รายงานผลการด าเนนโครงการคลนกเทคโนโลย

เรอง

โครงการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน

หวหนาโครงการ ดร.สายรง ดนโคกสง

ผรวมโครงการ ดร.อทย อนพมพ

ดร.นรา หตถสน นายสภวฒน โสวรรณ น.ส.โฉมสอางค ไชยยงค นางสาววาสนา รงเรอง

ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตร และเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ 2557

บทท 1

รายละเอยดโครงการ 1.1 ขอเสนอโครงการทไดรบอนมต

2

3

1. ชอสถาบนการศกษาทเปนคลนกเทคโนโลยเครอขาย : มหาวทยาลยอบลราชธาน 2. ชอโครงการ : โครงการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน 3. ผรบผดชอบและหรอผรวมรบผดชอบ :

ดร.สายรง ดนโคกสง อาจารยประจ าคณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน หมายเลขโทรศพท 045-353861 E-mail: sairoong2555@gmail.com

ดร.อทย อนพมพ อาจารยประจ าคณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน หมายเลขโทรศพท 045-353816 E-mail: uthaiunphim@gmail.com

ดร.นรา หตถสน อาจารยประจ าคณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน หมายเลขโทรศพท 045-353861 E-mail : narahuttasin@gmail.com นายสภวฒน โสวรรณ ผประสานงานคลนกเทคโนโลย หมายเลขโทรศพท 045-353042 E-mail : ssowanni@yahoo.com นางสาวโฉมสอางค ไชยยงค ผประสานงานคลนกเทคโนโลย หมายเลขโทรศพท 045-353042 E-mail: chaiyang_1@hotmail.com นางสาววาสนา รงเรอง ผเขารวมโครงการ ต าแหนง พฒนากร

เทศบาลเมองเมองศรไค ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลราชธาน มอถอ 094-2756348

2557

4

4. ความสอดคลองกบแผนงาน : การถายทอดเทคโนโลย 5. ลกษณะโครงการ : โปรดใสเครองหมาย ใน ทตองการและกรอกขอมลพรอมหลกฐานตามทระบ 5.1 เปนโครงการตอเนองหรอโครงการทเคยด าเนนการมาแลว (ปทด าเนนการ........) แนบผลการด าเนนงานและผลส าเรจทผานมาประกอบดวย (โปรดดทเอกสารแนบ 2) 5.2 เปนโครงการใหม โดยเปนโครงการท 1) เปนความตองการของชมชน (เกษตรกร แมบานเปนรายบคคลหรอเปนกลม หรอ วสาหกจชมชน หรอ SMEs โดยไดแนบหลกฐานตามแบบส ารวจความตองการ (แบบ สส. 002 - 2 (1)) 2) เปนประเดนปญหา ความตองการ ของจงหวด อสวท. โดยไดแนบหนงสอขอความชวยเหลอทางวชาการ (แบบ สส. 002 - 2 (2)) 3) เปนโจทยความตองการจากการประชมเชงปฏบตการการบรณาการทางดาน วทน. กบจงหวด/กลมจงหวด ป 2554 5.3 เปนผลงานวจยและพฒนาทตองการและมพรอมในการถายทอดฯ (โปรดระบแหลงทนพรอมหลกฐานการ ไดรบทนฯ) 6. หลกการและเหตผล

ดวยลกษณะภมประเทศของจงหวดอบลราชธานทเปนทราบลม ดนเปนดนรวนปนทราย เหมาะแกการท าเกษตรกรรม ชาวบานในชมชนรอบนอกตวเมองมอาชพหลกคอการท านา และอาชพเสรมคอการปลกผกสวนครว หตถกรรมในครวเรอน และรบจาง แตการท านาปจจบนมการลดปรมาณลง สาเหตเนองมาจากปญหาภยพบตทางธรรมชาต เชน น าทวม อกทงชาวบานบางสวนไดขายทดนใหแกนายทน ท าใหตองหนมาท าอาชพรบจางมากขน ถงแมจะมกลมอาชพตาง ๆ เชน กลมท ากระตบขาว และท าขนม ทเกดจากการเขาไปแนะน าของพฒนาชมชนจงหวดอบลราชธาน แตกลมอาชพเหลานนกกระจกตวอยเฉพาะในกลมคนทมความสนใจบางสวนเทานน

จากการลงพนทส ารวจความตองการของเกษตรกรใน 2 เทศบาลต าบล ไดแก 1) เทศบาลต าบลเมองศรไค อ าเภอวารนช าราบ และ 2) เทศบาลต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธาน พบวายงมประชากรบางสวนทมรายไดนอย เนองจากขาดขาดอาชพเสรม ท าใหประสบปญหารายไดไมพอกบคาใชจายในครวเรอน สงผลใหสมาชกในครอบครวตองละทงถนฐานไปรบจางในเมองใหญ เชน กรงเทพมหานคร จงม

5

ชาวบานจ านวนหนง ยกตวอยางเชน ชาวบานโนนงาม หม 7 ในเขตปกครองของเทศบาลต าบลเมองศรไค อ าเภอวารนช าราบ และชาวบานหม 4 หม 14 และ หม 16 ในเขตเทศบาลต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ ไดมความตองการท าอาชพเสรม เชนการเพาะเหดเศรษฐกจ เชน เหดนางฟา เหดฟาง เหดนางรม เหดขอนขาว และเหดโคน เนองจากเปนทนยมในการบรโภค มรปแบบในการบรโภคหลายๆ รปแบบ เปนเหดทเพาะงายใหผลผลตตอบแทนคมคา จ าหนายงาย มชองทางการ จ าหนายอยางเปดกวาง ตลาดมความตองการสงเพราะเปนอาหารทมความส าคญชนดหนงทมสารอาหารจ าพวกโปรตนสง มแปงและไขมนทต า จงเหมาะตอการบรโภคของผทตองการดแลรกษาสขภาพ และสามารถทดแทนอาชพ ทไดรบความเสยหายจากการใชสารเคมทเปนพษในการควบคมแมลงและวชพช

ดงนน โครงการเพาะเหดแบบครบวงจร จงเปนอกทางเลอกหนงใหเกษตรกรท มความตองการสรางอาชพใหมและเสรมรายไดจากศกยภาพในพนท ทมเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรมากมายหลายชนด เชน แกลบ ฟางขาว เปลอกฝกขาวโพด ซงสามารถน ามาปรบสภาพส าหรบการเพาะเหดชนดตางๆ นอกจากนวสดทเพาะแลวสามารถน ามาปรบปรงใหมสภาพเหมาะสมในการเพาะเหดใหมไดอกครง ซงนบไดวาเปนการใชเศษวสดเหลอใชจากการเกษตรในพนทกอนทจะน าไปเปนปยบ ารงดนและรกษาธรรมชาตสงแวดลอมอกทางหนง

7. วตถประสงค : 1. เพอเปนการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดชนดตางๆ ใหแกเกษตรกรซงสามารถน ามาประกอบเปนอาชพหลก หรออาชพเสรม เปนการเพมรายไดใหแกเกษตรกร 2. ผลผลตทไดสามารถน ามาบรโภคในครวเรอน หรอน าไปแปรรปเหด ซงสามารถจดจ าหนายเปนการเพมรายได ใหแก ครอบครวและชมชนไดอกทางหนง 8. กลมเปาหมาย 1. เกษตรกรทมความตองการสรางอาชพ 2. ผน าชมชน เกษตรกร และประชาชนทวไป 3. นกเรยน/นกศกษา ซงจะเปนการเสรมสรางความรส าหรบการน าไปใชประโยชนในอนาคตตอไป 9. พนทด าเนนการ เกษตรกรทมความสนใจตองการเพาะเหด ในเขตพนทเทศบาลต าบลเมองศรไค อ าเภอวารนช าราบ และเขตพนทเทศบาลต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธานและพนทใกลเคยงตามความตองการของเกษตรกร จ านวน 50 ราย โดยพนทจะท าแปลงสาธต 2 แหงเพอเปนศนยเรยนรในชมชนใหยงยน 10. ระยะเวลาด าเนนการ : วนท 1 เมษายน 2557 - 30 กนยายน 2557

6

11. การด าเนนโครงการ 11.1 กจกรรมและวธด าเนนงาน ประกอบดวย เทคโนโลย : การเพาะเลยงเหดแบบครบวงจรโดยเพาะแบบถงกอนเชอ ทอณหภม ประมาณ 29-32 องศาเซลเซยส เหดนางฟา เหดนางรม เหดนางนวล ฯลฯ ใชเวลาเจรญในระยะเวลาเสนใย ประมาณ 1-1.5 เดอน เมอเสนใยเรมรวมตวกนใหถอดส าล เพอใหเกดดอก และรกษาอณหภม ความชนสมพนธ อากาศถายเท ระยะเวลาการเกดดอก 3 -7 วน สามารถเกบเพอบรโภคและ จ าหนายได การเตรยมการ : ประชาสมพนธกจกรรมของโครงการฯ ผานองคการบรหารสวนเทศบาลต าบล

ทงนผสนใจสามารถเขารบการอบรมไดฟร รวมทงแจงความจ านงใหโครงการเดนทางออกไปฝกอบรม และสาธตในพนทของเกษตรกร/ชมชนไดตามความเหมาะสม

คณสมบตของผเขารบการฝกอบรม: - เกษตรกรทมความสนใจและตองการความรในการเพาะเหด

- ไมจ ากดความร แตสามารถอานออกเขยนได วธการถายทอด : อบรมสมมนา โดยการบรรยายและสาธตปฏบต ระยะเวลาในการฝกอบรม 1-2 วน/ครง ขนอยกบความพรอมของผเขารบการฝกอบรม และตดตามผลการด าเนนงานอก ครงละ 1 วน

สอทใชถายทอด : - คอมพวเตอร ภาพนง ประกอบการบรรยายอปกรณ/ชดสาธต - คมอฝกอบรม

เนอหาของหลกสตร: โดยสงเขป ประกอบดวย * การอบรมสมมนา - ความส าคญของการเพาะเหดและหลกการเพาะเหด

- วตถดบทสามารถน ามาเพาะเหด - วงจรชวตของเหดชนดตางๆ - วสดอปกรณในการเพาะเหด

7

- การน าถงเหดทเกดแลวน ามาปรบปรงใหสามารถเพาะใหมไดอก * การสาธต – ปฏบต

- การเตรยมวสด/อปกรณในการเพาะเหด - การเตรยมโรงเรอนเพาะเหด

- ปฏบตสาธตในแปลงทดลอง วทยากรหลก :ดร.อทย อนพมพ สาขาวชาเศรษฐกจพอเพยง คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน การตดตามประเมนผล :

- หลงจากท าแปลงทดลองการเพาะเหดแลว โครงการฯ จะสอบถามทางโทรศพท เพอตดตามการควบคมอณหภม

- ประเมนผลลพธจากการ เกดเหดและการจ าหนาย ตอรายรบทเพมขนของครวเรอน - แบบประเมนโครงการฯ/ผท าแปลงทดลอง

1.2 แผนการด าเนนงาน ( ตามตารางดานลาง) โดยสอดคลองกบ ขอ 11.1

กจกรรม

2556 2557

รวมเงน (บาท)

ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3 ไตรมาสท 4 ต.ค.

พ.ย

ธ.ค.

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย

พ.ค

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

แผนงาน 1. ตดตอประสานงานและจดเตรยมเอกสารเพอใชในการจดฝกอบรม

10,000

2. ส ารวจรายชอเกษตรกรทประสงคจะใหด าเนนการในพนทเปาหมาย รวมทงประชาสมพนธใหผทสนใจทราบ

10,000

8

12. ผลผลต/ผลลพธของโครงการ

ผลผลต/ผลลพธของโครงการ คาเปาหมาย (หนวยนบ) ขอมลทตองจดเกบ

1. จ านวนผรบการถายทอดเทคโนโลย (คน) 50 แบบใบสมคร 2. รอยละความพงพอใจของผรบการถายทอดฯ 85 แบบประเมนผลฯ 3. รอยละผรบการถายทอดฯ มการน าไปใชประโยชน 70 แบบตดตามฯ 4. จ านวนสถานประกอบการทน าผลงานวจยไปใชประโยชน (แหง/ราย)

1 แหง แบบฟอรมการน าไปใชประโยชน

13. ผลทคาดวาจะไดรบ (ผลกระทบ : ทเกดโดยตรงกบผรบบรการและประชาชนทอยในพนทใหบรการ) ทางเศรษฐกจ : ลดคาใชจาย เพมรายไดใหกบเกษตรกร ทางสงคม : เกษตรกรมชวตและความเปนอยทดขน ทางสงแวดลอม: ..........................................................................................................................

