50

วตถประสงคของการเรยนบทท 4 เพอใหนกศกษาไดทราบถงความหมายของการเลยงสตว วตถประสงคของการเลยงสตว ประเภทของสตวในประเทศไทย และอายขยของสตว

สรปบทเรยนบทท 4 ความรเบองตนเกยวกบสตวศาสตร

วชาสตวศาสตรแบงยอยออกไปหลายแขนง แตละแขนงมขอบขายกวางขวางจนบางครงกคาบเกยวกบแขนงอนๆ ฉะนนจงไมสามารถจะก าหนดขอบขายของแตละแขนงลงไปไดอยางแนนอนตายตว บางกรณอาจแบงเปนแขนงยอยๆ เพอการศกษาสตวเฉพาะหมใดหมหนง เชน กฏวทยา (Entomology) มนวทยา (Ichthyology) ในบางกรณอาจจะแบงเปนแขนงยอยตามปรากฏการณของสตว โดยไมจ ากดเฉพาะสตวหรอสงมชวตชนดใดชนดหนง เชน สรรวทยา (Physiology) มญชวทยา (Histology) และกายวภาคศาสตร (Anatomy) เปนตน อยางไรกตาม วชาสตวศาสตรนยมแยกออกเปนแขนงตางๆ ดงน

1. สณฐานวทยา (Morphology) เปนวชาทศกษารปรางลกษณะและโครงสรางของสตวแตละชนด สณฐานวทยายงแบงยอยออกไปอกมาก เชน

1.1 กายวภาคศาสตร (Anatomy) ศกษาโครงสรางทงภายนอกและภายในทงหมด 1.2 มญชวทยา (Histology) เปนวชาทศกษาเกยวกบเนอเยอ (Tissue) ตางๆ

1.3 เซลลวทยา (Cytology) ศกษาเกยวกบเซลลโดยทวไปในดานโครงสราง รวมทงหนาทออรกาเนลล (Organelles) ดวย 2. สรรวทยา (Physiology) เปนวชาทศกษาหนาทของโครงสราง และกลไกการท างานภายในรางกายของสตว ตลอดจนศกษาพฤตกรรมทเกดขนในสตวแตละชนด 3. คพภวทยา (Embryology) ศกษาการเจรญ การเปลยนแปลงโครงสรางและรปรางของรางกาย ตงแตเกดการปฏสนธจนกระทงออกจากไข หรอคลอดออกจากแม 4. พนธศาสตร (Genetics) ศกษากลไกการถายทอดลกษณะจากบรรพบรษไปยงลกหลาน รวมทงปจจยทคอยควบคมการถายทอดลกษณะตางๆ ดวย 5. นเวศวทยา (Ecology) ศกษาความสมพนธระหวางสตวและพช ในสภาพแวดลอมธรรมชาตทอาศยอยรวมกน 6. อนกรมวธาน (Taxonomy) เปนวชาทศกษาเกยวกบการจดหมวดหมของสงมชวตทงพชและสตว โดยจดสงมชวตทมลกษณะคลายคลงกน และมความสมพนธกนอยางใกลชด ใหอยเปน

51

หมวดหมเดยวกน นอกจากนนวชานยงเกยวกบการตงชอ (Nomenclature) เพอใหเขาใจตรงกน ทวโลกดวย 7. ววฒนาการ (Evolution) ศกษาการเปลยนแปลงจากสงมชวตงายๆ มาเปนสงมชวต ทซบซอน ซงตองอาศยเวลานานนบรอยหรอพนลานป 8. สตวภมศาสตร (Zoogeography) ศกษาการกระจายของสตวตามสวนตางๆ ของโลก 9. โบราณชวศาสตร (Paleontology) ศกษาถงสตวทสญพนธไปแลว ตลอดจนศกษาซากโบราณ (Fossil) ทปรากฏอยตามหน 10. สตวศาสตรเฉพาะกลม ซงแยกออกเปนสตวชนดใดชนดหนงโดยเฉพาะ เชน 10.1 เฮลมนโทโลย (Helminthology) เปนวชาทศกษาถงพวกหนอนพยาธตางๆ 10.2 วหควทยา (Ornithology) ศกษาเรองราวเกยวกบนก 10.3 มนวทยา (Ichthyology) ศกษาเรองราวเกยวกบปลา 10.4 กฏวทยา (Entomology) ศกษาเรองราวเกยวกบแมลง 10.5 สงขวทยา (Malacology) ศกษาเกยวกบหอย (Mollusks) ชนดตางๆ 10.6 ปฐมสตววทยา (Protozoology) ศกษาเกยวกบสตวเซลลเดยว 10.7 เฮอรพโทโลย (Herpetology) เปนวชาทศกษาถงสตวเลอยคลาน (Reptiles) รวมทงสตวครงบกครงน า (Amphibians)

ประวตการศกษาสตวศาสตร มนษยกอนประวตศาสตรเรมรจกลาสตวและตองเรยนรธรรมชาต มนษยโคร-มนยอง (Cro-mangnon Man) ไดเขยนสงทพบเหนไวบนผนงถ า เชน ภาพสตวชนดตางๆ ภาพการเลยงสตว การเพาะปลก รจกใชยางายๆ รกษาเมอยามเจบปวย ท าใหมการเรยนรถงกายวภาคศาสตรของมนษย นอกจากนนการใชสตวเปนอาหารกน าไปสการเรยนรถงโครงสรางของสตวนนๆ ดวย สตวศาสตรทเปนแบบแผนเรมในสมยกรกโบราณ อรสโตเตล (Aris – totle : 382-322 B.C.) ไดศกษาและบนทกเรองราวตางๆ ทางชววทยาและศกษาเกยวกบสตว โดยการสงเกต มการทดลองผาตดอวยวะภายในของสตวตางๆ ศกษาการเจรญเตบโตของไก การผสมพนธของปลาฉลามและผง ตลอดจนหนาทของอวยวะของมนษย และเปนผรเรมจดหมวดหมของสตวโดยยดรปรางและโครงสรางเปนหลก ซงแบงสตวออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ สตวมกระดกสนหลงเลอดสแดง (Enaima) เชน สตวเลยงลกดวยนม วาฬ สตวครงบกครงน า สตวเลอยคลาน ง ปลา เปนตน และสตวไมมกระดกสนหลงเลอดสไมแดง (Anaima) ไดแก พวกหมก ป กง หอย ปลาดาว แมลง เปนตน

52

อยางไรกตาม หลกฐานตางๆ ทอรสโตเตลบนทกไว และเกบไวทพพธภณฑอเลกซานเดรยไดเสอมสญหายไปเมอโรมนเขาปกครอง (30 B.C.) คลอเดยส กาเลน (Claudius Galen : 130 – 200 A.C.) ซงเปนผเชยวชาญทางดานกายวภาคศาสตรของมนษยและสตวชนดอน โดยการผาตดทดลองและไดเขยนต าราบรรยายลกษณะโครงสรางโดยเฉพาะไดเขยนภาพแสดงโครงกระดกของคนไวเกอบสมบรณ และคนพบหนาทของสมองและเสนประสาท ตลอดจนไดสาธตใหเหนวาเสนเลอดแดงสามารถน าเลอดออกไปเลยงรางกายได ภายหลงกาเลนประมาณ 1,000 ป หรอศตวรรษท 13 ซงอยในสมยกลาง (Middle Age) ถอไดวาเปนยคมดทางสตวศาสตร ยคนมการศกษาผลงานของกรกและโรมนโดยลอกเลยนแบบท าใหเกดการผดพลาด จนกระทงศตวรรษท 16 ซงเปนยคลฟนฟ (Renaissance) โรเจอร เบคอน (Roger Bacon : 1214 – 1294) ซงสนใจทางวทยาศาสตรธรรมชาตและปรชญา ลโอนารโด ดา วนซ (Leonardo da Vinci : 1452 – 1519) มความเชยวชาญทางกายวภาคศาสตรและสรรวทยาพอๆ กบการเปนนกเขยนภาพ แอนเดรยส เวซาเลยส (Andreas Vesalius : 1514 – 1564) ชาวเบลเยยม ศกษากายวภาคศาสตรคนโดยการผาตดและวาดรปตามทเหนจนถกตองสมบรณ วลเลยม ฮารว (William Harvey : 1579 – 1657) ชาวองกฤษไดศกษาการท างานของหวใจและทดลองใหเหนวาการหมนเวยนของเลอดมหวใจท าหนาทบบเลอดออกไปเลยงทวรางกายตามเสนเลอดแดงและไหลกลบเขาสหวใจทางเสนเลอดด า ในขณะนนเชอกนวาตบท าหนาทสรางเลอกและสงไปเลยงทวรางกาย ยงกวานน ฮารวไดศกษาการเตนของหวใจ สามารถค านวณปรมาณของเลอด ทผานหวใจในหนงนาทหรอหนงชวโมงได ฮารวตงขอสงเกตวาจะตองมเสนเลอดเลกๆ เชอมตอระหวางเสนเลอดแดงกบเสนเลอดด าเขาดวยกนจนครบวงจรของเลอด ในศตวรรษท 17 ไดมการประดษฐกลองจลทรรศน ท าใหมการคนพบสงตางๆ ในแนวใหม โรเบอรต ฮค (Robert Hooke : 1635 – 1703) ชาวองกฤษน าไมคอรกมาสองดดวยกลองจลทรรศน พบวา มลกษณะเปนหองสเหลยมและตงชอหองเหลานนวา “เซลล” แอนโทน วอน ลาเวนฮอค (Antony Van Leeuwenhoek : 1632 – 1723) ชาวดทช ไดประดษฐกลองจลทรรศนก าลงขยายสง ซงน าไปสการคนพบแบคทเรย สตวเซลลเดยว ตลอดจนสเปอรมของสตวตางๆ ซงมองไมเหนดวยตาเปลา ท าใหการศกษาทางชววทยาขยายกวางขวางยงขน คาโรลส ลนเนยส (Carolus Linnaeus : 1707 – 1778) ชาวสวเดน ไดน าเอาระบบการจดหมวดหมของสตวและพชสมยใหมมาใชเปนคนแรก เปนผเรมการเรยกชอวทยาศาสตรโดยใชภาษาละตน กฎเกณฑตางๆ ในสมยของลนเนยสยงคงน ามาใชจนถงปจจบน หนงสอดานอนกรมวธาน ทมชอเสยงของลนเนยส คอ “Systema Naturae” พมพเมอป ค.ศ.1735 และพมพซ าถง 12 ครง แสดงใหเหนถงความนยมอยางแพรหลาย

