหลากหลายของการทองเทยวรปแบบตาง ๆ ทงการทองเทยวเชงอนรกษ การทองเทยวเพอสขภาพ รวมทงการทองเทยวเชงเกษตรกรรม โดยสงเสรมการพฒนาแหลงทองเทยวแหงใหมและใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการทองเทยวมากขน ทงในรปแบบการจดสหกรณการทองเทยว และการพฒนาพนทชมชนเปนแหลงทองเทยว

5. เพมมาตรการอ านวยความสะดวก สรางความปลอดภยและปองกนการเอาเปรยบนกทองเทยว รวมทงเรงรดการแกไขปญหาความเดอดรอนของนกทองเทยวอยางจรงจง

4.5 นโยบายของคณะกรรมการ การทองเทยวแหงประเทศไทย พ.ศ. 2550– 2554 1. สงเสรมใหการทองเทยวมบทบาทในการชวยพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทว

ทกภมภาคของไทย และเปนเครองมอส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจ กอใหเกดการสรางงานและเพมรายไดใหกบประเทศ

2. สงเสรมใหการทองเทยวของประเทศไทยเตบโตอยางยงยน โดยเนนการขยายฐานตลาดนกทองเทยวคณภาพ ทงในพนทใหมและในตลาดเฉพาะกลม ภายใตการสรางความเขมแขงของตราสนคา (Brand) ประเทศไทยอยางตอเนอง

3. สงเสรมใหการทองเทยวเปนสวนหนงของชวตคนไทย โดยกระตนใหเกดการทองเทยวภายในประเ ทศทกอใหเกดการเรยนรและ สรางสรรคประโยชนอนจะน าไปสการกระตนจตส านกรกษาสงแวดลอม รวมทงใหเกดความภาคภมใจในเอกลกษณวฒนธรรมไทย

4. สงเสรมการทองเทยวใหกระจายตวสแหลงทองเทยวรองมากขน เพอสรางสมดล ระหวางพนททงดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอม โดยเนนการทองเทยวเชอมโยงระหวางกลมจงหวดและขามภมภาค

5. สงเสรมการเดนทางทองเทยวเชอมโยงกบประเทศเพอนบาน โดยการท าการตลาดรวมกน เพอกระตนใหเกดการเดนทางทองเทยวทงภายในภมภา คและภายนอกภมภาค อนจะน า ไปสการพฒนาการทองเทยวทไดมาตรฐานรวมกนอยางเปนระบบ

23

6. มงพฒนาองคกร ระบบบรหารจดการ และเสรมสรางบคลากรใหมทกษะและขดความสามารถทางการตลาดทองเทยว เพอใหเปนองคกรแหงการขบเคลอน (Driving force) ทมประสทธภาพในการด าเนนงาน และมศกยภาพทางการแขงขนระดบนานาชาต

7. พฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพอการทองเทยว (e-tourism) เพอเพมประสทธภาพการเผยแพรประชาสมพนธประเทศไทย และเสรมสรางศกยภาพในการสงเสรมการตลาดผานสอสารสนเทศ

8. สงเสรมการอ านวยความส ะดวกและความปลอดภยของนกทองเทยว โดยประสานความรวมมอและแกไขปญหาทเกยวของกบการทองเทยว กบหนวยงานภาครฐ และเอกชน (การทองเทยวแหงประเทศไทย. 2551 ออนไลน)

5. บรบทพนทศกษา

5.1 ขอมลทวไปของกรงเทพมหานคร กรงเทพมหานครเปนเมองหลวงของปร ะเทศไทย จงเปนศนยกลางการปกครอง

เศรษฐกจ การศกษา วฒนธรรม รวมทงระบบ การขนสงทด กรงเทพมหานครไดสถาป นาขนเปนเมองหลวงของไทยในป พ.ศ. 2325 โดยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ทรงมพระราชด ารวา บรเวณทตงของกรงธนบรทางฝงตะวนตกของแมน าเจาพ ระยา แมมลกษณะเปนดอนแตกเปนทองคง น าเซาะตลงพงอยเสมอไมคงทนถาวร ในขณะททางฝงกรงเทพฯ มชยภมดกวา คอ มลกษณะเปนแหลม มพนทเพมอยเสมอ มล าน าเปนขอบเขตกวาครง หากมขาศกมาประชดพระนครกสามารถปองกนไดโดยงาย ดวยเหตนจงมพระราชด ารใหสรางเมองหลวงขนทางฝงตะวนออกของแมน าเจาพระยา (กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร. 2551 ออนไลน)

การบรหารการปกครองของกรงเทพมหานครนนไดแยกเปนเอกเทศเชนเดยวกบจงหวดอนๆ ซงหนวยงานในทองท จะเปนผรบผดชอบดแลสภาพความเปนอย และไดร บการสนบสนนจากการรฐบาล โดยมผวาราชการกรงเทพมหานครมาจากการเลอกตง และเปนผรบผดชอบในการบรหารงาน อยในต าแหนงตามวาระ วาระละ 4 ป

ระบบการขนสง การเดนทางกมใหเลอกใชหลายประเภททงระบบรางและระบบถนน เชน 1) รถไฟฟามหานคร หรอ รถไฟฟา BTS เปนระบบการขนสงทรวดเรวและปลอดภย 2) รถไฟฟากรงเทพ กเปนอกทางเลอกหนงของการเดนทางทสะดวกและรวดเรว 3) รถโดยสารประจ าทางของ ขนสงมวลชนกรงเทพมหานคร 4) รถแทกซ มทงประจ าอยทสนามบนและโรงแรม และแทกซทใหบรการทวไปมมเตอรเปนตวบอกระยะทางและ คาโดยสาร 5) รถตกตก มชอเรยกทางราชการวา รถสามลอเครอง 6) เรอโดยสาร นกทองเทยวจะตองสอบถามถงลกษณะของเรอประเภทตางๆ เพอความสะดวกและการก าหนดระยะเวลาในการเดนทาง เสนทางของเรอโดยสารทแลนในแมน าเจาพระยา คอ นนทบร -กรงเทพมหานคร โดยเรม จากทาน านนท บร และหมดระยะททาเรอสะพานตากสน (กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร. 2551 ออนไลน)

24

ภาพประกอบ 3 แสดงอณาเขตของเกาะรตนโกสนทร ทมา: thinknet แผนทและคมอเทยวไทย 2551.

25

วดบวรนเวศวดบวรนเวศ

วดมหาธาตวดมหาธาต

วดพระแกววดพระแกววดสทศนวดสทศน

วดราชประดษฐวดราชประดษฐ

วดราชบพธวดราชบพธ

วดโพธวดโพธ

สนามหลวงสนามหลวง

แมน าเจาพระยาแมน าเจาพระยา

ถนนราชดาเนนกลางถนนราชดาเนนกลาง

ถถ.. บารงเมองบารงเมอง

ถถ.. เจรญกรงเจรญกรง

ถถ .. สนามไชยสนามไชย

คลองโองอาง

คลองโองอาง

คลองบางลาพ

คลองบางลาพ

คลองคเม

องเดม

คลองคเม

องเดม

ถถ .. อรณอมรนทร

อรณอมรนทร

ภาพประกอบ 4 แสดงจดทตงของวดพระอารามหลวงชนเอกทง 7 วด

26

5.2 เกาะรตนโกสนทร ทตงเกาะรตนโกสนทรในอดตคอต าบลบางกอกซงมพนททงฝง กรงเทพมหานครและฝง

ธนบรรวมเปนแผนดนผนเดยวกนมากอน เปนทตงถนฐานของชมชนบางกอกทเจรญเตบโตและหนาแนนขนเปนล าดบพรอมๆ กบความเจรญรงเรองของอาณาจกรกรงศรอยธยา นบแตสมยพระเจาอทองทรงสถาปนากรงศรอยธยาเปนราชธาน เมอ พ.ศ. 1893 ชมชนเมองบางกอกนเจรญเตบโตขนเนองจากเปนเมองทอยถดมาจากเมอง พระประแดงซงเปนเมองดานส าคญทรกษาพนทบรเวณปากอาวไทย แตเดมนนแมน าเจาพระยามลกษณะคดเคยวมากซงเปนอปสรรคส าคญตอการตดตอคาขาย จงเปนเหตใหพระ มหากษตรยหลายพระองคโปรดเกลา โปรดกระหมอม ใหขดคลองลดขนหลายชวงเพอลดระยะทางการเดนเรอจากทะเลไปสกรงศรอยธยา โดยเฉพาะในสมย พระไชยราชาธราชไดมการขดคลองลดบางกอกขนจากคลอง บางกอกนอยถ งคลองบางกอกใหญ คอบรเวณมหาวทยาลยธรรมศาสตรทาพระจนทรขางพระบรมมหาราชวงถงทาเตยนในปจจบน เปนสาเหตใหแมน าเปลยนทศทางจนคลองลดขยายตวกวางออกกลายเปนแมน า สวนเสนทางแมน าเดมกลบแคบลงและตนเขนจนเปลยน สภาพกลายเปนคลองบางกอกนอยและคลองบางกอกใหญในเวลาตอมา สงผลใหสภาพพนทบรเวณนเปลยนจากแผนดนผนเดยวกนแยกออกเปน 2 ผน โดยมแมน าเจาพระยาผากลางดงปจจบน ในป พ.ศ. 2520 ทางราชการ ไดก าหนดชอ “เกาะรตนโกสนทร ” ขน ดวยมวตถประสงคจะก าหนดไว เปนเขตปรบปรงปฏสงขรณ เพราะถอวาเปนอาณาเขตกรงเทพมหานคร หรอ กรงรตนโกสนทรระยะแรกเรม (ศนยขอมลเกาะรตนโกสนทร. 2551 ออนไลน)

ขอบเขตของเกาะรตนโกสนทร เกาะรตนโกสนทร ตงอยบนบรเวณทมน าลอมรอบในลกษณะเกาะ คอ มขอบเขตอยภายในพนทระหวางแมน าเจาพระยาทางตะวนตกกบคลองหลอด หรอคลองคเมองเดมทางตะวนออก เกาะรตนโกสนทรแบงออกเปน 2 ชน คอ

เกาะรตนโกสนทรชนใน ก าหนดโดย คลองคเมองเดม คอ บรเวณทมอาณาเขตลอมรอบดวยแมน าเจาพระยาและ (คลองหลอด ) อนเปนคลองทขดขนเปนคเมอ งในสมยกรงธนบร มปากคลองดานหนงอยทปาก คลองตลาด และอกดานหนงทเชงสะพานพระปนเกลาฯ

เกาะรตนโกสนทรชนนอก ก าหนดโดยคลองรอบกรง คอ บรเวณทมอาณาเขต ลอมรอบดวยคลองคเมองเดม (คลองหลอด ) แมน าเจาพระยาดานทศเหนอ คลองรอบกรง (คลองบาล าพ-คลองโองอาง) แมน าเจาพระยาดานทศใต เปนคลองทขดขนเปนคเมองกรงเทพ มหานครในป พ .ศ. 2326 คลองนเรมตนขนทปอมพระสเมร เรยก คลอง บางล าพ และไปสนสดทบรเวณวดเลยบ เรยก คลองโองอาง (ศนยขอมลเกาะรตนโกสนทร. 2551 ออนไลน) (ภาพประกอบ)

27

5.3 พระอารามหลวงในเกาะรตนโกสนทร

สถานททองเทยวมากมายของกรงเทพมหานครนน มสถานทหนงทจดไดวามความโดดเดนและนาศกษาไม นอยกวา เรองอนๆ นนคอ “วด” ความสม พนธของสงคมไทยกบวดมมานาน แลว ตงแตกอนกรงรตนโกสนทรเปนราชธาน ดงปรากฏ ในหลกฐานศลาจารก หลกทหนงของพอขนรามค าแหงจารกค าวา “ พหาร ” ทมความหมายเดยวกบค าวาวด จงกลาวไดวาความสมพนธระหวางวดกบสงคมไทยนนยงยน และสบทอดตอมาจนถง ปจจบน (กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร . 2551 ออนไลน)

พระอารามหลวงในเกาะรตนโกสนทรรวมทงหมด 13 วด จ าแนกออกเปนพระอารามหลวงชนเอก 7 วด พระอารามหลวงชนโท 2 วด และพระอารามหลวงชนตร 4 วด (ธรรมะไทย . 2551 ออนไลน) ดงน

5.3.1 พระอารามหลวงชนเอก 7 วด มดงน 1. วดพระศรรตนศาสดาราม หรอ วดพระแกว เปนพระอารามหลวงชนเอกพเศษ

ตงอยในเขตพระบรมมหาราชวง เปนทประดษฐาน ของพระมหามณรตนปฏมากร (พระแกวมรกต ) และใชเปนทประกอบพระราชพธทส าคญ

ภาพประกอบ 5 ปราสาทพระเทพบดร วดพระศรรตนศาสดาราม บนทกภาพเมอ 8 มถนายน 2551

28

2. วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร หรอ วดโพธ เปนพระอารามหลวงชนเอก ตง อยทถนนมหาราช ขางพระบรมมหาราชวง เปนวดเกาแกซงพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหสรางขนเพอใหพระภกษสงฆไดเลาเรยนพระปรยตธรรม วดนถอเปนวดประจ ารชกาลท ๑ ครนถงสมยพระบาทสมเดจพระน งเกลาเจาอยหวไดโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหบรณะวดโพธใหมทงหมด และไดน าเอาต าราวชาการดานตาง ๆ มาจารกไวโดยรอบ เพอเปนการเผยแพรความรแกประชาชน ถอไดวาวดโพธเปนมหาวทยาลยแหงแรกของไทย

ภาพประกอบ 6 พระพทธไสยาสนวดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร

บนทกภาพเมอ 16 ตลาคม 2549

3. วดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร เปนพระอารามหลวงชนเอก ตงอยทถนนบ ารงเมอง พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชมพระราชประสงคจะสรางพระวหารใหมขนาดใหญเทากบพระวหารวดพนญเชง เปนศรสงาแกพระนคร ไดพระราชทานนามไววา “วดมหาสทธาวาส ” แตสรางยงมทนส าเรจ ไดเสดจสวรรคตเสยกอน พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยไดทรงด าเนนงานตอ และพระราชทานนามวดใหมวา “วดสทศนเทพวราราม” สรางเสรจสมบรณในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว

ภาพประกอบ 7 พระวหารวดสทศนเทพวรารามราชวรมหาวหาร บนทกภาพเมอ 22 กนยายน 2551

29

4. วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎราชวรมหาวหาร เปนพระอารามหลวงชนเอก ตงอยดานขางของสนามหลวง ถนนหนาพระธาต (ใกลกบมหาวทยาลยศลปากร) เดมชอวา วดสลก กรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาทโปรดใหสรางขนใหมพรอมกบพระบรมมหาราชวงแลวพระราชทานนามวา “วดนพพานาราม” ตอมาเปลยนชอเปน “วดพระศรสรรเพชญ” เคยใชเปนทสงคายนาพระไตรปฏกหลงจากกรมพระราชวงบวรฯ เสดจสวรรคตแลวพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกทรงเปลยนนามพระอารามใหมวา “วดมหาธาต” สวนค าวา “ยวราชรงสฤษด” มาเพมในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวหลงจากททรงปฏสงขรณแลว

ภาพประกอบ 8 พระวหารวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ บนทกภาพเมอ 14 กรกฎาคม 2551

5. วดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร เปนพระอารามหลวงชนเอก ตงอยตดกบดานเหนอสวนสราญรมย มเนอทประมาณ 2 ไรเศษ เปนวดทมเนอทเลกมาก วดน สรางขนในสมยรชกาลท 4 โดยมพระราชประสงคจะใหเปนวดธรรมยต และเปนไปตามโบราณประเพณวา ในราชธานตองมวดส าคญ 3 วดเสมอ จงทรงบรจาคพระราชทรพยสวนพระอ งคซอสวนกาแฟหลวง ในรชกาลท 3 สรางวดเลกๆ ขนวดหนง พระราชทานนามวา "วดราชประดษฐสถตธรรมยตการาม " แลวตอมาทรงเปลยนชอเปน "วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม " สงทนาสนใจภายในวดนค อ พระวหารหลวงซงมภาพจตรกรรมฝาผนงเกยวกบพระราชพธสบสองเดอน ภาพสรยปราคา

ภาพประกอบ 9 พระวหารหลวงวดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร บนทกภาพเมอ 15 สงหาคม 2551

30

6. วดราชบพธสถตมหาสมารามราชวรวหาร เปนพระอารามหลวงชนเอก อยทถนนเฟองนคร เปนวดทมเสมาขนาดใหญท าเปนเสาศลาสลกรปเสมาธรรมจกรอย บนเสาตงอยทก าแพงวดทง 8 ทศ บรเวณวดนเดมเปนวงของพระบรมวงศเธอกรมหลวงบดนทรไพศาลโสภณ วดราชบพธฯ เรมกอสราง เมอ พ.ศ. 2412 (สมยรชกาลท 5) เสรจในป พ.ศ. 2413 แลวนมนตพระสงฆจากวดโสมนสราชวรวหารมาจ าพรรษาอย พรอมกบอญเชญพระพทธนรนตรายมาประดษฐานไวในพระอโบสถ ศลปกรรมทส าคญในวดไดแก บานประต และหนาตางของพระอโบสถทมลายไทยลงรกประดบมกเปนรปดวงตราเครองราชอสรยาภรณตางๆ

ภาพประกอบ 10 พระเจดยวดราชบพธสถตมหาสมารามราชวรวหาร บนทกภาพเมอ 23 กนยายน 2551

7. วดบวรนเวศราชวรวหาร เปนพระอารามหลวงชนเอก อยทถนนพระสเมร สรางขนในสมยรชกาลท 3 โดยมกรมพระราชวงบวรมหาศกดพลเสพเปนแมกองกอสรางเคยเปนทประทบของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 4, 6, 7 และ 9 เมอคราวทรงผนวชสงทนาชมในวดนไดแก พระพทธชนสห พระรปสมเดจพระสมณเจา 2 องค คอ สมเดจกรมพระยาปวเ รศวทยาลงกรณ และสมเดจกรมพระยาวชรญาณวโรรส นอกจากนยงมจตรกรรมฝาผนงฝมอขรวอนโ ขง ต าหนกปนหยา และพระศาสดา พระพทธรปสมยสโขทย ซงพระมหาธรรมราชาลไททรงสรางขน เมอ พ.ศ. 1900

ภาพประกอบ 11 พระต าหนกเพชรวดบวรนเวศวหาร บนทกภาพเมอ 2 ธนวาคม 2551

31

5.3.2 พระอารามหลวงชนโทม 2 วด ดงน 1. วดชนะสงครามราชวรมหาวหาร เปนพระอารามหลวงชนโท ตงอยเหนอคลอง

โรงไหมรมถนนจกรพงษ (สะพานเลยว ) แตเดมอยกลางทงนาจงเรยกวาวดกลางนา สมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาททรงสถาปนาวนนขนมาใหม และรชกาลท 1 โปรดเกลาฯใหเปนวดพระสงฆฝายรามญเพอเปนการใหเกยรตแกทหารรามญในกองทพของสมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท ชาวบานนยมเรยกวา "วดตองป " ตามแบบวดตองปในสมยอยธยา ตอมาเมอมชยชนะตอกองทหารขาศก จงพระราชทานพระอารามใหมวา "วดชนะสงคราม"

2. วดราชบรณะราชวรวหาร เปนพระอารามหลวงชน โท ตงอยเชงสะพานพทธฝงกรงเทพฯ เรยกอกชอหนงวาวดเลย บ สรางตงแตสมยอยธยาตอนปลายโดยพอคาชาวจน วดนเปนหนงในจ านวนวดเอกประจ าเมอง ๓ วด ไดแก วดราชบรณะ วดราชประดษฐ และวดมหาธาต

5.3.3 พระอารามหลวงชนตรม 4 วด ดงน 1. วดราชนดดารามวรวหาร เปนพระอารามหลวงชนตร อยทถนนมหาไชย สร าง

เมอ พ .ศ. 2389 เปนวดทรชกาลท 3 โปรดเกลาฯ ใหสรางขนเพอเปนเกยรตแดพระเจาหลานเธอพระองคเจาโสมนสวฒนาวด มเจาพระยายมราชเปนแมกองออกแบบ เจาพระยาศรพพฒนเปนแมกองสรางโลหะปราสาท วดนแปลกกวาวดอน คอ โปรดเกลาฯ ใหสรางธรรมเจดย ปราสาทแทนการสรางพระเจดย (นบเปนแหงท 3 ของโลก) มความสง 36 เมตร ประกอบดวย เจดยลอมรอบ 37 องค เพอใหเทากบ “โพธปกขยธรรม 37 ประการ” ปจจบนโลหะปราสาทแหงนเหลออยเพยงแหงเดยวในโลก เนองจากโลหะปราสาททประเทศอนเดย และศรลงกาไดปรกหกพงไปหมดแลว

2. วดเทพธดารามวรวหาร เปนพระอารามหลวงชนตร อยทถนนมหาไชย เดมชอวดบานพระยาไกรสวนหลวง วดนเปนวดทพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ไดโปรดเกลาฯ ใหสรางขนเพอพระราชทานแกกรมหมนอปสรสดาเทพ เมอป พ .ศ. 2379 เสรจใน ป พ.ศ. 2382 สถาปตยกรรมส าคญคอ พระปรางคทศทงส เปนฝมอชางในสมยรชกาลท 3 บษบกทรองรบพระประธานภายในโบสถประดษฐอยางสวยงาม และทผนงพระอโบสถมภาพเขยนเปนรปพมขาวบณฑแบบอยางในรชกาลท 3

3. วดมหรรณพาราม วรวหาร เปนพระอารามหลวงชนต ร ตงอยทฝงตะวนออกของถนนตะนาว แขวงเสาชงชา เขตพระนคร กรงเทพฯ วดมหรรณพาราม ผสรางคอ กรมหมนอดมรตนรงษ (พระนามเดม พระองคเจาอรรณพ) เปนพระโอรสในพระบาทสมเดจพระนงเกลาฯ รชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร ทรงสรางเมอ พ.ศ.2393

4. วดบรณศรมาตยาราม เปนพระอารามหลวงชน ตร ตงอยท ถนนอษฎางค เขตพระนคร กรงเทพ เจาพระยาสธรรมมนตร (บญศร ตนสกล บรณศร) เปนผสรางตงแตครงยงเปนพระยาพพฒนโกษา โดยสรางในสถานทซงเปนบานเกดของทาน พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานนามวา " วดศรอ ามาตยาราม" ครนถงรชกาลพระบาทสมเดจ

32

พระจอมเกลาเจาอยหว พระราชทานนามใหมเปน "วดบรณศรมาตยาราม " ลกษณะรปแบบศลปกรรมสมยรตนโกสนทรตอนตน 6. งานวจยทเกยวของ

บษบา สทธการ (2541: 104) ไดท าการวจยเรอง การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางกายภาพในแหลงทองเทยววดพระธาต ดอยสเทพราชวรวหาร พบวา ในชวง ป 2531- 2541สภาพแวดลอมทางกายภาพซงประกอบดวยเรอง ขยะ น า อากาศ มลทศน การจราจรและเสยง ไดเกดการเปลยนแปลงไปในทางลบคอนขางมาก ตามทศนะของประชาชนชาวเชยงใหม และประชาชนหมบานดอยสเทพ ใหความเหนวาการขยายโครงขายการคมนาคม การเพมขนนกทองเทยว และการจดการของวดและกรมปาไมเปนปจจยส าคญทกอใหเกดการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมในแหลงทองเทยววดพระธาตดอยสเทพราชวรวหาร

ธระ เยยงวศวกร (2542 :197 ) ไดท าการวจยเรอง การเปลยนแปลงทอยอาศยในยานบางล าภ อนเนองมาจากการพฒนาการทองเทยว ผลการศกษา พบวา ไดมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนในยานบางล าพจากทอยอาศยประเภททพกอาศย มาเปนประเภทพานชยกรรม และทพกอาศย มากขนอยางชดเจน

มทตา ปนสนทร (2542:143) ไดท าการวจยเรอง การวางแผนเสนทางจกรยานในเขตกรงรตนโกสนทร พบวา เสนทางจกรยานเพอการทองเทยวกรงรตนโกสนทรจะเปนจดเรมตนไปสการสงเสรมใชจกรยานเพอการทองเทยวในพนทเพอใหนกทองเทยวสามารถเทยวชมความงามของแหลงทองเทยวตางๆ ทงแหลงทองเทยวทางโบราณสถานและวฒนธรรม ยานหร อชมชน รวมทงรานคาทนาสนใจทตงกระจายอยทวไป สภาพในปจจบนยงไมมความพรอม จ าเปนตองมการปรบปรงพนทเพอสรางเปนทางส าหรบจกรยานทเหมาะสม

พระมหาวชาญ เล ยวเสง (2544:169) ไดท าการวจยเรอง พทธศลปกบการทองเทยว : ศกษาบทบาทของวดในการอนรกษพทธศลปเพอการทองเทยว พบวา พทธศลป เปนตวแทนของศลปกรรมไทยทสะทอนใหเหนความรงเรองทางอารยธรรมของคนไทยภายใตรมเงาแหงบวรพระพทธศาสนา จงเปนมรดกทางวฒนธรรมทล าคาของสงคมไทย วด ซงเปนสถานทตง และมความใกลชดกบพทธศลป มหนาท ดแลรบผดชอบตอการคงอยของพทธศลป วดทเปนกรณศกษาทง 5 แหง คอ วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร วดเบญจมบพตรดสวนารามร าชวรวหาร วดสระเกศราชวรมหาวหาร และวดไตรมตรวทยารามราชวรวหาร พระสงฆผรบผดชอบในวด เหลาน ตางมวสยทศนและอดมการณในคณคาของพทธศลปเหมอนกน ในวดเหลานจงยง คงรกษาพทธศลปอนล าคาไว ได การทพทธศลปเปนแหลงทองเทยว พทธศลปจงกลายเปนกระบอกเสยงในการประชาสมพนธใหชาวโลกไดรจกเมองไทย และหลงไหลเขามาสเมองไทยเพอการเทยวชม มผลเชงบวกในทางเศรษฐกจตอสงคมไทย และแมแตการเขามาเทยวชมพทธศลปของคนไทยดวยกนเอง กเปนกจกรรมทสงผลใหเศรษฐกจมความเคลอนไหวในเชงบวกดวยเชนกน

33

รสกา องกร (2544) ไดท าการวจย เรองความพรอมของวดในเขตกรงเทพมหานครเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานการน าชมศลปวฒนธรรม จ านวน 15 วด ในเขตกรงเทพมหานคร พบวา วดสวนใหญมการดแลรกษาสภาพแวดลอมใหอยในสภาพทด องคประกอบส าคญทท าใหว ดมภมทศนทสวยงาม ไดแก การปลกตนไม การจดสวนหยอม ความสะอาดของบรเวณวด ความเปนสดสวนของเขตพทธาวาสและสงฆาวาส นอกจากนโดยภาพรวมยงพบวา วดสวนใหญมความพรอมในเรองสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ มโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถทมคณคาเปนเอกลกษณ สวนนโยบายในการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบการน าชมศลปวฒนธรรมในวด ยงไมมการน านโยบายไปสการปฏบตมากนก เนองจากยงไมมความชดเจนเทาทควร และขาดแคลนบคลากรทสามารถท าหนาทในการน าชมวด ถายทอดความร และเผยแผพระพทธศาสนาควบคไปกบการน าชมศลปวฒนธรรมในวด

พระมหา สเทพ ผวเผอด (2545: 110) ไดท าการวจย เรอง ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรมของการทองเทยวทมตอวดและชมชนศกษาเฉพาะกรณวดไผโรงวว ต าบลบางตาเถร อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร พบวา การบรหารจดการการทองเทยวท าใหวดมรายไดเพมขน สงผลใหวดมทนในการพฒนาทางกายภาพมากขน และคนในชมชนกไดรบผลประโยชนจากการจางงานของวดและจากการประกอบการธรกจเกยวกบการทองเทยว แตเปนปญหาน ามาซงความขดแยงระหวางกลมผลประโยชนตางๆ กบกฎเกณฑของวด รวมทงมผเหนชองทางในการฉกฉวยประโยชนจากการทองเทยว เขามาแสวงหาผลประโยชนจากวดในรปแบบตางๆ ปลอยใหมการพฒนาจดทองเทยวโดยอสระน าไปสการเกดขนของระบบพทธพานชย สงผลกระทบตอกระบวนการศกษาอบรม ของวดไมอาจจดการเรยนการสอนหรอควบคมใหมการปฏบตธรรมไดอยางมประสทธภาพ และยงตองแบกรบปญหาการจดการขยะทเพมมากขน