3. ด าเนนการจดฝกอบรมและปฏบตในพนทแปลงทดลองเปาหมายทไดส ารวจและเตรยมการไว

110,000

4. ตดตามผลการความกาวหนาในการเกดของเหด และการจดจ าหนายผลต

10,000

5. การบรหารจดการและการตดตามโครงการคลนกเทคโนโลย

10,000

6. รายงานผลการด าเนนโครงการ

แผนเงน 105,000 45,000 150,000 125,000

9

4. งบประมาณขอรบการสนบสนน จ านวน 150,000 บาท มรายการ ดงนโดยมรายการดงตอไปน

1. คาตอบแทนวทยากร 2. คาใชจายในการจดฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยฯ - คาอาหารกลางวนผเขารบการฝกอบรม(20คนx 100 บาทx4มอ) - คาเครองดมและอาหารวาง (20 คนx 25 บาทx16มอ) - คาเอกสารฝกอบรมและเผยแพรทวไป 3. คาน ามนเชอเพลงเจาหนาทและผประสานงาน - เพอเดนทางไปท าการฝกอบรมกลมชาวบาน ( 4 ครงx 500.-บาท)

25,000 29,000

12,000 12,000 5,000 2,000

บาท บาท บาท บาท บาท บาท

4. คาวสดและอปกรณ/อาหารเลยงเชอ 85,000 บาท

5. คาตดตอประสานงานและประชาสมพนธกจกรรม (5 ครงx 1,200) 4,000 บาท

7. การบรหารจดการและการตดตามงานโครงการคลนกเทคโนโลย 4,000 บาท

รวมทงสน (หนงแสนหาหมนบาทถวน)

150,000

บาท

หมายเหต : ขอถวเฉลยจายทกรายการ 15. การตดตาม ประเมนผลและรายงานผล :

รายงานความกาวหนา ปละ 3 ครง ครงท 1 ภายในวนท 3 เมษายน 2557 ครงท 2 ภายในวนท 3 กรกฎาคม 2557 และครงท 3 ภายในวนท 30 กนยายน 2557 ในระบบตดตามคลนกเทคโนโลยออนไลน (Clinic Monitor Online : CMO) พรอมสงขอมลใบสมคร แบบประเมน แบบตดตาม ตามทส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯ ก าหนดสงรายงานฉบบสมบรณภายใน 30 วน หลงจากสนปงบประมาณ ทงน หากไมสามารถด าเนนการใหแล ว เสรจภายในป งบประมาณ จะด า เนนการมหน งส อแจ งส าน กงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯ ใหทราบภายใน 30 วนกอนสนปงบประมาณ พ.ศ. 2555 พรอมกนเงนเหลอมปในระบบงบประมาณของสถาบน 16. การเผยแพรประชาสมพนธการด าเนนโครงการ :

ทกครงทมการจดกจกรรมและมการเผยแพรประชาสมพนธ จะระบวาไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทง ยนดใหความรวมมอเขารวมจดแสดงผลงานคลนกเทคโนโลยในงานนทรรศการตางๆ ทเกยวของ 17. ความรบผดชอบของผรบผดชอบ และผรวมรบผดชอบ : ผรบผดชอบผ/รวมรบผดชอบ ทมรายนามขางตน ไดอานขอความขางตนแลวมความเขาใจ และยนดทจะปฏบตตามเงอนไขของขอเสนอโครงการ และเงอนไขอนๆ ทปรากฏอยในคมอด าเนนงานคลนกเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณพ.ศ. 2557 โดยถองแท จงลงนามยนยนด าเนนงานไวทายโครงการนแลว

10

การเพาะเหดในถง

การเพาะเหดในโรงเรอน

11

ผลผลตทไดจาการเพาะเหดในถง และโรงเรอน

(ดร.สายรง ดนโคกสง) ผเสนอโครงการ

12

1.2 แบบส ารวจความตองการของชมชน

13

1.3 รายละเอยดของกลมทรบการถายทอดเทคโนโลย ในการด าเนนโครงการครงนครอบคลมพนทบรการ 2 เทศบาลต าบล ไดแก เทศบาลต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ และเทศบาลต าบลเมองศรไค อ าเภอวารนช าราบ โดยจะขอกลาวถงประวตความเปนมาของทงสองแหง ดงน

1.3.1 ชมชนบานบวเทง ต าบลทาชาง อ.สวางวระวงศ ประวตความเปนมาของชมชน

ต าบลทาชาง ไดรบการจดตงตามกฎหมายลกษณะปกครองทองทเมอ พ.ศ. 2457 ตอมา พ.ศ. 2526 ไดแยกออกจากอ าเภอวารนช าราบ และไดรบการยกฐานะเปนองคการบรหารสวนต าบลทาชาง ตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย ลงวนท 19 มกราคม 2539 ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบทวไป เลม 113 ตอนท 9 ลงวนท 30 มกราคม 2539 มผลใชบงคบเมอวนท 30 มนาคม 2539 ภายหลงองคการบรหารสวนต าบลทาชาง ไดรบการจดตงเปนเทศบาลต าบลทาชาง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย มผลใชบงคบตงแตวนท 29 สงหาคม 2555 เปนตนไป ปจจบนมนายปรชา เหมะนด เปนนายกเทศมนตร ประกอบดวย 20 หมบาน อาณาเขตตดตอ ต าบลทาชาง มลกษณะภมประเทศสวนใหญเปนทราบลมมเนอท 61 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 37,500 ไร มส านกงานเทศบาลตงอยทถนนสถตนมานกาล หมท 12 บานค านกเปลา หางจากอ าเภอสวางวระวงศ ประมาณ 7 กโลเมตร หางจากตวจงหวดอบลราชธาน ประมาณ 34 กโลเมตร และหางจาก กรงเทพมหานคร 630 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอ ดงน ทศเหนอ ตดกบ ต าบลกดลาด อ าเภอเมอง และอ าเภอดอนมดแดงโดยมแมน ามลเปนเสน กนเขตแดน ทศใต ตดกบ ต าบลนาด อ าเภอนาเยย โดยมล าหวยขาวสารเปนเสนกนเขตแดน ทศตะวนออก ตดกบ ต าบลบงมะแลง อ าเภอสวางวระวงศ มล าหวยค านกเปลาเปนเสนกนเขต แดน ทศตะวนตก ตดกบต าบลบงไหมและต าบลค าขวาง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน ขอมลดานครวเรอน จากขอมลเชงพนท พบวา ต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธาน ประกอบดวย 20 หมบาน นบตงแตบานดงผกขาหมท 1 จนกระทงถงบานฮองออ หมท 20 มจ านวนครวเรอนทงหมด 2,039 ครวเรอน ดงภาพท 1

14

ภาพท 1 จ านวนหมบานและครวเรอนของเทศบาลต าบลทาชาง

จากภาพท 1 จะพบวาหมบานในต าบลทาชางมทงหมด 20 หม แตละหมจะมจ านวนหลงคาเรอนทตางกนตงแต 50-190 หลงคาเรอน (เฉลย 101.95 หลงคาเรอน) โดยพบวาบานค าสรางไชยเปนหมบานทเลกทสดมเพยง 50 หลงคาเรอน และมบานทาชางนอยหมท 10 เปนหมบานทมจ านวนหลงคาเรอนมากทสด รองลงมาไดแกบาน บวเทงหมท 4 และบานทาชางนอกหมท 2 คดเปน 190, 187 และ 174 ตามล าดบ ขอมลดานประชากร ต าบลทาชางมจ านวนประชากรทงสน 7,720 คน มสดสวนระหวางเพศชายและเพศหญงทใกลเคยงกน โดยจ าแนกเปนเพศชายจ านวน 3,947 คน จ าแนกเปนเพศหญง 3,773 คน ซงหากพจารณาเปนรายหมบานพบวาบานบวเทงหมท 4 เปนหมบานทมจ านวนประชากรมากทสด คดเปน 817คน รองลงมาไดแกบานบานทาชางนอย หมท 10 บานบวทา หมท 5 และบานทาชางใหญหมท 6 คดเปน 675 663 และ 538 คน ตามล าดบ ดงภาพท 2

15

ภาพท 2 จ านวนประชากรของต าบลทาชาง

จากภาพท 2 ชใหเหนวาสดสวนของจ านวนประชากรระหวางหญงและชายของต าบลทาชางมสดสวนทใกลเคยงกนมาก (1.04:1) บางหมบานมจ านวนประชากรหญงมากกวาชาย ไดแกบานหนองสะโนหมท 7 บานใหมไทยถาวรหม 14 ซงมความสอดคลองกบจ านวนของประชากรของประเทศทมสดสวนระหวางชายกบหญงทใกลเคยงกนมาก และมแนวโนมทจะมเพศเหญงมากกวาชาย อนจะมผลตอการวางแผนในการประกอบอาชพและการพฒนาในอนาคต ขอมลดานอาชพ จากการศกษาขอมลดานอาชพของประชากรในต าบลทาชางพบวาประชากรในพนทมอาชพทหลากหลาย สามารถจ าแนกออกไดเปน 13 กลมสาขาอาชพ โดยสวนใหญจะมอาชพเกษตรกรรมเปนพนฐาน ซงจากการศกษาพบวาอาชพทมมากทสดของประชากรคอ อาชพรบจางทวไป คดเปนรอยละ 32.66 ของประชากร

16

รองลงมาไดแกอาชพเกษตรกรรม-ท านา ก าลงศกษา และคาขาย คดเปนรอยละ 27.63, 21.01 และ 4.78 ตามล าดบ นอกจากนนยงพบวาประชากรรอยละ 4.65 ไมประกอบอาชพใดๆ เลย ดงภาพท 3

ภาพท 3 จ าแนกอาชพของประชากรในต าบลทาชาง

จากขอมลการศกษาอาชพของประชากรในต าบลทาชางดงภาพท 6 ไดแสดงใหเหนถงความหลากหลายในดานของการท ามาหากนของประชากร อกทงมความหลากหลายของทรพยากรอนน ามาซงรายไดในการทจะเลยงดครอบครว อยางไรกตามจากการศกษายงพบวามประชากรทไมมอาชพ คดเปนรอยละ 4.65 (359 คน) ซงเปนตวเลขทไมนอยเลยทเดยวอนจะสงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชน หรอแมกระทงการสรางปญหาใหกบสงคมโดยรวมในระยะยาว ผวจยจงไดลงพนทเพอศกษาขอมลเชงลกอกครงพบวากลมซงเปนวยรนทยงอาศยอยกบพอแม ไมยอมท าอะไร แตกเปนเพยงสวนนอยทจะตองสรางหรอพฒนาอาชพขนมาเพอใหคนกลมนไดปฏบต เพอจะไดมรายไดในการเลยงดตนเองและไมสรางปญหาใหกบสงคมอกตอไป

17

ปฏทนเกยวกบอาชพ ในดานการประกอบอาชพของชมชนทาชางนน พบวามอาชพคอนขางหลากหลายดงทกลาวไป

แลวในภาพท 3 และหากจะพจารณาถงปฏทนการท างานของประชากรจะพบวาจะมความคาบเกยวของกจกรรม เหนวถการด าเนนชวตของคนในชมชน ตลอดทงเหนชองวางของเวลาท างานอนจะน าไปสการพฒนาอาชพ หรอกจกรรมในการเสรมรายไดใหกบประชากรในชมชนเพอยกระดบคณภาพชวตใหดขนตอไป ดงตารางท 1

ตารางท 1 ปฏทนดานอาชพของประชากรต าบลทาชาง

อาชพ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เกษตรกรรม-ท านา

ปลกผก ไมดอก กลวย ไมผล นาปรง ท านาป

เกษตรกรรม-ท าไร

มนส าปะหลง ปลกผก กลวย ไมผล เลยงสตว

เกษตรกรรม-ท าสวน

มะนาว พททรา พชผก ไมผล ท านาป

เกษตรกรรม-ท าประมง

หาปลา ท านาป

เกษตรกรรม-ท าปศสตว

เลยงไกไข หม วว ท านาป

รบราชการ/เจาหนาทรฐ

ไมผล ปศสตว ท านาป

พนกงานรฐวสาหกจ

ไมผล ปศสตว ท านาป

พนกงานบรษท

ไมผล ปศสตว ท านาป

รบจาง

ไมผล ปศสตว ท านาป

คาขาย

ไมผล ปศสตว ท านาป

อนๆ (จกสาน ตดเยบเสอผา)

พชผก ไมผล ปศสตว ท านาป

18

อาชพของประชาชนในต าบลทาชางในตารางท 1 เปนการจ าแนกกลมอาชพทมความเหมอนหรอคลายกนของคนในชมชนเพอใหเหนถงความหลากหลายในการท ามาหากนของคนในชมชน ซงกจะมความเหมอนหรอคลายกนกบชมชนชนบทของอสานทวไป กลาวคอ คนคนหนงจะไมไดท าอาชพอยางเดยวโดดๆ มกจะมอาชพอนๆ หรอกจกรรมอนๆ รวมดวยเสมอ เชน อาชพหลก อาชพรอง และอาชพเสรม เชนเดยวกนกบต าบลทาชาง ทคนในชมชนนนมอาชพทคอนขางจะหลากหลาย และจะมลกษณะททบซอนกนอยบาง แตประชาชนกจะมเวลาในการบรหารจดการ อยางไรกตาม จะเหนไดวาประชาชนบางกลมจะมอาชพดานการประมงทงนเนองมาจากถนฐานทตงของชมชนอยใกลกบแมน ามล จงไดมวถชวตเหมอนคนลมน าโดยหาปลาขายเปนอาชพหลก และท านาเปนอาชพเสรม เพอสรางความมนคงทางดานอาหาร ประกอบดวยชมชน บวเทง บวทา ดงผกขา และจะมอกหลายชมชนทท านาปรงอนเนองมาจากอยใกลล าน ามล และล าหวย ไดแกชมชนทาชางนอย ฮองออ ดงผกขา ค าโพธ โคกกอง หนองสะโน และบวเทง เปนตน ขอมลดานสงคมวฒนธรรม

ต าบลทาชางนบเปนชมชนหนงทมผคนอยรวมกนเปนสงคมมาอยางยาวนาน รวมกนตงเปนชมชนมานาจะคราวเดยวกนกบการตงเปนจงหวดอบลราชธาน จนกระทงมประเพณและวฒนธรรม ความเชอและแนวปฏบตรวมกนทหลากหลาย เฉกเชนเดยวกนกบประเพณวฒนธรรมอสานทเรยกวา “ฮตสบสอง คอง สบส” ผคนในอดตมความเชอเกยวกบเรองผ ความเชอเรองบญกรรม คอนขางมากแตปจจบนจะเรมลดนอยถอยลงเรอยๆ เนองจากความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยและวตถ ประกอบกบคนไมคอยเกรงกลวตอบาปบญคณโทษ คนเรมเหนแกตวมากขน เหนคนอนมกอยากมเชนกนกบเขา จงพยายามทกวถทางทจะไดมาเปนของตนเอง ดงค ากลาวของพอทองพล จารการ (2557) ผใหญบานหม 3 กลาววา “…ทกมอนคนบยานบาป มแตอยากไดอยากรวย แลวกเฮดทกอยางทสใหตนม...” จงนบวาเปนเรองทคอนขางจะมความส าคญตอการด าเนนชวตของคนในสงคมทจะตองอบรมลกหลานไมใหเดนตามกระแสทนนยม จนกระทงไมละอายและเกรงกลวตอบาป เพอทจะใหสงคมอยดมสขดงเชนในอดต อยางไรกตาม หากจะพจารณาในเรองของประเพณวฒนธรรมของต าบลทาชางแลวพบวา กจกรรมเกยวกบ ฮตสบสอง คองสบสนนอาจจะเรมลดนอยถอยลงหรอบางชมชนอาจจะเรมหายไปแลว เชน ประเพณเกยวกบขาว อนประกอบดวย การเลยงตาแฮก การแฮกนา บญคณลาน บญกมขาวใหญ บญขาวจ บญขาวประดบดน ในบางชมชนไดเหอดหายไปจากชมชนแลว ดงนนหากจะพจารณาโดยรวมของต าบลพบวา มประเพณและกจกรรม ดงตารางท 2

