โลกาภิวัตน์...

1วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 2 ฉบบท 2

โลกาภวตนทองถนนยมกบการโหยหาอดต

Globalization, Localism and Nostalgia

รงนภายรรยงเกษมสข*

บทคดยอ

ในโลกโลกาภวตน ระบบ และกระบวนการตาง ๆ ไดเชอมโยงตอกน และ

การเปลยนแปลงใด ๆ ทเกดขนกจะมผลกระทบตอระบบทวทงหมด ดเหมอนวา

โลกาภวตนจะท�าใหความหลากหลายมมากขนผานเทคโนโลยและการสอสาร แต

ความเปนจรงแลวกลบท�าใหความขดแยงและระบบเศรษฐกจแบบทนนยมเขมขน

มากขน นอกจากนยงท�าใหผคนโดดเดยวจนเกดความรสกโหยหาอดตทเคยมชวต

ชวา ทองถนนยมในฐานะพลงตานทานโลกาภวตน รวมทงการพฒนา ความทน

สมย การเปนอตสาหกรรม การเปนตะวนตก ทไดกลายเปนวาทกรรมหลกทครอบง�า

ยทธศาสตรการพฒนาประเทศโลกทสามรวมทงประเทศไทยกวาหกสบป ไดแสดง

ใหเหนถงความไมสมมาตรของการผลตและการกระจายทรพยากร และอ�านาจใน

ชมชน กระนน ความอดมสมบรณของชมชนภายใตการเตบโตของทองถนนยม

กลบถกคกคามดวยทนนยม การตลาดและสอ ดวยความรเทาไมถงการณของ

ประชาชน ชมชน และองคกรของรฐ

ค�าส�าคญ : โลกาภวตน, การพฒนา, ทองถนนยม, การโหยหาอดต

Abstract

In a globalizing world, systems and processes are interlinking

and any changes also affect to the whole system. It seems that

* ดร.รงนภา ยรรยงเกษมสข อาจารยประจ�าภาควชารฐศาสตร คณะรฐศาสตรและนตศาสตร

มหาวทยาลยบรพา

2 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 2 ฉบบท 2

globalization intensifies diversity via technology and media but the fact

that it intensifies conflicts and capitalism. In addition, it causes people

feel lonely and nostalgic joyous moment. Localism as a resistance to

globalization, development, modernization, industrialization, westernization,

and progress, which became the master narrative dominated development

strategies for third world countries including Thailand for sixties years,

shows the asymmetry of production and distribution of resources and

power of community. Nevertheless, the richness of community with the

growth of localism is threaten by capitalism, marketing and media by the

ignorance of people, community and public organization.

Keywords : Globalization, Development, Localism, Nostalgia

บทน�า

การเปลยนแปลงทเกดขนในโลกปจจบนภายหลงการปฏวตอตสาหกรรม

มมากมายหลากหลายดาน ไมวาจะเปนดานเทคโนโลย เศรษฐกจ การเมอง สภาพ

สงคม การสอสาร ฯลฯ แตการเปลยนแปลงไมไดหมายถงเฉพาะผลดานบวกเทานน

หากแตยงมผลดานลบเกดขนดวย ไมวาจะเปนปญหาดานสงแวดลอม ปญหาการ

อพยพยายเขาเมองของผคนจากชนบท ปญหาความเหลอมล�าของผคนทอาศยอย

ในเมอง และความเหลอมล�าระหวางคนเมองกบชนบท ปญหาการละทงภมปญญา

ทองถน ปญหาการถกครอบง�าจากแนวคดการพฒนา ความทนสมย และการเปน

อตสาหกรรมทไดน�าไปสปญหาสงแวดลอม การแยงชงทรพยากรและปญหาสงคม

ภายในชมชนทมการกอตงโรงงานหรอนคมอตสาหกรรมหรอเกดสภาวะความเปน

เมองขน

ปญหาเหลานไมไดเกดขนเฉพาะประเทศไทย แตเกดขนในหลาย ๆ ประเทศ

ทถกเรยกวาประเทศโลกทสาม โดยประเทศโลกตะวนตกทเรยกตวเองวาประเทศ

โลกทหนงไดน�าเอาแนวคด เงนทน การลงทน และสรางการครอบง�าผานวาทกรรม

การพฒนา นนคอ หากประเทศโลกทสามตองการการพฒนาในแบบทประเทศ


โลกทหนงเปนอย จะตองรบและด�าเนนการตาง ๆ ตามแบบทประเทศโลกทหนง

เสนอ ดงนแลว หลากหลายวธการในการสรางการครอบง�าทางความคดจง

เกดขน เพอใหเชอวาการพฒนาดวยการท�าใหทนสมยตามแบบตะวนตกและ

การท�าใหเปนอตสาหกรรมจงเกดขน และกลายเปนวถหลกในการพฒนาประเทศ

ในสงคมไทย การพฒนา ความทนสมย การมโรงงานอตสาหกรรม การม

ตกสง การมชมชนเมอง การลงทนจากตางชาต รวมทงการวดความเตบโตของ

ประเทศจากดชนชวดทางดานเศรษฐกจดวยตวเลข ลวนแตเปนวาทกรรมหลกทได

รบการตอกย�าจากรฐบาล องคกรระหวางประเทศ นกวชาการทงจากไทยและตาง

ประเทศ และองคความรในรปของรายวชาและหลกสตร ท�าใหคนไทยเชออยาง

ไมเคยสงสยวา การพฒนาของประเทศนนมาถกทางแลวหรอไม และทกคนตอง

ปรบตวใหไดกบการเปลยนแปลงนหรอไม แตเนองจากผลเสยทเกดจากการพฒนา

ทชดเจนมากขน รวมทงวกฤตทางเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม และสงคม

