186

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

บทนนาเสนอสรปผลการวจย การอภปรายผล ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใชและ

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป และขอจากดการวจย

5.1 สรปผลการวจย

การสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในครงนมวตถประสงคเพอประมวล

สถานภาพความรดานการการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยและสงเคราะหความรดานการจดการ

เชงกลยทธในภาครฐของไทยทงดานเนอหาและการศกษาวจย ซงการศกษาตามวตถประสงคดงกลาวได

อาศยแนวคดทฤษฎเกยวกบการประมวลและการสงเคราะหความรและการวจย การจดการเชงกลยทธ และ

งานวจยทเกยวของในการสรางกรอบแนวคดในการวจย โดยเกบรวบรวมขอมลและตรวจสอบขอมลเชง

คณภาพดวยแบบประเมนคณภาพงานวจ ย แบบบนทกขอมลงานวจย และแบบสมภาษณ สาหรบ

กลมตวอยาง ไดคดเลอกแบบเจาะจง (purposive sampling) ซงสารวจรายชอสถาบนการศกษาและหนวยงาน

ททาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธแลวคดเลอกงานวจยดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐทพมพ

เผยแพรในชวงป พ.ศ. 2550 ถง ป พ.ศ. 2557 ตามเกณฑทกาหนดไว จานวน 35 เรอง และการสมภาษณ

นกวชาการดานการจดการเชงกลยทธทมคณสมบตตามเกณฑทกาหนดไว จานวน 7 คน หลงจากนน

วเคราะหขอมลดวยสถตพรรณนา และการวเคราะหเนอหา (content analysis) ตามกรอบแนวคดในการวจย

คณลกษณะทวไปของงานวจยกลมตวอยาง คอ งานวจยกลมตวอยางสวนใหญเผยแพรในป พ.ศ. 2553 เปน

งานวจยระดบบณฑตศกษา สาขารฐประศาสนศาสตร และคณลกษณะทวไปของผใหสมภาษณกลม

ตวอยาง คอ ผใหสมภาษณกลมตวอยางสวนใหญดารงตาแหนงรองศาสตราจารย และทงหมดจบการศกษา

ระดบปรญญาเอก มประสบการณการสอนหรอการวจยดานการจดการเชงกลยทธมากกวา 12 ป (โดยเฉลย

28 ป) ผลการวจยสรปตามวตถประสงคการวจยไดดงน

1. ผลการวจยเพอตอบวตถประสงคขอท 1 การประมวลสถานภาพความรดานการจดการเชง

กลยทธในภาครฐของไทย พบวา

1.1 ดานระเบยบวธการศกษาวจย งานวจยกลมตวอยางสวนใหญเปนงานวจยเชงคณภาพ

เกบรวบรวมขอมลจากผกาหนดกลยทธ ผนากลยทธไปปฏบต และผมสวนไดสวนเสย โดยใชแบบสอบถาม

และวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

1.2 ดานเนอหา งานวจยกลมตวอยางสวนใหญมประเดนการวจยเกยวกบการกาหนด

187

การสราง หรอการจดทากลยทธ และศกษาในขนตอนของการวางแผนกลยทธ โดยไมไดระบตวแบบหรอ

เทคนคการจดการเชงกลยทธเปนฐานในการศกษา รวมทงมปญหาและขอเสนอแนะเกยวกบการจดการเชง

กลยทธ ไดแก ดานการวางแผนกลยทธ ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต และดานการควบคมและ

ประเมนผลแผนกลยทธ ดงน

1) ปญหาของการจดการเชงกลยทธภาครฐ 3 ดาน ไดแก

ดานการวางแผนกลยทธ มปญหาสาคญ ไดแก การขาดการมสวนรวม

ของผมสวนไดสวนเสย การขาดความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการวางแผนกลยทธของบคลากร

การขาดคณภาพของแผนตามหลกวชาการ การใชขอมลเพยงบางแหลงและขาดการพจารณาขอมลยอนอดต

และความไมเชอมโยงกบนโยบาย/ยทธศาสตรทสงขนไปและนโยบายของผบรหาร

ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต มปญหาสาคญ ไดแก การขาดการม

สวนรวมของผมสวนไดสวนเสย การขาดความรวมมอของประชาชน การขาดสมรรถนะของบคลากร

การตอตานการเปลยนแปลงและและการปฏบตงานเชงรบ ภาระงานของบคลากรมาก การขาดจรยธรรม

และการใชระบบอปถมป ความลาชาในการปฏบตงานตามแผน การขาดงบประมาณ การขาดการบรณาการ

แผน แผนงาน/โครงการ และคารบรองผลการปฏบตราชการ การไมใหความสาคญกบการรวบรวมขอมล

และใชขอมลเพยงบางแหลง นโยบาย กฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบทเกยวของขาดความชดเจน

ความยดหยน ความถกตอง และเกยวของกบหลายหนวยงาน

ดานการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ มปญหาสาคญ ไดแก การขาด

การมสวนรวมของผ มสวนไดสวนเสย การขาดความรความเขาใจและความตระหนกในความสาคญของ

การตดตามประเมนผล การตดตามไมเปนไปตามปฏทนทกาหนด และการขาดการปรบปรงแกไขกลยทธท

บกพรองใหมความสมบรณมากยงขน

2) ขอเสนอแนะของการจดการเชงกลยทธภาครฐ 3 ดาน ไดแก

ดานการวางแผนกลยทธ ควรเนนการมสวนรวมของบคลากรและผม

สวนไดสวน ควรกาหนดสถานภาพในอนาคตโดยพจารณาจากขอมลยอนอดตประกอบกบขอมลปจจบน

ควรพฒนาระบบฐานขอมล ควรพฒนาบคลากรใหมวสยทศนมองการณไกล เหนความสาคญ มความร

ความเขาใจในกระบวนการวางแผนกลยทธ ใหมผเชยวชาญใหความร มการฝกและจดบคลากรใหเปนพเลยง

เพอแนะนาการวางแผน ควรเชอมโยงการกาหนดยทธศาสตรกบการปฏบตและการเรยนร ควรกาหนด

ยทธศาสตรใหชดเจนในการปฏบต ควรเปดกวางใหมการนาแนวความคดในการกาหนดยทธศาสตรแบบ

อนๆ มาใช ควรจดทายทธศาสตรอยางเปนระบบ ชดเจน เปนลายลกษณ ควรนานโยบายและวสยทศนของ

ผบรหารเปนจดเรมตนในการวเคราะห

ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต ควรพฒนาบคลากรใหมความร

188

ความเขาใจในการปฏบตตามกลยทธ ควรเพมจานวนบคลากรเพอสามารถปฏบตตามกลยทธไดครอบคลม

ควรวางกรอบแนวทางอยางชดเจน ควรนาระเบยบ นโยบาย กฎหมายและคาส งทเกยวของมาทบทวน

ควรพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ควรวจยแบบมสวนรวมยทธศาสตรแตละตวโดยใหประชาชนคด

กจกรรมและโครงการ ผบรหารควรตดตามผลการนากลยทธไปปฏบตอยางตอเนอง ควรเรงระดมทรพยากร

ควรเนนทกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน ควรเปลยนแปลงวฒนธรรมองคการใหสอดคลองกบ

ยทธศาสตร ควรประชาสมพนธแผนและขอมลขาวสาร ควรบรหารงานใหเกดความยตธรรม โปรงใส

ดานการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ ควรกาหนดตวชวด เกณฑ

การควบคมการประเมนใหชดเจน ควรกาหนดคณะทางานใหชดเจน ควรสงเสรมสนบสนนใหบคลากรไดม

โอกาสแลกเปลยนเรยนรในเรองการบรหารเชงกลยทธใหมากขน ควรสรางความเขาใจใหบคลากรม

เปาหมายรวมกน ควรจดทาแผนปฏทนรวมทงใหมการตดตามผลอยางเปนระบบและตอเนอง ควรสราง

ขวญกาล งใจแรงจงใจจากผลการปฏบตงาน ผ บรหารลงไปเปนสวนหนงของทมงานประเมนผล

การประเมนผลควรมงบประมาณ ความรวมมอของประชาชน การประชาสมพนธ และผประสานงานอยาง

ชดเจน การประเมนผลควรนาเสนอเผยแพรตอสาธารณชน และควรปรบปรงแกไขกลยทธทบกพรองใหม

ความสมบรณมากยงขน

2. ผลการวจยเพอตอบวตถประสงคขอท 2 การสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐของไทยดานเนอหาและการศกษาวจย ผ วจยไดสงเคราะหความรจากงานวจยกลมตวอยาง

และการสมภาษณนกวชาการดานการจดการเชงกลยทธภาครฐ พบวา

2.1 ดานเนอหา

ประเดนท 1 การใชคาศพทเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐมความแตกตาง

หลากหลาย ซงมสาเหตมาจากกฎหมาย กฎระเบยบทเกยวของ การสอสารขององคการกลางตางๆ และ

บรบทของการจดการเชงกลยทธภาครฐ

ประเดนท 2 ความแตกตางระหวางการจดการเชงกลยทธในภาครฐกบการจดการ

เชงกลยทธในภาคเอกชน ไดแก การจดการเชงกลยทธในภาครฐมหลายระดบ การจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐมการออกกฎหมาย กฎระเบยบตางๆรองรบ การจดการเชงกลยทธในภาครฐมเปาหมายและขอบเขต

กวางขวาง การจดการเชงกลยทธในภาครฐมองคการและตวแสดงเกยวของมาก และการจดการเชงกลยทธ

ในภาครฐมขอจากด ประกอบดวย การใหความสาคญกบรปแบบหรอเอกสารแผนกลยทธ บรบทของ

องคการภาครฐไมเออตอการจดการเชงกลยทธ และองคการภาครฐปรบตวคอนขางชา

ประเดนท 3 ความไมสอดคลองระหวางการจดการเชงกลยทธในภาครฐไทยกบ

หลกวชาการ ไดแก การวเคราะหสภาพแวดลอมไมครบถวน ไมมองอนาคตและการเปลยนแปลงในอนาคต

การวางแผนกลยทธใหความสาคญกบตวชวดมากกวากลยทธและองคประกอบตางๆไมสอดคลองกน ซงม

189

สาเหตจากปจจยดานการเมอง ปจจยดานทรพยากรทางการเงน ปจจยดานทรพยากรมนษย และปจจยดาน

เวลา

ประเดนท 4 ตวแสดงหลกในการจดการเชงกลยทธในภาครฐไทย ไดแก องคการ

ภาครฐ องคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ และผม

สวนไดสวนเสยอนๆ ซงควรมคณลกษณะ ไดแก องคการภาครฐ ควรมสมรรถนะและกรอบความคดใน

การจดการเชงกลยทธ มการเรยนรประสบการณการจดการเชงกลยทธจากทปรกษา และมการสรางการม

สวนรวมอยางจรงจงและครอบคลมทกระดบและทกกลมเปาหมาย องคการทปรกษาหรอองคการกลางทให

คาปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ ควรมสมรรถนะดานการจดการเชงกลยทธ และมความร

ความเขาใจในบรบทของภาครฐ และผมสวนไดสวนเสยอนๆควรมพนธะผกพนตอการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐ มกรอบความคดในการจดการเชงกลยทธ และเขามามสวนรวมอยางตอเนอง

ประเดนท 5 บทบาทของผบรหารในการจดการเชงกลยทธ ประกอบดวย ผนาทม

แบบมสวนรวมและเสรมพลง ผนาเชงวสยทศนและการเปลยนแปลง ผนาเชงบรณาการและสนบสนน

ทรพยากร ผนานกสอสาร และผนาตนแบบทางจรยธรรม

ประเดนท 6 สมรรถนะทจาเปนสาหรบการจดการเชงกลยทธ ไดแก การคดเชง

กลยทธ การใชแนวคดและเทคนคการจดการเชงกลยทธ การสรางสรรคนวตกรรม การนากลยทธไปปฏบต

การบรณาการ และการรบฟงความคดเหน

ประเดนท 7 องคประกอบรวมสาคญในการวางแผนกลยทธภาครฐ ประกอบดวย

ความเชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธ หรอแนวคดทเกยวของ การมสวนรวมของผมสวนได

สวนเสย สมรรถนะและแรงจงใจในการวางแผนกลยทธ ความพรอมดานสารสนเทศ และการแลกเปลยน

เรยนร

ประเดนท 8 ลกษณะของกลยทธภาครฐทด ไดแก นาการเปลยนแปลงทดขนทงใน

ภาครฐและภาคเอกชน สอดคลองกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกทงในอดต ปจจบน และอนาคต

เ ชอมโยงกบขอตกลงหลก นโ ยบาย แ ผ นกลยทธ และแ นวคดทเกยวของ มง เนนความเปนไป

ไดในการปฏบต การปฏบตจรง และกลยทธในการปฏบต มงเนนการมสวนรวม ของผ มสวนได

สวนเสย สอดคลองกบองคประกอบตางๆในการจดการเชงกลยทธ และมประเดนหลกทชดเจน

ประเดนท 9 ปจจยสาคญในการนาแผนกลยทธภาครฐไปปฏบต ประกอบดวย

1) ปจจยนโยบายและแผน ไดแก ปจจยความตอเนองความเชอมโยง และความชดเจนของนโยบายและแผน

ทเกยวของ และปจจยความชดเจน ความสอดคลองกบการเปลยนแปลง และการมสวนรวมในแผนกลยทธ

2) ปจจยภายในองคการ ไดแก ปจจยความพรอมของทรพยากร ปจจยสมรรถนะของบคลากรและผมสวนได

สวนเสย ปจจยการกาหนดหนาทความรบผดชอบและหนวยงานเจาภาพ ปจจยจรยธรรมในการจดการ

เชงกลยทธ ปจจยการตดตามประเมนผลและการกากบควบคม ปจจยคณลกษณะและความตอเนองของผนา

190

ปจจยความเหมาะสมของโครงสรางและระบบงาน ปจจยการจงใจ ปจจยการสอสารประชาสมพนธ ปจจย

วฒนธรรมองคการ ปจจยพนธะผกพนของบคลากร 3) ปจจยสภาพแวดลอม ไดแก ปจจยสภาพแวดลอม

ทวไป ปจจยการมสวนรวมของประชาชน ปจจยความรวมมอของกลมเปาหมาย และปจจยการบรณาการ

ความรวมมอระหวางองคการ และ 4) ปจจยความถกตองตามหลกวชาการ ไดแก ความถกตองของการแปลง

แผนกลยทธ สการปฏบตในรปของแผนงานโครงการตางๆ และความสอดคลองเชอมโยงกนของ

องคประกอบตางๆในกระบวนการจดการเชงกลยทธเพอบรรลวสยทศนทกาหนดไว

ประเดนท 10 องคประกอบรวมสาคญในการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ

ภาครฐ ประกอบดวย วฒนธรรมการประเมนผลเชงบวก สมรรถนะการควบคมและประเมนผล จรยธรรม

ของผประเมนผล การนาเสนอผลการประเมนตอสาธารณะ และการนาผลการประเมนไปใชประโยชน

ประเดนท 11 กระบวนการจดการเชงกลยทธภาครฐไทย ประกอบดวย

1. การวางแผนกลยทธ ไดแก การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลเบองตน

เกยวกบขอตกลงหลก นโยบาย กลยทธ แนวคดทเกยวของ บรบท และอตลกษณขององคการหรอพนท

การพฒนาบทบาทของผบรหาร การสรางสรรถนะและแรงจงใจในการจดการเชงกลยทธ การกาหนดหรอ

ทบทวนพนธกจ เปาประสงค วสยทศน การวเคราะหสภาพแวดลอม การกาหนดกลยทธและตวชวด โดยให

ความสาคญกบการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย และสารสนเทศทงในอดต ปจจบน และอนาคต

(สารสนเทศการเปลยนแปลง) ซงมขนตอนยอย คอ การระบผเขามามสวนรวม การกาหนดกลยทธใน

การสรางการมสวนรวม ไดแก กลยทธดานเวลาและความตอเนอง กลยทธดานสถานท การสรางความคนเคย

และการสอสารใหผมสวนรวมเขาใจกระบวนการและเนอหาของการจดการเชงกลยทธ และการระดมสมอง

บนฐานของการมสวนรวม ความพรอมดานสารสนเทศทงในอดต ปจจบน และอนาคต และการแลกเปลยน

เรยนรรวมกน

2. การนาแผนกลยทธไปปฏบต ไดแก การสรางความรและความเขาใจรวมกน

เกยวกบแผนกลยทธแกบคลากรและผมสวนไดสวนเสย การจดองคการและกาหนดเจาภาพหลก เจาภาพ

รอง และผสนบสนนในการนาไปปฏบต การแปลงแผนกลยทธสการปฏบตในรปของแผนปฏบตการ

แผนงาน โครงการ กจกรรมตางๆ การกาหนดกลยทธในการปฏบตและการบรณาการความรวมมอระหวาง

ฝายตางๆ การจดสรรทรพยากรอยางเปนระบบและเนนกระบวนการมสวนรวม และการสรางวฒนธรรมท

เออตอการจดการเชงกลยทธและสอดคลองกบแผนกลยทธ

3. การควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ ไดแก การพฒนาระบบควบคมและ

ประเมนผลแผนกลยทธทสอดคลองกบหลกวชาการและอยบนพนฐานของการมสวนรวม วฒนธรรม

การประเมนผลเชงบวก และการประเมนอยางมจรยธรรม การนาเสนอผลการประเมนตอสาธารณะ และ

การนาผลการประเมนไปใชประโยชน โดยการทบทวนและปรบปรงองคประกอบตางๆในแผน

191

2.2 ดานการศกษาวจย

ประเดนท 1 เนอหาการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต

ไดแก ดานการเปรยบเทยบการจดการเชงกลยทธ ดานการมสวนรวมในการจดการเชงกลยทธ ดานผลของ

การจดการเชงกลยทธ และดานตวแสดงทมอทธพลตอการจดการเชงกลยทธ

ประเดนท 2 วธการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต ไดแก

ประเภทของการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐควรมความหลากหลาย ประชากรและกลม

ตวอยางควรมหลายระดบ หลายบรบท โดยมระดบนานาชาตมากขน วธการและเครองมอการเกบรวบรวม

ขอมลควรพฒนาเพอใหผลการศกษาทถกตอง เชอถอได กระบวนการจดการเชงกลยทธควรมการศกษาวจย

เชอมโยงมากกวา ขนตอน และการศกษาวจยการจดการเชงกลยทธในภาครฐควรมการพฒนาตวแบบใหม

ทเหมาะสมกบการจดการเชงกลยทธภาครฐไทย

ประเดนท 3 ทศทางการศกษาการจดการเชงกลยทธในภาครฐ ไดแก การแลก

เปลยนเรยนรการจดการเชงกลยทธภาครฐ โดยคานงถงความสอดคลองกบลกษณะเฉพาะขององคการหรอ

พนท และการสรางการเรยนรภาคปฏบต

5.2 การอภปรายผล

5.2.1 การอภปรายผลการประมวลสถานภาพความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐ

ของไทย

5.2.1.1 ดานระเบยบวธการวจย

การประมวลสถานภาพความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยจากงานวจย

กลมตวอยาง พบวา สวนใหญเปนงานวจยเชงคณภาพเกบรวบรวมขอมลจากผกาหนดกลยทธ ผนากลยทธ

ไปปฏบต และผมสวนไดสวนเสย โดยใชแบบสอบถาม และวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

การทงานวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐกลมตวอยางสวนใหญเปนงานวจยเชง

คณภาพและวเคราะหขอมลเชงคณภาพ อาจเกดจากการศกษาการจดการเชงกลยทธภาครฐเปนคนควาขอมล

เพอตอบคาถามเกยวกบกระบวนการจดการเชงกลยทธวาเปนอยางไร มากกวาการหาความสมพนธเชง

สาเหตและผลระหวางตวแปร ประกอบกบการศกษาวจยสวนใหญศกษาในขนตอนการวางแผนกลยทธจง

ตองการขอมลทลกซงซงเหมาะกบระเบยบวธวจยเชงคณภาพ อยางไรกตาม การวจยเชงคณภาพมขอจากด

ในเรองของขอมลทไมสามารถเปรยบเทยบโดยสถตได สรปผลไดยากกวาโดยเฉพาะกบแผนกลยทธทมผม

สวนไดสวนเสยกลมตวอยางจานวนมาก

แมวางานวจยกลมตวอยางสวนใหญเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามเพยงเครองมอ

เดยว แตผ วจยมขอสงเกตวาเมอพจารณาในรายละเอยดงานวจยกลมตวอยางเกบรวบรวมขอมลโดยใช

192

การสมภาษณรวมกบวธการอนๆมากทสด การทเปนเชนน เกดจากงานวจยกลมตวอยางสวนใหญเปน

งานวจยเชงคณภาพ และการสมภาษณ เปนกระบวนการหาขอเทจจรงทางสงคมทลกซง และผลการศกษา

สามารถนาไปชวยเสรมการวจยเชงปรมาณไดโดยการอธบายประเดนทไมอาจคนพบไดในการวจยเชง

ปรมาณ และการสมภาษณเปนการสรางเรองราวและความหมายรวมกนระหวางผ สมภาษณกบผ ถก

สมภาษณ (reconstructed) (ชาย โพธสตา, 2550, น. 264) สอดคลองกบการวจยดานการจดการเชงกลยทธ

ภาครฐซงกลมตวอยางสวนใหญทมงเนนการอธบายหรอการวเคราะหกระบวนการจดการเชงกลยทธวาเปน

อยางไรหรอควรเปนอยางไร มากกวาการหาความสมพนธเชงสาเหตและผลระหวางตวแปร และเปนทนา

สงเกตวาการศกษาวจยกลมตวอยางมการเกบรวบรวมขอมลโดยใชการสนทนากลม การประชมเชง

ปฏบตการ การสมมนา การระดมสมอง เวทประชาคม และการประชมผทรงคณวฒดวย ซงการทเปนเชนน

เนองจากการศกษาวจยการจดการเชงกลยทธภาครฐ จาเปนตองเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางจานวน

มากและหลากหลาย ดงนน การเกบรวบรวมขอมลดวยวธการดงกลาวจะชวยใหไดขอมลทรวดเรวและ

หลากหลายกวาการสมภาษณทละคน

การเกบรวบรวมขอมลสวนใหญเกบรวบรวมขอมลจากผกาหนดกลยทธ ผนากลยทธไป

ปฏบต และผมสวนไดสวนเสย สอดคลองกบผลการศกษาทงานวจยกลมตวอยางสวนใหญศกษาในขนตอน

การวางแผนกลยทธและมวตถประสงคหรอประเดนการวจยหลก คอ การกาหนด การสราง หรอการจดทา

กลยทธ ซงการวางแผนกลยทธมการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกกอนกาหนดทศทาง ซง

โดยทวไปจะนาความคดเหน ความตองการของทกกลมมาประกอบการศกษาดวย

5.2.1.2 ดานเนอหา

1) การประมวลสถานภาพความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยจากงานวจย

กลมตวอยาง พบวา งานวจยกลมตวอยางสวนใหญมประเดนการวจยเกยวกบการกาหนด การสราง หรอ

การจดทากลยทธ และศกษาในขนตอนการวางแผนกลยทธ โดยไมไดระบตวแบบหรอเทคนคการจดการ

เชงกลยทธเปนฐานในการศกษา

งานวจยกลมตวอยางสวนใหญมประเดนการวจยเกยวกบการกาหนด การสราง หรอ

การจดทากลยทธ และศกษาในขนตอนการวางแผนกลยทธ สอดคลองกบ Stone, Bigelow, and Crittenden

(1999, p.408) ศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจากบทความ 66 เรอง

พบวา งานวจยสวนใหญเปนการศกษาการกาหนดกลยทธมากกวาประเดนอนๆ และอาจเกดจากการศกษา

การจดการเชงกลยทธในภาครฐในขนตอนการนาไปปฏบตหรอการควบคมและประเมนผลใชระยะเวลา

ยาวนานกวา นอกจากน เปนทนาสงเกตวาไมพบงานวจยเชงเปรยบเทยบเลย ซงประเดนดงกลาวนาจะเปน

ประโยชนตอการจดการเชงกลยทธภาครฐในประเทศไทย เนองจากการเปรยบเทยบการจดการเชงกลยทธใน

องคการ พนท หรอชวงเวลาทแตกตางกน หรอการเปรยบเทยบการจดการกลยทธภาครฐไทยกบตางประเทศ

193

จะทาใหไดขอมลในการพฒนาความรและพฒนาการจดการเชงกลยทธภาครฐใหเหมาะสมกบบรบทของ

ไทยตอไปได

ผลการศกษาครงน มประเดนทนาสนใจคอ งานวจยกลมตวอยางสวนใหญไมไดระบ

ตวแบบหรอเทคนคดานการจดการเชงกลยทธเปนฐานในการศกษา และเมอพจารณาในรายละเอยดจะพบวา

ตวแบบหรอเทคนคดานการจดการเชงกลยทธทนยมใชเปนฐานในการศกษา คอ การวเคราะหสภาพแวดลอม

ดวยตวแบบ SWOT analysis การทงานวจยกลมตวอยางนยมใชการวเคราะหสภาพแวดลอมดวยตวแบบ

SWOT analysis เนองจากการจดการเชงกลยทธภาครฐไทยไดรบอทธพลจากนกวชาการสานกออกแบบ

(design school) สานกธรกจฮาวารด (Harward business school) อทธพลของตวแบบนโยบายของฮารวารด

