๑

วนศกรท ๒๑ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗

นดพบกนทสนามบนนานาชาตสวรรณภม เวลา ๒๒.๐๐ น. เราเดนทางจากอดรธาน (บรษทการบนไทย

สไมล) เทยวบน TG 2011 ถงสวรรณภม ๒๐.๔๕ น. ลงจากเครองบนแลว ตรงไปจดนดพบเลย โยมพทองคามาถง

กอนเรา หลานๆ (อวน และ นองนาย)ไปรบเราทผโดยสารขาเขา ภายในประเทศ แลวชวยกนนาสมภาระ เดน

มายงจดนดพบ ผโดยสารขาออก ตางประเทศ

วนเสารท ๒๒ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗

- เวลา ๐๑.๑๒ น. เครองบนแอร อนดโก ( Indi Go Airline ) เทยวบน 6 E 78 ออกจากสวรรณภม มงตรง

ส Kolkata (แบงค สามของออน ไปสงถงบนเครองบน ชวยอานวยความสะดวกแกคณะเราและ

ผโดยสารอนๆ จนไดเวลาเครองบนออกเดนทาง ) ใชเวลาบนประมาณ ๒ ชวโมง ๒๕ นาท ถง

สนามบน Kolkata ตามเวลาทองถน ๐๒.๐๕ น. (เวลาประเทศอนเดยชากวาประเทศไทย ๑ ชวโมง ๓๐

นาท) ผนาทวรพาออกจากสนามบนไปทพกประมาณ ๐๓.๓๐ น. เขาพกท The Pride Hotel หอง

๘๓๕ (ดมาก)

- เวลา ๑๑.๐๐ น. ฉนอาหารทภตตาคาร The Pride Hotel Restaurant

- เวลา ๑๒.๐๐ น. ออกเดนทางจาก The Pride Hotel ไปสนามบน Kolkata ( CCU )

- เวลา ๑๔.๓๐ น. เดนทางโดยสายการบน Go Business Offers ไปเมองปตนะ ( Patna - PAT)

- เวลา ๑๕.๓๐ น. ถงสนามบนเมองปตนะ

- เวลา ๑๖.๔๕ น. เดนทางมาถงวดอโศการาม สถานททาสงค ายนาครงท ๓ หลงพทธปรนพพานลวง

แลวสองรอยปเศษ โดยพระราชปรารภ พระเจาอโศกมหาราช พระราชาธบดผมคณปการตอ

พระพทธศาสนายคหลงพทธปรนพพานสมยอยางมหาศาล เดมทานกมไดใสพระทยเลอมใสในบวร

พทธศาสนา ท รงเปนนกคาสงครามลาอาณานคมแผอานาจขยายอาณาเขต ตามประวตจารกไววา ทาน

ไดมาสนทนาธรรมกบสามเณรนโครธแลวจงเกดศรทธาฝกใฝในบญกศล วางอาวธหยดสงครามหนมา

กระทาการบารงพระพทธศาสนาอยางหาผใดเปรยบปานประมาณมได เราจงม หลกฐานทพระองคทรง

กาหนดสรางไวเปนอนสรณแดพระพทธศาสนาแทนองคพระศาสดาใหดารงคงปรากฏอยจนปจจบน

กาล พทธศาสนกจทพระองคทรงบาเพญเปนหลกฐานพอประมวลไดดงน

๑. ราว ๒๓๕ ปหลงพทธปรนพพาน ทรงเปนประธานใหการอปถมภการทาสงคายนาครงท ๓ ณ

อโศการาม เมองปาฏลบตรน ดวยปรารภเหตเดยรถยปลอมบวชเขามาในพระพทธศาสนาแลวพา

กนกระทาย ายทาลายพระวนย ประชมพระอรหนตทงหลายจานวน ๑,๐๐๐ รป ใชเวลา ๙ เดอนจง

สาเรจ

๒

๒. ทรงมวสยทศนกวางไกล มองเหนอนตรายในอนาคตกาลจะพงเกดมแกพระพทธศาสนาในแดน

ชมพทวป จงทรงสงสมณทตนาพระพทธศาสนาออกไปประดษฐานยงแวนแควนแดนตางถน ถง

๙ สาย ทางสวรรณภมนไซรทานกลาวไวในตาราวานามาโดยพระอรหนต ๒ รป คอพระโสณะ

๑ พระอตระ ๑

๓. ทรงสรางถาวรวตถเปนหลกฐานสกขพยานแทนองคพระบรมศาสดา ดวยปกเสาศลาไวทวแดนท

เกยวของกบพทธประวตและทโดยเสดจไปบาเพญพทธกจ เรยกกนจนตดปากวา “เสาหนพระเจา

อโศก” เปนทรและเขาใจกนถวนทว ทงทรงโปรดใหสรางพระสถปเจดยแนนหนาใหญโตเปน

นมตกากบไวทกสถานทอกดวย

๔. ทรงสรางวหาร(อาราม) ถวายเปนหลกฐานไวทวแดนมคธ กาหนดนบโดยประมาณวาได

๘๔,๐๐๐๐ แหง เทาจานวนพระธรรมขนธคาสอนในบวรพทธศาสนา จนรฐนไดสมญญาขนาน

นามวารฐพหาร(Bihar) มาจนปจจบน

- ความสาคญของสถานทแหงน เกดแตพระมหากรณาธคณอนใหญหลวงของพระเจาอโศกมหาราช ดง

พรรณนามาโดยยอพอใหทานผอานไดทราบ เพอราลกนกถงมหาอปการของพระองค เราจงมโอกาส

มาพสจนพระพทธวจนะททรงตรสกบพระอานนท ในวนทจะเสดจดบขนธปรนพพาน วาดวยเร อง

สงเวชนยสถาน ๔ ตาบล กบทงไดมโอกาสมาตามรอยพระยคลบาทการประกาศพระพทธศาสนา กได

ถาวรวตถทมหาราชผนทรงกาหนดนมตสรางเปนสกขพยานไว นมตทสาคญอนผจกศกษา

ประวตศาสตรพระพทธศาสนาใหความสาคญเปนหลกฐานมนคงเหนจะไดแกเสาหนพระเจาอโศกน

แหละเปนเบองตน วดอโศการามแหงนกมเสาหนปรากฏอย แตถกทาลายหก เปนทอนนอนอยใน

ลกกรงเหลกททางการรกษาไว ทราบวาทอนโคนยงคงฝงอยในพนดนทปจจบนมน าทวมขง หญารก

เมอคณะเรามาถงทนฝนตกพราเลกนอย จงไมไดบกเขาไปสารวจ เพราะเพ งมาถงวนแรกเปนหวง

สขภาพจาเปนตองรกษาไว เมอชมแกความพอใจแลว ออกเดนทางไปเมองราชคฤห

- เวลา ๐๒.๐๐ น. ถงเมองราชคฤห เขาพก Rajgir Residency, Rajgir หอง ๒๐๑

วนอาทตยท ๒๓ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗

- คนนคณะเรามาพกเมองราชคฤห ซงเปนแดนพทธภมทมความสาคญมากแหงหนง แมสถานทแหงน

จะไมไดเปนหนงในสงเวชนยสถาน ๔ ตาบลกตาม แตตามความเหนของเราแลวเม องนมความสาคญ

ตอพระพทธศาสนาตงแตแรกผนวชกอนตรสร จวบจนกระทงหลงพทธปรนพพาน เหนวาควรจะกลาว

ใหทานผสนใจใครศกษาไดทราบไวบางพอสงเขป

- เมองราชคฤห แควนมคธ ในยคพทธกาลมพระเจาพมพสารเปนพระราชธบด นบเปนแควนทมนคง

และมงคงแควนหนงในยคนน ทวามนคงนนสาเหตสาคญเนองจากเมองราชคฤหมปราการธรรมชาต

๓

ปองกนการรกรานของศตรภายนอกอยางดเยยม คอมเทอกเขา ๕ ลกลอมรอบเมองเปนกาแพงทมนคง

แขงแรง จนไดรบสมญานามวาปญจครนคร อนหมายถงนครภเขา ๕ ลก ทมชอวา บณฑวะ เวภาระ

เวปลละ คฌชกฏ และอสคร เทอกเขาทง ๕ แมปจจบนกยงออกชอเรยกเฉกเชนครงพทธกาล นน

ยกเวนภเขาอสคร ทผดเพยนเปลยนแปลงมาเปนรตนะคร

- ประการตอมานนคอมพระราชาผปกครองทฝกใฝในทางธรรม พระเจาพมพสารนนในสมยครงยงเปน

พระราชกมาร ทรงตงความปรารถนาเฉพาะพระองคไว ๕ ประการ คอ

๑. ทรงปรารถนาจกไดเปนพระราชาแหงมคธ

๒. ทรงปรารถนาใหพระอรหตนมาสยงแควนมคธ

๓. ทรงปรารถนาจกไดนงใกลพระอรหนตนน

๔. ทรงปรารถนาใหพระอรหนตนนแสดงธรรมใหฟง

๕. ทรงปรารถนาใหพระองคเกดปญญารถงในธรรมทพระอรหนตนนแสดงใหฟง

- เมอทราบถงความปรารถนาเฉพาะพระองคทง ๕ ประการนแลว กคงจะมอง เหนไดวาทรงมพระ

อปนสยฝกใฝในทางธรรมมาแตยงทรงพระเยาว และเมอความปรารถนาประการแรก สมประสงคแลว

พระองคกเคารพบชาศาสดาทงหลายทประกาศตนวาเปนอรหนตบคคลมาโดยตลอด ฉะนน เมอง

ราชคฤหในยคสมยของพระเจาพมพสาร จงเปนทชมนมของลทธคณาจารยท มชอเสยงตางๆ มากมาย

เชน สญชยปรพาชก ชฎลผถงพรอมดวยการบชาไฟ ทานอาฬารดาบส และอทกดาบส เปนตน เมอเอก

ราชมนคง พระราชาตงมนอยในธรรมแลว ราชคฤหจงเปนศนยกลางการคาขายระหวางประเทศดวย

อาจกลาวไดวาเปนศนยรวมแหงความเจรญรงเรองทงทางดานการเมอง การเศรษฐกจ และการศาสนา

ทสาคญแหงหนงในชมพทวปแตสมยปฐมโพธกาล

- ดวยเหตดงกลาว เมอแรกออกเสดจมหาภเนษกรมณ จงทรงมงมาเมองราชคฤหเพอแสวงหาอาจารย

ผวเศษตามขาวโฆษณา ทรงพจารณาเลอกเหนวาทานอาฬารดาบส และอทกดาบส ทงสองนนาเลอมใส

จงเขาขอมอบกายถวายตวเปนศษยเขาศกษา ไมนานวนทานกทราบวาหาใชทางไม สงสดยอดแหงวชา

ของอาจารยไซรนนเพยงแคสมาบต ๘ อนเปนโลกยฌาน ยงไมสนซงกามกเลส จงเสดจหลกลาจาก

พระอาจารยไป ในสมยนนพระเจาพมพสารทรงทราบขาว จงเสดจจากพ ระราชมณเฑยรมาทรงสนทา

ธรรมสากจฉากบพระมหาบรษ เมอทรงทราบความประสงคโดยสวนทสดแลววาทรงปรารถนาพระ

สมมาสมโพธญาณ พระจอมแผนดนถนมคธจงขอคาปฏญญาณวาหากพระมห าบรษไดสาเรจเปนพระ

อรหนตสมมาสมพทธเจาดงปรารถนาแลวไซร ขอไดทรงพระกรณาเสดจมาโปรดข าพระองคดวยเถด

พระพทธเจาขา ทรงรบปฏญญาแลวจงถวายพระพรลาจารกไปแสวงหาโมกขธรรม จนลวงกาลผานไป

๖ ป หลงจากตรสรพระอนตระสมมาสมโพธญาณอน อดมดวยวสทธคณวเศษสด ทรงแสดงปฐม

เทศนาจนบงเกดปฐมสาวก ยงพระรตนตรยใหบรบรณแลว พระโลกเชษฐจงเสดจมายงราชคฤหธาน

๔

ตามทไดรบปฏญญาไวกบพระราชาธบดพมพสาร ครงกระนนทาวเธอไดฟงพระธรรมเทศนาจนบรรล

ธรรมาพสมย พระทยตงมนอยในโสดาปตตผล จงทรงประกาศความปรารถนาทง ๕ ประการสวน

พระองคแกพระศาสดา วาความปรารถนาของขาพเจาสมบรณแลวทง ๕ ประการในวนน ทงทรงม

มนสเลอมใสถวายเวฬวนกลนทกนวาปสถาน พระราชอทยานสวนพระองคแดพระบรมศาสดา เปน

ปฐมอารามในพระพทธศาสนาน

- ณ พระวหารเวฬวน น ตามพทธประวตยงเปนทอบตการบรรพชาอปสมบทของพระอครสาวกขวา-

ซาย คอพระอปตสสะ ตอมาคอพระสารบตร และพระโกลตะ ตอมาคอพระโมคคลลานะ ยงเปน

สถานททมการประชมครงใหญอนประกอบดวยองค ๔ โดยมพระบรมศาสดาเปนประธาน เรยกขาน

กนวาจาตรงคสนนบาต ในวนเพญเดอน ๓ เปนปฐมเหตใหพทธศาสนกชนไดกระทามาฆบชาราลกถง

พระบรมศาสดากบพระอรหนต ๑,๒๕๐ รปผรวมสโมสรสนนบาต ณ กาลครงนน อกดวย

- เวลา ๐๘.๐๐ น. คณะของเราออกเดนทางจากทพกไปภเขาคชฌกฏ สวดมนตทาว ตรเชาทน แลว

สาธยายภกขอปรหานยธรรมสตร นงสมาธ- ภาวนา ประมาณ ๑๐ นาท แลวออกเดนทางไปวดเวฬวน

(ระหวางทางแวะชมวดชวกมพวน และตโปทาราม ) สวดมนต-นงสมาธ ภายในวดพระเวฬวน

พอสมควรแกเวลา จงกลบทพก

- อนง บนยอดเขาคฌชกฎ มพระคนธกฎปรากฏเปนหลกฐานอย เพราะเมอครงประทบอย ณ กรง

ราชคฤหนน ทรงโปรดทจะเสดจมาประทบอย ณ ท นบอยครง พระสารบตรซงตามเสดจมาปรนนบต

พระศาสดากไดมาสาเรจพระอรหตตผล ณ ถ าสกรขาตา เขาคฌชกฏ น และในปจฉมโพธกาลเมอเสดจ

มาทยอดเขาน กทรงตรส ภกขอปรหานยธรรมสตร คอ ธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอม ๗

ประการแกเหลาภกษ ซงพระธรรมเทศนานทรงเคยแสดงโปรดกษตรยลจฉว เมองเวสาล ซงปกครอง

กนแบบราชสภาแตครงปฐมโพธกาล โดยชอวา อปรหานยธรรมสตร และกษตรยเหลานนกถอเปน

ธรรมราชาใชเปนเนตปกครองกนมาดวยมนคงตลอดชวพทธกาลสมย จนตองเสยเอกราชใหแ กมคธใน

เพราะแตกสามคคกน ผล คอ ความยอยยบพนาศนาความวบตมาสกนและกนดวยสาเหตจากการแตก

สามคคกนเองเปนธรรมอทาหรณ ดงน คณครชต บรทต จงไดนามาประพนธดวยฉนทลกษณ ชอ

สามคคคาฉนท มความไพเราะเพราะพรงมาก ทงแฝงดวยคณคาของธรรมะขนพนฐานแตลกซงถงเรอง

ความสามคค ทจะตองอบรมปลกฝงใหเกดมในสงคมทกระดบ หากแตกสามคคกนเองเมอไรความยอย

ยบจะมาเยอน เราโชคดไดทนเรยนวรรณกรรมเรองนสมยเรยนหนงสอชนมธยมศกษาตอนปลาย ทง

เรองจนจบเลม เพราะอยในหลกสตรทกระทรวงศกษาธการกาหนดไว บทขนตนททานผประพนธ

พรรณนาพระบรมมหาราชวงดวยวสนตดลกฉนท ไพเราะจบใจเรายงจาไดจนทกวนน

๕

- บคคลสาคญกบพระพทธศาสนาอกทานหนงทควรเอยนามถงทานคอคณพอหมอชวก ผ ถวายสวน

มะมวงแดพระศาสดาเปนอารามา นามวา ชวกมพวา ราม หรอ ชวกมพวน ซงเราให จอดรถแวะชมซาก

อารามของทานเมอลงจากเขาคฌชกฏ เพราะเปนทางผาน

- เราขอกลาวถงเรองความสาคญของเมองราชคฤห แควนมคธ ท งทเกยวของกบบคคลและสถานท พอ

เปนเกรดความรโดยสงเขปเพยงเทาน สาหรบผใครศกษาสามารถคนควาหาเพมเตมเอาเองไดตาม

ปรารถนา และขอปดทายดวยความสาคญของเมองนเมอหลงพทธปรนพาน ๓ เดอน คณะสงฆไดเลอก

เอาถ าสตตบรรณคหา เวภารบรรพต เมองราชคฤห แหงนเปนสถานทกระทาปฐมสงคายนา โดยมพระ

เจาอชาตศตรราชา โอรสพระเจาพมพสาร ซงเปนพระเจาแผนดนองคตอมาทรงเปนประธานฝาย

ฆราวาส ใหการอปถมภบารงพระอรหนตผเขาประชมครงนนจานวน ๕๐๐ รป ตลอดระยะเวลา ๗

เดอน จนสาเรจ พระพทธศาสนาจง ปรากฏปรยตธรรมเปนหลกฐานมาจนปจจบนกาล ดวยปฐม

เหตการทาสงคายนาครงนน

- เวลา ๑๑.๓๐ น. ฉนภตตาหารท Rajgir Residency Restaurant

- เวลา ๑๒.๓๐ น. ออกเดนทางไปนมสการหลวงพอองคดา – เทยวชมมหาวทยาลยนาลนทา

- เวลา ๑๔.๒๐ น. ออกเดนทางจากนาลนทาไปไวสาล (ระยะทางนาลนทา-ไวสาล ประมาณ ๑๖๘ กม.)