ทปรากฏเปนรปธรรมและสงผลกระทบในวงกวาง ประกอบกบประเทศโลกทสาม

ลวนประสบดวยเหมอน ๆ กน ไดคอย ๆ บอนเซาะความชอบธรรมของวาทกรรม

การพฒนา และท�าใหผคนหนกลบไปหาภมปญญาทองถน การพฒนาทางเลอก

รวมทงวถชวตแบบดงเดมทผกพนกบผนดน การท�าการเกษตร และความเปนชมชน

โดยเฉพาะนบตงแตภายหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 เปนตนมา ฉะนน ‘ทองถน’

และ ‘ทองถนนยม’ จงไดถกกลาวถงมากขนในปจจบน

ยคสมยใหมกบโลกาภวตน

การปฏวตอตสาหกรรมเปนเงอนไขส�าคญของการทโลกกาวเขาสยคสมย

ใหม (Modern Age) ประเทศในยโรปตะวนตกทผานการปฏวตอตสาหกรรม

(Industrial Revolution) ไมวาจะเปนประเทศองกฤษ ประเทศฝรงเศส ประเทศ

เยอรมน ประเทศอตาล ฯลฯ ตางประสบกบการเปลยนแปลงโดยเฉพาะทางดาน

เศรษฐกจและสงคม ไมวาจะเปนการมโรงงานอตสาหกรรม การมเครองจกร การ

ยายเขาเมองมาท�างานในโรงงาน ฯลฯ แต ผลกระทบดานลบจากทเกดขนใน

ประเทศตะวนตกกมมากมายเชนเดยวกน ไมวาจะเปนดานสงแวดลอม ดาน

ทรพยากรธรรมชาต ความเหลอมล�าในฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ความยากจน


ฯลฯ แตเนองจากโรงงานอตสาหกรรมและกระบวนการผลตทจ�าเปนตองมวตถดบ

ปอนเขาสกระบวนการผลตตลอดเวลา การแสวงหาวตถดบจากประเทศโลกทสาม

และการเปลยนฐานการผลตไปยงประเทศโลกทสามทยงมทรพยากรธรรมชาตอย

มากจงเกดขน โดยผน�าของประเทศโลกทสาม ทตองการสรางการเปลยนแปลงใน

นามของการพฒนา ไดรบเอาแนวคดการพฒนา เงนทน การลงทนจากตางชาต

ทนการศกษาเพอใหบคลากรในประเทศไปศกษาแนวคดและวธการพฒนา และผ

เชยวชาญจากตางชาต เขามาด�าเนนการสรางการพฒนาเพอน�าไปสความทนสมย

แบบตะวนตก พรอมกนนนกกลายเปนเงอนไขส�าคญทน�าไปสความชอบธรรมของ

ผน�าของประเทศโลกทสามในการด�ารงต�าแหนงผน�าตอไป โดยละทงและผลก

แนวทางและวถชวตแบบดงเดมใหกลายเปนอน (Otherness) การพฒนาตาม

แนวทางนในประเทศไทยเกดขนในสมยจอมพลสฤษด ธนะรชต ซงเปนการสราง

ความชอบธรรมในการอยในอ�านาจและการปกครองแบบพอขนอปถมภ รวมทง

การสบทอดตออ�านาจไปยงจอมพลถนอม กตตขจรอกดวย

ในประเทศไทย ปญหาของการพฒนาตามแบบตะวนตก ปรากฏใหเหน

ตงแตสนแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 แตการปรบแนวคดการพฒนาก

ยงไมเกดขน หากแตไดขยายแนวทางออกไปยงภมภาคตาง ๆ ดงปรากฏในแผน

พฒนาฯ ฉบบท 2 จนถงแผนพฒนาฯ ฉบบท 5 ท�าใหปญหาการพฒนากระจาย

ไปทวและชดเจนมากขน จนกระทงป 2540 วกฤตเศรษฐกจกไดพสจนวาแนวทาง

การพฒนาภายใตแนวคดเศรษฐกจเสรนยมใหม (Neo-Liberalism) ระบบการคา

เสร (Laissez-Faire) ทประเทศไทยไดเปลยนนโยบายจากสนามรบเขาสสนามการ

คามาตงแตรฐบาลชาตชาย และการด�าเนนนโยบายทใหความส�าคญกบเศรษฐกจ

เปนหลกนนมปญหา ไมใชสตรส�าเรจทใคร ๆ กสามารถใชไดอยางไมมปญหา

ดงทวาทกรรมการพฒนาไดเสนอและครอบง�าไว ดงนน การใหความส�าคญกบ

การพฒนาคนและแนวคดเศรษฐกจพอเพยงในแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 จงเปน

