มาตรฐานการผลตเมลดพนธพชอาหารสตว ชนพนธหลก

(ปรบปรง ปพ.ศ. ๒๕๕๗)

SSttaannddaarrdd ooff FFoorraaggee SSeeeedd PPrroodduuccttiioonn

ffoorr FFoouunnddaattiioonn SSeeeedd

((EEddiitteedd 22001144))

สานกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

สารบญ

หนา บทนา 1 สวนท 1: มาตรฐานแปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก 2 - ประวตแปลงผลต 2 - ระยะหางระหวางแปลง 4 - จานวนปทเกบเกยว 5 - วชพชรายแรง 5 - จานวนของพชทมลกษณะไมตรงตามพนธ 5 - การตรวจแปลง 5 สวนท 2: มาตรฐานการจดการแปลงและการจดการหลงการเกบเกยว

เมลดพนธชนพนธหลก 6

สวนท 3: มาตรฐานคณภาพเมลดพนธชนพนธหลก 8 คณะทางานยกรางมาตรฐานการผลตและคณภาพเมลดพนธพชอาหารสตว 9 ภาคผนวก 10 - เอกสารแนบ 1 วธปลก ชวงเวลา และระยะปลกของการผลตเมลด

พนธพชอาหารสตวชนพนธหลก 11

- เอกสารแนบ 2 คณภาพเมลดพนธเบองตนกอนสงโรงงานปรบปรงสภาพเมลดพนธ

12

- เอกสารแนบ 3 ระเบยนแปลงผลตเมลดพนธ 13 - เอกสารแนบ 4 รายละเอยดลกษณะของวชพชรายแรงในแปลงผลต

เมลดพนธพชอาหารสตว 15

- 1 -

บทนา

ปจจบนกรมปศสตว โดยสานกพฒนาอาหารสตว ไดกาหนดใหมการผลตเมลดพนธพชอาหารสตวออกเปน 4 ชนพนธ เพอใชในการควบคมคณภาพใหเปนไปตามมาตรฐาน ขอกาหนด และมความถกตองตรงตามสายพนธ ดงน

1. เมลดพนธคด (Breeder Seed: BS) คอ เมลดพนธทนกวชาการไดทาการปรบปรง ทดสอบ และคดเลอกมาแลว โดยอยภายใตการควบคมของหนวยงานทรบผดชอบ เมลดพนธชนพนธนจะนาไปผลตเปนเมลดพนธหลก

2. เมลดพนธหลก (Foundation Seed: FS) คอ เมลดทผลตจากเมลดพนธคด โดยตองรกษาและตรวจสอบคณลกษณะทางสายพนธและความบรสทธของพนธตามมาตรฐานทหนวยงานกาหนด เมลดพนธชนนจะนาไปใชผลตเปนเมลดพนธขยาย

3. เมลดพนธขยาย (Registered Seed: RS) คอ เมลดทผลตจากเมลดพนธหลก โดยตองรกษาและตรวจสอบคณลกษณะทางสายพนธและความบรสทธของพนธตามมาตรฐานทหนวยงานกาหนด เมลดพนธชนนจะนาไปใชผลตเปนเมลดพนธจาหนาย

4. เมลดพนธจาหนาย (Certified Seed: CS) คอ เมลดพนธทผลตจากเมลดพนธขยาย โดยตองรกษาและตรวจสอบคณลกษณะทางสายพนธและความบรสทธของพนธตามมาตรฐานทหนวยงานกาหนด

สาหรบเอกสารฉบบน ไดกาหนดมาตรฐานการผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ตามระบบสากลโดยแบงออกเปน 3 สวน ประกอบดวย

สวนท 1 มาตรฐานแปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก สวนท 2 มาตรฐานการจดการแปลง และการจดการหลงการเกบเกยวเมลดพนธชนหลก สวนท 3 มาตรฐานคณภาพเมลดพนธชนพนธหลก

- 2 -

สวนท 1: มาตรฐานแปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก

(Forage Seed Field Standard for Foundation Seed)

การกาหนดมาตรฐานแปลงผลตเมลดพนธชนพนธหลก มวตถประสงคเพอใหแปลงผลตเมลดพนธปราศจากการปะปนของวชพช พชพนธอน รวมทงการปนเปอนจากละอองเกสรของพชตางสายพนธกนทมการผสมขาม (cross-pollination) โดยมขอกาหนด ประกอบดวย ประวตแปลงผลต (Previous cropping) ระยะหางระหวางแปลง (Field Isolation) จานวนปทเกบเกยว (Number of harvest year) วชพชรายแรง (Weeds) จานวนของพชทมลกษณะไมตรงตามพนธ และ/หรอ ตางสายพนธ ทขนปะปน (Number of off-type, other variety plant, other species)

1. ประวตแปลงผลต

แปลงผลตเมลดพนธขยาย ตองไมเคย ปลกพชสกลเดยวกน (genus) แตตางชนดกน (species) หรอชนดเดยวกนแตตางสายพนธ (variety) กบพนธทปลกมากอนอยางนอย 2 ปในพชตระกลหญา และ 3 ปในพชตระกลถว ดงแสดงในตารางท 1.1 และตารางท 1.2

ในกรณทแปลงปลกกอนหนานเปนพชสายพนธและระดบชนพนธเดยวกน สามารถปลกซาในพนทเดมได แตไมเกน 3 ป

ตารางท 1.1 ขอกาหนดของประวตแปลงผลตเมลดพนธหญาชนพนธหลก

พนธหญา ในชวง 2 ปทผานมา แปลงผลตจะตองไมเคยปลกพชดงตอไปน

รซ Brachiaria ruziziensis

หญารซสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอหญาในสกล Brachiaria ชนดอนๆ เชน ซกแนลตง (B. brizantha) ซกแนลนอน (B. decumbens) ซกแนลเลอย (B.humidicola) มลาโต (B.ruziziensis x B.brizantha cv. Mulato) และ มลาโต 2 (B.ruziziensis x B.brizantha x B.decumbens cv. Mulato II)