เนาวรกษ แสนสพรรณ (2545: 85) ไดท าการวจยเรอง บทบาทของวดตอชมชนในปจจบน (2545) ซงไดท าการศกจ านวน 8 วด ไดแก วดมหาธาตยวราชรงสฤษดราชวรมหาวหาร วดบวรนเวศวหาร เบญจมบพตรดสตวนารามราชวรว หาร วดสระเกศราชวรมหาวหาร วดธรรมมงคล วดอโศการาม วดสวนแกว และวดสงฆทาน พบวา วดสวนใหญจะมบทบาทดานเปนสถานศกษาโดยเนนเปดสอนใหแกพระภกษและสามเณรมบางสวนทเปดโอกาสใหฆราวาสประชาชนทวไปเขามาศกษาได สวนดานอบรมจรยธรรมสอนวปสสนา หรอสงคมสงเคราะหจะมกจกรรมดานนทกวด สวนในทางดานจดเปนทพกผอนหยอนใจและการใหบรการประชาชนนน วดจะมในสวนของการใหใชอาคารสถานทภายในวดหรอในลกษณะการใหยมสงของเครองใชในพธกรรมทางศาสนา

เปรมวด ณ นครพนม (2545 : บทคดยอ ) ไดท าการวจยเรอง ก ารศกษาพฤตกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวชาวญปนทเดนทางมาทองเทยวในประเทศไทยแบบจดการทองเทยวดวยตนเอง: กรณศกษาบรเวณพนทเกาะรตนโกสนทร พบวา นกทองเทยวสวนใหญตองการเทยวชมสถานททองเทยวทางประวตศาสตร วฒนธรรมมากทสด และสถานททองเทยวในกรงเทพมหานครทไดรบความนยมจากนกทองเทยวมากทสด ไดแก พระบรมมหาราชวงกบวดพระศรรตนศาสดาราม

34

ไดรบความนยมรองลงมาไดแก วดตาง ๆ ทมชอเสยง เชนวดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร

ปรดาพร อารกษสมบรณ (2546: 106) ไดท าการวจยเรอง ปจจยทมผลตอความส าเรจในการบรหารจดการของวดโสธรวรารามวรวหาร จงหวดฉะเชงเทรา พบวา การ บรหารจดการ ภาพพจนและชอเสยงของวดโสธรวรารามวรวหาร บคลากร การใหบรการ อาคารสถานท เสนทางการคมนาคม สภาพแวดลอมในบรเวณวด และความศรทธาในองคหลวงพอโสธร ฯ เปนปจจยทมความส าคญตอความส าเรจในการบรหารจดการอยางมาก

อครชย ชยแสวง และคณะ (2546: 49) ไดท าวจยเรอง ศลปเจดยวดในจงหวดเชยงใหมกบการพฒนาสารสนเทศเพอการทองเทยว พบวา การบรการสารสนเทศเพอการทองเทยวของทง 3 วด คอ วดพระธาตดอยสเทพราชวรวหาร วดเชยงมน และวดกเตา มขอมลสารสนเทศหลายรปแบบ คอ ขอมลทเขยนลงในวารสาร สอหนงสอพมพ เอกสารของกรมศลปากร เอกสารการทองเทยว รวมทงรปภาพ และแผนพบมใหบรการอยทวไปในเชยงใหม หรอในอนเตอรเนต เพราะพระเจดยทง 3 องคน เปนเจดยทกรมศลปากรขนบญชดแลรกษาอย และทางจงหวดเชยงใหมรวมทงการทองเทยวแหงประเทศไทยกไดใชเปนขอมลเชญชวนนกทองเทยวมาเยอนเชยงใหม สวนสารสนเทศเชงพทธปรชญา หรอคตธรรมตางๆ ทแฝงอยในศลปกรรมนนมอยมากม ายยงไมปรากฏการกระท าการเผยแพร

กานตรว จระโภคน (2547: บทคดยอ) ไดท าวจยเรอง การเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อนเนองมาจากการทองเทยว กรณศกษา พนทถนนพระอาทตย กรงเทพมหานคร พบวา การเปลยนแปลงทางดานวฒนธรรมชมชนมประเพงานท าบญปใหมรวมกนมาเปนเวลานบ 10 ป เปนกจกรรมทางดานประเพณทยดโยงความสมพนธระหวางกน อกทงการทองเทยวสงผลใหเกดการรอฟนประเพณสงกรานต และการตกบาตรเชงวฒนธรรมขนในชมชน

วชราภรณ ระยบศร (2551 : บทคดยอ ) ไดท าการวจยเรอง พฤตกรรม การทองเทยวเชงพทธของนกทองเทยวชาวไทยและตางชาตทมาเทยววดในบรเวณเกาะรตนโกสนทร กรงเทพมหานคร พบวา นกทองเทยวมความเหนวาศลปกรรมไทยเปนสงควรชวยกนอนรกษและศกษา กจกรรมทนกทองเทยวชอบไดแกการเทยวชมศลปกรรมความสวยงามของวด และประโยชนทนกทองเทยวไดรบจากการเดนทางมาเทยววดคอการไดผอนคลายความเครยด เกดความสบายใจ และไดพฒนาจตใจใหสงบ

โจเซฟ อ ไบวา (Joseph E, Mbaiwa. 2004. Abstract) ไดท าวจยเรอง The Sociocultural Impacts of Tourism Development in the Okavango Dalta, Botswana ในชวงระหวางป 1998-2004 พบวา การทองเทยวสงผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอชมชนในดานสงคมและวฒนธรรม ผลดานบวกไดแก มการกระจายรายไดและมการจางงานเพมขน โครงสรางพนฐานสาธารณปโภคไดรบการปรบปรงใหดขน เชนมการสรางทาอากาศยาน ถนน โรงแรม การโทรคมนาคม รวมถงการปรบปรงดานบรการทางสงคม เชนเกยวกบสขภาพอนามย สวนผลในทางลบไดแก มการแลกเปลยน

35

และดดกลนทางวฒนธรรม การท าลายโครงสรางพนฐานของครอบครว เกดปญหาอาชญากรรม โสเภณ การแตงการตามแบบชาวตะวนตก ภาษาแสลง

อ วานดา จอรน แ ละโดแนล จ เรล (E. Wanda George; & Donald G. Reld. 2005: Abstract) ไดศกษาเรอง The Power of Tourism: A Metamorphosis of Community Culture ในประเทศแคนาดา พบวา การทองเทยวมอทธพลตอการปรบเปลยนของวฒนธรรมอยางรวดเรว ซงวฒนธรรมทองถนเปนทรพยสนทมคาทสดของช มชน การปรบเปลยนวฒนธรรมประเพณบางอยางเพอรองรบการทองเทยวสงผลกระทบอยางรนแรงตอการพฒนาแบบยงยน การทองเทยวเชงวฒนธรรมจะท าใหวฒนธรรมทองถนหายไป แลวสรางวฒนธรรมรปแบบใหมขน การสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรมโดยขาดความเคารพในธรรมเนยมปฏบตเดมและคณคาของชมชนเปนสงทไมสมควร การจะหยดการท าลายทางวฒนธรรมดงกลาวจะตองมการวางแผนการจดการอยางรอบคอบ

บทท 3 วธด าเนนการวจย

ในการวจยเรอง การส ารวจ ทรพยากร การทองเทยวใน พระอารามหลวงชนเอกใ นเกาะ

รตนโกสนทร เพอการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน โดยการศกษาคนควาขอมลทตยภมจากหนงสอ เอกสาร งานวจยและแนวคดทฤษฎ ตางๆ ทเกยวของ รวมทงการปฏบตการภาคสนามส ารวจและตรวจสอบท รพยากรทางการทองเทยวภายใน วดพระอารามหลวงชนเอก ทงศลปะ สถาปตยกรรม จตรกรรม ประวตศาสตรและวฒนธรรม ความเชอทางศาสนา ในสวนขอมลปฐมภมผวจย ไดใชแบบสมภาษณและ สอบถามทจดสรางขน เกบขอมลน ามาวเคราะหและสงเคราะหเพอ เปนแนวทางใชใน การบรหารจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมในวดพระอารามหลวงชนเอก ซงมขนตอนการด าเนนงานการวจยตามล าดบดงน

1. การส ารวจทรพยากรการทองเทยว 2. การตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกแหลงทองเทยว 3. การก าหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง 4. การสรางเครองมอทใชในการวจย 5. การตรวจคณภาพของเครองมอ 6. การเกบรวบรวมขอมล 7. การจดกระท าขอมลและการวเคราะหขอมล

การส ารวจทรพยากรการทองเทยว

ผวจยไดส ารวจทรพยากรการทองเทยวดวยวธสงเกตการณแ ลวบนทกดวย แบบส ำรวจทรพยากรการทองเทยวของสถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 2545 ซงแบงเปนหวขอการส ารวจดงน

1. ทรพยากรทางธรรมชาต และภมทศน เชน ความหลากหลายของพชพรรณ แมน า ภเขา 2. ทรพยากรทางวฒนธรรม โบราณสถานและโบราณวตถ เชน พพธภณฑ พระเจดย 3. ทรพยากรทางประเพณ วนส าคญทางศาสนา เชน วนมาฆบชา เทศการลอยกระทง 4. ทรพยากรดานกจกรรม เชน การปฏบตธรรม การนวดแผนไทย 5. ทรพยากรดานบรการ เชน ไฟฟา ประปา หองสขา ศนยบรการนกทองเทยว

กำรตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวกแหลงทองเทยว ในการวจยเรองน ผวจยได แบบตรวจจสอบสงอ านวยความสะดวกแหลงทองเทยว ของสถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม เพอประเมน แหลงทองเทยว โดยใชหลกความตองการพนฐาน 10 ประการ คอ

37

1. ปายบอกเสนทางเขาถงจดทองเทยว 2. เครองหมายแสดงบงบอกวามาถงจดทองเทยว 3. ศนยขอมลนกทองเทยว 4. หองสขา 5. รานอาหารเครองดม 6. รานขายของทระลก 7. การใหขอมลและการสอความหมาย 8. การก าหนดเสนทางเดนทองเทยว 9. การมมคคเทศกทองถนอธบายใหขอมล 10. การมปายขอมลเกยวกบโบราณสถาน

การก าหนดประชากรและเลอกกลมตวอยาง

1. ประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแกบคคลผทมสวนรบผดชอบกบการทองเท ยวในวด

หรอมหนาทดแลการจดการดานทองเทยวของกรงเทพมหานคร คอ 1. พระเจาหนาทของวดทรบผดชอบการทองเทยวในวด 2. เจาหนาทของกรงเทพมหานคร ในสวน ทเกยวของกบ การทองเทยว ไดแก กอง

วฒนธรรม กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร และส านกงานเขตพระนคร 3. นกทองเทยวชาวไทยและตางประเทศทวไปทเดนทางไ ปยงพระอารามหลวงชนเอก

ตางๆ ในเกาะรตนโกสนทร 2. การเลอกกลมตวอยาง

การวจยเรองน ผวจยไดเลอกกลมตวอยางทก าหนดไวเพอใชเปนแหลงเกบขอมลปฐมภม โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจงและแบบบงเอญดงน

1) หนวยงานราชการของกรงเทพมหานคร และ พระอารามหลวง ผวจยไดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) เฉพาะพระเจาหนาทของวด กบขาราชการผปฏบตงานเกยวของกบการจดการดานการทองเทยว

2) นกทองเทยวชาวไทยและชาวตางประเทศ ทวไปทเดนทาง มาทองเทยว เยยมชมในพระอารามหลวงชนเอก ตางๆ ในเกาะรตนโกสนทร ตามขอมลส ถตนกทองเทยวของส านกงานพฒนาการทองเทยว เมอชวง 6 เดอนแรก ป 2551 มนกทองเทยวชาวไทย และชาวตางประเทศ มาทองเทยวในกรงเทพมหานคร ประมาณ 6,920,264 คน (เปนจ านวนนกทองเทยวทเขาพกในโรงแรม เกสตเฮาส รสอรท และบงกะโล เทานน ) ในการเลอกกลมตวอยาง ผวจย ไดใชวธการ เลอกตวอยางแบบบงเอญ (Accidental sampling) เพอการสมภาษณความคดเหน และเพอตอบแบบสอบถามจ านวน 200 ตวอยาง

38

เครองมอทใชในการวจย การวจยเรองน ผวจยไดใชเครองมอ 4 ประเภท คอ 1. แบบส ารวจทรพยากร 2. แบบตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกตามหลกความตองการพนฐาน 10 ประการ เพอ

ประเมนมาตรฐานหรอศกยภาพดานบรการของการเปนแหลงทองเทยวในวดโดยจดระดบไวดงน มสงอ านวยความสะดวก ระดบศกยภาพ

9 -10 ประการ สงมาก 7 – 8 ประการ สง 5 – 6 ประการ ปานกลาง 3 – 4 ประการ ต า 1 – 2 ประการ ต ามาก

3. แบบสมภาษณ พระเจาหนาททรบผดชอบการทองเทยว ทง 6 วด และ เจาหนาทของส านกพระราชวงซงเปนผรบผดชอบวดพระศรรตนศาสดาราม รวมทงเจาหนาทของกรงเทพมหานคร

4. แบบสอบถาม ซงผวจยไดสรางขนเปนเครองมอในใชเกบขอมลท าการวจย โดยอาศยความรจาก แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ และปญหาในการวจย วตถประสงค สมมตฐาน รวมทงตามขอบเขตของการวจยเปนฐาน ทงนแบบสอบถามมการใชค าถามเปน 2 ประเภท คอ

4.1 แบบสอบถามประเภทปลายปด (Close-ended question) 4.2 แบบสอบถามปลายเปด (Open-ended question) ไดแก ค าถามทตงไวเปดโอกาส

ใหผตอบไดแสดงความคดเหนและตอบไดอยางเสร แบบสอบถาม เปนแบบสอบถามเพอส ารวจความคดเหนของนกท องเทยวทเดนทางมา

เทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรทง 7 วด โดยแบงออกเปน 4 ตอน ดงน ตอนท 1 แบบสอบถามดานวตถประสงคและสงทนกทองเทยวได รบในการเดนทางไป

ทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร ลกษณะค าถามใชค าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา (Rating scale)

ตอนท 2 เกยวกบการส ารวจทรพยากรทเกยวของกบการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร เปนค าถามวดระดบคดเหนตอทรพยากรทมศกยภาพความส าคญ ในดานธรรมชาต ดานวฒนธรรม ประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ งานเทศกาลประเพณ กจกรรม การบรการ ลกษณะค าถามใชค าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา

ตอนท 3 เกยวกบการจดการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกใ นเกาะรตนโกสนทร ลกษณะค าถามใชค าถามเปนแบบมาตราสวนประเมนคา

ตอนท 4 ขอเสนอแนะทวไปในการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม ใน 7 พระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรดานอนๆ เปนค าถามปลายเปด ใหผตอบแบบสอบถามไดแสดงความคดเหน จ านวน 1 ขอ

39

ค าถามตงแตตอนท 1 - 3 มค าตอบใหเลอก 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด โดยใชหลกเกณฑการวเคราะหขอมลเชงปรมาณเพอหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ซงมเกณฑในการพจารณาดงน

ชวงคะแนน (Mean) ระดบความคดเหน 4.21 – 5.00 มากทสด 3.41 - 4.20 มาก 2.61 - 3.40 ปานกลาง 1.81 - 2.60 นอย 1.00 - 1.80 นอยทสด

การตรวจคณภาพของเครองมอ เครองมอทใชในการวจยครงน ผวจยสรางแบบสอบถามขน 1 ชด ซงม 4 ตอน มการตรวจ

คณภาพความเทยงตรงของเครองมอและความสมบรณในแบบสอบถาม โดย การใหผเชยวชาญ 3 ทาน ไดพจารณาตรวจดความถกตอง (Validity) ใหขอแนะน าในการปรบปรงแกไขเนอหาสาระ ขอความในแบบสอบถาม ซงผวจยไดน าไปปรบปรงแกไขขอค าถามใหชดเจนยงขน จากนนน าไป Try-out จ านวน 30 ตวอยาง แลวน าความคดเหนจากแบบสอบถามมาทดสอบหาความเชอมน โดยก าหนดคาสมประสทธอลฟาตงแต 0.71 ขนไป แลวจงน าไปใชเกบขอมลในพนทศกษา

การเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยครงน เพอใหไดขอมลทครบถวนและชดเจนในทกๆ ดาน ผวจยไดด าเนนการเกบขอมลตามแผนการโดยการลงพนททศกษา ด าเนนการเกบขอมลดวยตนเอง ซงมขอมล 2 ประเภทไดแก 1. ขอมลปฐมภม เปนขอมลสนาม (Primary Data) โดยการรวบรวมขอมลจ ากแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ ดวยการตดตอประสานงานกบเจาหนาทผรบผดชอบฝายตางๆ ทจะใหขอมลผานหนงสอราชการจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอขอความรวมมอ ในการเกบขอมลท าการวจยอยางเปนทางการ มขนตอนดงน

1) ท าการสงหนงสอราชการจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอขอความรวมมอไปยงหนวยงานราชการตางๆ ของ กรงเทพมหานคร ไดแก กองวฒนธรรม กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร ส านกงานเขตพระนคร วดและเจาหนาทของวด

2) ผวจยไดด าเนนการเกบขอมลตามแผนการโดยการใชแบบสมภาษณเขาไปสมภาษณกบหวหนาหนวยราชการ เจาอาวาสในพนทศกษา ตามทก าหนดไว

4) ผวจยไดด าเนนการเกบขอมล จากแหลงทองเทยวในพนทศกษา โดยการ ใชแบบสอบถามเขาไปถามกบนกทองเทยวไทยและตางประเทศ จ านวน 200 ชด

40

5) ด าเนนการตรวจสอบความถกตองเรยบรอยครบถวนของการตอบแบบสอบถาม 6) จดเกบรวบรวมแบบสอบถามทไดผานการตรวจสอบแลวอยางเปนระบบเพอรอเขาส

กระบวนการจดกระท าขอมล 7) จดท าหนงสอขอบคณตอหนวยงานหรอผใหความรวมมอ ในการท าวจย อยางเปน

ทางการ 2. ขอมลทตยภม (Secondary data) เปนขอมลทรวบรวมจากเอกสารตางๆ และผลงานทางวชาการทเกยวของ เชน ต ารา หนงสอ บทความ แผนพฒนา เศรษฐกจและสงคมแหงชาต วารสาร ผลงานวจยตาง ๆ และสถตขอมล โดยรวบรวมจากหองสมด และหนวยงานทเกยวของ เพอใชประกอบในการก าหนดกรอบแนวความคดในการวจยครงน การจดกระท าขอมลและการวเคราะหขอมล เมอผวจยไดท าการเกบขอมลจากภาคสนามครบถวนแลว ไดจดกระท าขอมลและด าเนนการวเคราะหขอมล โดยมขนตอนดงน

1. จดท าขอมลจากแบบตรวจสอบทรพยากรการทองเทยว ซงเปนขอมลทไดจากการสงเกตการณของผวจยโดยตรง น ามาสรปประเดนเนอหาทสงเกตการณตามหมวดหมของทรพยากรในภาพรวม

2. จดท าตารางสงอ านวยความสะดวกและประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวของแตละวด ตามเกณฑความตองการพนฐาน 10 ประการ

3. รวบรวมแบบสอบถามและตรวจสอบความสมบรณของแบบสอบถาม 4. รวบรวมแบบสมภาษณและค าถามทเปนแบบปลายเปด แลวน ามาจดกลมค าถาม 5. ด าเนนการลงรหสแลวบนทกขอมลลงในคอมพวเตอรเพอประมวลผลดวยโปรแกรม

ส าเรจรปทางสถต 6. ด าเนนการแปลผลวเคราะหขอมลจากแตละแบบของเครองมอวจย 7. น าเสนอขอมลในแตละดานแลวประมวลผลในภาพรวม เพอน าเสนอเปนแนวทางการพฒนาเพอการจดการการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

การน าเสนอผลการวจย เรองการส ารวจทรพยากรการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร จากการเกบรวบรวมขอมลของ พระอาราม ตางๆ ทท าการวจย โดยใชแบบสมภาษณและแบบสอบถาม มผลการวจยโดยละเอยดเปน 4 ตอนดงตอไปน

ตอนท 1 ผลการส ารวจทรพยากรการทองเทยวและสงอ านวยความสะดวกตอการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร

ตอนท 2 ผลการวเคราะหจากการสมภาษณพระเจาหนาทของวดและเจาหนาทของกรงเทพมหานคร

ตอนท 3 ผลการวเคราะหความคดเหนของนกทองเทยวตอแหลงทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร

ตอนท 4 แนวทางการบรหารจดการเพอพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม

ตอนท 1 ผลการส ารวจทรพยากรการทองเทยวและสงอ านวยความสะดวกตอการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร ผวจยไดท าการส ารวจเกบขอมลทรพยากรการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกตามทก าหนดโดยการสงเกตการณและบนทกภาพ ซงไดผลการส ารวจตามความโดดเดนและความส าคญแสดงโดยตารางตอไปน

ตาราง 1 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

มรดกวฒนธรรม 1.ปราสาทพระเทพบดร

เปนทรงปราสาทจตรมขเครองยอดหลงคาเปนทรงปรางคประดบกระจกสอยางวจตรงดงาม

เปนทประดษฐานพระบรมรปหลอพระมหากษตรยแหงราชจกรวงศ

2.พระมณฑป ลกษณะเปนทรงปราสาทจอมแหประดบลวดลายดวยกระจกส

เปนอาคารทใชส าหรบเปนทประทบของพระมหากษตรยหรอประดษฐานสงศกดสทธ ปจจบนประดษฐานตพระไตรปฎก

3.พระระเบยง เปนแถบอาคารทสรางตดกนยาวมผนงทบดานหนงวางลอมรอบเขตวดทงหมด

ฝาผนงดานในใชเขยนภาพจตรกรรมเรองรามเกยรต ซงเขยนไวตงแตสมยรชกาลท 1 ทงหมด 178 หอง

42

ตาราง 1 (ตอ)

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 4.นครวดจ าลอง เปนปราสาทแกะสลกหนทราย

จ าลองยอสวนเหมอนของจรงจากปราสาทนครวดของประเทศกมพชา

รชกาลท 4 โปรดเกลาฯ ใหจ าลองแบบมาจากประเทศกมพชาแกะสลกดวยหนทราย

5.ภาพจตรกรรมฝาผนง

เปนลกษณะเขยนภาพเลาเรองราวในพทธประวตและรามเกยรต

เปนการถายทอดเรอ งราวพทธประวตในรปแบบจตรกรรม สวนภาพเรองรามเกยรตนนเปนการสะทอนถงพระบรมเดชานภาพในการปกครองแผนดนของพระมหากษตรย

6.พระพทธมหามณรตนปฏมากร

ท ามาจากหยกสเขยวเขม จ าลกเปนปางสมาธหนาตกกวาง 43 ซม.

เปนทเคารพสกการะสงสดของชาวไทย เปนพระพทธรปประจ าประเทศไทยทมประวตยาวนานมาก

7.พระอโบสถ เปนอาคารทรงไทยประดบดวยกระเบองดนเผาปดทองเปนลวดลายไทยอนวจตรสวยงาม

เปนทประดษฐานพ ระแกมมรกตและสถานทประกอบราชพธ

8.พระศรรตนเจดย เปนเจดยทรงลงกาขนาดใหญประดบดวยกระเบองโมเสกสทองทงองค

รชกาลท 4 โปรดเกลาฯ ใหสรางขนเพอประดษฐานพระบรมสารรกธาต

9.ราชพธเปลยนเครองทรงพระแกวมรกต

เปนลกษณะการเปลยนเครองทรงของพระแกวมรกตตามฤดทเปลยนทง 3 ฤด โดยพระมหากษตรยทรงเสดจพระราชด าเนนในการประกอบพธ

เปนพระราชพธศกดสทธทยดถอปฏบตสบตอกนมา เพอความเปนสรมงคลของพระมหากษตรย ซงจะจดใหมพระราชพธเปลยนเครองทรงรวม 3 ฤด คอ ฤดรอน ฤดฝน และ ฤดหนาว

43

ความโดดเดนของวดพระศรศาสดาราม (วดพระแกว) 1.ศลปกรรม วดพระแกวเปนพระอารามหลวงชนเอกพเศษ มความส าคญทสดของประเทศ

ไทย สรางดวยแบบศลปะชนสงประณตงดงาม ทงภายนอกและภายในอาคาร ภายนอกกมอาคารพระมณฑปทรงปราสาทจอมแห มปราสาทพระเทพบดร ทรงปราสาทจตรมขเครองยอดเปนปรางโดดเดนเปนสงามาก จดส าคญยงอยทพระอโบสถซงเปนสถานทประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร (พระแกวมรกต) พระพทธรปส าคญทสดของประเทศ ภาพจตรกรรมฝาผนงกเขยนเกยวกบศาสนาชาดก เรองไตรภม และ พระราชพธชลมารคและพระราชพธสถลมารค และยงมภาพจตรกรรมฝาผนงเรองรามเกยรตทวาดเปนหองๆ ตอเนองกนยาวไปตามพระระเบยงนบรอยภาพจนคดวานาเปนภาพฝาผนงยาวทสด

2.ตงอยในพระบรมมหาราชวง เปนพระอารามประจ าพระราชวงทสรางขนพรอมกบการสรางพระมหาราชวง จงเปนวดทสงางามดวยศลปะวจตรประณตตระการตามคณคาสงยงควบคไปกบพระราชวงอยางเหมาะสมลงตวจนเปนสญลกษณอนโดดเดนประจ าประเทศไทยทนกทองเทยวรจกและชนชมไปทวโลก วดพระแกวจงเปนจดหมายปลายทางอนดบแรกๆ ของนกทองเทยวทมาเยอนกรงเทพมหานคร

3.การจดการทองเทยวเขมงวดอยางมระเบยบ วดพระแกวตงอยในบรเวณพระมหาราชวงจงมระบบระเบยบปฏบตในการเขาชมทชดเจนมาก ตงแตการแตงกายท สภาพ เพอ เคารพสถานทหามนงกางเกงขาสน สามสวนกระโปรงสนเหนอเขา เสอสายเดยว แขนกด โดยทางวดจะมผาถง หรอผาคลมไหลใหยมกอนเขา มชองทางเดนส าหรบคนไทย แยกตางหาก สวน ชองทางเดนของชาวตางชาตจะมการนบจ านวนนกทองเทยวพรอมดวยแจกเอกสารคมอการเทยวชมสงตางๆ ในวด มการก าหนดทศทางเดนเขาออกอยางชดเจน มเจาหนาทคอยอ านวยความสะดวกใหตลอดเวลา ม การหามนกทองเทยวถายภาพในพระอโบสถอยางเขมงวดมาก

ผลการตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกตอการทองเทยวในวดพระศรรตนศาสดาราม มปายบอกเสนทาง เดนตดตงไวอยางช ดเจน (ภาพประกอบ 12 ข.) มปายเครองหมายบงบอกถงจดทองเทยวทส าคญไวทกจด(ภาพประกอบ 12 จ.) มศนยขอมลของแหลงทองเทยว มส านกงานตดตอประสานงานกบทางวดอยตดก าแพงบรเวณดานหนาวด หองสขามใหบรการไดมาตรฐานแยกชาย-หญง สภาพดมาก รานขายเครองดมและของทระลกใหบรการตงอยบรเวณทางเขาวด มปายใหขอมลสอความหมายตามจดส าคญๆ และมแผนพบใหใชในการประกอบการเทยวชม มการก าหนดเสนท างเดนเขา เดนออก และ เครองหมายบอกทศทางเดน อยางชดเจน มมคคเทศกของทางวด และมคคเทศก รบจาง อสระทแนะน า ตดตอกนมาดวยตวเอง และตดตง ปายขอมลเกยวกบโบราณสถานหลกๆ การประเมนศกยภาพวดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว) ซงมสงอ านวยความสะดวกตามความตองการพนฐานพรอมทง 10 ประการ อยในระดบศกยภาพทสงมาก

44

ก. ดานหลงวดพระศรศาสดาราม ข. ปายบอกเสนทางเขาถงจดทองเทยว

ค. พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ง. ปราสาทพระเทพบดร

จ. นครวดจ าลอง ฉ. อาคารหองน าชาย

ภาพประกอบ 12 วดพระศรรตนศาสดาราม บนทกภาพเมอ 24 มถนายน 2551

45

ก. ภาพจตรกรรมฝาผนงในพระระเบยง ข.พระระเบยงวดพระแกว

ค. พระศรรตนเจดย ง. หอพระมณเฑยรธรรม

จ.หอระฆง ฉ. พระมณฑป

ภาพประกอบ 13 ศลปกรรมวดพระศรรตนศาสดาราม บนทกภาพเมอ 24 มถนายน 2551

46

ตาราง 2 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ)