แนวทางทหวนกลบมาพจารณาคน ชมชน และการพฒนาทางเลอก ทกอนหนาน

ไดเคยละทงคนในฐานะทนมนษยทส�าคญทสดในการพฒนาไป และแนวทางการ

พฒนาทสอดคลองเหมาะสมกบวถการเกษตร วถชวต และการค�านงถงภมปญญา

ดงเดมของคนไทย


กรอบแนวคดทวาดวยความตองการพนฐานของมนษยคอการพฒนานน

มองวา ทนมนษยคอ กญแจทส�าคญในการทการพฒนาจะประสบความส�าเรจ

(Clark and Roy, 1997, p. 46)

ส�าหรบปญหาสงคมกมมากมายเชนเดยวกน ไมวาจะเปนการละทงถนฐาน

บานเกดเพอเขาไปท�างานในเมอง พนทเกษตรทเปนพนทชวตลดลงเนองจากถก

ขายเพอสรางนคมอตสาหกรรม ปญหาการเปนหนสน ปญหาอาชญากรรม ปญหา

สขภาพกายและสขภาพจต ปญหาครอบครว ปญหาการทงผสงอายใหอยกบบาน

ทชนบท ปญหาความยากจน ปญหาการตดการบรโภค ปญหาชองวางของรายได

ระหวางคนเมองกบคนชนบทแตกตางกนอยางชดเจน รวมทงชองวางของรายได

ของเจาของสถานประกอบการกบลกจางกแตกตางอยางชดเจน ดงเชน กรณท

นตยสารฟอรบทไดจดอนดบมหาเศรษฐของโลก ป 2014 และปรากฏวามเศรษฐ

ไทยทตดอยในอนดบดวย คอ นายธนนทร เจยรวนนท อยอนดบท 97 มลคา

ทรพยสน 3.76 แสนลานบาท หรอกรณทนตยสารฟอรบประเทศไทยจดอนดบมหา

เศรษฐไทย และปรากฏวา 50 มหาเศรษฐไทย 50 รายนน ถอครองทรพยสน

2.6 ลานลานบาท หรอ 25 เปอรเซนตของจดพประเทศ ความมงคงร�ารวยทมการ

จดอนดบและมคนไทยอยในรายชอนน ไมใชสงทนาภาคภมใจ แตควรตงค�าถาม

ถงการกระจายทรพยากรและรายได การด�าเนนนโยบายทผดพลาด ความถกตอง

ชอบธรรมของวาทกรรมทครอบง�าความคดการพฒนาประเทศ (Forbes, n.d.;

ไทยรฐออนไลน, 2557; ไทยรฐออนไลน, 2556)

ปญหาทงเศรษฐกจและสงคมไดสะทอนใหเหนถงการเตบโตและอทธพล

ของกระแสโลกาภวตน ทโลกหมนและเชอมตอถงกนไดเรวขนจากเทคโนโลย

และการสอสาร การเชอมโยงระหวางสวนตาง ๆ ของโลกรวมทงผคนทงวฒนธรรม

สงคม เศรษฐกจ รวมทงการเมองเปนไปไดงายและเรวขน (Beukema and

Carrillo, 2004, p. 159) ผคนทวโลกสามารถรบรขาวสารความเปนไปไดพรอม ๆ

กน เชน กรณเหตการณ 911 เปนตน ความรวดเรวและชองทางทมากมาย ท�าให

ดเหมอนวากระแสโลกาภวตนจะสนบสนนความแตกตางหลากหลายของโลกใบน

แตแททจรงแลวกไมไดเปนเชนนน นบจากทศวรรษ 1990 ทระบอบสงคมนยม

ลมสลาย ระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมและการเมองระบอบประชาธปไตย


ไดกาวขนสแนวคดและระบอบการเมองหลกของโลก และการด�าเนนนโยบาย

ทางเศรษฐกจและการเมองโลกกกลายเปนนโยบายเดยวกนทงโลก (One World)

ระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม ใหความส�าคญกบตลาดเสร (Free

Market) เสรภาพของปจเจกบคคล กลไกทางเศรษฐกจ อปสงคและอปทาน

ทรฐตองไมเขามาแทรกแซง แตตองสนบสนนดวยระเบยบและกฎหมายทเออ

ตอการลงทน และใหภาคเอกชนมเสรภาพในการด�าเนนการทางดานเศรษฐกจ

อยางเสร ทงนเพอใหเศรษฐกจเกดการพฒนา แตในความเปนจรง ประเทศโลก

ทหนง บรรษทขามชาต และบรษทขนาดใหญ ตางผกขาดการขยายการลงทน

ในประเทศตาง ๆ ดวยวาทกรรมของตลาดเสร ก�าไรจากการท�าธรกจผกขาด

หรอรบสมปทานจงกระจกอยในมอของคนจ�านวนนอย เชน บรษทน�ามน1 บรษท

เครอโรงแรม2 กลมบรษททด�าเนนธรกจ เชน บรษท ไมเนอร อนเตอรเนชนแนล

จ�ากด3 บรษท ยม เรสเทอรองตส อนเตอรเนชนแนล (ประเทศไทย) จ�ากด4

บรษทเครอซพ บรษทมอนซานโต จ�ากด5 บรษทไมโครซอฟท เปนตน ความทนสมย

ความเปนตะวนตก และการมมาตรฐานเดยวกน ไดกลายเปนคานยมของคนไทย

1 ดรายละเอยดเพมเตมไดใน The World's 25 Biggest Oil Companies [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.forbes.com /pictures/em45gmmg/not-just-the-usual-suspects/