(Harward policy model) ทใชในการเรยนการสอนตงแต ค.ศ.1920 ซงมงเนนกระบวนการวเคราะหหาจด

แขง จดออน โอกาส ภยคกคาม (SWOT analysis) เพอหาความเหมาะสมในการกาหนดกลยทธจากขด

ความสามารถขององคการกบความเปนไปไดภายนอก แตมจดออน คอ ไมมการเสนอแนะเกยวกบ

การพฒนากลยทธขนมา (Bryson & Roeing, 1988, pp. 23-30) โดยนกวชาการไทยบางสวนไดนาเสนอ

ตวแบบการจดการเชงกลยทธทใชเทคนค SWOT analysis เปนเครองมอในการวเคราะหสถานการณหรอ

สภาพแวดลอมและองคการกลางภาครฐตางๆไดใหความสาคญและเผยแพรความรเกยวกบเทคนค SWOT

analysis ในการจดการเชงกลยทธภาครฐ เชน องคกรปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย ไดจดทา

คมอการวางแผนพฒนาทองถน พ.ศ. 2546 กาหนดกระบวนการจดทาแผนยทธศาสตรขององคกรปกครอง

สวนทองถน ซงกาหนดใหขนตอนท 2 การวเคราะหศกยภาพเพอประเมนสถานภาพการพฒนาของทองถน

ใชเทคนค SWOT analysis และสานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ ไดแนะนาใหหนวยงาน

ราชการตางๆใช SWOT analysis เปนเครองมอทางการบรหาร เปนตน และผวจยมขอสงเกตวา งานวจย

กลมตวอยางบางสวนนาเสนอตวแบบหรอเทคนคการจดการเชงกลยทธในการทบทวนวรรณกรรมแตไมได

นามาใชในเปนฐานในการศกษาวจย เชน งานวจย เรอง การจดการเชงกลยทธของทหารในจงหวดชายแดน

ภาคใต (ธระ กรใหม, 2553) งานวจย เรอง การจดการเชงกลยทธในสถานศกษาระดบการศกษาขนพนฐาน

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษานนทบร เขต (ปณยวร ฐ ตธญวรฒม , 2553) และงานวจ ย เรอง

การบรหารยทธศาสตรของเทศบาลเมองหวหน จงหวดประจวบครขนธ (ปรษา มณธนโชค, 2555) นาเสนอ

เทคนคการวดผลแบบสมดล (balance scorecard) ในการทบทวนวรรณกรรม แตไมไดนามาใชเปนกรอบ

แนวคดหรอฐานในการศกษาวจย เปนตน

นอกจากน การทงานวจยกลมตวอยางใชตวแบบหรอเทคนคดานการจดการเชงกลยทธ

เปนฐานในการศกษาคอนขางนอย และมงานวจยกลมตวอยางนอยมากทมการใชตวแบบหรอเทคนคใหมๆ

เปนฐานในการศกษา จงควรมการพฒนาตวแบบหรอเทคนคดานการจดการเชงกลยทธทสอดคลองกบ

ภาครฐไทยใหมากขน สอดคลองกบผลงานของ Jaroslaw (2011, p. 37) ซงวเคราะหและสงเคราะหงานวจย

การจดการเชงกลยทธในภาคทสาม (third sector) ระหวาง ค.ศ. 2000 ถง 2009 จากบทความรวมสมยจานวน

194

50 เรอง พบภาวะความยากลาบากของการจดการเชงกลยทธในองคการทไมแสวงหากาไร 4 ประเดน ไดแก

ทาอยางไรใหแนวคดและเทคนคการจดการเชงพานชยสามารถปรบใชในภาคทไมแสวงหากาไร ถงเวลา

หรอยงทจะมกรอบความคดใหมเกยวของกบการจดการเชงกลยทธขององคการไมแสวงหากาไร ทฤษฎ

อะไรทสามารถอธบายองคการทไมแสวงหากาไรไดอยางมประสทธภาพ และภาวะความยากลาบากเกยวกบ

การกาหนดกลยทธเกดขนเมอตองเลอกระหวางความตองการทจะใชกลยทธเชงการแขงขนและกลยทธ

ความรวมมอในภาคทสาม

2) การประมวลสถานภาพความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยจากงานวจย

กลมตวอยาง พบปญหาของการจดการเชงกลยทธภาครฐ 3 ดาน ไดแก ดานการวางแผนกลยทธ ดานการนา

แผนกลยทธไปปฏบต และดานการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ

ดานการวางแผนกลยทธ พบวามปญหาสาคญ ไดแก การขาดการมสวนรวมของผมสวน

ไดสวนเสย การขาดความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการวางแผนกลยทธของบคลากร การขาดคณภาพ

ของแผนตามหลกวชาการ การใชขอมลเพยงบางแหลงและขาดการพจารณาขอมลยอนอดต และความไม

เชอมโยงกบนโยบาย/ยทธศาสตรทสงขนไปและนโยบายของผบรหาร

การทการจดการเชงกลยทธในภาครฐประสบปญหาขาดการมสวนรวมของผมสวนไดสวน

เสยนน เกดจากการวางแผนกลยทธในภาครฐไทยแบบบนลงลาง (top-down) ซงทาใหเกดชองวางระหวาง

การวางแผนและการนาแผนไปปฏบต และสงผลตอขนตอนอนๆในกระบวนการจดการเชงกลยทธ เชน ทา

ใหเกดการขาดความรวมมอจากกลมเปาหมายหรอประชาชน และขาดการบรณาการความรวมมอระหวาง

องคการ เปนตน และสอดคลองกบผลการศกษาวจยของ ณรงคเดช อมพร (2555, น.132-134) วจย เรอง

การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

พบปญหาบคลากรภายในองคการและผมสวนไดสวนเสยในทองถนมสวนรวมในการวางแผนยทธศาสตร

การพฒนาคอนขางนอย ประชาชนทเขารวมประชมประชาคมเพอการวางแผนยทธศาสตรการพฒนาไมม

ความหลากหลายกลม ประชาชนในหมบานบนดอยเขารวมประชาคมนอย เนองจากองคการบรหารสวน

ตาบลจดใหมการประชมหลายหมบานในทแหงเดยว

ปญหาการขาดความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการวางแผนกลยทธของบคลากรและ

การขาดคณภาพของแผนตามหลกวชาการ สอดคลองกบผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เ รอง

โครงการประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา

ประสทธภาพ/ผลสมฤทธในการจดทาแผนยทธศาสตรฯดาเนนการภายใตขอจากดทางดานเวลาและทกษะ

ความสามารถในการบรหารจดการยทธศาสตรของขาราชการ และการทเปนเชนนอาจเกดจากภาครฐเคยชน

กบการวางแผนอนๆ เชน การวางแผนระยะยาว การวางแผนสมบรณแบบ (comprehensive plan) เปนตน

มากกวาการวางแผนกลยทธ ซงทาใหตองมการปรบเปลยนแนวคดและแนวทางใหเขากบการวางแผน

กลยทธ คอ เปลยนจากการวางแผนทองทและชมชนเปนการวางแผนเชงกลยทธในการบรหาร เปลยนจาก

195

การวางแผนทคอนขางตายตวและไมตองใชความคดนอกกรอบอะไรมากมายนก เปนการวางแผนทยดหยน

คลองตวหรอปรบเปลยนตามสถานการณและความสามารถมความคดรเรมหรอกลยทธเพมขน (สมพร

แสงชย , 2548, น. 37) และสอดคลองกบ Halachmi (2000, p. 362-367) และ Toft (2000, p. 5) กลาวถง

การวางแผนกลยทธในภาครฐวา ไมมอตราตาแหนงสาหรบนกวางแผนเชงกลยทธโดยเฉพาะหนวยงาน

ราชการจงใชนกวางแผนทวไปหรอขอยมตวขาราชการจากฝายอนมาชวยในการวางแผนเชงกลยทธ

สาหรบปญหาการขาดคณภาพของแผนตามหลกวชาการและการใชขอมลเพยงบางแหลง

และขาดการพจารณาขอมลยอนอดต ในรายละเอยด พบวา มการนาปจจยสภาพแวดลอมมาวเคราะหไม

ครบถวน ไมนาประเดนสภาพแวดลอมทวเคราะหแลวมาแยกเปนดานโอกาสและอปสรรค หรอการกาหนด

วตถประสงคไมสอดคลองกบสภาพแวดลอม ซงไมสอดคลองกบหลกวชาการ ดงท Samuel (1983, p. 57)

ไดกลาวถงกลยทธ เปนการตดสนใจทคานงถงสภาพแวดลอม และเฉลมพงศ มสมนย (2556, น. 3-6) ได

กลาวถงกลยทธ หมายถง การวางแผนการดาเนนงานสการปฏบตเพอบรรลเปาหมายภายใตการวเคราะห

แวดลอมทเหมาะสม และสอดคลองกบชนดดา ศรรง (2559, น. 152) ศกษาวจย เรอง การบรหารยทธศาสตร

ของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ระยะ ป (พ.ศ. 2556-2560) พบปญหาบคลากรไมมความรใน

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกหนวยงาน วเคราะหจากความรสกมากกวาขอเทจจรง และ

การกาหนดคานยามของตวชวดไมชดเจน และกองภพ วงสนทร และสงคม สวรรณรตน (2557, น. 127-128)

ศกษาวจย เรอง แผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนกบความเขมแขงของชมชนในภาคเหนอตอนบนของ

ประเทศไทย พบวาแผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนขององคการบรหารสวนตาบลทไมไดรบรางวล

การบรหารจดการทดไมมการกาหนดผลลพธในอนาคต มความตอเนองของแผนงานและโครงการนอยมาก

โครงการเนนดานโครงสรางพนฐานโดยไมมกจกรรมหรอโครงการครบทกดาน นอกจากน การทเปนเชนน

ยงสอดคลองกบวฒนา วงศเกยรตรตนและคณะ (2546, น. 26) ซงไดเสนอขอสงเกตและสงทควรระมดระวง

ในการวางแผนกลยทธ คอ การทานายอนาคตอาจผดพลาดงาย การแยกกระบวนการ บคคล ขอมล นาไปส

ความผดพลาด และการใชสญชาตญาณในการกาหนดกลยทธมากเกนไป

ปญหาการใชขอมลเพยงบางแหลงและขาดการพจารณาขอมลยอนอดต สอดคลองกบผล

การศกษาของ ดารงค วฒนา (2548) เ รอง โครงการประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผน

ยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา กระบวนการในการจดทาแผนยทธศาสตรฯ ไดนา

เทคนคการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและขดสมรรถนะภายในขององคกร (SWOT analysis) และ

เทคนคการระดมสมองมาใชโดยไมมขอมลรองรบ และผลการศกษาวจยของ ณรงคเดช อมพร (2555,

น.133) วจย เรอง การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย

จงหวดแมฮองสอน พบปญหาการเกบรวบรวมขอมลและปญหาสาคญยงไมละเอยดเพยงพอ ขอมลไมเปน

ปจจบน และไมแสดงแนวโนมทสาคญในอนาคต และการวเคราะหศกยภาพเพอการพฒนายงไมชดเจน ขาด

196

กรอบแนวคดในการวเคราะหทชดเจน และครบถวนเพยงพอตอการนามาใชในการวางแผนยทธศาสตร

การพฒนา

ปญหาความไมเชอมโยงกบนโยบาย/ยทธศาสตรทสงขนไปและนโยบายของผ บรหาร

สอดคลองกบผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง โครงการประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธ

ของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ความชดเจนในการบรหารราชการจงหวดเพอ

การพฒนาแบบบรณาการในการพฒนาระบบการบรหารราชการสวนภมภาค สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) และกระทรวงมหาดไทย ยงไมสามารถถอดแนวคดในการบรหารราชการ

จงหวดแบบบรณาการเพอการพฒนาตามเจตนารมณของนายกรฐมนตรทมงเนนใหจ งหวดมระบบ

การบรหารจดการแบบประเทศไทยยอสวน และเปนหนวยงานยทธศาสตร (strategic business unit) ใน

การขบเคลอนประเทศใหกาวไปสความมนคง/มงคง และถายทอดไปสหนวยงานระบบปฏบตไดทงหมด

สญญาณทถายทอดไปสระดบปฏบตเปนเพยงรปแบบ วธการและกระบวนการบรหารจดการทไมไดเจาะลก

ลงไปในรายละเอยดวารฐบาลคาดหวงใหจงหวดกาหนดทศทางการพฒนาไปในลกษณะใด ทาใหทศทางใน

การพฒนาจงหวดหรอแผนยทธศาสตรฯ ทแตละจงหวดจดทาขนมความหลากหลายและไมมทศทางท

ชดเจน

ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต พบวามปญหาสาคญ ไดแก การขาดการมสวนรวมของ

ผ มสวนไดสวนเสย การขาดความรวมมอของประชาชน การขาดสมรรถนะของบคลากร การตอตาน

การเปลยนแปลงและและการปฏบตงานเชงรบ ภาระงานของบคลากรมาก การขาดจรยธรรมและการใช

ระบบอปถมป ความลาชาในการปฏบตงานตามแผน การขาดงบประมาณ การขาดการบรณาการแผน

แผนงาน/โครงการ และคารบรองผลการปฏบตราชการ การไมใหความสาคญกบการรวบรวมขอมลและใช

ขอมลเพยงบางแหลง นโยบาย กฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบทเกยวของขาดความชดเจน

ความยดหยน ความถกตอง และเกยวของกบหลายหนวยงาน

สอดคลองกบ Halachmi (2000, pp. 362-367) และ Toft (2000, p. 5) กลาววา โครงสราง

ของหนวยงานราชการและกระบวนการทางานไมคลองตว ทาใหการวางแผนเชงกลยทธและการปฏบตตาม

แผนเปนไปดวยความยากลาบาก และไมมอตราตาแหนงสาหรบนกวางแผนเชงกลยทธโดยเฉพาะหนวยงาน

ราชการจงใชนกวางแผนทวไปหรอขอยมตวขาราชการจากฝายอนมาชวยในการวางแผนเชงกลยทธ

แ ละ สอ ดคลองกบช นดดา ศ ร ร ง ( 2559, น .153) ศ กษ าวจย เ ร อ ง การบรหารยทธ ศ าส ตรข อ ง

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ระยะ 5 ป (พ.ศ. 2556-2560) พบวาในขนตอนการนาแผนยทธศาสตร

ไปปฏบตมปญหาบคลากรบางสวนขาดความรความเขาใจเกยวกบยทธศาสตร เนนทางานประจามากกวาจะ

ดาเนนงานตามแผนยทธศาสตร หนวยงานยอยไมไดจดทาโครงการหรอแผนงานทจะทาใหแผนยทธศาสตร

แตละขอสามารถแกปญหาอยางแทจรง หนวยงานยอยจะจดทาแผนแตละปเพอการปฏบตงานประจาเปน

หลก และขนต มโนเจรญ และ กฤช จรนโท (2555 : 105) ศกษาวจยการบรหารเชงกลยทธของการไฟฟาฝาย

197

ผลตแหงประเทศไทย : กรณศกษาโรงไฟฟาบางปะกง พบปญหาอปสรรคทสงผลกระทบตอการบรหาร

กลยทธ ไดแก ยงตองมการปรบปรงทศนคต คานยม และพฤตกรรมในการทางานของพนกงาน และตองม

การบรหารและพฒนาบคลากรเพมเตมอยางตอเนอง รวมทง Bryson (2011, p. 288) ไดเขยนหนงสอ เรอง

Strategic Planning for Public and Non-Profit Organizations a Guide to Strengthening and Sustaining

Organizational Achievement กลาวถงความลมเหลวของการนาแผนกลยทธไปปฏบต ไดแก ความลมเหลว

ในการรกษาความรวมมอเพอสนบสนนการนาแผนกลยทธไปปฏบต การตอตานซงมาจากความเชอและ

ทศนคตทไมสอดคลองกบการเปลยนแปลง ซงผตอตานไมไดมสวนรวมในการพฒนากลยทธหรอแผน

ปญหาดานคน เชน ความไมเพยงพอ การขาดสงจงใจ การขาดการฝกอบรม หรอพนธะผกพน เปนตน

ส งจงใจไมสามารถกระตนใหเกดพฤตกรรมทพงปรารถนาในการนาแผนกลยทธไปปฏบต การขาด

ทรพยากร การขาดการสนบสนนจากฝายบรหาร การขาดกฎระเบยบในการแกไขปญหาในการปฏบต

ทงน การทปญหาของการนาแผนกลยทธไปปฏบตสวนใหญเกยวของกบคน เชน การขาด

การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย การขาดความรวมมอของประชาชน การขาดสมรรถนะของบคลากร

การตอตานการเปลยนแปลงและและการปฏบตงานเชงรบ ภาระงานของบคลากรมาก การขาดจรยธรรม

และการใชระบบอปถมป ผวจยมขอสงเกตวาเกดจากการจดการเชงกลยทธนาไปสการเปลยนแปลงหรอ

การพฒนาดานคน (human process development) เ พอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทงภายในและ

ภายนอก และลดความเสยงหรอความไมแนนอนทอาจเกดขน สาหรบปญหาการใหความสาคญกบ

การจดการเชงกลยทธในภาครฐนอย อาจเกดจากคาถามเกยวกบประโยชนของการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐ โดยผบรหารภาครฐไมคอยตระหนกถงความสาคญและทาความเขาใจเกยวกบการจดการเชงกลยทธ

ภาครฐ (Coulter, 2010, p. 245)

ดานการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ พบปญหาสาคญ ไดแก การขาดการมสวนรวม

ของผมสวนไดสวนเสย การขาดความรความเขาใจและความตระหนกในความสาคญของการตดตาม

ประเมนผล การตดตามไมเปนไปตามปฏทนทกาหนด และการขาดการปรบปรงแกไขกลยทธทบกพรองใหม

ความสมบรณมากยงขน สอดคลองกบผลการศกษาวจย เรอง โครงการประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธ

ของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ (ดารงค วฒนา, 2548) พบวา ย งไมพบระบบ

การบรหารจดการการตดตามและกากบการดาเนนงานใหเปนไปตามแผนยทธศาสตรฯทเปนรปธรรมและ

ถกตองตามหลกวชาการ

การประเมนผลขาดการปรบปรงกลยทธทบกพรองใหมความสมบรณมากยงขน สอดคลอง

กบชนดดา ศรรง (2559, น. 153) ศกษาวจย เรอง การบรหารยทธศาสตรของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ระยะ 5 ป (พ.ศ. 2556-2560) พบวาในขนตอนการประเมนผลแผนยทธศาสตร มปญหาการประเมนผลม

ความลาชา และหนวยงานไมนาผลการประเมนมาปรบปรง นอกจากน ผวจยมขอสงเกตวาการท

การประเมนผลขาดการปรบปรงกลยทธทบกพรอง มสาเหตสวนหนงมาจากผมสวนเกยวของเกรงวาจะนาไปส

198

ความขดแยงหรอการตอตานจากกลมทเคยไดรบผลประโยชนจากกลยทธเดม อาจจะทาใหหนวยงานท

เกยวของถกลดขนาด สญเสยอานาจ หรอถกยบเลกไปโดยปรยาย หากยกเลกหรอสนสดกลยทธ และจะกระทบ

ตอผลประโยชนทางการเมองหรอเทากบเปนการยอมรบความผดพลาดของฝายการเมองและฝายบรหารใน

การกาหนดกลยทธหรอนากลยทธไปปฏบต ดงนน กลยทธภาครฐจงมกจะไดรบการตอเนองหรอแกไขเพมเตม

จากเดมเพยงเลกนอยมากกวาการสนสดหรอยต และไมคอยมการประเมนผลหรอนาผลการประเมนมาใชใน

การตดสนใจอยางแทจรง ประกอบกบองคการภาครฐมหลายเปาหมายและบางกรณไมคอยชดเจนทาให

การควบคมและประเมนผลกระทาไดยากกวา ภาคเอกชน ดงท Coulter (2010, p. 244) ไดกลาวถง

การประเมนผลกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรเพอจะนาไปสการปรบปรงวากระทาไดยาก เนองจากขาด

การวดผลการปฏบตงานแบบเดยวทจะบงบอกความสาเรจไดเหมอนกาไรของภาคเอกชน และการพฒนา

มาตรฐานผลการปฏบตงานทชดเจนกระทาไดคอนขางยาก สอดคลองกบผลการศกษาการรเรมการวางแผน

กลยทธในหนวยงานภาครฐของ Bryson and Roering (1988, p. 1002) พบวา การวดหรอตดสนแผนกลยทธ

ในภาครฐมมาตรฐานทหลากหลายกวาภาคเอกชน ผมสวนไดสวนเสยจานวนมากทาใหเกดความขดแยงใน

เกณฑการวดผล และมความกดดนจากการตรวจสอบสาธารณะ

นอกจากน ผ วจยมขอสงเกตวาปญหาทพบเหมอนกนทกดาน คอ ปญหาการขาดการม

สวนรวมของผ มสวนไดสวนเสย และปญหาการขาดความรความเขาใจ การทเปนเชนน เกดจากยงขาด

ความตระหนกในความสาคญของการจดการเชงกลยทธในทกภาคสวน ทาใหไมสนบสนนใหเกดการมสวน

รวมและการพฒนาสมรรถนะทเกยวของกบการจดการเชงกลยทธ และการจดการเชงกลยทธในภาครฐเกยวของ

กบ ผ สวนไดสวนเสยจานวนมาก หลากหลาย และบอยครงถกตงคาถามถงประโยชนหรอความสาคญของ

การจ ดการเชงกลยทธในภาครฐ (Coulter, 2010, p. 246) เนองจากภาครฐไมไดมเปาหมายทชดเจนใน

การแสวงหากาไรและสรางความไดเปรยบในการแขงขนเหมอนภาคเอกชน และผ วจยมขอสงเกตวา การขาด

การมสวนรวมและความรความเขาใจของผมสวนไดสวนเสยในการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย อาจ

สงผลใหทางเลอกในการกาหนดกลยทธมจานวนจากด และผกาหนดกลยทธสามารถเปลยนแปลงกลยทธได

ตามความตองการ สอดคลองกบ Stone, Bigelow, and Crittenden (1999, p. 383) ไดศกษาวจยเกยวกบ

การจดการเชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจากบทความตางๆพบวา ความสมพนธระหวาง

การวางแผนกลยทธทเปนทางการและผลการปฏบตงานขนอยกบผมสวนรวมในกระบวนการ ดงนน การม

สวนรวมของผมสวนไดสวนเสยและการขาดความรความเขาใจจงเปนประเดนปญหาสาคญในกระบวนการ

จดการเชงกลยทธทกขนตอน

3) การประมวลสถานภาพความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยจากงานวจย

กลมตวอยาง พบขอเสนอแนะ ไดแก ดานการวางแผนกลยทธ ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต และดาน

การควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ

ดานการวางแผนกลยทธ ไดแก ควรเนนการมสวนรวมของบคลากรและผมสวนไดสวนเสย

199

ควรกาหนดสถานภาพในอนาคตโดยพจารณาจากขอมลยอนอดตประกอบกบขอมลปจจบน ควรพฒนา

ระบบฐานขอมล ควรพฒนาบคลากรใหมวสยทศนมองการณไกล เหนความสาคญ มความรความเขาใจใน

กระบวนการวางแผนกลยทธ ใหมผ เชยวชาญใหความร มการฝกและจดบคลากรใหเปนพเลยงเพอแนะนา

การวางแผน ควรเชอมโยงการกาหนดยทธศาสตรกบการปฏบตและการเรยนร ควรกาหนดยทธศาสตรให

ชดเจนในการปฏบต ควรเปดกวางใหมการนาแนวความคดในการกาหนดยทธศาสตรแบบอนๆ มาใช

ควรจดทายทธศาสตรอยางเปนระบบ ชดเจน เปนลายลกษณ ควรนานโยบายและวสยทศนของผบรหารเปน

จดเรมตนในการวเคราะห

การทเปนเชนนพจารณาไดวาขอเสนอแนะของงานวจยกลมตวอยางใหความสาคญกบ

การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการวางแผนกลยทธภาครฐ ซงสอดคลองกบแนวทางการจดการผม

สวนไดสวนเสย (stakeholder management approaches) ซงเปนแนวทางการวางแผนกลยทธทใหความสาคญ

กบผ มสวนไดสวนเสย เพอทาใหเกดความพงพอใจ ใหความรวมมอ และใหการสนบสนน (Bryson &

Roering, 1988, pp. 23-30) และรปแบบการบรหารยทธศาสตรแบบบรณาการ ( the integrative strategic

management model : ISM) ซงมลกษณะประการหนง คอ การใชการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยใน

การวางแผนยทธศาสตร การนายทธศาสตรสการปฏบต และการประเมนผล (สรนทร เชยวโสธร, 2557, น.