19

ตารางท 2 ประเพณและกจกรรมทางสงคมของต าบลทาชาง ประเพณ/กจกรรม

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

ฉลองปใหม บญขาวจ บญเผวส สงกรานต บญผาปา บญเลยงปตา บญเขาพรรษา ขาวประดบดน บญขาวสาก บญออกพรรษา ลอยกระทง บญกฐน

จากประเพณและวถการด าเนนชวตของประชาชนในต าบลทาชางสวนใหญจะมประเพณทเรยกวา “ฮตสบสอง คองสบส” ดงทกลาวไปตอนตนนนกหมายความวาในหนงป คนอสานจะมประเพณอย 12 ประเพณ และอก 2 กจกรรม ซงเปนแนวปฏบตสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ และจะมความเขมขนแตกตางกนไปตามพนท ทงนขนอยกบสภาวะของผน า ลกษณะการเปนชมชน กลาวคอหากเปนชมชนใดอยใกลเมองหรอเจรญทางดานวตถมาก ประเพณ หรอกจกรรมตางๆ ทจะท าใหคนมารวมตวกนเพอท ากจกรรมรวมกนอาจจะเปนเรองทยากล าบาก ดงนนประเพณบางประเพณจงไดจางหายไป ทงนอาจจะเนองมาจากคนในสงคมใกลเมองหรอคนเมองทไปอยใหมในชมชนสวนใหญจะมหนาทการงานประจ า ซงมระยะเวลาเปนตวเรง อกทงคนทอาศยอยไมคอยมความสนทชดเชอกน ตางคนตางอย จงไมคอยมเวลามาท ากจกรรมรวมกน ส าหรบชมชนชนบทสวนใหญประเพณวฒนธรรมทดงามยงคงมการปฏบตคอนขางเหนยวแนน โดยเฉพาะประเพณดานศาสนา หากแตบางกจกรรมทเกยวของกบความเชออาจจะลดความเขมขนลงบาง ทงน อาจเนองมาจากความเจรญดานเทคโนโลย และความรทางวทยาศาสตรไดเขาถงชมชนมากขนจงท าใหความเขมขนของกจกรรมบางกจกรรมลดลง เชน ประเพณบญขาวจ บญขาวสาก เลยงผตาแฮก เปนตน จากการสนทนากลมยอยในพนทศกษายงพบวาประเพณทเกยวของกบการท านาทส าคญและทเคยสบทอดกนมาอนยาวนานจากบรรพบรษ คอ กจกรรมแรกนา หรอแฮกนา หรอทางการเรยกวา พระราชพธ

20

จรดพระนงคลแรกนาขวญ หรอเรยกสนๆ วา พธแรกนา เปนพระราชพธทมมาตงแตโบราณ ครงสมยกรงสโขทยเปนราชธาน และไดสบทอดกนมาจนกระทงถงปจจบน พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนพธการเพอความเปนสรมงคลและบ ารงขวญเกษตรกร ก าหนดจดขนในเดอนหกของทกป จากอดตประเพณแรกนานเกษตรกรจะใหความส าคญมาก หากยงไมถงวนหรอยงไมไดด าเนนตามประเพณน เกษตรกรจะยงไมมการท านาปลกขาว แตปจจบน ไมวาจะเปนเกษตรกรรนเกา หรอรนใหม สวนใหญจะไมไดค านงถงประเพณนมากนก คดอยากจะท านาตอนไหนกท าตามใจชอบ ไมมการแฮกนากอนท า ถงเวลาฝนตก ดนมความชนเกษตรกรจะท าการไถหวานตามความสะดวกของตน ถงแมหนวยงานภาครฐจะยงคงสบสานประเพณนอยจนกระทงปจจบนกตาม แตเกษตรกรจะใหความส าคญไมมากนก แมกระทงความเชอในเรองของค าท านาย หรอพยากรณตามประเพณจรดพระนงคลแรกนาขวญ ทมการท านายจากการเสยงทายการกนอาหารของพระโค เกษตรกรสวนใหญจะมความเชอลดลง เนองจากไมมความแมนย า มความคาดเคลอนจากความเปนจรงมาก จงนบวาเปนการปรบตวในเรองของการท านาอยางหนงของเกษตรกร จากการสอบถามเกษตรกรเพมเตมพบวา การทเกษตรกรตองกระท าเชนนเนองจากสภาพปจจบนฝนตกเรวขน หากจะรอพธกรรมดงกลาวจะท านาหวานไมไดเนองจากดนมความชนมาก จะท าใหเมลดเนาตายได ครนหากจะหนไปท านาด าเหมอนเดมในอดตกไมมแรงงาน และหากจางคาแรงงานกแพง เกษตรกรไมมเงนทนในการจางทเพยงพอ จากความเปนมาและขอมลดานเศรษฐกจและสงคมของชมชนท าใหทราบวาต าบลทาชางนบเปนชมชนเกษตรกรรมหนงทนาจะเขาไปศกษาเรยนรถงวถการพงพลงงานของสมาชกในชมชน อกทงการพฒนาศกยภาพของเกษตรกรเพอใหมคณภาพชวตทดขน ประกอบกบมผน าทสนใจงานทางดานการพฒนา ทงหมดทงมวลนจงเปนมลเหตใหคณะท างานตดสนใจเลอกเอาพนทต าบลทาชางเปนพนทในการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน โดยมความมงหวงวาชมชนจะสามารถน าเอาเทโนโลยไปประยกตใชในการด าเนนชวตไดเปนอยางด นอกจากพนทต าบลทาชางแลว ยงมอก 2 ชมชนททมงานลงไปถายทอดเทคโนโลย ประกอบดวย พนทต าบลค าขวาง อ.วารนช าราบ ซงหางจากทาชางประมาณ 10 กม. และต าบลนาสวง อ.เดชอดม ซงหางจากชมชนแรกประมาณ 25 กม. เนองจากเกษตรกรมความสนใจอยากจะเรยนรเรองการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน และจากการลงไปท างานทง 3 พนท ทกชมชนลวนใหความสนใจและรวมมอในการท างานเปนอยาง

1.3.2 ชมชนบานโนนงาม ต าบลเมองศรไค อ.วารนช าราบ ประวตความเปนมาของ บานโนนงาม หม 7 ตงอยในพนทความรบผดชอบของเทศบาลต าบลเมองศรไค อ าเภอวารนช าราบ

หางจากอ าเภอวารนช าราบ ประมาณ 11.5 กโลเมตร และอยหางจากตวจงหวดอบลราชธานประมาณ 13 กโลเมตร เทศบาลต าบลเมองศรไค มเนอทโดยประมาณ 47.92 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 29,950 ไร ประกอบดวย 11 หมบาน โดย บานโนนงาม หมท 7 มพนท 1,595 ไร คดเปน 6.72 % ของพนททงหมด

21

อาณาเขตตดตอ ทศเหนอ มเสนทางคมนาคมทางหลวงแผนดนขนาด 2 ชองทางจราจร เชอมตอกบต าบล

ธาตและเปนเสนทางเดนทางเขาสอ าเภอวารนช าราบ และอ าเภอเมองอบลราชธาน ทศใต มเสนทางคมนาคมทางหลวงแผนดนหมายเลข 24 เชอมตอต าบลสระสมงกบ

เทศบาลต าบลนาสวง เดนทางไปยงอ าเภอเดชอดม เขาสกรงเทพมหานครตามล าดบ ทศตะวนออก มเสนทางคมนาคมถนนคอนกรตขนาด 2 ชอง เชอมตอกบต าบลโพธ

ใหญ ทศตะวนตก มเสนทางคมนาคมถนนลาดยางขนาด 2 ชอง เชอมตอกบต าบลคเมอง ขอมลดานครวเรอน

ต าบลศรไคมประชากรทงสน 6,203 คน แยกเปนชาย 3,069 คน หญง 3,134 คน จ านวนครวเรอน 2,976 ครวเรอน ตารางท 3 แสดงจ านวนประชากรในต าบลเมองศรไค

ชอหมบาน หมท จ านวนประชากร รวม ครวเรอน (หลงคาเรอน) ชาย (คน) หญง (คน)

บานคอ 1 229 251 480 151 บานแขม 2 159 176 335 209 บานศรไคตก 3 339 359 698 648 บานศรไคออก 4 506 527 1,033 761 บานแมด 5 451 489 940 438 บานมดงามเหนอ 6 347 332 679 176 บานโนนงาม 7 375 369 744 219 บานอดมชาต 8 206 195 401 116 บานมดงามใต 9 202 186 388 97 บานดอนบาก 10 135 137 272 96 บานโคกเจรญ 11 120 113 233 65

รวม 11 3,069 3,134 6,203 2,976 (ขอมลจาก ส านกบรหารการทะเบยน ฝายทะเบยนราษฎรฯ ณ เดอนมถนายน 2557)

ขอมลดานอาชพ

ประชากรในพนทประกอบอาชพตาง ๆ จ าแนกเปนสดสวนดงน

22

- อาชพทางการเกษตร รอยละ 70 - อาชพรบจางทวไปและคาขาย รอยละ 20 - อาชพรบราชการ รอยละ 5 - อน ๆ รอยละ 5

ปฏทนเกยวกบอาชพ

เนองจากทงสองพนทเปนพนทในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประชากรประกอบอาชพเกษตรกรรมเหมอนกน ดงนนปฏทนอาชพจงมความคลายคลงกน ดงตาราง ตารางท 4 ปฏทนเกยวกบอาชพ

อาชพ ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เกษตรกรรม-ท านา

ปลกผก นาปรง ท านาป

เกษตรกรรม-ท าไร

มนส าปะหลง ลกผก กลวย ไมผล เลยงสตว

เกษตรกรรม-ท าสวน

ขาวโพดเลยงสตว ท านาป

รบจางทวไป คาขาย

รบราชการ/เจาหนาทรฐ

ขอมลดานสงคมวฒนธรรม

ในต าบลเมองศรไคมขนบธรรมเนยมประเพณทส าคญ คอมขนบธรรมเนยมประเพณและความเชอคลาย ๆ กบต าบลอน ๆ ในภาคอสาน ซงถอวามบญประเพณประจ า 12 เดอน คอ - ขนปใหญ - วนสงกรานต - บญเขาพรรษา - บญออกพรรษา - ทอดผาปา - ทอดกฐน - บญบงไฟ - บญขาวจ - บญมหาชาต - บญสารทไทย

23

บทท 2 การด าเนนการถายทอดเทคโนโลย

การด าเนนโครงการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอนครงน คณะท างาน

ขอน าเสนอ 4 ประเดน คอ 1) คณะกรรมการด าเนนการ 2) ขอมลเนอเทคโนโลยทจะถายทอด 3) ก าหนดการถายทอด และ 4 รายชอผเขารบการอบรม ดงน 2.1 คณะกรรมการด าเนนการ ในการด าเนนงาน คณะท างานไดแตงตงคณะกรรมการเพอชวยกนในการบรหารจดการ ประกอบดวย คณะกรรมการ 3 ฝาย ดงน

ก. คณะกรรมการด าเนนโครงการ ประกอบดวย 1. ดร.สายรง ดนโคกสง ประธานกรรมการ 2. ดร.อทย อนพมพ กรรมการ 3. นายฐต ราศกล กรรมการ 4. นายสภวฒน โสวรรณ กรรมการ 5. นางสาวโฉมสอางค ไชยยงค กรรมการ 6. นายประสทธ บญแกว กรรมการ 7. ดร.สขวทย โสภาพล กรรมการ 8. ดร.ธรรมวมล สขเสรม กรรมการ 9. ผศ.ดร.รงรศม บญดาว กรรมการ 10. นางสาวสรรตน ชอบขาย กรรมการ 11. นางสาววรารตน บญแฝง กรรมการ 12. ผชวยศาสตราจารยสบพงศ หงษภกด กรรมการ 13. นางสาวศภกญญา จนทรกขา กรรมการ 14. นายวญญ วระนนทาเวทย กรรมการ 15. ดร.นรา หตถสน กรรมการและเลขานการ

จดท าเอกสารประกอบการฝกอบรม วางแผนการด าเนนงาน ตลอดทงจดการฝกอบรมโครงการ“การถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน” ใหเปนไปดวยความเรยบรอย มประสทธภาพ ส าเรจลลวงตามวตถประสงค พรอมทงการตดตามผลการใชประโยชนจากโครงการ

24

ข. คณะกรรมการฝายประชาสมพนธและประเมนผลโครงการ ประกอบดวย 1. ดร.นรา หตถสน ประธานกรรมการ 2. นายกววฒน จงอนทร กรรมการ 3. นายวศวะ ชนโคตร กรรมการ 4. นายชยชนะ นวลพงษ กรรมการ 5. นางกตตยา สรอยเพชร กรรมการ 6. นางวณา นรานนทน กรรมการ 7. นางอลสา เลขะวฒนะ กรรมการและเลขานการ

ท าหนาทในการประชาสมพนธโครงการ การรบลงทะเบยน การบนทกภาพ และการประเมนผลโครงการใหส าเรจลลวงตามวตถประสงค

ค. คณะกรรมการฝายการเงนและพสด ประกอบดวย 1. ดร.สายรง ดนโคกสง ประธานกรรมการ 2. นางสาวนาฎลดา กลราช กรรมการ 3. นางสาวรพพรรณ ทองใฮ กรรมการ 4. นางสาวกนกวรรณ ทาหอม กรรมการ 5. นางกลสตา นามมณ กรรมการ 6. นางกรณฐ ถนอมเชอ กรรมการและเลขานการ

