บทท 10 การประเมนผลการปฏบตงาน

การประเมนผล เปนกจกรรมทมอทธพลตอผลการปฏบตงาน การท างานของพนกงานจะ

ท าใหเกดการพฒนาใหมคณภาพไดยาก หากไมมการประเมนผล และการประเมนผลทดจะตอง

มหลกเกณฑทเหมาะสมเพอประโยชนในการน าไปใช และเพอใหเกดการยอมรบของพนกงานใน

องคการ ดงนนการปฏบตงานทกอยางจะมประสทธภาพดถามการประเมนผลทดดวยเชนกน การ

ประเมนผลจะเปนเครองมอทชวยใหมองเหนภาพวา การท างานทเราไดวางแผนเอาไวนน

บรรลผลส าเรจมากนอยเพยงใด หากเราไมประเมนผลส าเรจ สงทเราไดวางแผนไวจะไมเกด

ประโยชนอนใด ซงจะไดกลาวถงรายละเอยดของการประเมนผลตอไป ความหมายของการประเมนผล

การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง กระบวนการทเปนระบบ (Systematic Process) ซงถกพฒนาขน เพอท าการวดคณคาของบคคลในการปฏบตงานภายในชวงระยะเวลาทก าหนดวาเหมาะสมกบมาตรฐานทก าหนด และรายไดทบคคลไดรบจากองคการหรอไม

ตลอดจนใชประกอบการพจารณาศกยภาพของบคคลในการปฏบตงานในต าแหนงทสงขนไป

(ณฐพนธ เขจรนนทน, 2542, หนา 214) การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง ระบบทจดท าขนเพอหาคณคาของบคคลในแง

ของการปฏบตงานทจะระบไดวาการปฏบตงานนนไดผลสงกวาหรอต ากวาเงนทจายใหส าหรบ

งานนน และสมรรถภาพในการพฒนาตนเอง กลาวอยางงายๆ เปนการหาประโยชนหรอหรอต

ราคาผลงานของผปฏบตงาน (เสนาะ ตเยาว, 2543, หนา 118) การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง เปนกระบวนการของการตดสนใจ การวนจฉย

การตราคาสงใดสงหนงอยางเปนระบบและมหลกเกณฑ โดยอาศยความยตธรรม (Value

Judgment) (บรรยงค โตจนดา, 2543, หนา 216) การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง กระบวนการประเมนคาของบคคลผปฏบตงาน

ในดานตางๆ ทงผลงานและคณลกษณะอนๆ ทมคณคาตอการปฏบตงานภายในระยะเวลาท

ก าหนดไวอยางแนนอน ภายใตการสงเกต จดบนทกและประเมนโดยหวหนางาน โดยอยบน

พนฐานของความเปนระบบและมมาตรฐานแบบเดยวกน มเกณฑการประเมนทมประสทธภาพ

200

ในทางปฏบต ใหความเปนธรรมโดยทวกน (อลงกรณ มสทธา และ สมต สชฌกร, 2546, หนา

12) กลาวโดยสรป คอ การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง กระบวนการพจารณาผลการ

ท างานของพนกงานในชวงระยะเวลาหนงๆ โดยการเปรยบเทยบการท างานของแตละบคคลกบ

เกณฑมาตรฐานงานขององคการ รวมถงการเปรยบเทยบผลการท างานของบคคลนนๆ กบ

พนกงานคนอนๆ ทงนเพอใหเกดประสทธภาพในการท างานดานตางๆ ขององคการตอไป

วตถประสงคของการประเมนผล

1. เพอการจายคาตอบแทน (Compensation) เพอใหการจายคาตอบแทน เปนการจายอยางมหลกการ มเหตมผลหรอแสดง

หลกฐานไดวาเหตใดจงจายใหกบบคคลนนๆมากกวา 2. เพอการเปลยนแปลงต าแหนง (Movement) เมอจะตองมการเปลยนแปลงต าแหนง เชน การเลอนต าแหนง องคการจะตองอาศย

ขอมลทไดจากการประเมนผลมาประกอบการพจารณา 3. เพอการแขงขน (Competition) เมอมการประเมนผล ท าใหเกดการเปรยบเทยบผลการท างานทงกบมาตรฐานการ

ท างาน และการเปรยบเทยบระหวางผปฏบตงานดวยกน สงผลใหเกดการแขงขนในการท างาน

ประสทธภาพการท างานกยอมดขน 4. เพอการใหรางวลและการลงโทษ (Reward/Punish) ผลจากการประเมนผลการปฏบตงาน จะถกน าไปใชในการพจารณาการใหรางวล

และการลงโทษอนๆ นอกเหนอจากการเปลยนแปลงต าแหนง เชน การใหโล ใบประกาศเกยรต

คณ หรอของรางวลตางๆ หรอ การลงโทษไมปรบเงนเดอน เปนระยะเวลากเดอนเปนตน หลกการของการประเมนผลการปฏบตงาน การประเมนผลอาจมขอบกพรองหลกการทดทจะชวยลดขอผดพลาดได คอ

1. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมความแมนย าในการประเมน ซงหมายถง ความเชอมนไดในผลการประเมน (Reliability) เชน ผประเมนถงแมจะท าการประเมนหลายๆครง หรอจะใชผประเมนหลายคนกยงคงไดผลการประเมนเชนเดม นนแสดงวามความคงเสนคง

วา เชอมนได เสมอนกบการวดความยาวของเชอกเสนหนง ควรไดผลเชนเดมไมวาจะวดโดยผ

ประเมนคนใดหรอจะวดกครงกตาม

201

2. การประเมนผลการปฏบตงานตองมเครองมอหลกชวยในการประเมน ซงปจจบนก ไดมเครองมอแบบใหมๆ เขามาชวยในการประเมนมากขน เชน เรองของ บาลานซ สกรอร การด

(Balance Score Card) เปนตน 3. การแตงตงผท าหนาทประเมนการปฏบตงานจะตองคดเลอกใหเหมาะสม เพราะโดย

ทวไปผทพจารณามลกษณะอยางไร ผลการพจารณามกจะแสดงลกษณะของผนนออกมา ถาผ

พจารณาชอบสงใดกมกจะถอเอาสงนนด และถอวาสงทเขาไมชอบเปนของไมด จงเปนการ

พจารณาในทศนะแคบ ในบางองคการมกใชผพจารณา 2 คน คอ ผบงคบบญชาโดยตรง และ

ผบงคบบญชาของฝายนนๆ การพจารณาสองครงน เพอใหการพจารณาด าเนนไปอยางรอบคอบ

และเพอใหผบรหารชนสงใหความสนใจตอผนอย 4. บคคลผประเมนควรมความเขาใจในหลกการ วตถประสงค และวธการ หากมการ

รวมกนพจารณาควรรวมปรกษาหารอกนเสยกอนวาจะด าเนนการกนอยางไร เพอใหวธการ

เปนไปในแนวเดยวกน การเรยนรหลกการกอนทจะพจารณานนถงแมจะมขอผดพลาดในเวลา

ตอมา แตกแสดงใหเหนวาผนนเปนผทมความสนใจและเอาใจใสด 5. พงระลกเสมอวาการพจารณาจะมผลโดยตรงตอความรสกของพนกงาน การ

