පටිච්චසමුප්පාදය හා රහතන්වහන්සසේ ·...

Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

පටිච්චසමුප්පාදය හාරහතන්වහන්සසේ

scientificbuddhist.wordpress.com


පටිච්චසමුප්පන්න ධර්මවල ස්වභාවයNature of Causally originated Phenomena

කතසමච භික්ඛසව, පටිච්චසමුප්පන්නා ධම්මා? ජරාමරණං භික්ඛසව අනිච්චංසඞඛතං පටිච්චසමුප්පන්නං ඛයධම්මං වයධම්මං විරාගධම්මං නිසරොධධම්මං.ජාති.. භසවො.. උපාදානං.. තණහා.. සවදනා.. ඵස්සසො.. සළායතනං.. නාමරූපං..විඤ්ඤාණං.. සඞඛාරා.. අවිජ්ජා භික්ඛසව අනිච්චා සඞඛතා පටිච්චසමුප්පන්නාඛයධම්මා වයධම්මා විරාගධම්මා නිසරොධධම්මා. ඉසම වුච්චන්ති භික්ඛසව

පටිච්චසමුප්පන්නා ධම්මා. - පච්චුපප්පන්න සූත්‍රය ස.නි. 2- 1.2.10

පටිච්චසමුප්පන්න ධම්මවල ස්වභාව

අනිච්ච(සවනස්වීමට ලක්වන)

සඞඛත(උපත, වැනසීම හාසවනස්වීමසපන්නුම්කරන)

පටිච්චසමුප්පන්න

(ප්‍රතයසයන් හටගත)

ඛයධම්ම(ක්ෂයවීමටලක්වන්නාවු)

වයධම්ම(වැනසීමටලක්වන්නාවු)

විරාගධම්ම(අත්හළ යුතු)

නිරරොධධම්ම

(නැසියයුතු)


පටිච්චසමුප්පාදය දැකීමSeeing the Process (Causal Co-origination)

පටිච්චසමුප්පාදය අතිශයින්ම ගැඹුරුවූද ගැඹුරු සපනුමින්ද යුත් බව බුදුරජාණන්වහන්සසේ සනොසයක් අවසථ්ාවල සපන්වා ඇතිබව සබොසහෝ සූත්‍ර වල සපසනනකරුණකි. ප්‍රතය සමුප්පාදය මුල් සකලවරක් සසවිය සනොහැකි, ප්‍රතයයන් විසින්ඔවුසනොවුන් සපොෂණය වන සංකීර්ණ ක්‍රියාවලියකි.

තවද පටිච්චසමුප්පාද සූත්‍ර වල ප්‍රතය වශසයන් සගන ඇත්සත් උපනිසස්ය ප්‍රතයයසහවත් ප්‍රධාන වශසයන් මුල්වන ප්‍රතයය හා ආහාර ප්‍රතයය බව වැටසහන කරුණකි.එයින් ප්‍රතය සමුප්පාදය උපනිස්සය ප්‍රතයයට පමණක් සීමාසේ යැයි කිසිවිටකත්සනොසලකන්න. එබැවින් පටිච්චසමුප්පාද විෂයපථය බුදුරජාණන් වහන්සසේලාසේසර්වඥතා ඤාණයට පමණක් විෂය වන අතිශයින්ම ගැඹුරු අනන්ත නය (ක්‍රම)සහිත පට්ඨාන ධර්මයයි.

පටිච්චසමුප්පාදය පිළිබඳ ප්‍රධානම සූත්‍ර 'අවිජ්ජා පච්චයා සංඛාරා' යනුසවන් ආරම්භකළද, බහුතරයක් සූත්‍ර ආරම්භ වන්සන් 'චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූසපච උප්පජ්ජතිචක්ඛුවිඤ්ඤාණං තින්නං සඞගති ඵස්සසො. ඵස්ස පච්චයා සවදනා...' යනුසවන්ඵස්සසයන් ආරම්භ වන පරිද්සදනි.

සමයට සහේතුව වන්සන් ආස්‍රව හා උපාදාන සහිත අපට, ‘අවිද්‍යාව’ ප්‍රකටවසනොසපනුනත් ‘ඵසස්’ ක්‍රියාවලිය ප්‍රකට වන බැවිනි. සම් නිසා පටිච්චසමුප්පාදඅවසබොධයට සවර දරන සයෝගීන් ඵස්සය දැකීම සහොඳම ආරම්භක සථ්ානය වනනිසා ඵස්සය අනිවාර්යසයන්ම හඳුනාගත යුතුය, ප්‍රකටව දැකිය යුතුය, සතිසම්පජඤ්ඤසයන් බහුලව අනුපස්සනා කළයුතුය.