ท าหนาทในการจดซอ จดจาง วสดอปกรณทใชในการฝกอบรม ตลอดทงท าหนาทในการเบกจายเงนงบประมาณของโครงการใหเปนไปดวยความเรยบรอย และบรรลตามวตถประสงค ทงนโดยมผลตงแตบดนจนถงวนท 31 ตลาคม 2557 2.2 ขอมลเนอเทคโนโลยทจะถายทอด เนอหาในการถายทอดใหกบเกษตรกรประกอบดวย 4 สวน คอ 1) การเพาะเหดฟาง 2) การเพาะเหดในถงพลาสตก 3)การเปดดอก และ 4) การเพาะเหดในขอนไม ซงมวทยากรหลกคอ ดร.อทย อนพมพ คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน มเนอหาบางสวน ดงน

องคความร: การเพาะเหด เหดเปนสงทมชวตทนาสนใจมากชนดหนง เพราะเปนผยอยสลายสารอนทรยทส าคญในระบบนเวศธรรมชาต เปนอาหารทมคณคาทางโภชนาการ เปนสมนไพร เหดหลายชนดมสารชรส และใหกลนกบอาหาร เหดบางชนดสามารถเกบผลผลตไดในเวลาสน เชน เหดฟาง นอกจากนนเหดยงเปนอาหารทมคณคาทางโภชนาการ มโปรตนสง และมสารอาหารอนๆ ทจะเปนประโยชนตอรางกาย เชนเหดนางฟา นางรม บด ขอนขาว หหน เหดหอม และหลนจอ เปนตน

25

2.2.1 เหดฟาง (Straw mushroom) นบเปนเหดอกชนดหนงทนยมเพาะกนอยางแพรหลายทวทกภมภาคของประเทศไทยเนองจากเปนเหดทเพาะงาย มขนตอนไมสลบซบซอนใหผลตอบแทนตอหนวยพนทสงและเรว และสามารถเพาะไดตลอดทงป วสดในการเพาะเหดฟางสามารถเลอกไดหลายชนดไมวาจะเปนตอซงขาว ปลายฟางขาวนวด ผกตบชวา หญาแหงและกอนขเลอยเพาะเหดในถงพลาสตกททงแลว วสดเหลานลวนเปนวสดทเหลอใชทางการเกษตรทมตนทนต า เกษตรกรสามารถเลอกใชไดตามแตละทองถน ซงสามารถท ารายไดใหกบเกษตรกรไดเปนอยางด ส าหรบขนตอนในการเพาะเหดฟางนนสามารถแบงเปน 2 ขนตอน คอการผลตเชอเหดฟาง และการเพาะเหดฟางใหเกดดอก ส าหรบในเอกสารชดนจะขอกลาวถงเฉพาะขนตอนท 2 ซงเกษตรกรสามารถน าไปปฏบตไดงายไมยงยากเหมอนขนตอนท 1 โดยเกษตรกรหาซอหวเชอจากแหลงทเชอถอไดน ามาเพาะในวสดทหางายในทองถน เชน ฟางขาว ผกตบชวา กากมนส าปะหลง ตนกลวย เปนตน ในการเพาะเหดฟางนนกมปญหาอยบาง ซงปญหาสวนใหญจะมาจากการเลอกหวเชอเหดฟาง เชนไดหวเชอทไมด ไมมคณภาพ เชอออนเกนไปบาง แกเกนไปบาง หรอมเชอราชนดอนปลอมปนมา จงท าใหผลผลตทไดไมดเทาทควร ดงนนกอนทจะซอหวเชอเหดฟางมาเพาะควรมการตรวจสอบใหดเสยกอน เพอจะไดไมผดหวง และเสยใจภายหลง จงขอแนะน าวธในการพจารณาเลอกหวเชอเหดฟางมาเพาะ ดงน

1. ลกษณะถงกอนเชอ มเสนใยเหดสขาวเจรญเตบโตอยางหนาแนน สม าเสมอทวทงถง กอนเชอ จบตวกนแนนไมแตกกระจาย

2. ไมมเชอราชนดอน ๆ และพวกแมลง หนอน หรอตวไร ปะปนมากบถงกอนเชอและกอนเชอ ปยหมกไมแฉะเกนไป

3. ไมมดอกเหดเกดในถงหวเชอ เพราะถามแสดงวาเชอเหดเรมแกเกนไปไมควรใช 4. เสนใยเหดไมฟจด หรอละเอยดเลกเปนฝอย ลกษณะของเสนใยเหดควรเปนสขาวนวล เจรญ

คลมทวทงกอนเหดฟาง 5. ไมมกลนแอมโมเนย หรอกลนเหมน เชอเหดฟางทดควรมกลนหอมของเหดฟาง 6. ควรเปนเชอเหดฟางทไมถกแดดมากอน หรอตกคางทรานนานจนเกนไป 7. เชอเหดฟางทซอมาอายตองไมออนหรอแกเกนไป ควรเปนระยะทเสนใยเดนเตมถงใหม ๆ 8. อยาหลงเชอค าโฆษณาใด ๆ ของผขาย ควรสอบถามจากผทเคยทดลองเพาะมากอนนอกจากน

ควรมการตรวจสอบเชอเหดฟางหลาย ๆ ยหอ เพอจะไดผลผลตทดทสด 9. ราคาไมควรแพงเกนไป ควรสบราคาจากหลาย ๆ ยหอ จากหลายๆ รานเพอเปรยบเทยบดดวย

ซงจะสามารถลดตนทนการผลตได ขนตอนการเพาะเหดฟางแบบกลางแจง

วสดและอปกรณ

1. วสดหลกทใชเพาะ สามารถเลอกใชวสด

26

เพาะไดหลากหลาย เชน ฟางขาว ผกตบชวา เปลอกถวเขยว เปลอกมนส าปะหลง หรอกอนเหดถงพลาสตกทเกบผลผลตหมดแลว เปนตน

2. อาหารเสรม อาหารเสรมเปนสวนทท าใหเสนใยเหดฟางเจรญไดดขน และท าใหไดผลผลตเหด เพมขนประมาณเทาตว อาหารเสรมควรเปนวสดทยอยสลายตวไดงาย เชนไสนน กากฝาย ผกตบชวาสบ แลวตากแหง ตนกลวยสบ จอกแหน เศษพชชนเลก ๆ ทนมและอมน าไดด ปยคอกผสมดนรวน (2:1) ร าผสมปยคอก (1:1) ฯลฯ

3. เชอเหดฟาง 4. ไมแบบ ไมแบบทใชเปนไมกระดานตอกเปนกรอบรปสเหลยมคางหม เพอใหสามารถถอด

แบบออกไดงายเมอท ากองเพาะเสรจ ดานบนกวาง 30 ซม. ดานลางกวาง 35 ซม. ยาว 100 - 120 ซม. ถาหากใชวสดเพาะเปลอกมนส าปะหลง ไมแบบจะมขนาดเลกกวานเลกนอย และมแผนไมส าหรบกดใหวสดแนนแทนการเหยยบย าเหมอนการเพาะดวยฟางขาว

5. พลาสตกคลมแปลง ควรใชชนดใสมาคลมกองเพอรกษาความชน และอณหภมในแปลงเพาะเหดใหเหมาะสมตอการเจรญของเสนไย

6. น า น าทใชตองสะอาดปราศจากคลอรน ไมเปนน าเคม หรอน ากรอย 7. อปกรณส าหรบปรบพนท เชน จอบ คราด เสยม 8. วสดส าหรบคลมกองเพาะเหด เพอพรางแสงแดดและชวยควบคมความรอนภายในกองเหด

เชน เศษฟาง แฝก หญาคา เปนตน

การเลอกสถานทส าหรบเพาะเหดฟาง สถานทใชเพาะเหดควรเปนทดอน น าทวมไมถง ไมมมด ปลวก ดนไมเคม และไมมสารเคมตกคาง

รวมทงตองไมเคยเปนทเพาะเหดฟางมากอน 1 – 2 เดอน ถาเคยเพาะเหดฟางมากอน แลวควรท าความสะอาดบรเวณนน โดยการขดดนตากแดดจด ๆ ไวประมาณ 1 อาทตยเพอฆาเชอโรคตาง ๆ บนดน แลวเตรยมดนเหมอนการปลกผกตามปกต

ขนตอนและเทคนคการเพาะ

เนองจากใชวสดทหลากหลายมาเพาะเหดฟางอาจจะมเทคนค และวธการทอาจแตกตางกนไปบาง ตามวสดทน ามาใชเพาะ ซงวธการจดการดแลรกษาตางๆ นนจะมลกษณะทคลายคลงกน ดงน

การเพาะเหดฟางดวยฟางขาว ขนตอน

1. เตรยมดนและปรบระดบดนคลายเตรยมแปลงปลกผก และตากหนาดนไว 2 – 3 วน กอนท าการเพาะ ในวนทจะเพาะรดน าใหพนดนเปยกชมจนดนอมน าด

27

2. น าฟางแชน าทงไว 1 คน หรอแชน าประมาณ 2 – 3 ชวโมง แลวกองสมไว 1 คน 3. วางแบบไมเพาะเหดลงบนดนทเตรยมไว ใสฟางทแชน าแลวจากขอ 1 ลงไปใหหนา

8 – 10 ซม. ขนเหยยบย าใหแนนพอสมควร ขณะเหยยบย าควรรดน าใหชม

4. โรยอาหารเสรมทเตรยมไวเปนแถบกวางประมาณ 2 – 3 นว บนฟางรอบๆ แบบพมพทง 4 ดาน (ใหชดขอบแบบพมพ)

5. แบงเชอเหดฟาง (1 ถงหนกประมาณ 2 ขดตอการเพาะเหด 1 กอง) ออกเปน 3 – 4 สวนเทา ๆ กน (เทากบจ านวนชนทเพาะ) จากนนโรยเชอเหดฟาง 1 สวนทบบนอาหารเสรมใหทวทงสดานเปนอนเสรจชนท 1

6. ชนตอไปท าเชนเดยวกบท าชนแรก (คอใสฟางเหยยบฟาง โรยอาหารเสรม และโรยเชอทบ) จนครบ 3 ชน และเมอท าถงขนสดทายใหโรยอาหารเสรมทวทงผวหนากองฟาง และโรยเชอเหดตามใหเตมทวทงหลงกองเพาะแลวน าฟางทแชน ามาปดทบดานบน (หลงกอง) ใหหนา 1 – 2 นว รดน าใหชมอกครง

7. น าแบบพมพไมออกเพอท ากองถดไปโดยเวนระยะหางประมาณ 1 คบ (20-25 ซม.) และควรท ากองขนานกนประมาณ 10 – 20 กองตอแปลง

8. โรยอาหารเสรมและเชอเหดฟางลงไปในชองวางระหวางกองแตละกอง เนองจากบรเวณนสามารถเกดดอกเหดไดมากเชนกน

9. คลมกองดวยผาพลาสตกใสทงหมด 2 ผน โดยใหชายดานหนงของผาพลาสตกทง 2 ผนเกยทบกนบรเวณหลงกอง หรอในบางแหงท าโครงไมเหนอกองกอนคลมดวยพลาสตก เพอไมใหพลาสตกตดหลงกองเหดโดยตรง

10. น าฟางหรอหญาแหงคลมทบผาพลาสตกอกครงใหมดชด เพอพลางแสงแดดไมใหกองเหดไดรบความรอนมากเกนไปยกเวนฤดหนาว อากาศเยนการคลมฟางอาจจะบางลงเพอเพมความรอนในกองเหด

11. การดแลรกษาคอยตรวจดความรอน ความชนในกองเพาะ ในฤดรอนแดดจดระยะ 3 วน แรกอาจจะเปดผาพลาสตกหลงกองกวางประมาณ 1 ฝามอ (เพอใหความรอนในกองเพาะลดลง) ในชวงเวลากลางวนจนถงเยน และปดไวอยางเดมในตอนกลางคน สวนฟางคลมเอาไวเหมอนเดม ในวนท 4 – 5 ใหตรวจดความชนถาขางหลงกองแหงใหใชบวรดน าเบาๆ ใหชน (ตดไย) แลวปดไวตามเดม และเมอเรมเปนดอกเลกๆ ควรเผยอผาพลาสตกดานขางขนเพอใหอากาศเขาไปในกอง จะท าใหดอกสมบรณและมน าหนกด แตไมควรใหถกแสงแดด

12. ประมาณ 7 – 9 วนกสามารถเกบผลผลตได การเกบควรเกบในชวงเวลาเชา และเยนเพอไมใหโดนแสงแดด

28

การเพาะเหดฟางดวยผกตบชวาสด และขเลอย

วสดอปกรณ

1. ตนผกตบชวาคอนขางแก ใบเขยวเขม น ามาสบเปนทอนทอนยาว 3 – 5 ทอนตอกอ 2. ขเลอยไมยางพาราใหม หรออาจเปนขเลอยทไดจากเหดถงทเกบผลผลตหมดแลว เชน เหดนางรม

นางฟา ขอนขาว เหดลม เปนตน 3. อาหารเสรมไดแก มลสตว ร าละเอยด ผสมกนในอตราสวน 1:1 4. ไมแบบเพาะเหด 5. ผาพลาสตกใสเพอใชคลมกองเหด 6. เชอเหดฟางขนาด 2 ขด จ านวน 3 ถง/2กอง ทเชอก าลงเดนเตมใหมๆ 7. อปกรณเตรยมดน และการใหน า ขนตอนการปฏบต

1. ไถพรวนดนปรบระดบใหเรยบ (ท าเชนเดยวกบการเตรยมแปลงผก) รดน าใหชมวางไมแบบในทศทางทตองการ น าผกตบชวาสบทมขนาดความยาว 5 - 10 ซม.

2. ใสขเลอยไมยางพาราทเตรยมไวลงในไมแบบทบบนผกตบชวา รดน าใหชมและเหยยบใหแนนหนาประมาณ 2 - 3 ซม. โรยอาหารเสรมทบโดยโรยชดขอบไมทงสดานกวางประมาณ 5 - 7 ซม.

3. โรยหวเชอเหดทบอาหารเสรม (เชอเหดทใชควรขยใหแตกรวนเสยกอนจงโรย ชนละ 1/3 ของถง) เสรจชนท 1

4. ใสผกตบชวาสบ และขเลอยทบหนาเทาเดมรดน าเหยยบใหแนน พรอมโรยหวเชอเหดฟางทบเปนชนท 2 ท าช าจนครบ 3 ชน ชนสดทายจะโรยอาหารเสรมใหเตมพนทผวของขเลอยแลวโรยหวเชอเหดฟาง กลบดวยขเลอยบางๆหนาประมาณ 1-2 ซม.