53

ยอรจ คาววร (Georges Cuvire : 1769 – 1832) ชาวฝรงเศส เปนผรเรมทางกายวภาคเปรยบเทยบของสตวมกระดกสนหลงชนดตางๆ รวมทงศกษาโครงสรางจากซากโบราณ (fossil) ทสญพนธไปแลว คาววรจงมชอเสยงทางดานโบราณชวศาสตร (paleontology) ดวย สวนหนงทมความส าคญอยางยงในทางชววทยา คอ ทฤษฎเซลล (cell theory) เรมตงแต โรเบอรต ฮค ทน าไมคอรกมาสองดดวยกลองจลทรรศนอยางงาย ตอมา ป ค.ศ. 1824 ดโทรเกต (Rene’ Dutrochet : 1776 – 1847) ไดศกษาเนอเยอของพชและสตว และสรปวาเนอเยอของพชและสตวประกอบดวยเซลลซงเปนหนวยเลกๆ ทสดในรางกาย เซลลเหลานเชอมตดกนดวยแรงเกาะกน ดโทรเกตยอมรบวา การเจรญเตบโตเปนผลมาจากการเพมจ านวนเซลลทเกดขนใหม รวมทงการเพมขนาดของเซลลดวย จนกระทงป ค.ศ. 1838 – 1839 เอม. เจ. ชไลเดน (M.J. Schleiden : 1804 – 1881) ท. ชวานน (T. Schwann) ชาวเยอรมน ตางกศกษาเนอเยอของพชและสตวแลวสรปวา เนอเยอของพชและสตวประกอบดวยเซลล จงไดรวมกนตงทฤษฎเซลล (cell theory) ขน มใจความส าคญวา “สงมชวตทงมวลประกอบดวยเซลลและผลตภณฑของเซลล” ศตวรรษท 19 วชาสตวศาสตร ขยายตวออกไปอยางกวางขวางและรวดเรว ซงเกยวของกบชววทยาหลายแขนง เชน เซลลวทยา คพภวทยา พนธศาสตร ววฒนาการ ชวเคม ชวฟสกส นเวศวทยา เปนตน การพบเทคนคใหมๆ ทางเคม ฟสกส ท าใหแขนงสตวศาสตรเจรญขนอยางรวดเรว มนกวทยาศาสตรมากมายทชวยท าใหวชาสตวศาสตรเจรญกาวหนาอยางมาก เชน เมนเดล (Gregor Mendel) เดอฟรส (de Vries) และมอรแกน (T.H. Morgan) ในสาขาพนธศาสตร ชารล ดารวน (Charles Darwin) ในสาขาววฒนาการ แฮรรสน (Harrison) และสเปมานน (Spemann) มลเลอร (H.J. Muller) ชาวอเมรกน มผลงานการคนควาทางพนธศาสตร โดยศกษาต าแหนงของยนสบนโครโมโซม คนควาเกยวกบธรรมชาตและสาเหตของการผาเหลา ผลงานทมชอเสยงอยางยงกคอการพบวารงสเอกซและรงสอนๆ บางชนดเปนตวน าใหยนสบนโครโมโซมเปลยนแปลง อนเปนสาเหตท าใหเ กดการผาเหลา (Mutation) ฮานส เครบ (Hans Kreb) ไดท าวจยเกยวกบการหายใจของเซลลและเปนผพบ วฏจกรเครบส (Kreb’ s cycle) เปนตน ในปจจบนไดมการศกษาคนควาโดยวธทดลอง ใชวธการทางสถตแกปญหาและใชเทคโนโลยใหมๆ เปนผลใหวทยาศาสตรแขนงนเจรญกาวหนาอยางรวดเรว

54

การเกษตร หมายถง การปลกพชและเลยงสตว เพอเปนอาหารและสงจ าเปนในการด ารงชวต โดยมมนษยมบทบาทส าคญในการด าเนนกจกรรม

การจ าแนกสาขาตางๆ ของการเกษตร

การเกษตร (Agriculture)

สตว (Animals) พช (Plants)

1. สตวใหญ 2. สตวเลก 3. สตวปก ปาไม (Forest) พชไร (Agronomy) พชสวน (Horticulture) 4. สตวน า 1. ประเภทผลดใบ 1. ธญพช 1. พชกนผล 5. สตวอนๆ - ปาเบญจพรรณ 2. พชตระกลถว 2. พชผก - ปาแดง 3. พชอาหารสตว 3. ไมดอกไมประดบ 2. ประเภทไมผลดใบ 4. พชเสนใย 4. การตกแตงสถานท - ปาดงดบชน 5. พชใชราก 5. สาขายอย - ปาสนเขา เปนประโยชน - สถานเพาะช า - ปาโกงกาง 6. พชใชหว - การถนอมอาหาร 3. ประเภทอนๆ เปนประโยชน - พชสมนไพร - ปาชายหาด 7. พชใหน าตาล - การผลตเมลด - ปาพร 8. พชใหน ามน - การเลยงเนอเยอ 9. พชใหน ายาง 10. พชประเภทกระตน ประสาท

55

Livestock (n) animal kept or raised for use or pleasure; esp. farm animals kept for use and profit สตว (Animals) การเลยงสตว หมายถง การปฏบตทเกยวกบการเลยงด การใหอาหาร การบ ารงพนธและการสขาภบาล เพอใหผเลยงไดรบประโยชนจากสตว เชน การใชแรงงานและการใชผลผลตตางๆ การเลยงสตวสามารถแยกได ดงน

1. สตวใหญ ไดแก โค กระบอ มา ลา ฬอ 2. สตวเลก ไดแก แพะ แกะ สกร กระตาย 3. สตวปก ไดแก ไก เปด หาน นกตางๆ 4. สตวน า ไดแก กง หอย ปลา 5. สตวอนๆ ไดแก จระเข กบ ผง ครง ไหม

ความเปนมาของการเลยงสตว สนนษฐานวาสมยกอนประมาณ 16,000 ป มนษยในโลกยงเปนคนเถอนยงไมไดตงบานเรอนเปนทอยอยางถาวร การท ามาหากนกยงเกบอาหารทเกดขนเองตามธรรมชาต มาจนระยะหลงไดมการแสวงหาอาหาร โดยวธการเพาะปลก สวนการเลยงสตวไดเรมตนมาประมาณ 9,000 ป มานเอง โดยการกกสตวไวในทขง เพอไวแทนการบรโภคแทนการไปลา สตวชนดใดทเชองกขายพนธกลายเปนสตวเลยงไป สวนสตวทไมเชองกสญพนธไป ในการเรยนวชานจะขอกลาวเฉพาะโคเนอ โคนม กระบอ (สตวใหญ), แพะ สกร (สตวเลก), ไก เปด หาน (สตวปก) ซงผบรรยายจะกลาวถงประเภทและพนธสตว ทมความส าคญและเปนสตวเศรษฐกจของประเทศไทยพอสงเขปเทานน ค าวาประเภทของสตว หมายถง การแบงแยกสตวตามผลผลตทได เชน แบงประเภทของไกออกเปน ไกไข ไกเนอ แบงประเภทของโค ออกเปน โคนม โคเนอ เปนตน สวนค าวา “พนธ” นน หมายถง กลมสตวทมลกษณะเหมอนกนมากทางพนธกรรม เมอเราน าสตวพวกนมาผสมพนธกนเอง จะใหลกทมลกษณะคลายคลงกบพอแมอยางสม าเสมอ สตวประเภทเดยวกน เชน ไกเนอ หรอโคเนอ ตางกจะมพนธตางๆ ในแตละประเภทมากมายหลายพนธ ซงจะไดกลาวถงในโอกาสตอไป

56

วตถประสงคของการเลยงสตว 1. เพอใชเปนอาหาร เชน เนอ นม ไข 2. เพอใชเปนพาหนะ เชน วว ควาย มา ชาง 3. เพอความเพลดเพลน เชน นก หน แมว สนข อกวนา 4. เพอใชเปนเครองนงหม เครองประดบ เชน กระตาย จระเข ง 5. เพอใชประโยชนอนๆ เชน สนขจงคนตาบอด

แนวทางในการผลตสตวเพอการประกอบอาชพ

การเลยงสตวแบบดงเดม

การเลยงสตวแบบใหมขนาดเลก เสรมในไรนา, ฟารมขนาดเลก

การเลยงสตวแผนใหม ฟารมขนาดเลก ฟารมขนาดกลาง

บรษทหรอฟารมสตว เปนอตสาหกรรมครบวงจร ผลต แปรรป จ าหนาย

สหกรณผเลยงสตว แบบครบวงจร

ประเภทของสตวในประเทศไทย ไดกลาวมาแลววาประเภทของสตว หมายถง การแบงแยกสตวตามผลตผลทได ดงนน ถาเราจะจดแบงสตวทถอวาเปนปศสตว ปศสตวกจะหมายถง สตวเลยงในการเกษตรกรรม ยกเวนสตวเลยงเพอความสวยงามหรอการกฬา สตวเหลาน ไดแก โค สกร แพะ แกะ มา และไก ซงสตว แตละชนดสามารถแบงแยกออกเปนประเภทตางๆ ไดดงน

57

1. โค โคทเลยงกนในปจจบนน สามารถแบงออกเปน 4 ประเภท ก. โคเนอ (Beef Type) หมายถง โคทเลยงเพอใชเปนอาหารโดยเฉพาะ การผสมพนธโคเนอ

ไดมงไปในทางทใหโคเนอมเนอมากและคณภาพของเนอสง โดยเฉพาะเนอสวนทดจะมจ านวนมาก เชน เนอแถบตะโพกและตนขา และเนอบรเวณแนวหลงทเรยกวา เนอสน เนองจากโคเนอมน าหนกมาก จงจ าเปนตองมทรงต าและล าตวทงกวางทงลก ฉะนน ลกษณะโดยทวไปของโคเนอจะเปนรปสเหลยมผนผาไมวาจะมองทางทศใด แนวหลงและแนวพนทองขนานกบพนดน สวนล าตวหนาลกและยาว คอสนและหนา สวนหนาของล าตวเนอเตมและหนาแนน ขาสนมนคง ล าตวดกลม เนอเตมแผนหลงกวางและเรยบ สวนทายอวบเตมและมองไมเหนรองรอยสะโพกและกนกบ การเคลอนไหวชาและอดอาด

ข. โคนม (Dairy Type) หมายถง โคทเลยงเพอรดนมขาย เปนโคทมรปรางลกษณะแสดงการใหนมมาก โคนมทดจะมรปรางเปนสามเหลยมแบบลมและไมอวน ลกษณะรปรางบอบบางในตอนดานหนา แตสวนมากโคนมทดจะทองและมเตานม ซงมขนาดใหญกวาววธรรมดา แสดงถงความจของกระเพาะและเตานม

ค. โคงาน (Draft Type) หมายถง โคทเลยงไวใชงาน มรปรางลกษณะทวไปในทางทสงเสรมตอการท างาน กลาวคอ สามารถใหก าลงฉดลากไดสง มความอดทนในการท างาน มความวองไวในการเคลอนท รปรางเพรยว โคงานจะมไขมนนอย มกลามเนอมาก คณภาพเนอจงไมด แตเมอหยดท างานแลวอาจเปลยนอาหารเพอขนไว ท าใหคณภาพเนอดได

ง. โคเอนกประสงค (Multipurpose Type) หมายถง โคทเลยงไวเพอจดประสงคตงแต 2 อยาง ขนไป อาท โคเนอและงาน โคนมและเนอ เปนตน

2. สกร โดยทวไปอาจแบงสกรออกเปน 3 ประเภท ดงน

ก. สกรมน (Lard Type) หมายถง สกรทมสวนทใหมนมาก รปรางอวนเตย ล าตวส น สะโพกเลก เจรญเตบโตชา ไดแก สกรพนธพนเมองของไทยและจน ปจจบนสกรประเภทมนไดหายไปจากตลาดการคาสกร เนองจากผบรโภคไมนยมบรโภคน ามนทไดจากสกร และหนมาบรโภคน ามนทไดจากพชเปนสวนใหญ

ข. สกรเบคอน (Bacon Type) หมายถง ลกษณะของสกรประเภทนเปนสกรขนาดใหญ ล าตวยาว บาง ไหลหนา หลงและบรเวณสะเอวแคบ ปรมาณของเนอแดงมากกวาพนธเนอ และปรมาณของมนนอยกวาพนธเนอ ดงนน ความหนาของมนแขงหรอมนทบรเวณสนหลงบางมาก สกรพนธชนดนในตางประเทศนยมใชท าผลตภณฑชนดหนงเรยกวาเบคอน เพราะเหตวาบรเวณเนอสามชนมลายเสนเนอหรอชนของเนอหนาหลายชน เหมาะแกการท าเบคอน

58

ค. สกรเนอ (Meat Type) หมายถง สกรทมเนอมาก มนนอย สกรประเภทนเปนสกรทมล าตวส นกวาประเภทเบคอน หวไหลและสะโพกกอนโตกวา เปอรเซนตของมนมมากกวา ดงนน ความหนาของมนแขงหรอมนทบรเวณสนหลงจะหนากวาสกรประเภทเบคอน สกรประเภทเนอโดยมากเปนสกรประเภทมนดงเดมแตไดถกปรบปรงใหม จนกระทงเปนพนธทมการเจรญเตบโตคอนขางเรว ประสทธภาพในการเปลยนอาหารเปนเนอดพอสมควร มลกดกพอใช

3. แพะ แกะ เราอาจแบงแกะในโลกออกเปน 2 ประเภท ดงน ก. แกะขน คอ แกะทเลยงเพอตดเอาขนสตวขาย ไดแก แกะหางยาว และแกะสะโพกออน