2 ดรายละเอยดเพมเตมไดใน Top 10 Biggest Hotel Chains in the World [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://planetden.com/ hotels-restaurants/top-10-biggest-hotel-chains-world

3 ด�าเนนธรกจโรงแรม รานอาหาร เครองดม สนคา เชน การด�าเนนธรกจในเครออนนตรา เครอโฟรซซนส, ด�าเนนธรกจอาหารและเครองดม เชน สเวนเซนส, แดร ควน, ซซซเลอร, เดอะ พซซา,เบอรเกอรคง, เบรด ทอลค รวมทงยงด�าเนนธรกจจ�าหนายสนคา เสอผา เครองส�าอาง และการลงทนดานอสงหารมทรพย ในหลายประเทศ ดรายละเอยดเพมเตมไดใน http://www.mi norinternational.com/Home/Index.php และ http://www.minorinternational.com/MBiz/Business.php?lang=th

4 ด�าเนนธรกจอาหาร คอ เคเอฟซ, พซซา ฮท ดรายละเอยดเพมเตมไดใน http://www.yum. com

5 ส�าหรบบรษทผลตยาก�าจดศตรพชและเมลดพนธตดแตงพนธกรรม (GMO) ทมขนาดใหญ มสาขาทวโลกรวมทงประเทศไทย ท�าใหเกษตรกรตองซอเมลดพนธใหมทกครงทจะท�าการเพาะปลก เนองจากไมสามารถเกบเมลดพนธไดเนองจากเมลดพนธไดรบการจดลขสทธ รวมทงปญหาดานสขภาพของเกษตรกรทตองสดดมสารเคมจากการใชยาฆาแมลง ทชอวา round up ดรายละเอยดเพมเตมไดใน http://waymagazine.org/5-เรองราย-by-มอนซานโต.


ทพรอมรบสงใหมททนสมยเพอแสดงถงความมฐานะและความมระดบ ในขณะท

วถทแสดงถงความเปนไทย ภมปญญาไทย ไดถกผลกออกใหกลายเปนสงทลาสมย

ไมมระดบ ไมมรสนยม และไมมฐานะ (Cal and Roy, 1997, p. 2)

กฎระเบยบภายในประเทศและขอตกลงการคาเสร ไดครอบง�าวถการ

พฒนาเพอกาวไปสความทนสมยทดเทยมกบนานาอารยประเทศ และสรางภาวะ

จกรวรรดนยมใหมใหเกดขน แมจะมหนวยงานหรอองคกรหรอภาคประชาชนท

พยายามแตกไมเปนผล ขณะเดยวกนกลดทอนความเปนปจเจกบคคลทเคยมความ

สามารถในการเลยงดตวเองไดทกอยาง ตองการเปนเพยงแคคนทท�าอะไรไมได

แตกลายเปนเพยงวตถทไมสามารถปฏเสธสงทโรงงานหรอบรษทผลตได

ทองถนนยมกบการโหยหาอดต

โลกาภวตนทท�าใหความสมพนธทางสงคมทวโลกไดเชอมโยงกนกบทอง

ถนทหางไกล ขณะเดยวกนกก�าหนดความเปนไปของทองถน ไดน�าไปสการเกด

กระแสตานทานและขบวนการตอตานกระแสโลกาภวตน1 เนองจากสภาวะของ

โลกาภวตนทเปนปญหาไดท�าใหสงคมเดนไปสภาวะของสงคมเสยง (Risk Society)

ทการผลตและการกระจายทรพยากร อ�านาจ รวมทงขอมลขาวสารตาง ๆ ไม

สมมาตร จงเกดขอเสนอใหน�าเอาความมงคงทกระจกอยในกลมคนจ�านวนนอย

อยในเมองกลบไปสชมชนทองถนและประชาชน การใหน�าเอาวฒนธรรมของชมชน

ทมชวตชวาและหลากหลายกลบมามสถานะในชมชน แมจะในฐานะของวาทกรรม

เลก (Small Narrative) ทตานทานวาทกรรมหลก (Master Narrative) ไดไมมาก

แตอยางนอยคนในชมชนเหนถงคณคา และพลงทจะท�าใหเราสามารถก�าหนด

ชวตและชะตากรรมของตนเองได โดยไมตองรอคอยและพงพงระบบเศรษฐกจ

แบบทนนยมอกตอไป (Beck, 1992; Giddens, 1990, p. 64; Lyotard, 1984, p. xi)

1 ทเคยเกดขนในประเทศไทย เชน การตอตานเทสโก โลตส, เซเวน อเลฟเวน ทจะเขาไปตงในบางชมชน ในตางประเทศเชน ในชวงกลางป 2556 ไดเกดการตอตานดวยการรวมตวกนประทวงบรษทมอนซานโตและขยายออกไปสการเคลอนไหวผานโซเชยลมเดย ดรายละเอยดเพมเตมไดใน http://waymagazine.org/5-เรองราย-by-มอนซานโต.