พจารณาจะใชวธการใดกแลวแต ไมใชประเดนส าคญเทากบวา การพจารณานนตองใหความ

ยตธรรม เพราะความยตธรรมเปนปจจยส าคญทสรางความรสกทด ท าใหเกดความพงพอใจ 6. วธการหรอขอแนะน าใดๆ ทเปนประโยชนตอการพจารณาควรจะน ามาใชเพอท าให

การพจารณาถกตองมากขน อยางนอยผท าหนาทในการประเมนจะตองมความสงเกตในตว

พนกงานอยางเพยงพอเพอจะไดเรยนรพฤตกรรมของพนกงานนนโดยตลอด กลาวอยางงาย

จะตองรวบรวมหลกฐานและปจจยตางๆมาประกอบการพจารณาใหมากทสด 7. ผพจารณาจะตองขจดความรสกทเปนความสมพนธระหวางตวเองกบพนกงาน นน

หมายถงการพยายามลดอคตหรอความโนมเอยงทอาจเกดขนนนเอง โดยใหยดตามหลกเกณฑท

ไดตงเอาไวอยางสมเหตสมผลแลว ขอมลทรวบรวมเพอการประเมนผล สามารถรวบรวมขอมล ไดจากเอกสารตางๆในองคการ ดงน

1. เอกสารบรรยายลกษณะของงาน 2. เอกสารบรรยายคณสมบตของผปฏบตงาน 3. เอกสารคมอองคการ 4. เอกสารโครงสรางองคการ 5. บนทกหรอรายงานการปฏบตงานของพนกงาน 6. ทะเบยนประวตแฟมขอมลของพนกงาน

202

7. แบบฟอรมการประเมนผลการปฏบตงาน เทคนควธการประเมนผล

1. วธการใหคะแนนตามมาตราสวนหรอขดขนาด (Graphic Rating Scale) วธนเปนวธดงเดมทยงคงนยมใชกนอยมาก เปนการก าหนดคณสมบตตางๆไวบน

มาตราสวน เรมจากซายสดไปหาขวาสด ในแตละชองจะมใหเลอกวาคณสมบตของพนกงานอยใน

ระดบใดจากนอยไปหามาก สงทเปนปญหาคอจะเลอกคณสมบตอยางไรมาใสไวในแตละงาน

เพราะงานแตละประเภทตองการคณสมบตทแตกตางกน โดยทวไปเราจงตองแบงลกษณะงาน

กอน เชนงานลกษณะปฏบต กบ งานบรหาร หากเปนงานปฏบต เราจะพจารณาจากปรมาณและ

คณภาพของผลงานเกยวกบความรในงาน ความขยน ความคดสรางสรรค ความรวมมอ เปนตน

แตงานบรหาร จะพจารณาจากความเปนผน า ความสามารถในการวเคราะห ความคดสรางสรรค

เปนตน 2. วธการประเมนแบบตรวจสอบรายการ (Check List) เปนการประเมนจากรายการคณสมบตของพนกงาน แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

2.1 แบบถวงน าหนก (Weight Checklist) ในการประเมนแบบนประกอบ

ดวยขอความตางๆ ทอธบายถงลกษณะเกยวกบพฤตกรรมตางๆในการปฏบตงานตามหวขอท

ก าหนดไว และมการก าหนดคะแนนจากนอยไปหามาก โดยผประเมนจะท าเครองหมายลงในขอ

ทตรงกบพฤตกรรมของผรบการประเมนมากทสด แลวน าคะแนนในหวขอตางๆ มารวมกน ใน

บางครงอาจก าหนดน าหนกคะแนนพเศษถวงเปนตวคณท าใหพฤตกรรมหรอปจจยบางขอมคา

คะแนนมากนอยแตกตางจากปจจยอนๆ 2.2 แบบบงคบใหเลอก (Force Choices) วธนมหลกการเชนเดยวกบแบบ

ถวงน าหนก แตมขอแตกตางอยทวาการประเมนแบบนจะก าหนดขอความหลายๆชด ชดละ 4

ขอความ หรอมากกวา ขอความทง 4 ขอจะมลกษณะทเปนไปในแงบวก 2 ขอความและในลบ 2

ขอความ

3. วธแบงขน (Grading) วธนจะมการก าหนดคณลกษณะของพนกงานทจะประเมน แลวอธบายค าจ ากดความ

ของแตละคณลกษณะไวอยางชดเจน เชน ความอตสาหะพากเพยร การรจกตดสนใจ การปรบตว

เปนตน แลวแบงขนคณลกษณะแตละอยาง โดยทวไปแบงเปน 3 ขน เชน ดมาก ปานกลาง ตอง

ปรบปรง บางแหงแบงออกเปน 5 ขน คอ ขนท 1ถง 5 และใหค าจ ากดความแตละขนวาเปน

อยางไร การประเมนวธน คลายคลงกบการประเมนวธใหคะแนนตามมาตรสวนหรอขดขนาด

203

4. วธการประเมนตามคาคะแนน (Point Rating) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานเปนรายบคคล ตามรายการหนาทและความ

รบผดชอบของแตละลกษณะงานแตละต าแหนง เชน รายการเกยวกบคณภาพและปรมาณงานท

ท าส าเรจ ความอตสาหะ ความคดรเรม ความฉบไวในการแกปญหาและตดสนใจดวยตนเอง เปน

ตน โดยผประเมนจะใหคะแนนในแตละรายการของแบบประเมนของพนกงานแตละคนใหม

คะแนนรวมทงหมดทกรายการเทากบ 100 คะแนน กลาวคอ ถาพนกงานผใดปฏบตงานไดด กม

คะแนนสงกวาผทปฏบตงานไมคอยด เชนเดยวกบการใหคะแนนสอบไลแบบอตนยนนเอง ส าหรบวธท 1 ถง วธท 4 เปนการประเมนผลแบบรายบคคล โดยพจารณาจากผลการ

ปฏบตงานและจากคณลกษณะหรอบคลกภาพของบคคล

5. การจดล าดบท (Ranking) วธผประเมนจะถกก าหนดใหท าการประเมนออกมาวาพนกงานผใดเปนบคคลท

ท างานไดดทสดเรอยไปจนถงล าดบต าสด วธนจะพจารณาคณสมบตโดยรวม เปนวธทงายตอการ

ท าความเขาใจ และปฏบต แตเหมาะกบกลมคนทมจ านวนไมมาก หากมขนาดของกลมมาก

เกนไปจะท าใหกลายเปนเรองยากในทางปฏบต ไมควรเกน 20 คน 6. แบบเปรยบเทยบรายบคคล (Comparison) วธนเปนการพยายามเปรยบเทยบพนกงานแตละคนกบคนอนๆ ทท างานเดยวกน

แลวจดเรยงล าดบ ตามล าดบจนครบทกคน ในการเปรยบเทยบเพอจดเรยงใชปจจยทเกยวของ

กบการท างาน เชน ประสทธภาพในงานความคดรเรม บคลกภาพ บางคนอาจดเดนบางเรองดวย

กวาบางเรอง กตองคดคะแนนเฉลยของแตละคน แลวจงจดอนดบ การจดอนดบคนในกลมเชนน

มขอพงระวงในการเปรยบเทยบกบกลมอน เพราะเปรยบเทยบกนไมได หากกลมแตกตางกน

มาก หรอคนในแตละกลมมลกษณะแตกตางกน 7. การจบคเปรยบเทยบ (Paired Comparison) วธนเปนวธทพฒนาขนมาเพอชวยใหวธการจดล าดบทมประสทธภาพเพมขนในแง