5. ยกไมแบบออกไปเรมกองถดไปทางดานขาง หางกนประมาณ 1 คบ ท าเชนเดยวกนกบขอ 2-4 ใหไดแปลงละ 5-10 กอง

6. ถาเพาะในฤดรอนความรอนในกองเหดจะเกดสะสมมาก ไมควรกองเกนแปลงละ 5 กอง และเวนระยะหางระหวางกองใหมากขน

7. หลงจากท ากองเสรจรดน าใหชมตลอดแปลง แลวใชไมไผท าโครงคลมกองเหดเพอใชค าผาพลาสตกสมผสกบหลงกองเหดโดยตรง

8. คลมดวยผาพลาสตก โดยใช 2 ผนเกยทบกนตามความยาวตรงหลงกองปดใหมดชดแลวคลมพลาสตกดวยตนจากหรอฟางขาวเพอพรางแสง ไมใหอณหภมเปลยนแปลงรวดเรวและมากจนเกนไปเปนการรกษาความชนภายในแปลงเพาะ

29

การดแลรกษา

1. ตรวจวดอณหภมในแปลงเพาะทก ๆ วนหลงจากวนทเพาะโดยใหอณหภมอยระหวาง 35 – 38oซ โดยเฉพาะในฤดรอนตองหมนระบายอากาศเสย และความรอนในแปลงโดยเปดผาพลาสตกออกหมดประมาณ 3 – 5 นาท ในชวง 6 โมงเชา และ 6 โมงเยน ถาความชนในแปลงเพาะไมเพยงพอใหพรมละอองน าลงบนพนดน หรอบรเวณแปลงทแหง

2. เสนใยเหดฟางจะเรมรวมตวกนเปนดอกเลกๆ ภายใน 4 – 5 วน ในระยะทเสนใยรวมตวกนเปนดอกเหดนเหดฟางตองการอากาศมากและตองการอณหภมระหวาง 28–32 oซ ดงนน ในระยะนจงจ าเปนตองหมนระบายอากาศรอนและกาซเสยตางๆ ออกจากแปลงเพาะใหมากทสด ในขณะเดยวกนตองเพมน าในแปลงเพาะใหมความชนเพยงพอ ระวงอยาใหน าโดนดอกเหดโดยตรง ดอกจะเนาเสยงาย

3. หลงจากเพาะเหดไดประมาณ 8 – 12 วน สามารถเกบดอกเหดฟางได การเพาะเหดฟางดวยถงขเลอยททงแลว

อปกรณ

1. หวเชอเหดฟางทแขงแรง (เชอเหดฟาง 3 ถง/กอง) 2. ถงขเลอยเหดถงทเหลอจากการเกบดอกเหดหมดแลวทกชนด (เหดนางรม นางฟา) 3. อาหารเสรม ร าละเอยดผสมปยคอกเกา อตราสวน 1:1 4. แบบเพาะขนาดกวาง ลาง 35 ซม. กวางบน 30 ซม. สง 30 ซม. ยาว 100-120 ซม. 5. บวรดน า สายยาง ทอน า จอบใชปรบหนาดน 6. มดส าหรบสบถงขเลอยทใชเพาะ 7. ผาพลาสตกคลมกองเพาะ วธการปฏบต

1. เตรยมถางหญา ปรบหนาดนท าทางระบายน า ปรบสภาพดนใหเปนกลาง รดน าใหชม 2. วางไมแบบในแนวทศตะวนออก–ตก เพอชวยใหอณหภมในกองเพาะแตละกองใกลเคยงกน 3. น าเอาถงขเลอยททงแลววางเรยงในไมแบบเพาะเหดใหกนถงชนขอบไมแบบ เรยงใหเตมหนงชน

จะไดประมาณ 30-40 กอน 4. ใชมดสบหรอกรดถงใหขาดทกถง รดน าใหชม 5. น าขเลอยไมยางพาราใหม หรอกอนถงขเลอยเกาขยใหแตกมาโรยทบบนถงเหดเพยงบาง ๆ หนา

ประมาณ 1-2 ซม. 6. น าอาหารเสรมโรยทบวสดเพาะชดขอบแบบไมโดยรอบทง 4 ดานเขามาประมาณ 2 – 3 นว 7. น าเชอเหดฟางโรยทบอาหารเสรมรอบๆ ขอบไมแบบ

30

การดแลรกษา ดแลรกษาเชนเดยวกนกบวสดอนๆ

การเกบผลผลต เกบผลผลตไดหลงจากการเพาะประมาณ 7 – 12 วน โดยเกบผลผลต 2 ครง/วน ในชวงเชามดเพราะจะ

ไดเหดทตม น าหนกด และเกบในชวงเยนอกครง เนองจากเหดฟางโตเรวตองรบเกบ ระยะทเหมาะสมในการเกบคอระยะกอนทจะบาน (ระยะหวพม) ถาบานหรอแยมจะไดราคาไมด เมอเกบแลวควรท าความสะอาดเลยเหดฟางจะไดไมช ามาก ผลผลตทเกบไดตอ 1 กอง ประมาณ 1.5 กก. ทงนขนอยกบการจดการดแลรกษาเปนส าคญ โดยทวไประยะในการเกบดอกเหดฟางแบบกองเตย สามารถเกบไดนานประมาณ 10 – 20 วน

2.1.2 การเพาะเหดในถงพลาสตก เหดในถงพลาสตก คอ เหดชนดใดๆ กตาม ทไดน าเอาหวเชอเหดไปปลกเลยงในวสดอาหารทบรรจในถงพลาสตก และสามารถใหผลผลตได ปจจบนการเพาะเหดในถงพลาสตกก าลงเปนทนยมอยางแพรหลาย เนองจากมวสดทเหลอใชจากการเกษตรมากมายเชน ขเลอย ฟางขาว ซงขาวโพด เปลอกถวตาง ๆ และผกตบชวา เปนตน และอาชพการเพาะเหดในถงพลาสตกเปนอกอาชพหนงทสามารถยกระดบคณภาพชวตและความเปนอยของพนองใหดขน เพราะเราสามารถน าวสดทเหลอใชจากทางการเกษตรและอตสาหกรรมมาใชใหเกดประโยชนได โดยน ามาเพาะเหดไดหลายชนด เชน เหดเปาฮอ เหดนางฟา เหดนางรม เหดหหน เหดลม เหดขอนขาว และเหดชนดอน ๆ อกมากมายนอกจากนการเพาะเหดไมมวธการใดทสลบซบซอนมากนก และเหดยงมความตองการการใชน านอยกวาพชผก ผลตอบแทนคอนขางสง คมคากบการลงทน สามารถน ามาเปนอาชพหลกและอาชพเสรมได ในการเพาะเหดและท าใหเหดออกดอกนน สวนมากจะใชถงพลาสตกททนรอน ส าหรบวสดทใชในการเพาะทงนคงขนอยกบทองทวามวสดประเภทใดไมวาจะเปนฟางขาว ผกตบชวา ซงขาวโพดแตทนยมกนมากทสดคอ เพาะจากขเลอยไมยางพารา เนองจากเปนขเลอยไมเนอออนทหาไดในปรมาณทมากซงหางายกวาหลายๆ ชนดและยงมคณสมบตในการยอยสลายตวเรว เหดสามารถน าไปใชในการเจรญเตบโตไดด และนอกจากนแลวการเพาะเหดในเชงเศรษฐกจ ยงตองเสรมดวยอาหารเสรมอกหลายชนด เชน ร า ขาวโพดปน กากถวปน และอกหลาย ๆ ชนด ซงแตละฟารมกมปรมาณทเตมลงไปในสตรผสมแตกตางกนออกไป วสดอปกรณ

1. ถงพลาสตกทนรอนขนาด 7” x 11”, 7” x 13” หรอ 9” x 12” 2. ขเลอยไมยางพาราหรอฟางสบ 3. อาหารเสรม ไดแก ร าละเอยด ขาวโพดปน แปงขาวเหนยวหรอแปงขาวเจา 4. คอขวดพลาสตก 5. ดเกลอ 6. ยปซม, ปนขาว 7. หมอนงฆาเชอ

31

สตรการท ากอนเชอเหด สตรทใชในการเพาะเหดยอมมความแตกตางกนไปตามแตละทองถน ทงนขนอยกบความยากงายในการจดเตรยมวสด นอกจากนนราคา และชนดของเหดกนบเปนอกปจจยทท าใหสตรในการเพาะแตกตางกนออกไป ดงตวอยางดานลาง สตรท 1 (ใชไดกบเหดถงโดยทวไป) ขเลอยไมยางพาราแหง 100 กโลกรม ร าละเอยด 5 – 7 กโลกรม ปนขาว 1 กโลกรม ยปซม 2 กโลกรม น าตาลทราย 1 – 2 กโลกรม ดเกลอ 0.2 กโลกรม ความชน (น า) 60–70 เปอรเซนต

สตรท 2 (ส าหรบเหดถงทวไป) ฟางขาว 100 กโลกรม

ร าละเอยด 7 กโลกรม ปนขาว 1 กโลกรม

ยปซม 2 กโลกรม ดเกลอ 0.2 กโลกรม

ยเรย 0.5 กโลกรม ความชน (น า) 60–70 เปอรเซนต สตรท 3

ขเลอยไมเบญจพรรณ 100 กโลกรม ยเรย 1 กโลกรม ร าละเอยด 7 กโลกรม ปนขาว 1 กโลกรม ยปซม 2 กโลกรม น าตาลทราย 2 กโลกรม ความชน (น า) 60–70 เปอรเซนต ทมา : อทย อนพมพ. 2549

ขนตอนและวธการท ากอนเชอปยหมกจากขเลอย

32

1. น าขเลอยมากองบนพน (ซเมนตหรอผาพลาสตก) ตามสตร หากเปนขเลอยไมเบญจพรรณตองท าการหมกไวกอนประมาณ 1 - 2 เดอน หากเปนขเลอยไมยางพาราสามารถน ามาเพาะไดเลยไดไมตองผานการหมก

2. ผสมวสด และอาหารเสรมตามสตรคลกเคลาสวนผสมใหเขากน จากนนเตมน าลงไปในกองขเลอย และคลกเคลาใหความชนกระจายไดทวทกสวนของวสดผสมปรบความชนใหได 60 – 70 เปอรเซนต สามารถทดสอบไดโดยใชมอก าขเลอย ใหแนนไมมน าไหลออกตามงามมอ แลวแบมอออกกอนขเลอยยงจบตวกนเปนกอนอยอยางหลวมๆ แสดงวาเปนระดบความชนทพอด

3. น าสวนผสมปยหมกขเลอยบรรจในถงพลาสตกทนรอนขนาด 7” x 13” หรอ 9” x 12” ใหมน าหนกประมาณ 0.8 –1 กโลกรม ตอถง แลวอดใหแนนพอสมควร รวบปากถงสวมคอขวดพลาสตกพบปากถงลงมารดหนงยางใหแนน อดดวยจกส าลปดทบดวยกระดาษหรอฝาครอบพลาสตกอกครง

4. น าถงปยหมกไปนงฆาเชอ โดยหมอนงลกทงอณหภมประมาณ 90 – 100oC นานประมาณ 2 – 6 ชวโมง นบจากอณหภมน าเดอด แลวปลอยทงไวใหเยน

5. น าถงปยหมกขเลอยมาใสเชอ ทท าจากเมลดขาวฟาง ถงละประมาณ 15 – 20 เมลด ระหวางการใสหวเชอตองท าดวยความระมดระวง ควรท าในหองทสะอาด ลมไมโกรก เพอปองกนการปนเปอนจากเชอจลนทรย ชนดอน ๆ

6. น ากอนเชอปยหมกไปเขาหองบมเชอ โดยบมไวในหองทอณหภมหองปกต อากาศถายเทไดสะดวกลมไมโกรก รอจนกระทงเสนใยเดนเตมถงกอนเชอ โดยทวไปเหดนางฟา นางรม หหน ขอนขาว และเหดบดใชเวลาบมประมาณ 25 – 35 วน จงน ากอนเชอปยหมกไปเปดดอกตอไป

ขนตอนและวธการเตรยมกอนเชอปยหมกจากฟางขาว 1. การหมกฟาง

1.1 น าฟางขาวใสลงในถง 200 ลตร อดใหแนน ผสมยเรยกบน าสะอาด ใสลงในถงจน ทวมฟางขาว ย าดวยเทาใหฟางขาวจมน า ประมาณ 20 - 30 นาท

2.2 น าฟางขาวออกจากถง กองไวบนพนซเมนตในรม คลมดวยพลาสตกใสทงไว 5 – 7 วน (ฟางขาว 1 ถง จะสามารถอดกอนได 50 กอนๆ ละประมาณ 1 กโลกรม

2. การอดกอนและนงฆาเชอ 2.1 น าสวนผสมของสตรเชน ร าละเอยด, ปนขาว, ดเกลอทเตรยมไวผสมคลกเคลาให เขากนแลวผสมคลกเคลากบฟางหมกใหทวถง

2.2 น าสวนผสมทไดอดบรรจถงพลาสตกทนความรอนส าหรบเพาะเหด ขนาด 7 x 13 นว ใหไดน าหนกประมาณ 1 กโลกรม

2.3 ใสคอขวดและปดฝาดวยจกส าลหรอกระดาษรดดวยหนงยาง

33

2.4 น าไปนงฆาเชอในถง 200 ลตร ทอณหภม 90 –100oC เปนเวลาประมาณ 3 – 6 ชวโมงแลวทงไวใหเยน

2.5 น าถงฟางอดทเยนมาใสเชอ จากหวเชอทเลยงไวในเมลดขาวฟางถงละประมาณ 15- 20 เมลด เปดและปดจกส าลโดยเรว ในหองทสะอาดมดชด ไมมลมโกรก

