การประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560

ศนยประเมนผล ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณกนยายน 2561

Centre for Project and Programme EvaluationOffice Of Agricultural EconomicsMinistry of Agriculture and CooperativesSeptember 2018

การประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560

โดย

ศนยประเมนผลส านกงานเศรษฐกจการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ

(ข)

บทสรปผบรหาร ธนาคารหมอนไหม ป 2560 มวตถประสงคเพอใหเกษตรกรมเสนไหมทมคณภาพส าหรบทอผาอยางเพยงพอ และไดมาตรฐาน มแหลงเสนไหมส ารองในชมชน เปนศนยกลางในการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยใหแกเกษตรกรในชมชน และเพอชวยลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชนดวย จงตดตาม และประเมนผลโครงการเพอทราบผลการด าเนนงาน ปญหา อปสรรคในการด าเนนงาน รวมถงผลกระทบในเบองตนเพอน ามาปรบปรงการด าเนนงาน ในระยะตอไป

การด าเนนงานสามารถจดตงธนาคารฯ ไดครบ 6 แหง ตามเปาหมาย มเกษตรกรสมาชกจ านวน 345 ราย สนบสนนเสนไหมใหธนาคาร จ านวน 536 กโลกรม คดเปนรอยละ 89.33 ของเปาหมาย 600 กโลกรม มเกษตรกรมายมเสนไหมจากธนาคารแลว คดเปนรอยละ 66.67 ยมเสนไหมยนจากธนาคาร เฉลย 3 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 6,942 บาทตอราย และยมเสนไหมพงจากธนาคาร เฉลย 2 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 3,876 บาท/ราย เกษตรกรเหนวาการยมเสนไหมในธนาคารชวยใหเกษตรกร ไดเสนไหมทมคณภาพ ชวยลดคาใชจายการซอเสนไหมทมราคาแพงจากพอคาคนกลาง และเกดความคลองตว ในการทอผา ไมตองรอขายผากอนถงน าเงนไปซอเสนไหมมาทอในรอบถดไป เกษตรกรทยมเสนไหมรอยละ 89.19 ช าระคนเปนเงนสด โดยธนาคารคดราคาเสนไหม รวมดอกเบย มลคาเฉลย 4,258 บาทตอราย และรอยละ 13.51 ช าระเปนเสนไหม เฉลย 2 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 5,000 บาทตอราย ส าหรบธนาคารบานดงบง จงหวดชยภม มการด าเนนงานทแตกตางจากธนาคารอน กลาวคอ รวบรวมเสนไหมสาวมอจากเกษตรกรสมาชก น าไปขายใหผประกอบการทท าสญญาขอตกลงกนไว คอ คญาบาตก จงหวดนครราชสมา เมอไดเงนคาเสนไหมมาแลว ธนาคารจะด าเนนการ ปนผลใหกบเกษตรกร โดยเกษตรกรสมาชก สงเสนไหมยน เฉลย 11 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 13,640 บาทตอราย และสงเสนไหมพง เฉลย 3 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 3,900 บาทตอราย หลงเขารวมโครงการเกษตรกรมตนทนการทอผาลดลงเฉลย 739.86 บาทตอเมตร หรอลดลง รอยละ 4.51 มรายไดจากการจ าหนายผาไหมเพมขน เฉลย 1,741.00 บาทตอเมตร หรอเพมขนรอยละ 16.09 รวมแลวเกษตรกรมรายไดสทธจากการจ าหนายผาไหมเฉลย 1,001.14 บาทตอเมตร หรอมรายไดสทธเพมขนรอยละ 27.04 ทงน ความตองการทอผาไหมในรอบตอไป เกษตรกรตองการเสนไหมจากตลาดลดลง รอยละ 69.35 สวนใหญตองการเสนไหมจากธนาคาร ในการเขารวมโครงการ เกษตรกรสมาชกรอยละ 23.08 เหนวาการเขารวมโครงการท าใหมคาใชจายในการซอเสนไหมลดลง รอยละ 58.33 และรอยละ 52.54 เหนวามชองทางการจ าหนายผลผลตเพมขนดวย ซงสามารถตอบวตถประสงคขอ 2 ดานการลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชนได เนองจากไดเสนไหมทมราคาถก ลดการซอเสนไหมจากพอคาคนกลาง ท าใหเกษตรกรมรายไดจากการทอผาไหมเพมมากขน และมความคลองตวในการทอผามากขนดวย

(ค)

ทงน งบประมาณทมใหในการจดสรรเสนไหมใหธนาคาร ประกอบกบราคาเสนไหมมราคาคอนขางแพง จงสงผลใหการสนบสนนเสนไหมใหธนาคารมปรมาณนอย แตเกษตรกรใหความรวมมอ ในการด าเนนงานในรปแบบธนาคารฯ เปนอยางด มการเกบหน/คาสมครสมาชก เพอน ามาบรหารจดการกลมในการหมนเวยนเสนไหม ภายในกลม และใหสมาชกกลมเหนความส าคญ รสกรกและพรอม ทจะรวมมอกนดแลธนาคาร แตธนาคารบางแหงยงไมมหองเกบเสนไหมอยางเปนสดสวน และเหมาะสม จงท าให การบรหารจดการธนาคารตองเปนในรปแบบการน าเงนสดมาคน แลวคณะกรรมการบรหารจดการ ธนาคารฯ จงจดหาเสนไหมมาใชในธนาคาร โดยจะมการส ารวจความตองการใชเสนไหมของเกษตรกรกอน

การด าเนนการในระยะตอไปควรใหการสนบสนนวสด/อปกรณ หรอเงนทนเพอสรางหองเกบเสนไหม ใหกบธนาคาร เพอใหมหองเกบเสนไหมทเปนมาตรฐาน สามารถเกบเสนไหมส ารองไวภายในชมชนได เกษตรกรทยมเสนไหมไป สามารถช าระคนเปนเสนไหมหมนเวยนใชภายในกลมได นอกจากน การสงเสรมใหกลม ออกแบบลวดลายการทอผาทเปนเอกลกษณ สรางแบรนด /ตราสนคาของกลมเอง ใหมความโดดเดน เปนชองทางหนงในการเพมรายไดใหเกษตรกร

(ง)

ค ำน ำ

การประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560 มวตถประสงค เพอประเมนผล การด าเนนงาน ผลได และผลกระทบเบองตนทเกดขนจากการด าเนนงานโครงการ เพอใหขอเสนอแนะ และแนวทางในการแกไขปรบปรงการด าเนนงานโครงการในระยะตอไป

ศนยประเมนผล ไดรบความรวมมออยางดยงจากกรมหมอนไหม ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตเขต 2-4 และ 6 และเกษตรกรสมาชกธนาคารฯ ทไดใหความอนเคราะหขอมลทเปนประโยชน ซงท าใหรายงานการประเมนผลฉบบน เกดความสมบรณ จงใครขอขอบคณมา ณ โอกาสน และหวงเปนอยางยงวาเอกสารฉบบนจะเปนประโยชนตอผเกยวของ และผสนใจทวไป

ศนยประเมนผล ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

(จ)

สำรบญ หนำ บทสรปผบรหาร (ข) ค าน า (ง) สารบญตาราง (ช) สารบญภาพ (ฌ)

บทท 1 สำระส ำคญของโครงกำร 1 1.1 ความเปนมาของโครงการ 1 1.2 วตถประสงคของโครงการ 1 1.3 เปาหมายและงบประมาณของโครงการ 1 1.4 วธการด าเนนงานโครงการ 2 1.5 หนวยงานทรบผดชอบ 2 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบของโครงการ 3

บทท 2 ระเบยบวธกำรประเมนผล 5 2.1 ความส าคญของการประเมนผล 5 2.2 วตถประสงคของการประเมนผล 5 2.3 ขอบเขตการประเมนผล 5 2.4 นยามศพทเฉพาะ 5 2.5 การตรวจเอกสาร แนวคดและทฤษฎ 6 2.6 วธการประเมนผล 12 2.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการประเมนผล 16

บทท 3 สภำพทวไปของกลมเปำหมำยของโครงกำร 17 3.1 ขอมลเกยวกบเสนไหม 17 3.2 ขอมลทวไปของเกษตรกรเปาหมาย 19 3.3 ขอก าหนดการใหบรการเกษตรกรสมาชกของธนาคารหมอนไหม ป 2560 22

บทท 4 ผลกำรประเมน 4.1 ปจจยน าเขา (Inputs) 25 4.2 กระบวนการ (Process) 27 4.3 ผลผลต (Outputs) 34 4.4 ผลลพธ (Outcomes) 42

(ฉ)

สำรบญ (ตอ)

หนำ บทท 5 สรป และ ขอเสนอแนะ 43

5.1 สรป 43 5.2 ขอเสนอแนะ 45

บรรณำนกรม 46 ภำคผนวก 47

(ช)

สำรบญตำรำง หนำ

ตารางท 2.1 ประเดน ตวชวด และเกณฑการวดของการประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560 13 ตารางท 2.2 จ านวนกลมตวอยาง 15 ตารางท 3.1 เพศ อาย และขอมลการปลกหมอนเลยงไหมของเกษตรกรสมาชก 20 ตารางท 3.2 การประกอบอาชพทอผาของเกษตรกรสมาชก 20 ตารางท 3.3 ลกษณะการประกอบอาชพหตถกรรมของเกษตรกรสมาชก 21 ตารางท 3.4 แหลงของเสนไหมทเกษตรกรสมาชกน ามาทอผา 21 ตารางท 3.5 ชนดเสนไหมทเกษตรกรตองการส าหรบทอผา 21 ตารางท 3.6 ปญหาดานอาชพหตถกรรมของเกษตรกรสมาชก 22 ตารางท 4.1 งบประมาณทไดรบการจดสรรเพอด าเนนงานธนาคารหมอนไหม ป 2560 26 ตารางท 4.2 จ านวนเสนไหมทสนบสนนใหธนาคารป 2560 27 ตารางท 4.3 ระยะเวลาในการจดสรรเสนไหมตงตนใหกบธนาคาร ป 2560 27 ตารางท 4.4 ระเบยบขอบงคบในการด าเนนงานของธนาคารหมอนไหม ป 2560 29 ตารางท 4.5 กจกรรมการบรหารจดการธนาคาร 30 ตารางท 4.6 กจกรรมการก ากบดแลการปฏบตงาน 31 ตารางท 4.7 จ านวนเกษตรกรสมาชกธนาคารหมอนไหม ป 2560 31 ตารางท 4.8 ธนาคารทไดรบการจดสรรเสนไหม 32 ตารางท 4.9 การตดตามและใหค าปรกษาการด าเนนงานของเจาหนาท 32 ตารางท 4.10 การเขารวมประชมประชาพจารณ/เขารวมเวทชมชน 33 ตารางท 4.11 การมสวนรวมในการด าเนนงานธนาคาร 34 ตารางท 4.12 ปจจยทมผลตอการตดสนใจใชบรการยมเสนไหมจากธนาคาร 35 ตารางท 4.13 ปรมาณ และมลคาการยมเสนไหมภายในธนาคาร 36 ตารางท 4.14 ปรมาณ และมลคาการช าระคนใหธนาคาร 36 ตารางท 4.15 ปรมาณ และมลคาของเสนไหมทสงใหธนาคารบานดงบง (จงหวดชยภม) 40 ตารางท 4.16 ความเพยงพอของเสนไหมทเกษตรกรยมจากธนาคาร 41 ตารางท 4.17 ตนทน และรายไดจากการทอผาของเกษตรกรสมาชก แบงตามประเภทการทอผา 39 ตารางท 4.18 ตนทนและรายไดจากการทอผาของเกษตรกรสมาชกเปรยบเทยบกอน

และหลงเขารวมโครงการ 39

ตารางท 4.19 ความตองการเสนไหมของเกษตรกรสมาชก 40 ตารางท 4.20 ปรมาณ และมลคาความตองการเสนไหมของเกษตรกรส าหรบทอผาในรอบตอไป 40 ตารางท 4.21 แหลงของเสนไหมทเกษตรกรน ามาใชทอผา 41

(ซ)

สำรบญตำรำง (ตอ) หนำ

ตารางท 4.22 ความคดเหนของเกษตรกรสมาชกทมตอการเปลยนแปลงหลงใชบรการธนาคาร 42 ตารางท 4.23 คะแนนความพงพอใจของเกษตรกรสมาชกทมตอการด าเนนงานธนาคารในดานตาง ๆ 42

(ฌ)

สำรบญภำพ หนำ

ภาพท 2.1 แบบจ าลองโลจค (Logic Model) 10 ภาพท 3.1 เสนไหมหลบ หรอไหมเปลอก 17 ภาพท 3.2 เสนไหมสาวเลย หรอเสนไหมรวด 18 ภาพท 3.3 เสนไหมนอย หรอไหมเครอ หรอไหมยอด 18 ภาพท 3.4 เสนไหมแลง 19 ภาพท 4.1 ระดบความรความเขาใจของเกษตรกรสมาชกหลงเขารวมประชม 33 ภาพท 4.2 การใชบรการธนาคารของเกษตรกรสมาชก ป 2560 35 ภาพท 4.3 การจ าหนายผลผลตของเกษตรกร 37

บทท 1 สาระส าคญของโครงการ

1.1 ความเปนมาของโครงการ

ประเทศไทยมเกษตรกรประกอบอาชพปลกหมอนเลยงไหม ประมาณ 70,000 คน โดยเปนผทอผาหตถกรรม ประมาณ 35,000 คน บางครงเกษตรกรททอผาอยางเดยวขาดแคลนเงนทนในการจดซอเสนไหมคณภาพดน ามาทอผา ท าใหตองซอเสนไหมจากพอคาในราคาทสง หลงทอผาไหมแลวตองขาย ใหกบพอคา ในราคาถก ท าใหเกษตรกรเสยเปรยบ และยงท าใหตนทนการทอผาของเกษตรกรสงขนอกดวย

ตามทกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมนโยบายชวยเหลอเกษตรกรในการลดตนทนการผลต และเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรใหสงขน รวมทงสงเสรมการรวมตวของเกษตรกร เพอวางแผน การผลตทางการเกษตร และจดหาผลประโยชนรวมกน โดยการใหความชวยเหลอแกสถาบนเกษตรกร ในรปของการสนบสนนในการจดหาปจจยการผลตทางการเกษตรทมความเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของสมาชกกล มเกษตรกร ท งปรมาณ ประเภท และระยะเวลา ซ งจะสามารถลดตนทนการผลต และเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรของเกษตรกรสมาชกทไดรบการสนบสนนเพมสงขน

กรมหมอนไหมจ งไดจดต งธนาคารปจจยการผลตด านหมอนไหม (เสนไหม ) ป 2560 ขน โดยมวตถประสงคเพอใหเกษตรกรมเสนไหมทมคณภาพในการทอผาไหมอยางเพยงพอ และไดมาตรฐาน มแหลงเสนไหมส ารองในชมชน เปนศนยกลางในการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยใหแกเกษตรกรในชมชน และเพอชวยลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชนดวย 1.2 วตถประสงคของโครงการ 1.2.1 เพอใหชมชนมแหลงเสนไหมทมคณภาพดส าหรบการทอผาอยางเพยงพอ 1.2.2 เพอลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชน 1.3 เปาหมายและงบประมาณของโครงการ จดตงธนาคารปจจยการผลตดานหมอนไหม (เสนไหม) จ านวน 6 แหง ไดแก จงหวดอบลราชธาน สกลนคร นครพนม ชยภม นครราชสมา และมหาสารคาม งบประมาณ รวม 1,192,500 บาท 1.4 วธการด าเนนงานโครงการ 1.4.1 คดเลอกพนทด าเนนงาน เพอกอตงธนาคารเสนไหม

1) คดเลอกพนทเปาหมาย ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ ทรบผดชอบในพนทรวมกบส านกงานหมอนไหมเขตฯ ด าเนนการคดเลอกกลมเกษตรกรทขาดแคลนเสนไหมคณภาพด และตองการ จะด าเนนงานธนาคารฯ เสนไหม เพอเปนแหลงเสนไหมในชมชน นอกจากนกลมเกษตรกรดงกลาว ตองมความสมครใจ มความพรอมทจะด าเนนการ สมาชกใหความรวมมอเปนอยางด

2) คณสมบตเกษตรกรทขอรบบรการจากธนาคารฯ เสนไหมจะตองเปนเกษตรกรทขาดแคลนเส น ไหมในการทอผ า และต องเป นสมาช กธนาคาร (ซ งเป นกล มเกษตรกรท ม การข นทะเบ ยน เปนผปลกหมอนเลยงไหมของกรมหมอนไหมแลว)

-2-

3) เมอคดเลอกพนทเปาหมายแลว ด าเนนการจดเวทชมชน เนนใหชมชนมสวนรวมอยางแทจรง ชแจงประชาสมพนธโครงการและแนวทางการด าเนนงานของธนาคารฯ เสนไหม

1.4.2 การบรหารและจดการธนาคารฯ เสนไหม 1) จดใหมคณะกรรมการบรหารและจดการธนาคารฯ เสนไหม จ านวน 1 คณะ โดยมาจาก

เกษตรกรสมาชกเปนผเลอก ท าหนาทเปนผควบคมเกบรกษาเสนไหม และพจารณาจ านวนเสนไหมทจะใหยมและรบคน ตามระเบยบขอบงคบทสมาชกรวมกนจดท าไวเปนลายลกษณอกษร และจดท าบญชของธนาคารฯ เสนไหม ทงน โดยมเจาหนาทกรมหมอนไหมเปนทปรกษาและใหค าแนะน าอยางใกลชด