ของความสะดวกและความถกตอง กลาวคอในขนแรกจะมการแยกชอพนกงานทจะถกประเมน

ออกจากกน โดยบนทกในแบบฟอรมแตละแผนแลวน ามาเปรยบเทยบกนเปนคๆ กจะสามารถ

จดล าดบได 8. แบบกระจายเปนกลม (Force Distribution) การประเมนบางวธเปดโอกาสใหหวหนางานใชอคตสวนตวในการประเมน แตวธน

เปนการปองกนไมใหเกดความล าเอยง นนคอ จะตองกระจายคณสมบตของพนกงานในลกษณะ

ของการกระจายปกต โดยกลมบคคลทถกน ามาประเมนจะถกแบงเปน 5 ระดบชน คอ ชนดทสด

ดรองลงมา ปานกลาง คอนขางต า และต าทสด ซงจะมลกษณะของการกระจาย ดงน รอยละ 10

ใหอยในชวงดทสด รอยละ 20 ส าหรบระดบรองลงมา รอยละ 40 อยระดบปานกลาง รอยละ 20

204

อยระดบคอนขางต า และ รอยละ 10 ทเหลออยระดบต าทสดของกลม อยางไรกตาม วธนเปนวธ

ทก าหนดขนมาผดจากสมมตฐานทผดจากความเปนจรง เนองจากการกระจายทปกต จะตองเปน

ขอมลทปกตและมจ านวนมาก แตในการคดเลอกคนเขาท างานองคการจะตองเลอกคนทม

คณสมบตทไมดออก และรบคนเขามาเฉพาะกลมคนทมคณสมบตทดสด ดรองลงมา หรออยาง

นอยทสด กเปนระดบดปานกลาง ดงนนการกระจายของกราฟ จงไมใชรปโคงปกต ส าหรบวธท 5 ถง วธท 8 เปนการประเมนผลเปรยบเทยบระหวางบคคล นอกจากนยงม

วธการประเมนผลโดยพจารณาจากเกณฑตางๆ หรอการประเมนผลดวยวธการอนๆ ดงจะกลาว

ตอไป ส าหรบวธการประเมนผลการปฏบตงานทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก (Job Performance or Behavior Based Approach) แบงเปน 3 วธ คอ

9. วธการประเมนแบบเนนเหตการณส าคญ (Critical Incident) การทจะรวาคนใดปฏบตงานไดผลเพยงใดจะตองอาศยผลการท างานของคนงานท

เกดขน โดยวธนผบงคบบญชาโดยตรงจะตองมสมดบนทกเพอบนทกเหตการณทส าคญของ

ผใตบงคบบญชาแตละคนวามพฤตกรรมทมผลโดยตรงตอความส าเรจ หรอความบกพรองตอ

งานทท า ในการบนทกจะตองแยกลกษณะของคณสมบตหรอพฤตกรรมของพนกงานเปน

ประเภทๆ ไป เชน แยกเปนการตดสนใจ ความสามารถในการเรยนรงาน ประสทธภาพ ความ

เปนอสระในการท างาน ความถกตองของงาน ความรบผดชอบและความคดรเรม เปนตน การ

บนทกประจ าวนจะชวยใหผบงคบบญชาจ าเหตการณตางๆได 10. วธการบรรยายความ (Free-form Essay) วธนผบงคบบญชาจะเปนผเขยนประเมนการปฏบตงานของพนกงานแตละคน โดย

เขยนไดอยางอสระ เปนขอความลงในกระดาษประเมน โดยไมมรปแบบอยางใดอยางหนงเฉพาะ

ผเขยนจะเขยนจะเสนอความคดเหนอยางไรกได วธนผบงคบบญชาจะตองพจารณาอยาง

รอบคอบ ขอมลทไดรบมาจะตองกลนกรองอยางด ฉะนนผบงคบบญชาจะตองมความสามารถ

วเคราะห มวสยทศนทกวางไกล และรจกสงเกตการท างานของผใตบงคบบญชา เขาใจ

ผใตบงคบบญชาวาเปนคนลกษณะอยางไร 11. วธการประเมนผลตามแบบพรอบสต (Probst Rating Plan)

เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทท J.B. Probst จดท าขน โดยมหลกการ

จดล าดบแบบความประพฤตหรอบคลกลกษณะไวประมาณ 100 กวารายการ ซงแยกลกษณะ

พฤตกรรมหรอบคลกลกษณะทก าหนดสวนใหญจะเปนลกษณะทสงเกตงาย สามารถแยกแยะ

เรยบเรยงได ทงนในการก าหนดคณลกษณะเพอประเมนพนกงานระดบปฏบตงาน จะมความ

แตกตางไปจากลกษณะทจดไวเพอประเมนผปฏบตงานระดบผบงคบบญชา หรอระดบบรหาร

และนอกจากนยงเปดโอกาสใหผประเมนเพมเตมปจจยอนๆทเกยวของกบงานไดดวย ในการ

ประเมนใหผประเมนพจารณาลกษณะพฤตกรรม หรอบคลกลกษณะของผรบการประเมน แลว

205

ท าเครองหมายลงในชองน าหนกตามทก าหนด จากนนจงรวมคะแนนกจะไดคะแนนรวมของผล

การประเมน 12. วธการประเมนโดยมผประเมนหลายคน (Multiple Rating, Multiple

Appraisal หรอ Group Rating) วธนใชผประเมนหลายคน ท าได 2 แบบคอ ผประเมนแตละคนตางคนตาง

ประเมนผลแลวสงใหฝายบคคลรวบรวมเปนผลประเมน หรอ มการอภปรายงานของพนกงาน

ในการประชมหวหนางานทจดขนตามระยะเวลา ทประชมเสนอผลประเมนการปฏบตงานของ

พนกงานแตละคน สมาชกทอยในทประชมกจะรวมกนประเมนสรปอกครงหนง 13. วธการประเมนรวมกน (Mutual Rating) วธนมองคประกอบทส าคญดงน

13.1 สมาชกทกคนในกลมทท างานรวมกนมสวนรวม 13.2 การประเมนสมาชกในกลมทละคนใชวธลงคะแนนลบ 13.3 ประเดนหรอปจจยทจะน ามาใชในการประเมนตลอดจนวธการประเมน

นนสมาชกทกคนรวมกนก าหนด 13.4 ผลการประเมนและการตดตามผลการประเมนจะตองเปนทรทวกน 13.5 ผลการประเมนจะถกน าไปใชอยางไร สมาชกในกลมจะรวมกนก าหนด

14. วธการประเมนโดยผรวมงาน (Peer Rating) วธนเปนการประเมนผลโดยกลมพนกงานรวมงานเดยวกน เปนผประเมน ซง

โดยทวไปแมวาผลการประเมนโดยกลมเพอนรวมงานจะมบอยครงทสอดคลองกบผลการ

ประเมนของผบงคบบญชากตาม แตในทางความเปนจรงมกจะปรากฏวาการประเมนโดยกลม

เพอนรวมงานจะแสดงถงความแตกตางเกยวกบพฤตกรรมบางอยางของพนกงานดวยกนท

ผบงคบบญชามองไมเหน จงท าใหวธการประเมนแบบนแตกตางกบวธอนๆ เชน เมอมต าแหนง

หวหนางานวางลง การประเมนผลการปฏบตงานโดยกลมเพอนรวมงานจะมผลดกวาวธอนๆ

เพราะจะท าใหสามารถพจารณาบคคลทเหมาะสมทเปนทยอมรบในหมเพอนรวมงาน เขามาด ารง

ต าแหนงหวหนางานไดโดยไมขดแยง 15. วธการประเมนดวยตนเอง (Self-appraisal หรอ Self-rating) วธนเปนวธทใหพนกงานพจารณาผลการปฏบตงานของตน โดยวเคราะหผลการ