ඇස මගින් ඵසස්ය හඳුනාගැීමUnderstanding ‘Process of Contact’ through Eye

“චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූසපච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤඤ්ාණං තින්නං සඞගති ඵස්සසො”

රූප

(වර්ණ)චක්ඛායත

නය

චක්ඛු

විඤ්ඤාණය

1. චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණං

3. තින්නං සඞගති ඵස්සසො (කරුණු තුනක ක්‍රියාවලිය ඵස්සය සේ)

ඵස්රසොචක්ඛු සම්ඵස්සය

[චක්ඛායතනපච්චයා චක්ඛුවිඤ්ඤාණං]

ඤාතික සූත්‍රය ස.නි.2 -1.5.5

ීසරෝගී ඇස




දුර්වලඇස

සබෝලය

සගය

ගස

වාහනය

වාහනය

වාහනය ගැන

සබොඳවූ

සපීම

වාහනය ගැන

සපීම

ගස ගැන

සපීම

සගය ගැන

සපීම

සබෝලය ගැන

සපීම

රූප

(වර්ණ)චක්ඛායතන

(ඇස)චක්ඛුවිඤ්ඤාණය

(රපනීම)

විචල්‍යය/අනියතVariable



විචලනයවනඅක්ෂය

(අනියතලක්ෂණය

)


සළායතනසයහි ඵස්සයContact in all 6 Sense bases

අරමුණ Object

ආයතනයSensebase

විඤ්ඤාණයKnowing

ඵස්සContact

රූප (වර්ණ) චක්ඛායතනයචක්ඛු


චක්ඛු සම්ඵස්සය

සද්ද සසොතායතනයසසොත


රසොතසම්ඵස්සය

ගන්ධ ඝාණායතනයඝාණ


ඝාණසම්ඵස්සය

රස ජිේහායතනයජිේහා


ජිව්හාසම්ඵස්සය

සඵොට්ඨබ්බ කායායතනයකාය


කායසම්ඵස්සය

ධම්ම මනායතනයමසනො


මරනොසම්ඵස්සය


ඵස්සසයහි ස්වභාවයNature of Contact

රූප (වර්ණ) චක්ඛායතනයචක්ඛු



සද්ද සසොතායතනයසසොත



ගන්ධ ඝාණායතනයඝාණ



රස ජිේහායතනයජිේහා



සඵොට්ඨබ්බ කායායතනයකාය



ධම්ම මනායතනයමසනො



අනිච්ච, සඞඛත, පටිච්ච-සමුප්පන්න, ඛයධම්ම,වයධම්ම, විරාගධම්ම,නිසරොධධම්ම





ඵස්සය ප්‍රතයසයන් ...Effective Processes of Contact …

සේදනා (විඳීම -අරමුසණහි

රස බැලීම)සංඥා

(හඳුනා ගැීම)

සංසචතනා(සිතීම)

ඵස්ස[ අරමුණ +ආයතනය විඤ්ඤාණය ]