แกะพวกนสวนใหญจะอยในเขตหนาวจด เชน พนธเมอรโนร และพนธแรมโบเลท ข. แกะเนอ คอ แกะทเลยงเพอขายเนอ ไดแก แกะหางสน แกะหางออน เชน พนธแฮมเชยร

และพนธเซาทดาวน

4. มา โดยทวไปอาจแบงมาออกเปนกวางๆ ได 2 ประเภท คอ ก. มางาน ข. มาขบขเพอความเพลดเพลน เชน มาแขง มาขบข มาสวยงาม

5. ไก เราจ าแนกไกออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ ก. ไกไข คอ ไกทเลยงไวส าหรบเอาไขโดยเฉพาะ ข. ไกเนอ คอ ไกทเลยงไวใชเนอเปนอาหารโดยเฉพาะไกประเภทนโตเรวแตไขนอย ตามทกลาวมาแลว เปนการแบงแยกประเภทของสตวตามผลตผลทได โดยแยกสตว

ออกเปนแตละชนดๆ แตสตวชนดนนๆ แบงออกเปนประเภทใดบาง ตามลกษณะของผลผลตทได ทนเราจะแบงประเภทของสตว โดยพจารณาถงระบบเครองยอยอาหารของสตว เปนการแบงโดยดจากสรระวทยาการยอยอาหาร กจะท าใหเราแบงสตวทมทงหมดออกมาไดเปน 2 พวกใหญๆ คอ

ก. สตวกระเพาะเดยว (Simple stomach) ไดแก สกร มา เปด ไก หน คน ฯลฯ และสตวพวกนยงแบงเปนพวกสตวกนเนอ (carnivores) เชน คน สนข สกร กบพวกกนพช (herbivores) เชน มา กระตาย หน ฯลฯ สตวทกลาวมานเปนสตวกระเพาะเดยวทมระบบกระเพาะท างานรวมกบซกม ในการยอยอาหาร และยงแบงเปนพวกสตวทกนทงพชและสตว (omnivorous)

ข. สตวกระเพาะรวม (Compound stomach) สตวพวกนจะมกระเพาะแบงเปน 4 สวน และเปนสตวเคยวเออง (ruminants) ไดแก วว ควาย แพะ แกะ

59

การแบงสตวออกตามระบบการยอยอาหารน กเพอทจะเปนประโยชนในการจดอาหารสตวใหถกตองตามธรรมชาตและอปนสยการกนอาหารของสตวแตละชนด ซงจะท าใหการเลยงสตวประสบความส าเรจในทสด พนธสตว พนธสตวในโลกมากมายหลายชนด แตละพนธมความเหมาะสมตามสภาพภมอากาศและตามความตองการผลตผลของคนในทองถนนนๆ สตวทมความส าคญมากทางเศรษฐกจกมกจะมพนธทส าคญมากมายหลายพนธ เพราะนกสตวศาสตรใชระบบการปรบปรงพนธ สรางพนธใหม ใหตรงตามความตองการของผผลต อนง ในปจจบนนผผลตสตวตางกมความรความสามารถในทางวชาการกนมากขน จงท าใหเกดสตวพนธใหมๆ ขนมามากมาย พนธโค โคเปนสตวในตระกล Bovidae เปนสตวกระเพาะรวม มกบค เขากลวง มการเคยวอาหาร ทเรยกวา เคยวเออง (การเคยวเออง คอ การขยอกอาหารทกนเขาไปแลวกลบขนมาเคยวอกครงหนง) สตวในตระกลนเปนสตวทมประโยชนตอมนษยมากทสด คอ ใหทงเนอ นม และใชเปนสตวท างานดวย โค กระบอ ทอยในตระกลน แบงออกเปน 4 หม คอ

1. หม Taurine ไดแก โคยโรป (Bos Taurus) โคอนเดย (Bos indicus) โคหมนเลยงกนมากทสดกวาโคอน

2. หม Bibovine เปนโคปาทยงหลงเหลออยในเอเชยอกเลกนอย เชน กระทง โคแดง คปร ฯลฯ

3. หม Bisontine ไดแก จามรของทเบต ควายไบซน (โคทงของสหรฐอเมรกา) 4. หม Bubaline ไดแก กระบอทงหลาย เชน กระบอไทย กระบอมราห โคชนดตางๆ ทมอยในปจจบนน ทใชท าประโยชนตอมนษยในแงเศรษฐกจ มอย 3 ชนด

เทานน คอ โคยโรป ซงอยในเขตหนาว ใชประโยชนในแงของเนอและนม โคอนเดย เลยงกนมากในเอเชยและแอฟรกาบางสวน ซงอยในเขตหนาว ใชประโยชนสวนมากในดานแรงงาน และมบางพนธใชรดนม แตไมดนก สวนกระบอมมากในแถบเอเชยใชเปนแรงงานหลกในการท านา กระบอบางพนธ เชน พนธมราห ซงเลยงมากในอนเดยและปากสถานเลยงไวใชเปนสตวใหนม ซงรายละเอยดเกยวกบโคและกระบอทง 3 ชนด จะไดกลาวโดยละเอยดตอไป

60

โคยโรป (Bos Taurus) เปนโคทมก าเนนในภาคกลางของทวปยโรป โคเผานชอบอยในททมอากาศเยนสบาย

ไดรบการคดเลอกบ ารงพนธมาเปนเวลานานจนเปนสตวทใหผลผลตสง และมรปรางลกษณะคอนขางคงทตามลกษณะของพนธ โคพนธทใหเนอและนมมากๆ อยในเผาโคยโรปทงสน เชน โคพนธโฮลสไตน พนธบราวนสวส พนธชอรฮอรน พนธเจอรซย ฯลฯ ขอบกพรองของโคยโรป คอ สวนใหญไมทนทานตออากาศและการเลยงดในประเทศรอน โคยโรปมลกษณะคอนขางสม าเสมอ และมการถายทอดเลอกทแนนอน เพราะมการผสมพนธใหเลอกทคงทมานาน กลาวกนวาโคยโรป มประมาณรอยละ 40 ของปรมาณโคทมทงหมดในโลก ลกษณะรปรางและคณสมบตของโคยโรป ทเดนชดกคอ ไมมโหนก หมนและตง หวส นและโต หนงยดตดขางแนน เหนยงคอเลก หนงหนา ขนเอนราบชดผวหนง ขาสนเดนชา ซโครงกางจากล าตวมาก สะโพกใหญ โคยโรปจะโตเตมวยเมออาย 4 ป ขอเสยอยางหนงกคอ โคยโรปจะมเหบเกาะผวหนงไดงาย

โคอนเดย (Bos inducus) โคอนเดย มก าเนดในประเทศอนเดยและปากสถานเปนสวนใหญ โคพนเมองของประเทศ

ตางๆ ในเอเชยและแอฟรกา กจดอยในเผาโคอนเดยเหมอนกน ลกษณะทแยกโคอนเดยออกจากโคยโรปทเหนไดชด คอ โหนก (hump) แตอยางไรกตาม ปรากฏวาโคอนเดยหลายพนธไมปรากฏวามโหนกชดเจน โคอนเดยคณสมบตหนกไปในทางใชงาน มบางพนธใชส าหรบรดนมโดยเฉพาะแตกใหนมไดไมสมากนก คณสมบตพเศษของโคอนเดย คอ ทนทานตออากาศรอนไดด โคอนเดยทมชอเสยงคอพนธเรดซนดและพนธซาฮวาล ลกษณะรปรางและคณสมบตของโคอนเดยทเดนชด คอ มโหนก (โหนกของโคม 2 ชนด คอ โหนกหลงและโหนกคอ โหนกหลงเปนโหนกเกบไขมน สวนโหนกคอเปนโหนกกลามเนอ ใชในการเคลอนไหวของขาหนา) หแหลมมากกวามนและหอยตก หวยาวและคอนขางแหลม หนงหลวมมาก เหนยงคอขนาดใหญ หนงคอนขางบาง ขนมกตงชน ขายาว เดนเรว กระดกซโครงไมคอยกลาง สะโพกแคบ โตเตมวยชาจนกวาจะมอาย 5 ปครง ขอดของโคอนเดยอยางหนงคอ เหบไมชอบเกาะ เพราะมน าหนกทผวหนงขบได

พนธโคทมคณภาพดทงโคเนอและโคนมทมอยในโลกขณะน สวนใหญเปนโคยโรป ซงไมทนตออากาศรอนของประเทศไทย การน าโคยโรปเขามาในประเทศไทยจงมงหวงทจะน ามาผสมกบโคพนธพนเมองเพอใหไดลกทมคณสมบตทดส าหรบเลยงในประเทศไทย ยงไมปรากฏวาโคพนธตางประเทศพนธแท เฉพาะสายพนธโคยโรปจะเลยงไดดในประเทศไทย พนธโคทจะกลาวถงตอไปน เปนพนธโคทรจกกนและมชอเสยงทวโลก ซงมทงโคยโรปและโคอนเดย

61

พนธโคนม โคพนธโฮลสไตน (Holstein) เปนโคทมตนก าเนดในประเทศเนเธอรแลนด โคพนธนเปนโคขนทใหญทสด และมชอเสยงในการใหนมมากทสด แตนมมไขมนต าทสด (สถตของโคพนธน ทเลยงในประเทศมอากาศหนาว ใหนมปละ 5,266 กโลกรม นมมไขมน 3.65%) ซงเหมาะตอการใชบรโภคสด โคพนธโฮลสไตน เตบโตเรวมาก ตวผใชเลยงเปนโคเนอไดดเกอบเทาโคเนอแท มสด าตดกบสขาวชดเจน จงมชอเรยกอกชอหนงวา โคพนธขาวด า (Black and white) โดยปกตโคพนธนทนรอนไมได แตประเทศอสราเอลไดน าเอาโคพนธนไปปรบปรงเสยใหมเรยกชอวา อสราเอลฟรเซยน หรอ โฮลสไตนฟรเซยน ซงกลาวกนวาเปนโคททนรอนไดดและใหนมมากดวย โคพนธบราวนสวส (Brown Swiss) โคพนธบราวนสวสเปนโคทมก าเนดในประเทศสวสเซอรแลนด แตเดมโคพนธนเปนโคทใหประโยชนไดทง 3 ทาง คอ ใชงาน ใชรดนม และใชเนอดวย ตอมาโคพนธนไดถกสงน าไปเลยงในสหรฐอเมรกาและไดรบการบ ารงคดเลอกใหเปนโคนมโดยเฉพาะ ลกษณะของโคพนธบราวนสวสเปนโคขนาดใหญ ตวผหนกถง 800 – 900 กโลกรม ตวเมยหนก 500 – 600 กโลกรม มสเหลองและน าตาล โครงกระดกใหญ ขาดยาวเกงกาง ลกษณะโดยทวไปไมสจะเรยบสะอาดหมดจดนก เฉลยการใหนมประมาณ 4,695 กโลกรม ตอป นมมไขมน 4% และน านมสขาวเหมาะทจะใชบรโภคสด ขอทนาสนใจส าหรบโคพนธน คอ ความทนทานตออากาศรอน ซงไดเปนทรบรองกนวาโคพนธบราวนสวสทนรอนไดดกวาโคพนธอนๆ โคพนธเรดเดน (Red Dane) โคพนธเรดเดนเปนโคทมก าเนดในประเทศเดนมารก เปนโคทมขนใหญ ตวผหนกถง 950 กโลกรม ตวเมยหนก 600 กโลกรม มสแดงเขมในลกษณะแดงเลอดหม อาจมจดขาวในบางแหงของรางกาย ผวหนงคอนขางหลวม หวคอนขางยาว เขายนไปขางหนาและโคงลง ลกษณะของโคพนธนคอนขางเจาเนอ ฉะนน จงใหเนอไดดพอๆ กบการใหนม โคตวเมยใหนมเฉลยปละ 4,500 กโลกรม และมไขมนในน านม 4.2% ในแงการเลยงดในประเทศไทย ซงมอากาศรอน การเลยงโคพนธแทไมสจะไดผลเพราะเหตวามการเจบปวยมากกวาโคอนๆ แตลกผสมทเกดจากแมพนเมองไดดและใหนมดพอสมควร โคพนธชอรตฮอรนของออสเตรเลย (Australian Illawarra Shorthorn = A.I.S.) โคนมพนธนเปนโคทผสมขนทประเทศออสเตรเลย โคมเลอดโคหลายพนธปะปนกน แตใชโคพนธ ชอรตฮอรนเปนพนธหลก โคพนธนมชอวาหากนอยในทงหญาเกง ลกษณะรปรางของโคพนธ A.I.S น มสแดงจดทงตว มขนาดใหญ ตวผหนกประมาณ 800 กโลกรม และตวเมยหนก 600 กโลกรม ใหนมไดด กลาวคอ เฉลย 4,500 กโลกรมตอป นมมไขมน 4% ปจจบนกรมปศสตวไดสงเสรมใหมการเลยงโคมพนธน โดยใชเชอตวผผสมเทยมกบโคพนเมองของไทย