114)

การเสนอแนะใหมการพฒนาบคลากรสอดคลองกบณรงคเดช อมพร (2555, น.134-135)

วจย เรอง การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย จงหวด

แมฮองสอน พบแนวทางพฒนาการวางแผนยทธศาสตร คอ จดฝกอบรมเพอพฒนาทกษะความรความเขาใจ

เกยวกบการวางแผนยทธศาสตรการพฒนาใหแกผบรหาร สมาชกสภา องคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ

พนกงานสวนตาบลและพนกงานจางในสงกดทกคน และเปดโอกาสใหบคลากรภายในองคการไดม

สวนรวมในการวางแผนยทธศาสตรการพฒนาของหนวยงานในทกขนตอน และ Fred (2013, p. 49) ได

กลาวถงแนวทางของกระบวนการวางแผนกลยทธทมประสทธผลวาควรเปนกระบวนการของคนมากกวา

กระบวนการของกระดาษ

การใหความสาคญกบนโยบายและวสยทศนของผบรหารสอดคลองกบแนวคดการกาหนด

กลยทธของสานกผประกอบการ (entrepreneurial school) ซงมงเนนกระบวนการจดการเชงกลยทธจากผนา

ทเขมแขง มวสยทศน และนวตกรรมสามารถจดการสภาพแวดลอมได กลยทธควรประยกตใหเหมาะสมกบ

วสยทศนของผน า และการเชอมโยงการกาหนดยทธศาสตรกบการปฏบตและการเรยนรสอดคลองกบ

แนวคดสานกการเรยนร (learning school) ซงมงเนนการกอตวของกลยทธจากการเรยนรรวมกนและ

การส งสมประสบการณของบคลากรอยางตอเนอง และสอดคลองกบความเหนของ Fred (2013, p.49) ได

กลาวถงแนวทางของกระบวนการวางแผนกลยทธทมประสทธผลวา ควรเปนกระบวนการเรยนรสาหรบ

ผบรหารและบคลากรทกคน

200

นอกจากน ขอเสนอแนะดานการวางแผนกลยทธตางๆยงสอดคลองกบผลการศกษา

การรเรมการวางแผนกลยทธในหนวยงานภาครฐของ Bryson and Roering (1988, p. 995) ซงไดขอสรปวา

การวางแผนกลยทธในภาครฐใหประสบความสาเรจมองคประกอบสาคญซงเกยวของกบคนไดแก ผอปถมป

กระบวนการททรงพลง ผสนบสนนกระบวนการทมประสทธผล และทมการวางแผนกลยทธ

ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต ไดแก ควรพฒนาบคลากรใหมความรความเขาใจใน

การปฏ บตตามกลยทธ ควรเ พ มจานวนบคลากรเพอสามารถปฏบตตามกลยทธไดครอบคลม

ควรวางกรอบแนวทางอยางชดเจน ควรนาระเบยบ นโยบาย กฎหมายและคาส งทเกยวของมาทบทวน

ควรพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ควรวจยแบบมสวนรวมยทธศาสตรแตละตวโดยใหประชาชนคด

กจกรรมและโครงการ ผบรหารควรตดตามผลการนากลยทธไปปฏบตอยางตอเนอง ควรเรงระดมทรพยากร

ควรเนนทกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน ควรเปลยนแปลงวฒนธรรมองคการใหสอดคลองกบ

ยทธศาสตร ควรประชาสมพนธแผนและขอมลขาวสาร และควรบรหารงานใหเกดความยตธรรม โปรงใส

ขอเสนอแนะดานการนาแผนกลยทธไปปฏบตดงกลาว สอดคลอง Bryson (2011, p. 288)

ไดเขยนหนงสอ เรอง Strategic Planning for Public and Non-Profit Organizations a Guide to Strengthening

and Sustaining Organizational Achievement กลาวถงการนาแผนกลยทธไปปฏบต ทปรารถนา ไดแก

การสรางความเขาใจอยางชดเจนวาผปฏบตตองทาอะไร เมอไร ทาไม เพอใคร การใหการศกษาหรอแนวทาง

ปฏบต รวมทงการประเมนผลเพอใหทราบวาเปาหมายเชงกลยทธบรรลหรอไม และทบทวนเพอรกษา

ปรบปรง หรอกาจดกลยทธ และสอดคลองกบ Kaplan and Norton (2001, p. 9-16) กลาวถงการนาแผน

กลยทธไปปฏบตตามหลกการองคการเชงกลยทธ (the strategy-focused organization) ซงใหความสาคญกบ

การทาใหกลยทธเปนเรองทเกยวของกบงานของทกคนในแตละวน (make strategy everyone’s everyday

job) การปรบองคการใหสอดคลองกบกลยทธทถกกาหนดขน (align the organization to the strategy) และ

การทาใหกลยทธมลกษณะเปนกระบวนการทมความตอเนอง (make strategy a continual process)

การเสนอแนะใหมการวจยแบบมสวมรวมยทธศาสตรนน สอดคลองกบรปแบบการบรหาร

ยทธศาสตรแบบบรณาการ (the integrative strategic management model : ISM) ซงมลกษณะประการหนง

คอ การใชการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการวางแผนยทธศาสตร การนายทธศาสตรสการปฏบต

และการประเมนผล และใชการวจยและพฒนาในการวางแผนยทธศาสตร การนายทธศาสตรสการปฏบต

และการประเมนผล (สรนทร เชยวโสธร, 2557, น.114)

การทผบรหารควรตดตามผลการนากลยทธไปปฏบตอยางตอเนอง เรงระดมทรพยากร เนน

ทกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน และประชาสมพนธแผนและขอมลขาวสาร สอดคลองกบ

ณรงคเดช อมพร (2555, น.134-135) วจย เรอง การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวน

ตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย จงหวดแมฮองสอน พบแนวทางพฒนาการวางแผนยทธศาสตร ไดแก องคการ

บรหารสวนตาบลควรตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนอยางจรงจง คานงถงการใชทรพยากร

201

อยางคมคา สนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการแกไขปญหาของตนเองแทนทจะรอรบความชวยเหลอ

จากองคการบรหารสวนตาบลเพยงอยางเดยว ขอรบการสนบสนนงบประมาณดาเนนการจากหนวยงานอน

เชน ขอรบเงนอดหนนเฉพาะกจจากกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน การประสานแผนกบองคการ

บรหารสวนจงหวดแมฮองสอนเพอใชทรพยากรรวมกน และควรประชาสมพนธเผยแพรกระบวนการ

วางแผนและเนอหาของแผนยทธศาสตรใหประชาชนทราบอยางท วถงและตอเนอง โดยใชชองทาง

การประชาสมพนธทหลากหลาย มการใชถอยคาทเขาใจงาย การใชภาษาชนเผาในการสอสาร และม

การรายงานผลใหประชาชนทราบอยเปนระยะ

นอกจากน การทมขอเสนอแนะใหเปลยนแปลงวฒนธรรมองคการใหสอดคลองกบ

ยทธศาสตรนน สอดคลองกบสานกวฒนธรรม (cultural school) ซงกลาวถงความสาเรจของการดาเนนงาน

ตามกลยทธขนอยกบกลยทธกลายเปนวฒนธรรมองคการ (Mintzberg & Lampel, 1998)

ดานการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ พบวา ควรกาหนดตวชวด เกณฑการควบคม

การประเมนใหชดเจน ควรกาหนดคณะทางานใหชดเจน ควรสงเสรมสนบสนนใหบคลากรไดมโอกาส

แลกเปลยนเรยนรในเรองการบรหารเชงกลยทธใหมากขน ควรสรางความเขาใจใหบคลากรมเปาหมาย

รวมกน ควรจดทาแผนปฏทนรวมทงใหมการตดตามผลอยางเปนระบบและตอเนอง ควรสรางขวญกาลงใจ

แรงจงใจจากผลการปฏบตงาน ผบรหารลงไปเปนสวนหนงของทมงานประเมนผล การประเมนผลควรม

งบประมาณ ความรวมมอของประชาชน การประชาสมพนธ และผประสานงานอยางชดเจน การประเมนผล

ควรนาเสนอเผยแพรตอสาธารณชน และควรปรบปรงแกไขกลยทธทบกพรองใหมความสมบรณมากยงขน

สอดคลองกบ Gongmin (2015, pp. 444-449) ไดเสนอทศทางในอนาคตวาควรสราง

เกณฑการประเมนผลเชงทฤษฎทด และการวดผลทถกตอง ไดแก แนวคดหรอตวแปรสามารถวดไดและเปน

วทยาศาสตร พฒนาเครองมอการวดผลทมประสทธผลมากขน และมมาตรฐานการวดผลทดเพอลด

ขอผดพลาด ทงน ในปจจบนมการกาหนดตวชวดโดยใชการวดผลแบบสมดล (balance scorecard) ทงใน

ระดบองคการและระดบผบรหาร ดงผลการวจยของ Northcott and Smith (2011, p. 49) เกยวกบการวดผล

การปฏบตงานของผบรหารในประเทศนวซแลนดดวยการวดผลแบบสมดล พบตวชวดผลการปฏบตงาน

หลกของคณะกรรมการการบรหารองคการทงดานผลลพธเชงกลยทธ ดานผ มสวนไดสวนเสย ดาน

กระบวนการภายใน และดานการเรยนรและการเตบโต

การสงเสรมสนบสนนใหบคลากรไดมโอกาสแลกเปลยนเรยนรและการแกไขกลยทธท

บกพรองใหมความสมบรณมากยงขนนน สอดคลองกบแนวคดสานกการเรยนร (learning school) ซงมงเนน

การกอตวของกลยทธจากการเรยนรรวมกน และการสงสมประสบการณของบคลากรอยางตอเนอง กลยทธ

จะมการเปลยนแปลงจากการเรยนร และสอดคลองกบตวแบบการจดการเชงกลยทธของ Wheelen, Hunger

and Hoffman (2015, p. 48) ซงกลาวถงกระบวนการเรยนรเปนสวนหนงของการจดการเชงกลยทธซงให

สารสนเทศแกองคประกอบอนๆในการจดการเชงกลยทธเพอพฒนาใหกระบวนการจดการเชงกลยทธดขน

202

การสรางขวญกาลงใจแรงจงใจจากผลการปฏบตงาน สอดคลองกบ Wheelen, Hunger and

Hoffman (2015, p. 343) กลาวถง แนวทางการควบคมทเหมาะสมประการหนงคอ การใหความสาคญกบ

การใหรางวลสาหรบผลการปฏบตงานตามมาตรฐานหรอสงมากกวามาตรฐาน และการประเมนผลควร

นาเสนอเผยแพรตอสาธารณชน สอดคลองกบ Fred (2013) ไดนาเสนอวาระบบการประเมนผลทม

ประสทธผล ควรใหสารสนเทศทเปนประโยชนตอการควบคมตดตามงาน และนาเสนอเพอสรางความ

เขาใจ

นอกจากน ผ วจยมขอสงเกตวาขอเสนอแนะพบเหมอนกนทกดาน คอ ขอเสนอแนะดาน

การพฒนาบคลากรหรอการสรางความรความเขาใจเกยวกบการจดการเชงกลยทธ โดยเฉพาะอยางยง

ขอเสนอแนะของการนาแผนกลยทธไปปฏบต การทเปนเชนน อาจเกดจากผมสวนเกยวของยงขาดความร

ความเขาใจเกยวกบการจดการเชงกลยทธ ดงงานวจยกลมตวอยางทไดใหขอเสนอแนะเกยวกบประเดนนมาก

ทสด ไดแก กาญจนา ศรวงค (2552) ปณยวร ฐตธญวรตม (2553) ณรงค วบลยมา (2553) อญญรตน มสทธ

(2553) และสนตพงษ มลฟอง (2553)

เนองจากงานวจยกลมตวอยางมขอเสนอแนะอนๆทไมไดระบวาเปนดานใด ไดแก ควรใช

หลกการมสวนรวมและความตองการของประชาชน ควรใชการมสวนรวม การเปนแบบอยางของระดบผนา

การสอสารแบบไมเปนทางการ และการตอบแทนจงใจเพอลดการมการประพฤตทผดศลธรรมจรยธรรม

ควรเนนทกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน ควรออกระเบยบเปดเผยขอมล ใชการมสวนรวมและ

สรางองคความรแกเจาหนาทเพอลดการใชขอมลจากแหลงขอมลเพยงบางแหลง ควรเปดโอกาสใหกบ

ประชาชนเขามามสวนรวมโดยเขามารวมเปนคณะกรรมการรวมบรหารงานในทก ๆ ขนตอน ควรประชม

ปรกษาหารอกบประชาชนในชมชน และควรสารวจความคดเหนของประชาชนในชมชนอยางสมาเสมอ

ผวจยมขอสงเกตวาขอเสนอแนะอนๆสวนใหญเปนประเดนทเกยวของกบการมสวนรวมในการจดการเชง

กลยทธภาครฐ การทเปนเชนสอดคลองกบปญหาของการจดการเชงกลยทธทพบเหมอนกนทกดาน (ดาน

การวางแผนกลยทธ ดานการนาแผนกลยทธไปปฏบต ดานการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ) คอ

ปญหาการขาดการมสวนรวม

5.2.2. การอภปรายผลการสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย

ดานเนอหา

5.2.2.1 การใชคาศพทเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐทแตกตางหลากหลาย ซง

มสาเหตมาจากกฎหมาย กฎระเบยบทเกยวของ การสอสารขององคการกลางตางๆ และบรบทของการจดการ

เชงกลยทธภาครฐ โดยการจดการเชงกลยทธในภาครฐใชทงคาวายทธศาสตรและกลยทธในระดบทแตกตาง

203

กน ในขณะทภาคธรกจใชเพยงคาวากลยทธ และภาษาองกฤษและภาษาวชาการใชคาเดยวกนคอ ‘strategy’

และแปลวา ‘กลยทธ’

การทเปนเชนนสอดคลองกบเฉลม ศรผดง บญแสง ชระภากร และกตตพงษ

เกยรตวชรชย (2556, น. 14-17) กลาวถงปญหาการจดการเชงกลยทธภาครฐวามปญหาดานวชาการเรอง

ความหมายของคาวากลยทธ มการใหความหมายททาใหผศกษาเขาใจยากเพราะนกวชาการแตละคนกให

ความหมายตามความเขาใจของตนเอง หากไมมการศกษาและเขาใจอยางลกซงแลวกจะเกดความไมเขาใจ

สบสน และปฏบตไมได และ Gongmin (2015, pp. 434-435) ไดกลาวถงนยามการจดการเชงกลยทธใน

ปจจบนวายงมความแตกตางหลากหลายและมผลตอการศกษาวจยการจดการเชงกลยทธดวย สาหรบการท

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมการใชคาวา ยทธศาสตร และกลยทธ ในระดบทแตกตางกนนน สอดคลอง

กบสมพร แสงชย (2548, น. 221) กลาวในหนงสอ เรอง การวางแผนกลยทธเชงกลยทธภาครฐวา ยทธศาสตร

เปนกลยทธระดบสงสด เปนการกาหนดแนวทางทเปนนามธรรมมากทสด กลยทธเปนการกาหนดทางเลอก

ในแตละแนวทาง ยทธวธเปนการตดสนใจวาจะดาเนนงานอะไรในทางเลอกนน และกลวธคอการกาหนด

กลอบายทจะทาใหวธการดาเนนงานสาเรจลลวงตามความตองการ

5.2.2.2 ความแตกตางระหวางการจดการเชงกลยทธในภาครฐกบการจดการเชง

กลยทธในภาคเอกชน ไดแก การจดการเชงกลยทธในภาครฐมหลายระดบ การจดการเชงกลยทธในภาครฐม

การออกกฎหมาย กฎระเบยบตางๆรองรบ การจดการเชงกลยทธในภาครฐมเปาหมายและขอบเขตกวางขวาง

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมองคการและตวแสดงเกยวของมาก และการจดการเชงกลยทธในภาครฐม

ขอจากด ประกอบดวย การใหความสาคญกบรปแบบหรอเอกสารแผนกลยทธ บรบทขององคการภาครฐไม

เออตอการจดการเชงกลยทธ และองคการภาครฐปรบตวคอนขางชา

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมหลายระดบ สอดคลองกบ Rider (1993, p. 27)

ไดเขยนเรอง “Making Strategic Planning Work in Local Government” และกลาวถง การวางแผนกลยทธวา

เปนเครองมอทางการบรหารเพอหาทางเลอก ไมมลาดบชนของแผนทแนนอน และสมพร แสงชย (2548, น.

21) กลาวถงประเภทของการวางแผนตามมตทางพนท ไดแก การวางแผนระดบชาต ซงครอบคลมพนททว

ประเทศ และการวางแผนภมภาคซงพนทภมศาสตรเลกกวาระดบประเภท อาจจะเปนภาค เขต จงหวด อาเภอ

ตาบล ฯลฯ และสอดคลองกบ อทศ ขาวเธยร (2549) ไดกลาวถง การวางแผนกลยทธ วานกวชาการวางแผน

ของรฐไดประยกตใชการวางแผนกลยทธกบการบรหารจดการพฒนาของประเทศ และพบวาแผนกลยทธ

ภาครฐจะสามารถประยกตใชเพอการบรหารจดการของภาครฐไดเกอบทกระดบทงแผนระดบชาต แผน

กระทรวง กรม และทองถน

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมการออกกฎหมาย กฎระเบยบตางๆรองรบ

สอดคลองกบ Bryson and Roering (1988, p. 15) กลาวถงการวางแผนกลยทธในภาครฐวาเปนความพยายาม

อยางมวนยในการตดสนใจระดบพนฐานเพอกาหนดลกษณะและทศทางของกจกรรมตางๆของรฐบาล

204

ภายในขอบเขตของธรรมนญการปกครอง และอาจเกดจากการทการจดการเชงกลยทธในภาครฐไทยม

การผสมผสานการวางแผนกลยทธ เขากบการวางแผนรปแบบอนๆ เชน การวางแผนสมบรณแบบ

(comprehensive planning) ซงมจดมงหมายของแผน คอ เปนแผนรบรองโดยกฎหมายและเปนไปตาม

นโยบายและแนวทางทไดยอมรบกนแลว (Rider, 1993, p.27) และวฒนา วงศเกยรตรตน และคณะ (2546, น.

23) กลาวถงความแตกตางระหวางการจดการเชงกลยทธภาครฐและเอกชนวา วธปฏบตงานภาคธรกจยด

กฎเกณฑและระเบยบอยางยดหยน ในขณะทภาครฐคอนขางเครงเครยดกบระเบยบกฎเกณฑมาก รวมทง

Collier (2001, pp. 17-32) เปรยบเทยบการพฒนากลยทธภาครฐและภาคเอกชนพบวา ภาครฐพฒนากลยทธ

ขนมาโดยไมมทางเลอกมากมายนก เพราะถกบบบงคบใหเลอก (enforced choice) มากกวาภาคเอกชน

เนองจากตองปฏบตตามระเบยบขอบงคบ และนโยบายทางการเมอง ทงยงมกระบวนการทางการเมองและ

ขอบเขตของวฒนธรรมทเปนปจจยขอจากดในการกาหนดและตดสนใจกลยทธของหนวยงานราชการ และ

สอดคลองกบ Crow and Bozeman (1988, pp. 55-58) กลาวถง ความแตกตางของการวางแผนเชงกลยทธ

ภาครฐกบภาคเอกชนดานอานาจหนาท (authority) วา เปนไปตามกฎหมายและความชอบธรรม

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมเปาหมายและขอบเขตกวางขวาง

สอดคลองกบ Katsioloudes (2006, p. 261) กลาวถงความแตกตางระหวางการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐและภาคเอกชนวา องคการภาครฐมหลายเปาหมายและบอยครงไมชดเจนและขดแยงกนเอง

ในขณะทสมพร แสงชย (2548, น. 20) กลาวถงแนวทางการวางแผนภาครฐแตกตางจากภาคเอกชน

เพราะวตถประสงคของภาครฐมงผลประโยชนของประชาชน การรกษาความสงบเรยบรอย และ

การเสรมสรางความมนคงภายในและภายนอกเปนหลก ในขณะทการวางแผนภาคเอกชนมงหากาไร

และการเตบโตขององคการ การแขงขนเพอความไดเปรยบ และการเอาชนะคตอสดวยกลยทธและ

กลอบายตางๆ เ ชนเดยวกบวฒนา วงศเกยรตรตน แ ละคณะ (2546, น . 23) กลาวถงความแตกตาง

ระหวางการจดการเชงกลยทธภาครฐและเอกชนวาจดประสงค ภาคธรกจเนนการแสวงหากาไรและ

การแขงขนทางธรกจ สวนภาครฐเนนการใหบรการเชงสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ซงหลากหลาย

กวาทางธรกจ รวมทง Katsioloudes (2006, p. 258) ไดกลาวถงขอบเขตผลกระทบของการจดการ

เชงกลยทธในภาครฐวามขอบเขตกวางขวางและเกยวของกบหลายประเ ดนมากกวาภาคเอกชน

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมองคการและตวแสดงเกยวของมาก การท

เ ป น เ ช น น ส อ ด ค ล อ ง ก บ Crow and Bozeman (1988, pp. 55-58) ก ล า ว ถ ง ค ว า ม แ ต ก ต าง ข อ ง

การวางแผนเชงกลยทธภาครฐกบภาคเอกชนดานอานาจหนาท (authority) วา เปนไปตามกฎหมาย

และความชอบธรรมซงซบซอนและมผลกระทบตอคนจานวนมาก ในขณะทดานงานและบรบทของ

งาน (task and work context) ภาครฐตองถกตรวจสอบโดยสอมวลชนและกลมผลประโยชนตางๆ

รวมทงวาระของการเปนรฐบาลอาจจะสนจนเกนไป ภาครฐจงกาหนดนโยบายและการเปลยนแปลง

ตามแรงกดดนจากภายนอกมากกวาจะกาหนดการเปลยนแปลงโดยตนเอง และ Halachmi (2000, pp.

