การประเมินผลการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง...

การประเมนผลการดแลผสงอายทมภาวะพงพง ของทมหมอครอบครว

อ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน

Pichit Suksabuy M.D. Chai Buri Hospital, Suratthani Provice,Thailand 84350

วารสาร วชาการแพทยเขต 11Reg

2 5 6 0Med J 2017

;31

: 257 - 269

พชต สขสบาย พ.บ.,ว.ว. เวชศาสตรครอบครว

Abstract This research was formative evaluation research. It’s objectives were to evaluate the context, input, process, output, as well as, compares self-help abilities, health condition before and after care providing by family care teams (FCTs), and problems during implementing of FCTs In Chai Buri District, Surat Thani Province. Both quantitative and qualitative study were used. The samples of quantitative study were principal officials who implemented sub-district FCTs, total 21 persons, besides, 123 dependent elders who rather could and could not do self-care. The samples of qualitative study, were 25 persons of FCTs, Questionnaires, interviewing from, and in-depth interviewing from were used for data collecting during November 2016 – Febuary 2017. Descriptive statistics, paired t-test and content analyzing were used for data analyzing. The results were as follows: Context evaluation found that 90.5% of sub-district FCTs agreed with the policy of long-term care for elders by FCTs which better allowed them to health care. 84.3 and 66.0% of elders who rather could and could not do self-care respectively, need home health care by FCT. Regarding to input, Chai Buri District had FCTs operating at community, sub-district and district levels. 71.4% of sub-district FCTs got high level of implementing support, According to process, 61.9% of sub-district FCTs had high level of implement-ing. For Communication during implementing, they used mobile phone and directly contacting, by 85.7 and 81.0%, respectively. 61.9% had participation in the overall of FCT operation at a moder-ate level. Regarding to outcome, 75.5 and 9.55% of elders who rather could and could not do self-care had ability to self-help before being treated by a FCT, and after being treated, 75.5 and 14.3%, respectively, were not significantly different. For health status showed that the self-care elderly, Before being treated by a

Evaluation of Long Term Care for Dependent Elders by Family Care Teams In Chai Buri District, Surat Thani Province

258 พชต สขสบาย วารสารวชาการแพทยเขต 11

ปท 31 ฉบบท 2 เม.ย.- ม.ย. 2560

บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยประเมนผลขณะด�าเนนการ มวตถประสงคเพอประเมนบรบท ปจจยน�าเขา กระบวนการ

ผลการด�าเนนการ เปรยบเทยบความสามารถในการชวยเหลอตนเอง และภาวะสขภาพกอนและหลงการมทมหมอครอบครว

ไปใหการดแล ตลอดจนปญหาอปสรรคการด�าเนนงานของทมหมอครอบครว อ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน โดยใชวธ

การศกษาทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ กลมตวอยางในการศกษาเชงปรมาณ ไดแก เจาหนาทหลกในการด�าเนนงานทม

หมอครอบครวระดบต�าบล จ�านวน 21 คน และผสงอายทมภาวะพงพง จ�านวน 123 คน สวนการศกษาเชงคณภาพ กลม

ตวอยางคอ ทมหมอครอบครวทกระดบ จ�านวน 25 คน ใชแบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบแนวทางการสมภาษณเจาะ

ลกในการเกบรวบรวมขอมล ในระหวางเดอนพฤศจกายน 2559 – กมภาพนธ 2560 วเคราะหขอมลเชงปรมาณดวยสถต

เชงพรรณนา และ paired t-test และวเคราะหเนอหา ปรากฏผลการศกษา ดงน

การประเมนบรบท พบวา ทมหมอครอบครวระดบต�าบล รอยละ 90.5 เหนดวยตอนโยบายการดแลผสงอายระยะ

ยาวโดยทมหมอครอบครว ซงท�าใหผสงอายทมภาวะพงพงไดรบการดแลทดขน ผสงอายทดแลตนเองไดบางและดแล

ตนเองไมได รอยละ 84.3 และ 100.0 ตามล�าดบ มความตองการใหทมหมอครอบครวมาดแลสขภาพทบาน เรองปจจย

น�าเขา อ�าเภอชยบรมทมหมอครอบครวในการด�าเนนงานทงในระดบชมชน ต�าบล และอ�าเภอ ทงน ทมหมอครอบครวระดบ

ต�าบลรอยละ 71.4 ไดรบการสนบสนนการด�าเนนงานในระดบมาก ส�าหรบในเรองกระบวนการ พบวา ทมหมอครอบครว

ระดบต�าบล รอยละ 61.9 มการด�าเนนงานในระดบสง สวนใหญรอยละ 85.7 และ 81.0 ใชการสอสารดวยโทรศพทมอถอ

และการพบปะโดยตรง ตามล�าดบ รอยละ 61.9 มสวนรวมในการด�าเนนงานทมหมอครอบครวโดยรวมในระดบปานกลาง

ผลการด�าเนนการ พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบางและผทดแลตนเองไมได มความสามารถในการชวยเหลอตนเองกอน

ไดรบการดแลจากทมหมอครอบครวในระดบสง รอยละ 75.5 และ 9.5 และหลงไดรบการดแล รอยละ 75.5 และ 14.3

ตามล�าดบ ซงไมแตกตางกนทางสถต สวนภาวะสขภาพ พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบาง กอนไดรบการดแลจากทม

FCT, 65.7 and 72.5% had good physical and mental health, and after being treated, 73.5 and 76.5% of them had good physical and mental health, respectively, which was better than before to be significantly cared. The elderly could not do self-care, mental health was significantly higher than before receiving care, but physical, before and after being treated were not significantly dif-ferent. 49.0% of elders who rather could do self-care had high satisfied of care taking, in addition, 27.5 and 23.5% of them had low and moderate satisfied, respectively. However, 76.2% of elders who could not do self-care had high satisfied of care taking. 52.4% of SFCTs had moderate satisfied of giving care for dependent elders, 33.3 and 14.3% got high and low level, respectively. There were problems during implementing in the workload but there are few staff, lack of policy continuity in FCT, lack of certainty in ap-pointments, visiting days and lack of vehicles by 28.6, 9.5, 4.8 and 4.8%, respectively.

Keywords : Long term care, Dependent elders, Family care team

การประเมนผลการดแลผสงอายทมภาวะพงพง ของทมหมอครอบครว อ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน 259Reg 11 Med JVol. 31 No. 2

นพนธตนฉบบค�ารหส : การดแลผสงอาย ผสงอายทมภาวะพงพง ทมหมอครอบครว

*โรงพยาบาลชยบร

หมอครอบครว รอยละ 65.7 และ 72.5 มสขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด และหลงไดรบการดแล รอยละ 73.5 และ

76.5 มสขภาพกายและสขภาพจตในระดบด ตามล�าดบ ซงหลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว ผสงอายทดแลตนเอง

ไดบางมสขภาพกายและสขภาพจตดกวากอนไดรบการดแล อยางมนยส�าคญทางสถต สวนผสงอายทดแลตนเองไมได ม

สขภาพจตดกวากอนไดรบการดแลอยางมนยส�าคญทางสถต แตสขภาพกาย กอนและหลงการดแลไมมความแตกตาง

กนทางสถต ผสงอายทดแลตนเองไดบางมความพงพอใจตอการไดรบการดแลในระดบสง รอยละ 49.0 รองลงมามความ

พงพอใจระดบต�า และปานกลาง รอยละ 27.5 และ 23.5 ตามล�าดบ สวนผสงอายทดแลตนเองไมได สวนใหญ รอยละ

76.2 มความพงพอใจตอการไดรบการดแลในระดบสง ส�าหรบทมหมอครอบครวระดบต�าบล มความพงพอใจตอการใหการ

ดแลรกษาผสงอายทมภาวะพงพงในระดบปานกลาง รอยละ 52.4 รองลงมาคอ ระดบสง และระดบต�า รอยละ 33.3 และ

14.3 และมปญหาอปสรรคในการด�าเนนงานในเรอง ภาระงานมากแตมเจาหนาทนอย ขาดความตอเนองเชงนโยบายใน

เรองหมอครอบครว ขาดความแนนอนในการนดหมายวนเวลาเยยมผสงอาย และขาดยานพาหนะ รอยละ 28.6, 9.5, 4.8

และ 4.8 ตามล�าดบ

บทน�า

สงคมโลกในยคศตวรรษท 21 ก�าลงกาวเขาส

วกฤตการณผสงอายทเรยกวา “สงคมผสงอาย : Aging

Society” และแนวโนมประชากรโลกจะมผสงอายเพมขน

อยางตอเนอง ท�าใหการดแลผสงอายกลายเปนภาระหนก

มากขนแกครอบครว ชมชน และภาครฐ(1) สถานการณผสง

อายประเทศไทยกก�าลงเขาสภาวะวกฤตดวยเชนกน โดย

พบวามสดสวนประชากรผสงอาย 60 ป รอยละ 14.9 ในป

2557 และมอตราสวนพงพงวยสงอายรอยละ 22.3 ในป

2557(2) มการประเมนวาในป พ.ศ. 2564 ประเทศไทยจะ

เปน “สงคมผสงอายโดยสมบรณ”(3) ขณะเดยวกนกก�าลงอย

ในชวงเปลยนผานของปญหาสขภาพ จากภาวะเจบปวย

เฉยบพลนดวยโรคตดตอไปยงการเจบปวยดวยโรคไมตดตอ

เรอรงและการบาดเจบ ซงจะกอใหเกดภาวะพงพงตามมา

ในทสด(4) ทงน โรคเรอรงไดเปนปญหาทางสขภาพทส�าคญ

ของผสงอาย(5) มรายงานเกยวกบผสงอายทวโลก พบวา

รอยละ 70 ปวยเปนโรคเรอรงอยางนอย 1 โรค(6) และ

ประมาณรอยละ 50 มภาวะเจบปวยดวยโรคเรอรงอยาง

นอย 2 โรค (7)

การดแลระยะยาว เปนการใหบรการเพอชวย

เหลอผทมภาวะทพพลภาพ หรอมภาวะเจบปวยเรอรง ทเนน

มตของการดแลดานการสงเสรมสขภาพ การคงสภาพ หรอ

ชะลอความเสอม และการฟนฟสภาพในชมชน(8) โดยม

เปาหมายใหผ สงอายและผทมภาวะเจบปวยเรอรง ท

ตองการดแลอยางตอเนองระยะยาว สามารถอยในชมชน

ไดโดยไมตองพงพาผอนหรอพงพาผอนนอยทสด สามารถ

ชวยเหลอตวเองไดในการปฏบตกจวตรประจ�าวน และ

สามารถด�าเนนชวตอยางเปนอสระ(9) ปจจบน กระทรวง

สาธารณสขไดจดใหมทมหมอครอบครว (Family Care

Team) เขาไปดแลสขภาพประชาชนถงระดบครวเรอน โดย

เฉพาะในระดบบรการปฐมภม เปนการท�างานรวมกบชมชน

องคกรปกครองสวนทองถน มบคลากรทางดานสขภาพใน

ระดบตางๆ ท�างานรวมกนเปนทม ตงแตระดบชมชน ต�าบล

อ�าเภอ และจงหวด โดยมบคลากรทางสาธารณสขทปฏบต

งานใน รพ.สต. / โรงพยาบาล เปนเจาของครอบครว

ท�าหนาทใหบรการสขภาพ ใหค�าปรกษา ประสานการเยยม

ใหบรการสขภาพทบาน และประสานการสงตอไปยง

โรงพยาบาล มแพทยเปนทปรกษา ซงจะมทมงานดแล

สขภาพของโรงพยาบาล เขามารวมกน รวมถงทมงานระดบ

ชมชน เชน นกบรบาลชมชน อสม. อปท. เปนตน กมา

รวมกนในการสรางคณภาพชวตทดใหแกผ ป วยและ

ครอบครว (10)

จงหวดสราษฏรธาน ในป 2559 มผสงอายทงหมด

126,637 คน คดเปนรอยละ 12.93 ของประชากรกลางป(11)

มผสงอายภาวะพงพง จ�านวน 9,536 คน คดเปนรอยละ

7.53 ของผสงอายทงหมด และในจ�านวนผสงอายทมภาวะ


ปท 31 ฉบบท 2 เม.ย.- ม.ย. 2560

พงพงน จดเปนผสงอายตดบานรอยละ 6.31 (7,992 คน)

และผสงอายตดเตยงรอยละ 1.15 (1,464 คน) ส�าหรบ

อ�าเภอชยบร มผสงอายภาวะพงพง จ�านวน 123 คน โดย

เปนผสงอายตดบาน 102 คน และผสงอายตดเตยง 21 คน

และจากการทกระทรวงสาธารณสขไดจดท�าโครงการดแล

และพฒนาสขภาพ ใหกบประชาชนทกกลมวย ทกครวเรอน

ทกพนททวไทย โดยมทมหมอครอบครวใหการดแลสขภาพ

ประชาชนทงในเขตเมองและชนบท (10) มาเปนระยะเวลา 2

ป แลว ส�านกงานสาธารณสขจงหวด สราษฎรธานไดให

หนวยงานในสงกด โดยเฉพาะ รพ.สต. และศนยสขภาพ

ชมชน ด�าเนนการจดตงและด�าเนนการทมหมอครอบครว

โดยมทมหมอครอบครวจากโรงพยาบาลใหการสนบสนน

และรวมดแลรกษา สงเสรมสขภาพ ปองกนโรค ตลอดจน

ใหค�าแนะน�าในการดแลสขภาพประชาชน โดยเฉพาะกลม

ผ สงอายทมภาวะพงพง ซงตองท�าการดแลระยะยาว

อยางตอเนอง ดงนน ผวจยจงมความสนใจทจะประเมนการ

ดแลผสงอายทมภาวะพงพงของหมอครอบครวระดบต�าบล

ในอ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน โดยมวตถประสงค ดงน

1. เพอประเมนบรบท ปจจยน�าเขา กระบวนการ

และผลการด�าเนนการดแลผสงอายทมภาวะพงพง ของทม

หมอครอบครว (ความสามารถในการชวยเหลอตนเอง ภาวะ

สขภาพ ความพงพอใจตอการไดรบการดแลของผสงอายท

มภาวะพงพง และความพงพอใจตอการใหการดแลรกษาผ

สงอายทมภาวะพงพง)

2. เพอเปรยบเทยบความสามารถในการชวยเหลอ

ตนเอง และภาวะสขภาพกอนและหลงการไดรบการดแล

จากทมหมอครอบครว

3. เพอศกษาปญหาอปสรรคจากการด�าเนนงาน

ทมหมอครอบครว

กรอบแนวคดในการศกษา

ไดก�าหนดกรอบแนวคดการประเมนผลตาม

รปแบบ CIPP Model (12) ไดแก บรบท ปจจยน�าเขา

กระบวนการ และผลการด�าเนนการ โดยมกรอบแนวคด

ดงน

วธการ

การประเมนผลน เปนการประเมนผลขณะด�าเนน

การ (Formative evaluation) โดยใชรปแบบ CIPP Model(12)

ใชการศกษาทงเชงปรมาณ และเชงคณภาพ

การประเมนผลเชงปรมาณ ประเมนในกลม

1. กล มทมหมอครอบครวระดบต�าบล

ประชากรและกลมตวอยางในการศกษา ไดแก กลมทมหมอ

บรบท(Context)

ปจจยน�าเขา(Input)

กระบวนการ (Process)

ผลการด�าเนนการ (Product)

- ความคดเหนต อ

นโยบายการดแล

ผสงอายระยะยาว

โ ด ย ท ม ห ม อ

ครอบครว

- ความตองการของ

ผสงอายในการให


ดแลสขภาพทบาน

- องคประกอบของ


- ก า ร ไ ด ร บ ก า ร

ส น บ ส น น ก า ร

ด� า เ น น ง า น ท ม

หมอครอบครว

- การด�าเนนงานของ

หมอครอบครว

- การสอสารของทมหมอ


- การมสวนรวมในการ

ด�าเนนงานของหมอ


- ความสามารถในการชวยเหลอ

ตนเองของผสงอายทมภาวะพง

พง

- ภาวะสขภาพของผ สงอายทม

ภาวะพงพง

- ความพงพอใจตอการไดรบการ

ดแลของผสงอายทมภาวะพงพง

- ความพงพอใจตอการใหการดแล

รกษาผสงอายทมภาวะพงพง

ครอบครวระดบต�าบล ไดแก ผอ�านวยการโรงพยาบาลสง

เสรมสขภาพต�าบล (รพ.สต.) พยาบาลวชาชพ นกวชาการ

สาธารณสข เจาพนกงานสาธารณสขชมชน แพทยแผนไทย

ทนตาภบาล นกกายภาพบ�าบด และอนๆ ทท�าหนาทเปน

หมอครอบครวระดบต�าบล ทปฏบตงานท รพ.สต.และโรง

พยาบาลชยบร ในอ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน และ

ยนดใหความรวมมอในการศกษา รวมทงสน 21 คน เปนก


ลมตวอยางในการศกษาทงหมด เครองมอทใชในการศกษา

ไดแก แบบสอบถาม

2. กลมผสงอายทมภาวะพงพง ประชากรและ

กลมตวอยางในการศกษา ไดแก กลมผสงอายทดแลตนเอง

ไดบาง และผสงอายทดแลตนเองไมได ทรสกตวด สามารถ

ตอบค�าถามตางๆ ไดด และขนทะเบยนท รพ.สต./

โรงพยาบาล ในอ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน (4 รพ.สต.

และ 1 โรงพยาบาล) จ�านวน 123 คน (ผสงอายทดแลตนเอง

ไดบาง จ�านวน 102 คน และผสงอายทดแลตนเองไมได

จ�านวน 21 คน) ซงใชเปนกลมตวอยางในการศกษาทงหมด

เครองมอทใชในการศกษา ไดแก แบบสมภาษณ

การประเมนในเชงคณภาพ ใชแบบแนวทาง

การสมภาษณเจาะลก เปนเครองมอการสมภาษณเจาะลก

เจาหนาท รพ.สต.และโรงพยาบาล จ�านวน 25 คน

เกบรวบรวมขอมล ในเดอนพฤศจกายน 2559

– กมภาพนธ 2560 โดยผประเมนและคณะทผานการอบรม

แลว

วเคราะหขอมล ดวยคอมพวเตอรดวยโปรแกรม

ส�าเรจรปทางสถต โดยใชสถตเชงพรรณนา (รอยละ คาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน) และสถตเชงวเคราะห ไดแก

Paired t-test และวเคราะหขอมลเชงคณภาพโดยการโดย

การวเคราะหเนอหา ซงน�าเสนอผลการวเคราะหในลกษณะ

การพรรณนา

ผลการประเมน

การประเมนผลการดแลผสงอายทมภาวะพงพง

ของทมหมอครอบครว อ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน ได

ประเมนในกลมตาง ๆ ซงมลกษณะ ดงน

ผสงอายกลมตวอยางทมภาวะพงพง ไดแบงออก

เปน 2 กลม คอ กลมผสงอายทดแลตนเองไดบาง และผสง

อายทดแลตนเองไมได โดยกลมผสงอายทดแลตนเองได

บาง พบวา สวนใหญ รอยละ 68.4 เปนเพศหญง มอาย 80

ปขนไปถงรอยละ 60.8 โดยเฉลยมอาย 79.5 ป และม

สถานภาพสมรสหมาย/หยา/แยก รอยละ 61.8 มสทธในการ

รกษาเปนบตรประกนสขภาพ รอยละ 88.2 ทงน สวนใหญ

เปนผสงอายทดแลตนเองไดบางมานานนอยกวา 5 ป

รอยละ 72.5 โดยเฉลยดแลตนเองไดบางมานาน 4.1 ป

สวนกลมผ สงอายทดแลตนเองไมได พบวา สวนใหญ

รอยละ 66.7 เปนเพศหญง มอาย 80 ปขนไปถงรอยละ 61.9

โดยเฉลยมอาย 81.4 ป ซงมสถานภาพสมรสหมาย/หยา/

แยก รอยละ 81.0 มสทธในการรกษาเปนบตรประกน

สขภาพ รอยละ 76.2 ทงน เปนผสงอายทดแลตนเองไมได

มานานนอยกวา 5 ป รอยละ 52.4 รองลงมา 5 – 10 ป และ

มากกวา 10 ป รอยละ 38.1 และ 9.5 ตามล�าดบ โดยเฉลย

ดแลตนเองไมไดมานาน 4.6 ป ซงในกลมนมลกษณะแตก

ตางจากกลมผสงอายทดแลตนเองไดบาง ไมมาก

ลกษณะหมอครอบครวระดบต�าบลกลมตวอยาง

พบวา สวนใหญ รอยละ 71.4 ปฏบตงานท รพ.สต. เปนเพศ

หญง รอยละ 66.7 มอายนอยกวา 40 ป รอยละ 47.6 รอง

ลงมาอาย 40 – 49 ป และ 50 ปขนไป รอยละ 38.1 และ

14.3 ตามล�าดบ (โดยเฉลยมอาย 39.7 ป) มการศกษาใน

ระดบปรญญาตรหรอเทยบเทาเปนสวนใหญ รอยละ 66.7

ทงน รอยละ 33.4 เปนพยาบาลวชาชพ รองลงมา เปน

นกวชาการสาธารณสข เจาหนาทบรหารงานสาธารณสข

และทนตาภบาล / เจาพนกงานทนตสาธารณสข รอยละ

19.0, 14.3, และ 14.3 ตามล�าดบ นอกนนเปนเจาหนาท

อน ๆ (เภสชกร จพ.สาธารณสขชมชน จพ.เภสชกรรม และ

นกกายภาพบ�าบด) รอยละ 19.0สวนใหญ รอยละ 66.7

ปฏบตงานใน รพ.สต. / โรงพยาบาลทอยในปจจบนมานาน

5 ปขนไป (โดยเฉลยปฏบตงานนาน 10.6 ป)

ผลการประเมน

1. บรบท

ความคดเหนตอนโยบายการดแลผสงอาย

ระยะยาวโดยทมหมอครอบครว พบวา เจาหนาท รพ.สต.

รอยละ 90.5 เหนดวยตอนโยบายการดแลผสงอายระยะยาว

โดยทมหมอครอบครว โดยสวนใหญ รอยละ 90.5, 76.2,

71.4, 47.6 และ 14.3 โดยเหนวาท�าใหเกดการมสวนรวม

และการท�างานเปนทม เกดประโยชนในการดแลสขภาพ

ผสงอายทชวยเหลอตวเองไมได เปนนโยบายทดควรด�าเนน

การตอไป ภมใจในการเปนสมาชกทมหมอครอบครว และ

เพมภาระงานมากขน ทงน ตางเหนวาเปนนโยบายทด ท�าให

ผ สงอายตดบานตดเตยงไดรบการดแลทดขน ทงจาก

เจาหนาท รพ.สต./โรงพยาบาล อสม.ครอบครว องคกรและ

คนในชมชนชวยมาดแลผสงอายมากขน โดยเฉพาะผยากไร

หรอผทไมสามารถเขาถงบรการได ท�าใหมโอกาสเขาถง

บรการสขภาพมากขน ชวยใหทางครอบครวผสงอาย หนมา

ใหความสนใจดแลผสงอายมากขน เปนการท�างานรวมกน

ของทมสหวชาชพอยางเปนระบบ มแพทยไปดแลเยยมบาน


ปท 31 ฉบบท 2 เม.ย.- ม.ย. 2560

รวมกบเจาหนาทอน ๆ ทงในระดบชมชน ต�าบล และอ�าเภอ

ท�าใหเกดการมสวนรวมของเครอขายสขภาพในทกระดบ

และหนวยงานอน ๆ อาท องคการบรหารสวนต�าบล อสม.

ก�านน ผใหญบาน ฯ ผสงอายไดรบการดแลทงรางกาย จตใจ

และการชวยเหลอทางสงคม ท�าใหผสงอายตดบาน ตดเตยง

มคณภาพชวตทดขน

ความตองการของผสงอายในการใหทมหมอ

ครอบครวดแลสขภาพทบาน ในกลมผสงอายทดแล

ตนเองไดบาง สวนใหญ รอยละ 84.3 มความตองการใหทม

หมอครอบครวมาดแลสขภาพทบาน รอยละ 15.7 มความ

เหนวาอยางไรกได สวนกลมผสงอายทดแลตนเองไมได

รอยละ 100.0 มความตองการใหทมหมอครอบครวมาดแล

สขภาพทบาน

2. ปจจยน�าเขา

องคประกอบของทมหมอครอบครวในการ

ด�าเนนงานในอ�าเภอชยบร แบงออกเปน 3 ระดบ พบวา

- ระดบชมชน มทมหมอครอบครวทด�าเนนงาน

ประกอบดวย อสม. แกนน�าชมชน / กลมจตอาสา และก�านน

/ ผใหญบาน รอยละ 100.0 มเจาหนาท อปท.ในพนท และ

แกนน�าครอบครว / ประชาคม รอยละ 90.5 และ 66.7 ตาม

ล�าดบ

- ระดบต�าบล มทมหมอครอบครวทด�าเนนงาน

ประกอบดวย พยาบาลวชาชพ นกวชาการสาธารณสข เจา

พนกงานสาธารณสขชมชน ผอ�านวยการ รพ.สต. และทน

ตาภบาล รอยละ 100.0 มแพทยแผนไทย นกกายภาพบ�าบด

นกโภชนาการ และเจาพนกงานเภสชกรรมชมชน รอยละ

85.7, 42.9, 23.8 และ 4.8 ตามล�าดบ

- ระดบอ�าเภอ มทมหมอครอบครวทด�าเนนงาน

ประกอบด วย แพทย พยาบาล เภสชกร และนก

กายภาพบ�าบด รอยละ 100.0 มทนตแพทย บคลกรจาก

สสอ. นกสขภาพจต นกโภชนาการ และนกสงคมสงเคราะห

รอยละ 90.5, 90.5, 61.9, 23.8 และ 9.5 ตามล�าดบ

การสนบสนนการด�าเนนงานทมหมอครอบครว

พบวา ทมหมอครอบครว รอยละ 71.4 ไดรบการสนบสนน

การด�าเนนงานในระดบมาก รองลงมา รอยละ 23.8 และ

4.8 ไดรบการสนบสนนการด�าเนนงานในระดบปานกลาง

และนอย ตามล�าดบ โดยไดรบการสนบสนนเปนประจ�า

มากกวารอยละ 75.0 ในเรองจดใหมชองทางโดยตรง

(พเศษ) ในการรบสงตอผสงอายทมภาวะพงพงจากทมหมอ

ครอบครว จดใหมแพทยใหค�าปรกษาแกทมหมอครอบครว

สนบสนนยาและเวชภณฑใหทมหมอครอบครวในการ

ปฏบตงาน และสนบสนนเครองมออปกรณตางๆ ใหทมหมอ

ครอบครวในการปฏบตงาน นอกนนพบวา มการกระจาย/

เกลยบคลากรจากโรงพยาบาลลงปฏบตงานแกทมหมอ

ครอบครว มการพฒนาศกยภาพทางวชาการแกทมหมอ

ครอบครว โดยทมหมอครอบครวอ�าเภอ/ทางโรงพยาบาล

และโรงพยาบาลมการจดสรรงบประมาณสนบสนนการ

ด�าเนนงานหมอครอบครว อยางเปนประจ�า รอยละ 42.9,

33.3 และ 19.0 ตามล�าดบ

3. กระบวนการ

การด�าเนนงานของทมหมอครอบครว พบวา

ทมหมอครอบครวระดบต�าบล (รพ.สต.และโรงพยาบาล)

สวนใหญ รอยละ 61.9 มการด�าเนนงานในระดบสง รองลงมา

รอยละ 23.8 และ 14.3 อยในระดบปานกลาง และต�า

ตามล�าดบ โดยสวนใหญมากกวารอยละ 61.0 มการด�าเนน

การเปนประจ�าในเรองเปนพเลยงแกทมหมอครอบครว

ชมชนในการดแลผสงอายทมภาวะพงพง ใหบรการดแล

ผสงอายทมภาวะพงพงทบาน เสรมพลงผสงอายทมภาวะ

พงพงและครอบครวใหมการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค

และการดแลสขภาพ ประสานขอความรวมมอกบภาคเครอ

ขายตาง ๆ ในการดแลผสงอายทมภาวะพงพงทบาน ใหค�า

ปรกษา แนะน�าดานสขภาพแกผสงอายทมภาวะพงพงท

บานและผดแล และจดการขอมลดานสขภาพและสงคม

เพอการบรการและบรหารจดการในการดแลผสงอายทม

ภาวะพงพง สวนในเรองสงตอผสงอายทมภาวะพงพงทม

ปญหาสขภาพทบานไปโรงพยาบาล ตดตามและประเมน

ผลการด�าเนนการดแลผ สงอายทมภาวะพงพงทบ าน

ประสานงานและรวมบรหารจดการเครอขายสขภาพใน

อ�าเภอ และบรหารจดการทมหมอครอบครวในการดแลผสง

อายทมภาวะพงพง พบวา มการด�าเนนงานอยางเปนประจ�า

รอยละ 47.6, 47.6, 42.9 และ 33.3 ตามล�าดบ

ทงน เมอพจารณาในรายละเอยดการด�าเนนงาน

ของทมหมอครอบครว พบวา มการแตงตงทมหมอ

ครอบครวในแตละระดบ (ระดบอ�าเภอ ต�าบล และหมบาน)

มศนยเยยมบานของอ�าเภอ มบทบาทในการประสานการ

เยยมบานกบทกทมหมอครอบครวทกต�าบล ก�าหนดตาราง

เวลาการเยยมบาน มการเยยมบานรวมกบทมสหวชาชพ

โดยเบองตนจะให อสม. ท�าหนาทคนหาผสงอายทดแล


ตนเองไดบาง / ดแลตนเองไมได รายงานสภาพความเปน

อยหรอปญหาผสงอายแกเจาหนาทโรงพยาบาล / รพ.สต.

แลวเจาหนาทกจะก�าหนดนดหมายทมลงไปเยยมผปวย

การลงไปเยยมบานผสงอายกจะพจารณาตามความเหมาะ

สม ในกรณทผปวยเจบปวยมาก มความซบซอนในการดแล

รกษา กจะรวมกบทมสหวชาชพลงไปเยยม สวนในกรณท

ไมมอาการซบซอน กมกจะใหเฉพาะแตเจาหนาท รพ.สต.

/ โรงพยาบาลไปเยยมบานเอง หากมอะไรหรอตองการ

ค�าแนะน�าจากแพทยกจะโทรปรกษาแพทย ทงน ในการ

เยยมบานผสงอายทไมสามารถชวยเหลอตวเองได นอนตด

เตยง เจาหนาทกายภาพบ�าบดกจะลงไปเยยมดวย ไปท�า

กายภาพบ�าบดใหและสอนญาตผสงอาย ทนตาภบาลกจะ

ดแลชองปากให นอกจากน กมเจาหนาท อบต.รวมเยยม

บาน ใหการสนบสนนงบประมาณ ใหการดแลสภาพ

แวดลอมของผปวยเปนกรณ ๆ ไป โดยเฉพาะในผปวยทม

รายไดนอย/ไมมรายได ไมมญาต นอกจากใหการดแล

รกษา และสงเสรมสขภาพแลว กใหค�าแนะน�าแกญาต

ผใหการดแลผปวย พรอมใหก�าลงใจ และมการตดตาม

เยยมบานผปวยเปนระยะๆ โดยเนนการท�างานเปนทมอยาง

ตอเนอง

การสอสารของทมหมอครอบครว พบวา

สวนใหญ รอยละ 85.7 และ 81.0 ใชการสอสารดวย

โทรศพทมอถอ และการพบปะโดยตรง นอกจากนใช Line

ผาน อสม. และโทรศพทประจ�าบาน/ส�านกงาน รอยละ

42.9, 33.3 และ 23.8 ตามล�าดบ

การมสวนรวมในการด�าเนนงานของหมอ

ครอบครว พบวา ในการดแลผสงอายทมภาวะพงพง ทม

หมอครอบครวระดบต�าบล โดยรวม รอยละ 61.9 ไดมสวน

รวมในการด�าเนนงานกบทมหมอครอบครวระดบชมชนและ

ทมหมอครอบครวระดบอ�าเภอ ในระดบปานกลาง รองลง

มา รอยละ 28.6 และ 9.5 ไดมสวนรวมในระดบปานกลาง

และต�า ตามล�าดบ เมอพจารณาการมสวนรวมของทมหมอ

ครอบครวระดบต�าบล ในการด�าเนนงานเฉพาะกบทมหมอ

ครอบครวระดบชมชน และทมหมอครอบครวระดบอ�าเภอ

พบในลกษณะเดยวกนวา สวนใหญ รอยละ 61.9 และ 71.4

ทมหมอครอบครวระดบต�าบลไดมส วนร วมในระดบ

ปานกลาง ตามล�าดบ

เมอพจารณาการมสวนรวมในการด�าเนนงานของ

หมอครอบครวระดบต�าบล กบทมหมอครอบครวระดบ

ชมชน และทมหมอครอบครวระดบอ�าเภอในแตละประเดน

พบวา สวนใหญ รอยละ 61.9 – 76.1 ทมหมอครอบครว

ระดบต�าบล ไดรวมกบทมหมอครอบครวระดบชมชน ใน

แตละกจกรรมในระดบปานกลาง ไดแก ด�าเนนการพฒนา

ศกยภาพทมหมอครอบครวชมชน ชวยเหลอดแลขจดทกข

ดานสงคม สงแวดลอมและเศรษฐกจแกผสงอายทมภาวะ

พงพงหรอครอบครว ชวยเหลอผสงอายทมภาวะพงพงและ

ครอบครวในการดแลตนเองหรอใหการบรบาลเบองตน

เสรมสรางคณภาพชวตทดใหแกผสงอายทมภาวะพงพง

หรอครอบครว ช วยเหลอผ ส งอายทมภาวะพ งพง

เสมอนญาตของผปวยและครอบครว และสงผสงอายทม

ภาวะพงพงไปท รพ.สต.หรอโรงพยาบาล สวนการมสวนรวม

กบทมหมอครอบครวอ�าเภอ พบวา ไดรบการมสวนรวม

ในระดบปานกลางเปนสวนใหญ (รอยละ 66.7 - 85.7) ใน

เรองการใหบรการดแลผสงอายทมภาวะพงพงในหมบาน

การไดรบการสนบสนนการด�าเนนงาน ไดรบการพฒนา

ศกยภาพ ไดรบการดแลหรอเปนพเลยงการด�าเนนงาน และ

ไดรบการปรกษาการด�าเนนงาน และเมอพจารณาการม

สวนรวมในการด�าเนนงานของหมอครอบครวเพมเตม

พบวา ทมหมอครอบครวอ�าเภอ ซงประกอบดวยแพทย

พยาบาลและทมสหวชาชพตาง ๆ ของโรงพยาบาล จะลง

ไปเยยมผสงอาย ซงจะเนนเยยมในผสงอายทมปญหามาก

มการนดแนะกบทมหมอครอบครว รพ.สต. และทมหมอ

ครอบครวชมชน (ไดแก อสม. อบต. ก�านน ผใหญบาน ฯ)

ลงไปเยยมบานผสงอาย ทงน ในสวนของ อสม.จะเนนการ

ใหขอมลเพอการบอกสภาพผสงอาย น�าทางทมเยยมบาน

สวน อบต. ชวยในการประสานงานใหระหวางหมอ

ครอบครว รพ.สต.กบผสงอายทตองการดแล ส�าหรบก�านน

และผใหญบาน จะชวยเหลอในการดแลสงแวดลอมใหผสง

อายใหอยในสภาพทเหมาะสม อาท บาน หองน�า หองสวม

เปนตน โดย อบต.จะเปนผสนบสนนงบประมาณ /อปกรณ

ตาง ๆ ส�าหรบผ สงอาย บางรายชาวบานกมารวมกน

ปรบปรง / สรางบานให นอกจากน ในบางครงกมนายอ�าเภอ

รวมทมไปเยยมดวยเปนบางครง ท�าใหมคนไปรวมเยยม

ผสงอายมาก โดยรวมอาจกลาวไดวา ทมหมอครอบครว

ชมชน และทมหมอครอบครวอ�าเภอ มสวนรวมในการดแล

ผสงอายทเนนการดแลผสงอายทมปญหามาก ทตองการ

ทมสหวชาชพในการดแล


ปท 31 ฉบบท 2 เม.ย.- ม.ย. 2560

4. ผลการด�าเนนการ

ความสามารถในการชวยเหลอตนเอง ใน

กลมผสงอายทดแลตนเองไดบาง พบวา กอนไดรบการ

ดแลจากหมอครอบครว ผ สงอายทดแลตนเองไดบาง

รอยละ 75.5 มความสามารถในการชวยเหลอตนเองใน

ระดบสง หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว พบเชน

กนวา รอยละ 75.5 มความสามารถในการชวยเหลอตนเอง

ในระดบสง สวนกลมผสงอายทดแลตนเองไมได พบวา

กอนไดรบการดแลจากหมอครอบครว ผสงอายทดแลตนเอง

ไมได รอยละ 85.7 มความสามารถในการชวยเหลอตนเอง

ในระดบต�า หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว

พบเชนกนวา รอยละ 85.7 มความสามารถในการชวยเหลอ

ตนเองในระดบต�า เชนกน เมอเปรยบเทยบความสามารถ

ในการชวยเหลอตนเอง ของผสงอายทมภาวะพงพง กอน

และหลงการไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว พบวา

ผสงอายทดแลตนเองไดบาง และดแลตนเองไมได มความ

สามารถในการชวยเหลอตนเองไมแตกตางกนทางสถต

(ดงตารางท 1)

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละความสามารถในการชวยเหลอตนเองของผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลงการ

ไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว

7

ในการดแลสงแวดลอมใหผ สงอายใหอยในสภาพทเหมาะสม อาท บาน หองนา หองสวม เปนตน โดย อบต.จะเปนผสนบสนนงบประมาณ /อปกรณตาง ๆ สาหรบผสงอาย บางรายชาวบานกมารวมกนปรบปรง / สรางบานให นอกจากน ในบางครงกมนายอาเภอรวมทมไปเยยมดวยเปนบางครง ทาใหมคนไปรวมเยยมผสงอายมาก โดยรวมอาจกลาวไดวา ทมหมอครอบครวชมชน และทมหมอครอบครวอาเภอ มสวนรวมในการดแลผสงอายทเนนการดแลผสงอายทมปญหามาก ทตองการทมสหวชาชพในการดแล

4. ผลการดาเนนการ ความสามารถในการชวยเหลอตนเอง ในกลมผสงอายทดแลตนเองไดบาง พบวา กอนไดรบการดแลจาก

หมอครอบครว ผสงอายทดแลตนเองไดบาง รอยละ 75.5 มความสามารถในการชวยเหลอตนเองในระดบสง หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว พบเชนกนวา รอยละ 75.5 มความสามารถในการชวยเหลอตนเองในระดบสง สวนกลมผสงอายทดแลตนเองไมได พบวา กอนไดรบการดแลจากหมอครอบครว ผสงอายทดแลตนเองไมได รอยละ 85.7 มความสามารถในการชวยเหลอตนเองในระดบตา หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว พบเชนกนวา รอยละ 85.7 มความสามารถในการชวยเหลอตนเองในระดบตา เชนกน เมอเปรยบเทยบความสามารถในการชวยเหลอตนเอง ของผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลงการไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบาง และดแลตนเองไมได มความสามารถในการชวยเหลอตนเองไมแตกตางกนทางสถต (ดงตารางท 1)

ตารางท 1 จานวนและรอยละความสามารถในการชวยเหลอตนเองของผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลงการไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว

ความสามารถในการ ผสงอายทดแลตนเองไดบาง ผสงอายทดแลตนเองไมได

ชวยเหลอตนเอง กอนไดรบการดแล หลงไดรบการดแล กอนไดรบการดแล หลงไดรบการดแล จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

102 100.0 102 100.0 21 100.0 21 100.0 ตา (0 – 11 คะแนน) 14 13.7 13 12.7 18 85.7 18 85.7 ปานกลาง (12 – 15 คะแนน) 11 10.8 12 11.8 1 4.8 0 0.0 สง (16 – 20 คะแนน) 77 75.5 77 75.5 2 9.5 3 14.3 = 16.4, = 4.9 = 16.5, = 4.9 = 5.0, = 6.0 = 5.4, = 6.2 t = -1.832, P-value = 0.070 t = -1.504, P-value = 0.148

ภาวะสขภาพ พบวา กลมผสงอายทดแลตนเองไดบาง กอนไดรบการดแล สวนใหญ รอยละ 67.6, 65.7 และ 72.5 มสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด ตามลาดบ หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว รอยละ 73.5, 73.5 และ 76.5 มสขภาพทางกายโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด ตามลาดบ สวนกลมผสงอายทดแลตนเองไมได กอนไดรบการดแล สวนใหญ รอยละ 81.0, 85.7 และ 85.7 มสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด ตามลาดบ หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว รอยละ 81.0, 81.0 และ 90.5 มสขภาพทางกายโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด ตามลาดบ เมอเปรยบเทยบภาวะสขภาพของผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลงการไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบางหลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว มสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตดกวากอนไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว สวนผสงอายทดแลตนเองไมได หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว จะมสขภาพจตดกวากอนไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว สวนสขภาพโดยรวมและสขภาพกาย กอนและหลงการดแลจากทมหมอครอบครวจะมลกษณะเชนเดม (ดงตารางท 2)

ภาวะสขภาพ พบวา กล มผ สงอายทดแล

ตนเองไดบาง กอนไดรบการดแล สวนใหญ รอยละ 67.6,

65.7 และ 72.5 มสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพ

จตในระดบด ตามล�าดบ หลงไดรบการดแลจากทมหมอ

ครอบครว รอยละ 73.5, 73.5 และ 76.5 มสขภาพทางกาย

โดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด ตามล�าดบ

สวนกลมผสงอายทดแลตนเองไมได กอนไดรบการดแล

สวนใหญ รอยละ 81.0, 85.7 และ 85.7 มสขภาพโดยรวม

สขภาพกาย และสขภาพจตในระดบด ตามล�าดบ หลงได

รบการดแลจากทมหมอครอบครว รอยละ 81.0, 81.0 และ

90.5 มสขภาพทางกายโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพ

จตในระดบด ตามล�าดบ เมอเปรยบเทยบภาวะสขภาพของ

ผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลงการไดรบการดแลจาก

ทมหมอครอบครว พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบางหลง

ไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว มสขภาพโดยรวม

สขภาพกาย และสขภาพจตดกวากอนไดรบการดแลจาก

ทมหมอครอบครว สวนผสงอายทดแลตนเองไมได หลงได

รบการดแลจากทมหมอครอบครว จะมสขภาพจตดกวากอน

ไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว สวนสขภาพโดยรวม

และสขภาพกาย กอนและหลงการดแลจากทมหมอ

ครอบครวจะมลกษณะเชนเดม (ดงตารางท 2)


ความพงพอใจตอการไดรบการดแลของผสง

อายทมภาวะพงพง พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบาง

โดยรวมมความพงพอใจตอการไดรบการดแลในระดบสง

รอยละ 49.0 รองลงมามความพงพอใจต�า และปานกลาง

รอยละ 27.5 และ 23.5 ตามล�าดบ เมอพจารณาความ

พงพอใจในแตละดาน พบวา รอยละ 72.5 และ 52.9 มความ

พงพอใจดานบคคล และดานการใหบรการ ในระดบสง

สวนดานอปกรณ เครองมอและเวชภณฑ พบวา รอยละ

47.1 มความพงพอใจปานกลาง รองลงมารอยละ 41.1 และ

11.8 มความพงพอใจต�า และสงตามล�าดบ สวนผสงอาย

ทดแลตนเองไมได พบวา โดยรวม สวนใหญ รอยละ 76.2

มความพงพอใจตอการไดรบการดแลในระดบสง เมอ

พจารณาความพงพอใจในแตละดาน พบวา รอยละ 95.2

ตารางท 2 จ�านวนและรอยละภาวะสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตของผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลง

การไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว

8

ตารางท 2 จานวนและรอยละภาวะสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และสขภาพจตของผสงอายทมภาวะพงพง กอนและหลงการไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว

ผสงอายทดแลตนเองไดบาง ผสงอายทดแลตนเองไมได

ภาวะสขภาพ กอนไดรบการดแล หลงไดรบการดแล กอนไดรบการดแล หลงไดรบการดแล

จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

สขภาพโดยรวม 102 100.0 102 100.0 21 100.0 21 100.0 ตา (0 – 23 คะแนน) 5 4.9 2 2.0 0 0.0 0 0.0 ปานกลาง (24 – 31 คะแนน) 28 27.5 25 24.5 4 19.0 4 19.0 ด (32 – 40 คะแนน) 69 67.6 75 73.5 17 81.0 17 81.0 = 32.5, = 4.6 = 33.2, = 4.1 = 33.9, =3.7 = 34.3, = 3.2 t = -4.660, P-value <0.001 t = -0.777, P-value = 0.446

สขภาพกาย 102 100.0 102 100.0 21 100.0 21 100.0 ตา (0 – 16 คะแนน) 6 5.9 3 2.9 1 4.8 1 4.8 ปานกลาง (17 – 21 คะแนน) 29 28.4 24 23.6 2 9.5 3 14.2 ด (22 – 28 คะแนน) 67 65.7 75 73.5 18 85.7 17 81.0 = 22.2, = 3.3 = 22.7, = 2.8 = 23.3, = 2.9 =23.0, = 3.0 t = -3.799, P-value <0.001 t = 0.941, P-value = 0.358

สขภาพจต 102 100.0 102 100.0 21 100.0 21 100.0 ตา (0 – 6 คะแนน) 9 8.8 9 8.8 2 9.5 0 0.0 ปานกลาง (7 – 9 คะแนน) 19 18.7 15 14.7 1 4.8 2 9.5 ด (10 – 12 คะแนน) 74 72.5 78 76.5 18 85.7 19 90.5 = 10.2, = 2.3 = 10.5, = 2.3 = 10.6, = 1.9 = 11.3, = 1.3 t = -2.233, P-value = 0.028 t = -2.855, P-value = 0.010

ความพงพอใจตอการไดรบการดแลของผสงอายทมภาวะพงพง พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบาง โดยรวมมความพงพอใจตอการไดรบการดแลในระดบสง รอยละ 49.0 รองลงมามความพงพอใจตา และปานกลาง รอยละ 27.5 และ 23.5 ตามลาดบ เมอพจารณาความพงพอใจในแตละดาน พบวา รอยละ 72.5 และ 52.9 มความพงพอใจดานบคคล และดานการใหบรการ ในระดบสง สวนดานอปกรณ เครองมอและเวชภณฑ พบวา รอยละ 47.1 มความพงพอใจปานกลาง รองลงมารอยละ 41.1 และ 11.8 มความพงพอใจตา และสงตามลาดบ สวนผสงอายทดแลตนเองไมได พบวา โดยรวม สวนใหญ รอยละ 76.2 มความพงพอใจตอการไดรบการดแลในระดบสง เมอพจารณาความพงพอใจในแตละดาน พบวา รอยละ 95.2 และ 85.7 มความพงพอใจดานบคคล และดานการใหบรการ ในระดบสงเชนกน สวนดานอปกรณ เครองมอและเวชภณฑ สวนใหญ รอยละ 76.2 มความพงพอใจในระดบปานกลาง

ความพงพอใจตอการใหการดแลรกษาผสงอายทมภาวะพงพง ทมหมอครอบครวระดบตาบล มความพงพอใจตอการใหการดแลรกษาผสงอายทดแลตนเองไดบางและดแลตนเองไมได ในระดบปานกลาง รอยละ 52.4 รองลงมาคอ ระดบสง และระดบตา รอยละ 33.3 และ 14.3 ทงนสวนใหญ รอยละ 71.4, 71.4, 71.4, 66.7, 61.9, 61.9, 61.9 และ 57.1 มความพงพอใจปานกลางในเรองการจดกจกรรม/ขบวนการในการดแลรกษาพยาบาลผสงอายทมภาวะพงพงทบาน การไดรบพฒนาศกยภาพทมหมอครอบครว สาหรบการใหบรการผสงอายทมภาวะพงพงทบาน การจดระบบแพทยทปรกษาทมหมอครอบครว ระบบขอมลเพอการดแล ใหคาปรกษาแกทมหมอครอบครว การใหบรการดแลรกษาพยาบาลผสงอายทมภาวะพงพงทบาน ศกยภาพในการใหบรการของทมหมอครอบครว ผลทเกดขนจากการดแลผสงอายทมภาวะพงพงทบานของทมหมอครอบครว และยาและเวชภณฑสาหรบการใหบรการผสงอายทมภาวะพงพงทบาน ตามลาดบ สวนในเรองจานวนผสงอายทมภาวะพงพง

และ 85.7 มความพงพอใจดานบคคล และดานการให

บรการ ในระดบสงเชนกน สวนดานอปกรณ เครองมอและ

เวชภณฑ สวนใหญ รอยละ 76.2 มความพงพอใจในระดบ

ปานกลาง

ความพงพอใจตอการใหการดแลรกษาผสง

อายทมภาวะพงพง ทมหมอครอบครวระดบต�าบล มความ

พงพอใจตอการใหการดแลรกษาผสงอายทดแลตนเองได

บางและดแลตนเองไมได ในระดบปานกลาง รอยละ 52.4

รองลงมาคอ ระดบสง และระดบต�า รอยละ 33.3 และ 14.3

ทงนสวนใหญ รอยละ 71.4, 71.4, 71.4, 66.7, 61.9, 61.9,

61.9 และ 57.1 มความพงพอใจปานกลางในเรองการจด

กจกรรม/ขบวนการในการดแลรกษาพยาบาลผสงอายทม

ภาวะพงพงทบ าน การไดรบพฒนาศกยภาพทมหมอ


ปท 31 ฉบบท 2 เม.ย.- ม.ย. 2560

ครอบครว ส�าหรบการใหบรการผสงอายทมภาวะพงพงท

บาน การจดระบบแพทยทปรกษาทมหมอครอบครว ระบบ

ขอมลเพอการดแล ใหค�าปรกษาแกทมหมอครอบครว การ

ใหบรการดแลรกษาพยาบาลผสงอายทมภาวะพงพงทบาน

ศกยภาพในการใหบรการของทมหมอครอบครว ผลทเกด

ขนจากการดแลผสงอายทมภาวะพงพงทบานของทมหมอ

ครอบครว และยาและเวชภณฑส�าหรบการใหบรกา

รผสงอายทมภาวะพงพงทบาน ตามล�าดบ สวนในเรอง

จ�านวนผสงอายทมภาวะพงพงทตองดแล และอปกรณ

เครองมอตางๆ ส�าหรบการใหบรการผสงอายทมภาวะพง

พงทบาน มความพงพอใจปานกลาง รอยละ 52.3 และ 52.4

พงพอใจมาก รอยละ 42.9 และ 23.8 ตามล�าดบ

ปญหาอปสรรคในการด�าเนนงานของทม

หมอครอบครว พบวา มปญหาอปสรรคในเรองตาง ๆ เพยง

เลกนอย ไดแก มภาระงานมากแตมเจ าหนาทนอย

ขาดความตอเนองเชงนโยบายในเรองหมอครอบครว ขาด

ความแนนอนในการนดหมายวนเวลาเยยมผสงอาย และ

ขาดยานพาหนะ รอยละ 28.6, 9.5, 4.8 และ 4.8 ตามล�าดบ

ทงน เหนวานโยบายหมอครอบครวเปนนโยบายทด

หากด�าเนนการอยางจรงจง ผสงอายจะไดประโยชนเปน

อยางยง ท�าใหเกดการมสวนรวมของหนวยงานตางๆ อาท

อบต. ก�านน ผใหญบาน คนในชมชน เปนตน ท�าใหผสงอาย

ไดรบการดแลในเรองสภาพความเปนอย และสภาพ

แวดลอมคไปดวย แตชวงหลงการด�าเนนการของแตละ

รพ.สต. / โรงพยาบาลจะนอยลง ขาดความตอเนอง

นอกจากน ในการลงไปเยยมผสงอาย แตละคนทลงไปเยยม

ควรตองมการเตรยมตว รขอมลผปวย จะไดลงไปชวยเหลอ

ผสงอายไดอยางมประสทธผล ไมใชไปเยยมเฉย ๆ จะไม

เกดประโยชนอะไร การลงไปเยยมผสงอายกควรหาเวลาท

เหมาะสม เพราะเจาหนาท รพ.สต.มนอย ถามประชม กจะ

ไมมเจาหนาทอยท รพ.สต. ในการลงไปเยยมผสงอาย ควร

มการแบงภารกจตามปญหาทมของผสงอาย ใครจะท�า

หนาทอะไร จะท�าใหผสงอายไดรบประโยชนจากการลงไป

เยยมไดอยางมาก และจะท�าใหลดจ�านวนคนทจะไปเยยม

ไดตามความจ�าเปนและความเหมาะสม เนองจากปจจบน

รพ.สต.กมภาระงานตาง ๆ เพมขน จ�านวนคนกมจ�ากด

ปญหาอกอยางคอ Caregiver มนอย ควรอบรมบคคลใน

ครอบครวผสงอาย โดยเฉพาะในผสงอายทชวยเหลอตวเอง

ไมได ใหมความรและศกยภาพในการดแล นอกจากน ใน

การเดนทางนน รพ.สต.บางแหงกไมมรถ (มรถนอย

เจาหนาทอนน�าไปใช) ถนนบางแหงกไมสะดวก ระบบการ

สอสารในอ�าเภอชยบร หลายแหงยงมปญหา ไมมสญญาณ

โทรศพท

วจารณ

จากการประเมนการดแลผสงอายทมภาวะพงพง

ของทมหมอครอบครว อ�าเภอชยบร จงหวดสราษฎรธาน

พบวา ผสงอายทดแลตนเองไดบางหลงไดรบการดแลจาก

ทมหมอครอบครว มสขภาพโดยรวม สขภาพกาย และ

สขภาพจตดกวากอนไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว

ทงน การไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว ท�าใหผสง

อายสามารถเขาถงบรการสขภาพเพมมากขน ไดรบการดแล

ทงรางกายจตใจ ตลอดจนไดรบค�าแนะน�าในการปฏบตตน

ทถกตองจากทมหมอครอบครว บางรายไดรบการชวยเหลอ

ทางสงคม โดยเฉพาะผทมฐานะยากจน อบต. ก�านน ผใหญ

บาน กไดเขาไปดแลใหการชวยเหลอเรองทอยอาศย สภาพ

แวดลอม ท�าใหมคณภาพชวตทดขน นอกจากนครอบครว

ผปวยกไดรบค�าแนะน�า ชวยเหลอในการดแลผสงอาย

ตลอดจนไดรบก�าลงใจ ท�าใหการดแลผสงอายดขน เกดผล

ดตอสขภาพผสงอาย สวนผสงอายทดแลตนเองไมได หลง

ไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว จะมสขภาพจตดกวา

กอนไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว แตสขภาพกาย

กอนและหลงการดแลจากทมหมอครอบครวจะมลกษณะ

เชนเดม ทงน ในกลมนจะมภาวะการเจบปวยทรนแรง

รอยละ 47.6 ไมสามารถชวยเหลอตวเองไดมานานมากกวา

5 ป การแกไขสขภาพกายใหดขนจงท�าไดคอนขางยากถง

ท�าไมได สขภาพกายหลงจากการไดรบการดแลจากทม

หมอครอบครวจงไมมความแตกตางจากกอนไดรบการดแล

จากทมหมอครอบครว แตอยางไรกตาม การทมทมหมอ

ครอบครวลงไปเยยมบานผสงอายทดแลตนเองไมไดกท�าให

มสขภาพจตทดขน เพราะไดรบการดแล พดคย ใหก�าลงใจ

และการชวยเหลอตาง ๆ ทางดานสงแวดลอม

ดงนน นโยบายการดแลผสงอายระยะยาวโดยทม

หมอครอบครวจงเปนสงทด กอใหเกดประโยชนในการดแล

สขภาพผสงอายทชวยเหลอตวเองไดบาง และชวยเหลอตว

เองไมได เปนนโยบายทดควรด�าเนนการตอไป โดยผสงอาย

ทชวยเหลอตวเองไดบางและชวยเหลอตวเองไมไดมความ


ตองการใหทมหมอครอบครวมาดแลสขภาพทบาน รอยละ

84.3 และ 100.0 และเจาหนาทเหนดวยกบนโยบายดง

กลาวถงรอยละ 90.5 เพราะท�าใหผสงอายสามารถเขาถง

บรการสขภาพไดโดยสะดวก ลดคาใชจายของครอบครว(13)

เปนบรการปฐมภมทใหการดแลเปนองครวม โดยยดผปวย

เปนศนยกลาง(14) นอกจากนยงท�าใหชมชนเกดสมพนธภาพ

ทดตอกน บคลากรสาธารณสข (ทมหมอครอบครว) ได

ท�างานรวมกนกบภาคสวนตางๆ ในพนท สอดคลองกบการ

ศกษาของ สนลกษณ จรยสตยสนทร(15) ทพบวา เจาหนาท

รพ.สต.ทใหการดแลสขภาพผสงอาย สวนใหญ รอยละ 94.0

เหนดวยตอนโยบายการมทมหมอครอบครว โดยผทไดรบ

การดแลจากทมหมอครอบครว สวนใหญ รอยละ 82.2 ม

ความตองการใหทมหมอครอบครวมาดแลสขภาพ ผสงอาย

ทไมสามารถชวยเหลอตนเองได ผพการและผปวยระยะ

สดทาย หลงไดรบการดแลจากทมหมอครอบครว มภาวะ

สขภาพทดขน ทงน การท�างานของทมหมอครอบครว

เปนการใหบรการทตอบสนองตอความตองการของ

ประชาชนในพนท ในระดบอ�าเภอ ต�าบล และชมชน ท�าให

เกดความชดเจนในการบรการใหแกผสงอาย ใหสามารถลด

ความเสยง และได รบการดแลสขภาพได อย างม

ประสทธภาพ ชวยใหคณภาพชวตของครอบครวและชมชน

ดขน สอดคลองกบการศกษาของไพบลย สรยะวงศไพศาล

และคณะ(13) ทพบวา สมาชกทมหมอครอบครวสวนใหญ

เหนดวยวาควรด�าเนนนโยบายนตอไป

ในการด�าเนนการทมหมอครอบครวระดบต�าบล

พบวา ยงไดรบการสนบสนนในเรองตางๆ จากทาง

โรงพยาบาลนานๆ ครงในเรอง งบประมาณ บคลากร และ

การพฒนาความรแกทมหมอครอบครว ซงเปนสวนหนงท

ท�าใหทมหมอครอบครวระดบต�าบล มความพงพอใจตอการ

ด�าเนนงานในระดบปานกลางเปนสวนมาก แตอยางไร

กตาม เมอพจารณาในสวนของทางโรงพยาบาลกมขอจ�ากด

ในเรองรายได งบประมาณทไดรบ และการขาดสภาพคลอง

เจาหนาทกมจ�ากด ตองใหการดแลผปวยทโรงพยาบาลเปน

หลก เปนขอจ�ากดในการใหการสนบสนนแกทมหมอ

ครอบครวระดบต�าบล คลายกบผลการศกษาของสพตรา ศร

วณชกร และคณะ(16) ทพบวา ทมหมอครอบครว รพ.สต. ได

รบการสนบสนนการด�าเนนงานในกจกรรมตาง ๆ เปนครงๆ

นอกจากนทาง รพ.สต.กมบคลากรจ�ากด มภาระงานทรบ

ผดชอบมาก จงเปนอกเหตผลหนงทท�าใหทมหมอครอบครว

มความพงพอใจในระดบปานกลางคอนขางมาก สอดคลอง

กบการศกษาของ สนลกษณ จรยสตยสนทร (15) ทพบวา

ทมหมอครอบครว รพ.สต. ไดรบการสนบสนนการด�าเนน

งานในระดบปานกลางเปนสวนมาก และมความพงพอใจ

ในการด�าเนนงานในระดบปานกลาง แตอยางไรกตาม กนบ

วาเปนจดเรมตนของการด�าเนนการในการดแลสขภาพผสง

อายทด

ขอเสนอแนะ

1. เชงนโยบาย ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอชย

บร และโรงพยาบาลชยบร ควรประกาศเปนนโยบายการ

ด�าเนนงานทมหมอครอบครวทชดเจน จรงจง ตลอดจน

ผลกดนใหเกดการด�าเนนการและใหการสนบสนนอยาง

ชดเจน ตอเนอง พรอมพฒนาใหมคณภาพทดยงขน เพราะ

ผสงอายทมภาวะพงพงจะไดประโยชน อกทง พจารณาการ

ด�าเนนการหมอครอบครวกบกลมอนเพมขน อาท ผพการ

ผปวยโรคเรอรง เปนตน

2. ในการด�าเนนการทมหมอครอบครว ควรเพม

การมสวนรวมในการด�าเนนงานจากทมหมอครอบครว

อ�าเภอ และชมชนใหมากขน เพราะจะท�าใหเกดเครอขาย

และความรวมมอในการดแลผสงอายทมภาวะพงพงไดมาก

ขน อกทงในผสงอายทมปญหาอน ๆ นอกจากทางดาน

สขภาพ อาท ปญหาในการด�ารงชวต ปญหาในการดแล ฯ

กควรเชญองคกรปกครองสวนถน (องคการบรหารสวน

ต�าบล / เทศบาล) ก�านน ผใหญบาน หรอหนวยงานตางๆ

เขารวมเยยม และแกปญหาใหแกผสงอายดวย

3. ในการด�าเนนงานทมหมอครอบครวระดบ

ต�าบล ควรเพมการตดตามและประเมนผลการด�าเนนการ

ดแลผสงอายทมภาวะพงพงทบาน สงตอผสงอายทมภาวะ

พงพงทมปญหาสขภาพทบานไปโรงพยาบาล ประสานงาน

และรวมบรหารจดการเครอขายสขภาพในอ�าเภอ และ

บรหารจดการทมหมอครอบครวในการดแลผสงอายทม

ภาวะพงพงเพมมากขน เพอใหเกดประสทธผลและ

ประสทธภาพทดขน

4. ด�าเนนการพฒนาความสามารถในการชวย

เหลอตนเอง ของผสงอายทดแลตนเองไดบาง และดแล

ตนเองไมไดตอไป เพอใหมความสามารถในการชวยเหลอ

ตนเองเพมขน หรอชะลอความเสอมของรางกาย ซงอาจตอง


ปท 31 ฉบบท 2 เม.ย.- ม.ย. 2560

พจารณาตามสภาพปญหาของผสงอายเปนกรณๆ ไป

5. สงเสรม สนบสนนใหนกกายภาพบ�าบดหรอนก

โภชนาการจากทางโรงพยาบาล ลงเยยมบานใหการดแล

ผสงอาย / ใหค�าแนะน�าผปวยหรอญาตทมภาวะพงพง

เพมขน

6. การใหบรการของทมหมอครอบครว ควรตอง

สรางความพงพอใจใหกบผสงอายทมภาวะพงพงเพมขนใน

เรองการดแลเอาใจใส และความสม�าเสมอในการเยยมผ

ปวย อปกรณ เครองมอและเวชภณฑ และการก�าหนดวน

นดหมาย

7. สรางความพงพอใจใหแกทมหมอครอบครว

ต�าบลเพมมากขน โดยพฒนาใหเกดความพรอม หรอระบบ

ทด หรอศกยภาพของหมอครอบครวเพมขน

8. ทางส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอควรจดหา

ยานพาหนะในการด�าเนนงาน ใหแกหมอครอบครวระดบ

ต�าบล

เอกสารอางอง

1. ประภาพร มโนรตน. ผสงอายทอยตามล�าพง : ผลกระ

ทบและบทบาทสงคมกบการดแล. วารสารวทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ ; 2556, 5(2): 98-104.

2. ส�านกงานสถตแหงชาต. การส�ารวจประชากรสงอาย

ในประเทศไทย พ.ศ.2557. กรงเทพมหานคร: บรษท

เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด. 2557.

3. บญทพย สรธรงศร. ความรความเขาใจและความ

ตองการของผ สงอายทอย ตามล�าพง. สาขาวชา

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

2553.

4. สมฤทธ ศรธ�ารงคสวสด และกนษฐา บญธรรมเจรญ.

รายงานการสงเคราะหระบบการดแลผสงอายในระยะ

ยาวส�าหรบประเทศไทย. กรงเทพ : บรษทท คว พ

จ�ากด.2553.

5. Eliopoulos C. Gerontological Nursing. 7thed.

Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2010.

6. World Health Organization (WHO). Ageing and

Life Course. [Online] publish 2015 [cited 2016

Dec 2 ]. Avaliable from : URL:http:// www.who.

int/ageing/en .

7. McGuire CL, Strine WS, Okoro AC, Ahluwalia I B,

Ford SE. Healthy Lifestyle Behaviors Among

Older U.S. Adults With and Without Disabilities,

Behavioral Risk Factor Surveillance System. (On-

line) Available from: http://www.cdc. gov/pcd/is-

sues/2007/jan/06_0029.htm. (cited 2016 March

7).

8. ชชย ศภวงศ, สมศกด ชณหรศม, ศภกจ ศรลกษณ,

ลดดา ด�ารการเลศ, สพตรา ศรวณชากร และ เกษม

เวชสทธานนท. คมอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบ

ต�าบล. ส�านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน.

2552.

9. ไพจตรา ลอสกลทอง และ วรรณภา ศรธญรตน.

การพฒนาระบบบรการการดแลระยะยาวส�าหรบ

ผสงอายในชมชน ภายใตบรบทของโรงพยาบาลระดบ

ทตยภมแหงหนง (ออนไลน).พมพ 2557 แหลงขอมล

http://gsbooks.gs.kku. ac.th/55/cdgrc 13/files/

hdp1.pdf. [วนทสบคน 10 ตลาคม 2559].

10. ส�านกบรหารการสาธารณสข ส�านกงานปลดกระทรวง

สาธารณสข. ทมหมอครอบครว (Family Care Team).

กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง

ประเทศไทย จ�ากด. 2557.

11. ส�านกบรหารการทะเบยน กระทรวงมหาดไทย. รายงาน

จ�านวนผสงอายจงหวดตางๆ. กรงเทพฯ: กระทรวง

มหาดไทย.2558.

12. Stufflebeam, Foley, W. J., Gephart, W. J., Guba,

E. G., Hammond, R. L., Merriman, H. O,. Educa-

tional Evaluation and Decision – Making. Illinois :

Peacock Publishers. 1971.

13. ไพบลย สรยะวงศไพศาล และคณะ. รายงานโครงการ

วจยประเมนผลตดตามนโยบายทมหมอครอบครว.

กรงเทพฯ : รายงานวจย.2558.

14.Muldoon LK1, Hogg WE, Levitt M. Can J. Primary

care (PC) and primary health care (PHC). What is

the difference? 2006;97(5): 409-11.

15. สนลกษณ จรยสตยสนทร. การดแลสขภาพโดยทมหมอ

ครอบครว โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล. รายงาน

วจย : สราษฎรธาน. 2559.


16. สพตรา ศรวณชกร, ทศนย ญานะ, พฤกษา บกบญ และ

ปยฉตร ตระกลวงษ. รายงานผลการส�ารวจสถานการณ

การด�าเนนงาน และความเหนตอนโยบายการพฒนา

ทมหมอประจ�าครอบครว. กรงเทพฯ : รายงานวจย.

2558.

การประเมินผลการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิง...

Documents