62

โคพนธเจอรซย (Jersey) โคนมพนธเจอรซย มก าเนดในเกาะเจอรซย ซงเปนเกาะเลกๆ อยในชองแคบองกฤษ เปนโคทมขนาดเลกและใหนมนอย น านมของโคพนธนมไขมนมาก (5.26%) จงเหมาะส าหรบเลยงเพอเอานมมาท าเนย มสตงแตสเหลองจนเกอบขาว หรอสน าตาลจนเกอบด า มรปรางบอบบาง แตเตนนมงามมาก ปกตถาเลยงในประเทศทมอากาศหนาวจะใหนมปละ 3,438 กโลกรม ขนาดโตเตมทตวผหนก 450 – 750 กโลกรม ตวเมยหนก 350 – 450 กโลกรม กลาวกนวาเปนโคนมททนรอนไดด แตพสจนแลววาไมสามารถทนตออากาศรอนของประเทศไทยได ลกผสมชวแรกระหวางโคพนธเจอรซยกบโคพนเมองใหผลด สามารถใหน านมไดประมาณ 2,500 กโลกรมตอระยะใหนม 10 เดอน โคพนธเรดซนด (Red Sindhi) โคพนธเรดซนด เปนโคจากประเทศปากสถาน นยมเลยงกนมากในอนเดยและปากสถาน ไดชอวาเปนโคนมททนทานตออากาศรอนมากทสด และทนโรคและแมลงไดด มขนาดเลกวายโรป กลาวคอ ตวเมยหนกประมาณ 350 กโลกรม ตวผหนก 450 กโลกรม รปรางโดยทวไปของโคเรดซนด มรปแบบของโคอนเดยอยางชดเจน มสแดงเขมเกอบทงตว บางตวมสแดงออนจนเกอบเปนสเหลอง อาจมจดหรอดางขาวทเหนยงคอและหนาผาก โคเรดซนดสามารถใชท างานเบาๆ ได ตวเมยใหนมเฉลยประมาณ 3,800 กโลกรม ตอป น านมมไขมน 4.5% โคพนธนมขอเสยทตองใหลกดดนมกอนจงจะใหนม ถาแยกลกจากแมโดยเดดขาด แมโคอาจหยดใหนมเลย โคพนธซาฮวาล (Sahiwal) โคพนธซาฮวาล เปนโคนมของอนเดยและปากสถาน รปรางของโคพนธนคลายกบพนธเรดซนด แตมขนาดใหญกวา ตวผหนกประมาณ 550 กโลกรม ตวเมยหนก 400 – 500 กโลกรม แมโคใหนมเฉลยปละ 2,500 กโลกรม และมไขมนนม 4.3% จดวาเปนโคนม ทดทสดของปากสถานและอนเดย สามารถเลยงไดดทมอากาศรอน เชน ประเทศไทย โคยโรปพนธอนๆ ทยงไมเคยน าเขามาเลยงในประเทศไทย โคพนธเกนซย (Guernsey) โคพนธนคลายคลงกบพนธเจอรซย แตขนาดใหญกวาและใหนมมากกวาเลกนอย มสเหลองแกมแดง และมดางหรอจดขาวตามบรเวณขาและพหาง โคพนธแอรไซด (Ashier) เปนโคนมของประเทศสกอตแลนด มรปรางสวยงามมาก มสขาวสลบแดง มเขาโคงงอนงามมาก ใหนมปละ 4,100 กโลกรม นมมไขมน 4.12% โคพนธเนอ มมากมายหลายพนธทงโคยโรปและโคอนเดย โคเนอมคณภาพดมกจะเปนโคยโรป แตเปนโคทไมทนตออากาศรอนของประเทศไทย แตกระนนกมผพยายามน าเขามาเลยง ในประเทศรอนกนอยบอยๆ เพราะโคเหลานมคณสมบตทางเนอดมาก สวนใหญใชในการผสมเพอบ ารงพนธใหโคพนเมองมคณภาพดขน มโคบางพนธเปนโคพนธใหมทผสมขนมาเพอจดประสงคพเศษ ส าหรบพนธโคทจะกลาวถงตอไปน บางพนธกน ามาใชผสมกบโคพนเมองเพอปรบปรงพนธ

63

พนเมองใหดขน และบางพนธกเปนพนธทเลยงไดดในตางประเทศ แตไมสามารถเจรญเตบโตไดดในประเทศไทย โคพนธบราหมน (American Brahman) โคพนธบราหมน เปนโคทมก าเนดในสหรฐอเมรกา โคพนธนดงเดมกคอ พนธซบของอนเดยนนเอง โดยสหรฐไดเอาโคพนธซบทไดรบการปรบปรง ในสหรฐผสมกบโคพนธซบทบราซลสงจากอนเดยไปเลยง (Indu Brazil) และมโคพนธอนๆ อกหลายพนธ เชน พนธกร (Gyr) ผสมจนไดพนธอเมรกนบราหมนขนมา และไดมการจดตงสมาคมผ ผสมโคพนธบราหมน เมอป พ.ศ.2467 โคพนธบราหมนเปนโคขนาดใหญ โคตวผโตเตมทหนก 700 – 1,000 กโลกรม โคตวเมยหนก 450 – 590 กโลกรม มสแตกตางกนมากคอ มสขาว สเทาออนๆ สแดง สวนมากนยมเลยงพวกสขาว และสเทาปานกลาง ปจจบนมโคบราหมนอกสายเลอดหนงซงมสแดง เรยกวาบราหมนแดงมก าเนดเชอสายมาจากโคพนธกร (Gry) แตในดานคณสมบต โคบราหมนไมวาจะเปนสขาว ด า หรอแดงกตามแทบจะไมแตกตางกนเลย ลกษณะรปรางโดยทวไปของโคพนธบราหมน มโหนกใหญ ล าตวลก มมดกลามมาก หลงคอนขางยาว หแหลมยาวและหอยชปลายลง โคพนธนไดถกน ามาเลยงในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2497 และไดมการสงโคพนธนจากสหรฐอเมรกาและออสเตรเลย เขามาเลยงในประเทศไทยนบเปนสบๆ ครง จนถงปจจบนนเกษตรกรของไทยนยมเลยงทงในลกษณะพนธแทและใชผสมกบโคพนเมองใหมคณสมบตดขน ดวยคณสมบตอนดเดนของโคพนธน จงสามารถเลยงไดดในประเทศไทย คอ ทนทานตออากาศรอนและความชนสงไดด ทนทานตอโรคบางอยาง เชน โรคตาฝามว (pink eyes) โรคเยยวแดง (red water fever) มความอดทนตอแมลงเกาะกนเลอดไดเกง โดยเฉพาะพวกเหลอบ รน ยง เพราะมนสามารถกระดกผวหนงเองได ตลอดจนมตอมซบม (sebum) ส าหรบขบน ามนมาไลแมลงได คณสมบตทดอนๆ ไดแก การมอายยาวนาน (โคพนธบรามนมอายเฉลย 15 ป) ใหลกสม าเสมอแมจะอากาศรอน เลยงลกเกง คลอดลกงาย เดนเกง แขงแรง ทรหด สามารถใชงานไดดไมแพกบการเลยงไวกนเนอ ปจจบนโคพนธอเมรกน บราหมนมอยตามสถาบนบ ารงพนธสตว และแพรหลายไปในหมเกษตรกรทวไป โคพนธซานตา เกอทรตส (Santa Gertrudis) โคพนธนมรปรางใหญ รปรางสวย มสเลอดหม ตวผโตเตมทหนกประมาณ 817 – 1,134 กโลกรม ตวเมยหนกประมาณ 544 – 817 กโลกรม โคพนธซานตา เกอทรดส เปนโคเนอพนธใหมทท าการผสมเพอเลยงในประเทศรอนโดยเฉพาะ มก าเนดท King Ranch ในรฐเทกซส ประเทศสหรฐอเมรกา โดยใชโคพนธบราหมนผสมกบโคพนธชอรตฮอรน โดยมสดสวนของโคบราหมน 3/8 และโคพนธชอรตฮอรน 5/8 แตโคพนธนจะมรปรางแตกตางจากพนธพอและพนธแมโคโดยสนเชง กลาวคอ โหนกเหลอเพยงเลกนอย แนวหลงคอนขางตรง ล าตวลกยาวและหนา ทรงคอนขางต า หางส น ปราดเปรยว ทนความรอนไดด ทนเหบและแมลงตางๆ ไดด เดนเกง ลกโคเจรญเตบโตเรว หยานมเมออาย 6 เดอน น าหนกจะมากกวา 250 กโลกรม โคพนธน

64

สามารถน ามาเลยงในเมองไทยไดดกวาโคเนอพนธยโรปอนๆ และไดมการสงโคพนธนมาเลยงทฟารมโชคชย ปากชอง จงหวดนครราชสมา ผลการเลยงดพอสมควร แตยงไมดเทาโคพนธอเมรกน บราหมน โคพนธชาโรเลส (Charolais) โคพนธนมก าเนดในประเทศฝรงเศส เปนโคขนาดใหญ รปรางก าย าเตมไปดวยกลามเนอ โดยเฉพาะในบรเวณสขางและบนทาย สเปนสขาวทงตว มเขาสนมการเจรญเตบโตดมาก กลาวกนวาเดมฝรงเศสใชเปนววงาน เพงจะไดรบการปรบปรงใหเปนโคเนอ ทช าแหละแลว พอโคโตเตมทมน าหนกประมาณ 1,000 กโลกรม แมโคหนกประมาณ 700 กโลกรม จดวาเปนโคเนอทช าแหละแลวมเปอรเซนตซากทใชบรโภคไดสงกวาโคเนอพนธอน ในประเทศไทย มการสงโคพนธนเขามาผสมกบโคพนธพนเมอง และไดลกผสมทเจรญเตบโตดมาก สวนใหญแลวจะน าไปเลยงตามสถานบ ารงพนธสตว ของกรมปศสตว และท กรป.กลาง อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา ไดมการเลยงโคพนธชาโรเลสตวผ เพอรดน าเชอมาผสมเทยมกบแมโคพนธพนเมอง ซงใหลกไดดมาก โคพนธชอรตฮอรน (Short horn) เปนโคทก าเนดในประเทศองกฤษ โคพนธนมสแดงเขมบางตวมสแดงกระขาว (roan) โคพนธชอรตฮอรนนเปนโคทมขนาดใหญมาก ตวผโตเตมทหนก 900 – 1,000 กโลกรม รางกายเปนรปสเหลยมตามลกษณะโคเนอทวไป ล าตวลก แนวหลงตรง มเขาสน หรออาจจะมการผสมจนไมมเขาในบางสายเลอด อปนสยเชอง มผนยมเลยงกนทวโลก แตโคพนธนเปนโคเนอทไมทนตออากาศรอนจงไมนยมเลยงทประเทศไทย เพราะเลยงไมไดผล โคพนธเฮยรฟอรด (Hearford) โคพนธนมก าเนดในประเทศองกฤษเชนเดยวกบโคพนธชอรตฮอรน ดงเดมโคพนธนเคยใชเปนโคงาน แตไดถกปรบปรงใหเปนโคเนอ รปทรงทวไปของโคพนธน จดวาเปนโคเนอทสมบรณทสด มล าตวสนและหนาแนน ทรงต า ขาสน หลงกวาง ล าตวใหญ มสแดงตลอดตว สวนหนาอกตลอดทองเปนสขาว สวนปลายหางขาว เมอโตเตมทตวผหนกประมาณ 800 กโลกรม และตวเมยหนกประมาณ 650 กโลกรม เปลยนอาหารเปนเนอไดเกง เตบโตเรวและอวนงาย เปนโคททนตออากาศหนาวไดด ไมเหมาะส าหรบน ามาเลยงในประเทศไทย โคพนธอาเบอดน แองกส (Aberdeen Angus) โคพนธนเปนโคทมก าเนดในประเทศสกอตแลนด ไดรบการรบรองวาเปนโคพนธแทเมอป พ.ศ. 2305 โคพนธนไมมเขาและมสด าทงตว เปนโคทมรปรางสวยงามมาก เนอมคณภาพเยยมกวาพนธอนๆ โคตวผโตเตมทหนก 900 กโลกรม ตวเมยหนก 750 กโลกรม คณสมบตอนๆ คอ ไมทนอากาศรอนและตกใจงาย ไมเหมาะทจะน ามาเลยงในประเทศไทย