ඵස්සය නිසා අරමුසේ රස

බැලීසම් ක්‍රියාවලික්

ආරම්භවීම සහෝ සපෝෂණය

වීම සහෝ සිදුසේ

ඵස්සය නිසා සිතීසම්

ක්‍රියාවලික් ආරම්භවීම

සහෝ සපෝෂණය වීම

සහෝ සිදුසේ

ඵස්සය නිසා අරමුණ හඳුනා ගැීසම් ක්‍රියාවලික්

ආරම්භවීම සහෝ සපෝෂණය වීම සහෝ සිදුසේ





නිබ්සබ්දික පරියාය සූත්‍රය අ.නි. IV, ඡක්ක නිපාත 6.2.1.9


සවදනා, සංඥා හා සංසච්තනා ක්‍රියාවලිProcesses of Sensation, Perception & Volition

ඵස්ස ක්‍රියාවලිසේ අරමුණ

නිසා හටගන්නාවු

විඤ්ඤාණසයන්

අරමුරණහි නිමිති-රසය

විඳීම

තවදුරටත් නිමිත්සතහි

වයංජන සසොයමින්

වයංජනයන්හි රස විඳීම

නිමිත්සතහි අනුවයංජන

සසොයමින්

අනුවයංජනයන්හි රස

විඳීම

විඤ්ඤාණසයන්

දැනගන්නාවූ සපර

හඳුනාරනොගත් අරමුණක්

ගැන ස්ව-අත්දැකීසමන්

සහෝ හඳුනාගත්

සකසනකුසේ උපකාර

උපසදස් අනුව

අභිනවරයන් හඳුනා

ගැනීම

අභිනවසයන් හඳුනාගත්

සද් මතක තබාගැනීම

සපර ගබඩාකළ මතකය

හා සැසඳීරමන් නව

අරමුණු හඳුනාගැනීම

විඳීම හා හඳුනාගැීම යන

ක්‍රියාවලින්සගන්

සපෝෂණය ලබන්නාවූ

සිතීසම් ක්‍රියාවලිසේදී,

පහළවන රව්ගවත්ව දුවන

විතර්ක, සංකල්ප, සිතිවිලි

හා අකුසල් සහගත

සංරච්තනා කර්ම ජනනය

කරන්සන්ය. සමසසේ

පහළවන සිතිවිලි දුරු

සනොකරමින් සිතින්

ඉවසයි නම් ඔහු කුසල්

දහමින් පරිහාණියට

පත්වන බව බුදුරජාණන්

වහන්සසේ දක්වා ඇත.

රවද්‍නා ක්‍රියාවලිය සංඥා ක්‍රියාවලිය සංරච්තනා ක්‍රියාවලිය

ආදිත්තපරියාය සු. ස.නි.4- 1.18.8, මාලුඞඞකයුතත්ත සු. ස.නි.4- 1.10.2, පරිහාණධම්ම සු. ස.නි.4 – 1.10.3


සළායතනසයහි ඵස්සය ප්‍රතයසයන් ...Effective Processes of Contact in 6 Sense bases

ඵස්සContact

රවද්‍නාSensation

සඤ්ඤාPerception

සංරචතනාVolition


චක්ඛු සම්ඵස්සජා සවදනා

රූප සඤ්ඤා

රූප සංසචතනා


සසොත සම්ඵස්සජා සවදනා

සද්ද සඤ්ඤා

සද්ද සංසචතනා


ඝාණ සම්ඵස්සජා සවදනා

ගන්ධ සඤ්ඤා

ගන්ධ සංසචතනා


ජිේහා සම්ඵස්සජා සවදනා

රසසඤ්ඤා

රස සංසචතනා


කාය සම්ඵස්සජා සවදනා

සඵොට්ඨබ්බසඤ්ඤා

සඵොට්ඨබ්බසංසචතනා


මසනො සම්ඵස්සජා සවදනා

ධම්මසඤ්ඤා

ධම්මසංසචතනා

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු

සම්ඵස්සය

චක්ඛු සම්ඵස්සජා

සවදනාරූප සඤ්ඤා

රූප

තේහා

රූප

සංසචතනා

රූප

විතක්කරූප විචාර

සුඛ/ සසොමනස්ස දුක්ඛ/ සදොමනස්ස අදුක්ඛමසුඛ

1. “චක්ඛුඤ්ච පටිච්ච රූසපච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණං තින්නං සඞගති ඵස්සසො”Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

1

ඵස්ස මූලික පටිච්චසමුප්පාද ක්‍රියාවලිය(චක්ඛායතනය ඔස්සසේ) සමතැන්සිට රූප සටහන් මගින් දක්වමු

scientificbuddhist.wordpress.com

අරමුණආයතනය හා විඤ්ඤාණය යන

කරුණු තුසන් ක්‍රියාවලිය 'ඵස්ස' යනුසවන්

සගොනුසකොට හඳුනාගැීම

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු




රූප

තේහා

රූප


රූප



3. “සේදනා පච්චයා තේහා” Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

3

2. “ඵස්ස පච්චයා සේදනා” Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු




රූප

තේහා

රූප


රූප



2

අරමුසණහි වයංජන අනුවයංජන

බලමින් රස විඳින ක්‍රියාවලියක්

පැවැත්වීම නිසා අරමුසණහි සතුටින්

ඇලීමක් සේ. සමය තේහා නම්සේ

ඵස්සය නිසා සේදනා (විඳීම), සංඥා

(හඳුනාගැීම), සංසච්තනා (සිතීම) යන

ක්‍රියාවලි හටගැීම සහෝ සපෝෂණය

කිරීමක් සිදුසේ.

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු




රූප

තේහා

රූප


රූප



5. “උපාදාන පච්චයා භසවො” Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

5විපාක පිණිස

කර්ම සකස්කිරීමභව

4. “තේහා පච්චයා උපාදානං ” Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු




රූප

තේහා

රූප


රූප



4උපාදාන /

'මම / මසේ / මසේ ආත්මය'

උපාදාන චක්‍රය නිතර නිතර දර දමමින් සනොනැවතී දැසවන මහ ගින්නක් බඳු බව උපාදාන සූත්‍රසේ දක්වා ඇත. සමහි නරකම අතුරුඵලය නම්

සමම චක්‍රීය ක්‍රියාවලිය තුලම අකුසල් සංසචතනා සකස්වීසමන් කර්ම රැස් කිරීමයි.

තේහාව නිසා 'අරමුණ සමග සතුටින් ඇලීමත්, ඇසලන අරමුසණන් සතුට ලැබීමත්’ යන සනොනවතින චක්‍රයක් ආරම්භසේ. සමවිට

අරමුණ පමණක් සනොව, සමම සමස්ත ක්‍රියාවලියම 'මම/මසේ/මසේ ආත්මය' යයි සැලකීම උපාදානයයි.

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු




රූප

තේහා

රූප


රූප



7. “ජාති පච්චයා දුක්ඛක්ඛන්ධ” Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

7

6. “භව පච්චයා ජාති ” Vidarshana Bhavana ©2013 K. Jayaweera

රූප

(වර්ණ)

චක්ඛා

යතනය

චක්ඛු


චක්ඛු




රූප

තේහා

රූප


රූප



6

භව

ආයතනානං

පටිලාසභො ඛන්ධානං පාතුභාසවො

ජාති සහවත් ඉපදීම යනු අභිනවසයන් චක්ඛු සසොතාදී ආයතනයන්

කර්මානුරූපව ලැබීමයි පන්සචොපාදානස්කන්ධයන්සේ පහළවීමයි.

ආයතනඇතිවිට ඵස්සය නිරන්තරසයන් සේ. ඵස්සය නිසා දුක්ඛ සදෝමනස්ස

උපායාස සේදනාසවෝ හටගී. සමය මහත් දුක්ඛස්කන්ධසේම සම්භවයයි

කර්ම විපාකදීම වශසයන් පටිසංධි විඤ්ඤාණත් ආයතනත් පහළ කිරීම


විඳීම සිට අකුසල් දක්වා පටිච්චසමුප්පාදයProcess from Sensation to Un-skillful

සවදනා තේහාපර්සේෂණ‘සසවීම’

ලාභය‘ලැබීම’ විනිශ්චය

ආරක්ෂාකිරීම

මච්ඡරිය‘මසුරුකම’

පරිේගහ ‘ග්‍රහණය’

අජ්ස ොසාන

‘මසේ’

ඡන්දරාග

දඬු-මුගුරු අවි ගැනුම්කලසකෝලාහල විවාද

සබොරුකීම් සනොසයක් පාේ හාඅකුසල් දහම්

මහානිදාන සුත්‍රය දී.නි.2.2

“සවදනං පටිච්ච තේහා, තේහං පටිච්ච පරිසයසනා, පරිසයසනං පටිච්ච ලාසභො, ලාභංපටිච්ච විනිච්ඡසයො, විනිච්ඡයං පටිච්ච ඡන්දරාසගො, ඡන්දරාගං පටිච්ච අජ්ස ොසානං,අජ්ස ොසානං පටිච්ච පරිේගසහො, පරිේගහං පටිච්ච මච්ඡරියං, මච්ඡරියං පටිච්චආරක්ඛා,ආරක්ඛාධිකරණං පටිච්ච දේඩාදාන සත්ථාදාන කලහ විේගහ විවාද තුවංතුවංසපසුඤ්ඤ මුසාවාදා අසනසක පාපකා අකුසලා ධම්මා සම්භවන්ති”


දුසක් සිට රහත්බව දක්වා පටිච්චසමුප්පාදයProcess from Suffering to Arahantship

ඉති සඛො භික්ඛසව, අවිජ්ජූපනිසා සඞඛාරා, සඞඛාරූපනිසංවිඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණූපනිසං නාමරූපං, නාමරූපූපනිසං සළායතනං, සළායතනූපනිසසො ඵස්සසො, ඵස්සූපනිසා සවදනා, සවදනූපනිසා තේහා, තේහූපනිසං උපාදානං, උපාදානූපනිසසො භසවො, භවූපනිසා ජාති, ජාතූපනිසං දුක්ඛං, දුක්ඛූපනිසා සද්ධා, සද්ධූපනිසං පාමුජ්ජං, පාමුජ්ජූපනිසා පීති, පීතූපනිසා පස්සද්ධි, පස්සද්ධූපනිසං සුඛං, සුඛූපනිසසො සමාධි. සමාධූපනිසං යථාභූතඤාණදස්සනං

යථාභූතඤාණදස්සනූපනිසා නිබ්බිදා, නිබ්බිදූපනිසසො විරාසගො, විරාගූපනිසා විමුත්ති, විමුත්තූපනිසං ඛසය ඤාණං

උපනිසා සුත්‍රය ස.නි.2 - 1.3.3

අවිජ්ජා සුත්‍රය අ.නි.6 – 10.2.2.1, උපනිසා සුත්‍රය ස.නි.2 - 1.3.3

අසත්ුතරුෂ සංසසේවනයපටිච්චසමුප්පාදය Process (Causal Co-Origination)


පඤ්චීවරණඅවිදයාවසංස්කාරවිඤ්ඤාණනාමරූප

උපාදානතේහාසවදනාඵස්ස

සළායතන

භව ජාති

දුක්ඛශ්‍රද්ධාප්‍රසමොද

යථාභූතඤාණදර්ශනය

සමාධි

සුඛපස්සද්ධි(සංසිඳීම) ප්‍රීති

විමුක්තිවිරාග

(සනොඇලීම)නිබ්බිදා

(සනොබැඳීම)

ක්ෂය කළායයි දැීම

අසයෝනිසසොමනසිකාර

අසති-අසම්පජඤ්ඤ

ඉන්ද්‍රියඅසංවරය

ත්‍රිවිධදුශ්චරිතඅශ්‍රද්ධා

අසද්ධම්ම

ශ්‍රවණය



රහතන්වහන්සසේ රහත්බව ප්‍රකාශ කිරීමArahant’s Declaration of Achievement

“ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්මචරියං, කතංකරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා”

ජාතිය (ඉපදීම) ක්ෂය විය. බඹසර වැස නිමවන ලදී. කටයුතු කරන ලදී. රහත්බව පිණිස කළයුතු අන් කිසිවක් නැත

ඛසය ඤාණං - “ක්ෂය කළායයි දැීම”


සැරියුත් මහරහතන් වහන්සසේසේ ප්‍රකාශයStatement of Arahant Sariputta

“ශාරිපුත්‍ර, රකරසේ ද්‍න්නාවු රකරසේ ද්‍ක්නාවු රතොප විසින් 'ජාතිය ක්ෂය වූවාය, බඹසර වැස නිමවන ල්‍දී, කටයුතු කරන ල්‍දී, රම් රහත්බව පිණිස අරනකක් නැතැයි ද්‍නිමි'යි රහත්බව පවසන ල්‍ද්රද්ද්‍?"

"ඇවැත්නි, ජාතිය කුමක් නිදාන සකොට ඇත්තීද, ඒ නිදානය සගවී යෑසමන් ක්ෂය වූ කල ජාතිය ක්ෂය වූ බව දැන එසසේ ප්‍රකාශ කසළමි."

"ජාතිය කුමක් නිද්‍ාන රකොට ඇත්තීද්‍?". "ජාතිය, භවය නිදාන සකොට ඇත්සත්ය"

"භවය කුමක් නිද්‍ාන රකොට ඇත්රත්ද්‍?". "භවය, උපාදානය නිදාන සකොට ඇත්සත්ය"

"උපාද්‍ානය කුමක් නිද්‍ාන රකොට ඇත්රත්ද්‍?". "උපාදානය, තේහාව නිදාන සකොට ඇත්සත්ය"

"තණ්හාව කුමක් නිද්‍ාන රකොට ඇත්රත්ද්‍?". "තේහාව, සේදනාව නිදාන සකොට ඇත්සත්ය"

"රව්ද්‍නාව කුමක් නිද්‍ාන රකොට ඇත්රත්ද්‍?". "සේදනාව, ඵස්සය නිදාන සකොට ඇත්සත්ය"

"ඵස්සය නිසා ඇතිවන සම් සේදනා තුනකි: සැප, දුක්, උසප්ක්ෂා යන සම් තුන අනිතයය. යමක් අනිතය නම් එය දුක යයි දනිමි. ඒනිසා සම් සේදනාසවන් යම් තෘෂ්ණාවක් උපදීද, එය මා සකසරහි නැත්සත්ය.”

කළාර සූත්‍රය ස.නි.2-1.4.2

සතරුවන් සරණයි!May you find refuge in the Triple Gem!


පටිච්චසමුප්පාදය හා රහතන්වහන්සසේ ·...

Documents