นนเพราะชมชน คอ ท ๆ ผคนรจกและหวงใยซงกนและกน คอ พนททเปน

พนฐานของชวตผคนส�าหรบทก ๆ กจกรรมทมอารยะ ไมวาจะเปนการคา การเมอง

สงคม หรอจตวญญาณ เพราะหากเราไมสามารถดแลเพอนบานของเรา เรากจะ

ไมสามารถพฒนาศกยภาพของเราในการทจะดและชาตหรอโลกของเราไดเลย โดย

การสรางเศรษฐกจชมชนจะเปนการแสดงออกถงความหวงในชมชน ชาต และโลก

เพราะสงนจะท�าใหเราไดพบกบความตองการขนพนฐานของเราทกคนและของ

เพอนบาน และเพอชวยเศรษฐกจทองถนอน ๆ ดวย เมอชมชนคอ รากฐานของชวต

ชมชนจงเปนรากฐานของแนวคดทองถนนยม (Shuman, 1998 cited in Hines,

2000, p. 38)

ทองถนนยมเปนแนวคดตานทานกระแสโลกาภวตนและตระหนกถงมนษย

วามความส�าคญ เชอวาทกคนมสทธในการด�ารงชวต มนษยมความตองการขนพน

ฐานไมวาจะเปนความตองการความผกพนกบภมล�าเนา ไมวาจะเปนทนา ผนดน

ตนไม เพราะเหลาคอพนททมนษยมความผกพนเชอมโยงกบธรรมชาต ความ

ผกพนกบชมชนทมวฒนธรรม คานยม ประเพณ ทจะเปนสงทบงบอกถงรากทมอย

ในตวมนษย โดยความสมพนธระหวางมนษย ผนดน สงแวดลอม คอการตระหนก

ถงความสมพนธทมตอกน และเคารพซงสทธซงกนและกนทงมนษย ชมชน และสง

แวดลอม

นนหมายความวาแนวคดทองถนนยมนนไมไดเปนไปตามแนวทางของ

เสรนยมทใหความส�าคญกบปจเจกบคคล สทธและเสรภาพของปจเจกบคคล ความ

เสมอภาคในโอกาสทน�าไปสการแขงขนจากพนฐานทเชอวาทกคนเสมอภาคกนใน

สทธ เสรภาพและโอกาส สงเหลานท�าใหมนษยโดดเดยวและเกดความแตกแยก

แตแนวคดทองถนนยม ใหความส�าคญกบความเปนชมชน (Community) ทชวต

ของมนษยจะตองอยรวมกนกบคนอน ๆ ในลกษณะพงพาอาศย ใหความส�าคญ

กบรากเหงาความเปนมา (History) ของตนเอง ของชมชน อนแสดงใหเหนผาน

ประเพณ วฒนธรรม ความเปนอย วถชวต ทบรรพบรษไดรวมกนสรางสม และ

ถายทอดมา อนแสดงใหเหนถงคณคาของภมปญญา ไมวาจะเปนอาหาร การถนอม

ยารกษาโรค วธการในการท�าการเกษตร ขณะเดยวกนทกคนกตองพงพงและพงพา

สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต เพอใหมใชตอไปยงรนลกรนหลาน ไมมง


ท�าลายเพอประโยชนของตนในปจจบน เหนไดจากภมปญญาของปราชญชาวบาน

ทยงคงรกษาและพยายามถายทอดชดความคดความรดงเดม ใหแกคนรนใหมท

ใหความส�าคญกบเงนทอง ความมงคง และวธการแบบวทยาศาสตร ทบางอยาง

ไมเหมาะสมกบบรบทและวถชวตของผคนในชมชน แตกลบใหคณคามากกวาชวต

ของผคนและรากเหงาของความเปนชมชน ซงมตหนงของทองถนนยม ถกเชอมโยง

วาเปนเรองของชาตนยมและการเกลยดกลวชาวตางชาต (Nationalism and

Xenophobia) (National Coalition for Independent Action and the TUC, 2012)