65

โคพนธพนเมองไทย โคพนธพนเมองไทย จดอยในเผาโคอนเดย (Bos indicus) มเลยงกนอยท วไปทกภาค แตมมากทสดคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองลงมากคอ ภาคกลาง เนองจากยงไมมการศกษาลกษณะของโคไทยกนอยางจรงจง จงยงไมสามารถทราบไดวา โคไทยมอยกพนธและแตละพนธมลกษณะและคณสมบตอยางไรบาง โดยทวๆ ไป โคไทยจดวาเปนโคขนาดเลก โคตวผโตเตมทมน าหนกประมาณ 300 – 350 กโลกรม และตวเมยมน าหนก 200 – 250 กโลกรม โคไทยมรปรางกะทดรด โหนกไมใหญ รางกายแนนหนาและคอนขางจะเปนสเหลยมเมอมองดานขาง ถามองจากดานทายจะเปนรปหกเหลยม สของหนงเปนสน าตาลหรอสเหลอง ตวผมสเหลองด า หรอสด า โคไทยทมเลอดของโคอนเดยอยมาก จะมขนาดใหญขน มโหนกใหญกวาโคไทยปกต และมสด ามากขน เชน โคไทย ในภาคใต โคในภาคเหนอบางแหงจะมลกษณะโคอนเดยอยมาก คอมสขาว รปรางสงโปรง มโหนกใหญกวาโคไทยธรรมดา ทงน เพราะไดรบเชอสายจากโคอนเดยทน ามาจากประเทศพมา โคไทยเปนโคทเหมาะตอการใชท างานมาก มความอดทนตอสภาพดนฟาอากาศของประเทศไทยไดด มความอดทนตอการท างานนานๆ การเจรญเตบโตเตมวยใชเวลานานถง 5 ป และจะคลอดลกทองแรกเมออายประมาณ 3 – 31/2 ป วธการเลยงโคในประเทศไทยท าใหเกดผลเสยตอการเลยงโคพนเมอง กลาวคอ เกษตรกรมกจะมการตอนโคตวผทสมบรณ เพอใชในการท างาน สวนโคตวผทมคณภาพต า ตวเลกไมปราดเปรยวมกจะไมตอน เมอมโครวมเลยงเปนฝงกปลอยใหโคมการผสมพนธกนเองภายในฝง ซงพอพนธกไดแกโคทไมไดตอนนนเอง ผลปรากฏกคอ ลกโคทไดจงขาดคณภาพ นอกจากนน โคพนเมองของไทยไมมการเลยงดโดยใหอาหารพเศษ นอกจากหญากบฟาง เนอโคพนเมองโดยทวไปไดจากโคทปลดจากการท างาน จงเหนยวและแหงไมเหมาะแกการบรโภค กระบอ (Buffaloes) กระบอเปนสตวในตระกล Bovidae เชนเดยวกบโค แตกระบอจดอยในหม Bubaline กระบอทมอยในปจจบนน มทงกระบอเลยงและกระบอปา ซงอยกระจดกระจายกนทวทกทวป ยกเวนทวปอเมรกา เราเลยงกระบอกเพอประโยชนในการท างานให ใหเนอ หรอใหนมเทานน กระบอเลยงมชอทางวทยาศาสตรวา Bubalus bubalis แบงออกเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ

1. กระบอปลกเอเชยตะวนออก (Swamp Buffaloes of Southeast Asia) 2. กระบอแมน าของอนเดยและปากสถาน (River Buffaloes of India and Pakistan) 3. กระบอของประเทศเมดเตอรเรเนยน (Buffaloes of Mediteranian)

66

กระบอปลก (Swamp Buffaloes) เปนกระบอทเลยงกนในประเทศไทย พมา เขมร มาเลเซย จน เวยดนาม อนโดนเซย และฟลปปนส สทวไปของกระบอปลกเปนสด าเทา คลายหนชนวน นอกจากนอาจมสเผอก ซงไมใชลกษณะอลไบโน (albino) สดางขาวด า (มในอนโดนเซย) ขนาดของกระบอปลกแตกตางกนแลวแตพนธ โดยมน าหนกตงแต 400 – 600 กโลกรม กระบอปลกเปนกระบอส าหรบใชงานมากกวาทจะเลยงไวใชเนอบรโภค ลกษณะเฉพาะของกระบอปลกพอสรปไดดงน มเขายาว สวนใหญเขาโคงงามเปนรปวงกลม ล าตวส น ทองกาง หนาผากเรยบ หนาส น จมกใหญ คอยาว ขาสน กบเทาใหญ ใชท านาไดด มขนยาวเปนรปตวว (V) ทใตคางและหนาอก ขอเทามขนขาว ลกอณฑะเลกตดกบล าตว ไมมรอยคอด ตวเมยมน านมนอย (1 – 2 ลตรตอวน) ชอบแชปลกโคลน และเมอใชเหลกเผาประทบตราจะไมตดทน กระบอแมน า (River Buffaloes) เปนกระบอทมถนก าเนดอยในประเทศอนเดยและปากสถาน แตในปจจบนไดแพรกระจายไปในหลายประเทศ เชน ฟลปปนส มาเลเซย กระบอ ในกลมนมสด าจด มเขางอนวนแบบเขาแกะและเปนกระบอนมโคแท แบงเปนพนธตางๆ ไดประมาณ 15 – 16 พนธ มลกษณะเฉพาะดงน กบเทาเลกไมมขนขาวสวนใดของล าตว ลกอณฑะใหญกวากระบอปลก สวนทตดกบล าตวมรอยคอด ตวเมยน านมมาก (8 – 16 ลตรตอวน) ชอบแชน าทไมมโคลน และเมอใชเหลกเผาไฟประทบตราบนหนงจะตดเปนแผลตลอดไป กระบอทเลยงในประเทศไทย กระบอไทย เปนกระบอชนดปลก (Swamp Buffaloes) ตามปกตเกษตรกรจะเลยงไวใชท านาและลากเกวยน เลยงกนรายละ 1 – 4 ตว กระบอไทยเปนสตวทเลยงงายและเกษตรกรมกไมคอยพถพถนในการเลยงด กลาวคอ มกจะสรางคอกกลางแจง หรอใชใตถนบานเปนคอก อาหารของกระบอกมกเปนหญาหรอฟางขาว แทบจะไมมการใชอาหารขนเลยงกระบอเลย การผสมพนธกระบอกปลอยใหเปนไปตามธรรมชาต โดยผเลยงไมมการควบคม ดงนนลกกระบอทเกดสวนใหญจะไมทราบวาเกดจากพอตวไหน และการปลอยใหมนมการผสมพนธโดยปราศจากการควบคม จงท าใหลกทไดขาดประสทธภาพในการเจรญเตบโต เมอกระบอพอเรมใชงานไดแลว เพอใหกระบอเชองใชงานไดด มกจะมการตอนกระบอตวปราดเปรยว โดยการทบอณฑะ จงท าใหขาดกระบอคณลกษณะทดทจะใชท าพนธไปอยางนาเสยดาย จากการศกษากระบอไทย พบวา ปจจบนกระบอเพศเมยโตเตมทจะมน าหนกประมาณ 350 กโลกรม กระบอตวผจะมน าหนกตงแต 420 – 554 กโลกรม และมอายยน โดยปกตถง 20 ป กระบอพนธมราห (Murrah) เปนกระบอชนดกระบอแมน า (River Buffaloes) ประเทศไทยเคยสงกระบอพนธนจากมาเลเซยมาเลยงทมหาวทยาลยเกษตรศาสตรเมอป พ.ศ. 2500

67

มาและพนธมา มามความผกพนกบมนษยตงแตสมยโบราณ กอนทมนษยจะน ามามาเปนสตวเลยงมนษยไดใชเนอมาเปนอาหาร ตอจากนนมนษยกไดใชมาเปนพาหนะในการบรรทกสมภาระตางๆ พรอมดวยใชขบขไปในตว สงครามในสมยกอนทยงไมมพาหนะทมประสทธภาพเทาปจจบนกใชมาเปนพาหนะในการขบข ในการบรรทกยโธปกรณเพอท าสงครามกน หลงจากโลกไดเจรญขนไดมการผลตพาหนะและอาวธตางๆ ใหมประสทธภาพขน การใชมาเพอท าสงครามไดนอยลง อยางไรกด มากยงคงมประโยชนในการรบ การปราบปราม โดยเฉพาะในทองถนทรกนดาร ซงพาหนะอนๆ เขาไปไมถง ดงนนจดประสงคของการเลยงมาในปจจบนนกเพอการขบข เปนพาหนะในทองททรกนดารและใชเปนมาแขงเปนสวนใหญ มาอาจจ าแนกออกไดเปน 3 ประเภท ตามขนาดโครงสรางของรางกายและประโยชนทใช ดงนคอ 1. มาลาก (Draf Hores) เปนมาขนาดใหญ สงตงแต 16 แฮนดขนไป (1 แฮนดเทากบ 4 นว) ใชในการลากรถหนกและไถไร มาชนดนมก าเนดในยโรป และขณะนเกอบจะสญพนธอยแลว เพราะไมมทางใชประโยชน พนธมาเหลาน เชน มาเบลเยยม (Belgium) มถนก าเนดในเบลเยยม มาเพอเชอรรอน (Percheron) ก าเนดในฝรงเศส และมาซพฟอลก (Suffolk) ก าเนดในองกฤษ 2. มาขบข (light Horse) เปนมาขนาดกลาง มขนาดสงประมาณ 14 – 16 แฮนด มาเหลานประเปรยว มฝเทาเรว พนธมาเหลาน ไดแก มาอาหรบ (Arabian) มาแอพพาลซา (Appaloosa) ก าเนดในอเมรกา มาโทโรเบรต (Thoroughbred) ก าเนดในองกฤษ 3. มาเลก (Ponies) เปนมาทมขนาดเลกต ากวา 14 แฮนด รวมทงมาไทยและมาแกลบพนธตางๆ มานเลยงไวขบขหรอเปนมาแขงกได พนธมาเหลาน เชน อเมรกนโปร (American Pony) เชทแลนดโปน (Shetland Pony) แพะและพนธแพะ แพะเปนสตวทนยมเลยงกนมากทงเขตรอนและเขตหนาว สวนใหญเลยงไวเพอรดนม สวนเนอหนงเปนผลพลอยได ปจจบนพอจะแบงพนธแพะออกได 3 ประเภท 1. แพะพนธนม สวนมากมขนาดเลก ปราดเปรยว ล าคอบางเลก ไมคอยมเนอ มน าหนกมาก ตวผตอนแลวขนเปนแพะเนอได พนธทควรรจกไดแก ซาเนน (Saanen) และทอกเกนเบอรก (Toggenburg) ก าเนนในสวสเซอรแลนด เฟรนซแอลไปน (French Alpine) ก าเนนในฝรงเศส ยมนาปาร (Junna Pari) ก าเนดในอนเดย