2) สมาชกทตองการเสนไหม ใหลงบญชยมจากคณะกรรมการ เมอขายผลผลต หรอมเสนไหม ทสามารถน ามาคนธนาคารได กน ามาคนธนาคาร พรอมดอกเบย ตามแตตกลงกนโดยกลมจะตองเปดบญชธนาคารในนามะนาคารฯ เสนไหม

3) ดอกเบยจะเกบรวมไวทธนาคาร และถอเปนสมบตสวนรวม 4) คณะกรรมการบรหารและจดการธนาคารฯ เสนไหม มสทธในการขอยมเสนไหมเทากบ

สมาชกทกประการ 5) กรรมการและสมาชกธนาคารฯ เสนไหมตองเขาประชมรบฟงค าชแจงและเขารบการอบรม

ทจดโดยภาครฐเพอใหมความรความเขาใจในหลกการของธนาคารฯ เสนไหม 6) กรรมการและสมาชกธนาคารตองมความซอสตยตอหลกการ เมอยมเสนไหมจากธนาคาร

และถงก าหนดตองน าเสนไหมมาคนพรอมดอกเบย นอกจากวามเหตสดวสย ตองชแจงใหคณะกรรมการทราบขอเทจจรง

7) กรณทธนาคารมปรมาณเสนไหมเกนความสามารถในการเกบรกษา อาจขายเสนไหม เพอเกบเปนกองทน โดยไดรบความเหนชอบจากสมาชกสวนใหญ

1.4.3 การสนบสนนธนาคารฯ เสนไหม 1) กรมหมอนไหมสนบสนนเสนไหมส าหรบตงตนใหธนาคาร เพอใหเกษตรกรยมไปทอผาไหม

ในปรมาณตามงบประมาณทไดรบการจดสรร และชนดเสนไหมขนอยกบความตองการของกลมเกษตรกร ทงนตองมหองเกบเสนไหมทไดมาตรฐาน

2) มเจาหนาทกรมหมอนไหมเปนทปรกษา และใหค าแนะน าอยางใกลชด 1.5 หนวยงานทรบผดชอบ 1.5.1 ส านกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยหมอนไหม กรมหมอนไหม 1.5.2 ส านกงานหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ เขต 2-4 และ 6 1.5.3 ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ สกลนคร, รอยเอด (ด าเนนการ ณ จงหวดมหาสารคาม), ชยภม, นครราชสมา และอบลราชธาน 1.5.4 ส านกงานสหกรณจงหวด กรมสงเสรมสหกรณ เปนหนวยงานสนบสนน

-3-

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบของโครงการ 1.6.1 เกษตรกรมเสนไหมส ารองส าหรบทอผาในกลม และมเสนไหมหมนเวยนในชมชน เกษตรกรไดรบประโยชนสามารถทอผาไดไมนอยกวา 8,000 เมตรตอป เปนมลคากวา 4,800,000 บาท 1.6.2 ชมชนมความเขมแขงพงพาตนเองได สามารถจดการวางแผนแกไขปญหา และพฒนาการผลตหมอนไหมรวมกน

บทท 2 ระเบยบวธการประเมนผล

2.1 ความส าคญของการประเมนผล จากนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (พลเอก ฉตรชย สารกล ยะ)

ทจะยกระดบคณภาพชวตของเกษตรกร ชวยเหลอเกษตรกรในการลดตนทนการผลตและเพมประสทธภาพ การผลตทางการเกษตรใหสงขน รวมทงสงเสรมการรวมตวของเกษตรกร เพอวางแผนการผลตทางการเกษตร และจดหาผลประโยชนรวมกน โดยการใหความชวยเหลอแกสถาบนเกษตรกรในรปแบบของการสนบสนน การจดหาปจจยการผลตทางการเกษตรทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของสมาชกกลมเกษตรกร ซงจะสามารถลดตนทนการผลตและเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรของเกษตรกรสมาชกทไดรบ การสนบสนนเพมขน โดยในป 2560 กรมหมอนไหม จงไดจดตงธนาคารหมอนไหมน ารองในป 2560 6 แหง ในพนท 6 จงหวด ไดแก จงหวดสกลนคร มหาสารคาม ชยภม นครราชสมา มหาสารคามและอบลราชธาน เพอใหชมชนมแหลงเสนไหมทมคณภาพดส าหรบทอผาอยางเพยงพอ และลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชน

เนองจากธนาคารหมอนไหมเปนหนงในนโยบายทเปนมาตรการทส าคญเรงดวนในการชวยเหลอเกษตรกร จงมความจ าเปนทจะตองมการตดตาม และประเมนผลโครงการเพอทราบผลการด าเนนงาน ปญหา อปสรรค ในการด าเนนงาน รวมถงผลกระทบในเบองตนเพอน ามาปรบปรงการด าเนนงาน ในระยะตอไป 2.2 วตถประสงคของการประเมนผล เพอประเมนผลลพธของธนาคารทจดตงและด าเนนงานในปงบประมาณ พ.ศ. 2560 2.3 ขอบเขตการประเมนผล

2.3.1 พนทเปาหมาย ธนาคารทจดตงในป 2560 จ านวน 6 แหง 6 จงหวด ไดแก จงหวดนครพนม สกลนคร มหาสารคาม ชยภม นครราชสมา และอบลราชธาน

2.3.2 ประชากรเปาหมาย เกษตรกรทเปนสมาชกธนาคารหมอนไหม ในป 2560 คณะกรรมการบรหารธนาคารหมอนไหม และเจาหนาทศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ ทรบผดชอบโครงการ

2.3.3 ระยะเวลาของขอมล ผลการด าเนนงานธนาคารทจดตงปงบประมาณ พ.ศ. 2560 2.4 นยามศพทเฉพาะ 2.4.1 เสนไหมยน คอ เสนไหมเรยบ (Raw Silk) เปนเสนไหมทตองน ามาตเกลยวอกครงหนง น ามาควบตเกลยวใหมจ านวนเกลยวตามทตองการ โดยเสนดายชดหนงทขงไวกบกตามแนวตง โดยสอดผานชองฟม และตะกอทโยงไวกบก และไมเหยยบ ถาเปนไหม เรยกไหมยน หรอไมเสนยนหรอไมเครอ ในการทอผา ชางทอจะตองเตรยมเสนดายยนเอาไวกอนเสมอ เมอเรมทอแลว ไมสามารถเปลยนดายเสนยนไดจนกวาจะทอไปตลอดผนจนเสรจ 2.4.2 เสนไหมพง ม 2 ประเภท คอ เสนไหมเสนเดยวแตมขนาดใหญ และเสนไหมควบตเกลยว โดยการน าเสนไหมดบ หลายเสนมาตเกลยวใหมจ านวนเกลยวตามตองการ เสนไหมพงจะเปนเสนดาย

-6-

ทพงผานกระสวยทถกกรอบบนหลอดดายบรรจในกระสวย โดยเสนพงจะพงในแนวนอนจากซายไปขวา และจากขวามาซายผานเสนยนทยกสลบกนเมอเหยยบคาดเหยยบ

2.5 การตรวจเอกสาร แนวคด และทฤษฎ 2.5.1 การตรวจเอกสาร

1) ตนทนการปลกหมอนเลยงไหม การปลกหมอนเลยงไหมถอเปนแหลงรายไดอกทางของเกษตรกรทจะชวยใหเกษตรกร

มรายไดจากการน าใบหมอนมาเลยงตวไหม และสาวไหมเพอน าไหมมาทอผา ทงน ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2545) ไดท าการศกษาเศรษฐกจการผลตการตลาด การปลกหมอนเลยงไหม ป 2544 จงหวดมกดาหาร พบวา ดานการผลตหมอน เกษตรกรเนอพนทเพาะปลกหมอนเฉลยครวเรอนละ 6.03 ไร ตนทนการผลตเฉลยไรละ 3,254.45 บาท ผลผลตเฉลย 1,975.30 กโลกรมตอไร เกษตรกรขายผลผลตไดราคา 2 บาทตอกโลกรม เกษตรกรมรายไดเฉลย 3,950.60 บาทตอกโลกรม ผลตอบแทนสทธ 0.35 บาท ตอกโลกรม ส าหรบดานการผลตรงไหม โดยเฉลยเกษตรกรเลยงไหมครวเรอนละ 6 รนตอป โดยเปนตนทนการผลตเฉลยกลองละ 4,429.29 บาท ใชไขไหมโดยเฉลยรนละ 2.29 กลองตอรน (ประมาณ 13.74 กลองตอป) ใหผลผลตเฉลยกลองละ 39.55 กโลกรม เกษตรกรขายผลผลตไดเฉลย 130.75 บาทตอกโลกรม เกษตรกรมรายไดเฉลยกลองละ 5,171.16 บาท การศกษาในดานตลาด พบเกษตรกรจ าหนาย รงไหมสด เปนลกษณะของตลาดขอตกลง (Contract Farming) ใหกบบรษท โดยราคาทซอขายกนจะเปนตามราคามาตรฐานทก าหนดโดยกรมวชาการเกษตร ทงนขนอยกบคณภาพของรงไหมทพจารณาตามเปอรเซนตเปลอกรง และหาเปอรเซนตรงเสย สวนใหญเกษตรกรยงขาดความรความเขาใจการปลกหมอนเลยงไหมทถกตอง ขาดความมนใจในเรองของพนธไหม และการก าหนดราคารบซอ จงไดมการเสนอแนวทางเพอแกปญหาหลกๆ คอ มการฝกอบรมแนะน าเทคโนโลยใหมๆ ในการปลก ดแลรกษา การเกบเกยว และการเลยงไหมทถกวธ ทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต ใหหนวยงานราชการไปมสวนรวม ในการพจารณาคณสมบตของรงไหมเพอก าหนดราคารบซอในการประเมนผลธนาคารหมอนไหม

2) การด าเนนงานธนาคารหมอนไหม ในการจดตงธนาคารหมอนไหม มขนตอนการด าเนนงานตามท กรมหม อนไหม (2560)

จดท าเปนคมอธนาคารหมอนไหม โดยไดมขนตอนการด าเนนงานธนาคารเพอจดตงเปนธนาคาร รวมถงหลกเกณฑในการคดเลอกกลมเกษตรกรเพอจดตงเปนธนาคาร โดยเรมด าเนนการน ารองใน 6 จงหวด ไดแก จงหวดสกลนคร นครพนม มหาสารคาม ชยภม นครราชสมา และอบลราชธาน ซงธนาคารเสนไหมจะชวยใหเกษตรกรผปลกหมอนเลยงไหมทขาดแคลนเสนไหม ในการทอผา สามารถกยมไปด าเนนการ แลวช าระคนภายหลงในรปแบบของเสนไหมหรอเงนสด หรออาจน าผาไหมมาแลกเปลยน ยดการท างานแบบมสวนรวมในชมชน ทงนในการทอผาของเกษตรกรปจจยการผลตทส าคญคอเสนไหม ซงเกษตรกรไดเสนไหมราคาแพง ท าใหตนทนผาไหมมราคาสง นอกจากนในการผลตผาไหม หากมการขนทะเบยนบงชทางภมศาสตร (Geographical Indications: GI) จะใหผลตอบแทนสงกวา ดงท วราภรณ ปามทา ทพวรรณ ลมงกร

-7-

และธ ารง เมฆโหรา (2555) ไดท าการศกษาตนทนและผลตอบแทนการผลตผาไหมยกดอกล าพนประเภทผาชด พบวา ผผลตทขนทะเบยน GI มผลตอบแทนสงกวาผผลตทไมไดขนทะเบยน GI อยางมนยส าคญทางสถตท

= 0.05 สวนประเภทผาซน พบวา ทง 2 กลม มผลตอบแทนทไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท

= 0.05 โดยในการขนทะเบยน GI เปนการเพมมลคาสรางมาตรฐานของสนคา และชอเสยงใหกบผผลต ผาไหมยกดอกล าพน ดงนนหนวยงานทเกยวของรวมถงภาครฐ ควรเขามาสงเสรมสนบสนนการขนทะเบยน GI เพอคมครองผบรโภค ผผลต เพมมลคาของสนคา และดแลมาตรฐานของสนคา อกทงการดแลดานราคาของวสด ตนทน และก าหนดราคากลางในการจ าหนายใหเปนมาตรฐานเดยวกน

3) ตนทนและผลตอบแทนจากการทอผาไหม นอกจากน ในการจดตงธนาคาร หลกส าคญคอตองการใหเกษตรกรในชมชนไดมการบรหาร

จดการรวมกน และมการยมเสนไหมจากธนาคารเพอทไมตองเสยคาใชจายในการซอเสนไหมในราคาทแพง เปนการลดตนทนการทอผาของเกษตรกร ซ งสลกฤทย สมฤทธ และไพฑรย อนตะขน (2555) ไดท าการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนผลตภณฑจากผาทอไทยลอ เพอหาแนวทางในการบรหารตนทน ของการทอผาไทยลอ อ าเภอเชยงค า จงหวดพะเยา พบวา กลมผาทอไทยลอ ม คาใชจายในการลงทนเรมแรก และคาใชจายในการด าเนนงาน โดยคาใชจายในการลงทนเทากบ 25,883 บาท คาใชจายในการด าเนนงาน 9,400.33 บาท ประกอบไปดวย ตนทนวตถดบ คาแรงงานทางตรง คาใชจายในการผลต อายโครงการ 5 ป ตนทนการผลตผาซนไทยลอเทากบ 300.81 บาท ผาตดชดเทากบ 541.47 บาท ผาเชดหนาเทากบ 18.05 บาท ผาปโตะเทากบ 240.65 บาท ผาคลมเตยงเทากบ 1,203.26 บาท เสอปดเทากบ 550.81 บาท และถงยามเทากบ 110.24 บาท มลคาปจจบนของกระแสเงนสดสทธท อตราคดลดรอยละ 8.0 เทากบ 484,044.06 บาท ซงมคามากกวา ศนย และใชระยะเวลาคนทนประมาณ 2 เดอน 17 วน กลมผผลตควรจดหาแหลงวตถดบ ทมราคาถก สงเสรมใหความรแกสมาชกใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ มการจดบนทกการผลตเพอจะไดทราบวาตนทนและรายไดจากการผลต ซงสามารถน าขอมลทไดใชในการบรหารตนทนใหมประสทธภาพ

2.5.2 แนวคด และทฤษฎ 1) แนวคดเกยวกบการประเมนผล (Evaluation)

บรรเทง มาแสง, 2546 ไดสรปความหมายของการประเมนผล ซงการประเมนผล (Evaluation) หมายถง กระบวนการทจะวดและท าการวเคราะหวาผลทเกดจากการด าเนนงานนนตรงกบวตถประสงคของโครงการหรอไม การด าเนนงานมประสทธภาพและมประสทธผลหรอไม ผลกระทบเปนไปตามทวางแผนหรอไม การประเมนผลมวตถประสงคเพอศกษาบทเรยนทงในแงบวกและแงลบ เพอน าไปใชในการปรบปรงโครงการเดม หรอจดท าโครงการใหม การประเมนผลโครงการแบงเปน 3 ประเภท ตามระยะเวลาด าเนนงานโครงการ ดงน

1.1) การประเมนผลกอนเรมโครงการ (Ex-ante or Pre-Project Evaluation) เปนการประมนผลกอนการด าเนนงานตามโครงการ วตถประสงคในการประเมนผลเพอศกษาความเปนไปไดของโครงการ

-8-

โดยการวเคราะหวาผลทจะไดตามโครงการนน จะคมกบการลงทนหรอไม เปนการวเคราะหเสนอ ผทมหนาทในการอนมตโครงการ

1.2) การประเมนผลระหวางการด าเนนงานโครงการ (Ongoing Evaluation) เปนการประเมนผลระหวางการด าเนนงานตามโครงการ ซงเปนการวเคราะหถงความสมพนธระหวางผลผลตทได (Output) กบผลกระทบในระยะสนของโครงการ (Effect) การประเมนผลในระยะนมวตถประสงค เพอปรบปรงการด าเนนงานตามโครงการใหดขน ซงจะเปนการปองกนไมใหโครงการลมเหลว นอกจากนบทเรยนทไดจากการประเมนผลยงสามารถน าไปใชในการจดท าโครงการอนๆ ทมลกษณะคลายกนได

1.3) การประเมนผลหลงจากโครงการสนสดแลว (Ex-post Evaluation) การประเมนผล ในลกษณะนเปนการประเมนผลกระทบ (Impact) อนเกดจากการด าเนนงานตามโครงการโดยการเปรยบเทยบผลกระทบทางดานเศรษฐกจและสงคม ระหวางกอนและหลงด าเนนงาน เปนการวเคราะหวาผลการด าเนนงานนนเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไมอยางไร นอกจากนบทเรยนซงไมวาจะเปนความส าเรจหรอลมเหลว ของโครงการจะไดน าไปประกอบการพจารณาเปนแนวทางในการจดท าโครงการอนๆ ตอไป

2) การประเมนทเนนการตดสนใจของ Stufflebeam Stufflebeam ไดเสนอแนวคดในการประเมนทเรยกวา “CIPP approach” ซงค าวา

“CIPP” เปนค าทยอมาจากค าวา context, input, process และ product การประเมนตามแนวทาง CIPP น เปนการประเมนทเปนกระบวนการอยางตอเนอง เนนการใชขอมลควบคกบการบรหารโครงการ เพอหาสารสนเทศประกอบการตดสนใจ วตถประสงคของการประเมน คอ การใหส ารสนเทศ เพอการตดสนใจ ดงนน จงจ าเปนอยางยงทจะตองมรายละเอยดท เปนประโยชนตอการตดสนใจ โดยสามารถประยกตใชในการประเมนโครงการ ดงน