กนนสมวง Panicum maximum

TD58

หญากนนสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต เชน เฮมลกนน กรนแพนค กนนมอมบาซา หรอ หญาในสกล Panicum ชนดอนๆ เชน หญามาการการ (P. colouratum cv. Makarikari) บลแพนค (P. antidotale)

กนนมอมบาซา Panicum maximum

cv. Mombaza

หญากนนสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต เชน กนนสมวง เฮมลกนน กรนแพนค หรอ หญาในสกล Panicum ชนดอนๆ เชน หญามาการการ (P. colouratum cv. Makarikari)

อะตราตม Paspalum atratum

หญาอะตราตมสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอหญาในสกล Paspalum ชนดอนๆ เชน พลแคทลม (P. plicatulum) บาเฮย (P. notatum)

พลแคทลม Paspalum plicatulum

หญาพลแคทลมสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอหญาในสกล Paspalum ชนดอนๆ เชน อะตราตม (P. atratum) บาเฮย (P. notatum)

โรดแคลไลด Chloris gayana

cv. Callide

หญาโรดสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอหญาในสกล Chloris ชนดอนๆ โรดเรยวคฟ (C. gayana cv. Ryokufu JPN 05024) โรดอะซาซย (C. gayana cv. Asatsuyu JPN 05023)

- 3 -

ตวอยางประวตแปลงผลตเมลดพนธหญากนนสมวงชนพนธหลก

กรณ ปปจจบน 1 ปกอน 2 ปกอน 3 ปกอน 4 ปกอน

(2557) (2556) (2555) (2554) (2553)

1. หญากนนสมวง ชนพนธหลก

หญากนนสมวง ชนพนธหลก

พชชนดอน หญากนน ชนดอน

พชชนดอน

2. หญากนนสมวง

ชนพนธหลก พชชนดอน

หญากนนชนดอน

พชชนดอน พชชนดอน

3. หญากนนสมวง

ชนพนธหลก

หญากนนสมวง ชนพนธหลก

หญากนนสมวง ชนพนธหลก

พชชนดอน พชชนดอน

4. หญากนนสมวง

ชนพนธหลก

หญากนนสมวง ชนพนธขยาย

หญากนนสมวง ชนพนธหลก

พชชนดอน พชชนดอน

หมายเหต: กรณท 1 ถก เพราะเปนสายพนธและชนพนธเดยวกนตอเนองไมเกน 3 ป และ 2 ปกอนเปนการปลกพชชนดอน กรณท 2 ผด เพราะ 2 ปกอน ปลกหญากนนชนดอน กรณท 3 ถก เพราะเปนสายพนธและชนพนธเดยวกนตอเนองไมเกน 3 ป และ 2 ปกอนเปนการปลกพชชนดอน กรณท 4 ผด เพราะ 1 ปกอน ปลกสายพนธเดยวกนแตชนพนธตากวา ตารางท 1.2 ขอกาหนดของประวตแปลงผลตเมลดพนธถวชนพนธหลก

พนธถว ในชวง 3 ปทผานมา แปลงผลตจะตองไมเคยปลกพชดงตอไปน

ฮามาตา Stylosanthes hamata

cv. verano

ถวฮามาตาสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอ Stylosanthes ชนดอนๆ เชน ทาพระสไตโล (S. guianensis CIAT 184) แกรมสไตโล (S. guianensis cv. Graham) ซรานสไตโล (S. scabra cv. Siran)

ทาพระสไตโล Stylosanthes guianensis

CIAT 184

ถว guianensis สายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต เชน แกรมสไตโล (S. guianensis cv. Graham) หรอ Stylosanthes ชนดอนๆ เชน ฮามาตา (S. hamata) ทาวนสวลล (S. humilis Kunth) ซรานสไตโล (S. scabra cv. Siran)

คาวาลเคด Centrosema pascuorum

cv. Cavalcade

ถวเซนจเรยนสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต เชน ถวบนด (C. pascuorum cv. Bundy) หรอ ถว Centrosema ชนดอนๆ เชน ถวลาย (C. pubescense) ถวมาโครคาปม (C. macrocarpum)

ไมยรา Desmanthus virgatus

ถวไมยราสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอถว Desmanthus ชนดอนๆ

ลสงเถาอมารลโล Arachis pintoi cv. Amarillo

ถวลสงเถาสายพนธอนซงไมใชสายพนธทผลต หรอ ถว Arachis ชนดอนๆ เชน A. glabrata cv. Florigraze

- 4 -

ตวอยางประวตแปลงผลตเมลดพนธถวฮามาตาชนพนธหลก

กรณ ปปจจบน 1 ปกอน 2 ปกอน 3 ปกอน 4 ปกอน

1. ถวฮามาตา ชนพนธหลก

พชชนดอน พชชนดอน พชชนดอน ถวฮามาตา ชนดอน

2. ถวฮามาตา

ชนพนธหลก พชชนดอน พชชนดอน

ถวฮามาตา ชนดอน

พชชนดอน

3. ถวฮามาตา

ชนพนธหลก พชชนดอน ถวฮามาตา

ชนพนธหลก พชชนดอน พชชนดอน

4. ถวฮามาตา

ชนพนธหลก ถวฮามาตา

ชนพนธขยาย ถวฮามาตา

ชนพนธหลก พชชนดอน พชชนดอน

5. ถวฮามาตา

ชนพนธหลก ถวฮามาตา

ชนพนธหลก ถวฮามาตา

ชนพนธหลก พชชนดอน พชชนดอน

หมายเหต: กรณท 1 ถก เพราะในชวง 3 ปทผานมาไมมการปลกถวฮามาตาและถวสไตโล กรณท 2 ผด เพราะในชวง 3 ปทผานมามการปลกถวฮามาตาชนดอน กรณท 3 ถก เพราะในชวง 3 ปทผานมามการปลกถวฮามาตาสายพนธและชนพนธเดยวกน และไมมการปลกถว

ฮามาตาตางสายพนธหรอถวสไตโลอนๆ กรณท 4 ผด เพราะในชวง 3 ปทผานมาปลกถวฮามาตาสายพนธเดยวกนแตชนพนธตากวา กรณท 5 ถก เพราะเปนสายพนธและชนพนธเดยวกนตอเนองไมเกน 3 ป ขอแนะนา

1. พชทปลกใหมตองมาจากการเพาะกลาเทานน 2. ตนพชทงอกปะปนนอกเหนอจากนตองกาจดออกใหหมด 3. สาหรบในชวงทไมมการปลกพชเพอผลตเมลดพนธ จะตองปลกพชคลมดนโดยเฉพาะพชตระกลถวแลว

ไถกลบทาเปนปยพชสดเพอบารงรกษาแปลงและเพมความอดมสมบรณใหแกดน เชน โสน ถวพม ถวพรา ปอเทอง เปนตน หรอตองไถ-พรวนทาลายทกปเพอใหแปลงสะอาด และกาจดตนกลาทงอกจากเมลดทยงอาจตกคางหลงเหลออยในแปลง

2. ระยะหางระหวางแปลง

2.1 พนทแปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลกตองมระยะหางจากแปลงพชอนทไมใชแปลงพชอาหารสตว อยางนอย 3 เมตร เพอปองกนการปะปนของเมลดชนดอนในชวงการเกบเกยว และรอบๆ แปลงผลตระยะ 1.5 เมตร ตองสะอาด

2.2 กรณพชอาหารสตวท มการผสมพนธแบบผสมตวเอง (Self-pollination) เ ชน ถวฮามาตา ถวทาพระสไตโล ถวคาวาลเคด ถวไมยรา กระถน และพชทมการผสมพนธโดยไมใชเพศ (Apomixis) เชน

- 5 -

หญากนนสมวง หญากนนมอมบาซา หญาอะตราตม และหญาพลแคทลม ตองมระยะหางระหวางแปลงอยางนอย 5 เมตร เพอปองกนการปะปนของเมลดพนธพชอาหารสตวชนดอน

2.3 กรณพชอาหารสตวทมการผสมพนธแบบผสมขาม (Cross-pollination) เชน หญารซ หญาโรด และหญาซตาเรย ระยะหางระหวางแปลงผลตขนอยกบขนาดของแปลงผลต ดงน

2.3.1 พนทนอยกวา 12 ไร ระยะหางจากแปลงพชตางสายพนธ (other variety) ตองไมนอยกวา 200 เมตร

2.3.2 พนทมากกวา 12 ไร ระยะหางจากแปลงพชตางสายพนธ (other variety) ตองไมนอยกวา 100 เมตร 3. จานวนปทเกบเกยว

การผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ใหปลกใหมทกป และเกบเกยวเมลดพนธภายใน 1 ฤดปลก ยกเวน กระถน

4. วชพชรายแรง

แปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ตองไมมวชพชรายแรง ไดแก 4.1 หญาขจรจบ (Pennisetum spp.) สาหรบทกชนดพนธ 4.2 ไมยราบเลอย (Mimosa invisa Mart. Ex colla) สาหรบทกชนดพนธ 4.3 กระดง หรอ หงเมน (Crotalaria mucronata Desv.) สาหรบทกชนดพนธ 4.4 กะเพราปา หรอ กะเพราผ หรอ แมงลกคา (Hyptis suaveolens (L.) Poit.) สาหรบทกชนดพนธ 4.5 หญาโขยง หรอ หญากอ หรอ หญาโปรงคาย (Rottboellia cochinchinensis (Lour.) W. Clayton

สาหรบทกชนดพนธ 4.6 กระดมใบ สาหรบทกชนดพนธ 4.7 ครามขน สาหรบหญารซ 4.8 ถวลสงนา สาหรบหญารซ

5. จานวนของพชทมลกษณะไมตรงตามพนธ และ/หรอ ตางสายพนธ ทขนปะปน

แปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลกตองไมมพชทมลกษณะไมตรงตามพนธ และ/หรอตางสายพนธ 6. การตรวจแปลง

แปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ตองไดรบการตรวจจากเจาหนาทตรวจแปลง ไมนอยกวา ปละ 2 ครง กลาวคอ ชวงการเจรญเตบโต (Growth Stage) และในชวงแทงชอดอก (Heading Stage) สาหรบพชตระกลหญา หรอชวงออกดอก (Flowering Stage) สาหรบพชตระกลถว

- 6 -

สวนท 2 : มาตรฐานการจดการแปลงและการจดการหลงการเกบเกยวเมลดพนธชนพนธหลก

(Field Management and Post–harvesting Standard for Foundation Seed)

มาตรฐานการจดการแปลงและการจดการหลงการเกบเกยวเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ประกอบดวยเกณฑกาหนดและเกณฑการตดสน ดงตอไปน

เกณฑกาหนด ประกอบดวย 1. ขอกาหนดหลก (Major requirements) หมายถง ขอกาหนดทตองปฏบต หากบกพรองจะสงผล

กระทบโดยตรงและรนแรงตอผลผลตและคณภาพเมลดพนธ 2. ขอกาหนดรอง (Minor requirements) หมายถง ขอกาหนดทควรปฏบต หากบกพรองจะสงผล

กระทบโดยออมตอผลผลตและคณภาพเมลดพนธ 3. ขอแนะนา (Recommendations) หมายถง แนวทางการปฏบตเพอสนบสนนใหเปนไปตาม

วตถประสงคของการผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ตารางท 2.1 เกณฑกาหนด และขอกาหนด

รายการ เกณฑกาหนด ขอกาหนด 1. พนทปลก - พนทผลตเมลดพนธตองมประวตแปลงปลกตามมาตรฐานแปลงผลต

เมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก ขอกาหนดหลก

- ควรเลอกพนทใหเหมาะสมตอการผลตเมลดพนธแตละชนด และใกล

แหลงนา ขอแนะนา

- ควรเกบตวอยางดนเพอวเคราะหคณสมบตทางเคม ขอแนะนา 2. การเตรยม - ตองใชเมลดพนธคด (BS) ขอกาหนดหลก เมลดพนธ - ควรเกบรกษาเมลดพนธไวในทเยนและแหง กอนปลก ขอแนะนา 3. การเตรยมดน - มการเตรยมดนทด ปรบพนทใหสมาเสมอ สะดวกตอการปฏบตงาน ขอกาหนดรอง

- มการปรบปรงดนใหเหมาะสมโดยอาศยขอมลจากผลการวเคราะหดน ขอแนะนา 4. การปลกและ - ปลกดวยตนกลา ยกเวนถวคาวาลเคด (เอกสารแนบ 1) ขอกาหนดหลก ดแลรกษา - ระยะปลก ตามความเหมาะสมของแตละชนดพนธ

(เอกสารแนบ 1) ขอกาหนดรอง

- ปลกในชวงเวลาทเหมาะสมตามแตละชนดพนธ (เอกสารแนบ 1)

ขอกาหนดรอง

- ควรมการจดการ ใหดนมความชนเพยงพอตอการเจรญเตบโตและใหผลผลตของพช

ขอแนะนา

- ควรใสปยใหเพยงพอกบความตองการของพช และใสในขณะทดนมความชนเหมาะสม

ขอกาหนดรอง

- ตองกาจดวชพชรายแรงออกจากแปลงใหหมด ขอกาหนดหลก

- 7 -

ตารางท 2.1 เกณฑกาหนดและขอกาหนด (ตอ)

รายการ เกณฑกาหนด ขอกาหนด - ตองกาจดพชทมลกษณะไมตรงตามพนธ และ/หรอ ตางสายพนธ

ตามมาตรฐานแปลงผลตเมลดพนธชนพนธหลก ขอกาหนดหลก

- ตองตรวจสอบโรคและแมลงทมผลกระทบตอผลผลตเมลดพนธ โดยสมาเสมอ หากพบใหทาลายทง

ขอกาหนดหลก

- ควรกาจดวชพชทวไปอยางสมาเสมอ ใหมวชพชไมเกน 10% ของพนทแปลงผลต

ขอกาหนดรอง

5. การเกบเกยว

- หญารซ หญากนนสมวง หญากนนมอมบาซา และหญาอะตราตม โดยวธใชถงคลมชอดอก - หญาพลแคทลม โดยวธเกยวชอดอก บม - กระถน โดยวธเกบฝก - ถวคาวาลเคด โดยวธเกยวตน นวด หรอเกบฝก - ถวลสงเถา โดยวธขด ถอน - ถวทาพระสไตโล และถวฮามาตา โดยวธปตาขายรองพน หรอ ใชถงคลมตน หมายเหต เมลดพนธทกชนดใชวธการเกบเกยวแบบประณต

ขอกาหนดหลก

6. การปรบปรงสภาพเมลดพนธเบองตน

- เมลดหญา ตองลดความชนเบองตนหลงการเกบเกยว ดวยวธผง ในทรม ไมนอยกวา 2 วน และ ผงแดด 1-3 วน จนความชนเปนไปตามมาตรฐาน โดยในแตละวนจะตองเกลยเมลด อยางนอยวนละ 3 ครง

ขอกาหนดหลก

- เมลดพนธทกชนด กอนสงโรงงานปรบปรงสภาพเมลดพนธ จะตองมคณภาพตามขอกาหนดเบองตน ในแตละชนดพนธ (เอกสารแนบ 2)

ขอกาหนดหลก

7. การเกบรกษา - ตองมการตดปายแสดงรายละเอยดชดเมลดพนธ ชนดเมลดพนธ นาหนก และหนวยผลต ใหชดเจน

ขอกาหนดหลก

- สถานทเกบรกษาตองสะอาด มการถายเทอากาศทด และสามารถปองกนการเขาทาลายเมลดพนธจากแมลง นกและหน

ขอแนะนา

8. การบนทกขอมล

ตองมการบนทกขอมลตามแบบฟอรมทกาหนด (เอกสารแนบ 3) ขอกาหนดหลก

เกณฑการตดสน การตดสนผลการตรวจประเมนวาเปนไปตามขอกาหนดของมาตรฐานการจดการแปลง และการจดการหลง

การเกบเกยว มเกณฑดงน 1. ผลการตรวจประเมนขอกาหนดหลก ตองผานตามเกณฑขอกาหนดทกขอ 2. ผลการตรวจประเมนขอกาหนดรอง ตองผานตามเกณฑกาหนดไมนอยกวา 80%

- 8 -

สวนท 3 : มาตรฐานคณภาพเมลดพนธชนพนธหลก

(Seed Quality Standard of Foundation Seed)

เมลดพนธชนพนธหลกหลงจากทผานการปรบปรงสภาพเมลดพนธจากโรงงานปรบปรงสภาพเมลดพนธของสานกพฒนาอาหารสตวแลว จะตองไดมาตรฐาน ดงน

ชนดเมลดพนธ ความชนสงสด

(%) ความบรสทธตาสด

(%) เมลดพนธพชอนสงสด

(%) ความงอกตาสด

(%) หญารซ 10 95 0.0 70

หญาอะตราตม 10 95 0.0 70

หญาพลแคทลม 10 90 0.0 70

หญากนนสมวง 10 95 0.0 70

หญากนนมอมบาซา 10 95 0.0 70

หญาโรด 10 80 0.0 30

หญาซตาเรย 10 80 0.0 30

หญามลาโต 10 95 0.0 70

ถวฮามาตา 9 90 0.0 70

ถวทาพระสไตโล 9 95 0.0 80

ถวคาวาลเคด 12 95 0.0 80

ถวลสงเถา 9 95 0.0 50

กระถน 9 98 0.0 60

ถวไมยรา 9 95 0.0 60 หมายเหต : เมลดพนธพชอน หมายถง เมลดพชอาหารสตวชนดอน เมลดวชพช และเมลดพชชนดอน

- 9 -

คณะทางานยกรางมาตรฐานการผลตและคณภาพเมลดพนธพชอาหารสตว

1. นายศภชย อดชาชน ประธานคณะทางาน 2. ดร.วทยา สมามาลย รองประธาน 3. นายวระศกด จโนแสง คณะทางาน 4. ดร.สาราญ วจตรพนธ คณะทางาน 5. นายโสภณ ชนเวโรจน คณะทางาน 6. นางวลยกานต เจยมเจตจรญ คณะทางาน 7. นายสมพล ไวปญญา คณะทางาน 8. นายเกยรตศกด กลาเอม คณะทางาน 9. นางกานดา นาคมณ คณะทางาน 10. นายปรญญา จเรรชต คณะทางาน 11. นายวโรจน ฤทธฤาชย คณะทางาน 12. นางวฒนาวรรณ ศรสมพร คณะทางาน 13. นางสกญญา คาพะแย คณะทางาน 14. นายณรงค เพชรลา คณะทางาน 15. นายพเชษฎ มหาแสน คณะทางาน 16. นายขวญชย ทศคร คณะทางาน 17. นายฆะฤทย จนทรธบด คณะทางาน 18. นายวฒพนธ เนตรวชย คณะทางาน 19. นางสาวธนมณ บรณภวงค คณะทางาน 20. นางสาวอภนนท จนดานรดล คณะทางาน 21. นางสาวอาทตยา สขสะเกษ คณะทางาน 22. นายสมศกด เภาทอง คณะทางานและเลขานการ 23. นางสาวอรวมล แกวเกลยง คณะทางานและผชวยเลขานการ

--------------------------------

- 10 -

ภาคผนวก

- 11 -

เอกสารแนบ 1 ตารางผนวกท 1 วธปลก ชวงเวลา และระยะปลกของการผลตเมลดพนธพชอาหารสตวชนพนธหลก

ชนดพนธ วธการปลก ระยะปลก (ซม.) ชวงเวลาปลก หมายเหต

หญารซ

ใชตนกลาอาย 30-45 วน

ไมนอยกวา 80x80 ไมเกนกรกฎาคม

1 ตน ตอ หลม

หญากนนสมวง ไมนอยกวา 120x120 ไมเกนกรกฎาคม

หญากนนมอมบาซา ไมนอยกวา 120x120 ไมเกนกรกฎาคม

หญาอะตราตม ไมนอยกวา 120x120 ไมเกนพฤษภาคม

หญาพลแคทลม ไมนอยกวา 80x80 ไมเกนมถนายน

หญาโรด ไมนอยกวา 80x80 ไมเกนกรกฎาคม

หญาซตาเรย ไมนอยกวา 80x80 ไมเกนกรกฎาคม

ถวฮามาตา

ใชตนกลาอาย 50-70 วน

ไมนอยกวา 80x80 ไมเกนมถนายน

ถวทาพระสไตโล ไมนอยกวา 120x120 ไมเกนมถนายน

ถวลสงเถา ไมนอยกวา 25x80 ไมเกนมถนายน

ถวไมยรา ไมนอยกวา 120x120 ไมเกนมถนายน

กระถน ไมนอยกวา 300x300 ไมเกนมถนายน

ถวคาวาลเคด หยอดเมลดเปนหลม

ไมนอยกวา 80x80 ไมเกนกรกฎาคม

- 12 -

เอกสารแนบ 2 ตารางผนวกท 2 คณภาพเมลดพนธเบองตนกอนสงโรงงานปรบปรงสภาพเมลดพนธ

ชนดเมลดพนธ ความชนสงสด

(%) ความบรสทธตาสด

(%) หญารซ 9 90

หญาอะตราตม 9 90

หญาพลแคทลม 9 85

หญากนนสมวง 9 90

หญากนนมอมบาซา 9 90

หญาโรด 9 75

หญาซตาเรย 9 75

หญามลาโต 9 90

ถวฮามาตา 9 85

ถวทาพระสไตโล 9 90

ถวคาวาลเคด 12 90

ถวลสงเถา 9 90

กระถน 9 90

ถวไมยรา 9 90

- 13 -

เอกสารแนบ 3 ระเบยนแปลงผลตเมลดพนธชนพนธหลก

ชอหนวยงาน .................................................................................. 1. รหสแปลง……...............…….. พนทผลต………….ไร 2. ประวตแปลง

1 ปทผานมา ปลก ………………………………………………………………………… 2 ปทผานมา ปลก …………………………………………………………………..… 3 ปทผานมา ปลก ……………………………………………………..………………

3. แผนผงแปลงผลต

ทศเหนอปลก.......................................... ระยะหางจากแปลง ............. เมตร ทศใตปลก .............................................. ระยะหางจากแปลง ............. เมตร ทศตะวนออกปลก .................................. ระยะหางจากแปลง ............ เมตร ทศตะวนตกปลก .................................... ระยะหางจากแปลง ............. เมตร

เปนไปตามเกณฑ ไมเปนไปตามเกณฑ

4. ปเพาะปลก……..…./………..…. เปาหมายผลตเมลดพนธ…..…………………………….......จานวน.................กก. 5. เตรยมดน

5.1 ครงท 1 (ระบอปกรณเครองมอ).............................. วนท……………………..... 5.2 ครงท 2 (ระบอปกรณเครองมอ).............................. วนท……………………..... 5.3 ครงท 3 (ระบอปกรณเครองมอ).............................. วนท……………………..... 5.4 ครงท 4 (ระบอปกรณเครองมอ).............................. วนท…………………….....

6. เพาะกลา วนท……………………………………........... ชดเมลดพนธ Lot number………………………………….… 7. การปลก

8.1 วนท…………………………….ปลกโดย เมลด ตนกลา ระยะปลก……...x……....ซม. 8.2 วนท…………………………….ปลกโดย เมลด ตนกลา ระยะปลก……...x……....ซม.

8. การกาจดวชพช 9.1 วนท…………………………..……พนท…….…..ไร 9.2 วนท…………………………..……พนท…….…..ไร 9.3 วนท…………………………..……พนท…….…..ไร 9.4 วนท………………………………..พนท……..….ไร

- 14 -

9. การใสปย 9.1 วนท…………………………….…………..…ชนด/สตร ปย……...…………………..……...........จานวน……....…...กก. 9.2 วนท…………………………….…………..…ชนด/สตร ปย……...…………………..……...........จานวน……....…...กก. 9.3 วนท…………………………….…………..…ชนด/สตร ปย……...…………………..……...........จานวน……....…...กก. 9.4 วนท…………………………….…………..…ชนด/สตร ปย……...…………………..……...........จานวน……....…...กก. 9.5 วนท…………………………….…………..…ชนด/สตร ปย……...…………………..……...........จานวน……....…...กก.

10. การตรวจสอบโรคและแมลง 10.1 วนท…………………………….…………..…ชนดโรค/แมลงทพบ……...…………………..……............................................................ กาจดโดย .......................................................................................................................................................................... 10.2 วนท…………………………….…………..…ชนดโรค/แมลงทพบ……...…………………..……............................................................ กาจดโดย .......................................................................................................................................................................... 10.3 วนท…………………………….…………..…ชนดโรค/แมลงทพบ……...…………………..……............................................................ กาจดโดย ..........................................................................................................................................................................

11. วธการเกบเกยว ……………………………………………………………..………………………………………………………………………………. 11.1 มดชอดอก วนท ............................................................. คลมถง วนท .........................................................................

เคาะ วนท ................................................................................ 11.2 เกยว วนท .....................................................………………บม วนท .................................................................................... 11.3 เกยว วนท ...................................................................... นวด วนท .................................................................................. 11.4 ตดตน/รอตาขายปพน วนท .................................................................................. 11.5 ขด/ถอน วนท .......................................................................................................

12. ผลผลตเมลด Lot number

ชนพนธ-ป–รหสหนวยงาน –ลาดบชด วนททาความสะอาด

เบองตน นาหนกนาสงโรงงาน

(กก.) ความชน

(%) ความบรสทธ

(%) รวม

(ลงชอ)…………………………………….......................………เจาหนาทผรายงาน

- 15 -

เอกสารแนบ 4

รายละเอยดลกษณะของวชพชรายแรงในแปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตว วชพชรายแรงทไมควรพบในแปลงผลตเมลดพนธพชอาหารสตว จานวน 8 ชนด ไดแก

1. หญาขจรจบ หรอหญาคอมมวนสต จาแนกได 3 ชนด ดงน 1.1 หญาขจรจบดอกใหญ

ชอวทยาศาสตร : Pennisetum pedicellatum Trin. วงศ : Gramineae (Poaceae) ลกษณะ :

- เปนหญาทขนเปนกอใหญ อายขามป(perennial) ลาตนตงตรงสง 1 -2 เมตร หรอบางครงอาจสงกวาน เมอแกลาตนจะแขงเปนเนอไม มขอเดนชด แตกแขนงมาก ออกตามขอดานลางใกลโคนตน บางครงกงอาจนอนราบไปกบพน แลวแตกรากหยงดนและแตกยอดขนมาใหม รากหยงดนไมลก

- ใบ เปนใบเดยว ออกสลบกน แผนใบยาว 10-25 ซม. กวาง 5-10 มม. ใบรยาว ปลายแหลมมขนทงดานทองใบและหลงใบ โคนใบจะแผเปนกาบหมลาตน ทรอยตอระหวางแผนใบกบกาบใบจะมขน (ligule) ซงฐานตดกน และใกลๆ โคนใบจะมขนยาวสขาวประปรายมองเหนไดชดดวยตาเปลา

- ดอก ออกเปนชอ (panicle) ออกตามซอกใบ และปลาย กง ชอดอกตงบนกานชอยาว ชอดอกยาว 10-12 ซม. เสนผาศนยกลางประมาณ 1.7 ซม. ประกอบดวยชอดอกยอย (spikelet) จานวนมากเกาะแนนอย ฟคลายขนสตว ชอดอกยอยมขนสขาวปลายสมวง ชอดอกทเรมบานจะมสมวง และเปลยนเปนสฟางหรอสนาตาลออนเมอแก เปนพชทนแลงทขยายพนธโดยอาศยเมลด พบตามรมทางสองขางถนน

- 16 -

1.2 หญาขจรจบดอกเลก ชอวทยาศาสตร :. Pennisetum polystachyon (L.) Schult. วงศ : Gramineae (Poaceae) ลกษณะ :

- เปนหญาทขนเปนกอใหญ อายปเดยว (annual) หรอขามป (perennial) ลาตนตงตรง สง 1-2 เมตร แตกแขนงมาก ออกตามขอดานลางใกลโคนตน บางครงกงอาจนอนราบไปกบพน แลวแตกรากหยงดนและแตกยอดขนมาใหม รากหยงดนไมลก มขอเดนชด

- ใบ เปนใบเดยว แผนใบเรยวยาว มขนหรอเรยบ ยาว 10-35 ซม. กวาง 10 มม. โคนใบแผเปนกาบหมลาตน

- ดอก ออกเปนชอ (spike) อดแนน ชอดอกยาว 12-18 ซม. เสนผานศนยกลางประมาณ 1 ซม. ออกตามซอกใบและปลายกง ชอดอกตงบนกานยาว ประกอบดวยดอกยอยสมวงเปนจานวนมาก ลกษณะเปนขนไมฟนกเปนพชทขยายพนธโดยอาศยเมลด พบตามรมทาง และสวนปาทวไป หญาขจรจบชนดน พบในทราบลมเชยงใหม นอยกวา P. pedicellatum มาก พบขนปะปนกนเปนบางครง ลกษณะการแตกกอรปทรงตน ใบคลายคลงกนมาก รวมทงความสงดวย แตทพอสงเกตไดกคอ ปยดอกเรยวเลกกวาหญาขจรจบดอกใหญ และชอดอกยอยไมฟพองกลมออกมา

- 17 -

1.3 หญาขจรจบดอกเหลอง ชอวทยาศาสตร : Pennisetum setosum (Sw.) L.C. Rich. วงศ : Gramineae (Poaceae) ลกษณะ :

- ลาตนมลกษณะเปนกอ ตงตรง แตกกงกาน สง 1.5-2 ม. ใบเปนใบเดยว รปหอก ยาวถง 40 ซ.ม. มลนใบเปนขนออนนม ชอดอกคลายชอเชงลด (spike) ทรงกระบอกยาว 10-20 ซ.ม. สคลายฟางขาว แกนกลางชอดอกหยาบเมอสมผส ชอดอกยอยไมมกานดอก

- ชอบทแหงแลง พบตามขางทาง ทรกรางและทดอน ขยายพนธโดยเมลดและไหล อายหลายฤด

- 18 -

2. ไมยราบเลอย

ชอวทยาศาสตร : Mimosa invisa Mart. Ex colla วงศ : Mimosaceae (Leguminosae) ลกษณะ : - เปนพชตระกลเดยวกบกระถน เปนไมพมกงเลอย ลาตนมกแผราบไปตามพนดน หากมพชอนอย

ใกลกจะเลอยขนตามทรงพมของพชนดนน มหนามแหลมงองมลงดานลาง - ใบเปนใบประกอบออกแบบตรงขาม - ดอกเปนดอกชอกลมแบบกระจกแนน (head) มสชมพหรอสมวงออน - ผลเปนฝกตดกนเปนกระจก รปรางมหนามปกคลม ฝกแบงเปน 3-4 ขอ แตละขอม 1 เมลด

พบปะปนใน : เมลดถวคาวาลเคด ถวทาพระสไตโล ถวฮามาตา และ ถวไมยรา

- 19 -

3. กระดง หรอ หงเมน

ชอวทยาศาสตร : Crotalaria mucronata Desv. วงศ : Papilinoceae (Leguminosae) ลกษณะ :

- เปนไมลมลกทรงพม สงประมาณ 60-100 ซม. ลาตนมสมวง มขนคลมทวไป - ใบเปนใบประกอบ 3 ใบยอย ออกจากกานใบทจดเดยวกน ใบตรงกลางมขนาดใหญกวาสองใบท

อยดานขาง รปรางคอนฃางยาว - ดอกออกเปนแบบชอแบบกระจะ (raceme) ออกจากปลายยอด กลบดอกสเหลอง - ผลเปนฝกเรยวยาว ปลายแหลม พองลม เมอแหงจะแตก

พบปะปนใน : เมลดถวคาวาลเคด ถวทาพระสไตโล ถวฮามาตา หญารซ

- 20 -

4. กะเพราปา หรอ กะเพราผ หรอ แมงลกคา

ชอวทยาศาสตร : Hyptis suaveolens (L.) Poit. วงศ : Lamiaceae ลกษณะ :

- ลาตนตรง มขน และแตกกงกานสาขามาก ตนสงประมาณ 30-80 ซม. - ใบเปนใบเดยวออกจากลาตนเปนค ใบรปไขขอบใบหยกยนเลกนอย มกลนเฉพาะ ดอกสมวง

ออกตามซอกใบ

พบปะปนใน : เมลดหญารซ ถวทาพระสไตโล ถวฮามาตา

- 21 -

5. หญาโขยง หรอ หญากอ หรอ โปรงคาย ชอวทยาศาสตร : Rottboellia cochinchinensis (Lour.) W. Clayton วงศ : Poaceae (Gramineae) ลกษณะ :

- เปนหญากอตงตรง และแตกกอ สง 1-3 เมตร - ใบรปหอกแคบ มขนแขงปกคลม ยกเวนบรเวณลนใบ ระคายเคองเมอสมผส - ชอดอกแบบกะจะ (raceme) คลายชอเชงลด (spike) ทรงกระบอกยาวประมาณ 10 ซม. - ชอดอกยอยออกเปนคๆออกดอกตงแตเดอน กรกฎาคม ถง ธนวาคม

ภาพหญาโขยงขนปะปนในแปลงปลกขาวฟางแดง

พบปะปนใน : เมลดถวคาวาลเคด

- 22 -

6. กระดมใบ จาแนกได 3 ชนด ดงน 6.1 กระดมใบ (Mexican Clover; White Eye)

ชอวทยาศาสตร : Richardia scabra L. วงศ : Rubiaceae

ลกษณะ : - ลาตนเลอยขนานตามผวดนแตสวนปลายชตงขน แตกกงกาน มขนปกคลมโดยทวลาตน

และกง อาจจะเปนพชอายปเดยวหรอปลายปทโตจากรากลก ลาตนแตกกงกาน สง 7-40 ซม. - ใบเปนใบเดยว รปไขหนาเรยงตวแบบตรงขาม มขนาด 1-6.5 x 0.4-2.7 ซม. มขนขนาด

สนปกคลมผวใบทงดานบนและดานลาง - ชอดอกแบบชอกระจก (cyme) ออกทปลายยอด ยาว 0.7-1.2 ซม. ดอกเปนสขาวทรง

กรวย - เมลดสนาตาล ขนาด 2.5 x 1.8 มม.

 

- 23 -

6.2 กระดมใบ (Buttonweed, Irongrass) ชอวทยาศาสตร : Borreria laevis (L.) Griseb. วงศ : Rubiaceae ชออน : ชากรด (ภาคใต) ตาฉโพ (กะเหรยง-แมฮองสอน) ผกกระสง (ภาคกลาง) ผกกด

(เพชรบร) ผกราชวงศ (แมฮองสอน) ผกสงเขา (สราษฎรธาน) ผกฮากกลวย (ภาคเหนอ) ลกษณะ :

- เปนพชลมลก ตนมขนาดเลกสงประมาณ 10-20 ซม. - ลาตนและใบมสเขยวใส ลาตนเปราะหกงาย - ใบ เปนใบเดยว ออกจากลาตนในลกษณะตรงขาม ใบเปนรปหวใจ ขอบใบเรยบ แผนใบ

หนาเปนคลนเลกนอย ดอก ออกเปนชอ ตามปลายยอด ชอดอกมสเขยวออนหรอสครม พบขนทวทกภาคของประเทศไทย ในแปลงผก ในสวนและตามสนามหญา บรเวณบาน ขยายพนธโดยใชเมลด

- 24 -

6.3 กระดมใบใหญ ชอวทยาศาสตร : Spermacoce latifolia Aubl. วงศ : Rubiaceae ชออน : กระดมใบใหญ (ภาคใต) หญาขกระตาย หญาเขมร ลกษณะ : - ไมพมเลอย อายฤดเดยว ลาตนเปนสหลยมมปกตามเหลยมของลาตน แตกแขนงเลกนอย

ตามลาตนมขนเลกนอย - ใบ รปรหรอรปไข ปลายใบแหลม ฐานใบเรยวแคบเขาหากานใบ ขอบใบระคายมอ ผวใบ

ดานบนระคายมอเลกนอย ผวใบดานลางมขนออนนมปกคลม กานใบสน - ดอก ออกเปนกระจกตามซอกใบ กลบดอกมสขาวหรอสชมพ ออกดอกระหวางเดอนตลาคม

ถงเดอนกรกฎาคม ผลเปนชนดแคปซล รปรางรหรอคอนขางกลม เปลอกผลยนมขน ผลเมอแกจะแตกตามยาว ภายในมเมลดสนาตาลรปร

- พบขนในสวนผลไม แปลงผกพชไร และตามทรกรางทวไป ขยายพนธโดยใชเมลด ใชคลมดนใหชมชน มประโยชนทางเปนยาสมนไพร โดยนา ราก มาตมใชเปนยาแกทองเสย ขบลมในกระเพาะ ตมแลวจะมรสขมฝาด ใบใชเปนอาหารสตวเคยวเอองได

- 25 -

7. ครามขน ชอวทยาศาสตร : Indigofera hirsuta L. วงศ : Papilinoceae (Leguminosae) ชออน : หนอนขแดง ลกษณะ: - ไมพมลมลก อายปเดยว สงไดถง 1.5 เมตร แตกกงกานตาบรเวณโคนตน กงกานทอดเอน

และมขนสนาตาลทองปกคลมหนาแนน - ใบประกอบแบบขนนกปลายค เรยงสลบ ใบยอย 5-9 ใบ เรยงตรงขาม รปวงรถงรปไขกลบ

ใบยอยปลายสด ใบกวาง 1-2 เซนตเมตร ยาว 2.5-3.5 เซนตเมตร ใบยอยดานขางกวาง 0.7-1.5 เซนตเมตร ยาว 1.5-3 เซนตเมตร ปลายใบมนกลม โคนใบรปลม ใบยอยมขนปกคลมทงสองดาน หใบรปสามเหลยมแคบ

- ดอกชอกระจะ ออกทซอกใบและปลายกง ออกเปนชอแนน ตงขน ยาว 10-20 เซนตเมตร กลบดอกรปดอกถว มขนนมดานนอก ดอกสสมแกมชมพ ขนาด 4-6 มลลเมตร กลบดอก 5 กลบ กลบบนรปไขกลบ ดานนอกมขน กลบขางรปขอบขนาน กลบคลางเชอมกนคลายรปทองเรอ กานดอกยอยยาวราว 1 มลลเมตร เกสรเพศผ 10 อน รงไขเกลยง กลบเลยงดานนอกมขนสนาตาล ยาว 4 มลลเมตร ใบประดบเรยวยาว ยาว 25 มลลเมตร หลดรวงงาย

- ผลเปนฝก รปทรงกระบอก กวาง 2 มลลเมตร ยาว 1.5-2 เซนตเมตร มขนสนาตาลทองหนาแนน ปลายมตงยาวแหลม ผลแกแลวแตก

- เมลดรปกรวย สนาตาล ม 6-9 เมลด พบตามทงหญาทเปดโลง หรอพนทชมชนรมทาง ทระดบความสงไดถง 1,500 เมตร ออกดอกชวงเดอนสงหาคม ถงตลาคม

- 26 -

- 27 -

8. ถวลสงนา ชอวทยาศาสตร : Alysicarpus vaginalis (Linn.) DC. วงศ : Papilinoceae (Leguminosae) ลกษณะ: - เปนพชลมลกอาย 1-2 ป ถวลสงนาเปนพชทมความผนแปรทางพนธกรรมมาก ลาตนตง

ตรง (erect) หรอเจรญขนไปในแบบเปนเสนโคงจากแนวราบกอนเลกนอยแลวจงคอยๆ ตงตรง (ascending) มกงกานสาขามาก สง 40-120 ซม. เสนผานศนยกลางลาตน 3.5-4.5 มม. ลาตนมขนนมปกคลมปานกลาง กลมลาตนตงตรง ขนาดใบกวาง 2.5-3.3 ซม. ยาว 3.9-4.5 ซม. กานใบยาว 1.0-1.3 ซม.

- ถวลสงนาบางกลมลาตนจะเจรญแผคลมดน (spreading หรอ prostrate) แตกกงกานสาขามาก เลอยคลมดนยาว 30-100 ซม. กงเลกๆ มขนสนๆ ปกคลม เสนผานศนยกลางลาตน 1.5-2.6 มม. ใบกวาง 1.0-1.2 ซม. ยาว 1.0-2.4 ซม. กานใบยาว 0.6-0.9 ซม.

- ความแตกตางของทงสองกลมอยทใบ เชน รปกลม (globose) รปไข (ovate) รปร (elliptic) รปขอบขนาน (oblong) รปขอบขนานแกมไข (ovate-oblong) จนถงรปหอก (lanceolate) หใบเปนแผนบางใส

- ชอดอกแบบชอกระจะ (raceme) ออกดอกตรงซอกใบหรอยอด กลบดอกสมวง สแดง สแดงแกมชมพถงสขาวแกมนาตาล หรอสขาวแกมชมพอมสม

- ฝกรปทรงกระบอก มรอยคอดและหกไดเปนขอๆ ละ 1 เมลด ฝกแกจะแตกออก - ออกดอกและตดเมลดชวงเดอนกนยายน-ธนวาคม