68

2. แพะพนธเนอ แพะประเภทนตวโต มเนอมาก ใชเปนอาหาร ใหนมนอย เพยงพอส าหรบลกของมนเทานน พนธทควรรจกมดงนคอ กทซ (Cutchi) ก าเนดในอนเดย ซดาน (Sudan) ก าเนดในซดาน แองโกล นเปยน (Anglo Nubisn) ก าเนดในองกฤษ และไพรเนยน (Pyrenean) ก าเนดในยโรป 3. แพะพนธขน สวนมากก าเนดในบรเวณทองถนทเปนเทอกเขาหรอเปนทๆ มอากาศหนาวจด แพะพวกนมขนยาวออน เหมาะในการใชท าเครองนงหม พนธทควรรจกไดแก พนธแองกอรา (Angora) ก าเนดในเตอรก และพนธแคชเมยร (Cashmere) ก าเนนในอนเดย แกะและพนธแกะ แกะเลยงกนมากในเมองหนาว เพราะใชขนแกะเปนเครองนงหม และใชเนอเปนอาหาร ในประเทศรอนการเลยงแกะกมอยบาง แตใชเนอเปนอาหารเทานน แกะแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. แกะพนธเนอ เลยงไวเพอใชเนอเปนอาหาร เชน พนธอนเดยนลอไฮ (Indian Lohi) และ เนลเลอรร (Nellore) ซงมถนก าเนดในอนเดย 2. แกะพนธขน เลยงไวเพอน าขนมาท าเปนเครองนมหม ในขณะเดยวกนกสามารถเปลยนเปนแกะพนธเนอได ถาหากปรมาณการใหขนต าลงไป แกะพนธทควรรจกมพนธมารโน (Marino) ซงมถนก าเนดในสเปน และเลยงกนในประเทศยโรปทกประเทศ พนธแรมโบเลห (Rambouillet) ก าเนดในฝรงเศส สกรและพนธสกร สกรอยในตระกลซดอ (Suidae) ซงรวมสกรเลยงและสกรปา สกรเลยงในปจจบนเปนทยอมรบกนโดยทวไปวาสบมาจากสกรปายโรป ผสมกบสกรจนและสกรปาของอตาล ซงเราสามารถแบงเผาของสกรออกเปน 3 เผา ไดดงน 1. สกรปายโรป (Sur Scrofa) พบในทวปยโรป แอฟรกา และเอเชย สกรเผานมอยเกอบทกทวปยกเวนออสเตรเลยและอเมรกา สกรปาเปนสตวทแขงแรง ดราย ใหลกดก และตานทานโรคตางๆ ไดด เนอมแตเนอแดง ไมมมน แตหนงหนาหมดวยขนแขง 2. สกรเอเชย (Sur Indica) ไดแก สกรไหหล า สกรไทย สกรพนเมองญปน สกรพวกน มขนาดเลก ขาสน หลงมกแอน มไขมนหนา ใหลกดก 3. สกรนอาโพลทน (Sun Wadituaneus) เปนสกรสด าเทาของประเทศอตาล ซงถกน าเขาไปในประเทศองกฤษราวๆ ครสตศตวรรษท 12 เพอปรบปรงสกรองกฤษ เขาใจวาสกรเผานมเลอดสกรปายโรป และสกรเอเชยอยไมนอยเหมอนกน

69

ไดกลาวมาแลววาเราแบงสกรออกเปน 3 ประเภท ตามลกษณะการใชประโยชน คอ ก. สกรประเภทมน (Lerd Type) ข. สกรประเภทเบคอน (Bacon Type) ค. สกรประเภทเนอ (Meat Type)

ในทนจะไดกลาวถงพนธสกรทรจกกนดในประเทศไทยเทานน สกรพนธลารจไวท (Large White) สกรพนธนมถนก าเนดในประเทศองกฤษ มชอเรยก ในองกฤษวา พนธลารจไวท ไดถกน ามาเลยงในประเทศไทยตงแตป พ.ศ.2482 แตน ามาเลยงกนอยางจรงจงเมอป พ.ศ.2500 และแพรหลายไปอยางกวางขวาง เพราะสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมและอากาศในประเทศไทยไดดมาก สหรฐอเมรกาไดน าสกรพนธลารจไวทไปปรบปรงพนธสายใหม โดยผสมกบพนธไลเคสเตอร แลวเรยกชอใหมวา พนธยอรคไชร สกรพนธลารจไวทนเปนสกรประเภทเบคอน ลกษณะโดยทวไปเปนสกรขนาดใหญ หตง ล าตวยาว แตบางกวาพนธเนอ ไหลหนา หนงและขนสขาวตลอดล าตว อาจมจดด าบางแตไมถอเปนขอต าหน มเนอมากแตมนใตผวบาง ลารจไวทเปนสกรทเตบโตเรว สามารถเตบโตจนถง 100 กโลกรม ในระยะเวลาเพยง 5 – 6 เดอน เพมน าหนกหรอเตบโตไดวนละ 700 – 750 กรม คณภาพของซากดมาก มเนอมากมนนอย และเนอสามชนเหมาะแกการท าเบคอน จดเดนอกประการหนงกคอ ตวเมยมลกดก (10 – 15 ตว) เลยงลกเกงและมน านมมาก ตวผโตเตมทหนก 200 – 300 กโลกรม ตวเมยโตเตมทหนก 180 – 220 กโลกรม เหมาะทจะใชสกรพนธนผสมพนธขามระหวางพนธ สกรพนธแลนดเรซ (Landrace) สกรพนธนมถนก าเนดในประเทศเดนมารก โดยในขนแรก มการน าเอาสกรพนธลารจไวทผสมกบสกรพนธพนเมองของเดนมารกไดสกรพนธใหมชอ เดนนส แลนดเรซ (Dennish Landrace) ซงทางรฐบาลเดนมารกไดจดทะเบยนรบรองการเปนพนธแท เมอป พ.ศ. 2438 ตอมาในป พ.ศ.2477 ทางสหรฐอเมรกาไดสงสกรพนธเดนนสแลนดเรซ เดนมารก เพอใชในการปรบปรงพนธสกรเทานน หามไมใหน ามาผสมเพอจ าหนายพนธแทแกราษฎร จวบจนป พ.ศ. 2493 ขอตกลงนจงยกเลกไป ตอมาทางสหรฐอเมรกาไดสงสกรพนธแลนดเรซสายเลอดตางๆ จากนอรเวย ทเรยกวา นอรเวเยยนแลนดเรซ จากสวเดน เรยกวา สวดซแลนดเรซ รวมทงแลนดเรซ จากเดนมารกทมอยเดมดวย เอามาปรบปรงและสรางพนธใหมขนมา และใหชอวา “อเมรกนแลนดเรซ” สกรพนธแลนดเรซเปนสกรทมคณภาพซากดมาก เหมาะทจะท าเบคอน ลกษณะของสกรพนธน มสขาว อาจมจดดางด าบางถอเปนเรองธรรมดา รปรางคอนขางลก (มซโครง 16 – 17 ค) สะโพกใหญเดนชด หลงคอนขางตรง ขาสนเตยกวาพนธลารจไวท หวเลกเรยวเรยงรบกบคอ ไมมรอยยน หใหญปรกลงขางหนา ขอเทามกออนมมนนอย และมนบรเวณสนหลงบาง เปนพนธทใหลกดกพอสมควร ประมาณ 9 – 12 ตว เลยงลกเกงพอใช มประสทธภาพในการใชอาหารเพอเปลยนเปนเนอ

70

ดมาก สกรพนธนเปนพนธทมหาวทยาลยเกษตรศาสตรน าเขามาเลยงในประเทศไทยเมอวนท 20 ธนวาคม พ.ศ.2506 และดวยลกษณะทดหลายอยางของสกรพนธน จงไดมผใชสกรพนธนเปนพอพนธหรอแมพนธ สรางสกรพนธใหมขนมาอกหลายพนธ สกรพนธดรอคเจอรซ (Duroc Jersey) เปนสกรประเภทเนอ มถนก าเนดในภาคตะวนออกของคอรนเบลท สหรฐอเมรกา สกรพนธดรอคประกอบขนจากสกร 3 สายเลอดดวยกน คอ ดรอคเจอรซเรดของรฐนวเจอรซย เปนสกรสแดง ขนาดใหญ แขงแรง และมลกดก อกสายหนงเปนสกรดรอคของนวยอรก ซงเปนสกรขนาดกลาง รปรางสนทด มลกษณะและคณสมบตดพอสมควร และสายเลอดทสามเปนสกรดรอคทมเลอดสกรพนธเบอรกเซยรสแดงจากรฐคอนแนทตคท สกรพนธดรอคเจอรซไดรบการรบรองใหสกรพนธแทของสหรฐอเมรกา เมอป พ.ศ.2428 ปจจบนสกรพนธนเปนสกรทนยมเลยงกนมากทสดในอเมรกา สกรพนธดรอคเปนสกรขนาดใหญ มรปรางหนาและลกความยาวของล าตวส นกวาสกรสองพนธทกลาวมาแลว สะโพกใหญโตเดนชด หลงโคงคลายธน หนายาวปานกลาง หปรกเลกนอย สแดงเขมทงตวหรอเปนสอฐ บางตวมสเจอจางหรอเกอบเปนสทอง ลกษณะบางอยางทผเลยงไมชอบ คอ การมจดขาวหรอด าทล าตว ทตวและขา ขนหยก มขนสแดงออนเกนไป และหทต งตรง ส าหรบผลของการเลยงสกรพนธนในประเทศไทย พบวา มความเหมาะสมกบการเลยงดในสภาพแวดลอมตางๆ ดมาก คณภาพซากด อตราการเจรญเตบโตแบบประสทธภาพของการใชอาหารหลงจากการหยานมแลวดมาก สกรตวผทมอาย 1 ป จะมน าหนกประมาณ 150 กโลกรม ตวเมยจะหนกประมาณ 110 – 120 กโลกรม ขอเสยของสกรพนธดรอคเจอรซทพบในประเทศไทยคอ ใหลกดกไมมากนก และเลยงลกไมเกงเหมอนสกรสองพนธทไดกลาวมาแลว สกรพนธแฮมเชยร (Hamshire) สกรพนธนมก าเนดในสหรฐอเมรกา กรมปศสตวเคยสงสกรพนธนเขามาทดลองเลยงในประเทศไทย เมอป พ.ศ.2497 และไดหายสาบสญไปจนกระทงมผน ามาเลยงอกครงหนงในป พ.ศ.2519 – 2520 บรรพบรษของสกรพนธแฮมเชยร คอ สกรพนธ เวสเสกซแซดเดลแบค (Wessex Saddle back) ซงอยในภาคใตของประเทศองกฤษ และไดถกปรบปรงและสรางเปนสกรพนธแทขนทมลรฐเคนตกกของสหรฐอเมรกา และไดรบรองใหเปนสกรพนธแทเมอป พ.ศ.2436 ปจจบนพนธแฮมเชยรเปนพนธทไดรบความนยมเลยงกนมากในสหรฐอเมรกา เปนอนดบทสองรองจากสกรพนธดรอค รปรางลกษณะและคณสมบตโดยทวไปของสกรพนธน เปนสกรประเภทพนธเนอเชนเดยวกบพนธดรอค มสด าและมคาดขาวเฉพาะบรเวณหวไหลจรดขาหนาทงสองเทานน จมกยาว หวคอนขางเลก หตง ขนาดของล าตวเลกกวาสกรพนธดรอค คณสมบตเดนอนๆ คอ ใหลกดกพอสมควร คณภาพซากคอนขางด เหมาะทจะใชผสมขามพนธอนๆ เพอผลตลกผสม เชน ผสมกบพนธแลนดเรซ และลารจไวท คณสมบตพเศษอกอยางหนงทสกรพนธแฮมเชยรดเดนกวาสกรพนธอนกคอ การใชแปลงหญาเปนอาหารไดมาก ท าใหเปลองอาหารเขมขนนอย