2.1) การประเมนบรบทหรอสภาพแวดลอม (Context evaluation :C) เปนการพจารณาและวเคราะหสภาพแวดลอมของโครงการเพอใหไดขอมลส าคญ ชวยในการก าหนดวตถประสงค ของโครงการ ความเปนไปไดของโครงการ ตรวจสอบโครงการทจะตอบสนองความตองการทจ าเปน

2.2) การประเมนปจจยน าเขา (Input evaluation : I) วเคราะหเพอใชขอมลตดสนใจ ตอปจจยตาง ๆ ทเกยวของกบโครงการวาเหมาะสมหรอไม ดวาปจจยทใช ทงบคคล งบประมาณ วสดอปกรณ และการบรหารจดการจะมสวนชวยใหบรรลวตถประสงคของโครงการหอไม ปจจยทก าหนดเหมาะสมเพยงพอหรอไม กจกรรมและทางเลอกทไดเลอกสรรมความเปนไปไดและเหมาะสมเพยงใด

2.3) การประเมนกระบวนการ (Process evaluation : P) ประเมนระหวางด าเนนโครงการ เพอหาขอดขอบกพรองการด าเนนงานตามขนตอนตาง ๆทก าหนดไววาปฏบตงานเปนไปตามแผนทก าหนดหรอไม

2.4) การประเมนผลผลต (Product evaluation : P) เป นการประเมน เพอด ว า ผลทเกดขนเมอสนสดโครงการเปนไปตามวตถประสงคหรอตามทคาดหวงหรอไม อาศยขอมลจาก การประเมนสภาพแวดลอม ปจจยเบองตน และกระบวนการรวมดวย เพอตรวจสอบวาเ กดผล

-9-

ตามวตถประสงคทก าหนดหรอไม คณภาพของผลลพธเปนอยางไร เกดผลกระทบหรอผลขางเคยงอนใดหรอไม

3) แนวคดเกยวกบตวแบบเชงตรรกะ (Logic Model) (อางใน วฒนา, 2553) ตวแบบ Logic Model เปนวธการสอทเปนระบบ และเหนภาพไดชดเจนทน าเสนอ

ความเขาใจรวมกนเกยวกบความสมพนธระหวางทรพยากรในการปฏบตงานของแผนงาน การจดท ากจกรรม และการเปลยนแปลงหรอผลงานทตองการบรรลผลส าเรจ (W.K. Kellogg Foundation, 2004:p1)

ตวแบบ Logic Model ม 5 องคประกอบ ไดแก 3.1) ทรพยากรตางๆ (Resources) เชน คน เงน การจดการองคการ และชมชน ทแผนงาน

สามารถจดหาไดเพอด าเนนงาน หรอทเรยกวา ปจจยน าเขา (Inputs) 3.2) กจกรรมของแผนงาน (Program Activities) เปนสงทแผนงานจดท าโดยใชทรพยากร

กจกรรมเปนทงกระบวนการ เครองมอ เหตการณ เทคโนโลย และการกระท าทเปนสวนทแผนงานตงใจ จะท า กจกรรมการพฒนานจะน าไปสการเปลยนแปลง หรอผลงานทตองบรรลผลส าเรจ ไดแก ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ (Outputs , Outcomes และ Impacts)

3.3) ผลผลต (Outputs) เปนผลตภณฑทเกดขนโดยตรงจากการจดกจกรรมของแผนงาน และอาจครอบคลมถงประเภท ระดบ และเปาหมายของการใหบรการทสงมอบของแผนงาน

3.4) ผลลพธ (Outcomes) เปนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ความร ทกษะ สถานภาพ และระดบของหนาทการงานของผมสวนรวมในแผนงาน ผลลพธระยะสนวดไดภายใน 1-3 ป ผลลพธระยะยาววดไดภายใน 4-6 ป และน าไปสผลกระทบไดภายใน 7-10 ป

3.5) ผลกระทบ (Impacts) เปนการเปลยนแปลงทต งใจ และไมต งใจท เกดขน ในองคการ ชมชน หรอระบบ อนเปนผลสบเนองจากการจดท ากจกรรมของแผนงานทปรากฏในชวง 7-10 ป ของการด าเนนงานตามแผนงาน ซงโดยปกตมกจะท าการประเมนผลกระทบเมอสนสดระยะเวลาของแผนงาน

ตวแบบ Logic Model ถอเปนทฤษฎหนง ทนกประเมนผลเรยกวา ทฤษฎแผนงาน (Program Theory) เพราะวาเนนการอธบายกระบวนการท างานของแผนงานทเปนปจจย ซงมอทธพล ตอผลสดทายทเกดขนเมอสนสดแผนงาน

-10-

“ทรพยากรทมความจ าเปนจรงๆ ส าหรบการด าเนนงานของแผนงาน”

“ถาไดน าทรพยากรเขาสแผนงานแลว...กจะจดท ากจกรรม

ได”

“ถาจดท ากจกรรมไดแลว...กจะสงมอบผลตภณฑ/บรการใหแก

ผรบบรการได”

“ถาจดท ากจกรรมตามทตงใจได

แลวเสรจ...กจะท าใหผรบบรการไดรบ

ประโยชนตามท ตงใจไว”

“ถาผรบบรการไดรบประโยชน ไดตามทตงใจไวแลว...กจะสงผล

ใหเกดการเปลยนแปลงขององคกร ชมชน

หรอระบบตามทคาดหวง”

ทรพยากร/ ปจจยน าเขา

(Resources/Inputs)

กจกรรม (Activities)

ผลผลต (Outputs)

ผลลพธ (Outcomes)

ผลกระทบ (Impact)

แผนงานทจดเตรยมไว ผลทตงใจหรอผลทคาดหวงไว

ภาพท 2.1 แบบจ าลองโลจค (Logic Model) ทมา : W.K. Kellogg Foundation, 2004: p3

4) แนวคดเกยวกบเกณฑการประเมนผล

เกณฑ (Criterion) หมายถง ระดบหรอมาตรฐานทถอวาเปนความส าเรจของการด าเนนงาน หรอผลการด าเนนงาน เกณฑจงเปนตวตดสนคณภาพของการปฎบต หรอผลทไดรบ โดยเกณฑในการประเมนผลสามารถแบงอกไดเปน 2 ประเภท คอ เกณฑสมพทธ (Relative Criterion) และเกณฑสมบรณ (Absolute Criterion) (ศรชย กาญจนวาส, 2552)

4.1) เกณฑสมพทธ เปนเกณฑเปรยบเทยบผลการด าเนนงานโครงการกบผลทเคยท ามาแลว หรอเปรยบเทยบกบปกตวสยของการจดการ หรอผลการด าเนนงานโดยทวไป โดยน าสงทตองการ มาเปรยบเทยบกนแลวตดสนตคาไปตามผลการเปรยบเทยบ

4.2) เกณฑสมบรณ เกณฑทพฒนาตามหลกเหตผลอาจมาจากความคดเหนของผเชยวชาญ ความคาดหวงทางวชาชพ เกยวกบมาตรฐานของสงนนๆ เปนการก าหนดคาการตดสนใจไวลวงหนาตายตว

5) การวดเจตคต/ทศนคต พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2542 (ราชบณฑตยสถาน , 2546 หนา 321)

ไดบญญตศพทวา เจตคต ซงตรงกบภาษาองกฤษค าวา Attitude มาจากภาษาลาตนค าวา Aptus หมายถง

-11-

ทาทหรอความรสกของบคคลตอ สงใดสงหนง นอกจากนค าวา เจตคต หรอนกวชาการบางคนใชค าวา ทศนคต นน ไดมผใหค าจ ากดความไวมากมายรวมถงบรบทของการประเมนคา ดงน

รงสรรค ประเสรฐศร (2548) กลาววา ทศนคต หมายถง การประเมนหรอการตดสน เกยวกบความชอบหรอไมชอบในวตถ หรอเหตการณ ซงจะสะทอนใหเหนถงความรสกของคนคนหนง เกยวกบบางสงบางอยาง หรอเปนทาทหรอแนวโนมสวนบคคลทแสดงตอสงใดสงหนงอาจเปนบคคล กลมคน ความคด และสงของทไดรบ

วภาส ทองสข (2552) ไดใหความหมายของเจตคตไววา คอการประเมนหรอตดสน เพอสะทอนความรสกของคนเกยวกบความชอบหรอไมชอบในวตถ สงของ บคคล หรอเหตการณ จากความหมายดงกลาวขางตน สรปไดวา เจตคต หมายถง ความรสก ความคด ความเชอของบคคลทมตอสงใด ๆ อนเนองมาจากความรและประสบการณทไดรบ ซงแสดง ออกมาเปนพฤตกรรมในลกษณะชอบ ไมชอบ เหนดวย ไมเหนดวย พอใจ ไมพอใจ ตอสงใด ๆ ในทศทางใด ทศทางหนงทงทางบวก และทางลบ

การวดเจตคตโดยตรงท าไดยากเนองจากเปนการวดความรสก นกคด ท แฝงอยใน ตวบคคลตามความหมายขางตน ดงนน การประเมนคาเจตคตของบคคลในเรองตางๆ จงเปนการวดทางออม เชน การถามสงตางๆ ทเกยวของกบเรองทตองการวดโดยใหบคคลเปาหมายเปนผตอบ ใหคะแนน หรอประเมนคาจากค าตอบตามความคดเหนตาง ๆท ม (เจษฎา องกาบส, 2554) อยางไรกตามการวด เจตคตมความส าคญ 4 ประการ คอ

1) การวดเจตคตเพอท านาย เปนการวดเจตคตทท านายวาบคคลนนมความรสก นกคดเกยวกบเรองนน ๆ และกระท าไปอยางไร

2) การวดเจตคตเพ อเขาใจสาเหตและผล เปนการวดเจตคตจากการกระท าวา ท าไมบคคลนน ถงท าเรองตาง ๆ ดวยเหตผลใด

3) การวดเจตคตเพอหาทางปองกน เปนการวดเจตคตเพอประเมนความคดเหน ของคนคนหน ง เชน การรบบคคลเขาเปนแพทย พยาบาล นกบน อาจารย จ าเปนตองไดเจตคตทด และเหมาะสมตออาชพนน มฉะนนอาจท าใหเกดผลเสยหายตอผทเกยวของได

4) การวดเจตคตเพอหาทางแกไข เนองจากแตละคนมเจตคตทแตกตางกน คนในสงคมจงอาจมเจตคตทสอดคลอง ไมสอดคลองในเรองตางๆอยเสมอ ดงนนการวดเจตคตจะชวยแกไขใหบคคล ทมเจตคตทไมด/ไมสอดคลองกบจรยธรรม คณธรรมของสงคม

วธการวดเจตคตมหลายวธ แตทนยมม ดงน 1) การวดเจตคตของเทอรสโทน เปนการวเคราะหคาความคดเหน (Scale Value)

กอนน าไปใชจรง เนองจากเราไมสามารถวดเจตคตของบคคลไดโดยตรง จงตองวดจากความคดเหน ของบคคลโดยแบงความรสกออกเปน 11 ชวง เทาๆ กน และก าหนดคาน าหนกในแตละชวงชดเจน

-12-

2) การวดเจตคตตามวธของลเครท (Likert) เปนการวเคราะหคาความคดเหนหลงจากน าไปทดลองใชแลว การวดเจตคตของลเครทแบงระดบการวดเปนมาตราสวน 5 ระดบ โดยสเกล แตละระดบมความตอเนองจากการเหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย และไมเหนดวยอยางยง แตละระดบก าหนดคะแนนเปน 5 4 3 2 และ 1 ตามล าดบ การวดแบบนนยมใชกนทวไป เพราะสรางไดงาย และใชไดผลด

3) การวดเจตคตตามวธของออสกด (Osgood) การวดแบบนใชค าคณศพทอธบายคณลกษณะของสงทวดออกเปนค าตรงกนขามกน เชน ด -เลว ชอบ-ไมชอบ เปนตน การวดแบบนประกอบดวยขอทใหเลอก 7 ขอ จากการประเมนคาสงใดสงหนงจากดานหนงไปอกดานหนง

อยางไรกตามจากการศกษาของ Cummins, R.A. and Gullone, E. (2000) พบวา การศกษาความพอใจของบคคลในเรองคณภาพชวตโดยขยายการวดจาก 5 (ตามวธของลเครท) หรอ 7 ระดบ (ตามวธของออสกด) นน ไมสงผลเสยหายตอความเทยงของขอมล (Reliability) ในทางตรงกนขาม กลบยงเพมความรบรความพอใจ หรอความคดเหนไดกวางขน โดยสรปวาการวดความพงพอใจในคณภาพชวตควรใชระดบการวด 10 ระดบ 2.6. วธการประเมนผล 2.6.1 รปแบบประเมนผล จากการศกษาแนวคดจากหลายๆ แนวคด ไดน าแบบจ าลอง Logic และ CIPP มาประยกตใช และสรางเปนกรอบแนวคดในการประเมนผลครงน ซงจะประเมนในดาน ปจจย กระบวนการ ผลผลต และผลลพธในเบองตน โดยค านงถงระยะเวลา และกระบวนการด าเนนงานตามขนตอนของโครงการ

2.6.2 ประเภทการประเมนผล การประเมนผลครงนเปนการประเมนผลระหวางการด าเนนงานตามโครงการ (Ongoing Evaluation) และเนองจากโครงการเรมด าเนนการเปนปแรก จงน าผลทไดมาวเคราะห เพอน ามาปรบปรงการด าเนนงานในดขน

2.6.3 แผนแบบการประเมนผล การประเมนผลครงน เปนการประเมนผลลพธ เพอตอบวตถประสงคของโครงการเปรยบเทยบผลทเกดขนจรงกบเปาหมายทวางไว 2.6.4 ประเดนและตวชวด

จากการศกษาขอมลการด าเนนงาน แนวคดและทฤษฎการประเมนผล น ามาก าหนดประเดน ตวชวด และเกณฑการประเมนผล เพอตอบวตถประสงคของโครงการ ไดดงน

-13-

ตารางท 2.1 ประเดน ตวชวด และเกณฑการวดของการประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560

ประเดน ตวชวด เกณฑการวด 1. ปจจยน าเขา (Inputs)

1.1 กลมเกษตรกร/สถาบนเกษตรกร 1.2 งบประมาณ 1.3 ปจจยการผลตทสนบสนน

- จ านวนกลมเกษตรกร/สถาบนเกษตรกรทคดเลอกใหจดตงธนาคารหมอนไหมในป 2560 - จ านวนงบประมาณทไดรบการจดสรร - ระยะเวลาในการจดสรรเสนไหมตงตนใหธนาคารฯ - จ านวนเสนไหมตงตนทจดสรรใหธนาคารฯ - ระยะเวลาในการจดสรรงบประมาณใหหนวยงาน

เปรยบเทยบกบเปาหมาย (6 กลม ในป 2560) เปรยบเทยบกบเปาหมาย เปรยบเทยบกบเปาหมาย

2. กระบวนการ (Process) 2.1 การคดเลอกใหจดตงธนาคาร 2.2 การบรหารจดการธนาคาร

- มหลกเกณฑการคดเลอกกลมเกษตรกรเพอจดตงธนาคาร - จ านวนครงการจดเวทชมชนเพอชแจงการด าเนนงานรปแบบธนาคารใหกบกลมเกษตรกร - มการจดตงคณะกรรมการบรหารและจดการธนาคารฯ - มการก าหนดระเบยบ/ขอบงคบการด าเนนงานธนาคาร - มการจดท าบญชของธนาคารฯ เสนไหม

ม/ไมม เปรยบเทยบกบเปาหมาย ม/ไมม ม/ไมม ม/ไมม

2.3 การก ากบดแลการปฏบตงาน

- จ าน วนคร งก ารประ ชม เจ าหน าท เพ อต ด ตามความกาวหนาในการด าเนนงาน - จ านวนครงของการตดตามใหค าปรกษาแกกลมเกษตรกรทจดตงธนาคาร

เปรยบเทยบกบเปาหมาย (5 ครง) เปรยบเทยบกบเปาหมาย(10 ครง)

3. ผลผลต (Outputs) 3.1 ธนาคารสนคาเกษตรทจดตง 3.2 การมสวนรวมของชมชน 3.3 การใชบรการธนาคาร 3.6 ความเพยงพอของเสนไหม

- จ านวนธนาคารหมอนไหมทไดรบการจดตงในป 2560 - จ านวนเกษตรกรทเขารวมเปนสมาชกธนาคาร - จ านวนธนาคารทไดรบการจดสรรเสนไหมตงตน - จ านวนธนาคารทไดรบการตดตามและใหค าปรกษา - รอยละของเกษตรกรสมาชกทมสวนรวมในการด าเนนงานธนาคาร (เชน การเขารวมประชมฯ การคดเลอกกรรมการ การก าหนดระเบยบเงอนไขธนาคาร การคดเลอกเกษตรกร เปนตน) จากเจาหนาท - ปรมาณและมลคาการยม – คน เสนไหมภายในธนาคาร - ความเพยงพอของเสนไหมทมในธนาคารตอความตองการของเกษตรกรสมาชก

เทากบเปาหมาย

เทากบเปาหมาย เกษตรกรตวอยางมสวนรวมไมน อยกวารอยละ 801/ เปรยบเทยบกบเปาหมาย เปรยบเทยบกบเปาหมาย เปรยบเทยบกบเปาหมาย (6 กลม ในป 2560) เปรยบเทยบกบเปาหมาย

หมายเหต : 1/อางองจากการรายงานการประเมนผลธนาคารสนคาเกษตร รอบ 12 เดอน (กนยายน 2560)