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 1. ภมทศนสวนหยอมเขามอ

เปนสวนจดท าขนาดเลกๆ ตกแตงดวยหน ตกตาจน รปสตวสเทาตางๆและปลกไมประดบ

ใชเปนมมนงพกผอนทรมรนเยนสบาย ไดจดท าขนในสมยรชกาลท 3 โดยโปรดฯ ใหรอขนกอนศลานอยใหญซงกอเปนภเขาในสวนขวาในพระบรมมหาราชวงตงครงสมยรชกาลท 2 แลวน ามากอเปนภเขาเปน

2.พระอโบสถ เปนศลปะแบบอยธยาตอนปลาย เดมเปนหลงเลก สรางในสมยรชกาลท 1 และไดปฏสงขรณขยายใหใหญขนในสมยรชกาลท 3

ตามควา มเช อพระอโบสถเปนสถานทส าคญมาก การสรางจะประดบตกแตงอยางงดงาม ทงการสลก ลงรกปดทอง ประกระจก ประดบมก เขยนภาพจตรกรรมประดบผนง พระอโบสถวดโพธจะตงอยตรงศนยกลางของบรเวณทลอมรอบดวยอาคารใหญนอยหลายระดบ เปรยบเปนดงเขาพระสเมรตงอย ตรงกลางจกรวาล ภายในประดษฐานพระพทธเทวปฏมากรบนฐานชกชสงดงภเขา และมรปหลอเทวดา ยกษ ครฑ ประจ าฐานแตละชน เปนเหมอนสวรรคชนดาวดง

3.ศาลาการเปรยญ

ลกษณะรปแบบอาคารเหมอนกบพระอโบสถศลปะสมยอยธยา เพยงแตขนาดเลกกวา และยกฐานเตยกวา

เดมเปนอโบสถวดโพธารามสรางสมยกรงศรอยธยา พระประธาน คอพระประธานองคเดมของอโบสถวดโพธาราม มนามวา ‚พระพทธศาสดา ‛ รชกาลท ๓ โปรดเกลาฯ ใหท าการบรณะปฏสงขรณ ประทบบนฐานชกช ทคอสอง มขโถงดานหนา มภาพจตรกรรมเรอง นรกขมตางๆ และเปรต ๑๒ จ าพวก ปจจ บนใชเปนทประกอบศาสนกจฟงเทศน บ าเพญบญ

47

ตาราง 2 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 4.ศาลาราย

เปนศาลาทรงไทยพนเตยสรางเรยงรายลอมลานวดทงบรเวณรอบพระอโบสถและรมก าแพงเขตพทธาวาสทงหมด ม 16 หลง ของเดมไมมเฉลยงลด รอกอใหมในรชกาลท ๓ ตอเฉลยงออกไปรอบตวลดพนทเปนสองชน

ศาลารายคหนาพระมหาเจดย มจารกต ารานวดแผนโบราณ มจตรกรรมลายเสนบอกต าแหนงนวด ดานหลงจารกสภาษตพระรวง กฤษณาสองนองค าฉนท และ ภาพเขยนขบวนแหกฐนพยหยาตรา สถลมารค สวนอกหลงจารกต ารายากมารเวชโบราณ การรกษาโรคทเกยวกบเดก และมจตรกรรมฝาผนงภาพแมซอและเดกๆ ศาลารายรอบวด ตดกบก าแพง มจตรกรรมฝาผนงเรองเอกนบาตชาดก (พระเจาหารอยหาสบชาต ) เขยนศาลาละ ๓๖ เรอง ในศาลารายแตละหลง นอกจากมจตรกรรมแลวกยงมภาพสลกไมในวรรณคดพระอภยม ณ และชวตพนบานทวไป

5.วหารทศ เปนวหารศลปแบบรตนโกสนทร สรางไวทงสทศรอบพระอโบสถ

พระวหารทศตะวนออก ประดษฐานพระพทธรปปางมารวชย มขหลงประดษฐานพระพทธรปยนสง ๑๐ เมตร หลอดวยส ารดอญเชญมาจากวดพระศรสรรเพชญกรงเกามานามวา ‚พระพทธโลกนาถศาสดาจารย ‛ พระวหารทศใต ประดษฐานพระพทธรปปางปฐมเทศนา อญเชญมาจากกรงเกา พระวหารทศตะวนตก ประดษฐานพระพทธรปปางนาคปรก อญเชญมาจากลพบร พระวหารทศเหนอ ประดษฐานพระปางปาเลไลยก

6.หอพระไตรปฎก(มณฑป)

เปนสถาปตยกรรมจตรมข เครองยอดทรงมงกฎ ประดบกระเบองเคลอบ เครองถวยหลากส

รชกาลท ๓ โปรดฯ ใหสถาปนา ขน ภายในมตเกบระไตรปฎก มศาลารายลอมพระมณฑปสามดาน ผนงภายใน

48

ตาราง 2 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ ศาลารายมภาพจตรกรรมเรอง ก าเนด

รามเกยรต ประเพณรา มญกวนขาวทพยเปนตน ผนงภายนอกมศลาจารกโคลงสภาษตเรยกวา โคลงโลกนต

7.พระมหาเจดยสรชกาล

พระมหาเจดยทงสองคอยในบรเวณก าแพงสขาว พระมหาเจดยแตละองคเปนเจดยยอไมสบสองเพมมมสง ๔๒ เมตร ประดบกระเบองเคลอบและกระเบองเครองถวยสลวดลายตางๆ

องคทประดบดวยกระเบองเคลอบสเขยว นามวา พระมหาเจดยศรสรรเพชดาญาณ สรางในสมยรชกาลท ๑ เพอครอบพระศรสรรเพชญ ซงเปนพระพทธรปยนองคใหญสง ๑๖ เมตร ไดชะลอมาจากพระราชวงทกรงศรอยธยา ภายในบรรจพระบรมธาต นบเปนพระมหาเจดยประจ ารชกาลท ๑ องคทประดบดวยกระเบองเคลอบสขาว นามวา พระมหาเจดยดลกธรรมกรกนทาน สรางในสมยรชกาลท ๓ ทรงพระราชอทศถวายแดพระบรมราชชนก คอรชกาลท ๒ นบเปนพระมหารชกาลท ๒พระมหาเจดยองคทประดบดวยกระเบองเคลอบสเหลอง นามวา พระมหาเจดย มนบตบรขาร สรางในสมยรชกาลท ๓ ทรงพระราชถวายอทศถวายเปนพทธบชา นบเปนพระมหาเจดยประจ า รชกาลท 3 พระมหาเจด ยองคทประดบดวยกระเบองเคลอบสขาบหรอน าเงนเขม เปนพระมหาเจดยทรชกาลท ๔ ทรงสรางขนตามแบบพระเจดยศรสรโยทย กรงศรอยธยา นามวา พระมหาเจดยทรงพระศรสรโยทย เพอถวายเปนพทธบชา

8.ภาพจตรกรรมฝาผนง

ลกษณะเปนภาพเขยนสบอกเลาเรองราวในพทธประวตตาง

ในพระอโบสถเหนอ หนาตางขนไปเขยนเรองมโหสถบณฑต (มหาบณฑตแหงมถลานคร) คอสองในประธานทงสองขาง

49

ตาราง 2 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ เขยนเรองเมองสวรรคชนจาตมหาราช

ผนงประตหนาตางเขยนเรองพระสาวกเอตทคคะ ๔๑ องคบานหนาตางดานในเขยนลายรดน าเปนรปตราประจ าต าแหนงเจาคณะสงฆในกรงและหวเมอง สมยรชกาลท ๓ ในพระวหารพระพทธไสยาสน เขยน เรอง มหาวงศ และพทธสาวกสาวกาเอตทคคะสวนใน

9.แผนจารกต าราแพทยแผนโบราณ

เปนหนออนสลกเปนอกษรส านวนภาษาโบราณตดตงไวตามเสาและผนงศาลารายตางๆ ในบรเวณวด ประกอบดวย ต ารายา และต ารานวด

เปนจารกต าราแพทยแผนโบราณ ฉบบหลวงและฉบบเชลยศกด เรม ตงแตใหทราบสมฏฐานของโรค (สาเหตของโรค ) การใชยารกษาโรค และการวนจฉยและการรกษาโรค ต าราสรรพคณยา มตวยาทไดจากพชและสมนไพร สตวและธาตตางๆ ต าราทใชยาเปนต ารบส าหรบแกโรคตางๆ ลกษณะการวนจฉยโรคตามหลกแพทยแผนไทย สวนต ารานวด มผงแสดงสรระข องรางกายและจดนวดทงดานหนาและดานหลง

10.พระพทธเทวปฏมากร

เปนพระพทธรปปางสมาธศลปะสมยอยธยา เปนพระประวนพฤหสบด ประดษฐานอยเหนอชกช

นยมกนวาเปนพระพทธรปโบราณมพระลกษณะอนงามยาวทจะหาพระพทธรปอนมาเปรยบได ปรากฏในศลาจารกวดพระเชต พนฯ วา เดมประดษฐานอย ณ วดศาลาสหนาปจจบน คอวดคหาสวรรคพระบาทสมเดจฯ พระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท 1 โปรดใหอญ เชญมาประดษฐานเปนพระประธานในพระอโบสถวดพระเชตพนฯ

11.พระพทธไสยาส

เปนพระพทธรปกออฐถอปน ดานพระพกตรสง ๑๕ เมตร ม

พระบาทสม เดจฯ พระนงเกลาเจาอยหว ร.๓ ทรงสราง ขนครงทรงปฏสงขรณวด

50

ตาราง 2 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ ความยาวตลอดทงองคถง ๔๖ เมตร พระเชตพน เมอ พ.ศ. ๒๓๗๕ ไดรบ

การขนานนามวา เปนพระพทธไสยาสองคใหญทมความงดงามทสดในประเทศไทย พนพระบาทประดบดวย มกไฟเปนภาพมงคล ๑๐๘ ซงนบเปนลายศลปะไทยผสมจน ผสมผสานกนอยางประณต

12. พระระเบยง เปนระเบยงยาวสรางรอบพระอโบสถอยสองชน ทงสองชนเชอมตอดวยพระวหารทศ อยรอบพระอโบสถทงสทศ

พระระเบยงชนในประดษฐานพระพทธ รป ๑๕๐ องค พระระเบยงชนนอกประดษฐานพระพทธรป ๒๔๔ องค เปนพระพทธรปทรชกาลท ๑ โปรดเกลาฯ ใหอญเชญมาจากหวเมองฝายเหนอ ตามเสาพระระเบยง รชกาลท ๓ โปรดเกลาฯ ใหจารกเพลงยาวกลอกษร เพลงยาวกลบท และต าราฉนทตางๆ

13.เทศกาลสงกรานต

เปนลกษณะท าบญสรงน าพระ ขอพรและฉลองขนปใหมแบบประเพณไทย

เปนประเพณเทศกาลรดน าขอพรจากผใหญทความนบถอกน เปนการฉลองปใหมแบบประเพณไทย

14.การน าเทยว

เปนการน าเดนชมของจรงไปตามโบราณสถาน โบราณวตถและสถาปตยกรรมทอยภายในวด โดยมพระวทยากรเปนผน าชม

นกทองเทยวไดเรยนรและเขาใจคณคา รายละเอยดของโบราณสถาน โบราณวตถและสถาปตยกรรมทอยภายในวดอยางถกตองและลกซงยงขน

15.นวดแผนโบราณ

การนวดแผนโบราณแบงเปน 3 ประเภท คอ การนวดตามแบบทาฤๅษดดตน การนวดประคบดวยสมนไพร และการนวดเทา

มสรรพคณใ นการปองกนและรกษาโรค ท าใหรางกายตนตวแขงแรง ชวยลดอาการปวดเมอย ชวยเพมการไหลเวยนของเลอด

16.หองสขา แยกชาย-หญง สรางมาตรฐานดวยคอนกรต อยบรเวณตดก าแพงหลงวหารคดดานในเขตพทธาวาสทางทศเหนอ ทศใต และใกลศาลาการเปรยญ

ชวยบรการอ านวยความสะ ดวกแกนกทองเทยวไดเปนอยางด ส าหรบสถานททองเทยวทมนกทองเทยวจ านวนมาก

51

ความโดดเดนของวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) 1.ศลปกรรม เปนตนแบบแหงศลปะสมยรตนโกสนทรทเหนเดนชดมากทสดกคอ พระมหา

เจดยสรชกาล และสถาปตยกรรมอาคารหลก ๆ ภายนอกอาคารจะไมประดบตกแตงอะไรมากนกภายในกจะเขยนภาพจตรกรรมฝาผนง ประดบผนงพระอโบสถเหนอตางเขยนเรองมโหสถบณฑต คอสองในประธานทงสองขางเขยนเรองเมองสวรรคชนจาตมหาราช ผนงประตหนาตางเขยนเรองพระสาวกเอตทคคะ ๔๑ องค บานหนาตางดานในเขยนลายรดน าเปนรปตราประจ าต าแหนงเจาคณะสงฆในกรงและหวเมอง ดานนอกแกะสลกเปนลายแกวชงดวงปดทองประดบกระจก สวนจตรกรรมฝาผนงในพระวหารพระพทธไสยาสจะเขยนภาพเรองมหาวงศและภาพจารกพระสาวกาเอตทคคะ 13 องค อบาสกเอตทคคะ 10 คน อบาสกาเอตทคคะ 10 คน

2.มหาวทยาลยเปดแหงแรกของประเทศไทย วดพระเชตพนวมลมงคลาราม ไดรบการยกยองใหเปนเปรยบเสมอนมหาวทยาลยเปดแหงแรกของประเทศไทย เปนศาสนสถานททรงคณคา ทงทางดานพทธศลป วจตรศลป สถาปตยกรรม ตลอดจนเปนแหลงรวมของภมปญญาและศาสตรตางๆ ทไดสงสมและถายทอดสบตอกนมาตงแตอดตกาล ในสมยรชกาลท 3 มการบรณปฏสงขรณวดครงใหญ พระองคทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหรวบรวมสรรพวชาแขนงตาง ๆ จารกลงบนศลาจารกหรอแผนศลา รวมทงไดปนฤๅษดดตน ประดบไวภายในบรเวณวด ซงอาจจะแบงความรตาง ๆ ออก ไดเปน 8 หมวด ไดแก หมวดพระพทธศาสนา หมวดวรรณคดไทย หมวดท าเนยบ (จารกหวเมองขนของกรงรตนโกสนทรตอนตน) หมวดประวตการสรางวดพระเชตพนฯ หมวดประเพณ หมวดสภาษต หมวดอนามย และหมวดต ารายาแพทยแผนโบราณ

3.ต ารายาแพทยแผนโบราณ เปนจารกต ารายาแพทยแผนโบราณ เรมตงแตใหทราบสมฏฐานของโรค (การหาสาเหตของโรค) การใชยารกษาโรค (เภสชศาสตร) และการวนจฉยและการรกษาโรค (เวชศาสตร) ตดตงอยตามเสาและผนงศาลารายในบรเวณวด ประกอบดวย ต ารายา และต ารานวด

ต ารายานนแยกออกเปน ต าราสรรพคณยา มตวยาทไดมาจากพชส มนไพร สตวและธาต ทงหมด 105 ชนด ต าราการใชยาเปนต ารบส าหรบแกโรคตางๆ 32 โรค มรวมกน 127 ขนาน และต าราลกษณะการวนจฉยโรค ซงมลกษณะโรคทงหมด 39 โรค ตามหลกแพทยแผนไทย พรอมดวยยารกษาโรคอก 1,057 ขนาน

ต ารานวด จะแสดงถงสรระของรางกายและจดนวด 30 ค แสดงทงดานหนาและดานหลง มเสนประธานสบ บอกจดนวดและโรคทเกดบนเสนประธานม 227 อาการโรค ต ารายาเหลานไดมหางขายยาเอกชนคดลอกไปใชประโยชนอยางมากมาย ปจจบนสามารถเปดโรงเรยนแพทยแผนโบราณในวดได โรงเรยนแพทยแผนโบราณไดจดตงขนตงแต ป พ .ศ. 2494 ในครงแรกเปดสอน 3 สาขาวชา คอ เวชกรรมแผนโบราณ เภสชกรรมแผนโบราณ และผดงครรภแผนโบราณ ตอมาในป พ.ศ. 2505 กไดเพมวชาการนวดขนมาดวย

การนวดแผนโบราณวดโพธ ม 3 ประเภท คอ การนวดแบบทาฤๅษดดตน เปรยบเหมอนเปนทากายบรหาร เพอบรรเทารก ษาอาการปวดเมอยรางกาย สวนการนวดประคบดวยสมนไพร ซงมลก

52

ประคบเปนอปกรณส าคญ ลกประคบจะบรรจสมนไพรตางๆ ไดแก ไพล ผวมะกรด ตะไครบาน ใบมะขาม ขมนชน เกลอ การบร และใบสมปอย การนวดประคบนนสามารถชวยบรรเทาอาการปวดเมอย คลายกลามเนอ ชวยใหเล อดไหลเวยนไดด และในปจจบนไดมการพฒนารปแบบการนวดมมาตรฐานดขนมาก ทงการนวดเทา การนวดตว การจดการใหบรการกมความสะอาดเรยบรอย

3. โรงเรยนวดพระเชตพนฯ ปจจบนยงมโรงเรยนระดบประถมศกษาเลกๆ เปดการสอนบรการวชาการแกชมชนอย โดยอาศยศาลารา ยแถบดานทศตะวนตกของวด และจดกจกรรม ใหมมคคเทศกนอยเขารวมกจกรรมการทองเทยวของวดดวย

4.การบรหารจดการกจกรรมในบรเวณวด จดการไดเรยบรอย สะอาด มการประดบดวยตนไมดด จดปลกตนไมตามเขามอดวยพนธไมแบบไทยไดรมรน แตจดท าชอพนธไมย งไมถกตองเรยบรอย และมการพฒนาเสรมสงใหมๆ อยเรอยๆ เชน การเปดเสยงดนตรประกอบไวตามเขามอตางๆ ทวบรเวณ ซงสรางความรนรมเพลดเพลนแกผมาเยอนเปนอยางด มการแจกเอกสารคมอการเทยวชมวด ควบคมการแตงกายของนกทองเทยวใหเหมาะกบสถานท มการนบบนทกจ านวนนกทองเทยวทมาจดท าเปนสถต รานคาขายของทระลกกมการจดไวเปนสดสวนเปนระเบยบนกทองเทยวทแตงกายไมสภาพจะมผาคลมใหยมกอนเขาโบสถ

ผลการตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดพระเชตพนวมลมงคลาราม

(วดโพธ) พบวามปายบอกเสนทางทชดเจน แตบางจดสภาพไมคอยดนก มการก าหนดเสนทางเดนเขา เดนออก และ เครองหมายบอกทศทางเดนอยางชดเจน (ภาพประกอบ 14 ก.) มปายเครองหมายบงบอกถงจดทองเทยว มปายใหขอมลตามจดส าคญๆ มหนงสอคมอใหใชในการประกอบการเทยวชม และมปายขอมลเกยวกบโบราณสถานสมบรณมาก (ภาพประกอบ 14 ค.) มส านกงานตดตอประสานงานกบทางวดอยทศาลารายดานทศใต มหองสขาใหบรการไดมาตรฐานแยกชาย-หญง สภาพดมาก โดยไมเกบเงน แตมกลองรบบรจาคเพอมอบแกคนท าความสะอาด (ภาพประกอบ 15 ฉ.) มรานขายเครองดมและรานขายของทระลกใหบรการตงอยบรเวณใกล ๆ วหารพทธไสยาสน โดยวางขายอยางเปนระเบยบ หามแขวนสนคารกรงรง มมคคเทศกของทางวด และ มคคเทศกอสระภายนอกทแนะน าตดตอกนมาดวยตวเองหรอของบรษทน าเทยว การประเมนศกยภาพวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) ซงมสงอ านวยความสะดวกตามความตองการพนฐานพรอมทง 10 ประการ จงอยในระดบศกยภาพทสงมาก

53

ก. ปายบอกทศทางเดนเทยวชม ข.ศาลารายทเกบจารกต าราโบราณ

ค.ปายบอกถงจดทองเทยวตางๆ และขอมลโบรารณสถาน ง.จดจายคาเขาเทยวชม

จ.พระพทธไสยาส วดโพธ ฉ.หอระฆง วดโพธ

ภาพประกอบ 14 วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

บนทกภาพเมอ 8 ธนวาคม 2551

54

ก.ส านกงานแผนกน าทศนศกษา ข. กจกรรมการนวดแผนโบราณ

ค.แผนจารกต ารายาแผนโบราณ ง.ภาพจารกแสดงจดวนจฉยโรคในเดก

จ.รปปนทาฤาษดดตน ฉ.อาคารหองน า

ภาพประกอบ 15 วดพระเชตพนวมลมงคลราม บนทกภาพเมอ 1 กรกฎาคม 2551

55

ตาราง 3 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดสทศนเทพวราราม

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 1.พระศรศากยมน เปนพระพทธรปประทบนงขด

สมาธราบปางมารวชย ประดษฐานบนฐานชกชแบบฐานลายแขงสงห ตลอดทงฐานชกชประดบลายปนปนเปนลายลายเถา ลายเทศ ปดทองค าเปลว ประดบกระจกส

เปนพระประธานในพระวหารหลวง หลอดวย ส ารด ขนาดหนาตก 6.25 เมตร นบเปนพระ พทธรปหลอท ใหญทสดในประเทศไทย เดมเปนพระประธานอยในพระวหารหลวง วดมหาธาต สโขทย สรางสมยราชวงศพระรวงแหงกรงสโขทย

2.พระพทธตรโลกเชษฐ

เปนพระพทธรปปางมารวชย ขนาดหนาตกกวาง 10 ศอก 8 นว ประดษฐานบนฐานชกชสงปนลายปดทองค าเปลว ประดบกระจกส

พระพทธตรโลกเชษฐ พระประธานในพระอโบสถวดสทศนฯ หลอขนดวยโลหะสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3

3.พระวหารหลวง เปนอาคารเครองกอขนาด 5 หอง โครงสรางหลงคาเปนจวมหลงคาประธาน 1 ตบ มชนซอน(หลงคามข) ทางดานหนาและดานหลงขางละ 1 ชน มเสารบมขเปนเสาสเหลยมยอมมไมสบสอง

เปนทประดษฐานพระศรศากยมน และใชเปนทประกอบกจกรรมบ าเพญกศลทางศาสนา เชนแสดงธรรม ท าวตรสวดมนต ภายในมภาพจตรกรรมทส าคญเชน เรองอดตพระพทธเจา 28 องค เรองไตรภมโลกยสญฐาน และเรองพทธประวต

4.พระอโบสถ เปนอโบสถทมขนาดใหญยาวสวยงามทสดในประเทศไทย พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 โปรดฯเกลาใหสรางขน เปนอาคารกออฐถอปนแบบสถาปตยกรรมไทย เปนอาคารสงใหญมากมเสาสเหลยมขนาดใหญรองรบหลงคาทงหมด 68 ตน หนาบนมขหนาและหลงเปนไมแกะสลกลายประดบกระจกส

เปนทประดษฐานพระพทธตรโลกเชษฐ และเปนทพระภกษสงฆใชประกอบพธสงฆกรรมตางๆ หนาบนแกะสลกเปนรปพระอาทตยและพระจนทร การสลกหนาบนเปนรปพระอาทตยและพระจนทร หมายถงวา พระอาทตยและพระจนทรเวยนรอบเขาพระสเมรคอพระวหารหลวง ภายในเขยนภาพจตรกรรมทส าคญเชน เรองปฐมสมโพธ เรองพระปจเจกพทธเจา และเรองรามเกยรต เปนตน

56

ตาราง 3 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

5.จตรกรรมฝาผนง เปนภาพเขยนสบนทกเลาเรองตางๆ ประดบอยทกสวนภายในทงพระวหารหลวงและพระอโบสถ

ภาพจตรกรรมฝาผนงทงดงามทสดแหงหนงในกรงรตนโกสนทร

6.ศาลาลอย ศาลามฐานหรอยกพนสงอยระดบเดยวกบก าแพง เรยงกนอยตามแนวก าแพงดานหนาหรอดานทศเหนอทงหมด 4 หลง รปแบบทรงไทยผสมจนและยโรป

ศาลาหลงแรกนบจากดานตะวนออก เปนศาลาเปลองเครองของพระมหากษตรย กอนทจะเสดจเขาสพระวหาร ศาลาหลงถดมาจากศาลาเปลองเครอง เปนศาลารบเสดจมเกยส าหรบเทยบเสดจเขาดานหนา ส าหรบศาลาอกสองหลงถดไปเปนสถานทส าหรบประทบทอดพระเนตรพระราชพธโลชงชาของพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศในสมยกอน

7.ภาพสลกศลา เปนภาพสลกนนต าขนาดสง 2.40 เมตร กวาง 0.95 เมตร ตดประดบอยทางดานหลงฐานชกชพระศรศากยมน ในพระวหารหลวง

เปนภาพสลกสมยทวาราวดทมคณคายงในดานประวตศาสตรและประวตศาสตรศลปะ เปนภาพสลกเรองพทธประวต 2 ตอน คอปางยมกปาฏหารยและเทศนาโปรดพทธมารดาบนสวรรคชนดาวดงส

8.พระระเบยง ลอมพระวหารหลวงทง 4 ดาน ดานนอกเปนผนงทบกนเปนก าแพงโดยตลอด ภายในพระวหารคดเปนโถงเสารบจวหลงคาเปดเขาหาพระวหาร ระหวางกลางพระระเบยงแตละดาน มประตซมจตรมข หนาบนล ายองไมแกะจ าหลกลายปดทองประดบกระจกส เปนรปพระนารายณทรงครฑ

สรางในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 ภายในพระระเบยงเปนทประดษฐานพระพทธรปปนปนลงรกปดทอง สวนใหญเปนพระพทธรปปางสมาธ มพระพทธรปปางมารวชยบางเฉพาะทมขของพระระเบยง

9.ศาลาราย เปนศาลากออฐถอปนเตยชนเดยวหลงคาจวทรงไทยมงกระเบอง

กนแนวเขตระหวางเขตพทธาวาส กบเขตสงฆาวาส บรเวณดานทศใต

57

ตาราง 3 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

หนาบนปนปนลายดอกและเถาแบบจนซมประตแบบจตรมข

และทศตะวนตกของพระอโบสถมศาลารายทงหมด 8 หลง

10.การรกษาศลและฟงธรรม

มการสวดมนต ปฏบตธรรมรกษาศลและฟงพระธรรมเทศนาในพระวหารหลวงและบรเวณพระระเบยง จะมพระทานหมนเวยนผลดเปลยนมาแสดงธรรมทกวนทงภาคกลางวนและภาคกลางคน

เพอเปนการอบรมพฒนาจตใหสงบจากกเลสความวนวายในชวตประจ าวนหนเขามาศกษาธรรมะ ใหเขาใจธรรมมะ และเขาถงธรรมะอนจะน าทางเขาสความสงบสขทแทจรง

ความโดดเดนของวดสทศนเทพวราราม

1.ศลปะการวางผงวดเปนสญลกษณแหงจกรวาล คอสรางสถาปตยกรรม และศลปกรรมอน ๆ เปนสญลกษณแทนจกรวาล ตามคตโบราณของการสรางเมอง รวมทงชอทวา ‚สทศนเทพวราราม ‛ หมายถงสทสสนนคร เมองของพระอนทรทอยบนยอดเขาพระสเมรอนเปนศนยกลางของจกรวาลตามคตไทย

นอกจากชอดงกลาวแลวแผนผงของวดยงถกออกแบบใหเปนรปจ าลองจกรวาลอกดวย โดยมพระวหารและพระอโบสถเปนองคประกอบส าคญหลก รวมทงใชจตรกรรมฝาผนงและงานศลปอน ๆ สรางภาพจกรวาลใหชดเจนขนมา พระวหารวดสทศนเทพวราราม มการสรางใหสงเดน เปนตวแทนของเมองสทสสนนคร ทตงอยบนยอดเขาพระสเมร โดยท าฐานใหสงเปนพเศษและทหนาบนของพระวหารกมการประดบงานศลปะไมแกะสลกรปพระอนทรทรงชางเอราวญ

2.พระอโบสถทยาวทสดในประเทศไทย เปนพระอโบสถทมความยาวและใหญมากทสดในประเทศไทย เปนการสรางสมมตใหเปน ‚ชมพทวป ‛ ตรงหนาบนประดบภาพแกะสลกไมสญลกษณพระอาทตยกบพระจนทร สวนพระวหารหลวงนนมจตรกรรมฝาผนงเรองพทธประวตกบเรองของพระปจเจกพทธเจาและเรองราวของจกรวาล ภายในประดษฐานพระศรศากยมน ทรชกาลท 1 โปรดเกลาฯ ใหอญเชญมาจากวดมหาธาต ของเมองสโขทย

3.เสาชงชาอปกรณพธกรรมของพรา หมณ ตงอยบรเวณหนาวดสทศนเทพวรารามโดดเดนทางสญลกษณทวางควบคมากบวดสทศนมาชานาน สมยโบราณจะใชประกอบพธโลชงชาตามความเชอของศาสนาพราหมณ ซงพระมหากษตรยกเสดจพระราชด าเนนมาประกอบพธและรวมชมพธน โดยจะมศาลาลอยทสรางอยเหนอก าแพงวดไวเปนทประทบ ซงสรางไวเพอพระราชกรณยกจนโดยเฉพาะ เสาชงชานนปจจบนไมไดใชประกอบพธแลว แตจดใหเปนโบราณสถานทส าคญอยางหนงของกรงเทพมหานคร

58

ผลการตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยว วดสทศนเทพวราราม พบวา มปายบอกเสนทางและปายเครองหมายบงบอกถงจดทองเทยวชดเจน รวมทงการก าหนดเสนท างเดนเขา เดนออก และเครองหมายบอกทศทางเดนอยางชดเจน (ภาพประกอบ 16 ค.)