71

สกรพนธพนเมองของไทย โดยทวไปแลว สกรพนธพนเมองของไทยมอตราการเจรญเตบโตชามาก ถาเทยบกบสกรพนธตางประเทศ กลาวคอ สกรพนธพนเมองสวนใหญมอตราการเจรญเตบโตคอนขางต า ประมาณ 180 – 350 กรมตอวน ประสทธภาพของการเปลยนแปลงอาหารเปนเนอต ามาก ระหวาง 5 – 7 กโลกรม/1 กโลกรม คณสมบตทดเดนของสกรพนธพนเมองกคอ กนอาหารงายและกนไมเลอก ขอดอนๆ ทควรกลาวถงกคอ การมลกดก หาอาหารกนเองเกง และมความทนทานตอสภาพแวดลอมดกวาสกรพนธตางประเทศ สกรพนธพนเมองของไทยทมอยในขณะน ไดแก พนธไหหล า พนธควาย พนธราด พนธพวง ฯลฯ ส าหรบพนธทนาจะกลาวถงกคอ พนธไหหล า ซงเลยงกนแพรหลายกวาพนธอนๆ สกรพนธไหหล า เปนสกรพนเมองทมขนาดโตกวาพนธอนๆ สกรพนธนมกพบในภาคกลางและภาคใตของประเทศไทย โดยเฉพาะยานทชาวจนอาศยอย ลกษณะโดยทวไปจะมสด าและสขาวปะปนกน โดยจะมสด าอยท วล าตว สวนพนทองจะมสขาว หวของสกรพนธนจะดงดงาม จมกยาวและแอนเลกนอย คางยอย และไหลใหญ ล าตวยาวปานกลาง สะโพกเลก ขาและขอเหนอกบไมคอยแขงแรง พอสกรโตเตมทหนก 100 – 125 กโลกรม น าหนกทเหมาะจะสงตลาดคอ 80 กโลกรม เพราะถาปลอยใหโตกวานจะมมนมากและเปลองอาหาร คณสมบตทดเดนอกประการหนงกคอ กนเกง ลกดก หาอาหารในทสกปรกไดด ในปจจบนน เรมมเอกชนรายใหญและบรษทผผลตพนธสตวและคาอาหารสตวในประเทศหลายแหง ไดสงสกรลกผสมจากฟารมใหญๆ ในตางประเทศเขามาเลยงสกรขน หรอสงพอพนธ แมพนธ ทเปนลกผสมหรอตางสายเลอดกนเขามาใชในการผลตลกสกรขนอกทหนง แตยงไมแพรหลายหรอไดรบความนยมอยางการผลตไกไข ทงน เพราะการผลตสกรลกผสมนนมขนตอน ไมยงยากเหมอนกบการผสมพนธไกซงตองใชเทคนคสง และเกษตรกรเองกสามารถผสมพนธสกรเองไดโดยงาย จงไมสมควรทจะสงสกรลกผสมจากตางประเทศมาเพอท าใหเสยดลการคาของประเทศโดยใชเหต ไกและพนธไข เชอกนวามนษยไดน าไกมาเปนสตวเลยงไมต ากวา 5,000 ปมาแลว เพอใชเนอเปนอาหารและเปนสตวเกมกฬา ไกเปนสตวทอยในแถบรอนของเอเชย มอยมากมายหลายพนธ และไดกระจดกระจายเขาไปอยในแถบอาหรบ แอฟรกา และอนเดยตะวนออก ไกในปจจบนซงเลยงไวเปนไกเนอและไกไขนน เชอกนวาสบเชอสายมาจากไกปา 4 สปซส คอ

1. ไกปาสแดง (Red jungle fowl) Gallus gellus 2. ไกปาสลอน (Ceylon jungle fowl) G lafayetter

72

3. ไกปาสเทา (Grey jungle fowl) G sonnerati 4. ไกปาชะวา (Java jungle fowl) G varius เ นองจากไกปาหรอตนตระกลเดมของไกปจจบนมสสนหลายอยาง ประกอบกบ

ความกาวหนาในดานการผสมพนธ จงเปนผลใหเกดไกพนธใหมๆ ซงมสสนมากมายหลายชนด ทแตกตางไปจากตระกลเดมของมน ลกษณะใหมๆ ทปรากฏมหลายอยาง เชน การมสขาวบรสทธทงตว มจกบนหว มเครา ลกษณะหงอนไกกมหลายอยาง เชน หงอนจก หงอนแฉก และหงอนเมลดถว หนาแขงมขน หรอไขเปนฟา เปนตน การทไกเกดลกษณะรปรางแตกตางกนไปตามทองถนตางๆ เปนผลสบเนองมาจากการผสมขามพนธบาง การผสมเพอใหไดไกทมรปรางลกษณะตามความประสงคของผผสม หรอตามความเหมาะสมของทองถนนนๆ กลาวโดยสรป เราสามารถแบงพนธไกออกเปน 4 ประเภท คอ

1. ไกประเภทไข เชน ไกพนธเลกฮอรน 2. ไกประเภทเนอ เชน พนธคอรนช 3. ไกประเภทกงเนอกงไข เชน ไกพนธโรดไอรแลนดแดง 4. ไกประเภทสวยงาม เชน ไกแจ ไกงวง แตเดมเรานยมเลยงไกพนธแท เพราะตองการสสนและลกษณะทสม าเสมอกนเปนหลก

ตอมาผลจากการศกษาทางพนธศาสตรไดพสจนใหเหนวาไกลกผสม (Hybrid) ระหวางพนธหรอระหวางสายเลอดทคดไวโดยเฉพาะนนดกวาไกพนธแท เพราะแขงแรงทนทานและใหผลทดกวา ฉะนน ในการคดเลอกพนธไกสมยนไมวาจะทางไขหรอเนอ ยอมถอลกษณะทมคาทางเศรษฐกจเปนส าคญ ผเลยงไกแบบเปนอตสาหกรรมจงหนมาเลยงไกลกผสมกนมากขน สงหนงทพอจะกลาวไดในทนคอ การเลยงไกพนธแทจะไดผลผลตสงเปนรายตว แตการเลยงไกไฮบรดผลผลตสง เปนสวนรวมไมใชเฉพาะตว ไกพนธแททนยมเลยงในประเทศไทย มดงน

1. ไกเลกฮอรนขาว (White leghon) ตนก าเนดของไกพนธเลกฮอรนดงเดมมาจากประเทศอตาล แตไดมการปรบปรงพนธกนไปมากมายในองกฤษ เดนมารก อเมรกา ไกเลกฮอรนไดรบการจดทะเบยนวาเปนไกพนธแททสมบรณอกพนธหนง เมอป ค.ศ.1874 ลกษณะประจ าพนธของไกพนธนคอ มน าหนกตวประมาณ 4.5 – 6 ปอนด สของผวหนงสเหลอง ขนขาว สของแขงเหลอง ไมมขนแขง หงอนม 2 ชนด คอ หงอนจกและหงอนกหลาบ ตมหสขาว ฟองไขสขาว ไกเลกฮอรนขาวหงอนจก เปนไกพนธทส าคญทสดในแทบทกประเทศ ไกพนธนมลกษณะปราดเปรยว ชอบบนใหไขเรว ฟองไขมขนาดเลก เปลอกไขสน าตาลออน ไมกกไข ลกไกขนงอกและโตเรว การทมตวเลกจง

73

ใชอาหารประหยด แตกลายเปนขอเสยถาจะท าเปนไกเนอเมอหยดไขไกเลกฮอรนเรมใหไขเมออาย 5 เดอน

2. ไกโรดไอรแลนดแดง (Rhode Island Red) ตนก าเนดของไกพนธนมมากกวา 90 ปแลว ทเมองนวองแลนด (New England) ไกโรดไอรแลนดเกดจากการผสมพนธระหวางไกชนพนธมาลาย สแดง (Red Malay Game) ไกเลกฮอรน (Leghorn) และไกพนธพนเมองของเอเชย (Asiatic native) ลกษณะประจ าพนธจะมน าหนกตวประมาณ 6.5 – 8.5 ปอนด สของผวหนงทวไปเหลอง สของแขงเหลองปนแดง ขนแขงไมม ลกษณะของหงอนม 2 แบบ คอ หงอนจกกบหงอนกหลาบ ตมหสแดง เปลอกไขสน าตาล ไกพนธโรดไอรแลนดแดงเปนไกกงเนอกงไข ไดรบความนยมจากผเลยงในประเทศไทย เพราะเหมาะสมกบสภาพดนฟาอากาศของเมองไทย ไขไกโรดไอรแลนดแดงฟองโต น าหนกด สสวย สของเปลอกไขเปนสน าตาล ซงตลาดชอบ คณสมบตทดเดนอกอยางหนงของโรดไอรแลนดแดงคอ เปนไกกงเนอกงไข ซงเมอไกแกหรออตราการไขลดลงมากๆ จะคดขายเปนไกเนอกงาย ทงน าหนกตวกมากลายไดราคาสง

3. ไกบารพลมธรอค (Barred Plymouth Rock) เปนไกกงเนอกงไขทมขนลายขาวสลบด า ไกพนธไดรบการจดทะเบยนรบรองวาเปนไกพนธแทของสหรฐอเมรกา เมอป ค.ศ. 1874 ลกษณะประจ าพนธของไกพนธพลมธรอค คอมน าหนกตวประมาณ 7.5 – 9.5 ปอนด สของหนงสแดงปนเหลอง แขงสเหลอง ขนแขงไมม หงอนจก ตมหสแดง เปลอกไขสน าตาล ไกพนธนเปนทนยมมากในสหรฐอเมรกา เพราะใหไขดก และใหเนอด เตบโตเรว บางตระกลใชในการผสมท าไกกระทงโดยเฉพาะ

4. ไกนวแฮมเชยร (New Hamshires) เปนไกทไดรบการผสมพนธมาเมอประมาณ 45 ปมานเอง โดยมากจากเชอสายไกพนธโรดไอรแลนดแดง ไกพนธแฮมเชยรไดรบการจดทะเบยนเปนไกพนธแทของสหรฐอเมรกา เมอป ค.ศ. 1935 ลกษณะประจ าพนธของไกพนธนคอมน าหนกตวเมอโตเตมทประมาณ 6.5 – 8.0 ปอนด ผวหนงสเหลอง เปลอกไขสน าตาล สของหนาแขงเหลอง ขนแขงไมม หงอนจก ตหสแดง ขนสแดง เหมอนไกพนธโรดไอรแลนดแตจางกวา มคณสมบตทางใหไขเรว ขนงอกเรว และเตบโตเรว บางตระกลใชเปนไกกระทง

5. ไกคอรนช (Cornish) เปนไกประเภทพนธเนอ หนาอกใหญ ใชเปนไกผสมขามพนธ เพอผลตไกกระทงในปจจบนเปนสวนใหญ

6. ไกพลมธรอคขาว (White Plymouth Rock) เปนไกทเลยงไวเพอใหเนอโดยเฉพาะ เตบโตเรวและน าหนกมาก แตไขไมดก

74

ไดกลาวมาแลววา การเลยงไกเพอเปนอตสาหกรรมในปจจบนนน ไมนยมใชลกไกพนธแทเลยงกนอกตอไป เนองจากไมคมคาทางเศรษฐกจ ฟารมไกอาชพทวไปหนมานยมใชไกลกผสม เพราะใหผลดกวาไกพนธแท และจะมชอเรยกตางๆ กน ตามชอฟารม หรอชอผเปนเจาของ อาท ก. พนธไกไข ไดแก อารเบอรเอเคอร บบคอค ไฮไลน คมเบอร โกโต ซปเปอรฮารโก เชเวอร ดคาลบ ฯลฯ ข. พนธไกเนอ ไดแก อารเบอรเอเคอร คอบป ฮบบารด แวนเตรส พลท ฯลฯ ไกสายพนธตางๆ เหลานสวนใหญอยในสหรฐอเมรกา เปดและพนธเปด พนธเปด เปดม 3 จ าพวกดวยกนคอ

1. จ าพวกพนธไข (The egg class) ไดแก เปดกากแคมพเบลล เปดอนเดยนรนเนอร 2. จ าพวกเนอ (The meat class) ไดแก เปดมสโคว เปดปกกง ฯลฯ 3. จ าพวกเปดสวยงาม (The ornamental class) ไดแก เปดแมนดารน เปดจด เปดคอลล ในทนจะไดกลาวถงเปดพนธไขและพนธเนอเทานน 1. เปดกากแคมพเบลล (Khaki Campbell) เปนเปดไขพนธแททสามารถใหไขดกทสด

เปดกากแคมพเบลลเปนเปดทมสซสแคมพเบลล ภรยานายแพทยผหนงในองกฤษ เปนผผสมพนธเมอ 70 กวาปมาแลว โดยใชเปดอนเดยนรนเนอรผสมกบเปดพนธรแอง แลวผสมซ าดวยเปดปา เพอใหมความแขงแรง ทนทาน เปดทไดมขนสกาก จงไดมการตงชอเปดพนธนเพอเปดอนสรณแกผ ผสม โดยชอวาเปดกากแคมพเบลล เปดกากแคมพเบลลทงตวผและตวเมยมรปรางลกษณะทวๆ ไปคอ หวคอนขางสง คอยาวปานกลาง อกกลมไดขนาด หลงลาดเลกนอย ตากลมเดนชด หนาเกลยง ตวเมยมขนสกาก ขนทหลงและปกสกากออน ปากสเขยวด า ขาและเทามสกากเหมอนขนทตว น าหนกโตเตมทประมาณ 4.5 ปอนด เปดกากตวผมขนทหว คอ ปลายหาง ปลายปกสเขยวแกมเหลองแกหรอน าตาลออน หนาอกและล าตวสกาก ปากสเขยวแก ขาและเทาสสม น าหนกตวทโตเตมทประมาณ 5 ปอนด

2. เปดพนธอนเดยนรนเนอร (Indian Runner) เปนเปดทถกคดเลอกท าพนธจากเปดพนธพนเมองของเบลเยยมและฮอลแลนด เปนเปดทมอตราการไขทดก ม 3 ชนดดวยกนคอ เปดอนเดยนรนเนอรสน าตาลออนและขาว (brown and white) เปดอนเดยนรนเนอรสขาว (white) เปดอนเดยนรนเนอรสลาย (penciled) เปดอนเดยนรนเนอรทกชนดเมอโตเตมทตวผจะหนก 4.5 ปอนด ซงมขนาดเลกกวาเปดเนอมาก เปดพนธนจะใหไขฟองโต สขาวใหญกวาไก

75

3. เปดพนธปกกง (Pekin) เปนเปดพนธเนอทมตนก าเนดในประเทศจน รปรางใหญโตมาก เมอโตเตมทตวเมยจะหนกถง 8 ปอนด ตวผหนกราว 9 ปอนด ล าตวกวาง ลกหนา ขนสขาวหรอครม หนงสเหลอง ขาและเทาสหมากสก จะงอยปากสเหลอง รปรางสวยงามพอใช ไขดกพอประมาณ แตไมฟกไข มคณสมบตทดคอ โตวย แตขตกใจ รองเสยงดง บนไมได เปนเปดททนรอนจดและหนาวจดไดด

4. เปดพนธมสโคว (Muscovy) มชอเรยกกนในประเทศไทยวาเปดเทศ ม 2 ชนด คอ ชนดสขาวและชนดสด า ถนก าเนดดงเดมอยในอเมรกาใต เปนเปดลกผสมทไดจากการผสมขามพนธ มกจะเปนหมน ลกษณะรปรางโดยทวไป หนาเปนสแดงจด ผวทหนาขรขระ มหงอนทหว ล าตวยาวกวาง หนาอกไมลก เปดตวผตวใหญกวาตวเมยไมนอยกวา 1 ใน 3 เทาของเปดตวเมย เปดตวผโตเตมทจะหนกถง 10 ปอนด ตวเมยโตเตมทหนก 7 ปอนด ขอเสยของเปดพนธนคอ บนเกงมาก เกษตรกรของไทยมกจะเอาเปดพนธมสโควตวผมาผสมกบเปดตวเมยพนธพนเมอง ซงจะใหลกผสมทเรยกวา “เปดปวไฉ” เอาไวเลยงกนเนอโดยเฉพาะ

เปดพนธพนเมอง เปนพนธพนเมองทเลยงกนอยตามทตางๆ ในประเทศไทย พอจะแยกออกไดเปน 2 พนธ คอ 1. เปดปากน า เปนเปดพนธไข ตวเลกกวาเปนพนธนครปฐม ขนตวสด า อกสขาว ปากด า

เทาด า ไขไดดพอใชและไขไดเรว ไขดกกวาเปดนครปฐม แตใหฟองทเลกกวา นยมเลยงกนในแถบจงหวดสมทรปราการ ชลบร และตามจงหวดชายทะเลทวไป เปดตวผจะมสเดยวกบเปดตวเมย แตขนทหวมสเขยวบรอนซ

2. เปดนครปฐม เปนเปดไขเชนเดยวกบเปดปากน า ตวใหญ อกกวาง ออกไขชา แตไขฟองโต ตวเมยมขนสลายกาบออย ตวผหวสเขยว คอควนขาว อกสแดง ล าตวสเทาเหมอนเปดปา ปากสเทา เทาสสม นยมเลยงกนมากทจงหวดนครปฐม เพชรบร ราชบร และจงหวดใกลเคยง เปดพนธนครปฐมเมอหยดไขแลวขายเปนเนอเปดไดราคาด เพราะตวโตมน าหนกด พนธหาน พนธหานทเลยงในประเทศไทย สวนใหญหรอเกอบทงหมดเปนหานพนธจน แบงออกเปน 2 ชนด คอ

1. หานสขาว 2. หานสเทาหรอสน าตาล

76

หานพนธจนทเลยงในบานเรา จดไดวาเปนหานขนาดเลก เมอเปรยบเทยบกบหานของตางประเทศ ตวผเมอโตเตมทแลวจะมน าหนกตวเฉลยประมาณ 5.4 กโลกรม สวนตวเมยจะหนกประมาณ 4.5 กโลกรม เปรยบเทยบกบหานพนธตางประเทศ จะมน าหนกตวเฉลย 9 กโลกรม ในตวเมย สนข (Dogs) พนธสนข ไดแก Afghan Hound, Akita inu, Alaskan Malamute, American Bulldog, American Cocker, Spaniel American Pit Bull Terrier, Basenji, Beagle, Boston Terrier, Boxer, Bull Terrier, Chihuahua, Chow Chow, Cocker Spaniel, Collie, Dachshund, Dalmatian, Doberman Pinscher, French Bulldog, German Shepherd, Golden Retriever, Maltese, Miniature Pinscher, Mixed – breed Dog, Old English Sheepdog, Papiyong, Pekingese, Pomeranian, Poodle, Pug, Rottweiler, Schnauzer, Shar Pei, Shetland Sheepdog, Shih – Tzu, Siberian Husky, Spitz, St. Bernard, Thai Bangkaew, Thai Ridgeback, Westie Terrier, Yorkshire Terrier แมว (Cats) พนธแมว แบงไดดงน

1. แมวขนยาวแทและกงขนยาว - อเมรกนบอบเทล (American Bobtail) - เอเซยนกงขนยาว (Asian Semi-longhair or Tiffanie) - บาลนส (Balinese) - เบอรแมน (Birman) - บรตชขนยาว (British Longhair) - ชานทลล (Chantilly or Tiffany) - หมาลายน (Himalayan) - จาวานส (Javanese) - เมนคน (Maine Coon) - เนบลง (Nebelung) - นอรเวเจยนฟอเรสต (Norwegian Forest) - โอเรยนทลขนยาว (Oriental Longhair) - เปอรเซยน (Persian) - แรกดอลล และ รากามฟฟน (Ragdoll and Ragamuffin)

77

- ไซบเรยน (Siberian) - เทอรคชแวน (Turkish Van) - เทอรคชแองโกรา (Turkish Angora) - ยอรกชอกโกแลต (York Chocolate)

2. แมวขนสนแท - อะบสซเนยน (Abyssinian) - อเมรกนขนสน (American Shorthair) - ออสเตรเลยนมสต (Australian Mist or Spotted Mist) - บอมเบย (Bombay) - บรตชขนสน (British Shorthair) - เบอรมส (Burmese) - เบอรมลลา (Burmilla) - แคลฟอรเนยสแปงเกลด (California Spangled) - ชารตร (Chartreux) - คลเลอรพอยตขนสน (Colorpoint Shorthair) - อยปเทยนมว (Egyptian Mau) - ยโรเปยนขนสน (European Shorthair) - เอกโซตก (Exotic) - ฮาวานาบราวน (Havana Brown) - โคราช (Korat) - ออกซแคต (Ocicat) - โอเรยนทลขนสน (Oriental Shorthair) - รสเซยนบล (Russian Blue) - สยามส หรอ วเชยรมาศ (Traditional Siamese or Applehead Siamese) - สงหประ (Singapura) - สโนวช (Snowshoe) - โซโกเก (Sokoke) - โซมาล (Somali) - ตองกนส (Tonkinese)

78

3. แมวทเกดจากการดดแปลงพนธกรรม - อเมรกนบอบเทล (American Bobtail) - อเมรกนเครล (American Curl) - อเมรกนไวรแฮร (American Wirehair) - คอรนชเรกซ (Cornish Rex) - ซมรก (Cymric) - ดวอนเรกซ (Devon Rex) - เยอรมนเรกซ (German Rex) - แจแพนสบอบเทล (Japanese Bobtail) - ลาเปรม (LaPerm) - แมงซ (Manx) - มนชกน (Munchkin) - โอโจสแอซเลส (Ojos Azules) - เพเทอรบลด (Peterbald) - พกซบอบ (Pixie-bob) - เซลเกรกเรกซ (Selkirk Rex) - สกอตตชโฟลด (Scottish Fold) - สฟงซ (Sphynx)

4. แมวทเกดจากการผสมขามสายพนธ - เบงกอล (Bengal) - ชอซ (Chausie) - ชโต (Cheetoh) - ซาวนนา (Savannah) - เซเรนเจต (Serengeti) - ทอยเกอร (Toyger)

79

หน (Rats) พนธหน ไดแก

1. หนตะเภา 2. Gasby 3. Hamster 4. พรเวยน

อกวนา (Iguana) ชอวทยาศาสตร Common Iguana วงศ Iguanidae อายครรภ อายขย (สตว)

ชนดสตว ระยะตงครรภ (วน) ชนดสตว อายยน (ป) แมว 63 เตาใหญ 190 วว 280 เตาเลก 138 หมา 61 ชาง 84 ชาง 360 หอยนางรมน าจด 80 หน 25 – 29 นกฮก 68 มา 330 นกอนทร 55 หม 112 – 115 นกเพลแกน 51

กระตาย 30 มา 50 แกะ 150 ลาตวผ 46

กระรอก 44 ลงบาบน 45 ไบซน 270 – 285 หมขวโลก 41 ลงบาบ 180 ลงชมแปนซ 31 หมด า 210 คางคก 36

ลงชมแปนซ 226 ลงกอรลา 33 กวาง (หางขาว) 210 ชะน 31 ปลาโลมา 270 หมกรซล 31 หมาจงจอก 49 – 55 ปลาโลมา 30

80

ชนดสตว ระยะตงครรภ (วน) ชนดสตว อายยน (ป) ยราฟ 420 – 450 สงโต 30

ลงกอลลา 255 ยราฟ 28 หม 480 – 570 สงโตทะเล 28 จงโจ 38 – 39 หมด า 24 สงโต 180 อฐ 25 มงค 48 – 51 เสอ 25 นาก 285 – 375 มาลาย 25

แรคคน 63 แมว 23 สกงค 46 หมา 22 เสอ 100 – 108 สงโตภเขา 20

หมาปา 60 – 62 ววตวเมย 20 จามร 258 กวางมส 20 มาลาย 330 – 390 งหางกระดง 20

แกะ 20 บเวอร 19 แพะ 17 กบตวโต 16 เสอชตาห 16 จงโจ 16 กวางพรองฮอรน 15 ไก 15 หมาปาไคออท 14 กระตาย 14 หม 10