-14-

ตารางท 2.1 ประเดน ตวชวด และเกณฑการวดของการประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560 (ตอ)

ประเดน ตวชวด เกณฑการวด 4. ผลลพธ (Outcomes)

4.1 ประสทธภาพการผลตผาไหม 4.2 ความยงยน

4.3 ชองทางการจ าหนาย

- รอยละของตนทนการทอผาของเกษตรกรลดลง - รอยละของเกษตรกรทมรายไดเพมขนจากอาชพหตถกรรม - ปรมาณความตองการเสนไหมส าหรบทอผาของเกษตรกร - รอยละของธนาคารทมเสนไหมส ารองภายในชมชน - รอยละของเกษตรกรทมชองทางการจ าหนายเพมขน

ตนทนลดลงหลงเขารวมโครงการไมนอยกวารอยละ 201/

5. ขอคดเหน/ความพงพอใจ 5.1 ขอคดเหนของเกษตรกร 5.2 ระดบความพงพอใจตอโครงการ

- ระดบความคดเหนของเกษตรกรตอรายไดของเกษตรกร - ระดบความพงพอใจของเกษตรกรสมาชกทมตอโครงการในดานตางๆ (ผลผลต/เสนไหม/คณะกรรมการฯ / นโยบายธนาคาร/ระเบยบ)

ระดบ 8 ขนไป

หมายเหต : 1/อางองจากการรายงานการประเมนผลธนาคารสนคาเกษตร รอบ 12 เดอน (กนยายน 2560)

2.6.5 การรวบรวมขอมล

1) วธการเกบรวบรวมขอมล ใชแบบสอบถาม/แบบสมภาษณ เพอเกบรวบรวมขอมลจากกลมเกษตรกรทเปนสมาชก

ธนาคารในป 2560 ในแตละประเดนเพอประเมนการบรรลวตถประสงคของโครงการ พรอมทงขอมลจากคณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร และเจาหนาทศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ ทรบผดชอบโครงการ เพอรบทราบผลการด าเนนงาน ปญหา อปสรรคตาง ๆ ทเกดจากการด าเนนงาน

2) แหลงขอมล 2.1) ขอมลปฐมภม (Primary data)

ขอมลผลลพธของธนาคารทจดตงในปงบประมาณ 2560 ด าเนนการรวบรวมขอมล จากเกษตรกรทเปนสมาชกและใชบรการยมเสนไหมจากธนาคาร ในป 2560 ทง 6 แหง ทงนในการก าหนดขนาดตวอยางควรพจารณาใน 2 ประเดนคอ (ศนยประเมนผล, 2554)

2.1.1) ธรรมชาตของประชากร ถาประชากรทก าลงศกษา มคณสมบต เหมอนกนมาก หรอมความแตกตางกนของลกษณะตาง ๆ ของสมาชกนอย การใชขนาดตวอยางจ านวนนอยกสามารถท าได

-15-

2.1.2) ลกษณะของงานวจย ซงงานวจยบางประเภท ไมจ าเปนตองใชกลมตวอยางขนาดใหญกได เชน งานวจยเชงทดลอง เปนตน

เกษตรกรเปาหมายทเปนสมาชกธนาคารทง 6 แหง มลกษณะ/คณสมบตเหมอนกน กลาวคอ ทอผาเหมอนกน และยมเสนไหมจากธนาคารเหมอนกน ดงนน ในการก าหนดขนาดตวอยาง ของการประเมนผลครงน จงก าหนดโดยค านงถงธรรมชาตของประชากร ทม พนฐานเหมอนกน โดยประชากรเปาหมายทเปนเกษตรกรสมาชกธนาคารทง 6 ธนาคาร มจ านวน 345 ราย (กรมหมอนไหม , 2560) ซงอางองจากรายงานการประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560 ท าการสมตวอยาง โดยก าหนดเกณฑท รอยละ 30 ไดจ านวนตวอยาง 104 ราย รายละเอยดดงน

ตารางท 2.2 จ านวนกลมตวอยาง

จงหวดทตงของธนาคาร เกษตรกรสมาชก (ราย)

ประชากร1/ ตวอยาง2/ 1. อบลราชธาน 65 20 2. สกลนคร 72 21 3. นครพนม 50 15 4. มหาสารคาม 31 10 5. ชยภม 85 25 6. นครราชสมา 42 13

รวม 345 104 หมายเหต : 1/กรมหมอนไหม (ขอมล ณ 22 สงหาคม 2560)

2/จากการค านวณ

2.2) ขอมลทตยภม (Secondary data) รวบรวมจากเอกสารการรายงานผลการด าเนนงาน

จากกรมหมอนไหม และกรมสงเสรมสหกรณ 2.6.6 การวเคราะหขอมล

1) การวเคราะหเชงคณภาพ (Qualitative Analysis) เปนการวเคราะหเนอหาของขอมลทรวบรวมมาไดทงหมด เชน แบบสมภาษณทเปนค าถาม

ปลายเปด ขอความจากเอกสารรายงาน หรอขอมลจากการสงเกต น ามาวเคราะหตามเทคนคการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ตลอดจนปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะโครงการ

2) การวเคราะหเชงปรมาณ (Quantitative Analysis) ในการประเมนผลครงนท าการวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) เชน คาผลรวม คาเฉลย และคารอยละ เปนตน

-16-

โดยเปรยบเทยบผลการด าเนนงานกบเปาหมาย และเกณฑทก าหนดไว และน าเสนอผลดวยวธพรรณนาประกอบตาราง

3) การวดเจตคต/ทศนคต วดโดยวธวดแบบลเคอรท (Likert Scale) ผสมผสานกบวธ ของออสกด (Osgood) กลาวคอ ก าหนดระดบคาคะแนนออกเปน 10 ระดบ โดยก าหนดคะแนนเปน 10 9 8 7 6 5 4 3 2 และ 1 ตามล าดบ 2.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการประเมนผล เปนขอมลประกอบการตดสนใจของผบรหารกระทรวงเกษตรและสหกรณ และหนวยงาน ทเกยวของในการปรบปรงแผนการด าเนนงานโครงการในปตอไป เพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการอยางแทจรง

บทท 3 สภาพทวไปของกลมเปาหมายโครงการ

3.1 ขอมลทวไปเกยวกบเสนไหม

วธการสาวไหม ชาวบานจะท าการสาวไหมโดยการแยกเปลอกรงชนนอกและชนใน ท าใหไดเสนไหม ประเภทตาง ๆ ดงน (มหาวทยาลยอบลราชธาน, ม.ป.ป.)

3.1.1 เสนไหมหลบ หรอไหมเปลอก เปนเสนไหมทไดจากรงไหมชนนอก รวมทงปยไหม นยมใชเปนเสนพงในการทอผาและ

พธกรรมตาง ๆ ลกษณะเสนไหมจะใหญมาก มปมปม และเนอหยาบแขง เนองจากมกาวไหมเยอะ เมอสาวเอาไหมลบออกจากรงไหมแลวจะตกรงไหมออกจากหมอตมมาพกไวกอน จากนนจงจะน ารงไหมนนไปสาวเอาไหมนอย หรอไหมเครอตอไป (ภาพท 3.1)

ภาพท 3.1 เสนไหมหลบ หรอไหมเปลอก ทมา : มหาวทยาลยอบลราชธาน, (ม.ป.ป.)

3.1.2 เสนไหมสาวเลย หรอเสนไหมรวด เปนเสนไหมทไดจากการสาวควบกนทงปยและเสนใยสวนนอกของรงไหมไปจนถง เสนใย

สวนในของรงไหมใหเสรจในคราวเดยวไมแบงชนของไหม เสนไหมทสาวไดจงมทงสวนทเปนไหมหลบและไหมนอยรวมอยดวยกน เสนไหมจงไมเรยบ หยาบ และมขนาดไมสม าเสมอ แตถาผสาวไหมทมช านาญมากจะสาวไดเสนไหมทสม าเสมอดเกอบเทาไหมนอย ไหมสาวเลยนปจจบนไมเปนทตองการของตลาด เพราะเมอน ามาทอเปนผาจะไดผาไหมทไมสวยเรยบเหมอนไหมนอย (ภาพท 3.2)

-18-

ภาพท 3.2 เสนไหมสาวเลย หรอเสนไหมรวด ทมา : มหาวทยาลยอบลราชธาน, (ม.ป.ป.)

3.1.3 เสนไหมนอย หรอไหมเครอ หรอไหมยอด เปนเสนไหมทไดจากเปลอกรงไหมชนในหลงจากสาวเอาไหมหลบหรอไหมเปลอก ออกไปแลว

การสาวเอาไหมนอยนนจะตองเปลยนน าตมกอนจงน ารงไหมลงตม เสนไหมทไดจะมลกษณะเสนเรยบ ขนาดสม าเสมอ สสม าเสมอ รวมตวกลม สะอาดไมมสงปลอมปน นมมอเมอสมผส นยมใชเปนเสนยนในการทอผา เมอทอเปนผนผาแลวเนอผาจะนม เรยบ มความเลอมมนของเสนไหมในระดบดมาก มความนมนวลด เสนไหมมความเหนยวสามารถน ามาท าเปนเสนยนและเสนพงได ระดบความสม าเสมอของสเสนไหมด สเสนไหมเปนสเหลองทอง (ภาพท 3.3)

ภาพท 3.3 เสนไหมนอย หรอไหมเครอ หรอไหมยอด ทมา : มหาวทยาลยอบลราชธาน, (ม.ป.ป.)

-19-

3.1.4 เสนไหมแลง เปนเสนไหมทอยเปลอกรงไหมชนในสดจนเกอบจะถงตวดกแด เสนไหมจะมขนาดเลก นยม

น าไปทอเปนผาขาวมา ทเรยกวา ไหมแลง เนองจาก สมยกอนการสาวไหมนนชาวบานจะนยมท าในตอนเชา เมอสาวเอาไหมนอยไปแลว แตยงเหนวาพอจะสาวเอาเสนไหมออกจากรงไหมไดอก กจะน ารงไหมนนมาตมและสาวเอาเสนไหมอก ซงมกจะเกดขนในชวงเวลาเยนหรอยามแลงของวนทสาวแลว จงเรยกวา ไหมแลง (ภาพท 3.4)

ภาพท 3.5 เสนไหมแลง ทมา : มหาวทยาลยอบลราชธาน, (ม.ป.ป.)

3.2 ขอมลทวไปของเกษตรกรเปาหมาย ในสวนนเปนขอมลทวไปของเกษตรกรตวอยางทเขารวมเปนสมาชกโครงการธนาคารหมอนไหม (เสนไหม) ป 2560 ทง 6 แหง ไดแก จงหวดสกลนคร นครพนม ชยภม นครราชสมา อบลราชธาน และมหาสารคาม เกยวกบ เพศ อาย การศกษา พนทท าการเกษตร อาชพหลก และแหลงน าทใชในการเกษตร ของเกษตรกร โดยมรายละเอยดดงน

3.2.1 เพศ อาย และขอมลการปลกหมอนเลยงไหม ผลการศกษาขอม ลเกษตรกรตวอยาง พบวา เกษตรกรทเปนสมาชกธนาคาร รอยละ 100

เปนเพศหญง อายเฉลย 55 ป เปนสมาชกกบกลมเฉลย 11 ป มประสบการณในการทอผาเฉลย 25 ป ปลกหมอนเลยงไหมมา 14 ป โดยมพนทในการปลกหมอนเลยงไหมเฉลย 1.7 ไร/ราย (ตารางท 3.1)

-20-

ตารางท 3.1 เพศ อาย และขอมลการปลกหมอนเลยงไหมของเกษตรกรสมาชก

รายการ รอยละ 1. เพศ

- ชาย - - หญง 100

2. อาย (ป) 55 ป 3. ระยะเวลาเปนสมาชกกบกลม (ป) 11 ป 4. ประสบการณในการทอผา (ป) 25 ป 5. ประสบการณในการปลกหมอนเลยงไหม(ป) 14 ป 6. พนทปลกหมอน (ไร) 1.7 ไร ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ มถนายน 2561)

3.2.2 การประกอบอาชพทอผาเกษตรกรสมาชก เกษตรกรทเปนสมาชกธนาคาร รอยละ 90.14 ทอผาเปนอาชพเสรม ซงเกษตรกรททอผา

เปนอาชพเสรมนน รอยละ 98.48 มอาชพหลกท านา รองลงมารอยละ 1.52 มอาชพหลกในการท าสวน เชน สวนล าไย สวนผก เปนตน มเกษตรกรเพยงรอยละ 9.86 ททอผาเปนอาชพหลก (ตารางท 3.2)

ตารางท 3.2 การประกอบอาชพทอผาเกษตรกรสมาชก รายการ รอยละ

1. ทอผาเปนอาชพเสรม 90.14 2. ทอผาเปนอาชพหลก 9.86

- ท านา 98.48 - ท าสวน 1.52

ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ มถนายน 2561) หมายเหต : ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ

3.2.3 ลกษณะการประกอบอาชพหตถกรรมของเกษตรกรสมาชก เกษตรกรสมาชกสวนใหญรอยละ 69.86 ขายผาไหมอยางเดยว รองลงมารอยละ 28.77

ขายเสนไหมอยางเดยว และ รอยละ 1.37 ขายทงเสนไหม และผาไหม (ตารางท 3.3)

-21-

ตารางท 3.3 ลกษณะการประกอบอาชพหตถกรรมของเกษตรกรสมาชก รายการ รอยละ

1. ขายผาไหมอยางเดยว 69.86 2. ขายเสนไหมอยางเดยว 28.77 3. ขายทงเสนไหมและผาไหม 1.37 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ มถนายน 2561)

3.2.4 แหลงทมาของเสนไหมทเกษตรกรสมาชกน ามาทอผา เกษตรกรรอยละ 71.23 ซอเสนไหมจากตลาดทวไป ราคาเฉลย 2,022.50 บาท/กก.

รองลงมารอยละ 50.69 เกษตรกรสาวไหมใชเอง และอกรอยละ 19.18 ไดรบการสนบสนนเสนไหมจากมลนธสงเสรมศลปาชพ ในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ซงเมอเกษตรกรทรบเสนไหมจากมลนธแลวจะทอผาตามค าสงซอจากมลนธ (ตารางท 3.4)

ตารางท 3.4 แหลงของเสนไหมทเกษตรกรสมาชกน ามาทอผา รายการ1/ รอยละ

1. ซอจากตลาดทวไป 71.43 2. สาวไหมเอง 50.69 3. ไดรบการสนบสนน2/ 19.18 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ มถนายน 2561) หมายเหต : 1/ ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ

2/ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากมลนธสงเสรมศลปาชพ ในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ

3.2.5 ความตองการใชเสนไหมส าหรบทอผา เกษตรกรรอยละ 83.33 มความตองการเสนไหมพง ไดแก ไหมนอย ไหมสาวเลย และไหม 3

เฉลย 6 กก./ป และรอยละ 81.67 ตองการไหมยน ไดแก ไหมนอย ไหมเครอ และไหม 1 ทงน ไหมยน เปนไหมทมความส าคญในการทอผา เนองจากไหมชนดนจะตองเปนไหมทมความเรยบตอเนอง ไมมปมปม เพอใหไดผาไหมทเรยบเนยนสวย เกษตรกรบางสวนยงผลตเสนไหมไมไดตามคณสมบตทตองการ (ตารางท 3.5 )

ตารางท 3.5 ชนดเสนไหมทเกษตรกรตองการส าหรบทอผา รายการ1/ รอยละ ปรมาณ (กก./ป)

1. ไหมยน 83.33 6 2. ไหมพง 81.67 4 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ มถนายน 2561) หมายเหต : 1/ ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ

-22-

3.2.6 ปญหาดานอาชพหตถกรรมของเกษตรกรสมาชก เกษตรกรรอยละ 62.26 มปญหาดานอาชพหตถกรรม ไดแก ปญหาดานการขาดแคลน

เสนไหมคณภาพด เสนไหมไมเพยงพอตอความตองการของสมาชกในกลม และขาดเงนทนหมนเวยน กลาวคอ เกษตรกรจะตองทอผาจนเสรจ เมอขายผาไดแลวจงน าเงนมาซอเสนไหมเพอทอผาผนใหมได ท าใหสมาชกในกลมไมมความคลองตวในการประกอบอาชพหตถกรรมเพอเปนรายไดเสรม ประกอบกบ เสนไหมทซอในตลาดทวไป หรอซอจากพอคาคนกลางมราคาทสง อยางไรกตาม อกรอยละ 37.74 เกษตรกรไมประสบปญหาดานหตถกรรม (ตารางท 3.6 )

ตารางท 3.6 ปญหาดานอาชพหตถกรรมของเกษตรกรสมาชก ป 2560

รายการ รอยละ 1. ประสบปญหา 62.26 2. ไมประสบปญหา 37.74

รวม 100.00 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ มถนายน 2560)

3.3 ขอก าหนดการใหบรการเกษตรกรสมาชกของธนาคารหมอนไหม 3.3.1 จงหวดนครพนม

หนวยงานทรบผดชอบ คอ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ สกลนคร โดยจดตงธนาคารฯ ณ กลมทอผาไหมวดธาตประสทธ ต.นาหวา อ.นาหวา จ.นครพนม ใหบรการเกษตรกรสมาชก ดงน

1) ยมเสนไหมไดคราวละไมเกน 3 กโลกรมตอราย 2) ระยะเวลายม 2 เดอน นบจากวนรบเสนไหม และธนาคารสามารถคดดอกเบยไดไมเกน