- เวลา ๒๐.๑๐ น. ถงไวสาล เขาพกท Vaishali Residency Hotel หอง ๓๐๑

วนจนทรท ๒๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗

- เวลา ๐๗.๐๐ น. ออกเดนทางจากทพก ถงเกสรยาเจดยเวลา ๐๘.๑๓ น. เจดยนสรางโดยกษตรยลจฉว

ปรารภเหต เมอคราวทพระองคจะเสดจไปปรนพพานทกสนารา กษตรยลจฉวตามสงเสดจ พอพนเขต

แดนไวสาลจะเขาเขตกสนารา แควนมลละ พระ ศาสดามพระพทธบญชาใหกษตรยลจฉวเสดจกลบ

ดวยเกรงวาจะเกดความเขาใจผดระหวางกษตรยสองพระนคร พรอมทงประทานบาตรใหเปนอนสรณ

ตอมากษตรยลจฉวจงสรางพระเจดยนเพอบรรจบาตรของพระบรมศาสดา พระเจดยนกลาวกนวาใหญ

และสงทสดในประเทศอนเดย แ ตพงทลายลงมาเพราะเหตการณแผนดนไหว นกโบราณคดของ

องกฤษมาขดคนพบบาตรของพระบรมศาสดา แลวนาไปไวทประเทศองกฤษ มคคเทศกเลาวาปจจบน

ยงอยในพพธภณฑประเทศองกฤษ เรายเสรมวา รฐบาลอนเดยควรจะเรยกรองขอคนกลบมา คณะของ

เราสวดมนตทาวตรเชา กระทาประทกษณพระเจดยหนงรอบ

- เวลา ๐๙.๑๕ น. ออกเดนทางจากเกสรยาไปปามหาวน ใชเวลา ๒ ชวโมงพอด ถงปามหาวนเวลา

๑๑.๑๕ น. สวดมนต-นงสมาธสกคร เดนชมบรเวณและถายภาพตามอธยาศย แลวออกเดนทางไป

ภตตาคาร

๖

- ปามหาวน เดมเปนกฏาคาร (ทประชมสภา) ของเหลากษตรยลจฉว เมอเมองไวสาลเกดภย สดทจะ

แกไขได (ในพรรษาทสองแหงการตรสร) จงสงอามาตยไปทลเชญเสดจพระบรมศาสดามาโปรด เมอ

พระพทธองคเสดจมาถงพรอมกบหมสงฆ ปรากฏฝนตกลงมาอยางหนก ทพภก ขภย โรคภย และ

อมนษยภย กปลาสนาการส นไป พระพทธองคทรงตรสรตนสตร ใหพระอานนททรงจานาไปสาธยาย

ทาน าพระพทธมนตประพรหมทวทงพระนครไวสาล เหลากษตรยลจฉวจงนอมเกลาถวายกฏาคารแด

พระองคใหเปนทประทบ ทงยงทรงตรสธรรมอนเปนทตงแหงความไมเสอม (อปรหานยธรรม ๗

ประการ) ประทานแกพวกเหลากษตรยลจฉวเปนหลกในการบรหารและปกครองประเทศชาตและ

ประชาชนอกดวย ในพระวสสาท ๔๕ อวสานสดแหงพทธกาล เสดจมาจาพรรษา ณ เวฬวคาม เมอง

เวสาลน พอถงวนมาฆบชากทรงปลงพระชนมายสงขาร ( ณ ปาวาลเจดย ) แลวตรสใหพระอานนทแจง

ขาวใหภกษทจาพรรษาอยในเขตเมอไวสาลทราบ พรอมนดใหมาประชมกนทปามหาวนกอนทจะมง

หนาเดนทางไปกสนารา ครงกระนน พระศาสดาทรงแสดง อภญญาเทสตธรรม, โพธปกขยธรรม ๓๗

ประการ ทรงสงสอนในสงเวคกถาและอปมาทธรรม แกเหลาภก ษบรษททมาประชม ณ ปามหาวนใน

กาลครงนน กอนทจะเสดจไปบานภณฑคาม (ทรงแสดง ศล สมาธ ปญญา ) เสดจผานไปบาน หตถ

คาม บานอมพคาม บานชมพคาม แลวเสดจตอไปยงโภคนคร ประทบอย ณ อานนทเจดย ในเขตโภค

นคร ทรงตรสเทศนามหาปเทส ๔ ฝายพระสตร ความวา “ถาจะมภกษมาอางพระศาสดากด อางสงฆ

อางคณะ อางบคคล กด แลวแสดงวา นเปนธรรม นเปนวนย เปนสตถศาสนา ดงน แกผใด เธอผไดฟง

อยางพงยนดรบภาษตของผมาอางนน และ อยาพงหามภาษตนนกอน ใหพงเรยนบทพยญชนะให

แนนอนแลว พงสอบในสตร พงเทยบไดกนในวนย ถาภาษตนนไมสอบในสตร ไมเทยบกนไดในวนย

แลวไซร พงเขาใจวามใชคาของพระผมพระภาค เธอผนรบมาผด จามาเคลอนคลาดแนแลว ตอเมอใด

มาสอบในพระสตร และเทยบในวนยกไดกน ไมผด ไมเคลอนคลาด เมอนน พงลงความสนน ษฐานวา

นคาของพระผมพระภาคแนแลว เธอผนรบมาดวยดไมวปรต” จากนนจงเสดจไปยงปาวานคร ประทบ

อย ณ ปาไมมะมวงของนายจนทะ บตรนายชางทอง (จนทกมมารบตร)

- เวลา ๑๑.๓๐ น. ฉนภตตาหาร

- เวลา ๑๒.๔๐ น. ออกเดนทางไปปาวาลเจดย สถานทพระพทธองคทรงปลงพระชนมายสงขาร ชมซาก

สถปพอสมควรแกเวลาแลว ออกเดนทางไปพทธคยา ( ระยะทางปาวาเจดย–พทธคยา ประมาณ ๑๕๐

ก.ม.)

- เวลา ๑๙.๓๐ น. ถงพทธคยา คณะของเราตงใจเตรยมจะสวดมนตทาวตรเยนใตตนพระศรมหาโพธ พอ

ไปถงสกคร มเจาหนาทสานกพระราชวงมาแจงวา สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ จะเสดจเปนการ

สวนพระองคมานมสการตนพระศรมหาโพธ โดยพระองคทานตงพระทยมา สวดมนตและนงภาวนา

อธษฐานจต หากคณะของเราประสงคจะสวดมนตและนงภาวนารวมกบพระองคทาน พระองคทาน

๗

ยนด แตทรงขอรองวาไมตองเปลงเสยงทรงพระเจรญเวลาพระองคทานเสดจมาถง และกรณางดการ

ถายภาพและบนทกวดโอ ถาหนหนาไปทางทศตะวนออก คณะของเรานงดานขวาตนพระศรมหาโพธ

เจาหนาทปอาสนะรบรองถวายพระองคทานดานซายตนพระศรมหาโพธ สกครเดยวพระองคท านก

เสดจมาถง เสดจผานตรงทคณะของเรานงอย แลวผานเลยไปยงสถานททเขาจดถวาย ทานเจาคณพระ

ราชรตนะรงส พระธรรมทตไทยประจาประเทศอนเดยเปนผถวายการตอนรบและนาสวดมนต แลวนง

สมาธภาวนา คณะของเราจงมโอกาสไดสวดมนตและนงสมาธภาวนารวมกบพระองค ทานจนเสรจพธ

การ แลวยงไดเดนตามสงเสดจขนไปบนลานพระเจดยพทธคยา หนาสานกงานมหาโพธสมาคม เมอ

เวลา ๒๑.๓๐ น. เมอเสดจผานเรากทรงกระทาอญชล และทรงแยมพระสรวลใหกบทกคนทเฝารบ-สง

เสดจ ยงความปลาบปลมปตยนดแกชาวคณะเราทกคน จนทาเอาบางคนลมหวขาวเยนกนไปเลย

- เวลา ๒๒.๐๐ น. เขาทพก Bodhgaya Regency, Bodhgaya หอง ๑๐๑

วนองคารท ๒๕ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗

- ตนนอนแตเวลา ๐๔.๐๐ น. เวลา ๐๔.๓๐ น. เรา จอย ตอย วรธรรม ยย และจม พากน เดนจากไปตน

พระศรมหาโพธ ไป ถงกอนเวลาประตเปด ยนรอสกครประตจงเปด (กาหนดเปดเวลา ๐๕.๐๐ น.) พา

กนสวดมนตทาวตรเชาแลวนงสมาธ จนใกลเวลาทคณะทวรนดหมาย (๐๗.๓๐ น.) จงทาประทกษณ

รอบพระเจดย ๓ รอบ เดนรอบแรกใบโพธตกลงมาตรงหนาเราหนงใบ จงเกบเอา มาถงทพกเวลา

๐๗.๐๐ น.

- ตามเวลานดหมาย ๐๗.๓๐ น. ออกเดนทางพากนไปดงคสร ซงอยหางจากแมน าเนรญชราประมาณ ๑๐

กม. เชอกนวาเปนสถานทพระมหาสตวทรงบาเพญทกรกรยา ทรมานตนใหลาบาก ทเรยกวา อตต

กลมถานโยค ตามคตนยมของนกพรตยคนน ซงเชอวาเปนวธทจะขจดขดเกลากเลสทาตนใหพนจา ก

ทกขได แตทรงกระทาบาเพญยงกวานกบวชในยคเดยวกน โดยมปญจวคคยทง ๕ เฝาปฏบตเปนสกข

พยานการบาเพญเพยรของพระองค ตลอดระยะเวลา ๖ ป เกอบสนชพ จนเกดธรรมนมตขนมาสอน

พระองค อปมาดงพณสามสาย (ตามตาราวาเทวดามาแสดงนมตใหปรากฏ) สายทตงเกนมแตจะขาดทง

เสยเปลา หยอนยานเกนไปกไรคา สายพณทตงระดบเสยงไวพอเปนกลางๆ เทานนจงจะใชการไดด ดด

ไดไพเราะ การทรมานตนใหลาบากนนเหลวไหลไรสาระ การคลกคลอยดวยกามคณ ๕ ลวนแตเรอง

เหลวไหล หาประโยชนมได จะตองทางสายกลางเทานนจงจะเ กดประโยชนแท ทรงพจารณาเหนตาม

เปนจรงเชนนนแลว จงทรงเลกกระทาทกรกรยา ลงจากดงคสรมงตรงไปยงเนรญชรานท

- ระหวางทเรากบชาวคณะ(บางทาน) เขาไปนมสการภายในถาทบาเพญทกรกรยา เกดโกลาหล อยปาก

ทางกอนเดนบนไดขนถา เรามาทราบตอเมอลงมาขนรถแลว กลาวคอ คณะคนไทยไปแสวงบญ

เชนเดยวกบเรา (ซงเดนสวนทางลงไปตอนคณะเราเดนขน) เมอไปกลบถงรถแลวสมาชกซงเปนพระ

๘

หายไป ๑ รป จงพากนเดนกลบขนมาคนหา พบประตหองสขาหนาวดพทธธเบตปดอย รองเรยกไมม

เสยงตอบ จงพ งประตเขาไป พบทานหมดสตอยในนน คณวรธรรม ซงมความรทางดานแพทยแผน

ไทย และชาวคณะเราซงอยในเหตการณจงชวยกนปฐมพยาบาล แตกไมเปนผล เขาจงเรยกรถฉกเฉน

มานาสงโรงพยาบาล เราแอบถามวรธรรมวา มหวงไหม เธอตอบวา ถารอดกปาฏหารย สนนษฐานวา

หวใจวายกระทนหน เราทราบความจากพระธรรมทตในตอนคาแตเพยงวาเปนพระจากจงหวด

หนองคาย แตไมทราบวาทานอยวดอะไร

- จากนนคณะของเราเดนทางไปบานนางสชาดา ซงมภมลาเนาอยรมแมน าเนรญชรา ผถวายขาว

มธปายาสแดพระมหาสตวในวนตรสรนน กลาวคอ นางปรารถนาบ ตรชายคนหวป จงไดไปบนตอ

เทวดาทตนไทรใหญรมแมน านน

ขอแทรกคตเรองนเพอใหทานผสนใจกระจางชดเจนขน คตของคนฮนด ถอกนวาถาตระกลใดไมม

ลกชาย ตายไปแลวจะตองตกนรกขมปตตะ และหญงใดหากไมสามารถใหบตรแกสามแลวไซร สาม

สามารถสงนางกลบตระกลเดม หรอมภรรยาใหมได เหตดงน หญงทงหลายเมอแตงงานไปสตระกล

สามแลว ยอมปรารถนาทจะไดบตรชาย นางสชาดากตกอยในฐานะเชนนน เมอนางไดบตรสม

ปรารถนาแลว จงพรอมดวยบาวไพรหงขาวมธปายาสไปบวงสรวงเทวดาทตนไทรในเชาวนขน ๑๕

คา เดอน ๖ บงเอญเพลานน พระมหาโพธสตวทรงสนานพระวรกายในแมน าเสรจแลว เสดจมา

ประทบนงพกผอนอย ณ โคนตนไทรนน นางสชาดาเหนพระลกษณาการแลวเกดศรทธาเลอมใสเปน

ยงนก จงนอมนาขาวมธปายาสพรอมถาดทองคาเขาไปถวาย

ณ สถานทน มสถปใหญพรอมปายประกาศของกองโบราณคด ประเทศอนเดย วา SUJATA GARH

หลงจากชมจนอมใจ ถายภาพเปนทระลกจนเตมฟลมแลว เดนทางตอไปรมแมน าเนรญชรา เรามาเมอ

ตนป พ .ศ. ๒๕๕๑ สามารถเดนผานคนสวนผกของชาวบานไปยงรมแมน าได แตปจจบนเจาของ

สวนทารวปดโดยรอบ จงตองขนรถไปตามทางถนน

หลงจากพระโพธสตวเสวยขาวมธปายาสแลวทรงถอถาดทองคาไปยงรมฝงแมน า ทรงตงพระทย

แนวแนอธษฐานวา หากจะไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาในวนนแลวไซร ขอใหถาดทองคานจง