2.6 น าถงฟางอดทใสเชอเหดแลว ไปวางไวในทส าหรบบมเสนใยทมอณหภมหองปกต

2.1.3 การเปดดอกเหด ส าหรบโรงเรอนทใชเพาะเหดนน จะตองเปนโรงเรอนทสามารถเกบ ความชนภายในโรงเรอนไดลมตองไมโกรก สามารถปองกนแดดและฝนได โดยหลงคาอาจจะเปนจวมงดวยแฝกหรอหญาคา สามารถเกบความชนไดด พนโรงเรอนตองเปนพนทสามารถระบายน าไดด ท าความสะอาดไดงายไมแฉะเวลารดน า ซงอาจจะเปนพนทรายอดแนนหรอพนคอนกรตกได ภายในโรงเรอนเปดดอกเหดควรมความชนสมพทธไมต ากวา 80 เปอรเซนต ส าหรบโรงเรอนเพาะเหดในถงพลาสตกสามารถแยกไดเปน 2 ลกษณะ ตามลกษณะนสยการเจรญเตบโตของเหดคอ

1. ลกษณะเยนชน เหมาะส าหรบการเพาะเหดนางฟา นางรม เปาฮอ เหดหหน นายาง เปนตน ขนาดของโรงเรอนแลวแตขนาดของฟารมโดยทวไปจะใชขนาด 4 x 6 x 3 เมตร สามารถจกอนเชอไดประมาณ 3,000 – 5,000 กอน การสรางโรงเรอนไมตองพถพถนมากนก สามารถกนแดดกนฝน ลมไมโกรก เกบความชนไดด ระบบการถายเทอากาศไดสะดวก รกษาอณหภมไดประมาณ 25 – 30 0C และความชนสมพทธประมาณ 80 – 90%

2. ลกษณะรอนชน เหมาะส าหรบเหดขอนขาว และเหดบด หลงคาใหใชสงกะสคลมดวยซาแลน หรอใชพลาสตกคลมดวยซาแลนอกชนหนงตลอดจนขางฝาตองใชพลาสตกใสหรอด า เพอทจะอบอาวใหเหดออกดอกเปนชวง ๆ เปนการกระตนใหเหดออกดอก โดยปกตตองรกษาอณหภมใหไดประมาณ 30 – 40 0C และมความชนสมพทธประมาณ 80 – 90% แลวเปดระบายอากาศลดอณหภมลงเลยงดอกใหเจรญจนเกบไดท าสลบกนไปเปนชวง ๆ เชนน ดงนนโรงเรอนเพาะเหดขอนขาวและเหดลม จงตองควบคมอณหภม และความชนไดเปนอยางด มแสงเขาไดมากกวาเหดชนดอน แตสามารถปรบไดโดยชวงทตองการอบอาว เปดใหแสงสองมากกวาชวงเลยงดอก การวางกอนเชอภายในโรงเรอน อาจจะวางเปนชนทท าจากเหลกหรอไมไผแลวแตงบประมาณซงอาจจะเปนชน 3 – 5 ชน หรอชนตงแบบตวเอกได (สามเหลยม) แตทนยมในปจจบน นยมใชชนแบบเชอกแขวน จะประหยดพนทและงบประมาณไดมากกวาในระยะยาว การเปดถงกอนเชอ

34

หลงจากเสนใยเจรญเตบโตเดนเตมถงเรยบรอย กน ากอนเชอมาวางบนชน หรอถาแบบแขวนใหวางกอนเชอซอนๆ กน แลวจงท าการเปดปากถงกอนเชอ ส าหรบวธการเปดดอกเหดทเพาะจากถงสามารถเปดไดหลายวธและสามารถเลอกวธเปดไดดงน

1. การเปดปากถง โดยการดงเฉพาะจกส าลและกระดาษปดปากถงกอนเชอออกแลวน าไปวางบนชนเปดดอก ดอกเหดจะออกมาบรเวณปากคอขวด วธนนยมท ากบเหดนางฟา นางรม เปาฮอ

2. การเปดปากถงโดยการมวนปากถงลง โดยดงคอขวดออกพรอมกบมวนปากถงลง ไป จนถงกอนเชอแลวน าไปวางบนชนเปดดอก

3. การเปดปากถงโดยใชมดปาดปากถงบรเวณคอขวดถงไหลถงออก แลวน าไปวางบนชน เพาะเหดเหมาะส าหรบเหดขอนขาว และเหดบด

4. การเปดดอกโดยการกรดขางถง ดงจกส าลและคอขวดออกใชหนงยางมดรดรวบปากถงใหแนนแลวใชมดทคมและสะอาดกรดบรเวณรอบ ๆ กอนเชอ ประมาณ 6 – 8 แผล ดอกเหดจะออกตามรอยกรด นยมท ากบเหดหหน การรดน าเหด ในการใหน าจะตองสมพนธกนกบความชนและอณหภมภายในโรงเรอน โดยปกตจะรดน าประมาณ 2 – 3 ครงตอวน โดยการรดใหเปนฝอยมากทสด ระวงอยาใหน าขงในถงกอนเชอ เพราะจะท าใหกอนเชอเนาได และเปนทอยอาศยของแมลง พยายามรกษาความสะอาดในโรงเรอนควบคไปดวย อยาใหน าแฉะจนเกนไป โดยการใหน าเหดควรยดหลกใหในปรมาณทนอยแตบอยครง รปแบบการใหอาจจะใชสายยางตดฝกบวฉดใหเปนฝอยหรอถงพนสารเคมทไมเคยพนสารเคมมากอนฉดพนฝอยหรอตดตงระบบหวพนฝอยตงเวลาควบคมอตโนมต การเกบดอกเหด ส าหรบเหดนางรม นางฟา เปาฮอ จะเกบเมอดอกเหดบานเตมท แตขอบหมวกดอกยงไมบานยอย การเกบจะใชมอดงดอกเหดออกจากกอนเชอ จะไมใชมดตดเอาเฉพาะสวนทเปนดอกออกมาเพราะจะเหลอสวนทเปนกาน และรากทกอนเชอซงจะเนาและท าใหกอนเชอเหดสามารถตดปนเปอนจากเชอราชนดอน ๆ หลงจากเกบดอกเหดมาแลวใหท าความสะอาด โดยการตดโคน กานดอกและรากทตดอยกบขเลอยใหหมด แลวบรรจลงในถงพลาสตกเพอรอการจ าหนายตอไปส าหรบการเกบดอกของเหดขอนขาวและเหดลมจะเกบในชวงของดอกทยงไมบานซงจะไดเหดทมรสชาตนมนารบประทาน หากเกบในชวงดอกบานจะท าใหเหนยวไมนารบประทาน การเกบโดยใชมดตดทบรเวณโคนรากตดกบกอนเชอและไมใหเหลอสวนของรากตดอยซงจะท าใหเนาหรอการเกดดอกในรนตอไปลาชาใชเวลานาน

2.1.4 การเพาะเหดในขอนไม “ ขาวปลา อาหาร หม เหด เปด ไก ” เปนส านวนทกลาวกนมาแตโบราณกาล ซงไมสามารถหาหลกฐานมายนยนได นนแสดงใหเหนวา “เหด” นาจะเปนอาหารทบรโภคกนมาตงแตบรรพบรษ ซงเดมทเดยวเมอครง

35

ธรรมชาตยงอดมสมบรณ เหดปายงมปรมาณมาก เพยงพอตอประชากร แตเมอมาถงยคปจจบน ตองแกงแยงแขงขนกน ธรรมชาตถกท าลายและสงผลใหเหดทมอยในธรรมชาตเรมหายากมากยงขน ดวยคณคาทางโภชนาการของเหดและความนยมชมชอบในการบรโภคจงเกดอาชพการเพาะเหดขน เพอสนองความตองการของผบรโภค ดงนนการเพาะเหดในทอนไมจงเปนอกแนวทางหนงของการผลตทเปนการเลยนแบบธรรมชาตทนาสนใจ จากแนวทางการพฒนาอาชพการเพาะเหดในทอนไมทผานมา พบวาเหดแตละชนดกจะเกดดอกในทอนไมทแตกตางชนดกนออกไป เชน เหดบด จะเกดดอกไดดในไม พยอม บาก พลวง แคน มะคาแต เตง กอเปนตน เหดขอนขาว จะเกดดอกไดดในไมมะมวง บาก เหลอม ตว เปนตน และส าหรบเหดหหน เกดดอกไดดในไมแค ขนน นอยหนา และไมตระกลไทร เปนตน วสดอปกรณ

การเตรยมทอนไม และอปกรณ ในการเพาะเหดในขอนไมนน สามารถใชไดทงไมสดและไมแหง แตจากการศกษาพบวา ไมทยงสดจะสามารถท าไดงายและสะดวกกวา แตถาเปนไมแหงตองน าไปแชน ากอน ประมาณ 1-2 คน จงน าขนมาเพอใสเชอเหดเขาไป หากเปนไมสดกสามารถใสเชอเหดเขาไปไดเลย และชวงเวลาทเหมาะสมในการตดกงไมมาเพาะเหดคอ ฤดใบไมรวง เนองจากตนไมจะมการสะสมอาหารทมากกวา ส าหรบวสดอปกรณทใชในการเพาะประกอบดวย อปกรณเจาะรทอนไม ฆอน จกปด และเชอเหดทด มความแขงแรง

ขนาดและความยาวของไม ไมทน ามาเพาะเหดนนสามารถน ามาใชไดทกขนาดแตใหค านงถงความสะดวกในการปฏบตงานโดยปกตแลวจะนยมใชไมทมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 10-20 ซม. ยาวประมาณ 1 เมตร เจาะรลกประมาณ 1 นว หางกนประมาณ 1 ฝามอ หรอ ประมาณ 10 ซม. โดยใชเหลกเจาะร หรอสวานขนาด 4-5 หน หลงจากนนใชเชอเหดทเลยงบนขเลอย หรอในเมลดขาวฟางกได ใสลงไปในรจนเตมใชไมทสะอาดกดลงไปใหแนนพอประมาณ แลวปดรดวยจกไมทไดจากเหลกเจาะเปลอกออกมา หรอฝาพลาสตกส าหรบเพาะเหดในขอนไมทมขายโดยเฉพาะ หรอใชฝาจบขวดน าอดลมหรอเบยรปดแทนกได

36

การพกและบมทอนเชอเหด หลงจากใสเชอเหดเรยบรอยแลวใหพกทอนเชอเพอรอใหเชอเหดเจรญเตบโตเขาไปในเนอไมมากทสด โดยวางพกในพนทสะอาด มการถายเทอากาศสะดวก ลมไมโกรก และควรมความชนพอสมควร ซงอาจจะเปนใตรมไม หรอในโรงเรอนทมหลงคากนแสงแดดได ทอนเชอไมควรสมผสกบดนโดยตรง ควรหาวสดรองรบ การวาง ใหวางแบบหมอนรถไฟ โดยเอาทอนไมขนาดใหญกวาไวดานนอก ทอนเลก

ไวดานใน เนองจากทอนไมเลกจะแหงเรวในระหวางการพกทอนเชอมขอควรระวงคอ อยาใหเชอจลนทรยอนขนบนทอนเชอ เชน ราเขยว วชเหด หรอเหดทเพาะเกดดอกกอนในชวงพกทอนเชอ โดยใชมดหรอเหลกแหลมขดออกใหหมด นอกจากนขอควรระวงอกขอคอความชนในทอนไมหลงจากวางทอนเชอไวประมาณ 10-15 วน ใหสงเกตดความชนของทอนไม เพราะเมอเหดเจรญเขาไปในเนอไม ความชนของทอนไมจะลดลงซงมผลตอการเจรญของเหด ดงนนใหรดน าชวยแตไมมากเกนไป ประมาณสปดาหละ 1-2 ครง จนกวาเชอจะเดนเตมทอนไม และควรกลบกองทกครงทรดน าโดยเอาทอนเชอทอยดานลางขนดานบน และทอนเชอทอยดานบนลงดานลาง ทอยขางนอกเขาดานใน ทอยดานในออกดานนอก ซงเปนการกระตนใหเสนใยเหดเดนทวทอนไมไดเรวยงขน ประมาณ 40-60 วน เชอจะเดนเตมทอนไม

การท าใหเกดดอก หลงจากเชอเดนเตมทอนไมใหน าทอนเชอไปแชน าทงไว 24-48 ชวโมง (ถาแชในน าเยนอณหภม 15-18 0C จะกระตนใหเกดดอกเรวขน) โดยหาวสดทหนก ๆ มาทบน าใหจมน าไวเพอใหทอนไมดดซมน าไดเตมท จากนนใชฆอนตแรง ๆ ทปลายทงสองดานของทอนไม เพอกระตนใหเนอเยอของไมขยายตว และอากาศเขาไปในเนอไมได จากนนจงน าไปวางในโรงเรอนแบบเผาขาวหลาม หากเปนเหดบด เหดขอนขาวใหเปดดอกในโรงเรอนทรอนชน ส าหรบเหดหหน ใหเปดดอกในโรงเรอนทเยนชน คลมดวยผาพลาสตกหรอกระสอบปย รดน าทกวน ๆ ละ 2-3 ครง ตอนเชา บาย และเยน ประมาณ 7-14 วน จะเกดตมเหดเลก ๆ ขนหลงจากนนประมาณ 2-5 วน กสามารถเกบดอกเหดได และสามารถเกบผลผลตไปไดเรอย ๆ หากสงเกตเหนวาดอกเหดเลกลง และมจ านวนนอย ใหท าการบมเชอใหมโดยเอาไปผงลมดานนอกโรงเรอนไมตองรดน า 10-15 วน จากนนน าไปแชน าตกระตนดวยฆอน แลวจงน ากลบเขาโรงเรอนเปดดอกใหม ท าเชนนเรอยๆ จนกวาทอนไมจะผหมด 7. น าเขาโรงเรอนเปดออก โดยวางพงราวใหทอนไมเอยงประมาณ 70 องศา รดน าวนละ 2 ครง เหดจะทยอยออกดอกมาเรอยๆ และเกบไดนานาจนกวาขอนไมจะผประมาณ 1-2 ป