ศนยขอมลของแหล งทองเทยวและ ส านกงานตดตอประสานงานกบทางวดอยทศาลาดนบรเวณดานขางวด (ภาพประกอบ 17 ข.) มหองสขา ใหบรการไดมาตรฐานแยกชาย- หญง สภาพด สวนปายใหขอมลตามจดตางๆ หรอปายขอมลเกยวกบโบราณสถาน นนไมม แตมคมอขายใชในการประกอบการเทยวชม เนองจากไมมมคคเทศกของทางวด แตสามารถใชบรการ มคคเทศกอ สระภายนอกทแนะน าตดตอกนมาดวยตวเอง ทางวดไมอนญาตใหตงรานขายเครองดมในบรเวณวด แตมรานขายของทระลกทเปนของทางวดตงอยทศาลาโพธ การประเมนศกยภาพวดสทศนเทพวราราม ซงมสงอ านวยความสะดวกตามความตองการพนฐานพรอมทง 8 ประการ จงอยในระดบศกยภาพทสง

ก.แผนผงแสดงจดส าคญตางๆ ของวดสทศน ข.พระวหารหลวง วดสทศน

ค.ปายแสดงบอกทศทางเดน ง.ศาลาลอย

ภาพประกอบ 16 วดสทศนเทพวราราม บนทกภาพเมอ 22 กนยายน 2551

59

ก.พระพทธตรโลกเชษฐ ในพระอโบสถวดสทศน ข.ศาลาดน

ค.พระอโบสถ วดสทศน ง.ศาลาราย

จ.หอระฆง ตงอยในเขตสงฆาวาสวดสทศน ฉ.กลองกามป อยในพระวหารหลวง

ภาพประกอบ 17 ทรพยกรศลปกรรมวดสทศนเทพวราราม บนทกภาพเมอ 22 กนยายน 2551

60

ตาราง 4 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 1.พระวหารหลวง

พระวหารหลวงเปนอาคารทรงไทย มมขดานหนาและหลง ผนงภายนอกประดบดวยหนออน หลงคามงกระเบองเคลอบส ประดบดวยชอฟา ใบระกา ซงปดทองประดบกระจกอยางงดงาม หนาบนดานหนาและดานหลงเปนตราพระราชลญจกรประจ าพระองครชกาลท 4 ซมประตหนาตางทกบานเปนลายปนปนลงรกปดทอง ประดบกระจกส เปนรปมงกฎ สวนบานประตและหนาตางสลกดวยไมสกเปนลายกานแยงซอนกน 2 ชน ปดทองประดบกระจก

วดราชประดษฐเปนวดทม มหาสมาลอมรอบตรงก าแพงวด ภายในวดจงไมมพระอโบสถ หากแตใชพระวหารหลวงเปนทกระท าสงฆกรรมแทน ภายในพระวหารหลวงมภาพจตรกรรมฝาผนง เปนภาพเขยนดวยสฝน เขยนขนในสมยรชกาลท 5 เมอครง บรณปฏสงขรณ วด แบงภาพเปนสองตอน ตอนบนเปนรปเทวดาและนางฟาเหาะอยตามกลบเมฆ และทพยวมาน ตอนลางเปนภาพพระราชพธสบสองเดอน สวนภาพทผนงดานหนาพระประธาน เปนภาพรชกาลท 4 ทรงสองกลองดสรยปราคาทต าบลหวากอ จงหวดประจวบครขนธ

2.พระทนงทรงธรรม เปนอาคารคอนกรตชนเดยว มรปแบบผสมผสานระหวางสถาปตยกรรมตะวนตกและสถาปตยกรรมไทยในแนวความคดคลายๆ กบพระทนงจกรมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวง โดยตวอาคารเปนสถาปตยกรรมตะวนตก สวนหลงคามรปแบบสถาปตยกรรมไทย

เปนทส าหรบบ าเพญศลภาวนาของเจานายฝายในสมยรชกาลท 4

3.พระปาสาณเจดย

ตงอยดานหลงพระวหารหลวง เปนเจดยทรงกลมฐานสเหลยม กออฐถอปน ภายนอกประดบดวยกระเบองหนออนทงองค ซงเปนทมาของค าวา

โปรดเกลาฯ ใหสรางครงสถาปนาพระอาราม ตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 โปรดเกลาฯ ใหประกบหนออนสเทาขาว ตามพระด ารพระบาทสมเดจพระจอม

61

ตาราง 4 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

"ปาสาณเจดย" หมายถง "เจดยหน"

เกลาเจาอยหว ดานหนาของเจดยประดษฐานพระรปหลอดวยส ารดของ สมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทว มหาเถระ) ในทานงแสดงพระธรรมเทศนา

4.ปราสาทเจาจอม(หอพระจอม)

มลกษณะและสดสวนแบบเดยวกนกบหอไตร แตยอดปรางคเปนรปพรหมสหนา หนาบนมลายปนปนเปนรปนารายณบรรทมสนธบนหลงมงกร เบองหลงมพระลกษม และเศยรนาคแผพงพาน

รชกาลท 6 โปรดเกลาฯ ใหสรางขนในคราวเดยวกบทสรางหอไตร ภายในพระปรางคประดษฐานพระบรมรปยนเตมพระองค ขนาดเทาพระองคจรงของรชกาลท 4

7.พระพทธสหงคปฏมากร

เปนพระพทธรปปางสมาธ หลอดวยโลหะ ประดษฐานอยบนฐานชกชภายใตบษบก ไดลอกแบบมาจากพระพทธสหงคองคทประดษฐานอยในพระทนงพทไธสวรรค พพธภณฑสถานแหงชาต กรงเทพมหานคร

พระประธานประจ าพระวหารหลวง ภายในฐานองคพระประดษฐานพระบรมอฐสวนหนงของรชกาลท 4

6.จตรกรรมฝาผนง

เปนภาพเขยนดวยสฝน ลกษณะการเขยนเปนเหมอนจรง ซงมการเขยนโดยใชเทคนคแบบตะวนตก

เขยนขนในสมยรชกาลท 5 เมอครงบรณปฏสงขรณ วด แบงภาพเปนสองตอน ตอนบนเปนรปเทวดาและนางฟาเหาะอยตามกลบเมฆ และทพยวมาน ตอนลางเปนภาพพระราชพธสบสองเดอน สวนภาพทผนงดานหนาพระประธาน เปนภาพรชกาลท 4 ทรงสองกลองดสรยปราคาทต าบลหวากอ จงหวดประจวบครขนธ

5.ปราสาทหอไตร

มลกษณะเปนปราสาทยอดปรางคแบบขอม ตวปราสาทกออฐถอปน หนาบนประดบดวยลายปนปนเปนรปพทธประวต

สรางขนโดยพระราชประสงคของรชกาลท 6 โดยโปรดเกลาฯ ใหรออาคารเดมทเปนเครองไม ภายในปราสาทเปนทเกบพระไตรปฎกและคมภร

62

ตาราง 4 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

ปางประสตและเสดจดบขนธปรนพพาน

8.วนส าคญทางศาสนา

เปนการมาบ าเพญกศลทวดมการประกอบพธทางศาสนาเปนพเศษกวาวนพระธรรมดา กลางคนกจะมการเวยนเทยน

เปนพธเพอการระลกและบชาพระพทธองคในวนส าคญทเ กยวพระพทธเจา เชน ประสต ตรสร พธจะมการตกบาต ฟงธรรมเทศนา และเวยนเทยนเปนพทธบชา และระลกถงพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ

ความโดดเดนของวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

1. สรางตามโบราณราชประเพณ วาในราชธานตองม 3 วดส าคญ คอ วดมหาธาต วดร าชบรณะ และวดราชประดษฐ จงทรงบรจาคราชทรพยสวนพระองคซอสวนกาแฟ เพแสรางวดน 2. พระอารามหลวงชนเอกทเลกทสด เปนวดทมพนทวดเลกมาก มสงกอสรางองคประกอบของวดตาง ๆ นอยมาก เมอเขามาเทยววดแหงนจะเหนพระวหารหลวงตงโ ดดเดนเปนสงาโทนสขาว สดดสายตาเปนจดแรก สวนสองขางซายและขวามปราสาททรงศลปะเขมรนาสนใจ ดานหนงเปนปราสาทหอพระไตรปฎก อกดานหนงเปนปราสาทหอเจาจอมประดษฐานพระบรมรปหลอพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 ถดไปใกล ๆ ปราสาทหอเจาจอม มพระทน งทรงธรรมอาคารทรงไทยผสมศลปะแบบตะวนตกอนสวยงาม ภายในประดษฐานธรรมาสนทสรางอยางวจตรงดงามหาชมไดยากยง

3. จตรกรรมฝาผนงเดนเปนเอกลกษณ ภาพจตรกรรมฝาผนงของวดราชประดษฐจะไมเขยนเรองเกยวกบพทธประวตหรอความเชอตาง ๆ แตจะเขยนเกยวกบว ทยาศาสตรดวงดาว คอจะเปนภาพเหตการณประวตศาสตรเมอครงรชกาลท 4 เสดจพระราชด าเนนทอดพระเนตรสรยปราคาเตมดวงทต าบลหวากอ จงหวดประจวบครขนธ เมอป พ.ศ. 2411 ซงเกดขนตามททรงค านวณวนและเวลาทเกดเหตการณไดอยางแมนย า และยงมภาพอน ๆ บนฝาผนงทงสดานของพระวหารหลวงเปนภาพ ‚พระราชพธสบสองเดอน ‛ เชน พระราชพธลอยพระประทป พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ เปนตน

ผลตรวจสอบ สงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยว วดราชประดษฐ สถตมหาสมาราม พบวามปายบอกเสนทางและเครองหมายแสดงบงบอกว ามาถงจดทองเทยว ทชดเจน (ภาพประกอบ 18 ข.) แตไมมการก าหนดเสนทางเดนเขา เดนออก หรอเครองหมายบอกทศทางเดน

ดานศนยขอมลของแหลงทองเทยว มเพยงส านกงานตดตอประสานงานกบทาง วดอยบรเวณดานหนาพระวหาร เทานน (ภาพประกอบ 19 ข.) การใหขอมลแล ะการสอความหมายเกยวกบจด

63

ทองเทยว กจะมพระภกษเปนวทยากรบรรยายขอมลให นกทองเทยวไทยทเปนหมคณะ ทตดตอมาอยาง เปนทางการ สวนรานขายเครองดม หรอรานขายของทระลกไมมใหบรการ แตมหองสขาใหบรการสหองสภาพพอใช ขอหาม หามสตรผาน เขา-ออก ในเขตสงฆาวาส

ทางวดไมมมคคเทศกหรอปายขอมลเกยวกบโบราณสถาน มเพยงมคคเทศกอสระภายนอกทแนะน าตดตอกนมาดวยตวเอง จากหลกความตองการพนฐาน 10 ประการ พบวามสงอ านวยความสะดวกใหบรการเพยง 4 อยาง ไดแก ปายบอกทาง ปายบงบอกถงจดทอง เทยว หองสขา และวทยากรบรรยายสอความหมาย การประเมนศกยภาพดานสงอ านวยสะดวกของแหลงทองเทยวจงอยในระดบต า

ก.ใบเสมาอยบนแนวเดยวกบก าแพงวด ข.ซมประตปายชอวด

ค.ปราสาทพระไตรปฏก ง.พระทนงทรงธรรม

ภาพประกอบ 18 วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม บนทกภาพเมอ 15 สงหาคม 2551

64

ก.ภาพจตรกรรมฝาผนงในพระวหาร ข.ส านกงานวดราชประดษฐ

ค.พระปาสาณเจดย ง.พระวหารหลวง

จ.พระพทธสหงค ในพระวหารหลวง ฉ.อาคารพระทนงทรงธรรม

ภาพประกอบ 19 วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม บนทกภาพเมอ 15 สงหาคม 2551

65

ตาราง 5 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดราชบพธสถตมหาสมาราม

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 1.พระอโบสถ

เปนอาคารสเหลยมผนผา มมขเดจดานหนา หลงคาลด ๒ ชน หลงคาดานหนามขเดดมงดวยกระเบองเคลอบเบญจรงคหลากส ประดบดวยชอฟา ใบระกา หางหงส หนาบนประดบปนปนรปชางเจดเศยร

พระอโบสถหลงน ทรงภายนอกเปนแบบไทย สวนทรงภายในพระอโบสถนนเปนศลปะตะวนตกแบบโกธค กลาวกนวาเพดาน เสา และลวดลาย ประดบตกแตงผนงลกษณะคลายพระทนงแหงหนง ในพระราชวงแวรซายร ประเทศฝรงเศส แตกมศลปะไทยปนอยดวย

2.พระเจดย

องคพระมหาเจดยเปนทรงไทยยอเหลยม ทรงระฆงกลม ตงอยบนฐานทกษณทสงในระดบแนวหลงคาพระระเบยงคด ฐานคหาประดบดวยกระเบองเคลอบเบญจรงคโดยตลอดทงองค เหนอฐานพระมหาเจดยมซมคหากระจกประดษฐานพระพทธรปปางตาง ๆ

ลกษณะการกอสรางเปนแบบฉบบการสรางปชนยวตถแบบโบราณ คอสรางพระมหาเจดยไวตรงกลาง ถอเปนหลกส าหรบเคารพบชาหรอเปนประธานของวด กลางองคพระมหาเจดย มฐานชกชประดษฐานพระพทธรปศลาปางนาคปรก ศลปะลพบร สลกจากหนทรายจ านวน ๒ องค

3.พระวหาร

มลกษณะรปทรงเปนแบบเดยวกบพระอโบสถ ทงภายนอกและภายใน ตางกนแตวาบานประตและบานหนาตางของพระวหาร สลกดวยไมเปนลวดลายไทยจ าลองรปดวงตราเครองราชอสรยาภรณ และลงรกปดทอง เทานน

ประดษฐานพระประทปวโรทย เปนพระประธาน หลงพระประธานเปนตพระไตรปฎกขนาดใหญ ๓ ต เปนพระไตรปฎกฉบบใบลานบรรจอยในกลองไมสก ดานหนาและดานขวาของ ‚พระประทปวโรทย‛ ประดษฐาน พระรปหลอสมเดจพระสงฆราช (วาสน วาสนมหาเถร)

4.พระทนงสตลาภรมณ

เปนกฏเกงแบบจน 3 ชน กอสรางเชอมตอจากต าหนกอรณ

เดมพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔ โปรดเกลาฯ ใหสรางเปนพระทนงเยนในพระราชฐานชนใน ในพระบรมมหาราชวง ตอมา พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดเกลาฯ ใหรอมาปลกสรางเปนเสนาสนะส าหรบเจาอาวาสในวดน

66

ตาราง 5 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

5.พระพทธองคสร

เปนพระพทธรปหลอปางสมาธ ขดสมาธราบ ทรงผามกลบ วสดส ารดกะไหลทองเนอแปด ขนาดหนาตกกวาง ๒ ศอกคบ หรอ ๖๐ นว น าหนก ๑๘๐ บาท ประดษฐานอยบนฐานชกชหนออนทสงมาจากประเทศอตาล

พระประธานในพระอโบสถ ซงหลอจากทองค าทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ ทรงใชแตงพระองคเมอทรงพระเยาว ใตฐานชกช สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงชนวรสรวฒน โปรดใหบรรจพระบรมอฐและพระอฐในครอบครองของพระองค รวมทงพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

6.พระนรนตราย

พระพทธรปองคนเปนพระพทธรปปางสมาธ หลอดวยทองส ารดกะไหลทอง มเรอนแกวเปนพมมหาโพธ ยอดเรอนแกวมรปพระมหามงกฎ และเรอนแกวนตดกบฐานชนลางขององคพระพทธรป มอกษรขอมจารกพระคณนามแสดงพระพทธคณ ลงบนกลบบว

เปนพระพทธรปทองค าเชนเดยวกน ประดษฐานอยบนฐานชกช เปนเบญจาดานหนาและต ากวา ‘พระพทธองครส’ ลงมา พระนรนตรายเปนพระพทธรปทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาอยหว ทรงมพระราชด ารแบบอยางสรางขน แลวหลอจ าลองพระราชทานอารามตางๆ ในคณะสงฆธรรมยตกนกาย

8.พระระเบยง

เปนทรงโคงโดยลอมองคพระมหาเจดย ผนงประดบดวยกระเบองเคลอบลายเบญจรงคหลากส ดานนอกมทางเดนปดวยหนออน และมเสาหนกลมรบเชงชาย สวนดานในเปนพนสองชน มเสาหนกลม ปดวยหนออน บวหวเสากออฐถอปนยอเหลยม ลงรกปดทอง ประดบกระจก รองรบเครองบนและเชงชาย

เปนสวนทเชอมตอกน มทงหมด ๔ ดาน เชอมระหวางพระอโบสถ พระวหารทศทง ๒ หลง และพระวหาร

67

ตาราง 5 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

9.สสานหลวง

เขต ‚สสานหลวง‛ ตงอยทางดานทศตะวนตกของวด ตดกบถนนอษฎางค รมคลองคเมองเดม โดยตงอยนอกเขตก าแพงมหาสมาธรรมจกรของวด

เปนสสานหลวงแหงพระบรมราชจกรวงศ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ ทรงโปรดเกลาฯ ใหสรางอนสาวรยในเขตสสานหลวงขนเปนทบรรจพระอฐ และพระสรรางคาร เพออทศพระราชกศลแกพระบรมราชเทว พระราชเทว เจาจอมมารดา ตลอดจน พระราชโอรส พระราชธดา พระนดดา และพระปนดดา

ความโดดเดนของวดราชบพธสถตมหาสมาราม

1.ศลปะโบสถไทยภายในเปนฝรง วดราชบพธมศลปะภายในพระอโบสถทสวยโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตวมาก ๆ กลาวคอ ภายนอกสรางเปนศลปะแบบไทยทวไป แตภายในสรางและประดบตกแตงเปนแบบฝรงศลปะกอทก สนนษฐานวานาจะจ าลองมาจากพระทนงแหงหนงในพระราชวงแวรซายส ของฝรงเศส สวยงามแปลกตามาก เมอไดชมจะใหความรสกหรหราล าคายง 2.พระระเบยงมเอกลกษณ ลกษณะเปนรปวงกลมไมเหมอนพระระเบยงของวดทว ๆ ไปทเปนรปแบบสเหลยม พระระเบยงนจะเชอมตอกนระหวางพระอโบสถ พระวหาร และพระวหารทศ 3.พระอารามแหงเครองเบญจรงคหนงเดยว อาคารในเขตพทธาวาส ทงพระอโบสถ พระเจดย พระวหาร พระวหารทศ พระระเบยง และศาลาราย แมกระทงก าแพงแกวลวนประดบดวยกระเบองเคลอบสลายเบญจรงคทงหมด

ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดราชบพธสถตมหาสมาราม พบวา มปายบอกเสนทางและปายเครองหมายบงบอกถงจดทองเทยว แตไมมการก าหนดเสนทางเดนเขา เดนออกหรอเครองหมายบอกทศทางเดน

ศนยขอมลของแหลงทองเทยวหรอ มคคเทศกของทางวด รวมทง ปายขอมลเกยวกบโบราณสถานนนไมมบรการ มเพยงส านกงานตดตอประสานงานกบทางวดอยทศาลา 200 ป และยงมพระภกษเปนวทยากรบรรยายขอมลส าหรบน กทองเทยวไทยทเปนหมคณะท ตดตอมาเปนทางการ ทางวดมหองสขาใหบรการสภาพด แตไมมรานขายเครองดมหรอของทระลกใหบรการ

การประเมนศกยภาพวดราชบพธสถตมหาสมารา ม ซงมสงอ านวยความสะด วกตามความตองการพนฐานเพยงประการเดยว จงอยในระดบศกยภาพต า

68

ก.พระเจดยวดราชบพธสถตมหาสมาราม ข.กจกรรมการฟงธรรมในพระอโบสถ

ค.พระต าหนกสมเดจ ง.หอกลอง

จ.ซมประตวดราชบพธ ฉ.ศาลาเปลองเครอง

ภาพประกอบ 20 วดราชบพธสถตมหาสมาราม บนทกภาพเมอ 23 กนยายน 2551

69

ตาราง 6 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 1.พระศรสรรเพชญ พระพทธรปปางมารวชย หนาตก

กวาง 5.16 เมตร สง 9.96 เมตร ลงรกปดทอง เปนผลงานของพระยาเทวารงสรรค ชางวงหนาในสมยรชกาลท 1

พระประธานขนาดใหญในพระอโบสถ สรางตอนตนของกรงรตนโกสนทร

2.มณฑปพระเจดยศรรตนมหาธาต

อาคารชนเดยวยกพนสงลกษณะของสถาปตยกรรมแบบไทย ตงอยทางดานหนาของพระอโบสถและพระวหาร รอบพระมณฑปประดษฐานพระพทธรป 4 ปาง คอ ปางประสต ตรสร ปฐมเทศนา และปรนพพาน

ภายในประดษฐานพระเจดยทองศรรตนมหาธาต บรรจพระบรมสารรกธาตไวทสวนบนของพระเจดย ส าหรบใตฐานพระเจดย บรรจพระอฐพระบรมชนกนารถของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช และสมเดจพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท

3.พระอโบสถ

เปนอาคารทรงไทยฐานสง ตงอยหลงพระมณฑปคกบพระวหาร หลงคามงกระเบองเคลอบส มชอฟาใบระกา หนาบนเปนไม แกะสลกปดทองประดบกระจก กลางเปนภาพนารายณทรงครฑจบนาค แวดลอมดวยภาพเทวดาเหาะดานละ 3 องค เหนอขนไปเปนเทพนม พนลายทวไปเปนลายใบเทศกานตอดอก รอบพระอโบสถมเสมาตงประจ า 4 ทศ ใบเสมาสลกเปนภาพครฑยดนาค

พระพทธรปปางมารวชยเปนพระประธานภายในพระอโบสถรอบๆพระประธานมรปพระอรหนต ๘ องคประดษฐานอยบนฐานชกชทงพระประธาน และพระอรหนตนสมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาทโปรดใหสรางขน

70

ตาราง 6 (ตอ)

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 4.พระวหาร

ลกษณะเปนอาคารทรงไทยฐานสงอยดานหลงพระมณฑป มมขโถงดานหนาและดานหลงชายคามขรองรบดวยเสาสเหลยม 6 ตน ระหวางเสากนเปนก าแพงกรกระเบองปร หนาบนดานหนาและหลงเปนรปตราพระราชสญจกรในสมเดจพระบรมโอรสาธราชเจาฟามหาวชรณหศสยามกฎราชกมาร

ประดษฐานพระพทธรปกออฐ ปางมารวชย เปนพระประธานภายในพระวหารซงสมเดจกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท โปรดใหสรางขน

5.พระวหารโพธลงกา

เปนวหารขนาดเลก เรยกอกชอหนงวา วหารนอย

สรางในรชกาลท 4 ตรงทตงต าหนกทพระองคทรงประทบอยเวลาทรงผนวช อยทางตะวนออกของตนพระศรมหาโพธ ซงปลกในสมยรชกาลท 2 ก าแพงแกวของวหารกบฐานโพธเชอมตอกน มซมประตทงหนาและหลง

6.การรกษาศลและฟงธรรม

มการสวดมนต ปฏบตธรรมรกษาศลและฟงพระธรรมเทศนาในพระวหารหลวง จะมพระทานหมนเวยนผลดเปลยนมาแสดง

เพอเปนการอบรมพฒนาจตใหสงบจากกเลสความวนวายในชวตประจ าวนหนเขามาศกษาธรรมะ

ความโดดเดนของวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

1.สถานทปฏบตธรรมแบบนานาชาต วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ มการอบรมวปสสนากรรม ปฏบตธรรมสมาธเปนประจ าตลอดและมพเศษวนเสารและวนอาทตย โดยรปแบบจะมหลกสตรนานาชาตดวย มศนยวปสสนากรรมฐานนานาชาตตงอยดานห นาวดใกลๆ ตกแดง ผสนใจสามารถสมครเขารบการอบรมไดตามความสะดวก 2.แหลงเผยแผวชาการดานพระพทธศาสนา มมหาวทยาลยสงฆตงอยภายในวด (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ) คอยท างานดานวชาการ สรางบคลากรทางพระพทธศาสนาทงเปนพระภกษและฆราวาส และท าหนาทเผยแผพทธศาสนาไปทวโลก

71

3.ยานชมชนและตลาดการคาส าคญ เปนชมชนทาน ารมแมน าเจาพระยาทส าคญ คอทาพระจนทร และยงเปนตลาดพระวตถมงคลทมชอเสยงมากทสดมคนเดนไปมาคกคกตลอดทงวน แตเดมนนตลาดพระเครองมงคล แหง นเคยอยในบรเวณวดมหาธา ต ภายหลงเกดความไมสะอาดเรยบรอย ทางวดจงจดการยายตลาดไปอยฝงตรงกนขามตดกบแมน า ปจจบนกยงตลาดใหญเชนเดม

ผลการตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกตอการทองเทยว ในวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ พบวา ทางวดมปายบอกเสนทาง และแผนผงแบบสงเขปของบรเวณวด ชดเจน (ภาพประกอบ 21 ข.และ ค.) ไมมปายเครองหมายบงบอกถงจดทองเทยวและไมมศนยขอมลของแหลงทองเทยว สวนหองสขามพรอมสมบรณ ทงแยกประเภทหญง-ชาย (ภาพประกอบ 22 จ. )และมรานเครองดม รานของทระลกใหบรการ การก าหนดเสนทางเดนเขา เดนออก ไมม เครองหมายบอกทศทางเดน และไมมมคคเทศกหรอปายสอความหมายเกยวกบโบราณสถาน แตจะมมพระภกษเปนวทยากรบรรยายขอมลส าหรบนกทองเทยวไทยทเปนหมคณะ

การประเมนศกยภาพวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ซงมสงอ านวยความสะดวกตามความตองการพนฐานเพยง 4 ประการ จงอยในระดบศกยภาพต า

ก.ซมประตพระระเบยงวดมหาธาต ข.ปายผงแสดงจดทองเทยวภายในวดมหาธาต

ค.ปายบอกทศทางเดน ง.สถานทลานจอดรถ

ภาพประกอบ 21 วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

บนทกภาพเมอ 23 กนยายน 2551

72

ก.พระเจดยศรรตนมหาธาต ข.พระปรางวดมหาธาต

ค.พระวหารโพธลงกา ง.พระวหาร

จ.หองสขา แยกชาย-หญง ฉ.กจกรรมปฏบตธรรม

ภาพประกอบ 22 วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

บนทกภาพเมอ 23 กนยายน 2551

73

ตาราง 7 แสดงทรพยากรทองเทยวในวดบวรนเวศวหาร

ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ 1.พระพทธชนสห

เปนพระพทธรปทสวยงามมากทสดพระองคหนง เปนพระพทธรปคบานคเมองแตครงสโขทย

สมเดจพระบวรราชเจาพระองคนน ไดทรงอญเชญพระพทธชนสหมาจากพระวหารทศเหนอวดพระศรรตนมหาธาต เมองพษณโลก มาประดษฐานไวในมขหลงของพระอโบสถ ซงกอขนใหม อญเชญลงแพมาทงพระองค เมอฤดน า พ.ศ. ๒๓๗๒

2.พระพทธสวรรณเขต

เปนพระประธานองคใหญ คนทวไปเรยก "พระโต" หรอ "หลวงพอเพชร" พระพทธรปวดสระตะพานองคน เปนพระหลอ หนาพระเพลา (ตก) ๙ ศอก ๒๑ นว เปนพระพทธรปโบราณ เรยกวา พระโต