เมอเงน เทคโนโลย ความมงคงทางวตถ เขามามบทบาทมากขน จนคนรน

ใหมไมรจกความคด ความร และวถชวตแบบดงเดมทไดถกผลกไปเปนความลา

สมย คนรนกลางทเคยพบหรอสมผส กจะตองปรบตวใหมเขากบความทนสมย

เพราะไมอยากไดชอวาเปนคนตกยค คนรนปยาตายายกพยายามปรบตวอยาง

มากเพอใหพดคยกบลกหลานได เหนไดจากโครงการสอนผสงอายเลนไอแพด

(iPad) แตความร ภมปญญา และความทรงจ�าทกลมคนเหลานถอครองอยนน แทบ

ไมไดรบการสนบสนนใหเกดการรวบรวม เพอเปนคลงความรและภมปญญาส�าหรบ

คนรนหลง หากแตปลอยใหตายไปกบคนรนแลวรนเลา ดวยวาทกรรมความ

กาวหนา ทง ๆ ททองถนตองด�าเนนไปดวยคนในทองถนเองตามแตบรบท ไมใช

การใชแผนเดยวเหมอนกนทงประเทศ

วกฤตเศรษฐกจทเกดขนเมอป 2540 ไดท�าใหผ คนทเคยอพยพเขาส

กรงเทพฯ เพอท�างาน กลบไปยงภมล�าเนาของตนเอง หาเลยงชพดวยการท�าไร

ท�าสวน ท�านา มชวตอยกบธรรมชาต แมจะไมมเงนเดอนแตกมชวตอยได แตการ

ใชชวตในกรงเทพฯ โดยเฉพาะคนหาเชากนค�า วนไหนทไมไดท�างานวนนนกจะ

ไมมเงนส�าหรบการด�ารงชวตและการใชจาย วกฤตเศรษฐกจจงไดพสจนให

เหนวา ชวตจะด�าเนนไปไดไมใชดวยการขายแรงงาน แตดวยตนไมและธรรมชาต

ทเราเกบกนและด�ารงชวตอยได และภมปญญาทสามารถเรยนรถายทอด และ

แปลงเปนสนคาเพอขายในการด�ารงชพได ประกอบกบปจจบนทเทคโนโลยและ

การสอสาร ท�าใหชวตมนษยตองรบร การเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรว

ตลอดเวลา เพอทนขาวทน ไดสงผลกระทบอยางมากตอสาระส�าคญของกระแส

โลกาภวตน และการหวนกลบไปกลาวถงขาวของเครองใช สถานท และชวต


ในอดตผานเรองเลาและความทรงจ�าของผคน

ตวอยางทเหนไดชดเจนประการหนง คอ ประเพณ วฒนธรรม และวถชวต

ของแตละชมชนแตละจงหวดไดกลายเปนสนคา (Commodification of Culture)

เชน ประเพณบญบงไฟ ประเพณแหเทยนพรรษา ทกลายเปนเรองของการประกวด

ประชนกน เปนเรองของการทองเทยวเพอใหมนกทองเทยว และมการใชจาย

ขณะเดยวกนอกหลาย ๆ จงหวดกพยายามท�าใหจงหวด อ�าเภอ และต�าบลของ

ตวเองมของดทสามารถโชว (Commodification of Countryside) และท�าใหคน

มาทองเทยวได ไมวาจะเปนโฮมสเตย ตลาด สวนผลไม อาหาร สถานท

ทองเทยว ฯลฯ (George, Mair, and Reid, 2009, p. 128)

สภาวะทเกดขนนในมตหนงสะทอนการโหยหาอดต ทกลมคนผสงอาย

และกลมคนวยกลางคนทเคยไดยนไดฟง และสมผสประสบการณแบบหนง

ในอดต ตองการยอนกลบไปหาวถชวตทมชวตชวาแบบดงเดมทเคยอยในความ

ทรงจ�า แตทกอยางทถกน�าเสนอกลวนเปนการประดษฐขน เรยกความทรงจ�า

กลบมาไดเปนสวน ๆ เพราะรวาไมใชความจรง ขณะเดยวกนการโหยหาอดต

กไมไดแปลวาตองการกลบไปอยในสภาวะแบบนน เพราะคนทโหยหาอดต

ตองเคยประสบกบภาวะความล�าบากในการใชชวตและหาเลยงชพในชวงเวลานน

ภาวะเชนนจงเรยนวา Bitter Sweet และในปจจบนคนกลมนกมสถานะทางการ

เงนทมนคงแลว จงตองการเพยงแคการทบทวนความทรงจ�ากบคนรนเดยวกน

ทผานชวตล�าบากมา จนกระทงปจจบนทโลกหมนเรวจนคนกลมนตามแทบไมทน

กระแสโลกาภวตนไดถาโถมอยางรนแรงและรวดเรวขน ไดชชดวาสงคมโลก

ไดผานพนยคสมยใหม (Modern Age) มาแลว ดงทฌอง โบดรยารด (Jean

Baudrillard) ไดกลาววาภาวะหลงสมยใหม ไดเชอมโยงโลกและทองถนเขา

ดวยกนดวยเทคโนโลย รวมกบการทองเทยวและการสอสาร โดยเฉพาะเทคโนโลย

การสอสาร โดยขาวสารในโทรทศนไดมบทบาทหลกในการสอสารในโลกปจจบน

โลกาภวตนของขาวโทรทศนไดน�าไปสการถกครอบง�า โดยมมมองกระแสหลก

แบบแองโกลอเมรกนไดครอบง�า และผลกระทบหนงทเกดขน คอ การท�าใหความ

แตกตางระหวางความจรง (Reality) กบภาพลกษณ (Image) พรามวไป และอก

ประการหนงทส�าคญ คอ การท�าลายมโนทศนดงเดม หรอสงทเชออยางแนนอน


แบบดงเดม เชน เรองของหนาท อ�านาจหนาท ล�าดบชน นนเพราะในโลกหลง

สมยใหม คณคาตาง ๆ เปนสงสมพทธ โดยเราไดสรางชดคณคาและความเขาใจ

จากขอมลตาง ๆ รอบ ๆ ตวเราเอง (Haralambos, Holborn, & Hearld, 2004,

p. 848)