รอยละ 0.75 ตอเดอน 3) กรณไมคนตามก าหนดจะตองเสยคาปรบเพมกโลกรมละ 50 บาทตอเดอน 4) ผยมทยงไมคนเสนไหมทยมในคราวกอน จะยมเสนไหมใหมไมได 5) ผยมจะตองท าสญญา/ขอตกลงกบธนาคาร โดยมสมาชกค าประกนรวมอยางนอย 1 คน 6) ผยมจะตองคนเปนเงนสด ตามราคาปจจบนของเสนไหมประเภทเดยวกน พรอมดอกเบย

และคาปรบ 7) ตองมเสนไหมคงเหลอในธนาคารไมนอยกวารอยละ 5 (เปนทนส ารอง)

3.3.2 จงหวดสกลนคร หนวยงานทรบผดชอบ คอ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ สกลนคร โดยจดตงธนาคารฯ

ณ กลมทอผาไหมบานหนองแข ต.ตองโขบ อ.โคกศรสพรรณ จงหวดสกลนคร ใหบรการเกษตรกรสมาชก ดงน 1) ยมเสนไหมไดคราวละไมเกน 1 กโลกรมตอราย

-23-

2) ระยะเวลายม ตองคนเสนไหมภายใน 6 เดอน นบจากวนรบเสนไหม และธนาคารสามารถคดดอกเบยไดไมเกนรอยละ 0.50 ตอเดอน

3) กรณไมคนตามก าหนดจะตองเสยคาปรบเพมกโลกรมละ 30 บาทตอเดอน 4) สมาชกตองสงผาไหมมดหมเขากลมเดอนละ 2 เมตร 5) ผยมทยงไมคนเสนไหมทยมในคราวกอน จะยมเสนไหมใหมไมได 6) ผยมจะตองคนเปนเงนสด ตามราคาปจจบนของเสนไหมประเภทเดยวกน พรอมดอกเบย

และคาปรบ 7) ผยมจะตองท าสญญา/ขอตกลงกบธนาคาร โดยมสมาชกค าประกนรวมอยางนอย 1 คน 8) ตองมเสนไหมคงเหลอในธนาคารไมนอยกวารอยละ 5 (เปนทนส ารอง)

3.3.3 จงหวดอบลราชธาน หนวยงานทรบผดชอบ คอ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ อบลราชธาน โดยจดตง

ธนาคารฯ ณ กลมปลกหมอนเลยงไหม และทอผาไหมบานไพบลย ต.ไพบลย อ.น าขน จ.อบลราชธาน 1). สมาชกจะยมเสนไหมจากธนาคารไดไมเกนครงละ 3 กโลกรม สามารถยมเปนชนด

หรอประเภทเสนไหมเดยวกนได หรอเปนเสนไหมคละกนระยะเวลาการยมเสนไหมไมเกน 4 เดอน หากสมาชกช าระไมไดตามก าหนด ตองช าระคาปรบอกในอตรารอยละ 3 บาท/เดอนแกธนาคาร

2) การกยมเสนไหมแตละครงตองไดรบการพจารณาอนมตจากคณะกรรมการของธนาคาร และมสมาชกค าประกนจ านวน 2 คน ตามแบบใบยมเสนไหมทก าหนด

3) การกยมเสนไหม ตองช าระธนาคารเปนเสนไหมในปรมาณหรอคณภาพเสนไหมทใหกยม หากช าระเปนเปนเสนไหมไมได สมาชกสามารถช าระคนเปนผาไหม หรอเปนเงนสดกได แตตองมมลคาเทากบราคาเสนไหม พรอมดอกเบยรอยละ 3 บาท / เดอน

4) สมาชกยมเสนไหม 1 กโลกรม ตองช าระคนเสนไหมแกธนาคารเพม 1 ขด หรอช าระเปนจ านวน 1 กโลกรม 1 ขด สมาชกตองคนเสนไหมใหธนาคารโดยจายเปนดอกเบยเสนไหมเพมเปน 1 ขด / กโลกรม

5) ธนาคารตองจดใหมการประชมอยางนอย 1 ครง/เดอน สมาชกตองมาเขารวมประชมทกครง หากไมมารวมประชมเกน 3 ครงโดยไมบอกกลาว และไมมเหตผลอนสมควร ใหตดออกจากการเปนสมาชกกลม และในการขาดประชมแตละครงใหสมาชกทขาดประชมจายคาปรบ 50 บาท / ครงแกธนาคาร (เหรญญก) เพอเปนคาใชจายในการบรหารจดการกลมและเขากองทนธนาคารเสนไหม 3.3.4 จงหวดมหาสารคาม

หนวยงานทรบผดชอบ คอ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ รอยเอด โดยจดตงธนาคารฯ ณ กลมปลกหมอนเลยงไหม และทอผาบานโคกลาม ต.หนองบว อ.พยคฆภมพสย จ.มหาสารคาม ใหบรการเกษตรกรสมาชก ดงน

1) ยมเสนไหมไดคราวละไมเกนคนละ 2 กโลกรมตอครง 2) ระยะเวลายม 2 เดอน นบจากวนรบเสนไหม

-24-

3) ถายมเสนไหมเกนระยะเวลา 2 เดอน ปรบเปนเงนรอยละ 3 บาท/ราคาของเสนไหม ขณะนน 4) ตองมการจดประชมสมาชกกลมอยางนอย 1 ครง/เดอน และการเขารวมประชมของ

สมาชก ตองมาเขารวมประชมทกครง หากไมมารวมประชมเกน 3 ครง ใหสมาชกขาดประชมจายคาปรบ 50 บาท/ครง แกเหรญญก เพอเปนคาใชจายในการบรหารจดการกลม

5) กรณยมเสนไหมแลว หากสมาชกไมสามารถคนเปนเสนไหมได อนโลมใหคนเปนผาไหมได แตตองคนใหในปรมาณทมมลคาเทากบราคาเสนไหม หรอสามารถคนเปนเงนสดได ตามมลคาของราคา เสนไหม และรวมดอกเบยเปนเงนรอยละ 3 บาท/เดอน คดดอกเบยหลงจากวนทยมเสนไหม

6) การณยมเสนไหมแลว หากสมาชกตองการสงคนเปนเสนไหม การยมเสนไหม 1 กโลกรม สมาชกตองคนเสนไหมใหธนาคารโดยจายเปนดอกเบยเสนไหมเพมเปน 1 ขด/กโลกรม

7) การยมเสนไหมกรณไมสามารถคนเสนไหมหรอคนเงนได สมาชกสามารถจาย เฉพาะดอกเบยกอนได แตไมเกน 2 เดอน นบจากวนทท าสญญายมเสนไหม

8) การยมเสนไหมแตละครงผอนมตใหยมตองเปนประธานกลม และมพยานไมนอยกวา 2 คน 9) สญญากยมเสนไหม ออกโดยศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ รอยเอด 10) สถานทเกบรวบรวมเสนไหมใหผใหญบาน หม 6 เปนผรวบรวม

3.3.5 จงหวดนครราชสมา หนวยงานทรบผดชอบ คอ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ นครราชสมา โดยจดตง

ธนาคารฯ ณ กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานคมมะอ ใหบรการเกษตรกรสมาชก ดงน 1) ยมเสนไหมไดคราวละไมเกนคนละ 2 กโลกรมตอครง 2) ระยะเวลายม 3 เดอน นบจากวนรบเสนไหม 3) คาสมาชกแรกเขา 50 บาท/ราย หนละ 100 บาท 4) การสงคน ใหสงคนเปนเงนสด พรอมดอกเบย เสนไหมยน(ควบ 6) จ านวน 80 บาท

ตอกโลกรม และเสนไหมนอย 50 บาท/กโลกรม 3.3.6 จงหวดชยภม

หนวยงานทรบผดชอบ คอ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ ชยภม โดยจดตงธนาคารฯ ณ กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานดงบง อ.คอนสาร จ.ชยภม ในการจดตงธนาคาร มการระดมทนหน เปนคาแรกเขา 200 บาทตอราย หนละ 100 บาท การด าเนนงานธนาคารฯ บานดงบง จะมรปแบบทแตกตางออกไป ดงน

ลกษณะการด าเนนงานของธนาคารจะรวบรวมเสนไหมจากสมาชก โดยสมาชกจะตองน าสงเสนไหมคนละ 1 กโลกรม เพอน ามารวบรวมและสงเสนไหมใหกบสมาชกทเปนผประกอบการ คอ คญาบาตกโดยมการท าสญญาขอตกลงรวมกนกบผประกอบการในการซอขาย เปนการจ าหนายแบบสนเชอ 4 เดอน และจายเปนเงนสด เมอไดรบเงนแลว ธนาคารจะบรหารจดการภายในกลมตอไป

บทท 4 ผลการประเมน

การประเมนผลธนาคารหมอนไหม ป 2560 ประเมนผลในดานปจจยน าเขา (Inputs) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Outputs) และผลลพธ (Outcomes) ของธนาคารทจดตงในป 2560 จ านวน 6 แหง ในพนท 6 จงหวด ไดแก จงหวดสกลนคร นครพนม อบลราชธาน มหาสารคาม ชยภม และนครราชสมา รายละเอยดดงน

4.1 ปจจยน าเขา (Inputs) 4.1.1 กลมเกษตรกร/สถาบนเกษตรกรทคดเลอกใหจดตงธนาคารหมอนไหม

การด าเนนงานจดตงธนาคารหมอนไหม ป 2560 ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ พจารณากลมเกษตรกร/สถาบนเกษตรกรทตรงตามคณสมบตเพอจดตงธนาคารหมอนไหม ซงคดเลอกจ านวน 6 แหง ในพนท 6 จงหวด ไดแก จงหวดนครพนม สกลนคร อบลราชธาน ชยภม นครราชสมา และมหาสารคาม รายละเอยดดงน

1) ศนยหตถกรรมวดธาตประสทธ จงหวดนครพนม 2) กลมทอผาไหมบานหนองแข จงหวดสกลนคร 3) กลมผปลกหมอนเลยงไหมและทอผาไหมบานไพบลย จงหวดอบลราชธาน 4) กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานโคกลาม จงหวดมหาสารคาม 5) กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานคมมะอ จงหวดนครราชสมา 6) กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานดงบง จงหวดชยภม

4.1.2 งบประมาณ ป 2560 โครงการธนาคารหมอนไหมไดรบงบประมาณในการด าเนนงานจดตงธนาคาร

จ านวน 1,167,500 บาท แบงเปนงบด าเนนงานโครงการพฒนาประสทธภาพการผลตหมอนไหมดวยระบบแปลงใหญ จ านวน 917,500 บาท ด าเนนการในพนท 5 แหง คอ จงหวดอบลราชธาน ชยภม สกลนคร นครราชสมา และมหาสารคาม และ งบด าเนนงานโครงการตามรอยพระบาทคพระบารม สตนก าเนดศลปาชพ จ านวน 250,000 บาท ด าเนนการ ในจงหวดนครพนม ขณะนเบกจายงบประมาณไปแลวจ านวน 1,166,000 บาท คดเปนรอยละ 99.87 ของงบประมาณทไดรบ 1,167,500 บาท

งบด าเนนงานโครงการพฒนาประสทธภาพการผลตหมอนไหมดวยระบบแปลงใหญ ใชส าหรบด าเนนงานใน 5 จงหวด เบกจายแลว จ านวน 916,000 บาท คดเปนรอยละ 99.84 ของงบประมาณทไดรบ เปนการเบกจายการจดกจกรรมจดเวทชมชน จ านวน 37,500 บาท กจกรรมสนบสนนเสนไหม จ านวน 855,000 บาท และกจกรรมการประชมเจาหนาทตดตามความกาวหนา ในการด าเนนงานโครงการ จ านวน 10,000 บาท และกจกรรมการตดตามนเทศโครงการ 13,500 บาท

-26-

งบด าเนนงานโครงการตามรอยพระบาท คพระบารม สตนก าเนดศลปาชพ ส าหรบด าเนนงานในจงหวดนครพนม เบกจายงบประมาณในการสนบสนนเสนไหม จ านวน 250,000 บาท คดเปนรอยละ 100 ของเปาหมาย โดยแตละแหงไดรบการจดสรรงบประมาณทนเวลาตอการด าเนนงานในแตละกจกรรม (ตารางท 4.1)

ตารางท 4.1 งบประมาณทไดรบการจดสรรเพอด าเนนงานธนาคารหมอนไหม ป 2560

รายการ งบประมาณทไดรบการจดสรร (บาท)

รอยละ แผน ผล

1. งบด าเนนงานโครงการพฒนาประสทธภาพการผลตหมอนไหมดวยระบบแปลงใหญ จ านวน 5 แหง คอ อบลราชธาน ชยภม สกลนคร นครราชสมา และมหาสารคาม

1.1. จดเวทชมชน 37,500 37,500 100.00 1.2. สนบสนนเสนไหม 855,000 855,000 100.00 1.3. การบรหารโครงการ

- ประชม จนท. ตดตามความกาวหนา

10,000 10,000 100.00

- ตดตามนเทศงานโครงการ 15,000 13,500 90.00 รวม 917,500 916,000 99.84

2. งบด าเนนงานโครงการตามรอยพระบาท คพระบารม สตนก าเนดศลปาชพ จ านวน 1 แหง จงหวด นครพนม 2.1 สนบสนนเสนไหม 250,000 250,000 100.00

รวม 250,000 250,000 100.00 รวมทงหมด (1+2) 1,167,500 1,166,000 99.87

ทมา : กรมหมอนไหม (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

4.1.3 ปจจยการผลตทสนบสนน ผลการด าเนนงานสนบสนนเสนไหมตามความตองการของกลมเกษตรกร ไดท าการสนบสนน

เสนไหม จ านวนทงสน 536 กโลกรม คดเปนรอยละ 89.33 ของเปาหมาย 600 กโลกรม แบงเปนการสนบสนนเสนไหมทด าเนนการไดมากกวาแผน 2 จงหวด ไดแก จงหวดนครพนม และชยภม ด าเนนการไดรอยละ 103 และ 120 ตามล าดบ ด าเนนการไดตามแผน ไดแก จงหวดมหาสารคาม คดเปนรอยละ 100 และด าเนนการไดต ากวาแผน ไดแก จงหวดนครราชสมาอบลราชธาน และ สกลนคร คดเปนรอยละ 80 75 และ 63 ตามล าดบ (ตารางท 4.2)

สาเหตการสนบสนนเสนไหมใหกบธนาคารบางแหงไดต ากวาแผน เนองจากในชวงทม การสงซอเสนไหมตามความตองการของเกษตรกร มการปรบราคาสงขน ประกอบกบงบประมาณทไดรบการจดสรรในการจดซอเสนไหมมจ านวนจ ากด จงท าใหธนาคารบางแหงไดรบเสนไหมไมไดตามเปาหมาย ทงนระยะเวลาในการจดสรรเสนไหมใหกบธนาคารทง 6 แหง เปนไปตามแผน

-27-

ตารางท 4.2 ปรมาณเสนไหมทสนบสนนใหกบธนาคารในป 2560

จงหวด ปรมาณเสนไหมทจดสรร (กก.) รอยละ แผน ผล

1. นครพนม 100 103 103.00 2.สกลนคร 100 63 63.00 3.อบลราชธาน 100 75 75.00 4. มหาสารคม 100 100 100.00 5. ชยภม 100 120 120.00 6. นครราชสมา 100 80 80.00

รวม 600 536 89.33 ทมา : กรมหมอนไหม และศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรต (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

ตารางท 4.3 ระยะเวลาในการจดสรรเสนไหมตงตนใหกบธนาคาร ป 2560

ธนาคาร ระยะเวลาในการจดสรรเสนไหม

แผน ผล 1. อบลราชธาน ธ.ค. - พ.ค. ธ.ค. - พ.ค. 2. สกลนคร ม.ค. – ก.พ. ม.ค. – ก.พ. 3. นครพนม1/ ก.พ. ก.พ. 4. มหาสารคาม ม.ค. – ก.พ. ม.ค. – ก.พ. 5. ชยภม ม.ค. – ก.พ. ม.ค. – ก.พ. 6. นครราชสมา ม.ค. – ก.พ. ม.ค. – ก.พ. ทมา : กรมหมอนไหม และศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ (ณ เดอนกนยายน 2560) หมายเหต : 1/จงหวดนครพนมใชงบด าเนนงานโครงการตามรอยพระบาท คพระบารม สตนก าเนดศลปาชพ

4.2 กระบวนการ (Process) 4.2.1 การคดเลอกใหจดตงธนาคาร

1) หลกเกณฑการคดเลอกกลมเกษตรกรเพอจดตงธนาคาร ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ สกลนคร รอยเอด (ด าเนนการทจงหวดมหาสารคาม)

ชยภม นครราชสมา และอบลราชธาน ทรบผดชอบในพนทรวมกบส านกงานหมอนไหมเฉลมพระเกยรต ฯ เขต 2 – 4 และ 6 (จงหวดอดรธาน ขอนแกน นครราชสมา และศรสะเกษ) ด าเนนการคดเลอกกลมเกษตรกรตามหลกเกณฑการคดเลอกเพอจดตงธนาคาร โดยกลมเกษตรกรทจะจดตงธนาคารจะตองเปนกลมเกษตรกรทขาดแคลนเสนไหมคณภาพด และตองการจะด าเนนงานธนาคารฯ เพอเปนแหลงเสนไหม

-28-

ในชมชน และกลมมความพรอม มความสมครใจทจะด าเนนการ รวมทงสมาชก ในกลมใหความรวมมอด ซงกลมเกษตรกรทไดรบคดเลอกใหเขารวมโครงการทง 6 แหง นน มคณสมบตตามหลกเกณฑทก าหนด

2) การจดเวทชมชน หลงจากคดเลอกกลมเพอจดต งธนาคารแลว ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ

ด าเนนการจดเวทชมชน เพอประชาสมพนธโครงการ และวางแผนการด าเนนงานโดยยดหลกใหชมชน มสวนรวมในการเสนอแนวทางการด าเนนงานของธนาคารฯ ตลอดจนวางแผนการด าเนนงานรวมกนระหวางเจาหนาทเกษตรกรสมาชก และหนวยงานทเกยวของทกภาคสวน พรอมทงจดท าแผนสนบสนนเสนไหม จดท าแผนการทอผารวมกบหนวยงานท เกยวของเชงบรณาการ โดยมแผนในการจดเวทชมชน จ านวน 1 ครง/แหง ทงหมด 6 แหง ในชวงเดอนพฤศจกายน ถง เดอนธนวาคม 2559 ซงการปฏบตงานสามารถท าไดตามแผนทงหมด (ขอมล ณ 30 กนยายน 2560) 4.2.2 การบรหารจดการธนาคาร

1) การจดตงคณะกรรมการบรหารและจดการธนาคาร ในการด าเนนงานธนาคาร ตองมการคดเลอกคณะกรรมการเพอด าเนนงานบรหารจดการ

ภายในธนาคาร ซงมาจากสมาชกกลมเปนผ เลอกคณะกรรมการ โดยคณะกรรมการนจะท าหนาท เปนผควบคมเกบรกษาเสนไหมและพจารณาจ านวนเสนไหมทจะใหยมและรบคน ตามระเบยบขอบงคบ ทสมาชกรวมกนจดท าไวเปนลายลกษณอกษร และจดท าบญชของธนาคาร โดยมเจาหนาทกรมหมอนไหมเปนทปรกษาและใหค าแนะน าอยางใกลชด ซงกลมเกษตรกรทง 6 แหง ด าเนนการคดเลอกคณะกรรมการ เพอบรหารจดการธนาคารเรยบรอยแลว โดยมจ านวนกรรมการ 7-12 รายตอธนาคาร องคประกอบของคณะกรรมการประกอบไปดวยประธานกลม รองประธาน เลขานการ ปฏคมกลม ประชาสมพนธกลม เหรญญกกลม และทปรกษากลม มการก าหนดหนาทแตกตางกนไป รวมทงมการก าหนดระเบยบขอบงคบในการด าเนนงานธนาคาร และจดท าบญชของธนาคารเสนไหมอยางเปนสดสวน

2) การก าหนดระเบยบขอบงคบในการด าเนนงานธนาคาร ธนาคารแตละแหงมการก าหนดระเบยบขอบงคบการด าเนนงานธนาคารแตกตางกนไป

ขนอยกบความพรอม และขอตกลงของกลม จากการส ารวจพบวา ธนาคารทง 6 แหง ด าเนนการก าหนดระเบยบขอบงคบเสรจเรยบรอยแลว ซงสวนใหญมระเบยบขอบงคบคลายกนคอ ใหบรการยมเสนไหมได ไมเกนคนละ 1-3 กก./ครง พรอมดอกเบย สามารถยมไดไมเกน 2 -6 เดอน และการช าระคนสามารถคนเปนเสนไหม ผาไหม หรอเงนสดได และหากผดนดช าระคนจะมการปรบดอกเบยเพมเตมขนดวย ซงแตละแหง มขอก าหนดในรายละเอยดปรมาณการยม/คน ดอกเบย และระยะเวลาการยมทแตกตางกนไป นอกจากนมกลมเกษตรกร 1 แหง ทมการด าเนนงานทแตกตางจากกลมอน คอ รวบรวมเสนไหมจากสมาชกเพอน าไปขายใหกบผประกอบการ ตามทไดท าขอตกลงกนไว และน าเงนทไดจากการขายเสนไหมมาปนผลใหกบสมาชกของธนาคาร ส าหรบรายละเอยดระเบยบขอบงคบตาง ๆ ของแตละธนาคาร (ตารางท 4.4)

ตารางท 4.4 ระเบยบขอบงคบในการด าเนนงานของธนาคารหมอนไหม ป 2560

จงหวด ระเบยบการยม ระเบยบการคน หมายเหต

จ านวน ดอกเบย ระยะเวลา การช าระคน คาปรบ

1. อบลราชธาน 3 กก./ครง/ราย รอยละ 3 บาท/เดอน 4 เดอน - สามารถคนเปนผ าไหม/เสน ไหม/เงนสด

โดยคดมลคาการช าระคนเทากบเสนไหมทยมไป

รวมกบดอกเบย

รอยละ 5 /ราคาเสน

ไหมขณะนน

ตองเขาประชมทกครง หากขาดประชม

ปรบ50 บาท/ครง เพอเปนคาบรหาร

จดการกลม

2. สกลนคร 1 กก./ครง/ราย รอยละ 0.50 บาท/เดอน 6 เดอน - คนเปนผาไหมมดหมเขากลมเดอนละ 2 เมตร

- หรอเงนสดตามราคาปจจบนของเสนไหม

กก.ละ 30 บาท/เดอน

3. นครพนม 3 กก./ครง/ราย รอยละ 0.75 บาท/เดอน 2 เดอน - คนเปนเงนสด ตามราคาปจจบนของเสนไหม

ประเภทเดยวกน พรอมดอกเบยและคาปรบ

กก.ละ 50 บาท/เดอน

4. นครราชสมา 3 กก./ครง/ราย - ไหมควบ 6 80 บาท/กก.

- ไหมนอย 50 บาท/กก.

3 เดอน - คนเปนเงนสดพรอมดอกเบย คาแรกเขา 100 บาท เปนหนในกลม

ส าหรบบรหารจดการภายในกลม

5. มหาสารคาม 2 กก./ครง/ราย รอยละ 1 บาท/เดอน 2 เดอน - คนเปนเสนไหม/ผาไหม ในปรมาณและมลคา

เทากบราคาเสนไหม/เงนสด รวมดอกเบย

รอยละ 3/ราคาเส น

ไหมขณะนน

หากขาดประชมสมาชกเกน 3 คร ง

ปรบ 50 บาท เขากลม

6. ชยภม - สมาชกในกลมปลกหมอนเลยงไหม และสาวไหมเอง และด าเนนการรวบรวมเสนไหมภายในกลม ไปจ าหนายใหเอกชน

- การด าเนนงานในรปแบบธนาคารในปแรก ท าการรวบรวมเสนไหมจากภายในกลมคนละ 1 กก. และน าไปจ าหนายใหกบผประกอบการทท า

สญญารวมกนกบกลม และน าเงนทไดมาปนผลใหกบสมาชกภายในกลม

คาแรกเขาเปนสมาชก 200 บาท/ราย

ทมา : คณะกรรมการบรหารจดการธนาคารฯ ทง 6 แหง (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

-29-

-30-

3) กจกรรมการจดท าบญชของธนาคาร ในการด าเนนงานธนาคารฯ แตละแหงจะตองจดท าบญชการยม/คน/น าสงเสนไหมของ

สมาชกไวเปนลายลกษณอกษร แตละธนาคารจะมการแตงตงผดแลบญช นนคอเหรญญก ประจ ากลม โดยการบนทกขอมล ซงเปนการบนทกลงในสมด และจะตองเปดบญชกองทนธนาคารเสนไหมส าหรบเปนเงนทนหมนเวยนใชในการด าเนนงานธนาคารในปตอไป รวมทงมการควบคม/ตรวจสอบการใหบรการ เสนไหมในธนาคารแกสมาชก อยางชดเจน ทงนการบนทกบญชของธนาคาร ยงไมเปนแนวทางเดยวกน ธนาคารแตละแหงจดบนทกบญชตามความสะดวกของตนเอง

กลาวโดยสรปในประเดนดานการบรหารจดการธนาคาร ซงม 3 กจกรรมหลกๆ คอ กจกรรมจดตงคณะกรรมการเพอบรหารจดการธนาคาร กจกรรมก าหนดระเบยบขอบงคบในการด าเนนงานธนาคาร และกจกรรมจดท าบญชของธนาคาร ผลการด าเนนงานสามารถท าไดตามแผน ธนาคารทง 6 ธนาคาร มการด าเนนการจดกจกรรมดงกลาวเรยบรอย (ตารางท 4.5)

ตารางท 4.5 กจกรรมการบรหารจดการธนาคาร หนวย : แหง

กจกรรม ผลการด าเนนงาน

ม ไมม รวม 1. จดตงคณะกรรมการบรหารและจดการธนาคาร 6 - 6 2. ก าหนดระเบยบขอบงคบการด าเนนงานธนาคาร 6 - 6

3. จดท าบญชยม - คน เสนไหม 6 - 6

ทมา : จากกรมหมอนไหม ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรต และคณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

4.2.3 การก ากบดแลการปฏบตงาน กจกรรมการก ากบดแลการปฏบตงานในแผนการปฏบตงานโครงการธนาคารหมอนไหม

ป 2560 ด าเนนการ 2 กจกรรม ไดแก (ตารางท 4.6) 1) การประชมเจาหนาทเพอตดตามความกาวหนาในการด าเนนงาน ก าหนดแผนในการ

ตดตามจ านวน 5 ครง/แหง ด าเนนการไดตามเปาหมายทง 6 แหง 2) การตดตามใหค าปรกษาแกกลมเกษตรกร ก าหนดแผนในการตดตามใหค าปรกษาแกกลม

เกษตรกร จ านวน 10 ครง/แหง ด าเนนการได 10 ครง/แหงครบตามเปาหมาย

-31-

ตารางท 4.6 กจกรรมการก ากบดแลการปฏบตงาน หนวย : ครง/แหง

กจกรรม ผลการด าเนนงาน

เปาหมาย ผล 1. ประชมเจาหนาทเพอตดตามความกาวหนา 5 5 2. ใหค าปรกษาแกกลมเกษตรกร 10 10 ทมา : จากกรมหมอนไหม ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรต (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

4.3 ผลผลต (Outputs) 4.3.1 ธนาคารสนคาเกษตรทจดตง

1) ธนาคารหมอนไหมทไดรบการจดตงในป 2560 และจ านวนสมาชกธนาคาร ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรต คดเลอกกลมเกษตรกรทมคณสมบตตามหลกเกณฑ

การเขารวมธนาคาร โดยสามารถจดตงธนาคารหมอนไหม ไดจ านวน 6 แหง ตามเปาหมาย มเกษตรกร มาสมครสมาชกแลวจ านวน 345 ราย โดยธนาคารทจดตงในจงหวดชยภม มจ านวนสมาชกมากทสด จ านวน 85 ราย รองลงมาธนาคารในจงหวดสกลนคร จ านวน 72 ราย ธนาคารในจงหวดอบลราชธาน จ านวน 65 ราย ธนาคารในจงหวดนครพนม จ านวน 50 ราย ธนาคารในจงหวดนครราชสมา จ านวน 42 ราย และธนาคาร ในจงหวดมหาสารคาม จ านวน 31 ราย (ตารางท 4.7)

ตารางท 4.7 จ านวนเกษตรกรสมาชกธนาคารหมอนไหม ป 2560

ธนาคาร จ านวนสมาชก (ราย) 1. ศนยหตถกรรมวดธาตประสทธ จ.นครพนม 50 2. กลมทอผาไหมบานหนองแข จ. สกลนคร 72 3. กลมผปลกหมอน เลยงไหมและทอผาไหมบานไพบลย จ.อบลราชธาน 65 4. กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานโคกลาม จ.มหาสารคาม 31 5. กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานคมมะอ จ.นครราชสมา 42 6. กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานดงบง จ.ชยภม 85

รวม 345 ทมา : ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรต (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

2) การจดสรรเสนไหมใหกบธนาคาร ธนาคารหมอนไหมไดรบการจดสรรเสนไหมตงตนครบทง 6 ธนาคาร ตามเปาหมาย

ทงน ปรมาณเสนไหมทไดรบการจดสรร ขนอยกบความตองการของเกษตรกรในพนทแตกตางกนไป จงท าใหแตละธนาคารไดรบเสนไหมในปรมาณทแตกตางกน (ตารางท 4.8)

-32-

ตารางท 4.8 ธนาคารทไดรบการจดสรรเสนไหม

ธนาคาร ไดรบการจดสรร ไมไดรบการจดสรร 1. จงหวดนครพนม 100.00 - 2. จงหวดสกลนคร 100.00 - 3. จงหวดอบลราชธาน 100.00 - 4. จงหวดมหาสารคาม 100.00 - 5. จงหวดนครราชสมา 100.00 - 6. จงหวดชยภม 100.00 - ทมา : ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

3) การตดตามและใหค าปรกษาการด าเนนงานของเจาหนาท จากการสอบถามคณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร ทง 6 แหง ไดรบการตดตาม

และใหค าแนะน า ค าปรกษาจากเจาหนาททง 6 แหง คดเปนรอยละ 100 โดยเจาหนาทจะตดตามและใหค าปรกษาในดานการด าเนนงานในรปแบบธนาคาร การก าหนดระเบยบ/เงอนไขการด าเนนงานธนาคาร การยม/คนภายในธนาคาร การจดเกบเสนไหม การผลตผาไหม รวมทงการอบรมใหความรกบเกษตรกรสมาชกในดานตางๆ เชน การยอมเสนไหม การสาวไหม เปนตน (ตารางท 4.9) ตารางท 4.9 การตดตามและใหค าปรกษาการด าเนนงานของเจาหนาท

หนวย : แหง รายการ ไดรบ ไมไดรบ รวม

1. การด าเนนงานในรปแบบธนาคาร 6 - 6 2. การก าหนดระเบยบ/เงอนไข 6 - 6 3. การจดเกบเสนไหม/การผลตผาไหม 6 - 6 4. อบรมใหความร 6 - 6 ทมา : จากการส ารวจคณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร (ขอมล ณ เดอนกนยายน 2560)

4.3.2 การมสวนรวมของชมชน

1) การเขารวมประชมประชาพจารณ/เขารวมเวทชมชน เจาหนาททรบผดชอบโครงการ จดประชมประชาพจารณ/เวทชมชน ใหกบกลม

เกษตรกรเปาหมาย โดยชแจงรายละเอยดรปแบบการด าเนนงานธนาคาร การจดท าบญช ระเบยบเงอนไขการยม - คน ตลอดจนสอบถามความตองการเสนไหมของกลมเพอน ามาทอผา เพอน ามาวางแผนในการจดสรรปรมาณ/ชนดของเสนไหมใหตรงกบความตองการของเกษตรกร

-33-

จากการสอบถามเกษตรกรรอยละ 97.22 เขารวมการประชมประชาพจารณ/เขารวมเวทชมชน ททางศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯจด อกรอยละ 2.78 ไมไดเขารวม เนองจากเกษตรกรสมาชกตดภารกจในวนดงกลาว (ตารางท 4.10)

โดยเกษตรกรทเขารวมประชมฯ รอยละ 33.78 เขาใจรายละเอยดทเจาหนาทชแจงในการประชม ในระดบมากทสด รองลงมารอยละ 32.43 เขาใจในระดบปานกลาง รอยละ 31.08 เขาใจในระดบมาก และรอยละ 2.70 เขาใจในระดบนอย (ภาพท 4.1) ตารางท 4.10 การเขารวมประชมประชาพจารณ/เขารวมเวทชมชน

รายการ รอยละ 1. เขารวม 97.22 2. ไมเขารวม 2.78

รวม 100.00 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

ภาพท 4.1 ระดบความรความเขาใจของเกษตรกรสมาชกหลงเขารวมประชม ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

2) การมสวนรวมในการบรหารจดการธนาคาร

มากทสด, 33.78%

มาก, 31.08%

ปานกลาง, 32.43%

นอย, 2.70%

-34-

จากการสอบถามเกษตรกรสมาชกถงการมสวนรวมในการบรหารจดการธนาคาร พบวาสวนใหญเกษตรกรสมาชกรอยละ 87.09 มสวนรวมในการบรหารจดการธนาคาร อกรอยละ 12.91 ไมไดมสวนรวมเนองจากในการประชมทมการคดเลอกกรรมการ การวางแผนปจจยการผลต เกษตรกรสมาชก ตดภารกจ จงไมสามารถเขารวมประชมเพอบรหารจดการธนาคาร (ตารางท 4.11)

เกษตรกรมสวนรวมในแตละดานแตกตางกนไป โดยมสวนรวมในการเขารวมประชมสมาชกอยางสม าเสมอทกครง คดเปนรอยละ 91.53 รองลงมามสวนรวมดานการก าหนดระเบยบธนาคาร คดเปนรอยละ 90.30 ดานคดเลอกคณะกรรมการ คดเปนรอยละ 90 รวมเปนกรรมการ รวมคดเลอกสมาชก และรวมจดสรร/วางแผนปจจยการผลต คดเปนรอยละ 86.67 82.35 และ 76.19 ตามล าดบ (ตารางท 4.11) ตารางท 4.11 การมสวนรวมในการด าเนนงานธนาคารในดานตางๆ

หนวย : รอยละ รายการ มสวนรวม ไมมสวนรวม

1. คดเลอกคณะกรรมการ 90.00 10.00 2. รวมเปนคณะกรรมการ 86.67 13.33 3. จดสรร/วางแผนปจจยการผลต 76.19 23.81 4. คดเลอกสมาชกธนาคาร 82.35 17.65 5. ก าหนดระเบยบธนาคาร 90.38 9.62 6. ประชมสมาชก 91.53 8.47

เฉลย 87.09 12.91 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

4.3.4 การใชบรการธนาคาร

1) การใชบรการธนาคาร ในป 2560 เกษตรกรสมาชกรอยละ 66.67 ใชบรการธนาคารแลว อกรอยละ 33.33