สมเดจพระบวรราชเจาผทรงสรางวดบวรวนเวศวหาร ไดทรงอญเชญพระพทธรปพระองคใหญมาจากวดสระตะพาน เมองเพชรบร มาประดษฐานเปนพระประธาน หนพระพกตรออกมาทางดานหนาของพระอโบสถ

3.พระศาสดา

พระศาสดา สรางคราวเดยวกบพระพทธชนราช และพระพทธชนสห ไดประดษฐานอยในวหารดานทศใตของวดพระศรรตนมหาธาตมาแตตน ตอมาพระวหารช ารดไมมผปฏสงขรณ จงไดอญเชญพระศาสดามาไว ทวดบางออชาง ทางแมน าออม จงหวดนนทบร ตงแตตนสมยกรง รตนโกสนทร

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงโปรดเกลา ฯ ใหสรางพระวหารขนใน วดบวรนเวศวหาร แลวอญเชญพระศาสดาจากวดสทศน ฯ ไปประดษฐานไวในพระวหารนน เมอ พ.ศ. ๒๔๐๖

4.พระไสยา พระพทธไสยา ยาวแตพระบาทถงพระจฬา ๖ ศอกคบ ๕ นว พระรศม ๑ คบ เปนพระศลาโบราณสมยสโขทย

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาฯ โปรดใหเชญมาจากวดพระพายหลวง เมองสโขทย แตครงยงทรงผนวช สมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ทรงแสดงไวในหนงสอพระพทธรปส าคญวา มลกษณะงามกวาพระพทธรปไสยาองคอนๆ ทงหมด

74

ตาราง 7 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

5.พระไพรพนาศ

เปนพระพทธรปศลาขนาดยอม มขนาดหนาพระเพลา๓๓ เซนตเมตร เปนพระพทธรปปางประทานพร สมยศรวชย ประดษฐานอยทเกงบนทกษณ ชนสองของพระเจดยใหญ พระพทธรปองคน มผน ามาถวายพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เมอยงทรงพระผนวชอยประมาณปพทธศกราช ๒๓๙๑

เปนพระพทธรปแบบธยานพทธเจา ปางประทานพร สมยศรวชย แตนกสงเกตบางคนสงสยวา ‚พระพทธรป สมยศรวชย มเพยงเกตมาลา เปนจอมคลายสมยทราวดเปนพน‛

6.พระต าหนก

พระต าหนกเพชร พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสรางพระต าหนกเพชร ถวายเปนทองพระโรงแดสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

เมอปพทธศกราช ๒๔๕๗ ทตงพระต าหนกน เคยเปนทตงโรงพมพทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางขนเมอครงทรงครองวดน

พระต าหนกจนทร ตงอยในอาณาเขตบรเวณเดยวกบพระต าหนกเพชร พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงสรางสถาปตยกรรมรตนโกสนทร เปนเรอน ๒ ชน ยกสงจากพน อทธพลแบบยโรป

อทศดวยพระราชทานทรพยของสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟาจนทราสรทวาร กรมขนพจตรเจษฏจนทร เพอถวายเปนทประทบสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส และทรงขนานนามใหพระต าหนกน

7.พระอโบสถ

เปนอาคารกออฐถอปน ลกษณะทรงตรมข หนหนาไปทางทศเหนอ หลงคามงกระเบองเคลอบลกฟกแบบจน

นอกจากเปนเขตสงฆกรรมแลวยงเปนทประดษฐานพระพทธชนสหกบพระพทธสวรรณเขต

75

ตาราง 7 (ตอ) ทรพยากร ลกษณะ คณคาและความส าคญ

8.พระเจดย

พระเจดยมสณฐานกลม มคหาภายในเปนทประดษฐานพระบรมสารรกธาต มทกษณ ๒ ชนเปนสเหลยม ทองคพระเจดยมซมเปนทางเขาสคหา ๔ ซม กลางคหาพระเจดยประดษฐานพระเจดยกาไหลทองบรรจพระบรมสารรกธาต และมพระเจดยองคประดษฐานอยโดยรอบพระเจดย

พระเจดย วดบวรนเวศวหารกอพระฤกษ วนเสารท ๑๗ กนยายน พทธศกราช ๒๓๗๔ ในสมยรชกาลท๓ และใชเวลากอสรางตอมาจนถงสมยรชกาลท๔

9.พระวหารพระศาสดา

พระวหารนมขนาด 5 หองมเฉลยงรอบ ภายในแบงเปน 2 ตอน คอทางทศตะวนออก 3 หอง ประดษฐานพระศาสดา ทศตะวนตก 2 หอง ประดษฐานพระพทธไสยาสน

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางในป พ.ศ. 2409 เดมบรเวณทสรางนนเปนคและทตงคณะลงกา แตโปรดใหรอเพอสรางพระวหาร

10.พระพทธบาท

เปนรอยพระบาทคสลกบนศลาแผนใหญ ยาว 3.6 เมตร กวาง 2.17 เมตร ประดษฐานภายในศาลาตดก าแพงดานทศตะวนตก

รอยพระพทธบาทนสมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพ ทรงไดมาจากจงหวดชยนาท ประดษฐานไวทวดบวรสถานสทธาวาส รชกาลท 5 โปรดใหยายมาเมอป พ.ศ. 2452 รอบรอยพระพทธบาทสลกภาพพระอสตมหาสาวกมตวอกษรบอกชอ

ความโดดเดนของวดบวรนเวศวหาร

1.เกาสงศกดสทธศลปะพระพทธรปยอดยงมงคล วดบวรนเวศนอกเหนอจาก มโบราณสถานมากมายแลว ยงมพระพทธรปศกดสทธอนนาสกการบชาเพอเปนสรมงคลถง 9 องค ไดแก พระพทธชนส พระพทธสวรรณเขตในพระอโบสถ พระไพรพนาศ (พระเครองยอดนยม ) พระพทธศาสดา พระพทธไสยา และพระพทธรปประจ าพระองคมหากษตรยอก 4 องค ประดษฐานใ นวหารเกง รวมเปน 9 องค 2.พระอารามหลวงขนาดใหญทไมมพระระเบยง เปนทสงเกตวาองคประกอบของพระอารามหลวงใหญ ๆ มกจะตองมพระระเบยงเปนองคประกอบส าคญ แตพระอารามแหงนรอบพระ

76

อโบสถหรอรอบพระเจดยไมมพระระเบยงเชนพระอารามหลวงอนๆ เมอเขาไปภายใน ก าแพงวดกจะรสกไดวาเขาเขตแหงพระอโบสถพระวหารอนศกดสทธแลว

ผลตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยววดบวรนเวศวหาร พบวา วดมปายบอกเสนทางชดเจน มปายเครองหมายบงบอกถงจดทองเทยวและมการก าหนดเสนทางเดนเขา เดนออก (ภาพประกอบ ) แตไมมศนยขอมลแหลงทองเทยว มเพยงส านกงานตดตอของทางวด

สวน หองสขา ม ใหบรการสภาพด แตเปดเฉพาะวนพระและเสารอาทตยเทานน (ภาพประกอบ ) ดานรานขายเครองดมและรานขายของทระลกนนไมใหบรการ และไมมมคคเทศกใหขอมลส าหรบนกทองเทยวหรอปายขอมลเกยวกบโบราณสถาน

การประเมนศกยภาพวดบวรนเวศวหาร ซงมสงอ านวยความสะด วกตามความตองการพนฐานเพยง 4 ประการ จงอยในระดบศกยภาพต า

ก.ซมประตดานหนาวดบวรนเวศวหาร ข.ปายแสดงจดทส าคญตางๆ วดบวรนเวศวหาร

ค.ปายบอกทศทางเดนไปยงจดตางๆ ง.พระต าหนกเพชร วดบวรนเวศวหาร ภาพประกอบ 23 วดบวรนเวศวหาร บนทกภาพเมอ 2 ธนวาคม 2551

77

ก.ทางเดนภายในวดบวรนเวศวหาร ข.พระต าหนกปนหยา

ค.หองน าแยกชาย-หญง ง.พลบพลาสมเดจพระศรสรเยน

ทราบรมราชน

ภาพประกอบ 24 วดบวรนเวศวหาร บนทกภาพเมอ 2 ธนวาคม 2551

78

ตอนท 2 สรปผลจากการสมภาษณพระเจาหนาทของวดและเจาหนาทของกรงเทพมหานคร ผวจยไดน าบทสมภาษณของเจาหนาทผรบผดชอบดแลการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรมาท าการวเคราะหแนวทางการทองเทยวในพระอาราหลวงซงผลดงน

วดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว ) พระอารามหลวงชนเอกพเศษ เปนพระอารามหลวงทสวยงามและส าคญยงเปนสถาปตยกรรมทล าคาวจตรตระการตามากในสายตาของผทไดมาชม นอกจาก เปนพระอาร ามทประดษฐาน พระแกวมรกต พระพทธรปประจ าเมอง แลว ยงเปนสถานทประดษฐาน เกบรกษา พระพทธรปทเกยวเนองกบพระมหากษตรยราชวงศอกหลายองค เชน พระพทธสมพณน พระชยหลงชางมชนวาร พระพทธเลศลา พระพทธยอดฟาจลาโลก เปนตน

สวนภาพจตกรรมฝาผนงในวดพระแกว นอกจากมภาพรามเกยรตในพระระเบยงทงดงามขนชอแลวยงมเรองเกยวกบศาสนาชาดก เรองไตรภม และภาพเกยวกบพระราชพธชลมารค สถลมารคทส าคญยงซงเขยนไวในพระอโบสถดวย การจดการทองเทยวในวดพระแกวยงมบางสวนทเปดใหชมในบางกรณเทานน เชนประสาทพระเทพบดรจะเปดใหชมในวนจกร วนท ๖ เมษายน วนสงกรานต ๑๓-๑๕ เมษายน วนฉตรมงคล ๕ พฤษภาคม วนปยมหาราช ๒๓ ตลาคม และวนเฉลมพระชนมพรรษา ๕ ธนวาคม เทานน การเปดใหเทยวชมศลปกรรมอนงดงามล าคาเชนน นบวาเปนประชาสมพนธ ใหชาวตางชาตไดเหนและชนชมวฒนธรรมของประเทศไทยไดเปนอยางด

สภาพแวดลอมของวดบางครงในแตละวนมนกทองเทยวเขามาชมปรมาณมากเกนไปจนเกดความแออดกระทบตอภมทศนทสวยงามและเกดความช ารดเสยหาย หนวยงานบรการทองเทยวกไมสามารถดแลไดทวถง การจดการบรการตาง ๆ กอยในวงจ ากดเนองจากเปนเขตพระราชฐาน

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) พระอารามหลวงประจ ารชกาลท 1 โดยภาพรวมไดจดวางผงไว เปนอยางด มการปรบ สภาพทวไป ใหเขากบโบราณสถาน ไดดมาก พยายามรกษารปแบบของเกาไวอยางสมบรณ ไมเฉพาะสถาปตยกรรมเทานน แมแต ดานสงแวดลอม ดานต นไม ภเขา (เขามอ )และไมประดบ กจดไวอยาง สะอาดเรยบรอย มบางสวนทจ าเปนกตอง จดใหมไวเพ อประโยชนใชสอยในกจกรรมปจจบนกจะไมใหไปบดบงหรอท าลายคณคาของโบราณสถานหลกๆ ของวด การทองเทยว ในวดนนเปนรปแบ บของการ มาดมาศกษา หาความร ไมใชมา เพอความ บนเทงเรงรมย วดเปนสถานทศกษาหาความร คนไทยสวนใหญ กมาไหวพระท าบญ มใชมาเทยวอยางเดยว สวนชาวตางประเทศนนอาจมาเทยวชมทว ๆ ไป วดโพธโดยพนฐานมศกยภาพทดมาก ตงอยในจดทดตดกบพระราชวง สามารถ เชอมโยงกบสถานททองเทยวอนไดสะดวก ในบางครงวดพระแกวมงานพระราชพระพธ จ าตองปดการบรการใหนกทองเทยวเขาชม วดโพธจงเปนจดทองเทยวทรองรบนกทองเทยวโดยไมมวนหยดเนองจากวดโพธมนโยบายไมปด เพอใหนกทองเทยวทเดนทางมาแลวไมใหเกดความผดหวง ซงทางวดจะมเจาหนาทคอยดแลใหความสะดวกอยตลอด เวลาบรการ สภาพแวดลอมกสะอาดรมรนจดภมทศนไดเรยบรอยมาก ทส าคญทางวดยงมแนวพฒนาเปดจดทองเทยวส าคญๆ เพมขนอก ซงมรายละเอยด เกรดเลกเกรดนอยทนาสนใจทคนสวนใหญไมคอ ยจะทราบอยทกมม วด บางอยางทมนไดหายไปก ไดรอฟน

79

ขนมาใหม หากประโยชนใชสอยมนเปลยน แปลงไปกจะเปลยนแปลงนอย มาก กจกรรมทสามารถเพมไดกจะเพมเขามา เชน ภาคกลางคนในรปแบบ มนไนทแอนดซ าว มบรรยายตามจด ตางๆ แกนกทองเทยว กจกรรมทางวฒนธรรมกมประเพณสงกรานต สงน าพระท าบญ ถวายทาน กอพระเจดยทราย บงสกลบรรพบรษตามทปฏบตกนทวไป เทศกาลวนส าคญทางศาสนา กมคนไทยมาเวยนเทยนนบพนคน มการแสดงธรรมวนละถง 3 รอบ ตงแต เชาจนถงค า มกจกรรมทางสขภาพ การนวดแผนไทยทโดดเดนมชอเสยง

การบรการของวดโพธนนนบวาจดการไดพรอมทสด มไกด และคมอน าเทยว ของวดคอยใหบรการสามารถตดตอตกลงคาบรการดวยตนเอง สวนพระวทยากรจะคอยบรรยาย ใหกบนกเรยนทมาเปนกลมหมคณะ หรอหากมแขกคนส าคญกจะมพระทานใหการตอนรบ มทจอดรถบรเวณถนนเชตพนบรการใหรถขนาดเลกจอดไดจะมเจาหนาทคอยดแลรกษาความปลอดภย โดยบรษทรกษาความปลอดภยเอกชน รานคาบรเวณพระวหารพระพทธไสยาสมขายของทระลกและเครองดมตาง ๆ

วดสทศนเทพวราราม พระอารามหลวงประจ ารชกาลท 8 ภมทศของวดเหนวาคอนขางดมาก พนทบรเวณกวางขวางมตนไมสรางความรมรนพอสมควร บรเวณวดสะอาดเรยบรอยมแผนผงแสดงสงส าคญ ๆ ของวดไวชดเจน นกทองเทยวสามารถเดนเทยวชมไดสะดวก จดทองเทยวทส าคญทสดกไดแกพระวหารหลวงซงไดประดษฐานพระศรศากยมนเปนพระพทธรปส าคญยงองคหนงของกรงเทพมหานครอนเปนจดโดดเดนของวด

วดสทศนเทพวรารามนนมกจกรรมทางศาสนาใหไดเขารวมชมทกวน วนธรรมดากมรวมกนไหวสวดมนต วนเสารและวนอาทตยมเทศนาแสดงธรรม สวนวนพระกจะมประชาชนมาร กษาศลพกคางคนอยทวด ถาเปนวนส าคญทางศาสนาหรอวนหยดพเศษประจ าป เชน วนปใหม วนสงกรานต กจะมกจกรรมเปนพเศษจนถงภาคกลางคน

การทองเทยวในวดสทศนเทพวรารามเปนลกษณะทองเทยวตามอธยาศยหรอมากบไกดของบรษทน าเทยว ทางวดไมไดวางระบบการจดการดานการทองเทยวไวชดเจนนก มเพยงการเกบคาเขาชมจากนกทองเทยวชาวตางประเทศ มจดบรการกกรรมเพอการศกษาหรอ เอกสารคมอแสดงขอมลของวด และจดบรการหองสขาเทานน ยงไมมแนวคดทจะด าเนนการพฒนาดานการทองเทยว ชดเจนไปในทศทางใดเพราะไม มความช านาญในดานน และ หวนใจในเรองปญหาการเขาไปเกยวของกบผลประโยชนมากเกนไปรวมทงปญหาการควบคมดแลความเรยบรอยของวด

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม เปนวดทขนาดเลกเงยบสงบผคนไมพลกพลานมพระวหารหลวงเปนจดทองเทยวส าคญ ลกษณะ พระวหารหลวงทสงเดนสงาเปนโทนสขาวทงหมดเหมอนกบวมานทอยในสรวงสวรรค บรรยากาศรมรนอากาศดตงอยตดกบสวนสราญรมย ไมม มลพษรบกวน การทองเทยวของวดยงไมมการจดใหบรการ สวนใหญนกทองเทยวกเดมชมดวยตนเองหรอมไกดภายนอกพามา แตถาหากนกทองเทยว ชาวไทยหรอนกเรยนนกศกษามาเปนหมคณะและท าหนงสอแจงมาลวงหนา กจะใหบรการตอนรบเปนรายๆ ไป

การพฒนาดานทองเทยวทางวดกก าลงมความคดจะด าเนนการเชนกนแตยงไมชดเจน เปนลกษณะคอยเปนคอยไปปรบปรงไปทละสวนๆ การจะปรบปรงสงใดกค านงถงมาตรฐานสงดๆ ทตอง

80

รกษาขนบธรรมเนยมความเปนวดพระอารามหลวงทเกยวเนองกบเจานาย จะไปเปลยนแปลงอะไรไมไดมากมายสงทกอสรางไว กจะตองรกษาคงความเปนของดงเดมใหมากทสด การเปดใหเขาชมพระวหารหลวงกเปดเฉพาะในวนพระและวนเทศกาลประจ าปส าคญๆ เทานน เพราะไมสามารถคอยดแลความเรยบรอยได นกทองเทยวชาวไทยมกไมคอยรจกวดราชประดษฐมากนก สวนใหญมาทองเทยวตามรายการประชาสมพนธเสนทางทองเทยวของการทองเทยวแหงประเทศไทย มหลายคนกผดหวงเพราะมาตรงกบวนเวลาทพระวหารหลวงไมเปดใหชม การบรการดานทองเทยวไมม

วดราชบพธสถตมหาสมาราม ภมทศนของวดกลงตวด เปนพระอารามหลวงทมสถาปตยกรรมโดดเดนแตกตางไปจากพระอารามอนมากๆ เชน พระอโบสถภายนอกศลปะแบบไทยแตในเปนศลปะฝรง หรอพระระเบยงกเปนรปโคง พระเจดยประดบดวยกระเบองเคลอ บลวดลวยเบญจรงคสวยงาม การทองเทยวแหงประเทศไทยไดจดเคยใหเขาเปนจดทองเทยวส าคญของเสนทางทองเทยว 9 วด ทางวดเพยงแตคอยดแลสภาพทวไปและเปดใหเทยวชมดวยตนเองตามทสามารถเปดไดเทานน ไมไดจดวางรปแบบการจดการทองเทยวทชดเจน แตจะเปดใหชมสวนจดทองเทยวส าคญ ๆ ในเนองโอกาสพเศษ เชน ปใหม สงกรานต และเทศกาลวนส าคญทางศาสนา

การทไมพรอมจะเปดการทองเทยวไดเตมท นน เพราะความทเปน พระอารามหลวงตองดแลสงล าคามากมาย และไมมบคลากรทจะมารบผดชอบดานน พระเจาหนาทกมภาระทางศาสนกจ จงไมสามารถมาจดการดานทองเทยวไดมากนก การเปดการทองเท ยวจงยงมขอจ ากดอยพอสมควร หากเปดใหชมทวไปเตมทกไมสามารถดแลปองกนความเสยหายทจะเกดกบทรพยสนของวดได

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ การทองเทยวของวดยงไมเปนทสนใจของนกทองเทยวเทาทควร เนองจากยงไมไดจด ใหเปนแหลงทองเทยวหรอประชาสมพนธไดรบการสนบสนนการจดการทองเทยวอยางเปนทางการของภาครฐ เพยงแตมนกทองเทยวทผานเขามาเทยวดวยตนเอง แตหากมาเปนหมคณะและมหนงสอแจงมาเปนทางการ กจะจด พระเปนวทยากรคอยอ านวยความสะดวกให แนวคดดานทองเทยวของทางวดนนไดรเรมการพฒนาปรบปรงสงตางๆ อยหลายสวนเพอเปดใหประชาชนเขาเทยวชม มพระวหารซงเปดใหทกวน สวนพระมณฑป และพระอโบสถ จะเปดใหเขาชมในวนเสารกบวนอาทตยและวนพระกใหประชาชนมาบ าเพญกศลไหวพระปฏบตธรรมตลอดทงวน

วดมหาธาตฯ นนมพนทเขตพทธาวาสท ไมกวางนก มจดใหเทยวชมนอยแตทนาสนใจเปนพเศษ คอเปนสถานทปฏบตธรรม ศนยวปสสนากรรมฐานแหงแรก ซงเปนทรจกของชาวตางชาตเปนอยางมาก จะมกจกรรมวปสสนากรรมฐานอยตลอดทกวนและ มโครงการ เปดสอน วปสสนากรรมฐานระยะ 7 วนบาง 15 วนบาง เพออ านวยความสะดวกแกทสนใจ กจกรรมทาง วฒนธรรมกมจดอย เปนประจ า แตมการประชาสมพนธอย ในวงแคบ ๆ เชน งานสงกรานต งานเทศมหาชาต การสอนวปสสนากรรมฐานในพระ วนอาทตย โดยมพระ วทยากรคอยแนะน า ใหซงมโปรแกรม ชวงเวลาการปฏบตธรรมอยตลอดทงวนแลวแตความสะดวกของผเขาปฏบต

81

วดบวรนเวศวหาร การทองเทยวในวดบวรนเวศไมคอยเปดใหนกทองเทยวเขาชมมากนก เพราะเกรงจะมผลกระทบจากการทองเทยว ในแงบวก กสามารถรกษาสงข องใหอ ยในสภาพเดมได แตไปปดกนโอกาสการเขาไปกราบไหวบชาพระของผทสนใจ นโยบายของวดปจจบนเรมเปด ใหเขาชมมากขนเปดในหลายโอกาส ในเทศกาลตางๆ ท าใหประชาชนมโอกาสมากขน แตการเปดนกไมไดมการประชาสมพนธ ขาวสาร มากนก การดแล รกษากไดจดเจ าหนาทเขาไปเฝาดแลสงของตางๆ ระยะหลงนกทองเทยวไมมากจงไมไดจดเจาหนาทไปคอยดแล

วดบวรนเวศ มสงทโดดเดนนาสนใจนอกจากโบราณสถานตางๆ แลว ยงมพระพทธรปส าคญถง 9 องค คอพระพทธชนส พระพทธสวรรณเขต พระไพรพนาศ พระพทธพระศาสดา พระพทธพระไสยา และพระพทธรปประจ าพระองค อก 4 องคในพระวหารเกง รวมเปน 9 องค วตถมงคลทส าคญของวดไดแก พระไพรพนาศ ทประชาชนนยมเชาไปบชาทบานเพราะเชอวาจะเปนมงคลตามชอ แตพระส าคญเหลานมการเปดใหชมได 2 องคในพระอโบสถเทานน ดานในพระอโบสถยงมพระรปอดตเจาอาวาสองคท ๒-๓-๔ สวนในพระวหารเกงมพระพทธรปประจ าพระองคและ จตรกรรมฝากผนงเรองสามกก บรเวณวดโดยรวมเมอมองลงมาจากมมสงจะมองเหนเปนศลปกรรมแบบจนทงหมด ซงเปนทนยมในสมยรชกาลท ๓ จะเหนไดวาโบสถ และวหารจะไมมช อฟาและใบระกา สงทนาสนใจของวดบวรนเวศเหลานกยงเปดโอกาสใหเขาชมศกษาไดนอยอย พระอโบสถเปดทกวน วนจนทร-วนศกร เวลา ๐๖.๐๐น. -๐๙.๐๐ น. วนเสารและวนอาทตยเปดทงวน มเจาหนาทดแลตลอด เวลา สวนลานพระเจดย วหารเกง วหารพระศาสดา เปดในเทศกาลส าคญๆ เทานน แตกยงไมก าหนดชดเจนวาจะเปดวน เทศกาล ไหนบาง แตเดมนนมการ เปดเฉพาะ ในวนเขาพรรษา เทานน วดมแนว คดจะปรบปรงพฒนาเปดบรการดานการทองเทยวใหมากขน แตยงมอปสรรคทางความคด ทขดแยงกนอยหลายฝาย จงเปดเทาทจะอนโลมกนได จงยงไมมแผนงานทชดเจน การเปดหรอปดจงยงไมเปนทยตทลงตวมากนก จะปรบเปลยนไปตามสถานการณและความจ าเปนและดทผลกระทบตาง ๆ กอน เพอการอนรกษและสามารถใชประโยชนในปจจบนไดเตมท

ตอนท 3 ผลการวเคราะหความคดเหนของนกทองเทยวตอแหลงทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร

ผวจยไดท าการ วเคราะหระด บความคดเหนของนกทองเทยว โดยขอมลจากแบบสอบถามนกทองเทยวจ านวน 200 คน โดยใชคาทางสถต คอ คาเฉลย ( ) และ คาเบยงเบนมาตรฐาน (SD) แสดงผลไดดงน

82

วตถประสงคของนกทองเทยวในการมาเทยวในพระอารามหลวงพบวา วตถประสงคของนกทองเทยวสงสดมคะแนนคาเฉลยท 4.00 ซงอยในระดบมาก ไดแกการไหวพระหาความเพลน รองลงมาไดแกการศกษาศลปะมคะแนนคาเฉลยท 3.95 และการศกษาปฏบตธรร มฝกสมาธในวดมหาธาตตามล าดบ มคะแนนคาเฉลย 3.75 สวนการเชาพระวตถมงคลอยในระดบนอยในวดสทศนฯมคาเฉลยท 2.55 ดงแผนภม (ภาพประกอบ 25 )

1.00

1.80

2.60

3.40

4.20

5.00

5.80

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

เรยนรคณคาของศลปะตางๆ รจกวฒนธรรมประเพณมากขนเพลดเพลนกบภมทศนทสงบงดงามภายของวด เรยนรหลกธรรมของพระพทธศาสนาไดแนวทางการด าเนนชวตทถกตอง

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

1.00

1.80

2.60

3.40

4.20

5.00

5.80

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเชตพ

นวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

ไหวพระ หาความเพลดเพลนดานศาสนา ศกษาปฏบตธรรม ฝกสมาธ ศกษาศลปะ เชาบชาพระและวตถมงคล

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

วตถประสงคนกทองเทยว

ภาพประกอบ 25 แผนภมแสดงระดบวตถประสงคของนกทองเทยว

ภาพประกอบ 26 แผนภมแสดงระดบสงทไดรบจากการทองเทยววด

สงทนกทองเทยวไดรบ

83

จากภาพประกอบ 26 สงทนกทองเทยวไดรบพบวา ความเพลดเพลนกบภมทศนทสงบงดงามของวดเปนสงสดคาคะแนนเฉลยท 4.60 จากวดบวรนเวศ และ 4.55 จากวดพระแกว ซงอยในระดบมากทสด รองลงมาเปนการเรยนรคณคาของศลปะตางๆ ในวดพระแกวกบวดราชบพธมคาคะแนนเฉลยท 4.22 กบ 4.20 ตามล าดบ และถดมาเปนการรจกวฒนธรรมประเพณมากขนของวดมหาธาตและวดบวรนเวศคาคะแนนเฉลยท 3.85 ซงอยในระดบมาก สงทไดรบนอยคอแนวทางการด าเนนชวตทถกตองคาเฉลยต าสดท 2.55 ของวดราชบพธ อนอยในระดบนอย แตของวดมหาธาตอยในระดบมากท 3.55 ดงแผนภม

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

มตนไมสรางความรมรน ทวทศน และสวนหยอมสวยงาม จดภมทศนไดลงตว โปรงสบาย มพนทกวางขวาง

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ความคดดานทรพยากรพบวา ทรพยากรธรร มชาตดานภมทศนของวดมสภาพทดมาก ตนไมสรางความรมรนในวดบวรนเวศมคะแนนคาเฉลยท 4.05 การจดภมไดลงตวโปรงสบายมพนทกวางขวาง ในวดพระเชตพนฯ มคะแนน 4.05 สวนทวทศนสวนหยอมของวดมหาธาตมคะแนนคาเฉลย 3.95 ซงอยในระดบมากทง 7 วด ดงแผนภม (ภาพประกอบ 27)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