ลอยทวนกระแสน า เมอทรงวางถาดทองนนลงบนพนผวน าแลว ปรากฏเปนอศจร รย ถาดนนลอย

ทวนกระแสน าไปประมาณ ๑ เสน ( ๒๐ วา) แลวจมลงไปยงเมองบาดาล ไปซอนอยกบถาดของพระ

สมมาสมพทธเจาทมาตรสรแลว ๓ พระองคกอนหนาน เปนใบท ๔ พอถาดซอนเกระทบกนบงเกด

เสยงดงขน กาฬนาคราชซงนอนเฝาถาดท องคา มาตงแตพระพทธเจาพระองคแรกทรงอธษฐาน และ

จะตนขนเฉพาะเมอพระโพธสตวทรงอธษฐานลอยถาดเทานน ตนขนแลวอทานวา “พระสมมาสม

พทธเจาอบตขนแลวในโลกนอกพระองคหนง” แลวกหลบตอไป จะตนขนอกครงกตอเมอพระศร

๙

อารยเมตไตรยทรงอธษฐานลอยถาด ทานผอานจะเชอหรอไมเพยงใดกขอใหใชวจารณญาณ เพราะ

ขาพเจาบนทกไวตามตารา

พระ ดร .พรานวฒน ซงเปนพระธรรมทตททางมายด วาเคชน จดใหเปนผบรรยายมอบความกระจาง

ใหแกคณะเราในครงน ทานไปศกษาทประเทศอนเดยจนจบปรญญาเอก และเหนวาทานมความรนาเลอมใส เรา

จงถามทานวา มเบาะแสยนยนทพอจะเชอไดบางไหมวาพระองคทรงอธษฐานลอยถาดตรงจดไหน ทานชใหด

เราจงใหชาวคณะของเราถายภาพไวเปนหลกฐาน พอเปนเคาแหงสกขพยานประวตของสมเดจพทธบดา ตรงจด

นอยหนาวดกสาวด ทโสตถยพราหมณถวายห ญาคา ๘ กามอ แกพระมหาสตวเพอนาไปปเปนอาสนะบาเพญ

เพยรทโคนตนพระศรมหาโพธ

- ไดเวลาบรโภคอาหารบารงกายแลว ทางทวรพาคณะเราไปฉนภตตาหาร /รบประทานอาหาร ณ

หองอาหาร Bodhgaya Regency Hotel เมอเวลา ๑๑.๐๐ น. แลวพกผอนกนครใหญ

- เวลา ๑๔.๐๐ น. นดหมายกนไปเยยมชมวดพทธนานาชาต และเยยมวดไทยพทธภมซงเพงเรมกอสราง

ชาวคณะเรารวบรวมปจจยถวายทาบญสรางวด ๑๖,๐๐๐.๐๐ บาท แลวไปชมวด จน และวด ธเบต

เมอไปชมวหารวดธเบต มพระ (หรอสามเณร) รกษาอย เหนเราแลวแสดงความเคารพอยางนอบนอม

เปดประตเหลกเชอเชญใหเขาไปไหวพระชนใน (สาหรบบคคลทวไป โดยปกตเขาใหกราบอยนอก

ลกกรงเหลกกน) เราจงขออนญาตนาชาวคณะทงหมดเขาไปดวย เธอกยนดเตมใจ พวกเราจงพากนสวด

มนต ไหวพระ แลวนงสมาธภาวนาตอประมาณ ๓๐ นาท

- นแสดงถงสมพนธภาพอนดระหวางพทธศาสนกชนดวยกน แมวาจะตางลทธนกาย (ธเบตเปนพทธฝาย

มหายาน สวนไทยเรานนฝายเถรวาท) ตางเชอชาต ตางภาษา แตเรามพระพทธบดาพระองคเดยวกน คอ

พระสมมาสมพทธเจา พระองคทรงหลอหลอมดวงใจพทธศาสนกชนดวยพระอมฤตธรรมอนวเศษเปน

อนหนงอนเดยวกน แมจะตางความเหนกนไปบาง จนเกดลทธนกายแตกแยกออกไป ตามความเหนท

ตางกน กมไดเปนเหตใหเราหางเหนจากอรยสจจธรรมอนวเศษสงสดนน ไมเหมอนกบบางศาสนา พอ

ความเหนตางกนออกไปแลวกเลยเขนฆากนเอง จนเขาหนากนไมตด ไมทราบวาหากศาสดา ของเขา

รบรแลว จะมความรสกเชนไร

- เวลา ๑๗.๓๐ น. นดไปพรอมกนทโคนตนพระศรมหาโพธ เราพาชาวคณะสวดมนตทาวตรเยน เจรญ

พระพทธมนต และธมมจกกปวตตนสตร ตอดวยนงสมาธภาวนา ถวายเปนพทธบชา จนถงเวลา ๑๙.๐๐

น. จงกราบลาตนพระศรมหาโพธ แลวชมทศนยภาพโดยรอบโพธมณฑลตามอธยาศย เดนกลบถง

โรงแรมทพกเมอเวลา ๒๐.๑๐ น.

วนพธท ๒๖ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗

- ตนแตเชา เวลา ๐๕.๐๐ น เดนไปพระศรมหาโพธแตลาพง สวดมนตทาวตรเชา บาเพญจตภาวนา

พอสมควรแกเวลาแลวเดนจงกรมกระทาประทกษณรอบองคพระเจดยคารบสาม แลวกราบลาพระศร

๑๐

มหาโพธ พระเจดยพทธคยา และพระพทธเมตตา เมอเวลา ๐๖.๔๕ น. เพอเตรยมตวออกเดนทางพรอม

หมคณะตามเวลานดหมาย

- เวลา ๐๗.๐๕ น. คณะของเราออกเดนทางจากพทธคยา มงหนาพาราณส ถง พาราณสเมอเวลา ๑๔.๐๐

น. มายดทวรจดใหพกท The Clarks Varanasi เราพกหอง ๑๔๔ เรามาเยอนอนเดยและเนปาลครงนเปน

ครงท ๔ โรงแรมนจดวาดมากทสดเทาทเราเคยไดพก

- เวลา ๑๕.๐๐ น. ออกจากทพกไปชมพพธภณฑสารนาถ แลวไปปาอสปตนมฤคทายวน สถาน ทพระ

ศาสดาทรงแสดงปฐมเทศนาธมมจกกปปวตตนสตรโปรดปญจวคคย เมอวนเพญเดอนอาสาฬหมาส

เปนเหตใหทานโกณฑญญะ ผเปนหวหนาปญวคคยไดดวงตาเหนธรรม บรรลโสดาบนบคคล ทลขอ

บรรพชาอปสมบทเปนปฐมภกษสาวกในพระพทธศาสนาน พระรตนตรยจงครบสมบรณในวนน ณ

สถานทแหงน และอก ๕ วนตอมากทรงพระกรณาแสดงอนตตลกขณสตร โปรดภกษปญวคคยทง ๕

ซงลวนแตเปนโสดาบนภกษทงสนแลว ไดสาเรจอรหตตผลพรอมกน ณ ธมมราชกสถป (หางจาก ธม

เมกขสถป สถานทแสดงปฐมเทศนาประมาณ ๑๕๐ เมตร) เสาหนพระเจาอโศกมหาราชตงมนอยใกล

บรเวณน แมจะถกทาลายจนหกโคนลงมา โคนเสากยงฝงดนอย หวเสาซงเปนรปสงห ๔ ตว หนหลง

ใหกนนนตงตระหงานอยในพพธภณฑสารนาถตรงทางเขา เมออนเดยไดรบเอกราชจากองกฤษ กเอา

สญญลกษณสงห ๔ ตวหนหลงใหกนนเปนตราประเทศสบมาจนปจจบน

- จากนนพากนไปเจาคนธสถป ซงเชอกนวาเปนจดพบกนครงแรกระหวางศษย กบพระบรมศาสดา ซง

ทรงพระเมตตาดาเนนดวยพระบาทเปลาจากพทธคยามาสปาแหงน เพอตองการจะแสดงอมฤตธรร ม

อนวเศษใหศษยผเปนมจฉาทฐ ทง ๕ ไดฟง ซงเบองตน ศษยทง ๕ กประมาทในพระองควา “บคคลผ

มกมากเชนทานนจะบรรลธรรมไดละหรอ” พระองคจงทรงเตอนใหระลกดวยพระกรณาวา “ตลอด

ระยะเวลา ๖ ป ทเคยอยรวมกนมา เราไดเคยกลาววา เราไดบรรลธรรมแลว บางหรอไม” ปญจวคคยทง

๕ จงละมานะ ยอมสดบพระเทศนา จนบรรลอมตธรรมดงกลาวเบองตนนน

ขาพเจาใครขอแทรกคตตอนนไว ๒ ประการ คอ

๑. คตแรก แสดงถงความคดเหนสดโตงของคนในครงกระนน วาการจะบรรลธรรมได ตองเปน

แนวทางอตตกลมถานโยค เทานน ขนาดทานโกณฑญญะ เม อคราวพระเจาสทโธทนะเชญ

พราหมณ ๑๐๘ เขาไปรบพระราชทานอาหารและทาลายลกษณะพระกมารเมอแรกประสตได ๕

วน คดเอาพราหมณผแมนยาไว ๘ ทาน ซงทานโกณฑญญะพราหมณหนมทสดในครงนน กเปน

๑ ใน ๘ นนดวย พราหมณทง ๗ ทาลาย ๒ ลกษณะ คอถาอยครองฆราวาสจะไดเปนพระมหา

จกรพรรดราช ถาออกบว ชจะไดเปนศาสดาเอกของโลก โกณฑญญะพราหมณหนมนอยมนใจ

ในลกษณะพระราชกมารตองตามตาราพรหมศาสตร ไมมทางอยครองฆราวาส จะตองออก

ผนวชเปนศาสดาเอกของโลกแนนอน จงทานายลกษณะเดยว และรอตดตามขาวอยนานถง ๒๙

๑๑

ป พอทราบขาว วาทรงออกผนวชกตดตามไปปฏบต ดวยหวงในธรรมรสหลงจากตรสร แต เมอ

พระองคทรมานตนใหลาบากถง ๖ ป จนเกอบเอาชวตไมรอดแลวเหนวาไมใชทางพนทกขแนแท

จงกลบมาเสวยพระกระยาหาร เหตไฉน หวหนาฤาษจงทงตาราของตนเสยเลา นแสดงถงทฐอน

สดโตงฝงอยในหวใจเหนอคมภรตาราอนศกดสทธเสยอก ดงนน กอนทพระมหาสตวจะทรง

พระกรณาประทานปฐมบรมพทโธวาท จงทรงตองละลายพฤตกรรมความเหนผดของปญจวคคย

นนกอน ดวย ปฐมอเทสภาษตทปรากฎในพระธมมจกกปปวตตนสตรวา “ ทางอนบรรพชตไม

ควรดาเนนสองทาง คอ การทรมานตนใหลาบาก เปนการสรางทกขใหแกตนโดยหาประโยชน

อนใดมไดเลย ๑ และ การหมกมนคลกคลอยดวยกามคณ อนมแตจะยอมใจผกมด สตวโลกให

หลงเปนเหยออยตลอดกาล ๑ ทางสายเอก คอมรรคม องค ๘ เทานน ทจะนาผมปญญาใหหลด

พนจากวฏวนนได แลวจงโปรดประทาน อรยสจ ส ใหพจารณา จนทานโกณฑญญะเกดปญญา

เหนแจงชดขนมาวา “สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนกยอมดบไปเปนธรรมดา”

พระศาสดาจงทรงเปลงพระอทานวา “โกณทญญะรแลวหนอ ๆ ธมมจกษบงเกดขนแลวแกโกณ

ฑญญะ” ดงน

๒. คตทสอง การดารงชวตของผเกดมาในโลกนยอมมผดบาง ถกบางเปนธรรมดา ไมมมนษยใดจะ

วเศษสดจนไมเคยพบความผดพลาดในทางดาเนนของชวต ดพระบรมศาสดาเปนแบบอยาง แม

พระองคจะทรงบาเพญบารมมานบอสงไขย กอนจะตรสรกยงหลงตามกระแสความเชอของคน

ในครงกระนน ดาเน นผดทาง ไปบาเพญทกรกรยา จนเกอบสนพระชนมชพ ดงทราบกนดแลว

นน จะตางกนกแตวาทานผมปญญา เมอรวาตนหลงเดนทางผดเสยแลว จะเปนเพราะปญญา

บารมทบงเกดรเหนขนดวยตนเอง อยางพระมหาโพธสตว เปนตน หรอจะเปนปญญาอนเกดจาก

การมนกปราชญ บณฑต ทานผรมาแนะนาอบรมตกเตอนสงสอน กตาม แลวละเลกความ

ประพฤตผดอนมชอบนนโดยเดดขาด นจงเรยกวาเปนผมปญญารรกษาตนใหรอดพนจากทกข

ภย ความชวดวยประการทงปวง ฉะน

เวลา ๑๘.๓๐ น. ผนาทวรพาลองแมน าคงคา เราไมคอยประทบใจเทาไร เพราะมนมดคามองอะไรไมคอย

เหน นอกจากตรงจดทเขาเปดไฟใชแสงสวาง เรามา ๓ ครงกอนลองแมน าคงคาตอนเชามดทกครง อากาศ

สดชนและไดมองทวทศนสองฝงแมน าชดเจนด คราวนเราไมขดคนจดทากาหนดการ เพราะตองการ

สมผสบรรยากาศใหเหนความแตกตาง โดยสวนตวเราแลว ประทบใจบรรยากาศชวงเชามากกวา กลบถง

ทพกเมอเวลา ๒๐.๐๐ น.

วนพฤหสบดท ๒๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗ (พาราณส-อลลาฮาบต-โกสมพ )

๑๒

- เวลา ๐๗.๑๐ น. ออกเดนทางไปโกสมพ ระยะทางจากพาราณสไปโกสมพ ราว ๒๐๕ ก.ม.(พาราณส-

อลลาฮาบต ระยะทาง ๑๔๕ ก.ม. จากอลลาฮาบต-โกสมพ ระยะทาง ๔๕ ก.ม.) ระหวางทางไมม

ภตตาคาร ทางทวรตองจดอาหารปกนกไปจอดรบประทานทรานอาหารรมทาง เมอเวลาราว ๑๑.๐๐ น.