ยงไมไดใชเนองจากเกษตรกรยงทอผาไหมไมเสรจ จงยงไมมาใชบรการยมเสนไหมจากธนาคาร (ภาพท 4.2) ทงนเกษตรกรสมาชกทใชบรการธนาคาร สวนใหญ รอยละ 41.67 เหนวาการใชบรการ

ยมเสนไหมจากธนาคาร ไดเสนไหมทมคณภาพ รองลงมา รอยละ 36.67 ชวยลดการซอเสนไหมจากพอคา/ตลาดทวไปในราคารแพง รอยละ 31.67 ระยะเวลาทใหยมเสนไหมมความเหมาะสม รอยละ 21.67 ท าใหมความคลองตวในการประกอบอาชพดานหตถกรรม คอ มเสนไหมทอผาไดทนทไมตองรอขายผากอน และรอยละ 15.00 มเสนไหมส ารองในกรณเสนไหมทสาวไดไมเพยงพอ (ตารางท 4.12)

-35-

ภาพท 4.2 การใชบรการธนาคารของเกษตรกรสมาชก ป 2560 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

ตารางท 4.12 ปจจยทมผลตอการตดสนใจใชบรการยมเสนไหมจากธนาคาร รายการ1/ รอยละ

1. ไดเสนไหมทมคณภาพ 41.67 2. ลดการซอเสนไหมจากพอคา/ตลาดทวไป 36.67 3. ระยะเวลาในการยมเสนไหม 31.67 4. ความคลองตวในการทอผา 21.67 5. สาวไหมไมทน 15.00 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ

2) ปรมาณ และมลคาการยมเสนไหมจากธนาคาร ในป 2560 เกษตรกรสมาชกรอยละ 76.32 ยมเสนไหมยนจากธนาคาร มลคารวม

256,188 บาท เฉลย 3 กโลกรมตอราย คดเปนมลคาการยมเสนไหม 6,942 บาทตอราย เกษตรกรรอยละ 39.47 ยมเสนไหมพง มลคารวม 56,400 บาท เฉลย 2 กโลกรมตอราย คดเปนมลคาการยมเสนไหม 3,876 บาทตอราย (ตารางท 4.13)

ใชบรการแลว, 66.67%

ยงไมไดใชบรการ, 33.33%

-36-

ตารางท 4.13 ปรมาณ และมลคาการยมเสนไหมภายในธนาคาร

ชนดของเสนไหม1/ รอยละ ปรมาณ

(กก./ราย) ราคา

(บาท/กก.) 2/ มลคารวม

(บาท) มลคา

(บาท/ราย) 1. ไหมยน 76.32 3 2,314 256,188 6,942 2. ไหมพง 39.47 2 1,938 56,400 3,876 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เกษตรกรสามารถยมเสนไหมไดมากกวา 1 ชนด

2/เปนราคาเสนไหมในตลาด

2.) ปรมาณ และมลคาการช าระคนใหธนาคาร เกษตรกรทใชบรการยมเสนไหมจากธนาคาร รอยละ 89.19 ช าระคนเปนเงนสดรวม

ดอกเบย มลคารวม 128,386 บาท หรอเฉลย 4,258 บาทตอราย รอยละ 13.51 ช าระคนเปนเสนไหม เฉลย 2 กโลกรมตอราย มลคารวม 16,500 บาท หรอเฉลย 5,000 บาทตอราย (ตารางท 4.14) ตารางท 4.14 ปรมาณ และมลคาการช าระคนใหธนาคาร การช าระคน1/ รอยละ ปรมาณ (กก./ราย) ราคา (บาท/กก.) 2/ มลคา (บาท/ราย)

1. เสนไหม 13.51 2 2,500 5,000 2. เงนสด 89.19 4,2583/ ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เกษตรกรสามารถช าระคนไดมากกวา 1 ประเภท

2/เปนราคาเสนไหมในตลาดรวมดอกเบยของธนาคาร 3/เปนมลคาเงนสดรวมดอกเบยของธนาคาร

3) การใชบรการธนาคารบานดงบง จงหวดชยภม กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานดงบง จงหวดชยภม เปนธนาคารแหงเดยวในป 2560

ทมรปแบบการด าเนนงานธนาคารทแตกตางออกไป โดยเปนการรวบรวมเสนไหมจากสมาชก และน าไปขายใหกบผประกอบการเอกชน ทมการท าสญญารวมกน ไดแก คญาบาตก จงหวดนครราชสมา เกษตรกรสมาชกรอยละ 100 สงเสนไหมยนใหธนาคาร เฉลย 11 กโลกรมตอราย มลคารวม 68,600 บาท หรอเฉลย 13,640 บาทตอราย เกษตรกรรอยละ 20.00 สงเสนไหมพงใหกบธนาคาร เฉลย 3 กโลกรมตอราย มลคารวม 18,200 บาท หรอเฉลย 3,900 บาทตอราย ทงนหลงจากธนาคารรวบรวมเสนไหมแลว จะน าสงเสนไหมใหกบบรษท คญาบาตก เมอไดเงน คาเสนไหมแลว ธนาคารจะน ามาปนผลใหเกษตรกรสมาชก (ตารางท 4.15)

-37-

เหนไดวา ราคาเสนไหมทเกษตรกรขายไดนน คอนขางถก เนองจากเปนเสนไหมทเกษตรกรสาวเอง หรอทเรยกวา ไหมสาวมอ มความแตกตางจากเสนไหมทไดจากบรษทเอกชน ทเปนการสาวไหมดวยเครองจกร หรอเรยกวา ไหมอตสาหกรรม ซงมราคาแพงกวา

ตารางท 4.15 ปรมาณ และมลคาของเสนไหมทสงใหธนาคารบานดงบง (จงหวดชยภม)

ชนดเสนไหม1/ รอยละ ปรมาณ (กก./ราย) ราคา (บาท/กก.)2/ มลคา (บาท/ราย) 1. เสนไหมยน 100.00 11 1,240 13,640 2. เสนไหมพง 20.00 3 1,300 3,900 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เกษตรกรสมาชกสามารถสงเสนไหมใหธนาคารไดมากกวา 1 ชนด

2/เปนราคาเสนไหมทเกษตรกรไดรบ

4.3.2 ผลผลตทไดจากการใชบรการธนาคาร ป 2560 เกษตรกรทยมเสนไหมจากธนาคาร น าเสนไหมไปทอผาไดเฉลย 34 เมตร/ราย

โดยเกษตรกรรอยละ 65.79 จ าหนายผาททอไดแลวทงหมด รอยละ 26.32 จ าหนายไดบางสวน และรอยละ 7.89 ยงไมไดจ าหนาย เนองจากยงทอไมเสรจ (ภาพท 4.3)

ภาพท 4.3 การจ าหนายผลผลตของเกษตรกร ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

4.3.3 ความเพยงพอของเสนไหมทเกษตรกรยมจากธนาคาร

เกษตรกรสมาชกรอยละ 89.13 เหนวาเสนไหมในธนาคารมปรมาณเพยงพอตอความตองการของเกษตรกรแลว ทงนเกษตรกรบางรายมทงสาวไหมเอง และมายมเสนไหมจากธนาคารเพมเตม สมาชกบางรายไมไดทอผาในปรมาณมาก จงคดวาปรมาณเสนไหมทธนาคารก าหนดใหยม มความเพยงพอตอความตองการแลว

จ าหนายทงหมด, 65.79%

จ าหนายแลวบางสวน, 26.32%

ยงไมไดจ าหนาย, 7.89%

-38-

และเกษตรกรอกรอยละ 10.87 เหนวาเสนไหมไมเพยงพอ เนองจากเกษตรกรยงมความตองการเสนไหมยนทมความเรยบสม าเสมอ มคณภาพ จะท าใหผาททอไดมความเรยบ และสวยงาม ซงเสนไหมยนเปนเสนไหมทเกษตรกรสวนใหญยงไมสามารถท าไดตามมาตรฐานของกรมหมอนไหม (ตารางท 4.16) ตารางท 4.16 ความเพยงพอของเสนไหมทเกษตรกรยมจากธนาคาร

รายการ รอยละ 1. เพยงพอ 89.13 2. ไมเพยงพอ 10.87

รวม 100.00 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

4.4 ผลลพธ (Outcomes)

4.4.1 ประสทธภาพการผลตผาไหม 1) ตนทนและรายไดจากการทอผา

เกษตรกรสมาชกสวนใหญทอผามดหม คดเปนรอยละ 36.67 รองลงมาทอผายกดอก คดเปนรอยละ 30.00 ทอผาอนๆ ไดแก ผาไหมลายกางปลา ผาไหมโสรง และผาไหมพนเรยบ คดเปนรอยละ 21.67 และ ทอผาแพรวา คดเปนรอยละ 1.67

เมอพจารณาตนทน และรายไดจากการจ าหนายผาไหมของเกษตรกร โดยแบงตามประเภท การ ทอผา พบวา เกษตรกรมตนทนการทอผาไหมลายกางปลา ผาโสรง และผาพนเรยบมากทสด เทากบ 1,356,000 บาท เฉลย 739.80 บาทตอเมตร และจ าหนายไดในมลคารวม 3,175,400 บาท เฉลย 1,590 บาทตอเมตร แตเกษตรกรสวนใหญทอผามดหมมากทสด ซงมมลคาตนทนรวม เทากบ 631,740 บาท เฉลย 569.19 บาทตอเมตร รายไดจากการจ าหนายผาไหมจ านวน 1,567,000 บาท เฉลย 1,462.12 บาทตอเมตร

เมอพจารณารายไดสทธจากการจ าหนายผาไหมของเกษตรกร พบวา เกษตรกรมรายไดจากการจ าหนายผาไหมประเภทอนๆ ไดแก ผาลายกางปลา ผาโสรง และผาพนเร ยบ คดเปนมลคา 1,819,400 บาท หรอเฉลย 850.20 บาทตอเมตร แตเกษตรกรมรายไดจากการจ าหนายผาไหมมดหมรวม 935,260 บาท หรอเฉลย 892.97 บาทตอเมตร จะเหนไดวา รายไดท เกษตรกรไดรบจากการจ าหนายผาไหมมดหมมมากกวาการจ าหนายผาไหมประเภทอนๆ เนองจากผาไหมมดหมเปนผาไหม ทมลวดลายคอนขางเปนเอกลกษณ มความสวยงาม จงจ าหนายไดราคาดกวา (ตารางท 4.17)

-39-

ตารางท 4.17 ตนทน และรายไดจากการทอผาของเกษตรกรสมาชกแบงตามประเภทของการทอผา หนวย : บาท

รายการ1/ รอยละ ตนทน รายได รายไดสทธ

รวม บาท/เมตร รวม บาท/เมตร รวม บาท/ราย 1. ผามดหม 36.67 631,740 569.15 1,567,000 1,462.12 935,260 892.97 2. ผาแพรวา 1.67 6,000 300.00 13,000 650.00 7,000 350.00 3. ผายกดอก 30.00 143,060 379.59 291,000 767.65 147,940 388.06 4. ผาอนๆ2/ 21.67 1,356,000 739.80 3,175,400 1,590 1,819,400 850.20 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/ เกษตรกรทอผาไดมากกวา 1 ประเภท

2/อนๆ ไดแก ผาลายกางปลา ผาโสรง และผาพนเรยบ

เมอเปรยบเทยบตนทน และรายไดจากการทอผาไหมของเกษตรกรสมาชกกอนและหลงเขารวมโครงการ พบวา กอนเขารวมโครงการเกษตรกรมตนทนการผลต เฉลย 773.19 บาทตอเมตร จ าหนายผลผลตไดเฉลย 1,503.70 บาทตอเมตร เกษตรกรมรายไดสทธเฉลย 730.51 บาทตอเมตร หลงเขารวมโครงการเกษตรกรมตนทนการ เฉลย 739.86 บาท/เมตร จ าหนายผลผลตไดเฉลย 1 ,741 บาทตอเมตร มรายไดสทธเฉลย 1,001.14 บาทตอเมตร เกษตรกรมตนทนการทอผาทลดลง รอยละ 4.31 ท าใหมรายไดจากการจ าหนายผาทอหลงหกตนทนแลวเพมขน รอยละ 37.05 รายไดจากการจ าหนายผลผลตของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการสงกวากอนเขารวมโครงการ เนองจากเสนไหมทเกษตรกรน ามาทอเปน เสนไหมทมคณภาพ มความเรยบสม าเสมอ ไมมปมปม ท าใหผาททอไดมความเรยบสวยงาม ใหความเงางาม สงผลใหผาของเกษตรกรขายไดราคาดยงขน นอกจากนเกษตรกรไดเสนไหมจากธนาคาร ทราคาไมสงเทาตลาดทวไปหรอจากพอคาคนกลาง ท าใหตนทนการทอผาของเกษตรกรลดลง (ตารางท 4.18)

ตารางท 4.18 ตนทนและรายไดจากการทอผาของเกษตรกรสมาชกเปรยบเทยบกอนและหลงเขารวมโครงการ หนวย : บาท/เมตร

รายการ กอนเขารวมโครงการ1/

หลงเขารวมโครงการ1/

เพม/ลด (+/-)

รอยละ

1. ตนทนการทอผา 773.19 739.86 -33.33 -4.31 2. รายไดจากการจ าหนาย 1,503.70 1,741.00 237.30 15.78

3. รายไดสทธ 730.51 1,001.14 270.63 37.05 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/ส ารวจเฉพาะเกษตรกรทมการยมผาไหมจากธนาคาร และจ าหนายผลผลตแลว

-40-

4.4.2 ความยงยนของธนาคาร 1) ความตองการเสนไหมของเกษตรกรส าหรบทอผา

การทอผา จะตองใชเสนไหมหลกสองชนด ไดแก เสนไหมยน และเสนไหมพง ซงเกษตรกรสมาชกรอยละ 93.75 มความตองการเสนไหมยน ส าหรบทอผาในรอบตอไป และรอยละ 85.59 มความตองการเสนไหมพง ส าหรบทอผาในรอบตอไป (ตารางท 4.19)

ตารางท 4.19 ความตองการเสนไหมของเกษตรกรสมาชก

ชนดไหม1/ รอยละ1/ 1. ไหมยน 93.75 2. ไหมพง 85.59

ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ

2) ปรมาณ และมลคาความตองการเสนไหม เกษตรกรมความตองการเสนไหมยน ส าหรบทอผาในรอบถดไป เฉลย 4.76 กโลกรมตอราย

คดเปนมลคา 11,014.64 บาทตอราย และตองการไหมพง เฉลย 3.45 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 6,686.10 บาทตอราย (ตารางท 4.20)

ตารางท 4.20 ปรมาณ และมลคาความตองการเสนไหมของเกษตรกรส าหรบทอผาในรอบตอไป

ชนดไหม1/ ปรมาณ (กก./ราย) ราคา (บาท/กก.) 2/ มลคา (บาท/ราย) 1. ไหมยน 4.76 2,314 11,014.64 2. ไหมพง 3.45 1,938 6,686.10

ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เลอกตอบไดมากกวา 1 ชนด

2/ราคาเสนไหมในตลาด

3) แหลงของเสนไหมทเกษตรกรน ามาใชทอผาในครงตอไป ในรอบการทอผาตอไป เกษตรกรมความตองการเสนไหมจากธนาคารมากทสด รอยละ

120.00 ตองการเสนไหมจากการสาวไหมดวยตนเองเพมขน รอยละ 5.98 ทงน เกษตรกรมความตองการซอเสนไหมจากตลาดลดลง รอยละ 67.90 เหนไดวาโครงการสามารถชวยลดการซอเสนไหมจากตลาดได ท าใหเกษตรกรหนไปใชเสนไหมจากธนาคารกนมากขน (ตารางท 4.21)

เมอเปรยบเทยบแหลงของเสนไหมทเกษตรกรจะน ามาใชส าหรบทอผาในรอบตอไป พบวา หลงเขารวมโครงการ เกษตรกรรอยละ 87.50 ตองการเสนไหมจากธนาคารมากทสด รองลงมาตองการเสนไหมจากตนเอง รอยละ 45.83 โดยมความตองการลดลง รอยละ 4.86 ทงน ความตองการเสนไหมจาก

-41-

ตลาดลดลง โดยลดลงรอยละ 69.35 นอกจากน เกษตรกรสมาชกธนาคารในจงหวดอบลราชธาน ยงมความตองการเสนไหมจากศนยศลปาชพบางไทยเหมอนเดม (ตารางท 4.21)

ตารางท 4.21 แหลงของเสนไหมทเกษตรกรน ามาใชทอผา หนวย : รอยละ

แหลงเสนไหม1/ กอนเขารวมโครงการ หลงเขารวมโครงการ การเปลยนแปลง (+/-) 1. ธนาคาร/กลม - 87.50 -87.50 2. สาวไหมเอง 50.69 45.83 -4.86 3. ซอจากตลาด 71.43 2.08 -69.35 4. ไดรบการสนบสนนฟร2/ 19.18 19.18 - ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : 1/เลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ

2/ไดรบการสนบสนนจากศนยศลปาชพบางไทร

4.4.3 ความคดเหนของเกษตรกร 1) การเปลยนแปลงของเกษตรกรสมาชกหลงใชบรการธนาคาร

หลงจากเกษตรกรสมาชกเขารวมโครงการและใชบรการธนาคารแลว พบวา เกษตรกรรอยละ 59.62 มคาใชจายในการซอเสนไหมส าหรบทอผาเทาเดม เนองจากยงคงเปนคาใชจายทตองจายในการทอผา แตเกษตรกรมเสนไหมส ารองไมขาดแคลน ไมตองจ าหนายผากอน ถงจะน าเงนทขายผาไดไปซอเสนไหม รอยละ 23.08 เหนวาลดลง เนองจากไมตองซอเสนไหมจากพอคาคนกลางทมราคาแพง และรอยละ 17.31 เหนวาเพมขนเนองจากเสนไหมทเกษตรกรตองการเปนเสนไหมทมาจากบรษทเอกชน เปนเสนไหมอตสาหกรรม ทมราคาแพงกวาการสาวไหมเอง และหากตองยอมเสนไหม หรอตเกลยว มาจากโรงงานแลว ราคาเสนไหมจะยงเพมสงขน