พระพทธรปทส าคญ พระเจดย/ พระธาต โบสถ วหาร ภาพจตกรรมฝาผนง ประตมากรรม วตถมงคล

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ทรพยากรทางวฒนธรรม

ทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรวฒนธรรม

ภาพประกอบ 27 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรทางธรรมชาต

ภาพประกอบ 28 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรทางวฒนธรรม

84

จากภาพประกอบ 28 ดานวฒนธรรมพบวา สงทนกทองเทยวใหความส าคญสงสดคอพระพทธรปในวดบวรนเวศกบวตถมงคลของวดพระแกวมคะแนนคาเฉลยท 4.55 รองลงมาเปนภาพจตรกรรมฝาผนง ประตมากรรม และพระเจดยพระธาตของวดพระแกว มคะแนนคาเฉลย 4.4 และ 4.35 ตามล าดบซงอยในระดบมากทสด

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

วนส าคญทางศาสนา เทศกาลเขาพรรษา-ออกพรรษา งานสงกรานต

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ดานประเพณพบวา วนส าคญทางศาสนาทง 7 วด นกทองเทยวจะใหความส าคญสง เชนวด

พระศรรตนศาสดาราม ใหความส าคญคาเฉลยท 4.05 วดมหาธาต 3.9 และวดราประดษฐ 3.8 ซงจดอยในระดบมาก ขณะทประเพณสงกรานตของวดพระศรศาสดารามมคาเฉลยท 4.0 รองลงมาคอวดสทศนเทพวราราม 3.75 สวนวดราชบพธมคะแนนต าสดคาเฉลยท 3.1 อนอยในระดบปานกลาง (ภาพประกอบ 29)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

การรกษาศลฟงเทศน ฟงธรรมในวนพระ การอบรมจต ปฏบตสมาธวปสสนา ตกบาตรถวายทาน เวยนเทยนในวนส าคญตาง ๆ ทางศาสนา

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ทรพยากรประเพณ

ทรพยากรกจกรรม

ภาพประกอบ 29 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรประเพณ เทศกาลงานวนส าคญทางศาสนา

ภาพประกอบ 30 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรกจกรรม

85

ดานกจกรรมพบวา กจกรรมทางศาสนาการอบรมจตปฏบตสมาธวปสสนาของวดมหาธาตมคะแนนคาเฉลยสงสดท 4.15 รองลงมาเปนการรกษาศลฟงธรรมในวนพระมคะแนนคาเฉลยท 4.1 ซงอยในระดบมาก สวนกจกรรมทง 3 กจกรรมของวดราชบพธมคะแนนคาเฉลยท 2.85 ถง 3.1 จดวาอยในระดบปานกลาง (ภาพประกอบ 30)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

ปายบอกทศทางการเขาถงจดทองเทยวส าคญ

การบรการสาธารณปโภคพนฐาน ไฟฟา ประปา ลานจอดรถ หองสขา

ศนยบรการขอมลของวด แกนกทองเทยวหรอบคคลทวไป

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ดานการบรการพบวา ปาย บอกทศทางการเขาถงจดทองเทยวมคะคาเฉลยอยระดบมาก คอ 3.62 ถง 3.98 เวนแตของวดราชบพธทคะแนนคาเฉลยท 3.3 ซงอยในระดบปานกลาง การบรการสาธารณปโภคกมคะแนนคาเฉลยท 3.45 ถง 3.98 อยระดบมาก สวนวดราชบพธมคะแนนท 3.15 อยระปานกลาง ดานศนยขอมลของบรการแกนกทองเทยวคะแนนคาเฉลยสงสดคอของวดพระเชตพนฯ 3.65 สวนวดอนๆ อยระดบปานกลางมคะแนนคาเฉลยท 2.8 ถง 3.25 ดงแผนภม (ภาพประกอบ 31)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

การเดนทางเขาถงจดทองเทยวไดสะดวก ระบบไฟฟา ประปา สาธารณสข

การตดตอสอสารประสานงานไดสะดวกรวดเรว

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ทรพยากรบรการ

ระบบสาธารณปโภค

ภาพประกอบ 31 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานทรพยากรดานบรการ

ภาพประกอบ 32 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการจดการสาธารณปโภค

86

ดานสาธารณปโภคพบวา ระบบสาธารณปโภคในพระอารามหลวง การเดนทางเขาถงจด

ทองเทยวไดสะดวกระบบไฟฟา ประปา การตดตอสอสารประสานงานไดสะดวกรวดเรวสาธารณสข อยในระดบมากทงหมดมคะแนนคาเฉลยท 3.45 ถง 3.92 ดงแผนภม (ภาพประกอบ 32)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศาส

ดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธวดม

หาธาต

วดบวรน

เวศ

คณภาพของทพกส าหรบฆราวาส

ความสะอาดถกสขลกษณะและปลอดภย

ปรมาณเพยงพอในการรองรบ

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ดานทพกแรมพบวา ความสะอาดถกลกษณะและปลอดภยมคะแนนคาเฉลยของวดสทศนสงสด 3.82 รองลงมาคอวดบวรนเวศ 3.65 และวดราชประดษฐ 3.6 ตามล าดบ ซงอยในระดบมาก สวนคณภาพของทพกกบปรมาณนนอยในระดบปานกลาง ดงแผนภม (ภาพประกอบ 33)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเชตพ

นวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

การบรหารจดการทองเทยวทมคณภาพ จดการทองเทยวเพอการศกษาปลกจตส านกดานศลธรรม

จดการเพอเนนคณคาของศลปวฒนธรรม

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ทพกแรม

ระบบจดการการทองเทยว

ภาพประกอบ 33 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการจดการทพกส าหรบคางแรม

ภาพประกอบ 34 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานระบบการจดการแหลงทองเทยว

87

ดานระบบการจดการทองเทยวพบวา การบรหารจดการทองเทยวทมคณภาพ จดการทองเทยวเพอการศกษาปลกจตส านกดานศลธรรมและจดการเพอเนนคณคาของศลปวฒนธรรม มคะแนนคาเฉลยท 3.55 ถง 4.15 ซงอยในระดบมากทงสามประเดน ดงแผนภม (ภาพประกอบ 34)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

การไหวพระ ปฏบตสมาธภาวนาตามหลกธรรมพนฐานแบบชวงเวลาสนๆ

การทองเทยวชมงานศลปะ โบราณสถาน โบราณวตถ งานประเพณ

การเวยนเทยน

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

ดานกจกรรมทองเทยวพบวา การไหวพระปฏบตสมาธภาวนาตามหลกธรรมพนฐานแบบ

ชวงเวลาสนๆ ของวดพระแกวมคะแนนคาเฉลยท 4.2 อยในระดบมาก สวนวดราชบพธมคะแนนท 3.25 อยในระดบนอยการเวยนเทยนบวรนเวศมคาคะแนนคาเฉลยสงสดท 4.2 และการทองเทยวชมงานศลปะ โบราณสถาน โบราณวตถ งานประเพณ มคะแนนคาเฉลยท 4 ดงแผนภม (ภาพประกอบ 35)

1

1.8

2.6

3.4

4.2

5

5.8

วดราชป

ระดษฐ

วดพระศ

รรตนศา

สดาราม

วดพระเช

ตพนวดส

ทศน

วดราชบ

พธ

วดมหาธ

าต

วดบวรน

เวศ

รานจ าหนายของทระลก และจแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ ศนยขอมลนกทองเทยวของวดหองน า-สขา สถานทจอดรถระบบรกษาความปลอดภยแกนกทองเทยว

มากทสด

มาก

ปานกลาง

นอย

นอยทสด

กจกรรมทองเทยว

บรการสงอ านวยความสะดวก

ภาพประกอบ 35 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการจดการกจกรรมทองเทยวในวด

ภาพประกอบ 36 แผนภมแสดงระดบความคดเหนดานการบรการสงอ านวยความสะดวกตางๆ

88

ดานสงอ านวยความสะดวกพบวา ศนยขอมลนกทองเทยวและหองน า-หองสขาของวดพระแกวมคะแนนคาเฉลยสงสด 3.78 และ 3.72 ตามล าดบ ซงอยในระดบมาก สวนลานจอดรถมคะแนนคาเฉลยต า 2.62 อยในระดบปานกลาง รานจ าหนายของทระลกและจแลกเปลยนเงนตราตางประเทศมคะแนน 2.7 ถง 3.42 ซงอยในระดบปานกลางเชนกน ดงแผนภม (ภาพประกอบ 36)

ตอนท 4 แนวทางการบรหารจดการเพอพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม

ทรพยากรทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอกแตละวดนน มความ ส าคญและ โดดเดนมาก แตการจดการทองเทยวยงไมสามารถบรการอยางเตมทได เปนผลมาจากมขอจ ากดตางๆ คณะผวจยจงขอเสนอแนวทางการจดการทองเทยวของพระอารามหลวงโดยแบงเปนดานตาง ๆ ดงน

1. ดานแนวความคด ผทมหนาทเกยวของรบผดชอบของแตละวดควรตองพยายามพฒนาและจดรปแบบการด าเนนงานใหสอดคลองและรองรบจ านวนนกทองเทยวทเพมขน เชน จดสมมนาปรบหาแนวความคดการพฒนาการทองเทยวในวดทเหมาะสมลงตวเพอใชในการจดการทรพยากรใหแกสงคม คดหาแผนการในการรณรงค ชวยรกษาแหลงทรพยากรขององคกรไวอยางมนคงยงยน การอางวาวดไมไดเนนการทองเทยวแตคงยากทจะหลกเลยง เพราะสถานทตงของวดเหลานอยในแหลงทองเทยวกลางเมองหลวง ความสวยงามภายนอกยอมเปนแรงดงดดใหนกทองเทยวอยากเขาไปชมภายใน ยงเปนพระอารามหลวงยงตองเพมมาตรการดแล ระมดระวงมากขน เพอปองกนนกทองเทยวท าการมบงควร จะเกดความเสอมเสยตอวดและภาพลกษณไทย นอกจากนคว รใหความรดานการอนรกษสงแวดลอม วฒนธรรมและศลปะ แกผเกยวของในวด และนกทองเทยวทมาใชบรการ ดวยการจดอบรม แจกแผนพบ ตดตงปายเตอน/ระวงการกระท าความผดตาง ๆ เพ อปองกนการพลงเผลอ

หลายวดมแนวความคดดานการ การอนรกษทด เชน การแตงการสภาพเรยบรอยเพอใหความเคารพตอสถานท เดมวดพระแกวหามมใหสตรนงกางเกงเขาชมสถานท เพราะเปนเขตพระราชฐาน ปจจบนไดอนโลมใหนงกางเกงขายาวทรงสภาพเขาสถานทได แ ตมมจฉาชพบางกลมฉวยโอกาสไปหลอกนกทองเทยวหนาสถานทกอนเขาวดเพอขายผาถงโดยอางวานงกางเกงเขาไมได ดงนนทกวดควรมมาตรการสอดสองดแลเพอปองกนมจฉาชพ วดพระเชตพนจะมผาคลมไหลหรอคลมขาใหนกทองเทยวทแตงตวไมสภาพยมใชในขณะเขาโบสถ สงเหลานเปนสงทนกทองเทยวชาวพทธชนชมและฝากใหทกวดชวยกนใชมาตรการนดวย

วดพระเชตพนเคยตงเครองบนทกตวเลขจ านวนผเขาชมชาวตางชาต ซงบรรดาชาวตางชาตเหลานนกยนดพรอมใจกนเสยเงนและเดนเขาควผานเครองบนทก เพอตอง การจะทราบวาตนเองเปนหมายเลขล าดบเทาไร ซงเครองบนทกเหลานท าใหไดสถตจ านวนนกทองเทยวทแนนอนเพอน าไปยนยนกบคาธรรมเนยมจากบตร แตปจจบนไมมเครองเหลานนแลวเปนทนาเสยดายยง

การจดการการทองเทยวในวดควรเนนเรองการฝกสมาธภาวนา การปรบจตวญญาณ การแสวงหาความสงบทางจต ควบคไปกบการชนชมศลปะตาง ๆ มากกวาการนมสการไหวพระเพอขอ

89

พรอยางเดยว สงทนกทองเทยวควรไดรบในการมาเทยวคอความเพลดเพลน คตธรรม เกรดความรทางศาสนาจากประวตศาสตรอยางละเอยดลกซง

2. ดานบรหาร โครงสรางระบบการบรหารของแตวด ควรเนนดานบรการสาธารณปโภคควรจดใหมเจาหนาทฝายดแลรบผดชอบงานดานการทองเทยวในวดโดยตรงและมอบอ านาจการจดการตดสนใจพรอมงบประมาณในการด าเนนงานใหอยางเตมทมากทสด เพอความตอเนองของงานอยางมคณภาพเชนเดยวกบบางวดทไดจดด าเนนการน ารองไปบางแลว สงทควรบรหารจดการมากทสดไดแก การรกษาความสะอาดและสขอนามย โดยเฉพาะในชวงทมโรคไวรสระบาด ควรเพมจดลางมอพรอมสบ วางขายผาปดปากเพอบงคบขายใหนกทองเทยวทไ อและเปนหวดเพอปองกนการแพรเชอ หองน าหญงควรมจ านวนมากกวาหองน าชายเพราะสตรใชเวลาในหองน านานกวาบรษ ควรมพนกงานคอยท าความสะอาดเพอปองกนการแพรเชอโรคโดยเฉพาะในฤดรอน

ควรมมาตรการใหรานคาในวดและรอบวดขายสนคาในราคายตธรรม ไมขายสนคาเกนราคา พนกงานควรสภาพ ควรม ปายแนะน าสถานทตาง ๆ ในวดและการปฏบตตวของนกทองเทยวดวยความสภาพ และเคารพตอสถานท หามกระท าการลบหลศาสนาหรอรปเคารพบชา

3. ดานปฏบตการ ฝายทรบผดชอบควรมแผนการปฏบตงานทชดจน ปรบเปลยนนโยบายเชงรกและรบในการหารายไดเพอซอม เสรม และบ ารงอยางมประสทธภาพ มการประเมนผลทกๆ ป เพอแกไขจดบกพรองและปรบปรง ควรมศนยรบเรองราวรองทกขจากนกทองเทยวทไมไดรบความสะดวก ควรเพมความสวางในบางจดเพอปองกนอนตรายจากอบตเหตและมจฉาชพ

4. การมสวนรวม ในการแสดงความคดเหนเปนสงส าคญทจะชวยระดมความคดตาง ๆ ท าใหการพฒนางานสมฤทธผลมากขน ผมสวนเกยวของจะรสกถงความมสวนรวมและเตมใจชวยเหลอกจกรรมตาง ๆ เพอใหแผนการเหลานนมประสทธภาพ ทางวดอาจรบสมครอาสาสมครใจบญ ชาวบานใกลวด หรอญาตโยมทศรทธา มาชวยกนมสวนรวมในการวางแผน พฒนา บรหาร จดการ และมาดแลวด โดยอาจจะผลดเวรกนมาท างานเพอบรการพระศาสนา ซงจะชวยลดคาใชจายบางสวนจากการจางงานได

งบประมาณในการด าเนนงานจากแนวทางทกขอหากไมสามารถขอจากสวนกลาง หรอคาผานประตไมเพยงพอกสามารถใชงบประมาณจากการบรจาค ของนกทองเทยว ซงยนดบรจาคหากไดรบการปฏบต ตอบทด ดงเชนวดพระเชตพน ฯ ทไดรบเงนบรจาคบ ารงคาหองน ามากกวาอดตทเรยกเกบเงน คาเขาหองน า ซงมกขาดทน แตเมอท าการปรบปรงหองน าใหสะอาด สวยงาม ผลปรากฏวาเงนบรจาคมากกวาเงนคาจางพนกงานท าความสะอาด เพราะนกทองเทยวหลายคนยนดบรจาคเพมเมอไดรบการบรการทด

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

ผลการวจยส ารวจทรพยากรทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร เพอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม สามารถสรปผลไดดงน ความมงหมายของการวจย

1. เพอประเมนและ ส ารวจ ทรพยากรทองเทยวใน พระอารามหลว งชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

2. เพอส ารวจความคดเหนของผมสวน รบผดชอบ เกยวกบการจดการทองเทยวใน พระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร

3. เพอใหทราบถงระดบความคดเหนของนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาตทเดนทางมาทองเทยวในวดทง 7 แหง

3. เพอศกษาแนวทาง การจดการ การทองเทยวเชง วฒนธรรมของพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร ความส าคญของการวจย

1. สามารถ น าผลการวจ ยไป เผยแพรเพอ เปนแนวทางในการ จดการ การทองเทยว เชงวฒนธรรมในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร และขยายผลไปยงวดทวไป

2. สามารถน าผลการวจยไปสงเสรมการพฒนากจกรรมทางดานศาสนาเพอการทองเทยวในวด โดยน าเสนอตอองคกรและหนวยงานทงภาครฐและ ภาคเอกชนทเกยวของกบการ จดการการทองเทยวในวด ไดแก มหาเถรสมาคม กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการทองเท ยวและกฬา การทองเทยวแหงประเทศไทย สมาคมมคคเทศกและสมาคมธรกจทองเทยว ตลอดจนผวาราชการกรงเทพมหานคร

3. สามารถใชเปนขอมลพนฐานในการวจยเรองการทองเทยวในวดตอไปได วธด าเนนการวจย ด าเนนการ โดยการศกษาคนควาขอมลทตยภมจากหนงสอ เ อกสาร งานวจยและแนวคดทฤษฎตางๆ ทเกยวของ รวมทงการปฏบตการภาคสนามส ารวจและตรวจสอบท รพยากรทางการทองเทยวภายในพระอารามหลวงชนเอก เนนทางวฒนธรรม ในสวนขอมลปฐมภมนน ใชแบบสมภาษณและสอบถามเกบขอมล ประชากรทใชในการวจย ไดแกประชาชนบคคลผ ทมสวนไดสวน

91

เสยจากการทองเทยวในพระอารามหลวงบรเวณพนทเกาะรตนโกสนทร โดยเลอกแบบเจาะจงสวนหนงและสมแบบบงเอญจ านวน 200 ตวอยาง เครองมอทใชในการวจย

การวจยเรองน ผวจยไดใชเครองมอ 4 ประเภท คอ 1. แบบส ารวจทรพยากร 2. แบบส ารวจสงอ านวยความสะดวกตามหลกความตองการพนฐาน 10 ประการ 3. แบบสมภาษณ เจาอาวาสหรอรองเจาอาวาส เจาหนาทผรบผดชอบวดพระศรรตน

ศาสดาราม หวหนาหนวยงานภาครฐและนกทองเทยว 4. แบบสอบถาม ทไดสราง ขนเปนเครองม อในใชเกบขอมล โดยอาศยความร จากการ

ทบทวนเอกสารงานวจยทเกยวของตางๆ

การจดกระท าและวเคราะหขอมล ขอมลทไดจากการส ารวจเปนขอมลทไดจากการสงเกตโดยตรง ไดน ามาสรปตามประเดน

เนอหาของการสงเกตการณในภาพรวม เพอใหทราบถงศกยภาพเบองตนในการเปนแหลงทองเทยว แลวน ามาเปนข อมลประกอบการสรางแบบสมภาษณและแบบสอบถาม ในสวนของขอมลทไดจากแบบสอบถาม ไดน ามาลงรหสและวเคราะหทางสถต โดยใชโปรแกรมส าเรจรป แลวน าเสนอผลการวเคราะหขอมลในรปแบบของกราฟ และเปนแนวทางการพฒนาเพอการจดการการทองเทยวในพระอารามหลวง

สรปผลการวจย

1) การส ารวจ ทรพยากร การทองเทยว สงอ านวยความสะดวก และสมภาษณผมสวนเกยวของในการดแล พระอารามหลวงชนเอก ในเกาะรตนโกสนทร จากแบบส ารวจและประเมนศกยภาพทรพยากรทองเทยว และแบบส ารวจสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยว

วดพระศรรตนศาสดาราม (วดพระแกว ) เปนพระอารามหลวง ชนเอกพเศษ เปนพระอารามประจ าพระบรมมหาราชวง ไมมพระสงฆจ าพรรษา เปนศนยรวมทาง ศาสน าท ใชในการประกอบพระราชพธส าคญ พระประธานไดแกพระพทธมหามณรตนปฏมากร หรอพระแกวมรกตซงท าดวยหยกสเขยวใสคลายมรกต เปนวดทรวบรวมศลปะ สถาปตยกรรมชนสงและมรดกล าคาไวมากทสด เชน จตรกรรมฝาผนง พระอโบสถ ปราสาทพระเทพบดร พระศรรตนเจดย นครวดจ าลอง พระพทธรปประจ าองคพระมหากษตรยอกหลายพระองค มกจกรรมเทศนาธรรมในวนอาทตย วนพระและวนส าคญตามททางราชการก าหนด ดานสงอ านวยความสะ ดวกภายในวดมปายบอกเสนทางพรอมทงจดทองเทยวชดเจนทงภาษาไทยและตางประเทศ มศนยขอมลพระราชวงและ มคคเทศกรบจางคอยรบนกทองเทยวทหนาประตทางเขา มแผนพบแจก มหนงสอขาย และเทปบนทกเสยงให

92

เชาฟง มรานขายของทระลกและรานเครองดม มหองสขาเพยงพอ โดยแยกประเภทหองน าหญง ชายและหองน าผพการ มหนวยงานดแลความปลอดภยและประสานงาน เมอมเหตฉกเฉ น เปดใหเขาชมอยางเปนระบบและระเบยบทเขมงวด โดยเนนการแตงกา ยทสภาพเรยบรอย ในอดตสภาพสตรทนงกางเกงจะตองเปลยนผาถงหรอกระโปรงโดย มบรการผานงใหยม ปจจบนหามสวมเสอแขนกด กางเกงขาสนหรอ กางเกงสามสวน หามกระโปรงทสนเหนอเขามาก ๆ หามใชแฟลชในการถายภาพ การจดการทองเทยวอยภายใตการดแลของส านกพระราชวง จดวาเปนวดทมการจดการทองเทยวไดดทสดวดหนง

วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร (วดโพธ ) เปนวดเกาแก สมยอยธยา เดมชอวดโพธาราม พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดเกลา โปรดกระหมอม ใหบรณะใหมทงพระอารามเพอใหพระภกษสงฆไดเลาเรยนพระปรยตธรรม ถอเปนวดประจ ารชกาลท 1 ทรพยากรท ส าคญไดแก พระมหาเจดยสรชกาล พระอโบสถ พระมณฑป เขามอ สวนมสกวน นอกจากนยงมพระพทธรปปางไสยาสน ตกตาจน ยกษวดโพธทเปนต านานเลาขานคกบยกษวดแจง วดโพธยงมความโดดเดนมากในดานเปนแหลงความร แพทยแผนโบราณ จากจารกโบราณ ตาง ๆ มแผนจารกศลปะวทยาการ อยทววด ถอไดวาวดโพธเปนมหาวทยาลย เปดแหงแรกของไทย มรปปนฤาษหรอโยคดดตนในทาตาง ๆ จดเดนอกอยางหนงคอมการนวดแผนไทย บรเวณวดมความสะอาดเรยบรอย จดวางผงสวนประกอบตาง ๆ ไวอยางเรยบรอยสมบรณ แยกสวนทเปนเขตพทธา วาสและสงฆาวาสออกจากกนอยางชดเจนลงตว เพอใหบรการการทองเทยวเฉพาะเขตพทธาวาสเทานน มการจดการทองเทยวอยางเปนระเบยบ ในดานสงอ านวยความสะดวก ภายในวดมปายบอกเสนทางและจดทองเทยวทส าคญๆ มศนยขอมลของกองทองเทยวกรงเทพมหานครกอน ตงแตเขาบรเวณวด มส านกงานงานบรการขอมลของวด และมการใหบรการสอค วามหมายโดยมคคเทศกและมคคนอยของทางวดเองและจากบรษทไวบรการนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาต มรานขายของทระลกและรานเครองดมใหบรการ มการสรางหองสขาไวในเขตพทธ าวาสอยางกลมกลนทเปนแบบอยางแกวดอน จ านวนหองสขามากเพยงพอ เปดใหเขาชมทงกลางวนกลางคน หามแตงกายไมสภาพโดยมผาผนยาวใหพนสวนบนหรอสวนลางทประเจดประเจอเมอเขาโบสถ จดวาเปนวดทมการจดการทองเทยวไดดทสด

วดสทศน เทพวรารามร าชวรมหาวหาร (วดพระโต วด เสาชงชา หรอมหาสทธาวาส ) เปนวด กงกลางพระนคร จงมการตงเสาชชาหนาวดตามประเพณพระนครโบราณ สถาปตยกรรมและภาพฝาผนงสวยงามมาก โดยเฉพาะการวางผงทจ าลองใหเหมอนเขาพระสเมรและใหสงางามเทาวดพนญเชงครงกรงศรอยธยา มพระศรศากยมน อายเกาแกจากกรงสโขทยเปนพระประธานทโดดเดนทสดและส าคญมากองคหนงของประเทศ มการแสดงธรรมเทศนาและสวดมนตไหวพระเวลา 12.00 น. และ 19.00 น. ทกวน พระสงฆมการศกษาสงนาเลอมใส มชอเสยงดานความขลงของวตถมงคล โดยเฉพาะพระกรงทนกสะสมตองม สภาพแวดลอมของวดสวยงาม เงยบสงบ สะอาดเรยบรอย มการอนรกษทางวฒนธรรม ด มการรกษาสงของทเปนศาสน สถานดพอสมควร มการจดกจกรรมเทศกาลงานประเพณอยเปนประจ าทกป ในดานสงอ านวยความสะดวก ภายในวดมปาย

93

บอกเสนทางแตไมมปายระบจดทองเทยวทส าคญ มศนยขอมลของแหลงทองเทยวและส านกงานงานบรการขอมลของวด มพระภกษวทยากรบรรยายขอมลส าหรบนกทองเทยวไทยทเปนหมคณะ มหองสขามากเพยงพอโดยแยกประเภทหญง-ชาย แตไมมรานขายของทระลกและรานเครองดม เนองจากทางวดไมตองการใหเปนการแสวงหาผลก าไร สวนในดานการจดการการทองเทยว ในวดยงมการจดการใหบรการไดไมเตมทเทาทควร เนองดวย ทางวดตองรกษาระเบยบประเพณปฏบตท มมาแตโบราณวดราชประดษฐสถตมหาสมารามราชวรวหาร สรางขนในสมยรชกาลท 4 เพอเปนวดประจ าพระองค โดยมพระราชประสงคจะใหเปนวดธรรมยต และเปนไปตามโบราณประเพณวาในราชธานตองมวดส าคญ 3 วดเสมอ คอวดมหาธาต วดราชบรณะ และวดราชประดษฐ จงทรงบรจาคพระราชทรพยสวนพระองคซอสวนกาแฟ และสรางวดเลกๆ ขน จดเดนของวดคอพระวหารหลวง สขาวประดจเหมอนวมานในสรวงสวรรค ภายในมภาพจตรกรรมฝา ผนงเกยวกบพระราชพธสบสองเดอน ภาพสรยปราคา พระประธานไดแก “พระพทธสหงคปฏมากร ” มพระทนงทรงธรรมเปนอาคารชนเดยวทรงไทยแบบผสมผสานศลปกรรมไทยกบศลปกรรมตะวนตก ภมทศนของวดจดไดสวยงาม มความเงยบสงบ รมรน และอากาศด เพราะอยตดกบสวนสราญรมย ทางวดมกจกรรมเกยวกบศาสนาเปนประจ าในวนส าคญทางศาสนา มการท าบญ ฟงเทศน เวยนเทยน ดานสงอ านวยความสะดวกภายในวดไมมปายบอกเสนทางและจดทองเทยว ไมมศนยขอมลของแหลงทองเทยวแตมส านกงานงานบรการขอมลของวด ไมมมคคเทศกของทางวด แตมพระภกษเปนวทยากรบรรยายขอมลส าหรบนกทองเทยวไทยทเปนหมคณะหากตดตอมาเปนทางการ สวนใหญนกทองเทยวทมาเทยวจะเดมชมดวยตนเองหรอมไกดมาเอง ไมมรานขายของทระลกและรานเครองดมใหบรการ แตมหองส ขาทสะอาดพอใช ดานการจดการการทองเทยว นนทางวดก าลงเรมด าเนนการอยแตยงไมเตมท การเปดใหเขาชมพระวหารยงเปดเฉพาะในวนพระและวนเทศกาลประจ าปส าคญๆ เทานน เพราะ ยงไมมผดแลความเรยบรอย ทางวดยงเนนการรกษาขนบธรรมเนยมความเปนพระอารามหลวง และเนนการอนรกษใหคงความเปนของดงเดมมากทสด หามสตรผานเขาออกในเขตสงฆาวาสตงแตอดตถงปจจบนเปดใหเขาชมทกวน ตงแตเวลา 05.00-22.00 น.