ปฏบตงานและพฤตกรรมในงานส าหรบระยะเวลาทผานมาและเขยนสรป บางหนวยงานอาจ

ก าหนดค าถามขน ค าถามเหลาน ไดตกลงกนก าหนดขนหรอคนงานอาจถอค าอธบายงานใน

ต าแหนงของตน ขอจดบนทก หรอโครงการทท าเปนแนววเคราะห แลวเตรยมอภปรายกบ

หวหนางาน ซงไดประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานในท านองเดยวกนไวพรอมทงตง

ขอสงเกตเกยวกบการบงคบบญชาของตนวา ส าเรจหรอลมเหลวเพยงใด เมออภปรายประเดน

206

ตางๆในการประเมนจนประนประนอมกนแลว ผลการประเมนทประนประนอมใหมนจะเกบ

รกษาไวในสมดประวตพนกงาน 16. วธการประเมนโดยวธสมภาษณ (Field Interview Method หรอ Field

Review Method) วธนเจาหนาทฝายบคคล จะไปท าการสมภาษณผบงคบบญชาเกยวกบงานทเขา

รบผดชอบ และรายละเอยดของบคคลทตองการจะประเมนผลการปฏบตงาน โดยเจาหนาทฝาย

บคคลจะเตรยมค าถามทจะถามไวกอน เชน พนกงานท างานเปนทพอใจหรอไม แงใดบาง ท า

ผดพลาดอะไรบางและมขอบกพรองอะไรบาง เมอเปรยบเทยบกบพนกงานอนแลวเปนอยางไร

เปนตน เมอสมภาษณเสรจกจะจดท ารายงานเปนลายลกษณอกษรสงคนไปใหผบงคบบญชา

พจารณาและแกไขเพมเตม เมอไดขอมลรายละเอยดการประเมนผลการปฏบตงานของแตละ

บคคลเรยบรอยแลวจงท ารายงานผลการประเมนใหผบงคบบญชาของพนกงานนนรบรองความ

ถกตองอกครงหนง 17. วธการประเมนแบบใชศนยกลางการประเมน (Assessment Center) วธนเปนวธทน ามาใชเพอประเมนผลการปฏบตงานทคาดหวงจากบคลากรใน

อนาคต หรอประเมนหาศกยภาพบคลากรวา จะเหมาะสมกบงานซงยงไมเคยมประสบการณมา

กอนหรอไม ในการประเมนตามวธน บคลากรทคาดวาจะสามารถปฏบตงานไดจากหนวยงาน

หรอฝายตางๆ จะถกจดใหมาท างานอยรวมกนประมาณ 2-3 วน และจะไดรบมอบหมายให

ปฏบตงานซงมลกษณะสอดคลองหรอเหมอนกบงานทจะตองท าการปฏบตจรงๆ เมอไดรบ

มอบหมายใหท า ในการมอบหมายงานใหทดลองปฏบตนนอาจมอบหมายใหแตละคนทดลองท า

โดยเอกเทศ หรออาจใหท ารวมกนเปนกลม ซงผถกประเมนตองพยายามท างานทไดรบ

มอบหมายใหดทสด การประเมนผลแบบน ผถกประเมนจะถกประเมนอยางละเอยดดานการ

สอบประวตสวนบคคล ทดสอบการปฏบตงานเพอประเมนความสามารถในอนาคต ใหเลนเกม

ธรกจ ใหแบบฝกหดเกยวกบการคนหาขอเทจจรง การวเคราะหเฉพาะเรอง ทดสอบภาวะผน า

ทดสอบการตดสนใจและทดสอบทางจตวทยาดวย โดยกลมผประเมนกลมหนงซงมความร หรอม

ประสบการณซงจะคอยสงเกตบนทกการปฏบตงานทงจดออน จดแขง และศกยภาพของผถก

ประเมนแตละคน ตลอดระยะเวลาทมาอยรวมกน หลงจากนนกลมผประเมนจะท าการพจารณา

รวมกน เพอคดเลอกบคคลทเหมาะสมทสดทจะไดรบการมอบหมายใหปฏบตงานจรง 18. วธการประเมนตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน (Behaviorally

Anchored Rating Scales-BARS) วธการประเมนผลการปฏบตงานทไดพฒนาขนมาใหม และยงไมแพรหลายนก

ยดถอตามวธการประเมนแบบเนนเหตการณส าคญ วธนจะกระท าโดยใหหวหนา อธบายหรอ

บรรยายเกยวกบสภาพทดและไมดในการปฏบตงาน จากนนผเชยวชาญดานการบรหารงาน

บคคลกจะน าเอาผลของการเขยนบรรยายดงกลาวมาจดกลมเปนประเภทซงอาจแบงเปน 5- 10

ประเภทดวยกน หลกจากนนจะกระท าเชนเดยวกบวธการตรวจสอบรายการแบบถวงน าหนก นน

207

คอ แตละขอความหรอรายการจะถกประเมนโดยหวหนางาน โดยเฉพาะอยางยงใหผบงคบบญชา

อนทไมไดเปนผเขยน ใหเปนผประเมนขอความเหลานแทน หลงจากนนกจะมการทดลอง

ตรวจสอบ เพอดวาการประเมนดงกลาวนนถกตอง ซงจะเชอถอไดกตอเมอไมมการเบยงเบนท

ส าคญ 19. วธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตรา

สวน (Behavioral Observation Scale) วธนพฒนามาจากวธการประเมนตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน (BARS) เนองจากวธการประเมนแบบ BARS มขอจ ากดเกยวกบขอความทบรรยายลกษณะเหตการณท

ส าคญทน ามาจดท าเปนมาตราสวนมจ านวนจ ากด ขอความบางสวนไมไดน ามาใชประโยชน และ

ผบงคบบญชาทท าหนาทประเมนไมสามารถหาขอความในแบบประเมนทสอดคลองกบ

พฤตกรรมการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา หรอเหตการณทไดจากการสงเกตการณของผ

ประเมน ไมสามารถอธบายไดชดเจน เปนแนวทางเดยวกบขอความทก าหนดไวในแบบประเมน

ดงนน จงมการพฒนาวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตรา

สวน (BOS) ขน เพอแกไขขอจ ากดตางๆ ดงทกลาวมา วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ BOS น มสาระส าคญเหมอนวธการประเมนแบบ BARS ทกประการ แตแตกตางตรงท การพฒนารปแบบของมาตราสวน และขนตอนในการคดคาคะแนน เทานนทตางกน การวเคราะห

ทางสถตของวธน สามารถระบพฤตกรรมหรอเหตการณส าคญไดอยางชดเจน ระหวางพนกงานท

ท างานอยางมประสทธผลกบพนกงานทท างานอยางไมมประสทธผล 20. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลส าเรจของงานหรอวตถประสงค

เปนหลก (Result or Objective Based Approach) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทมงประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานใน

แงผลส าเรจของงานตามวตถประสงค หรอเปาหมาย หรอมาตรฐานทก าหนดไว โดยมกจะ

ประเมนในรปของปรมาณ คณภาพ เวลา หรอประสทธผลในการปฏบตงาน มทง การประเมน

ตามผลงาน (Appraisal by Result) หรอมชอเรยกอกอยางหนงวา “Management by Objective” ซงถอเอาผลการปฏบตงานเปนเกณฑในการพจารณา การพจารณาจะค านงถงผลงานเปนหลก แตจะไมค านงถงวธการกระท าของแตละคน สวนวธการประเมนโดยใชตวบงชโดยตรง

(The Direct Index) วธนถอหลกการประเมนโดยพจารณาทผลงานเพยงดานเดยว ไมพจารณาคณลกษณะ หรอพฤตกรรมของผรบการประเมน เมอรวมจากหลายๆงานกจะกลายเปนกลมตวช

ทเปนตวเลข (Numerical Index) เพอใชส าหรบวดผลงานของต าแหนงใด ต าแหนงหนง ดงตวอยางเชน ยอดการขาย ยอดเงนทจดเกบได เปนตน และส าหรบ วธการประเมนโดย

เปรยบเทยบกบมาตรฐานการปฏบตงาน (Standard of Performance) วธนจะน าเอาผลการ

ปฏบตงานทไดจรง มาพจารณาเปรยบเทยบกบเปาหมายทก าหนดไวลวงหนา ซงคลายคลงกบ

วธการประเมนโดยใชตวชวดโดยตรง แตแทนทจะใชเพยงจ านวนตวเลขในตวชวด ซงจะแสดง

208

เปาหมายอยางรวมๆ การประเมนผลตามมาตรฐานการปฏบตงานจะก าหนดรายละเอยดใน

เปาหมายทจะใชวดผลการปฏบตงานชดเจนกวา โดยการระบเงอนไขทเอออ านวยตอการ

ปฏบตงาน โดยการใชขอความบอกใหทราบดวย 21. วธจดบนทกปรมาณงาน (Production Record) วธนเปนวธทนยมใชกบงานประจ า (Routine) ซงตองท าซ าๆ เหมอนเดม และ

สามารถก าหนดนบผลงานไดอยางชดแจง เชน งานพมพ งานผลตทางอตสาหกรรม งานเกบ

เอกสาร เปนตน โดยพจารณาเปรยบเทยบผลงานรวมทคนงานไดปฏบต และนบจ านวนปรมาณ

งานทไดท าไวตอวน สปดาหหรอเดอนกบมาตรฐานของงานทก าหนดไวลวงหนา ซงไดจากวธ

การศกษาจบเวลาเคลอนไหว เขาชวย 22. วธบนทกผลการปฏบตงานตามชวงเวลา (Periodic Test)

วธประเมนผลการปฏบตงานแบบน จะวดประสทธภาพการปฏบตงานภายใจ

ระยะเวลาหนงทก าหนด มกจะใชระยะเวลาสนๆ เชน วดผลความเรวในการพมพตอนาทของ

พนกงานพมพดดวาพมพไดกค า แตกตางจากวธจดบนทกปรมาณงาน ซงใชก าหนดระยะเวลาท

ตอเนองกน เชน หกเดอนหรอหนงปในการจดบนทกปรมาณงานทพนกงานท าได 23. วธทดสอบผลงาน (Performance Test)

เปนการออกแบบวธการทดสอบผลการปฏบตงาน เพอน ามาใชทดสอบและ

ประเมนผลแลวตดตามประเมนวา พนกงานผนนท างานไดดเลวอยางไร หลงจากนนกจะท าการ

เลอนขนและเพมเงนเดอนใหในกรณทมผลงานด หรอลงโทษตอไปเฉพาะกรณทมผลงานต ากวา

เกณฑทก าหนด 24. วธการวเคราะหหนาทและความตามต าแหนง (Analysis of Position

Functions and Responsibilities) วธนหวหนางานใหรายละเอยดเกยวกบงานของต าแหนง และการประเมนมง

พจารณาผลงานโดยตรงมากกวาคณลกษณะประจ าตวและลกษณะเฉพาะบคคล ดงเชนพจารณา

วางานเปนทพอใจหรอไม ถาไมเปนทพอใจท าไมจงปรากฏผลเชนนนและจะมทางแกไข

ขอบกพรองเหลานนไดอยางไร เปนตน 25. วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา (360 Degree System)

เปนการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสาน อกประเภทหนงทเนนใหทราบถง

ความร ทกษะ ความสามารถและพฤตกรรมในการปฏบตงานของพนกงานผรบการประเมนจาก

หลายแหลงขอมลเพอใหมความถกตอง แมนย า และเชอถอไดมากกวาการประเมนโดย

ผบงคบบญชาเพยงล าพง ทงน ไดใชวธการประเมนผสมผสานกนหลายวธทงวธการประเมนผลท

ยดคณลกษณะบคคลเปนหลก และการประเมนผลการปฏบตงานทมงเนนพฤตกรรมการ

ปฏบตงานทท าใหงานส าเรจ ซงไดแกวธประเมนโดยใชผประเมนหลายคน วธประเมนโดยใช

เพอนรวมงานประเมน วธประเมนตนเอง รวมทงผเกยวของไดแก ลกคาภายใน ลกคาภายนอก

ผสงวตถดบ เปนตน

209

26. วธการประเมนผลการปฏบตงานโดยใชดชนวดผลงานหลก (KPI: Key

Performance Indicators) การประเมนผลโดยใชดชนชวดผลงานหลก เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานอก

วธหนงทไดรบความนยมอยางแพรหลายในปจจบน โดยเฉพาะองคการทมงเนนการบรหาร

จดการสมยใหมเปนวธการประเมนท พฒนาจากวธการประเมนผลทยดผลส าเรจของงานหรอ

วตถประสงคเปนหลก ซงมขอจ ากดหรอจดออนในแงความเชอมโยงกบวสยทศน พนธกจ และ

กลยทธการด าเนนงานขององคการในอนทจะท าใหองคการมความไดเปรยบในการแขงขน โดยม

การพฒนาเปนดชนวดผลงานหลก เพอประเมนผลความส าเรจขององคการ เพอใหเกดความ

มนใจวาองคการจะสามารถเตบโต แขงขนไดอยางยงยนระยะยาว

-ตวอยางการประเมนแบบใหคะแนนตามมาตราสวนหรอขดขนาด-

1. แบบไมตอเนอง

ความรวมมอ [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] ไมเลย พยายามรวมมอ รวมมอทกกรณ รวมมอเกน รวมมอ เลกนอย ทจ าเปนในงาน ทคาดหวง ดเยยม

2. แบบตอเนอง

ความรวมมอ

0 10 20 30

40 50

ทมา (ศนยเพมผลผลตแหงประเทศไทย, 2547)

210

ตารางท 6 แสดงตวอยางการประเมนแบบตรวจสอบรายการถวงน าหนก

-ตวอยางการประเมนแบบตรวจสอบรายการถวงน าหนก-

ชอ....................................................................แผนก........................................วนทเขาท างาน

...................

ต าแหนง......................................................... ฝาย......................................เงนเดอนปจจบน

......................