37

2.3 ก าหนดการถายทอด วธการถายทอด : อบรมสมมนาโดยการบรรยายและสาธต ระยะเวลาในการฝกอบรม 2 วน/บอ /ครง ทงนขนอยกบความพรอมของผเขารบการฝกอบรม และตดตามผลการด าเนนงาน ครงละ 1 วน โดยมทมงานวทยากรจากมหาวทยาลยอบลราชธาน วทยากรจากมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตขอนแกน และจากพลงงานจงหวดอบลราชธาน โดยมก าหนดการ ดงน

โครงการฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง “การถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน”

วนท 21 และ 23 สงหาคม 2557 ณ ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธาน

ตารางท 5 ก าหนดการโครงการฝกอบรมเชงปฏบตการ

วน/เดอน/ป เวลา รายการ/เนอหา/กจกรรม วทยากร

21 สงหาคม 2557

07.00-07.45 น. ลงทะเบยน 08.00-12.00 น. บรรยายความส าคญของการเพาะเหดและ

หลกการเพาะเหด ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหาร 13.00-16.00 น. บรรยาย วงจรชวตของเหดชนดตาง ๆ

วตถดบทสามารถน ามาเพาะเหด วสดอปกรณในการเพาะเหด

ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

23 สงหาคม 2557

08.00-12.00 น. ฝกปฏบต การเตรยมวสด/อปกรณในการเพาะเหด การเตรยมโรงเรอนเพาะเหด

ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหาร 13.00-16.00 น. ฝกปฏบต

สาธตในแปลงทดลอง ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

หมายเหต อาหารวาง เครองดมเวลา 10.30-10.40 น. และ พกเบรกดมน า อาหารวาง เวลา 14.30- 14.40 น.ทกวน

38

โครงการฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง “การถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน”

วนท 30 - 31 สงหาคม 2557 ณ บานโนนงาม หม 7 เทศบาลต าบลศรไค อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน

วน/เดอน/ป

เวลา รายการ/เนอหา/กจกรรม วทยากร

30 สงหาคม 2557

07.00-07.45 น. ลงทะเบยน 08.00-12.00 น. บรรยายความส าคญของการเพาะเหดและ

หลกการเพาะเหด ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหาร 13.00-16.00 น. บรรยาย วงจรชวตของเหดชนดตาง ๆ

วตถดบทสามารถน ามาเพาะเหด วสดอปกรณในการเพาะเหด

ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

31 สงหาคม 2557

08.00-12.00 น. ฝกปฏบต การเตรยมวสด/อปกรณในการเพาะเหด การเตรยมโรงเรอนเพาะเหด

ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหาร 13.00-16.00 น. ฝกปฏบต

สาธตในแปลงทดลอง ดร.อทย อนพมพ ดร.สายรง ดนโคกสง ดร.นรา หตถสน

หมายเหต อาหารวาง เครองดมเวลา 10.30-10.40 น. และ พกเบรกดมน า อาหารวาง เวลา 14.30- 14.40 น.ทกวน

สอทใชในการถายทอด:

- คอมพวเตอร ภาพนงประกอบการบรรยาย อปกรณ / ชดสาธต - คมอการฝกอบรม - แผนปายโปสเตอร

39

2.4 รายชอผเขารบการอบรม

วนท 21 และ 23 สงหาคม 2557 ณ ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงศ จงหวดอบลราชธาน

ตารางท 6 รายชอผเขารบการอบรม

ล าดบ ชอ-สกล ทอย เบอรโทรศพท หมายเหต 1 ดร.อทย อนพมพ คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลย

อบลราชธาน 081-8773460

2 ดร.สายรง ดนโคกสง คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

088-5839017

3 ดร.นรา หตถสน คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

093-2862823

4 นางเพชรไพลน คณชวนกล

209 ม.10 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 098-3239139

5 นายสรศษฐ คณชวนกล 209 ม.10 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 080-6585775 6 นางชไมพร แมนสงห 29 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 085-4931795 7 นายบญเคน บญแกว 34 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 086-0619749 8 นางสาวลกขณา ทารการ 149 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 085-418848 9 นายสมศกด ไชยกาล ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 083-7399206

10 นางพชร กลนบว 98 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 094- 5067698 11 นางไขขวญ เบาทอง 156 ม. 4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 12 นางสาวฐตมา วงกาศร 121 ม. 3 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 13 นายสมบต หลกค า 172 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 085-0252949 14 นางกลยา หลกค า 172 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 045-854671

15 นายเมธาว หลกค า 172 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 16 นายสเมธ เนตรสงา 136 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 17 นางสาวศภสรา หลกค า 47 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 18 นายพจารย ภาระวงค 31 ม. 16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 19 นางทองใบ สงรตน 9 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 20 นายไพฑรย พวงค า 45 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ

40

วนท 30 - 31 สงหาคม 2557

ณ บานโนนงาม หม 7 เทศบาลต าบลศรไค อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน

21 นายประสทธ เทยมทศน 44 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 22 นางแดง ตระโคตร 4 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 23 นายจ ารส มาทว 109 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 24 นางกลญา ขนทะพนธ 80 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 25 นายจ ารส ภอทา 20 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 26 นายเลอชย ภาระสงค 27 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 27 นายจรญ ชองทอง 97 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 28 นายประดษฐ ไชยมาตร 2 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 29 นายสพรรณ อารมณ 117 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 30 นายสดา ศรยากรณ 60 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 31 นายยทธนา ศลา 26 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 32 นางกฤษณา มนพนธ 64 ม.16 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 33 นายประสทธ บญแกว 116 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 086-2605412 34 นายแปง หมนรตน 17 ม.3 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 087-5523780 35 นายกวาง จนทมาตร 44 ม.3 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ 36 นายบญญต มาลาหอม 110 ม.4 ต.ทาชาง อ.สวางวระวงศ จ.อบลฯ

ล าดบ ชอ-สกล ทอย เบอรโทรศพท หมายเหต 1 ดร.อทย อนพมพ คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน 081-8773460 2 ดร.สายรง ดนโคกสง คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน 088-5839017 3 ดร.นรา หตถสน คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน 093-2862823 4 นายเทพบญชา บญจ า 4 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.อบลฯ 094-5402280 5 นางสาวสภญญา

โกษฐา 49 ม.15 ต.จานลาน อ.พนา จ.อบลฯ 087-6513249

6 นางส าฤทธ ไชยะวง 90 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 045 647495 7 นายสมพงษ เนตรวงศ 107 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 083-7243609 8 นางสพฒน จนดปน 97 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 088-7288049 9 นายพร ขนทะวตร 13 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ

41

10 นายศรศกด ศรมล ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 085-7668035 11 นางบญส อนสน 83 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 085-0285722 12 นายสมชย ไชยะวง 192 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 082-3739280 13 นางบวผน มลาภ 88 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 098-5973123 14 นายแสวง ใจมอย 97 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 15 นางอ านวย นาด 121 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 087-9471825 16 นางรตนา เขาแกว 67 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 088-7232448 17 นางสาวกฤษตยาภรณ

สมควร 110 ม.15 ต.แสนสข อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 088-7232448

18 นางสาวสมร วงมาเกษ 7/1 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 080-7300627 19 นางสมนก ค าบญมา 115 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ 080-6620535 20 นางนาร ชาตสาย 49 ม.7 ต.เมองศรไค อ.วารนช าราบ จ.อบลฯ

42

บทท 3 ผลการประเมนระหวางการถายทอดเทคโนโลย

ในประเดนน คณะท างานตองการวดความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรมในหลกสตร “การถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน” เพอจะไดทราบถงขอมลขอบกพรองในการด าเนนงาน อนจะน าไปสการปรบปรงหลกสตรใหมความเหมาะสมตอไป ประกอบดวย 4 สวนคอ 1) การวดความพงพอใจ 2) ความตองการในการปรบปรงหลกสตร 3) ความคาดหวงในการน าไปใชประโยชน และ4) ความคาดหวงในการน าความรไปหารายได ดงน 3.1 การวดความพงพอใจในหลกสตร จากการวดความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรม จ านวน 50 คน หลงจากทมการถายทอดความรใหกบเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ ท าใหทราบวาผเขารบการฝกอบรมมความพงพอใจตอการใหบรการและการไดรบอ านวยความสะดวกในระดบ มาก ถงมากทสดทกดาน ดงตารางท 7 ตารางท 7 การวดความพงพอใจของผเขารบการอบรม

ดานความพงพอใจ จ านวน รอยละ 1. ดานกระบวนการ ขนตอนการใหบรการ (เชน การประกาศรบสมคร การตดตอ เชญ อบรม การประสานงานและใหขอมล การดแล และการท างานอยางม ขนตอน ฯลฯ) - นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 1 2.00 - มาก 17 34.00 - มากทสด 32 64.00

รวม 50 100.00

2. เจาหนาทผใหบรการ (เชน อธยาศยด ยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการ ฯลฯ) จ านวน รอยละ - นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 2 4.00 - มาก 6 12.00 - มากทสด 42 84.00

รวม 50 100.00

43

ตารางท 7 การวดความพงพอใจของผเขารบการอบรม (ตอ) ดานความพงพอใจ จ านวน รอยละ

3. สงอ านวยความสะดวก (สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม ฯลฯ) จ านวน รอยละ - นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 3 6.00 - มาก 9 18.00 - มากทสด 38 76.00

รวม 50 100.00

จากตารางท 7 ไดชใหเหนถงคณภาพดานการบรการของโครงการฯ ทใหความส าคญตอผเขารบการฝกอบรม เพราะจากผลการประเมนพบวาผเขารบการประเมนมความพงพอใจในระดบมากถงมากทสดทงหมด โดยเฉพาะดานอธยาศยไมตรด การยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการของคณะท างาน ซงผประเมนใหคาประเมนในระดบมากทสดคดเปนรอยละ 84.00 3.2 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร จากการประเมนผลขอมลเพอการปรบปรงหลกสตรจากผเขารบการฝกอบรมจ านวน 35 คน ทเขารวมโครงการ พบวา ผเขารบการฝกอบรมคอนขางทจะมความพงพอใจตอการจดการฝกอบรมของคณะท างานในทกๆ ดาน โดยเฉพาะดานความเหมาะสมของวทยากรทบรรยายใหความร และปฏบต และดานความคมคาตอการเขารวมโครงการ เปนดานทผเขารวมโครงการมความเหนวามความเหมาะสมมากทสดในรอยละทเทากน คอ รอยละ 97.14 ดงตารางท 8

ตารางท 8 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร

ขอมลเพอการปรบปรง จ านวน รอยละ 1. การน าความรไปใชประโยชน (ใชประกอบอาชพ หรอใชในชวตประจ าวน) - นอยทสด 0 0.00 - นอย 1 2.00 - ปานกลาง 3 6.00 - มาก 9 18.00 - มากทสด 37 74.00

รวม 50 100.00

44

ตารางท 8 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร (ตอ)

ขอมลเพอการปรบปรง จ านวน รอยละ 2. ความเหมาะสมของเนอหาหลกสตร จ านวน รอยละ - นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 3 6.00 - มาก 13 26.00 - มากทสด 34 68.00

รวม 50 100.00 3. ความเหมาะสมของวทยากร (ความร ความสามารถ เทคนคการสอน) จ านวน รอยละ - นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 1 2.00 - มาก 5 10.00 - มากทสด 44 88.00

รวม 50 100.00 4. ระยะเวลาการอบรม (จ านวนวน) จ านวน รอยละ - นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 6 12.00 - มาก 14 28.00 - มากทสด 30 60.00

รวม 50 100.00 5. ชวงเวลาการอบรม (วน/เดอน/ฤดทอบรม) จ านวน รอยละ - นอยทสด 0 0.00 - นอย 1 2.00 - ปานกลาง 3 6.00 - มาก 12 24.00 - มากทสด 34 68.00

รวม 50 100.00

45

ตารางท 8 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร (ตอ)

ขอมลเพอการปรบปรง จ านวน รอยละ 6. ความคมคาเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย(ประโยชนทไดรบมากกวาเวลาทเสยไป)

จ านวน รอยละ

- นอยทสด 0 0.00 - นอย 0 0.00 - ปานกลาง 2 4.00 - มาก 8 16.00 - มากทสด 40 80.00

รวม 50 100.00

จากผลการประเมนในตารางท 8 ไดชใหเหนประโยชนของโครงการทนาจะเปนประโยชนตอผเขารบการฝกอบรม และมการบรหารจดการโครงการอยางมประสทธภาพ ดงจะเหนไดจากความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรมรอยละ 88 ทมความพงพอใจมากถงมากทสดในสวนของความรความสามารถของวทยากรทใหความร และรอยละ 80 มความพอใจในความคมคาเมอเทยบเวลาและคาใชจาย(ประโยชนทจะไดรบมากกวาเวลาทเสยไป)มเพยงแคชวงการฝกอบรมและระยะเวลาเทานนทผเขารบการฝกอบรมมความเหนวาอาจจะตองจดใหมความเหมาะสม กลาวคอ จากการสอบถามเพมเตมพบวาอยากจะใหมระยะเวลาเพมขนอกสก 1 วน เพอทจะไปศกษาดงานในสถานททด าเนนมากอนหนาน 3.3 การน าความรไปใชประโยชน จากการสอบถามเพมเตมในประเดนการน าความรไปใชประโยชน จะพบวาเกษตรกรทเขารวมโครงการทงหมด มความเหนวาจะสามารถน าความรทไดรบในครงนไปใชใหเกดประโยชนในครวเรอนไดในอนาคต และจากการสอบถามเพมเตมจะเหนวาเกษตรกรอยากท าแตโครงการไมมเงนทนสนบสนนจงไมอาจจะน าความรทไดรบไปใชได

46

3.3 ความคาดหวงตอการเพมรายได การสอบถามความคาดหวงในการน าความรดานการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน ไปใช จากผเขารบการฝกอบรม จ านวน 50 คน พบวา เกษตรกรสวนใหญคดวาจะสามารถสรางรายได ประมาณ 4,001 - 5,000 บาท/เดอน ดงตารางท 9