วดราชบพธสถตมหาสมารามราชวรวหาร วดประจ า รชกาลท 5 ธรรมยตนกาย ทรพยากรทโดดเดนคอ พระอโบสถทผสมผสานสถาปตยกรรมไทยและยโรป โดยดานนอกศลปะไทย สวนดานในเปนดวยการตกแตงเพดานภายในดวยศลปะแบบกอ ธค พระประธานนามวา “พระพทธองครส” ท าดวยกะไหลทองค าทงองคหนก 180 บาท จากทองค าทรชกาลท 5 ทรงใชแตงองคเมอทรงพระเยาว บรเวณวดแบงเปนเขตพ ทธาวาส เขตสงฆาวาส และเขตสสานหลวง มพระเจดย ก าแพงแกว พระอโบสถ พระวหาร พระวหารทศ และพระระเบยง ประดบดวยกระเบองเคลอบลายเบญจรงค สงท าจากประเทศจน จงเรยกกนวา “วดเบญจรงค” มสสานหลวง ซงรชกาลท 5 โปรดเกลาฯ ใหสรางเปนอนสาวรยรปเจด ยและรปปรางคบรรจพระสรรางคาร พระบรมราชเทว เจาจอมมารดา พระราชโอรส พระราชธดา มบางอาคารเปนศลปะยโรป สวนทบานประตและหนาตางพระวหารลงรกประดบมกรปตราเครองราชอสรยาภรณ ความสวยงามของวดไดถกใชเปนฉากส าคญ ๆ ในภาพยนตรประเภทจกร ๆ วงศ ๆ หลายเ รอง วด มกจกรรมเฉพาะราชพธส าคญในเทศกาลตาง ๆ และมการ

94

เทศนาเผยแพรพระศาสนา และสงเสรมจรยธรรมเทานน ดานสงอ านวยความสะดวกภายในวดไมมปายบอกเสนทางและจดทองเทยว ไมมศนยขอมลของแหลงทองเทยวแตมส านกงานของวด ไมมมคคเทศกของทางวด แตมพระภกษวทยากรบรรยายขอมลส าหรบนกทองเทยวไทยทเปนหมคณะ สวนใหญนกทองเทยวทมาเทยวจะเดมชมดวยตนเอง ไมมรานขายของทระลกและรานเครองดมใหบรการ แตมหองสขาไวบรการ ทางวดยงไมพรอมทจะเปดบรการเพอการทองเทยว ไดเตมทเพรา ะเปนวดหลวงทยงเนนการรกษารปแบบเดมของวดไว และยงตองดแล สงของล าคาชนสงซงเปนของพระมหากษตรย นอกจากนยงขาด บคลากรทจะมารบผดชอบดานน เจาหนาท ของวดมหนาท ทางศาสนกจมากจงไมสามารถมาจดการดานทองเทยวได

วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎราชวรมหาวหาร (วดสลก วดนพพาราม ) เปนวดเกาสมยอยธยา เคยใชเปนทสงคายนาพระไตรปฏก ในสมยรชกาลท 1 เปนทตงของมหาจฬาลงกรราชวทยาลย มหาวทยาลยสงฆแหงทสองของไทย ทรพยากรทส าคญไดแก พระเจดยทองศ รมหาธาตบรรจพระบรมสารรกธาต ในพระมณฑป พระ อโบสถหลงใหญ เปนทประดษฐานพระประธานนามวา พระศรสรรเพชญ พระวหารหลวงและพระระเบยงทประดษฐานพระพทธรป 108 องค สภาพแวดลอมของวดอยในระดบพอใช วหาร โพธลงกาเคยเปนทประทบของรชกาลท 4 มการสอนวปสสนากรรมฐานตามแนวสตปฏฐานสทกวนโดยแบงเปน หลายรอบและหลายรน ดานสงอ านวยความสะดวก ภายในวดไมมปายบอกเสนทางและจดทองเทยวทชดเจน มเฉพาะแผนผงแบบสงเขปของบรเวณวด ไมมศนยขอมลของแหลงทองเทยวแตมส านกงานงานบรการขอมลของวด ไมมมคคเทศก ดานการบรการมรานขายของทระลกและรานเ ครองดมใหบรการ มหองสขามากเพยงพอ ดานการจดการการทองเทยวของวดยงไมไดมาตรฐานเทาทควร เนองจากยงไมไดจดเปนแหลงทองเทยวอยางเปนทางการ ในอดตบรเวณวดเปนแหลงรวมพอคาขายของเกา วตถมงคลและสนคาตาง ๆ มากมาย แตในปจจบนไดยายออกไปอยบรเวณทางเทาฝงตรงกนขามกบหนาวด การประชาสมพนธ วดยงนอยมาก ม เพยงนกทองเทยว ทผานเขามาเทยวดวยตนเอง ยงไมมภาครฐเขามาสนบสนน การจดการทองเทยว แตเปดใหประชาชนเชาชมพระวหารไดทกวนตงแตเวลา 08.00-17.00 น. สวนพระมณฑป และพระอ โบสถ จะเปด เฉพาะ วนอาทตยและวนพระ เพอใหประชาชนมาบ าเพญกศล ไหวพระ และปฏบตธรรม วดบวรนเวศราชวรวหาร เปนวดธรรมยตนกาย สรางขนในสมยรชกาลท 3 เคยเปนทประทบของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 4, 6, 7 และ 9 เมอคราวทรงผนวช สงทโดดเดนไดแกโบรานสถานตางๆ ทง พระเจดย พระวหารเกง พระวหารพระศาสดา จตรกรรมฝาผนงฝมอขรวอนโขง ต าหนกปนหยา พระประธาน พระพทธชนสห และพระศาสดา พระพทธรปสมยสโขทย เปนทตงของ “สภาการศกษา มหามกฏราชวทยาลย ” เทยบไดกบมหาวทยาลยสง ฆแหงแรกของไทย มการจดงานตกบาตรดอกไมในวนเขาพรรษา ในวนเสารและวนอาทตยมการอบรมกรรมฐาน ในวนพระกมการแสดงพระธรรมเทศนา 3 ชวงเวลา มการเผยแผศาสนาทางโทรทศนและตางแดน มกจกรรมไหวพระพทธรป 9 องค สภาพแวดลอมรมรน ทวทงวด การจดสดสวนระหวา งเขตพทธาวาสกบสงฆาวาส ดานสงอ านวยความสะดวก ในวดมปายบอกเสนทางเปนบางจดในเขตสงฆาวาส สวน

95

ในเขตพทธาวาสไมมปายบอกเสนทาง ไมมศนยขอมลของแหลงทองเทยวแตมส านกงานของวด ไมมมคคเทศก สวนใหญนกทองเทยวทมาเทยวจะเดมชมดวยตนเอง ไมมร านขายของทระลกและรานเครองดมใหบรการ แตมหองสขาสภาพดมากแยกเปนสดสวนชายและหญง แตจะไมเปดใหบรการทกวน วดมแนวทางจะเปด ใหบรการ ดานการจดการทองเทยว ใหมากขน แตยงตดขดทางความคด ทขดแยงกนหลายฝายจงใหบรการเทาทจะอนโลมได ยงไมมแผนงานทชดเจน แตใชวธ ปรบเปลยนไปตามสถานการณและความจ าเปน

2) ผลความคดเหนของนกทองเทยวทเดนทางมาเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ทง 7 วด จากแบบสอบถาม

ความคดเหนของนกทองเทยว เกยวกบ แรงจงใจและสงทนกทองเทยวไดรบในการเดนทางไปทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร พบวาการมาไหวพระและ หาความเพลดเพลนทางศาสนาเปนแรงจงใจใหเดนทางทองเทยววดมากทสด สวนศลปกรรมตางๆ เปนแรงจงใจใหนกทองเทยวเดนทางทองเทยวในวดอยในระดบรองลงมา ขณะทการมาวดเพอศกษาและปฏบตธรรม เปนแรงจงใจระดบ ในระดบ ปานกลาง และมขอสงเกต วา นกทองเทยวเขามาท วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎเขามามวตถประสงคเพอศกษาและปฏบตธรรมมากกวาวดอน สวนสงทไดรบจากการทองเทยววด พบวาไดรบความเพลดเพลนกบภมทศนอยในระดบมากทสด การไดเรยนรและเหนคณคาของศลปะตางๆ อยในระดบมาก สวนการไดเรยนรหลกธรรมของพระพทธศาสนาและการไดรบแนวทางการด าเนนชวตทถกตองอยในระดบปานกลาง

เมอศกษา วเคราะห ระดบคดเหนตอทรพยากรทมศกยภาพความส าคญ ในดานธรรมชาต วฒนธรรม งานเทศกาลประเพณ กจกรรม การบรการ พบวานกทองเทยวใหความส าคญและสนใจในทรพยากรทางวฒนธรรม มากทสด โดยเฉพาะ อยางยง พระพทธรป ทมความ ส าคญ รองลงมา คอทรพยากรดานประเพณ เทศกาลวนส าคญทางศาสนา สวนทรพยากรดานกจกรรมและการบรการนกทองเทยวยงเหนวาสามารถดงดดความสนใจไดไมมากนก

ระดบความคดความเหนเกยวกบการจดการทองเทยว ของพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร นกทองเทยวพงพอใจในระบบการจดการทองเทยวมากทสด และรองลงมาคอการบรการดานสาธารณปโภค และกจกรรมการทองเทยว สวนการบรการสงอ า นวยความสะดวกนนนกทองเทยวเหนวาควรไดรบการ ปรบปรงพฒนามากทสด โดยเฉพาะสถานทจอดรถ ระบบรกษาความปลอดภย และรานคาบรการเครองดมและขายของทระลก

แนวทางการบรหารจดการเพอพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม

ทรพยากรทองเทยวในพระอารามหลวงช นเอกแตละวดนน มความ ส าคญและ โดดเดนมาก แตการจดการทองเทยวยงไมสามารถบรการอยางเตมทได เปนผลมาจากมขอจ ากดตางๆ คณะผวจยจงขอเสนอแนวทางการจดการทองเทยวของพระอารามหลวงโดยแบงเปนดานตาง ๆ ดงน

96

1. ดานแนวความคด ผทมหนาทเกยวข องรบผดชอบควรตองจดสมมนาปรบหาแนวความคดการพฒนาการทองเทยวในวดทเหมาะสมลงตวเพอใชในการจดการทรพยากร ใหแกสงคมและชวยรกษาแหลงทรพยากรขององคกรไวอยางมนคงยงยน การอางวาวดไมไดเนนการทองเทยวแตคงยากทจะหลกเลยง ยงเปนพระอารามหล วงยงตองเพมมาตรการดแล ระมดระวงมากขน เพอปองกนนกทองเทยวท าการมบงควร จะเกดความเสอมเสยตอวดและภาพลกษณไทย ควรเนน 1) การชนชมศลปกรรมตาง ๆ 2) การนมสการไหวพระและสงศกดสทธ 3) การฝกสมาธภาวนา 4) ความเพลดเพลน คตธรรม เกรดความ ร ทไดในการมาทองเทยว 5) บรการดานสาธารณปโภค

2. ดานบรหาร โครงสรางระบบการบรหารของแตวดควรจดใหมเจาหนาทฝายดแลรบผดชอบงานดานการทองเทยวในวดโดยตรงและมอบอ านาจการจดการตดสนใจพรอมงบประมาณในการด าเนนงานใหอยางเตมทมากทสด เพอความตอเนองของงานอยางมคณภาพเชนเดยวกบบางวดทไดจดด าเนนการน ารองไปบางแลว

3. ดานปฏบตการ ฝายทรบผดชอบควรมแผนการปฏบตงานทชดจน ปรบเปลยนนโยบายเชงรกและรบในการหารายไดเพอซอม เสรม และบ ารงอยางมประสทธภาพ มการประเมนผลทกๆ ป เพอแกไขจดบกพรองและปรบปรง หากขาดงบประมาณกสามารถใชงบประมาณจากการบรจาคของนกทองเทยว ซงยนดบรจาคหากไดรบการปฏบตตอบทด ดงเชนวดพระเชตพน ฯ ทไดรบเงนบรจาคบ ารงคาหองน ามากกวาอดตทเรยกเกบเงน อภปรายผลการวจย

ทรพยากรทองเทยวทางวฒนธรรมในพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรทง 7 วด มความงดงามและโดดเดนเปนอยางมาก ทงยงมความ เกยวเนองกบพระมหากษตรยอยางใกลชด ศลปะและสถาปตยกรรมในวดมคณคาสงยงทไดสบทอดรกษากนมาอยางยาวนาน บางสวนยงไดผสมผสานศลปะยโรปหร อจนเขาไปดวยอยางกลมกลน ทกวดตางกมทรพยากรทองเทยวทางวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของตวเองทไมไดดอยกวากน นอกจากนแตละวดยงมสถานททองเทยวตอเนองใกลเคยงใหนกทองเทยวไดไปทองเทยวตอ โดยเฉพาะวดพระเชตพน ฯ ไดเนนการประชาสมพนธช มชนรอบวดทนาสนใจ เชน ทาเตยน ปากคลองตลาด ทรพยากรทองเทยวของวดเหลาน เปนองประกอบทส าคญในการพฒนาการทองเทยวซงสอดคลองกบทฤษฎของศนยวจยปาไม คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (2538) รวมทงทฤษฎของ Godfrey and Clarke (2000) ทไดกลาวถงองคประกอบทส าคญของการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศซงองคประกอบหนงในนน คอ ทรพยากรการทองเทยว ซงจ าเปนจะตองเกยวของและอยบนพนฐานของธรรมชาต วฒนธรรม และชมชนเปนหลก ทางดานสงอ านวยความสะดวก ในการทองเทยวนน พระอารามหลวงทกแหงมความสะดวกในการเขาถงและปายบอกทางสแหลงทองเทยวทส าคญ ลกษณะถนนคอนขางด แตขาดสถานทจอดรถซงไมเพยงพอ

97

แรงจงใจและสงทนกทองเทยวไดรบในการเดนทางไปทองเทยวใน พระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร มผลการมาไหวพระและหาความเพลดเพลนทางศาสนาเปนแรงจงใจใหเดนทางทองเทยว และศลปกรรมตางๆ เปนแรงจงใจใหนกทองเทยวเดนทางทองเทยวในวดอยในระดบมาก มความสอดคลองกบพระมหาวชาญ เลยวเสง (2544:169) ได ศกษาบทบาทของวดในการอนรกษพทธศลปเพอการทองเทยว ไดระบไว วา พทธศลป เปนตวแทนของศลปกรรมไทยทสะทอนใหเหนความรงเรองทางอารยธรรมของคนไทยภายใตรมเงาแหงบวรพระพทธศาสนา จงเปนมรดกทางวฒนธรรมทล าคาของสงคมไทย

ขณะทการมาวดเพอศกษาและปฏบตธรรมเปนแรงจงใจระดบในระดบปานกลาง แตสงเกตไดวา นกทองเทยวเขามาท วดมหาธาตยวราชรงสฤษ ฎเขามามวตถประสงคเพอศกษาและปฏบตธรรมมากกวาวดอน ตรงนคดวานาจะเนองมาจาก วดมหาธาตยวราชรงสฤษ ฎเปนทตงศนยปฏบตธรรมนานาชาตและยงมการอบรมวปสสนากรรมฐานของทางวดทกวนเสาร-อาทตยดวย

ส าหรบสงทไดรบจากการทองเทยววดนน ซงไดรบความเพลดเพลนกบภมทศนอยในระดบมากทสด และการไดเรยนรและเหนคณคาของศลปะตางๆ อยในระดบมาก จงเปนไปในทศทางเดยวกบวชราภรณ ระยบศร (2551 : บทคดยอ ) ไดศกษาพฤตกรรมการทองเทยวเชงพทธของนกทองเทยวชาวไทยและ ตางชาตทมาเทยววดในบรเวณเกาะรตนโกสนทร กลาววา ประโยชนทนกทองเทยวไดรบจากการเดนทางทองเทยววด คอการไดผอนคลายความเครยด เกดความสบายใจ และไดพฒนาจตใจ ท าใหจตใจสงบ

เมอศกษาระดบคดเหนตอทรพยากรทมศกยภาพความส าคญ ในดานธรรมชาต วฒนธรรม งานเทศกาลประเพณ กจกรรม การบรการ ผลพบวานกทองเทยวใหความส าคญและสนใจในทรพยากรทางวฒนธรรมมากทสด โดยเฉพาะ พระพทธรป ส าคญ ซงสอดคลองกบเปรมวด ณ นครพนม (2545 : บทคดยอ ) ไดท าการศกษาพฤตกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวชาวญปนทเดนทางมาทองเทยวในประเทศไทยแบบจดการทองเทยวดวยตนเอง : กรณศกษาบรเวณพนทเกาะรตนโกสนทร พบวา นกทองเทยวสวนใหญตองการเทยวชมสถานททองเทยวทางประวตศาสตร วฒนธรรมมากทสด และสถานททองเทยวในกรงเทพมหานครทไดรบความนยมจากนกทองเทยวมากทสด ไดแก พระบรมมหาราชวงกบวดพระศรรตนศาสดาราม และรองลงมากไดแกวดทมชอเสยงตางๆ

ส าหรบทรพยากรดานประเพณ เทศกาลวนส าคญทางศาสนานกทองเทยวใหความส าคญทรองลงมา สวนทรพยากรดานกจก รรมและการบรการนกทองเทยว เหนวายงไมสามารถด งดดความสนใจได มากนก สมดงท รสกา องกร (2544) ไดท าการ ศกษา ความพรอมของวดในเขตกรงเทพมหานครเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานการน าชมศลปวฒนธรรม พบวา นโยบายในการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบการน าชมศลปวฒนธรรมในวด ยงไมมการน านโยบายไปสการปฏบต มากนก เนองจากยงไม มความชดเจนเทาทควร และขาดแคลนบคลากร ทสามารถท าหนาทในการน าชมวด ถายทอดความร และเผยแผพระพทธศาสนาควบคไปกบการน าชมศลปวฒนธรรมในวด

98

ระดบความคดความเหนเกยวกบการจดการทองเทยว ของพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร นกทองเทยว พงพอใจในระบบการจดการทองเทยวมากทสด และรองลงมาคอการบรการดานสาธารณปโภค ซงตรงกบ ปรดาพร อารกษสมบรณ (2546 :106) ไดศกษาปจจยทมผลตอความส าเรจในการบรหารจดการของวดโสธรวรารามวรวหาร จงหวดฉะเชงเทรา พบวา การ บรหารจดการ ภาพพจนและชอเสยงของวด บคลากร การใหบรการ อาคารสถานท เสนทางการคมนาคม สภาพแวดลอมในบรเวณวด มความส าคญตอความส าเรจในการบรหารจดการอยางมาก

สวนการบรการสงอ านวยความสะดวกนนนกทองเทยวเหนวาควรไดรบการพฒนามากทสด โดยเฉพาะสถานทจอดรถ ระบบรกษาความปลอดภย และรานคาบรการเครองดมและขายของทระลกซงขดแยงกบ รสกา องกร (2544) ทไดศกษาความพรอมของวดในเขตกรงเทพมหานครเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานการน าชมศลปวฒนธรรมจ านวน 15 วด ทกลาวไววาโดยภาพรวม วดสวนใหญมความพรอมในเรองสงอ านวยความสะดวกตางๆ

วดทมการจดพนทเพอการทองเทยวเตมรปแบบมเพยงวดพระศรรตนศาสดารามและวดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหารเทานน สวนวดอน ๆ ยงไมมการจดการทชดเจน สาเหตจากขอจ ากดตาง ๆ และทส าคญทสด คอแนวความคดการ จดการการทองเทยวในวดทมความคดเหนแตกตางกนของผทเกยวและยงไมสามารหาจดทเหมาะสมลงตวได ซงควรมการประชมเพอหาขอยตทเปนประโยชน โดยตองยอมรบวาทางวดไมควรหลกเหลยงการใหบรการทางการทองเทยวเนองจากวดเหลานตงอยในกลางเมอ งหลวง มความส าคญโดดเดนเปนแรงดงดด มความงามทางสถาปตยกรรม มประวตศาสตรอนยาวนานทสามารถยอนรอยอารยธรรมของชาตและศาสนาได จงมศกยภาพสงในการพฒนาเปนแหลงทองเทยวเตมรปแบบ เพอขานรบนโยบายการสงเสรมการทองเทยวของไทย ดงนนพระอารามหลวงตาง ๆ ควรจะอาศยความคอยเปนคอยไปในการพฒนาและการจดตอนรบการทองเทยวในวด มการจดการทเหมาะสมและมประสทธภาพ และตรงกบความตองการของนกทองเทยว ซงตรงกบทฤษฎของววฒนชย บญภกด (2532:42) และธรรมศกด โรจนสนทร (2542) ทกลาวถงองคประกอบหลกใหญหลายขอทใชเปนเกณฑพจารณาและก าหนดศกยภาพหรอความส าคญของแหลงทองเทยว โดยปจจยจงใจหลกคอ คณคาของแหลงทองเทยว สภาพการเขาถง และกจกรรมทมนษยสรางขน นอกจากนยงตรงกบนโยบายหลกของการทองเทยวแหงประเทศไทย (2544) ในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน ทเนนใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนในดานตาง ๆ เพอสรางความพงพอใจใหกบนกทองเทยว ในขณะเดยวกนกเพมจตส านกในการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม ซงจะสงผลกลบมาสชมชนใหเกดการพฒนาอยางยงยน และสงทส าคญทสดกคอจะตองค านงถงขดความสามารถในการรองรบ (carrying capacity) เพราะหากมจ านวนนกทองเทยวมากเกนไปอาจกอใหเกดความเสอมโทรม เมอแหลงทองเทยวเสอมโทรมยอมยากแกการแกไขใหกลบคนดงเดม

99

ขอเสนอแนะในการวจยครงน เนองจากงานวจยครงนครอบคลมถง 7 วด แตละวดมรายละเอยดและขอปลกยอยแตกตางกน ใชเวลาในการศกษานานมาก แตไมสามารถใสรายละเอยดและภาพทส าคญลงในงานวจยไดหมดดวยขอจ ากดดานระยะเวลาในการน าเสนอ จงตองน าเสนอในภาพรวมเทานน ขอเสนอแนะส าหรบงานวจยครงตอไป 1. ควรมการศกษาเพมเตมโดยเลอกเจาะลกลงในรายละเอยดแตละวดในแตละประเดน 2. ควรมการศกษาเปรยบเทยบเปนระบบของแตละวดเพอน าเสนอแนวทางในแตละวดทแตกตางกนออกไป และควรขยายการศกษาไปยงวดอน ๆ ในกรงเทพมหานครดวย

บรรณานกรม

101

บรรณานกรม กนกวรรณ ดงศรแกว. (2542, ตลาคม-ธนวาคม ). การพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยว . จลสาร

การทองเทยว. 18 (4): 48-52. กระทรวงการทองเทยวและกฬา . ( 2551). สรปประเดนส าคญนโยบายรฐมนตร . สบคนเมอ 24

กมภาพนธ 2551, จาก http://www.mots.go.th/tourism/index.php การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2544). แผนปฏบตการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต. กรงเทพฯ: การทองเทยวแหงประเทศไทย . ( 2546). การวางแผนโครงการทองเทยวไทย รายงานสรปราง

นโยบายการทองเทยวเชงนเวศ สถานการณทอ งเทยวเชงนเวศในประเทศ . กรงเทพฯ : ถายเอกสาร.

การทองเทยวแหงประเทศไทย . (2551). อเมรกนโหวตกรงเทพมหานครเมองทองเทยวอนดบหนงของเอเซย. สบคนเมอ 9 มนาคม 2551, จาก http://thai.tourismthailand.org/news/ content-136.html

การทองเทยวแหงประเทศ ไทย. (2551). ขอมลเชงวชาการการทองเทยว . สบคนเมอ 19 มนาคม 2551, จาก http://webhost.mots.go.th/tour_description.htm

การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2551). นโยบายและแผนการตลาด . สบคนเมอ 23 มนาคม 2551, จาก http://thai.tourismthailand.org/about-tat/about-tat-24-1.html

กานตรว จระโภคน . ( 2547 ). การเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อนเนองมาจากการทองเทยว กรณศกษา พนทถนนพระอาทตย กรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: ศลปศาสตรมหาบณฑต (การวจยและพฒนาเมอง ). มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม . ฉบบอดส าเนา

กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร . (2551). ขอมลของกรงเทพมหานคร . สบคนเมอ 20 มนาคม 2551, จาก http://www.bangkoktourist.com/thai_bangkok.php

กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร : (2551). มหานครแหงพทธศาสนา . สบคนเมอ 20 มนาคม 2551, จาก http://www.bangkoktourist.com/thai_articles_city_of_temple.php

กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร : (2551). วสยทศน . สบคนเมอ 20 มนาคม 2551 , จาก http://www.bangkoktourist.com/thai_about_btd.php

กองการทองเทยวกรงเทพมหานคร : (2551). แผนทสถานททองเทยว . สบคนเมอ 20 มนาคม 2551, จาก http://www.bangkoktourist.com/map.html

จราภรณ อมพรพรรด . (2547).ทรพยากรการทองเทยว . มหาวทยาศรประทม . สบคนเมอ 15 มกราคม 2551, จาก http://elearning.spu.ac.th/allcontent/svi314/class6.htm

จตตมา วรภทรพงศ. (2546). ความคดเหนของนกทองเทยวชาวไทยทมตอการใหบรการทองเทยวทางรถไฟแบบเชาไป- เยนกลบ ของการรถไฟแหงประเทศไทย . สารนพนธ บธ .ม. (การตลาด). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

102

เชยงใหมวซสเตอร . (2550 ). การทองเทยวแบบยง ยน . สบคนเมอ 18 เมษายน 2550 . จากhttp://www.chiangmaivisitor.com/thai/sustainable.html

ทงคเนต. (2551). แผนทและคมอเทยวไทย’51. กรงเทพฯ: ทงคเนต จ ากด. ธรรมะไทย .( 2551 ). พระอารามหลวง . สบคนเมอ 20 มนาคม 2551 , จา ก

http://www.dhammathai.org/watthai/royalwat.php ธระ เยยงวศวกร. (2542). การเปลยนแปลงทอยอาศยในยานบางล าภ อนเนองมาจากการพฒนาการ

ทองเทยว . เคหพฒนศาสตรมหาบณฑต สาขาเคหการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร . กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ฉบบอดส าเนา.

นภาพร หนอกษร . (2548). ความคดเหนของนกทองเทยวชาวไทยทเดนทางไปทองเทยวจงหวดภเกต . ปรญญานพนธ . วท .ม. (การจดการนนทนาการ ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ฉบบอดส าเนา.

เนาวรกษ แสนสพรรณ . ( 2545 ). บทบาทของวดตอชมชนในปจจบน . วทยานพนธ ศศ .ม. กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

บษบา สทธการ. (2541). การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางกายภาพและปจจยทกอใหเกดการเปลยนแปลงในแหลงทองเทยววดพระธาตดอยสเทพราชวรวหาร. วทยานพนธ ศป .ม.. เชยงใหม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ฉบบอดส าเนา.

ประสงค เอยม อนนต . (2543 ). การดแลโบราณสถานและสภาพแวดลอม . ใน การทองเทยวเชงอนรกษในวด . มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ . สถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม. 120. กรงเทพฯ: สนตศรการพมพ.

ปรยา แสงศร. (2542). ผน าทองถนกบบทบาทในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศน : ศกษาเฉพาะกรณ อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร. วทยานพนธ (ศศ.ม.) กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง. ถายเอกสาร.

ปรดาพร อารกษสมบรณ. (2546). ปจจยทมผลตอความส าเรจในการบรหารจดการของวดโสธรวรารามวรวหาร จงหวดฉะเชงเทรา. กรงเทพฯ: วทยานพนธ. มหาวทยาลยศรรรประทม. ฉบบอดส าเนา.

เปรมวด ณ นครพนม . (2545). การศกษาพฤตกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวชาวญปนทเดนทางมาทอง เทยวในประเทศไทยแบบจดการทองเทยวดวยตนเอง : กรณศกษาบรเวณพนทเกาะรตนโกสนทร . กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร . ถายเอกสาร

เปลอง ณ นคร . ( 2551 ). พจนานกรม ไทย- ไทย . สบคนเมอ 18 มนาคม 2551 . จาก http://guru.sanook.com/dictionary/dict_tt/?source_page=2&source_location=1&spell=%AA%D1%B9%B5%D2%A6%C3&x=13&y=9

พลอยศร โปราณานนท. (2544). การทองเทยวเบองตน. เชยงใหม: มงเมอง.

103

พระมหาวชาญ เลยวเสง . (2544). พทธศลปกบกา รทองเทยว : ศกษาบทบาทของวดในการอนรกษพทธศลปเพอการทองเทยว . วทยานพนธ อ .ม .. บณฑตวทยา ลย มหาวทยาลยมหดล. ฉบบอดส าเนา.