เราไดฉนอาหารพนเมองของเขาคอแกงถวดานรอนๆ รสชาตดทเดยว และจาปาต(โรต) วฒนธรรมการ

กนของเขาทดเยยมอยางหนงคอ เขานยมกนของรอน ถากนไมหมดกเททงเลย

- รบประทานอาหารเสรจแลวพากนเดนทางตอไปยงโกสมพ ถงทนนกโมงเราลมดเวลา ไปแวะชม

วดโฆษตาราม บรเวณกวางขวาง มเสาหนพระเจาอโศกยนตนตระหงานสงเดนเปนสกขพยานอย แต

หวเสาหาปรากฏสญญลกษณอนใดไม ใกลกบเสาหนพระเจาอโศกมบอน าทเจาะลงไปในหนลกมาก

พอควร สนนษฐานวาเปนบอน าไวอปโภคบรโภคภายโฆษตารามวหาร ตดกบโฆษตารามไปทาง

แมน ายมนาเปนซากพระราชวงพระเจาอเทน ซงตงอยเรยบรมแมน า คลายพระบรมมหาราชวงของไทย

เราทอยรมฝงแมน าเจาพระยา

- เมองโกสมพ และโฆษตารามมความสาคญอยางไร เกยวของกบพทธประวตเพยงใด หากจะมทานผ

ใครในการศกษาประวตสมเดจพอของเราอยากทราบ ขอนามาเลาสกนฟงโดยยอพอสงเขป ดงน

- เมองโกสมพ นครหลวงของแควนวงสะ มพระเจาอเท นเปนพระราชาธบด เมองนมเศรษฐทเปนบคคล

สาคญเกยวของกบพระพทธศาสนาอย ๓ ทาน คอ โฆสกเศรษฐ ๑ ปาวารกเศรษฐ ๑ กกกฏเศรษฐ ๑

ทงสามทานนเปนสหายรกกน คราวหนงเมอพระบรมศาสดาทรงเผยแผพระพทธศาสนาอย ณ เมองสา

วตถ ทงสามทานไดยนขาวเล าลอจงเดนทางมาเฝา ไดฟงพระธรรมเทศนาแลวเกดศรทธาเลอมใส

ประกาศตนเปนอบาสกนบถอพระรตนตรยตลอดชวต(กอนหนานทงสามทานนบถอเลอมใสฤาษ

ดาบสคณะหนง) ทงสามทานจงทลอาราธนาพระศาสดาไปประกาศพระพทธศาสนายงเมองโกสมพ

เมอพระศาสดาทรงรบอาราธนาแลว เศรษฐทงสามจงขวนขวายสรางอารามถวายคนละแหง โฆสก

เศรษฐ สรางโฆษตาราม อยตดกบพระราชวงพระเจาอเทน ปาวารกเศรษฐ สรางปาวารการาม กกกฏ

เศรษฐ สรางกกกฏาราม เมอสรางเสรจสมประสงคแลว พระบรมศาสดาไดเสดจมาจาพรรษาทเมอง

โกสมพ ในพรรษาท ๙ แหงการตรสร

ทเมองโกสมพนมเรองราวของบคคลและเหตการณทนาสนใจศกษามากเรองดวยกน อาท

ประวตอนพสดารของพระเจาอเทนเอง ประวต ของโฆสกเศรษฐในอดตชาต จนถงปจจบนชาต

เรองราวของพระมเหสองคสาคญของพระเจาอเทน ๓ พระองค คอ พระนางสามาวด ผเปนอรย

สาวกาโสดาบนบคคล แตตองสนพระชนมเพราะถกไฟคลอกในพระตาหนก พระนางวาสลทตตา

พระราชธดาของพระเจาจนทปชโชต กรงอชเชน ทได มาเปนพระเมเหสดวยพสดารวธ และพระนาง

มาคนทยา ธดาผเลศเลอโฉมของมาคนทยพราหมณ ทตองมาจบชวต อยางนาอเนจอนาถเพราะความ

ผกพยาบาทในพระศาสดา รวมทงเรองอธกรณทเกดขนในหมสงฆจนเปนเหตใหพระศาสดาเสดจหน

๑๓

ไปจาพรรษายงปารกขตวน หรอปาปารเลยยกะเพยงลาพงพระองคในพรรษาท ๑๐ โดยมชางและลง

เปนอปฐาก กเกดขน ณ เมองโกสมพน ทานผมศรท ธาใครรความเรองใดโดยละเอยดกจงขวนขวาย

แสวงหาเพมเตมเอาเองเถด สะดวกทสดกคอสอบถ ามขอมลเพมเตมไดทหลวงพอกเกล คงจะ ไม

ผดหวง

- เราไปถงทนฝนตกพราตลอด เดนตากฝนกนบาง กนรมบาง เทาทเทยวเดนชมดทงบรเวณวดโฆษตา

ราม และพระราชวงพระเจ าอเทน ยงไมมการสารวจ หรอ บรณปฏสงขรณแตอยางไร เปนแตเพยง

ทางการออกกฏหมายกนพนทหามบกรกทาลายไวเทานน แมน ายมนาก กวางขวาง ดสะอาดและเงยบ

สงบด สองฟากฝงไมปรากฏชมชนรมแมน าใหเหน อาจเปนเพราะคงมอนตรายมากในฤดฝนยามน า

หลาก เราถามหาว ดกกกฏาราม และปาวารการาม ไดรบคาตอบจากพระธรรมทตวายงไมทราบ คดวา

คงยงไมมการสารวจกนจรงจง ถานาบนทกของทานหลวงจนทงสองมาศกษาแลวทาการสารวจตรวจ

คน เรามนใจวาตองพบหลกฐานแนนอน

- คณะของเราอาลาโฆษตารามและพระราชวงพระเจาอเทน เมองโกสมพ เมอเวลา ๑๔.๐๐ น. เพอ

เดนทางกลบไปยงพาราณส ถง The Clarks Varanasi เมอเวลา ๑๙.๓๐ น.

วนศกรท ๒๘ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๗ (พาราณส-กสนารา )

- เวลา ๐๗.๑๐ น. ออกเดนทางจากพาราณส จดหมายปลายทางคอกสนารา จอดฉนอาหารระวางทางเมอ

เวลา ๑๐.๓๐ น. แลวออกเดนทางตอเมอเวลา ๑๑.๒๐ น. แวะชมบานนายจนทะ บตรชางทอง ผถวายส

กรมทวะ พระกระยาหารมอสดทาย กอนเสดจเขาสอนปาทเสสนพพาน

เมอพระองคทรงปลงพระชนมายสงขาร ณ ปาวาลเจดยแลว เมอวนขน ๑๕ คา เดอน ๓ แลว ทรงตรสสงให

พระอานนทแจงใหภกษผจาพรรษาในเขตเมองเวสาลไปประชมพรอมกนทกฎาคารสาลาปามหาวน เพอแจง

ขาวการจะไปเสดจดบขนธปรนพพาน ณ สาลวโนทยานของเหลามลกษตรย เมองกสนารา แลวเสดจโดยพระ

บาทมาโดยลาดบ ไปบานภณฑคาม บานหตถคาม อมพคาม ชมพคาม โภคนคร (ไดกลาวความโดยยอ

พอเปนความรโดยสงเขปไวบางแลวในวนทเราเดนทางไปเสรยาเจดย เมอ ๒๔ ก.พ. ) ตลอดระยะเวลา ๓

เดอนเตม เสดจถงเมองปาวา คนวนขน ๑๔ คา เดอน ๖ ประทบอยท สวนมะมวงของนายจนทะผเปนบตร

ชางทอง นายจนทะ จงอาราธนาพระศาสดาพรอมภกษสงฆสาวกทงสนรบภตตาหารบณฑบาตทเรอนของตน

ในวนรงขน

- เชาวนขน ๑๕ คา เดอน ๖ กอนพทธศก ๑ ป พระบรมศาสดาพรอมดวยสาวกบรษทจงเสดจไปยง เรอน

ของนายจนทะ กมมารบตร ตามทนายจนทะมศรทธากราบทลอาราธนา นายจนทะจดสกรม ทวะถวาย

พระองคเสวยแลวอาพาธกาเรบ กอนจะลาจากนายจนทะทรงมพทธบญชาใหพระอานนทไประงบ

๑๔

ความรอนใจของนายจนทะหากจะเกดมขนในภายหลงวา “ ภตตาหารทตถาคตเสวยแลวมอาน

สงสเสมอกน มผลเทากนสองคราว คอ ภตตาหารทตถาคตเสวยแลวตรสรพระอนตตรสมมา สมโพธ

ญาณ(กเลสดบโดยสนเชง เขาสสอปาทเสสนพพาน ) คอ ขาวมธปายาสของนางสชาดา และภตตาหาร

ทคตาตถเสวยแลวดบขนธปรนพพาน (ขนธดบโดยสนเชง เขาสอนปาทเสสนพพาน ) คอ สกรมทวะ

ของนายจนทะ ”

- พทธสถานแหงนเราเพงมาเปนครงแรก อยทามกลางชมชนฮนด เมอชาวพทธเรยกรองตอรฐบาลวา

สถานทนเกยวของกบพทธประวตตามหลกฐานทปรากฏ รฐบาลกออกกฎหมายประกาศหาม

ประชาชนเขาไปบกรกหรอทาลาย ทงยงสรางรวเหลกกนไวโดยรอบดวย

ตอจากนนเสดจมายงกกธานทเพอสรงสนานชาระพระวรกายเปนครงสดทาย แลวเสดจขามแมน าหรญญวด

เขาไปยงสาลวโนทยานของเหลามลลกษตรย กรงกสนารา ทรงสาเรจสหไสยา ทเรยกวา “อนฏฐานไสยา”

ตะแคงขวา หนพระเศยรไปทางทศเหนอ หนพระพกตรไปทางทศตะวนตกเหนอแทนปรน พพานไสยา

ระหวางตนไมสาละทงค

- ออกจากพทธสถานบานนายจนทะแลว คณะของเราไดแวะชม กกธานทดวย แมจะไมทราบตาแหนง

แหงทเสดจลงสรง แตเรากปลมใจ และภมใจวา ประวตของสมเดจพอของเรานนมหลกฐานใหพสจน

ได แมในรายละเอยดเลกนอย เชนบานนายจนทะ และกกธานท นเปนอกตวอยางหนง ซงกตองราลก

ไปถงพระมหากรณาธคณของพระเจาอโศกมหาราช ททรงตดตามและสรางถาวรวตถประกาศเปน

สกขพยาน รองรบตอกย าพระพทธวจนะททรงตรสแกพระอานนท เรองสงเวชนยสถาน ๔ ตาบล

กอนทจะเสดจดบขนธปรนพพาน

คณะของเราเดนทางตามรอยพระพทธยคลบาทไปยงสาลวโนทยานของเหลามลลกษตรย ถง

ปรนพพานสถานเมอเวลา ๑๖.๑๐ น. เราพาชาวคณะสวดมนตทาวตรเยน นงสมาธภาวนาถวายเปน

พทธบชาประมาณ ๓๐ นาท แลวกระทาประทกษณรอบพระวหารและปรนพพานสถปจนคารบสาม

แลวแยกยายกนชมววทวทศนโดยรอบดวยความซาบซงและราลกถงพระมหากรณาธคณในพระบรม

ศาสดา บรรยากาศยามเยน ผคนไมพลกพลาน เพราะใกลเวลาปดทาการตามประกาศกาหนด ยงคง

เหลอคณะเราเปนกลมสดทาย สรางความวเวกใหแกจตใจยงนก เรามองเหนสถปเลกๆ ทพระเจา

อโศกมหาราชโปรดใหสรางไวเปนอนสรณราลกถงพระอานนทพทธอปฏฐากไปยนรองไหดวย

ความอาลยในพระศาสดาทจะเสดจดบขนธปรนพาน ขณะทชาวคณะเราทยอยเดนออกจากสาลวโน

ทยาน เรา จงชวนโยมพจด ยย จว อญชล และวรธรรม ไปชมสถปนนและถายภาพเปนทระลก แลว

เดนตามออกมาเปนกลมสดทาย

๑๕

พอถงประตทางออกเจาหนาทรกษาประต ๓ นาย (นาจะเปนตารวจทองเทยวทดแลสถานทนอย)

ปดประตลนกญแจพรอมยนขวาง แลวพดวาออกไมได ประตปดแลว เราเขาใจเจตนาของเขาเพยงแค

ตองการเงน แตเราไมชอบวธการ จงจาเปนตองส วมบทมารในรางพระ ตอบไปดวยทาทางขงขงวา

“ถาไมใหออกกจะนอนในน” เขาตกใจจนเราอดยมในใจไมได คงไมเคยเจอพระแบบน แลวตอบเรา

ดวยอาการรนรานพรอมโบกมอวา “นอนไมได” เราเลยรบสวนไปทนทวา “ถาไมใหนอนตองเปด ถา

ไมเปดใหกจะนอนในนแหละ” เขามองหนากนเลกลก โดยเฉพาะหนไปมองหวหนาใหญ เขาพยก

หนาใหเปด

เราพาชาวคณะเดนออกมาแลวยงอดขาไมได แขกมนชอบขอ มนทาไปโดยไมคดอะไร คดแต

เพยงวาจะตองไดเงนอยางเดยว ไมคดวาควรหรอไม และคงเคยไดก บคณะอนๆ มาแลว เรา

สนนษฐานเอาเองและคดวาคงไมผด เจ าหนาทเหลานตองไดรบการอบรมจากรฐบาลใหดแล

นกทองเทยวแสวงบญเปนอยางด โดยเฉพาะเรามนใจวาลกคานกแสวงบญรายใหญนาจะเปนคนไทย

แตไมวาใครกตาม เมอถกความโลภครอบงาเขาแลว หากสตไมมนคงเพยงพอ กจะลมจรรยาบรรณ

อนดงามของตน ทาใหประพฤตนอก ลทางไปได เมอเขาทาในสงทไมบงควรแกเรา เราจงคดวาควร

สงสอนใหเขารตวบาง

เขาจดใหคณะเราพกทโรงแรม The Imperial Kushinagar อยหางจากปรนพพานสถปราว

กโลเมตรเศษ พากนเดนมาเรอยๆ ถงโรงแรมเมอเวลา ๑๘.๑๕ น. เราเขาพกหอง ๑๐๑๗

วนเสารท ๑ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗

- คนนเราฝนเหนพระมหาเถราจารย ๒ รป รปแรกคอทานเจาคณพระธรรมไตรโลกาจารย วดศรเมอง จ.

หนองคาย ซงทานไดมรณภาพแตป พ.ศ. ๒๕๔๗ เมออายได ๙๘ ป ๗๗ พรรษา พระมหาเถระรปนม

ความเมตตาตอเราอยางสงยงรปหนง ทงยามพร ะคณทานหลวงปยงมชวตอย และแมเมอทานหลวงป

ดบขนธไปแลว เราจงเคารพนบถอทานมาก และนอมนาเอาทานเปนสรณะแทนทานหลวงปรปหนง

หมนไปกราบนมสการและเยยมเยยนทานเนองๆ จนวาระสดทาย เราไปกราบคารวะทานยงมสต

สมบรณ แมจะพดไมไดเพราะชราภาพ หลงจากนนราว ๗ วนทานกละสงขารดวยอาการอนสงบ ณ กฏ

ของทานทวดศรเมองนนเอง

รปทสองคอทานเจาคณพระราชวฒาจารย วดโพธสมภรณ จ .อดรธาน (ทานอาพาธพกรกษาตวอย

โรงพยาบาลศรนครนทร ขอนแกน ไดราว ๒ ปเศษแลว หลงจากเรากลบมาไมนานทานกมรณภาพ)

ความฝนดงกลาวจะเปนนมตบงบอกสงใดเราของดไวไมกลาวถง แตเมอใครครวญทวนทบการมานมสการสงเวช

นยสถานของเราจนคารบ ๔ ในครงน เรามนมตแปลกๆ เกดขน ตางวาระกน ดงน การมาครงแรกเมอ ๘ - ๑๙

ก.พ. ๒๕๕๑ วนทไปพกคางคน ทสวนลมพน สถานทประสต เรานมตเหนพระนางสรมหามายามาปรากฏพระ

๑๖

วรกายในอรยาบถยน การมาเยอนครงทสองเมอ ๓๐ ต.ค. - ๑๑ พ.ย. ๒๕๕๒ ไมปรากฏนมตอนเปนอศจรรยท

ควรจดจา การมาเยอน ครงทสาม เมอ ๗ – ๑๘ ก.พ. ๒๕๕๕ ทพทธคยา เราปรากฏนมตเหนพระพทธปฏมา

ประธานประจาพระอโบสถวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธทาเตยน) ปดทองคาสกสวางเปลงปลงงดงาม

มาก ประดษฐาน อยบนฐานชกชโดดเดนเปนสงา มยกษสองตนเดนไปมารกษาอยทเชงฐานพระประธานนน เรา

ไมเคยเหนพระประธานในพระอโบสถนมากอน เมอกลบมาแลวมโอกาสไปนมสการ ดทกอยางตรงตามความฝน

(ยกเวนไมปรากฏยกษสองตนดงกลาวนนดวยตาเนอ) และอกนมตหนงทพทธคยาในการมาครงนเชนกน นมต

เหนคนทรจกแตไมคนเคย ซงเขาตายไปนานปแลว ตกอยในอบายภม และเมอพจารณาถงการดา รงชวตของเขา

ครงยงมชวตอยกสมควรแกเหต ทงยงไดความรเกดขนมาวา พวกตกอยในอบายภมน หากมบตรชายบวชใน

พระพทธศาสนากจะสามารถบรรเทาทกขวบากในอบายภมนไดบาง (เพยงแตโทษทณฑกรรมกรณเบาบางลง

เทานน เขาจะตองเสวยทกขวบากตอไปจนกวาจะสนกรรม และตราบใดทเขายงใชกรรมไมถงทสด แลวบตรเกด

เบอหนายคลายเคลอนเสยจากพรหมจรรย ลาสกขาเมอใด เขากตองกลบไปรบโทษเตมอตราเชนเดม) เมอ

พจารณาใครครวญดแลวกสมดวยเหตผล เพราะใน ตโรกฑฑะกณฑะสตตะคาถา พระศาสดากทรงแสดงไววา

ทานทมนษยไดทาอทศใหญาตผลวงลบไปแลวนน ยอมอานวยสขวบากเฉพาะแกเปตชนผไปถอกาเนดในเปตวสย

อปมยเสมอนฝนตกลงในทดอนแลวไหลไปทลม ฉะนน หาไดสาเรจประโยชนถงบรรพชนในนรยกภมซงเสวย

ทกขวบากดวยกรรมทสาหสกวาไม นอกเสยจากอานสงสของศลและภาวนาจงจะพอบรรเทาความทกขเดอดรอน

ของสตวนรกใหเบาบางลงไดบาง

- เราออกจากทพกแตเวลา ๐๕.๔๕ น. เดนไปปรนพพานสถป มสหธรรมก คอ จอย ยย ตอย จม วรธรรม

เดนไปดวยกน ไปนงสมาธในพระวหารพทธปรนพพาน ยามเชาเชนนยงไมมคนพลกพลาน เงยบสงบ

ดมาก เรานงภาวนาอยในนนจนสาย คณะของเรารบประทานอาหารเชาทโรงแรมเสรจแลวจงตามมา

สมทบ พอดกบมคณะแสวงบญทยอยไปกราบนมสการ เราจง ออกจากพระวหารพาชาวคณะทาวตรเชา

ทขางพระสถปพทธปรนพพาน แลวพานงสมาธอบร มภาวนาตอ ขณะนงสมาธภาวนาเราบรรยาย

เหตการณตามมหาปรนพพานสตรเพอชวนราลกถงพระมหากรณาของพระพทธองคททรงมตอสาวก

พทธบรษท ทงในขณะจะปรนพพานนน และในอนาคตกาล โนมนาวศรทธาเพมพนปาสาทะ บางคน

เกดปตซาบซงจนน าตาไหล สมควรแกเวลาแลวจงกระทาประทกษณรอบพระสถปและพระวหาร

ปรนพพาน คารบ ๓ แลว จงนมสการกราบลาสงเวชนยสถานแหงทสนไปมกฎพนธนเจดย สถานท

ถวายพระเพลงพระพทธสรระ

- พระโคดมบรมครทรงเลอกเมองกสนารา ซงในครงพทธกาลเปนเมองเลก ๆ เปนสถานทฝากรปสงขาร

สดทายไวในโลกน เพร าะพระองคเคยเสวยพระชาตเปนพระเจาสทสนะมหาราชผครองเมอง กสาวด

มหาราชธานอนรงเรองในครงกระนน คอ กสนารานครในบดเดยวน ดงทตรสกบพระอานนทไวใน

มหาสทสนสตร สาลวโนทยานสถานทดบขนธปรนพพานนน อยนอกกาแพงเมองดานทศตะวนตก

หลงจากกระทาการบชาพระพทธสรระจนถวน ๗ วน แลว เหลามลลกษตรย พรอมดวยคณะสงฆ และ

๑๗

เทพยดาทงหลาย อญเชญพระพทธสรระ มาเขาประตเมองดานทศเหนอ จนถงใจกลางพระนครแลว

อญเชญออกประตดานทศตะวนออก มาถวายพระเพลง ณ มกฎพนธนเจดย เราพาชาวคณะสวด

สรรเสรญครพระรตนตรย แลวกระทาประทกษณรอบพระสถปจนครบสามแลว เดนทางกลบไปฉน

อาหารทโรงแรมเมอเวลา ๑๑.๔๕ น.