ดงนนเมอพจารณาโลกาภวตน ทองถนนยม และการโหยหาอดต จะพบวา

ทองถนนยมในฐานะแนวคดทเปนกระแสตานทานโลกาภวตน ไดพยายามท�าให

ทองถน ชมชน และชาวบานมความเขมแขงมากขน สามารถด�ารงอยไดอยางร

เทาทนกระแสโลกาภวตน โดยการท�าใหทองถนสามารถอยและเลยงตวเองได

แมจะมแนวคดการพฒนาทางเลอกมากมาย แตเนองจากการตองคดใหมท�าใหม

และผลของการพฒนาทางเลอกนนเหนผลชา อทธพลของวาทกรรมหลกจงยงคง

มบทบาทดวยสถานการณทเปลยนแปลงไป นนคอ การท�าใหวฒนธรรมและวถ

ชวตทเปนรากเหงากลายเปนสนคา เปนสงทขายได ดวยความรวมมอกบสอ

สมยใหมไมวาจะเปนโทรทศน อนเทอรเนต และแอพพลเคชน (Application)

ตาง ๆ ในโทรศพทเคลอนท และน�าเสนอผานกลไกทางการตลาด ทพาไปชอป

ชม เทยว เชน การพาไปเทยวตลาดน�าภายในเวลา 20 นาท การพาไปเดน

ยานเกาแกแถวเวงนครเขษม 30 นาท แตเมอเวลาทคนไปเทยว กจะเทยว ชม

ชม ตามสอ โดยใชเวลาไมเกน 1 วน และเมอสอท�าการตลาดใหทหนง ทอน ๆ

กตองการรายไดเขาในชมชน จงน�าไปสการลอกเลยนแบบการจดสถานทหรอ

แนวคดของสถานทนน ๆ และน�าไปสการเกดรายการพาชมพาเทยวจ�านวนมาก

และปายอาหารอรอยจากรายการโทรทศนมากมาย จนสาระส�าคญของสถานท

และของดของชมชนนนหายไป เพราะคนทไปเทยวกจะดวารานไหนมปายจาก

รายการโทรทศน รานไหนมรปถายคกบดารา

ความนารงเกยจของระบบเศรษฐกจทนนยมและระบบการตลาดทท�าให

รากเหงาของชมชนและความเขมแขงของชมชนกลายเปนสนคา กลายเปนการ

ถกดงขนมาอกครงอยางฉาบฉวย ไมเคยไดรบการตระหนกถงอยางแทจรง

นนเพราะวาทกรรมเลกกยงคงเปนวาทกรรมเลก ทไมสามารถคานอทธพล

ของวาทกรรมหลกได และผคนในชมชนทองถนเองกยนยอมใหวาทกรรมหลก

เขามาแตงแตมเตมสใหกบชมชนและรากเหงาของตนเอง ซงสดทายแลว ระบบ


เศรษฐกจแบบทนนยมทใหความส�าคญกบความเสมอภาคในโอกาส กจะมความ

ชอบธรรมในตวเองและสามารถคงรกษาความเปนวาทกรรมหลกไดตอไป

ขอทาทาย

แมปญหาของเศรษฐกจทนนยม เทคโนโลยการสอสาร และโลกาภวตน

จะท�าใหผคนหนกลบมาสนใจทองถน และวถชวตความเปนอยของชมชน แตขอ

ทาทายทส�าคญ คอ ความไมเขาใจ และการท�าตามกระแสหรอการลอกเลยนแบบ

โดยเฉพาะในหนวยงานภาครฐ กลาวคอ หากพจารณาโครงการสบสานวฒนธรรม

ประเพณ โครงการสนคา/ ของดทองถนหรอ รวมทงโครงการจดตงตลาดน�า ตลาด

ชวต ทพบเหนไดทวไป พบวา ในหลาย ๆ พนท การจดกจกรรมประเพณดงเดม

ลวนมกศโลบายเพอชมชนทองถน ไมใชเพอตวเลขจ�านวนนกทองเทยว การเปด

รานคา และการแขงขนกนเอง และในหลายพนทวถชวตของชาวบานไมใชวถรมน�า

หรอบางพนทกไมเคยมตลาด แตกลายเปนถกรอฟนเพอการทองเทยว มการ

ประชาสมพนธผานสอตาง ๆ ดงเหนไดจากตลาดบางแหงตงชอตลาดตามชอ

เพลงทโดงดง และมการตงศาลครกทไมเคยมอยจรง แตเปนครกทอยในเนอเพลง

คนทมาเทยว ทตกอยใตกระแสการตลาด กไมไดตระหนกถงความเปนจรง แตไป

เทยวชมเพอใหไดชอวาเคยไปแลว รวาอาหารอะไรอรอย และถายรปโชวกนใน

แอพพลเคชนไลน (Line) หรอในหนาเฟซบก (Facebook) ของตนเอง ไมตางจาก

โรงแรมทมการจดหองอาหารกลางวนเปนตลาดน�า

สภาพของตวอยางทยกมาน หากพจารณาจากประชาชนทงทอยในเมอง

พบวา ปญหาจากโลกาภวตนท�าใหเกดกระแสการโหยหาอดต แตดวยความไม

เขาใจถงทมาและตวตนทแทจรงของทองถน บวกกบอทธพลของสอและการตลาด

ท�าใหคนทอยในเมองทเสพสอ กเลอกทซอหาความทรงจ�าในอดตแมเพยงแค

เศษเสยว จากนนกถายรปและแชรลงในไลนหรอเฟซบก เพอแสดงใหเหนวา

รกษทองถน หรอไดมาถง หรอมารวมงามในทองถนแลว ในขณะทคนทอยในทอง

ถนกไดรบผลกระทบจากโลกาภวตน แตดวยความไมรวาจะพนจากโลกาภวตน