พระมหาสเทพ ผวเผอด. (2545). ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรมของการทองเทยวทมตอวดและชมชนศกษาเฉพาะกรณวดไผโ รงวว ต าบลบางตาเถร อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธ พช.ม. กรงเทพฯ :บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร . ฉบบอดส าเนา.

มนส สวรรณ และคณะ. (2541). โครงการศกษาแนวทางการบรหารและจดการการทองเทยวในพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบล (อบต.) และสภาต าบล (สต.). พมพครงท 2. กรงเทพฯ: การทองเทยวแหงประเทศไทย

มหาวทยาลยราชภฏธนบร . (2550).ทรพยากรการทองเทยว . สบคนเมอ 15 มกราคม 2551, จาก http://dit.dru.ac.th/home/023/travel_resource/index.html

มหาวทยาลยศลปากร . ( 2550 ). วดในสงคมเมอง . สบคนเมอ 10 พฤษภาคม 2550 , จาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/objects/thesis/fulltext/thapra/Arthitaya_Charuchinda/Chapter2.pdf

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ . ( 2545 ). ตารางการตรวจสอบทรพยากรทองเทยว . กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม.

มทตา ปนสนทร . (2542 ). การวางแผนเสนทางจกรยานในเขตกรงรตนโกสนทร . วทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาเทคโนโลยเหมาะสมเพอการพฒนาทรพยากร . กรงเทพฯ :มหดล . ฉบบอดส าเนา.

ราณ อสชยกล. (2546). ความรเบองตนเกยวกบการทองเทยว. เอกสารประกอบการเรยนการสอนเรองหลกการทองเทยวเชงอนรกษ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ระพพรรณ ทองหอ และคนอนๆ. (2545). การเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมทเปนผลจาก การทองเทยว : กรณศกษาจงห วดนาน . รายงานการวจย . กรงเทพฯ :มหาวทยาลยรามค าแหง. ถายเอกสาร.

รสกา องกร . ( 2544 ). ความพรอมของวดในเขตกรงเทพมหานครเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานการน าชมศลปวฒนธรรม . รายงานการวจย . กรงเทพฯ : สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ฉบบอดส าเนา.

ร าไพพรรณ แกวสรยะ . ( 2547 ). กลยทธการจดการการทองเ ทยวอยางยงยน . สบคนเมอ 14 เมษายน 2550. จาก http://www.stou.ac.th/tourism/Acheive/

ราณ อสชยกล. (2546). ความรเบอตนเกยวกบการทองเทยว . เอกสารประกอบการเรยนการสอนเรองหลกการทองเทยวเชงอนรกษ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

วชราภรณ ระยบศร. (2551). พฤตกรรมการทองเทยวเชงพทธของนกทองเทยวชาวไทยและตางชาตทมาเทยววดในบรเวณเกาะรตนโกสนทร กรงเทพมหานคร . ปรญญานพนธ วท .ม. (กวาง

104

แผนและการจดก ารการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม ). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ฉบบอดส าเนา.

วรนนท อศวพรยานนท. (2550, 30 มกราคม). องคการทองเทยวโลกเผยธรกจทองเทยวโตระดบสง. มนน ชาเนล. สบคนเมอ 28 กมภาพนธ 2551. จาก http://www.moneychanneltv.com/ Menu6/BreakingNews/tabid/98/newsid533/12060/Default.aspx

วรรณพร วณชชานกร. (2540). การทองเทยวเชงอนรกษ. กรงเทพฯ: กองวชาการและฝกอบรม การทองเทยวแหงประเทศไทย.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . (2545).แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545–2549). สบคนเมอ 14 เมษายน 2550 . จาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=91

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . (2550).แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550–2554).สบคนเมอ 10 พฤษภาคม 2550 . จาก http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=139

ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราฎร . รฐธรรมนญไทย 2550. สบคนเมอ 16 มกราคม 2551, จาก http://www.parliament.go.th/library/

ส านกพฒนาสงคม. (2549). สรปขอมลชมชนกรงเทพมหานคร .สบคนเมอ 21 มนาคม 2551, จาก http://203.155.220.217/docd/chumchon.htm

ส านกเลขาธการนายกรฐมนตร. (2552). ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร . สบคนเมอ 6 มกราคม 2553, จาก http://www.cabinet.thaigov.go.th/bb_main31.htm

สภาพร วรพล . (2546, กรกฎาคม- กนยายน ). วด : แหลงทองเทยวทางศลปกรรม . จลสารการทองเทยว. 22 (3): 46-63.

ศรวรรณ เสรรตน. (2541). กลยทธการตลาดและการบรหารการตลาด. กรงเทพฯ; บรษท ธระฟลม และไซเทกซ จ ากด.

ศนยขอมลเกาะรตนโกสนทร . ( 2551 ). เกาะรตนโกสนทร . สบคนเมอ 20 มนาคม 2551 , จาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/ratanagosin/history.htm

โศรยา หอมชน. (2552, ตลาคม-ธนวาคม). สรปสาระส าคญจากการประชม PATA Board of Dirextors Meeting วนท 23-27 กนยายน 2552 ณ เมองหางโจว ประเทศสาธรรฐประชาชนจน. e-TAT Tourism Journal การทองเทยวแหงประเทศไทย. สบคนเมอ 11 มกราคม 2553, จาก http://www.etatjournal.com/upload/297/06_PATA_BOD_Hangzhou.pdf

อครชย ชยแสวง และคณะ. (2547). ศลปเจดยวดในจงหวดเชยงใหมกบการพฒนาสารสนเทศเพอการทองเทยว. รายงานการวจย. เชยงใหม : วทยาลยศาสนศาสตร มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย วทยาเขตลานนา. ถายเอกสาร.

อโคโมสไทยแลนด. (2551). กฎบตรระหวางประเทศวาดวยเรองการทองเทยวทางวฒนธรรม. สบคนเมอ 19 มนาคม 2551, จาก http://www.icomosthai.org/charters/tourism.pdf

105

Alan Collier. (2003). Principles of tourism : a New Zealand perspective. 6th Edition. Auckland : Pearson Education.

Branford, Malcolm & Lee, Ean. (2004). Tourism and Cultural Heritage in Southeast Asia. Bangkok : SEAMEO – SPAFA.

Conservation Division,Tourism Authority of Thailand and The Fine Arts Department. (2007). Guidebook Wat Pho. Bangkok: Amarin Printing and Publishing Public Company Limited.

Davidson, Rob. (1995). Tourism. 2nd.ed. Singapore. Longman: Group Limited. George, E. Wanda & Reld, Donald G. (2005). The Power of Tourism: A Metamorphosis of

Community Culture. Joumal of Tourism And Cultural Change. 3 (2): 88-107. Retrieved March 26, 2008, from http://www.multilingual-matters.net/jtc/003/ jtc0030088.htm

Godfrey, K & Clarke, J. (2000). The Tourism Development Handbook. London: Cassell. Goeldner, Charles R. & Ritchie, J.R. Brent. (2006). Tourism Principle, Practices,

Philosophies. 10th ed. New Jersey: John Wiley & Sons. Sawangwan, Gros. (2548). A study of Wat Arunrachawararam Rachaworamaha wiharn for

sustainable tourism. Bankkok: Master of arts (International Program in Architectural Heritage Management and Tourism). Graduate School, Silpakorn University.

Lascuranin, H. (1991). Tourism, Ecotourism and Protected areas. Glanel, Switzerland: Internetional Union for the Conservetion of Neture and Netural Resources.

Mbaiwa, Joseph E. (2004). The Sociocultural Impacts of Tourism Development in the Okavango Dalta, Botswana. Joumal of Tourism And Cultural Change. 2 (3): 163-185. Retrieved March 26, 2008. from http://www.multilingual- matters.net/jtc/002/ jtc0020163.htm

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (2004). Impact: The Effects of Tourism on Culture and the Environment in Asia and the Pacific: Tourism and Heritage Site Management in Luang Prabang, Lao PDR. Bangkok: UNESCO.

แบบส ารวจทรพยากรทองเทยว

ภาคผนวก

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

107

ตารางส ารวจทรพยากรการทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทรเพอการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม

ทรพยากรทางธรรมชาต

ชอและลกษณะ

ทตง การเขาถง

ผใชประโยชน

การบรการ

นกทองเทยวทมา

การตดตอ

1.ภมทศน: สนามหญา/พนทเปดโลง สวนหยอม ไมประดบ

2.พช:ตนไม ดอกไม

3.สตว:

4. น า: แมน า ล าคลอง สระน า

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

108

ทรพยากรวฒนธรรม

ชอและลกษณะ

ทตง การเขาถง

ผใชประโยชน

การบรการ

นกทองเทยวทมา

การตดตอ

1.มรดกวฒนธรรม: โบราณสถาน โบราณวตถ พพธภณฑ อนสาวรย

2. มรดกดานศาสนา: พระพทธรป โบสถ วหาร วหารคด วหารทศ พระระเบยง พระปราง พระเจดย/ พระธาต หอพระไตรปฎก หอระฆง ใบเสมาก าแพงแกว ภาพจตกรรมฝาผนง แผนจารกต าราแพทยแผนโบราณ ภมปญญาความรการนวดแผนโบราณ ศลปะความรทางโหราศาสตร

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

109 ทรพยากรประเพณ วนส าคญทางศาสนา

ชอและลกษณะ

ทตง การเขาถง

ผใชประโยชน

การบรการ

นกทองเทยวทมา

การตดตอ

1.วนส าคญทางศาสนา: มาฆบชา วสาขบชา อฐมบชา อาสาฬหบชา เขาพรรษา ออกพรรษา

2.งานเทศกาล: สงกรานต ปใหม วนสารท ลอยกระทง งานการกศลประจ าป

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

110

ทรพยากรดานกจกรรม

ชอและลกษณะ

ทตง การเขาถง

ผใชประโยชน

การบรการ

นกทองเทยวทมา

การตดตอ

1.กจกรรมศาสนา: การรกษาศล ฟงเทศน อบรมจต ปฏบตสมาธวปสสนา ตกบาตรถวายทาน เวยนเทยน

2.กจกรรมทองเทยว: การน าชมวดพรอมสอความหมาย การนวดแผนโบราณ พทธาพธปลกเสก สะเดาะห ดดวงชะตาราศร

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

111

ทรพยากรดานบรการ

ชอและลกษณะ

ทตง การเขาถง

ผใชประโยชน

การบรการ

นกทองเทยวทมา

การตดตอ

บรการดานทองเทยว: ถนนทางเทา ไฟฟา ประปา ลานจอดรถ การนวด ไกด เชาบชาพระวตถมงคล ศนยบรการขอมลของวด รานสวสดการ เครองดม ของทระลก ปายบอกทาง ระบบรกษาความปลอดภย ทพก อาหาร หองสขา

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

112 แบบตรวจสอบสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยวตามความตองการพนฐาน 10 ประการ

สถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

หวขอ สภาพและปญหา

1. ปายบอกเสนทางเขาถงจดทองเทยว

2. เครองหมายแสดงบงบอกวามาถงจดทองเทยว

3. ศนยขอมลนกทองเทยว

4. หองสขา

5. รานอาหารเครองดม

6. รานขายของทระลก

7. การใหขอมลและการสอความหมายเกยวกบจดทองเทยว

8. การก าหนดเสนทางเดนทองเทยวในบรเวณนนและมลกศรชทาง

9. การมมคคเทศกทองถนอธบายใหขอมล

10. การมปายขอมลเกยวกบโบราณสถาน

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

113 แบบสมภาษณบคคลผเกยวของกบการทองเทยว

ส าหรบเจาอาวาสหรอรองเจาอาวาส

เรอง การส ารวจทรพยากรการทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร เพอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ชอ/สกล.......................................................................... ต าแหนง.............................................. ตอนท 2 ความเหนดานทรพยากรการทองเทยว 1. ทานเหนวาในวดพระอารามหลวงของทาน มสงใดนาสนใจมากเปนพเศษ ................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... 2. วดอน ๆ ในความคดเหนของทาน ททานพอจะทราบ มสงใดนาสนใจบาง ................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... 3. ทานคดวาภมทศนของวดของทานเปนอยางไร ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. ทานคดวาการฟนฟรกษาวฒนธรรมประเพณของวดของทานเปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 5. ทานคดวางานเทศกาลทจดขนในวดของทานเปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 6. ทานคดวากจกรรมเพอบรการการทองเทยวในวดของทานเปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 7. ทานคดวาการบรการดานการทองเทยว ในวดของทานเปนอยางไร ........................................................................................................................................................ 8. ทานคดวาการบรการดานวทยาการศาสนาความเชอและจตวญญาณในวดของทานเปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 9. แนวทางในการพฒนาวดของทานเขาสมาตรฐานหรอใหดกวาเดมเ ปนอยางไร หากคดวายงขาดมาตรฐาน ........................................................................................................................................................... 10. แนวทางในการรกษาความยงยนในวดของทานเปนอยางไร หากวดของทานไดมาตรฐานแลว ...........................................................................................................................................................

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

114 แบบสมภาษณบคคลผเกยวของกบการทองเทยว

ส าหรบนกทองเทยว เรอง การตรวจสอบทรพยากรทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร

เพอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ชอ/สกล............................................ การศกษา................................. ตอนท 2 ความเหนดานทรพยากรการทองเทยว 1. ทานเหนวาวดแหงน(ระบวด)........................... มสงใดนาสนใจมากเปนพเศษ ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ทานคดวาภมทศนของวด.................................................เปนอยางไร ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ทานคดวาการรกษาวฒนธรรมประเพณไทยในวด............................................เปนอยางไร ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. ทานเหนวาการจดงานเทศกาลตาง ๆ ในวด...........................................เปนอยางไร ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. ทานคดวากจกรรมเพอบรการการทองเทยวในวด..............................เปนอยางไร ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. ทานคดวาการบรการดานการทองเทยว ในวด.......................................เปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 7. ทานคดวาการบรการดานวทยาการศาสนาความเชอและจตวญญาณในวด.................................. เปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 8. แนวทางในการพฒนาการทองเทยวในวดแหงน(วด.........................) เขาสมาตรฐาน ทานคดวาเปนอยางไร หรอจะรกษาสงทดอยแลวใหยงยนอยางไร ...........................................................................................................................................................

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

115 แบบสมภาษณบคคลผเกยวของกบการทองเทยว

ส าหรบผเกยวของภาครฐ

เรอง การส ารวจทรพยากรการทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร เพอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ชอ/สกล.................................................................ต าแหนง.............................................. ตอนท 2 ความเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรการทองเทยว 1. ทานคดวานโยบายการอนรกษทรพยากรใน วดพระอารามหลวง ชนเอกในเกาะรตนโกสนทร (ระบวด).......................... เปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 2. ทาน เหน วา การพฒนาปรบปรง วด พระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร (ระบวด).................................เปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 3. ทานเหนวางบประมาณสนบสนนจากภาครฐทมตอ วดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร(ระบวด).........................................เปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 4. ทานคดวาการ สงเสรมกจกรรมการทองเทยวดาน วฒนธรรมในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร (ระบวด)............................................เปนอยางไร ...........................................................................................................................................................

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

116 แบบสมภาษณบคคลผเกยวของกบการทองเทยว

ส าหรบผประกอบการรานคา

เรอง การส ารวจทรพยากรทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร เพอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ชอ/สกล................................................................... ตอนท 2 ความเหนเกยวกบการประกอบการรานคาในวดพระอารามหลวงชนเอก 1. ทานเหนวาการจดการเกยวกบรานคาในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร (ระบวด).......................... เปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 2. การประกอบกจการรานคาของทาน ในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร (ระบวด).................................เปนอยางไร ............................................................................................................................................................ 3. ทานเหนวานกทองเทยวทมาใชบรการรานคาของทานเปนอยางไร ........................................................................................................................................................... 4. ทานมระบบการจายผลประโยชนตอบแทนแกวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร (ระบวด).........................................หรอไม อยางไร ........................................................................................................................................................... 5. ทานคดวาผประกอบการรานคามสวนชวยดแลแหลงทองเทยวในวดพ ระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร(ระบวด)............................................อยางไร ...........................................................................................................................................................

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

117

แบบสอบถามโครงการวจย ส าหรบนกทองเทยว

เรอง การส ารวจทรพยากรทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร เพอการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม

ค าชแจง: แบบสอบถามมทงหมด 4 ตอน ดงน ตอนท 1 ดานแรงจงใจในการเดนทางไปทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอก ตอนท 2 ความคดเหนเกยวกบการตรวจสอบทรพยากรการทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอก ตอนท 3 ทศนคตเกยวกบการจดการทองเทยวในวดพระอารามหลวงชนเอก ตอนท 4 ขอเสนอแนะในการจดการทองเทยวเชงนเวศในวดพระอารามหลวงชนเอก

โปรดท าเครองหมาย / ลงใน หรอเตมขอความลงในชองวาง ซงขอมลทไดจะท าการวเคราะหในภาพรวม เพอน าผลการวจยไปใชเพอการจดการทองเทยวเชงนเวศในวดพระอารามหลวงชนเอกในเกาะรตนโกสนทร

ตอนท 1 แบบสอบถามวตถประสงคในการเดนทางมาทองเทยวในวด...............(ระบแตละวด) ทานไดรบแรงจงใจจากสงเหลานในระดบใด

วตถประสงค

ระดบความคดเหน มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

1. ตองการไหวพระพกผอนหยอนใจ เทยวชมหาความเพลดเพลนดานศาสนา

2. เพอศกษาปฏบตธรรม ฝกสมาธ 3. ศกษาศลปะ จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม 4. เพอใชบรการนวดแผนโบราณ 5. ดดวง ดฤกษ สะเดาะเคราะห ตงชอบตร 6. เชาบชาพระและวตถมงคล 1.2 สงททานไดรบจากการมาทองเทยวในวด................. 1. ไดเรยนรและเหนคณคาของศลปะตางๆ เชน พระพทธรปยคตางๆ จตกรรมฝาผนง สถาปตยกรรมของโบสถ

2. รจกวฒนธรรมประเพณมากขน 3. เพลดเพลนกบภมทศนทสงบงดงามภายของวด 5. มโอกาสเรยนรหลกธรรมของพระพทธศาสนา 6. ไดแนวทางการด าเนนชวตทถกตอง

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

118 ตอนท 2. แบบสอบถามความคดเหนดานการตรวจสอบทรพยากรทองเทยวในวด.................... ทานคดวาทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาตตอไปนสามารถดงดดนกทองเทยวไดในระดบใด

2.1 ทรพยากรทางธรรมชาต ระดบความคดเหน มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

1.มตนไมสรางความรมรน เชน ตนโพธ ตนไทร พกล ตนจนทน ฯล ฯ 2. ทวทศน และสวนหยอม 3. พนทเปดโลงกวางขวาง 2.2 ทรพยากรทางวฒนธรรม 1. พระพทธรปทส าคญ 2. พระเจดย/ พระธาต 2. โบสถ วหาร 3. ภาพจตกรรมฝาผนง ประตมากรรม 4. พพธภณฑ โบราณวตถ 5. แผจารกต าราแพทยแผนโบราณ 6. ภมปญญาความรการนวดแผนโบราณ 7. ศลปะความรทางโหราศาสตร 2.3 ทรพยากรประเพณ เทศกาลงานวนส าคญทางศาสนา 1. วนส าคญทางศาสนา มาฆบชา วสาขบชา อาสาฬหบชาฯลฯ 2.เทศกาลเขาพรรษา-ออกพรรษา 3. เทศกาลสงกรานต/ปใหม 4. เทศกาลลอยกระทง 5. งานการกศลประจ าป 2.4 ทรพยากรทางดานกจกรรม 1. การรกษาศลฟงเทศน ฟงธรรมในวนพระ 2. การอบรมจต ปฏบตสมาธวปสสนา 3. ตกบาตรถวายทาน เวยนเทยนในวนส าคญตางๆ ทางศาสนา 4. การน าชมวดพรอมดวยสอความหมาย 5. รบบรการการนวดแผนโบราณ 6. พทธาพธปลกเสกวตถมงคล สะเดาะเคราะหเสรมชะตาราศร 2.5 ทรพยากรดานบรการ 1. ปายบอกทศทางการเขาถงจดทองเทยวส าคญไดสะดวกรวดเรว 2. การบรการสาธารณปโภคพนฐาน ไฟฟา ประปา ลานจอดรถ หองสขา

3. สถานทเชาบชาพระวตถมงคลและศนยบรการขอมลของวด แกนกทองเทยวหรอบคคลทวไป

4. รานสวสดการบรการเครองดม ของทระลก 5.ระบบรกษาความปลอดภยแกผมาทองเทยวในวด 6. ทพกอนเหมาะสม ใหแกผตองการพกคางแรมทวด

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

119 ตอนท 3 แบบสอบถามดานทศนคตตอการจดการทองเทยวใน วด.............................. ทานคดวาขอความตอไปนควรไดรบการจดการเพอการทองเทยวเชงวฒนธรรม มความส าคญอยในระดบใด

ขอความรายการ ระดบความคดเหน 3.1 ระบบสาธารณปโภคในวด มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด 1. การเดนทางเขาถงจดทองเทยวไดสะดวก 2. ระบบไฟฟา ประปา สาธารณสข 3. การตดตอสอสารประสานงานไดสะดวกรวดเรว 3.2 ทพกส าหรบผคางแรมในวด 1. รปแบบของทพก 2. ความสะอาดถกสขลกษณะและปลอดภย 3. ปรมาณเพยงพอในการรองรบ 3.3 ระบบการจดการแหลงทองเทยวในวด 1. การบรหารจดการทมคณภาพ 2. จดการทองเทยวเพอการศกษาปลกจตส านกดานศลธรรม 3. จดการรปแบบทใหเหนคณคาความส าคญ 3.4 กจกรรมการทองเทยวในวด 1. การปฏบตสมาธภาวนาตามหลกธรรมพนฐานชวงเวลาสนๆ 2. การทองเทยวชมงานศลปะ โบราณสถาน โบราณวตถ ประเพณ

3. การรวมปฏบตการนวดแบบแผนโบราณ 3.5 การบรการสงอ านวยความสะดวกตางๆในวด 1. รานจ าหนายของทระลก และแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ 2. ศนยขอมลนกทองเทยวของวด 3. หองน า-สขา 4. สถานทจอดรถ 5. ระบบรกษาความปลอดภยแกนกทองเทยว

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

120 ตอนท 4 ขอเสนอแนะเพอการจดการการทองเทยวเชง วฒนธรรม ในวดพระอารามหลวงชนเอกใ นเกาะรตนโกสนทร

.................................................................... .................................................................................

............................................................................................................................. ........................

.....................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ........................

............................................................................................................................. ........................

...................................................................................... ............................................................... ขอขอบคณทกทานทกรณาใหความรวมมอ พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

121 Research Program Questionnaire

for Tourists

Subject : Tourism Resource Audit in The Royal Temples in Rattanakosin Island for the Cultural Tourism Management

Explanation : The questionnaire consists of 4 parts as follows : Part 1 : Motivation on tourism in the Royal Temples. Part 2 : Opinion on tourism resource audit in the Royal Temples. Part 3 : Attitude on tourism management in the Royal Temples. Part 4 : Suggestion on cultural tourism management in the Royal Temples Please mark in or write your opinion on the space provided, the information received will be analyzed in all aspects. The research result will be used for cultural tourism management in the Royal Temples in Rattanakosin Island. Part 1 : Questionnaire on motivation for tourism in Wat …………….. (Please specify the temple name), What level are you motivated from the following items : 1.1 Motivation/interest. Level of opinion

Highest High Moderate Low Lowest 1. You wish to have recreation, go sightseeing for religious delight. 2. You wish to have Dhamma practice and meditation training. 3. You wish to learn arts, fine arts, sculpture and architecture. 4. You wish to have traditional massage service. 5. Prophocy and auspicious day, releasing catastrophe by magic

power, nominating child’s name.

6. You wish to purchase Buddhism images and auspicious items. 1.2 What did you receive from tourism in Temple …….. ? Highest High Moderate Low Lowest 1. You learn and have awareness on value of arts e.g. Buddhism

images in different periods, mural and architecture of monasteries.

2. You knew some culture and custom better. 3. You enjoy beautiful landscape in monasteries. 5. You have a chance to learn Dhamma principles of Buddhism. 6. You obtain appropriate guidelines for spending your life.

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

122 Section 2 : Questionnaire on opinion regarding checking of tourism resource in the temple : ……………………, what level do you think the following natural tourism resource can attract tourists? 2.1 Natural resource. Level of opinion

Highest High Moderate Low Lowest 1. There are trees for shady condition, such as Boh Tree, Banyan

Tree, Phikun Tree, Chan Tree, etc.

2. Scenery and landscaping garden. 3. Wide and open area 2.2 Cultural resource. Highest High Moderate Low Lowest 1. Important Buddha images. 2. Pagoda/Buddha relics. 2. Monastery and Vihara temple. 3. Mural and sculpture. 4. Museum, antique object. 5. Traditional medicine inscription. 6. Traditional massage knowledge and wisdom. 7. Astrological arts and knowledge. 2.3 Resource of traditions, important religious festivals and days. Highest High Moderate Low Lowest 1. Important religious days, Makha Bucha Day, Visakha Bucha Day,

Arsalaha Bucha Day, etc.

2. Buddhist Lent Day-Day for Releasing out of Lent. 3. Songkran Festival/New Year Festival. 4. Loy Krathong Festival. 5. Annual charity events. 2.4 Activity resource. Highest High Moderate Low Lowest 1. Preserving Buddhist precepts, listening to preaching and Dhamma

on Buddhist worship days.

2. Training of mind, practice of concentration and meditation. 3. Giving alms to monks, carrying candles round the temple on

important religious days.

4. Guiding to visit temple together with communicating the meaning. 5. Receiving traditional massage service. 6. Buddhism ceremony for making sacred to auspicious objects,

releasing catastrophe by magic power, supporting fate and aura glow.

2.5 Service resource. Highest High Moderate Low Lowest 1. Direction signs for accessing to important attractions conveniently

and quickly.

2. Basic public utilities service, electricity, water supply, car park, toilets.

3. Places for buying of Buddha images and auspicious objects and information service center of the temple to tourists or general people.

4. Welfare shops for service of drinking water, and souvenirs. 5. Safety systems to visitors in the temple. 6. Suitable shelters for overnight visitors at the temple.

แบบตรวจสอบสงอ ำนวยควำมสะดวก

123 Section 3 : Question on Attitude towards Tourism Management in the temple : …………… in what level of importance do you think these statement should be managed for cultural tourism?

Statement of the particulars Level of opinion 3.1 Public utilities system in the temple. Highest High Moderate Low Lowest 1. Traveling to tourist point conveniently. 2. Electricity, water supply, public health system. 3. Communication and coordination is convenient and quick. 3.2 Accommodation for overnight people in the temple. Highest High Moderate Low Lowest 1. Type of accommodation. 2. Cleanliness, good sanitation and safety. 3. Sufficient quantity for support to people. 3.3 Management system of tourist attraction in the temple. Highest High Moderate Low Lowest 1. Management has quality. 2. The tourism is managed for studying and importing moral

conscience.

3. Manage the form to realize the value and importance. 3.4 Activities of tourism in the temple. Highest High Moderate Low Lowest 1. Practice of concentration and praying according to the basic

Dhamma principles in short time.

2. Visiting art work, ancient places, antique objects, tradition. 3. Jointing in traditional massage. 3.5 Service of facilities in the temple. Highest High Moderate Low Lowest 1. Souvenir and money exchange shop. 2. Tourist information center of the temple. 3. Bathroom-Toilet. 4. Car park. 5. Security system to tourists.

Section 4 : Suggestion for cultural tourism management in the Royal Temples in Rattanakosin Island. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………..

Thank you for your cooperation

Phramaha Bunphichet Chanmueang

ประวตยอผวจย

135

ประวตยอผวจย

ชอ ชอสกล พระมหาบญพเชษฐ (ขนตโก) จนทรเมอง วน/เดอน/ป เกด 15 มถนายน 2515 สถานทเกด อ าเภอหวยยอด จงหวดตรง สถานทอยปจจบน 646/5 ถนนกรงเกษม แขวงโสมนส

เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพมหานคร 10100 ต าแหนงหนาทการงานปจจบน ภณฑคารก (ดแลครภณฑของวด) สถานทท างานปจจบน วดโสมนสวหาร ประวตการศกษา พ.ศ. 2543 เปรยญธรรมชนตร (ป.ธ. 3)

จาก ส านกเรยนวดโสมนสวหาร กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2543 มธยมศกษาตอนปลาย

จาก โรงเรยนสตธรรมวทยา กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2547 ศาสนศาสตรบณฑต (ศน.บ.)

จาก ศาสนาและปรชญา มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย กรงเทพมหานคร

พ.ศ. 253 วทยาศาสตรมหาบณฑต (วท.ม.) จาก สถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพมหานคร