ชมรมผสงอายกลไกการขบเคลอนเพอ

การพฒนาคณภาพชวตผสงอายตนแบบการเรยนร "ชมรมผสงอายตำบลยหวา"

อำเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

ปจจบนประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายมผสงอายทมอายเกน60ปขนไปรอยละ16ของประชากรและมแนวโนมเพมขนเรอยๆโดยคาดวาในปพ.ศ.2564จะมประชากรสงอายมากถงรอยละ20จากสถานการณเชนนจงจำาเปนททกภาคสวนจะตองใหความสำาคญในการเตรยมความพรอมการเขาสสงคมผสงอาย ทงดานสขภาพเศรษฐกจสงคมและสภาพแวดลอมซงจะสงผลตอคณภาพชวตของสมาชกในสงคมและผสงอายทงมวล ชมรมผสงอาย ถอเปนองคกรภาคประชาชนทมบทบาทสำาคญในการพฒนาระบบงานผสงอายเพอกอใหเกดการพฒนาคณภาพชวตผสงวยทงในระดบปจเจกบคคลและระดบชมชนเปรยบเสมอนเครองมอขบเคลอนและจดการกบปญหาทจะเกดขนดวยตวผสงอายเองโดยมวตถประสงคมงเนนการดำาเนนกจกรรมทตอบสนองตอปญหาและความตองการของผสงวยทงในดานสขภาพสงคมและสวสดการ

ทมาทไป

สมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยรวมกบสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)รวมถงเครอขายภาคอนๆรวมกนผลกดนกจการชมรมผสงอายทวประเทศและในแงของงบประมาณเสรมกจกรรมและการปแนวทางการจดตงชมรมผสงอายและโรงเรยนผสงอายในพนทตางๆใหประสบผลสำาเรจโดยใชแนวทางการทำางานแบบเสรมพลงกลมซงหมายถงการใหผสงอายทำางานรวมกนและรวมผลกดนศกยภาพของกลมตนเองใหมความเขมแขงจนสามารถดแลสขภาพและวถชวตเปนสขไดอยางมประสทธภาพรอบดานพรอมกบวางแนวทางใหพฒนาตอไปไดอยางยงยนในอนาคต

เรยบเรยงจากกรณศกษาชมรมผสงอายตำาบลยหวาอำาเภอสนปาตองจงหวดเชยงใหมสมภาษณขอมลจากคณบศราสมศรนกพฒนาชมชนตำาบลยหวา

สสส. กบการสนบสนนชมรมผสงอายทวประเทศ

2

เปนการรวมกลมของผสงอายทมอายเกน60ปบรบรณขนไปตงแต30คนขนไปทงชายและหญงโดยในชมรมสามารถมผทมอายระหวาง25–59ปไดไมเกน1ใน4ของสมาชกทมอายเกน60ปขนไปโดยมการดำาเนนกจกรรมของชมรมโดยผสงอายเปนสมาชกเพอกอใหเกดประโยชนหรอความมงมนของสมาชกชมรมผสงอายนนๆและเพอสงคมโดยรวม

ชมรมผสงอายคออะไร

ผสงอายไดมกจกรรมการออกกำาลงกายเพอสขภาพรางกายทแขงแรง

ผสงอายไดมาพบปะคนวยเดยวกนไมตองเหงาอยทบาน

ผสงอายมโอกาสไดพฒนาศกยภาพของตนในการทำางานดานตางๆของชมรม

ผสงอายไดชวยเหลอผสงอายกลมอนๆ

ผสงอายไดทำาประโยชนตอสงคมรสกมคณคาในตนเองไมรสกเปนภาระของชมชน

ประโยชนของการจดตงชมรมผสงอาย

3

ตำาบลยหวา เปนตำาบลหนงในอำาเภอสนปาตองจงหวดเชยงใหม ซงมดวยกน14หมบานประชากรมทงหมด10,491คนเปนผสงอายมากถง2,653คน(รอยละ25.29)ซงถอเปนตำาบลทมผสงอายมากทสดในอำาเภอสนปาตองและแบงผสงอายออกเปน3กลมดงน

ชมรมผสงอายตำาบลยหวา

อำาเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

กลมตดสงคมทชวยเหลอตนเองไดรวมตวกนทำากจกรรมหลากหลายตอเนอง

จนเกดเปนชมรมผสงอายรอยละ

79.16

กลมตดบานทชวยเหลอตนเองไดบาง

รอยละ

17.86

กลมตดเตยงทชวยเหลอตนเองไมได

รอยละ

2.98

4

“ชมรมผสงอายตำาบลยหวา”กอตงขนตงแตป2538โดยมคณะกรรมการทมาจากประชาชนและกรรมการชมรมผสงอายทง14หมบานรวม30คนเปนผบรหารจดการอบรมโดยมผสงอายกลมตดสงคมมารวมทำากจกรรมอยางตอเนองโดยเฉพาะกจกรรมออกกำาลงกายในตอนเชาๆหรอเยนๆทยงทำากนตอเนองจนถงปจจบน และตอมาไดเกดขยายตอยอดคณคาไปสการรวมตวเปน“อาสาสมครดแลผสงอายทบาน“เพอนชวยเพอน”(อผส.)”เพอออกไปเยยมผสงอายตดบานและตดเตยงรวมทงการจดตง“ศนยสรางเสรมและฟนฟสมรรถภาพชมชนตำาบลยหวา” เพอเปนศนยกลางใหผสงอายไดพบปะสงสรรคทำากจกรรมรวมกนตลอดจนการบรการดแลและสงเสรมการฟนฟสมรรถภาพผสงอายโดยเจาหนาทสาธารณสขและจตอาสาอยางทวถงและครอบคลมทกกลมยงขนโดยมสาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯประจำาจงหวดเชยงใหมเปนทปรกษาและไดรบการสนบสนนจากสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

5

กระบวนการขบเคลอนชมรมผสงอายตำาบลยหวา อำาเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

ทนเดม80%ผสงอายในตำาบล

เปนกลมตดสงคมมการรวมตวกนทำากจกรรมทหลากหลายอยางตอเนอง

มชมรมผสงอายตำาบลยหวาทคณะกรรมการมาจากประธานและกรรมการชมรมผสงอายทง

14หมบานตงแตพ.ศ.2538

เทศบาลตำาบลยหวา

ประชม2ครง/เดอนตอเนอง

สาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯประจำาจงหวดเชยงใหมและสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ

สนบสนนบคลากรและงบประมาณผานกองทนหลกประกนฯ

ออกกำาลงกายทกเชารวมกน

ในหมบานตอเนองตงแตป2538

6

กระบวนการขบเคลอนชมรมผสงอายตำาบลยหวา อำาเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

ชมชน-วดสนปาตอง

รพ. สนปาตอง,รพ.สต.บานกวแลหลวง

ผาปา-จตอาสา สนบสนนบคลากร-วชาการ-ระบบบรการ

ศนยสรางเสรมและฟนฟสมรรถภาพชมชนตำาบลยหวา

ตอยอดรวมกนทำากจกรรมอนๆ

อผส. “เพอนชวยเพอน”ดแลกลมตดบาน-

ตดเตยง

ชมรมตนแบบ“พฤฒพลง”(activeaging)

• ชมรมผสงอายตำาบลบานกลางอำาเภอสนปาตอง

• ชมรมผสงอายตำาบลดอยหลออำาเภอดอยหลอ

• ชมรมผสงอายตำาบลทงรวงทองอำาเภอแมวาง

• ชมรมผสงอายตำาบลสารภอำาเภอสารภ

7

ขนตอนการจดตงชมรมผสงอาย

1. ประชมหารอแกนนำา สมาชกชมรมผสงอาย

2. กำาหนดโครงสราง การดำาเนนงานชมรมผสงอาย

ประธาน รองประธาน เลขานการ

ผชวยเลขานการ เหรญญก ผชวยเหรญญก

กรรมการ

ซงประกอบดวย

เพอรางระเบยบขอบงคบการอยรวมกนกำาหนดวตถประสงค เปาหมายบทบาทหนาทของสมาชกและคณะกรรมการพรอมทงตงชอชมรมและเลอกสถานทเพอใชเปนทตงชมรม

คณะกรรมการบรหารชมรมเปนผนำาทเปนทางการมาจากการเลอกตงของสมาชกมบทบาทบรหารจดการชมรมใหเปนไปตามวตถประสงคและสามารถดำารงอยไดซงโครงสรางหลกๆของชมรมผสงอายมดงน

สมาชกชมรมเปนองคประกอบทสำาคญตอการประสบความสำาเรจหรอการดำารงอยของชมรมทงนสมาชกชมรมตองมความรสกวาตนเปนบคคลสำาคญของชมรมทำาใหเกดความรวมมอและมสวนรวมในกจกรรมของชมรมตลอดจนมสทธทจะไดรบประโยชนจากชมรม

8

3. วางแผนและดำาเนนกจกรรม อยางตอเนอง

นอกจากการประชมรวมกนอยางนอย2ครง/เดอนแลวนน ชมรมผสงอายตำาบลยหวายงไดมการจดกจกรรมอยางตอเนอง โดยในระยะแรกมงเนนกจกรรมตามความตองการของสมาชกกอนในรปแบบลกษณะกจกรรมทวไปจากนนจงพฒนาไปสกจกรรมเชงพฒนาศกยภาพมากยงขน

คณะกรรมการบรหารชมรมตำาบลยหวา มาจากประธานและกรรมการชมรมผสงอายทง14หมบานรวมจำานวน30คน ปจจบนมพอดวงจนทรบญเปง เปนประธานชมรมผสงอายและแมบวแกวกณทวเปนเลขานการโดยมการประชมรวมกนเปนประจำาอยางนอย2ครง/เดอน

สถานทตงชมรมผสงอาย :วดสนปาตองหมท1ต.ยหวาอ.สนปาตองจ.เชยงใหม 

• การออกกำาลงกายในตอนเชาและตอนเยนเปนประจำาทกวน

• การสวดมนตรวมกนในทกวนสำาคญทางศาสนา

• รวมกลมประดษฐสงของ เครองใชตางๆ• คายอบรมวปสสนากรรมฐาน• กจกรรมจตอาสาตางๆฯลฯ

• กลมอาสาสมครดแลผสงอายทบาน“เพอนชวยเพอน”(อผส.)เพอเยยมผสงอายตดบานและตดเตยง

• จดตงศนยสรางเสรมและฟนฟสมรรถภาพชมชนตำาบลยหวา

ตวอยางกจกรรมในชวงแรกของชมรมผสงอายตำาบลยหวา ตวอยางกจกรรมเชงพฒนา

9

โครงสรางภาคเครอขายและองคกรทสำาคญของชมรมผสงอายตำาบลยหวา

1.ผนำาชมชน

5.โรงพยาบาลสนปาตอง

2.แกนนำาทง14หมบาน

6.โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชนตำาบล

บานกวแลหลวง

3.บคลากรลกหลานของคนในชมชน

7.เทศบาลตำาบลยหวา

4.วดสนปาตอง

8.สาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯประจำาจงหวด

เชยงใหม

4. บคลากร และภาค เครอขายรวมขบเคลอน

การขบเคลอนงานชมรมผสงอายตำาบลยหวาทประสบความสำาเรจไดนน เพราะมบคลากรในชมชนทมความรความสามารถ เขามามสวนรวมดแลรบผดชอบและขบเคลอนงานในชมรมอยางตอเนอง ไมวาจะเปนผสงอายทมความเชยวชาญความถนดเฉพาะดานรวมถายทอดความรในกจกรรมตางๆรวมถงลกหลานในชมชนเขามาชวยงานดานเอกสารและเทคโนโลยสมยใหมซงเปนการประสานแนวคดการทำางานในชมชนและลดชองวางทางความคดระหวางวยสรางสมพนธของคนตางรนใหแนนแฟนสามคคแสดงใหคนรนหลงในชมชนเหนความสำาคญและแนวคดอนเปนประโยชนของผสงวย นอกจากนยงมการประสานความรวมมอและการทำางานกบองคกรภาคทงภาครฐภาคเอกชนภาคประชาชนเพอสนบสนนการดำาเนนงานชมรมผสงอายใหเกดความยงยน

10

5. งบประมาณ

• เทศบาลตำาบลยหวาผานงบกองทนหลกประกนสขภาพระดบตำาบล/พนท

• สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

• การบรจาคเงน/ทอดกฐนผาปาเพอใชสำาหรบการดำาเนนกจกรรมทเหมาะสม

• รายไดตางๆทมาจากการจดกจกรรมชมรมอยางสมำาเสมอเปนตน

งบประมาณหลก งบประมาณสนบสนน

“เราจะทำางานทกอยางตามลำาพงยอมเปนไปไมไดการเชอมกบภาคเครอขายจงมความสำาคญมากไมวาจะเปนเรองแนวคดหรอแนวทางการทำากจกรรม,งบประมาณการทำากจกรรมหรอแมแตเรองการจดทำาเอกสารตางๆตองอาศยบคลากรของเทศบาลตำาบลยหวาเขามาชวยซงเปนลกหลานของคนในชมชนหรอแมแตผสงอายดวยกนแตละคนตางกมความรความสามารถเฉพาะตนเราจงตองอาศยซงกนและกนเพอขบเคลอนใหการทำางานของชมรมผสงอายเกดความตอเนองและเขมแขง”

แมบวแกว กณทว เลขานการชมรมผสงอายตำาบลยหวา

11

การขยายผลของชมรมผสงอาย ตำาบลยหวาอาสาสมครดแลผสงอายทบาน

“เพอนชวยเพอน” (อผส.)

บทบาทหนาทของอผส.

เปนกจกรรมเชงพฒนาทมแนวคดพฒนาตอเนองมาจากความตองการใหผสงอายทกกลมในตำาบลไดรบการพฒนาศกยภาพหรอฟนฟตวเองจงเกดเปน“กลมอาสาสมครดแลผสงอายทบาน”“เพอนชวยเพอน”(อผส.)ขนในป2550โดยมทปรกษาคอสาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯประจำาจงหวดเชยงใหมและสสส.ใหการสนบสนนงบประมาณดานการอบรมพฒนาศกยภาพอผส.เปนเวลา2ปแรกโดยหลงจากนนเทศบาลตำาบลยหวาใหการสนบสนนงบประมาณอยางตอเนองจนถงปจจบน

ออกเยยมดแลผสงอายกลมตดบานและตดเตยงถงบานรวมกบเจาหนาทโรงพยาบาลสนปาตองและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชนตำาบลบานกวแลหลวง

อผส.

1 คน

ดแลผสงอาย 5 คน

1. อบรมพฒนาศกยภาพการดแลผสงอายในเบองตนใหแกสมาชกกลมอผส.

2. สำารวจจำานวนผสงอายกลมตดบานและกลมตดเตยงในตำาบลยหวา

3. ดำาเนนการเยยมบานผสงอายทงสองกลมโดยปฏบตงานรวมกบเจาหนาท

โรงพยาบาลสนปาตองและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชนตำาบล

บานกวแลหลวง

4. กำาหนดการไปเยยมเฉลยหมบานละ2–3รายเปนอยางนอยออกเยยม

เดอนละ3ครงเพอพบปะพดคยดแลทงรางกายและจตใจไมวาจะเปน

เรองอาหารการปรบสภาพแวดลอมใหเหมาะสมการใหกำาลงใจสำาหรบ

ผสงอายทอยตดบานหรอตดเตยง

5. ประเมนผลและตดตามผลอยางสมำาเสมอ

ขนตอนการดำาเนนงานของกลม อผส.

12

ศนยสรางเสรมและฟนฟสมรรถภาพชมชนตำาบลยหวา

ลกษณะการดำาเนนงานเปดบรการทกวนพธชวงเชา ใหบรการดแลและฟนฟรางกายณอาคารของวดสนปาตอง ชวงบาย ออกเยยมผสงอายกลมตดเตยง

โดยเฉลยมผสงอายและผพการมารบบรการ

ประมาณครงละ30-50 คน

กอตงขนในป2553หลงจากการดำาเนนงานกลมอผส.ไดระยะหนงแลวพบวาการลงพนทเยยมผสงวยอาจทำาไดไมทวถง เนองจากจำานวนอาสาสมครไมมากพอจงเกดแนวคดในการจดตงเปนศนยฯ ขน เพอเปนพนท ใหเจาหนาทสาธารณสขและอผส.ผลดกนมาดแลผสงอายทออนแอแตพอชวยเหลอตนเองไดใหไดรบการฟนฟรางกายใหแขงแรงมากขนเพอไมกลายเปนกลมตดเตยงในเวลาอนรวดเรวและมโอกาสทจะกลบมาเปนกลมแขงแรงไดซงการตงศนยฯ นสามารถใหความชวยเหลอผปวยไดจำานวนมากในแตละครง

2.พยาบาลวชาชพ

3.เจาหนาทสาธารณสขจาก

โรงพยาบาลสนปาตองและรพ.สต.บานกว

แลหลวง

1.เจาหนาทแผนกกายภาพบำาบด

4.กลมอผส.