ดานปรมาณผลผลตเกษตรกร รอยละ 58.33 เหนวามผลผลตเพมขน เนองจาก เกษตรกรสามารถทอผาไดตลอด ไมตองรอขายผา รอยละ 35.42 เหนวาเทาเดม เนองจากเกษตรกรบางสวนทอผาเปนอาชพเสรม จงไมสามารถทอไดมากกวาน และรอยละ 6.25 ทอผา ไดลดลง เนองจาก ป 2560 ทผานมาเกษตรกรมการปรบเปลยนการเพาะปลกและขยายพนทเพาะปลก จงมเวลาส าหรบทอผานอยลง

ส าหรบชองทางการจ าหนายผลผลต เกษตรกรรอยละ 52.54 เหนวามชองทางการจ าหนายเพมขน เนองจากรานคามความตองการมากขน จงสงใหเกษตรกรทอผาเพมมากขน รอยละ 47.46 เกษตรกรเหนวามชองทางการจ าหนายเทาเดม เพราะเกษตรกรทอผาตามความตองการของรานคา (ตารางท 4.22)

-42-

ตารางท 4.22 ความคดเหนของเกษตรกรสมาชกทมตอการเปลยนแปลงหลงใชบรการธนาคาร หนวย : รอยละ

รายการ การเปลยนแปลง

ลดลง เทาเดม เพมขน 1. คาใชจายในการซอเสนไหม 23.08 59.62 17.31 2. ปรมาณผลผลต 6.25 35.42 58.33 3.ชองทางการจ าหนายผลผลต - 47.46 52.54 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561)

3) ความพงพอใจของเกษตรกรทมตอการด าเนนงานธนาคาร ความพงพอใจของเกษตรกรสมาชกทมตอการด าเนนงานธนาคารในดานตางๆ ไดแก

ดานเจาหนาท คณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร ระเบยบ/เงอนไข คณภาพเสนไหม มคะแนนเทากบ 9.41 เมอพจารณาในแตละดาน พบวา สวนใหญเกษตรกรมคะแนนความพงพอใจตอเจาหนาทของ ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตฯ มคะแนนเทากบ 9.70 คณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร มคะแนนเทากบ 9.52 และการเปลยนแปลงดานรายไดของเกษตรกร มคะแนนเทากบ 8.25 (ตารางท 4.23)

ตารางท 4.23 คะแนนความพงพอใจของเกษตรกรทมตอการด าเนนงานธนาคารในดานตางๆ รายการ คะแนน

1. เจาหนาท 9.70 2. คณะกรรมการบรหารจดการธนาคาร 9.52 3. ระเบยบ/เงอนไขการฝาก/ยม/คน 8.11 4. คณภาพเสนไหม 7.70 5. การเปลยนแปลงรายได 8.25

ภาพรวม 9.41 ทมา : จากการส ารวจ (ขอมล ณ เดอนมถนายน 2561) หมายเหต : คะแนนเตมเทากบ 10 และเปนการคดคาเฉลยแบบถวงน าหนก

กลาวโดยสรปการตดตามและประเมนผลโครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560 ในเบองตน การด าเนนงานสามารถจดตงธนาคารน ารอง 6 แหง ไดตามเปาหมาย เกษตรกรมเสนไหมส าหรบทอผาตามความตองการของเกษตรกรเอง สามารถตอบวตถประสงคของโครงการในขอ 2 ดานการลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชนได จากการไดเสนไหมทมราคาถก และมคณภาพด ไมตองเสยเงนซอเสนไหมจากพอคาในราคาทแพง สงผลใหเกษตรกรมรายไดฟเสรมจากการทอผาไหมเพมมากขน มความคลองตวในการทอผามากขน ไมตองรอขายผลผลตไดแลวจงไปซอเสนไหมส าหรบทอผนตอไป

บทท 5 สรป และขอเสนอแนะ

5.1 สรป 5.1.1 สรปผลการประเมน

จดตงธนาคารหมอนไหม ป 2560 ด าเนนการไดครบ 6 แหง ตามเปาหมาย มเกษตรกรสมาชกจ านวน 345 ราย สนบสนนเสนไหมครบทง 6 แหง จ านวน 536 กโลกรม คดเปนรอยละ 89.33 ของเปาหมาย 600 กโลกรม มเกษตรกรสมาชกเขารวมประชมประชาพจารณ/เขารวมเวทชมชน รอยละ 97.22 ทงน เกษตรกรสมาชกรอยละ 87.09 มสวนรวมในการด าเนนงานธนาคาร เชน รวมคดเลอกคณะกรรมการ รวมจดสรรวางแผนปจจยการผลต คดเลอกสมาชก ก าหนดระเบยบเงอนไขการใชบรการ และประชมสมาชก

มเกษตรกรมาใชบรการยมเสนไหมจากธนาคารแลว คดเปนรอยละ 66.67 เนองจาก ไดเสนไหมทมคณภาพ ชวยลดการซอเสนไหมทมราคาแพงจากพอคาคนกลาง และเกดความคลองตว ในการทอผาไมตองรอขายผากอนถงน าเงนไปซอเสนไหมมาทอในรอบถดไป โดย ในป 2560 เกษตรกรสมาชกรอยละ 76.32 ยมเสนไหมยนจากธนาคาร เฉลย 3 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 6,942 บาทตอราย และ รอยละ 39.47 ยมเสนไหมพงจากธนาคาร เฉลย 2 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 3,876 บาทตอราย

ในการช าระคน เกษตรกรรอยละ 89.19 ช าระคนเปนเงนสด โดยธนาคารคดราคาเสนไหม รวมดอกเบย คดเปนมลคาเฉลย 4 ,258 บาทตอราย และรอยละ 13.51 ช าระเปนเสนไหม เฉลย 2 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 5,000 บาทตอราย ส าหรบธนาคารกลมผปลกหมอนเลยงไหมบานดงบง จงหวดชยภม มการด าเนนงานทแตกตางจากธนาคารอน กลาวคอ ธนาคารรวบรวมเสนไหมสาวมอจากเกษตรกรสมาชก น าไปขายใหผประกอบการทท าสญญาขอตกลงกนไว คอ คญาบาตก จงหวดนครราชสมา เมอไดเงนคาเสนไหมมาแลว ธนาคารจะด าเนนการปนผลใหเกษตรกรสมาชก โดยเกษตรกรสมาชก รอยละ 100 สงเสนไหมยน เฉลย 11 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 13,640 บาทตอราย และเกษตรกรรอยละ 20.00 สงเสนไหมพง เฉลย 3 กโลกรมตอราย คดเปนมลคา 3,900 บาทตอราย

เกษตรกรทยมเสนไหมไปทอผา รอยละ 65.79 จ าหนายผาไหมหมดแลว รอยละ 26.32 จ าหนายบางสวน และอกรอยละ 7.89 ยงไมไดจ าหนาย เนองจากยงทอไมเสรจ ทงนเกษตรกรสมาชก รอยละ 89.13 เหนวาเสนไหมในธนาคารมความเพยงพอตอความตองการ เมอเปรยบเทยบกอน และหลงเขารวมโครงการ พบวา เกษตรกรมตนทนการทอผาทลดลง เฉลย 739.86 บาท/เมตร หรอลดลงรอยละ 4.31 มรายไดจากการจ าหนายผลผลตเพมขน เฉลย 1,741 บาท/เมตร หรอเพมขนรอยละ 15.78 รวมแลวเกษตรกรมรายไดสทธ เฉลย 1,001.14 บาท/เมตร หรอเพมขนรอยละ 37.05

ในการทอผารอบถดไป เกษตรกรมความตองการเสนไหมจากตลาดลดลง รอยละ 69.35 ซงสวนใหญมความตองการจากธนาคารมากกวา ทงน เกษตรกรเหนวาการเขารวมโครงการท าใหมคาใชจาย

-44-

ในการซอเสนไหมลดลง มปรมาณการผลตเพมขน และมชองทางการจ าหนายผลผลตเพมขนดวย คดเปนรอยละ 23.08 58.33 และ 52.54 ตามล าดบ โดยรวมแลวเกษตรกรมคะแนนความพงพอใจตอการด าเนนงานของธนาคารเทากบ 9.41

โครงการธนาคารหมอนไหม สามารถตอบวตถประสงคขอ 2 ดานการลดตนทนการผลตผาไหมหตถกรรมของชมชนได เนองจากลดการซอเสนไหมจากพอคาคนกลาง ไดเสนไหมทมราคาถก และสวยงาม ท าใหเกษตรกรมรายไดจากการทอผาไหมเพมมากขน และมความคลองตวในการทอผามากขนดวย

5.1.2 ขอคนพบ 1) ดานบรหารจดการ

1.1) เกษตรกรสวนใหญ ใหความรวมมอในการด าเนนงานในรปแบบธนาคารฯ เปนอยางด และอยากใหมการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหเกษตรกรมเสนไหมส ารอง ในการประกอบอาชพดานหตถกรรม เพมมากขน มการเกบคาหน/คาสมครสมาชก เพอน ามาบรหารจดการกลมในการหมนเวยนเสนไหมภายในกลม และใหสมาชกกลมเหนความส าคญ รสกผกพนและพรอมทจะรวมมอกนดแลบรหารจดการธนาคาร

1.2) ธนาคารบางแหงยงไมมหองเกบเสนไหมอยางเปนสดสวนและเหมาะสม จงท าใหการบรหารจดการธนาคารตองเปนในรปแบบการน าเงนสดมาคน แลวกลมจงจดหาเสนไหมตอไป

1.3) การด าเนนงานจดตงธนาคารมระยะเวลาคอนขางจ ากด รวมทงงบประมาณทมใหในการจดสรรเสนไหมใหธนาคาร ประกอบกบราคาเสนไหมมราคาคอนขางแพง จงสงผลใหการสนบสนน เสนไหมใหธนาคารมปรมาณนอย

1.4) รปแบบการบนทกบญชยงไมเปนรปแบบทเหมอนกนทกธนาคาร เกษตรกรสมาชกบนทกตามความเขาใจและประสบการณของตนเอง

2) ดานการผลต 2.1) เกษตรกรสมาชก มการทอผาลวดลายทเปนเอกลกษณประจ ากลม ซงอยระหวาง

การวางแผนการประชาสมพนธ การสรางเอกลกษณใหโดดเดน และมชอเสยง ใหเปนเอกลกษณประจ ากลม 2.2) เกษตรกรมคาใชจายในการซอปจจยการผลตลดลง เนองจากไมตองซอเสนไหม

ราคาแพง และไดเสนไหมทมคณภาพไดมาตรฐาน ท าใหผาทเกษตรกรทอมความสวยงาม 2.3) เกษตรกรสวนใหญยงไมมการควบคมคณภาพการสาวไหม เพอใหไดเสนไหมทม

มาตรฐานเปนเสนเรยบ ไมมปมปม น ามาท าเปนเสนยน จงท าใหเกษตรกรตองการเสนไหมชนดนเปนอยางมาก

3) ดานการตลาด ตลาดมความตองการผาไหมเพมมากขน เกษตรกรสามารถทอผาไดมากขน เกดความ

คลองตวในการทอผา สงผลใหเกษตรกรมรายไดจากการจ าหนายผามากขนดวย

-45-

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 ดานบรหารจดการ 1) ควรใหการสนบสนนวสด/อปกรณ หรอเงนทนเพอจดหาเสนไหมหรอสรางหองเกบ

เสนไหมใหกบธนาคาร เพอใหมหองเกบเสนไหมทเปนมาตรฐาน สามารถเกบเสนไหมส ารองไวภายในชมชน รองรบเกษตรกรทยมเสนไหม และช าระคนเปนเสนไหมมาหมนเวยนใชภายในกลม

2) กรมตรวจบญชสหกรณควรเขามามบทบาทในการก าหนดรปแบบการบนทกบญชใหเปนรปแบบเดยวกน

5.2.2 ดานการผลต ควรมการอบรมใหความรดานการสาวไหมส าหรบท าเปนเสนไหมยน และรณรงคให

เกษตรกรใหเหนความส าคญในการควบคมการสาวไหมใหไดมาตรฐาน เปนเสนเรยบ ไมมปมปม เพอใหเกษตรกรไมตองไปจดหาซอเสนไหมจากขางนอก หรอสามารถช าระคนเปนเสนไหมใหธนาคาร เพอเปนเสนไหมส ารองใชหมนเวยนในธนาคารได

5.2.3 ดานการตลาด กรมหมอนไหมควรเขาไปสนบสนน และสงเสรมการออกแบบลวดลายการทอผาทเปน

เอกลกษณ สรางแบรนดของกลมเองใหมความโดดเดน เปนชองทางหนงในการเพมรายไดใหเกษตรกร

-46-

บรรณานกรม

กลยา วานชยบญชา. (2557). หลกสถต (พมพครงท 14). กรงเทพฯ: โรมพมพสามลดา. กรมหมอนไหม. (2560). โครงการธนาคารหมอนไหม ป 2560. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ เจษฎา องกาบส. (2554). การพฒนาแบบวดเจตคตและกลยทธดานอาชพและการน าไปใชในการให

ค าปรกษากลมดานอาชพ. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต, สาขาจตวทยาการใหค าปรกษา, มหาวทยาลยศรนครรนทรวโรฒ.

ม ห า ว ท ย า ล ย อ บ ล ร า ช ธ า น . (ม .ป .ป .) ป ร ะ เภ ท เส น ไห ม . [อ อ น ไล น .] เข า ถ ง ได จ า ก http://qakm.lib.ubu.ac.th/sompornrat/type-of-silk.php. สบคนเมอ 27 กนยายน 2561

วราภรณ ปามทา และคณะ (2555). การศกษาตนทนและผลตอบแทนการผลตผาไหมยกดอกล าพน. วารสารเกษตรพระจอมเกลา . ปท 30 ฉบบท 2 หนา 50-58

สวรรณา นาควบลยวงศ. (2557). การตดตามและประเมนผลโครงการ : แนวคดสการปฏบต. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.+

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2545). เศรษฐกจการผลตการตลาด การปลกหมอนเลยงไหม ป 2544. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2559). คมอการจดท าเอกสารวจยและเอกสารประเมนผล ส านกงาน เศรษฐกจการเกษตร. กรงเทพฯ : กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

บรรเทง มาแสง. (2546). การตดตามและประเมนผลโครงการ. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ

สมหญง ชประยร. (2557) องคความรการพฒนาผลตภณฑไหมไทย. กรงเทพฯ : กรมหมอนไหม สลกฤทย สมฤทธ และไพฑรย อนตะขน. (2555) การบรหารตนทนและผลตอบแทนผลตภณฑจากผาทอ

ไทยลอ อ าเภอเชยงค าจงหวดพะเยา. วารสารการจดการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎล าปาง. ปท 5 ฉบบท 1 เดอนมกราคม-มถนายน 2555

Cummins, R.A. &Gullone, E. (2000). Why we should not use 5-point Likert scales: The case for subjective quality of life measurement. Proceedings, Second International Conference on Quality of Life in Cities (pp.74-93). Singapore: National University of Singapore.

บรรณานกรม สวรรณา นาควบลยวงศ. (2557). การตดตามและประเมนผลโครงการ : แนวคดสการปฏบต. กรงเทพฯ:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2559). คมอมาตรฐานตวชวดการประเมนผลโครงการ. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2559). คมอการจดท าเอกสารวจยและเอกสารประเมนผล ส านกงาน เศรษฐกจการเกษตร. กรงเทพฯ : กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

พนต เขมทอง. (2554). การตดตามและประเมนผลโครงการ. เอกสารประกอบการสมมนาโครงการ ปรบปรงคมอการตดตามและประเมนผล ป 2554 – 2555. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร.

สมหญง ชประยร. (2557) องคความรการพฒนาผลตภณฑไหมไทย. กรงเทพฯ : กรมหมอนไหม สลกฤทย สมฤทธ (2555) การบรหารตนทนและผลตอบแทนผลตภณฑจากผาทอไทยลอ อ าเภอเชยงค า จงหวดพะเยา. วารสารการจดการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎล าปาง. ปท 5 ฉบบท 1 เดอนมกราคม -มถนายน 2555 วราภรณ ปามทา และคณะ (2555). การศกษาตนทนและผลตอบแทนการผลตผาไหมยกดอกล าพน. วารสนเกษตรพระจอมเกลา . ปท 30 ฉบบท 2 หนา 50-58

ภาคผนวก

-48-

ภาพธนาคารหมอนไหม ป 2560 1. กลมทอผาไหมบานหนองแข (พพธภณฑบานปาทม - ปาไท จงหวดสกลนคร

-49-

2. ศนยหตถกรรมวดธาตประสทธ จงหวดนครพนม

-50-

3. กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานคมมะอ จงหวดนครราชสมา

-51-

4. กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานดงบง จงหวดชยภม

-52-

5. กลมผปลกหมอนเลยงไหม และทอผาไหมบานไพบลย จงหวดอบลราชธาน

-53-

6. กลมผปลกหมอนเลยงไหมบานโคกลาม จงหวดมหาสารคาม