และเศรษฐกจแบบทนนยมไดอยางไร จงปรบเอาวฒนธรรมและวถชวตเขาสระบบ

ตลาดและแปลงใหกลายเปนสนคา ความไมเขาใจนไมไดรบการแกไขใหถกตอง


กลบไดรบการตอกย�าใหกลายเปนความถกตองและชอบธรรม ผานนโยบายการ

ทองเทยว งบประมาณสนบสนนจากภาครฐ รวมทงโครงการประเภทสบสาน

ประเพณและวถชวตทองถน ทมตวชวดเปนจ�านวนผมาทองเทยว จ�านวนรานคา

หรอจ�านวนสอทมาท�ารายการ รวมถงโครงการศกษาดงานทใหทางชมชนสรปครง

ถงหนงชวโมง จากนนจงเดนซอของ และถายรปเปนหลกฐาน

ฉะนน ขอทาทายทส�าคญ คอ จะตองไมปลอยใหความไมเขาใจ สอ การ

ตลาด การทองเทยว โครงการของภาครฐ และอทธพลของเศรษฐกจแบบทนนยม

มามบทบาทโดยรไมเทาทน อนจะท�าใหแกนแทของชวตและความเปนชมชน

หายไปอยางถาวร


บรรณานกรม

ไทยรฐออนไลน. (2556, 4 กรกฎาคม). 50เศรษฐไทยครองสนทรพย25%ของ

GDP. วนทคนขอมล 22 ตลาคม 2557, เขาถงไดจาก http://www.thairath.

co.th/content/355169.

______. (2557, 6 มถนายน). 'จราธวฒน'ท1-แซงเจาสวซพฟอรบสจดอนดบ

เศรษฐไทย. วนทคนขอมล 22 ตลาคม 2557, เขาถงไดจาก http://www.

thairath.co.th/content/427645.

minorinternational. (ม.ป.ป.). ธรกจของMINT. วนทคนขอมล 14 ตลาคม 2557,

เขาถงไดจาก http://www.minorinternational.com/MBiz/Business.

php?lang=th.

waymagazine. (ม.ป.ป.). 5เรองรายByมอนซานโต. วนทคนขอมล 14 ตลาคม

2557, เขาถงไดจาก http:// waymagazine.org/5-เรองราย-by-มอนซานโต.

Beck, U. (1992). RiskSociety:TowardaNewModernity. London: Sage.

Beukema, L. & Carrillo, J. (Ed.). (2004). Globalism/Localism at Work

(Volume13:Research in theSociologicalWork). San Diego:

Elsevier Inc.

Clark, C. & Roy, K.C. (1997). Comparing Development Patterns in Asia.

London: Lynne Rienner Publishers.

Forbes. (n.d.). TheWorld's25BiggestOilCompanies. Retrieved October

14, 2014, form http://www.forbes.com/pictures/em45gmmg/not-just-

the-usual-suspects/.

George, E. W. & Mair, H. & Reid, D. G. (2009).RuralTourismManagement:

Localism and Cultural Change. Bristol: Channel View Publication.

Giddens, A. (1990). TheConsequenceofModernity. Cambridge: Polity

Press.

Haralambos, M. & Holborn, M. & Hearld, R. (2004). Sociology:Themes

and Perspectives. London: Collins.


Hines, C. (2000). Localization:AGlobalManifesto. London: Earthscan

Publications Ltd.

Lyotard, J. F. (1984). ThePostmodernCondition:AReportonKnowledge.

Minneapolis: Manchester University Press.

minorinternational. (n.d.). Retrieved October 14, 2014, form http://www.

minorinternational. com/Home/Index.php.

monsanto. (n.d.). Retrieved October 14, 2014, form http://www.monsanto.

com/pages/default.aspx.

National Coalition for Independent Action and the TUC. (2012). Localism:

ThreatorOppronity?:PerspectivesontheLocalismActforUnion

and Community Organisers and Activists. Retrieved October 14,

2014, form https://www.tuc.org.uk/sites/default/files/tucfiles/

localism_guide_20 12.pdf.

Yum!BrandsRSC. (n.d.). Retrieved October 14, 2014, form http://www.

yum.com.

โลกาภิวัตน์...

Documents