ขอความทพจารณา

ผลการพจารณา

คะแนนทได ดมาก 4

ด 3

ปานกลาง 2

ไมคอย

ด 1

ตวคณ

ความรอบรในงาน ความขยนและความเอาใจใสในงาน ความคดรเรม ความรอบคอบ ความเชอมนในตนเอง ความสม าเสมอในการท างาน ความเขมแขงอดทน ความเคารพเชอฟงกฎระเบยบ บคลกลกษณะและอธยาศย ความสมพนธภาพกบเพอนรวมงาน สขภาพ ความประพฤตทวไป

3 2 3 3 1 1 1 3 1 1 1 2

คะแนนเตม = 88 คดเปนรอยละ เทากบ

ทมา (ศนยเพมผลผลตแหงประเทศไทย, 2547)

211

ตารางท 7 แสดงขอความในการประเมนผลโดยวธท าเครองหมายแบบบงคบใหเลอก

มาก นอย ขอความ

1

2

1

2

ไมปรากฏวาเคยท างานผดพลาด

ท าตวเปนทนาเคารพนบถอ

3

4

3

4

ไมท างานใหเสรจตามทมอบหมาย

ไมมความเชอมนในตนเอง

ทมา (อลงกรณ มสทธา และ สมต สชฌกร, 2546, หนา 26)

212

ตารางท 8 แสดงตวอยางการประเมนแบบจบคเปรยบเทยบ การพจารณาในแง “คณภาพของงาน”

เปรยบเทยบกบ ชอผถกเปรยบเทยบ

ก ข ค ง จ ก - - - - ข + - + + ค + + - + ง + - + - จ + - - +

การพจารณาในแง “ความคดรเรม”

เปรยบเทยบกบ ชอผถกเปรยบเทยบ

ก ข ค ง จ ก + + - - ข - - - - ค - + + - ง + + - + จ + + + -

ทมา (อลงกรณ มสทธา และ สมต สชฌกร, 2546, หนา 30)

นาย ก ไดรบการจดล าดบสงสด

นาย ข ไดรบการจดล าดบสงสด

213

ตารางท 9 แสดงตวอยางการประเมนผลตามคาคะแนน

ชอ...........................................................กอง.......................................แผนก................ ....... รายการ ดเยยม ด ปานกลาง ควรหาทาง

ปรบปรง

ควรแกไข กอน

คะแนนท ควรไดรบ

1. ความละเอยดถถวน 2. การปฏบตตามทไดรบ มอบหมาย 3. ความรวดเรวในการ ปฏบตงาน 4. ความอตสาหะ พยายาม 5. ความรและความรอบร ส าหรบปฏบตงาน 6. การตดสนใจและแกปญหา 7. ความสภาพ เรยบรอย การควบคมอารมณ 8. ความรวมมอประสานงาน กบผรวมงานและการยอมรบ ความคดเหนของผรวมงาน 9. ความคดรเรม หาวธการ ท างานทดขน 10. การตอสหาวถทางเพอให งานส าเรจตามแผนตามทได รบมอบหมายและตามนโยบาย 11. ความสามารถในการจด ระบบงาน ความสามารถใน การวางแผน การมอบอ านาจ และการมอบหมายงาน 12. ลกษณะความเปนผน า การท าใหผใตบงคบบญชา รวมมอ จงรกภกดและอนๆ ใหงานส าเรจลลวง

214

13. ความสามารถในการสอน แนะน าและปรบปรง

ผใตบงคบบญชา หรอผทไดรบ

มอบหมาย 14. ความสะอาดเรยบรอยใน ผลงาน 15. ปรมาณงาน

รวม

100 80 60 40 20

รวม.....................คะแนน คดเปนรอยละ..................................

คะแนน 90% - 100% คะแนน 60% - 70% คะแนนต ากวา 40%

ดเยยม ปานกลาง ควรแกไขดวน

คะแนน 71% - 89% คะแนน 40% - 59%

ด ควรหาทางปรบปรง

ทมา (อลงกรณ มสทธา และ สมต สชฌกร, 2546, หนา 35)

215

ตารางท 10 แสดงตวอยางการประเมนผลแบบบนทกเหตการณส าคญ

ชอผรบการประเมน : นาย ก วน เดอน ป รายการ เหตการณทเกดขน

29 ม.ค. 2548

ลาชาในการด าเนนการกบจดหมายดวน

พเศษ

รายละเอยด จดหมายดวนมาถงในเวลาไลเลยกบจดหมายธรรมดา แทนท นาย ก

จะด าเนนการกบจดหมายดวนโดยทนททนใด กลบรอเอาไวแจกจายพรอมกบจดหมายธรรมดา ตวอยางนเปนการบนทกเหตการณส าคญทเกดขนในทางไมม ส าหรบในทางด กใชการ

บนทกในแบบฟอรมลกษณะเดยวกน ถาจะใหดกควรใชสของการดบนทกใหตางกน เชน

เหตการณทดใชการดสเหลอง เหตการณทไมดใชการดสแดงบนทก ทมา (อลงกรณ มสทธา และ สมต สชฌกร, 2546, หนา 36)

216

ตารางท 11 แสดงตวอยางการประเมนผลตามแบบพรอบสต ท าเครองหมายในชอง วธใชแบบฟอรม ใหท าเครองหมาย ลงในชองหนารายการคณสมบตท

ทานคดวาเหมาะสมทสดส าหรบพนกงานททานก าลงประเมน โปรดอยาเดา ท าเครองหมายเฉพาะรายการททานแนใจเทานน

1 2 3

เกยจคราน เคลอนไหวชา เรวและวองไว แกเกนท างาน พการเลกนอย พการมาก ไมเอาใจใส พดมากเกนไป หลงตวเอง ท างานเปนทมไดด ท างานเปนทมไมได เปนนกวจารณ เปนปฏปกษกบคนทมาตดตอ ท าตวนานบถอบอยๆ ราเรงแจมใส ออนโยน ฯลฯ หมายเหต

เปนแบบฟอรมทมปจจยในการปฏบตงานไวมากทสดเทาทจะมในการ

ท างาน มทงคณสมบตในดานด และในดานไมดและใชประเมนกบพนกงาน

ในต าแหนงตางๆกน

หมายเหต ชอง 1 น าหนกนอย ชอง 2 ปานกลาง ชอง 3 น าหนกมาก ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 38 อางจาก Glen Stahl, Public Personnel Administration. New York: Harper and Brothers, 1956, p. 326.)

217

การเปลยนแปลงต าแหนง

บคลากรเมอเขามาท างานในองคการไดระยะเวลาหนงๆ จะตองไดรบการประเมนผลการ

ปฏบตงาน และน าผลการปฏบตงานนน รวมถงระยะเวลาทอยในองคการ น ามาพจารณา

ประกอบการเลอนขน เลอนต าแหนง แตการเปลยนแปลงต าแหนงของบคลากรในองคการ มไดม

เฉพาะลกษณะของการเลอนขนเทานน แตยงอาจเปลยนแปลงต าแหนงในระดบเทาเดม และใน

ระดบทลดลงกได แลวแตกรณ ดงจะไดกลาวถงตอไป การเปลยนแปลงต าแหนงมอย 2 ทศทางดวยกน คอ

1. การเปลยนแปลงในแนวราบ (Horizontal Movement) มอย 2 แบบ คอ 1.1 การโยกยาย (Transfer) การโยกยายมสาเหตใหญๆ 2 ประการ คอ (1) การ

โยกยายเนองจากองคการ อาจมความจ าเปนในเรองตางๆ เชน แกไขความผดพลาดเนองจาก

การบรรจบคคลลงในต าแหนงไมเหมาะสม หรอเพอแกไขปญหาสภาพคนลนงานหรองานลนคน

ในบางฝายงาน หรอเพอพฒนาคนกอนการเลอนต าแหนง หรอเพอแกปญหาความขดแยงบาง

กรณ เปนตน (2) การโยกยายเนองจากตวพนกงานเอง อาจมความจ าเปนสวนตวตางๆ แลวท า

บนทกเพอขอโยกยาย เปนตน 1.2 การหมนเวยนงาน (Rotation) การหมนเวยนงานจะเกดขนตามระยะเวลา

ทกฏระเบยบขององคการไดก าหนดไวกอนแลว เชน ในต าแหนงหนงๆอาจตองหมนเวยนงานทก

1 ป, 2 ป หรอ 4 ป เปนตน มกจะใชกบต าแหนงทเกยวของกบเงน เนองจากปองกนการทจรต

อกทงมประโยชนในแงทพนกงานไดเรยนรงานในต าแหนงอนๆทอยในระดบเดยวกน และ

สามารถท างานแทนกนไดหากมผลาปวยหรอพกงาน

2. การเปลยนแปลงในแนวดง (Vertical Movement)

2.1 การเลอนต าแหนง (Promotion) การเลอนต าแหนงจะมหลกเกณฑของการ เลอนต าแหนงอย 3 อยางคอ (1) หลกคณวฒ คอเลอนต าแหนงโดยถอเอาความรความสามารถ

เปนหลก โดยไมค านงวาจะมอายการท างานหรอประสบการณนานเทาใด (2) หลกอาวโสและ

ประสบการณ ซง หมายถงระยะเวลาในการท างานอนเกดจากการเขาท างานกอนหลง (3) ปจจย

ทางการเมอง เปนปจจยทอยนอกหลกทฤษฎทยอมรบกนวาถกตอง แตนบวามอทธพลอยางยง

218

ในทางปฏบต ซงถอวาเปนการเลอกใชหลกอปถมภนนเอง วธมกเกยวของกบเรองอามสสนจาง

และผลประโยชนตางๆ 2.2 การลดต าแหนง (Demotion) การลดต าแหนงเกดขนไดใน 2 กรณ คอ (1)

เนองจากการลดขนาดโครงสรางองคการเพอใหองคการอยรอด โดยปกตมกจะไมเกดขนใน

องคการ แตกไดเคยเกดขนและเหนไดชดเจนในประเทศไทย ชวงป พ.ศ. 2541 หลงจากมการ

ประกาศคาเงนบาทลอยตว พนกงานเลอกทจะลดต าแหนงเนองจากไมตองการถกงดจาง (Lay Off) (2) เนองจากพนกงานมความผด กรณนเกดขนนอยมาก เนองจากผทถกลดต าแหนงมกรบไมได และสงผลเสยตอการท างาน ดงนนองคการมกหลกเลยงวธน

รปภาพท 19 แสดงความสมพนธระหวางชนดของการเปลยนแปลงและทศทางของการ

เปลยนแปลง

ทมา (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 218)

ส าหรบการงดจางชวคราว (Lay Off) เปนการใหพนกงานออกจากงานเปนระยะเวลา

ชวคราวโดยไมมก าหนด อนเนองมาจากไมมงานใหท า เชน มยอดขายลดลงท าใหปรมาณงาน

ลดลง หรอขาดวตถดบในการท างาน หรอ การเปลยนแปลงของภาวะตลาดเนองจากฤดกาล

เศรษฐกจ การเมอง เทคโนโลย เปนตน การงดจางนแมเปนระยะเวลาชวคราวแตไมม

Transfer, Rotation

Promotion

Demotion

Lay Off

(การงดจางชวคราว)

Organization (องคการ)

219

ก าหนดเวลาทแนนอนวาเมอใดจะไดกลบเขามาท างานในองคการอก ดงนน การงดจางชวคราวก

อาจกลายเปนการเลกจางถาวรไปเลยกได

อคตหรอความโนมเอยง การประเมนผลการปฏบตงานเปนการประเมนโดยบคคล ดงนนเปนเรองธรรมดาทอาจม

อคต หรอความโนมเอยงในการประเมน แตผประเมนทดตองรจกลดอคตหรอความโนมเอยงลง

ใหมนอยทสด เพอใหการประเมนเปนไปอยางถกตอง มความยตธรรม เราควรไดมาท าความรจก

กบอคตประเภทตางๆ ดงน

1. Halo Effect

เปนอคตทเกดขนเมอพบกนครงแรก เปนไดทงความรสกบวก คอเหนหนาแลวพอ ใจ ชอบ เรยกวาเปน First Impression ความประทบใจแรกพบ และเปนไดทงความรสกลบ คอ เหนหนาแลวไมถกชะตา ไมชอบ ไมพอใจ เปนตน

2. Tight Rater ผประเมนบางทานอาจมเกณฑในการประเมนสงมากกวามาตรฐาน หรอมากกวาผ

ประเมนคนอนๆ หรอมความคาดหวงในผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาสงมาก จงเกด

ความรสกวาไมมผใตบงคบบญชาคนใดสามารถปฏบตงานไดตามมาตรฐานทก าหนด 3. Loose Rater

ผประเมนหรอผสมภาษณบางทานอาจใจดมากกวาทานอนๆ เรยกวาคอนขางจะใจด มากนนเอง

4. Stereotype เปนอคตทเกดจากความเชอทถกถายทอดปลกฝงในการมองบคคลกลมหนงๆ เชน

กลมผสงอาย ผประเมนบางทานอาจเหนวา ถาเปนผสงอายแลว จะมความคดโบราณ ลาสมย

หรอเชองชา เปนตน หรอผประเมนบางทานอาจเหนวา ถาเปนผสงอายแลว จะเกงเพราะม

ประสบการณมาก เปนตน 5. Central Tendency

บางคนอาจคดวา อคตตองเปนบวกหรอลบเทานน ยงมอคตอกชนดหนง ซงคนไทย มลกษณะเชนน มาก คอ การประเมนใหทกคนอยระดบกลางๆเหมอนกนหมด ไมประเมนให

เนนหนกไปทางดานใดดานหนง การใหคาคะแนนในระดบกลางๆทงหมดน อาจไมตรงกบความ

เปนจรง ซงอาจมไดทงระดบสงและระดบต า กได

220

6. Recency Error เปนการประเมนโดยพจารณาเฉพาะพฤตกรรมทเพงเกดขนไมนาน โดยมไดค านงถง

พฤตกรรมของพนกงานทผานมาตลอดชวงเวลาทท าการประเมน หรอผบงคบบญชาฝงใจกบ

พฤตกรรมทผประเมนเหนวาโดดเดนในชวงทผานมา หรอชวงทใกลการประเมน ท าใหการ

ประเมนผลผดพลาด 7. Pitchfork Effect

ผประเมนอาจไมชอบลกษณะการปฏบตงานบางอยางของพนกงานบางคน หาก พนกงานทจะตองถกประเมนปฏบตเชนนน หรอมลกษณะไปในท านองนน ท าใหผประเมน

ประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานคนนนออกมาเปนลบหรอต าหมด 8. Horn Effect

ผประเมนมแนวโนมทจะประเมนผใตบงคบบญชาบางคนต ากวาทควรจะเปน โดยม สาเหตจากการทตนเองเปนนกสมบรณนยม หรออาจผดหวงในตวพนกงานทไมเปนไปตามทตน

ตองการ เชน อาจท าตวแปลกแยก หรอชอบโตแยง ขอผดพลาดนเปนการประเมนโดยเหนไมด

ไปทงหมด 9. Feeling Based

ผบงคบบญชาไมตระหนกถงความส าคญของประโยชนหรอคณคาของการประเมน ผลการปฏบตงาน จงประเมนตามความรสกของตนเปนพนฐาน หวขอการประเมนใดตรงกบ

ความรสกของตนใหคะแนนสง สงใดทตนเองไมชอบจะใหคะแนนต า เปนขอผดพลาดในการ

ประเมนแบบใชความรสกมากกวาขอมล 10. Competitive Rater

ผประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา ประเมนโดยน าตวเองไปเทยบ เคยงดวย จงไมอาจแยกการประเมนผลการปฏบตงานใหเปนไปตามงานในหนาทของ

ผใตบงคบบญชาได และอาจเหนวาไมมผใตบงคบบญชาคนใดปฏบตงานไดดไปกวาตน เปน

ขอผดพลาดในการประเมนโดยเอาตวเองเขาไปแขงขนดวย 11. Length of Service Bias

ผประเมนประเมนโดยใหความส าคญหรอค านงถงอายงานของผถกประเมนเปนหลก โดยตงสมมตฐานวา พนกงานทมอายงานมากจะท างานไดดกวาเพราะมประสบการณการท างาน

มากกวา สวนความรนนหาเพมเตมได แตพนกงานทอายงานมากบางคนอาจไมมการพฒนา

ปรบปรงผลงานเลยกได หรอลกษณะงานเปลยนไปแลว แตกยงคงใชประสบการณวธการเดมๆ

อย เปนขอผดพลาดเนองจากการใหความส าคญกบอายงานเปนหลก

221

12. Similarity Error ผประเมนบางคน ประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานตามแนวทางทตนเขาใจตว

เอง คอ เขาใจวาตนเองเปนอยางไร กพยายามคดวาผอนเปนไปในท านองเดยวกบตนเอง เชน

เหนวาตนเปนคนกระตอรอรน กพยายามแสวงหาวาพนกงานคนใดเปนคนกระตอรอรนกจะให

พนกงานคนนนไดรบคะแนนการประเมนสง ขอผดพลาดนเนองมาจากการประเมนทเหนวามสง

ใดเหมอนกน กจะดไปหมด

หากถามวา ประเมนแบบใดจงจะไมม “อคต” กคอใหยดตามกฏเกณฑ ทไดถกก าหนดไวแลวอยางสมเหตสมผล โดยไมน าความรสกสวนตวเขามาเกยวของนนเอง

สรปสาระส าคญของบทท 10

การประเมนผล หมายถง กระบวนการพจารณาผลการท างานของพนกงานในชวง

ระยะเวลาหนงๆ โดยการเปรยบเทยบการท างานของแตละบคคลกบเกณฑมาตรฐานงานของ

องคการ รวมถงการเปรยบเทยบผลการท างานของบคคลนนๆ กบพนกงานคนอนๆ ทงนเพอให

เกดประสทธภาพในการท างานดานตางๆ ขององคการตอไป องคการกระท าการประเมนผลม

วตถประสงคเพอ (1) การจายคาตอบแทน (2) การเปลยนแปลงต าแหนง (3) การแขงขน และ

(4) การใหรางวลและการลงโทษ ส าหรบเทคนควธการประเมนผลมมากมายหลายวธ ซงมทง

การประเมนผลโดยพจารณาแบบรายบคคลและพจารณาแบบเปรยบเทยบ นอกจากนเกณฑทใช

ในการพจารณามทงการพจารณาจากผลงาน จากบคลกภาพและพฤตกรรม หรอหากใชเครองมอ

ในการพจารณาทตางกนกจะวธการประเมนผลทตางกนแมจะพจารณาจากผลงานหรอพฤตกรรม

เดยวกน เปนตน การเปลยนแปลงต าแหนงอนเกดจากผลของการประเมนผลการท างานมทงการ

เปลยนแปลงในแนวราบคอ การโยกยาย หมนเวยนงาน และการเปลยนแปลงในแนวดงคอการ

เลอนต าแหนงและการลดต าแหนง การประเมนผลตองระวงเรองของอคตหรอความล าเอยงท

เกดกบผประเมน เพราะท าใหเกดการผดพลาดไมเปนไปตามกฎเกณฑทตงไว

222

ค าถามทายบท

1. การประเมนผลหมายความวาอยางไร

2. ท าไมตองมการประเมนผล องคการจะมลกษณะอยางไรหากไมมการประเมนผลการ

ท างานของพนกงาน

3. วธการประเมนผลพนกงานแบบรายบคคล มอะไรบาง อยางไร ใหบอกอยางนอย 3

วธ

4. วธการประเมนผลพนกงานแบบเปรยบเทยบบคคล มอะไรบาง อยางไร ใหบอก

อยางนอย 3 วธ

5. การเปลยนแปลงต าแหนงเปลยนแปลงอยางไรไดบาง

6. การเปลยนแปลงต าแหนงเกยวของอยางไรกบการประเมนผล

7. อคตหรอความโนมเอยง หมายความวาอยางไร

8. อคตมความเกยวของอยางไรกบการประเมนผล

9. ยกตวอยางชนดของอคตอยางนอย 5 ชนด พรอมอธบาย

10. ใหนกศกษาสรางแบบประเมนผลเพอนในชนแบบรายบคคล โดยใชวธการประเมนผลแบบรายบคคลแบบใดแบบหนง เพยง 1 วธ

223

เอกสารอางอง ภาษาไทย

1. ณฏฐพนธ เขจรนนทน. (2542). การจดการทรพยากรบคคล (พมพครงท 2).

กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

2. ดนย เทยนพฒ. (2542). การจดการทรพยากรบคคล: ภารกจททาทาย.

กรงเทพฯ: บคแบงก.

3. นพ ศรบญนาค. (2546). การคดเลอกบคคลและการบรหารคาตอบแทน.

กรงเทพฯ: สตรไพศาล.

4. บรรยงค โตจนดา. (2543). การบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ: รวมสาสน

(1977).

5. เบญจมาส ลกษณยานนท. (2547). การบรหารทรพยากรมนษย. อดรธาน:

แมละมลการพมพ.

6. ปรยาพร วงศอนตรโรจน. จตวทยาการบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ: ศนยสอ

เสรมกรงเทพ.

7. พยอม วงศสารศร. (2542). องคการและการจดการ (พมพครงท 7). กรงเทพฯ:

สภา.

8. สมชาย หรญกตต. (2542). การบรหารทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ: ธระฟลม

และไซเทกซ.

9. เสนาะ ตเยาว. (2543). การบรหารงานบคคล (พมพครงท 12). กรงเทพฯ:

โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

10. อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร. (2546). การประเมนผลการปฏบตงาน (ฉบบแกไขเพมเตม) (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลยไทย-ญปน.

11. ศนยเพมผลผลตแหงประเทศไทย. (2547). แบบฟอรมการประเมนผลการปฏบตงาน. [online]. Available HTPP: http//www.jobbyyou.com/main. php?module=view_resume.php&employee_id=551636&l=T&PHPSESSID=9fec5620a7a1c93b937420a7adb6d4c7