205

362-367) และ Toft (2000, p. 5) กลาวถงปญหาการวางแผนเชงกลยทธภาครฐวา ผ มสวนไดสวนเสย

(stakeholders) มอทธพลมาก เกนไปในการวางแผนและปฏบตตามแผน ทาใหการกาหนดกลยทธ

ลาบากขน และผลทได อาจจะเปนประโยชนอยางแท จรงหรอมคณคาเพยงสญลกษณ (symbolic

value) เทานนกได เชนเดยวกบ Liza and Robert (2000, pp. 545-560) ไดกลาวถงผบรหารภาครฐวา

ไมคอยมอานาจในการวางทศทางขององคการอยางแทจรงเพราะผมสวนเกยวของจานวนมากเกนไป

และผลการศกษาการรเรมการวางแผนกลยทธในหนวยงานภาครฐของ Bryson and Roering (1988,

p. 1002) พบวาการวดหรอตดสนแผนกลยทธในภาครฐมมาตรฐานทหลากหลายกวาภาคเอกชน ผ ม

ส วนได ส วนเสยจานวนมากทาให เกดความข ดแย งในเกณฑการวดผล แ ละ มความกดดนจาก

การตรวจสอบสาธารณะ

การจดการเชงกลยทธในภาครฐมขอจากด ประกอบดวย การใหความสาคญกบ

รปแบบหรอเอกสารแผนกลยทธ บรบทขององคการภาครฐไมเออตอการจดการเชงกลยทธ องคการภาครฐ

ปรบตวคอนขางชา

การทเปนเชนน ผวจยมขอสงเกตวาเกดจากการจดการเชงกลยทธในภาครฐของ

ไทย มการผสมผสานการวางแผนกลยทธเขากบการวางแผนสมบรณแบบ (comprehensive planning) ซงเปน

แผนทมระยะยาวและมการแกไขเพมเตมอยางเปนทางการ มรปแบบเดยวสาหรบทกพนท และรปแบบ

กาหนดโดยหนวยเหนอ กระบวนการและรปแบบยากตอการแกไข (Rider, 1993, p.27) สอดคลองกบ Crow

and Bozeman (1988, pp. 55-58) กลาวถงความแตกตางของการวางแผนเชงกลยทธภาครฐกบภาคเอกชนดาน

งานและบรบทของงาน ภาครฐกาหนดนโยบายและการเปลยนแปลงตามแรงกดดนจากภายนอกมากกวาจะ

กาหนดการเปลยนแปลงโดยตนเอง ทาใหงานภาครฐขาดความแนนอน ขาดขอมลทถกตองแมนยา และงาน

ไมเปนช นเปนอน การเมองจงทาใหบทบาทของผบรหารลดลงและกระบวนการบรหารตดขดหรอไม

สามารถประสานกนในระดบตางๆภายในองคการได สาหรบดานองคการและโครงสราง ภาครฐไดรบ

อทธพลภายนอกกระทบอยางรนแรงเพราะสภาพแวดลอมภายนอกเคลอนไหวและเรยกรองอยตลอดเวลา

ในขณะเดยวกนโครงสรางภายในกลบแขงตวและไมมความสามารถในการปรบตวใหสามารถตอบสนองตอ

สภาพแวดลอมภายนอกได ทาใหองคการไมสามารถปฏบตงานในลกษณะเชงกลยทธไดสะดวก และดาน

บคคลและระบบงานบคคล (personnel and personnel systems) โครงสรางบคคลในระบบราชการแตกตาง

จากระบบเอกชน เชน อานาจหนาทของผบรหารภาครฐมจากดกวาภาคเอกชนในเรองของการบรหารงาน

บคคล บคคลในระบบระบบราชการไดรบการปกปองจากระบบความมนคงของงานราชการ ผ บรหารจงไม

สามารถปรบปรงเปลยนแปลงวธการทางานไดอยางสะดวกสบายนก

Halachmi (2000, pp. 362-367) และ Toft (2000, p. 5) กลาวถงปญหาการวางแผน

เชงกลยทธภาครฐวา ระเบยบขอบงคบและกฎหมายบบบงคบการวางแผนกลยทธภาครฐมากเกนไป บางครง

ถงขนาดกาหนดขนตอนการปฏบตในการวางแผนเลยกไดทาใหไมสามารถคดนอกกรอบไดและตองเดน

206

ตามแนวทางทกาหนดไวเทานน และกลาววา โครงสรางของหนวยงานราชการและกระบวนการทางานไม

คลองตว ทาใหการวางแผนเชงกลยทธและการปฏบตตามแผนเปนไปดวยความยากลาบาก เชนเดยวกบ

Katsioloudes (2006, p. 254) กลาววากฎระเบยบ และประเพณตางๆเปนขอจากดของการจดการเชงกลยทธ

ในภาครฐทาใหองคการภาครฐไมมอสระและยดหยน โดยไมสามารถเพมหรอลดบรการหรอกจกรรมท

เหมาะสมได และจาก ดขอบเขตของผ บรหารเชงกลยทธในภาครฐ และไดกลาววาอานาจทจากดทาให

ผ บรหารภาครฐมอานาจนอยในการเปลยนแปลงหรอปรบระบบเมอเทยบกบภาคเอกชน (Katsioloudes,

2006, p. 263) และผลการศกษาของ Greiling, D. (2010, p. 545) ซงวจยการวดผลแบบสมดล (balanced

scorecard) ในองคการไมแสวงหากาไรของประเทศเยอรมน พบวาอปสรรคสงสด คอ กฎระเบยบเกยวกบ

คาตอบแทนจากดขอบเขตการสรางสงจงใจทางการเงน

5.2.2.3 การจดการเชงกลยทธในภาครฐไทยไมสอดคลองกบหลกวชาการ ไดแก

การวเคราะหสภาพแวดลอมไมครบถวน ไมมองอนาคตและการเปลยนแปลงในอนาคต การวางแผนกลยทธ

ใหความสาคญกบตวชวดมากกวากลยทธและองคประกอบตางๆไมสอดคลองกน ซงมสาเหตจากปจจยดาน

การเมอง ปจจยดานทรพยากรทางการเงน ปจจยดานทรพยากรมนษย และปจจยดานเวลา สอดคลองกบ

ผลการศกษา เรอง การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย

จงหวดแมฮองสอน (ณรงคเดช อมพร, 2555) พบวา การวางแผนยทธศาสตรยงขาดขอมลทแสดงแนวโนม

การเปลยนแปลง ขาดกรอบแนวคดในการวเคราะหสภาพแวดลอมเชงลก และดารงค วฒนา (2548) กลาวถง

คณภาพในการจดทาแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการสวนใหญยงไมถกตองตามหลก

วชาการ ไมมทศทางและมาตรฐานการจดทาแผนยทธศาสตรฯ ทเปนระบบ ทงยงไมสามารถดงจดเดนของ

แตละจงหวดมากาหนดยทธศาสตรการพฒนาจงหวด ทมการจดลาดบความสาคญในการพฒนาทม

ความแหลมคม/ลมลก สวนใหญเปนความพยายามในการนาทกสงทจงหวดมอย มาวางเรยงกนแบบรกพ

เสยดายนอง ทาใหขาดจดมงเนน (focus) ในการพฒนาทชดเจนและเปนรปธรรม

การทปจจยดานการเมอง ปจจยดานทรพยากรทางการเงน ปจจยดานทรพยากร

มนษย และปจจยดานเวลา สงผลใหการจดการเชงกลยทธไมสอดคลองกบหลกวชาการ สอดคลองกบ Crow

and Bozeman (1988, p. 55-58) กลาวถงความแตกตางของการวางแผนเชงกลยทธภาครฐดานงานและบรบท

ของงาน ภาครฐตองถกตรวจสอบโดยสอมวลชนและกลมผลประโยชนตางๆรวมทงวาระของการเปน

รฐบาลอาจจะสนจนเกนไป ภาครฐจงกาหนดนโยบายและการเปลยนแปลงตามแรงกดดนจากภายนอก

มากกวาจะกาหนดการเปลยนแปลงโดยตนเอง ทาใหงานภาครฐขาดความแนนอน ขาดขอมลทถกตอง

แมนยา และงานไมเปนชนเปนอน การเมองจงทาใหบทบาทของผบรหารลดลงและกระบวนการบรหาร

ตดขดหรอไมสามารถประสานกนในระดบตางๆภายในองคการได และดานบคคลและระบบงานบคคล

โครงสรางบคคลในระบบราชการแตกตางจากระบบเอกชน เชน อานาจหนาทของผบรหารภาครฐมจากด

กวาภาคเอกชนในเรองของการบรหารงานบคคล บคคลในระบบระบบราชการไดรบการปกปองจากระบบ

207

ความมนคงของงานราชการ ผบรหารจงไมสามารถปรบปรงเปลยนแปลงวธการทางานไดอยางสะดวกสบาย

นก รวมทงวฒนา วงศเกยรตรตน และคณะ (2546, น. 23) กลาวถงความแตกตางระหวางภาครฐและ

ภาคเอกชนวา การแทรกแซงทางการเมอง ภาคธรกจมการแทรกแซงนอยกวาภาครฐมากเพราะนโยบาย

ภาครฐกาหนดโดยนกการเมอง เมอหนวยงานภาครฐปฏบตงานเพอประชาชน การเมองยอมมสวนเกยวของ

อยางหลกเลยงมได

เชนเดยวกบ Collier (2001, pp. 17-32) กลาวถงภาครฐวาพฒนากลยทธขนมาโดย

ไมมทางเลอกมากมายนก เนองจากตองปฏบตตามระเบยบขอบงคบ และนโยบายทางการเมอง ทงยงม

กระบวนการทางการเมองและขอบเขตของวฒนธรรมทเปนปจจยขอจากดในการกาหนดและตดสนใจ

กลยทธของหนวยงานราชการ และอายของรฐบาลสนเกนไป เพราะวาระของรฐบาลเปนไปตามระบบ

การเลอกตง แผนจงกลายเปนสญญา ผเขารบตาแหนงใหมอาจไมตองการแผนงานคนเกา อาจลมเลกแผน

เดมหรอเปลยนแปลงแผนเดมกได เพราะคนเขารบตาแหนงใหมยอมจะตองดาเนนนโยบายและแนวคดของ

ตนเอง และกระบวนการวางแผนเชงกลยทธตองใชเวลานานเกนไป ซงเปดโอกาสใหอทธพลภายนอกเขามา

แทรกแซงกบการตดสนใจ การใชเวลาเพมขนจะเปนอปสรรคตอการทางานตามปกตทาใหระบบทางาน

ตดข ดและแผนทเกดขนอาจจะไมไดผลเทาทควร (Halachmi, 2000, pp. 362-367 and Toft, 2000, p. 5)

Robert and Liza (2000, pp. 545-560) กลาวถงผ บรหารภาครฐวาไมคอยมอานาจในการวางทศทางของ

องคการอยางแทจรงเพราะนโยบายสวนใหญถกกาหนดไวโดยฝายนตบญญต ผบรหารตองปฏบตงานใน

ลกษณะคอยเปนคอยไป และไมมทศทางเพราะปญหาการเมองมากเกนไป งบประมาณและอตรากาลงถก

ตด ฯลฯ และ Bryson (2011, p. 288) ไดเขยนหนงสอ เรอง Strategic Planning for Public and Non-Profit

Organizations a Guide to Strengthening and Sustaining Organizational Achievement กลาวถงความลมเหลว

ของการนาแผนกลยทธไปปฏบตประการหนง คอ การเกดขนของประเดนทางการเมอง เศรษฐกจ และ

การบรหารทมความสาคญมากกวาหรอไดรบการจดอนดบกอน

นอกจากน ผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง โครงการประเมน

ประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ประสทธภาพ/

ผลสมฤทธในการจดทาแผนยทธศาสตรฯดาเนนการภายใตขอจากดทางทกษะความสามารถในการบรหาร

จดการยทธศาสตรของขาราชการและขอจากดดานเวลา และ Alford (2001, pp. 4-13) กลาวถงกลยทธของ

หนวยงานราชการทใหเปนทยอมรบกนทวไปเปนกระบวนการระยะยาวมากกวาระยะสน นอกจากน

ความสามารถทางงบประมาณมผลตอการพจารณากลยทธเปนอยางมาก ถาความสามารถทางงบประมาณสง

และความรนแรงของปญหาสง กลยทธสาหรบการแกไขปญหาไดรบการสนนอยางเตมท (core support) แต

ถาความสามารถทางงบประมาณตาและความรนแรงของปญหาตา จะไมไดรบความสนใจ (irrelevant)

(Robert & Paul,1988, p.130)

208

5.2.2.4 ตวแสดงหลกในการจดการเชงกลยทธในภาครฐไทย ไดแก องคการภาครฐ

องคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ และผมสวนได

สวนเสยอนๆ ซงควรมคณลกษณะคอ องคการภาครฐ ควรมสมรรถนะและกรอบความคดในการจดการเชง

กลยทธ มการเรยนรประสบการณการจดการเชงกลยทธจากทปรกษา และมการสรางการมสวนรวมอยาง

จรงจงและครอบคลมทกระดบและทกกลมเปาหมาย องคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษา

เกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ ควรมสมรรถนะดานการจดการเชงกลยทธ และมความรความเขาใจ

ในบรบทของภาครฐ และผมสวนไดสวนเสยอนๆ ควรมพนธะผกพนตอการจดการเชงกลยทธในภาครฐ ม

กรอบความคดในการจดการเชงกลยทธ และเขามามสวนรวมอยางตอเนอง

การทองคการภาครฐควรมสมรรถนะและกรอบความคดในการจดการเชงกลยทธ

สอดคลองกบสมพร แสงชย (2548, น. 24) กลาวถง ความรความสามารถตลอดจนถงความรสกนกคดของ

นกวางแผนยอมมอทธพลตอแผนทเกดขน สาหรบองคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษา

เกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ เสนห จยโต (2555, น. 27) กลาวถงการจดทาแผนยทธศาสตรของ

สวนราชการโดยทวไปม 3 แนวทาง ไดแก แนวทางแรก สวนราชการแตละแหงจดทาเองโดยการจดตง

คณะทางานจดทาแผนยทธศาสตรขนมาดาเนนการ แนวทางทสอง สวนราชการแตละแหงจดจางทปรกษาใน

การดาเนนการจดทาแผนยทธศาสตร และแนวทางทสาม สวนราชการแตละแหงจดจางทปรกษาใน

การดาเนนการจดทาแผนยทธศาสตรรวมกบคณะทางานจดทาแผนยทธศาสตรโดยวธการเรยนรและประชม

เชงปฏบตการ (learning and workshop) และ Bryson (2011, p. 363) ไดเขยนเรอง Creating Your Strategic

Plan a Workbook for Public and Non-Profit Organizations กลาวถง การจางทปรกษาจากภายนอก (outside

consultants) วา ทปรกษาจากภายนอกจะชวยออกแบบกระบวนการ อานวยความสะดวก การศกษาเพมเตม

และใหปรกษาเมอจาเปน อยางไรกตาม ผ วจยมขอสงเกตวาทปรกษาควรมสมรรถนะดานการจดการเชง

กลยทธ และมความรความเขาใจในบรบทของภาครฐอยางแทจรงดวย

การทผ มสวนไดสวนเสยอนๆ ควรมพนธะผกพนตอการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐ มกรอบความคดในการจดการเชงกลยทธ และเขามามสวนรวมอยางตอเนอง Halachmi (2000, pp.:

362-367) และ Toft (2000, p. 5) ไดกลาวถงการวางแผนเชงกลยทธภาครฐทมาผานมาวาประสบปญหา

เกยวกบผมสวนไดสวนเสย (stakeholders) มอทธพลมากเกนไปในการวางแผนและปฏบตตามแผน การม

สวนรวมของประชาชน (popular participation) ทาใหการกาหนดกลยทธลาบากขนและผลทไดอาจจะเปน

ประโยชนอยางแทจรงหรอมคณคาเพยงสญลกษณ (symbolic value) เทานนกได ดงนน การทผมสวนได

สวนเสยมพนธะผกพนตอการจดการเชงกลยทธในภาครฐ มกรอบความคดในการจดการเชงกลยทธ และเขา

มามสวนรวมอยางตอเนองจะชวยแกไขปญหาการมสวนรวมทไดกลาวถงมาในบทท 4 และทาใหการเขามา

มสวนรวมในการจดการเชงกลยทธในภาครฐประสบความสาเรจและเกดประโยชนอยางแทจรง ดงท

Bryson (2011, p.23) ไดเขยนหนงสอเรอง Creating Your Strategic Plan a Workbook for Public and Non-

209

Profit Organizations กลาวถงปจจยสาคญทมผลตอความสาเรจของการวางแผนกลยทธ คอ การมผให

ความชวยเหลอทมทกษะ (skillful champions) ซงเขาใจและมพนธะผกพนตอการวางแผนกลยทธ และ

การสรางความเขาใจเพอสนบสนนความคดเชงกลยทธ การปฏบต และการเรยนร และ Stone, Bigelow, and

Crittenden (1999, p. 383) ไดศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจาก

บทความตางๆพบวา ความสมพนธระหวางการวางแผนกลยทธทเปนทางการและผลการปฏบตงานขนอยกบ

ผมสวนรวมในกระบวนการ

5.2.2.5 บทบาทของผบรหารในการจดการเชงกลยทธ ประกอบดวย ผนาทมแบบม

สวนรวมและเสรมพลง ผนาเชงวสยทศนและการเปลยนแปลง ผนาเชงบรณาการและสนบสนนทรพยากร

ผนานกสอสาร และผนาตนแบบทางจรยธรรม

บทบาทของผบรหารในการจดการเชงกลยทธทไดสงเคราะหขนดงกลาว

สอดคลองกบ Parnell (2014, p. 300) กลาวถงผนาเชงกลยทธวาเปนมากกวาผนาทางการบรหาร แตเปน

ผ สรางวสยทศนและพนธกจขององคการ พฒนากลยทธ เสรมพลงใหบคลากรเพอใหเกดการนากลยทธไป

ปฏบต ผลกดนใหกลยทธกลายเปนวฒนธรรมองคการ เปนตนแบบและสอสารบนมาตรฐานของจรยธรรม

รวมทงรเรมการเปลยนแปลง ผนาเชงกลยทธกาหนดทศทางองคการโดยพฒนาและสอสารวสยทศนใน

อนาคต สรางแรงบนดาลใจใหสมาชกในองคการดาเนนการตามทศทางนน กองภพ วงสนทร และสงคม

สวรรณรตน ( , น. ) ศกษาวจย เรอง แผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนกบความเขมแขงของชมชน

ในภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย พบวา นายกองคการบรหารสวนตาบลทไดรบรางวลการบรหาร

จดการทดใหความสาคญกบการพฒนาคน พฒนาการศกษา สรางการมสวนรวมของประชาชนในพนท

ในขณะทนายกองคการบรหารสวนตาบลทไมไดรบรางวลการบรหารจดการทดเนนการพฒนาโครงสราง

พนฐานโดยอางวาเปนความตองการของสมาชกสภา ประชาชน ผ นาชมชน และ Coulter (2010, p. 14)

กลาวถงผนาเชงกลยทธทมประสทธผล ควรกาหนดวสยทศนและใหความสาคญกบการตดสนใจและ

การปฏบตอยางมจรยธรรม

ผลการศกษาเรอง ภาวะผนาการเปลยนแปลงกบการบรหารยทธศาสตรของ

องคการบรหารสวนตาบลในจงหวดนครศรธรรมราช (พบลยนนท ปาณะพรหมพฒน, 2557) พบวา ปจจย

ภาวะผนาการเปลยนแปลงมความสมพนธทางบวกกบการบรหารยทธศาสตรขององคการบรหารสวนตาบล

ในจงหวดนครศรธรรมราช Robert & Liza (2000, pp. 545-560) กลาวถงผน าองคการภาครฐตองแกไข

ปญหาอยางมวสยทศน กลาหาญ และไมกลวการเปลยนแปลงในการกาหนดกลยทธขององคการภาครฐ และ

ผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง การประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตร

การพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ผวาราชการจงหวดตองเปนผ บรหารการเปลยนแปลงทม

ประสทธภาพและประสทธผลในการจดใหมการถายทอดคานยมรวมและองคความรทจาเปนสาหรบ

การบรหารราชการจงหวดแบบบรณาการ เพอการพฒนาแบบบรณาการลงไปสขาราชการในระดบปฏบต

210

ของจงหวดอยางทวถง เพอใหเกดพลงรวมในการขบเคลอนใหจงหวดกาวไปสความสาเรจตามวสยทศนท

กาหนดไว

สอดคลองกบ Bryson (2011, pp. 357-358) ไดเขยนเรอง Creating Your Strategic

Plan a Workbook for Public and Non-Profit Organizations กลาวถงบทบาทผ นาในการวางแผนและนา

กลยทธไปปฏบตใหมประสทธผล ไดแก เขาใจการมสวนรวมของคนรวมถงตนเอง เปนผสนบสนนและ

อานวยความสะดวกในกระบวนการวางแผนและนาแผนไปปฏบต สนบสนนภาวะผน าแบบรวมหม

(collective leadership) ใชการสนทนาและการเสวนาหาทางออก การ ปฏบต จดการความขดแย ง

บรณาการ และเตรยมการสาหรบการเปลยนแปลงเชงกลยทธทไมหยดนง และสอดคลองกบสรสวด ราชกล

ชย (2547, น. 116-117) กลาวถงผรบผดชอบการวางแผนยคปจจบนและอนาคต (new paradigm approach)

เปนการวางแผนโดยทกคนทกระดบในองคการ ทาใหผบรหารระดบตนและนกวางแผนกลายเปนผอานวย

ความสะดวกและผสนบสนน

นอกจากน Hunger and Wheelen (2006) กลาวถงการสอสารเปนสงสาคญตอ

การบรหารการเปลยนแปลงทมประสทธผลและองคการททาการเปลยนแปลงไดอยางประสบความสาเรจ

ผบรหารระดบสงสดและผบรหารระดบสงอนๆมวสยทศนเชงกลยทธในสงทองคการตองการจะเปน และ

สอสารกลยทธใหบคลากรทกระดบไดรบทราบ และ Boal and Bryson (1987, p. 228) ไดศกษากระบวน

วางแผนภาครฐดวยปจจย 3 ดาน คอ บรบท กระบวนการ และผลลพธ พบวา ความเชอมโยงระหวาง

กระบวนการและผลลพธเปนหวใจของประสทธผลของกระบวนการวางแผน และการสอสารและ

การจดการความขดแยงซงเปนตวแปรยอยในกระบวนการมผลตอผลลพธของกระบวนการวางแผนภาครฐ

จงเสนอวานกวางแผนควรพฒนาทกษะดานการสอสารและการจดการความแยง

สาหรบผนาตนแบบทางจรยธรรม บทบาทของผบรหารในการจดการเชงกลยทธ

ดงกลาวสอดคลองกบการวางแผนกลยทธของซนว ซงเสนอหลกการประการหนง คอ อทธพลทางศลธรรม

ของผนา (moral influence) มผลทาใหประชาชนเชอฟงผนาและสนบสนนทงการปกครองยามปกตและ

การตอสในยามสงคราม (Wee, Lee, & Bambang, 1991) และ Hunger and Wheelen (2006) กลาวไวใน

หนงสอ เรอง หวใจสาคญของการจดการเชงกลยทธ (Essentials of Strategic Management) วา ผ บรหาร

เชงกลยทธตองมความสามารถจดการผลประโยชนทมความขดแยงเพอทจะกาหนดแผนกลยทธทม

ความเปนไปไดในลกษณะคานงถงจรยธรรม

5.2.2.6 สมรรถนะทจาเปนสาหรบการจดการเชงกลยทธ ไดแก การคดเชงกลยทธ

การใชแนวคดและเทคนคการจดการเชงกลยทธ การสรางสรรคนวตกรรม การนากลยทธไปปฏบต

การบรณาการ และการรบฟงความคดเหน

การทสมรรถนะดงกลาวจาเปนสาหรบการจดการเชงกลยทธ เนองจากการจดการ

211

เชงกลยทธโดยเฉพาะอยางยงการวางแผนกลยทธตองอาศยการคดเชงกลยทธและการใชแนวคดและเทคนค

การจดการเชงกลยทธ ตวอยางเชน วธการคาดการณอนาคต ม 4 รปแบบ คอ การใชความรสกและคณภาพ

เชน ปญญาญาณ การวาดภาพอนาคต เปนตน การใชเหตผลและคณภาพ เชน การวเคราะหดวยทฤษฎระบบ

เปนตน การใชความรสกและปรมาณ เชน การสารวจทศนคต และเทคนคเดลไฟ เปนตน และการใชเหตผล

และปรมาณ เชน การคาดการณเชงวทยาศาสตร การวเคราะหแนวโนม เปนตน (Sangchai, 1974, p. 9)

และเกรยงศกด เจรญวงศศกด (2553, น. 18) กลาวถงการคดเชงกลยทธ หมายถง ความสามารถใน

การกาหนดแนวทางทดทสดภายใตสภาวะตางๆเพอบรรลเปาหมายทตองการ การคดเชงกลยทธเปน

การวางแผนทางความคดทสะทอนถงความเปนไปไดเมอนาไปปฏบตในโลกความเปนจรง ซงควรม

ความสามารถในการคดอนๆ อาท การคดเชงสรางสรรค โดยขยายขอบเขตทางความคดของตนเองไปให

กวาง มองออกไปนอกกรอบ หาความเปนไปไดจากสงทจากด หรอสงทดเหมอนเปนไปไมได และการคด

เชงบรณาการ เพอใหสามารถนามาใชประโยชนเมอตองหาทางเลอกใหกบเรองตางๆ (เกรยงศกด เจรญวงศ

ศกด, 2553, น. 268-269)

สาหรบสมรรถนะการนากลยทธไปปฏบตและการรบฟงความคดเหนในการขบ

เคลอนกลยทธนน อาจใชวธการตางๆเพอใหมการนากลยทธไปปฏบต เชน กลวธเชงพระเดช-ทางออม

กลวธเชงพระเดช-ทางตรง กลวธเชงพระคณ-ทางตรง และกลวธเชงพระคณ-ทางออม (สมพร แสงชย, 2548,

น. 212-220) และ Bryson (2011, p. 23) ไดเขยนหนงสอเรอง Creating Your Strategic Plan a Workbook

for Public and Non-Profit Organizations กลาวถงปจจยสาค ญทมผลตอความสา เรจของการวางแผน

กลยทธประการหนงคอ ผนาทรบฟงความคดเหน ซงยอมสละเวลาเขารวมอภปรายถงสงทสาคญตอองคการ

และนาส งท เรยนรจากการเขา รวมอภปรายไปใชประโยชน และ Fred (2013, p. 49) ไดกลาวถ ง

แนวทางของกระบวนการวางแผนกลยทธทมประสทธผลวาควรเปดกวางและมจตวญญาณของการคนหา

และเรยนร

อยางไรกตาม ผวจยมขอสงเกตวา การจดการเชงกลยทธในภาครฐไทยยงมปญหา

เ กยวกบสมรรถนะทจ าเปนสาหรบการจ ดการเชงกลยทธโดยเฉพาะอยางยงการคด เชงกลยทธ

ดงผลการศกษา เรอง ความสมพนธระหวางภาวะผนาของผบรหารกบการบรหารยทธศาสตตรสานกงาน

ปลดกระทรวงศกษาธการ พบวา ภาวะผนาดานทนอยทสด คอ การคดแบบกลยทธ (ธนาทพย ชมเชยวงศ,

2557) ดงนน ควรมการพฒนาสมรรถนะการคดเชงกลยทธ ไดแก การคดวเคราะห การคดเชงระบบ

การคดเชงวสยทศนหรอการคดเชงอนาคตระยะยาว การคดเชงรก และการคดเชงองครวม สอดคลองกบ

เสนห จยโต (2552 : 113-124) กลาวถง การคดเชงกลยทธ หมายถง การคดคนหาหนทางเพอนาไปสชยชนะ

ไปสความไดเปรยบในการแขงขนแบบยงยน มองคประกอบ ไดแก การคดแบบวทยาศาสตร การคดรเรม

การคดสรางสรรค การคดเชงระบบ การคดแบบบรณาการและองครวม การคดเชงวเคราะห และการคดแบบ

นวตกรรม และ Nuntamanop, Kauranen, and Igel (2013, p. 256) ไดวจ ยและเสนอตวแบบสมรรถนะ

212

การคดเชงกลยทธ ประกอบดวย ความสามารถในการคด การคดเชงวสยทศน การคดรเรม ความสามารถใน

การคดวเคราะห ความสามารถในการเรยนร ความสามารถในการสงเคราะห และการคดเชงวตถวสย

5.2.2.7 องคประกอบรวมสาคญในการวางแผนกลยทธภาครฐ ประกอบดวย

ความเชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธ หรอแนวคดทเกยวของ การมสวนรวมของผมสวนได

สวนเสย สมรรถนะและแรงจงใจในการวางแผนกลยทธ ความพรอมดานสารสนเทศ และการแลกเปลยน

เรยนร

ผวจยมขอสงเกตวาองคประกอบรวมสาคญในการวางแผนกลยทธภาครฐท

สงเคราะหขนดงกลาว มลกษณะผสมผสานระหวางการวางแผนกลยทธแบบบนลงลาง (top-down strategic

planning) และการวางแผนกลยทธแบบลางขนบน (bottom-up stategic planning) บนพนฐานของสมรรถนะ

และแรงจงใจในการวางแผนกลยทธของบคลากร โดยเฉพาะอยางยงในระดบบรหาร ซงประสานขอตกลง

หลก นโยบาย แผนกลยทธทเกยวของในระดบสงเขากบปญหาและความตองการของผ มสวนไดสวนเสย

ความพรอมดานสารสนเทศ และการแลกเปลยนเรยนร ดงภาพท 5.1

213

สภาพแวดลอม

ภาพท 5.1 การผสมผสานระหวางการวางแผนกลยทธแบบบนลงลางและการวางแผนกลยทธแบบลางขนบน

ทมา : ผวจย

การทเปนเชนน จะชวยลดขอจากดของการวางแผนทงสองแบบ กลาวคอ

การวางแผนแบบบนลงลางมขอจากดเกยวกบการชองวางระหวางการวางแผนและการปฏบต ในขณะท

การวางแผนแบบลางขนบนมขอจากดเกยวกบความไมสอดคลองกบนโยบายหรอยทธศาสตรระดบสงและ

สวนลางตองมความร ความเขาใจในการวางแผนและในการวเคราะหตางๆ (สมพร แสงชย, 2548, น. 23)

สอดคลองกบผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง โครงการประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธ

ของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ความชดเจนในการบรหารราชการจงหวดเพอ

การพฒนาแบบบรณาการในการพฒนาระบบการบรหารราชการสวนภมภาค สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) และกระทรวงมหาดไทย ยงไมสามารถถอดแนวคดในการบรหารราชการ

จงหวดแบบบรณาการเพอการพฒนาตามเจตนารมณของนายกรฐมนตรทมงเนนใหจ งหวดมระบบ

การบรหารจดการแบบประเทศไทยยอสวน และเปนหนวยงานยทธศาสตร (strategic business unit) ใน

การขบเคลอนประเทศใหกาวไปสความมนคง/มงคง และถายทอดไปสหนวยงานระบบปฏบตไดทงหมด

ขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธทเกยวของ

ปญหาและความตองการของผมสวนไดสวนเสย

แผนกลยทธภาครฐ

บนพนฐานสมรรถนะและแรงจงใจของบคลากร

ความพรอมดานสารสนเทศ

และการแลกเปลยนเรยนร

การวางแผนแบบบนลงลาง

การวางแผนแบบลางขนบน

214

สญญาณทถายทอดไปสระดบปฏบตเปนเพยงรปแบบ วธการและกระบวนการบรหารจดการทไมไดเจาะลก

ลงไปในรายละเอยดวารฐบาลคาดหวงใหจงหวดกาหนดทศทางการพฒนาไปในลกษณะใด ทาใหทศทางใน

การพฒนาจงหวดหรอแผนยทธศาสตรฯ ทแตละจงหวดจดทาขนมความหลากหลายและไมมทศทางท

ชดเจน

นอกจากน องคประกอบรวมสาคญในการวางแผนกลยทธภาครฐทสงเคราะหขน

ยงสอดคลองกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย ซงกฎหมายและกฎระเบยบตางๆในปจจบน

ไดกาหนดใหการวางแผนกลยทธภาครฐตองคานงถงความเชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธ

หรอแนวคดทเกยวของ ตวอยางเชน รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทผานการทาประชามตเมอวนท

7 สงหาคม 2559 มาตรา 65 รฐพงจดใหมยทธศาสตรชาตเปนเปาหมายการพฒนาประเทศอยางยงยนตาม

หลกธรรมาภบาลเพอใชเปนกรอบในการจดทาแผนตาง ๆ ใหสอดคลองและบรณาการกน รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 238 วรรคแรก ไดบญญตวา “องคกรปกครองสวนทองถนมอานาจ

หนาทดแลและจดบรการสาธารณะ และมความเปนอสระในการกาหนดนโยบายการบรหาร การจดบรการ

สาธารณะการบรหารงานบคคล การเงน และการคลง โดยตองคานงถงความสอดคลองกบการพฒนาของ

จง ห ว ด แ ละ ปร ะเ ท ศ เ ป นส วน ร วมดว ย เ ปน ตน แ ล ะ ส อ ดค ลอ ง กบส า ธต วง ศ อ นน ตนนท

(2556, น. 2) ไดกลาวถงการจดทายทธศาสตรท วไปของสวนราชการจาเปนตองมความสอดคลอง

กนตงแตแผนระดบชาตหรอประเทศ ระดบกระทรวง ระดบกรม ระดบจงหวด ระดบทองถน จนถงระดบ

ชมชน

การทการมสวนรวมของผ มสวนไดสวนเสย เปนองคประกอบรวมสาคญใน

การวางแผนกลยทธภาครฐ สอดคลองกบแนวทางการจดการผมสวนไดสวนเสย (stakeholder management

approaches) ซงเปนแนวทางการวางแผนกลยทธทใหความสาคญกบผมสวนไดสวนเสย เพอทาใหเกด

ความพงพอใจ ใหความรวมมอ และใหการสนบสนน (Bryson & Roering, 1988, pp. 23-30) และสอดคลอง

กบลกษณะของการวางแผนเชงกลยทธในภาครฐ ซงแตกตางจากการวางแผนเชงกลยทธในภาคเอกชน

กลาวคอ ผมสวนไดสวนเสยอาจจะมอทธพลครอบงาภารกจและเปาหมายขององคการ และเปนปจจยสาคญ

ของการกาหนดวสยทศนดวยในบางครง (สมพร แสงชย, 2548, น. 57) และผลการศกษาของ Carlsen and

Anderson (2011) เกยวกบการกาหนดกลยทธจากการวเคราะหสภาพแวดลอมขององคการภาครฐ ภาคเอกชน

และองคการไมแสวงหากาไร พบวา องคการภาคเอกชนกาหนดกลยทธโดยใหความสาคญกบโอกาส ภย

คกคาม และจดออนดานการเงน ในขณะทองคการภาครฐกาหนดกลยทธโดยใหความสาคญกบผมสวนได

สวนเสยและแหลงเงนทน ประกอบกบการมสวนรวมจะชวยแกไขปญหาการขาดสงจงใจของบคลากรและ

ความคาดหวงทตาเกยวกบความสาเรจของการจดการเชงกลยทธ โดยการมสวนรวมทาใหบคลากรรสกวาได

มบทบาทและทางานทสาคญและมอทธพลตอองคการมากขน

215

Stone, Bigelow, and Crittenden (1999, p. 383) ไดศกษาวจยเกยวกบการจดการ

เชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจากบทความตางๆพบวา ความสมพนธระหวางการวางแผนกลยทธท

เปนทางการและผลการปฏบตงานขนอยกบผมสวนรวมในกระบวนการ และรปแบบการบรหารยทธศาสตร

แบบบรณาการ (the integrative strategic management model : ISM) มลกษณะประการหนง คอ การใช

การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการวางแผนยทธศาสตร การนายทธศาสตรสการปฏบต และ

การประเมนผล (สรนทร เชยวโสธร, 2557, น. 114) รวมทงกองภพ วงสนทร และสงคม สวรรณรตน ( ,

น. 129) ศกษาวจย เรอง แผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนกบความเขมแขงของชมชนในภาคเหนอตอนบน

ของประเทศไทย พบวา องคการบรหารสวนตาบลทไดรบรางวลการบรหารจดการทด ในการจดเวท

ประชาคมหมบานเพอจดทาแผนทองถนนนจะมการจดขนหลายครง มการหารอหรอแสดงความคดเหนใน

การแกปญหาดานอนๆ ในขณะทองคการบรหารสวนตาบลทไมไดรบรางวลการบรหารจดการทดมการจด

โดยใชเวลาแคครงวนและไมมการหารอหรอแสดงความคดเหนในการแกไขปญหาดานอนๆ

การทสมรรถนะและแรงจงใจในการวางแผนกลยทธและการแลกเปลยนเรยนร

เปนองคประกอบสาคญในการวางแผนกลยทธภาครฐ สอดคลองกบ Bryson (2011, p. 23) ไดเขยนหนงสอ

เ รอ ง Creating Your Strategic Plan a Workbook for Public and Non-Profit Organizations กลาวถงปจจ ย

สาคญทมผลตอความสาเรจของการวางแผนกลยทธคอ การมผใหความชวยเหลอทมทกษะ (skillful

champions) ซงเขาใจและมพนธะผกพนตอการวางแผนกลยทธ และการสรางความเขาใจเพอสนบสนน

ความคดเชงกลยทธ การปฏบต และการเรยนร Katsioloudes (2006, pp. 264-265) ไดกลาวถงการวางแผน

กลยทธในภาครฐวาควรมการสรางสรรคพฒนาสงจงใจทสอดคลองกบวฒนธรรมองคการและตอบสนอง

ความตองการของบคลากรในองคการภาครฐ ซงมลกษณะแตกตางจากภาคเอกชนซงสามารถจงใจดวย

การใหรางวลทเปนตวเงนเปนหลกได รวมทง Fred (2013, p. 49) ไดกลาวถงแนวทางของกระบวนการ

วางแผนกลยทธทมประสทธผลวา ควรเปนกระบวนการเรยนรสาหรบผ บรหารและบคลากรทกคน

และควรเปดกวางและมจตวญญาณของการคนหาและเรยนร สอดคล องกบตวแบบการจดการเชง

กลยทธของ Wheelen, Hunger Hoffman, and Bamford (2015, p. 48) ซงกลาวถงกระบวนการเรยนร

เปนสวนหนงของการจดการเชงกลยทธซงใหสารสนเทศแกองคประกอบอนๆในการจดการเชงกลยทธ

เพอพฒนาใหกระบวนการจดการเชงกลยทธดขน

การทความพรอมดานสารสนเทศเปนองคประกอบรวมสาคญในการวางแผน

กลยทธภาครฐ สอดคลองกบ Steiss (2003, pp. - ) ไดเขยนเรอง Strategic Management for Public

and Nonprofit Organizations โดยนาเสนอต วแบบการวางแผนกลยทธ ซงการวจยและวเคราะห

สารสนเทศพนฐานเพอเตรยมความพรอมเปนขนตอนแรกในตวแบบดงกลาว และสอดคลองกบ

Bryson (2011, pp. 349-350) ไดเขยนเรอง Creating Your Strategic Plan a Workbook for Public and

Non-Profit Organizations กลาววาระบบการจดการเชงกลยทธชวยสนบสนนการวางแผน การตดสนใจ

216

การงบประมาณ การประเมนผล และการเรยนร ระบบทดจะชวยสนบสนนขอมลเชงกลยทธและขอมล

การปฏบตการสาหรบการวางแผน และควรทบทวนและทาใหระบบเปนปจจบนเสมอ

5.2.2.8 ลกษณะของกลยทธภาครฐทด ไดแก นาการเปลยนแปลงทดขนทงใน

ภาครฐและภาคเอกชน สอดคลองกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกทงในอดต ปจจบน และ

อนาคต เชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธ และแนวคดทเกยวของ มงเนนความเปนไป

ได ในการปฏบต การปฏบ ตจรง และกลยทธในการปฏบต มงเน นการมสวนรวม ของผ มสวนได

สวนเสย สอดคลองกบองคประกอบตางๆในการจดการเชงกลยทธ และมประเดนหลกทชดเจน

ลกษณะของกลยทธภาครฐทดซงไดสงเคราะหขนสอดคลองกบ Bryson and

Einsweiler (1 988 , p.4) กลาวถงการวางแผนกลยทธภาครฐ ว า เ น นประ เดน เ นนการวเ คราะห

สภาพแวดลอมภายนอกและภายในในแงของคณภาพและปรมาณ เพอใหเหนการเปลยนแปลงและสงท

ไมคาดฝน กาหนดวสยทศนของความสาเรจและกลยทธในการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมและทศทาง

องคการ และเนนการปฏบต (action-oriented) เพอใหเลอกอนาคตทดทสด และ Alford (2001, pp. 4-

13) กลาวถง กลยทธของหนวยงานราชการเกดจากการกาหนดสถานภาพหรอขอบเขตงานของตนเอง

ใหเหมาะสมยงขน เปนการกาหนดกลยทธทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมภายนอกและภายใน และเนน

การใช ความสามารถพเศษของหนวยงานใหเปนประโยชนใหมากทสดในการใหบรการประชาชน

สรางความชอบธรรมใหแกหนวยงาน และหาทางเลอกใหมใหเหมาะสมกบสถานการณเพอประโยชน

สขของประชาชน

นอกจากน Rider (1993, p. 27) กลาวถงแผนกลยทธภาครฐวาเนนกลยทธของ

การปฏบตงานและเกยวพนกบประโยชนของสงคม มกลยทธตามความจาเปน เปนบางประเดน รปแบบ

แตกตางกนไปตามแตประเดนและสถานท และกาหนดวธการขนเพอจดการกบความไมตอเนองของ

สภาพแวดลอมและผลกระทบทไมคาดฝนจากการตดสนใจ และปกรณ ปรยากร (2552, น. 59-60) กลาววา

องคการภาครฐจาเปนตองมกลยทธเพอใหองคการมแนวคดและแนวปฏบตเชงกลยทธ ปรบปรงวธการ

ตดสนใจพฒนาการปฏบตงานและสามารถตอบสนองความตองการของผ รบบรการไดมากขน และเพม

คณคาและคณประโยชนของบคลากรในองคการใหมากขนในขณะเดยวกน

Kaufman and Jacobs (1988, p. 43) ไดเขยนเรอง “A: Public Planning Perspective

on Strategic Planning” กลาววา กรอบการวางแผนเชงกลยทธเปนแนวทางทเนนการปฏบตและผลสาเรจ

การมสวนรวมอยางกวางขวางและหลากหลายในกระบวนการวางแผน การใหความสาคญกบสภาพแวดลอม

ภายในและภายนอก การยอมรบพฤตกรรมการแขงขนวาเปนสงปกต และการประเมนจดออนและจดแขง

ของตนโดยเปรยบเทยบกบโอกาสและภยคกคามภายนอก และกองภพ วงสนทร และสงคม สวรรณรตน

(2557, น. 127-128) ศกษาวจย เรอง แผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนกบความเขมแขงของชมชนใน

ภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย พบวา ลกษณะของแผนยทธศาสตรองคการบรหารสวนตาบลทไดรบ

217

รางวลการบรหารจดการทดทสามารถนามาปฏบตไดสวนใหญมขอมลทเปนประโยชนตอการนาไปปฏบต

และ Bryan (1988, p. 186) ไดกลาวถงความเหมาะสมของกลยทธพจารณาจากความสอดคลองของปจจย

ภายนอก ภายใน แ ละภารกจหรอเปาหมาย รวมทง Bryson (1993, p. 15) ไดกลาวถงกลยทธตองม

ความเปนไปไดทางเทคนค เปนทยอมรบทางการเมอง สอดคลองกบปรชญาและคานยมขององคการ ถกตอง

ตามจรยธรรม ศลธรรม และกฎหมาย และเกดจากขอตกลงและการขจดความขดแยงของกลมอานาจหรอผม

อานาจภายในและภายนอกองคการ

ทงน ล กษณะทดของกลยทธภาครฐทไดสงเคราะหขนจะชวยลดปญหาของ

กลยทธภาครฐของไทยในอดต ซงไมคอยใหความสาคญกบความสอดคลองกบสภาพแวดลอมหรอ

การเปลยนแปลงในอนาคต และความเชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธ และแนวคดท

เกยวของโดยเฉพาะอยางยงนโยบายระดบสงขนไปหรอนโยบายของหนวยเหนอ หากภาครฐคานงถง

ลกษณะดงกลาวกจะทาใหในทางปฏบตกลยทธของภาครฐไทยเกดความสอดคลองเชงกลยทธ (strategic

alignment) มากขน

5.2.2.9 ปจจยสาคญในการนาแผนกลยทธภาครฐไปปฏบต ไดแก ปจจยนโยบาย

และแผน ปจจยภายในองคการ ปจจยสภาพแวดลอม และปจจยความถกตองตามหลกวชาการ

ปจจยนโยบายและแผน ไดแก ปจจยความตอเนอง ความเชอมโยง และ

ความชดเจนของนโยบายและแผนทเกยวของ และปจจยความชดเจน ความสอดคลองกบการเปลยนแปลง

และการมสวนรวมในแผนกลยทธ ผวจยมขอสงเกตวากลมปจจยดงกลาวเปนปจจยสบเนองจากนโยบาย

และแผนทเกยวของและตวแผนกลยทธเอง ซงสงผลตอการนาแผนกลยทธในภาครฐไปปฏบต สอดคลอง

กบ Thomas (1985, p. 12, อางถงใน ปกรณ ปรยากร, 2552, น.157) ไดกลาวถงการกาหนดกลยทธถกตอง

และการปฏบตตามด กลยทธนนยอมประสบความสาเรจ ในขณะทการกาหนดกลยทธไมถกตองและ

การปฏบตตามไมด ความลมเหลวยอมจะเกดขนอยางแนนอน และสอดคลองกบผลการศกษาของ ดารงค

วฒนา (2548) เรอง การประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบ

บรณาการ พบวา การแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบตสวนใหญยงมปญหา อปสรรค และขอจากดทม

ผลกระทบตอความสาเรจในการนายทธศาสตรไปสการปฏบตจากการขาดการบรณาการแผนยทธศาสตร

พฒนาจงหวดกบแผนพฒนาทองถน

ปจจยภายในองคการ ไดแก ปจจยความพรอมของทรพยากร ปจจยสมรรถนะของ

บคลากรและผ มสวนไดสวนเสย ปจจยการกาหนดหนาทความรบผดชอบและหนวยงานเจาภาพ

ปจจ ยจรยธรรมในการจดการเชงกลยทธ ปจจยการตดตามประเมนผลและการกากบควบคม ปจจย

คณลกษณะและความตอเนองของผนา ปจจยความเหมาะสมของโครงสรางและระบบงาน ปจจยการจงใจ

ปจจยการสอสารประชาสมพนธ ปจจยวฒนธรรมองคการ และปจจยพนธะผกพนของบคลากร

218

ปจจยภายในองคการดงกลาว สอดคลองกบ Carpenter and Sanders (2007, pp. 18-

19) ไดนาเสนอวาความสาเรจของการนาแผนกลยทธไปปฎบตขนอยกบการมบคลากรทเหมาะสมและ

พฒนาบคลากรใหเขาสามารถผลกดนกลยทธ และขนอยกบรางวลทองคการใหแกบคลากรเพอใหเกด

การนากลยทธไปปฏบต สอดคลองกบผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง โครงการประเมน

ประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา การพฒนา

บคลากรดานการบรหารยทธศาสตรในระดบตางๆ เปนปจจยทเกยวเนองและเปนตวผลกดนใหแผน

ยทธศาสตรฯ บรรลตามเปาประสงคทกาหนดไว เชน การจดใหมหลกสตรการพฒนาหวหนาสานกงาน

จงหวด หวหนากลมงานยทธศาสตร หวหนากลมงานขอมลใหมทกษะ ความสามารถในการบรหารจดการ

เชงยทธศาสตรแบบมออาชพทงในลกษณะของ pre-service training และ in-service training รวมตลอดทง

การเปดโอกาสใหบคลากรทเปนคณะผบรหารแผนยทธศาสตรของแตละจงหวดไดไปศกษาดงานและเรยนร

ประสบการณดานการบรหารการพฒนาของประเทศทเปนตวแบบเทยบเคยงมาตราฐาน (benchmarking) ใน

การพฒนาทสอดรบกบทศทางการพฒนาของแตละจงหวด พรอมทงมทกษะ ความชานาญในการใช

เครองมอตางๆ อาท ลขตสมดล (balanced scorecard) มาถอดรหส คอ การกาหนดปจจยทมผลตอความสาเรจ

(critical success factor : CSF) การจดทาแผนงาน โครงการแบบเหตผลสมพนธ (logical framework) และ

วางเนองานใหครอบคลมภารกจทมผลตอความสาเรจในการผลกดนประเดนยทธศาสตร หรอตวชวดแตละ

ประเดน และไกรสทธ สงหยะบศย (2557, น. 41) ศกษาวจยการจดการเชงกลยทธและปจจยแหงความสาเรจ

: กรณศกษาสานกงานพพธภณฑเกษตรเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว (องคการมหาชน)

พบวา ปจจยทสงผลตอความสาเรจในการนากลยทธไปปฏบตประการหนง คอ บคลากรมความร มจตบรการ

ปฏบตงานไดหลายหนาท ยดหยน ชวยงานซงกนและกน รวมทงสอดคลองกบผลการวจยของ Edwards

(2011) เกยวกบการวางแผนกลยทธในการบรหารทองถน พบวา องคการทมประสบการณการวางแผน

กลยทธมากจะมความเขาใจอยางลกซงในวธการวางแผนกลยทธมากกวาองคการทลกษณะตรงกนขาม

ความเขาใจอยางลกซงในการวางแผนกลยทธนาไปสผลการปฏบตงานขององคการทดกวาองคการทลกษณะ

ตรงกนขาม และความเขาใจอยางลกซงในการวางแผนกลยทธทแตกตางกนสงผลใหองคการมผล

การปฏบตงานทแตกตางกน

ผลการศกษา เรอง โครงการประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผน

ยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ (ดารงค วฒนา, 2548) พบวา ปจจยทเกยวเนองและเปน

ตวผลกใหแผนยทธศาสตรฯ บรรลผลตามเปาประสงคทก าหนดไว คอ การกาหนดเจาภาพหลกใน

การผลกดนประเดนยทธศาสตรและ/ตวชวดแตละประเดนยทธศาสตรไปสการปฏบต และผลการศกษา

เรอง การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย จงหวด

แมฮองสอน (ณรงคเดช อมพร , 2555) ไดกลาวถงปญหาอปสรรคประการหนงของแผนยทธศาสตร

การพฒนา คอ การไมมผรบผดชอบตวชวดทชดเจน

219

การทปจจยความเหมาะสมของโครงสรางและระบบงานเปนปจจยสาคญใน

การนาแผนกลยทธในภาครฐไปปฏบต สอดคลองกบการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง โครงการ

ประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ปจจยท

เกยวเนองและเปนตวผลกใหแผนยทธศาสตรฯ บรรลผลตามเปาประสงคทกาหนดไวคอ การพฒนา

สานกงานจงหวดใหเปนเครองมอททรงประสทธภาพของผวาราชการจงหวดและแปลงยทธศาสตรไปส

การปฏบต การจดทาและพฒนาตวชวดตามศกยภาพของแตละจงหวด และการมอบอานาจใหจงหวดม

ความคลองตวในการบรหารจดการ มฐานะเปนนตบคคลทสามารถขอตงงบประมาณ สามารถกระทานต

กรรมตามบทบญญตแหงกฎหมาย สามารถกาหนดโครงสรางอตรากาลงในการบรหารราชการจงหวดท

สอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาทจงหวดกาหนดขน พรอมทงนาระบบรายงานผลการประเมนตนเอง

(self assessment report) มาใชในการบรหารประเดนยทธศาสตรหรอตวชวดดวยการเชอมโยงกบ provincial

operation center อยางเปนระบบ และการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบตสวนใหญยงมปญหา อปสรรค

และขอจากดทมผลกระทบตอความสาเรจในการนายทธศาสตรไปสการปฏบตจากการมโครงสราง

การบรหารแบบหลวมๆ ไมมระบบการบรหารยทธศาสตรทเปนรปธรรมและถกตองตามหลกวชาการ

นอกจากน ชยยทธ ชโนกล (2546) ไดเสนอวาการนาแผนยทธศาสตรไปปฏบตตองจดโครงสรางองคการ

องคการเพอการเรยนร และประเมนและควบคมยทธศาสตร และผลการศกษาของ Young (2006) ซงศกษา

การจดการเชงกลยทธในภาครฐของสหรฐอเมรกา พบวา การวดผลการปฏบตงานเปนปจจยสาคญทมผลตอ

การเพมผลการปฏบตงาน

Katsioloudes (2006, pp. 204-218) ไดเขยนหนงสอ เรอง Strategic Management

Global Cultural Perspectives for Profit and Non-Profit Organization กลาวถงโครงสรางองคการ วฒนธรรม

องคการ และภาวะผนาของนกบรหารเปนตวแปรในการนากลยทธไปปฏบต และ Gerry (2001, pp. 300-

316) กลาวถง กลยทธทเกดขนจากองคการอยภายใตบรบทของวฒนธรรม และวฒนธรรม สามารถ

ปรบเปลยนใหเขากบกลยทธได ในขณะท Hunger and Wheelen (2006) กลาวถงวฒนธรรมทพงพอใจทสด

คอ วฒนธรรมทสนบสนนพนธกจและกลยทธขององคการ ดงนน วฒนธรรมองคการควรสนบสนนกลยทธ

Poister (2010, p. 254) ไดกลาวถงอนาคตของการวางแผนกลยทธในภาครฐวาผนา

ไมเพยงแตสรางวสยทศนของความสาเรจในอนาคต พฒนากลยทธเพอทาใหวสยทศนดงกลาวลลวง และให

การสนบสนนเทานน แตควรแสดงถงพนธะผกพนในการนากลยทธไปปฏบตและเกดผลการปฏบตทม

ประสทธผล รวมทงองคการภาครฐจาเปนตองพฒนาวฒนธรรมองคการและภาวะผนาทกระดบเพอจดการ

กบการเปลยนแปลงและทาใหเกดการพฒนากลยทธและนากลยทธไปปฏบต และ Stone, Bigelow, and

Crittenden (1999, p. 399) ไดศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจาก

บทความ 66 เรอง พบวา ปจจยสาคญทมผลตอผลลพธของการนากลยทธไปปฏบต ไดแก พฤตกรรมของ

ผนา โครงสรางอานาจหนาท คานยม

220

นอกจากน ปจจยภายในองคการทสงเคราะหขนดงกลาวยงสอดคลองกบการนา

แผนกลยทธไปปฏบตตามหลกการองคการเชงกลยทธ (the strategy-focused organization) (Kaplan and

Norton, 2001, pp. 9-16) ซงใหความสาคญกบการกระตนการเปลยนแปลงใหเกดขนแกผนาทางการบรหาร

ขององคการ (mobilize change through executive leadership) เชนเดยวกบผลการศกษาวจย เรอง โครงการ

ประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ (ดารงค วฒนา,

2548) พบวา การพฒนาระบบการจดทาแผนยทธศาสตรฯประการหนง คอ การพฒนาใหผวาราชการจงหวด

เปนผนาในการบรหารการเปลยนแปลงทมประสทธภาพและประสทธผล รวมทงสอดคลองกบสานก

ผประกอบการ (entrepreneurial school) ซงมงเนนการจดการเชงกลยทธจากผนาทเขมแขง มวสยทศน และ

นวตกรรมสามารถจดการสภาพแวดลอมได และผลการศกษา เรอง ความสมพนธระหวางภาวะผนาของ

ผ บรหารกบการบรหารเชงกลยทธของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน (สมบรณ

วรคณากล, 2555) พบวา ความสมพนธระหวางภาวะผนากบการบรหารเชงกลยทธของกรมพฒนาพลงงาน

ทดแทนและอนรกษพลงงาน มความสมพนธเชงบวกกบการบรหารเชงกลยทธโดยรวม และผลการศกษา

เรอง ความสมพนธระหวางภาวะผนาของผบรหารกบการบรหารยทธศาสตรสานกงานปลดกระทรวง

ศกษาธการ (ธนาทพย ชมเชยวงศ, 2557) พบวา ความสมพนธระหวางภาวะผนาของผบรหารกบการบรหาร

ยทธศาสตรของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ มความสมพนธเชงบวกและมความสมพนธกนใน

ระดบสง รวมทงไกรสทธ สงหยะบศย (2557, น. 47) ศกษาวจยการจดการเชงกลยทธและปจจยแหง

ความสาเรจ : กรณศกษาสานกงานพพธภณฑเกษตรเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว (องคการ

มหาชน) พบวา ปจจยทสงผลตอความสาเรจในการนากลยทธไปปฏบตประการหนง คอ ผบรหารมความร

ความเชยวชาญดานการจดการเชงกลยทธ และและขนต มโนเจรญ และ กฤช จรนโท (2555, น. 105)

ศกษาวจยการบรหารเชงกลยทธของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย : กรณศกษาโรงไฟฟาบางปะกง พบ

ปจจยแหงความสาเรจทมสวนสนบสนนการดาเนนกลยทธประการหนงคอ ภาวะผนาและการบงคบบญชา

ปจจยสภาพแวดลอม ไดแก ปจจยสภาพแวดลอมทวไป ปจจยการมสวนรวมของ

ประชาชน ปจจยความรวมมอของกลมเปาหมาย และปจจยการบรณาการความรวมมอระหวางองคการ

การทปจจ ยการมส วนรวมของประชาชนเปนปจจยสาค ญในการนาแผน

กลยทธในภาครฐไปปฏบต สอดคลองกบผลการศกษาของ Young (2006) ซงศกษาการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐของสหรฐอเมรกา พบวา การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยเปนปจจยสาคญทมผลตอการเพมผล

การปฏบตงาน และสอดคลองกบรปแบบการบรหารยทธศาสตรแบบบรณาการ (the integrative strategic

management model : ISM) ซงมลกษณะประการหนง คอ การใชการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยใน

การวางแผนยทธศาสตร การนายทธศาสตรสการปฏบต และการประเมนผล (สรนทร เชยวโสธร, 2557,

น. 114) รวมทงสอดคลองกบกองภพ วงสนทร และสงคม สวรรณรตน (2557, น. 128) ศกษาวจย เรอง แผน

ยทธศาสตรการพฒนาทองถนกบความเขมแขงของชมชนในภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย พบวา

221

แผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนขององคการบรหารสวนตาบลทไดรบรางวลการบรหารจดการทดของ

กระทรวงมหาดไทยรวมกบคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน จะม

การขบเคลอนโครงการทไดคดและรวมกลมกนในหมบานทาขนมาเองหรอจดประกายขนมาเองกอน

หลงจากนนองคการบรหารสวนตาบลจงเขามาสนบสนน ในขณะทองคการบรหารสวนตาบลทไมไดรบ

รางวลการบรหารจดการทดจะใชวธใหสานกงานองคการบรหารสวนตาบลเปนฝายรเรมโครงการ

การทปจจยสภาพแวดลอมเปนปจจยสาคญในการนาแผนกลยทธในภาครฐไป

ปฏบต สอดคลองกบ Richard and James (2000, pp. 197-198) กลาววา ถาสภาพแวดลอมม นคงและ

ความเขาใจเกยวกบปญหาทองคการเผชญอยสง การปฏบตตามยอมเปนไปตามกลยทธ นอกจากน Simon

(2001, pp. 122-124) กลาววา บนไดการมสวนรวม ไดแก การใหความร การปรกษาหารอ และการใหอานาจ

และจากประสบการณของประเทศองกฤษ การปรกษาหารอ เปนการมสวนรวมทเหมาะสมและดทสด และ

สามารถนามาซงผลการปฏบตงานตามกลยทธทตองการ

ปจจยดงกลาวสอดคลองกบสมพร แสงชย (2548, น. 221) ไดกลาวถงการปฏบต

ตามกลยทธยอมขนอยกบความมเหตผลในการกาหนดนโยบายและกลยทธ ความชดเจนของปญหา

ความมนคงของสภาพแวดลอม ทรพยากร ปจจยทางการเมอง ความรวมมอระหวางองคการภาครฐและ

ภาคเอกชน และการสนบสนนหรอการตอตานจากผมสวนเกยวของ และ Bryson and Einsweiler (1988, pp.

216-230) กลาวถงการวางแผนกลยทธในภาครฐตองเนนการตอรองและความรวมมอรวมใจเพอปองกนและ

แกไขปญหาทางการเมองและเพอสรางพลงเสรมใหแกหนวยงานโดยความรวมมอรวมใจกบภายในและ

ภายนอกองคการของรฐ เชนเดยวกบ Katsioloudes (2006, p. 260) ไดกลาวถงการวางแผนกลยทธในภาครฐ

วาทาใหเกดการทางานในลกษณะเครอขายทซบซอน ซงเปนความรวมมอกนทงในและระหวางองคการ

และการจดทาขอตกลงกนทาใหองคการภาครฐสามารถไดมาซงทรพยากรทมากขน (Katsioloudes, 2006,

pp. 265-266)

นอกจากน ยงสอดคลองกบผลการศกษาของดารงค วฒนา (2548) เรอง โครงการ

ประเมนประสทธภาพและผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ปจจยท

เกยวเนองและเปนตวผลกใหแผนยทธศาสตรฯ บรรลผลตามเปาประสงคทกาหนดไวประการหนงคอ

กระทรวงมหาดไทยควรประสานความรวมมอกบสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต สานกงบประมาณ กรมบญชกลาง คณะกรรมการพฒนาระบบราชการ สานกงานคณะกรรมการ

ขาราชการพลเรอน เพอมใหการพฒนาแบบแยกสวนพฒนาคดไปทาไป Stone, Bigelow, and Crittenden

(1999, p. 399) ไดศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจากบทความ 66 เรอง

พบวา ปจจยสาคญทมผลตอผลลพธของการนากลยทธไปปฏบต คอ ระบบความสมพนธระหวางองคการ

หรอเครอขาย และไกรสทธ สงหยะบศย (2557, น. 47) ศกษาวจยการจดการเชงกลยทธและปจจยแหง

ความสาเรจ : กรณศกษาสานกงานพพธภณฑเกษตรเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว (องคการ

222

มหาชน) พบวา ปจจยทสงผลตอความสาเรจในการนากลยทธไปปฏบตประการหนง คอ เครอขายและ

สมาชกเครอขายทเขมแขงมความรดานการเกษตรพรอมทจะสนบสนนการทากจกรรมตางๆ นอกจากน

ปจจยสภาพแวดลอมยงสงผลตอปจจยลกษณะขององคการซงมผลตอการนากลยทธไปปฏบตดวย ดงเชน

การเปลยนแปลงของนโยบาย วฒนธรรมทางสงคม มผลตอการเปลยนแปลงในโครงสรางองคการ คานยม

พฤตกรรมของผนา และโครงสรางอานาจหนาท

ปจจยความถกตองตามหลกวชาการ ไดแก ความถกตองของการแปลงแผนกลยทธ

สการปฏบตในรปของแผนงานโครงการตางๆ และความสอดคลองเชอมโยงกนขององคประกอบตางๆใน

กระบวนการจดการเชงกลยทธเพอบรรลวสยทศนทกาหนดไว

การทปจจยความถกตองตามหลกวชาการเปนปจจยสาคญในการนาแผน

กลยทธในภาครฐไปปฏบตนน ผลการศกษาของ ดารงค วฒนา (2548) เรอง การประเมนประสทธภาพและ

ผลสมฤทธของแผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดแบบบรณาการ พบวา ยงไมมความสมพนธเชอมโยงและ

สอดคลองประสานไปในทศทางเดยวกน โดยเฉพาะในมตดานประสทธภาพการบรหารจดการ มตดาน

คณภาพการใหบรการ และมตดานการพฒนาองคกร ไมตอบสนองตอการดาเนนงานเพอขบเคลอนไปส

วสยทศนทกาหนดไว…ดานระบบการบรหารและกากบการดาเนนงานใหเปนไปตามแผนยทธศาสตรฯ ยง

ไมพบระบบการบรหารจดการการตดตามและกากบการดาเนนงานใหเปนไปตามแผนยทธศาสตรฯ ทเปน

รปธรรมและถกตองตามหลกวชาการ และกองภพ วงสนทร และสงคม สวรรณรตน (2557, น. 127-128)

ศกษาวจย เรอง แผนยทธศาสตรการพฒนาทองถนกบความเขมแขงของชมชนในภาคเหนอตอนบนของ

ประเทศไทย พบวา องคการบรหารสวนตาบลทไดรบรางวลการบรหารจดการทดมความตอเนองของ

แผนงานหรอโครงการมาก มแผนงานโครงการทเกดประโยชนหลายดาน และมแนวโนมเกดประโยชนทง

ระยะสนและระยะยาวมาก ในขณะทองคการบรหารสวนตาบลทไมไดรบรางวลการบรหารจดการทดม

ลกษณะตรงกนขาม

5.2.2.10 องคประกอบรวมสาคญในการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ

ภาครฐ ประกอบดวย วฒนธรรมการประเมนผลเชงบวก สมรรถนะการควบคมและประเมนผล จรยธรรม

ของผ ประเมนผล การนาเสนอผลการประเมนตอสาธารณะ และการนาผลการประเมนไปใชประโยชน

สอดคลองกบ Fred (2013) นาเสนอวาระบบการประเมนผลทมประสทธผลควรใหสารสนเทศทเปน

ประโยชนตอการควบคมตดตามงาน นาเสนอความจรงตรงไปตรงมาทงดานผลดและผลเสย มความทวถง

ไมชนา ผลการประเมนควรไดจากทกฝายทเกยวของและนาเสนอเพอสรางความเขาใจ รบทราบความจรง

และระบบตองไมซบซอนเกนไป สามารถใชประโยชนได และสอดคลองกบผลการศกษาเกยวกบระบบ

การวดผลการปฏบตงานในองคการภาครฐของ Goh (2012, p. 31) พบวา ปจจยสาคญในการนาระบบการ

วดผลการปฏบตงานไปปฏบตในองคการภาครฐใหมประสทธผล คอ วฒนธรรมองคการในการประเมนผล

223

5.2.2.11 กระบวนการจดการเชงกลยทธภาครฐไทย ประกอบดวย

1) การวางแผนกลยทธ ไดแก การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล

เบองตนเกยวกบขอตกลงหลก นโยบาย กลยทธ แนวคดทเกยวของ บรบท และอตลกษณขององคการหรอ

พนท การพฒนาบทบาทของผบรหาร การสรางสรรถนะและแรงจงใจในการจดการเชงกลยทธ การกาหนด

หรอทบทวนพนธกจ เปาประสงค วสยทศน การวเคราะหสภาพแวดลอม การกาหนดกลยทธและตวชวด

โดยใหความสาคญกบการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย และสารสนเทศทงในอดต ปจจบน และอนาคต

(สารสนเทศการเปลยนแปลง) ซงมขนตอนยอย คอ การระบผเขามามสวนรวม การกาหนดกลยทธใน

การสรางการมสวนรวม ไดแก กลยทธดานเวลาและความตอเนอง กลยทธดานสถานท การสรางความคนเคย

และการสอสารใหผมสวนรวมเขาใจกระบวนการและเนอหาของการจดการเชงกลยทธ และการระดมสมอง

บนฐานของการมสวนรวม ความพรอมดานสารสนเทศทงในอดต ปจจบน และอนาคต และการแลกเปลยน

เรยนรรวมกน

สอดคลองกบกระบวนการวางแผนเชงกลยทธภาครฐของ Bryson (1993,

pp. 11-19) ซงประกอบดวย ขอตกลงเบองตน การระบและทาความเขาใจอาณต การพฒนาและทา

ความเขาใจภารกจและคานยม (ทงคานยมองคการและผมสวนไดสวนเสย) การประเมนสภาพแวดลอม

ภายนอก การประเมนสภาพแวดลอมภายใน การระบประเดนกลยทธ การพฒนากลยทธ และการบรรยาย

รปลกษณในอนาคต

การทการวางแผนกลยทธควรใหความสาคญกบขอตกลงหลก นโยบาย

กลยทธ แนวคดทเกยวของ บรบท และอตลกษณขององคการหรอพนท เนองจากการเปลยนแปลงในปจจย

ดงกลาวสงผลกระทบตอองคประกอบตางๆในการวางแผนกลยทธภาครฐ เชน การเปลยนแปลงนโยบายของ

รฐบางนโยบายอาจสงผลตอการเพมหรอลดพนธกจหรอการปรบเปลยนเปาประสงคขององคการภาครฐบาง

แหง เปนตน นอกจากน ยงสอดคลองกบรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทผานการทาประชามตเมอ

วนท 7 สงหาคม 2559 มาตรา 65 รฐพงจดใหมยทธศาสตรชาตเปนเปาหมายการพฒนาประเทศอยางยงยน

ตามหลกธรรมาภบาลเพอใชเปนกรอบในการจดทาแผนตาง ๆ ใหสอดคลองและบรณาการกนเพอใหเกด

เปนพลงผลกดนรวมกนไปสเปาหมายดงกลาว การจดทาการกาหนดเปาหมาย ระยะเวลาทจะบรรลเปาหมาย

และสาระทพงมในยทธศาสตรชาต ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต ทงน กฎหมาย

ดงกลาว ตองมบทบญญตเกยวกบการมสวนรวมและการรบฟงความคดเหนของประชาชนทกภาคสวนอยาง

ทวถงดวย

การเรมตนจากการกาหนดหรอทบทวนพนธกจกอนองคประกอบอนๆใน

แผนกลยทธและรวมการวเคราะหสภาพแวดลอมหรอการวเคราะหสถานการณเขาไปเปนกจกรรมหนงใน

ขนตอนการวางแผนกลยทธภาครฐ สอดคลองกบ Kaplan and Norton (2004) ซงกลาวถงความสาเรจของ

224

ภาครฐและภาคทไมแสวงหากาไรคอ การบรรลพนธกจ และ Kaufman and Jacobs (1988, p. 37) ไดกลาวถง

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและภายในเพอหาโอกาส ภยคกคาม จดแขง และจดออน เปนหวใจของ

การวางแผนเชงกลยทธ รวมทง Steiss (2003, pp. 58-59) ไดเขยนเรอง Strategic Management for Public and

Nonprofit Organizations โดยกลาวถงตวแบบการวางแผนกลยทธ ประกอบดวยอยางนอย 5 องคประกอบ

คอ การวจยและวเคราะหสารสนเทศพนฐานเพอเตรยมความพรอม การกาหนดพนธกจ วสยทศน เปาหมาย

การวเคราะหสภาพแวดลอมหรอการวเคราะหสถานการณ การกาหนดกลยทธ และการนาเสนอทางเลอก

นโยบายและทรพยากร

การทการวางแผนกลยทธควรใหความสาคญกบการมสวนรวมของผ ม

สวนไดสวนเสย สอดคลองกบสมพร แสงชย (2548, น. 99) กลาวถง การวเคราะหผมสวนไดสวนเสยม

ความสาคญตอการวเคราะหสภาพแวดลอมเปนอยางมาก และ Bryson (2011, p. 23) ไดเขยนหนงสอเรอง

Creating Your Strategic Plan a Workbook for Public and Non-Profit Organizations โ ด ย กลาวถง ป จจ ย

สาคญทมผลตอความสาเรจของการวางแผนกลยทธประการหนง คอ การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย

หลก (key stakeholders) เ นองจากจาเปนตองไดรบการสนบสนนจากผ มสวนไดสวนเสยหลกตลอด

กระบวนการ และการวเคราะหผมสวนไดสวนเสยทงภายในและภายนอกองคการทาใหไดสารสนเทศทม

คณคาเกยวกบสถานการณการณขององคการ (Bryson, 2011, p. 89) สอดคลองกบเสนห จยโต (2555, น. 26-

30) หวหนาคณะทปรกษาจดทาแผนยทธศาสตรของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ (พ.ศ.2552-

2555) ไดกลาวถงกระบวนการจดทาแผนยทธศาสตรฯดงกลาว ยดหลกการมสวนรวม โดยการวเคราะห

ปญหาและอปสรรคการดาเนนงานทผานมา การสมภาษณผบรหาร การจดทา focus group ผรบบรการ ผม

สวนไดสวนเสย และการจดประชมเชงปฏบตการเพอระดมความเหนในการจดทาแผนยทธศาสตรฯ ดงกลาว

และผ วจ ยมขอสงเกตวาการระบผ เขามามสวนรวมอาจใชตวแบบการวเคราะหผ มสวนไดสวนเสย

(stakeholder analysis) เชน ตวแบบการวเคราะหผมสวนไดสวนเสยของ Backoff and Nutt (1988, p.129) ซง

แบงผ มสวนไดสวนเสย ประกอบดวย กลมสนบสนน กลมลาดบความสาคญตา กลมทอาจเปนปญหา และ

กลมศตร หรอตวแบบการวเคราะหผมสวนไดสวนเสยของ Keven (2001, p.167) ซงแบงผมสวนไดสวนเสย

ประกอบดวย กลมตวแสดงหลก กลมทควรใหพอใจ กลมทควรรขอมล และกลมทพยายามนอย มาประยกต

ใชได

การทมขนตอนการสรางความคนเคยและการสอสารใหผมสวนรวมเขาใจ

กระบวนการและเนอหาของการจดการเชงกลยทธ สอดคลองกบณรงคเดช อมพร (2555, น. 134-135) วจย

เรอง การวางแผนยทธศาสตรการพฒนาขององคการบรหารสวนตาบลเวยงเหนอ อาเภอปาย จงหวด

แมฮองสอน พบแนวทางพฒนาการวางแผนยทธศาสตรประการหนง คอ มการใชถอยคาทเขาใจงาย การใช

ภาษาชนเผาในการสอสาร

225

การทขนตอนการวางแผนกลยทธทสงเคราะหขนใหความสาคญกบ

การแลกเปลยนเรยนรรวมกน สอดคลองกบการกาหนดกลยทธของสานกการเรยนร (learning school) ซง

มงเนนการกอตวของกลยทธจากการเรยนรรวมกน และการสงสมประสบการณของบคลากรอยางตอเนอง

โดยกลยทธจะมการเปลยนแปลงจากการเรยนร

นอกจากน ขนตอนการวางแผนกลยทธดงกลาวยงสอดคลองกบ

ผลการศกษาการรเรมการวางแผนกลยทธในหนวยงานภาครฐของ Bryson and Roering (1988, p. 1001) ได

ขอสรปวาการวางแผนกลยทธในภาครฐเกยวของกบกจกรรมหลก 3 กจกรรม ไดแก การเกบรวบรวมขอมล

จากตวแสดงสาคญ (โดยเฉพาะอยางยงผมอานาจตดสนใจ) การวางแผนกลยทธผานกระบวนการความคด

และการกระทาเชงกลยทธ และการใหความสาคญกบสงสาคญของแตละหนวยงาน

2) การนาแผนกลยทธไปปฏบต ไดแก การสรางความรและความเขาใจ

รวมกนเกยวกบแผนกลยทธแกผปฏบตและผมสวนไดสวนเสย การจดองคการและกาหนดเจาภาพหลก

เจาภาพรอง และผสนบสนนในการนาไปปฏบต การแปลงแผนกลยทธสการปฏบตในรปของแผนปฏบต

การ แผนงาน โครงการ กจกรรมตางๆ การกาหนดกลยทธในการปฏบตและการบรณาการความรวมมอ

ระหวางฝายตางๆ การจดสรรทรพยากรอยางเปนระบบและเนนกระบวนการมสวนรวม และการสราง

วฒนธรรมทเออตอการจดการเชงกลยทธและสอดคลองกบแผนกลยทธ

สอดคลองกบวฒนา วงเกยรตรตน (2546, น. 184) กลาวถงการปฏบตตาม

กลยทธเนนการปรบเปลยนแปลงโครงสรางองคการ วฒนธรรมองคการ และการดาเนนงานของแตละบคคล

ทรบผดชอบตามแผนกลยทธ และ Bryson (2004, pp. 248-255) ไดกลาวถงการดาเนนงานตามกลยทธตองม

แนวทางอยางชดเจน เชน การวางแผนและจดการปฏบตในเชงกลยทธ ใชแนวทางการบรหารโครงการและ

แผนงานถาเปนไปได พฒนาคน เวลา ความตงใจ เงนทน การสนบสนนทางการบรหาร และทรพยากรอนๆ

สาหรบการปฏบตตามกลยทธ รวมพลงผปฏบต ผ สนบสนนและกลมสนใจทตองการใหกลยทธประสบ

ความสาเรจและปกปองกลยทธเหลาน ปรบเปลยนวฒนธรรมองคการเพอการเปลยนแปลง และเนน

การเรยนร เปนตน รวมทงสอดคลองกบการนาแผนกลยทธไปปฏบตตามหลกการองคการเชงกลยทธ

(the strategy-focused organization) (Kaplan & Norton, 2001, pp. 9-16) ซงใหความสาคญกบการกระตน

การเปลยนแปลงใหเ กดขนแกผ นาทางการบรหารขององคการ ( mobilize change through executive

leadership) การทาใหกลยทธเปนเรองทเกยวของกบงานของทกคนในแตละวน (make strategy everyone’s

everyday job) การแปลงกลยทธไปสการดาเนนงาน ( translate the strategy to operational terms) การปรบ

องคการใหสอดคลองกบกลยทธทถกกาหนดขน (align the organization to the strategy) การทาใหกลยทธม

ลกษณะเปนกระบวนการทมความตอเนอง (make strategy a continual process)

3) การควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ ไดแก การพฒนาระบบ

ควบคมและประเมนผลแผนกลยทธทสอดคลองกบหลกวชาการและอยบนพนฐานของการมสวนรวม

226

วฒนธรรมการประเมนผลเชงบวก และการประเมนอยางมจรยธรรม การนาเสนอผลการประเมนตอ

สาธารณะ และการนาผลการประเมนไปใชประโยชน โดยการทบทวนและปรบปรงองคประกอบตางๆใน

แผน

สอดคลองกบ Fred (2013) ไดเขยน เรอง Strategic Management

Concepts and Cases โดยนาเสนอวาระบบการประเมนผลทมประสทธผลควรคมคา มประโยชน สอดคลอง

กบวตถประสงคและใหสารสนเทศทเปนประโยชนตอการควบคมตดตามงาน ทนตอเหตการณ นาเสนอ

ความจรงตรงไปตรงมาทงดานผลดและผลเสย มความทวถง ไมชนา ผลการประเมนควรไดจากทกฝายท

เกยวของและนาเสนอเพอสรางความเขาใจ รบทราบความจรง และงาย ระบบตองไมซบซอนเกนไป

สามารถใชประโยชนได และ Poister (2010, p. 254) ไดกลาวถงอนาคตของการวางแผนกลยทธในภาครฐ

องคการภาครฐตองเชอมโยงการจดการเชงกลยทธและการจดการผลการปฏบตงานอยางใกลชดมากขน โดย

การตดตามผลการปฏบตงานจะชวยสนบสนนกลยทธได รวมทง Gongmin (2015, pp. 444-449) ไดเสนอ

ทศทางในอนาคตวาควรสรางเกณฑการประเมนผลเชงทฤษฎท การวดผลทถกตอง ไดแก แนวคดหรอ

ตวแปรสามารถวดไดและเปนวทยาศาสตร พฒนาเครองมอการวดผลทมประสทธผลมากขน และม

มาตรฐานการวดผลทดเพอลดขอผดพลาด

กระบวนการจ ดการเชงกลยทธภาครฐไทย ทสงเคราะหขนครงน

ส อ ดคลอ งกบ ตวแ บ บเ ชงกล ยทธขอ งซ น ว (Wee, Lee & Bambang, 1991, p. 13) ซ งประกอ บดวย

การประเมนสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายใน เพอพจารณาจดออนของจดแขงของตนเองโดยเทยบกบค

ตอส การกาหนดเปาประสงคและกลยทธ การประเมนกลยทธ ทงการประเมนเชงอตวสย (subjective

evaluation) เ ชงปรนย (objective evaluation) การดาเนนงานตามกลยทธ ทงปจจยมนษยและปจจยทาง

การปฏบต และการควบคมกลยทธ ทงปจจยขาวสารขอมลและปจจยการปกปองความลบ และตวแบบ

การจดการเชงกลยทธของฮารวารด (ปกรณ ปรยากร , 2552, น. 84) ซงประกอบดวย การวเคราะห

สภาพแวดลอมภายนอกและภายใน การกาหนดกลยทธ การประเมนและเลอกกลยทธ และการดาเนนงาน

ตามกลยทธ โดยใหความสาคญกบปจจยความสาเรจ และความสามารถทโดดเดน ความรบผดชอบตอสงคม

และคานยมในการจดการ

นอกจากน กระบวนการจดการเชงกลยทธภาครฐทไดสงเคราะหขนครงน

ชวยลดขอจาก ดของกระบวนการจดการเชงกลยทธในอดตทไมคอยใหความสาคญกบขอตกลงหลก

นโยบาย กลยทธ แนวคดทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงนโยบายระดบสงขนไปหรอนโยบายของหนวย

เหนอ และการมสวนรวมของผ มสวนไดสวนเสยในทกขนตอนของกระบวนการจดการเชงกลยทธ

การพฒนาบทบาทใหมของผบรหาร การสรางสมรรถนะและแรงจงใจในการจดการเชงกลยทธ การกาหนด

กลยทธในการสรางการมสวนรวมและกลยทธในการปฏบต การสรางวฒนธรรมทเออตอการจดการเชง

227

กลยทธและสอดคลองกบแผนกลยทธ วฒนธรรมการประเมนผลเชงบวกและการประเมนอยางมจรยธรรม

ซงมความสาคญตอการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย

5.2.3 การอภปรายผลการสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย

ดานการศกษาวจย

5.2.3.1 เนอหาการศกษาวจ ยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต ไดแก ดาน

การเปรยบเทยบการจดการเชงกลยทธ ดานการมสวนรวมในการจดการเชงกลยทธ ดานผลของ

การจดการเชงกลยทธ และดานตวแสดงทมอทธพลตอการจดการเชงกลยทธ สอดคลองกบ Stone, Bigelow,

and Crittenden (1999, p. 408) ศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไมแสวงหากาไรจาก

บทความ 66 เรอง พบวา ยงขาดแคลนการวจยเกยวกบผลของการจดการเชงกลยทธ และสงทเกดขนระหวาง

กาหนดกลยทธและผลการปฏบตงานยงเปนสงทเปนปรศนา (black box) จงไดเสนอวาควรมการศกษาวจย

ปจจยองคการและระหวางองคการทมผลตอการนากลยทธไปปฏบต การนากลยทธไปปฏบตและผลการของ

การนากลยทธไปปฏบ ตในองคการทไมแสวงหากาไร (Stone, Bigelow, & Crittenden, 1999, p. 417)

เชนเดยวกบผลการศกษาการรเรมการวางแผนกลยทธในหนวยงานภาครฐของ Bryson and Roering (1988,

pp. 1002-1003) พบวาการวดหรอตดสนแผนกลยทธในภาครฐมมาตรฐานทหลากหลายกวาภาคเอกชน

เนองจากมผมสวนไดสวนเสยจานวนมาก และเสนอวาควรมการศกษาประสทธผลของการนาแผนกลยทธ

ในภาครฐไปปฏบต เนองจากจาเปนทตองมการศกษาผลของการนาแผนกลยทธในภาครฐไปปฏบต

จานวนมากกอนทสรปไดวาการนาแนวคดการวางแผนกลยทธมาใชในภาครฐนนประสบความสาเรจ

หรอไม

นอ กจากน การ ศกษ าปร ะเ ด นการ มส วน รวม สอ ด คล อ งก บ ปญหาสาคญขอ ง

การจดการเชงกลยทธในภาครฐไทยทพบเหมอนกนทกขนตอนในการวจยครงน คอ การขาดการม

สวนรวม และการศกษาประเดนตวแสดงทมอทธพลตอการจดการเชงกลยทธ สอดคลองกบผล

การศกษา การรเ รมการวางแผนกล ยทธ ในหนวยงานภาค รฐขอ ง Bryson and Roering (1988,

p. ) ไดขอสรปวา การวางแผนกลยทธในภาครฐใหประสบความสาเรจมองคประกอบสาคญ

ซ ง เ ก ย ว ข อ งก บ คน ไ ด แ ก ผ อ ป ถ ม ป กร ะบ วน กา ร ท ท รงพล ง ผ ส น บ ส นน ก ระ บ วน ก า รทม

ประสทธผล แ ละทมการวางแผนกลยทธ และได เสนอแนะใหการศกษาว จยในอนาคต ควรให

ความสาคญกบการศกษาบทบาทของผ สนบสนนกระบวน ( process champions) ซงมความสาคญ

มากตอความสาเรจของแผนกลยทธในภาครฐ

228

5.2.3.2 วธการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต ไดแก ประเภท

ของการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐควรมความหลากหลาย ประชากรและกลม

ต วอยางควรมหลายระดบ หลายบรบท โดยมระดบนานาชาตมากขน วธการและเครองมอการเกบ

รวบรวมขอมลควรพฒนาเพอใหผลการศกษาทถกตอง เ ชอถอได กระบวนการจดการเชงกลยทธ

ควรมการศกษาวจยเชอมโยงมากกวา 1 ข นตอน และการศกษาวจยการจดการเชงกลยทธในภาครฐ

ควรมการพฒนาตวแบบใหมทเหมาะสมกบการจดการเชงกลยทธภาครฐไทย สอดคลองกบ Bryson

and Roering (1988, pp. 31-32) ไดกลาวถง การนาการวางแผนกลยทธมาใชในภาครฐต องแกไข

ปรบปรงใหเหมาะสมกบภาครฐประการหนงคอ “ภาคราชการสามารถศกษาวจยและพฒนารปแบบ

ของการวางแผนกลยทธตามสถานการณตางๆ เ พอใหเหมาะสมยงขน และเพอใหการดาเนนงาน

ตามแผนเกดประสทธภาพ ประสทธผล และตรงตามความตองการของประชาชนได” และ Stone,

Bigelow, and Crittenden (1999, p. 378) ไดศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไม

แสวงหากาไรจากบทความตางๆ พบวา มชองวางความรเชองโยงระหวางการกาหนดกลยทธและ

การนากลยทธไปปฏบต ความเชอมโยงระหวางองคประกอบตางๆและผลการปฏบตงาน และเสนอ

วาควรมการศกษาวจ ยองคประกอบทงหมดของการจดการเชงกลยทธ การกาหนดกลยทธ เนอหา

กลยทธ การนากลยทธไปปฏบต และผลทมตอผลการปฏบตงานทงทางตรงและทางออม (Stone,

Bigelow, & Crittenden, 1999, p. 417)

5.2.3.3 ทศทางการศกษาดานการจดการเชงกลยทธในอนาคต ไดแก การแลกเปลยน

เรยนรการจดการเชงกลยทธภาครฐโดยคานงถงความสอดคลองกบลกษณะเฉพาะขององคการหรอ

พ นท แ ละการสรางการเ รยนรภาคปฏบต สอดคลองก บแนวคดของสาน กการเรยนร (learning

school) ซงมงเนนการกอตวของกลยทธจากการเรยนรรวมกน และการสงสมประสบการณอยาง

ตอเนอง โดยกลยทธจะมการเปลยนแปลงจากการเ รยนร และ Bryson (2010, pp. 260-262) ได

กลาวถงอ นาคต ขอ ง การ วา งแ ผนกลย ทธว าจา เ ปนต อ งใหค วามสาค ญก บกา รค ด เ ช งก ลย ทธ

การกระทา และการเรยนร การศกษาการวางแผนกลยทธจะแพรขยาย นกวชาการและนกปฏบต

จาเปนตองทางานรวมกน เ รยนรจากสถานการณตางๆ รวมทงการวางแผนกลยทธและการจดการ

เ ชงกลยทธจะ รวมเปนหนงเดยวทงแนวคดและการ ปฏบตในการสนบสนนการ องคก ารแ หง

การเรยนรและการจดการความร

229

5.3 ขอเสนอแนะ

5.3.1 ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใชประโยชน

ในการนาผลการสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยทงดานเนอหา

และดานการศกษาวจยไปใชประโยชนในแตละประเดนผวจยมขอเสนอแนะดงน

1) ดานเนอหา

ประเดนท 1 การใชคาศพทเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐทแตกตางหลายหลาย

ในกรณทการใชคาศพททแตกตางหลากหลายสงผลกระทบตอความสาเรจของการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐ เชน งานในแผนกลยทธและแผนปฏบตการตางๆ ทมลกษณะเปน “งานประจา (routine)” แตผมสวน

เกยวของมความรความเขาใจทไมถกตองจงเรยกวางานดงกลาววา กลยทธ” หรอ “โครงการ” อาจทาใหการ

จดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยไมนาไปสการเปลยนแปลงทดขน กลยทธตางๆไมนาไปสการปฏบต

หรอสงผลใหไมเกดงานเชงพฒนาทตอบสนองตอ ความสาเรจของแผนกลยทธภาครฐ เ ปนตน

สถาบนการศกษาและองคการภาครฐ จงควรใหความสาคญกบประเดนดงกลาวโดยสงเสรมความรความ

เขาใจทถกตองและเหมาะสมกบผมสวนเกยวของกบการจดการเชงกลยทธภาครฐแตละกลมผานชองทาง

ตางๆ

ประเดนท 2 ความแตกตางระหวางการจดการเชงกลยทธในภาครฐกบการจดการเชง

กลยทธในภาคเอกชน ซงการจดการเชงกลยทธในภาครฐมขอจากด ประกอบดวย การใหความสาคญกบ

รปแบบหรอเอกสารแผนกลยทธ บรบทขององคการภาครฐไมเออตอการจดการเชงกลยทธ และองคการ

ภาครฐปรบตวคอนขางชา

องคการกลางหรอหนวยเหนอทกากบดแลองคการภาครฐอน เชน สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาระบบราชการ และกระทรวงตางๆ เปนตน จงควรใหความสาคญกบความสาเรจของการจดการ

เชงกลยทธหรอการปฏบตจรงมากกวารปแบบทตายตวหรอเอกสารแผนกลยทธ รวมทงควรใหอสระแก

องคการภาครฐตางๆในการวางแผนกลยทธใหเหมาะสมสอดคลองกบบรบทและอตลกษณขององคการหรอ

พนท สาหรบองคการภาครฐแตละแหงควรปรบปรงโครงสราง ระบบการทางาน สมรรถนะของบคลากร

และวฒนธรรมองคการใหสอดคลองกบการจดการเชงกลยทธและกลยทธขององคการ

ประเดนท 3 ความไมสอดคลองระหวางการจดการเชงกลยทธในภาครฐไทยกบหลก

วชาการ ไดแก การวเคราะหสภาพแวดลอมไมครบถวน ไมมองอนาคตและการเปลยนแปลงในอนาคต

การวางแผนกลยทธใหความสาคญกบตวชวดมากกวากลยทธ และองคประกอบตางๆไมสอดคลองกน ซงม

สาเหตจากปจจยดานการเมอง ปจจยดานทรพยากรทางการเงน ปจจยดานทรพยากรมนษย และปจจยดาน

เวลา

230

องคการภาครฐ จงควรพฒนาสมรรถนะของบคลากรดานการจดการเชงกลยทธทงดาน

ความร ความเขาใจ ทกษะ ทศนคต (knowledge, understanding, skill, and attitude : KUSA) และควรเปด

โอกาสใหตวแทนจากภาคสวนตางๆไดเขามสวนรวมในการจดการเชงกลยทธในภาครฐเพอลดการแทรกแซง

จากฝายการเมองในการจดการเชงกลยทธเพอผลประโยชนสวนตนหรอพวกพอง รวมทงควรบรหารทง

งบประมาณและเวลาใหเหมาะสมสอดคลองกบขนตอนตางๆ ในกระบวนการจดการเชงกลยทธ

ประเดนท 4 ตวแสดงหลกในการจดการเชงกลยทธในภาครฐไทย ไดแก องคการภาครฐ

องคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ และผมสวนได

สวนเสยอนๆ ดงนน ทกสวนควรพฒนาหรอสนบสนนใหเกดการพฒนาตวแสดงหลกในการจดการเชง

กลยทธในภาครฐไทยใหมคณลกษณะทพงประสงค ไดแก

1) องคการภาครฐ ควรพฒนาสมรรถนะและกรอบความคด (mindset) ในการจดการเชง

กลยทธ หากมทปรกษาเขามาชวยในการจดการเชงกลยทธ ควรเรยนรประสบการณการจดการเชงกลยทธ

จากทปรกษาเพอใหสามารถจดการเชงกลยทธเองไดในระยะยาว และสรางการมสวนรวมอยางจรงจงและ

ครอบคลมทกระดบและทกกลมเปาหมาย

2) องคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐ ควรพฒนาสมรรถนะดานการจดการเชงกลยทธอยางตอเนองและมความรความเขาใจในบรบทของ

ภาครฐและองคการทรบคาปรกษา

3) ผมสวนไดสวนเสยอนๆ ควรเหนความสาคญและมพนธะผกพนตอการจดการเชง

กลยทธในภาครฐ มกรอบความคด (mindset) ในการจดการเชงกลยทธ และเขามามสวนรวมในกระบวนการ

จดการเชงกลยทธอยางตอเนอง

ประเดนท 5 บทบาทของผบรหารในการจดการเชงกลยทธ เนองจากผบรหารเปนตวแสดง

สาคญในการจดการเชงกลยทธในภาครฐ องคการภาครฐ ควรพฒนาผบรหารทกระดบใหมบทบาทเปนผนา

ในการจดการเชงกลยทธ ประกอบดวย ผ นาทมแบบมสวนรวมและเสรมพลง ผ นาเชงวสยทศนและ

การเปลยนแปลง ผนาเชงบรณาการและสนบสนนทรพยากร ผนานกสอสาร และผนาตนแบบทางจรยธรรม

โดยเฉพาะอยางย งบทบาทผนาตนแบบทางจรยธรรม ซงองคการภาครฐควรใหความสาคญอยางจรงจง

เนองจากสงผลตอการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทยคอนขางมาก และในทางปฏบต การพฒนา

บทบาทของผบรหารในการจดการเชงกลยทธควรคานงถง ระดบของผบรหาร สถานการณ และบรบทของ

องคการหรอพนทแตละแหงดวยวามความจาเปนตองพฒนาบทบาทดานใดกอน-หลง

ประเดนท 6 สมรรถนะทจาเปนสาหรบการจดการเชงกลยทธ ผลการสงเคราะหความร

ครงน พบวาสมรรถนะทเกยวของกบการจดการเชงกลยทธเปนองคประกอบหรอปจจยสาคญในการวางแผน

กลยทธ การนาแผนกลยทธไปปฏบต และการควบคมประเมนผลแผนกลยทธ และขอเสนอแนะทพบใน

231

งานวจยกลมตวอยางทกขนตอนในกระบวนการจดการเชงกลยทธ คอ การสรางความรความเขาใจเกยวกบ

การจดการเชงกลยทธในภาครฐ

สถาบนการศกษาและองคการภาครฐ จงควรพฒนาใหผมสวนเกยวของกบการจดการเชง

กลยทธมสมรรถนะทจาเปน ไดแก การคดเชงกลยทธ การใชแนวคดและเทคนคการจดการเชงกลยทธ

การสรางสรรคนวตกรรม การนากลยทธไปปฏบต การบรณาการ และการรบฟงความคดเหน ตวอยางเชน

สถาบนการศกษาจดโครงการบรการสงคมในพนทตางๆเพอพฒนาสมรรถนะดานการคดเชงกลยทธ การใช

แนวคดและเทคนคการจดการเชงกลยทธ และการสรางสรรคนวตกรรมแกเจาหนาทของรฐและประชาชน

เพอจะไดเขามามสวนรวมในการจดการเชงกลยทธอยางตอเนองและเหมาะสมกบบรบทของพนท เปนตน

ทงน ควรใหความสาคญกบการประเมนชองวางสมรรถนะของผมสวนเกยวของหรอกลมเปาหมายกอน

การพฒนาสมรรถนะเพอใหการพฒนาสมรรถนะตรงกบความจาเปนและเกดประโยชนอยางแทจรง

ประเดนท 7 องคประกอบรวมสาคญในการวางแผนกลยทธภาครฐ ผลการศกษาวจยครงน

พบวาการวางแผนกลยทธในภาครฐประสบปญหาหลายประการ มขอจากดทแตกตางจากการวางแผน

กลยทธของภาคเอกชน และมองคประกอบรวมสาคญในการวางแผนกลยทธ 5 ประการ

องคการภาครฐตางๆ จงควรใหความสาคญกบการวางแผนกลยทธทกระดบโดยคานงถง

องคประกอบรวมสาคญ ประกอบดวย องคประกอบท 1 ความเชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผน

กลยทธ หรอแนวคดทเกยวของ เชน ความเชอมโยงกบกรอบยทธศาสตรชาต ระยะ ป (พ.ศ. 2560-2579)

เปนตน องคประกอบท 2 การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ซงองคการภาครฐควรออกแบบกลไกให

เกดการมสวนรวมอยางแทจรง โดยคานงความเปนตวแทน ขอบเขตพนท และลกษณะเฉพาะขององคการ

หรอพนท องคประกอบท 3 สมรรถนะและแรงจงใจในการวางแผนกลยทธ เชน การเสรมสรางความร

ความเขาใจเกยวกบผลกระทบของการเขามามสวนรวมในการวางแผนกลยทธเพอใหผมสวนเกยวของเกด

แรงจงใจและพนธะผกพนในการมสวนรวมอยางตอเนอง และการพฒนาสมรรถนะทจาเปนสาหรบ

การจดการเชงกลยทธเพอใหผมสวนเกยวของมกรอบความคด (mindset) ในการจดการเชงกลยทธและ

สามารถวางแผนกลยทธไดเอง โดยพงพาทปรกษานอยลง เปนตน องคประกอบท 4 ความพรอมดาน

สารสนเทศ ซงควรเปนปจจบน เกยวของ สาคญ บรณาการระหวางองคการ และนาไปใชประโยชนได ทงน

องคการภาครฐควรใหความสาคญกบการพฒนาโปรแกรม การจดเกบสารสนเทศทเหมาะสมกบบรบทของ

องคการและพนท และ องคประกอบท 5 การแลกเปลยนเรยนรในการวางแผนกลยทธ องคการภาครฐควร

ใหความสาคญกบการเชอมโยงระหวางการปฏบต การเรยนร และการกาหนดกลยทธทเหมาะสมกบบรบท

ขององคการหรอพนทเขาดวยกน

ฝายบรหารและองคการกลางภาครฐ เชน สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สานกงบประมาณ เปนตน ควรใหความสาคญ

กบขอตกลงหลกสาหรบเปนกรอบแนวคดในการวางแผนกลยทธในภาครฐของไทยเพอใหการวางแผน

232

กลยทธในระดบตางๆมทศทางทชดเจน รวมทงควรใหคาปรกษาและจดสรรงบประมาณโดยคานงถง

ความเชอมโยงกบขอตกลงหลก นโยบาย แผนกลยทธ หรอแนวคดทเกยวของ หรอกลาวอกนยหนงคอ ให

ความสาคญกบความสอดคลองเชงกลยทธในระดบตางๆ (strategy alignment) รวมทงในระยะยาว ควร

สงเสรมใหองคการภาครฐตางๆ มแรงจงใจในการวางแผนกลยทธทเหมาะสมกบบรบทขององคการเอง มใช

การวางแผนตามทฝายบรหารหรอองคการกลางภาครฐกากบควบคมตามรปแบบทตายตว

ผมสวนไดสวนเสย ควรเขามามสวนรวมเชงรก (active participation) กลาวคอ ผมสวน

ไดสวนเสยควรมสวนรวมในทกระดบของการมสวนรวม (รวมคด รวมทา รวมปฏบต รวมประเมนผล และ

รวมรบผลประโยชน) ไมใชเพยงมสวนรวมในนามหรอเพยงแจงขอมลขาวสารเกยวกบปญหาหรอ

ความตองการในขนตอนการวางแผนกลยทธเทานน นอกจากน ผมสวนไดสวนเสยควรเปนตวแสดงหลก

ของการจดการเชงกลยทธในภาครฐอยางแทจรง โดยเปนสวนสาคญในการแกไขปญหาหรอพฒนากลยทธ

ตางๆในภาครฐ

ประเดนท 8 ลกษณะของกลยทธภาครฐทด เนองจากบางครงกลยทธในภาครฐมลกษณะ

เปนงานประจา ไมไดนาไปสการเปลยนแปลงทดขน ไมทนการเปลยนแปลง ไมไดรบการปฏบต หรอไม

ประสบความสาเรจในทางปฏบต

ดงนน องคการภาครฐ ควรกาหนดกลยทธโดยคานงถงลกษณะของกลยทธภาครฐทดซงได

สงเคราะหไวในงานวจยน ไดแก 1) นาการเปลยนแปลงทดขนทงในภาครฐและภาคเอกชน 2) สอดคลอง

กบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกทงในอดต ปจจบน และอนาคต 3) เชอมโยงกบขอตกลงหลก

นโยบาย แผนกลยทธ และแนวคดทเกยวของ 4) มงเนนความเปนไปไดในการปฏบต การปฏบตจรง และ

กลยทธในการปฏบต 5) มงเนนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย 6) สอดคลองกบองคประกอบตางๆ

ในการจดการเชงกลยทธ และ 7) มประเดนหลกทชดเจน ทงน กลยทธตางๆทภาครฐกาหนดขนแลวนน

ควรมการทบทวนอยางสมาเสมอและปรบเปลยนใหสอดคลองกบสถานการณทงในปจจบนและแนวโนม

การเปลยนแปลงในอนาคต

ประเดนท 9 ปจจยสาคญในการนาแผนกลยทธในภาครฐไปปฏบต เนองจากการนา

กลยทธไปปฏบตสามารถสรางหรอทาลายกลยทธได (Richard & James, 2000, p. 182) และงานวจยกลม

ตวอยางไดนาเสนอปญหาในขนตอนของการนาแผนกลยทธไปปฏบตหลายประการ รวมทงผลจาก

การสงเคราะหความรพบปจจยสาคญในการนาแผนกลยทธในภาครฐไปปฏบต 4 ปจจยหลก

องคการภาครฐ จงควรใหความสาคญกบปจจยดงกลาว ประกอบดวย 1) ปจจยนโยบายและ

แผน ไดแก ปจจยความตอเนอง ความเชอมโยง และความชดเจนของนโยบายและแผนทเกยวของ และ

ปจจย ความชดเจน ความสอดคลองกบการเปลยนแปลง และการมสวนรวมในแผนกลยทธ โดยเฉพาะ

อยางยงการบรณาการและเชอมโยงแผนกลยทธขององคการกบนโยบายและแผนทเกยวของ 2) ปจจยภายใน

องคการ ไดแก ปจจยความพรอมของทรพยากร ปจจยสมรรถนะของบคลากรและผมสวนไดสวนเสย ปจจย

233

การกาหนดหนาทความรบผดชอบและหนวยงานเจาภาพ ปจจยจรยธรรมในการจดการเชงกลยทธ ปจจย

การตดตามประเมนผลและการกากบควบคม ปจจยคณลกษณะและความตอเนองของผ นา ปจจย

ความเหมาะสมของโครงสรางและระบบงาน ปจจยการจงใจ ปจจยการสอสารประชาสมพนธ ปจจย

วฒนธรรมองคการ และปจจยพนธะผกพนของบคลากร 3) ปจจยสภาพแวดลอม ไดแก ปจจยสภาพแวดลอม

ทวไป ปจจยการมสวนรวมของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงการสรางการมสวนรวมทสอดคลองกบ

อตลกษณขององคการหรอพนท ปจจยความรวมมอของกลมเปาหมาย และปจจยการบรณาการความรวมมอ

ระหวางองคการ หรอขามภาคสวน (cross-sectors) และ 4) ปจจยความถกตองตามหลกวชาการ ไดแก

ความถกตองของการแปลงแผนกลยทธสการปฏบตในรปของแผนงานโครงการตางๆ และความสอดคลอง

เชอมโยงกนขององคประกอบตางๆในกระบวนการจดการเชงกลยทธเพอบรรลวสยทศนทกาหนดไว

ประเดนท 10 องคประกอบรวมสาค ญของการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ

เนองจากงานวจยกลมตวอยางพบปญหาเกยวกบการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ และผลการวจย

ครงนไดสงเคราะหองคประกอบรวมสาคญของการควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ 5 องคประกอบ

องคการภาครฐ ควรใหความสาคญกบองคประกอบดงกลาว โดยเสรมสรางวฒนธรรม

การประเมนผลเชงบวก (กลายอมรบผลการประเมน มองวาการประเมนผลเปนการพฒนา ) พฒนา

สมรรถนะการควบคมและประเมนผลใหแกผมสวนเกยวของ พฒนาจรยธรรมของผประเมนผล นาเสนอผล

การประเมนตอสาธารณะ (ซงจะมสวนกระตนใหเกดการมสวนรวมของผ มสวนไดสวนเสยมากยงขน

ดวย) และนาผลการประเมนไปใชประโยชน เชน นาผลการประเมนมาใชในการแกไขกลยทธทบกพรอง

ใหมความสมบรณยงขน หรอเกดการเรยนรและกาหนดกลยทธใหมทมความเหมาะสมมากกวาเดม เปนตน

ประเดนท 11 กระบวนการจดการเชงกลยทธภาครฐไทย เนองจากผลการวจยครงนได

สงเคราะหกระบวนการจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย ดงนน องคการภาครฐควรนาผลจากการศกษา

ไปประยกตใชในกระบวนการจดการเชงกลยทธภาครฐระดบตางๆของไทย ประกอบดวย

1. การวางแผนกลยทธ ไดแก การเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลเบองตน

เกยวกบขอตกลงหลก นโยบาย กลยทธ แนวคดทเกยวของ บรบท และอตลกษณขององคการหรอพนท

การพฒนาบทบาทของผบรหาร การสรางสมรรถนะและแรงจงใจในการจดการเชงกลยทธ การกาหนดหรอ

ทบทวนพนธกจ เปาประสงค วสยทศน การวเคราะหสภาพแวดลอม การกาหนดกลยทธและตวชวด โดยให

ความสาคญกบการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย และสารสนเทศทงในอดต ปจจบน และอนาคต

(สารสนเทศการเปลยนแปลง) ซงมขนตอนยอย คอ การระบผเขามามสวนรวม การกาหนดกลยทธใน

การสรางการมสวนรวม ไดแก กลยทธดานเวลาและความตอเนอง กลยทธดานสถานท การสรางความคนเคย

และการสอสารใหผมสวนรวมเขาใจกระบวนการและเนอหาของการจดการเชงกลยทธ และการระดมสมอง

บนฐานของการมสวนรวม ความพรอมดานสารสนเทศทงในอดต ปจจบน และอนาคต และการแลกเปลยน

เรยนรรวมกน

234

2. การนาแผนกลยทธไปปฏบต ไดแก การสรางความรและความเขาใจรวมกน

เกยวกบแผนกลยทธแกบคลากรและผมสวนไดสวนเสย การจดองคการและกาหนดเจาภาพหลก เจาภาพ

รอง และผสนบสนนในการนาไปปฏบต การแปลงแผนกลยทธสการปฏบตในรปของแผนปฏบตการ

แผนงาน โครงการ กจกรรมตางๆ การกาหนดกลยทธในการปฏบตและการบรณาการความรวมมอระหวาง

ฝายตางๆ การจดสรรทรพยากรอยางเปนระบบและเนนกระบวนการมสวนรวม และการสรางวฒนธรรมท

เออตอการจดการเชงกลยทธและสอดคลองกบแผนกลยทธ

3. การควบคมและประเมนผลแผนกลยทธ ไดแก การพฒนาระบบควบคมและ

ประเมนผลแผนกลยทธทสอดคลองกบหลกวชาการและอยบนพนฐานของการมสวนรวม (การกาหนด

ตวชวดภาครฐควรมลกษณะสาคญตามทไดสงเคราะหไว 3 ดาน (triangular KPI) คอ ดานความสาคญ ดาน

ความชดเจนและบรรลได และดานความสอดคลองกบบรบทและองคประกอบอนๆในการจดการเชง

กลยทธ) การเสรมสรางวฒนธรรมการประเมนผลเชงบวกและการประเมนอยางมจรยธรรม การนาเสนอผล

การประเมนตอสาธารณะ และการนาผลการประเมนไปใชประโยชน โดยการทบทวนและปรบปรง

องคประกอบตางๆในแผน ทงน ควรมเวทสาหรบการทบทวนแผนกลยทธไดตลอดเวลาเนองจาก

สถานการณและสภาพแวดลอมปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

2) ดานการศกษาวจย

ประเดนท 1 เนอหาการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต

สถาบนการศกษา สถาบนวจย หรอสถาบนทางวชาการอนๆ ควรนาผลการวจยครงนไปใชประกอบ

การเรยนการสอนและการวจยการจดการเชงกลยทธในภาครฐ โดยใหความสาคญกบการศกษาวจยดาน

การเปรยบเทยบการจดการเชงกลยทธ การมสวนรวมในการจดการเชงกลยทธ ผลของการจดการเชง

กลยทธ และตวแสดงทมอทธพลตอการจดการเชงกลยทธใหมากขน เพอใหการศกษาวจยดานการจดการ

เชงกลยทธมทศทาง ไมซาซอนกบการศกษาวจยในอดต และเกดการพฒนาองคความรดานการจดการเชง

กลยทธในภาครฐไทยมากขน

นอกจากน องคการสนบสนนการวจย เชน สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย องคการภาครฐตางๆ เปนตน ควรมการกาหนดวาระและใหทน

สนบสนนการวจยดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐ โดยเฉพาะอยางย งดานการนาไปปฏบตและ

การประเมนผล เนองจากผลการศกษาพบวางานวจยกลมตวอยางสวนใหญมประเดนการวจยหลกเกยวกบ

การกาหนด การสราง หรอการจดทากลยทธและศกษาในขนตอนของการวางแผนกลยทธ และการวจยดาน

การนาไปปฏบตและการประเมนผลดงกลาวจะเปนประโยชนตอการพฒนาการจดการเชงกลยทธในภาครฐ

ใหประสบความสาเรจ และสอดคลองกบสภาพแวดลอมปจจบนในประเทศไทยทใหความสาคญกบ

การจดการเชงกลยทธมากขน พจารณาไดจากรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทผานการทาประชามต

เมอวนท 7 สงหาคม 2559 มาตรา ๖๕ รฐพงจดใหมยทธศาสตรชาตเปนเปาหมายการพฒนาประเทศอยาง

235

ยงยนตามหลกธรรมาภบาลเพอใชเปนกรอบในการจดทาแผนตางๆใหสอดคลองและบรณาการกนเพอให

เกดเปนพลงผลกดนรวมกนไปสเปาหมาย และการจดทากรอบยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

ทงน ในอนาคตควรมการจดตงหนวยงานวจยเชงยทธศาสตร เพอทาหนาทวจยกลยทธในภาครฐโดยตรง

เชน การศกษาความเปนไปไดของรางยทธศาสตรตางๆ การวจยทดลองการใชยทธศาสตร การวจยเพอ

กาหนดยทธศาสตร และการวจยประเมนผลการดาเนนงานตามยทธศาสตรชาต เปนตน

ประเดนท 2 วธการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต

สถาบนการศกษา สถาบนวจย หรอสถาบนทางวชาการอนๆ ควรมการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธ

ในภาครฐหลากหลายประเภท ประชากรและกลมตวอยางหลายระดบ หลายบรบท โดยเฉพาะอยางยงระดบ

นานาชาต พฒนาวธการและเครองมอการเกบรวบรวมขอมลเพอใหผลการศกษาทถกตอง เชอถอได การเกบ

รวบรวมขอมลควรใหความสาคญกบความเชอถอได ความครอบคลม และความถกตองของขอมล

โดยเฉพาะอยางยงการวจยประเมนผลแผนกลยทธในภาครฐ สอดคลองกบ Gongmin (2015, pp. 444-449)

ไดเสนอทศทางในอนาคตของการวจยการจดการเชงกลยทธ (strategic management research, SMR) วาควร

สรางเกณฑการประเมนผลเชงทฤษฎทด การวดผลทถกตอง ไดแก แนวคดหรอตวแปรสามารถวดไดและ

เปนวทยาศาสตร พฒนาเครองมอการวดผลทมประสทธผลมากขน และมมาตรฐานการวดผลทดเพอลด

ขอผดพลาด การคนหาวธการและตรรกะใหมๆทสามารถนามาใชในการวจยการจดการเชงกลยทธทมระดบ

สาขา และประเดนทแตกตางกน และการใหความสาคญกบการวจยเชงวทยาศาสตร

ประกอบกบผลการวจย พบวาขนตอนในกระบวนการจดการเชงกลยทธไม

สามารถแยกออกจากกนไดเดดขาด เชน ความชดเจน ความสอดคลองกบการเปลยนแปลง และการมสวน

รวมในแผนกลยทธ เปนปจจยสาคญในการนาแผนกลยทธไปปฏบต เปนตน สถาบนการศกษา สถาบนวจย

หรอสถาบนทางวชาการอนๆ จงควรศกษาวจยการจดการเชงกลยทธในภาครฐเชอมโยงมากกวา 1 ขนตอน

เพอใหสามารถอธบายและวเคราะหการจดการเชงกลยทธภาครฐตางๆไดชดเจนและถกตองยงขน สอดคลอง

กบ Stone, Bigelow, and Crittenden (1999, p. 417) ไดศกษาวจยเกยวกบการจดการเชงกลยทธในองคการไม

แสวงหากาไรจากบทความตางๆ พบวา มชองวางความรเชองโยงระหวางการกาหนดกลยทธและการนา

กลยทธไปปฏบต ความเชอมโยงระหวางองคประกอบตางๆและผลการปฏบตงาน และเสนอวาควรม

การศกษาวจยองคประกอบทงหมดของการจดการเชงกลยทธ การกาหนดกลยทธ เนอหากลยทธ การนา

กลยทธไปปฏบต และผลทมตอผลการปฏบตงานทงทางตรงและทางออม (Stone, Bigelow, & Crittenden,

1999, p. 417) รวมทง สถาบนการศกษา สถาบนวจย หรอสถาบนทางวชาการอนๆ ควรมการพฒนาตวแบบ

ใหมทเหมาะสมกบการจดการเชงกลยทธภาครฐไทย โดยบรณาการองคความรจากสาขาวชาตางๆ

สอดคลองกบ Gongmin (2015, pp. 444-449) ไดเสนอทศทางในอนาคตของการวจยการจดการเชงกลยทธ

(strategic management research, SMR) วาควรบรณาการทฤษฎ เพอใหสามารถอธบายและคาดการณเชง

ทฤษฎได เชน อธบายกลยทธทมระดบ ประเดนแตกตางกน สรางความเขาใจเกยวกบความสมพนธระหวาง

236

ทฤษฎตางๆ เปนตน และทฤษฎการจดการเชงกลยทธทดตองสามารถสรางความเขาใจและเสนอแนวทาง

อยางเปนองครวม

ประเดนท 3 ทศทางการศกษาการจดการเชงกลยทธในภาครฐ จากขอคนพบ

งานวจย สถาบนการศกษาควรรวมมอกบองคการภาครฐในการแลกเปลยนเรยนรการจดการเชงกลยทธ

ภาครฐโดยคานงถงความสอดคลองกบลกษณะเฉพาะขององคการหรอพนท และสรางการเรยนรภาคปฏบต

ทงในการเรยนการสอนในหลกสตรการศกษาและการฝกอบรมดานการจดการเชงกลยทธ

นอกจากน จากผลการวจยแสดงใหเหนขอจากดของความกาวหนาในความรดาน

การจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย ตวอยางเชน งานวจยกลมตวอยางศกษาการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐอยางกวางๆ เชน การศกษาสภาพ ปญหา และแนวทางพฒนากระบวนการจดการเชงกลยทธ โดย

ไมไดระบตวแบบหรอเทคนคดานการ จดการเชงกลยทธ เ ปนฐานในการศกษา เ ปนตน ดงนน

สถาบนการศกษาโดยเฉพาะอยางยงหลกสตรทจดการเรยนการสอนดานการจดการเชงกลยทธภาครฐ ควร

ใหความสาคญกบการพฒนาและเผยแพรความรดานการจดการเชงกลยทธทสอดคลองกบบรบทประเทศ

ไทยใหมากขน โดยเฉพาะอยางยงการพฒนามหาวทยาลยวจย (research university) ซงมลกษณะพเศษ

ประการหนงคอ ความเขมดานการวจย (research intensity) โดยใชวธการใหมๆ (Mohrmana, Mab, &

Bakerc, 2008, pp. 5-27) ซงสอดคลองกบ Gongmin (2015, pp. 444-449) ไดกลาวถงทศทางในอนาคตของ

การศกษาวจยการจดการเชงกลยทธวายงขาดการวจยการจดการเชงกลยทธททาใหเกดกฎ ซงเปนหวใจ

สาคญของทฤษฎ จงควรสรางเกณฑการประเมนผลเชงทฤษฎทดการวดผลทถกตอง การบรณาการทฤษฎ

เพอใหสามารถอธบายและคาดการณเชงทฤษฎได การคนหาวธการและตรรกะใหมๆทสามารถนามาใชใน

การวจยการจดการเชงกลยทธทมระดบ สาขา และประเดนทแตกตางกน การใหความสาคญกบการวจยเชง

วทยาศาสตร และการวพากษความกาวหนาของการวจยการจดการเชงกลยทธตางๆ

5.3.2 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1) ผลการวจยพบวางานวจยกลมตวอยางทนามาสงเคราะหในครงนไมไดม

การศกษาวจยเปรยบเทยบการจดการเชงกลยทธ และเนอหาการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐ

ในอนาคตทไดจากการสงเคราะหครงนประการหนง คอ การศกษาวจยดานการเปรยบเทยบการจดการเชง

กลยทธ สถาบนการศกษา สถาบนวจย หรอสถาบนทางวชาการอนๆจงควรมการศกษาวจยเปรยบเทยบ

การจดการเชงกลยทธภาครฐระหวางองคการ พนท หรอประเทศ อนเปนการพฒนาองคความรดาน

การจดการเชงกลยทธใหกวางขวางยงขน และมขอมลในการพฒนาการจดการเชงกลยทธใหเหมาะสมกบ

บรบทของไทยตอไป เชน การศกษาเปรยบเทยบกลยทธดานใดดานดานหนง หรอองคการประเภทใด

ประเภทหนงของไทยกบตางประเทศ เปนตน

237

2) เนองจากผลการวจยพบวา ปจจยการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยม

ความสาคญตอการวางแผนกลยทธ การนาแผนกลยทธไปปฏบต และการควบคมประเมนผลแผนกลยทธใน

ภาครฐของไทย และปญหาของการจดการเชงกลยทธทพบเหมอนกนทกขนตอนในกระบวนการจดการเชง

กลยทธ คอ ปญหาขาดการมสวนรวม จงควรศกษาวจยการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในการจดการ

เชงกลยทธ เชน การวจยการมสวนรวมในการจดการเชงกลยทธแตละระดบ และปจจยทสงผลตอการม

สวนรวมในแตละระดบ เปนตน เพอพฒนาการมสวนรวมในกลยทธและการจดการเชงกลยทธใหเกด

ประโยชนอยางแทจรง

3) ขอคนพบจากการวจยพบปญหาการจดการเชงกลยทธทงในดานการวางแผน

กลยทธ การนาแผนกลยทธไปปฏบต และการควบคมประเมนผลแผนกลยทธในภาครฐไทย และเนอหา

การศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคตทไดจากการสงเคราะหครงนประการหนง คอ

การศกษาวจยดานผลของการจดการเชงกลยทธ จงควรศกษาวจยผลของการใชการจดการเชงกลยทธใน

ภาครฐทงความสาเรจและความลมเหลว รวมทงศกษาผลของการนาแนวคดและเทคนคการจดการเชง

กลยทธตางๆไปใชในการบรหารภาครฐ เพอนาไปสการพฒนาการจดการเชงกลยทธทงภาคทฤษฎและ

การปฏบต

4) จากผลการวจยครงน พบวา ตวแสดงหลกในการจดการเชงกลยทธในภาครฐ

ไทย ไดแก องคการภาครฐ องคการทปรกษาหรอองคการกลางทใหคาปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธ

ในภาครฐ และผมสวนไดสวนเสยอนๆ และเนอหาการศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธภาครฐในอนาคต

ทไดจากการสงเคราะหครงนประการหนง คอ การศกษาวจยดานตวแสดงทมอทธพลตอการจดการเชง

กลยทธ ดงนน ควรมการศกษาวจยตวแสดงหลก ไดแก องคการภาครฐ องคการทปรกษาหรอองคการกลาง

ทใหค าปรกษาเกยวกบการจดการเชงกลยทธในภาครฐ และผมสวนไดสวนเสยอนๆ วามอทธพลตอ

การจดการเชงกลยทธภาครฐเพยงใด อยางไร เชน ในชวงของการจดทาแผนกลยทธ เปนตน เพอใหสามารถ

พฒนาการจดการเชงกลยทธภาครฐใหสอดคลองกบบรบทของไทยและประสบความสาเรจในทางปฏบต

สอดคลองกบ Bryson and Roering (1988, p. 1003) ไดเสนอแนะใหมการศกษาวจยในอนาคตเกยวกบบทบาทของ

ผสนบสนนกระบวน (process champions) ซงมความสาคญมากตอความสาเรจของแผนกลยทธในภาครฐ

5) เนองจากผลการวจยจากงานวจยทนามาสงเคราะห พบวา องคการภาครฐยงม

การศกษาวจยดานการจดการเชงกลยทธจากด และองคการภาครฐเปนตวแสดงทสาคญในการจดการเชง

กลยทธในภาครฐของไทย องคการภาครฐจงควรศกษาวจยการจดการเชงกลยทธทเกยวของหรอเปน

ความเชยวชาญขององคการใหมากขน และในฐานะแหลงเงนทนวจย องคการภาครฐควรสนบสนนการวจย

สงเคราะหความรโดยเฉพาะอยางย งดานการจดการเชงกลยทธใหมากขน ทงน ควรเปนความรวมมอ

ระหวางองคการภาครฐกบสถาบนการศกษา เนองจากจากการทบทวนวรรณกรรม งานวจยทเกยวของกบ

การสงเคราะหความรดานนทงในและตางประเทศยงมจานวนจากด และงานวจยลกษณะนทาใหทราบ

238

ความกาวหนา เกดการพฒนาความรในประเดนใหมๆ การพฒนาทฤษฎฐานราก (grounded theory)

การพฒนานวตกรรมการบรหารภาครฐ และสามารถนาไปประยกตใชในภาครฐไทยตอไปได สอดคลอง

กบ Gongmin (2015, p. 449) กลาวถงการวพากษความกาวหนาของการวจยการจดการเชงกลยทธตางๆจะ

สงเสรมนวตกรรม การคนพบขอผดพลาด และตดตามความกาวหนาของการวจยการจดการเชงกลยทธ

5.4 ขอจากดการวจย

5.4.1 การวจยครงน ใชการสงเคราะหเชงคณลกษณะ (qualitative synthesis) เนองจาก

มจดมงหมายเพอใหไดขอสรปภาพรวมของเนอหาสาระทมาจากงานวจยและการสมภาษณนกวชาการ

ดานการจดการเชงกลยทธทคลอบคลมหลากหลายประเดนมากกวาการนาเสนอขอคนพบจากงานวจย

ทกเรองดวยมาตรฐานเดยวกนหรอการวเคราะหความสมพนธระหวางผลการวจยในรปดชนมาตรฐาน

กบตวแปรคณลกษณะตางๆ จากงานวจยทศกษาปญหาเดยวก นในลกษณะของการสงเคราะหเชง

ปรมาณ ประกอบกบการสงเคราะหเชงคณลกษณะใชไดดก บกรณทกลมตวอยางจานวนไมมากนก

และใหความสาคญกบความหลากหลายและการใหขอมลไดมาก (information-rich cases) มใชปรมาณ

งานวจย อยางไรกตาม ในอนาคต หากมงานวจยดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐเพมเตมจานวน

มาก และศกษาปญหาเดยวกน สามารถใชว ธการสงเคราะหเชงปรมาณ เชน การวเคราะหอภมาน

(meta-analysis) (นงลกษณ วร ชชย และคณะ , 2552, น.18) ซงเปนการวเคราะหคาสถตทปรากฏใน

งานวจยทวดออกมาในรปดชนมาตรฐาน หรอกลาวอกนยหนงคอ นาสถตวเคราะหเขามาใชประโยชน

ในการวเคราะหขอมลเพอสงเคราะหงานวจย และใชกระบวนการทมระบบ มความเปนปรนย สามารถ

ใช สงเคราะหงานวจยจานวนมากทศกษาปญหาเดยวกนได นอกจากน ในปจจบนไดมการพฒนา

โปรแกรมคอมพวเตอรสาหรบการวเคราะหอภมาน ซงชวยใหการสงเคราะหความรจากงานวจยสะดวก

และรวดเรวยงขนอกดวย

5.4.2 กลมตวอยางของการสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐครงน

คอ งานวจยดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐซงพมพเผยแพรในชวงป พ .ศ. 2550 ถงป พ.ศ. 2557

และน กวชาการดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐ ซงได รบการคดเลอกตามเกณฑทกาหนดไว

เ นองจากมจ ดม งหมาย เพอ ใหทราบความกาวห นาขอ งการจดการเชงกลย ทธในปจจ บน แ ละ

การคดเลอกกลมตวอยางเปนไปตามเกณฑโดยใชแบบประเมนคณภาพเปนเครองมอ ดงนน งานวจยท

นามาสงเคราะหในครงนจงมขอจากดในเรองของจานวนกลมตวอยาง ในอนาคตหากมการสงเคราะห

ความรด านการจดการเชงกลยทธในภาครฐ ซงมการศกษาวจ ยดานนในจานวนมากขน สามารถ

เปลยนแปลงเกณฑการคดเลอกกลมตวอยางและมขอบเขตการวจย ทคลอบคลมงานวจยระยะเวลา

ยาวนานมากขน

239

5.4.3 การสงเคราะหความรครงนมขอบเขตคอนขางกวาง เนองจากประมวลสถานภาพ

ความรจากงานวจยเพอใหทราบความกาวหนาของความรในภาพรวม และสงเคราะหความรจากงานวจยและ

การสมภาษณนกวชาการเพอใหเกดความรใหมหรอโครงสรางทชดเจนทงดานเนอหาและดานการศกษาวจย

การจดการเชงกลยทธในภาครฐของไทย ดงนน จงไดขอคนพบความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐ

ดานเนอหา 11 ประเดน และดานการศกษาวจย 3 ประเดน ซงในบางประเดนสามารถนาไปศกษาวจยตอให

ลกซงยงขน ในอนาคตจงควรมการสงเคราะหความรดานการจดการเชงกลยทธในภาครฐโดยกาหนดขอบเขต

ใหแคบลง เชน การจดการเชงกลยทธในแตละระดบ แตละประเดน หรอแตละดาน ตวอยางเชน การสงเคราะห

เปรยบเทยบปจจยทมผลตอการนาแผนกลยทธในภาครฐไปปฏบตของประเทศไทยกบตางประเทศ และ

การสงเคราะหกระบวนการจดการเชงกลยทธระดบทองถน เปนตน