เจาหนาทสนบสนน (ประมาณ 15 คน)

13

ชมรมนองทชมรมผสงอายตำาบลยหวาคดเลอกม4ชมรมไดแก

1. ชมรมผสงอายตำาบลบานกลางอำาเภอสนปาตอง2. ชมรมผสงอายตำาบลดอยหลออำาเภอดอยหลอ3. ชมรมผสงอายตำาบลทงรวงทองอำาเภอแมวาง4. ชมรมผสงอายตำาบลสารภอำาเภอสารภ

ชมรมพชมรมนอง ชมรมตนแบบ “พฤฒพลง” Active Aging

จากการดำาเนนงานชมรมผสงอายตำาบลยหวาอยางเขมแขงตอเนองทางสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯจงไดคดเลอกชมรมผสงอายตำาบลยหวาใหเขารวม“โครงการพฒนาศกยภาพชมรมผสงอายทมความเขมแขงเพอเขาสภาวะพฤฒพลง”ในฐานะชมรมตนแบบ1ใน22ชมรมทวประเทศ(ชมรมพ)เพอถายทอดประสบการณการทำางานของชมรมขยายผลไปยงชมรมผสงอายอนๆอก4แหง(ชมรมนอง)

เตรยมการ 1. คดเลอกแกนนำาชมรมผสงอายจำานวน4คนเปนผดำาเนนการและประสานงานโครงการ2. จดทำาเอกสารและยกตวอยางกจกรรมตางๆทเหนผลเปนรปธรรมชดเจนเพอเตรยม ใชในการถายทอดประสบการณและแนะนำาใหกบชมรมนอง

ขยายผล 3. คดเลอกชมรมนอง4ชมรม โดยใชเกณฑคดเลอกคอความสมพนธใกลชดกบ แกนนำาภาคเครอขายในพนทแกนนำาชมรมขยายผลมความเขมแขงสนใจทจะพฒนา ศกยภาพชมรมพรอมจะพฒนางานใหมๆ

4.การเยยมชมรมนองเพอแนะนำาโครงการพฒนาศกยภาพชมรมฯ5. พาชมรมนองไปศกษาดงานชมรมตนแบบในจงหวดอนๆเพอใหนำาความรทไดไปพฒนา ชมรมตนเองได

สงทชมรมผสงอายตำาบลยหวาตองทำาเมอเขารวมโครงการ

14

โครงการพฒนาศกยภาพชมรมผสงอายใหเขมแขงสภาวะพฤฒพลง

เปนโครงการภายใตความรบผดชอบของสภาผสงอายแหงประเทศไทยโดยการสนบสนนงบประมาณจากสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)คดเลอกชมรมผสงอายตนแบบมาถายทอดประสบการณการทำางานของชมรมเพอขยายผลใหกบชมรมผสงอายอนอก4แหงรวม22ชมรมรวมเปน88ชมรมทวประเทศดวยเปาหมายเพอมงพฒนาชมรมผสงอายตนแบบในทกภมภาคของไทยใหมความเขมแขงเปนชมรมทพงตนเองไดและชวยเหลอผอนได

ประโยชนจากการเขารวมโครงการของชมรมผสงอายตำาบลยหวา

1. เปนโอกาสดในการเผยแพรใหชมรมผสงอายตำาบลยหวาเปนทรจกในสงคมภายนอก

2. มโอกาสแลกเปลยนความรกบชมรมผสงอายอนๆในโครงการ

3. เพมโอกาสใหสมาชกในชมรมผสงอายตำาบลยหวาไดทำากจกรรมหลากหลายเพมขนกระตนการตนตวในการทำาสงใหม

4. เกดภาคเครอขายใหมๆเพมขน

15

ชมรมผสงอายถอเปนองคกรภาคประชาชนทมบทบาทสำาคญในการพฒนาระบบงานผสงอายกอใหเกดการพฒนาคณภาพชวตผสงอายทงในระดบปจเจกบคคลและระดบชมชน เปรยบเสมอนเครองมอขบเคลอนและจดการกบปญหาทจะเกดขนโดยผสงอายเองมวตถประสงคมงเนนการดำาเนนกจกรรมทตอบสนองตอปญหาและความตองการของ

ผสงวยทงในดานสขภาพสงคมและสวสดการ