ตารางท 9 ความคาดหวงตอการเพมรายได

ค าถาม จ านวน รอยละ

ทาน คาดวา จะมรายไดเพมขนกบาท/เดอน หลงจากากรฝกอบรมเสรจสน

- นอยกวา 1,000 บาท 3 6.00 - 1,0001 – 2,000 บาท 1 2.00 - 2,0001 – 3,000 บาท 4 8.00 - 3,0001 – 4,000 บาท 2 4.00 - 4,0001 – 5,000 บาท 13 26.00 - 5,0001 – 6,000 บาท 3 6.00 - 6,0001 – 7,000 บาท 9 18.00 - 7,0001 – 8,000 บาท 5 10.00 - 8,0001 – 9,000 บาท 6 12.00 - 9,0001 – 10,000 บาท 3 6.00 - มากกวา 10,000 บาท ขนไป 1 2.00 รวม 50 100.00

จากขอมลความคาดหวงในการน าความรหลงจากอบรมไปแลว ไปใชในการเพมรายไดของเกษตรกรทเขารบการฝกอบรมในตารางท 9 ขางตน อาจจะมองวาเปนความคาดหวงทอาจจะมองวาเปนรายไดทอาจจะไมมากนก ทงน เนองจากขอมลทพบ คอรอยละ 26.00 เปนความคาดหวงทคดวาจะสรางรายไดใหกบตนเองและครอบครวประมาณ 4,001 - 5,000 บาท/เดอน ซงอาจจะมองวาไมมาก แตคณะท างานมองวาเปนตวเลขทไมนอยเลยทเดยวหากเทยบกบอาชพการเกษตรอน เพราะหากจะพจารณาทงปจะตกเปนเงน 48,000-60,000 บาท คณะท างานพจารณาวานาจะเปนจดเรมตนทดทเกษตรกรมรายไดเพม อนจะน าไปสการพฒนาคณภาพชวตทดตอไป

47

บทท 4 ผลการตดตามหลงการถายทอดเทคโนโลย

ในบทนคณะท างานตองการน าเสนอ 3 ประเดน คอ การน าความรไปใชประโยชน การน าความรไปเพมรายไดและลดรายจาย และการน าความรไปใชประโยชน เปนการเกบขอมลโดยใชแบบประเมนททางกระทรวงวทยาศาสตรสรางขน ดวยวธการลงพนทสมภาษณของคณะท างาน รวมดวยกระบวนการสงเกต และการสนทนาพาทกบเกษตรกรกลมดงกลาว หลงจากมการอบรมผานไปแลวประมาณ 3 เดอน มผลการวเคราะห ดงน 4.1 การน าไปใชประโยชน จากการประเมนผลการน าไปใชประโยชน พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการสามารถน าผลทไดรบจากการอบรมไปใชไดเพยง รอยละ 60 เทานน เนองจากเหตผลหลก 3 ประการ ดงตารางท 10 ขอ 2

ตารางท 10 การน าไปใชประโยชน

ขอความ จ านวน รอยละ 1. การน าไปใชประโยชน - สามารถน าความรไปใชประโยชนได 30 60.00 - ไมสามารถน าความรไปใชประโยชน 20 40.00

รวม 50 100.00

2. เหตผลทไมสามารถน าไปใชประโยชนได จ านวน รอยละ - ไมมเงนทน 6 30.00 - ไมมเวลา 9 45.00 - ไมอปกรณ 5 25.00

รวม 20 10.00

จากตารางท 10 ชใหเหนถงการไมน าความรไปใชประโยชนของเกษตรกรทเขารวมโครงการ ซงพบวา มสดสวนทไมหางจากกลมทน าความรไปใชประโยชน เนองจากใหเหตผล 3 ประการ คอ ไมมเงนทน ไมมเวลา และไมมอปกรณ และหากพจารณาจากรอยละจะเหนไดวา ดานเวลาถอวาเปนประเดนหลกทเกษตรกรใหความส าคญมาก เพราะเกษตรกรสวนใหญยากจนอาชพหลกหรออาชพทใหความส าคญล าดบตนๆคออาชพรบจาง และท านาเพราะจะท าใหมรายไดทมนคง แตทใหความสนใจเขาอบรมในครงนเพราะจะใชเปนอาชพเสรมเพอใหเกดการลดคาใชจายในครวเรอน แตถาเกษตรกลมดงกลาวไดรบการสนบสนนทงทางดานเงนทน

48

และอปกรณแลว เกษตรกรกลมดงกลาวคงใหความส าคญกบโครงการนเปนอาชพหลกในการด าเนนชวตของเกษตรกรตอไป 4.2 การน าความรไปเพมรายได และลดรายจายในครวเรอน ในการประเมนรายไดของเกษตรกรทรวมโครงการ พบวา รายไดสวนใหญเปนประเภทของรายไดเสรม ซงสวนใหญจะสามารถน าไปเพมรายได และลดรายจายในครวเรอนได 1,000-2,000 บาท/เดอน ดงตารางท 11 ตารางท 11 การน าความรไปเพมรายได และลดรายจายในครวเรอน

ขอความ จ านวน รอยละ 1. รายไดททานไดรบเปนแบบไหน - รายไดหลก - รายไดเสรม

2 28

6.66 93.34

รวม 30 100.00

2. จ านวนรายไดตอเดอน (รายไดเสรม) จ านวน รอยละ นอยกวา 1,000 บาท 1,001 – 2,000 บาท 2,001 – 3,000 บาท 3,001 – 4,000 บาท 4,001 – 5,000 บาท 5,001 – 6,000 บาท 6,001 – 7,000 บาท 7,001 – 8,000 บาท 8,001 – 9,000 บาท 9,001 – 10,000 บาท มากกวา 10,000 บาท

2 3 4 12 4 3 1 1 0 0 0

7.14 10.71 14.28 42.85 14.28 10.71 3.57 3.57 0.00 0.00 0.00

รวม 28 100

49

3. ทานสามารถน าความรไปลดรายจายไดกบาทตอเดอน จ านวน รอยละ นอยกวา 1,000 บาท 1,001 – 2,000 บาท 2,001 – 3,000 บาท 3,001 – 4,000 บาท 4,001 – 5,000 บาท 5,001 – 6,000 บาท 6,001 – 7,000 บาท 7,001 – 8,000 บาท 8,001 – 9,000 บาท 9,001 – 10,000 บาท มากกวา 10,000 บาท

2 19 7 2 0 0 0 0 0 0 0

6.66 63.34 23.34 6.66 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

รวม 30 100.00

4.3 การน าความรไปใชประโยชน จากการสอบถามการน าความรไปใชประโยชนของเกษตรกร พบวา เกษตรกรสวนใหญทน าความรทไดรบไปใชประโยชนนนจะน าไปใชในการพฒนาคณภาพชวตทไมเปนตวเงน แตเปนการพฒนาอาชพของตนเองเปนหลก ซงเกษตรกรมองวาความรทไดรบครงนเปนความรใหม และพจารณาแลวเหนวาเปนความรทด มประโยชน จงตดสนใจด าเนนการทนทหลงจากทไดรบความรแลวโดยใชในครอบครวของเกษตรกรเองเปนสวนใหญและใหความรกบเกษตรกรอนๆในชมชน ดงตารางท 12

50

ตารางท 12 ดานการน าความรไปใชประโยชน ขอความ จ านวน รอยละ

1. สามารถระบเปนเงนจ านวน 1 2.00 2 ไมเปนตวเงน แตเปนการน าความรไปใช พฒนาอาชพ 29 58.00 3. ไมเปนตวเงน แตเปนเรองความจ าเปนของสงคมหรอสงแวดลอมสวนรวม

16 32.00

4. ไมเปนตวเงน แตสามารถประเมนในดาน 5. ไมตอบ

0 4

0.00 8.00

รวม 50 100.00 2. ทานเรมน าความรทไดรบไปใชเมอใด หลงการอบรมทนท หลงการอบรมภายใน 1 เดอน

19 8

38.00 16.00

หลงการอบรมภายใน 3 เดอน หลงการอบรมภายใน 6 เดอน

14 3

28.00 6.00

ไมตอบ 6 12.00 รวม 50 100.00

3. ทานน าความรทไดรบไปใชทไหน ใชในครอบครว ใชในชมชน/กลม

32 10

64.00 20.00

ใชในทท างาน ใชเมอมโอกาส ไมตอบ

0 4 4

0.00 8.00 8.00

รวม 50 100.00 4. ทานน าความรไปขยายผลตอในดานใด จ านวน รอยละ ประยกตเปนองคความรใหม เปนวทยากรถายทอดเทคโนโลย/เผยแพรตอ ใหบรการ / ค าปรกษา อนๆ (โปรดระบ ) ไมตอบ

2 9 35 0 4

4.00 18.00 70.00 0.00 8.00

รวม 50 100.00

51

จากการน าความรจากการฝกอบรมการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน ครงน เกษตรกรทน าไปใชประโยชนจรง เหนวาเปนความรใหม ทสามารถน าไปเพอลดคาใชจายในครวเรอนไดเปนอยางด โดยเฉพาะในสวนของการเพมรายไดใหครวเรอน นบวาเปนความคมคาอยางยงตอการเขารวมกจกรรมในครงน และในอนาคตคดวานาจะกอใหเกดเปนรายไดหลกของกลมเกษตรกร และมผลตอบแทนทางเศรษฐกจทสงขนมากกวาปจจบน

52

บทท 5 สรปผลการด าเนนโครงการตามขอเสนอโครงการ

จากการด าเนน โครงการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน ในเขตพนทต าบลทาชาง อ าเภอสวางวระวงค และต าบลศรไค อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน ด าเนนงานระหวางเดอนพฤษภาคม – เดอนตลาคม 2557 ครงน มผเขารวมโครงการ ทงหมด 50 คน สามารถสรปผลการด าเนนงานได ดงน 5.1 ผลการด าเนนงานตามเปาหมาย 5.1.1 จ านวนผเขารวมโครงการ จากทก าหนดไวในแผนงานจ านวน 50 คน จากผลการด าเนนงานพบวามผเขารวมโครงการอยางตอเนองจรง 50 คน นอกจากนนยงมสมาชกทใหความสนใจมารวมกจกรรมเปนบางครง และสมาชกในครวเรอนเดยวกน แตไมน ามานบรวมในโครงการ ซงคณะท างานมองวาเปนผลผลตเพมทเกดขนระหวางทาง 5.1.2 ผลตอบแทนทางดานเศรษฐกจ จากคาเปาหมายทก าหนด คอ เกษตรกรสามารถลดคาใชจายในครวเรอน1,000-2,000 บาท/เดอน และจากการเกบขอมลเกษตรกรทเขารวมโครงการท าใหทราบวาสามารถทจะลดไดประมาณเดอนละ 2 ถง หรอประมาณ 800 บาท/เดอน และนอกจากนนยงพบวาเกษตรกรสามารถลดปรมาณการใชปยเคม หรอการซอปยอนทรยอนไดอกประมาณ 800-1,000 บาท/รอบการผลต นอกจากนนยงเปนการเพมมลคาของมลสตวใหมากขนอกดวย 5.2 ผลกระทบทเกดขน

5.2.1 ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ จากการด าเนนงานทผานมาพบวาเกษตรกรทเขารวมโครงการคอนขางทจะมความสขกบการมเหดไวบรโภคในครวเรอนอกทงยงมอาชพเสรมทสรางรายไดจากการจ าหนายเหดอกดวย

5.2.2 ผลกระทบดานสงคม จากการเขารวมกจกรรมในโครงการท าใหเกษตรกรมความสขมากขน กลาวคอ นอกจากการมอาหารไวกนแลวยงมการแจกจายเพอนบาน หรอจ าหนายท าใหเกษตรกรยงมเงนเหลอเกบ อกทงยงเกดความผกพนธและมความเกอกลของคนในชมชนมากขน

5.2.3 ผลกระทบทางสงแวดลอม เกษตรกรสามารถน าเศษวสดจากการท านา เชนฟางขาว ผกตบชวามาใชในกระบวนการเพาะเหดแบบครบวงจรส าหรบครวเรอน 5.2.4 การสรางคณภาพชวตทยงยน เมอเกษตรกรสามารถท างานในภมล าเนาโดยการเปนนายจางตวเอง ไมตองทงครอบครวหรอละทงถนฐานไปท างานรบจางในเมองใหญ ท าใหมเวลาอยกบครอบครวมากขน อกทงมรายไดมากขนจากการมอาชพเสรม ยอมท าใหมคณภาพชวตทดขนอยางยงยน

53

5.3 ปญหาอปสรรค 5.3.1 ดานงบประมาณ ในการด าเนนงานทผานมาพบวางบประมาณมความลาชาคอนขางมาก จงไมสามารถด าเนนงานไดตามแผนทวางไว จงควรทจะมการปรบปรงใหมความรวดเรว และมความยดหยนในการบรหารจดการใหมากขน 5.3.2 ดานระบบการผลต -

54

บรรณานกรม

อทย อนพมพ และบญสง เอกพงษ. 2551. การน าวสดเหลอทงทางการเกษตรในทองถนมาใช เพอพฒนาการเพาะเหดฟางในโรงเรอน. วารสารวชาการ ม.อบ. ปท 10 ฉบบท3 หนา 9 -20

อทย อนพมพ. 2552. การอนรกษ และจดการความรเหดพนบานอบลราชธาน. การประชม วชาการระดบชาต “ศาสตรดานการบรหารและการจดการทรพยากร” 20-21 สงหาคม 2552 จดโดยคณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน ณ โรงแรมลายทอง อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน. หนา 276-285. (สนบสนนงบประมาณโดยส านกงานพฒนา วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต)

อทย อนพมพ. 2552. การยอมรบแนวคดเกษตรประณตของเกษตรกรจงหวดบรรมย. การ ประชมวชาการสงคมศาสตรมนษยศาสตร และศกษาศาสตร “ครบรอบ 40 ป คณะ สงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล”. วนท 18 ธนวาคม 2552 ณ โรงแรม รอยลรเวอร กรงเทพฯ.

55

ภาคผนวก

56

ภาคผนวก ก.

ขอมลการประเมนตามแบบฟอรมของคลนกสวนกลาง ประกอบดวย แบบใบสมคร แบบประเมน และแบบตดตามผล

57

58

63

ภาคผนวก ค.

ค าสงทเกยวของกบการด าเนนโครงการ

64

65

66

ภาคผนวก ง.

เอกสารการน าผลงานวจยไปใชประโยชน

67

68

69

70