- เวลา ๑๒.๔๕ น. ออกเดนทางจากกสนารา สงเวชนยสถานแหงทส ไปสวนลมพน สงเวชนยสถานแหง

ทหนง ถงลมพนวนเมอเวลา ๑๘.๑๕ น. เขาพกท Lumbini Garden, New Crystal เราพกหอง ๑๒๕

วนอาทตยท ๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗

- เวลา ๐๖.๐๐ น. เดนทางออกจากทพกไปชมซากกรงกบลพสด ซงปรากฏรองรอยแนวกาแพงพระนคร

กอดวยอฐ ภายในกาแพงนนมซาก ฐานสถปโบราณเลกและใหญสององค ตงอยคกน ไมใหญมาก เรา

ยงไมปกใจเชอวาจะเปนสถปบรรจพระอรหนตธาตของทานผใด จากการสารวจตรวจคนพบซากฐาน

ประตกาแพงพระนครดานทศตะวนออก ทเชอกนวาเจา ชายสทธตถะเสดจออกมหาภเนษกรมทาง

ประตน

เมอแรกไปถงกบลพสด พอลงจากรถเหยยบพนดนถนกาเนดพระมหาโพธสตว เราคดถงแมน าโรหณ

ในบดดล ทตามพทธประวตกลาววาเปนแมน าแบงเขตแดนระหวางกรงกบลพสด ฝายพทธบดา และ

เทวทหะนคร ราชธานของโกลยะวงศ ขางฝายพทธมารดา และสาเหตททาใหระลกถงแมน านกดวย

นกถงเหตการณสาคญอนเนองจากแมน าน เทาทเราทราบ ๒ เรอง คอ

เรองแรก ปรากฏขนเมอครงพระบรมศาสดายงทรงพระชนมอย ทงสองพระนครตางอาศยน าใน

แมน าโรหณทาเกษตรกรรม โดยเฉพาะการทานา เปนหลก ทงพระเจาแผนดนและราษฎร ปนนเกด

ฝนแลง น าในแมน าแหงขอด เหลอนอยจนเกอบไมพอทานา เลยเกดการววาทระห วางเจาของนารม

ฝงแมน าเรองการแยงน ากนทานา แลวเลยรกลามขยายวงกวางจวบจนเกดสงครามจะกระทายทธ

ประหารซงกนและกน เมอทงสองพระนครตางยกกองทพมาเพอจะเข าห าหนกน เพราะเหตดงนน

พระบรมศาสดาทรงทราบขาว จงเสดจฯ มาสกดกนกลางขวางทพทงสองพระนคร แลวพระพทธฎกา

ตรสถามวา พวกเธอทงหลายพากนคมพหลพลพยหเสนากรฑาทพจะไปไหนกน แมทพทงสองฝาย

ตางกราบทลตอบพระพทธดารสวา จกกระทาสมประยทธซงกนและกนพระพทธเจาขา แลวพระ

พทธวจนะถามตอไปวา พวกเธอววาทกนดวยสาเหตอนใดหรอ จนถงกบตองตดส นกนดวยกาลง

แหงไพรพลถงปานน ขตตยราชของทงสองพระนครตางทลตอบพระราชปจฉานนวา ดวยเหตเรอง

แยงนากนทานาพระพทธเจาขา พระบรมโลกนาถจงตรสธรรมกถาแกชาวพระนครทงสองนน ดวย

พระพทธพจนวา “ ระหวางคาของนาในแมนาโรหณ กบคาของความเปนญาตสายโลหตอยางไหนม

คณคามากกวากน ปนนานอยเพราะฝนแลง หากฝนตกลงมาเมอใด นากจะกลบอดมสมบรณพอกน

พอใชสมดงปรารถนา แตคาความเปนญาตสายโลหตทผกพนใกลชดตอเนองมาหลายชนบรรพชน

๑๘

นน หากขาดสะบนตอกนเสยแลว ทไหนเลยจะ สรางสมพนธไมตรใหดดงเดมไดโดยงาย ” เมอทง

สองฝายไดฟงธรรมกถาจากพระโอษฐเฉพาะพระพกตรดงนน กบงเกดสต รดวยปญญาแหงตน ตาง

ยกกรยอกายศโรราบกราบขอขมาแทบเบองพระยคลบาท ดวยความราลกถงพระมหากรณาเปนทสด

ยง

เรองทสอง ทชวนใหนาลกถงแมน าในพทธประวตศาสตรน คอ หลงจากพทธปรนพพาน และเสรจ

สนศาสนกจปฐมสงคายนาแลว พระอานนทพทธอนชาไดภกขาจารกเทยวโปรดเวไนยนกรแทนองค

พระศาสดา อยแถบสองฟากฝงแมน าโรหณนเปนสวนใหญตลอดระยะเวลา ๔๐ ป เบองหลงแหงการ

เสดจดบขนธปรนพพาน บรรดามหาชนชาวสองฝงพระนครไดพบเหนพระอานนทตางกราลกถง

พระบรมศาสดา ทานจงเปนผแทนองคพระบรมโลกนาถใหพระญาตสองฝงแมน าโรหณมความเจรญ

ใจในทาน ศล ภาวนา สบเนองมาจน เมอทานอายคารบครบ ๑๒๐ พรรษา พจารณาตรวจตราอายขย

ของตนกเหนวาสมควรแกเวลาแหงสงขารขนธทจะสนสดยตลงเพยงเทาน พระมหามนจงราพงถง

สถานทอนควรแกการทอดทงกายสงขารอนเปนสดทายไวในปฐพนอยางรอบคอบกอรปดวยปญญา

ญาณ แลวกนอมมนสการปรวตกราพงขนมาวา หากเรานพพานฝงกบลพสด กจะยงความโทมนสแก

ชาวเทวทหะ อาจป ะทะกนดวยกาลงพลและศาตราเพอหวงชงชยในสงขารอนเปอยเนาแหงเรา หาก

เราจะนพพานในฝงพระนครเทวทหะนนเลา ชาวกบลพสดกจะเคองขดเดอดรอนวนวาย ดวยกาย

สงขารของเราเปนเหตดจเดยวกน เราไซรจะเปนเหตใหพระประยรญาตสองฝงแมนานขดของหมอง

ใจทาอนตรายซงกนและกนดวยเหตอนมควร อยาเลย เราจะมใหประยรญาตทงสองพระนครแหง

แมนาโรหณนตองววาทบาดหมางดวยเราเปนเหต ทานจง ตงจตอธษฐานนพพานบนอากาศกงกลาง

แมนาโรหณ แลว ใหบงเกดเพลงทพยเผาผลาญสรระสงขารแหงทานจนเปนจณวจลเสรจสนแลว

กลางอากาศนน พระอรหนตธาตกพลนตกลงยงทงสองฝงพระนครประมาณเดยวกน ชาวพระนคร

ทงสองนนกพากนเกบรวบรวมเอาไปสรางพระสถปเจดยบรรจพระธาตองคมนไวสกการะบชา

- เรามาราลกถงสองเหตการณดงกลาวนน จงอยากทราบวาแมน าโรหณยงมรองรอยหลกฐานปรากฏอย

หรอไม ถามพระธรรมทตและผแทนบรษ ททวรทพาเราไปกไมไดรบความกระจางชด พอด เดนเขาไป

ในเขตโบราณสถานซากกรงกบลพสด เราเหนเจาหนาททดแลรกษาสถานทแหงน (นาจะเปน

ขาราชการของกองโบราณคด) ดเปนผมอายนาจะใหขอมลแกเราได เมอ ไปถามดกไมผดหวง แกบอก

วาแมน านยงปรากฏมอย ตองวงรถจากนไปอกหลายกโลเมตร เราจงใหไปตามพนกงานขบรถทพา

คณะเราไปมาคยดวย นบเปนโชคดของคณะเราโดยแท ทเขากรเสนทางทจะไป และยนดเตมใจทจะพา

คณะเราไปดวย ทาใหเราดใจมาก ทจะไดไปสารวจตรวจหาความจรง ไมวาเรองใด ทเกยวของกบพทธ

ประวต มพยานหลกฐานใหเราไดเหน แมระยะเวลาจะผานพนมาแลวเกอบ ๓,๐๐๐ ป กตาม

๑๙

- คณะของเราเดนชมโบราณสถานกรงกบลพสด โดยเฉพาะสถานทสาคญตรงทสารวจคนพบและยนยน

วาประตเมองดานทศตะวนออก ทเจาชายสทธตถะเสดจออกมหาภเนษกรมณ โดยมมากณฐกะเปน

พาหนะ และนายฉนนะเปนผตดตาม

- ตอจากนนไปนโครธาราม ซงเปนปฐมอารามแหงเมองกบลพสด เดมเปนปาตนไทร ทพระเจา ส

ทโธทนะ จดถวายเปนทรบรองพระบรมศาสด าพรอมพระอรหสตสาวก ๒๐,๐๐๐ รป ในการเสดจ

กลบมาโปรดพระพทธบดาและพระประยรญาตเปนปฐม หลงจากตรสรแลวไดสองพรรษา ณ สถานท

น พระองคไดประทานธรรมเทศนา เรอง เวสสนดรชาดก โปรดพระประยรญาต จนคลายมานะละทฐ

เสยสน และยงยกเอาธรรมกถาเรอง ธรรมปาลชาดก มาแสดงปลอบประโลมยอมใจพระพทธบดา เมอ

พระองคราพนดวยเสนหาในพระตถาคตวา “ ตลอดระยะเวลา ๖ ป โยมเฝาคอยตดตามฟงขาวลกอย

ตลอดเวลามไดคลาดเคลอน แมบางครงจะมคาราลอมาวา ลกนนหาชวตไมเสยแลว โยมกหาไดเชอไม

โยมมนใจวาลกจะไมตายกอนทจะไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาแนนอน” พระศาสดาจงถวาย

วสชนาวา ใชแตปจจบนชาตนเทานน แมในอดตกาล โยมสงบตรชายคออาตมา ไปเลาเรยนในสานก

อาจารยทศาปาโมกข อาจารยแกลงเอากระดกแพะเผาไฟแลวสงมาแจงใหโยมทราบวา บตรชายททาน

สงไปเรยนหนงสอนนสนชวตเสยแลว จงสงกระดกนกลบคนมา โยมกหาไดเชอไม ทงยงเหนเปนเรอง

ขบขน ดวยเชอมนวาบตรของโยมยงไมตายแนนอน เพราะเหตทตระกลของเราพากนรกษาศล ๕ เปน

นจศลมาหลายชวบรรพบรษ อานสงสนนจงสงผลใหคนในตระกลจกไมตายกอนอาย ๑๐๐ ป ภายในน

โครธารามมซากสถปใหญองคหนงปรากฏอย

- เชาวนรงขน พระศาสดาพรอมดวยสงฆสาวกบรวารเสดจเขาไปภกขาจารในพระนครกบลพสด ทรง

ตรสธรรมเทศนาโปรดพทธบดาความวา “ ไมพงประมาทในบณฑบาต พงประพฤตธรรมใหสจรต ผ

ประพฤตธรรมยอมอยเปนสข ทงในโลกนทงในโลกหนา” ยงใหพระเจาสทโธทนะบงเกดดวงตาเหน

ธรรม บรรลโสดาปตตผล ตอจากนนเสดจไปโปรดพระนางพมพา มารดาราหล ถงในพระตาหนก ดวย

ธรรมเทศนาชอ จนทกนนรชาดก วาดวยเรองความพลดพรากจากกนนนเปนเหตใหเกดทกข แตทก

ชวตทเกดมาแลวกตองมาพบความพลดพรากซงกนและกนทงนน ไมวนใดกวนหนงอยางแนนอน เมอ

ธรรมเทศนาสนสดลง พระนางกไดบรรลโสดาปตตผล

- ลาดบตอมาพระนางพมพาไดสอนใหราหลยวบตรเขาทลขอสมบตกบพระบรมศาสดา พระองคทรง

ประทานอรยทรพยใหแกราหลดวย บรรพชาสมบต ครนวนทสามแหงการเสดจกรงกบลพสด กทรง

ประทานการอปสมบทแกนนทกมาร พระอนชา พระโอรสพทธบดาอนเกดแตพระนานางปชาบด ใน

วนทจะเขาพธอภเษกสมรสกบหญงชนบทกลยาณ การบรรพชาสามเณรราหลและการใหอปสมบท

นนทภกษ โดยทพระเจาสทโธทนะไมทราบลวงหนาเลยนน ยงความโทมนสนอยพระทยใหเกดมแก

พระพทธบดายงนก ทรงปรวตกราพงไมปรารถนาใหเหตเชนนเกดขนแกคนอนอก จงเขาไปขอพรจาก

๒๐

พระบรมศาสดาวา ตอไปภายภาคหนาจะบรรพชาอปสมบทใหแกกลบตรใด จงใหบดามารดาเขาทราบ

และอนญาตเสยกอนจงคอยใหการบรรพชาอปสมบทเถดพระพทธเจาขา พระตถาคตเจาทรงถวายพระ

พรอนมตตามททรงทลขอนน จงถอเปนธรรมเนยมประเพณในการ บรรพชาอปสมบท จะตองมการ

สวดถามถงอนตรายกธรรมเรองน ดวยเหตผลดงกลาวมาแลวนน ขอหนง นบแตบดนนมาจนปจจบน

กาล ดวยกรรมวาจานสาสนวา “ อนญญาโตส มาตาปตห ? ” (บดามารดาของเจาอนญาตแลวหรอ) ผ

ขอบรรพชาอปสมบทกจะตองตอบวา “ อามะ ภนเต ”

- เมอประทบอย ณ นโครธาราม กบลพสดนคร โปรดพระพทธบดาและพระประยรญาตใหสมาทาน ให

อาจหาญและราเรงในธรรมกถาพอสมควรแกเวลาแลว ไดถวายพระพรลาพระพทธบดาเสดจจารกมา

โดยลาดบ ครงถงอนปยอมพวน แควนมลละ ทอยเบองหนากรงกบลพสดไมไกลกนนก ศากยราช

กมาร ๖ องค คอภททยะ ๑ อนรทธะ ๑ อานนทะ ๑ ภคค ๑ กมพละ ๑ เทวทต ๑ กบชางกลบกอก ๑

คน ชอวา อบาล ไดออกจากกรงกบลพสดตามพระศาสดาไปขอบวชทอนปยอมพวนนน กลาวกนวา

ศากยราชทงนนกราบทลใหทรงประทานการอปสมบทใหแกอบาลชางกลบกกอน แลวจงคอยประทาน

อปสมบทใหแกพวกตน ดวยเหตทอบาลเคยเปนขารบใชมาแตกอน พวกตนจะไดเคารพเธอในฐานะผ

อาวโส เปนการทาลายมานะละทฐแหงขตตยราชทเคยถอมมาแตกอน ดวยยดเอาพระวนยเปนทตง

- เรองทอบตขนในกรงกบลพสดและนโครธาราม เมอคร งพระศาสดาเสดจไปในครงปฐมโพธกาล

หลงจากตรสรแลว ๒ พรรษา ไดนามากลาวไวเพอทานทงหลายไดนอมจตมนสการ ราลกถงพระมหา

กรณาธคณ ในการทไดเดนทางมานมสการพทธสถานอนเกยวเนองดวยพทธประวตองคพระศาสดา

จารยน เหนวาคงจะเพมพนศรทธา ปาสาทะ กอใหเกดสตและปญญาเพยงพอแกความตองการ จงขอยต

ไวเพยงแคน ตอจากนนคณะของเราเดนทางไปยงปฐมสงเวชนยสถาน คอลมพนวน สถานทพระมหา

โพธสตวเสดจออกจากพระครรโภทรพระพทธมารดา ซงถกจดลาดบอย ทายสดของกาหนดการ

เดนทางครงน เพอความสะดวกและเหมาะสมในการเดนทาง

- สวนลมพนมการปรบปรงแลพฒนาใหสวยงามรมรนทงทวทศนและภมทศน คงปรารถนาใหเปน

รมณยสถานสมควรแกเหตครงปฐมพทธปพพกาล ของพระราชวงศทงสอง คอ ศากยวงศ นคร

กบลพสด และโกลยวงศ นครเทวทหะ ดแปลกตาไปจากการเดนทางมาใน ๓ ครงกอนมาก ทงการ

สญจรกเปลยนแปลงทางเขา-ออก ลานจอดรถไกลจากสงเวชนยสถานมาก ราว ๒ กโลกมตรเหนจะได

ขาเขาไปตองอาศยสามลอแขกปนดวยกาลงนองพาเขาไป นยวาเปนนโยบายอยางหนงทตองก ารให

แขกมรายไดจากนกแสวงบญ พา เขาไปจอดสงตรงหนาอนสาวรยพระมหาสตวเมอแรกประสต

ประทบยนยกพระกรชนวพระหตถเปลงอาสภวาจาประกาศวา “ เราเปนผเลศในโลก เราเปนผ

ประเสรฐในโลก เราเปนพใหญในโลก การเกดครงนเปนอวสานสดทาย จะไมมการเกดใหมอกของเรา

” ซงตงโดดเดนเปนสงาอยดานหนาพระมหาสถปและเสาพระเจาอโศกมหาราช

๒๑

- เดนเขาไปยงพระวหารมายาเทวกเปลยนแปลงทาสใหม จากเดมสแดงเปนสขาว ภายในพระวหารเคย

ถายภาพไดแตมาคราวนไมอนญาตเสยงแลว คนท มาครงแรกเลยคลาดแคลวทจะเกบภาพเปนทระลก

ขอใหจดจาจารกไวในมโนสญญาเฉพาะตวกแลวกน จากนนเราพาคณะญาตมตรผรวมกองทพธรรม

แสวงบญและชดใชกรรมดวยกนมาจนถงวนท ๑๐ ของการเดนทาง ไปสวดมนตทาวตรเชาใตรมไม

ดานทศตะวนออกเฉยงเหนอของพระสถป แลวนงสมาธภาวนาถวายเปนพทธบชาอยราว ๔๕ นาท

เหนวาตางคนกอมเอบเบกบานใจดวยบญกศลกนตามสมควรแกกาล จงชวนกนนมสการกราบลาสวน

ลมพนวน สงเวชนยสถานอวสานสดทายของการเดนทางครงน เพอไปเตมอาหารกายรอบกลางวนท

ภตตาคาร ดงปรารถนา

- เวลา ๑๑.๐๐ น. กลบไปฉนอาหารทภตตาคารในโรงแรม

- เวลา ๑๒.๐๕ น. ออกจากโรงแรงทพกไปแวะชมแมน าโรหณ ระยะทางไกลพอประมาณ สงเกตจาก

เมอไปถงเชงสะพานขามแมน า สมาชกหลายคนนงหลบหลงรบประทานอาหารอมมาอยางเอรดอรอย

เราเดนลงไปสารวจดแมน าโรหณตรงจดทเราไปชมนนไมกวางขวางเหมอนแมน าคงคา ยมนา หรอ

เนรญชรา แตความลกนนมากกวาแมน าเนรญชรา ยามเราไปนนน าลด ตลงสง สมควรแกฤดกาล ถง

ยามทานาในตนฤดฝน ถาฝนนอย หรอตกลาชาไป กเปนเหตใหน าแหงไดเปนบางชวง การแยงน ากน

ทานายอมเปนไปได เชงสะพานมขอความจารกใสแผ นหนออนตดไวเปนภาษาฮนด บอกวาแมน า

โรหณ เราไมไดสนใจวาพระบรมศาสดาเสดจไปหามพระญาตสองฝงพระนครไมใหรบกนดวยน าใน

แมน านเปนเหตนนอยตรงจดไหน ทงไมไดใหความสาคญสถาน ททพระอานนทนพพานวาอยกลาง

แมน าชวงใด เพยงแตเราทราบวาแมน าทเก ยวของกบพระพทธองคยงปรากฏใหเหนอย เรากปตอมเอบ

เบกบานใจเพยงพอแกความตองการของเราแลว เราใหชาวคณะบนทกภาพแมน านไวเปนหลกฐานจน

พอสมควรแกความตองการ เพราะคดวาหาโอกาสไปไดไมงาย และนอย คนนกทจะไดมโอกาสไป

พสจน เมอสมปรารถนาแลวเราจงชวนกนเดนทางตอ

- เวลา ๑๔.๐๐ น. แวะพกเขาหองสขา ดมน าชา กาแฟ น าปานะ ของใช ของฝาก ทวด ๙๖๐ ประมาณ ๒๐

นาท แลวออกเดนทางตอไปชมเมองกบลพสดใหม ซงกลาวขานกนวาสรางขนหลงจากชาวกบลพสด

ถกกองทพวฑทพพะ โอรสของพระเจาปเสนท แควนโกศล (อนเกดจากพระนางวาส-ภะขตตยา

พระธดาของพระมหานามะ ศากยกษตรย ทเกดกบนางทาส) บดขยฆาชาวศากยราชเสยสน ยกเวนพระ

มหานามะ พระอยกาแหงตนเทานน เมอพจารณาถงเรองทเกยวของทางประวตศาสตรประกอบเขาดวย

แลว เราเหนวาเหตผลไมมน าหนกพอ แต ถาจะพดมากไปกวานกเหนวาจะยดยาวเกนความจาเปน จง

ของดเวนไว ถงอยางไรกจะขอแสดงความเหนวา เมอ พจารณาดแลวเหนวานาจะเปนซากวดมากกวา

ซากวง การทมการประชาสมพนธวาเปนซากกรงกบลพสด(ใหม) นนเราเหนวานาจะเปนนโยบายทาง

การตลาดการทองเทยวมากกวา เพราะวาเมอมการแยกการปกครองแบงออกเปนสองประเทศนน กรง

๒๒

กบลพสดและนโครธารามอยในเขตประเทศเนปาล รวมกบลมพนวน ทางอนเดยจงประชาสมพนธกรง

กบลพสดใหมนขนมาเพอดงดดนกแสวงบญ หากความเขาใจของเราไมถกตองกขออภยมา ณ ทน

- คณะของเรามงหนาเดนทางไปเมองสาวตถ ถงปลายทางเมอเวลา ๒๑.๐๕ นาท เขาพกท Lotus Nikko

Hotel สาวตถ เราพกหอง ๑๐๓

วนจนทรท ๓ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗

- เวลา ๐๗.๐๐ น. พากนไปวดเชตวน ซงในพระสตรตางๆ ออกนามวา “เชตวเน อนาถปณฑกสสะ

อาราเม” ยามเชาเชนนยงไมคณะแสวงบญพลกพลาน คณะของเราจงไดมโอกาสขนไปนงบนพระคนธ

กฎ สวดมนตทาวตรเชา เจรญพระพทธมนตมงคลสตรชดเจดตานาน แลวนงสมาธภาวนาถวายเปน

พทธบชาจนสาย พอเรมมคณะแสวงบญทยอยมาสกการะ เราจงพาชาวคณะกราบลาพระคนธกฏแลว

ใหเดนชมบรเวณอารามตามอธยาสย สวนเราหลบไปหาทสงบ เลอกไดดานทศตะวนตกของพระคนธ

กฏ ไปทาความวเวกอย ณ ทนนลาพง จนถงเวลาทจะตองเดนทางตอ เขาจงไปตามเราออกมา

- นครสาวตถในครงพทธกาล ขนอยกบแควนโกศล พระเจาแผนดนทรงพระนามวา พระเจาปเสนท บาง

แหงเรยก พระเจาปเสนทโกศล มพระชนมายเทาพระศาสดา ดวยพระราชสมภพในปเดยวกน เคารพรก

พระพทธองคมาก เลากนวาไปเฝาพระศาสดาคราใดตองเขาไปประทบใกลแทบพระยคลบาท ทรง

กราบพระพทธบาทบาง ทรงจมพตพระพทธบาทบาง เชนนอยเปนนจ พระศาสดาตรสอยางไรแลวทรง

นบถอเปนทสด พระเจาปเสนทเปนพระญาตเกยวดองกบพระเจาพมพสาร ราชาแหงเมองราชคฤห

แควนมคธ ดวยพระมเหสของพระเจาพมพสารนนเปนพระเชษฐภคนของพระองค

พระพทธศาสนาแผจากราชคฤหมาสสาวตถดวยเหตแหงทานอนาถปณฑกสสะ เศรษฐชาวเมองสา

วตถ ซงเด มชอวาสทตตะ เปนญาตเกยวดองกบทานราชคหกเศรษฐ ดวยเหตทเศรษฐเมอราชคฤหได

ภคนของทานมาเปนภรรยา และทานสทตตะเองกมกจดวยการคาขายจาตองเดนทางมาเมองราชคฤห

บอยครง และกมาพกทเรอนทานราชคหกเศรษฐนเปนประจา ครงหนงเมอทานเดนทางมาถ ง เศรษฐ

เจาของเรอนผต งอยในฐานะแหงเขยไมมเวลาออกมาตอนรบเชนเคย ดวยสาละวนกบกจการง าน

หลายอยางจนสทตตะแปลกใจวาไยทานเปลยนไป จนเมอเสรจภารกจตางๆ แลวเมอพลบคา ทงสอง

จงไดมโอกาสไดปราสย สทตตะถามสหายผต งอยในฐานะแหงเขยวา ทานจ กมงานมงคลอนใดหรอ

จงเตรยมการวนวายใหญโตมากมายเหนปานน เศรษฐผเจาของเรอนตอบวา ไมไดจดงานมงคลอนใด

หรอก แตวนพรงนเรานมนตพระพทธเจากบพระสงฆสาวกมารบบณฑบาต ฉนภตตาหารยงเรอน

ทานสทตตะเศรษฐพอไดยนคาวา พระพทธเจา เกดอาการปตซาบซาน อมเอบเบกบานใจจนยากจะ

บรรยาย ใครจะไปเฝากมใชกาลเสยแลว ค าคนวนนนชางเปนรตตกาลอนยาวนานเสยจรงๆ สาหรบ

ทานสทตตะ จะนอนกไมหลบ ใครจะไปเฝาพระศาสดาประตพระนครกยงไมเปด จนลวงปจฉมยาม

๒๓

ทานมอาจขมจตไวไดจงเดนฝาความมดออกนอกประตเมองกาหนดทศไปทางพระเวฬวนวหาร องค

พระทศพลญาณทรงกาหนดสารวจตรวจดสตวโลกแลวเหนทานสทตตะเขามาในขายพระญาณ ทรง

เสดจออกจากแทนบรรทมทรงจงกรมรออยแตกอนทสทตตะจะไปถง เมอไดพบกนแลวกทรง

ประทานอนปพพกถายอมจตสทตตะจนสมควรแกการงานแลวจงประทานธรรมเทศนาอรยสจสเปน

ทสด ทานสทตตะกไดบรรลโสดาปตตผล ดงนแล

- สทตตะ หรอ ทานอนาถปณฑกเศรษฐจงไดกราบทลอาราธนาพระศาสดาเสดจไปประกาศ

พระพทธศาสนายงเมองสาวตถ ดวยรบรองจะถวายการทานบารงดแลอยางเตมทสดความสามารถ พระ

บรมโลกนาถทรงรบดวยดษณยภาพแลว ทานจงมาหาเลอกซอทไดสวนของเจาชายเชต ในอรรถกถา

เลาวา ทานเสยคาใชจายในการสรางและฉลองวดเชตวนรวมทงสน ๕๔ โกฏ คอคาใชจายซอทดน ๑๘

โกฏ สรางเสนาสนะ ๑๘ โกฏ และคาใชจายในการฉลองวดอก ๑๘ โกฏ

- พระศาสดาทรงบาเพญพทธกจหลงตรสรรวมระยะเวลา ๔๕ พรรษา ในจานวนน ทรงประทบอย ณ

เมองสาวตถนานถง ๒๕ พรรษา โดยอยจาพรรษาทวดเชตวนรวม ๑๙ พรรษา และวดบพพาราม ทคณ

แมวสาขามหาอบาสกาเมองสาวตถสรางถวายเปนเวลา ๖ พรรษา เปนปกตวสยธรรมดาเมอมนษยตง

หลกปกฐานอยทใดนาน ยอมมประวตศาสตรทเกยวของกบบคคลและสถานทนน ๆ เกดขนมากตาม

กาลเวลา เมอพระศาสดามาประทบอย ณ สาวตถเปนเวลานานถง ๒๕ ป ถงแมจะไมตอเนองกนในบาง

คราว เรองราว เหตการณ และพระสตร จงเกดขนสถานทนมากดวยกน อาท นางจญจมาณวกา กอ

อธกรณกลาวตวานางตงครรภกบพระศาสดา เมอความจรงปรากฏ นางวงหนฝงมหาชนออกมาจากวด

พระเชตวน เมอพนธรสงฆแผนดนกแยกนารางของนางดงลงสอเวจมหานรก

- พระเทวทต ผบวชในสานกพระศาสดาพรอมชาวศากยบตร ๖ พระองค ถกโลภจรตครอบงากระทา

กรรมอนมบงควรแกพระจอมมน นานาประการ ในอว สานสดทายระลกขนไดดวยปญญาแหงตน

เพราะปวยไขทกขเหลอทนดวยเวทนา คดจะมากราบทลวงวอนงอนงอขอขมาองคพระชนสห จงให

ศษยแบกหามขามมรรควถจากราชคฤหมายงเชตวนาราม แตอกศลกรรมของเธอนนเกนจะแกไข เ มอ

เยองกรายลงจากเปลหามหนาพระวหาร กบนดาลแผนดนใหแยกแตกออกเปนชอง รางพระเทวทตก

ลอดรองธรณสอเวจมหานรกดจเดยวกบนางมาณวกา

- ฟงเรองรายแลวมากลบกลายฟงเรองทเปนมงคลกนเถดหนา ภายในพระอารามมตนโพธงามสาคญอย

ตนหนง เรยกกนวา อานนทโพธ ประวตเลาไววา พระศาสดาทรงโปรดใหพระมหาโมคคลลานะ พระ

อครสาวกเบองซาย ไปนาหนอมาจากพทธคยาสถานทตรสรดวยกาลงฤทธ ดวยปรารถนาใหเปนนมต

แกพทธศาสนกชนแทนพระองคเมอยามเสดจจากวดพระเชตวนมหาวหารจารกไปโปรดเวไนยนกรยง

ทศตางๆ แลดวยเหตทพระอานนทพทธอปฏฐากเปนผบารงดแลรกษาโพธตนนอยางดมาแตเรมปลก

มหาชนทงนนจงเรยกกนวาอานนทโพธตดรมฝปากนบจากนนมาจนบดน

๒๔

- อนงพระสตรสาคญหลายพระสตรทพระบรมโลกนาถโปรดประทานพระโอวาทแกทงมนษยและ

เทวดา ณ พระวหารแหงนกมากเรอง ดวยกน จะขอออกนามพอจาสาคญไวสกเลกนอย เชน มงคลสตร

ธมมนยามสตร สารานยธมมสตร และธชคคะสตร เปนอาท

- อบาสกาคนสาคญของเมองสาวตถ ทเมอเอยนามถงแลวหลายทานคงคนชอเปนอยางด คอคณแม

วสาขามหาอบาสกา ผสรางวดบพพารามถวายพระศาสดาดวยมลคา ๒๗ โกฏ คอมลคาซอทดน มลคา

กอสรางเสนาสนะ และมลคาทาบญฉลองพระวหาร ๓ อยาง อยางละ ๙ โกฏ ขณะชมสถปทา นอนาถ

บณฑกสสะเศรษฐอยนน เราถามพระธรรมทตถงวดบพพาราม ทานชไปทางทศตะวนออกของพระ

วหารเชตวนแลวบอกวาปจจบนน าทวมไมสามารถเขาไปพสจนได

- มหาอบาสกาทานนเปนผมปญญามาก ครงเมอเมอพระบรมศาสดาประทบอย ณ พระเชตวนมหาวหาร

ปรารภภกษภทวคคย ๓๐ รปเดนทางมาเฝาพระตถาคตเจา ณ เมองสาวตถไมทน เพราะถงกาหนดวน

อธษฐานพรรษาเสยกอน จงจาตองหยดพกจาพรรษายงเมองสาเกต ปวารณาออกพรรษาแลวรบเดนทาง

มาเชตวนาราม ปนนฝนตกชกตลอดทายวสสานกาล ยงภกษภททวคคยเหลานนไดความลาบากดวย

จวรเปยกและแปดเปอนดวยโคลนตม เปนปฐมเหต จงทรงพระกรณาประทานพระวนยบญญตอนญาต

ใหภกษผอยจาพรรษารวมกน ๕ รปขนไปถวนไตรมาสตลอดฤดฝน รบผากฐนททายกทายกานอม

นามาถวายได มหาอบาสกานามวสาขา ทราบพระพทธานญาตนนแลวกเปนผถวายผากฐนเปนคนแรก

ในบวรพทธศาสนาน

- อนง เหตทภกษไดมโอกาสใชผาอาบน าฝน และญาตโยมไดมโอกาสถวายผาอาบน าฝนในเทศกาล

เขาพรรษา กดวยมหาอบาสกาทานนทลขอพร ตอพระบรมศาสดาใหประทานพระพทธานญาตเปน

พเศษเชนกน กลาวถงความสาคญของพระเชตวนมหาวหารมากพอควรแกเวลาแลวกระมง ถาจะ

สาธยายตอไปอกกเหนจะยดเยอเฝอไปเกนตองการ จงขอยตลงคงไวแตเพยงเทานกอน

- เวลา ๐๙.๓๐น. ออกจากวดพระเชตวนไปชมสถปของทานอนาถปณฑกสสะเศรษฐ ไมไกลจากพระ

วหารนก ตรงขามกบสถป ของทานเศรษฐเปนสถปของพระองคลมาล มประกาศของทางการยนยน

ตามหลกฐานบนทกของทานหลวงจนทงสองวา สองแหงนเปนเรอนของทงสองทาน คอทานเศรษฐ

และบดาของพระองคลมาล แตขาพเจาอยากจะปกใจวาเปนสถปมากกวา เพราะดสณฐานซากแลวนอม

ใหเชอไปเชนนน และกมเหตผลพอทจะสรางสถปของทงสองทานนบรรจพระธาตไวเปนอนสรณ ให

อนชนไดสกการบชา กลาวคอ

๑. ทานเศรษฐมคณปการตอพระพทธศาสนาเมองสาวตถดงกลาวแลวโดยสงเขปเบองตนนน และ

ในบนปลายสดทายแหงชวตทานทปรากฏตามพทธประวต ทานไดบรรลอนาคามผล

๒. พระองคลมาล ทคนสวนมากรจกทานในฉายามหาโจ ร ๙๙๙ ศพ ผมนวมอคนผกคอ รอยเปน

พวงมาลยนน เดมทานชออหงสกะ แปลความวา ผไมเบยดเบยนใคร เปนบตรปโรหตาจารยเมอง

๒๕

สาวตถ เปนเดกด มปญญา ความประพฤตเรยบรอยมาแตเยาว บดาสงไปเรยนหนง สอในสานก

ของอาจารย เคราะหกรรมบนดาลใหพบกบอาจารยท ขาดเมตตาพรหมวหารธรรม ไรสนซง

จรรยาบรรณของความเปนครอาจารย ออกอบายใหไลลาประหารชวตคนเอานวมอมาเปนเครอง

กานลบชาศลปศาสตรอนล าเลศซงไมเคยประสทธประสาทใหกบผใดใครมากอน ดวยหวงวา

เมอความเดอนรอนของมหาชนลวงรถงทางการกจะสงกาลงทหารมาปราบปรามมหาโจรผใจ

หยาบใหราบคาบสนชพไป การกเปนไปดงอาจารยใจทรามนนคาดหมาย แตดวยพระทยอน

เปยมลนดวยพระเมตตามหากรณาธคณตอสตวโลก เมอพระองคมาลปรากฎเขามาในขายพระ

ญาณวาเปนเวไนยนกรทจะสอนสงอบรมใหขามพนโอฆสงสารนได แตหากชาไปไมทนการ

ดวยอหงสกะกมารผสตวปลาสฟนเฟอนเสยแลวนนไดพบกบมารดาผจะมาปกปองใหพนภยจาก

คาสงจบตายของพระเจาปเสนทโกศล แตเธอหาไดสตมไดเสยแลวนนวาเปนใคร กระทามาต

ฆาตดวยหวงเพยงแคนวมอสดทายเทานน กจะเปนอนนตรยกรรมนาสอเวจมหานรกทนท มรรค

ผลทจะพงบงเกดมกจะขาดสะบนลงทนใด พระจอมไตรจงไปสกดกนขวางทางไวกอนทเธอจะ

พบกบมารดา มหาโจรจงเปลยนเปาหมายมาไลลาพระมหามน กไมสามารถถงพระองคไดสกท

จนเหนอยออนทอดถอนใจ จงรองตะโกนประกาศไปวา “ หยดกอนสมณะ สมณะหยดกอน ”

องคพระชนวรวสชชนาดวยธรรมกถาสะกดจตมหาโจร ใจความวา “เราหยดแลวจากการทาบาป

ทงปวง แตเธอสยงไมหยด” ผมปญญาแมวาสตจะวปลาสไปชวครขณะ เมอบณฑตทานเมตตามา

สะกดเตอน สตคนมาปญญากเ กดขน ทานจงวางศาสตราเขายกกรอญชลถวายอภวาทแทบเบอง

พระยคลบาท ขอบรรพชาอปสมบท และตงใจบาเพญเพยรจนไดบรรลอรหตผลเปนทสด

เรองราวของทานดงกลาวมาโดยสงเขปน นาจะมธรรมอทาหรณสอนใจไดหลายแงมม สมควรท

จะสรางสถปเจดยบรรจพระธาตของทานไวเปนอนสรณแกกลบตรสดทายภายหลงไดกระมง

- เสรจแลวออกเดนทางไปยงสถานทแสดงยมกปาฏหารย

ดวยเหตทพระโคดมบรมครทรงประกาศพระวนยบญญตหามภกษแสดงปาฏหารย จงเปนเหตให

เหลาเดยรถยนกบวชนอกพทธศาสนากลาวโจมตวาคณวเศษของพระพทธศาสนานนไมมจรง การ

จาบจวงลวงเกนดงกลาวรนแรงและขยายวงกวางมากขนโดยลาดบ เพอระงบความระคายเคองให

หายราคาญ องคพระชนะมารจง ออกพระโอษฐประกาศวา เราบญญตหามเฉพาะสาวกแส ดง

ปาฏหารยเทานน หากองคศาสดาจะเปนผแสดงเองเราหาไดหามไม เราแสดงยมกปาฏหารยในวน

อธษฐานเขาพรรษาทเจด ณ โคนตนมะมวงชานเมองสาวตถ เมอถงวนพระมหามนกาหนดนดหมาย

มหาชนประมาณมไดมาเฝารอชมพทธกฤดาภนหาร เมอแสดงฤทธาปาฏหารยปราบทฐของพวก พาล

ชนพอสมควรแกอธยาสยแลว เลยเสดจขนไปจาพรรษายงดาวดงษเทวโลกเพอแสดงธรรมโปรดพทธ

๒๖

มารดา ในพระวรรษาท ๗ นน พระเจาอโศกมหาราชทรงสรางสถปใหญเปนอนสรณไวตรงทแสดง

ยมกปาฏหารยนน ปรากฏรองรอยเปนหลกฐานอยตราบเทาทกวนน

เวลา ๑๑.๒๐ น. กลบมาฉนภตตาหารยงภตตาคารทโรงแรม แลวออกเดนทางตอไปลคเนาว

(Lucknow) เมอเวลา ๑๒.๒๐ น.

ลคเนาว (Lucknow) เปนเมองหลวงของรฐอตรประเทศ (UP) ระยะทางสาวตถไปลคเนาว ราว ๑๗๐

ก.ม. คณะของเราไปถงเมองลคเนาวเมอเวลา ๑๗.๓๐ น. เขาพกท Hotel Clarks Avadh, Lucknow

เราเขาพกหอง ๑๐๔

- เวลา ๑๘.๐๐ น. นดกนเดนชมเมองหลวงของเขา เพราะทนเราเพงมาเปนครงแรก ดแลวกไมตางกน

เทาไร คนมากทไหนความวนวายกมมากเทานน เขาพาเราเดนไป Sahara Mall ระยะทางไกลโข คะเน

วามากกวา ๒ ก.ม. คณจวซอมดโกนและชอนถวาย ขากลบชวนกนนงสามลอ (Taxi) คณะเราไมรจะ

เรยกรถทไหน สอสารกนอยางไร เพราะคนพนเมองสวนใหญเขาพดกนแตภาษฮนด นบเปนโชคด

ของพวกเราพบวยรนใจดมกรณาซอนมอเตอรไซดกนมา สนนษฐานวานาจะเปนนกศกษา พอจะ

สอสารกนดวยภาษองกฤษได จงถามเขาเรองจะจางรถใหไปสงทโรงแรม เขากลกจอเปนธระเดนไป

เรยกรถ เจรจาและตอราคาใหเรยบรอย ทงกาชบวาใหเงนคารถเทาทเขาตกลงเทานน ขนาดนนเมอถง

ปลายทางแลวยงขอเพมพเศษ นแหละทเขาวาแขกมนขขอโดยแท พวกเราหลายคนตองใชรถสองคน

นงรถสามลอ (Taxi) แขกกนลมชมเมองหลวง สนกดเหมอนกน ถงทพกเมอเวลา ๑๙.๔๕ น.

วนองคารท ๔ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗

- เวลา ๐๖.๑๕ น. ออกเดนทางจาก Lucknow ไปเมองอคระ เราพาชาวคณะทาวตรเชาบนรถ เสรจแลว

เรานงชมววทวทศนสองขางทาง ลวนเปนวถชวตชนบท ดเปนธรรมชาตเพลนด เสนทางนเราเพงมา

เปนครงแรก ระหวางทางไมมภตตาคาร หรอรานอาหารพอทจะแวะรบประทานกลางวนได ทางทวร

ตองจดอาหารปคนคไปจอดรบประทานกลางทาง

- เมอเวลาราว ๑๑.๐๐ น. เลอกไดปาไมทหางไกลชมชนเพอความมนใจวาปราศจากกลนและสงอนไมม

ใครพงประสงค ปผาพลาสตคกบพนดน เราลงมาฉนอาหารกบชาวคณะกลมหนง บางคนนง

รบประทานอยบนรถ ฉนไปไดสกครเดยว ทงเดกทงผใหญเกอบ ๑๐ คนพากนมายนมงดพวกเรา

รบประทานอาหาร ชายสงวยคนหนงมอถอเชอกผกคอลงทเขาเลยงไว กยงพาล งมายนดพวกเราดวย

เขาออกมาทาสวนอยในละแวกนน พอเหนรถบสใหญจอดจงพากนทงงานมาสงเกตการณ แลวกไม

ยอมไปไหน แสดงวาคงไมมรถใหญวงผานแลวมาจอดอยางนบอยนก พวกเรารบประทานอมกนแลว

ยงมอาหารสวนทเหลออกมาก เพราะทางบรษททวรจดเตรยมไปเต มท กเลยยกสวนทงหลายเหลานน

ใหแกพวกเขา ทาทางดใจมากทวนนเขาจะไดกนของแปลก จากปกตประจาวน

๒๗

เราเขาใจเอาเองวาคนฮนดไมไดสมาทานมงสวรต เปนเพยงวฒนธรรมการบรโภคทนยมกน

พชผกเปนพน แตถามเนอสตวทลทธศาสนาไมไดหาม (เชน เนอโค-กระบอ) พวกเขากกน

- ฉนอาหารเสรจแลวเดนทางตอ มงไปสงกสสนคร เสนทางไปสงกสสะมสตวปาธรรมชาตใหชมอยาง

นาตนตาตนใจ เชน นก กระเรยน ทนยมอยกนเปนค มใหเหนทวไป ตามทองทง นกยงหากนอยใกลๆ

ชมชน ใกลบานคน เดนขามถนนตดหนารถกม บางตวนอนผงแดดอยบนหลงคาบาน ตกเยนมาบนขน

นอนบนตนไมใหญรมถนนทรถวงผานนนเอง นลกาย ซงเปนสตวปาทม ฉายาวา “ ตวเหมอนมา หนา

เหมอนกวาง คางเหมอนวว หวเหมอนแพะ มเขาเหมอนแกะ” กพบมากในแถบน เทยวหากนอยเปนฝง

คณะเราพบฝงหนงหลายสบตวหากนอยในทง เคยเหนทอนฝงละ ๒-๓ ตว แตทนมมาก มนออกจาก

ปามาหากนพชไรเขา เขาปรบมอไล หรอเอาไมขวางปา มนกวงหน แสดงใหเหนชดวาคนกบสตวอย

รวมกนฉนญาตมตรดวยจตเมตตากรณาในฐานะเพอนผรวมโลกเกดแกเจบตาย ไมเบยดเบยนทารายซง

กนและกน เมอไปเหนกบตาแลวกไมนาจะอศจรรยแปลกใจวาเหตไรเรองราวตางๆ หลายแห งท

ปรากฏในชาดก คนกบสตวจงสามารถพดจาสอสารซงกนและกนไดดวยไมตร

- เวลา ๑๒.๐๐ น. ถงสงกสสะ สถานททพระองคเสดจลงจากดาวดงษเทวโลกในวนมหาปวารณาออก

พรรษาคารบท ๗ นน ดงไดกลาวไวแลวถงมลเหตทเสดจขนไปจาพรรษายงดาวดงสเทวโลก ในเรอง

สถานทแสดงยมกปาฏหารย ในพรรษานนประชาชนชาวมนษยโลกราลกอาลยในพระศาสดามาก ดวย

ไมทราบกาหนดวาจะเสดจกลบคนมายงพนพภพปฐพเพลาใด บงเกดความปรวตกกงวลกระวายใจไป

กนไปทวในหมพทธบรษท ทงคฤหสถและบรรพชต จงพรอมใจกนอาราธนาพระโมคคลลานะอคร

สาวกเบองซาย ผเลศแลวไปดวยฤทธเหาะขนไป กราบทลถามพระโลกเชษฐยงเทวโลก วาจะเสดจคน

พนพภพ ณ เพลาใด พระจอมไตรมพทธวจนะตรสตอบวา เราจะกลบคนไปในวนมหาปวารณาออก

พรรษา จะเสดจลงยงสงกสสะนครทวาร เพลานนไฟนรกจะดบชวครยาม สตวโลกทง สาม คอ มนษย

เทวดา และนรย กภมจะไดเหนเราพรอมกน ความสาคญแหงพทธสถานแหงนมด งวสชชนามาโดยยน

ยอ ฉะนแล

- เบองลางกอนเดนขนไปบนซากสถปมเสาศลาพระเจาอโศกมหาราชปรากฏหลกฐานอย และมแปลก

กวาทแหงอนกคอหวเสาเปนรปชาง ขางเสามตนไมใหญ นกยงผตวหนงจบกงไมอยบนนนอยาง

เพลดเพลนเจรญใจมไดหว นเกรงภยอนตรายใดๆ แ มจะมแขกแปลกหนาอยางคณะเราเขามาเยอน เขา

คงถอเสมอนเพอนญาตมตรสนทสนมมาเยยมชมถนของเขา มไดเพงเลงเหนพวกเราเปนศตรหม มาร

รายหมายมาพฆาตฆาต เขาจงสงบนงทาทมองดหมเราดวยไมตรไมวางตา

- เราพาชาวคณะสวดสรรเสรญคณพระรตนตรย แลวนงสมาธภา วนาเปนเวลานานพอสมควร หลงจาก

นนเกบภาพเปนทระลกตามอชฌาสย เพราะทแหงนมใชมาไดงายๆ ดวยระยะทางและการสญจร แมเรา

เองกเพงมโอกาสมาครานเปนปฐม สมควรแกเวลาแลวจงออกเดนทางตอไปเมองอคระ

๒๘

- เวลา ๑๘.๑๐ น. ถงเมองอคระ รฐอตระประเทศ เขาพกท Clarks Shiraz Agra India เราพกหอง ๑๑๗

วนพธท ๕ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ ขน ๔ ค าเดอน ๔ ปมะเสง

- เวลา ๐๗.๓๐ น. ออกเดนทางจากทพกเพอไปชมทชมาฮาล สงมหศจรรยของโลก และพระราชวงอคร

ฟอรด ในสมยทอสลามปกครองอนเดย

- ทชมาฮาล อนสรณสถานแหงความรกของพระเจา และพระนางมมตส ตงอยรมฝงแมน ายมนา แมน าน

ถอวาเปนเสนเลอดสาคญของเมองอคระ พระราชวงของพระเจาอเทน ราชาธบดแหงนครโกสมพก

ตงอยรมแมน าน ดงไดกลาวแลวนน เรา ไมไดหาขอมลเกยวกบแมน านเพมเตม ทราบแตเพยงวาเดลล

เมองหลวงในยคสมยปจจบน ซงตงอยเหนอเมองอคระขนไปกมแมน านไหลผาน พระราชวงอค

ระฟอรดของกษตรยราชวงศโมกลในสมยทมาปกครองอนเดยกตงอยรมแมน าน ตรงขามกบทชมาฮาล

ศาสนสถานของฮนดทสรางขนใหมทเดลล ในปจจบนสมยทเรยกวาอษราธาม กตงอยรมฝงแมน ายม

นานเชนกน

- คณะของเราชมความมหศจรรยของทชมาฮาลแลวจงมาชมพระราชวงอคระฟอรด ในสวนรายละเอยด

เราจะไมสาธยายใหเปลองเวลา ทานผใดสนใจหาโอกาสไปชมเองดกวา ดง โบราณภาษตทานกลาวไว

วา “ สบปากวาไมเทาตาเหน” ตอจากนนกลบมาฉนอาหารทภตตาคารในโรงแรมทพก Clarks Shiraz

Agra India เมอเวลา ๑๑.๓๕ น.

- เวลา ๑๒.๒๐ น. ออกเดนทางไปเดลล ระยะทางจากอคระไปเดลลราว ๒๐๐ ก.ม. ถนนสะดวกดสมกบ

เปนทางดวนสายหลกมงเขาเมองหลวง ซงมชอเรยกวา Yamuna Express Way แวะพกเขาหองสขา

ระหวางทาง ธรรมชาตระหวางสองขางทางสายดวนเขาสเมองหลวงตางจากเสนทางในชนบทอย าง

เหนไดชดเจนคอ ไมมสตวปา หรอนกนานาชนดใหเหนเลย ตลอดระยะทางเกอบรอยกโลเมตรกอนถง

เดลล ซงเรากพอจะเขาใจวาเปนปกตวสยธรรมดา ไมวาสถานทใดเมอความเจรญทางดานวตถมมาก

แลวไซร ความมนคงทางดานจตใจยอมลดนอยถอยลง จนเมอรถแลนเขาไปถงชานพระนครเดลลแลว

เราจงกระจางแจงชดเจนยงขน เมอเหนจาวเวหาคอพญานกอนทรยทงหลายนบพนนบหมนดาษดน

ทวไปในเขตชานเมองหลวง เขามารอหาเหยอหาอาหารจากกองขยะของชาวเมองทกองเปนภเขา ฉะน

เลาเหลานกนอยทมกาลงดอยกวาเขาทไหนเลยจะเขามาใกลได เราอยากจะพดวานบเปนมหาอาณาจกร

ใหญของนกเหยยวแหงหนงทเดยวในโลกน

- เวลา ๑๗.๐๐ น. แวะชมอษราธาม อนสรณศาสนสถานของลทธฮนด เราเคยเขามาชมคราวหนงแลว

เมอมาเขาเฝาสมเดจพอในครงทสาม เราอาจเปนคนใจแคบทไม ไดตนตาตนใจอะไรกบสงแปลกๆ

ใหมๆของศาสนาเขาสกเทาไร เขาพาไปชมกชมไปอยางนนเอง จงจะไมขอวพากษพดไปใหเปลอง

เวลา

๒๙

- เวลา ๑๘.๒๐ น. เขาพาชาวคณะเราไปชมตลาดสนคา เราเหนวาไมใชสมณกจ จงนงรออยบนรถสอง

คนกบโยมพจดซงออนเพลยดวยเหตทถายทอง สนนษฐานวาจากน าผลไมทเขาบรกา รเมอคาวนไปพก

โรงแรมทลคเนาว พดถงเรองนแลวกใครขอเตอนผจะไปนมสการสงเวชนยสถานยงแดนพทธภม หาก

ใครยงไมเคยดมน ามะมวงแลวอยาไปลองเปนอนขาด เราเคยมประสบการณไดรบทกเวทนาเพราะ

ทองเสยดวยเหตนมาแลวเมอไปครงแรก มใชวาของเขาไมด เพราะไมไดเปนกนทกคน ขนอยกบความ

พรอมของสงขารขนธของเรามากวา วธทปลอดภยทสดกคอ ถาไมเคยแลวอยาไปลอง เพราะจะเปน

ทกขระหวางเดนทาง

- ชาวคณะเราเดนชมสนคากนเพลนจนเวลา ๒๐.๐๐ น. จงพากนกลบมาขนรถ เขาพาไปพกทโรงแรม

เรดสน ( Radisson Hotel Ghaziabad) ถงทพกเมอเวลา ๒๐.๔๕ น. ระยะทางไมไกลมาก แตการสญจร

ตดขดตามปกตวสยเมองหลวง โรงแรมนดมากสมกบเปนธรกจบรการในเขตนครหลวง เราพกหอง

๒๐๕

วนพฤหสบดท ๖ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ ขน ๕ คาเดอน ๔ ปมะเสง

- เวลา ๐๘.๐๐ น. ออกจากโรงแรมไปสถานทแสดงมหาสตปฏฐาน รายการนเปนโปรแกรมแถมพเศษ

คอเมอจะไปเดลล เรานกถงรฐเลกๆ รฐหนงซงพระตถาคตเจาเคยเสดจมา ในครงนนมชอวา กรรฐ ม

เมองหลวงชออนปตถะ ทราบเพยงวาปจจบนอยในเขตเดลล เมอถามผแทนมา ยดวาเคชนทวรทพาเรา

ไป กทราบวาอยในเขต Delle (เราลมพดถงไปวา พระธรรมทตททางบรษททวรจดไวตอนรบคณะของ

เราตลอดการเดนทางนน ทานไดแยกตวกลบไปพทธคยาเมอวนท คณะเรามาถงลคเนาว ดวยบรการ

รถไฟ) เมอชาวคณะเราประสงคจะไปเยยมชม เธอกยนดเตมใจแถมบรการใหเปนแพคเกจพเศษ

- คณะเราเดนทางไปถงสถานทดงกลาวเมอเวลา ๐๙.๐๐ น. ปรากฏหลกฐานวาพระเจาอโศกมหาราช

โปรดใหจารกขอความบนกอนหนซงมสณฐานเปนเนนเขานนวาเปนสถานททพระบรมศาสดาเคย

เสดจมาแสดงธรรมเทศนามหาสตปฏฐานสตร ณ ทตรงน

- ณ กรรฐน ปรากฏพระอรหนตสาวกรปหนงทไดรบการยกยองจากพระศาสดาวาเปนเอตทคคะ (เปน

เลศ)ทางดานผบวชดวยศรทธา นามวาพระรฐบาล หรอรฐปาละ กลาวคอสมยเมอพระโคดมบรมคร

ประกาศพระศาสนาอย ณ แวนแควนนครงนน มานพหนมบตรชายคนเดยวของเศรษฐไดฟงธรรมแลว

เกดศรทธาเลอมใสใครจกบวช จงทลขอบรรพชาอปสมบทกบพระผมพระภาค ทรงมพระพทธฎกา

ตรสตอบวา เธอจงไปบอกบดามาดาใหอนญาตกอน เมอรฐบาลกลบไปยงเรอนเพอบอกบดามารดา ทง

สองกหาอนญาตไม แมวาบตรชายจะออนวอนรองขอดวยประการใดกตาม เพราะหวงใหมมครอบครว

รกษาสมบตจานวนมากของตระกลสบตอไป เมอไมสมปรารถนาหนมนอยรฐบาลจงประทวงด วยการ

ไมบรโภคอาหารและน าเปนเวลานานวน จนเพอนอดสงสารมได จงไดเขาไปออนวอนบดามารดาโดย

๓๐

เหตผลวา คณพอคณแมอนญาตใหเขาบวชเถด เมอบวชแลวเขาทน ความลาบากมไดกจะลาสกขามา

เปนลกของทานเชนเดม หรอหากเขายงบวชตอไปกยงไดชอวาบตรของทานยงมชวตอย แตถาเขาอด

อาหารจนหาชวตไมเสยแลว ทานกจะไมมโอกาสไดพบเหนเขาอกตอไป บดามารดาของหนมรฐบาล

จนใจ จงจาเปนอนญาตใหบวชดวยความขดเคอง เม อบวชแลวทานไดตามพระศาสดาไปบาเพญเพยร

อยยงพระเชตวนวหาร เมองสาวตถ นาน ๑๒ ปจงไดบรรลพระอรหตผล แลวกลบมาเยยมโยมบดา

มารดายงมาตภมกรรฐ ครงนนทานเขาไปพกอยในพระราชอทยาน พระเจาโกรพยราชทอดพระเนตร

เหนพระรฐบาลแลวทรงจาได เพราะตระก ลของทานกบพระราชวงศคนเคยกนมาอยางดเปนเวลานาน

จงทรงเขาไปนมสการแลวทรงสนทนาตรสปจฉาในขอสงสย วาเหตไรพ ระรฐบาลจงออกบวชเลา

เพราะขาพเจาเหนคนทออกบวชโดยมากนน ๔ จาพวก คอคนชรา ๑ คนเจบปวย ๑ คนสนโภคทรพย

๑ คนสนญาตมตร ๑ แตนทานยงหนม รางกายหรอกแขงแรง สมบรณดวยโภคทรพย แวดลอมดวย

ญาตมตรและบรวาร มเหตอะไรทาใหทานตองออกจากเรอนไปบวชหรอ

- พระรฐบาลถวายพระพรวสชชนาพระเจาโกรพยะราชดวยมธรภาษตคาถาความวา ดกอนมหาบพตร อา

ตมภาพไดฟงพระธรรมเทศนา เรอง ธมมทเทส ๔ ประการ จากพระบรมศาสดา แลวจงออกบวช ธม

มทเทส ๔ นเปนไฉน ขอมหาบพตรพงตงพระทยสดบเถด

๑. อปะนยะต โลโก โลกคอหมสตวอนชราตอนไปอย

อทธโว เปนผไมยงยน

๒. อะตาโณ โลโก โลกไมมผตอตาน

อะนะภสสะโร ไมมผเปนยงใหญ

๓. อสสะโก โลโก โลกไมมสงเปนของของตน สพพง ปะหายะ คะมะนยง จาตองละทงสงทงสนแลวตองไป

๔. อโน โลโก โลกยงพรองอย

อะตตโต เปนผยงไมอมไมเบอ

ตณหาทาโส จงตองเปนทาสแหงตนหา

- พระเจาโกรพยะราชเมอไดสดบพระธรรมเทศนานนแลวนอมพระทยเลอมใสศรทธาในบวรพทธ

ศาสนา ตรสสรรเสรญเปนอศจรรย แลวเสดจกลบสพระราชนเวศน

๓๑

- เราปลาบปลมใจมากทไดมโอกาสมาราลกถงพระมหากรณาธคณของพระบรมศาสดาทปกแผมายง

สตวโลก ณ สถานทแหงน แมเราเกดมาสดทายภายหลงตงกวา ๒,๐๐๐ ปกยงมบญไดมาแกะตามรอย

พระยคลบาทดวยความเชอมนศรทธาเตมเปยมทวมทนหวใจ นมสการศลาหลกฐานนนแลวจงพาชาว

คณะสวดมนตทาวตรเชา สวดถวายพรพระ เสรจแลวนงบาเพญเพยรถวายเปนพทธบชาอยตรงนนจน

เวลา ๑๐.๐๐ น. สมาชกในคณะเรามาชวนใหเดนทางกลบเพอไปรบภกขายงภตตาคารในโรงแรมทพก

ถงทนนเมอเวลา ๑๑.๓๐ น.

- เมอคณะญาตธรรมเสรจภารกจมอกลางวนกนแลว ตางเกบขาวของเฉพาะตน ของใครของทาน แลว

ขนรถไปรบแพคเกจพเศษแถมฟรนอกกาหนดการอก เพราะมเวลาเหลอเขาจงพาไปชมประตชย

- ประตชย หรอประตอนเดย (India Gate) สรางดวยหนทรายแดงเปนแทงทบ รปแบบเปนประตทรงโคง

สง ๔๒.๓๕ เมตร กวาง ๙.๑ เมตร สวนโคงของซมประตสง ๒๒.๘ เมตร ออกแบบโดย เซอร เอด

เวรด ลตเยนส เปนสถาปตยกรรมในยคอาณานคมทสาคญแหงหนงในกรงเดล สรางเสรจเมอป พ.ศ.

๒๔๗๔ เพอเปนอนสรณแกทหารทพลชวตในสงครามครงสาคญๆ ของอนเดย เชน สงครามโลกครงท

๑ และสงครามอฟกนไดจารกรายชอของทหารทเสยชวตในสนามรบ จานวนรวมกวา ๗๐,๐๐๐ นาย

และทหารนรนามอกไมทราบจานวน มอกษรจารกเปนภาษาฮนดวา "อมร ชะวาน ชโยต" (อมร-ผไม

ตาย, ชะวาน-ทหาร และ ชโยต-ความรงเรอง หรอความสวาง) ชาวเขาและชาวเราตางพากนลงไป

ถายภาพเปนทระลก

- ตอจากนนรถพาไปชมบรเวณศนยราชการ อาคารฐสภา(นงชมอยบนรถ) แลวพาไปชมพพธภณฑ

มหาตมะคานท ตอดวยพพธภณฑทานเยาวหรา เนรห อดตสองผนาคนสาคญของอนเดย แลวจงไป

สนามบนนานาชาตอนทราคานท

- เวลา ๑๕.๓๐ น. ถงสนามบน เชคอนแลวรออยทนน เพอรอเดนทางกลบประเทศไทยดวยสายการบน

เดยวกนกบขาไป เทยวบนออกจากอนเดย ๑๘.๑๕ น. (เวลาทองถน) ถงสวรรณภมดวยความสวสดม

ความสขทกถวนหนาเมอเวลาประมาณใกลเทยงคน คณกตตมารอรบเราไปพกทบาน เวลา ๐๕.๐๐ น.

ของวนรงขนมาสงเราทสนามบนสวรรณภม เพอใชบรการสายการบนไทยสไมล ของการบนไทย มา

ลงสนามบนอดรธาน ซงโยมอญชล ตวงทวทรพย มศรทธาจองตวให ทงวนเดนทางไปเมอ ๒๒ ก.พ.

และเทยวกลบในวนน

๓๒

- อนง การไปแสวงบญครงนเรายงไดรบความอนเคราะหคาใชจายในการเดนทางทงหมดจากโยมอญชล

พรอมครอบครว และ คณมารตน-คณบษบา เรอกเซกเกอร จงขอจารกน าใจความเลอมใสศรทธาของ

ทงสองครอบครวนเปนอนสารานยธรรมฝากไวดวย บญกศลและความดดวยประการใดๆ ทงปวงอน

จะพงบงเกดมจากการไปเขาเฝาสมเดจพอเปนคารบ ๔ ในครงน ขอใหทานผมอปการคณทงหลาย จงม

สวนอนโมทนากศลดงกลาวทกประการดวยเทอญ